z 942 stránek
Titul
I
II
III
IV
Praefatio
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XXVIII
XXIX
XXX
XXXI
XXXII
XXXIII
XXXIV
XXXV
XXXVI
XXXVII
XXXVIII
XXXIX
XL
XLI
XLII
XLIII
XLIV
XLV
XLVI
XLVII
XLVIII
XLIX
L
LI
LII
Initium et prosecutio
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
Johannis de Ragusio tractatus
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
Petri Zatecensis liber diurnus
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
Aegidii Carlerii liber
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
Thomae Ebendorferi diarum
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
Johannis de Turonis regestrum
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
Index documentorum
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
Index personarum et locorum
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
Emendanda et addenda
889
890
- s. 270: ...fecerat pro defensione doctrinæ Wicleph. Dixit insuper, quod numquam viderat magistrum Johannem Hus, sed audierat ipsum fuisse reputatum bonæ et laudabilis vitæ, quodque...
- s. 320: ...novellus, ideo contra nos non facit aliquid auctoritative. Item commendavit magistrum Johannem Hus, multum narrans originem controversiæ cum sacerdotibus in Bohemia, et mortem...
- s. 342: ...sacramentalis communio non esset de præcepto Christi; allegavit contra Rokyczanam magistrum Johannem Hus et contra communionem parvulorum; cui Rokiczana dixit: Intelligit magister Hus...
- s. 345: ...vestri sunt interfecti ex utraque parte, ideo dimittatis in pace magistrum Johannem Hus, et disponatis vos, ut veniendo nobiscum in Bohemiam fiat sancta...
Název:
Monumenta conciliorum generalium seculi decimi quinti. Concilium Basiliense. Scriptorum. Tomus I
Autor:
Palacký, František
Rok vydání:
1857
Místo vydání:
Vídeň
Počet stran celkem:
942
Obsah:
- I: Titul
- V: Praefatio
- 1: Initium et prosecutio
- 133: Johannis de Ragusio tractatus
- 287: Petri Zatecensis liber diurnus
- 359: Aegidii Carlerii liber
- 701: Thomae Ebendorferi diarum
- 785: Johannis de Turonis regestrum
- 868: Index documentorum
- 878: Index personarum et locorum
- 889: Emendanda et addenda
upravit
Strana I
MONUMENTA CONCILIORUM GENERALIUM SECULI DECIMI QUINTI EDIDERUNT CAESAREAE ACADEMIAE SCIENTIARUM SOCII DELEGATI. CONCILIUM BASILEENSE. SCRIPTORUM TOMUS PRIMUS. ☞ VINDOBONAE TYPIS C. R. OFFICINAE TYPOGRAPHICAE AULAE ET STATUS MDECELVII.
MONUMENTA CONCILIORUM GENERALIUM SECULI DECIMI QUINTI EDIDERUNT CAESAREAE ACADEMIAE SCIENTIARUM SOCII DELEGATI. CONCILIUM BASILEENSE. SCRIPTORUM TOMUS PRIMUS. ☞ VINDOBONAE TYPIS C. R. OFFICINAE TYPOGRAPHICAE AULAE ET STATUS MDECELVII.
Strana II
Strana III
Tomo scriptorum primo continentur: Praefatio I. Johannis de Ragusio initium et prosecutio Basiliensis concilii edente Francisco Palacky II. Johannis de Ragusio tractatus, quomodo Bohemi reducti sunt ad uni- tatem ecclesiae edente Francisco Palacky III. Petri Zatecensis liber diurnus de gestis Bohemorum in concilio Basiliensi edente Francisco Palacky . IV. Aegidii Carlerii liber de legationibus concilii Basiliensis pro reductione Bohemorum edente Ernesto Birk V. Thomae Ebendorferi diarium gestorum per legatos concilii Basiliensis pro reductione Bohemorum edente Ernesto Birk VI. Johannis de Turonis regestrum actorum in legationibus a sacro con- cilio in Bohemiam edente Ernesto Birk . Series chronologica documentorum, quae hoc volumine continentur Index personarum et locorum . Emendanda et addenda Tabula palaeographica ad paginam XLVIII. . . . . . . . . . . . Pagina V—XLVIII 1 — 131 133 — 286 287 — 357 359 — 700 701 — 783 — 867 785 — 877 868 — 889 878 889.
Tomo scriptorum primo continentur: Praefatio I. Johannis de Ragusio initium et prosecutio Basiliensis concilii edente Francisco Palacky II. Johannis de Ragusio tractatus, quomodo Bohemi reducti sunt ad uni- tatem ecclesiae edente Francisco Palacky III. Petri Zatecensis liber diurnus de gestis Bohemorum in concilio Basiliensi edente Francisco Palacky . IV. Aegidii Carlerii liber de legationibus concilii Basiliensis pro reductione Bohemorum edente Ernesto Birk V. Thomae Ebendorferi diarium gestorum per legatos concilii Basiliensis pro reductione Bohemorum edente Ernesto Birk VI. Johannis de Turonis regestrum actorum in legationibus a sacro con- cilio in Bohemiam edente Ernesto Birk . Series chronologica documentorum, quae hoc volumine continentur Index personarum et locorum . Emendanda et addenda Tabula palaeographica ad paginam XLVIII. . . . . . . . . . . . Pagina V—XLVIII 1 — 131 133 — 286 287 — 357 359 — 700 701 — 783 — 867 785 — 877 868 — 889 878 889.
Strana IV
Strana V
Conciliorum generalium seculo decimo quinto celebratorum monumenta quantum lucis historiae et ecclesiasticae et profanae afferant, nemo est, qui ignorat. Viri doctrina praestantissimi ejusmodi fontibus ab interitu retra- hendis edendisque jam pridem vires suas exercuerunt. Lubentissime pro- fitebitur quisque horum collectores de republica literaria optime meruisse. Omnes tamen ad unum consentiunt, multo plura adhue in tabulariis biblio- thecisque per totam fere Europam dispersa delitescere monumenta, maxime digna quae edantur in lucem, quaeque ad ecclesiae et diversorum historiam regnorum amplificandam et illustrandam mirum in modum conferre possint. Hane igitur provinciam academiae Caesareae scientiarum classis philoso- phico-historica cura sua dignissimam rata, nihil habuit antiquius, quam ut conciliorum generalium seculi decimi quinti monumentis undique conqui- rendis evulgandisque intenderet. Tam ardui negotii cura demandata est academiae sociis: Ernesto Birk, bibliothecae palatinae a custodia, Josepho Chmel, augustae domus et status archivi sanctioris subpraefecto, Theodoro a Karajan, tune temporis academiae praesidis vices gerenti, nec non Francisco Palacky, statuum regni Bohemiae historiographo. Quae de opere spisso et operoso animo atque cogitatione complexi simus, fusius relata invenies in ephemeridibus academiae Caesareae scien- tiarum (Sitzungsberichte der philosophisch-historischen Classe, Band VII, S. 259). Paucis hie juvat recapitulare. Circumspectis rebus omnibus ratio- nibusque subductis communi omnium assensu conclusum fuit, imprimis con- cilii quondam Basileensis monumenta, nulla in parte imminuta omnium oculis proponere, quod acceptum fore speramus omnibus, qui historiam sive ecclesiasticam sive profanam seculi decimi quinti summo studio promotam volunt. Senserant jam diu viri doctissimi monumenta Basileensis synodi nec Scriptores I. a
Conciliorum generalium seculo decimo quinto celebratorum monumenta quantum lucis historiae et ecclesiasticae et profanae afferant, nemo est, qui ignorat. Viri doctrina praestantissimi ejusmodi fontibus ab interitu retra- hendis edendisque jam pridem vires suas exercuerunt. Lubentissime pro- fitebitur quisque horum collectores de republica literaria optime meruisse. Omnes tamen ad unum consentiunt, multo plura adhue in tabulariis biblio- thecisque per totam fere Europam dispersa delitescere monumenta, maxime digna quae edantur in lucem, quaeque ad ecclesiae et diversorum historiam regnorum amplificandam et illustrandam mirum in modum conferre possint. Hane igitur provinciam academiae Caesareae scientiarum classis philoso- phico-historica cura sua dignissimam rata, nihil habuit antiquius, quam ut conciliorum generalium seculi decimi quinti monumentis undique conqui- rendis evulgandisque intenderet. Tam ardui negotii cura demandata est academiae sociis: Ernesto Birk, bibliothecae palatinae a custodia, Josepho Chmel, augustae domus et status archivi sanctioris subpraefecto, Theodoro a Karajan, tune temporis academiae praesidis vices gerenti, nec non Francisco Palacky, statuum regni Bohemiae historiographo. Quae de opere spisso et operoso animo atque cogitatione complexi simus, fusius relata invenies in ephemeridibus academiae Caesareae scien- tiarum (Sitzungsberichte der philosophisch-historischen Classe, Band VII, S. 259). Paucis hie juvat recapitulare. Circumspectis rebus omnibus ratio- nibusque subductis communi omnium assensu conclusum fuit, imprimis con- cilii quondam Basileensis monumenta, nulla in parte imminuta omnium oculis proponere, quod acceptum fore speramus omnibus, qui historiam sive ecclesiasticam sive profanam seculi decimi quinti summo studio promotam volunt. Senserant jam diu viri doctissimi monumenta Basileensis synodi nec Scriptores I. a
Strana VI
VI integra luci data, nec ea, quae tali in re desideraretur, fide atque diligentia esse illustrata. Occupaverunt quidem jam ante nos hane provinciam viri plures doctrina praestantes documentorumque varii generis haud spernen- dam farraginem, diversis praesertim conciliorum generalium collectionibus a se adornatis congesserunt. Quibus omnibus praecellit dignissimus quon- dam archipraesul Lucensis, Joannes Dominicus Mansi, e vivis ereptus 27. Septembris 1769. V. Sanctorum conciliorum et decretorum collectio nova etc. Lucae 1748—1752. Fol. Vol. IV.—VI. — S. conciliorum nova et amplissima collectio etc. Florentiae et Venetiis 1757—1798. Fol. Vol. XXIX.—XXXI. Quamquam in colligendis documentis plurimum et temporis et operae posuit is, quem diximus venerandus pater, non tamen parum multa ejus aciem effugerunt hie illic dispersa, quibus ad accuratiorem in synodo Basileae gestorum notitiam nullo modo carere possis. Textus insu- per documentorum, quae cl. Mansi publici juris fecit, fortassis exemplarium necessariorum subsidio destitutus, innumeris propemodum mendis seatet, ita ut sensus interdum fugiat, aut in contrarium vergat. Multa ideo aliis et cor- rigenda et supplenda reliquit. Ad synodi Basileensis historiam exiguam sane documentorum, quae adhue exstant, partem in vulgus hue usque innotuisse facile assenties, si vel obiter lustraveris codices manuscriptos Basileae, Parisiis, Vindobonae etc. asservatos. Magnae insuper auctoritatis viri, con- cilio cum interessent, quae aut ipsi ibidem egere, aut juste seu praeter jus inibi gesta comperta habuerunt, literis gratae posteritati mandaverunt. Exceptis Aeneae Sylvii Piccolominei opusculis et Augustini Patricii Senensis epitome, tot tantorumque oculatorum testium opera ad haec usque tempora numquam typis prodierunt. De argumenti gravitate synodicae antiquitatis studiosos admonere abs re forsan esset. Sed et historicorum in numero pauci sunt, quibus concilii Basileensis non frequens usus. Rem itaque peru- tilem nos facturos rati, statutum habemus non solum omnia, quae jam in lucem edita essent, Basileensis concilii monumenta integritati restituere, sed imprimis quae de hac synodo oblivione obscurata passim delitescunt opera, quotquot inveniri poterint, sub unum posita conspectum studioso lectori offerre. Ad rem haud parvae difficultatis accedentes, auspiciis aca- demiae Caesareae scientiarum sedulo undique conquisivimus quae ad talem materiam spectarent ; nee infeliciter cessit labor. Collectio, quam molimur, novis quantum usque hodie jam licuit accessionibus ita erit locupletata, ut novum fere opus recte dici queat. Speramus vetustis rebus dare novitatem, obscuris lucem, dubiis fidem. Sed nonnisi veros et authenticos curabimus
VI integra luci data, nec ea, quae tali in re desideraretur, fide atque diligentia esse illustrata. Occupaverunt quidem jam ante nos hane provinciam viri plures doctrina praestantes documentorumque varii generis haud spernen- dam farraginem, diversis praesertim conciliorum generalium collectionibus a se adornatis congesserunt. Quibus omnibus praecellit dignissimus quon- dam archipraesul Lucensis, Joannes Dominicus Mansi, e vivis ereptus 27. Septembris 1769. V. Sanctorum conciliorum et decretorum collectio nova etc. Lucae 1748—1752. Fol. Vol. IV.—VI. — S. conciliorum nova et amplissima collectio etc. Florentiae et Venetiis 1757—1798. Fol. Vol. XXIX.—XXXI. Quamquam in colligendis documentis plurimum et temporis et operae posuit is, quem diximus venerandus pater, non tamen parum multa ejus aciem effugerunt hie illic dispersa, quibus ad accuratiorem in synodo Basileae gestorum notitiam nullo modo carere possis. Textus insu- per documentorum, quae cl. Mansi publici juris fecit, fortassis exemplarium necessariorum subsidio destitutus, innumeris propemodum mendis seatet, ita ut sensus interdum fugiat, aut in contrarium vergat. Multa ideo aliis et cor- rigenda et supplenda reliquit. Ad synodi Basileensis historiam exiguam sane documentorum, quae adhue exstant, partem in vulgus hue usque innotuisse facile assenties, si vel obiter lustraveris codices manuscriptos Basileae, Parisiis, Vindobonae etc. asservatos. Magnae insuper auctoritatis viri, con- cilio cum interessent, quae aut ipsi ibidem egere, aut juste seu praeter jus inibi gesta comperta habuerunt, literis gratae posteritati mandaverunt. Exceptis Aeneae Sylvii Piccolominei opusculis et Augustini Patricii Senensis epitome, tot tantorumque oculatorum testium opera ad haec usque tempora numquam typis prodierunt. De argumenti gravitate synodicae antiquitatis studiosos admonere abs re forsan esset. Sed et historicorum in numero pauci sunt, quibus concilii Basileensis non frequens usus. Rem itaque peru- tilem nos facturos rati, statutum habemus non solum omnia, quae jam in lucem edita essent, Basileensis concilii monumenta integritati restituere, sed imprimis quae de hac synodo oblivione obscurata passim delitescunt opera, quotquot inveniri poterint, sub unum posita conspectum studioso lectori offerre. Ad rem haud parvae difficultatis accedentes, auspiciis aca- demiae Caesareae scientiarum sedulo undique conquisivimus quae ad talem materiam spectarent ; nee infeliciter cessit labor. Collectio, quam molimur, novis quantum usque hodie jam licuit accessionibus ita erit locupletata, ut novum fere opus recte dici queat. Speramus vetustis rebus dare novitatem, obscuris lucem, dubiis fidem. Sed nonnisi veros et authenticos curabimus
Strana VII
VII fontes, reliquis rejectis. Proferemus ergo coaevorum tantum de rebus in synodo Basileensi gestis opera. Horum modo hauriendi sunt fontes, nee petendi recentiorum rivuli. Accedet quam integerrima potest documentorum series, haud dubia relatorum per scriptores obrussa, sed et immutabile fundamen- tum omnibus, qui diligenter et subtiliter res in synodo gestas cognoscere student. Ut veritatis ratio, non disputationis gratia praevaleat, nullus hic dabitur locus editorum commentariis, nee de varia ecclesiae fortuna, nec de dissidiis inter papam et concilium etc. Nihil aliud habemus in mandatis, quam fontes undique collectos, in quibus simplex et omni modo nuda rerum series profertur, pure et integre in unum redigere corpus. Basileensis synodi monumenta in duas dividere placuit sectiones, qua- rum prior scriptores coaevos, posterior documentorum omnis generis collec- tanea ad illustrandam concilii historiam continebit. In evulgandis scriptorum operibus primum id praestare conabimur, ut textum qualem in codicibus autographis, vel coaevis, aut si tales desunt maxime fide dignis invenire licuerit, talem proponamus, adjecta in margine, quando opus fuerit, lectionum varietate. Ad ampliorem operum cognitionem de auctorum patria, de genere, deque reliquis vitae conditionibus notitias, quantum vel ex operibus eorum confici possint, vel aliunde innotuerint, prae- mittere institutum habemus. Neque de auctoris fide et scribendi ratione deque editionis nostrae subsidiis disserere ommittemus, ut sinceritas ipsa fontium tuto internosei queat. Secunda sectione documenta collatis subsidiis, quae in tabulariis et bibliothecis supersunt, omnibus, prout criticae artis exposcunt canones, vera et genuina reproducentur forma. Fuisset in votis hac documentorum sectione opus aggredi. Sed his desideriis jam nune satisfacere aeque impossibile est, ac aedes construere et palatia, quin omne lignum omnisque lapis ad manus sint. Propterea et ne monumentorum editio jam a pluribus expetita diutius procrastinaretur, magis ex re esse duximus scriptorum de Basileensi concilio agmen prius typis evul- gari. Prodibunt ergo primum, Deo favente, quatuor vel quinque scriptorum adhue ineditorum volumina. Habebis inter alia amplum collectionum Johan- nis de Segovia, tit. S. Calixti cardinalis opus, Petri Brunetti notarii in con- cilio librum diurnum, diarium Jordani de Ursinis, S. Romanae ecclesiae cardinalis, qui Eugenii IV. pontificis legatus concilio interfuit etc. Interea viros doctissimos sedulo laborent rogamus, ut si monumenta hue perti- nentia ad eorum notitiam perveniant, ea, vel saltem brevem horum notitiam a
VII fontes, reliquis rejectis. Proferemus ergo coaevorum tantum de rebus in synodo Basileensi gestis opera. Horum modo hauriendi sunt fontes, nee petendi recentiorum rivuli. Accedet quam integerrima potest documentorum series, haud dubia relatorum per scriptores obrussa, sed et immutabile fundamen- tum omnibus, qui diligenter et subtiliter res in synodo gestas cognoscere student. Ut veritatis ratio, non disputationis gratia praevaleat, nullus hic dabitur locus editorum commentariis, nee de varia ecclesiae fortuna, nec de dissidiis inter papam et concilium etc. Nihil aliud habemus in mandatis, quam fontes undique collectos, in quibus simplex et omni modo nuda rerum series profertur, pure et integre in unum redigere corpus. Basileensis synodi monumenta in duas dividere placuit sectiones, qua- rum prior scriptores coaevos, posterior documentorum omnis generis collec- tanea ad illustrandam concilii historiam continebit. In evulgandis scriptorum operibus primum id praestare conabimur, ut textum qualem in codicibus autographis, vel coaevis, aut si tales desunt maxime fide dignis invenire licuerit, talem proponamus, adjecta in margine, quando opus fuerit, lectionum varietate. Ad ampliorem operum cognitionem de auctorum patria, de genere, deque reliquis vitae conditionibus notitias, quantum vel ex operibus eorum confici possint, vel aliunde innotuerint, prae- mittere institutum habemus. Neque de auctoris fide et scribendi ratione deque editionis nostrae subsidiis disserere ommittemus, ut sinceritas ipsa fontium tuto internosei queat. Secunda sectione documenta collatis subsidiis, quae in tabulariis et bibliothecis supersunt, omnibus, prout criticae artis exposcunt canones, vera et genuina reproducentur forma. Fuisset in votis hac documentorum sectione opus aggredi. Sed his desideriis jam nune satisfacere aeque impossibile est, ac aedes construere et palatia, quin omne lignum omnisque lapis ad manus sint. Propterea et ne monumentorum editio jam a pluribus expetita diutius procrastinaretur, magis ex re esse duximus scriptorum de Basileensi concilio agmen prius typis evul- gari. Prodibunt ergo primum, Deo favente, quatuor vel quinque scriptorum adhue ineditorum volumina. Habebis inter alia amplum collectionum Johan- nis de Segovia, tit. S. Calixti cardinalis opus, Petri Brunetti notarii in con- cilio librum diurnum, diarium Jordani de Ursinis, S. Romanae ecclesiae cardinalis, qui Eugenii IV. pontificis legatus concilio interfuit etc. Interea viros doctissimos sedulo laborent rogamus, ut si monumenta hue perti- nentia ad eorum notitiam perveniant, ea, vel saltem brevem horum notitiam a
Strana VIII
VIII communicare non graventur. Curabimus, quam possumus diligentissime, ut suis quaeque locis, merito cujusvis salvo, inserantur. Viribus unitis opus est; res non eget disputatione. Sed haec de operis nostri, cujus prima jam initia sistimus, consilio et ratione satis dicta sunto. Pauca monenda restant de hoe primo scriptorum concilii Basileensis volumine. Quae continet omnia subsidio codicum optimorum undecumque conquisitorum prima vice typis prodire lector benevolus agnoscet. Qui stu- dio historiae ecclesiasticae vel patriae tenentur, reperient in uno volumine digesta, quae de Basileensis synodi initio arduoque de compactatis inter patres concilii et Bohemos argumento prae ceteris lucem affunderent. Stu- diosorum in gratiam nominibus propriis, Bohemorum praesertim, a singulis auctoribus misere deformatis medelam pro posse adhibere cupientes, ad calcem voluminis in indice personarum et locorum genuinam in parenthesi apposuimus formam. Sed jam nune ad breves notitias de singulorum vita auctorum deque editionis nostrae subsidiis. I. II. Johannis de Ragusio initium et prosecutio Basiliensis concilii et tractatus, quomodo Bohemi reducti sunt ad unitatem ecclesiae. Johannes Stoici de Ragusio, ipso nomine testante, natus fuit in urbe Dalmatiae Ragusina, patre Stoico aut si mavis Stojeone, unde apud scrip- tores Slavos etiam „Stojkovié", i. e. Stoici vel Stojconis filius aut proles appellatur. Franciseus quidem Appendini, qui post Jacobum Echardum aliosque scriptores satis diligenter de vita ejus disseruit 1), e documentis quibusdam tabularii publici reipublicae olim Ragusinae ostendere nitebatur genitorem illi fuisse „Miholkovich Stojkovich," matrem Stojnam, sororem Milizam; additque alio loco de „Michaele Stojkovich," quem anno 1395 agrum quemdam in Ragusino territorio vendidisse docet, illum ipsum videri fuisse Johannis patrem. Attamen si documenta ipsa protulisset in medium. minime dubitamus quin sano eorum intellectu edoceremur, patrem sibi fuisse Stoicum vel Stojconem Michaelis filium (i. e. Miholkovich), avum vero Michaelem Stoici filium (i. e. Stojkovich); cum nomen illud „Miholkovich Stojkovich" mendose scribi nemo linguae slavicae gnarus negaverit. Utut sit, Stojcorum certe sive Stojkoviciorum genti, olim apud Ragusinos celebri, 1) Tomo altero libri inseripti „Notizie istorico-critiche sulle antichità, storia e letteratura de Ragusei,“ edito Ragusii anno 1803, pag. 74 et sqq.
VIII communicare non graventur. Curabimus, quam possumus diligentissime, ut suis quaeque locis, merito cujusvis salvo, inserantur. Viribus unitis opus est; res non eget disputatione. Sed haec de operis nostri, cujus prima jam initia sistimus, consilio et ratione satis dicta sunto. Pauca monenda restant de hoe primo scriptorum concilii Basileensis volumine. Quae continet omnia subsidio codicum optimorum undecumque conquisitorum prima vice typis prodire lector benevolus agnoscet. Qui stu- dio historiae ecclesiasticae vel patriae tenentur, reperient in uno volumine digesta, quae de Basileensis synodi initio arduoque de compactatis inter patres concilii et Bohemos argumento prae ceteris lucem affunderent. Stu- diosorum in gratiam nominibus propriis, Bohemorum praesertim, a singulis auctoribus misere deformatis medelam pro posse adhibere cupientes, ad calcem voluminis in indice personarum et locorum genuinam in parenthesi apposuimus formam. Sed jam nune ad breves notitias de singulorum vita auctorum deque editionis nostrae subsidiis. I. II. Johannis de Ragusio initium et prosecutio Basiliensis concilii et tractatus, quomodo Bohemi reducti sunt ad unitatem ecclesiae. Johannes Stoici de Ragusio, ipso nomine testante, natus fuit in urbe Dalmatiae Ragusina, patre Stoico aut si mavis Stojeone, unde apud scrip- tores Slavos etiam „Stojkovié", i. e. Stoici vel Stojconis filius aut proles appellatur. Franciseus quidem Appendini, qui post Jacobum Echardum aliosque scriptores satis diligenter de vita ejus disseruit 1), e documentis quibusdam tabularii publici reipublicae olim Ragusinae ostendere nitebatur genitorem illi fuisse „Miholkovich Stojkovich," matrem Stojnam, sororem Milizam; additque alio loco de „Michaele Stojkovich," quem anno 1395 agrum quemdam in Ragusino territorio vendidisse docet, illum ipsum videri fuisse Johannis patrem. Attamen si documenta ipsa protulisset in medium. minime dubitamus quin sano eorum intellectu edoceremur, patrem sibi fuisse Stoicum vel Stojconem Michaelis filium (i. e. Miholkovich), avum vero Michaelem Stoici filium (i. e. Stojkovich); cum nomen illud „Miholkovich Stojkovich" mendose scribi nemo linguae slavicae gnarus negaverit. Utut sit, Stojcorum certe sive Stojkoviciorum genti, olim apud Ragusinos celebri, 1) Tomo altero libri inseripti „Notizie istorico-critiche sulle antichità, storia e letteratura de Ragusei,“ edito Ragusii anno 1803, pag. 74 et sqq.
Strana IX
IX adscribendum esse Johannem non ambigimus, quamquam in aperto sit, plus eum decoris domui suae reddidisse, quam ipse ab ea tulerit. De anno, quo natus sit, nihil constat; non longe abfuisse a 1390 usque 1395 pro- babili conjectura assequimur. De juvenili ejus aetate nihil amplius compertum habemus, nisi eum adolescentem propter praestantes ingenii dotes in magna gratia fuisse apud celeberrimum Ragusinorum archiepiscopum, Johannem Dominici, qui Prae- dicatorum ordinem olim professus, atque a Gregorio XII mense Majo 1408 cardinalis S. Sixti creatus, postea vulgo cardinalis Ragusinus appellabatur. Quo certe suadente noster quoque Johannes ordini Praedicatorum in patria sua nomen dedit, neque dubitamus haesisse illum lateri eardinalis hujus in concilio Constantiensi; qui cum Sigismundo Romanorum regi acceptissimus esset, gratiam ejus nostro quoque Johanni facile conciliaverit. Ipso enim testante seimus, cum Parisiensem universitatem amplioris doctrinae adi- piscendae causa adiret, a Sigismundo rege illustri principi Johanni Burgundiae duci singulari benevolentia commendatum fuisse, quod anno demum 1417 vel 1418 accidisse, temporis illius conditiones persuadent. In universitate illa Ragusinus noster jam 8. Nov. 1420 gradum magisterii atque doctora- tus in facultate theologica assecutus est, atque proinde ab anno 1421 inter „sacrae theologiae professores“ numerabatur. Rector et universitas studii Parisiensis literis die 13. Maji 1422 ad eives Ragusienses datis congratulabantur eisdem. "quod magistrum Jo- hannem Stoyci ordinis Praedicatorum, vestrum eivem, post ingentes et acer- rimos studii labores estis accepturi reducem, non humanis et caducis divi- tiis onustum, sed spiritualibus divinisque disciplinis redundantem et sacrae fidei doctoratu clarum et illustrem" — cum ipsi eum inter alios ambasia- tores suos destinassent ad pontificem maximum, ad synodum futuram et Sigismundum Romanorum regem aliosque principes. Iidem eodem die apud Martinum papam V. fidem fecere eidem nuntio suo ad synodum Papiensem "certis de causis“ praemisso. — nempe ut mature sollicitaret convocationem concilii Papiensis non solum apud Romanorum regem, sed imprimis in curia Romana. Ideo etiam Sigismundo regi scripsere, se ad eundem destinasse M. Johannem, — „ex Ragusio urbe vestra fideli oriundum, cui — maxima et ingentis ponderis negotia commisimus et apud summum pontificem sacram- que futuram synodum, et apud Vestram Imperatoriam Majestatem gerenda. Quae proinde et gesserit et passus sit, tum Romae, ubi a mense Novembri 1422 ad Aprilem 1423 usque morabatur, tum Papiae et Senis durante
IX adscribendum esse Johannem non ambigimus, quamquam in aperto sit, plus eum decoris domui suae reddidisse, quam ipse ab ea tulerit. De anno, quo natus sit, nihil constat; non longe abfuisse a 1390 usque 1395 pro- babili conjectura assequimur. De juvenili ejus aetate nihil amplius compertum habemus, nisi eum adolescentem propter praestantes ingenii dotes in magna gratia fuisse apud celeberrimum Ragusinorum archiepiscopum, Johannem Dominici, qui Prae- dicatorum ordinem olim professus, atque a Gregorio XII mense Majo 1408 cardinalis S. Sixti creatus, postea vulgo cardinalis Ragusinus appellabatur. Quo certe suadente noster quoque Johannes ordini Praedicatorum in patria sua nomen dedit, neque dubitamus haesisse illum lateri eardinalis hujus in concilio Constantiensi; qui cum Sigismundo Romanorum regi acceptissimus esset, gratiam ejus nostro quoque Johanni facile conciliaverit. Ipso enim testante seimus, cum Parisiensem universitatem amplioris doctrinae adi- piscendae causa adiret, a Sigismundo rege illustri principi Johanni Burgundiae duci singulari benevolentia commendatum fuisse, quod anno demum 1417 vel 1418 accidisse, temporis illius conditiones persuadent. In universitate illa Ragusinus noster jam 8. Nov. 1420 gradum magisterii atque doctora- tus in facultate theologica assecutus est, atque proinde ab anno 1421 inter „sacrae theologiae professores“ numerabatur. Rector et universitas studii Parisiensis literis die 13. Maji 1422 ad eives Ragusienses datis congratulabantur eisdem. "quod magistrum Jo- hannem Stoyci ordinis Praedicatorum, vestrum eivem, post ingentes et acer- rimos studii labores estis accepturi reducem, non humanis et caducis divi- tiis onustum, sed spiritualibus divinisque disciplinis redundantem et sacrae fidei doctoratu clarum et illustrem" — cum ipsi eum inter alios ambasia- tores suos destinassent ad pontificem maximum, ad synodum futuram et Sigismundum Romanorum regem aliosque principes. Iidem eodem die apud Martinum papam V. fidem fecere eidem nuntio suo ad synodum Papiensem "certis de causis“ praemisso. — nempe ut mature sollicitaret convocationem concilii Papiensis non solum apud Romanorum regem, sed imprimis in curia Romana. Ideo etiam Sigismundo regi scripsere, se ad eundem destinasse M. Johannem, — „ex Ragusio urbe vestra fideli oriundum, cui — maxima et ingentis ponderis negotia commisimus et apud summum pontificem sacram- que futuram synodum, et apud Vestram Imperatoriam Majestatem gerenda. Quae proinde et gesserit et passus sit, tum Romae, ubi a mense Novembri 1422 ad Aprilem 1423 usque morabatur, tum Papiae et Senis durante
Strana X
X concilio (annis 1423 et 1424), hie loci seribere eo magis supersedemus, quo fusius ea ipse enarrat in opere, quod hie exhibemus, inseripto "Initium et prosecutio concilii Basiliensis." Senensi concilio dissoluto rediisse videtur ad professionem in facul- tate theologica studii Parisiensis. Quo munere tamen non ultra annum 1429 functum esse illum docent posteriora ejus et facta et fata. Ipso enim anno (uti pag. 65 hujus voluminis ipse refert), — "venit Romam missus per generalem sui ordinis ad exercendum procurationis officium pro ordine suo in curia, et coepit celebrationem concilii generalis in Basilea celebrandi apud plurimos reverendissimos dominos cardinales et alios majores praelatos curiae sollicitare et etiam publicis sermonibus in palatio apostolico pro- movere." Nos cum compertum haberemus, venisse mense Martio 1429 ad Sigismundum Romanorum regem, Posonii tune in Hungaria degentem, qua- tuor magistros ab universitate Parisiensi missos, ut de concilio Basileae ante finem septennii in concilio Senensi statuti convocando tractarent, non dubitavimus opinioni dare locum (in historia Bohemiae, quam non ita pri- dem lingua vernacula edidimus), fuisse Johannem nostrum ex illis unum, repetiisseque proinde, quae jam anno 1422 apud Romanorum regem et pontificem tractanda susceperat. Mansit autem Romae iterum usque anni 1431 initia, quemadmodum ipso referente discimus (pag. 66—67). Abinde recessit die 24. Januarii 1431, ex mandato Martini papae V comes additus Juliano cardinali S. Angeli, legato in Germaniam contra Hussitas atque ad concilium Basileae celebrandum misso. Ab hoc inde tempore quidquid sibi virium corporis et animi, quidquid vitalis aurae superfuit, id omne unice promovendis hujus concilii rebus in- sumsit, eujus inter primos auspices atque rectores majori cum laude nomi- nandus est, quam ad nostram usque aetatem usu venerit. Quoniam vero studia gestaque ejus ex ipsis, quae proferimus, actis uberrime illustrantur, de illis hie loci disserere supervacaneum existimamus, satisque fuerit proponere brevem eorum indicem, ut in uno conspectu videri possint, servata cum primis ratione temporis. Exactis Norimbergae imperii comitiis, cum secutus esset Julianum ad partes Rheni, die 25. Apr. 1431 ab illo missus est ad patres, qui eo tem- pore Basileae congregabantur, ut eis et expeditionis bellicae, quae contra Bohemos parabatur promovendae, et concilii firmandi auctor esset. Basilea decessit cum aliis die 11. Maji, cumque regem Sigismundum Norimbergae non invenisset, secutus est eum Egram, ibique tractatus de pace cum Bohemis
X concilio (annis 1423 et 1424), hie loci seribere eo magis supersedemus, quo fusius ea ipse enarrat in opere, quod hie exhibemus, inseripto "Initium et prosecutio concilii Basiliensis." Senensi concilio dissoluto rediisse videtur ad professionem in facul- tate theologica studii Parisiensis. Quo munere tamen non ultra annum 1429 functum esse illum docent posteriora ejus et facta et fata. Ipso enim anno (uti pag. 65 hujus voluminis ipse refert), — "venit Romam missus per generalem sui ordinis ad exercendum procurationis officium pro ordine suo in curia, et coepit celebrationem concilii generalis in Basilea celebrandi apud plurimos reverendissimos dominos cardinales et alios majores praelatos curiae sollicitare et etiam publicis sermonibus in palatio apostolico pro- movere." Nos cum compertum haberemus, venisse mense Martio 1429 ad Sigismundum Romanorum regem, Posonii tune in Hungaria degentem, qua- tuor magistros ab universitate Parisiensi missos, ut de concilio Basileae ante finem septennii in concilio Senensi statuti convocando tractarent, non dubitavimus opinioni dare locum (in historia Bohemiae, quam non ita pri- dem lingua vernacula edidimus), fuisse Johannem nostrum ex illis unum, repetiisseque proinde, quae jam anno 1422 apud Romanorum regem et pontificem tractanda susceperat. Mansit autem Romae iterum usque anni 1431 initia, quemadmodum ipso referente discimus (pag. 66—67). Abinde recessit die 24. Januarii 1431, ex mandato Martini papae V comes additus Juliano cardinali S. Angeli, legato in Germaniam contra Hussitas atque ad concilium Basileae celebrandum misso. Ab hoc inde tempore quidquid sibi virium corporis et animi, quidquid vitalis aurae superfuit, id omne unice promovendis hujus concilii rebus in- sumsit, eujus inter primos auspices atque rectores majori cum laude nomi- nandus est, quam ad nostram usque aetatem usu venerit. Quoniam vero studia gestaque ejus ex ipsis, quae proferimus, actis uberrime illustrantur, de illis hie loci disserere supervacaneum existimamus, satisque fuerit proponere brevem eorum indicem, ut in uno conspectu videri possint, servata cum primis ratione temporis. Exactis Norimbergae imperii comitiis, cum secutus esset Julianum ad partes Rheni, die 25. Apr. 1431 ab illo missus est ad patres, qui eo tem- pore Basileae congregabantur, ut eis et expeditionis bellicae, quae contra Bohemos parabatur promovendae, et concilii firmandi auctor esset. Basilea decessit cum aliis die 11. Maji, cumque regem Sigismundum Norimbergae non invenisset, secutus est eum Egram, ibique tractatus de pace cum Bohemis
Strana XI
XI componenda die 29. Maji eo ipso suadente rupti sunt. Inde Norimbergam reversus, 3. Julii a Juliano legato institutus fuit una cum Johanne de Palomar ejus in concilio vices gerens. Basileam cum intrasset 19. Julii, praesidebat ibi cum socio suo usque ad Juliani adventum, qui accidit die 9. Sept. 1431. Abhine quaecunque in concilio tractabantur negotia, ille omnium cum primis participem se fecit. Eminebat inter illa ejus disputatio cum Bohemorum legatis, maxime cum Johanne Rokycana, qua primarium illorum articulum de communione sub utraque specie refellere studuit men- sibus Januario usque ad Aprilem anni 1433. Dein anno 1435 a concilio una cum Henrico Menger et M. Simone Freron ad Graecos legatus missus, die 24. Junii Basilea profectus est, atque tertio demum mense, 24. Sept. mane ingressus est Constantinopolim. Ubi usque ad finem fere anni 1437 commorans, quae egerit quaeque passus sit, ipse satis profuse enarravit in libello a nobis post alios in lucem proferendo. Redux inde applicuit die 16. Dec. 1437 Niciae, atque demum 19. Janua- rii 1438 Basileam ingressus, magnis ibi honoribus receptus fuit. Cum alloqueretur patres de missione sua, de mutato corporis sui habitu usus est verbis, quae hie referre juvat: „Juvenem, inquit, me et imberbem emisistis, et ecce senem et albatum canitie atque graece barbatum suscipitis.“ Neque tamen longa eum quiete frui permisit turbulentus concilii status: imo jam die 15. Maji 1438 illum Viennae Austriae coram rege Romanorum Alberto atque legatis electorum imperii pro concilio perorantem videmus. pauloque post (17. Maji) ab ipso rege assumtum consiliarium et familia- rem. Eodem anno, die 23. Augusti, eum denuo apud eundem regem in Bohemia in exercitu campestri, cum obsideretur civitas Tabor, fuisse docent literae salvi conductus, quibus ad concilium redux ab eodem rege munieba- tur. Paulo post, die 10. Octobris 1438, instituitur a concilio episcopus Argensis (Paulo episcopo ejus loci, hodie Curte Ardshsih nominati in Vala- chia, ad ecclesiam Zagrabiensem promoto), eodemque die committitur ei etiam administratio monasterii S. Adriani de Zalawar, Strigoniensis dioecesis : sed jam quinto abinde die, 15. Octobris, mittitur cum aliis legatus ad comi- tia Norimbergam pro festo S. Galli indicta, iterumque anno sequenti, die 29. Aprilis, ad diaetam, quae Frankfordiae primum instituta, postea tamen Moguntiae celebrata fuit. Nee adhuc his gestis modus impositus fuit pere- grinationibus Johannis nostri pro concilio : nam et mense Octobri anni 1439 cum reditum Alberti Romanorum regis, in Hungaria moribundi, Viennae Austriae (ubi 21. Octobris literas dedit ad Nicodemum, episcopum Frisingensem,
XI componenda die 29. Maji eo ipso suadente rupti sunt. Inde Norimbergam reversus, 3. Julii a Juliano legato institutus fuit una cum Johanne de Palomar ejus in concilio vices gerens. Basileam cum intrasset 19. Julii, praesidebat ibi cum socio suo usque ad Juliani adventum, qui accidit die 9. Sept. 1431. Abhine quaecunque in concilio tractabantur negotia, ille omnium cum primis participem se fecit. Eminebat inter illa ejus disputatio cum Bohemorum legatis, maxime cum Johanne Rokycana, qua primarium illorum articulum de communione sub utraque specie refellere studuit men- sibus Januario usque ad Aprilem anni 1433. Dein anno 1435 a concilio una cum Henrico Menger et M. Simone Freron ad Graecos legatus missus, die 24. Junii Basilea profectus est, atque tertio demum mense, 24. Sept. mane ingressus est Constantinopolim. Ubi usque ad finem fere anni 1437 commorans, quae egerit quaeque passus sit, ipse satis profuse enarravit in libello a nobis post alios in lucem proferendo. Redux inde applicuit die 16. Dec. 1437 Niciae, atque demum 19. Janua- rii 1438 Basileam ingressus, magnis ibi honoribus receptus fuit. Cum alloqueretur patres de missione sua, de mutato corporis sui habitu usus est verbis, quae hie referre juvat: „Juvenem, inquit, me et imberbem emisistis, et ecce senem et albatum canitie atque graece barbatum suscipitis.“ Neque tamen longa eum quiete frui permisit turbulentus concilii status: imo jam die 15. Maji 1438 illum Viennae Austriae coram rege Romanorum Alberto atque legatis electorum imperii pro concilio perorantem videmus. pauloque post (17. Maji) ab ipso rege assumtum consiliarium et familia- rem. Eodem anno, die 23. Augusti, eum denuo apud eundem regem in Bohemia in exercitu campestri, cum obsideretur civitas Tabor, fuisse docent literae salvi conductus, quibus ad concilium redux ab eodem rege munieba- tur. Paulo post, die 10. Octobris 1438, instituitur a concilio episcopus Argensis (Paulo episcopo ejus loci, hodie Curte Ardshsih nominati in Vala- chia, ad ecclesiam Zagrabiensem promoto), eodemque die committitur ei etiam administratio monasterii S. Adriani de Zalawar, Strigoniensis dioecesis : sed jam quinto abinde die, 15. Octobris, mittitur cum aliis legatus ad comi- tia Norimbergam pro festo S. Galli indicta, iterumque anno sequenti, die 29. Aprilis, ad diaetam, quae Frankfordiae primum instituta, postea tamen Moguntiae celebrata fuit. Nee adhuc his gestis modus impositus fuit pere- grinationibus Johannis nostri pro concilio : nam et mense Octobri anni 1439 cum reditum Alberti Romanorum regis, in Hungaria moribundi, Viennae Austriae (ubi 21. Octobris literas dedit ad Nicodemum, episcopum Frisingensem,
Strana XII
XII regis illius consiliarium), frustra exspectasse et mense Martio anni 1440 iterum ad Fridericum in Romanorum regem electum in Austriam missum fuisse ibique ad mensem Majum usque commoratum esse docent tabulae et literae complures ad eum vel ab eo his temporibus scriptae. Tot tantosque labores praemio carere nolens concilium Basileense ite- rum iterumque sollicitum se praebuit de providendo ei non titulis solum atque honoribus, sed facultatibus etiam atque re familiari. Juvat hie referre verba, quae ad hune finem leguntur in literis a concilio die 9. Januarii 1439 „Johanni electo Argensi“ datis, quibusque merita ejus magnifice illustran- tur: "Cum, sieut accepimus, tu licet pridem ecclesiae Argensi tune certo modo vacanti per nos in episcopum et pastorem praefectus exstitisses, nec non administrationem bonorum monasterii S. Adriani de Zalawar ordinis S. Benedicti Strigoniensis dioecesis sub certis modo et forma tibi etiam com- mendassemus, tamen eorumdem possessionem non speras in brevi adipisci; quique etiam dudum in curia Romana studii universitatis Parisiensis amba- siator existens, Senensis et Papiensis, quibus personaliter interfuisti tune, nec non hujus sacri conciliorum celebrationem, ac universalis ecclesiae sta- tus conservationem, ejusdemque in capite et in membris reformationem, hae- reticae pravitatis caligine et ejus dogmatibus cum multis variisque argumen- tis et disputationibus repressa, eorumdem de regno Bohemiae eradicationem, ac etiam orientalium Graecorum populorum, pro quorum unitate consequenda te ad civitatem Constantinopolim destinavimus, in qua fere per tres annos cum gravibus laboribus, periculis discriminibusque moram traxisti, reductio- nem studiosius promovisti atque procurasti, ac de ipsis orientalibus partibus ad nos reversus, carissimi ecclesiae filii Alberti Romanorum etc. regis prae- sentiam, ad cujus accessum et ab eo regressum te gravibus exposuisti peri- culis et fatigis, universalis ecclesiae nomine adire habuisti, plurima quoque alia obsequia pro orthodoxae fidei propagatione et dictae universalis ecclesiae firmamento impendisti, prout impendere non cessas in dies“ ete. Itaque jam die 9. Maji 1439 rogatus est a concilio Ludovicus eardinalis Arelatensis, ut „Johanni episcopo Argensi, qui de fructibus et proventibus ecclesiae, cui praeesse dinoscitur, juxta episcopalis dignitatis decentiam congrue su- stentari non valet," prioratum de Plateria ordinis S. Augustini Lugdunensem, per mortem Nicolai de Crosero prioris vacantem, concederet „in commen- dam"; quod tamen utrum factum sit, inter nos non constat. Postea vero Amedeus dux Sabaudiae die 1. Augusti 1439 appellavit eum consiliarium suum "confidentissimum"; atque postquam dignitate pontificali potitus esset,
XII regis illius consiliarium), frustra exspectasse et mense Martio anni 1440 iterum ad Fridericum in Romanorum regem electum in Austriam missum fuisse ibique ad mensem Majum usque commoratum esse docent tabulae et literae complures ad eum vel ab eo his temporibus scriptae. Tot tantosque labores praemio carere nolens concilium Basileense ite- rum iterumque sollicitum se praebuit de providendo ei non titulis solum atque honoribus, sed facultatibus etiam atque re familiari. Juvat hie referre verba, quae ad hune finem leguntur in literis a concilio die 9. Januarii 1439 „Johanni electo Argensi“ datis, quibusque merita ejus magnifice illustran- tur: "Cum, sieut accepimus, tu licet pridem ecclesiae Argensi tune certo modo vacanti per nos in episcopum et pastorem praefectus exstitisses, nec non administrationem bonorum monasterii S. Adriani de Zalawar ordinis S. Benedicti Strigoniensis dioecesis sub certis modo et forma tibi etiam com- mendassemus, tamen eorumdem possessionem non speras in brevi adipisci; quique etiam dudum in curia Romana studii universitatis Parisiensis amba- siator existens, Senensis et Papiensis, quibus personaliter interfuisti tune, nec non hujus sacri conciliorum celebrationem, ac universalis ecclesiae sta- tus conservationem, ejusdemque in capite et in membris reformationem, hae- reticae pravitatis caligine et ejus dogmatibus cum multis variisque argumen- tis et disputationibus repressa, eorumdem de regno Bohemiae eradicationem, ac etiam orientalium Graecorum populorum, pro quorum unitate consequenda te ad civitatem Constantinopolim destinavimus, in qua fere per tres annos cum gravibus laboribus, periculis discriminibusque moram traxisti, reductio- nem studiosius promovisti atque procurasti, ac de ipsis orientalibus partibus ad nos reversus, carissimi ecclesiae filii Alberti Romanorum etc. regis prae- sentiam, ad cujus accessum et ab eo regressum te gravibus exposuisti peri- culis et fatigis, universalis ecclesiae nomine adire habuisti, plurima quoque alia obsequia pro orthodoxae fidei propagatione et dictae universalis ecclesiae firmamento impendisti, prout impendere non cessas in dies“ ete. Itaque jam die 9. Maji 1439 rogatus est a concilio Ludovicus eardinalis Arelatensis, ut „Johanni episcopo Argensi, qui de fructibus et proventibus ecclesiae, cui praeesse dinoscitur, juxta episcopalis dignitatis decentiam congrue su- stentari non valet," prioratum de Plateria ordinis S. Augustini Lugdunensem, per mortem Nicolai de Crosero prioris vacantem, concederet „in commen- dam"; quod tamen utrum factum sit, inter nos non constat. Postea vero Amedeus dux Sabaudiae die 1. Augusti 1439 appellavit eum consiliarium suum "confidentissimum"; atque postquam dignitate pontificali potitus esset,
Strana XIII
XIII sub nomine Felicis papae V. literis Lausanae die 8. Junii 1440 datis commisit eidem episcopo Argensi regendum officium „unius ex magistris registri seu registratoribus supplicationum per nos seu de mandato nostro signatarum et inantea signandarum. Quae hie e fontibus hausta idoneis, utpote e libris quos vocant "col- lectaneis“ Johannis de Ragusio, qui in bibliotheca universitatis Basileensis hodieque asservantur, de gestis ejus viri annis 1438 usque 1440 quam brevissime retulimus, sufficiunt sane ad refellendam opinionem scriptorum quorumdam (inter quos etiam Franc. Appendini a nobis jam laudatus), referentium Johannem Ragusinum in concilio Ferrariensi magna omnium admiratione contra Graecos eorumque dogmata disseruisse, at cum concilium illud mense Februario 1439 Florentiam transferretur, ad Basileenses rediisse. Nostro quidem judicio Johannes Stoici obsequio suo Basileensibus nec per unam horam defuit; neque dubitamus, illum, qui Ferrariae cum Graecis dis- putavit, a nostro plane diversum fuisse 1). Nec reticenda videntur facta quaedam, quibus auctor noster, ad altiora evectus, de patria sua bene mereri studuit. Jam enim cum Romae moraretur, existens procurator ordinis sui, negotia etiam eivium Ragusiensium apud sedem apostolicam promovenda susceperat. Postea sub finem anni 1433, cum imperator Sigismundus Basileae moraretur, „ferventi sollicitudine dilecti ecclesiae filii Joannis Stoici de Ragusio“ atque intercessione impe- ratoris ipsius concilium "pro civitatis Ragusiensis conservatione et subsidio, civibus et incolis praedictis ducendi seu duci faciendi galeas et alias naves proprias vel alienas ad Terram Sanctam nee non infidelium et ultramarinas terras" licentiam concessit 2). Anno 1437 Constantinopoli moram trahens, cum imperatore Joanne Palaeologo nomine senatus Ragusini pactionem fecit de commercio utrinque libere exercendo. "Ex mandato etiam concilii ejus- que nomine Ragusinos eives suos hortatus est, ut omni studio curaque in id incumberent, ut Sandaglium Hranichium ducem Chelmi, Georgium Vackovichium despotam Serbliae, Rodoslavum Paullovichium ducem Trebiniae, Tuartkum regem Bosinae, haeretica et schismatica labe infectos ad sinum ecclesiae catholicae revocarent, eisdemque auctores essent suos oratores mittendi ad concilium Basileense. Sed praeclaris Ragusiensium conatibus et 1) Echardus ipse non inepte innuit, fuisse illum „fr. Joannem de Montenigro, provincialem fratrum S. Dominici,“ pag. 7995 volum. I. Scriptorum ordinis Praedicatorum, Paris. 1719 in fol. 2) Literis datis Basileae, XI. Kal. Januar. 1433, quae recitantur in Dan. Farlati Illyrico sacro. Scriptores I. b
XIII sub nomine Felicis papae V. literis Lausanae die 8. Junii 1440 datis commisit eidem episcopo Argensi regendum officium „unius ex magistris registri seu registratoribus supplicationum per nos seu de mandato nostro signatarum et inantea signandarum. Quae hie e fontibus hausta idoneis, utpote e libris quos vocant "col- lectaneis“ Johannis de Ragusio, qui in bibliotheca universitatis Basileensis hodieque asservantur, de gestis ejus viri annis 1438 usque 1440 quam brevissime retulimus, sufficiunt sane ad refellendam opinionem scriptorum quorumdam (inter quos etiam Franc. Appendini a nobis jam laudatus), referentium Johannem Ragusinum in concilio Ferrariensi magna omnium admiratione contra Graecos eorumque dogmata disseruisse, at cum concilium illud mense Februario 1439 Florentiam transferretur, ad Basileenses rediisse. Nostro quidem judicio Johannes Stoici obsequio suo Basileensibus nec per unam horam defuit; neque dubitamus, illum, qui Ferrariae cum Graecis dis- putavit, a nostro plane diversum fuisse 1). Nec reticenda videntur facta quaedam, quibus auctor noster, ad altiora evectus, de patria sua bene mereri studuit. Jam enim cum Romae moraretur, existens procurator ordinis sui, negotia etiam eivium Ragusiensium apud sedem apostolicam promovenda susceperat. Postea sub finem anni 1433, cum imperator Sigismundus Basileae moraretur, „ferventi sollicitudine dilecti ecclesiae filii Joannis Stoici de Ragusio“ atque intercessione impe- ratoris ipsius concilium "pro civitatis Ragusiensis conservatione et subsidio, civibus et incolis praedictis ducendi seu duci faciendi galeas et alias naves proprias vel alienas ad Terram Sanctam nee non infidelium et ultramarinas terras" licentiam concessit 2). Anno 1437 Constantinopoli moram trahens, cum imperatore Joanne Palaeologo nomine senatus Ragusini pactionem fecit de commercio utrinque libere exercendo. "Ex mandato etiam concilii ejus- que nomine Ragusinos eives suos hortatus est, ut omni studio curaque in id incumberent, ut Sandaglium Hranichium ducem Chelmi, Georgium Vackovichium despotam Serbliae, Rodoslavum Paullovichium ducem Trebiniae, Tuartkum regem Bosinae, haeretica et schismatica labe infectos ad sinum ecclesiae catholicae revocarent, eisdemque auctores essent suos oratores mittendi ad concilium Basileense. Sed praeclaris Ragusiensium conatibus et 1) Echardus ipse non inepte innuit, fuisse illum „fr. Joannem de Montenigro, provincialem fratrum S. Dominici,“ pag. 7995 volum. I. Scriptorum ordinis Praedicatorum, Paris. 1719 in fol. 2) Literis datis Basileae, XI. Kal. Januar. 1433, quae recitantur in Dan. Farlati Illyrico sacro. Scriptores I. b
Strana XIV
XIV saluberrimis suasionibus minime respondit eventus" 1), — cum nempe tres Slavorum episcopi, Diedgost, Staraz et Stojnich, acerrimi catholicorum ini- mici, animos ducum illorum jam fere delenitos et allectos terroribus quibus- dam ad schisma retraxissent2). Cum die 12. Octobris 1440 Basileae novus pontifex maximus, Felix V, novos sibi crearet cardinales, nostrum etiam Johannem Stoici hac dignitate ornavit; qui abhine ascivit sibi titulum „cardinalis S. Sixti,“ a benefactore olim suo, Johanne Dominici, cardinali Ragusino geri solitum. De iis, quae abhine cardinalis peregerit, altum est in monumentis, quae nobis consulere licuit, silentium, non secus ac de anno et die, quo de- functus est. Non diu eum supervixisse testis est inter alios Antoninus archi- episcopus Florentinus, ejus aequalis, qui in chronico suo tripartito refert, eum, cum esset institutus cardinalis, cito morte subtractum fuisse 3). Inveni- mus tamen in archivo Trebonensi duas ab eo ad D. Udalricum de Rosis, Bohemiae procerum principem, literas manu propria scriptas alteram die 26. Novembris 1441, alteram 8. Octobris 1442 datas : quae, cum nonnihil lucis adferant historiae hujus temporis, juvat referre, quae anno 1824 inde exscripsimus. I. „Johannes de Ragusio, tit. S. Sixti cardinalis, laudat studium legato- rum D. Ulrici de Rosenberg et cleri bohemici ad concilium Basiliense missorum, quorum alter Sigismundus abbas, in episcopum Salonensem evectus, alter Mag. Hieronymus Vogelsang, praepositus Olomucensis, in- signia doctoralia suscepit ab eodem concilio; commendatque eidem domino legatos a concilio in Bohemiam destinatos, Mag. Marcum de regno Ara- goniae etc. Negotium de subsidio pecuniali et de missione fratrum Mino- rum de observantia, quamquam nondum absolutum sit, proxime tamen „supervenientibus ecclesiae prosperis, prout indubie speramus,“ ad vota absolutum iri pollicetur ; hortaturque demum ad constantiam in obedientia sacri concilii et papae Felicis. Dat. Basileae die 26.Novembris anni 1441. „Ludovicus cardinalis Arelatensis scribit eidem in eundem modum. Dat. ibidem die 27. Nov. 1441.“ (Orig.) II. „Johannes de Ragusio, cardinalis S. Sixti D. Ulrico de Rosenberg. Dolet vehementer res, pro quibus nuntius domini de Rosenberg ad synodum 1) Eodem testante Farlato, tom. VI, pag. 159. 2) Conf. Appendini l. c. — Jacobi Luccari annalium lib. III, pag. 91. 3) Tertia pars historialis venerabilis D. Antonini, Basileae 1491, fol. 169a.
XIV saluberrimis suasionibus minime respondit eventus" 1), — cum nempe tres Slavorum episcopi, Diedgost, Staraz et Stojnich, acerrimi catholicorum ini- mici, animos ducum illorum jam fere delenitos et allectos terroribus quibus- dam ad schisma retraxissent2). Cum die 12. Octobris 1440 Basileae novus pontifex maximus, Felix V, novos sibi crearet cardinales, nostrum etiam Johannem Stoici hac dignitate ornavit; qui abhine ascivit sibi titulum „cardinalis S. Sixti,“ a benefactore olim suo, Johanne Dominici, cardinali Ragusino geri solitum. De iis, quae abhine cardinalis peregerit, altum est in monumentis, quae nobis consulere licuit, silentium, non secus ac de anno et die, quo de- functus est. Non diu eum supervixisse testis est inter alios Antoninus archi- episcopus Florentinus, ejus aequalis, qui in chronico suo tripartito refert, eum, cum esset institutus cardinalis, cito morte subtractum fuisse 3). Inveni- mus tamen in archivo Trebonensi duas ab eo ad D. Udalricum de Rosis, Bohemiae procerum principem, literas manu propria scriptas alteram die 26. Novembris 1441, alteram 8. Octobris 1442 datas : quae, cum nonnihil lucis adferant historiae hujus temporis, juvat referre, quae anno 1824 inde exscripsimus. I. „Johannes de Ragusio, tit. S. Sixti cardinalis, laudat studium legato- rum D. Ulrici de Rosenberg et cleri bohemici ad concilium Basiliense missorum, quorum alter Sigismundus abbas, in episcopum Salonensem evectus, alter Mag. Hieronymus Vogelsang, praepositus Olomucensis, in- signia doctoralia suscepit ab eodem concilio; commendatque eidem domino legatos a concilio in Bohemiam destinatos, Mag. Marcum de regno Ara- goniae etc. Negotium de subsidio pecuniali et de missione fratrum Mino- rum de observantia, quamquam nondum absolutum sit, proxime tamen „supervenientibus ecclesiae prosperis, prout indubie speramus,“ ad vota absolutum iri pollicetur ; hortaturque demum ad constantiam in obedientia sacri concilii et papae Felicis. Dat. Basileae die 26.Novembris anni 1441. „Ludovicus cardinalis Arelatensis scribit eidem in eundem modum. Dat. ibidem die 27. Nov. 1441.“ (Orig.) II. „Johannes de Ragusio, cardinalis S. Sixti D. Ulrico de Rosenberg. Dolet vehementer res, pro quibus nuntius domini de Rosenberg ad synodum 1) Eodem testante Farlato, tom. VI, pag. 159. 2) Conf. Appendini l. c. — Jacobi Luccari annalium lib. III, pag. 91. 3) Tertia pars historialis venerabilis D. Antonini, Basileae 1491, fol. 169a.
Strana XV
XV venerat, non potuisse nunc ad effectum perduci propter maximas ejusdem synodi agitationes ; refert tamen patres concilii omnes optime affectos esse D. Ulrico. Defendit porro Sigismundum, episcopum Salonensem, cui D. de Rosenberg indignabatur, quod putaret eum sese antea in legatione ad con- cilium negligenter habuisse, laudatque ejus adhibitum studium. Dat. Basi- leae, 8. Octobris 1442.“ Ludovicus, cardinalis Arelatensis scribit eidem in eundem modum manu propria: "circonstantiae rerum de praesenti non permittunt ut fiat statim executio in facto pecuniarum, sed cito, ut spem firmam habeo, fiet“ ete. Dat. Basileae, 10. Octobris 1442.“ (Orig.) Jam ex his manifestum est, non vixisse solum hoc tempore Johannem de Ragusio, sed etiam in gerendis concilii rebus post Ludovicum cardinalem Arelatensem primas fere obtinuisse partes. Quod vero novissimum de vita ejus nobis innotuit, est societas itineris, quo Felicem V., cum ille anno 1442 exeunte valetudinis gratia, ut ajebat, Lausanam cum parte cardinalium suo- rum secessisset, ipse quoque secutus est. Pontificem illum toto anni 1443 decursu Basileam redire noluisse, nec omnino rediisse constat. Cum autem in actis quibusdam concilii a Johanne de Segovia (libro XIX, cap. 30) relatis Joannes cardinalis S. Sixti jam ante mensis Novembris 1443 initia "prope curiam Felicis papae obiisse“ legatur, probabile est eum extra Basileam mense Octobri 1443 sive Lausanae, sive Gebennis, aut alio quocunque loco vicino e vivis excessisse. Non longe certe obitum ejus ante mensem Novem- brem 1443 reponendum esse, docent literae ipsius Felicis V. die 14. Martii 1444 Gebennis ad concilium datae, in quibus diserte dicitur, Joannem, cardinalem S. Sixti "ante aliquot menses" rebus humanis morte ereptum fuisse. Si fides adhibenda esset literis Aeneae Sylvii vulgo editis, vixisset ille anno etiam 1444, cum epistola illius LXVIII. Johanni cardinali „S. Sixti" inscripta esse dicatur, quam die demum 6. Junii 1444 datam esse constat: attamen in codicibus manu scriptis melioris notae illam scriptam fuisse Johanni cardinali „S. Calixti“ didicimus, quo titulo insignitus fuit Joannes de Segovia, non autem Ragusinus noster, cui nullum cum Aenea Sylvio literarum com- mercium fuisse ultro fatendum est. Sepulerum ejus, quod insignibus cardina- litiis ornatum Basileae videri Appendini asseruit, neque nobis, cum anno 1849 ibidem moraremur, invenire licuit, neque ullum omnino illius vel vestigium vel memoriam exstare clarissimus vir Guilielmus Wackernagel, Basileae degens atque a collega nostro Th. de Karajan interpellatus, anno 1855 testatus est. Ubicunque tamen locorum peregre mortuus et sepultus sit, be
XV venerat, non potuisse nunc ad effectum perduci propter maximas ejusdem synodi agitationes ; refert tamen patres concilii omnes optime affectos esse D. Ulrico. Defendit porro Sigismundum, episcopum Salonensem, cui D. de Rosenberg indignabatur, quod putaret eum sese antea in legatione ad con- cilium negligenter habuisse, laudatque ejus adhibitum studium. Dat. Basi- leae, 8. Octobris 1442.“ Ludovicus, cardinalis Arelatensis scribit eidem in eundem modum manu propria: "circonstantiae rerum de praesenti non permittunt ut fiat statim executio in facto pecuniarum, sed cito, ut spem firmam habeo, fiet“ ete. Dat. Basileae, 10. Octobris 1442.“ (Orig.) Jam ex his manifestum est, non vixisse solum hoc tempore Johannem de Ragusio, sed etiam in gerendis concilii rebus post Ludovicum cardinalem Arelatensem primas fere obtinuisse partes. Quod vero novissimum de vita ejus nobis innotuit, est societas itineris, quo Felicem V., cum ille anno 1442 exeunte valetudinis gratia, ut ajebat, Lausanam cum parte cardinalium suo- rum secessisset, ipse quoque secutus est. Pontificem illum toto anni 1443 decursu Basileam redire noluisse, nec omnino rediisse constat. Cum autem in actis quibusdam concilii a Johanne de Segovia (libro XIX, cap. 30) relatis Joannes cardinalis S. Sixti jam ante mensis Novembris 1443 initia "prope curiam Felicis papae obiisse“ legatur, probabile est eum extra Basileam mense Octobri 1443 sive Lausanae, sive Gebennis, aut alio quocunque loco vicino e vivis excessisse. Non longe certe obitum ejus ante mensem Novem- brem 1443 reponendum esse, docent literae ipsius Felicis V. die 14. Martii 1444 Gebennis ad concilium datae, in quibus diserte dicitur, Joannem, cardinalem S. Sixti "ante aliquot menses" rebus humanis morte ereptum fuisse. Si fides adhibenda esset literis Aeneae Sylvii vulgo editis, vixisset ille anno etiam 1444, cum epistola illius LXVIII. Johanni cardinali „S. Sixti" inscripta esse dicatur, quam die demum 6. Junii 1444 datam esse constat: attamen in codicibus manu scriptis melioris notae illam scriptam fuisse Johanni cardinali „S. Calixti“ didicimus, quo titulo insignitus fuit Joannes de Segovia, non autem Ragusinus noster, cui nullum cum Aenea Sylvio literarum com- mercium fuisse ultro fatendum est. Sepulerum ejus, quod insignibus cardina- litiis ornatum Basileae videri Appendini asseruit, neque nobis, cum anno 1849 ibidem moraremur, invenire licuit, neque ullum omnino illius vel vestigium vel memoriam exstare clarissimus vir Guilielmus Wackernagel, Basileae degens atque a collega nostro Th. de Karajan interpellatus, anno 1855 testatus est. Ubicunque tamen locorum peregre mortuus et sepultus sit, be
Strana XVI
XVI Basileae tamen eum domicilium habuisse probat vel ipsa ejus penus libraria, Graecorum codicum Mss., quos Constantinôpoli comparaverat et secum redux attulerat, refertissima, quam ex testamento fratribus sui ordinis reliquit quae- que hodiedum adservatur in publica Basileensis universitatis bibliotheea. Auctor noster permulta reliquit eruditionis suae atque ingenii docu- menta, typis nondum vulgata, quae tamen enumerare omittimus, cum nec- dum titulos omnium colligere potuerimus, curam hane alio tempori locoque reservantes. Hie satis fuerit designare atque explicare fontem, unde hausi- mus libros, quos nune primum in lucem proferimus: „Initium (nempe) atque prosecutionem Basiliensis concilii,“ et „Tractatum de reductione Bohe- morum ad unitatem ecclesiae." Ambos reperimus in codice Ms. biblio- theeae Basileensis, signato A. I. 32, cujus olim, post M. Johannem de Ragusio, primi possessores fuere fratres Praedicatores domus Basileensis. Codex ille constat foliis 473, exhibetque tractatus plerumque intra annos 1433—1437 descriptos sequentes: Fol. 1—113. „Quatuor tractatus contra Graecos et alios orientales schismaticos.“ Primus est Fr. Petri de ordine Praedicatorum (1—39), ultimus a fol. 105 truncatus. Fol. 117—137. Fr. Hieronymi de Praga, reclusi heremitae s. heremi Camaldulensis, "tractatus improbans quatuor articulos Bohemorum,“ scrip- tus anno 1433 in concilio Basileensi. Incipit: „Amantissimo ac merito venerabili in Chr. patri D. Alberto priori domus Carthusiae civitatis Basil. — Explicit: — „benedictus sit in secula seculorum, amen." Fol. 139—163. „Tractatus, quomodo Sarraceni sunt expugnandi, a fr. G. Adae ordinis Praedicatorum seriptus cardinali N. de Fargis. Fol. 167—247. „Initium et prosecutio Basiliensis concilii, — opus quod hie exhibemus. Fol. 251—352. „Resumpta M. Johannis Polomar super articulo com- munionis sub utraque specie." Ine. "In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Reverendissimi etc. Duas lectiones“ etc. (contra Rokyezanam). Fol. 352'—360. Ejusdem M. Johannis Polomar tractatus "De commu- nione parvulorum.“ Incip. "Cum cogitarem pridie, unde hujus mei operis“ ete. Expl. — „ut pervenire mereamur omnes ad vitam et gloriam sempi- ternam." Fol. 361—374. Fr. Hieronymi de Praga tractatus (idem qui supra). Fol. 379—473. „Tractatus, quomodo Bohemi reducti sunt ad uni- tatem ecclesiae," — alterum opus a nobis hic exhibitum.
XVI Basileae tamen eum domicilium habuisse probat vel ipsa ejus penus libraria, Graecorum codicum Mss., quos Constantinôpoli comparaverat et secum redux attulerat, refertissima, quam ex testamento fratribus sui ordinis reliquit quae- que hodiedum adservatur in publica Basileensis universitatis bibliotheea. Auctor noster permulta reliquit eruditionis suae atque ingenii docu- menta, typis nondum vulgata, quae tamen enumerare omittimus, cum nec- dum titulos omnium colligere potuerimus, curam hane alio tempori locoque reservantes. Hie satis fuerit designare atque explicare fontem, unde hausi- mus libros, quos nune primum in lucem proferimus: „Initium (nempe) atque prosecutionem Basiliensis concilii,“ et „Tractatum de reductione Bohe- morum ad unitatem ecclesiae." Ambos reperimus in codice Ms. biblio- theeae Basileensis, signato A. I. 32, cujus olim, post M. Johannem de Ragusio, primi possessores fuere fratres Praedicatores domus Basileensis. Codex ille constat foliis 473, exhibetque tractatus plerumque intra annos 1433—1437 descriptos sequentes: Fol. 1—113. „Quatuor tractatus contra Graecos et alios orientales schismaticos.“ Primus est Fr. Petri de ordine Praedicatorum (1—39), ultimus a fol. 105 truncatus. Fol. 117—137. Fr. Hieronymi de Praga, reclusi heremitae s. heremi Camaldulensis, "tractatus improbans quatuor articulos Bohemorum,“ scrip- tus anno 1433 in concilio Basileensi. Incipit: „Amantissimo ac merito venerabili in Chr. patri D. Alberto priori domus Carthusiae civitatis Basil. — Explicit: — „benedictus sit in secula seculorum, amen." Fol. 139—163. „Tractatus, quomodo Sarraceni sunt expugnandi, a fr. G. Adae ordinis Praedicatorum seriptus cardinali N. de Fargis. Fol. 167—247. „Initium et prosecutio Basiliensis concilii, — opus quod hie exhibemus. Fol. 251—352. „Resumpta M. Johannis Polomar super articulo com- munionis sub utraque specie." Ine. "In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Reverendissimi etc. Duas lectiones“ etc. (contra Rokyezanam). Fol. 352'—360. Ejusdem M. Johannis Polomar tractatus "De commu- nione parvulorum.“ Incip. "Cum cogitarem pridie, unde hujus mei operis“ ete. Expl. — „ut pervenire mereamur omnes ad vitam et gloriam sempi- ternam." Fol. 361—374. Fr. Hieronymi de Praga tractatus (idem qui supra). Fol. 379—473. „Tractatus, quomodo Bohemi reducti sunt ad uni- tatem ecclesiae," — alterum opus a nobis hic exhibitum.
Strana XVII
XVII Jam ex ipso delectu commentariorum, qui hoe volumine continentur, conjicere liceat, collectorem ejus fuisse ipsum Johannem de Ragusio, cum sit quasi armamentarium quoddam ad impugnandos tum orientales schis- maticos et Saracenos, tum Bohemos Hussitas accomodum. Dubitari autem nullatenus potest, codicem hune manu ejusdem Johannis de Ragusio tritum fuisse, cum duo ejus commentarii, qui ipsum auctorem recognoscunt, quam- quam a scriba rudi et imperito descripti, castigationes aliquot manu ipsius (probe nota) appositas adferant, quemadmodum videri potest in specimine scripturae, quod exhibet tabula palaeographica huie volumini addita sub Nr. I. Atque utinam placuisset auctori in castigandis scriptoris sui mendis uberio- rem adhibere curam; liberasset nos sane labore, saepe casso, restituendi atque explanandi sententiam suam, caligine non raro involutam. Ne tamen temere quid mutasse videremur, commemoravimus locos seribae vel negli- gentia vel inscitia depravatos in notis sub textum appositis. Quamquam autem vix necessarium videatur insistere argumentis, quae probent, auctorem utriusque opusculi a nobis hie editi non fuisse alium, quam de quo nobis sermo est, Johannem de Ragusio, cum illud cuique legenti ex ipso rerum, quas refert, delectu planum fiat: adferemus tamen pauea, quae omnem de illo dubitationem tollere possint. Auctor operis „Initium et pro- secutio Basiliensis concilii" inscripti narrat, die 10. Octobris 1431 fuisse expeditas et missas literas pro convocatione Bohemorum, additque (pag. 118 hujus voluminis): "quorum vocatio et alia, quae cum eis acta sunt in hoe sacro Basiliensi concilio, in speciali libellulo et volumine conscripta sunt a nobis et collecta.“ Unus ergo idemque auctor scripsit et historiam hanc initiorum concilii et tractatum de reductione Bohemorum: hujus autem alte- rius opusculi folia tria autographa, i. e. manu ipsius Johannis de Ragusio conscripta, supersunt hodiedum servanturque in Ms. codice bibliothecae Basileensis (sign. E. I. 15 fol. 313—315), qui ab antiquo „Collectanea M. Johannis de Ragusio" inseriptus est, prout infra pag. 275 hujus volu- minis adnotare non omisimus. Ex eodem sane codice hausta sunt pleraque, quae supra de vita auctoris commemoravimus. Seripsit autem ambos tractatus, antequam a concilio anno 1435 mitte- retur legatus Constantinopolim, quemadmodum docet ipse (pag. 105 hujus editionis) ad diem 12. Sept. 1431 referens : "Et est hodie dies 18. mensis Januarii 1434, in die S. Priscae virginis et martyris, in qua haec scribun- tur." Neque dubitamus, munus illud praebuisse causam, quod inchoatos illos neque absolutos reliquerit, cum narratio abrumpatur subito in initiis con-
XVII Jam ex ipso delectu commentariorum, qui hoe volumine continentur, conjicere liceat, collectorem ejus fuisse ipsum Johannem de Ragusio, cum sit quasi armamentarium quoddam ad impugnandos tum orientales schis- maticos et Saracenos, tum Bohemos Hussitas accomodum. Dubitari autem nullatenus potest, codicem hune manu ejusdem Johannis de Ragusio tritum fuisse, cum duo ejus commentarii, qui ipsum auctorem recognoscunt, quam- quam a scriba rudi et imperito descripti, castigationes aliquot manu ipsius (probe nota) appositas adferant, quemadmodum videri potest in specimine scripturae, quod exhibet tabula palaeographica huie volumini addita sub Nr. I. Atque utinam placuisset auctori in castigandis scriptoris sui mendis uberio- rem adhibere curam; liberasset nos sane labore, saepe casso, restituendi atque explanandi sententiam suam, caligine non raro involutam. Ne tamen temere quid mutasse videremur, commemoravimus locos seribae vel negli- gentia vel inscitia depravatos in notis sub textum appositis. Quamquam autem vix necessarium videatur insistere argumentis, quae probent, auctorem utriusque opusculi a nobis hie editi non fuisse alium, quam de quo nobis sermo est, Johannem de Ragusio, cum illud cuique legenti ex ipso rerum, quas refert, delectu planum fiat: adferemus tamen pauea, quae omnem de illo dubitationem tollere possint. Auctor operis „Initium et pro- secutio Basiliensis concilii" inscripti narrat, die 10. Octobris 1431 fuisse expeditas et missas literas pro convocatione Bohemorum, additque (pag. 118 hujus voluminis): "quorum vocatio et alia, quae cum eis acta sunt in hoe sacro Basiliensi concilio, in speciali libellulo et volumine conscripta sunt a nobis et collecta.“ Unus ergo idemque auctor scripsit et historiam hanc initiorum concilii et tractatum de reductione Bohemorum: hujus autem alte- rius opusculi folia tria autographa, i. e. manu ipsius Johannis de Ragusio conscripta, supersunt hodiedum servanturque in Ms. codice bibliothecae Basileensis (sign. E. I. 15 fol. 313—315), qui ab antiquo „Collectanea M. Johannis de Ragusio" inseriptus est, prout infra pag. 275 hujus volu- minis adnotare non omisimus. Ex eodem sane codice hausta sunt pleraque, quae supra de vita auctoris commemoravimus. Seripsit autem ambos tractatus, antequam a concilio anno 1435 mitte- retur legatus Constantinopolim, quemadmodum docet ipse (pag. 105 hujus editionis) ad diem 12. Sept. 1431 referens : "Et est hodie dies 18. mensis Januarii 1434, in die S. Priscae virginis et martyris, in qua haec scribun- tur." Neque dubitamus, munus illud praebuisse causam, quod inchoatos illos neque absolutos reliquerit, cum narratio abrumpatur subito in initiis con-
Strana XVIII
XVIII cilii jam die 19. Novembris 1431, in tractatu de reductione Bohemorum die 10. Martii 1433. De pretio operis utriusque disserere non videtur necesse, cum legenti ipsi sponte se offerat. Fuisse certe Johannem de Ragusio rerum omnium, quae gerebantur, gnarissimum, nemo est qui negaverit; et quamquam par- tem eam, quam ipse in eis gerendis tulit, nonunquam plus justo efferre videatur, veritatis tamen eum studiosissimum ac in ea declaranda imperter- ritum fuisse ultro fatebitur, quicunque dicta factaque ejus diligentius per- vestigaverit. De concilio illo, quod anno 1423 Papiae coeptum, Senis 1424 usque continuatum est, paucissima adhue, nec omnino veritati consona posteritati tradita fuere: hie jam amplior actorum notitia, neque pondere carens, in promptu est. Alia etiam plurima occurrunt, non alio ex fonte quam ex hoc uno haurienda, quae tamen lectori ipsi aestimanda relinquimus. Nolumus denique praeterire silentio, debere nos notitiam operum, quae hic proferimus, insigni liberalitati clariss. viri, Francisci Gerlach, bibliothe- cae Basileensis praefecti. Quamquam enim tractatus ambo in catalogis libro- rum manuseriptorum, quos anno 1830 Gust. Haenel Lipsiae typis vulgavit, non omnino taceantur: laterent tamen illi hodieque in seriniis suis prorsus incogniti, nisi vir ille anno 1849 nobis jam abitum parantibus singulari benevolentia facultatem obtulisset, non catalogos solum, sed et codices ipsos per ordinem lustrandi manuque versandi. Ideo si quid opera nostra bono publico accessisse videbitur, magnam illius partem ei in acceptis referendam esse grati profitemur. Franciscus Palacky. III. Petri Zatecensis liber diurnus de gestis Bohemorum in concilio Basileensi. Cum anno 1841 currente venia nobis data esset, codices manuscrip- tos bibliothecae capituli ecclesiae metropolitanae Pragensis evolvendi, atque non pauca veterum temporum monumenta jam fere oblivioni tradita, quae tamen notitiam rerum olim gestarum egregie juvant, in memoriam revo- eandi, obvenit nobis felici sorte etiam Petri Zatecensis liber diurnus de gestis Bohemorum in concilio Basileensi, cujus hic benevolo lectori copiam proponimus. Codex, qui eum exhibet, chartaceus est inter „Miscellaneos" signatus O. XXIX. constatque foliis 316 per quaternos dispositis. Scriptum esse a presbytero quodam Bohemo, Hussi assecla, intra annos 1450 et 1470,
XVIII cilii jam die 19. Novembris 1431, in tractatu de reductione Bohemorum die 10. Martii 1433. De pretio operis utriusque disserere non videtur necesse, cum legenti ipsi sponte se offerat. Fuisse certe Johannem de Ragusio rerum omnium, quae gerebantur, gnarissimum, nemo est qui negaverit; et quamquam par- tem eam, quam ipse in eis gerendis tulit, nonunquam plus justo efferre videatur, veritatis tamen eum studiosissimum ac in ea declaranda imperter- ritum fuisse ultro fatebitur, quicunque dicta factaque ejus diligentius per- vestigaverit. De concilio illo, quod anno 1423 Papiae coeptum, Senis 1424 usque continuatum est, paucissima adhue, nec omnino veritati consona posteritati tradita fuere: hie jam amplior actorum notitia, neque pondere carens, in promptu est. Alia etiam plurima occurrunt, non alio ex fonte quam ex hoc uno haurienda, quae tamen lectori ipsi aestimanda relinquimus. Nolumus denique praeterire silentio, debere nos notitiam operum, quae hic proferimus, insigni liberalitati clariss. viri, Francisci Gerlach, bibliothe- cae Basileensis praefecti. Quamquam enim tractatus ambo in catalogis libro- rum manuseriptorum, quos anno 1830 Gust. Haenel Lipsiae typis vulgavit, non omnino taceantur: laterent tamen illi hodieque in seriniis suis prorsus incogniti, nisi vir ille anno 1849 nobis jam abitum parantibus singulari benevolentia facultatem obtulisset, non catalogos solum, sed et codices ipsos per ordinem lustrandi manuque versandi. Ideo si quid opera nostra bono publico accessisse videbitur, magnam illius partem ei in acceptis referendam esse grati profitemur. Franciscus Palacky. III. Petri Zatecensis liber diurnus de gestis Bohemorum in concilio Basileensi. Cum anno 1841 currente venia nobis data esset, codices manuscrip- tos bibliothecae capituli ecclesiae metropolitanae Pragensis evolvendi, atque non pauca veterum temporum monumenta jam fere oblivioni tradita, quae tamen notitiam rerum olim gestarum egregie juvant, in memoriam revo- eandi, obvenit nobis felici sorte etiam Petri Zatecensis liber diurnus de gestis Bohemorum in concilio Basileensi, cujus hic benevolo lectori copiam proponimus. Codex, qui eum exhibet, chartaceus est inter „Miscellaneos" signatus O. XXIX. constatque foliis 316 per quaternos dispositis. Scriptum esse a presbytero quodam Bohemo, Hussi assecla, intra annos 1450 et 1470,
Strana XIX
XIX probant et literarum ductus et summa eorum, quae in eo continentur. Quamquam enim, catalogo testante, Basileensis concilii acta exhibere dica- tur, tamen praeter librum illum diurnum, de quo agimus, nihil adfert, quod concilii illius rebus illustrandis inserviat. Habet autem nonnulla magistro- rum Petri Anglici atque Jacobelli scripta doctrinam M. Johannis de Přibram improbantia, dein excerpta e libris M. Johannis Wieliff, et alia lingua bohe- mica exarata multa, ex quibus conjicias seriptorem sive collectorem codi- cis non solum ab ecclesia Romana, sed etiam a Pragensibus magistris alienum fuisse, favisseque partibus sacerdotum civitatis Tabor, de quorum etiam oppressione per Georgium Podiebradium annis 1452 et 1453 pauca refert aliunde incognita. Auctorem libri diurni, qui prima codicis folia 60 implet, fuisse Petrum Zatecensem, nusquam quidem diserte proditum est, attamen facile colli- gitur ex ipsa quam exhibet narratione. Fuisse illum e numero sacerdotum Bohemorum ad Basileense concilium missorum, nemo erit qui dubitet. Erant autem illi octo, in tres sectas distincti: Pragensium duo, Joannes Roky- cana et Martinus Lupacius de Chrudim; Taboritarum tres, Procopius Ma- gnus, Nicolaus Episcopus et Marcoldus ; Orphanorum itidem tres, Petrus Payne Anglicus, Ulricus Znoymensis atque Petrus ipse Zatecensis. Jam si recolas verba, quibus utitur auctor ex. gr. ad diem 22. Januarii: "eramus congre- gati sacerdotes omnes et tractavimus de positione articuli tertii,“ — vel ad diem 27. Januarii: "post prandiun ivimus sacerdotes quatuor cum aliis," — non negabis, illum omnino sacerdotibus adnumerandum esse. Cum autem ad diem 8. Februarii referat: "convenientes tractavimus, et fina- liter resedimus omnes, Pragensibus exceptis“ ete. nullo negotio colli- gitur, auctorem e Pragensibus non fuisse; quod etiam confirmatur verbis ad diem 14. Martii prolatis dum ait: „nostri — per Martinum de Chru- dim responderunt." Idem porro refert ad diem 26. Januarii: "post pran- dium cum Procopio et Marcoldo ivi ad Minores, conspiciendo eorum libra- riam,“ — et 10. Martii dicit: „eodem die Procopius, Marcoldus et ego manducavimus cum cardinale,“ — unde manifestum fit auctorem a Proco- pio et Mareoldo fuisse diversum quidem, sed eis ante alios familiaritate junctum. Idem apparet ad diem 24. Januarii de Ulrico Znoymensi, quem „fratrem earissimum“ appellat. Si denique perpenderis, quae multis in loeis de M. Petro Anglico atque Nicolao Episcopo "de Piesk" referuntur, facile tibi persuadebis, non alium fuisse auctorem libri, quam qui unus restat, Petrus Zatecensis.
XIX probant et literarum ductus et summa eorum, quae in eo continentur. Quamquam enim, catalogo testante, Basileensis concilii acta exhibere dica- tur, tamen praeter librum illum diurnum, de quo agimus, nihil adfert, quod concilii illius rebus illustrandis inserviat. Habet autem nonnulla magistro- rum Petri Anglici atque Jacobelli scripta doctrinam M. Johannis de Přibram improbantia, dein excerpta e libris M. Johannis Wieliff, et alia lingua bohe- mica exarata multa, ex quibus conjicias seriptorem sive collectorem codi- cis non solum ab ecclesia Romana, sed etiam a Pragensibus magistris alienum fuisse, favisseque partibus sacerdotum civitatis Tabor, de quorum etiam oppressione per Georgium Podiebradium annis 1452 et 1453 pauca refert aliunde incognita. Auctorem libri diurni, qui prima codicis folia 60 implet, fuisse Petrum Zatecensem, nusquam quidem diserte proditum est, attamen facile colli- gitur ex ipsa quam exhibet narratione. Fuisse illum e numero sacerdotum Bohemorum ad Basileense concilium missorum, nemo erit qui dubitet. Erant autem illi octo, in tres sectas distincti: Pragensium duo, Joannes Roky- cana et Martinus Lupacius de Chrudim; Taboritarum tres, Procopius Ma- gnus, Nicolaus Episcopus et Marcoldus ; Orphanorum itidem tres, Petrus Payne Anglicus, Ulricus Znoymensis atque Petrus ipse Zatecensis. Jam si recolas verba, quibus utitur auctor ex. gr. ad diem 22. Januarii: "eramus congre- gati sacerdotes omnes et tractavimus de positione articuli tertii,“ — vel ad diem 27. Januarii: "post prandiun ivimus sacerdotes quatuor cum aliis," — non negabis, illum omnino sacerdotibus adnumerandum esse. Cum autem ad diem 8. Februarii referat: "convenientes tractavimus, et fina- liter resedimus omnes, Pragensibus exceptis“ ete. nullo negotio colli- gitur, auctorem e Pragensibus non fuisse; quod etiam confirmatur verbis ad diem 14. Martii prolatis dum ait: „nostri — per Martinum de Chru- dim responderunt." Idem porro refert ad diem 26. Januarii: "post pran- dium cum Procopio et Marcoldo ivi ad Minores, conspiciendo eorum libra- riam,“ — et 10. Martii dicit: „eodem die Procopius, Marcoldus et ego manducavimus cum cardinale,“ — unde manifestum fit auctorem a Proco- pio et Mareoldo fuisse diversum quidem, sed eis ante alios familiaritate junctum. Idem apparet ad diem 24. Januarii de Ulrico Znoymensi, quem „fratrem earissimum“ appellat. Si denique perpenderis, quae multis in loeis de M. Petro Anglico atque Nicolao Episcopo "de Piesk" referuntur, facile tibi persuadebis, non alium fuisse auctorem libri, quam qui unus restat, Petrus Zatecensis.
Strana XX
XX De vita auctoris nihil adhue vulgo proditum est, et paucissima sunt, quae e scriptis aliorum, qui una vivebant, erui possunt. In literis e congre- gatione regni Bohemiae die 5. Septembris 1432 ad concilium datis a no- bisque hoc ipso tomo (pag. 262) productis, insignitur titulo „baccalaurei" in facultate theologica, ut nos quidem existimamus, cum inter baccalaureos facultatis artium, quorum catalogum „Monumenta historica universitatis Pragensis“ anno 1832 typis vulgata exhibent, nomen ejus non occurrat. Praeterea a quibusdam appellabatur cognomine „Teutonicus“ (bohemice „Petr Němec ze Žatce“) : quod utrum auctoris ipsius, an majorum ejus ori- ginem e Germania repetendam fuisse innuat, nihil habemus quod asseramus. Cives certe Zatecenses, si linguam respicias, non ea aetate solum, sed et duobus, quae proxime successere seculis, adhuc inter Bohemos censebantur, quamquam cognominis „Teutonici“ apud eos frequentatio (ex. gr. in Jo- hanne Zatecensi, Taboritarum presbytero, Petri aequali et fortassis amico), atque necessitas die 6. Januarii 1433 Basileae praetensa, propter familiares Orphanorum sectae Teutonicos „Bohemicum nescientes“ etiam teutonice praedicandi, indicium praebere videantur sermonis germanici usum etiam tune Zatecensibus non plane ignotum fuisse. Si fides adhibenda est verbis M. Johannis de Přibram, acerrimi pres- byterorum Taboriensium in Bohemia insectatoris, Petrus noster jam anno 1420 fuerit in numero illorum, qui a dogmatibus ecclesiae Romanae quam longis- sime digressi, somniis quibusdam chiliasticis se ipsos et plebem pascebant. Nulla quidem eo tempore adhuc intervenerat seissio inter sacerdotes, qui ab urbe Tabor recens condita nomen trahebant, atque inter illos, qui egregium belli ducem Johannem Žižkam velut patrem venerati, ab obitu ejus Orphani- appellari voluerunt : sed anno etiam 1429, quo sectae illae jam dudum dis- sidebant, Přibram Petrum nostrum Taboritis diserte adnumerat. Unde con- jiciendum videtur, illum inter annos 1429 et 1432 mutata nonnihil senten- tia a Taboritis ad Orphanos secessisse, quamquam continuata Basileae adhue cum Procopio Magno et Marcoldo consuetudo probat, dissensionem quae intervenerat non magni faciendam fuisse. In historia patriae Petri Zatecensis unica fit mentio ad diem 28. Sep- tembris anni 1429, ubi orta inter magistros Johannem Přibram et Petrum Payne Anglicum contentione de scriptis et articulis M. Johannis Wieliff ipse cum aliis tribus magistris et sacerdotibus electus fuit arbiter pro parte Anglici. Quod satis innuit illum inter suos non parvi aestimatum fuisse. Probatur autem hoc ipsa etiam legatione, qua Basileae cum aliis functus est,
XX De vita auctoris nihil adhue vulgo proditum est, et paucissima sunt, quae e scriptis aliorum, qui una vivebant, erui possunt. In literis e congre- gatione regni Bohemiae die 5. Septembris 1432 ad concilium datis a no- bisque hoc ipso tomo (pag. 262) productis, insignitur titulo „baccalaurei" in facultate theologica, ut nos quidem existimamus, cum inter baccalaureos facultatis artium, quorum catalogum „Monumenta historica universitatis Pragensis“ anno 1832 typis vulgata exhibent, nomen ejus non occurrat. Praeterea a quibusdam appellabatur cognomine „Teutonicus“ (bohemice „Petr Němec ze Žatce“) : quod utrum auctoris ipsius, an majorum ejus ori- ginem e Germania repetendam fuisse innuat, nihil habemus quod asseramus. Cives certe Zatecenses, si linguam respicias, non ea aetate solum, sed et duobus, quae proxime successere seculis, adhuc inter Bohemos censebantur, quamquam cognominis „Teutonici“ apud eos frequentatio (ex. gr. in Jo- hanne Zatecensi, Taboritarum presbytero, Petri aequali et fortassis amico), atque necessitas die 6. Januarii 1433 Basileae praetensa, propter familiares Orphanorum sectae Teutonicos „Bohemicum nescientes“ etiam teutonice praedicandi, indicium praebere videantur sermonis germanici usum etiam tune Zatecensibus non plane ignotum fuisse. Si fides adhibenda est verbis M. Johannis de Přibram, acerrimi pres- byterorum Taboriensium in Bohemia insectatoris, Petrus noster jam anno 1420 fuerit in numero illorum, qui a dogmatibus ecclesiae Romanae quam longis- sime digressi, somniis quibusdam chiliasticis se ipsos et plebem pascebant. Nulla quidem eo tempore adhuc intervenerat seissio inter sacerdotes, qui ab urbe Tabor recens condita nomen trahebant, atque inter illos, qui egregium belli ducem Johannem Žižkam velut patrem venerati, ab obitu ejus Orphani- appellari voluerunt : sed anno etiam 1429, quo sectae illae jam dudum dis- sidebant, Přibram Petrum nostrum Taboritis diserte adnumerat. Unde con- jiciendum videtur, illum inter annos 1429 et 1432 mutata nonnihil senten- tia a Taboritis ad Orphanos secessisse, quamquam continuata Basileae adhue cum Procopio Magno et Marcoldo consuetudo probat, dissensionem quae intervenerat non magni faciendam fuisse. In historia patriae Petri Zatecensis unica fit mentio ad diem 28. Sep- tembris anni 1429, ubi orta inter magistros Johannem Přibram et Petrum Payne Anglicum contentione de scriptis et articulis M. Johannis Wieliff ipse cum aliis tribus magistris et sacerdotibus electus fuit arbiter pro parte Anglici. Quod satis innuit illum inter suos non parvi aestimatum fuisse. Probatur autem hoc ipsa etiam legatione, qua Basileae cum aliis functus est,
Strana XXI
XXI cujusque materiam stilo licet admodum rudi et inculto, fideliter tamen descripsit. Exemplar libri, quo unico nobis uti licuit, seriptum esse videtur ab homine literarum fere ignaro, idque satis negligenter. Propterea lectio ejus non usque quaque facilis, imo quandoque etiam inepta, quam, quantum conjectura assequi valuimus, emendare nisi sumus, mendas nihilominus omnes sub textum ponentes, ne quid temere mutavisse videremur. Specimen scrip- turae codicis tabula palaeographica volumini huic addita exhibet sub. N°. II. Autographum certe auctoris non esse probant non solum mendae, de quibus sermo est, sed etiam locus ad diem 22. Januarii 1433 (pag. 295) adduc- tus, ubi provocatur ad signa quaedam et formam responsi a Joanne Roky- cana serius dati atque ab auctore appositi, quae tamen in codice nostro nusquam apparent. Franciscus Palacky. IV. Aegidii Carlerii liber de legationibus concilii Basiliensis pro reductione Bohemorum. Aegidius Carlerii, Gallis Carlier i. e. charron, natus est Cameraci ad Scaldim fluvium seculo XIV. jam ad finem vergente. Genitor ejus, Aegi- dius Carlerii, fabricam ibi ferrariam duas olim inter portas Cantipratenses in feudum tenuit ab abbatia S. Auberti ordinis S. Augustini, nune intra muros urbis Cameracensis. Conf. A. Leglay, recherches sur l'église métro- politaine de Cambrai. Paris, 1825. 4° pag. 128. Bonae indolis ac spei puer scholis Parisiensibus traditus, inter sodales, quos vocant bursarios, in col- legio Navarrae est receptus. Si Joanni Launoio credas (Academia Parisien- sis illustrata, Parisiis, 1682. 4° pag. 96), nomen ejus jam anno Christi 1374. invenitur in tabulis fundationis regii Navarrae gymnasii inter scholares col- legii artistarum. Uteumque res sit, errorem in designatione anni latere nemo inficias ibit, attento anno emortuali ejus 1472. Jam ad certiora per- gamus. Clericorum numero adscriptus in matricula scholarium notatur inter theologos ejusdem collegii ad annum 1414 et temporis decursu adeo pro- fecit, ut lauream doctoris sacrae theologiae sit consecutus anno incerto, ast indubie ante 1420. Adhue in minoribus constitutus libros sententiarum legit ad annum 1413 et 1414 in regali collegio Navarrae solemniterque protes- tatus est modo in facultate consueto, quod non intendat dicere aliquid, quod sit contra fidem catholicam, contra determinationem sanctae matris ecclesiae, Scriptores I.
XXI cujusque materiam stilo licet admodum rudi et inculto, fideliter tamen descripsit. Exemplar libri, quo unico nobis uti licuit, seriptum esse videtur ab homine literarum fere ignaro, idque satis negligenter. Propterea lectio ejus non usque quaque facilis, imo quandoque etiam inepta, quam, quantum conjectura assequi valuimus, emendare nisi sumus, mendas nihilominus omnes sub textum ponentes, ne quid temere mutavisse videremur. Specimen scrip- turae codicis tabula palaeographica volumini huic addita exhibet sub. N°. II. Autographum certe auctoris non esse probant non solum mendae, de quibus sermo est, sed etiam locus ad diem 22. Januarii 1433 (pag. 295) adduc- tus, ubi provocatur ad signa quaedam et formam responsi a Joanne Roky- cana serius dati atque ab auctore appositi, quae tamen in codice nostro nusquam apparent. Franciscus Palacky. IV. Aegidii Carlerii liber de legationibus concilii Basiliensis pro reductione Bohemorum. Aegidius Carlerii, Gallis Carlier i. e. charron, natus est Cameraci ad Scaldim fluvium seculo XIV. jam ad finem vergente. Genitor ejus, Aegi- dius Carlerii, fabricam ibi ferrariam duas olim inter portas Cantipratenses in feudum tenuit ab abbatia S. Auberti ordinis S. Augustini, nune intra muros urbis Cameracensis. Conf. A. Leglay, recherches sur l'église métro- politaine de Cambrai. Paris, 1825. 4° pag. 128. Bonae indolis ac spei puer scholis Parisiensibus traditus, inter sodales, quos vocant bursarios, in col- legio Navarrae est receptus. Si Joanni Launoio credas (Academia Parisien- sis illustrata, Parisiis, 1682. 4° pag. 96), nomen ejus jam anno Christi 1374. invenitur in tabulis fundationis regii Navarrae gymnasii inter scholares col- legii artistarum. Uteumque res sit, errorem in designatione anni latere nemo inficias ibit, attento anno emortuali ejus 1472. Jam ad certiora per- gamus. Clericorum numero adscriptus in matricula scholarium notatur inter theologos ejusdem collegii ad annum 1414 et temporis decursu adeo pro- fecit, ut lauream doctoris sacrae theologiae sit consecutus anno incerto, ast indubie ante 1420. Adhue in minoribus constitutus libros sententiarum legit ad annum 1413 et 1414 in regali collegio Navarrae solemniterque protes- tatus est modo in facultate consueto, quod non intendat dicere aliquid, quod sit contra fidem catholicam, contra determinationem sanctae matris ecclesiae, Scriptores I.
Strana XXII
XXII contra doctrinam doctorum ab ea approbatorum; quod non faveat articulis Parisiis damnatis, quod sit contra bonos mores, aut quovismodo valeat offen- dere pias aures ete. (Launoii de scholis celebrioribus Lut. Paris. 1672. 8" pag. 508.) Commentariis quoque conseripsit, quae vivae vocis oraculo in quatuor sententiarum libros protulerat, quibus finem imposuit IV. Kalendas Jul. 1414. Exstabant quondam duobus voluminibus membranaceis exarati in bibliotheca Navarrici, quod Lutetiae est, collegii. (Launoii, Acad. Paris. p. 581.) Inclaruit deinde semel atque iterum editis in praenominato Navar- rae collegio collationibus. Sic sermonem fecit anno 1421 in festo b. Ludo- vici in aede regia, collectosque ibi sodales ab aucupanda sacerdotiorum mul- titudine avocare conatus est. Cathedras insuper ecclesiarum saepissime con- scendit verbi divini luculentissimus praeco annis 1421—1429 nune Noviomi, nune Lutetiae, modo Atrebati, ubi sermonibus succi plenis audientium ani- mos permovit et indefesso labore catecheses christianas instituit. Anno 1427 lectus est Aegidius noster ab academia Parisiensi, qui ejus nomine Joanni Rupescissae, archiepiscopo Rotomagensi, universitatis quondam alumno, de cardinalitia dignitate, qua nuper ornatus fuerat, gratularetur. Protulit inter alia, quod cardinalis, cum sit oculus summi pontificis, absolutionem perfec- tionemque triplicem desiderat, ut sit acutus in indagatione veritatis et in explicatione perspicuus, ut mentem vacuam, solutam et liberam ab omni per- turbatione vitiorum habeat, ut pudicitiam colat, et ut virtutis hujus candor eluceat ad exemplum mystarum ceterorum ete. (Launoius l. c. pag. 128, 584.) Tot tantisque egregie gestis non vulgarem sibi nominis famam com- paravit, mortuoque Joanne Gersone († 4° Idus Julii 1429) una cum Nico- lao de Clamengiis et Gerardo Macheto inter insigniores hujus celeberrimi viri discipulos habitus est. Jacobo de Mansoguichardo, decano ecclesiae Cameracensis, e vivis erepto, tandem a capitulo urbis patriae, cujus con- canonicum jam ab anno 1411 fuisse asseverant, Aegidius Carlerii 12° Octo- bris anni 1431 in decanum est receptus. (Leglay, Cameracum christianum. Lille 1849. 4° pag. 98.) Sed antequam honorem iniret, legationem haud minus honorificam subire fecit episcopus Atrebatensis, dominus Hugo de Cayeu. Praesul ille retentus morbo corporis, cum non posset ipse adire con- cilium generale Basileae congregatum, 30 Martii 1432 eo legavit pro se decanum Cameracensem electum, simulque magna cum humilitate per literas concilio directas moram suam excusavit. (Gallia christ. fratrum Sammartha- norum ed. 2°. III. 342.) Mox Basileam descendit ablegatus. Procuratorio nomine in plena concilii congregatione admissus est Aegidius Carlerii mense
XXII contra doctrinam doctorum ab ea approbatorum; quod non faveat articulis Parisiis damnatis, quod sit contra bonos mores, aut quovismodo valeat offen- dere pias aures ete. (Launoii de scholis celebrioribus Lut. Paris. 1672. 8" pag. 508.) Commentariis quoque conseripsit, quae vivae vocis oraculo in quatuor sententiarum libros protulerat, quibus finem imposuit IV. Kalendas Jul. 1414. Exstabant quondam duobus voluminibus membranaceis exarati in bibliotheca Navarrici, quod Lutetiae est, collegii. (Launoii, Acad. Paris. p. 581.) Inclaruit deinde semel atque iterum editis in praenominato Navar- rae collegio collationibus. Sic sermonem fecit anno 1421 in festo b. Ludo- vici in aede regia, collectosque ibi sodales ab aucupanda sacerdotiorum mul- titudine avocare conatus est. Cathedras insuper ecclesiarum saepissime con- scendit verbi divini luculentissimus praeco annis 1421—1429 nune Noviomi, nune Lutetiae, modo Atrebati, ubi sermonibus succi plenis audientium ani- mos permovit et indefesso labore catecheses christianas instituit. Anno 1427 lectus est Aegidius noster ab academia Parisiensi, qui ejus nomine Joanni Rupescissae, archiepiscopo Rotomagensi, universitatis quondam alumno, de cardinalitia dignitate, qua nuper ornatus fuerat, gratularetur. Protulit inter alia, quod cardinalis, cum sit oculus summi pontificis, absolutionem perfec- tionemque triplicem desiderat, ut sit acutus in indagatione veritatis et in explicatione perspicuus, ut mentem vacuam, solutam et liberam ab omni per- turbatione vitiorum habeat, ut pudicitiam colat, et ut virtutis hujus candor eluceat ad exemplum mystarum ceterorum ete. (Launoius l. c. pag. 128, 584.) Tot tantisque egregie gestis non vulgarem sibi nominis famam com- paravit, mortuoque Joanne Gersone († 4° Idus Julii 1429) una cum Nico- lao de Clamengiis et Gerardo Macheto inter insigniores hujus celeberrimi viri discipulos habitus est. Jacobo de Mansoguichardo, decano ecclesiae Cameracensis, e vivis erepto, tandem a capitulo urbis patriae, cujus con- canonicum jam ab anno 1411 fuisse asseverant, Aegidius Carlerii 12° Octo- bris anni 1431 in decanum est receptus. (Leglay, Cameracum christianum. Lille 1849. 4° pag. 98.) Sed antequam honorem iniret, legationem haud minus honorificam subire fecit episcopus Atrebatensis, dominus Hugo de Cayeu. Praesul ille retentus morbo corporis, cum non posset ipse adire con- cilium generale Basileae congregatum, 30 Martii 1432 eo legavit pro se decanum Cameracensem electum, simulque magna cum humilitate per literas concilio directas moram suam excusavit. (Gallia christ. fratrum Sammartha- norum ed. 2°. III. 342.) Mox Basileam descendit ablegatus. Procuratorio nomine in plena concilii congregatione admissus est Aegidius Carlerii mense
Strana XXIII
XXIII Aprili ejusdem anni et publice praestitit de non revelando gesta concilii solitum juramentum. (Joh. de Segovia Ms.) Paucis mensibus elapsis, dum Bohemorum hussitica labe infectorum ambasiatores Basileae exspectarentur, tractatusque de regni reductione ad ecclesiae gremium instarent, a patribus in concilio congregatis ordinatus est magister Aegidius inter quatuor sacrae theologiae doctores, qui cum eisdem Bohemis juxta quatuor ipsorum principales articu- los haberent concertare. Secundus eorum articulus, de punitione peccato- rum publicorum, Aegidio nostro est assignatus. Confestim, antequam Bohemi advenissent, positionem super hac materia composuit, nec non disputationem sub dialogo coarctavit. Inedita adhue latent in codice regii quondam Navar- rae collegii (v. J. D. Schöpflini, commentationes historicae et criticae, Ba- sileae 1741. 4° pag. 542). Longum esset commemorare quidquid et quo ordine gestum sit in concilio, postquam Bohemorum ambasiatores tandem 4° Januarii 1433. Basileam erant ingressi. Accuratissimam harum rerum notitiam habes in praesenti volumine in Johannis de Ragusio et Petri Zate- censis tractatibus. Hie juvabit tantum innuere, magistrum Aegidium 13a Febru- arii incepisse suam propositionem ad secundum Bohemorum articulum, quam prosecutus est per tres dies alios. Quantum valuit ejusdem doctoris auctoritas et eruditio, testis est propositio ipsa. (V. Canisii antiq. leet. ed. Basnage. IV. 566, — Mansi XXIX. 868. etc.) Finita disputatione doctorum cum Bohemis, octava die mensis Aprilis, dum concilium oratores ad regnum Bohemiae ablegare decreverit, nominatus est inter praestantis simos viros eccle- siasticos magister Aegidius juravitque unacum illis de fidelitate, ut moris erat. Legatio Basilea recessit cum Bohemorum ambasiatoribus 14 Aprilis Pragamque pervenit 8a Maji 1433. Gesta inibi acri cura magnaque dili- gentia in dies singulos annotavit Carlerius, unde liber suus de legationibus concilii ad Bohemiam sumpsit exordium. Re infecta Basileam reversus est cum collegis in ambasiata 2a Augusti 1433. Mense Aprili sequentis anni (1434), cum in generali congregatione concilii super pace regni Franciae Hugo Lusignanus, cardinalis de Cypro, legatus ad idem regnum mitteretur una cum archiepiscopo Auxitano, episcopo Glasguensi et abbate S. Honorati comes additus est magister Aegidius Carlerii. Recessit cardinalis de Cypro 6a Maji erecta cruce velut legatus de latere cum aliis quatuor nuntiis con- cilii. Applicuerunt prope Viennam Allobrogum, ubi rex ipse constitutus erat 16° mensis Maji. In vigilia corporis Christi (26° Maji) recepti sunt, prae- latis obviam exeuntibus per mediam leucam, in eivitate Viennensi regique Carolo praesentaverunt literam credentiae. Sequenti die magister Aegidius
XXIII Aprili ejusdem anni et publice praestitit de non revelando gesta concilii solitum juramentum. (Joh. de Segovia Ms.) Paucis mensibus elapsis, dum Bohemorum hussitica labe infectorum ambasiatores Basileae exspectarentur, tractatusque de regni reductione ad ecclesiae gremium instarent, a patribus in concilio congregatis ordinatus est magister Aegidius inter quatuor sacrae theologiae doctores, qui cum eisdem Bohemis juxta quatuor ipsorum principales articu- los haberent concertare. Secundus eorum articulus, de punitione peccato- rum publicorum, Aegidio nostro est assignatus. Confestim, antequam Bohemi advenissent, positionem super hac materia composuit, nec non disputationem sub dialogo coarctavit. Inedita adhue latent in codice regii quondam Navar- rae collegii (v. J. D. Schöpflini, commentationes historicae et criticae, Ba- sileae 1741. 4° pag. 542). Longum esset commemorare quidquid et quo ordine gestum sit in concilio, postquam Bohemorum ambasiatores tandem 4° Januarii 1433. Basileam erant ingressi. Accuratissimam harum rerum notitiam habes in praesenti volumine in Johannis de Ragusio et Petri Zate- censis tractatibus. Hie juvabit tantum innuere, magistrum Aegidium 13a Febru- arii incepisse suam propositionem ad secundum Bohemorum articulum, quam prosecutus est per tres dies alios. Quantum valuit ejusdem doctoris auctoritas et eruditio, testis est propositio ipsa. (V. Canisii antiq. leet. ed. Basnage. IV. 566, — Mansi XXIX. 868. etc.) Finita disputatione doctorum cum Bohemis, octava die mensis Aprilis, dum concilium oratores ad regnum Bohemiae ablegare decreverit, nominatus est inter praestantis simos viros eccle- siasticos magister Aegidius juravitque unacum illis de fidelitate, ut moris erat. Legatio Basilea recessit cum Bohemorum ambasiatoribus 14 Aprilis Pragamque pervenit 8a Maji 1433. Gesta inibi acri cura magnaque dili- gentia in dies singulos annotavit Carlerius, unde liber suus de legationibus concilii ad Bohemiam sumpsit exordium. Re infecta Basileam reversus est cum collegis in ambasiata 2a Augusti 1433. Mense Aprili sequentis anni (1434), cum in generali congregatione concilii super pace regni Franciae Hugo Lusignanus, cardinalis de Cypro, legatus ad idem regnum mitteretur una cum archiepiscopo Auxitano, episcopo Glasguensi et abbate S. Honorati comes additus est magister Aegidius Carlerii. Recessit cardinalis de Cypro 6a Maji erecta cruce velut legatus de latere cum aliis quatuor nuntiis con- cilii. Applicuerunt prope Viennam Allobrogum, ubi rex ipse constitutus erat 16° mensis Maji. In vigilia corporis Christi (26° Maji) recepti sunt, prae- latis obviam exeuntibus per mediam leucam, in eivitate Viennensi regique Carolo praesentaverunt literam credentiae. Sequenti die magister Aegidius
Strana XXIV
XXIV Carlerii in vulgari explicavit eam sumpto themate: „Unus panis et unum corpus multi sumus; nam omnes de pane et de uno calice participamus." Prosecutus est de triplici unitate morum, fidei et pacis, ad quas et congregata extiterat et sancta synodus intendebat, commemoratis diligentiis super his adhibitis, quodque non obstantibus quibuscumque impedimentis intenderent semper ad reformationem, et specialiter diebus illis super simonia et concu- binariis. Exhortatus est regem ad ea quae sint pacis, exulantis a regno suo propter tria vitia, cupiditatis, ambitionis et invidiae. Conclusit autem suppli- catione ad regem, ut pacem generalem daret, acceptaret media pacis ex parte concilii explicanda et assignaret de suis, cum quibus haec possint tractari. Multis practicis intervenientibus legati tandem 8° Junii finale rece- perunt responsum. Expediti a rege in regressu visitaverunt ducem Sabau- diae, qui magnifice honoravit eos. Basileam reversi 25° Junii in generali congregatione concilii exposuerunt per organum Glasguensis episcopi gesta in legatione. (Joh. de Segovia Ms.) Augusti 6° die iterum inter legatos con- cilii in causa Bohemorum Ratisponam applicuit 16 ejusdem mensis strenuam- que tractatibus irritis navavit operam. Mense Decembri cum Romanorum imperator Sigismundus instantissime a synodo Basileensi postulasset ad ejus praesentiam, qui tune Viennae Austriae degebat, ambasiatores transmitti pro continuandis Bohemiae negotiis, Aegidius Carlerii inter legatos concilii tertio in re tam ardua iter ingressus est 23° Januarii 1435. Legati nimia hiemis asperitate remorati 22° Februarii tandem Viennam applicuerunt. Quae inibi cum duce Austriae Alberto, Posonii et Brunnae coram Romanorum impera- tore Sigismundo et Bohemis gesta fuere, posteritati prolixe reliquit in con- tinuatione libri sui de legationibus concilii supra memorati. Diuturno in dieta Brunnensi labore fessus, Viennam redux 17. Augusti Basileam seces- sit et 16° Septembris in generali concilii congregatione relationi collegae Johannis de Palomar de gestis in legatione interfuit. Post ecclesiasticae pacis amantissimus, paratam in concilio secessionem cum videret, redeundum sibi esse suam in ecclesiam putavit et 4 Maji 1436 decanus electus fidem juravit capitulo ecclesiae cathedralis Cameracensis. (Leglay Cameracum christianum p. 98.) In decanatu ingenio praestantissimo et flagranti studio pastoralis regiminis curam gessit diebusque festis collationes ad capitulum ser- monesque more solito ad populum in suggestu ecclesiae habuit. Conscripsit insuper nonnulla adversus haereticos, nee non propositas cum ab episcopis, tum ab aliis illustribus viris quaestiones theologicas feliciter diluit ac solvit. Demum celebris controversista noster capituli Cameracensis nomine et
XXIV Carlerii in vulgari explicavit eam sumpto themate: „Unus panis et unum corpus multi sumus; nam omnes de pane et de uno calice participamus." Prosecutus est de triplici unitate morum, fidei et pacis, ad quas et congregata extiterat et sancta synodus intendebat, commemoratis diligentiis super his adhibitis, quodque non obstantibus quibuscumque impedimentis intenderent semper ad reformationem, et specialiter diebus illis super simonia et concu- binariis. Exhortatus est regem ad ea quae sint pacis, exulantis a regno suo propter tria vitia, cupiditatis, ambitionis et invidiae. Conclusit autem suppli- catione ad regem, ut pacem generalem daret, acceptaret media pacis ex parte concilii explicanda et assignaret de suis, cum quibus haec possint tractari. Multis practicis intervenientibus legati tandem 8° Junii finale rece- perunt responsum. Expediti a rege in regressu visitaverunt ducem Sabau- diae, qui magnifice honoravit eos. Basileam reversi 25° Junii in generali congregatione concilii exposuerunt per organum Glasguensis episcopi gesta in legatione. (Joh. de Segovia Ms.) Augusti 6° die iterum inter legatos con- cilii in causa Bohemorum Ratisponam applicuit 16 ejusdem mensis strenuam- que tractatibus irritis navavit operam. Mense Decembri cum Romanorum imperator Sigismundus instantissime a synodo Basileensi postulasset ad ejus praesentiam, qui tune Viennae Austriae degebat, ambasiatores transmitti pro continuandis Bohemiae negotiis, Aegidius Carlerii inter legatos concilii tertio in re tam ardua iter ingressus est 23° Januarii 1435. Legati nimia hiemis asperitate remorati 22° Februarii tandem Viennam applicuerunt. Quae inibi cum duce Austriae Alberto, Posonii et Brunnae coram Romanorum impera- tore Sigismundo et Bohemis gesta fuere, posteritati prolixe reliquit in con- tinuatione libri sui de legationibus concilii supra memorati. Diuturno in dieta Brunnensi labore fessus, Viennam redux 17. Augusti Basileam seces- sit et 16° Septembris in generali concilii congregatione relationi collegae Johannis de Palomar de gestis in legatione interfuit. Post ecclesiasticae pacis amantissimus, paratam in concilio secessionem cum videret, redeundum sibi esse suam in ecclesiam putavit et 4 Maji 1436 decanus electus fidem juravit capitulo ecclesiae cathedralis Cameracensis. (Leglay Cameracum christianum p. 98.) In decanatu ingenio praestantissimo et flagranti studio pastoralis regiminis curam gessit diebusque festis collationes ad capitulum ser- monesque more solito ad populum in suggestu ecclesiae habuit. Conscripsit insuper nonnulla adversus haereticos, nee non propositas cum ab episcopis, tum ab aliis illustribus viris quaestiones theologicas feliciter diluit ac solvit. Demum celebris controversista noster capituli Cameracensis nomine et
Strana XXV
XXV auctoritate concilio provinciali Remensi interfuit anno domini 1456 mense Junio celebrato. (Bulletins de l'académie royale des sciences de Bruxelles. Tom. VII. I. pag. 164.) Thesaurum ecclesiae metropolitanae Cameracensis Aegidius noster ditavit reliquiario sub imagine S. Christophori argentea auroque obducta, in cujus basi argentea duo inter angelorum ectypa radius hujus sancti includebatur. (Leglay, recherches p. 51.) Fundavit insuper in ecclesia Cameracensi duplex officium S. Aegidii abbatis, quem patronum pie coluit. (Leglay, Cameracum christ. p. 98.) Aegidius Carlerii ceterum vixit ad extremam senectutem et tandem animam Deo reddidit IX. Kalendas Decembris anno Domini 1472, discipulorum Alliaci et Gersonis ultimus. Sepultus est in capella S. Johannis ecclesiae olim majoris Cameracensis, quae grassante Gallorum illa famosa republica more prorsus vandalico diruta fuit. Monumentum piae recordationis in eadem capella alteri parenti fieri curaverat ex sorore nepos Aegidius Netteletus, successor ejus in deca- natu. An post teterrimum ecclesiae naufragium reliquum sit, ut incompertum in medium relinquimus. Epitaphium, prout e schedis virorum doctorum con- scriptis, cum adhue sub oculis monumenta haberent, el. Leglay exhibet, hoe erat : "Hic iacet dominus Egidius Carlerii, presbyter, sacre theologie profes- sor Parisiensis, decanus et canonicus huius Cameracensis ecclesie, qui obiit anno domini millesimo quadringentesimo septuagesimo secundo, die XXIII mensis Nouembris. Orate pro anima eius." (Leglay, recherches sur l'église de Cambrai p. 191.) Haec sunt, quae de insignis hujus theologi vita et gestis brevi compen- dio e fontibus haurire concessum fuit. Auctiora reddat et corrigat, cui adire licuerit universitatis Parisiensis codices, nee non documenta et chartularia ecclesiae majoris Cameracensis, quae hodie in urbe Insulensi asservantur. Utinam propediem fieret ! Instituti ratio nunc exposcit paucis disserere de operibus, quae auctor noster ad extremam usque senectutem impiger elucubravit. Exstant partim in codicibus manuseriptis, partim typis evulgata sunt. Scriptis ejus theolo- giei argumenti recensendis primus accuratiore studio operam dedit Johan- nes Launoius et illorum indicem e codicibus manuseriptis exhibuit in opere : „Academia Parisiensis illustrata“ ete. Parisiis 1682. 4° pag. 581—585. Vestigia ejus secuti sunt Fabricius (bibliotheca latina mediae et infimae aetatis ed. Mansi, Vol. I. 19—20). Foppens, Possevinus, Cave etc., ad quorum opera benevolum lectorem revocamus, cum nihil de conciliorum, quae nobis prae manibus est, materia in eis occurrat.
XXV auctoritate concilio provinciali Remensi interfuit anno domini 1456 mense Junio celebrato. (Bulletins de l'académie royale des sciences de Bruxelles. Tom. VII. I. pag. 164.) Thesaurum ecclesiae metropolitanae Cameracensis Aegidius noster ditavit reliquiario sub imagine S. Christophori argentea auroque obducta, in cujus basi argentea duo inter angelorum ectypa radius hujus sancti includebatur. (Leglay, recherches p. 51.) Fundavit insuper in ecclesia Cameracensi duplex officium S. Aegidii abbatis, quem patronum pie coluit. (Leglay, Cameracum christ. p. 98.) Aegidius Carlerii ceterum vixit ad extremam senectutem et tandem animam Deo reddidit IX. Kalendas Decembris anno Domini 1472, discipulorum Alliaci et Gersonis ultimus. Sepultus est in capella S. Johannis ecclesiae olim majoris Cameracensis, quae grassante Gallorum illa famosa republica more prorsus vandalico diruta fuit. Monumentum piae recordationis in eadem capella alteri parenti fieri curaverat ex sorore nepos Aegidius Netteletus, successor ejus in deca- natu. An post teterrimum ecclesiae naufragium reliquum sit, ut incompertum in medium relinquimus. Epitaphium, prout e schedis virorum doctorum con- scriptis, cum adhue sub oculis monumenta haberent, el. Leglay exhibet, hoe erat : "Hic iacet dominus Egidius Carlerii, presbyter, sacre theologie profes- sor Parisiensis, decanus et canonicus huius Cameracensis ecclesie, qui obiit anno domini millesimo quadringentesimo septuagesimo secundo, die XXIII mensis Nouembris. Orate pro anima eius." (Leglay, recherches sur l'église de Cambrai p. 191.) Haec sunt, quae de insignis hujus theologi vita et gestis brevi compen- dio e fontibus haurire concessum fuit. Auctiora reddat et corrigat, cui adire licuerit universitatis Parisiensis codices, nee non documenta et chartularia ecclesiae majoris Cameracensis, quae hodie in urbe Insulensi asservantur. Utinam propediem fieret ! Instituti ratio nunc exposcit paucis disserere de operibus, quae auctor noster ad extremam usque senectutem impiger elucubravit. Exstant partim in codicibus manuseriptis, partim typis evulgata sunt. Scriptis ejus theolo- giei argumenti recensendis primus accuratiore studio operam dedit Johan- nes Launoius et illorum indicem e codicibus manuseriptis exhibuit in opere : „Academia Parisiensis illustrata“ ete. Parisiis 1682. 4° pag. 581—585. Vestigia ejus secuti sunt Fabricius (bibliotheca latina mediae et infimae aetatis ed. Mansi, Vol. I. 19—20). Foppens, Possevinus, Cave etc., ad quorum opera benevolum lectorem revocamus, cum nihil de conciliorum, quae nobis prae manibus est, materia in eis occurrat.
Strana XXVI
XXVI Prae caeteris Carlerii operibus casuum quos vocant consultationes XV. jam seculo tanto pretio habitae sunt, quae typis evulgarentur. Prodierunt in lucem duobus voluminibus, sporta et sportula fragmentorum inscriptis, in oppido Bruxellensi anno 1478—1479 ex celebratissima officina fratrum et clericorum vitae communis, uti eruitur ex similitudine characterum. De rarissima hac editione et contentis in ea videsis Holtrop, catalogus librorum seculo XV° impressorum, quotquot in bibliotheca Hagana asservantur. Hagae-Comitum. 1856. 8° p. 94. N° 242. — Hain, repertorium I. II. p. 46. N° 4513. Orationem, quam in concilio Basileensi per quadriduum ad secun- dum Bohemorum articulum habuit Aegidius noster, primum edidit Canisius tomo III. antiquae lectionis pag. 289. etc. (edit. Basnagiana IV. 566 ete.), inde recusa est in tomis conciliorum, ut Mansi XXIX. 868. sqq. etc. Ste- phanus Baluzius tandem miscellaneorum tomo I. pag. 351. inseruit brevem quamdam Carlerii notitiam de martyrio cardinalis Juliani de Caesarinis, qui in illa clade Varnensi anno 1444. contra Turcos occubuit. Haec fere sunt, quae de insignis hujus theologi operibus usque ad hune diem prodiere. Quorum numerum nune longe praestantiori Carlerii opere adaugere nisi sumus, libro quidem de legationibus concilii Basileensis pro reductione Bohe- morum, quem infra benevolo lectori exhibemus. Reperitur in codice biblio- theeae imperialis Parisiensis inter latinos signato N° 1503. Stephanum quondam Baluzium pretiosissimi hujus codicis fuisse possessorem, testis est catalogus bibliothecae ejus Tom. III. pag. 44. N° 303. Baluzio 28. Julii 1718 e vivis erepto, Galliarum rex Ludovicus XIV. eundem anno sequenti cum reliqua ejus manuscriptorum supellectile bibliothecae tune regiae inferri jus- sit, ubi et hodie diligenter custoditur. V. catalogus codicum manuscriptorum bibliothecae regiae III. pag. 136. Accuratiorem contentorum in codice noti- tiam dedit el. Franciseus Palacky in ephemeridibus musei nationalis Bohe- mici. (Časopis českého museum 1849. Swaz. IV. 136—140.) Codex per- insignis in folio chartaceus seculo XV. non una manu exaratus est et con- stat foliis 205. Continentur in eo sequentia: Fol. 1—19. Andreae Ratisponensis ordinis S. Augustini canonici regu- laris dialogus de Hussitis, scriptus feria VI. post Laetare 1430. Inc. "Cum et tacendi et loquendi tempus sit“ etc. Finis: „Explicit dyalogus de ex- pedicionibus in Bohemiam et actis erga eos, compositus per fratrem An- dream, canonicum regularem in monasterio sancti Magni confessoris in pede pontis Ratisponensis situato Deo seruientem.“ Conf. fontes rerum Austria- carum, Ser. I. Vol. II. P. I. p. 565—596.
XXVI Prae caeteris Carlerii operibus casuum quos vocant consultationes XV. jam seculo tanto pretio habitae sunt, quae typis evulgarentur. Prodierunt in lucem duobus voluminibus, sporta et sportula fragmentorum inscriptis, in oppido Bruxellensi anno 1478—1479 ex celebratissima officina fratrum et clericorum vitae communis, uti eruitur ex similitudine characterum. De rarissima hac editione et contentis in ea videsis Holtrop, catalogus librorum seculo XV° impressorum, quotquot in bibliotheca Hagana asservantur. Hagae-Comitum. 1856. 8° p. 94. N° 242. — Hain, repertorium I. II. p. 46. N° 4513. Orationem, quam in concilio Basileensi per quadriduum ad secun- dum Bohemorum articulum habuit Aegidius noster, primum edidit Canisius tomo III. antiquae lectionis pag. 289. etc. (edit. Basnagiana IV. 566 ete.), inde recusa est in tomis conciliorum, ut Mansi XXIX. 868. sqq. etc. Ste- phanus Baluzius tandem miscellaneorum tomo I. pag. 351. inseruit brevem quamdam Carlerii notitiam de martyrio cardinalis Juliani de Caesarinis, qui in illa clade Varnensi anno 1444. contra Turcos occubuit. Haec fere sunt, quae de insignis hujus theologi operibus usque ad hune diem prodiere. Quorum numerum nune longe praestantiori Carlerii opere adaugere nisi sumus, libro quidem de legationibus concilii Basileensis pro reductione Bohe- morum, quem infra benevolo lectori exhibemus. Reperitur in codice biblio- theeae imperialis Parisiensis inter latinos signato N° 1503. Stephanum quondam Baluzium pretiosissimi hujus codicis fuisse possessorem, testis est catalogus bibliothecae ejus Tom. III. pag. 44. N° 303. Baluzio 28. Julii 1718 e vivis erepto, Galliarum rex Ludovicus XIV. eundem anno sequenti cum reliqua ejus manuscriptorum supellectile bibliothecae tune regiae inferri jus- sit, ubi et hodie diligenter custoditur. V. catalogus codicum manuscriptorum bibliothecae regiae III. pag. 136. Accuratiorem contentorum in codice noti- tiam dedit el. Franciseus Palacky in ephemeridibus musei nationalis Bohe- mici. (Časopis českého museum 1849. Swaz. IV. 136—140.) Codex per- insignis in folio chartaceus seculo XV. non una manu exaratus est et con- stat foliis 205. Continentur in eo sequentia: Fol. 1—19. Andreae Ratisponensis ordinis S. Augustini canonici regu- laris dialogus de Hussitis, scriptus feria VI. post Laetare 1430. Inc. "Cum et tacendi et loquendi tempus sit“ etc. Finis: „Explicit dyalogus de ex- pedicionibus in Bohemiam et actis erga eos, compositus per fratrem An- dream, canonicum regularem in monasterio sancti Magni confessoris in pede pontis Ratisponensis situato Deo seruientem.“ Conf. fontes rerum Austria- carum, Ser. I. Vol. II. P. I. p. 565—596.
Strana XXVII
XXVII Fol. 195—21. Notata quaedam historica Andreae Ratisponensis, nec- non Aegidii Carlerii, quae dum passim de rebus gestis in concilio Basileensi tractant, hie inserere haud abs re erit : u „Anno domini M'CCCC XXXm dominica Oculi incepi facere dyalogum et in vigilia Pasche domino Conrado, episcopo Ratisponensi presentaui ad examinandum et corrigendum. Anno quo supra ante festum Penthecostes principes Nurnberge con- gregantur. Sigismundus Romanorum rex in Vngaria constitutus expectatur et venturus nunciatur, sed non venit. Propter predictam congregacionem factam Nurnberge Fridericus marchio Brandeburgensis deputauit dietam Hussitis; scripsit etiam doctoribus eatholicis petens, ut ad dietam illam venirent et conflictum cum Hussitis haberent. Misit eciam doctorem cogno- mine Fischel, ut dicebatur, ad Martinum papam quintum, petens ut hoe de licencia sua fieret. Qui talia nuncia non solum spreuit, sed et precepit, ut nequaquam fieret. Harum rerum literas libenter habuissem, sed obtinere non potui. Anno domini M'CCCC XXXI. XX“ die mensis Februarii, que fuit feria III' post Inuocauit, Martinus papa quintus moritur, post quem Gabriel car- dinalis nacione Venetus eligitur et Eugenius quartus nominatur. Item supradicto anno presente Juliano, apostolice sedis legato, fit expedicio quinta in Bohemiam (iste auctor vocat eam quartam, quia in pre- cedenti dyalogo non quotauit nisi tres, licet mihi videatur fuisse quatuor, et sic ista sit quinta) ad delendum Hussitas hereticos, et circa festum assump- cionis Marie fit illa fuga in populo, de qua per universum orbem narratur. Tune temporis Sigismundus rex Nurnberge et seriosius prefigit dietam principibus veniendi Francfordiam, ad quam non venit, sed profectus est Italiam. Anno quo supra prima die mensis Octobris concilium Basiliense pre- sidente Juliano legato inchoatur. Anno quo supra totus populus regni Bohemie die XXVI mensis No- uembris ad concilium Basiliense invitatur. Anno quo supra XXVI mensis Novembris offertur Hussitis saluus con- ductus per ... p... Anno domini M'CCCCXXXII° cirea festum Pasche ambasiata concilii Basiliensis et ambasiata Hussitarum convenerunt in oppidum Egre. Ambasia- tores fuerunt ex parte concilii magister Henricus Token et magister Joannes Nider, prior ordinis predicatorum Basiliensis, in theologia professores,
XXVII Fol. 195—21. Notata quaedam historica Andreae Ratisponensis, nec- non Aegidii Carlerii, quae dum passim de rebus gestis in concilio Basileensi tractant, hie inserere haud abs re erit : u „Anno domini M'CCCC XXXm dominica Oculi incepi facere dyalogum et in vigilia Pasche domino Conrado, episcopo Ratisponensi presentaui ad examinandum et corrigendum. Anno quo supra ante festum Penthecostes principes Nurnberge con- gregantur. Sigismundus Romanorum rex in Vngaria constitutus expectatur et venturus nunciatur, sed non venit. Propter predictam congregacionem factam Nurnberge Fridericus marchio Brandeburgensis deputauit dietam Hussitis; scripsit etiam doctoribus eatholicis petens, ut ad dietam illam venirent et conflictum cum Hussitis haberent. Misit eciam doctorem cogno- mine Fischel, ut dicebatur, ad Martinum papam quintum, petens ut hoe de licencia sua fieret. Qui talia nuncia non solum spreuit, sed et precepit, ut nequaquam fieret. Harum rerum literas libenter habuissem, sed obtinere non potui. Anno domini M'CCCC XXXI. XX“ die mensis Februarii, que fuit feria III' post Inuocauit, Martinus papa quintus moritur, post quem Gabriel car- dinalis nacione Venetus eligitur et Eugenius quartus nominatur. Item supradicto anno presente Juliano, apostolice sedis legato, fit expedicio quinta in Bohemiam (iste auctor vocat eam quartam, quia in pre- cedenti dyalogo non quotauit nisi tres, licet mihi videatur fuisse quatuor, et sic ista sit quinta) ad delendum Hussitas hereticos, et circa festum assump- cionis Marie fit illa fuga in populo, de qua per universum orbem narratur. Tune temporis Sigismundus rex Nurnberge et seriosius prefigit dietam principibus veniendi Francfordiam, ad quam non venit, sed profectus est Italiam. Anno quo supra prima die mensis Octobris concilium Basiliense pre- sidente Juliano legato inchoatur. Anno quo supra totus populus regni Bohemie die XXVI mensis No- uembris ad concilium Basiliense invitatur. Anno quo supra XXVI mensis Novembris offertur Hussitis saluus con- ductus per ... p... Anno domini M'CCCCXXXII° cirea festum Pasche ambasiata concilii Basiliensis et ambasiata Hussitarum convenerunt in oppidum Egre. Ambasia- tores fuerunt ex parte concilii magister Henricus Token et magister Joannes Nider, prior ordinis predicatorum Basiliensis, in theologia professores,
Strana XXVIII
XXVIII et dominus Joannes de Moulebron ordinis Cisterciensis. Ex parte Hussi- tarum plures fuerunt; inter quos fuerunt magister Joannes de Rokasana, Procopius Rasus, Mathias Taborita et plures alii. Concordata ibidem fue- runt plura capitula et saluus conductus in forma redactus. Anno quo supra in die sancte Katherine in ecclesia sancti Ambrosii Mediolanensis accepit coronam argenteam Italici regni Sigismundus rex Romanorum. Anno quo supra Hussite cirea adventum domini ad concilium Basiliense sunt profecti et permanserunt ibidem usque ad feriam terciam post Pascha, disputantes cum quatuor per sacrum concilium deputatis, aut tractantes cum aliis per ipsum concilium ordinatis. Anno domini M'CCCC XXXIII' circa festum Pasche Hussite cum solemni ambasiata concilii redeunt in Bohemiam, et redeuntibus dominis ambasiatori- bus ad concilium Basiliense Hussite circa festum sancte Margarete Pzlnam ciuitatem obsederunt. Anno quo supra in die sancte Penthecostes Sigismundus Romanorum rex ab Eugenio papa quarto Rome in ecclesia sancti Petri imperialem coro- nam accepit. Anno domini M'CCCC'XXXIII° feria IV die XVI mensis Septembris Hussite de obsidione ciuitatis Pilznensis miserunt partem exercitus in numero, ut estimabatur, duorum milium virorum in Bauariam, qui a feria IV'predieta vsque in feriam secundam sequentis septimane, in qua erat festum sancti Mathei ewangeliste, terram incendiis, spoliis, depeccuniacionibus et catholi- corum captiuitatibus atrociter perturbabant. Eo tempore dux Bauariae Johan- nes, filius Ruperti regis Romanorum personaliter in oppido suo Newnburg erat constitutus. Is cum videret mala gentis christiane, zelo succensus, licet pau- cos equestres haberet, minus ducentis, in diuino tamen confisus auxilio, a quo omnis victoria expectatur, hereticos pessimos bello aggreditur extur- batisque eorum agminibus victoriam obtinet, fugientibus hostibus equestri- bus, sed non omnibus evadentibus, aliis occisis, paucis captiuatis. De suis autem quasi nullus lesus est, nam non plus quam decem occubuerunt. Caput prelii pro Johanne duce, qui personaliter non interfuit suis militibus nolen- tibus, fuit Henricus Perflueg, signifer Wilelmus Paulstorfer, qui grauiter fuit vulneratus, ambo militares. Multa iacula per pixides et balistas aliaque tormentorum genera mittuntur in fideles, sed deo eos protegente, nil nocent. Anno quo supra tempore autumpni ambasiatores concilii Basiliensis iterum veniunt Pragam.
XXVIII et dominus Joannes de Moulebron ordinis Cisterciensis. Ex parte Hussi- tarum plures fuerunt; inter quos fuerunt magister Joannes de Rokasana, Procopius Rasus, Mathias Taborita et plures alii. Concordata ibidem fue- runt plura capitula et saluus conductus in forma redactus. Anno quo supra in die sancte Katherine in ecclesia sancti Ambrosii Mediolanensis accepit coronam argenteam Italici regni Sigismundus rex Romanorum. Anno quo supra Hussite cirea adventum domini ad concilium Basiliense sunt profecti et permanserunt ibidem usque ad feriam terciam post Pascha, disputantes cum quatuor per sacrum concilium deputatis, aut tractantes cum aliis per ipsum concilium ordinatis. Anno domini M'CCCC XXXIII' circa festum Pasche Hussite cum solemni ambasiata concilii redeunt in Bohemiam, et redeuntibus dominis ambasiatori- bus ad concilium Basiliense Hussite circa festum sancte Margarete Pzlnam ciuitatem obsederunt. Anno quo supra in die sancte Penthecostes Sigismundus Romanorum rex ab Eugenio papa quarto Rome in ecclesia sancti Petri imperialem coro- nam accepit. Anno domini M'CCCC'XXXIII° feria IV die XVI mensis Septembris Hussite de obsidione ciuitatis Pilznensis miserunt partem exercitus in numero, ut estimabatur, duorum milium virorum in Bauariam, qui a feria IV'predieta vsque in feriam secundam sequentis septimane, in qua erat festum sancti Mathei ewangeliste, terram incendiis, spoliis, depeccuniacionibus et catholi- corum captiuitatibus atrociter perturbabant. Eo tempore dux Bauariae Johan- nes, filius Ruperti regis Romanorum personaliter in oppido suo Newnburg erat constitutus. Is cum videret mala gentis christiane, zelo succensus, licet pau- cos equestres haberet, minus ducentis, in diuino tamen confisus auxilio, a quo omnis victoria expectatur, hereticos pessimos bello aggreditur extur- batisque eorum agminibus victoriam obtinet, fugientibus hostibus equestri- bus, sed non omnibus evadentibus, aliis occisis, paucis captiuatis. De suis autem quasi nullus lesus est, nam non plus quam decem occubuerunt. Caput prelii pro Johanne duce, qui personaliter non interfuit suis militibus nolen- tibus, fuit Henricus Perflueg, signifer Wilelmus Paulstorfer, qui grauiter fuit vulneratus, ambo militares. Multa iacula per pixides et balistas aliaque tormentorum genera mittuntur in fideles, sed deo eos protegente, nil nocent. Anno quo supra tempore autumpni ambasiatores concilii Basiliensis iterum veniunt Pragam.
Strana XXIX
XXIX Anno domini M'CCCC XXXIIII° cirea festum assencionis (sie l. ascen- sionis) domini quidam de Bohemis nouam Pragam ciuitatem obtinent. Tune temporis obsidio civitatis Pzlnensis soluitur. Anno quo supra hii, qui Taborite et Orphani vocati sunt, et ab obsi- dione ciuitatis Pizlnensis recesserant, in magna multitudine sunt in bello prostrati. Anno quo supra circa festum assumpcionis beate Marie fit dieta in Ratispona inter concilium Basiliense, quod suos oratores misit, seilicet epi- scopos Constanciensem provincie Rothomagensis, Augustensem et Lubi- censem, abbatem de Moulbron, auditorem domini cardinalis sancti Angeli legati, vnius presidencium in concilio, scilicet Johannem de Palomar, decre- torum doctorem, archidiaconum Barchilonensem, Martinum Berruerii, deca- num Turonensem, prepositum sancti Florini in Confluencia, ambasiatorem vnius electorum sacri imperii, Egidium Carlerii, decanum Cameracensem, Thomam de Wienna, Henricum Token, eanonicum Magdeburgensem, priorem predicatorum Basilee, in theologia professores, prepositum Ratisponensem, decretorum doctorem, et Thomam de Courcellis in theologia licenciatum, et Bohemos, qui miserunt multos barones, clientes i. e. milites et duos sa- cerdotes scilicet m. Joannem de Rokasana et Martinum presbiterum de Cru- din. Ad hoc fuit dieta, ut Bohemi implerent capitula concordata in secunda ambasiata concilii ad Pragam inter legatos eiusdem concilii et Bohemos. Qui hoc facere noluerunt, quia dicebant se non habere ad hoc potestatem, nisi prius eis concederetur per legatos concilii prefatos, quod communio sub vtraque specie quoad laycos aut non conficientes concederetur passim et indifferenter per totum regnum Bohemie et mare(h)ionatum Morauie. Et quia legati concilii hoe nullatenus facere voluerunt, sie recesserunt Bohemi, quod fiet congregacio regni in festo Galli, quod est in Octobri, et referrent ista que gesta sunt, suadebuntque pro posse, quod concordata impleantur simpliciter, et dabunt responsum in Egra apud consulatum in festo beati Martini sequenti proxime. Anno domini M'CCCC XXXV°. XXIII die mensis Januarii recesserunt oratores sacri concilii Basiliensis, scilicet episcopus Constanciensis, domi- nus Johannes de Palomar auditor, archidiaconus Barcilonensis, dominus Martinus Berruerii, decanus Turonensis, dominus Tilmanus prepositus sancti Florini in Confluencia, dominus Egidius Carlerii, decanus Cameracensis et dominus Thomas de Halzebach, doctor de Wienna, ad peticionem impera- toris pro dieta tenenda in Bruna. Cumque dicti oratores inmensis laboribus Scriptores I. d
XXIX Anno domini M'CCCC XXXIIII° cirea festum assencionis (sie l. ascen- sionis) domini quidam de Bohemis nouam Pragam ciuitatem obtinent. Tune temporis obsidio civitatis Pzlnensis soluitur. Anno quo supra hii, qui Taborite et Orphani vocati sunt, et ab obsi- dione ciuitatis Pizlnensis recesserant, in magna multitudine sunt in bello prostrati. Anno quo supra circa festum assumpcionis beate Marie fit dieta in Ratispona inter concilium Basiliense, quod suos oratores misit, seilicet epi- scopos Constanciensem provincie Rothomagensis, Augustensem et Lubi- censem, abbatem de Moulbron, auditorem domini cardinalis sancti Angeli legati, vnius presidencium in concilio, scilicet Johannem de Palomar, decre- torum doctorem, archidiaconum Barchilonensem, Martinum Berruerii, deca- num Turonensem, prepositum sancti Florini in Confluencia, ambasiatorem vnius electorum sacri imperii, Egidium Carlerii, decanum Cameracensem, Thomam de Wienna, Henricum Token, eanonicum Magdeburgensem, priorem predicatorum Basilee, in theologia professores, prepositum Ratisponensem, decretorum doctorem, et Thomam de Courcellis in theologia licenciatum, et Bohemos, qui miserunt multos barones, clientes i. e. milites et duos sa- cerdotes scilicet m. Joannem de Rokasana et Martinum presbiterum de Cru- din. Ad hoc fuit dieta, ut Bohemi implerent capitula concordata in secunda ambasiata concilii ad Pragam inter legatos eiusdem concilii et Bohemos. Qui hoc facere noluerunt, quia dicebant se non habere ad hoc potestatem, nisi prius eis concederetur per legatos concilii prefatos, quod communio sub vtraque specie quoad laycos aut non conficientes concederetur passim et indifferenter per totum regnum Bohemie et mare(h)ionatum Morauie. Et quia legati concilii hoe nullatenus facere voluerunt, sie recesserunt Bohemi, quod fiet congregacio regni in festo Galli, quod est in Octobri, et referrent ista que gesta sunt, suadebuntque pro posse, quod concordata impleantur simpliciter, et dabunt responsum in Egra apud consulatum in festo beati Martini sequenti proxime. Anno domini M'CCCC XXXV°. XXIII die mensis Januarii recesserunt oratores sacri concilii Basiliensis, scilicet episcopus Constanciensis, domi- nus Johannes de Palomar auditor, archidiaconus Barcilonensis, dominus Martinus Berruerii, decanus Turonensis, dominus Tilmanus prepositus sancti Florini in Confluencia, dominus Egidius Carlerii, decanus Cameracensis et dominus Thomas de Halzebach, doctor de Wienna, ad peticionem impera- toris pro dieta tenenda in Bruna. Cumque dicti oratores inmensis laboribus Scriptores I. d
Strana XXX
XXX afflicti propter altitudinem niuium, frigora pene intollerabilia et ventorum impetus vix XXXI° die sequenti appulissent Wiennam, vrbem egregiam Austrie, nichil paratum ad dietam cum Bohemis invenerunt. Tandem dei auxilio et operibus illorum dieta in Bruna, vrbe Morauie, condicta est. La- boribus ipsorum oratorum concilii imperator pollicitus est se affuturum. In illa igitur dieta, que cepit haberi secunda Julii eiusdem anni, concordata fuerunt certa capitula, ut patet in sequentibus, inter ipsos oratores concilii et ambasiatores Boemorum, licet propter difficultatem vnicam in extremo die tractatus supervenientem nil fuerit conclusum absolute, sed tantum quod ista capitula sic concordata Boemi referrent ad congregacionem regni cele- brandam Prage in festo sancti Mathei apostoli Septembris sequentis, et ora- tores concilii referrent ad ipsum et eciam difficultatem illam vnicam ; et si patres complanarent illam, responsio significaretur domino imperatori, et ille notificaret Boemis. Qui eciam dominus imperator misit episcopum Seg- niensem et dominum Nicolaum Stock ad concilium, ut vellent grate ad illam respondere et transire Boemis attento, ut inquiebant, quod nullum afferebat ecclesie preiudicium. De sex igitur oratoribus tribus Wienne remanentibus, alii tres ad concilium regressi sunt, scilicet domini Joannes de Palomar, Tilmanus et Egidius. Nunciauerunt, que facta fuerunt Brune cum Boemis imperatore presente. Tandem venientibus nunciis imperatoris ad concilium, deliberatum est super illa difficultate et remissus est dominus Joannes de Palomar ad tres Wienne manentes, ut dent Boemis super illa difficultate responsum. Cum ipso Palomar redierunt eciam nuncii imperatoris ad ipsum mense Nouembri die IX eiusdem anni." Fol. 22—205. Aegidii Carlerii liber de legationibus concilii Basilien- sis pro reductione Bohemorum, quem habes infra pag. 359—700. Index contentorum coaeva manu voluminis folio primo inseriptus testa- tur, codicem aliquando ultra jam memorata ad calcem continuisse, quae nune desiderantur, "acta per legatos eiusdem concilii ad christianissimum regem Francorum super facto pacis (1434, conf. supra pag. XXIII), item acta per vnum oratorem ad dominum papam Eugenium, ut prebeat consensum ... de vnitate" ... Quae quidem verba ita obliterata sunt, ut vixdum legi possint. Recentior addidit manus: "Haec acta et sequentia, quorum titulus obliteratus est, jam deerant in hoe volumine, antequam recens, ut nune est, compinge- retur anno 1724, paruitque fuisse dolo malo erepta. Libri legationum, de quo nobis sermo est, auctorem esse Cameracen- sis olim ecclesiae decanum, Aegidium Carlerii, nihil dubitationis habet, cum
XXX afflicti propter altitudinem niuium, frigora pene intollerabilia et ventorum impetus vix XXXI° die sequenti appulissent Wiennam, vrbem egregiam Austrie, nichil paratum ad dietam cum Bohemis invenerunt. Tandem dei auxilio et operibus illorum dieta in Bruna, vrbe Morauie, condicta est. La- boribus ipsorum oratorum concilii imperator pollicitus est se affuturum. In illa igitur dieta, que cepit haberi secunda Julii eiusdem anni, concordata fuerunt certa capitula, ut patet in sequentibus, inter ipsos oratores concilii et ambasiatores Boemorum, licet propter difficultatem vnicam in extremo die tractatus supervenientem nil fuerit conclusum absolute, sed tantum quod ista capitula sic concordata Boemi referrent ad congregacionem regni cele- brandam Prage in festo sancti Mathei apostoli Septembris sequentis, et ora- tores concilii referrent ad ipsum et eciam difficultatem illam vnicam ; et si patres complanarent illam, responsio significaretur domino imperatori, et ille notificaret Boemis. Qui eciam dominus imperator misit episcopum Seg- niensem et dominum Nicolaum Stock ad concilium, ut vellent grate ad illam respondere et transire Boemis attento, ut inquiebant, quod nullum afferebat ecclesie preiudicium. De sex igitur oratoribus tribus Wienne remanentibus, alii tres ad concilium regressi sunt, scilicet domini Joannes de Palomar, Tilmanus et Egidius. Nunciauerunt, que facta fuerunt Brune cum Boemis imperatore presente. Tandem venientibus nunciis imperatoris ad concilium, deliberatum est super illa difficultate et remissus est dominus Joannes de Palomar ad tres Wienne manentes, ut dent Boemis super illa difficultate responsum. Cum ipso Palomar redierunt eciam nuncii imperatoris ad ipsum mense Nouembri die IX eiusdem anni." Fol. 22—205. Aegidii Carlerii liber de legationibus concilii Basilien- sis pro reductione Bohemorum, quem habes infra pag. 359—700. Index contentorum coaeva manu voluminis folio primo inseriptus testa- tur, codicem aliquando ultra jam memorata ad calcem continuisse, quae nune desiderantur, "acta per legatos eiusdem concilii ad christianissimum regem Francorum super facto pacis (1434, conf. supra pag. XXIII), item acta per vnum oratorem ad dominum papam Eugenium, ut prebeat consensum ... de vnitate" ... Quae quidem verba ita obliterata sunt, ut vixdum legi possint. Recentior addidit manus: "Haec acta et sequentia, quorum titulus obliteratus est, jam deerant in hoe volumine, antequam recens, ut nune est, compinge- retur anno 1724, paruitque fuisse dolo malo erepta. Libri legationum, de quo nobis sermo est, auctorem esse Cameracen- sis olim ecclesiae decanum, Aegidium Carlerii, nihil dubitationis habet, cum
Strana XXXI
XXXI et ipse disertis verbis passim in opere suo innuat. Vide infra pag. 389. 430. 549. 600. 618. Nihilominus tamen silentio praeterire nolumus notitiam ejusdem auctoris obviam in bibliothecae imperialis Parisiensis codice manu- scripto N° 1507. Continetur in eo Johannis de Palomar, archidiaconi Barchinonensis opusculum contra Hussitas anno domini 1437. exaratum, cui innumeras pene in margine notas adscripsit propria manu Aegidius noster. Fol. 65. ubi Johannes de Palomar de cedula magistrorum studii Pragensis legatis concilii ibidem secrete communicata loquitur, addidit Aegidius Carlerii in margine: „Fuit enim tradita mihi Egidio decano Cameracensi, quam adhue habeo et inserui in libro legationum sacri concilii Basiliensis pro reduccione Bohemorum." (V. Sitzungsberichte der kaiser- lichen Akademie der Wissenschaften, philosoph.-histor. Classe, Bd. XI, pag. 289.) Cum originale illius cedulae et hodiedum exstet in codice Pari- siensi N° 1503. fol. 59 (v. infra pag. 430), luce clarius inde patet, codi- cem hune, quo unico uti licuit, ipsissimum Carlerii quondam fuisse exem- plar. Quae ad caleem praedictae cedulae magistrorum Pragensium propria manu annotavit Aegidius noster, accuratissime exhibet tabula palaeogra- phica huic volumini addita sub N° III. Unde asserere haud haesitamus, par- tem quoque haud exiguam libri legationum (fol. 117—119. 127—166) Aegidii Carlerii aòvóypapov esse. Si in tabula, de qua supra, duo speci- mina scripturae (fol. 117. 163b) addita diligenter comparaveris, oculis id compertum habebis. Quae cum ita sint, textum libri de legationibus ex unico at purissimo fonte infra exhibemus servata auctoris orthographia. Cum tamen pro inserendis quibusdam documentis paginae in codice vacuae relictae sint (conf. pag. 514. 516. 518), supplere visum fuit ex optimae notae codicibus tam bibliothecae palatinae Vindobonensis, quam imperialis bibliothecae Parisiensis. Sie tandem in usum historiae studiosorum primum prodit post tot secula pretiosissimum Aegidii Carlerii opus de compacta- torum inter concilium Basileense et regnum Bohemiae materia, cui par nul- lum usque hodie invenire licuit. Ernestus Birk. V. Thomae Ebendorferi diarium gestorum per legatos concilii Basiliensis pro reductione Bohemorum. Thomas Ebendorferus natus est die festo sancti Laurentii martyris (10° Augusti) anno domini 1387 Haselbachii, non incelebri quondam Austriae d
XXXI et ipse disertis verbis passim in opere suo innuat. Vide infra pag. 389. 430. 549. 600. 618. Nihilominus tamen silentio praeterire nolumus notitiam ejusdem auctoris obviam in bibliothecae imperialis Parisiensis codice manu- scripto N° 1507. Continetur in eo Johannis de Palomar, archidiaconi Barchinonensis opusculum contra Hussitas anno domini 1437. exaratum, cui innumeras pene in margine notas adscripsit propria manu Aegidius noster. Fol. 65. ubi Johannes de Palomar de cedula magistrorum studii Pragensis legatis concilii ibidem secrete communicata loquitur, addidit Aegidius Carlerii in margine: „Fuit enim tradita mihi Egidio decano Cameracensi, quam adhue habeo et inserui in libro legationum sacri concilii Basiliensis pro reduccione Bohemorum." (V. Sitzungsberichte der kaiser- lichen Akademie der Wissenschaften, philosoph.-histor. Classe, Bd. XI, pag. 289.) Cum originale illius cedulae et hodiedum exstet in codice Pari- siensi N° 1503. fol. 59 (v. infra pag. 430), luce clarius inde patet, codi- cem hune, quo unico uti licuit, ipsissimum Carlerii quondam fuisse exem- plar. Quae ad caleem praedictae cedulae magistrorum Pragensium propria manu annotavit Aegidius noster, accuratissime exhibet tabula palaeogra- phica huic volumini addita sub N° III. Unde asserere haud haesitamus, par- tem quoque haud exiguam libri legationum (fol. 117—119. 127—166) Aegidii Carlerii aòvóypapov esse. Si in tabula, de qua supra, duo speci- mina scripturae (fol. 117. 163b) addita diligenter comparaveris, oculis id compertum habebis. Quae cum ita sint, textum libri de legationibus ex unico at purissimo fonte infra exhibemus servata auctoris orthographia. Cum tamen pro inserendis quibusdam documentis paginae in codice vacuae relictae sint (conf. pag. 514. 516. 518), supplere visum fuit ex optimae notae codicibus tam bibliothecae palatinae Vindobonensis, quam imperialis bibliothecae Parisiensis. Sie tandem in usum historiae studiosorum primum prodit post tot secula pretiosissimum Aegidii Carlerii opus de compacta- torum inter concilium Basileense et regnum Bohemiae materia, cui par nul- lum usque hodie invenire licuit. Ernestus Birk. V. Thomae Ebendorferi diarium gestorum per legatos concilii Basiliensis pro reductione Bohemorum. Thomas Ebendorferus natus est die festo sancti Laurentii martyris (10° Augusti) anno domini 1387 Haselbachii, non incelebri quondam Austriae d
Strana XXXII
XXXII inferioris trans Danubium oppido, nune tenui vico ad radices montis S. Michae- lis sito, cognomen unde Haselbachii pro ejus aetatis more sortitus est. Sacramentis initiatus exstitit eadem die in ecclesia S. Laurentii in valle Hol- labrun. Ortus sui locuples testis est ipse ad caleem libri IV. chronici Austriae (Pez, scriptores II. 965), annus quoque natalis facile evincitur ex epilogo in codice bibliothecae palatinae Vindobonensis N° 3923. fol. 365, quem manu propria conscripsit: Conf. Denis, catalogus cod. ms. theolog. II. I. 238. De parentum suorum nominibus fortunisque nihil proditum. Non ignobiles fuisse insinuat ad calcem libri IV. chronici Austriae (Pez, l. c. II. 965), ubi antiquas spectabiles prosapias, quae Haselbacense municipium ejus adolescentia coluerant, sanguine sibi junctas fuisse disertis verbis affirmat; progenitorumque suorum haud paucos in bello contra Belam. Hungariae regem strenue pro patria dimicantes occubuisse. (Pez, l. c. 924.) Adolevit in natali solo et cum optimo et splendidissimo esset ingenio, ad studium universitatis Vindobonensis se contulit ephebus in vigilia SS. Philippi et Jacobi (30. Aprilis) anno 1405. (Ebendorfer, chron. Rom. pontif. Ms.) Indefesso labore studiis vacans adeo profecit, ut 21° die Martii anni 1412. secundo loco a facultate artistarum admitteretur licentiatus ad inci- piendum in artibus. (Acta facult. artist. I. fol. 152.) Sequenti anno in distributione librorum legendorum inter magistros, designata est ei lectura meteororum Aristotelis a facultate artistarum (Acta facult. art. I. fol. 163), primumque eathedram conscendit in alma universitate Vindobonensi. Con- tinuavit lecturam ordinariam in diversos dialectices, ethices et astronomiae libros a facultate sibi singulis annis attributos usque ad annum 1425, de- canatumque hujus facultatis iterato egregie gessit annis 1419 et 1422. Sed et sacrae theologiae studio operam dedit, religiosum prae caeteris eligens vitae genus. Electus est deinde in rectorem universitatis die S. Colomanni (13. Octob.) 1423, jam baccalarius formatus in theologia. (Steyerer, com- ment. 468.) Tandem in decanatu Magistri Nicolai de Dinckelspühel 22. Junii 1428 promotus est in doctorem sacrae theologiae Thomas de Haselbach (Acta f. theol. I. f. 63) ; auctus praeterea canonici Viennensis ad divum Stepha- num dignitate. Generale concilium Basileae cum exordium sumsisset universi- tasque Viennensis semel atque iterum urgeretur a cardinale Juliano praeside et patribus in concilio, ut nuntios et oratores ad concilium mitteret, Thomam nostrum tamquam syndicum et ambasiatorem post longas deliberationes mittere decrevit universitas studii Viennensis. Primus is negotiorum geren- dorum fuit gradus; ampliorem consecutus est in concilio. Electus juravit
XXXII inferioris trans Danubium oppido, nune tenui vico ad radices montis S. Michae- lis sito, cognomen unde Haselbachii pro ejus aetatis more sortitus est. Sacramentis initiatus exstitit eadem die in ecclesia S. Laurentii in valle Hol- labrun. Ortus sui locuples testis est ipse ad caleem libri IV. chronici Austriae (Pez, scriptores II. 965), annus quoque natalis facile evincitur ex epilogo in codice bibliothecae palatinae Vindobonensis N° 3923. fol. 365, quem manu propria conscripsit: Conf. Denis, catalogus cod. ms. theolog. II. I. 238. De parentum suorum nominibus fortunisque nihil proditum. Non ignobiles fuisse insinuat ad calcem libri IV. chronici Austriae (Pez, l. c. II. 965), ubi antiquas spectabiles prosapias, quae Haselbacense municipium ejus adolescentia coluerant, sanguine sibi junctas fuisse disertis verbis affirmat; progenitorumque suorum haud paucos in bello contra Belam. Hungariae regem strenue pro patria dimicantes occubuisse. (Pez, l. c. 924.) Adolevit in natali solo et cum optimo et splendidissimo esset ingenio, ad studium universitatis Vindobonensis se contulit ephebus in vigilia SS. Philippi et Jacobi (30. Aprilis) anno 1405. (Ebendorfer, chron. Rom. pontif. Ms.) Indefesso labore studiis vacans adeo profecit, ut 21° die Martii anni 1412. secundo loco a facultate artistarum admitteretur licentiatus ad inci- piendum in artibus. (Acta facult. artist. I. fol. 152.) Sequenti anno in distributione librorum legendorum inter magistros, designata est ei lectura meteororum Aristotelis a facultate artistarum (Acta facult. art. I. fol. 163), primumque eathedram conscendit in alma universitate Vindobonensi. Con- tinuavit lecturam ordinariam in diversos dialectices, ethices et astronomiae libros a facultate sibi singulis annis attributos usque ad annum 1425, de- canatumque hujus facultatis iterato egregie gessit annis 1419 et 1422. Sed et sacrae theologiae studio operam dedit, religiosum prae caeteris eligens vitae genus. Electus est deinde in rectorem universitatis die S. Colomanni (13. Octob.) 1423, jam baccalarius formatus in theologia. (Steyerer, com- ment. 468.) Tandem in decanatu Magistri Nicolai de Dinckelspühel 22. Junii 1428 promotus est in doctorem sacrae theologiae Thomas de Haselbach (Acta f. theol. I. f. 63) ; auctus praeterea canonici Viennensis ad divum Stepha- num dignitate. Generale concilium Basileae cum exordium sumsisset universi- tasque Viennensis semel atque iterum urgeretur a cardinale Juliano praeside et patribus in concilio, ut nuntios et oratores ad concilium mitteret, Thomam nostrum tamquam syndicum et ambasiatorem post longas deliberationes mittere decrevit universitas studii Viennensis. Primus is negotiorum geren- dorum fuit gradus; ampliorem consecutus est in concilio. Electus juravit
Strana XXXIII
XXXIII in congregatione universitatis 19° Aprilis 1432. in omnia capitula sibi ab universitate commissa, et placuit, ut quanto celerius posset, se reciperet ad iter et cum magistro Johanne Coeli alias Himmel, ambasiatore Alberti ducis Austriae recederet, aut in via ad minus se ei associaret. (Kink, Geschichte der k. Universität zu Wien, I. II. 59.) Obtemperans praeceptis universitatis sexta mensis Maji iter arripuit unacum praedicto magistro et episcopo Frisin- gensi, Nicodemo de Sealis. Hic eum a primordio exitus sui usque ad suum de Basilea recessum novem ferme menses, a mensa pariter et latere suo sejungi non est passus; quin imo et suorum secretorum voluit frequenter esse participem. Remoratus aliquantulum in itinere ob certa episcopi nego- tia Frisingae expedienda, tandem in vigilia beatorum Petri et Pauli (28. Junii) Basileam intravit. Instabat in crastino disputatio deputatorum in materia fidei super articulis Hussitarum. Vocatus per Julianum cardinalem legatum, licet concilio nondum incorporatus existeret, Ebendorfero in tractatu super materia sacramenti eucharistiae tertius arguendi locus ad honorem universi- tatis Viennensis est assignatus. (Confer epistolam ejusdem ad univers. Vienn. d. d. Basileae 1° Julii 1432. Ms.) Sequenti die Veneris (4 Julii) se con- cilio repraesentavit orator studii Viennensis, et post collationem magistri Johannis Coeli, nomine Austriae ducis Alberti prolatam, orationem habuit ad patres congregatos. Assumpsit pro themate „Eece, motus magnus factus est in mari," imprimis purgando moram et offerendo universitatem ad coo- perandum possetenus in sanctis operibus, pro quibus haec synodus congre- gata dinoscebatur. (Cod. ms. bibliothecae palat. Vindob. N° 4680. fol. 202.) Incorporatus est deinde concilio generali praestito juramento de non reve- lando gesta synodi. Non longe post ejus adventum Basileam, Eugenii papae quarti ambasiatores hanc urbem ingressi sunt 14a Augusti 1432. Cum patres in concilio deliberassent, ut Julianus cardinalis legatus vocaret ad se in theo- logia magistros et licentiatos in jure quos vellet, ad providendum de respon- sione danda oratoribus papae, vocatus interfuit Thomas noster fabricae famosae illius epistolae synodalis: "Cogitanti huie sacrae generali synodo" etc. (Mansi XXIX. 239. d. d. 3. Septembris 1432.) Cum de hac materia diu tractaretur in deputationibus, grave et doctum confecit scriptum Thomas Ebendorferus pro auctoritate ecclesiae universae seu concilii generalis supra pontificem, et speciatim contra dissolutionem vel translationem Basileensis synodi ad instantiam sui fortasse fautoris, Nicodemi episcopi Frisingensis. (Ms. bibliothecae palat. Vindob. N° 4954. fol. 142—148.) Mense Octobri anni 1432 ad dietam Francofurtensem, ubi conveniebant sacri Romani
XXXIII in congregatione universitatis 19° Aprilis 1432. in omnia capitula sibi ab universitate commissa, et placuit, ut quanto celerius posset, se reciperet ad iter et cum magistro Johanne Coeli alias Himmel, ambasiatore Alberti ducis Austriae recederet, aut in via ad minus se ei associaret. (Kink, Geschichte der k. Universität zu Wien, I. II. 59.) Obtemperans praeceptis universitatis sexta mensis Maji iter arripuit unacum praedicto magistro et episcopo Frisin- gensi, Nicodemo de Sealis. Hic eum a primordio exitus sui usque ad suum de Basilea recessum novem ferme menses, a mensa pariter et latere suo sejungi non est passus; quin imo et suorum secretorum voluit frequenter esse participem. Remoratus aliquantulum in itinere ob certa episcopi nego- tia Frisingae expedienda, tandem in vigilia beatorum Petri et Pauli (28. Junii) Basileam intravit. Instabat in crastino disputatio deputatorum in materia fidei super articulis Hussitarum. Vocatus per Julianum cardinalem legatum, licet concilio nondum incorporatus existeret, Ebendorfero in tractatu super materia sacramenti eucharistiae tertius arguendi locus ad honorem universi- tatis Viennensis est assignatus. (Confer epistolam ejusdem ad univers. Vienn. d. d. Basileae 1° Julii 1432. Ms.) Sequenti die Veneris (4 Julii) se con- cilio repraesentavit orator studii Viennensis, et post collationem magistri Johannis Coeli, nomine Austriae ducis Alberti prolatam, orationem habuit ad patres congregatos. Assumpsit pro themate „Eece, motus magnus factus est in mari," imprimis purgando moram et offerendo universitatem ad coo- perandum possetenus in sanctis operibus, pro quibus haec synodus congre- gata dinoscebatur. (Cod. ms. bibliothecae palat. Vindob. N° 4680. fol. 202.) Incorporatus est deinde concilio generali praestito juramento de non reve- lando gesta synodi. Non longe post ejus adventum Basileam, Eugenii papae quarti ambasiatores hanc urbem ingressi sunt 14a Augusti 1432. Cum patres in concilio deliberassent, ut Julianus cardinalis legatus vocaret ad se in theo- logia magistros et licentiatos in jure quos vellet, ad providendum de respon- sione danda oratoribus papae, vocatus interfuit Thomas noster fabricae famosae illius epistolae synodalis: "Cogitanti huie sacrae generali synodo" etc. (Mansi XXIX. 239. d. d. 3. Septembris 1432.) Cum de hac materia diu tractaretur in deputationibus, grave et doctum confecit scriptum Thomas Ebendorferus pro auctoritate ecclesiae universae seu concilii generalis supra pontificem, et speciatim contra dissolutionem vel translationem Basileensis synodi ad instantiam sui fortasse fautoris, Nicodemi episcopi Frisingensis. (Ms. bibliothecae palat. Vindob. N° 4954. fol. 142—148.) Mense Octobri anni 1432 ad dietam Francofurtensem, ubi conveniebant sacri Romani
Strana XXXIV
XXXIV imperii electores, missus est a concilio magister Thomas cum praefato episcopo Frisingensi et primi cerio Avinionensi ob plura stabilitatem concilii concernentia. Regressus a dieta nomine electorum exhortatus est concilium procedere ad reformationem et ad ea, propter quae erat congregatum. (Johannes de Segovia Ms.) Sequenti anno Januario mense Bohemorum am- basiatores Basileam venerunt. Tractatus propositionibus, responsionibus etc. hine inde ventilabantur usque ad profestum coenae Domini (8. Aprilis), sed vanus labor. Bohemi cum totis viribus niterentur re infecta patriam reverti, notabilem ambasiatam cum eis Pragam mittere decrevit synodus 8 mensis Aprilis. Legatorum numero junctus fuit et magister Thomas Ebendor- ferus. More solito una cum coambasiatoribus corporale praestitit jura- mentum de fideliter exercendo ambasiatam, et in regressu de referendo in plena concilii congregatione. (Joh. de Segovia Ms.) Re infecta Basileam regressus, turbationem grandem invenit occasione decreti de continuatione, suspensionis Eugenii papae quarti, si praetensam concilii dissolutionem infra terminum praescriptum non revocaret. Altercationibus inter patres concilii hine inde ortis, supervenit Sigismundus Romanorum imperator, per quem gravissimis laboribus deventum est ad quandam formam confirmationis con- cilii domino papae destinandam, fuitque praesens in illis Thomas noster. Quibus pendentibus gravissima surrexit difficultas de indulgentia commu- nionis duplicis speciei. Mense Augusto deputationi super hac ardua materia electae adjunctus fuit magister Thomas. Secundum quod iterato habuit ab universitate Viennensi in mandatis, nullatenus consensum praebuit in commu- nionem sub utraque specie Hussitis concedendam, protestationemque fecit de eo coram testibus. Sed nihil obtinere potuit et iterum concilii ambasiata expedita est Pragam mense Septembri 1433. Sequenti anno 1434, cum e numero legatorum, quos Eugenius papa praesides in concilio nominaverat, quatuor dumtaxat ad praesidentiam sine quacumque potestate coactiva essent admissi, gravissimum in concilio instabat bellum. Unde et fere septem menses usque ad decreta de Graecis et Judaeis in disputationibus sine fructu absumpti sunt. Ad decreta praedicta conficienda cum paucis deputatus est a synodo magister Thomas, quibuscum aliquot diebus laboravit. Sed inter- ruptus est ob transitum in legatione concilii ad dietam mense Augusto Ratisponae indictam, ubi iterum Bohemorum ambasiatores coram Romano- rum imperatore Sigismundo comparuerunt. Elapsis paucis mensibus uni- versitas Viennensis, quia forte expensis pro oratore in concilio nimis grava- retur, in congregatione conclusit revocationem magistri Thomae, qui Basileae
XXXIV imperii electores, missus est a concilio magister Thomas cum praefato episcopo Frisingensi et primi cerio Avinionensi ob plura stabilitatem concilii concernentia. Regressus a dieta nomine electorum exhortatus est concilium procedere ad reformationem et ad ea, propter quae erat congregatum. (Johannes de Segovia Ms.) Sequenti anno Januario mense Bohemorum am- basiatores Basileam venerunt. Tractatus propositionibus, responsionibus etc. hine inde ventilabantur usque ad profestum coenae Domini (8. Aprilis), sed vanus labor. Bohemi cum totis viribus niterentur re infecta patriam reverti, notabilem ambasiatam cum eis Pragam mittere decrevit synodus 8 mensis Aprilis. Legatorum numero junctus fuit et magister Thomas Ebendor- ferus. More solito una cum coambasiatoribus corporale praestitit jura- mentum de fideliter exercendo ambasiatam, et in regressu de referendo in plena concilii congregatione. (Joh. de Segovia Ms.) Re infecta Basileam regressus, turbationem grandem invenit occasione decreti de continuatione, suspensionis Eugenii papae quarti, si praetensam concilii dissolutionem infra terminum praescriptum non revocaret. Altercationibus inter patres concilii hine inde ortis, supervenit Sigismundus Romanorum imperator, per quem gravissimis laboribus deventum est ad quandam formam confirmationis con- cilii domino papae destinandam, fuitque praesens in illis Thomas noster. Quibus pendentibus gravissima surrexit difficultas de indulgentia commu- nionis duplicis speciei. Mense Augusto deputationi super hac ardua materia electae adjunctus fuit magister Thomas. Secundum quod iterato habuit ab universitate Viennensi in mandatis, nullatenus consensum praebuit in commu- nionem sub utraque specie Hussitis concedendam, protestationemque fecit de eo coram testibus. Sed nihil obtinere potuit et iterum concilii ambasiata expedita est Pragam mense Septembri 1433. Sequenti anno 1434, cum e numero legatorum, quos Eugenius papa praesides in concilio nominaverat, quatuor dumtaxat ad praesidentiam sine quacumque potestate coactiva essent admissi, gravissimum in concilio instabat bellum. Unde et fere septem menses usque ad decreta de Graecis et Judaeis in disputationibus sine fructu absumpti sunt. Ad decreta praedicta conficienda cum paucis deputatus est a synodo magister Thomas, quibuscum aliquot diebus laboravit. Sed inter- ruptus est ob transitum in legatione concilii ad dietam mense Augusto Ratisponae indictam, ubi iterum Bohemorum ambasiatores coram Romano- rum imperatore Sigismundo comparuerunt. Elapsis paucis mensibus uni- versitas Viennensis, quia forte expensis pro oratore in concilio nimis grava- retur, in congregatione conclusit revocationem magistri Thomae, qui Basileae
Strana XXXV
XXXV universitatis in concilio tenebat locum ; tantum facultas artium libenter cum aliis facultatibus contribuisset (Acta facult. art. II. fol. 122. inter 11. Novemb. et 6. Decemb. 1434. — Kink, 1. c. I. II. 64). Sed antequam huic mandato obtemperaret, synodus Basileensis prae ceteris cordi habens negotium Bohemorum, aggregare voluit Thomam nostrum tertio ambasiatae ad instan- tiam Sigismundi Romanorum imperatoris Viennam Austriae directae. Asper- rima hieme iter ingressus 23 Januarii 1435, magna cum difficultate, nec sine periculo corporis tandem 22 mensis Februarii cum legationis sociis Viennam pervenit. Martio mense ineunte Thomas noster in congregatione doctorum et magistrorum rerum per ipsum in legatione per triennium fere gestarum seriem brevi expesuit gratiasque egit, quod ipsum parvae sortis hominem, exortem scientia pariter et rerum experientia universitatis nomine praecepissent exire ad patres in Basileensi synodo congregatos, quodque tandem concessissent, prout ab anno expetierat, voti compotem ad propria remeare. Primas hujus orationis lineas magistri Thomae manu conseriptas habes in codice palatino Vindobonensi N° 4680. fol. 260 (d. d. Perpetuae et Felicitatis, i. e. 7. Mart., sed calami lapsu de anno 1436), unde quae supra de ejus gestis in synodo relata sunt, hausimus. Ob res praeclare atque pro universitatis honore feliciter gestas, gratias egit amplissimas universitas studii, facultasque theologica 22° Aprilis 1435, tertio in decanum elegit, uti prius fecerat annis 1428 et 1430. (Acta facult. theol. I. fol. 68.) Die 17° mensis Maji una cum coambasiatoribus concilii recessit Vienna, Brun- nam tendens in Moravia, cum dieta ibidem cum Bohemis condicta appro- pinquaret. In itinere ad instantiam magistri Thomae Philibertus episcopus Constanciensis, provinciae Rothomagensis, consecravit duo altaria capellae in monte S. Michaelis supra natalem magistri Thomae villam Haselbach (v. infra pag. 548), Festinanter recedens non sine periculo (v. infra p. 549. 747), Brunnam pervenit 20° Maji 1435 ibidemque diuturnis in tractatibus cum Bohemorum ambasiatoribus desudavit infatigabilis pro reducendo ad ecclesiam universalem regno. Tandem 11° Augusti die recessit Viennam. Tot tantorumque in praemium laborum recepit parrochiam in Falckenstein (v. infra pag. 757) praesentatione Alberti ducis Austriae, qui eum prae ceteris valde dilexit. Sie inopinate ad animarum etiam curam assumptus est magister Thomas, postquam multis annorum decursibus cathedram in universitate Viennensi rexerat. Sed jam sequenti anno parrochiam suam commutasse videtur cum illa de Perchtoldsdorf prope Viennam, cui dum vixit praefuit et quantas potuit curas impendit. Denuo in causa Bohemorum
XXXV universitatis in concilio tenebat locum ; tantum facultas artium libenter cum aliis facultatibus contribuisset (Acta facult. art. II. fol. 122. inter 11. Novemb. et 6. Decemb. 1434. — Kink, 1. c. I. II. 64). Sed antequam huic mandato obtemperaret, synodus Basileensis prae ceteris cordi habens negotium Bohemorum, aggregare voluit Thomam nostrum tertio ambasiatae ad instan- tiam Sigismundi Romanorum imperatoris Viennam Austriae directae. Asper- rima hieme iter ingressus 23 Januarii 1435, magna cum difficultate, nec sine periculo corporis tandem 22 mensis Februarii cum legationis sociis Viennam pervenit. Martio mense ineunte Thomas noster in congregatione doctorum et magistrorum rerum per ipsum in legatione per triennium fere gestarum seriem brevi expesuit gratiasque egit, quod ipsum parvae sortis hominem, exortem scientia pariter et rerum experientia universitatis nomine praecepissent exire ad patres in Basileensi synodo congregatos, quodque tandem concessissent, prout ab anno expetierat, voti compotem ad propria remeare. Primas hujus orationis lineas magistri Thomae manu conseriptas habes in codice palatino Vindobonensi N° 4680. fol. 260 (d. d. Perpetuae et Felicitatis, i. e. 7. Mart., sed calami lapsu de anno 1436), unde quae supra de ejus gestis in synodo relata sunt, hausimus. Ob res praeclare atque pro universitatis honore feliciter gestas, gratias egit amplissimas universitas studii, facultasque theologica 22° Aprilis 1435, tertio in decanum elegit, uti prius fecerat annis 1428 et 1430. (Acta facult. theol. I. fol. 68.) Die 17° mensis Maji una cum coambasiatoribus concilii recessit Vienna, Brun- nam tendens in Moravia, cum dieta ibidem cum Bohemis condicta appro- pinquaret. In itinere ad instantiam magistri Thomae Philibertus episcopus Constanciensis, provinciae Rothomagensis, consecravit duo altaria capellae in monte S. Michaelis supra natalem magistri Thomae villam Haselbach (v. infra pag. 548), Festinanter recedens non sine periculo (v. infra p. 549. 747), Brunnam pervenit 20° Maji 1435 ibidemque diuturnis in tractatibus cum Bohemorum ambasiatoribus desudavit infatigabilis pro reducendo ad ecclesiam universalem regno. Tandem 11° Augusti die recessit Viennam. Tot tantorumque in praemium laborum recepit parrochiam in Falckenstein (v. infra pag. 757) praesentatione Alberti ducis Austriae, qui eum prae ceteris valde dilexit. Sie inopinate ad animarum etiam curam assumptus est magister Thomas, postquam multis annorum decursibus cathedram in universitate Viennensi rexerat. Sed jam sequenti anno parrochiam suam commutasse videtur cum illa de Perchtoldsdorf prope Viennam, cui dum vixit praefuit et quantas potuit curas impendit. Denuo in causa Bohemorum
Strana XXXVI
XXXVI inter concilii legatos Sigismundi Romanorum imperatoris ad instantiam adiit Albam regalem in regno Hungariae mense Decembri 1435, necnon innu- meras post curas votivae conclusioni compactatorum cum Bohemis Iglaviae in marchionatu Moraviae Julio mense 1436 interfuit. De consensu suorum in ambasiata collegarum re bene gesta 21° Julii recessit magister Thomas et ivit Viennam pro factis suis (v. infra pag. 827.) Quae in diversis hisce dietis habitis cum Bohemis ab anno 1433. usque 1436. ipse acta cogno- vit, posteris pro memoria egregie diario exaravit, cujus aôtórpapov nunc asservatur in bibliotheca palatina Vindobonensi. Quanta fuerit ejus apud patres concilii Basileensis auctoritas, haud obseure declarant iterum atque iterum a synodo commissae legationes. Iglavia reverso paucis post reditum annis domi acquiescere licuit, dum rursus 72 Januarii 1441. a Romanorum rege Friderico, qui consiliarium suum esse voluit, mitteretur inter oratores regis ad dietam Moguntiae in festo purificationis beatae Mariae virginis indictam. (Chmel, regesta Friderici Rom. imp. III. p. 21. N° 20.) Sed et saepius illo Fridericus rex usus oratore, sive legato. Turbulentis nimirum hisce temporibus, dum magister Thomas inter aulicos Romanorum regis suppu- taretur, ac ejus lateri atque secretis non deesset, ab anno 1441. usque ad annum 1444. in sex indictis dietis Moguntiae, Francofurti et Norimbergae inter regios ablegatos non parvi momenti fuit et indies strenue pugnavit pro exstirpatione schismatis inter Eugenium papam quartum et Felicem quintum Sabaudiae quondam ducem. Tune temporis talia de sacerdotum practicis agnovit, ut ipse testatur in libro de schismatibus (Ms. palat. Vind.), qualia neque fas est loqui, aut calamo commendare. Uterque contendentium exquisitis artibus suam nisus est obedientiam stabilire et adaugere, crebro improperia suis persuasionibus permiscendo, nune in hune, nune in alium iaculando convitia et praesertim in Romanorum regem Fridericum. Novis- sime mense Novembri 1444. Basileam ablegatus a Romanorum rege una- cum Nicolao abbate S. Blasii in nigra sylva, nihil impetrare potuit a synodo. Quae res Thomam a concilio alienavit, qui prius semper fautor fuerat. Tune ait se credere, abscessisse spiritum sanctum a patribus, qui nollent aequi- tati consentire. (Fea, Pius II. etc. pag. 88.) Gestorum in his per Thomam legationibus luculenta quaedam exstant documenta inedita inter codices palatinos Viennae, quae prelo pridem parata alio loco dabimus. Patriam redux totum se promovendis in universitate Vindobonensi studiis dedit et crebro oratoris functus est officiis. Tertio electus in rectorem universitatis anno 1445. in die beati Colomanni (Steyerer, 1. c. p. 473), decanus iterum
XXXVI inter concilii legatos Sigismundi Romanorum imperatoris ad instantiam adiit Albam regalem in regno Hungariae mense Decembri 1435, necnon innu- meras post curas votivae conclusioni compactatorum cum Bohemis Iglaviae in marchionatu Moraviae Julio mense 1436 interfuit. De consensu suorum in ambasiata collegarum re bene gesta 21° Julii recessit magister Thomas et ivit Viennam pro factis suis (v. infra pag. 827.) Quae in diversis hisce dietis habitis cum Bohemis ab anno 1433. usque 1436. ipse acta cogno- vit, posteris pro memoria egregie diario exaravit, cujus aôtórpapov nunc asservatur in bibliotheca palatina Vindobonensi. Quanta fuerit ejus apud patres concilii Basileensis auctoritas, haud obseure declarant iterum atque iterum a synodo commissae legationes. Iglavia reverso paucis post reditum annis domi acquiescere licuit, dum rursus 72 Januarii 1441. a Romanorum rege Friderico, qui consiliarium suum esse voluit, mitteretur inter oratores regis ad dietam Moguntiae in festo purificationis beatae Mariae virginis indictam. (Chmel, regesta Friderici Rom. imp. III. p. 21. N° 20.) Sed et saepius illo Fridericus rex usus oratore, sive legato. Turbulentis nimirum hisce temporibus, dum magister Thomas inter aulicos Romanorum regis suppu- taretur, ac ejus lateri atque secretis non deesset, ab anno 1441. usque ad annum 1444. in sex indictis dietis Moguntiae, Francofurti et Norimbergae inter regios ablegatos non parvi momenti fuit et indies strenue pugnavit pro exstirpatione schismatis inter Eugenium papam quartum et Felicem quintum Sabaudiae quondam ducem. Tune temporis talia de sacerdotum practicis agnovit, ut ipse testatur in libro de schismatibus (Ms. palat. Vind.), qualia neque fas est loqui, aut calamo commendare. Uterque contendentium exquisitis artibus suam nisus est obedientiam stabilire et adaugere, crebro improperia suis persuasionibus permiscendo, nune in hune, nune in alium iaculando convitia et praesertim in Romanorum regem Fridericum. Novis- sime mense Novembri 1444. Basileam ablegatus a Romanorum rege una- cum Nicolao abbate S. Blasii in nigra sylva, nihil impetrare potuit a synodo. Quae res Thomam a concilio alienavit, qui prius semper fautor fuerat. Tune ait se credere, abscessisse spiritum sanctum a patribus, qui nollent aequi- tati consentire. (Fea, Pius II. etc. pag. 88.) Gestorum in his per Thomam legationibus luculenta quaedam exstant documenta inedita inter codices palatinos Viennae, quae prelo pridem parata alio loco dabimus. Patriam redux totum se promovendis in universitate Vindobonensi studiis dedit et crebro oratoris functus est officiis. Tertio electus in rectorem universitatis anno 1445. in die beati Colomanni (Steyerer, 1. c. p. 473), decanus iterum
Strana XXXVII
XXXVII theologicae facultatis anno 1449. una cum magistris et professoribus statuta facultatis multorum annorum praehabita deliberatione aucta et in meliorem ordinem redacta approbavit, ab omnibus in posterum facultatis suppositis strictius observanda. (Kink, 1. c. II. 94.) Eodem anno Friderici Romanorum regis jussu sub compendio chronicon Romanorum imperatorum inchoavit, quod inscripsit „liber augustalis.“ (Ms. in Bibliotheca palat. Vindob.) En verba ejus in prologo: „Imperauit tua regia celsitudo sub compendio in vnum compingere diue memorie Romanorum reges predecessores, qui suis laude dignis actibus, dum in hac vita habenas terreni gubernassent imperii, se dignos effecerunt Christo eterno regi conregnare perhenniter in gloria celesti." Paulo infra refert: „Et quia iuxta philosophi sentenciam opposita iuxta se posita magis elucescunt, dignum arbitratus sum eciam aliorum monarcharum fama notorum ortus et occasus texere et more calculancium res magnas breui racione concludere, prout et tua celsitudo peciit, quatenus vt heroyearum virtutum cultor per compendium posset intelligere bona malaque principum Romanorum, vt eorum fine medioque notato caucior reddaris in istis polito veluti in speculo. Sed non ignarus, ymo sciens, quod tua regia mayestas variorum negociorum grauata sarcina, crebro verbum dei audire aut in volu- minibus nequit agenda et obmittenda lectitare, ideo ad tue celsitudinis eru- dicionem hoe presens directorium ex probatissimis olim a me transcursis historiis pedestri stilo censui conseribere, tue in hoe obtemperare cupiens iussioni." Cum jam decrevisset finem imponere libro augustali et cirea regis Friderici vitae moderamina stilum cohibere, ipse Romanorum rex Thomam nostrum ad comitivam sui usque ad urbem Romam non parva instantia fecit accingi. Disposuerat enim Fridericus arripere iter et adire summum ponti- ficem insignia imperialia recipiendo simulque virginem e regia Portugaliae stirpe sibi desponsatam, Eleonoram in regiis amplexibus traducendo. (Lib. august. Ms.) Mense Decembri 1451. cum regis Romanorum in comitiva Vil- lacum Carinthiae attigisset Ebendorferus, rex legatum ire jussit ad Nicolaum pontificem Vun, associans itineris comites Vlricum Riedrer et Henricum Senftleben, qui Friderieum Italiae proximum certumque veniendi nuncient, appararique coronationi res necessarias deputent. (Aen. Sylv. Kollarii ana- lecta II. 228.) Hac legatione prospere functus, rursus Neapolim missus est Frideriei regis nomine supplicans, quatenus Alphonsus rex Romam ad im- periales nuptias accederet (Ebend. lib. august. Ms.), sed frustra. Romae dum versaretur magister Thomas, Nicolaus papa V“s cognita viri probitate sin- gularique in rebus agendis prudentia, magnificare disposuit, si assensus non Scriptores I.
XXXVII theologicae facultatis anno 1449. una cum magistris et professoribus statuta facultatis multorum annorum praehabita deliberatione aucta et in meliorem ordinem redacta approbavit, ab omnibus in posterum facultatis suppositis strictius observanda. (Kink, 1. c. II. 94.) Eodem anno Friderici Romanorum regis jussu sub compendio chronicon Romanorum imperatorum inchoavit, quod inscripsit „liber augustalis.“ (Ms. in Bibliotheca palat. Vindob.) En verba ejus in prologo: „Imperauit tua regia celsitudo sub compendio in vnum compingere diue memorie Romanorum reges predecessores, qui suis laude dignis actibus, dum in hac vita habenas terreni gubernassent imperii, se dignos effecerunt Christo eterno regi conregnare perhenniter in gloria celesti." Paulo infra refert: „Et quia iuxta philosophi sentenciam opposita iuxta se posita magis elucescunt, dignum arbitratus sum eciam aliorum monarcharum fama notorum ortus et occasus texere et more calculancium res magnas breui racione concludere, prout et tua celsitudo peciit, quatenus vt heroyearum virtutum cultor per compendium posset intelligere bona malaque principum Romanorum, vt eorum fine medioque notato caucior reddaris in istis polito veluti in speculo. Sed non ignarus, ymo sciens, quod tua regia mayestas variorum negociorum grauata sarcina, crebro verbum dei audire aut in volu- minibus nequit agenda et obmittenda lectitare, ideo ad tue celsitudinis eru- dicionem hoe presens directorium ex probatissimis olim a me transcursis historiis pedestri stilo censui conseribere, tue in hoe obtemperare cupiens iussioni." Cum jam decrevisset finem imponere libro augustali et cirea regis Friderici vitae moderamina stilum cohibere, ipse Romanorum rex Thomam nostrum ad comitivam sui usque ad urbem Romam non parva instantia fecit accingi. Disposuerat enim Fridericus arripere iter et adire summum ponti- ficem insignia imperialia recipiendo simulque virginem e regia Portugaliae stirpe sibi desponsatam, Eleonoram in regiis amplexibus traducendo. (Lib. august. Ms.) Mense Decembri 1451. cum regis Romanorum in comitiva Vil- lacum Carinthiae attigisset Ebendorferus, rex legatum ire jussit ad Nicolaum pontificem Vun, associans itineris comites Vlricum Riedrer et Henricum Senftleben, qui Friderieum Italiae proximum certumque veniendi nuncient, appararique coronationi res necessarias deputent. (Aen. Sylv. Kollarii ana- lecta II. 228.) Hac legatione prospere functus, rursus Neapolim missus est Frideriei regis nomine supplicans, quatenus Alphonsus rex Romam ad im- periales nuptias accederet (Ebend. lib. august. Ms.), sed frustra. Romae dum versaretur magister Thomas, Nicolaus papa V“s cognita viri probitate sin- gularique in rebus agendis prudentia, magnificare disposuit, si assensus non Scriptores I.
Strana XXXVIII
XXXVIII defuisset. (Ebendorf. chron. pontif. Rom. Ms.) Unde factum est, ut ne tum quidem aliqua potiretur dignitate. Imperialis coronationis et nuptiarum caeri- moniis peractis, cum Fridericus Romanorum imperator 21' Martii Neapolim ad regem Aragoniae Alphonsum se conferret, reliquit multos de comitiva Romae usque ad reditum suum; alios vero licentiavit abire ad propria, cum quibus et Thomas noster partem accepit. (Ebend. lib. august. Ms.) Negotiis, quae universitas Viennensis ei commiserat in Romana curia, votive expeditis, patriam remeavit. Ladislao rege mox e manibus Friderici imperatoris, qui tutoris vices gerebat, vi erepto et in regimen Austriae introducto, magister Thomas inter consiliarios principis numerabatur, eique ob fidelia servitia sibi et patri quondam Alberto Romanorum regi impensa inprimis gratus erat. Singulari quidem favore ultimam, quam condidit Thomas noster, voluntatem princeps juvenis confirmavit Viennae 23a Augusti 1453. (Lichnowsky, Geschichte des Hauses Habsburg VIII. Reg. pag. DXXIII. N° 1826. e.) Ladislai regis temporibus videtur tamen nullam umquam partem reipublicae attigisse, sed omni cogitatione curaque incubuit in promovenda in universi- tate Viennensi studia. Medio seculo et ultra universitatem hane tam secun- dis curis excoluit, ut velut alteram cum Henrico Langenstein de Hassia colum- nam grati posteri annua memoria venerarentur. (Mitterdorffer, conspectus III. 250. — Avancini orationes, III. 194.) Quibus insuper ad vitae usque finem desudaverit laboribus, innumera pene probant opera, quae manu pro- pria conscripsit. Nemo certe hujus aevi locupletiorem tam theologicorum quam historicorum operum thesaurum reliquit, qui pro majori parte ad nos- tram usque pervenit aetatem. Historicorum patriae seculi XV principem sine ulla dubitatione dices, si historiae tam profanae quam ecclesiasticae opera perscrutaveris, quae chronico Austriae excepto, usque hodie inedita, vixdum cognita delitescunt in bibliothecarum scriniis. Seriem eorum diser- tis verbis refert ipse in prologo chronici pontificum Romanorum (Ms. Palat. Vindob.), quod anno 1438. inchoavit: "Statui ortus et occasus summo- rum pontificum ipsorum(que) gesta, que ex variis cronicis et historiis et Damasi pape et aliis carpere potui, pro mea eciam informacione deseri- bere, postquam et diuorum imperatorum ad vota inuictissimi domini Fride- rici tereii imperatoris gesta vsque ad hec nostra tempora depinxeram. cronicam eciam incliti ducatus Austrie, kathalogum quoque suorum pontifi- cum similiter vsque ad currentem annum 1458. pro viribus exaraueram, nec non libellum de seismatibus ecclesie (1451), ac duo passagia gene- ralia continentem (1454) eisdem breui stilo depinxissem.“ Theologica et
XXXVIII defuisset. (Ebendorf. chron. pontif. Rom. Ms.) Unde factum est, ut ne tum quidem aliqua potiretur dignitate. Imperialis coronationis et nuptiarum caeri- moniis peractis, cum Fridericus Romanorum imperator 21' Martii Neapolim ad regem Aragoniae Alphonsum se conferret, reliquit multos de comitiva Romae usque ad reditum suum; alios vero licentiavit abire ad propria, cum quibus et Thomas noster partem accepit. (Ebend. lib. august. Ms.) Negotiis, quae universitas Viennensis ei commiserat in Romana curia, votive expeditis, patriam remeavit. Ladislao rege mox e manibus Friderici imperatoris, qui tutoris vices gerebat, vi erepto et in regimen Austriae introducto, magister Thomas inter consiliarios principis numerabatur, eique ob fidelia servitia sibi et patri quondam Alberto Romanorum regi impensa inprimis gratus erat. Singulari quidem favore ultimam, quam condidit Thomas noster, voluntatem princeps juvenis confirmavit Viennae 23a Augusti 1453. (Lichnowsky, Geschichte des Hauses Habsburg VIII. Reg. pag. DXXIII. N° 1826. e.) Ladislai regis temporibus videtur tamen nullam umquam partem reipublicae attigisse, sed omni cogitatione curaque incubuit in promovenda in universi- tate Viennensi studia. Medio seculo et ultra universitatem hane tam secun- dis curis excoluit, ut velut alteram cum Henrico Langenstein de Hassia colum- nam grati posteri annua memoria venerarentur. (Mitterdorffer, conspectus III. 250. — Avancini orationes, III. 194.) Quibus insuper ad vitae usque finem desudaverit laboribus, innumera pene probant opera, quae manu pro- pria conscripsit. Nemo certe hujus aevi locupletiorem tam theologicorum quam historicorum operum thesaurum reliquit, qui pro majori parte ad nos- tram usque pervenit aetatem. Historicorum patriae seculi XV principem sine ulla dubitatione dices, si historiae tam profanae quam ecclesiasticae opera perscrutaveris, quae chronico Austriae excepto, usque hodie inedita, vixdum cognita delitescunt in bibliothecarum scriniis. Seriem eorum diser- tis verbis refert ipse in prologo chronici pontificum Romanorum (Ms. Palat. Vindob.), quod anno 1438. inchoavit: "Statui ortus et occasus summo- rum pontificum ipsorum(que) gesta, que ex variis cronicis et historiis et Damasi pape et aliis carpere potui, pro mea eciam informacione deseri- bere, postquam et diuorum imperatorum ad vota inuictissimi domini Fride- rici tereii imperatoris gesta vsque ad hec nostra tempora depinxeram. cronicam eciam incliti ducatus Austrie, kathalogum quoque suorum pontifi- cum similiter vsque ad currentem annum 1458. pro viribus exaraueram, nec non libellum de seismatibus ecclesie (1451), ac duo passagia gene- ralia continentem (1454) eisdem breui stilo depinxissem.“ Theologica et
Strana XXXIX
XXXIX oratoria Thomae Ebendorferi scripta si vel obiter perlustraveris, insignem ex Germanis tune temporis theologum, in exegesi clarum, casuisticae et asceseos peritissimum invenies, nec non ob facundiam longe copiosissimam et miram quamdam ad persuadendum efficaciam praestantissimis aetatis suae oratoribus facile accensebis. Quin etiam Aeneas Sylvius Piccolomi- neus, licet fuerit contra Thomam notaveritque mala fide confectum ab eo commentarium Jesajae, debitam tamen doctrinae tribuit laudem, theo- logum magnum vocans. (Fea, Pius II. etc. pag. 88.) Nec tamen dissi- mulandum est Thomam nostrum haud raro subobseurum esse et bar- bara phrasi lectorem defatigare. In operibus, quae currente calamo pro- pria conseripsit manu, frequentia literarum compendia e genio seculi adhibita lectionem interdum difficilem reddunt. Neque carent mendis suis codices, quae saepius leviora, nonnumquam tamen ejusmodi obducunt tenebras, ut orationis sensus pene fugiat. Septuagesimo tertio demum aetatis anno mense Junio 1460. ordinariam in theologica facultate resigna- vit lecturam simulque quintum et ultimum commentarii sui in Jesajae prophetae vaticinia volumen complevit, in cujus prophetae exegesi jam ab anno 1428. ingenii vires exercuit. (Cod. Ms. Palat. Vindobon. N° 3923.) Ex magnis occupationibus quamvis requiem quaereret aetate provectus, non licuit in portum otii honesti confugere. Cum et in facultate medicinae docto- ratus lauream adeptus esset (de tempore nil constat), mortuo Casparo Frue, lectore ordinario in hac facultate, anno 1461. ineunte magistri et baccalarii facultatis medicae per vota majora theologiae et medicinae doctorem Thomam Ebendorferum lectorem stipendiatum elegere; nec defuit Friderici impera- toris consensus. (Acta facult. med. II. fol. 48. — Rosas, Wiener medicin. Jahrbücher XL.p. 90. 91.) Debitum naturae persolvens tandem pie obdormivit in domino Viennae feria quinta post festum Epiphaniae (12. Jan.) anno domini 1464. septuagesimo septimo aetatis anno. (Cod. Ms. palat. Vindob. N° 4044, fol. 1.) Sepultus est ante altare S. Augustini, ut fertur, in ecclesia parro- chiali in Berchtoldsdorf, cujus curam et regimen tot annis egregie gesserat. Hodie ne vestigium quidem ullum restat, ubi ossa ejus requieseunt; sed ope- ribus suis exegit monumentum aere perennius. Testamenti tabulis providit, ut libri manuscripti indefesso studio et labore collecti, quorum plerosque longo vitae curriculo manu sua confecerat, etiam se defuncto dissipari alie- narique non possent, sed in loco tuto commodo suppositorum universitatis servarentur. Hine praeclaram suam supellectilem manuscriptorum codicum partim collegio ducali, partim collegio beatae Mariae Virginis domus rubeae
XXXIX oratoria Thomae Ebendorferi scripta si vel obiter perlustraveris, insignem ex Germanis tune temporis theologum, in exegesi clarum, casuisticae et asceseos peritissimum invenies, nec non ob facundiam longe copiosissimam et miram quamdam ad persuadendum efficaciam praestantissimis aetatis suae oratoribus facile accensebis. Quin etiam Aeneas Sylvius Piccolomi- neus, licet fuerit contra Thomam notaveritque mala fide confectum ab eo commentarium Jesajae, debitam tamen doctrinae tribuit laudem, theo- logum magnum vocans. (Fea, Pius II. etc. pag. 88.) Nec tamen dissi- mulandum est Thomam nostrum haud raro subobseurum esse et bar- bara phrasi lectorem defatigare. In operibus, quae currente calamo pro- pria conseripsit manu, frequentia literarum compendia e genio seculi adhibita lectionem interdum difficilem reddunt. Neque carent mendis suis codices, quae saepius leviora, nonnumquam tamen ejusmodi obducunt tenebras, ut orationis sensus pene fugiat. Septuagesimo tertio demum aetatis anno mense Junio 1460. ordinariam in theologica facultate resigna- vit lecturam simulque quintum et ultimum commentarii sui in Jesajae prophetae vaticinia volumen complevit, in cujus prophetae exegesi jam ab anno 1428. ingenii vires exercuit. (Cod. Ms. Palat. Vindobon. N° 3923.) Ex magnis occupationibus quamvis requiem quaereret aetate provectus, non licuit in portum otii honesti confugere. Cum et in facultate medicinae docto- ratus lauream adeptus esset (de tempore nil constat), mortuo Casparo Frue, lectore ordinario in hac facultate, anno 1461. ineunte magistri et baccalarii facultatis medicae per vota majora theologiae et medicinae doctorem Thomam Ebendorferum lectorem stipendiatum elegere; nec defuit Friderici impera- toris consensus. (Acta facult. med. II. fol. 48. — Rosas, Wiener medicin. Jahrbücher XL.p. 90. 91.) Debitum naturae persolvens tandem pie obdormivit in domino Viennae feria quinta post festum Epiphaniae (12. Jan.) anno domini 1464. septuagesimo septimo aetatis anno. (Cod. Ms. palat. Vindob. N° 4044, fol. 1.) Sepultus est ante altare S. Augustini, ut fertur, in ecclesia parro- chiali in Berchtoldsdorf, cujus curam et regimen tot annis egregie gesserat. Hodie ne vestigium quidem ullum restat, ubi ossa ejus requieseunt; sed ope- ribus suis exegit monumentum aere perennius. Testamenti tabulis providit, ut libri manuscripti indefesso studio et labore collecti, quorum plerosque longo vitae curriculo manu sua confecerat, etiam se defuncto dissipari alie- narique non possent, sed in loco tuto commodo suppositorum universitatis servarentur. Hine praeclaram suam supellectilem manuscriptorum codicum partim collegio ducali, partim collegio beatae Mariae Virginis domus rubeae
Strana XL
XL rosae apud fratres Praedicatores Viennae dono dedit et dicavit pro studio theologiae. Vitae a Thoma Ebendorfero transactae rationes hic breviter tantum exponere licuit. Quodsi enim de rebus per eum egregie gestis pro eo ac par est, exponere vellemus, nimis longum et ab instituto nostro quodammodo alienum foret. Modus imprimis adhibendus erat, ne latius et uberius dica- mus, quam introductionis sinunt angustiae. Sed ne in hac re nostrae desi- derentur partes, ea quae de vita scriptisque singulis magistri Thomae pri- dem elucubravimus, alio tempore et loco publici juris faciemus. Sequitur, ut de relictis a Thoma Ebendorfero ingenii doctrinaeque monumentis breviter agamus. Illa quidem omnia et singula recensere primus constitutum habuit cl. Hieronymus Pez tomo secundo scriptorum rerum Austriacarum (pag. 685—688), qui anno 1725. Lipsiae in lucem prodiit. Nee tamen index, quem is dedit, ita numeris omnibus est absolutus, ut non quaedam addi possint. Vestigiis Pezii occurrentes luculentum magistri Thomae operum catalogum exhibuere Ernestus Apfaltrer, scriptorum uni- versitatis Viennensis parte I° (Viennae 1740. 8° pag. 156—162), nee non Franciscus-Constantinus-Florianus a Khautz (Versuch einer Geschichte der österreichischen Gelehrten, Frankfurt und Leipzig 1755. 8° pag. 68—77) Pleniorem notitiam aliquot operum, quae Thomas noster propria conscripsit manu, invenies passim in cl. Michaelis Denis voluminibus inscriptis „Codices manuscripti theologici bibliothecae palatinae Vindobonensis latini etc. Vin- dobonae 1793—1802. fol. Longa e serie scriptorum magistri Thomae typis usque hodie duo tan- tum opera sunt evulgata, sermones dominicales et chronicon Austriae. Pro- diere duobus voluminibus in folio sermones dominicales super epistolas Pauli loco non addito (Argentorati?) anno domini 1478. Conf. Hain, l. c. II. I. p. 7. N° 8370: Chronicon Austriacum, cujus aòvóypapov interieritne, an uspiam delitescat, adhue incertum, e duobus apographis recentioribus pro majori parte in lucem publicam vindicavit Hieronymus Pez tomo II. scripto- rum rerum Austriacarum pag. 689—986. Summis idem laudibus extulit idoneus maxime judex, neminemque nostrae gentis historiam praesertim seculi XV. copiosius perscripsisse testatus est. Sed aperiemus nunc fontem, unde hausimus, quod in lucem prodit, diarium gestorum per legatos concilii Basileensis pro reductione Bohemorum. Exstat in codice bibliothecae palatinae Vindobonensis N° 4704. (olim uni- versitatis N° 224) conf. Denis catalogus etc. II. II. col. 1403 — 1425.
XL rosae apud fratres Praedicatores Viennae dono dedit et dicavit pro studio theologiae. Vitae a Thoma Ebendorfero transactae rationes hic breviter tantum exponere licuit. Quodsi enim de rebus per eum egregie gestis pro eo ac par est, exponere vellemus, nimis longum et ab instituto nostro quodammodo alienum foret. Modus imprimis adhibendus erat, ne latius et uberius dica- mus, quam introductionis sinunt angustiae. Sed ne in hac re nostrae desi- derentur partes, ea quae de vita scriptisque singulis magistri Thomae pri- dem elucubravimus, alio tempore et loco publici juris faciemus. Sequitur, ut de relictis a Thoma Ebendorfero ingenii doctrinaeque monumentis breviter agamus. Illa quidem omnia et singula recensere primus constitutum habuit cl. Hieronymus Pez tomo secundo scriptorum rerum Austriacarum (pag. 685—688), qui anno 1725. Lipsiae in lucem prodiit. Nee tamen index, quem is dedit, ita numeris omnibus est absolutus, ut non quaedam addi possint. Vestigiis Pezii occurrentes luculentum magistri Thomae operum catalogum exhibuere Ernestus Apfaltrer, scriptorum uni- versitatis Viennensis parte I° (Viennae 1740. 8° pag. 156—162), nee non Franciscus-Constantinus-Florianus a Khautz (Versuch einer Geschichte der österreichischen Gelehrten, Frankfurt und Leipzig 1755. 8° pag. 68—77) Pleniorem notitiam aliquot operum, quae Thomas noster propria conscripsit manu, invenies passim in cl. Michaelis Denis voluminibus inscriptis „Codices manuscripti theologici bibliothecae palatinae Vindobonensis latini etc. Vin- dobonae 1793—1802. fol. Longa e serie scriptorum magistri Thomae typis usque hodie duo tan- tum opera sunt evulgata, sermones dominicales et chronicon Austriae. Pro- diere duobus voluminibus in folio sermones dominicales super epistolas Pauli loco non addito (Argentorati?) anno domini 1478. Conf. Hain, l. c. II. I. p. 7. N° 8370: Chronicon Austriacum, cujus aòvóypapov interieritne, an uspiam delitescat, adhue incertum, e duobus apographis recentioribus pro majori parte in lucem publicam vindicavit Hieronymus Pez tomo II. scripto- rum rerum Austriacarum pag. 689—986. Summis idem laudibus extulit idoneus maxime judex, neminemque nostrae gentis historiam praesertim seculi XV. copiosius perscripsisse testatus est. Sed aperiemus nunc fontem, unde hausimus, quod in lucem prodit, diarium gestorum per legatos concilii Basileensis pro reductione Bohemorum. Exstat in codice bibliothecae palatinae Vindobonensis N° 4704. (olim uni- versitatis N° 224) conf. Denis catalogus etc. II. II. col. 1403 — 1425.
Strana XLI
XLI Codex chartaceus, foliorum 326 in 4° paucis foliis exceptis propria manu Thomae Ebendorferi exaratus est, sed currente calamo, unde lectio inter- dum difficilior. Scripturae specimen exhibet tabula palaeographica huic volumini annexa sub N° IV. Praefigitur in folio pergameni alia sed coaeva manu conscriptus titulus: „Tractatus contra Bohemos magistri Thome Ebendorffer de Haselpach, areium et sacre pagine professoris et plebani in Perichtolstarff et canonici ad sanctum Stephanum in Wyenna.“ Paulo infra additur: „Hune librum in suo testamento legauit ad collegium beate Marie virginis domus rubee rose apud fratres predicatores Wienne pro studio theologie egregius ac venerabilis vir et dominus magister Thomas de Haslpach, arcium ac sacre pagine professor eximius, in Perchtolezdarff plebanus famosus atque ecclesie ad s. Stephanum canonicus premeritus, pater ac superintendens collegii prefati fidelissimus. Sie itaque hoc ut prefertur vtentes volumine studendo, eius animam Deo precibus reconmendent deuocius." Quae in codice continentur, fere haec sunt: Fol. 1—20. Propositio Bohemorum in concilio Basiliensi per magistrum Johannem de Rokiczana feria 3a post Epiphaniam 1433. conf. Mansi coll. concil. XXX. 269—306. Margini adseripsit Ebendorferus: "Caue et vide caute." Fol. 20—53 et 58—70. Thomae Ebendorferi reprobatio quaestionis contra Rokiezanam et Bohemos de vtraque specie eucharistiae schisma in ecclesia constituentes et se pertinaciter in fide ab ea separantes "in die Parasceues Basilee in concilo 1434." Fol. 55—58. Tractatus ejusdem in Iglavia in quadam collatione con- ceptus 1446 (sic) "vtrum sit conuenientissimus modus sacrum ewkaristie sacramentum ministrare layeis sub specie panis dumtaxat, et non sub dua- bus speciebus." Fol. 70—147. Ejusdem refutatio articulorum per Bohemos in con- cilio Basiliensi (1433) propositorum de punitione peccatorum publicorum, de libera verbi Dei praedicatione, deque proprietate cleri etc. Fol. 147—155. S. Cypriani epistola de catholicae ecclesiae unitate. Edit. Paris. 1726. pag. 193—203. Fol. 156—157. Thomae Ebendorferi allocutio nomine suorum coam- basiatorum ad eives novae civitatis Pragensis s. d. (Mai. 1433) v. infra pag. 714—717. N° 243. Fol. 158—161. Oratio coram Bohemis de oblata pacis, unitatis et concordiae via acceptanda, per Thomam de Haselpach prolata Pragae (Jun.) 1433. v. infra pag. 717—722. N° 244.
XLI Codex chartaceus, foliorum 326 in 4° paucis foliis exceptis propria manu Thomae Ebendorferi exaratus est, sed currente calamo, unde lectio inter- dum difficilior. Scripturae specimen exhibet tabula palaeographica huic volumini annexa sub N° IV. Praefigitur in folio pergameni alia sed coaeva manu conscriptus titulus: „Tractatus contra Bohemos magistri Thome Ebendorffer de Haselpach, areium et sacre pagine professoris et plebani in Perichtolstarff et canonici ad sanctum Stephanum in Wyenna.“ Paulo infra additur: „Hune librum in suo testamento legauit ad collegium beate Marie virginis domus rubee rose apud fratres predicatores Wienne pro studio theologie egregius ac venerabilis vir et dominus magister Thomas de Haslpach, arcium ac sacre pagine professor eximius, in Perchtolezdarff plebanus famosus atque ecclesie ad s. Stephanum canonicus premeritus, pater ac superintendens collegii prefati fidelissimus. Sie itaque hoc ut prefertur vtentes volumine studendo, eius animam Deo precibus reconmendent deuocius." Quae in codice continentur, fere haec sunt: Fol. 1—20. Propositio Bohemorum in concilio Basiliensi per magistrum Johannem de Rokiczana feria 3a post Epiphaniam 1433. conf. Mansi coll. concil. XXX. 269—306. Margini adseripsit Ebendorferus: "Caue et vide caute." Fol. 20—53 et 58—70. Thomae Ebendorferi reprobatio quaestionis contra Rokiezanam et Bohemos de vtraque specie eucharistiae schisma in ecclesia constituentes et se pertinaciter in fide ab ea separantes "in die Parasceues Basilee in concilo 1434." Fol. 55—58. Tractatus ejusdem in Iglavia in quadam collatione con- ceptus 1446 (sic) "vtrum sit conuenientissimus modus sacrum ewkaristie sacramentum ministrare layeis sub specie panis dumtaxat, et non sub dua- bus speciebus." Fol. 70—147. Ejusdem refutatio articulorum per Bohemos in con- cilio Basiliensi (1433) propositorum de punitione peccatorum publicorum, de libera verbi Dei praedicatione, deque proprietate cleri etc. Fol. 147—155. S. Cypriani epistola de catholicae ecclesiae unitate. Edit. Paris. 1726. pag. 193—203. Fol. 156—157. Thomae Ebendorferi allocutio nomine suorum coam- basiatorum ad eives novae civitatis Pragensis s. d. (Mai. 1433) v. infra pag. 714—717. N° 243. Fol. 158—161. Oratio coram Bohemis de oblata pacis, unitatis et concordiae via acceptanda, per Thomam de Haselpach prolata Pragae (Jun.) 1433. v. infra pag. 717—722. N° 244.
Strana XLII
XLII Fol. 162. Salvus conductus magistri civium, consulum et communita- tis novae civitatis Pragensis pro nuntiis Alberti ducis Austriae Pragam mit- tendis d. d. 10. Jun. 1433. v. infra pag. 703—704. N° 239. Fol. 162. Capitanei exercituum, barones, nobiles etc. regni Bohemiae, veritatibus evangelicis adhaerentes, ambasiatoribus Alberti ducis Austriae Pragam venturis salvum conductum concedunt d. d. Pragae 10. Junii 1433. v. infra pag. 704—705. N° 240. Fol. 162bis. Cedula Bohemorum oblata in Praga ambasiatoribus concilii 1433. v. infra pag. 373—374. N° 162. Fol. 163—236. Thomae Ebendorferi diarium gestorum per legatos con- cilii Basiliensis pro reductione Bohemorum, quod habes infra pag. 701—783. Fol. 237—238. Commentatio alia manu seripta, qua auctor ignotus commoda redundantia ex iis, quae Iglaviae cum Bohemis gesta sunt, expen- dit et gratulatur. Fol. 239—240. Petita oblata per ambasiatores Bohemorum concilio Basiliensi in ipsorum abscessu ab eodem circa finem Novembris 1437. Typis evulgavit Labbeus XVII. col. 211. sed perperam ad annum 1438. Responsionum loco, quae a codice nostro absunt, adjecit Ebendorferus bre- vem animadversionem in tecta Bohemorum consilia, quae luci clarius expo- sita fuisse ait in documento sequenti: Fol. 240—243. Responsio Pii papae II. ad Bohemos oratores anno 1462. Fol. 247—249. Dieta unius plebani de secta Taboritarum, et respon- sio cujusdam laici de juratis de Tabor, dicti Simon Fabri vel Kowarz (1434) v. infra pag. 529—533. N° 201. Fol. 250. 253. 254. Procopii de Pilsna litera directa fratribus in Bohemia et Moravia (Dec. mense 1434) v. infra pag. 533—536. N° 202. Fol. 254—255. Acta in congregatione Taboritarum in civitate Tabor d. d. 21° Decembris 1434. v. infra pag. 336—537. N° 203. Fol. 247—250. dein 253—256. inserta sunt codici. Habetur ad caleem folii 256, ubi et sigilli vestigia supersunt: „Venerabili patri domino Przibislao, abbati monasterii Lucensis;" subditur alia manu: „Restituitur domino Pragensi preposito cum graciarum accione.“ Compactoris errore fol. 251. 252. inserta est sententia concilii Constantiensis contra Joannem Hus, prout legitur Labb. XVI. col. 246. Fol. 257. Articuli editi per magistros et clerum Pragensem ac domi- nos consules communitatum Pragensium feria 4 ante festum S. Viti (12. Jun. 1448) v. Cochlaeus historia Hussitar. p. 335, sed male ad annum 1441.
XLII Fol. 162. Salvus conductus magistri civium, consulum et communita- tis novae civitatis Pragensis pro nuntiis Alberti ducis Austriae Pragam mit- tendis d. d. 10. Jun. 1433. v. infra pag. 703—704. N° 239. Fol. 162. Capitanei exercituum, barones, nobiles etc. regni Bohemiae, veritatibus evangelicis adhaerentes, ambasiatoribus Alberti ducis Austriae Pragam venturis salvum conductum concedunt d. d. Pragae 10. Junii 1433. v. infra pag. 704—705. N° 240. Fol. 162bis. Cedula Bohemorum oblata in Praga ambasiatoribus concilii 1433. v. infra pag. 373—374. N° 162. Fol. 163—236. Thomae Ebendorferi diarium gestorum per legatos con- cilii Basiliensis pro reductione Bohemorum, quod habes infra pag. 701—783. Fol. 237—238. Commentatio alia manu seripta, qua auctor ignotus commoda redundantia ex iis, quae Iglaviae cum Bohemis gesta sunt, expen- dit et gratulatur. Fol. 239—240. Petita oblata per ambasiatores Bohemorum concilio Basiliensi in ipsorum abscessu ab eodem circa finem Novembris 1437. Typis evulgavit Labbeus XVII. col. 211. sed perperam ad annum 1438. Responsionum loco, quae a codice nostro absunt, adjecit Ebendorferus bre- vem animadversionem in tecta Bohemorum consilia, quae luci clarius expo- sita fuisse ait in documento sequenti: Fol. 240—243. Responsio Pii papae II. ad Bohemos oratores anno 1462. Fol. 247—249. Dieta unius plebani de secta Taboritarum, et respon- sio cujusdam laici de juratis de Tabor, dicti Simon Fabri vel Kowarz (1434) v. infra pag. 529—533. N° 201. Fol. 250. 253. 254. Procopii de Pilsna litera directa fratribus in Bohemia et Moravia (Dec. mense 1434) v. infra pag. 533—536. N° 202. Fol. 254—255. Acta in congregatione Taboritarum in civitate Tabor d. d. 21° Decembris 1434. v. infra pag. 336—537. N° 203. Fol. 247—250. dein 253—256. inserta sunt codici. Habetur ad caleem folii 256, ubi et sigilli vestigia supersunt: „Venerabili patri domino Przibislao, abbati monasterii Lucensis;" subditur alia manu: „Restituitur domino Pragensi preposito cum graciarum accione.“ Compactoris errore fol. 251. 252. inserta est sententia concilii Constantiensis contra Joannem Hus, prout legitur Labb. XVI. col. 246. Fol. 257. Articuli editi per magistros et clerum Pragensem ac domi- nos consules communitatum Pragensium feria 4 ante festum S. Viti (12. Jun. 1448) v. Cochlaeus historia Hussitar. p. 335, sed male ad annum 1441.
Strana XLIII
XLIII Accedit continuo et ab eadem manu (fol. 257—261) tractatulus anonymi, qui evincere nititur plures et distinetas gratias recipi ab eo, qui sacramen- tum eucharistiae recipiat sub utraque specie. Fol. 261—288. Thomae Ebendorferi refutatio docta et solida articu- lorum ut et dissertationis praecedentis „ex Wyenna anno dominice natiuita- tis 1448. in profesto sanctorum angelorum (28. Sept.), hoc est sancti Wenzeslai martiris et Boemorum apostoli." Fol. 289—300. Crisis ejusdem in Sigismundi Romanorum imperato- ris literas datas Bohemis et Moravis Albae regal. 6. Januarii 1436 (Leib- nitii mantissa II. cod. jur. gent. 14) d. d. Wyenne 24. Julii 1455. Fol. 303—318. Dissertatio epistolaris Thomae Ebendorferi, directa domino Przibislao abbati monasterii (Lucensis) in Prugk prope Znoymam ord. Praemonstratensis, super quadam cedula erroribus plena sibi a quodam sacerdote Boemo oblata, de quibus sententiam rogatus esset, d. d. "Wyenne 1447. in festis s. Pentecostes." Fol. 319—326. Consultatio ejusdem Thomae mandante cardinale S. Angeli super punctis: 1°) an Johannes de Rokyezana possit licite ad eccle- siam Pragensem pro archiepiscopo confirmari; 2°) an expediat ecclesiae apostolicam sedem communionem duplicis speciei pro Boemis et Moravis confirmare ; 3°) an privilegia universitatis Pragensis sint pro praesenti per sedem apostolicam confirmanda? sine anno (1447 ?). Diarii de gestis in legationibus in Bohemiam auctorem Thomam esse, de quo nobis sermo est, nemo facile negabit qui aòtóroapov ejus inspexe- rit. Juvat tamen insuper quaedam in medium proferre ex aliis operibus ejus, ubi disertis verbis se auctorem profitetur. In libro augustali (Cod. palat. Vindob. N° 3423. fol. 280), cum de sua Pragam legatione mentio- nem movet, annectit: "Que ibi gesta fuerint dyetim trium mensium curri- culo, in alio opere cum aliis fidelius exaraui.“ Idem refert in libro de schismatibus (l. c. fol. 158) de compactatis per concilium Basileense refor- mandis: "De quorum processu et tenore specialem edidi tractatum vna cum hiis, que in diversis dietis habitis cum Bohemis ipse acta cognoui.“ Hie ipse in chronico Austriaco (Pez, seript. II. 848), de compactatorum con- clusione ubi agit: „Hec et alia,“ ait, "pro iugi fidelium memoria dietim tractando cum eisdem (Bohemis) in diversis dietis lacius exaraui, que et presentibus dono altissimi coniungere decreui.“ Et paulo infra (l. c. pag. 853): "Que inibi (Basilee ete.) cum Bohemis acta sunt, inferius pro perpetua rerum gestarum memoria censui connectenda.“ Inde patet Thomam
XLIII Accedit continuo et ab eadem manu (fol. 257—261) tractatulus anonymi, qui evincere nititur plures et distinetas gratias recipi ab eo, qui sacramen- tum eucharistiae recipiat sub utraque specie. Fol. 261—288. Thomae Ebendorferi refutatio docta et solida articu- lorum ut et dissertationis praecedentis „ex Wyenna anno dominice natiuita- tis 1448. in profesto sanctorum angelorum (28. Sept.), hoc est sancti Wenzeslai martiris et Boemorum apostoli." Fol. 289—300. Crisis ejusdem in Sigismundi Romanorum imperato- ris literas datas Bohemis et Moravis Albae regal. 6. Januarii 1436 (Leib- nitii mantissa II. cod. jur. gent. 14) d. d. Wyenne 24. Julii 1455. Fol. 303—318. Dissertatio epistolaris Thomae Ebendorferi, directa domino Przibislao abbati monasterii (Lucensis) in Prugk prope Znoymam ord. Praemonstratensis, super quadam cedula erroribus plena sibi a quodam sacerdote Boemo oblata, de quibus sententiam rogatus esset, d. d. "Wyenne 1447. in festis s. Pentecostes." Fol. 319—326. Consultatio ejusdem Thomae mandante cardinale S. Angeli super punctis: 1°) an Johannes de Rokyezana possit licite ad eccle- siam Pragensem pro archiepiscopo confirmari; 2°) an expediat ecclesiae apostolicam sedem communionem duplicis speciei pro Boemis et Moravis confirmare ; 3°) an privilegia universitatis Pragensis sint pro praesenti per sedem apostolicam confirmanda? sine anno (1447 ?). Diarii de gestis in legationibus in Bohemiam auctorem Thomam esse, de quo nobis sermo est, nemo facile negabit qui aòtóroapov ejus inspexe- rit. Juvat tamen insuper quaedam in medium proferre ex aliis operibus ejus, ubi disertis verbis se auctorem profitetur. In libro augustali (Cod. palat. Vindob. N° 3423. fol. 280), cum de sua Pragam legatione mentio- nem movet, annectit: "Que ibi gesta fuerint dyetim trium mensium curri- culo, in alio opere cum aliis fidelius exaraui.“ Idem refert in libro de schismatibus (l. c. fol. 158) de compactatis per concilium Basileense refor- mandis: "De quorum processu et tenore specialem edidi tractatum vna cum hiis, que in diversis dietis habitis cum Bohemis ipse acta cognoui.“ Hie ipse in chronico Austriaco (Pez, seript. II. 848), de compactatorum con- clusione ubi agit: „Hec et alia,“ ait, "pro iugi fidelium memoria dietim tractando cum eisdem (Bohemis) in diversis dietis lacius exaraui, que et presentibus dono altissimi coniungere decreui.“ Et paulo infra (l. c. pag. 853): "Que inibi (Basilee ete.) cum Bohemis acta sunt, inferius pro perpetua rerum gestarum memoria censui connectenda.“ Inde patet Thomam
Strana XLIV
XLIV nostrum diarium de gestis in causa Bohemorum, quod ante tot annos pro memoria consarcinaverat, appendicis loco conjungere decrevisse chro- nico Austriaco. Quod tumultuarie negotiorum inter anfractus rudi ae bar- baro dicendi genere de die in diem conscripserat opus, haud dubie tune emendare et in meliorem ordinem redigere curasset egregius vir. Quem proposito suo satisfecisse nullum tamen exstat vestigium. Unico ergo, qui usque hodie innotuit, at pretiosissimo codice supra memorato usi diarium evulgamus servata auctoris orthographia. Pro meliori ordine perpauca tan- tum suo loco inserere visum fuit, quae foliis separatis pro complemento diarii praefixerat auctor. Sunt orationes ejus habitae Pragae in prima lega- tione (v. supra pag. XLI) et salviconductus Bohemorum pro Alberti ducis Austriae ambasiatoribus, de quibus jam supra pag. XLII. De pretio diarii animadvertere otiosum esset. Carlerii quod praecedit amplum de eadem materia opus, quamvis perfectum per se sit, tamen in nonnullis mancum ac mutilum foret sine eo, quod Ebendorferus, testis pariter oculatus, fidelissime composuit. Amice quidem alterum cum altero conspirat, componique in vnum veluti corpus necesse est pro accuratiori informatione in materia ardua compactatorum cum Bohemis. Ernestus Birk. VI. Johannis de Turonis regestrum actorum in legationibus a sacro concilio in Boemiam. Authenticum hoc opus asservatur Parisiis in bibliotheca imperiali, ubi inter codices latinos est millesimus quingentesimus septuagesimus septimus. Codex chartaceus, 107. foliorum in 4° minori, seculo XV° una eademque manu, sed currente calamo exaratus, titulum praefert: "Regestrum actorum in legacionibus a sacro concilio in Boemiam.“ Anno 1637 quidam „Brod- deau,“ forte Julianus ex celebri illa Turoniae quondam familia († 1653) possessor erat hujus codicis nomenque suum titulo inscripsit. Stephani deinde Baluzii xvňua (catal. Baluz. III. p. 89. N° 584) anno 1719. cum reliquis eximii hujus viri codicibus manuseriptis bibliothecae tune regiae Parisiensi est illatus. (Catalog. cod. ms. bibl. regiae pars III° pag. 154.) Ab insigni humanitate excellentissimi instructionis publicae ministerii im- perii Gallorum facile obtinuit academia Caesarea scientiarum, ut exemplar hoc unicum simul cum Aegidii Carlerii libro legationum, de quo supra egimus, Vindobonam pro adornanda concilii Basileensis monumentorum editione
XLIV nostrum diarium de gestis in causa Bohemorum, quod ante tot annos pro memoria consarcinaverat, appendicis loco conjungere decrevisse chro- nico Austriaco. Quod tumultuarie negotiorum inter anfractus rudi ae bar- baro dicendi genere de die in diem conscripserat opus, haud dubie tune emendare et in meliorem ordinem redigere curasset egregius vir. Quem proposito suo satisfecisse nullum tamen exstat vestigium. Unico ergo, qui usque hodie innotuit, at pretiosissimo codice supra memorato usi diarium evulgamus servata auctoris orthographia. Pro meliori ordine perpauca tan- tum suo loco inserere visum fuit, quae foliis separatis pro complemento diarii praefixerat auctor. Sunt orationes ejus habitae Pragae in prima lega- tione (v. supra pag. XLI) et salviconductus Bohemorum pro Alberti ducis Austriae ambasiatoribus, de quibus jam supra pag. XLII. De pretio diarii animadvertere otiosum esset. Carlerii quod praecedit amplum de eadem materia opus, quamvis perfectum per se sit, tamen in nonnullis mancum ac mutilum foret sine eo, quod Ebendorferus, testis pariter oculatus, fidelissime composuit. Amice quidem alterum cum altero conspirat, componique in vnum veluti corpus necesse est pro accuratiori informatione in materia ardua compactatorum cum Bohemis. Ernestus Birk. VI. Johannis de Turonis regestrum actorum in legationibus a sacro concilio in Boemiam. Authenticum hoc opus asservatur Parisiis in bibliotheca imperiali, ubi inter codices latinos est millesimus quingentesimus septuagesimus septimus. Codex chartaceus, 107. foliorum in 4° minori, seculo XV° una eademque manu, sed currente calamo exaratus, titulum praefert: "Regestrum actorum in legacionibus a sacro concilio in Boemiam.“ Anno 1637 quidam „Brod- deau,“ forte Julianus ex celebri illa Turoniae quondam familia († 1653) possessor erat hujus codicis nomenque suum titulo inscripsit. Stephani deinde Baluzii xvňua (catal. Baluz. III. p. 89. N° 584) anno 1719. cum reliquis eximii hujus viri codicibus manuseriptis bibliothecae tune regiae Parisiensi est illatus. (Catalog. cod. ms. bibl. regiae pars III° pag. 154.) Ab insigni humanitate excellentissimi instructionis publicae ministerii im- perii Gallorum facile obtinuit academia Caesarea scientiarum, ut exemplar hoc unicum simul cum Aegidii Carlerii libro legationum, de quo supra egimus, Vindobonam pro adornanda concilii Basileensis monumentorum editione
Strana XLV
XLV transmitteretur, quod gratissimo animi sensu commemorandum duximus. Cum codicem pervolvendi facultas tali modo perhumaniter nobis facta fuerit, invenimus (fol. 1—92) ignotum hucusque at purissimis rerum per legatos concilii Basileensis cum Bohemis gestarum fontibus adnumerandum opus, quod publici juris facere e re esse duximus. Nee desunt indicia quaedam, quibus probabile de auctore judicium ferre possis. Fuit is Johannes de Turonis in Gallia, qui in causa Bohemorum notarii vices gessit in legationi- bus concilii. En verba, ex quibus manifeste colligitur registri auctorem fuisse, quem diximus: "Ego Johannes de Turonis, notarius veni cum domino Constanciensi“ (v. infra pag. 788. 11. Sept. 1433); „ego Johannes de Turonis, notarius legacionis huius“ (l. c. pag. 821. 5. Jul. 1436) ; „Mer- curii, XI° Julii (1436) de mane intimauerunt domini legati per me Johan- nem de Turonis, notarium huius legacionis etc., Boemis“ (l. c. pag. 824); "Jouis, XVI mensis (Augusti 1436) in presencia mei Johannis de Turonis et Johannis domini auditoris notariorum, domini legati ... verbo reconcilia- runt ecclesias“ etc. (1. c. pag. 831.) Quibus premissis jam quid de registri auctore statui certo possit, haud obseurum est. Gentilitium Johannis nostri nomen pariter eruere haud concessum fuit. Donec ergo documenta emer- gant, aut certiora quis doceat, de patria Johannem de Turonis appellare coacti sumus. De ejus vita perpauca omnino sunt, quae in medium proferre possimus. Turonensis quondam in Gallia provinciae alumnum indicat ejus cognomen. Clericum Parisiensis dioecesis, magistrum in artibus, nee non publicum apostolica et imperiali auctoritatibus notarium fuisse, testatur ejus subscriptio in instrumentis duobus publicis. Tenore prioris Philibertus Con- stanciensis episcopus et collegae ejus in legatione Brunnae 5° mensis Augusti anni 1435, cum injunctum ipsis a concilio officium reformandi cleri in domi- niis Alberti ducis Austriae exequi nequeant, alios ad id negotii aptos sub- stituunt viros. (Cod. palat. Vindob. N° 4954. fol. 267 — N° 5253. fol. 86 ete.) Pragae denique in collegio Caroli majoris civitatis die 27° mensis Aprilis anno 1437 supradicti Philiberti episcopi jussu Johannes de Turonis Basileensis concilii bullam ratificationis et confirmationis compactatorum 15 die Januarii 1437 emanatam notarii auctoritate de verbo ad verbum trans- scripsit. (Museum nationale Bohem. Pragae.) Sed copiis amborum instru- mentorum, quorum originalia desiderantur, Johannes noster scriptorum in- curia "de Tournis" vel „Tewnis" vocatur. Vigesima secunda die mensis Octobris anno 1433. Johannes de Turonis notarius primum cum Philiberto episcopo Constanciensi et collegis in secunda concilii ad Bohemiam legatione Scriptores I.
XLV transmitteretur, quod gratissimo animi sensu commemorandum duximus. Cum codicem pervolvendi facultas tali modo perhumaniter nobis facta fuerit, invenimus (fol. 1—92) ignotum hucusque at purissimis rerum per legatos concilii Basileensis cum Bohemis gestarum fontibus adnumerandum opus, quod publici juris facere e re esse duximus. Nee desunt indicia quaedam, quibus probabile de auctore judicium ferre possis. Fuit is Johannes de Turonis in Gallia, qui in causa Bohemorum notarii vices gessit in legationi- bus concilii. En verba, ex quibus manifeste colligitur registri auctorem fuisse, quem diximus: "Ego Johannes de Turonis, notarius veni cum domino Constanciensi“ (v. infra pag. 788. 11. Sept. 1433); „ego Johannes de Turonis, notarius legacionis huius“ (l. c. pag. 821. 5. Jul. 1436) ; „Mer- curii, XI° Julii (1436) de mane intimauerunt domini legati per me Johan- nem de Turonis, notarium huius legacionis etc., Boemis“ (l. c. pag. 824); "Jouis, XVI mensis (Augusti 1436) in presencia mei Johannis de Turonis et Johannis domini auditoris notariorum, domini legati ... verbo reconcilia- runt ecclesias“ etc. (1. c. pag. 831.) Quibus premissis jam quid de registri auctore statui certo possit, haud obseurum est. Gentilitium Johannis nostri nomen pariter eruere haud concessum fuit. Donec ergo documenta emer- gant, aut certiora quis doceat, de patria Johannem de Turonis appellare coacti sumus. De ejus vita perpauca omnino sunt, quae in medium proferre possimus. Turonensis quondam in Gallia provinciae alumnum indicat ejus cognomen. Clericum Parisiensis dioecesis, magistrum in artibus, nee non publicum apostolica et imperiali auctoritatibus notarium fuisse, testatur ejus subscriptio in instrumentis duobus publicis. Tenore prioris Philibertus Con- stanciensis episcopus et collegae ejus in legatione Brunnae 5° mensis Augusti anni 1435, cum injunctum ipsis a concilio officium reformandi cleri in domi- niis Alberti ducis Austriae exequi nequeant, alios ad id negotii aptos sub- stituunt viros. (Cod. palat. Vindob. N° 4954. fol. 267 — N° 5253. fol. 86 ete.) Pragae denique in collegio Caroli majoris civitatis die 27° mensis Aprilis anno 1437 supradicti Philiberti episcopi jussu Johannes de Turonis Basileensis concilii bullam ratificationis et confirmationis compactatorum 15 die Januarii 1437 emanatam notarii auctoritate de verbo ad verbum trans- scripsit. (Museum nationale Bohem. Pragae.) Sed copiis amborum instru- mentorum, quorum originalia desiderantur, Johannes noster scriptorum in- curia "de Tournis" vel „Tewnis" vocatur. Vigesima secunda die mensis Octobris anno 1433. Johannes de Turonis notarius primum cum Philiberto episcopo Constanciensi et collegis in secunda concilii ad Bohemiam legatione Scriptores I.
Strana XLVI
XLVI Pragam intravit ibique omnibus cum Bohemis tractatibus interfuit. Simili officio perfunctus in iteratis concilii legationibus ad votivam usque concor- datorum confirmationem ab anno 1433 usque ad annum 1436 fideliter et indefesse quae dietim inter partes agebantur, registro suo memoriae com- mendavit. Iglavia denique 18' Augusti 1436 recessit in comitiva Philiberti Constanciensis episcopi, qui legati auctoritate regnum Bohemiae intravit, Pragamque 21° ejusdem mensis pervenit (v. infra pag. 831). Praestantis- simi hujus viri secretarius 3° die Aprilis anno 1438 Johannes noster canoni- catum et praebendam in ecclesia Pragensi obtinuit ab eodem fidelium ser- vitiorum in praemium. Parva quadam, quam registro suo inter folia 56 et 57 inserere voluit, cedula annotavit desuper propria manu: "Canonicatus et prebenda in ecclesia Pragensi vaccans per mortem domini Jo. decani Boles- lauiensis, qui Mercurii 2a Aprilis anno XXXVIII° obiit in Boleslauia, collata per dominum feria 52 sequenti ante prandium hora quasi XV Odilloni de Maximis suo nepoti. Item contulit dominus legatus canonicatum et preben- dam in ecclesia Pragensi, quos obtinebat magister Styborius quondam cano- nicus Olomucensis, qui obiit ante duos menses, eadem die magistro Jo. de Turonis, suo secretario." Quod in legationibus concilii inchoaverat de rebus cum Bohemis gestis registrum, et Pragae acri cura et diligentia ad decimam sextam usque Junii diem anni 1437 continuavit. Quamdiu Johanni nostro licuerit canonicatu cum praebenda in ecclesia Pragensi sibi 3 Aprilis 1438 collato in pace perfrui, incompertum habemus pariter et reliqua ejus fata. Fautore Philiberto episcopo Constanciensi die 19 mensis Junii anno domini 1439 Pragae e vivis erepto, patriam remeasse Johannem de Turonis secum- que quod conseripserat opus abstulisse, probabilis videtur conjectura. Uni- cum, qui usque hodie innotuit, bibliothecae imperialis Parisiensis codicem, si emendationes quasdam in eo consideraveris, haud dubie propria auctoris manu conseriptum affirmabis. Specimen scripturae exhibet tabula palaeo- graphica huie volumini addita sub N° V. Quod de rebus in legationibus coram eo gestis confecerat opus Johannes de Turonis, et documentorum serie destitutum esse noluit. Quaecumque inter partes producebantur docu- menta, summa cura conscripsit in codice literarum, cujus mentio in registro obvia. (Vide infra pag. 805, 808, 809, 820, 821, 835 ete.) Sed dolemus fragmenta tantum hujus codicis probationum ad nos pervenisse. Quae adhue restant ad calcem registri Johannis de Turonis (fol. 94—107) sunt sequentia: Fol. 94—96. 1435. 2. Jul. Brunnae. Monitio facta per dominos lega- tos Boemis coram imperatore. V. infra pag. 639. N° 213.
XLVI Pragam intravit ibique omnibus cum Bohemis tractatibus interfuit. Simili officio perfunctus in iteratis concilii legationibus ad votivam usque concor- datorum confirmationem ab anno 1433 usque ad annum 1436 fideliter et indefesse quae dietim inter partes agebantur, registro suo memoriae com- mendavit. Iglavia denique 18' Augusti 1436 recessit in comitiva Philiberti Constanciensis episcopi, qui legati auctoritate regnum Bohemiae intravit, Pragamque 21° ejusdem mensis pervenit (v. infra pag. 831). Praestantis- simi hujus viri secretarius 3° die Aprilis anno 1438 Johannes noster canoni- catum et praebendam in ecclesia Pragensi obtinuit ab eodem fidelium ser- vitiorum in praemium. Parva quadam, quam registro suo inter folia 56 et 57 inserere voluit, cedula annotavit desuper propria manu: "Canonicatus et prebenda in ecclesia Pragensi vaccans per mortem domini Jo. decani Boles- lauiensis, qui Mercurii 2a Aprilis anno XXXVIII° obiit in Boleslauia, collata per dominum feria 52 sequenti ante prandium hora quasi XV Odilloni de Maximis suo nepoti. Item contulit dominus legatus canonicatum et preben- dam in ecclesia Pragensi, quos obtinebat magister Styborius quondam cano- nicus Olomucensis, qui obiit ante duos menses, eadem die magistro Jo. de Turonis, suo secretario." Quod in legationibus concilii inchoaverat de rebus cum Bohemis gestis registrum, et Pragae acri cura et diligentia ad decimam sextam usque Junii diem anni 1437 continuavit. Quamdiu Johanni nostro licuerit canonicatu cum praebenda in ecclesia Pragensi sibi 3 Aprilis 1438 collato in pace perfrui, incompertum habemus pariter et reliqua ejus fata. Fautore Philiberto episcopo Constanciensi die 19 mensis Junii anno domini 1439 Pragae e vivis erepto, patriam remeasse Johannem de Turonis secum- que quod conseripserat opus abstulisse, probabilis videtur conjectura. Uni- cum, qui usque hodie innotuit, bibliothecae imperialis Parisiensis codicem, si emendationes quasdam in eo consideraveris, haud dubie propria auctoris manu conseriptum affirmabis. Specimen scripturae exhibet tabula palaeo- graphica huie volumini addita sub N° V. Quod de rebus in legationibus coram eo gestis confecerat opus Johannes de Turonis, et documentorum serie destitutum esse noluit. Quaecumque inter partes producebantur docu- menta, summa cura conscripsit in codice literarum, cujus mentio in registro obvia. (Vide infra pag. 805, 808, 809, 820, 821, 835 ete.) Sed dolemus fragmenta tantum hujus codicis probationum ad nos pervenisse. Quae adhue restant ad calcem registri Johannis de Turonis (fol. 94—107) sunt sequentia: Fol. 94—96. 1435. 2. Jul. Brunnae. Monitio facta per dominos lega- tos Boemis coram imperatore. V. infra pag. 639. N° 213.
Strana XLVII
XLVII Fol. 97. 1435. 3. Jul. Brunnae. Responsio ad transmissa a congre- gatione Pragensi in festo S. Martini ad Egram super postulatis per ipsam congregationem sacro concilio anno 34° (sie). V. infra pag. 642. N° 214. Fol. 98. 1435. 16. Jul. Brunnae. Litera expurgationis regni et abo- litionis censurarum, oblata Bohemis et non concordata in hac forma, oblata scilicet per legatos sacri concilii d.d. Veneris 15a Julii (sie). V. infra pag. 649. N° 216. Fol. 99. 1435. 16. Jul. Bruňnae. Litera unitatis et obedientiae, non concordata in forma oblata per legatos sacri concilii, quam debent dare Boemi eisdem d.d. Veneris 15° Julii (sic). V. infra pag. 650. N° 217. Fol. 99—100. 1436. 2. Jul. Iglaviae. Litera Bohemorum super com- pactatorum confirmatione etc. V. infra pag. 775. N° 254. Fol. 100—102. 1435. 19. Jul. Brunnae. Litera legatorum concilii Basiliensis de expurgatione regni Bohemiae in forma concordata, quam dabunt Boemis. V. infra pag. 654. N° 221. Fol. 102. 1436. 5. Jul. Iglaviae. Litera executoria data Bohemis per ambasiatores concilii Basiliensis. V. infra pag. 777. N° 257. Fol. 103. 1435. Jul. Brunnae. Forma literae super compactatis in- 22 serendis non conclusa. V. infra pag. 657. N° 222. Fol. 103. 1436. 2. Jul. Iglaviae. Forma et principium compactatorum in literis Boemorum datis dominis legatis Iglaviae concordata etc. V. infra pag. 775. N° 254. Fol. 104. 1435. 21. Jul. Brunnae. Cedula data per Boemos impera- tori tractando de temporalitate ipsius in Brunna. V. infra pag. 658. N° 223. Fol. 104. 1435. 21. Jul. Brunnae. Responsio ad cedulam suprascrip- tam per dominos legatos data in brevi. V. infra pag. 659. N° 224. Fol. 105—106. 1435. 22. Jul. Brunnae. Alia responsio legatorum prolixior ad cedulam suprascriptam data imperatori ete. V. infra pag. 659. N° 225. Fol. 106—107. 1436. 14. Mart. Basileae. Concilii Basiliensis facul- tas dominorum legatorum, exhibita in diaeta Iglaviensi. Fol. 107. 1436. 13. Mart. Basileae. Alia facultas concilii legatis ad Bohemiam concessa. V. Mansi XXX. 1094. sed perperam d. d. 3. Martii. Fol. 107. 1436. 5. Jul. Iglaviae. Ambasiatores regni Bohemiae coram Basiliensis concilii legatis promittunt obedientiam canonicam nomine regni ete. V. infra pag. 776. N° 255. f
XLVII Fol. 97. 1435. 3. Jul. Brunnae. Responsio ad transmissa a congre- gatione Pragensi in festo S. Martini ad Egram super postulatis per ipsam congregationem sacro concilio anno 34° (sie). V. infra pag. 642. N° 214. Fol. 98. 1435. 16. Jul. Brunnae. Litera expurgationis regni et abo- litionis censurarum, oblata Bohemis et non concordata in hac forma, oblata scilicet per legatos sacri concilii d.d. Veneris 15a Julii (sie). V. infra pag. 649. N° 216. Fol. 99. 1435. 16. Jul. Bruňnae. Litera unitatis et obedientiae, non concordata in forma oblata per legatos sacri concilii, quam debent dare Boemi eisdem d.d. Veneris 15° Julii (sic). V. infra pag. 650. N° 217. Fol. 99—100. 1436. 2. Jul. Iglaviae. Litera Bohemorum super com- pactatorum confirmatione etc. V. infra pag. 775. N° 254. Fol. 100—102. 1435. 19. Jul. Brunnae. Litera legatorum concilii Basiliensis de expurgatione regni Bohemiae in forma concordata, quam dabunt Boemis. V. infra pag. 654. N° 221. Fol. 102. 1436. 5. Jul. Iglaviae. Litera executoria data Bohemis per ambasiatores concilii Basiliensis. V. infra pag. 777. N° 257. Fol. 103. 1435. Jul. Brunnae. Forma literae super compactatis in- 22 serendis non conclusa. V. infra pag. 657. N° 222. Fol. 103. 1436. 2. Jul. Iglaviae. Forma et principium compactatorum in literis Boemorum datis dominis legatis Iglaviae concordata etc. V. infra pag. 775. N° 254. Fol. 104. 1435. 21. Jul. Brunnae. Cedula data per Boemos impera- tori tractando de temporalitate ipsius in Brunna. V. infra pag. 658. N° 223. Fol. 104. 1435. 21. Jul. Brunnae. Responsio ad cedulam suprascrip- tam per dominos legatos data in brevi. V. infra pag. 659. N° 224. Fol. 105—106. 1435. 22. Jul. Brunnae. Alia responsio legatorum prolixior ad cedulam suprascriptam data imperatori ete. V. infra pag. 659. N° 225. Fol. 106—107. 1436. 14. Mart. Basileae. Concilii Basiliensis facul- tas dominorum legatorum, exhibita in diaeta Iglaviensi. Fol. 107. 1436. 13. Mart. Basileae. Alia facultas concilii legatis ad Bohemiam concessa. V. Mansi XXX. 1094. sed perperam d. d. 3. Martii. Fol. 107. 1436. 5. Jul. Iglaviae. Ambasiatores regni Bohemiae coram Basiliensis concilii legatis promittunt obedientiam canonicam nomine regni ete. V. infra pag. 776. N° 255. f
Strana XLVIII
XLVIII Superest demum ut de pretio registri Johannis nostri quaedam affera- mus. Paucis res expedienda. Scriptor noster rerum frequentia creber quan- tum lucis controversiae concilii Basileensis cum Bohemis affundat, lectorem non praeteribit. Multa enim in eo reperies, quae Aegidius Carlerii et Tho- mas Ebendorferus obmiserunt in supra memoratis operibus suis, quibus supplementum addere ex optato nobis accidit. Insuper Johannis de Turonis registrum et inter fontes rerum Bohemicarum seculi XV. insignem haud immerito locum obtinere autumamus. Ernestus Birk.
XLVIII Superest demum ut de pretio registri Johannis nostri quaedam affera- mus. Paucis res expedienda. Scriptor noster rerum frequentia creber quan- tum lucis controversiae concilii Basileensis cum Bohemis affundat, lectorem non praeteribit. Multa enim in eo reperies, quae Aegidius Carlerii et Tho- mas Ebendorferus obmiserunt in supra memoratis operibus suis, quibus supplementum addere ex optato nobis accidit. Insuper Johannis de Turonis registrum et inter fontes rerum Bohemicarum seculi XV. insignem haud immerito locum obtinere autumamus. Ernestus Birk.
Strana XLIX
4. Cod. bibliothecae universitalis Basileensis ASA. I. 32. Fol. 410. CC Towean wſwa �i weá kccra Rc wow Prwudalw Giae/woy vo g abboc prekno op omoz ßiaſe omſⱥ geſćnk raoßokman I. Cod. bibliothecae copituli ecclesiac metropol. Pragensis O.XXIX. Fol.20b. dco dec Hiepe Rydc yweßko w�tka 4 Acatr -Ntsia t adceGa- ADe veyvífel kneecniane Axanre fareicuf�ee-gſea w5 c4 ſeaſa-ßlejee G0g.. M. Cod. bibliothecae imperialis Parisiensis M 1503. Fol. 39. I�a cedula Euy 9cplk y magwos puy ygco ſ Sala oyb kkoelá Im ádhnáá wiſſś �alaślo mchl egdo áwláky kuno chnáki) ßáź pomáce Fol. 117. OeAa A4; &MAwe VwOI Hna Wey Vſoß A noln bo á odwa wſai Awrß Arſⱥ Pu Hysoc cd lack váwj Mkoppán asilafra Rowe & aßv výup3 kyaly A NA Fol163.b tá�o cq.àI xcAmácⱥ dw Mowydná detwu9 brokij Ag0 wßuzla pßná bámd ád Melláw )á Ppá7 Pp ſwee�ák olla wáálⱥ nábe Jimp á wzw wky wnák.Pbuy o IV Cod palat Vindobon. N 4104 Fol. 163. Kmo �Bmſp ß akygápodmo Gycuo wA dato FNpp° przd Iá phlberty sýs ćoſáy Piue Yoch= wagśy a. pcſry opo dyguſáy pári magááe yohe X pol= Miáy áwhydynion9 Bawoy ſam yálloż áw A.Moń ffudniⱥ Ysrps wopln Palf Gsoj kanleri) 309 Armácsj ly &e haftyach huny2 ſAße da Bremos oygM . Wolág Wop weßycioy zawſkáy o vßp Hure Arow waviiż Rau7Airo.y cy.(f fy Moá ł powⱥleriy oc �y áálcy R V Cod. bibliothecue imperialis Parisiensis M15MFol 59. v. Ar V. taP &mam fsbasOpatub.8pSpu-qloce7 wil/na.wan taa)e 1h ic 2pupa 6 3981 c palap byn) fHý: bw hpá áspż fá wulá p pßyuá (oſas ſe vpo� hoſh? Basil. C.Script. I.
4. Cod. bibliothecae universitalis Basileensis ASA. I. 32. Fol. 410. CC Towean wſwa �i weá kccra Rc wow Prwudalw Giae/woy vo g abboc prekno op omoz ßiaſe omſⱥ geſćnk raoßokman I. Cod. bibliothecae copituli ecclesiac metropol. Pragensis O.XXIX. Fol.20b. dco dec Hiepe Rydc yweßko w�tka 4 Acatr -Ntsia t adceGa- ADe veyvífel kneecniane Axanre fareicuf�ee-gſea w5 c4 ſeaſa-ßlejee G0g.. M. Cod. bibliothecae imperialis Parisiensis M 1503. Fol. 39. I�a cedula Euy 9cplk y magwos puy ygco ſ Sala oyb kkoelá Im ádhnáá wiſſś �alaślo mchl egdo áwláky kuno chnáki) ßáź pomáce Fol. 117. OeAa A4; &MAwe VwOI Hna Wey Vſoß A noln bo á odwa wſai Awrß Arſⱥ Pu Hysoc cd lack váwj Mkoppán asilafra Rowe & aßv výup3 kyaly A NA Fol163.b tá�o cq.àI xcAmácⱥ dw Mowydná detwu9 brokij Ag0 wßuzla pßná bámd ád Melláw )á Ppá7 Pp ſwee�ák olla wáálⱥ nábe Jimp á wzw wky wnák.Pbuy o IV Cod palat Vindobon. N 4104 Fol. 163. Kmo �Bmſp ß akygápodmo Gycuo wA dato FNpp° przd Iá phlberty sýs ćoſáy Piue Yoch= wagśy a. pcſry opo dyguſáy pári magááe yohe X pol= Miáy áwhydynion9 Bawoy ſam yálloż áw A.Moń ffudniⱥ Ysrps wopln Palf Gsoj kanleri) 309 Armácsj ly &e haftyach huny2 ſAße da Bremos oygM . Wolág Wop weßycioy zawſkáy o vßp Hure Arow waviiż Rau7Airo.y cy.(f fy Moá ł powⱥleriy oc �y áálcy R V Cod. bibliothecue imperialis Parisiensis M15MFol 59. v. Ar V. taP &mam fsbasOpatub.8pSpu-qloce7 wil/na.wan taa)e 1h ic 2pupa 6 3981 c palap byn) fHý: bw hpá áspż fá wulá p pßyuá (oſas ſe vpo� hoſh? Basil. C.Script. I.
Strana L
Strana LI
JOHANNIS DE RAGUSIO, INITIUM ET PROSECUTIO BASILIENSIS CONCILII. Ex exemplari authentico in Cod. Ms. bibliothecae universitatis Basiliensis (sign. A. I. 32) nunc primum eruit FRANCISCUS PALACKY.
JOHANNIS DE RAGUSIO, INITIUM ET PROSECUTIO BASILIENSIS CONCILII. Ex exemplari authentico in Cod. Ms. bibliothecae universitatis Basiliensis (sign. A. I. 32) nunc primum eruit FRANCISCUS PALACKY.
Strana LII
Strana 1
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. In nomine sanctæ et individuæ trinitatis, patris et filii et spiritus sancti amen. Ad consolationem zelum domus dei habentium , et ad futuram atque perpetuam memo- riam, sacratissimi Basiliensis concilii acta, gesta, decreta et statuta describere fideliter cupientes, primo, ut nullus valeat de auctoritate ipsius dubitare, quam legitime con- gregatum fuerit, et quam sancte inchoatum, aperiendum est et declarandum. Etenim nullum a principio nascentis ecclesiæ concilium generale tot et tantis auctoribus legitur aut reperitur congregatum, quantis hæc sancta universalis Basiliensis synodus. Nam auctoritate duorum generalium conciliorum, videlicet Constantiensis et Senensis, et approbatione duorum sanctorum pontificum, videlicet felicis recordationis Martini papæ quinti et moderni domini nostri Eugenii papæ quarti, convocatum existit et congregatum. Etenim in Constantiensi concilio fuit editum decretum Frequens, de frequenti generalium conciliorum celebratione, in quo statutum fuit, ut post ipsius concilii Constantiensis celebrationem in quinquennium deberet generale concilium celebrari, et post ipsum aliud in septennium, ac deinceps de decennio in decennium perpetuis temporibus. Ad quorum evidentiam tenor præedicti decreti sequitur, et est talis: „Frequens generalium conciliorum celebratio agri dominici præcipua cultura est, quæ vepres, spinas et tribulos hæresum, errorum et schismatum exstirpat, excessus corrigit, deformata reformat et vineam domini ad frugem uberrimæ fertilitatis adducit: illorum vero neglectus præmissa disseminat atque fovet. Hæc præteritorum temporum recordatio et præsentium consideratio ante oculos nostros ponunt. Ea propter hoc edicto sancimus, decernimus ac ordinamus, ut amodo concilia generalia celebrentur ita, quod primum a fine hujus concilii in quinquennium immediate sequens, secundum vero a fine 1.*) 1417, 9. Oct. *) Vide sis decreta lecta in Sessione generali XXXIX, die 9. Octobris 1417. ap. von der Hardt, IV, 1435. Scriptores I.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. In nomine sanctæ et individuæ trinitatis, patris et filii et spiritus sancti amen. Ad consolationem zelum domus dei habentium , et ad futuram atque perpetuam memo- riam, sacratissimi Basiliensis concilii acta, gesta, decreta et statuta describere fideliter cupientes, primo, ut nullus valeat de auctoritate ipsius dubitare, quam legitime con- gregatum fuerit, et quam sancte inchoatum, aperiendum est et declarandum. Etenim nullum a principio nascentis ecclesiæ concilium generale tot et tantis auctoribus legitur aut reperitur congregatum, quantis hæc sancta universalis Basiliensis synodus. Nam auctoritate duorum generalium conciliorum, videlicet Constantiensis et Senensis, et approbatione duorum sanctorum pontificum, videlicet felicis recordationis Martini papæ quinti et moderni domini nostri Eugenii papæ quarti, convocatum existit et congregatum. Etenim in Constantiensi concilio fuit editum decretum Frequens, de frequenti generalium conciliorum celebratione, in quo statutum fuit, ut post ipsius concilii Constantiensis celebrationem in quinquennium deberet generale concilium celebrari, et post ipsum aliud in septennium, ac deinceps de decennio in decennium perpetuis temporibus. Ad quorum evidentiam tenor præedicti decreti sequitur, et est talis: „Frequens generalium conciliorum celebratio agri dominici præcipua cultura est, quæ vepres, spinas et tribulos hæresum, errorum et schismatum exstirpat, excessus corrigit, deformata reformat et vineam domini ad frugem uberrimæ fertilitatis adducit: illorum vero neglectus præmissa disseminat atque fovet. Hæc præteritorum temporum recordatio et præsentium consideratio ante oculos nostros ponunt. Ea propter hoc edicto sancimus, decernimus ac ordinamus, ut amodo concilia generalia celebrentur ita, quod primum a fine hujus concilii in quinquennium immediate sequens, secundum vero a fine 1.*) 1417, 9. Oct. *) Vide sis decreta lecta in Sessione generali XXXIX, die 9. Octobris 1417. ap. von der Hardt, IV, 1435. Scriptores I.
Strana 2
2 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 2.*) 1418. 19. Apr. illius immediate sequentis concilii in septennium, ac deinceps de decennio in decennium perpetuo celebrentur in locis, quæ summus pontifex per mensem ante finem cujuslibet concilii, approbante et consentiente concilio, vel in ejus defectu ipsum concilium, deputare et assignare teneatur ; ut sic per quandam continuationem semper aut concilium vigeat, aut per termini dependentiam exspectetur. Quem terminum liceat summo pontifici, de fratrum suorum sanctæ Romanæ ecclesiæ cardinalium consilio, ob emergentes forte casus abbreviare, sed nullatenus prorogetur. Locum autem pro futuro concilio celebrando deputatum absque evidenti necessitate non mutet: sed si forte casus aliquis acciderit, quo necessarium ipsum locum videretur mutari, puta obsidionis, guerrarum, pestis aut similis, tune liceat summo pontifici, de prædictorum fratrum, aut duarum partium ipsorum consensu atque subscriptione, alium locum, prius deputato loco viciniorem et aptum, sub eadem tamen natione, surrogare, nisi idem vel simile impedimentum per totam illam nationem vigeret, et tunc ad aliquem alium viciniorem alterius nationis locum aptum hujusmodi concilium poterit convocari; ad quem prælati et alii, qui ad concilium solent convocari, accedere teneantur, ac si a principio locus ille fuisset deputatus. Quam tamen loci mutationem vel termini abbreviationem teneatur dictus summus pontifex legitime et solemniter per annum ante præfixum terminum publicare et intimare, ut ad ipsum concilium celebrandum prædicti possint statuto termino convenire." Cui quidem decreto volens satisfacere indubitatus pontifex Martinus papa quintus, electus in dicto Constantiensi concilio, juxta formam præedicti decreti Frequens, pro concilio in quinquennium celebrando elegit civitatem Papiensem, in natione Italica in Lombardis, sub dominio illustris ducis Mediolanensis, et desuper confecit bullas suas et literas apostolicas tradidit, quarum tenorem hic subjungimus et aliqua alia, ut non totaliter dicti Papiensis et postea Senensis concilii pereat memoria, et ut clare pateat hujus nostri sacri Basiliensis concilii a Constantiensi per medium ejusdem Papiensis et Senensis concilii legitima dependentia et connexio ad eundem. Tenor igitur dictarum bullarum sequitur in hæc verba. „Martinus episcopus, servus servorum dei, ad futuram rei memoriam. Cupientes et etiam volentes decreto hujus generalis concilii satisfacere, inter alia disponenti, quod omnimode generalia concilia celebrentur in loco, quem summus pontifex per mensem ante finem hujus concilii, approbante et consentiente concilio, deputare et assignare teneatur pro loco dicti futuri proxime celebrandi concilii supradicti: eodem consentiente et appro- bante concilio, civitatem Papiensem tenore præsentium deputamus et etiam assignamus, statuentes et decernentes, quod prælati et alii, qui ad generalia concilia debent convocari, tempore prædicto ad civitatem ipsam Papiensem accedere teneantur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostræe deputationis et etiam assignationis, statuti, decreti et constitutionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare præsumserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum et actum Constantiæ in loco sessionis publicæ dicti concilii, xiii Kal. Maji, pontificatus nostri anno primo." *) Vide decreta in Sessione generali XLIV. die 19. Aprilis 1418. ap. v. der Hardt, IV, 1546.
2 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 2.*) 1418. 19. Apr. illius immediate sequentis concilii in septennium, ac deinceps de decennio in decennium perpetuo celebrentur in locis, quæ summus pontifex per mensem ante finem cujuslibet concilii, approbante et consentiente concilio, vel in ejus defectu ipsum concilium, deputare et assignare teneatur ; ut sic per quandam continuationem semper aut concilium vigeat, aut per termini dependentiam exspectetur. Quem terminum liceat summo pontifici, de fratrum suorum sanctæ Romanæ ecclesiæ cardinalium consilio, ob emergentes forte casus abbreviare, sed nullatenus prorogetur. Locum autem pro futuro concilio celebrando deputatum absque evidenti necessitate non mutet: sed si forte casus aliquis acciderit, quo necessarium ipsum locum videretur mutari, puta obsidionis, guerrarum, pestis aut similis, tune liceat summo pontifici, de prædictorum fratrum, aut duarum partium ipsorum consensu atque subscriptione, alium locum, prius deputato loco viciniorem et aptum, sub eadem tamen natione, surrogare, nisi idem vel simile impedimentum per totam illam nationem vigeret, et tunc ad aliquem alium viciniorem alterius nationis locum aptum hujusmodi concilium poterit convocari; ad quem prælati et alii, qui ad concilium solent convocari, accedere teneantur, ac si a principio locus ille fuisset deputatus. Quam tamen loci mutationem vel termini abbreviationem teneatur dictus summus pontifex legitime et solemniter per annum ante præfixum terminum publicare et intimare, ut ad ipsum concilium celebrandum prædicti possint statuto termino convenire." Cui quidem decreto volens satisfacere indubitatus pontifex Martinus papa quintus, electus in dicto Constantiensi concilio, juxta formam præedicti decreti Frequens, pro concilio in quinquennium celebrando elegit civitatem Papiensem, in natione Italica in Lombardis, sub dominio illustris ducis Mediolanensis, et desuper confecit bullas suas et literas apostolicas tradidit, quarum tenorem hic subjungimus et aliqua alia, ut non totaliter dicti Papiensis et postea Senensis concilii pereat memoria, et ut clare pateat hujus nostri sacri Basiliensis concilii a Constantiensi per medium ejusdem Papiensis et Senensis concilii legitima dependentia et connexio ad eundem. Tenor igitur dictarum bullarum sequitur in hæc verba. „Martinus episcopus, servus servorum dei, ad futuram rei memoriam. Cupientes et etiam volentes decreto hujus generalis concilii satisfacere, inter alia disponenti, quod omnimode generalia concilia celebrentur in loco, quem summus pontifex per mensem ante finem hujus concilii, approbante et consentiente concilio, deputare et assignare teneatur pro loco dicti futuri proxime celebrandi concilii supradicti: eodem consentiente et appro- bante concilio, civitatem Papiensem tenore præsentium deputamus et etiam assignamus, statuentes et decernentes, quod prælati et alii, qui ad generalia concilia debent convocari, tempore prædicto ad civitatem ipsam Papiensem accedere teneantur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostræe deputationis et etiam assignationis, statuti, decreti et constitutionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare præsumserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum et actum Constantiæ in loco sessionis publicæ dicti concilii, xiii Kal. Maji, pontificatus nostri anno primo." *) Vide decreta in Sessione generali XLIV. die 19. Aprilis 1418. ap. v. der Hardt, IV, 1546.
Strana 3
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 3 Postmodum, non fere per annum ante finem dicti quinquennii, alma universitas Parisiensis, cupiens more suo solito bonum universalis ecclesiæ promovere et indictum generale concilium Papiense tempore statuto et debito ad laudem dei et reformationem ecclesiæ in capite et in membris feliciter celebrari, ad sollicitandum dictum dominum Mar- tinum papam quintum et serenissimum regem Romanorum semper Augustum Sigismundum, transmisit ejusdem universitatis Parisiensis sacræ theologiæ professorem magistrum Johannem Stoici de Ragusio, ordinis Prædicatorum, cum litteris et epistolis opportunis, quarum tenor sequitur, et est talis : „Sanctissimo domino nostro summo pontifici papæ Martino quinto. Rerum arduitas, beatissime pater! in futura sancta synodo Papiensi pro totius rei publicæ Christianæ utilitate tractandarum nos commovit, ut pro nostra advocatione ex nostris aliquos probatos et exspectatos viros ad Sanctitatem Vestram sacrumque concilium mittendos eligeremus ; inter quos magistrum Johannem Stoici de Ragusio, ordinis Prædicatorum, sacræ theologiæ professorem, annumeravimus, quem certis de causis cum literis et epistolis nostris praemittimus, eidem in hac præmissione dum- taxat adiungentes Philippum Marescalli, magistrum in artibus et baccalarium in jure canonico. Idcirco Vestræ Sanctitati supplicamus, ut ipsos solita clementia suscipientes, in dicendis pro parte nostra ipsis præstare dignemini certam fidem. Eandem Sanctitatem Vestram tueatur et conservet summa trinitas feliciter. Scriptum Parisius in nostra con- gregatione generali apud sanctum Maturinum solemniter celebrata, die 13. mensis Maji anno 1422. 3. *) 1422. 13. Mai. Vestræ Sanctitatis humiles et devoti oratores : Rector et universitas studii Parisiensis." Sequitur epistola missa ex parte universitatis Parisiensis summo pontifici papæ Martino quinto pro convocatione concilii Papiæ celebrandi, per manus præfati magistri Johannis de Ragusio fratris ordinis Prædicatorum. „Exspectata synodus, beatissime atque sanctissime pater! nostros animos partim gaudio, partim spe ita detinet suspensos, ut dubium sit, an Vestræe Sanctitati congratulari, an eandem hortari potius debeamus. Quonam enim modo sanctissimum ac supremum verticem hortari aggrediemur, in hoc potissimum, quod Vestra Sanctitas in Constantiensi concilio agendum voluit, præcepit et definivit. In quo publicas totius orbis aures ita erexit atque in se convertit, ut ex futura synodo Vestra tota spes videatur pendere publicæ felicitatis. Cujus tanta præstolatur utilitas, ut Christiana respublica sine indicta synodo plerisque partibus periclitari videatur. Res itaque Vestram Sanctitatem hortatur et sacræe fidei professio, atque Vestra vocat ordinatio, sedente sancta Constantiensi synodo publicata. Sed quod amplius longeque celebrius est, Vestra vos movet pietas et in dies magis ac magis excitat præclara illa atque sanctissima virtus Vestræ Beatitudinis omnibus notissima, quæ in hoc profectum ducit, ut Vestri obliti, ecclesiæ necessitati occurratis. Congratu- lari vero tametsi pro jactis maximarum rerum in Christo fundamentis conveniat, tamen dum animi pendent ad futurum humanis casibus subjectum incerti, hortari potius 4.**) 1422. 13. Mai. *) Exstat quoque in Codice Universitatis Basiliensis E. I. 1-k fol. 328. **) Ibidem fol. 329.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 3 Postmodum, non fere per annum ante finem dicti quinquennii, alma universitas Parisiensis, cupiens more suo solito bonum universalis ecclesiæ promovere et indictum generale concilium Papiense tempore statuto et debito ad laudem dei et reformationem ecclesiæ in capite et in membris feliciter celebrari, ad sollicitandum dictum dominum Mar- tinum papam quintum et serenissimum regem Romanorum semper Augustum Sigismundum, transmisit ejusdem universitatis Parisiensis sacræ theologiæ professorem magistrum Johannem Stoici de Ragusio, ordinis Prædicatorum, cum litteris et epistolis opportunis, quarum tenor sequitur, et est talis : „Sanctissimo domino nostro summo pontifici papæ Martino quinto. Rerum arduitas, beatissime pater! in futura sancta synodo Papiensi pro totius rei publicæ Christianæ utilitate tractandarum nos commovit, ut pro nostra advocatione ex nostris aliquos probatos et exspectatos viros ad Sanctitatem Vestram sacrumque concilium mittendos eligeremus ; inter quos magistrum Johannem Stoici de Ragusio, ordinis Prædicatorum, sacræ theologiæ professorem, annumeravimus, quem certis de causis cum literis et epistolis nostris praemittimus, eidem in hac præmissione dum- taxat adiungentes Philippum Marescalli, magistrum in artibus et baccalarium in jure canonico. Idcirco Vestræ Sanctitati supplicamus, ut ipsos solita clementia suscipientes, in dicendis pro parte nostra ipsis præstare dignemini certam fidem. Eandem Sanctitatem Vestram tueatur et conservet summa trinitas feliciter. Scriptum Parisius in nostra con- gregatione generali apud sanctum Maturinum solemniter celebrata, die 13. mensis Maji anno 1422. 3. *) 1422. 13. Mai. Vestræ Sanctitatis humiles et devoti oratores : Rector et universitas studii Parisiensis." Sequitur epistola missa ex parte universitatis Parisiensis summo pontifici papæ Martino quinto pro convocatione concilii Papiæ celebrandi, per manus præfati magistri Johannis de Ragusio fratris ordinis Prædicatorum. „Exspectata synodus, beatissime atque sanctissime pater! nostros animos partim gaudio, partim spe ita detinet suspensos, ut dubium sit, an Vestræe Sanctitati congratulari, an eandem hortari potius debeamus. Quonam enim modo sanctissimum ac supremum verticem hortari aggrediemur, in hoc potissimum, quod Vestra Sanctitas in Constantiensi concilio agendum voluit, præcepit et definivit. In quo publicas totius orbis aures ita erexit atque in se convertit, ut ex futura synodo Vestra tota spes videatur pendere publicæ felicitatis. Cujus tanta præstolatur utilitas, ut Christiana respublica sine indicta synodo plerisque partibus periclitari videatur. Res itaque Vestram Sanctitatem hortatur et sacræe fidei professio, atque Vestra vocat ordinatio, sedente sancta Constantiensi synodo publicata. Sed quod amplius longeque celebrius est, Vestra vos movet pietas et in dies magis ac magis excitat præclara illa atque sanctissima virtus Vestræ Beatitudinis omnibus notissima, quæ in hoc profectum ducit, ut Vestri obliti, ecclesiæ necessitati occurratis. Congratu- lari vero tametsi pro jactis maximarum rerum in Christo fundamentis conveniat, tamen dum animi pendent ad futurum humanis casibus subjectum incerti, hortari potius 4.**) 1422. 13. Mai. *) Exstat quoque in Codice Universitatis Basiliensis E. I. 1-k fol. 328. **) Ibidem fol. 329.
Strana 4
4 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. festinant, quam id, quod sola spe tenetur, gratitudinis et gaudii motibus amplecti, quia dum ardet desiderium, nondum fervet gratitudinis gaudium. Sed quoniam in hoc vocati sumus, ut pias omnium mortalium aures excitemus, hortatoris sunt nobis partes suscipiendæ, et qui sanctissimæ virtutis Vestræe firmitudinem novimus, proposito tantæ rei perficiendæ merito congratulari debemus, ne vel a primaevo instituto discedere, aut de summo vertice diffidere videamur. Cum itaque tantum pontificem deus providerit ecclesiæ suæ invincibilem omnis erroris propugnatorem, doctrinis per omnia veritatis redundantem, erit Vestræe clementiæ ad instar Petri ferventius decertare et ad deum omnem sensum intelligentiamque perducere. Sunt enim, qui sanctæ fidei veritatem pervertere conantes et propriæ seductionis abrupta celare contendentes, peregrinam et ignoratam satagunt serere doctrinam, quibus moderante et agente Vestra Sanctitate sacram synodum occurrere et medelam præbere necesse est. Quamvis enim confidendum sit, perfectum agricolam omnium creatorem Deum in omni loco ditionis suæ habere ac semper habiturum esse dignos evangelicæ frugis operarios, qui licet ante tempus messionis immunda semina exstirpare non deberent, et nihilominus continuis orationibus et prædicationibus semper invigilent, ut aut et illa, cum tempus affuerit si fieri potuerit, convertantur et commutentur in triticum, aut certe non usque quam inimicus humani generis tenera frumentorum nascentia per adulterinam intermixtionem valeat suffocare, cum non semper radicitus exciditur gravis hæreseos pestis, quam sacræe generalis synodi non percutit aut non ex- stirpat auctoritas. Est enim semper pertinax hæreticorum audacia et, quod est valde admirandum, post dampnationem suam inter morientes foetidos adhuc eorum quilibet flatus exspirat. Nec mirandum, si ipsi gesta sanctorum conciliorum novissimis tem- poribus celebratorum velut innovationis offendiculum criminentur, cum cuncta devia judicent, si suo repugnent errori, sed si non sint divinis scripturis coaptata, redarguant, si non præcedentium patrum sententiis adunata, si non suæ impietatis commissionem et occasionem continent, si non defensionem fidei proferunt, si non eorum, qui novitates appetunt, commenta subruunt, si non denique vaniloquorum contagia prodigiosa sub- vertunt; verum hoc verum est, nihil eis sufficit, nisi suam impietatem foveat. Erumpet certe, beatissime pater! et per complexum nationum serpere nitetur hæc viperea pestis, nisi Vestra sacræque synodi auctoritate compressa fuerit et extincta. Quodsi hic tantus ac deo amabilis fructus a sacra synodo futura solum exspectaretur, adhuc esset omni cura, omni ope, omni vigilantia gentium et nationum expetenda: sed accedit huic commoditati pariter et necessitati, quod si unquam ullum tempus fuit mores ecclesiasticos corrigendi et totius ecclesiæ statum reformandi, hoc certe est, in quo tantum a patrum vita et insti- tutis veterum dissident, quantum volucro temporis lapsi sunt. Fecisset deus, ut hæc sola scriptione reserata paterent, et non omnium oculis obversarentur notissima! Ardua, clementissime pater ! inchoavit sacra Constantiensis synodus, et nonnulla feliciter absolvit: nam et in ecclesia Latina diuturnum illud schisma, quo Petri cathedram plurimi vario cursu petebant, excisum est et evulsum; cetera vero, quæ totum corpus sponsæ Christi tangere videbantur, ipso in vestibulo hæserunt; in futuro tamen concilio perficienda, ut universalis ecclesia, tandem suo decore reformata, gratiora deo rependat obse- quia. Deinde quis hoc statu contentari debeat, dum fratrum aspicit naufragia, dum sectas varias dum Græcos, imo et universam ecclesiam orientalem cognoscit ab occi-
4 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. festinant, quam id, quod sola spe tenetur, gratitudinis et gaudii motibus amplecti, quia dum ardet desiderium, nondum fervet gratitudinis gaudium. Sed quoniam in hoc vocati sumus, ut pias omnium mortalium aures excitemus, hortatoris sunt nobis partes suscipiendæ, et qui sanctissimæ virtutis Vestræe firmitudinem novimus, proposito tantæ rei perficiendæ merito congratulari debemus, ne vel a primaevo instituto discedere, aut de summo vertice diffidere videamur. Cum itaque tantum pontificem deus providerit ecclesiæ suæ invincibilem omnis erroris propugnatorem, doctrinis per omnia veritatis redundantem, erit Vestræe clementiæ ad instar Petri ferventius decertare et ad deum omnem sensum intelligentiamque perducere. Sunt enim, qui sanctæ fidei veritatem pervertere conantes et propriæ seductionis abrupta celare contendentes, peregrinam et ignoratam satagunt serere doctrinam, quibus moderante et agente Vestra Sanctitate sacram synodum occurrere et medelam præbere necesse est. Quamvis enim confidendum sit, perfectum agricolam omnium creatorem Deum in omni loco ditionis suæ habere ac semper habiturum esse dignos evangelicæ frugis operarios, qui licet ante tempus messionis immunda semina exstirpare non deberent, et nihilominus continuis orationibus et prædicationibus semper invigilent, ut aut et illa, cum tempus affuerit si fieri potuerit, convertantur et commutentur in triticum, aut certe non usque quam inimicus humani generis tenera frumentorum nascentia per adulterinam intermixtionem valeat suffocare, cum non semper radicitus exciditur gravis hæreseos pestis, quam sacræe generalis synodi non percutit aut non ex- stirpat auctoritas. Est enim semper pertinax hæreticorum audacia et, quod est valde admirandum, post dampnationem suam inter morientes foetidos adhuc eorum quilibet flatus exspirat. Nec mirandum, si ipsi gesta sanctorum conciliorum novissimis tem- poribus celebratorum velut innovationis offendiculum criminentur, cum cuncta devia judicent, si suo repugnent errori, sed si non sint divinis scripturis coaptata, redarguant, si non præcedentium patrum sententiis adunata, si non suæ impietatis commissionem et occasionem continent, si non defensionem fidei proferunt, si non eorum, qui novitates appetunt, commenta subruunt, si non denique vaniloquorum contagia prodigiosa sub- vertunt; verum hoc verum est, nihil eis sufficit, nisi suam impietatem foveat. Erumpet certe, beatissime pater! et per complexum nationum serpere nitetur hæc viperea pestis, nisi Vestra sacræque synodi auctoritate compressa fuerit et extincta. Quodsi hic tantus ac deo amabilis fructus a sacra synodo futura solum exspectaretur, adhuc esset omni cura, omni ope, omni vigilantia gentium et nationum expetenda: sed accedit huic commoditati pariter et necessitati, quod si unquam ullum tempus fuit mores ecclesiasticos corrigendi et totius ecclesiæ statum reformandi, hoc certe est, in quo tantum a patrum vita et insti- tutis veterum dissident, quantum volucro temporis lapsi sunt. Fecisset deus, ut hæc sola scriptione reserata paterent, et non omnium oculis obversarentur notissima! Ardua, clementissime pater ! inchoavit sacra Constantiensis synodus, et nonnulla feliciter absolvit: nam et in ecclesia Latina diuturnum illud schisma, quo Petri cathedram plurimi vario cursu petebant, excisum est et evulsum; cetera vero, quæ totum corpus sponsæ Christi tangere videbantur, ipso in vestibulo hæserunt; in futuro tamen concilio perficienda, ut universalis ecclesia, tandem suo decore reformata, gratiora deo rependat obse- quia. Deinde quis hoc statu contentari debeat, dum fratrum aspicit naufragia, dum sectas varias dum Græcos, imo et universam ecclesiam orientalem cognoscit ab occi-
Strana 5
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 5 dentali divisam? Quamvis enim apud nos apostolica veritas perseveret, non sinit tamen caritas, non sinit Christiana vocatio, ut fratrum discrimini non occurramus. Hæc sunt, beatissime pater! quæ non modo nos, sed omnis gens, omnis natio a sacrosancta synodo, Vestra moderante Sanctitate, omnibus votis efflagitat, et spe summa exspectat ecclesiæ proventura. Hæc sunt, quæ Vestram Clementiam, in clarissima luce rerum omnium et arce orbis terrarum collocatam perenni felicique memoria facient celebrari. Dignetur itaque Vestra Sanctitas, loco et tempore, quibus ecclesia tota convolet, in certiorem fiduciam rursus omnibus certificatis, res istas Jesu Christi et sponsæ suæ tam arduas, tam utiles, tam necessarias, ad eos fines perducere, quos a Vestra Felicitate exspectat orbis universus. Sanctitatem Vestram tueri et conservare dignetur Jesus Christus dei filius. Scriptum Parisius, in nostra congregatione generali apud sanctum Vestræ Sanctitatis humiles ac devoti oratores, Maturinum. Rector et Universitas studii Parisiensis." Ad sacrum collegium Cardinalium. „Tanta est, reverendissimi patres! futuræe synodi necessitas, tantaque ipsius spe- ratur utilitas, ut eam speciali munere ecclesiæ suæ largiri videatur divinitas, in qua primi dei cooperatores estis futuri. Propterea Vestras Reverendissimas Paternitates adhortandas fore duximus, ut ad tanti operis donum adjuvandum ac devote suscipiendum excitent universos. Super quo ad sanctissimum dominum nostrum summum pontificem et ad Reverendissimas Paternitates Vestras ambasiatores nostros, videlicet venerabiles magistrum Johannem Stoici de Ragusio, sacræ theologiæ professorem ordinis Prædicatorum, et Philippum Marescalli, magistrum in artibus et baccalarium in jure canonico, dirigimus, et eidem summo pontifici scribimus tenore, qui sequitur: „Exspectata synodus, beatissime pater!" etc. (ut supra). Cum itaque nostræe sit vocationis, etiam eos hortari, qui ad tam ardua bona propensius aspirant, ut fervor prosecutionis cunctis pateat manifestus: Vestras Reverendissimas Paternitates hortamur in domino, ut celebrandæ synodo præ ceteris intendant atque universos principes tam ecclesiasticos, quam seculares inducant ad congrua tantis rebus consummandis præstandum auxilia, ut vobis velut totam rem ecclesiasticam gerentibus apud deum et homines sit gloriosum præemium cum perenni laude futurum. Supplicamus autem, ut præfatis ambasiatoribus nostris in dicendis parte nostri fidem indubiam dignemini adhibere. Easdem Paternitates Vestras Reverendissimas tueatur et conservet summa Trinitas feliciter amen. Scriptum Parisius, ut supra. Humiles vestri Rector et universitas studii Parisiensis." Litera ejusdem universitatis ad Imperatorem. „Serenissimo atque invictissimo principi, Sigismundo Romanorum Regi semper Augusto, ac Ungariæ Dalmatiæque etc. Ad præsentiam Imperialis Majestatis, invictissime ac serenissime princeps ! destina- mus magistrum Johannem Stoici, ordinis Prædicatorum, sacræ theologiæ professorem, ex Ragusio urbe Vestra fideli oriundum, cui, sicut ipsum religiosis moribus et divinis atque humanis disciplinis probatissimum habuimus, ita maxima et ingentis ponderis negotia 5.*) 1422. 13. Mai. 6.**) 1422. 13. Mai. *) Exstat quoque in Codice Universitatis Basiliensis E. I. 1-k, fol. 329. **) Ibidem fol. 329.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 5 dentali divisam? Quamvis enim apud nos apostolica veritas perseveret, non sinit tamen caritas, non sinit Christiana vocatio, ut fratrum discrimini non occurramus. Hæc sunt, beatissime pater! quæ non modo nos, sed omnis gens, omnis natio a sacrosancta synodo, Vestra moderante Sanctitate, omnibus votis efflagitat, et spe summa exspectat ecclesiæ proventura. Hæc sunt, quæ Vestram Clementiam, in clarissima luce rerum omnium et arce orbis terrarum collocatam perenni felicique memoria facient celebrari. Dignetur itaque Vestra Sanctitas, loco et tempore, quibus ecclesia tota convolet, in certiorem fiduciam rursus omnibus certificatis, res istas Jesu Christi et sponsæ suæ tam arduas, tam utiles, tam necessarias, ad eos fines perducere, quos a Vestra Felicitate exspectat orbis universus. Sanctitatem Vestram tueri et conservare dignetur Jesus Christus dei filius. Scriptum Parisius, in nostra congregatione generali apud sanctum Vestræ Sanctitatis humiles ac devoti oratores, Maturinum. Rector et Universitas studii Parisiensis." Ad sacrum collegium Cardinalium. „Tanta est, reverendissimi patres! futuræe synodi necessitas, tantaque ipsius spe- ratur utilitas, ut eam speciali munere ecclesiæ suæ largiri videatur divinitas, in qua primi dei cooperatores estis futuri. Propterea Vestras Reverendissimas Paternitates adhortandas fore duximus, ut ad tanti operis donum adjuvandum ac devote suscipiendum excitent universos. Super quo ad sanctissimum dominum nostrum summum pontificem et ad Reverendissimas Paternitates Vestras ambasiatores nostros, videlicet venerabiles magistrum Johannem Stoici de Ragusio, sacræ theologiæ professorem ordinis Prædicatorum, et Philippum Marescalli, magistrum in artibus et baccalarium in jure canonico, dirigimus, et eidem summo pontifici scribimus tenore, qui sequitur: „Exspectata synodus, beatissime pater!" etc. (ut supra). Cum itaque nostræe sit vocationis, etiam eos hortari, qui ad tam ardua bona propensius aspirant, ut fervor prosecutionis cunctis pateat manifestus: Vestras Reverendissimas Paternitates hortamur in domino, ut celebrandæ synodo præ ceteris intendant atque universos principes tam ecclesiasticos, quam seculares inducant ad congrua tantis rebus consummandis præstandum auxilia, ut vobis velut totam rem ecclesiasticam gerentibus apud deum et homines sit gloriosum præemium cum perenni laude futurum. Supplicamus autem, ut præfatis ambasiatoribus nostris in dicendis parte nostri fidem indubiam dignemini adhibere. Easdem Paternitates Vestras Reverendissimas tueatur et conservet summa Trinitas feliciter amen. Scriptum Parisius, ut supra. Humiles vestri Rector et universitas studii Parisiensis." Litera ejusdem universitatis ad Imperatorem. „Serenissimo atque invictissimo principi, Sigismundo Romanorum Regi semper Augusto, ac Ungariæ Dalmatiæque etc. Ad præsentiam Imperialis Majestatis, invictissime ac serenissime princeps ! destina- mus magistrum Johannem Stoici, ordinis Prædicatorum, sacræ theologiæ professorem, ex Ragusio urbe Vestra fideli oriundum, cui, sicut ipsum religiosis moribus et divinis atque humanis disciplinis probatissimum habuimus, ita maxima et ingentis ponderis negotia 5.*) 1422. 13. Mai. 6.**) 1422. 13. Mai. *) Exstat quoque in Codice Universitatis Basiliensis E. I. 1-k, fol. 329. **) Ibidem fol. 329.
Strana 6
6 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 7. *) 1422. 13. Mai. commisimus, et apud summum pontificem sacramque futuram synodum, et apud Vestram Imperatoriam Majestatem gerenda. Dignetur itaque ejusdem Majestatis Serenitas devotum oratorem et capellanum Vestrum, ad se, doctoratu doctrinisque orthodoxæ fidei deco- ratum, post gravissimos studii labores redeuntem, habere recommissum, epistolam nostram de manu sua solita clementia suscipientes ac præstantes dicendis per eum pro parte nostra certam fidem. Vestræ Majestatis Serenitatem tueatur et conservet summa trinitas feliciter. Scriptum Parisius in nostra generali ut supra etc. Vestræe Imperatoriæ Majestatis humiles et benivoli, Rector et universitas studii Parisiensis." Epistola ad Imperatorem pro parte universitatis Parisiensis pro convocatione concilii Papiæ celebrandi, missa eidem per manus præfati magistri Johannis de Ragusio. „Serenissimo atque invictissimo principi, Sigismundo, Romanorum Regi semper Augusto, ac Hungariæ, Dalmatiæ etc. „Rempublicam, invictissime ac serenissime princeps ! et omnia humana divina pietate moderari constat atque firmari : unde imperium divina gratia sortiti, subditis sapientia et mansuetudine simili virtute ceteris sollicitudinem soletis impertiri, quatenus et vera religio, et tota res publica cultu dei purissimo et pietate firmata præfulgeant. Quod etsi summorum pontificum providentia ac gloriosissimorum principum eximia singularique virtute absque sancta synodo et absque sanctarum ecclesiarum præsulibus quandoque legitur esse factum, non tam tutum esse arbitramur, ubi schismatis periculosa turbat collisio, seu apostolicæ doctrinæe ac sanctæe fidei catholicæ in dubia quæstione versatur materia, ac universa morum agitur reformatio, sacras et universales vel præterire vel negligere synodos, cum præser- tim in excidendis tantorum malorum radicibus inconcussam semper præbuerunt operam et super humanas vires efficacem. Testantur hæc omnes synodici codices earum synodorum, quæ Hierosolymis per apostolos, quæ per successores episcopos, doctores ac sanctos patres apud Nicæam, Ephesum, Chalcedonem ac ceteras orientis et occidentis urbes quondam habitæ sunt. Sed hoc novissime probavit sacrum et universale Constantiense concilium, in quo, diri- gente et moderante Vestra Imperiali Majestate, ecclesia catholica, schismatum et hæresum turbinibus et procellis agitata, feliciori tandem statu et optatiore pace conquievit. In eo namque excisa est illa contagiosa pestis, quæ summam cathedram ambire faciens sectam tenebat ecclesiam, sopita est pro parte multiplex et varia de sancta fide dubitatio, inchoata est totius postremo ecclesiastici status reparatio, et institutis et moribus. Cumque maxima restarent agenda, atque arduitate sublimia, et quæ pro illo tempore compleri non valerent, visum est oportere atque diffinitum, ut sacra synodus vel prorogaretur, vel denuo vocata in quinquennium Papiæ frequens et celebris conveniret. Necesse siquidem videbatur, quod inspirante sancto spiritu sacra et universalis synodus agere coeperat, sub eodem numine perficere, atque ea jacere fundamenta, quibus omnis talis quæstio vana subtiliter proposita inquisitione solveretur, vera autem et deo amica catholica fides firmaretur, atque universus ecclesiæ sanctæe status in decus antiquum et pristinam revocaretur integri- tatem. Quæ tanto aliis omnibus meliora sunt, quanto solent humanis divina præcellere. Et in his perficiendis Imperatoria Celsitudo maxime debet intendere; hoc enim Vestrum *) Confer Codicem Universitatis Basiliensis E. I. 1-k, fol. 330.
6 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 7. *) 1422. 13. Mai. commisimus, et apud summum pontificem sacramque futuram synodum, et apud Vestram Imperatoriam Majestatem gerenda. Dignetur itaque ejusdem Majestatis Serenitas devotum oratorem et capellanum Vestrum, ad se, doctoratu doctrinisque orthodoxæ fidei deco- ratum, post gravissimos studii labores redeuntem, habere recommissum, epistolam nostram de manu sua solita clementia suscipientes ac præstantes dicendis per eum pro parte nostra certam fidem. Vestræ Majestatis Serenitatem tueatur et conservet summa trinitas feliciter. Scriptum Parisius in nostra generali ut supra etc. Vestræe Imperatoriæ Majestatis humiles et benivoli, Rector et universitas studii Parisiensis." Epistola ad Imperatorem pro parte universitatis Parisiensis pro convocatione concilii Papiæ celebrandi, missa eidem per manus præfati magistri Johannis de Ragusio. „Serenissimo atque invictissimo principi, Sigismundo, Romanorum Regi semper Augusto, ac Hungariæ, Dalmatiæ etc. „Rempublicam, invictissime ac serenissime princeps ! et omnia humana divina pietate moderari constat atque firmari : unde imperium divina gratia sortiti, subditis sapientia et mansuetudine simili virtute ceteris sollicitudinem soletis impertiri, quatenus et vera religio, et tota res publica cultu dei purissimo et pietate firmata præfulgeant. Quod etsi summorum pontificum providentia ac gloriosissimorum principum eximia singularique virtute absque sancta synodo et absque sanctarum ecclesiarum præsulibus quandoque legitur esse factum, non tam tutum esse arbitramur, ubi schismatis periculosa turbat collisio, seu apostolicæ doctrinæe ac sanctæe fidei catholicæ in dubia quæstione versatur materia, ac universa morum agitur reformatio, sacras et universales vel præterire vel negligere synodos, cum præser- tim in excidendis tantorum malorum radicibus inconcussam semper præbuerunt operam et super humanas vires efficacem. Testantur hæc omnes synodici codices earum synodorum, quæ Hierosolymis per apostolos, quæ per successores episcopos, doctores ac sanctos patres apud Nicæam, Ephesum, Chalcedonem ac ceteras orientis et occidentis urbes quondam habitæ sunt. Sed hoc novissime probavit sacrum et universale Constantiense concilium, in quo, diri- gente et moderante Vestra Imperiali Majestate, ecclesia catholica, schismatum et hæresum turbinibus et procellis agitata, feliciori tandem statu et optatiore pace conquievit. In eo namque excisa est illa contagiosa pestis, quæ summam cathedram ambire faciens sectam tenebat ecclesiam, sopita est pro parte multiplex et varia de sancta fide dubitatio, inchoata est totius postremo ecclesiastici status reparatio, et institutis et moribus. Cumque maxima restarent agenda, atque arduitate sublimia, et quæ pro illo tempore compleri non valerent, visum est oportere atque diffinitum, ut sacra synodus vel prorogaretur, vel denuo vocata in quinquennium Papiæ frequens et celebris conveniret. Necesse siquidem videbatur, quod inspirante sancto spiritu sacra et universalis synodus agere coeperat, sub eodem numine perficere, atque ea jacere fundamenta, quibus omnis talis quæstio vana subtiliter proposita inquisitione solveretur, vera autem et deo amica catholica fides firmaretur, atque universus ecclesiæ sanctæe status in decus antiquum et pristinam revocaretur integri- tatem. Quæ tanto aliis omnibus meliora sunt, quanto solent humanis divina præcellere. Et in his perficiendis Imperatoria Celsitudo maxime debet intendere; hoc enim Vestrum *) Confer Codicem Universitatis Basiliensis E. I. 1-k, fol. 330.
Strana 7
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. decet Imperium, ut subjectorum sibi providentia ex his, quæ ad deum pertinent, sumant initium. Convenit itaque, gloriosissime ac Christianissime Imperator! ut universi præe- sules, doctores et archimandritæ, qui sub Vestro degunt imperio, et in doctrina et scientia rectæ et immaculatæ fidei apud cunctos eminent, Papiam in præfixo termino absque ulla dilatione convenire festinent : ut illis concurrentibus, et subtilissime investigantibus atque quærentibus, omnis de medio error contrarius auferatur, catholica autem doctrina et ortho- doxa fides atque morum et ecclesiasticæ vitæ sanctimonia salvatori nostro Jesu Christo amicissima solidetur. Ad quod suas quisque vires ultro debet offerre, et illi maxime, quibus rem publicam ecclesiasticam suis partibus deus gerendam credidit. Sacerdotalem enim conventum, ut divus scripsit Theodosius, nonnisi quis mala propria conscientia sauciatus evitat; quod in primis ad eos attinet, quos sanctæe fidei confessio pariter et defensio in vocationem dignitatis ecclesiæ detinet obstrictos. Et quamvis credentibus sufficeret ad utilitatem fidei indiscussa symbolorum perspectio, ad confessionem pii dog- matis devotos pertrahens animos : his tamen, qui doctrinam rectam pervertere moliuntur, ad singula, quæ male pariunt, oportet occurrere et eorum objectis congrua quoque pro- videre. Nam si omnes essent contenti fidei constituto, et pietatis semitam nulla inno- vatione turbarent, deceret ecclesiæ filios nihil amplius excogitare, quam quod per symbolum constat esse declaratum. Sed quia multum a recta linea per anfractos errores exorbitant, novum quoddam sibimet iter mendacii constituentes: necesse est sacrarum synodorum auctoritate rursus eos dirigere, commentaque eorum salutaribus oppositionibus refutare. Deinde quam lapsi sint ecclesiæ mores, quantumque præcipitium fecerint patrum instituta veterum, quis non videat? tantum enim distare videntur a suis originibus, quantum ab iisdem elongata sunt temporibus, ut pristinæ formæ atque antiqui splendoris sola jam nomina teneamus. Neque videatur tanta jactura ullum, nisi quod dederit sacra synodus, remedium passura. Hoc itaque, serenissime atque invictissime princeps! exspectamus, hoc postu- lamus et hortamur, hoc cetera regna optare, imo totus orbis præstolari videtur, ut quod in sacro Constantiensi concilio Vestra sapientia consulente et imperiali auctoritate mode- rante pro universali totius ecclesiæ statu rite sancteque inchoatum est, compleatur, et rejecta omnis impuri dogmatis conturbatione, munda pietatis et orationis justitia in cordibus catholicis reservetur, ut deinde imperialibus Vestris apicibus sanctissimum dominum nostrum summum pontificem sacrumque dominorum cardinalium collegium, ac universos Christianitatis reges et principes ecclesiasticos atque seculares hortemini, et eos præcipue, qui Vestro subsunt Imperio, pro sancta synodo celebranda Papiam convenire faciatis, omnem favorem, omne auxilium, omnem operam, quam verticis imperialis summitas præbere poterit, futuro tam sancto concilio præstantes. Sanctus sacrorum conciliorum auctor spiritus intentionem Vestram feliciter dirigere dignetur, serenissime atque invictissime Imperator ! Scriptum Parisius, in generali nostra congregatione apud sanctum Maturinum ut supra. Vestræ Imperatoriæ Majestatis humiles et benivoli, Rector et universitas studii Parisiensis." Præfati igitur oratores universitatis prædictæ, venientes Romam, tam in publica audientia, quam ad partem, exactam fecerunt diligentiam, et apud dominum Martinum, et apud singulos cardinales, urgentes adducendo persuasiones, ut patet in quadam propo- sitione, quæ incipit: "Ini consilium, coge concilium;" quam certe præfatus magister
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. decet Imperium, ut subjectorum sibi providentia ex his, quæ ad deum pertinent, sumant initium. Convenit itaque, gloriosissime ac Christianissime Imperator! ut universi præe- sules, doctores et archimandritæ, qui sub Vestro degunt imperio, et in doctrina et scientia rectæ et immaculatæ fidei apud cunctos eminent, Papiam in præfixo termino absque ulla dilatione convenire festinent : ut illis concurrentibus, et subtilissime investigantibus atque quærentibus, omnis de medio error contrarius auferatur, catholica autem doctrina et ortho- doxa fides atque morum et ecclesiasticæ vitæ sanctimonia salvatori nostro Jesu Christo amicissima solidetur. Ad quod suas quisque vires ultro debet offerre, et illi maxime, quibus rem publicam ecclesiasticam suis partibus deus gerendam credidit. Sacerdotalem enim conventum, ut divus scripsit Theodosius, nonnisi quis mala propria conscientia sauciatus evitat; quod in primis ad eos attinet, quos sanctæe fidei confessio pariter et defensio in vocationem dignitatis ecclesiæ detinet obstrictos. Et quamvis credentibus sufficeret ad utilitatem fidei indiscussa symbolorum perspectio, ad confessionem pii dog- matis devotos pertrahens animos : his tamen, qui doctrinam rectam pervertere moliuntur, ad singula, quæ male pariunt, oportet occurrere et eorum objectis congrua quoque pro- videre. Nam si omnes essent contenti fidei constituto, et pietatis semitam nulla inno- vatione turbarent, deceret ecclesiæ filios nihil amplius excogitare, quam quod per symbolum constat esse declaratum. Sed quia multum a recta linea per anfractos errores exorbitant, novum quoddam sibimet iter mendacii constituentes: necesse est sacrarum synodorum auctoritate rursus eos dirigere, commentaque eorum salutaribus oppositionibus refutare. Deinde quam lapsi sint ecclesiæ mores, quantumque præcipitium fecerint patrum instituta veterum, quis non videat? tantum enim distare videntur a suis originibus, quantum ab iisdem elongata sunt temporibus, ut pristinæ formæ atque antiqui splendoris sola jam nomina teneamus. Neque videatur tanta jactura ullum, nisi quod dederit sacra synodus, remedium passura. Hoc itaque, serenissime atque invictissime princeps! exspectamus, hoc postu- lamus et hortamur, hoc cetera regna optare, imo totus orbis præstolari videtur, ut quod in sacro Constantiensi concilio Vestra sapientia consulente et imperiali auctoritate mode- rante pro universali totius ecclesiæ statu rite sancteque inchoatum est, compleatur, et rejecta omnis impuri dogmatis conturbatione, munda pietatis et orationis justitia in cordibus catholicis reservetur, ut deinde imperialibus Vestris apicibus sanctissimum dominum nostrum summum pontificem sacrumque dominorum cardinalium collegium, ac universos Christianitatis reges et principes ecclesiasticos atque seculares hortemini, et eos præcipue, qui Vestro subsunt Imperio, pro sancta synodo celebranda Papiam convenire faciatis, omnem favorem, omne auxilium, omnem operam, quam verticis imperialis summitas præbere poterit, futuro tam sancto concilio præstantes. Sanctus sacrorum conciliorum auctor spiritus intentionem Vestram feliciter dirigere dignetur, serenissime atque invictissime Imperator ! Scriptum Parisius, in generali nostra congregatione apud sanctum Maturinum ut supra. Vestræ Imperatoriæ Majestatis humiles et benivoli, Rector et universitas studii Parisiensis." Præfati igitur oratores universitatis prædictæ, venientes Romam, tam in publica audientia, quam ad partem, exactam fecerunt diligentiam, et apud dominum Martinum, et apud singulos cardinales, urgentes adducendo persuasiones, ut patet in quadam propo- sitione, quæ incipit: "Ini consilium, coge concilium;" quam certe præfatus magister
Strana 8
8 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 8. 1423. 25. Mart. Johannes publice proposuit, ut dictum concilium Papiense celebraretur et debitam haberet prosecutionem. Et quia præfatus dominus Martinus lente et tepide ad rem videbatur agere, præfatus magister Johannes decrevit in curia remanere, ad quotidie instandum et sollicitandum; et mansit ibidem, non sine gravibus laboribus et expensis, nec sine gravi indignatione summi pontificis et multorum aliorum, quibus celebratio sacri concilii displicebat, a festo sancti Andreæ apostoli (1422) usque ad principium Aprilis (1423). Qui tantum sua sollicitudine apud summum pontificem effecit et alios dominos, quod appropinquante fine quinquennii et instante termino inchoationis concilii Papiensis, præfatus summus pontifex instituit et deputavit quatuor prælatos, qui vice et nomine suo deberent in termino Papiæ comparere et ibidem in concilio generali præsidere. Quorum institutio et auctoritas patent ex literis, quarum tenor sequitur et est talis : Martinus episcopus, servus servorum dei, venerabilibus fratribus, Petro archiepiscopo Cretensi et Jacobo episcopo Spoletano, et dilectis filiis Petro de Columna, abbati mona- sterii Sancti Petri de Rosacio Aquilegiensis diocesis, nec non Petro de Florentia ordinis fratrum Prædicatorum et sacræe paginæ professori et ejusdem ordinis generali ministro, nostris et apostolicæ sedis nuntiis, salutem et apostolicam benedictionem. Dum onus universalis gregis dominici superna dispensatione nobis injunctum diligenter attendimus et nostrum prospicimus imperfectum, videntes quod nequimus circa singula per nos ipsos exsolvere debitum apostolicæ servitutis , nonnunquam viros celebres, notabiles et insignes scientia et dignitate præeditos et virtute conspicuos, de quorum experta fide, sapientia, altitudine consilii et scientiæ claritate firmam spem plenamque fiduciam obtinemus, in partem negotiorum et rerum bene gerendarum, statum nostrum et ecclesiæ concernen- tium assumimus, ut per ipsos vices nostras supplentes et ipsorum reparatione nos alle- viantes nostri oneris gravitate, ministerium nobis commissum favente divina gratia facilius et efficacius exequi valeamus. Dudum siquidem generale Constantiense concilium ex certis causis tunc expressis inter cetera statuit et decrevit, iterum generale concilium ad quin- quennium ex tunc proxime secuturum, in loco per mensem ante finem ejusdem concilii per Romanum pontificem declarando fore solemniter celebrandum, ut ea, quæ circa statum et bonum publicum ecclesiæ sanctæ dei agenda et expedienda restabant, matura possent declaratione compleri; et deinde nos, qui in eodem concilio divina disponente clementia fuimus ad apicem summi apostolatus assumti, eidem Constantiensi concilio præsidentes, locum tunc proxime celebrandi concilii, eodem Constantiensi approbante et consentiente concilio, civitatem Papiensem deputavimus et etiam assignavimus, statuentes et etiam decernentes, quod prælati et alii, qui ad generalia concilia debent convocari prædicto tempore ad ipsam civitatem accedere tenerentur, prout in decreto dicti concilii et aliis nostris literis desuper confectis plenius continetur. Cum autem finis præfati quinquennii, quo concilium ipsum in eadem civitate tenendum et celebrandum fore statutum fuit, instare noscatur, nosque semper mente gesserimus, prout continuo gerimus, in ipso futuro concilio juxta cordis nostri desiderium interesse, ad delibera- tionem et ordinationem dicti Constantiensis concilii super hoc habitas, puro corde et recta intentione adimplere cupiamus; cumque propter gravissima et urgentissima super- venientia impedimenta et obstacula summe prementia et concernentia statum nostrum et ejusdem ecclesiæ, quæ cum putabamus cessare debere, graviora magis quotidie
8 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 8. 1423. 25. Mart. Johannes publice proposuit, ut dictum concilium Papiense celebraretur et debitam haberet prosecutionem. Et quia præfatus dominus Martinus lente et tepide ad rem videbatur agere, præfatus magister Johannes decrevit in curia remanere, ad quotidie instandum et sollicitandum; et mansit ibidem, non sine gravibus laboribus et expensis, nec sine gravi indignatione summi pontificis et multorum aliorum, quibus celebratio sacri concilii displicebat, a festo sancti Andreæ apostoli (1422) usque ad principium Aprilis (1423). Qui tantum sua sollicitudine apud summum pontificem effecit et alios dominos, quod appropinquante fine quinquennii et instante termino inchoationis concilii Papiensis, præfatus summus pontifex instituit et deputavit quatuor prælatos, qui vice et nomine suo deberent in termino Papiæ comparere et ibidem in concilio generali præsidere. Quorum institutio et auctoritas patent ex literis, quarum tenor sequitur et est talis : Martinus episcopus, servus servorum dei, venerabilibus fratribus, Petro archiepiscopo Cretensi et Jacobo episcopo Spoletano, et dilectis filiis Petro de Columna, abbati mona- sterii Sancti Petri de Rosacio Aquilegiensis diocesis, nec non Petro de Florentia ordinis fratrum Prædicatorum et sacræe paginæ professori et ejusdem ordinis generali ministro, nostris et apostolicæ sedis nuntiis, salutem et apostolicam benedictionem. Dum onus universalis gregis dominici superna dispensatione nobis injunctum diligenter attendimus et nostrum prospicimus imperfectum, videntes quod nequimus circa singula per nos ipsos exsolvere debitum apostolicæ servitutis , nonnunquam viros celebres, notabiles et insignes scientia et dignitate præeditos et virtute conspicuos, de quorum experta fide, sapientia, altitudine consilii et scientiæ claritate firmam spem plenamque fiduciam obtinemus, in partem negotiorum et rerum bene gerendarum, statum nostrum et ecclesiæ concernen- tium assumimus, ut per ipsos vices nostras supplentes et ipsorum reparatione nos alle- viantes nostri oneris gravitate, ministerium nobis commissum favente divina gratia facilius et efficacius exequi valeamus. Dudum siquidem generale Constantiense concilium ex certis causis tunc expressis inter cetera statuit et decrevit, iterum generale concilium ad quin- quennium ex tunc proxime secuturum, in loco per mensem ante finem ejusdem concilii per Romanum pontificem declarando fore solemniter celebrandum, ut ea, quæ circa statum et bonum publicum ecclesiæ sanctæ dei agenda et expedienda restabant, matura possent declaratione compleri; et deinde nos, qui in eodem concilio divina disponente clementia fuimus ad apicem summi apostolatus assumti, eidem Constantiensi concilio præsidentes, locum tunc proxime celebrandi concilii, eodem Constantiensi approbante et consentiente concilio, civitatem Papiensem deputavimus et etiam assignavimus, statuentes et etiam decernentes, quod prælati et alii, qui ad generalia concilia debent convocari prædicto tempore ad ipsam civitatem accedere tenerentur, prout in decreto dicti concilii et aliis nostris literis desuper confectis plenius continetur. Cum autem finis præfati quinquennii, quo concilium ipsum in eadem civitate tenendum et celebrandum fore statutum fuit, instare noscatur, nosque semper mente gesserimus, prout continuo gerimus, in ipso futuro concilio juxta cordis nostri desiderium interesse, ad delibera- tionem et ordinationem dicti Constantiensis concilii super hoc habitas, puro corde et recta intentione adimplere cupiamus; cumque propter gravissima et urgentissima super- venientia impedimenta et obstacula summe prementia et concernentia statum nostrum et ejusdem ecclesiæ, quæ cum putabamus cessare debere, graviora magis quotidie
Strana 9
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 9 provenerunt, ac ob alias etiam rationabiles causas, quas sub silentio præterimus, non solum nos, sicut semper desideravimus, prout etiam ferventi animo desideramus, ad civitatem ipsam pro tenendo et celebrando ibidem concilio generali de præesenti non pos- sumus personaliter proficisci, verum etiam aliqui ex venerabilibus fratribus nostris Sanctæ Romanæ ecclesiæ cardinalibus, qui nomine nostro deo duce ad ipsum concilium profecturi sunt, præmissis obstantibus impedimentis, in termino tenendi concilii constituto illic accedere, et tam cito, sicut tantæ rei gravitas postulabat, versus civitatem ipsam iter arripere nequiverunt: et propterea considerantes grandia virtutum merita, quibus personas vestras altissimus insignivit, ac sperantes indubie, quod vos, quos potentes quidem opere et sermone, in magnis expertos et arduis nostris et ipsius ecclesiæ negotiis præcipua fidelitate diutius comprobatos et circumspectionis industria, morum elegantia, bene geren- darum rerum experientia et maturitate consilii insignitos esse cognoscimus, quæ pro statu honoreque nostro et ejusdem ecclesiæ vobis committenda duxerimus, cum omni sapientia, diligentia atque fide laudabiliter exequemini, et vestrum quilibet, quantum in eo fuerit, exequetur, pro vestrarum consideratione virtutum, vobis a domino in abundantia concessarum, vos nostros et apostolicæ sedis nuntios defratrum nostrorum consilio, auctoritate apostolica tenore præsentium facimus, constituimus et etiam ordinamus, vosque ad civitatem prædictam pro futuro ibidem auctore domino tenendo et celebrando concilio generali, juxta deliberationem et ordinationem prædictas, tamquam pacis angelos providimus destinandos. Et cum super omnia in ipso concilio futuro ad reformandum statum ecclesiasticum, qui hoc tempore ... . videtur, abundante nequitia et frigescente omni caritate, suscitatis inter fideles bellis et discordiis, ac invalescente in pluribus mundi partibus hæretica pravitate, animum intendamus, super qua re, quantum cum deo potuimus, dedimus operam efficacem: vobis nomine et auctoritate nostris ipsi concilio præsidendi, ac in eo pro vestra sapientia illa proponendi, deliberandi, ordinandi, statuendi et decer- nendi, quæ ad laudem et honorem dei et conservationem et augmentum religionis et fidei Christianæ, reformationem quoque cleri et ecclesiastici status in moribus et vita, necnon reductionem orientalis ecclesiæ et quorumlibet aliorum oberrantium ad gremium ecclesiæ militantis ac conservationem ecclesiasticæ libertatis, salutem quoque, quietem et pacem regnorum, regum, ducum et principum et quorumlibet fidelium populorum noveritis pertinere, ac etiam ibidem cum debita maturitate et deliberatione, prout in tanta re convenit, ea omnia proponendi, decernendi, concludendi et exequendi, per quæ hæreses et errores tam de Bohemiæ, quam de quibusvis aliis regnis, provinciis et locis quibus- libet penitus exstirpentur, et nihilominus de præmissis hæresum et quibusvis aliis causis fidem catholicam quomodolibet concernentibus cum consilio dicti concilii cognoscendi, illasque per vos et alios deputandos a vobis audiendi, dicendi et fine debito terminandi, contradictores quoslibet et rebelles cujuscunque status, gradus vel præeminentiæ vel conditionis existant et quavis ecclesiastica vel mundana dignitate præfulgeant, auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam et alia juris remedia, appellatione postposita compes- cendi, ac super hiis quotiens opus fuerit, auxilium brachii secularis invocandi, et alia omnia et singula in eodem futuro concilio agenda tractandi, disponendi, statuendi, declarandi, decernendi et concludendi, quæ in præmissis pro statu nostro et ejusdem ecclesiæ ac salute fidelium animarum, exstirpatione hæresum et errorum de agro dominico, Scriptores I. 2
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 9 provenerunt, ac ob alias etiam rationabiles causas, quas sub silentio præterimus, non solum nos, sicut semper desideravimus, prout etiam ferventi animo desideramus, ad civitatem ipsam pro tenendo et celebrando ibidem concilio generali de præesenti non pos- sumus personaliter proficisci, verum etiam aliqui ex venerabilibus fratribus nostris Sanctæ Romanæ ecclesiæ cardinalibus, qui nomine nostro deo duce ad ipsum concilium profecturi sunt, præmissis obstantibus impedimentis, in termino tenendi concilii constituto illic accedere, et tam cito, sicut tantæ rei gravitas postulabat, versus civitatem ipsam iter arripere nequiverunt: et propterea considerantes grandia virtutum merita, quibus personas vestras altissimus insignivit, ac sperantes indubie, quod vos, quos potentes quidem opere et sermone, in magnis expertos et arduis nostris et ipsius ecclesiæ negotiis præcipua fidelitate diutius comprobatos et circumspectionis industria, morum elegantia, bene geren- darum rerum experientia et maturitate consilii insignitos esse cognoscimus, quæ pro statu honoreque nostro et ejusdem ecclesiæ vobis committenda duxerimus, cum omni sapientia, diligentia atque fide laudabiliter exequemini, et vestrum quilibet, quantum in eo fuerit, exequetur, pro vestrarum consideratione virtutum, vobis a domino in abundantia concessarum, vos nostros et apostolicæ sedis nuntios defratrum nostrorum consilio, auctoritate apostolica tenore præsentium facimus, constituimus et etiam ordinamus, vosque ad civitatem prædictam pro futuro ibidem auctore domino tenendo et celebrando concilio generali, juxta deliberationem et ordinationem prædictas, tamquam pacis angelos providimus destinandos. Et cum super omnia in ipso concilio futuro ad reformandum statum ecclesiasticum, qui hoc tempore ... . videtur, abundante nequitia et frigescente omni caritate, suscitatis inter fideles bellis et discordiis, ac invalescente in pluribus mundi partibus hæretica pravitate, animum intendamus, super qua re, quantum cum deo potuimus, dedimus operam efficacem: vobis nomine et auctoritate nostris ipsi concilio præsidendi, ac in eo pro vestra sapientia illa proponendi, deliberandi, ordinandi, statuendi et decer- nendi, quæ ad laudem et honorem dei et conservationem et augmentum religionis et fidei Christianæ, reformationem quoque cleri et ecclesiastici status in moribus et vita, necnon reductionem orientalis ecclesiæ et quorumlibet aliorum oberrantium ad gremium ecclesiæ militantis ac conservationem ecclesiasticæ libertatis, salutem quoque, quietem et pacem regnorum, regum, ducum et principum et quorumlibet fidelium populorum noveritis pertinere, ac etiam ibidem cum debita maturitate et deliberatione, prout in tanta re convenit, ea omnia proponendi, decernendi, concludendi et exequendi, per quæ hæreses et errores tam de Bohemiæ, quam de quibusvis aliis regnis, provinciis et locis quibus- libet penitus exstirpentur, et nihilominus de præmissis hæresum et quibusvis aliis causis fidem catholicam quomodolibet concernentibus cum consilio dicti concilii cognoscendi, illasque per vos et alios deputandos a vobis audiendi, dicendi et fine debito terminandi, contradictores quoslibet et rebelles cujuscunque status, gradus vel præeminentiæ vel conditionis existant et quavis ecclesiastica vel mundana dignitate præfulgeant, auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam et alia juris remedia, appellatione postposita compes- cendi, ac super hiis quotiens opus fuerit, auxilium brachii secularis invocandi, et alia omnia et singula in eodem futuro concilio agenda tractandi, disponendi, statuendi, declarandi, decernendi et concludendi, quæ in præmissis pro statu nostro et ejusdem ecclesiæ ac salute fidelium animarum, exstirpatione hæresum et errorum de agro dominico, Scriptores I. 2
Strana 10
10 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 1423. reductione oberrantium populorum, conservatione ecclesiasticæ libertatis ac pro quieto statu reipublicæ Christianæ, necnon reformatione status ecclesiastici in omnibus membris suis, noveritis profutura, plenam et liberam auctoritate prædicta tenore præsentium concedimus potestatem; ratum et gratum habituri, quidquid per vos in eodem concilio nostro nomine propositum, ordinatum, statutum, deliberatum ac decretum fuerit et con- clusum, idque faciemus auctore domino usque ad satisfactionem condignam inviolabiliter observari. Quocirca, venerabiles fratres et dilecti filii! quos status honorisque nostri et ecclesiæ laudabili operum experientia cognovimus eximios zelatores, Vestræe discretioni per apostolica scripta mandamus, quatenus injunctum vobis ministerium laboris hujusmodi, pro divina et dictæ sedis ac nostra reverentia, sic in eodem futuro concilio dicto nostro nomine pro tempore præsidentes ad honorem dei, ecclesiæ atque nostrum, juxta datam vobis a domino prudentiam laudabiliter exequamini, quod ex vestris fructuosis operibus fructus optati perveniant, vosque deinde illam, quæ pias causas agentibus superna retri- butione impenditur, gloriam consequi mereamini feliciter æterne. Datum Romæ apud sanctum Petrum, viij Kalendas Aprilis, pontificatus nostri anno sexto." Quibus sic institutis, placuit eidem summo pontifici, ut præfatus magister Johannes in termino eodem Papiam accederet et in inchoatione concilii primum sermonem faceret; quem et fecit, et incipit: „Fiet unum ovile et unus pastor" etc. Fuit autem dictum Papiense concilium inchoatum anno domini millesimo qua- dringentesimo XXiij", die XXiij Aprilis, præsentibus quatuor præedictis papæ ambas- siatoribus et præsidentibus, ac quam pluribus aliis episcopis, abbatibus, prælatis, doctoribus et ambassiatoribus diversarum nationum, cum processione solemni et missa de spiritu sancto, concurrente maxima multitudine populi. Quia vero in prædicta inchoa- tione concilii nondum cum illustri duce Mediolani, nec etiam cum civibus Papiensibus conventum fuerat nec concordatum de salvis conductibus et aliis opportunis et necessariis, coeptum fuit ab his. Cum autem de prædictis ageretur et aliis, quæ ad stabilimentum et prosecutionem atque ordinem dicti concilii opportuna videbantur, pestis coepit modo hunc modo illum in civitate tangere et successive invalescere ; ita quod postpositis omnibus oportuit de translatione concilii agitare et tractare. Ubi autem de hujusmodi peste et tractatu translationis illustris princeps dux Mediolani advertit, illico misit Papiam abbatem sancti Ambrosii de Mediolano cum literis credentialibus ad sacrum concilium. Et XXi mensis Junii, congregatis in simul præfatis præsidentibus et aliis prælatis ac doctoribus diversarum nationum, idem dominus abbas exposuit magnam benivolenciam, quam præe- fatus illustris princeps habebat ad concilium, et quia dolenter intellexerat in civitate Papiensi epidemiam incepisse, præfatus princeps offerebat sacro concilio omnes civitates et oppida suorum dominiorum, exceptis Brixia et Mediolano, ut ex ipsis quam vellet, sacrum concilium eligeret pro felici prosecutione ejusdem. Quibus sic expositis et oblatis, habiti fuerunt varii tractatus et diversi de loco inter prælatos et supposita concilii. Et tandem cum non possent concordare nationes, in prædictos quatuor præsidentes compro- miserunt, ut videlicet ipsi in natione Italica locum idoneum et opportunum juxta disposi- tionem decreti „Frequens" eligerent et nominarent. Qui præsidentes, habito multorum consilio ac omnibus consideratis et pensatis, civitatem Senensem tamquam magis habilem et idoneam nominaverunt; et sic consensu concurrente nationum, civitas Senensis fuit
10 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 1423. reductione oberrantium populorum, conservatione ecclesiasticæ libertatis ac pro quieto statu reipublicæ Christianæ, necnon reformatione status ecclesiastici in omnibus membris suis, noveritis profutura, plenam et liberam auctoritate prædicta tenore præsentium concedimus potestatem; ratum et gratum habituri, quidquid per vos in eodem concilio nostro nomine propositum, ordinatum, statutum, deliberatum ac decretum fuerit et con- clusum, idque faciemus auctore domino usque ad satisfactionem condignam inviolabiliter observari. Quocirca, venerabiles fratres et dilecti filii! quos status honorisque nostri et ecclesiæ laudabili operum experientia cognovimus eximios zelatores, Vestræe discretioni per apostolica scripta mandamus, quatenus injunctum vobis ministerium laboris hujusmodi, pro divina et dictæ sedis ac nostra reverentia, sic in eodem futuro concilio dicto nostro nomine pro tempore præsidentes ad honorem dei, ecclesiæ atque nostrum, juxta datam vobis a domino prudentiam laudabiliter exequamini, quod ex vestris fructuosis operibus fructus optati perveniant, vosque deinde illam, quæ pias causas agentibus superna retri- butione impenditur, gloriam consequi mereamini feliciter æterne. Datum Romæ apud sanctum Petrum, viij Kalendas Aprilis, pontificatus nostri anno sexto." Quibus sic institutis, placuit eidem summo pontifici, ut præfatus magister Johannes in termino eodem Papiam accederet et in inchoatione concilii primum sermonem faceret; quem et fecit, et incipit: „Fiet unum ovile et unus pastor" etc. Fuit autem dictum Papiense concilium inchoatum anno domini millesimo qua- dringentesimo XXiij", die XXiij Aprilis, præsentibus quatuor præedictis papæ ambas- siatoribus et præsidentibus, ac quam pluribus aliis episcopis, abbatibus, prælatis, doctoribus et ambassiatoribus diversarum nationum, cum processione solemni et missa de spiritu sancto, concurrente maxima multitudine populi. Quia vero in prædicta inchoa- tione concilii nondum cum illustri duce Mediolani, nec etiam cum civibus Papiensibus conventum fuerat nec concordatum de salvis conductibus et aliis opportunis et necessariis, coeptum fuit ab his. Cum autem de prædictis ageretur et aliis, quæ ad stabilimentum et prosecutionem atque ordinem dicti concilii opportuna videbantur, pestis coepit modo hunc modo illum in civitate tangere et successive invalescere ; ita quod postpositis omnibus oportuit de translatione concilii agitare et tractare. Ubi autem de hujusmodi peste et tractatu translationis illustris princeps dux Mediolani advertit, illico misit Papiam abbatem sancti Ambrosii de Mediolano cum literis credentialibus ad sacrum concilium. Et XXi mensis Junii, congregatis in simul præfatis præsidentibus et aliis prælatis ac doctoribus diversarum nationum, idem dominus abbas exposuit magnam benivolenciam, quam præe- fatus illustris princeps habebat ad concilium, et quia dolenter intellexerat in civitate Papiensi epidemiam incepisse, præfatus princeps offerebat sacro concilio omnes civitates et oppida suorum dominiorum, exceptis Brixia et Mediolano, ut ex ipsis quam vellet, sacrum concilium eligeret pro felici prosecutione ejusdem. Quibus sic expositis et oblatis, habiti fuerunt varii tractatus et diversi de loco inter prælatos et supposita concilii. Et tandem cum non possent concordare nationes, in prædictos quatuor præsidentes compro- miserunt, ut videlicet ipsi in natione Italica locum idoneum et opportunum juxta disposi- tionem decreti „Frequens" eligerent et nominarent. Qui præsidentes, habito multorum consilio ac omnibus consideratis et pensatis, civitatem Senensem tamquam magis habilem et idoneam nominaverunt; et sic consensu concurrente nationum, civitas Senensis fuit
Strana 11
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 11 electa pro continuatione dicti concilii Papiæ inchoati, atque in crastinum, videlicet XXij die mensis Junii 1423 de mane, celebrata missa de spiritu sancto, fuit tenta sessio, in qua fuit lectum per dominum Andream episcopum Poznaniensem in ambone decretum translationis præfatæe civitatis, cujus tenor sequitur in hæc verba : „Sacrosancta synodus generalis Papiensis, in spiritu sancto legitime congregata, universalem ecclesiam repræsentans, causa pestis inibi notorie vigentis ipsam civitatem Papiensem mutat, et loco ipsius civitatem Senarum in natione Italica consistentem, tam- quam habilem et locum sufficientem, pro continuatione ejusdem sacri concilii tenore præ- sentium eligit atque deputat." Quo decreto perlecto, præsidentes nationum quilibet pro natione sua, loco et ordine suo, responderunt placet; videlicet pro natione Italica dominus archi- episcopus Cretensis, pro natione Gallicana Philibertus episcopus Ambionensis, pro natione Germanica magister Conradus de Suzato, doctor in theologia, pro natione Anglicana dominus Ricardus episcopus Linconiensis; nullus autem adhuc venerat pro natione His- panica. 9. 1423. 22. Jun. Facta autem prædicta translatione infra tres dies quasi omnes de concilio recesserunt versus Senas. Venientibus autem Florentiam quatuor præsidentibus papæ et principalibus suppositis, qui fuerant Papiæ, deliberaverunt mittere concito aliquos prælatos ad summum pontificem, ad persuadendum Suæ Sanctitati, ut omnino veniret personaliter Senas et sacro interesset concilio. Et fuerunt missi dominus Jacobus de Camplo, episcopus Spole- tanus, unus ex præsidentibus, ac dominus ac magister Bernhardus prior Burdegalensis. Qui in brevi dierum spatio a curia Senas reversi, retulerunt optimam dispositionem domini Martini, et quod omnino sacro concilio disponebat interesse cum tota sua curia; et ita per omnes sperabatur. Quæ spes per amplius fuit aucta ex literis, quas idem dominus Martinus diversis prælatis scripsit per Christianitatem, quarum sententia ex tenore unius patebit, quam scripsit domino archiepiscopo Coloniensi, in forma, quæ sequitur : „Copia Bullæ missæ archiepiscopo Coloniensi." „Martinus episcopus, servus servorum dei, venerabili fratri Theoderico archi- episcopo Coloniensi, salutem et apostolicam benedictionem. Dum ex ordinatione nostra in civitate Papiensi coeptum esset generale concilium celebrari, pestilentia, de qua ibi suspicio fuerat etiam anno præterito, mordaciter civitatem lædere coepit. Qua re per se ipsam manifesta, et insuper per dilectum filium nobilem virum ducem Mediolanensem nuntiata prælatis, qui ibi aderant congregati, etiam non minus proximis civitatibus aliis de simili infectione suspectis et maculatis, nec non aliis quibusdam legitimis existentibus causis, concilium ipsum per prælatos eosdem cum maturo consilio ad civitatem Senensem translatum fuit, sicut credimus ad tuam notitiam fuisse deductum. Nos autem, cum præ- fata civitas Senensis aëris salubritate, fide, libertate, liberalitate civium et ceterarum rerum necessariarum multum ad hoc negotium idonea sit, translationem hujusmodi appro- bantes, decrevimus, quod in ea perficiatur et in dei nomine celebretur hoc generale concilium, in quo intendimus personaliter interesse. Quod Fraternitati Tuæ, cui non dubitamus curae esse nostram et Romanæ ecclesiæ dignitatem, significare voluimus, sperantes auctore domino Senis esse, cum literas istas leges. Et quoniam nobis asseritur te Papiam fuisse venturum, te hortamur, ut velis Senas similiter te conferre, et consuf- 10. 1423. 25. Jul. 2 .
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 11 electa pro continuatione dicti concilii Papiæ inchoati, atque in crastinum, videlicet XXij die mensis Junii 1423 de mane, celebrata missa de spiritu sancto, fuit tenta sessio, in qua fuit lectum per dominum Andream episcopum Poznaniensem in ambone decretum translationis præfatæe civitatis, cujus tenor sequitur in hæc verba : „Sacrosancta synodus generalis Papiensis, in spiritu sancto legitime congregata, universalem ecclesiam repræsentans, causa pestis inibi notorie vigentis ipsam civitatem Papiensem mutat, et loco ipsius civitatem Senarum in natione Italica consistentem, tam- quam habilem et locum sufficientem, pro continuatione ejusdem sacri concilii tenore præ- sentium eligit atque deputat." Quo decreto perlecto, præsidentes nationum quilibet pro natione sua, loco et ordine suo, responderunt placet; videlicet pro natione Italica dominus archi- episcopus Cretensis, pro natione Gallicana Philibertus episcopus Ambionensis, pro natione Germanica magister Conradus de Suzato, doctor in theologia, pro natione Anglicana dominus Ricardus episcopus Linconiensis; nullus autem adhuc venerat pro natione His- panica. 9. 1423. 22. Jun. Facta autem prædicta translatione infra tres dies quasi omnes de concilio recesserunt versus Senas. Venientibus autem Florentiam quatuor præsidentibus papæ et principalibus suppositis, qui fuerant Papiæ, deliberaverunt mittere concito aliquos prælatos ad summum pontificem, ad persuadendum Suæ Sanctitati, ut omnino veniret personaliter Senas et sacro interesset concilio. Et fuerunt missi dominus Jacobus de Camplo, episcopus Spole- tanus, unus ex præsidentibus, ac dominus ac magister Bernhardus prior Burdegalensis. Qui in brevi dierum spatio a curia Senas reversi, retulerunt optimam dispositionem domini Martini, et quod omnino sacro concilio disponebat interesse cum tota sua curia; et ita per omnes sperabatur. Quæ spes per amplius fuit aucta ex literis, quas idem dominus Martinus diversis prælatis scripsit per Christianitatem, quarum sententia ex tenore unius patebit, quam scripsit domino archiepiscopo Coloniensi, in forma, quæ sequitur : „Copia Bullæ missæ archiepiscopo Coloniensi." „Martinus episcopus, servus servorum dei, venerabili fratri Theoderico archi- episcopo Coloniensi, salutem et apostolicam benedictionem. Dum ex ordinatione nostra in civitate Papiensi coeptum esset generale concilium celebrari, pestilentia, de qua ibi suspicio fuerat etiam anno præterito, mordaciter civitatem lædere coepit. Qua re per se ipsam manifesta, et insuper per dilectum filium nobilem virum ducem Mediolanensem nuntiata prælatis, qui ibi aderant congregati, etiam non minus proximis civitatibus aliis de simili infectione suspectis et maculatis, nec non aliis quibusdam legitimis existentibus causis, concilium ipsum per prælatos eosdem cum maturo consilio ad civitatem Senensem translatum fuit, sicut credimus ad tuam notitiam fuisse deductum. Nos autem, cum præ- fata civitas Senensis aëris salubritate, fide, libertate, liberalitate civium et ceterarum rerum necessariarum multum ad hoc negotium idonea sit, translationem hujusmodi appro- bantes, decrevimus, quod in ea perficiatur et in dei nomine celebretur hoc generale concilium, in quo intendimus personaliter interesse. Quod Fraternitati Tuæ, cui non dubitamus curae esse nostram et Romanæ ecclesiæ dignitatem, significare voluimus, sperantes auctore domino Senis esse, cum literas istas leges. Et quoniam nobis asseritur te Papiam fuisse venturum, te hortamur, ut velis Senas similiter te conferre, et consuf- 10. 1423. 25. Jul. 2 .
Strana 12
12 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 11. 1423. Jul. fraganeos tuos requiras et inducas, ut veniant. Datum Romæ, apud sanctam Mariam majorem, Viij Kalendas Augusti, pontificatus nostri anno sexto." Convenientibus autem prælatis et aliis, qui de Papia recesserant, et qui de diversis partibus ad concilium veniebant, fuit concilium per nationes divisum et continuatum. Et adveniente fine mensis et die, in quo juxta ordinationem in Papia factam Senis concilium continuari et inchoari debuisset, videlicet die 21 mensis Julii, cantata fuit missa solemniter de spiritu sancto, præcedente processione totius cleri et populi civitatis; et infra missam sermonem fecit dominus Linconiensis Anglicus. Expleta autem missa fuit tenta sessio, in qua legebatur decretum approbationis tam translationis præcedentis de Papia, quam elec- tionis civitatis Senarum, declarando ipsam esse habilem et idoneam ad dictum concilium continuandum et prosequendum, quodque extunc continuari ac prosequi et esse in dicta civitate Senarum concilium generale intelligatur, respondentibus præsidentibus omnium nationum placet. Post dictam vero sessionem seu continuationem concilii de admittendis ad nationes, atque de more procedendi in eisdem, fuerunt certæ regulæ et ordinationes in singulis avi- zatæ, secundum quas bene et inconfuse procedebatur in agendis. Et quidem nationis Gallicanæ ordo talis erat, — et primo de admittendis ad nationem talis forma habebatur : „Conclusio nationis Gallicanæ in admittendis ad nationem." „Pro scandalis, divisionibus et confusione in natione tollendis, et ut pacifice, ordi- nate et cum matura deliberatione res præsentis sacri concilii ad effectum deducantur, de intrandis et admittendis ad nationem venerabilis natio Gallicana taliter ordinat, disponit et pro conclusione decernit: quod videlicet domini episcopi et superiores ecclesiarum, prælati, abbates ordinis cujuscunque, priores conventuales, doctores et magistri cujus- cunque facultatis in sacris constituti, baccalaurei in sacra theologia formati, necnon licentiati in jure canonico, civili ac medicina etiam in sacris constituti, parochialium ecclesiarum rectores (dummodo aliter fuerint sufficientes et idonei), et regum, principum, militiarum, religionum seu ordinum quorumcunque, baronum, universitatum, privilegiata- rum dominationum et potestatum ac communitatum procuratores , ambassiatores seu oratores, libere et sine impedimento admittantur, si fuerint in sacris. Ceteri vero in sacris ordinibus constituti, moribus et vita idonei, quorum idoneitas nationi discutienda dimittitur et sacro concilio utilis esse credetur, admittantur etc. Et vult prædicta natio, quod de quibuscunque tractatis et deliberatis in eadem, discussis votis singulorum per præesidentem nationis cum deputatis per eandem, idem præsidens referat in natione ea, quæ per meliorem et saniorem partem nationis fuerint deliberata, ut super his, prout eidem nationi placuerit, determinet et concludat." Deinde de modo procedendi in natione sic: „Avisamenta de modo procedendi in nationibus. „Post deliberationem de admittendis ad nationes et ad voces diffinitivas ad nihil videtur esse procedendum, nisi primo in se ordinatis nationibus: videlicet, quod primo natio habeat notarios unum vel plures, qui jurabit suum fideliter exsequi officium, videlicet de inscribendis matriculæ vel libro nationis nomina dominorum prælatorum, ambassiatorum et aliorum ad nationem admittendorum, quodque nullum inscribet sine licentia domini præsidentis et nationis.
12 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 11. 1423. Jul. fraganeos tuos requiras et inducas, ut veniant. Datum Romæ, apud sanctam Mariam majorem, Viij Kalendas Augusti, pontificatus nostri anno sexto." Convenientibus autem prælatis et aliis, qui de Papia recesserant, et qui de diversis partibus ad concilium veniebant, fuit concilium per nationes divisum et continuatum. Et adveniente fine mensis et die, in quo juxta ordinationem in Papia factam Senis concilium continuari et inchoari debuisset, videlicet die 21 mensis Julii, cantata fuit missa solemniter de spiritu sancto, præcedente processione totius cleri et populi civitatis; et infra missam sermonem fecit dominus Linconiensis Anglicus. Expleta autem missa fuit tenta sessio, in qua legebatur decretum approbationis tam translationis præcedentis de Papia, quam elec- tionis civitatis Senarum, declarando ipsam esse habilem et idoneam ad dictum concilium continuandum et prosequendum, quodque extunc continuari ac prosequi et esse in dicta civitate Senarum concilium generale intelligatur, respondentibus præsidentibus omnium nationum placet. Post dictam vero sessionem seu continuationem concilii de admittendis ad nationes, atque de more procedendi in eisdem, fuerunt certæ regulæ et ordinationes in singulis avi- zatæ, secundum quas bene et inconfuse procedebatur in agendis. Et quidem nationis Gallicanæ ordo talis erat, — et primo de admittendis ad nationem talis forma habebatur : „Conclusio nationis Gallicanæ in admittendis ad nationem." „Pro scandalis, divisionibus et confusione in natione tollendis, et ut pacifice, ordi- nate et cum matura deliberatione res præsentis sacri concilii ad effectum deducantur, de intrandis et admittendis ad nationem venerabilis natio Gallicana taliter ordinat, disponit et pro conclusione decernit: quod videlicet domini episcopi et superiores ecclesiarum, prælati, abbates ordinis cujuscunque, priores conventuales, doctores et magistri cujus- cunque facultatis in sacris constituti, baccalaurei in sacra theologia formati, necnon licentiati in jure canonico, civili ac medicina etiam in sacris constituti, parochialium ecclesiarum rectores (dummodo aliter fuerint sufficientes et idonei), et regum, principum, militiarum, religionum seu ordinum quorumcunque, baronum, universitatum, privilegiata- rum dominationum et potestatum ac communitatum procuratores , ambassiatores seu oratores, libere et sine impedimento admittantur, si fuerint in sacris. Ceteri vero in sacris ordinibus constituti, moribus et vita idonei, quorum idoneitas nationi discutienda dimittitur et sacro concilio utilis esse credetur, admittantur etc. Et vult prædicta natio, quod de quibuscunque tractatis et deliberatis in eadem, discussis votis singulorum per præesidentem nationis cum deputatis per eandem, idem præsidens referat in natione ea, quæ per meliorem et saniorem partem nationis fuerint deliberata, ut super his, prout eidem nationi placuerit, determinet et concludat." Deinde de modo procedendi in natione sic: „Avisamenta de modo procedendi in nationibus. „Post deliberationem de admittendis ad nationes et ad voces diffinitivas ad nihil videtur esse procedendum, nisi primo in se ordinatis nationibus: videlicet, quod primo natio habeat notarios unum vel plures, qui jurabit suum fideliter exsequi officium, videlicet de inscribendis matriculæ vel libro nationis nomina dominorum prælatorum, ambassiatorum et aliorum ad nationem admittendorum, quodque nullum inscribet sine licentia domini præsidentis et nationis.
Strana 13
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 13 Item quod adnotabit mensem et diem receptionis et admissionis cujuslibet, reci- piendo copiam mandati, pro quo intrabit, si non fuerit prælatus, qui pro se ipso venerit. Item si fuerit privata persona, nullum habens mandatum, notetur cujus status, gradus sive ordinis sive administrationis fuerit, ut natio semper sit certa de suis suppositis. Item quod deliberationes seu conclusiones nationis fideliter conscribet nil addendo aut minuendo vel mutando, per modum protocolli, ut semper exinde possit facere publica instrumenta ad perpetuam rei memoriam, si opus fuerit. Item suppositis nationis tradet copiam conclusionum, non tamen sine consensu ejusdem nationis. Item servabit pro viribus honorem nationis, quantum cum deo poterit et justitia. Item quod juret conclusiones et secreta nationis nemini extra nationem et sua supposita revelare. Item jurabit omnia cetera, quæ ad nationem intrantes jurabunt. Item quod teneatur notarius nationis petere a notario concilii decreta et conclusa per concilium, sive quæcunque alia scripta concilium et nationem tangentia, et redigere ea in scriptis, ad nutum et mandatum domini præsidentis et nationis. Item quod notarius ex nunc habeat librum nationis, in quo incipiat conscribere personas et conclusiones nationis, modo et forma præscriptis, et formam præsentium juramentorum." Sequuntur juramenta præsidentis nationis: „Præsidens nationis quolibet mense mutandus vel continuandus, in sua assumtione teneatur jurare, quod fideliter et diligenter secundum deum et rectam conscientiam suum debite exequetur officium, ac prout per nationem deliberabitur et concludetur, in nullo mutabit conclusionem et intentionem nationis. Item servabit honorem nationis. Item quando aliquid erit proponendum in natione ad deliberandum, aperiat in natione ipsam materiam, pro et contra ponens rationes si velit ad finem, quod sequentes providentius possint dicere vota, nullatenus tamen declaret, quam partem tenere intendit, . . . . . audita vota, maxime in arduis et in quibus jus tertii læedi posset. Item jurabit, quod servabit et procurabit pacem in natione, quantum ad eum pertinebit et erit possibile. Item quando extra nationem in concilio, vel in nationibus, vel ubicunque alibi proponet conclusionem seu intentionem nationis, nullatenus verbo aut signo, cujus ipse sit opinionis, vel quis, vel qui pro vel contra sint, innuet aut declarabit, sed mere et sincere intentum proponet ejusdem nationis. Item quod non attemtabit diffinire aut determinare, seu pro natione deponere in quocunque negotio aut facto, coram quibuscunque, sine scitu et consensu nationis vel ejusdem deputatorum, nominatorum et electorum per eandem in negotio vel facto nominaliter expresso, sed teneatur fideliter referre nationi dicta vel facta tangentia concilium vel nationem. Item quod nec ipse præsidens, nec aliquis admittendus ad nationem deponat aut se subscribat in aliquo negotio tangente concilium aut nationem, extra nationem et absque scitu et consensu nationis. Item quod teneatur ultima die mensis convocare nationem ad locum nationis pro sui confirmatione vel depositione et alterius electione.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 13 Item quod adnotabit mensem et diem receptionis et admissionis cujuslibet, reci- piendo copiam mandati, pro quo intrabit, si non fuerit prælatus, qui pro se ipso venerit. Item si fuerit privata persona, nullum habens mandatum, notetur cujus status, gradus sive ordinis sive administrationis fuerit, ut natio semper sit certa de suis suppositis. Item quod deliberationes seu conclusiones nationis fideliter conscribet nil addendo aut minuendo vel mutando, per modum protocolli, ut semper exinde possit facere publica instrumenta ad perpetuam rei memoriam, si opus fuerit. Item suppositis nationis tradet copiam conclusionum, non tamen sine consensu ejusdem nationis. Item servabit pro viribus honorem nationis, quantum cum deo poterit et justitia. Item quod juret conclusiones et secreta nationis nemini extra nationem et sua supposita revelare. Item jurabit omnia cetera, quæ ad nationem intrantes jurabunt. Item quod teneatur notarius nationis petere a notario concilii decreta et conclusa per concilium, sive quæcunque alia scripta concilium et nationem tangentia, et redigere ea in scriptis, ad nutum et mandatum domini præsidentis et nationis. Item quod notarius ex nunc habeat librum nationis, in quo incipiat conscribere personas et conclusiones nationis, modo et forma præscriptis, et formam præsentium juramentorum." Sequuntur juramenta præsidentis nationis: „Præsidens nationis quolibet mense mutandus vel continuandus, in sua assumtione teneatur jurare, quod fideliter et diligenter secundum deum et rectam conscientiam suum debite exequetur officium, ac prout per nationem deliberabitur et concludetur, in nullo mutabit conclusionem et intentionem nationis. Item servabit honorem nationis. Item quando aliquid erit proponendum in natione ad deliberandum, aperiat in natione ipsam materiam, pro et contra ponens rationes si velit ad finem, quod sequentes providentius possint dicere vota, nullatenus tamen declaret, quam partem tenere intendit, . . . . . audita vota, maxime in arduis et in quibus jus tertii læedi posset. Item jurabit, quod servabit et procurabit pacem in natione, quantum ad eum pertinebit et erit possibile. Item quando extra nationem in concilio, vel in nationibus, vel ubicunque alibi proponet conclusionem seu intentionem nationis, nullatenus verbo aut signo, cujus ipse sit opinionis, vel quis, vel qui pro vel contra sint, innuet aut declarabit, sed mere et sincere intentum proponet ejusdem nationis. Item quod non attemtabit diffinire aut determinare, seu pro natione deponere in quocunque negotio aut facto, coram quibuscunque, sine scitu et consensu nationis vel ejusdem deputatorum, nominatorum et electorum per eandem in negotio vel facto nominaliter expresso, sed teneatur fideliter referre nationi dicta vel facta tangentia concilium vel nationem. Item quod nec ipse præsidens, nec aliquis admittendus ad nationem deponat aut se subscribat in aliquo negotio tangente concilium aut nationem, extra nationem et absque scitu et consensu nationis. Item quod teneatur ultima die mensis convocare nationem ad locum nationis pro sui confirmatione vel depositione et alterius electione.
Strana 14
14 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 12. 1423. Jul. De Juramento ceterorum ad nationem admittendorum. Quilibet admittendus in natione jurabit, quod pro posse et nosse laborabit ac pro- curabit bonum universalis ecclesiæ, insuper quod in omnibus servabit honorem nationis. Item quod procurabit et servabit pacem in natione, quantum pertinebit ad ipsum. Item quod extraneis non pandet secreta nationis. Item quod nullum de voto suo deferet extra nationem, non solum durante concilio, sed etiam post perpetuis temporibus, inquantum cederet in præjudicium dantis votum vel alterius cujuscunque; item quod non deponet pro aliquo de admittendo ad nationem, nisi ipsum æstimaverit profuturum in consiliis nationi, et ipsum esse pacificum et bonis moribus. Fient autem prædicta juramenta in plena congregatione nationis, nec admittetur ad nationem aliquis, nisi prius juraverit ut præfertur. De cujus juramento tenebitur notarius nationis facere fidem per scripta, sicut et de statu et gradu, ut superius dictum est de notario. Et prædicta videntur sufficere pro juramento in nationibus. Quia natio semper poterit facere constitutiones ad reprimendum turbatores insolentes et communis boni impeditores vel contradictores cum additione poenarum. Item videtur, quod natio ex nunc debeat providere de uno bedello, qui teneatur se præsentare domino præsidenti in die semel aut pluries, juxta mandatum ejusdem præ- sidentis, qui habeat convocare nationem et deputatos totiens, quotiens opus fuerit, ad mandatum præsidentis, modo quo ipse præsidens mandaverit." Taliter igitur concilio per nationes disposito et ordinato, dum summus pontifex moram traheret ad veniendum, iterum atque iterum fuit per solemnes ambassiatores missos per sacrum concilium propulsatus; qui semper bona verba reportabant, eundem in brevi venturum intimantes. Gubernatores etiam civitatis Senarum a principio, quo prælati coeperunt venire pro concilio celebrando, miserunt ad eundem summum pontificem solemnes ambassiatores et nuntios, ad offerendum Sanctitati Suæ civitatem et ad capitulandum cum ipso super salvis conductibus et aliis necessariis opportunis pro celebratione concilii. Capitula autem et conventiones, in quibus convenerunt, sunt in forma, quæ sequuntur: „In nomine domini amen. Infra scripta sunt capitula, conventiones et pacta inter reverendissimum in Christo patrem et dominum Ludovicum dei gratia episcopum Magalo- nensem, sanctissimi domini nostri papæ vicecamerarium, vice et nomine ejusdem domini nostri et cameræ apostolicæ, et circumspectos et spectabiles viros dominum Carolum Augnolim militem et decretorum doctorem egregium et Checchum Bartholomæi de Petuneis ac S. . . . . Christoforum Andreæ, cives Senenses, sindicos ac procuratores et nuntios speciales magnificorum dominorum priorum, gubernatorum, communis et capitaneorum populi civitatis Senarum, necnon egregiorum honorabilium virorum vexilliferorum, magi- strorum et sex aliorum civium officialium baliæ communis Senarum, sive magnificorum communis et populi dictæ civitatis, ad præsentiam ejusdem sanctissimi domini nostri ad infra scripta specialiter destinatos, habentes ad paciscendum, conveniendum, componendum et capitulandum et alia infra scripta faciendum et celebrandum plenum et sufficiens man- datum, ut constat per instrumentum publicum super inde confectum per manum prudentis viri fratris Angeli, fratris Cerboni de Civitate Castelli, notarii publici, super accessu Suæ Sanctitatis et reverendissimorum in Christo patrum et dominorum sanctæ Romanæ ecclesiæ
14 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 12. 1423. Jul. De Juramento ceterorum ad nationem admittendorum. Quilibet admittendus in natione jurabit, quod pro posse et nosse laborabit ac pro- curabit bonum universalis ecclesiæ, insuper quod in omnibus servabit honorem nationis. Item quod procurabit et servabit pacem in natione, quantum pertinebit ad ipsum. Item quod extraneis non pandet secreta nationis. Item quod nullum de voto suo deferet extra nationem, non solum durante concilio, sed etiam post perpetuis temporibus, inquantum cederet in præjudicium dantis votum vel alterius cujuscunque; item quod non deponet pro aliquo de admittendo ad nationem, nisi ipsum æstimaverit profuturum in consiliis nationi, et ipsum esse pacificum et bonis moribus. Fient autem prædicta juramenta in plena congregatione nationis, nec admittetur ad nationem aliquis, nisi prius juraverit ut præfertur. De cujus juramento tenebitur notarius nationis facere fidem per scripta, sicut et de statu et gradu, ut superius dictum est de notario. Et prædicta videntur sufficere pro juramento in nationibus. Quia natio semper poterit facere constitutiones ad reprimendum turbatores insolentes et communis boni impeditores vel contradictores cum additione poenarum. Item videtur, quod natio ex nunc debeat providere de uno bedello, qui teneatur se præsentare domino præsidenti in die semel aut pluries, juxta mandatum ejusdem præ- sidentis, qui habeat convocare nationem et deputatos totiens, quotiens opus fuerit, ad mandatum præsidentis, modo quo ipse præsidens mandaverit." Taliter igitur concilio per nationes disposito et ordinato, dum summus pontifex moram traheret ad veniendum, iterum atque iterum fuit per solemnes ambassiatores missos per sacrum concilium propulsatus; qui semper bona verba reportabant, eundem in brevi venturum intimantes. Gubernatores etiam civitatis Senarum a principio, quo prælati coeperunt venire pro concilio celebrando, miserunt ad eundem summum pontificem solemnes ambassiatores et nuntios, ad offerendum Sanctitati Suæ civitatem et ad capitulandum cum ipso super salvis conductibus et aliis necessariis opportunis pro celebratione concilii. Capitula autem et conventiones, in quibus convenerunt, sunt in forma, quæ sequuntur: „In nomine domini amen. Infra scripta sunt capitula, conventiones et pacta inter reverendissimum in Christo patrem et dominum Ludovicum dei gratia episcopum Magalo- nensem, sanctissimi domini nostri papæ vicecamerarium, vice et nomine ejusdem domini nostri et cameræ apostolicæ, et circumspectos et spectabiles viros dominum Carolum Augnolim militem et decretorum doctorem egregium et Checchum Bartholomæi de Petuneis ac S. . . . . Christoforum Andreæ, cives Senenses, sindicos ac procuratores et nuntios speciales magnificorum dominorum priorum, gubernatorum, communis et capitaneorum populi civitatis Senarum, necnon egregiorum honorabilium virorum vexilliferorum, magi- strorum et sex aliorum civium officialium baliæ communis Senarum, sive magnificorum communis et populi dictæ civitatis, ad præsentiam ejusdem sanctissimi domini nostri ad infra scripta specialiter destinatos, habentes ad paciscendum, conveniendum, componendum et capitulandum et alia infra scripta faciendum et celebrandum plenum et sufficiens man- datum, ut constat per instrumentum publicum super inde confectum per manum prudentis viri fratris Angeli, fratris Cerboni de Civitate Castelli, notarii publici, super accessu Suæ Sanctitatis et reverendissimorum in Christo patrum et dominorum sanctæ Romanæ ecclesiæ
Strana 15
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 15 cardinalium, ac omnium officialium, prælatorum et totius cameræ et consequentium ac aliorum quorumcunque ad civitatem Senensem auctore domino in concilio generali prac- ticata, tractata, firmata pariter et conclusa, cum substantialitatibus, formis, modis et conditionibus in ipsis capitulis latius comprehensis et denotatis. 1. Et primo, quod omnes jurent officiales, castellani, capitanei et alii quicunque officiales, quocunque nomine nuncupentur, existentes pro tempore in civitatibus, terris, castris, villis et locis quibuslibet dominii dominorum Senensium, per quæ præfatum dominum nostrum cum ejus comitiva et prælatis et aliis Sanctitatem Suam sequentibus transire, stare et redire contigerit, juxta declarationem faciendam in manum ipsius domini nostri papæ vel deputandorum ab eo, in eundo, stando et redeundo, et quod Suæ Sanc- titati fideles et obedientes erunt, et illa facient et exequentur cum effectu, quæ idem dominus noster mandaverit exequenda, et quod ipsum dominum nostrum papam cum qua- cumque comitiva juvabunt et defendent contra quoslibet omni casu, et ejus personam et libertatem pro viribus tuebuntur, non obstantibus quibuslibet juramentis, promissionibus et aliis obligationibus dictæ communitati per eum factis et fiendis, ceterisque contrariis quibuslibet, jure tamen dominii civitatis Senarum in præmissis omnibus semper salvo. 2. Item viceversa, quod præfatus dominus noster non intromittet se directe vel indirecte de temporali dominio civitatis Senarum, ejusque comitatus, territorii et districtus, nec de aliqua civitate, terra, castro seu loco, qui et quæ tenentur et gubernantur per ipsum commune Senarum, et civitatem ipsam, ejusque comitatum, territorium et districtum hujusmodi, ac ipsum dominium et ipsius civitates, terras, castra et loca præ- dicta, quæcunque illa sint eorum ditioni subjecta, pro viribus defendent et tuebuntur contra omnes ipsum dominium et præsentem statum regiminis dominorum Senensium inquietare volentes per se vel alios quovismodo, quam diu præfatum dominum nostrum cum ejus curia in civitate Senensi ac comitatu, territorio et districtu prædictis contigerit residere, quibuscunque fraudibus et machinationibus omnino cessantibus. 3. Item quod præefatus dominus juxta posse præsens regimen civitatis Senarum et cives omnes eandem civitatem ejusque dominium de præsenti regentes et gubernantes. et qui etiam in futurum regent et gubernabunt, quibusvis in dicta civitate fungantur officiis et nominibus nuncupentur, manutenebit et defendet adversus quoscunque, qui contra præ- sentem statum præsensque dominium et regimen dictæ civitatis per se vel alios directe vel indirecte quovis quæsito colore aliquid machinari vel attemtare præsumerent, et pro viribus conservabit eo modo et forma, quibus est ad præsens, ab omnibus illud dicto vel facto inquietare aut perturbare volentibus quovismodo, et in hoc ipsi communitati pro conservatione præsentis status atque regiminis prospicere conservandum idem dominus noster impendet præfatæ communitati auxilium, consilium et favorem. 4. Item quod dicta communitas providebit de XXX domibus vel locationibus con- decentibus et honestis in dicta civitate pro totidem personis per ipsum dominum nostrum papam expresse nominandis, secundum gradum et dignitatem eorum, pro quibus nulla pensio persolvatur, sed gratis concedantur eisdem. 5. Item quod dicta communitas ordinabit hospitia publica seu hostellarias, in quibus locari possint prælati et domini temporales et alii quicunque ad concilium venientes, eorum tamen congruis sumptibus et expensis.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 15 cardinalium, ac omnium officialium, prælatorum et totius cameræ et consequentium ac aliorum quorumcunque ad civitatem Senensem auctore domino in concilio generali prac- ticata, tractata, firmata pariter et conclusa, cum substantialitatibus, formis, modis et conditionibus in ipsis capitulis latius comprehensis et denotatis. 1. Et primo, quod omnes jurent officiales, castellani, capitanei et alii quicunque officiales, quocunque nomine nuncupentur, existentes pro tempore in civitatibus, terris, castris, villis et locis quibuslibet dominii dominorum Senensium, per quæ præfatum dominum nostrum cum ejus comitiva et prælatis et aliis Sanctitatem Suam sequentibus transire, stare et redire contigerit, juxta declarationem faciendam in manum ipsius domini nostri papæ vel deputandorum ab eo, in eundo, stando et redeundo, et quod Suæ Sanc- titati fideles et obedientes erunt, et illa facient et exequentur cum effectu, quæ idem dominus noster mandaverit exequenda, et quod ipsum dominum nostrum papam cum qua- cumque comitiva juvabunt et defendent contra quoslibet omni casu, et ejus personam et libertatem pro viribus tuebuntur, non obstantibus quibuslibet juramentis, promissionibus et aliis obligationibus dictæ communitati per eum factis et fiendis, ceterisque contrariis quibuslibet, jure tamen dominii civitatis Senarum in præmissis omnibus semper salvo. 2. Item viceversa, quod præfatus dominus noster non intromittet se directe vel indirecte de temporali dominio civitatis Senarum, ejusque comitatus, territorii et districtus, nec de aliqua civitate, terra, castro seu loco, qui et quæ tenentur et gubernantur per ipsum commune Senarum, et civitatem ipsam, ejusque comitatum, territorium et districtum hujusmodi, ac ipsum dominium et ipsius civitates, terras, castra et loca præ- dicta, quæcunque illa sint eorum ditioni subjecta, pro viribus defendent et tuebuntur contra omnes ipsum dominium et præsentem statum regiminis dominorum Senensium inquietare volentes per se vel alios quovismodo, quam diu præfatum dominum nostrum cum ejus curia in civitate Senensi ac comitatu, territorio et districtu prædictis contigerit residere, quibuscunque fraudibus et machinationibus omnino cessantibus. 3. Item quod præefatus dominus juxta posse præsens regimen civitatis Senarum et cives omnes eandem civitatem ejusque dominium de præsenti regentes et gubernantes. et qui etiam in futurum regent et gubernabunt, quibusvis in dicta civitate fungantur officiis et nominibus nuncupentur, manutenebit et defendet adversus quoscunque, qui contra præ- sentem statum præsensque dominium et regimen dictæ civitatis per se vel alios directe vel indirecte quovis quæsito colore aliquid machinari vel attemtare præsumerent, et pro viribus conservabit eo modo et forma, quibus est ad præsens, ab omnibus illud dicto vel facto inquietare aut perturbare volentibus quovismodo, et in hoc ipsi communitati pro conservatione præsentis status atque regiminis prospicere conservandum idem dominus noster impendet præfatæ communitati auxilium, consilium et favorem. 4. Item quod dicta communitas providebit de XXX domibus vel locationibus con- decentibus et honestis in dicta civitate pro totidem personis per ipsum dominum nostrum papam expresse nominandis, secundum gradum et dignitatem eorum, pro quibus nulla pensio persolvatur, sed gratis concedantur eisdem. 5. Item quod dicta communitas ordinabit hospitia publica seu hostellarias, in quibus locari possint prælati et domini temporales et alii quicunque ad concilium venientes, eorum tamen congruis sumptibus et expensis.
Strana 16
16 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 6. Item quod cortesani et curiam sequentes locabuntur per officiales præfatæ communitatis in bonis et accommodis domibus, et quod cives ea pensione seu solutione contenti erunt, quæ declarabitur et determinabitur per duos probos viros , quorum unus eligatur per dominum vicecamerarium vel alium deputandum per dominum nostrum, et alter per dictam communitatem, qui taxatores domorum solent appellari. 7. Item quod si per aliquem ex cortizanis seu Romanam curiam sequentibus vel ad eam aut prædictum concilium venientibus aliquod pactum factum fuerit de pensione domorum excessiva vel modica, quod reduci possit et debeat ad arbitrium et determina- tionem dictorum eligendorum seu taxatorum, etiam si pactum illud juramento firmatum fuerit, vel conventum quod ad taxam non reducatur, et si pecunia ante fuerit soluta, usque ad taxam prædictam reduci debeat. Et idem servetur et servari debeat in omnibus rebus utensilibus vel mobilibus per eum ad eum ac pensionem hujusmodi con- ducendis. 8. Item quod dominus noster papa et domini cardinales et omnes cortezani et alii Romanam curiam sequentes, ac omnes et singuli ad concilium venientes semel et pluries, portabunt et reportabunt res, robas, bona eorum quæcunque, quotiens eis placuerit, ad civitatem Senensem vel a civitate prædicta, per omnes civitates, terras et loca ejusdem communitatis ditioni subjecta, libere et absque solutione alicujus passus, datii vel gabellæ vel alterius oneris cujuscunque; nisi qui portarent nomine mercandi, quo casu tales pro suis mercantiis passagium vel gabellam solvere teneantur. 9. Item quod sanctissimus dominus noster, domini cardinales, vicecamerarius et officiales domini nostri papæ et alii curiam sequentes et omnes et singuli ad concilium venientes, sint liberi et exemti a solutione gabellæ portarum civitatis Senarum, pro omnibus victualibus, quæ introducere voluerint pro eorum usibus et commoditatibus; ita tamen, quod per dominum nostrum prælibatum vel deputandum ab eo eligantur duo clerici, et per communitatem Senarum duo cives, qui habeant providere, quod prædicta observentur ad plenum, nec fraus communitati in dictis gabellis fieri possit. 10. Item ut victualia in copia habeantur in civitate Senensi pro commoditate concilii, undecunque de civitate, castris, terris et locis quibuscunque frumentum, vinum, bladum et alia quæevis victualia per quascunque personas et mercatores adduci possint ad civitatem Senarum, et ibi vendi cortezanis et aliis ad concilium venientibus pro pretio competenti, de quibus pro eorum usibus nihil solvatur ; si vero ratione mercandi conductæ fuerint, gabellæ et passagia, prout per duos ante pro gabella et passagio solvebatur, solvere efficaciter teneantur ; non obstantibus statutis et ordinationibus et consuetudinibus dictæ civitatis, per ipsam communitatem vel deputatos ab ea postmodum sub quacunque forma vel conceptione verborum factis et ordinatis et poenis exinde, si contra factum fuerit, adjectis, quibus dicto durante concilio et residentia domini nostri papæ in civitate et partibus prædictis specialiter et expresse derogatum esse intelligatur, et sic et aliis contrariis quibuscunque. 11. Item quod liceat dictis cortezanis et curiam Romanam sequentibus de die vel de nocte seu hora quacunque pro expeditione negotiorum eis pro tempore incum- bentium ambulare per civitatem, de nocte tamen cum lumine, vel aliquo signo luminis, libere et inpunite.
16 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 6. Item quod cortesani et curiam sequentes locabuntur per officiales præfatæ communitatis in bonis et accommodis domibus, et quod cives ea pensione seu solutione contenti erunt, quæ declarabitur et determinabitur per duos probos viros , quorum unus eligatur per dominum vicecamerarium vel alium deputandum per dominum nostrum, et alter per dictam communitatem, qui taxatores domorum solent appellari. 7. Item quod si per aliquem ex cortizanis seu Romanam curiam sequentibus vel ad eam aut prædictum concilium venientibus aliquod pactum factum fuerit de pensione domorum excessiva vel modica, quod reduci possit et debeat ad arbitrium et determina- tionem dictorum eligendorum seu taxatorum, etiam si pactum illud juramento firmatum fuerit, vel conventum quod ad taxam non reducatur, et si pecunia ante fuerit soluta, usque ad taxam prædictam reduci debeat. Et idem servetur et servari debeat in omnibus rebus utensilibus vel mobilibus per eum ad eum ac pensionem hujusmodi con- ducendis. 8. Item quod dominus noster papa et domini cardinales et omnes cortezani et alii Romanam curiam sequentes, ac omnes et singuli ad concilium venientes semel et pluries, portabunt et reportabunt res, robas, bona eorum quæcunque, quotiens eis placuerit, ad civitatem Senensem vel a civitate prædicta, per omnes civitates, terras et loca ejusdem communitatis ditioni subjecta, libere et absque solutione alicujus passus, datii vel gabellæ vel alterius oneris cujuscunque; nisi qui portarent nomine mercandi, quo casu tales pro suis mercantiis passagium vel gabellam solvere teneantur. 9. Item quod sanctissimus dominus noster, domini cardinales, vicecamerarius et officiales domini nostri papæ et alii curiam sequentes et omnes et singuli ad concilium venientes, sint liberi et exemti a solutione gabellæ portarum civitatis Senarum, pro omnibus victualibus, quæ introducere voluerint pro eorum usibus et commoditatibus; ita tamen, quod per dominum nostrum prælibatum vel deputandum ab eo eligantur duo clerici, et per communitatem Senarum duo cives, qui habeant providere, quod prædicta observentur ad plenum, nec fraus communitati in dictis gabellis fieri possit. 10. Item ut victualia in copia habeantur in civitate Senensi pro commoditate concilii, undecunque de civitate, castris, terris et locis quibuscunque frumentum, vinum, bladum et alia quæevis victualia per quascunque personas et mercatores adduci possint ad civitatem Senarum, et ibi vendi cortezanis et aliis ad concilium venientibus pro pretio competenti, de quibus pro eorum usibus nihil solvatur ; si vero ratione mercandi conductæ fuerint, gabellæ et passagia, prout per duos ante pro gabella et passagio solvebatur, solvere efficaciter teneantur ; non obstantibus statutis et ordinationibus et consuetudinibus dictæ civitatis, per ipsam communitatem vel deputatos ab ea postmodum sub quacunque forma vel conceptione verborum factis et ordinatis et poenis exinde, si contra factum fuerit, adjectis, quibus dicto durante concilio et residentia domini nostri papæ in civitate et partibus prædictis specialiter et expresse derogatum esse intelligatur, et sic et aliis contrariis quibuscunque. 11. Item quod liceat dictis cortezanis et curiam Romanam sequentibus de die vel de nocte seu hora quacunque pro expeditione negotiorum eis pro tempore incum- bentium ambulare per civitatem, de nocte tamen cum lumine, vel aliquo signo luminis, libere et inpunite.
Strana 17
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 17 12. Item quod dicti cortezani et Romanam curiam sequentes, et alii ad concilium venientes, sunt subjecti et subditi tantummodo et dumtaxat officialibus ejusdem domini nostri papæ, et Romanam curiam sequentes et ad concilium venientes prætextu aliquorum contractuum, criminum, delictorum vel excessuum per ipsos seu eorum aliquem commit- tendorum quovis modo; et viceversa officiales domini nostri non impediant se de civibus, habitatoribus et incolis dictæ civitatis Senarum et aliarum civitatum, castrorum et terrarum, eorumque comitatuum, territoriorum et districtuum de dominio dominorum Senensium existentium delinquentibus quovismodo; et si aliquis cortezanus vel curiam sequens et ad concilium veniens offendet civem vel suppositum aut clientem vel incolam Senensis dominii, debeat rigorose et summariter puniri per judicem deputatum; et similiter quilibet cives et suppositi Senenses debeant summariter, simpliciter et de plano per judicem, ad quem cognitio civilium pertinebit. 13. Item quod si contingat, quod aliqui ex officialibus dictæ communitatis caperent vel invenirent aliquem cortezanum vel Romanam curiam sequentem vel ad concilium venientem in fragranti crimine, et propterea eum detinerent vel incarcerarent, quod dicti officiales teneantur et debeant dictum cortesanum vel curiam sequentem aut ad concilium venientem sic detentum vel incarceratum ad omnem repetitionem vel requisitionem domini vicecamerarii vel deputandorum ac domino nostro absque offensa vel difficultate sive injuria remittere ad ipsum vicecamerarium vel auditorem cameræ apostolicæ. 14. Item quod vicecamerarius, auditor cameræ, marescaleus, capitaneus et alii officiales ejusdem domini nostri papæ deputati vel deputandi possint libere ordinare, seu quascunque ordinationes facere, ac exequi et exequi facere, super his, quæ tangunt et tangere poterunt familiares et gentes domini nostri papæ, dominorum cardinalium, cortizanos seu Romanam curiam sequentes et alios ad civitatem ipsam gratia concilii venientes, præterquam in cives laicos dictæ civitatis Senensis. Quæ ordinationes durent durante concilio et residentia præfati domini nostri in civitate et diocesi prædictis. 15. Item quod pretia rerum venalium non augebuntur, sed stabunt et permane- bunt in eo statu et valore, in quo nunc sunt, nisi ex evidenti et manifesta causa et ad arbitrium deputandorum super hoc per dominum nostrum et communitatem prædictam; et quod eadem communitas providebit sufficienter de omnibus rebus utensilibus et aliis neces- sariis, tam pro usu hominum, quam etiam animalium, ita quod toto tempore, quo durabit concilium, venientes ad illud indigentiam vel caristiam frumenti, vini, olei vel aliarum rerum necessariarum non habebunt, sed illarum abundantia et fertilitate per ipsam com- munitatem providebitur opportune. 16. Item ad hoc, ut mercium pretia non accrescant, dicta communitas non apponet, nec apponi faciet, in civitatibus, terris, castris et locis, et per loca, quæ dicta communitas gubernat, aliquam novam gabellam, et maxime in illis locis, per quæ victualia ad ipsum concilium et curiam Romanam deferentur. 17. Item quod ipsa communitas omnes stratas et vias omnium territoriorum suorum tenebit securas et liberas, et taliter providebit, quod venientes ad concilium seu curiam Romanam, et recedentes ab eis, libere et secure et sine offensione vel impedimento poterunt venire et recedere, pro eorum beneplacito voluntatis. Scriptores I. 3
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 17 12. Item quod dicti cortezani et Romanam curiam sequentes, et alii ad concilium venientes, sunt subjecti et subditi tantummodo et dumtaxat officialibus ejusdem domini nostri papæ, et Romanam curiam sequentes et ad concilium venientes prætextu aliquorum contractuum, criminum, delictorum vel excessuum per ipsos seu eorum aliquem commit- tendorum quovis modo; et viceversa officiales domini nostri non impediant se de civibus, habitatoribus et incolis dictæ civitatis Senarum et aliarum civitatum, castrorum et terrarum, eorumque comitatuum, territoriorum et districtuum de dominio dominorum Senensium existentium delinquentibus quovismodo; et si aliquis cortezanus vel curiam sequens et ad concilium veniens offendet civem vel suppositum aut clientem vel incolam Senensis dominii, debeat rigorose et summariter puniri per judicem deputatum; et similiter quilibet cives et suppositi Senenses debeant summariter, simpliciter et de plano per judicem, ad quem cognitio civilium pertinebit. 13. Item quod si contingat, quod aliqui ex officialibus dictæ communitatis caperent vel invenirent aliquem cortezanum vel Romanam curiam sequentem vel ad concilium venientem in fragranti crimine, et propterea eum detinerent vel incarcerarent, quod dicti officiales teneantur et debeant dictum cortesanum vel curiam sequentem aut ad concilium venientem sic detentum vel incarceratum ad omnem repetitionem vel requisitionem domini vicecamerarii vel deputandorum ac domino nostro absque offensa vel difficultate sive injuria remittere ad ipsum vicecamerarium vel auditorem cameræ apostolicæ. 14. Item quod vicecamerarius, auditor cameræ, marescaleus, capitaneus et alii officiales ejusdem domini nostri papæ deputati vel deputandi possint libere ordinare, seu quascunque ordinationes facere, ac exequi et exequi facere, super his, quæ tangunt et tangere poterunt familiares et gentes domini nostri papæ, dominorum cardinalium, cortizanos seu Romanam curiam sequentes et alios ad civitatem ipsam gratia concilii venientes, præterquam in cives laicos dictæ civitatis Senensis. Quæ ordinationes durent durante concilio et residentia præfati domini nostri in civitate et diocesi prædictis. 15. Item quod pretia rerum venalium non augebuntur, sed stabunt et permane- bunt in eo statu et valore, in quo nunc sunt, nisi ex evidenti et manifesta causa et ad arbitrium deputandorum super hoc per dominum nostrum et communitatem prædictam; et quod eadem communitas providebit sufficienter de omnibus rebus utensilibus et aliis neces- sariis, tam pro usu hominum, quam etiam animalium, ita quod toto tempore, quo durabit concilium, venientes ad illud indigentiam vel caristiam frumenti, vini, olei vel aliarum rerum necessariarum non habebunt, sed illarum abundantia et fertilitate per ipsam com- munitatem providebitur opportune. 16. Item ad hoc, ut mercium pretia non accrescant, dicta communitas non apponet, nec apponi faciet, in civitatibus, terris, castris et locis, et per loca, quæ dicta communitas gubernat, aliquam novam gabellam, et maxime in illis locis, per quæ victualia ad ipsum concilium et curiam Romanam deferentur. 17. Item quod ipsa communitas omnes stratas et vias omnium territoriorum suorum tenebit securas et liberas, et taliter providebit, quod venientes ad concilium seu curiam Romanam, et recedentes ab eis, libere et secure et sine offensione vel impedimento poterunt venire et recedere, pro eorum beneplacito voluntatis. Scriptores I. 3
Strana 18
18 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 18. Item quod licet ipsis dominis cardinalibus et vicecamerario et officialibus ipsius domini nostri et cortezanis et aliis ad concilium venientibus mittere pro lignis ad silvas publicas dictæ civitatis, et etiam pro herbis et foeno ad campos et prata, absque aliqua solutione monetæ datii vel gabellæ aut alterius cujuscunque oneris, dummodo campi et prata hujusmodi per aliquem vel aliquam specialem dominum vel personam pos- sideri et gubernari et inde fructus percipi non consueverunt. Et si super præsenti capitulo aliquid dubii oriretur, ad Sanctitatem domini nostri vel vicecamerarium, aut ab eodem domino nostro deputandos habeatur recursus. 19. Item quod dicta communitas ponet et ordinabit viros electos et discretos in officiales dictæ civitatis, qui possint et sciant communitatem ipsam bene regere, et cum cortezanis omnibus et ad concilium venientibus bene se habere, ut non opprimantur vel injuriam patiantur a civibus, sed cortizanos ipsos et Romanam curiam sequentes et ad concilium venientes ab omnibus violentiis, injuriis et molestiis quibuslibet pro viribus defensabunt; et quod omnes, qui officiales in ipsa civitate per dictam communitatem depu- tabuntur et ordinabuntur, vel disponentur ad gubernationem ipsius, jurabunt in manu domini nostri papæ vel vicecamerarii vel deputandorum ab eodem domino nostro, quod tam præsentes ordinationes quam alias in posterum faciendas firmiter et inviolabiliter observabunt, nec contra ipsum dominum nostrum papam aut ejus mandata directe vel indirecte aut quovis quæsito colore venient quoquo modo, sed sibi fideles et ipsi obedi- entes erunt, et illa fideliter facient et etiam exsequentur, quæ eis idem dominus noster duxerit injungenda. 20. Item quod quicunque novi officiales, qui in dicta civitate per ipsam commu- nitatem creabuntur et deputabuntur, hujusmodi fidelitatem et alia juramenta, pacta, pro- missiones et securitates facere, præstare et observare efficaciter teneantur in manus ejusdem domini papæ vel deputandorum ab eo, quibusvis dilationibus et diffugiis et frau- dibus omnino cessantibus; quodque officiales ipsi tempore creationis et deputationis eorum inter cetera promittent et jurabunt, esse fideles et obedientes præfato domino nostro papæ, et in casu, quem deus avertat, quo ipsum dominum nostrum papam in dicta civitate vita excedere contingeret, ex tunc domino camerario, vicecamerario et aliis officialibus dicti domini nostri papæ, prout superius est expressum, jurabunt et promittent promissa omnia juxta continentiam præsentium capitulorum inviolabiliter observari, ita quod juxta juris dispositionem electio erit libera et secura; et alia facient et observabunt, prout jura dis- ponunt, et toti concilio parebunt, et quod pro viribus impendent auxilium et favorem, ipsosque et eorum libertatem efficaciter tuebuntur. Et nihilominus officiales antiqui, qui tunc ab officiis desistent, juramentis et promissionibus per eos in antea super præmissis factis et præstitis remaneant semper astricti et obligati, quantum ad eos et eorum quem- libet spectabit et pertinebit, durante in civitate et partibus illius residentia præfati domini nostri papæ. 21. Item quod scutum auri de Francia et florenus Janua, Florentiæ et ducatus et florenus currens in Avinione et florenus Aragoniæ et Rhenensis, recipiantur et valeant in dicta civitate Senensi ejusque comitatu, territorio et districtu, prout valent in Florentia et aliis partibus circumstantibus, et quod nulla monetarum ibidem fiat muta- tio, sed stet prout stabat ante translationem concilii de civitate Papiæ, ita quod
18 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 18. Item quod licet ipsis dominis cardinalibus et vicecamerario et officialibus ipsius domini nostri et cortezanis et aliis ad concilium venientibus mittere pro lignis ad silvas publicas dictæ civitatis, et etiam pro herbis et foeno ad campos et prata, absque aliqua solutione monetæ datii vel gabellæ aut alterius cujuscunque oneris, dummodo campi et prata hujusmodi per aliquem vel aliquam specialem dominum vel personam pos- sideri et gubernari et inde fructus percipi non consueverunt. Et si super præsenti capitulo aliquid dubii oriretur, ad Sanctitatem domini nostri vel vicecamerarium, aut ab eodem domino nostro deputandos habeatur recursus. 19. Item quod dicta communitas ponet et ordinabit viros electos et discretos in officiales dictæ civitatis, qui possint et sciant communitatem ipsam bene regere, et cum cortezanis omnibus et ad concilium venientibus bene se habere, ut non opprimantur vel injuriam patiantur a civibus, sed cortizanos ipsos et Romanam curiam sequentes et ad concilium venientes ab omnibus violentiis, injuriis et molestiis quibuslibet pro viribus defensabunt; et quod omnes, qui officiales in ipsa civitate per dictam communitatem depu- tabuntur et ordinabuntur, vel disponentur ad gubernationem ipsius, jurabunt in manu domini nostri papæ vel vicecamerarii vel deputandorum ab eodem domino nostro, quod tam præsentes ordinationes quam alias in posterum faciendas firmiter et inviolabiliter observabunt, nec contra ipsum dominum nostrum papam aut ejus mandata directe vel indirecte aut quovis quæsito colore venient quoquo modo, sed sibi fideles et ipsi obedi- entes erunt, et illa fideliter facient et etiam exsequentur, quæ eis idem dominus noster duxerit injungenda. 20. Item quod quicunque novi officiales, qui in dicta civitate per ipsam commu- nitatem creabuntur et deputabuntur, hujusmodi fidelitatem et alia juramenta, pacta, pro- missiones et securitates facere, præstare et observare efficaciter teneantur in manus ejusdem domini papæ vel deputandorum ab eo, quibusvis dilationibus et diffugiis et frau- dibus omnino cessantibus; quodque officiales ipsi tempore creationis et deputationis eorum inter cetera promittent et jurabunt, esse fideles et obedientes præfato domino nostro papæ, et in casu, quem deus avertat, quo ipsum dominum nostrum papam in dicta civitate vita excedere contingeret, ex tunc domino camerario, vicecamerario et aliis officialibus dicti domini nostri papæ, prout superius est expressum, jurabunt et promittent promissa omnia juxta continentiam præsentium capitulorum inviolabiliter observari, ita quod juxta juris dispositionem electio erit libera et secura; et alia facient et observabunt, prout jura dis- ponunt, et toti concilio parebunt, et quod pro viribus impendent auxilium et favorem, ipsosque et eorum libertatem efficaciter tuebuntur. Et nihilominus officiales antiqui, qui tunc ab officiis desistent, juramentis et promissionibus per eos in antea super præmissis factis et præstitis remaneant semper astricti et obligati, quantum ad eos et eorum quem- libet spectabit et pertinebit, durante in civitate et partibus illius residentia præfati domini nostri papæ. 21. Item quod scutum auri de Francia et florenus Janua, Florentiæ et ducatus et florenus currens in Avinione et florenus Aragoniæ et Rhenensis, recipiantur et valeant in dicta civitate Senensi ejusque comitatu, territorio et districtu, prout valent in Florentia et aliis partibus circumstantibus, et quod nulla monetarum ibidem fiat muta- tio, sed stet prout stabat ante translationem concilii de civitate Papiæ, ita quod
Strana 19
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 19 in eorum valore recipiantur communiter tam per cortizanos quam cives et quoscun- que alios. 22. Item quod depositarius domini nostri papæ, et alii campsores curiam Roma- nam sequentes, plene et libere in dicta civitate et aliis civitatibus, terris, castris et locis de dominio civitatis, ad quam idem dominus noster papa declinabit, possint parare et tenere banchos, et eorum artem seu campsorum officium libere exercere, omni dolo et fraude omnino cessantibus. 23. Item quod omnes ad dictum concilium secure venire possint, et recedere quum velint; volentes tamen recedere licentiam obtineant ab eodem domino nostro papa, aut vicecamerario, aut deputandis ab ipso domino nostro. 24. Item quod dicta communitas et ejus officiales observabunt inviolabiliter in personis, rebus et bonis omnibus omnem securitatem et securum conductum, quem idem dominus noster seu ejus camerarius vel vicecamerarius vel alius deputandus ab eo faciet quibuscunque, et dictam securitatem seu salvum conductum nullo modo violabunt seu rumpent. Et super hoc specialis fiat litera patens de mandato dictæ communitatis, in quo salvo conductu talis clausula apponatur, exceptis semper rebellibus et bannitis dictæ communitatis. Ita tamen, quod nullus salvus conductus per ipsum dominum nostrum vel ejus vicecamerarium concedi possit alicui duci, principi vel comiti, vel superiori domino, de quo verisimiliter per ipsam communitatem vel ejus regimen suspicio aliqua haberi possit, sine expressa licentia et consensu dominorum priorum et capitaneorum populi dictæ civitatis. Possint tamen ad prædictam civitatem venire, et vocari vicarii ecclesiæ pro voluntate domini nostri, et eis omnis securitas concedi, dummodo aliquis eorum non ducat secum ultra centum equites in sua comitiva. 25. Item quod præfatus dominus noster possit pro securitate personæe suæ in eundo ad civitatem prædictam, et tempore sui recessus de illa, introducere in civitatem Senarum quascunque gentes armigeras usque ad numerum equitum ducentorum, et quam- diu in dicta civitate residebit, libere possit pro sua custodia centum et quinquaginta pedites armorum, necnon in comitatu, territorio et districtu dictæ communitatis usque ad quingentos equites armorum pro suo voluntatis arbitrio retinere; et quod dictæ gentes benivole et humaniter tractabuntur intus et extra civitatem prædictam, et gaudebunt omnibus privilegiis et libertatibus et conditionibus, quibus ceteri cortizani gaudebunt, prout idem dominus noster duxerit ordinandum. Et præfatæ gentes equestres et pedestres, quæ in civitate, comitatu, territorio et districtu prædictis locabuntur, jurabunt in manu dominorum Senensium vel eorum commissariorum, quod fideles erunt dictæ communitati, nec aliquid attentabunt in præjudicium status et honoris Senensium sed illum possetenus conservabunt. Recedente autem dicto domino nostro de civitate et partibus prædictis, præfatæe gentes domini nostri recedent de locis, in quibus fuerunt deputatæ, et illa in manu officialium dictæ communitatis vel deputandorum ab ea libere et absque conditione aliqua relaxabunt. 26. Item quod præesentia capitula infra mensem confirmari debeant per bullam ipsius domini nostri, et per dictam communitatem Senensem ratificari et approbari per publicum instrumentum, sigillatum solitis sigillis communitatis ejusdem; et quod mittat dicta communitas infra eundem mensem ad ipsum dominum nostrum baliæ concessæ super 3°
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 19 in eorum valore recipiantur communiter tam per cortizanos quam cives et quoscun- que alios. 22. Item quod depositarius domini nostri papæ, et alii campsores curiam Roma- nam sequentes, plene et libere in dicta civitate et aliis civitatibus, terris, castris et locis de dominio civitatis, ad quam idem dominus noster papa declinabit, possint parare et tenere banchos, et eorum artem seu campsorum officium libere exercere, omni dolo et fraude omnino cessantibus. 23. Item quod omnes ad dictum concilium secure venire possint, et recedere quum velint; volentes tamen recedere licentiam obtineant ab eodem domino nostro papa, aut vicecamerario, aut deputandis ab ipso domino nostro. 24. Item quod dicta communitas et ejus officiales observabunt inviolabiliter in personis, rebus et bonis omnibus omnem securitatem et securum conductum, quem idem dominus noster seu ejus camerarius vel vicecamerarius vel alius deputandus ab eo faciet quibuscunque, et dictam securitatem seu salvum conductum nullo modo violabunt seu rumpent. Et super hoc specialis fiat litera patens de mandato dictæ communitatis, in quo salvo conductu talis clausula apponatur, exceptis semper rebellibus et bannitis dictæ communitatis. Ita tamen, quod nullus salvus conductus per ipsum dominum nostrum vel ejus vicecamerarium concedi possit alicui duci, principi vel comiti, vel superiori domino, de quo verisimiliter per ipsam communitatem vel ejus regimen suspicio aliqua haberi possit, sine expressa licentia et consensu dominorum priorum et capitaneorum populi dictæ civitatis. Possint tamen ad prædictam civitatem venire, et vocari vicarii ecclesiæ pro voluntate domini nostri, et eis omnis securitas concedi, dummodo aliquis eorum non ducat secum ultra centum equites in sua comitiva. 25. Item quod præfatus dominus noster possit pro securitate personæe suæ in eundo ad civitatem prædictam, et tempore sui recessus de illa, introducere in civitatem Senarum quascunque gentes armigeras usque ad numerum equitum ducentorum, et quam- diu in dicta civitate residebit, libere possit pro sua custodia centum et quinquaginta pedites armorum, necnon in comitatu, territorio et districtu dictæ communitatis usque ad quingentos equites armorum pro suo voluntatis arbitrio retinere; et quod dictæ gentes benivole et humaniter tractabuntur intus et extra civitatem prædictam, et gaudebunt omnibus privilegiis et libertatibus et conditionibus, quibus ceteri cortizani gaudebunt, prout idem dominus noster duxerit ordinandum. Et præfatæ gentes equestres et pedestres, quæ in civitate, comitatu, territorio et districtu prædictis locabuntur, jurabunt in manu dominorum Senensium vel eorum commissariorum, quod fideles erunt dictæ communitati, nec aliquid attentabunt in præjudicium status et honoris Senensium sed illum possetenus conservabunt. Recedente autem dicto domino nostro de civitate et partibus prædictis, præfatæe gentes domini nostri recedent de locis, in quibus fuerunt deputatæ, et illa in manu officialium dictæ communitatis vel deputandorum ab ea libere et absque conditione aliqua relaxabunt. 26. Item quod præesentia capitula infra mensem confirmari debeant per bullam ipsius domini nostri, et per dictam communitatem Senensem ratificari et approbari per publicum instrumentum, sigillatum solitis sigillis communitatis ejusdem; et quod mittat dicta communitas infra eundem mensem ad ipsum dominum nostrum baliæ concessæ super 3°
Strana 20
20 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. hoc dominis sex magistris et sex aliis civibus civitatis per generale concilium civitatis ejusdem in forma publica et authentica. 27. Item quod præedicta omnia et singula intelligantur ad bonam et puram fidem et sanum intellectum, omni cavillatione et exceptione, fraude, dolo et mala interpre- tatione cessantibus. Et pro tenendis, observandis et adimplendis omnibus et singulis in præsentibus capitulis contentis et denotatis dicti Syndici, procuratores et nuntii se propriis et magnifi- corum dominorum priorum, gubernatorum, communitatis, capitaneorum, populi civitatis Senensis, necnon egregiorum et honorabilium virorum sex magistrorum et sex aliorum civium officialium baliæ civitatis Senensis, sive magnificorum communis populi dictæ civi- tatis procuratorio et syndicario nominibus obligabunt omnia bona sua, quæcunque et ubicunque consistentia, tam propria quam communia, præsentia et futura, tam Senensis quam aliarum civitatum, terrarum, castrorum et aliorum quorumcunque locorum, quæ præfata communitas possidet et gubernat, et possidebit et gubernabit, et se et bona hujusmodi submittent jurisdictionibus coercionibus etc. regum et dominorum ecclesiasti- corum et secularium, ubi dicta bona consistant, et quod hoc possit dictari et extendi cum omnibus clausulis necessariis et opportunis ad sensum cujuslibet sapientis, prout dicto domino nostro papæ visum fuerit expedire. Et quod dicta communitas super præmissis det domino nostro papæ vel ejus vicecamerario aut per ipsum dominum nostrum specialiter deputando ipsius nomine tot, quot petierit et habere voluerit, patentes literas seu publica instrumenta." Cum autem dicta capitula et conventiones fuerunt in publicum posita et ad sacri concilii notitiam pervenerunt, manifeste aparuit, dictum dominum Martinum non recta intentione cum sacro concilio incedere, nec velle ipsum illa libertate et potestate potiri, quibus Christus immediate insignivit, cui et ipse tenebatur obedire et subjectus esse in his, propter quæ dictum concilium fuerat congregatum ; quin imo satagebat etiam temporaliter dicto concilio dominari, et omnes in eodem existentes et venturos suæ ditioni subditos esse, ut patet ex primo capitulo, in quo continetur, quod omnes officiales castellani jurarent in manibus suis fidelitatem et obedientiam, et quod exsequerentur cum effectu, quidquid ipse mandaret exequendum, quodque ipsum defenderent contra quoslibet omni casu; et quod pejus erat, venientes ad concilium volebat subjici in criminibus officiariis suis, ut patet ex 12 et 14 capitulis ; et casu quo ipse in dicto concilio decederet, præfati officiales et alii prædicta juramenta præstarent camerario et vicecamerario et aliis officialibus dicti papæ, ut patet ex secundo capitulo. Multa etiam alia in dictis capitulis continebantur, per quæ omnimoda libertas loquendi et procurandi reformationem ecclesiæ, specialiter in capite, tollebatur; modus etiam, quo dicta capitula exstant composita, valde patribus de concilio displicuit, cum in omnibus officiales cameræ et sequentes eandem, in quorum numero etiam sunt lenones et meretrices, patribus ad sacrum concilium venien- tibus præponuntur. Quia igitur ex dictis capitulis vidit se concilium in mera potestate papæ, et non in libertate debita constitutum, nec posse in quemlibet suæ potestatis juris- dictionem exsequi, omnibus postpositis coepit cum civibus Senensibus acrius et diligentius pro plenis salvis conductibus habendis agere. Quod cum papæ fuisset nuntiatum, videlicet quod dicta capitula patribus de concilio deplacerent, et quod a civibus plenum salvum conductum peterent, novis adinventis occasionibus semper suum adventum deferebat,
20 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. hoc dominis sex magistris et sex aliis civibus civitatis per generale concilium civitatis ejusdem in forma publica et authentica. 27. Item quod præedicta omnia et singula intelligantur ad bonam et puram fidem et sanum intellectum, omni cavillatione et exceptione, fraude, dolo et mala interpre- tatione cessantibus. Et pro tenendis, observandis et adimplendis omnibus et singulis in præsentibus capitulis contentis et denotatis dicti Syndici, procuratores et nuntii se propriis et magnifi- corum dominorum priorum, gubernatorum, communitatis, capitaneorum, populi civitatis Senensis, necnon egregiorum et honorabilium virorum sex magistrorum et sex aliorum civium officialium baliæ civitatis Senensis, sive magnificorum communis populi dictæ civi- tatis procuratorio et syndicario nominibus obligabunt omnia bona sua, quæcunque et ubicunque consistentia, tam propria quam communia, præsentia et futura, tam Senensis quam aliarum civitatum, terrarum, castrorum et aliorum quorumcunque locorum, quæ præfata communitas possidet et gubernat, et possidebit et gubernabit, et se et bona hujusmodi submittent jurisdictionibus coercionibus etc. regum et dominorum ecclesiasti- corum et secularium, ubi dicta bona consistant, et quod hoc possit dictari et extendi cum omnibus clausulis necessariis et opportunis ad sensum cujuslibet sapientis, prout dicto domino nostro papæ visum fuerit expedire. Et quod dicta communitas super præmissis det domino nostro papæ vel ejus vicecamerario aut per ipsum dominum nostrum specialiter deputando ipsius nomine tot, quot petierit et habere voluerit, patentes literas seu publica instrumenta." Cum autem dicta capitula et conventiones fuerunt in publicum posita et ad sacri concilii notitiam pervenerunt, manifeste aparuit, dictum dominum Martinum non recta intentione cum sacro concilio incedere, nec velle ipsum illa libertate et potestate potiri, quibus Christus immediate insignivit, cui et ipse tenebatur obedire et subjectus esse in his, propter quæ dictum concilium fuerat congregatum ; quin imo satagebat etiam temporaliter dicto concilio dominari, et omnes in eodem existentes et venturos suæ ditioni subditos esse, ut patet ex primo capitulo, in quo continetur, quod omnes officiales castellani jurarent in manibus suis fidelitatem et obedientiam, et quod exsequerentur cum effectu, quidquid ipse mandaret exequendum, quodque ipsum defenderent contra quoslibet omni casu; et quod pejus erat, venientes ad concilium volebat subjici in criminibus officiariis suis, ut patet ex 12 et 14 capitulis ; et casu quo ipse in dicto concilio decederet, præfati officiales et alii prædicta juramenta præstarent camerario et vicecamerario et aliis officialibus dicti papæ, ut patet ex secundo capitulo. Multa etiam alia in dictis capitulis continebantur, per quæ omnimoda libertas loquendi et procurandi reformationem ecclesiæ, specialiter in capite, tollebatur; modus etiam, quo dicta capitula exstant composita, valde patribus de concilio displicuit, cum in omnibus officiales cameræ et sequentes eandem, in quorum numero etiam sunt lenones et meretrices, patribus ad sacrum concilium venien- tibus præponuntur. Quia igitur ex dictis capitulis vidit se concilium in mera potestate papæ, et non in libertate debita constitutum, nec posse in quemlibet suæ potestatis juris- dictionem exsequi, omnibus postpositis coepit cum civibus Senensibus acrius et diligentius pro plenis salvis conductibus habendis agere. Quod cum papæ fuisset nuntiatum, videlicet quod dicta capitula patribus de concilio deplacerent, et quod a civibus plenum salvum conductum peterent, novis adinventis occasionibus semper suum adventum deferebat,
Strana 21
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 21 et nihilominus diversis viis et modis dissolutionem concilii procurabat, in hoc suis præfatis præesidentibus non pigre agentibus. Etenim alios promissionibus et beneficiorum exhibi- tionibus, alios minis et terroribus ad intentionem ipsorum attrahebant, quotidie nuntii cum brevibus et literis de curia veniebant, quorum plurimi de post justo dei judicio fuerunt puniti variis et diversis modis. Rebus igitur sic se habentibus, multa hincinde attem- tabantur. Alii enim reformationem totis viribus postulabant et procurabant, alii diversis viis et coloribus ipsam impediebant, et solum ad excolendam potestatem papæ conatibus omnes anhelabant; proponebant enim, ut capitulum Frequens ad nutum eorum decla- raretur, et quod non liceret a papa ad concilium in quocunque casu appellare et multa hujusmodi; occasione quorum una dierum fuerunt affixæe cedulæ in principalibus locis civitatis, continentes decreta Constantiensis concilii de superioritate concilii ad papam, quæ jam in hoc sacro Basiliensi concilio pluries in lucem producta sunt et in decretis ejusdem inserta. Cumque igitur tempus sic inutiliter exponeretur, nec aliquid fieret, fuit procuratus modus ad dandum principium rebus, ut aliqua sessio teneretur, quod et factum est. Anno domini millesimo quadringentesimo vicesimo tertio, octava die mensis Novembris, in ecclesia cathedrali civitatis Senensis per sacrum generale concilium fuit solemnis sessio celebrata. In qua primo celebrata missa de spiritu sancto per venerandum in Christo patrem dominum Bertrandum episcopum sancti Flori, tunc præsidentem venera- bilis nationis Gallicanæ; et factis letaniis et orationibus consuetis, per dominos cives prædictæ civitatis dabatur salvus conductus et securitas, quæ tunc lecta fuit in ambone per magistrum Joannem Azel, in modum qui sequitur: „Universis et singulis, ad quos fuerint delatæ præsentes, ipsorum tenore facimus manifestum nos priores, gubernatores communis et capitaneus populi, vexilliferque justitiæ civitatis Senarum, nec non vexilliferi magistri et sex cives officiales baliæ , super materia concilii, pro nobis, nostris subditis nobisque ad talia obligatis, qualiter omnibus et singulis, cujuscumque dignitatis, gradus, status et conditionis existant, venientibus, et qui venerunt et venient in futurum ad sacrosanctum generale concilium celebrandum in nostra civitate Senarum, seu ad ipsam civitatem ejusque comitatum, territorium et districtum occasione vel causa dicti concilii, damus et concedimus plenissimam securitatem, fiduciam ac nostrum et nostri communis liberum et plenissimum salvum conductum, veniendi, standi, residendi et moram trahendi, ac recedendi cum suis familiaribus, rebus jocalibus et aliis quibuseunque bonis in dicta nostra civitate et ipsius comitatu, territorio et districtu, toto tempore concilii, et postmodum, si per infirmitatem aut aliam causam rationabilem ipsos vel aliquos ipsorum in eisdem civitate et territorio manere contingeret, exinde recedendi et redeundi, semel et pluries, totiens quotiens de ipsorum processerit voluntate, libere cum omnibus ipsorum sociis, familiaribus, equis, valisiis, harnesiis et bonis ac rebus quibuscunque, omni prorsus molestia et impedimento cessante *); ibique 13. 1423. 6. Nov. *) Additur hic in exemplari exhibito in J. D. Mansi collect. (XXVIII, 1079): petita tamen primitus et obtenta licentia ab eligendis et deputandis viro (uno) pro qualibet natione, auctoritate domini nostri papæ vel præ- sidentium; ita tamen, quod nulli nationi liceat integraliter recedere de dieta civitate, quousque concilium dissolvatur secundum juris formam.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 21 et nihilominus diversis viis et modis dissolutionem concilii procurabat, in hoc suis præfatis præesidentibus non pigre agentibus. Etenim alios promissionibus et beneficiorum exhibi- tionibus, alios minis et terroribus ad intentionem ipsorum attrahebant, quotidie nuntii cum brevibus et literis de curia veniebant, quorum plurimi de post justo dei judicio fuerunt puniti variis et diversis modis. Rebus igitur sic se habentibus, multa hincinde attem- tabantur. Alii enim reformationem totis viribus postulabant et procurabant, alii diversis viis et coloribus ipsam impediebant, et solum ad excolendam potestatem papæ conatibus omnes anhelabant; proponebant enim, ut capitulum Frequens ad nutum eorum decla- raretur, et quod non liceret a papa ad concilium in quocunque casu appellare et multa hujusmodi; occasione quorum una dierum fuerunt affixæe cedulæ in principalibus locis civitatis, continentes decreta Constantiensis concilii de superioritate concilii ad papam, quæ jam in hoc sacro Basiliensi concilio pluries in lucem producta sunt et in decretis ejusdem inserta. Cumque igitur tempus sic inutiliter exponeretur, nec aliquid fieret, fuit procuratus modus ad dandum principium rebus, ut aliqua sessio teneretur, quod et factum est. Anno domini millesimo quadringentesimo vicesimo tertio, octava die mensis Novembris, in ecclesia cathedrali civitatis Senensis per sacrum generale concilium fuit solemnis sessio celebrata. In qua primo celebrata missa de spiritu sancto per venerandum in Christo patrem dominum Bertrandum episcopum sancti Flori, tunc præsidentem venera- bilis nationis Gallicanæ; et factis letaniis et orationibus consuetis, per dominos cives prædictæ civitatis dabatur salvus conductus et securitas, quæ tunc lecta fuit in ambone per magistrum Joannem Azel, in modum qui sequitur: „Universis et singulis, ad quos fuerint delatæ præsentes, ipsorum tenore facimus manifestum nos priores, gubernatores communis et capitaneus populi, vexilliferque justitiæ civitatis Senarum, nec non vexilliferi magistri et sex cives officiales baliæ , super materia concilii, pro nobis, nostris subditis nobisque ad talia obligatis, qualiter omnibus et singulis, cujuscumque dignitatis, gradus, status et conditionis existant, venientibus, et qui venerunt et venient in futurum ad sacrosanctum generale concilium celebrandum in nostra civitate Senarum, seu ad ipsam civitatem ejusque comitatum, territorium et districtum occasione vel causa dicti concilii, damus et concedimus plenissimam securitatem, fiduciam ac nostrum et nostri communis liberum et plenissimum salvum conductum, veniendi, standi, residendi et moram trahendi, ac recedendi cum suis familiaribus, rebus jocalibus et aliis quibuseunque bonis in dicta nostra civitate et ipsius comitatu, territorio et districtu, toto tempore concilii, et postmodum, si per infirmitatem aut aliam causam rationabilem ipsos vel aliquos ipsorum in eisdem civitate et territorio manere contingeret, exinde recedendi et redeundi, semel et pluries, totiens quotiens de ipsorum processerit voluntate, libere cum omnibus ipsorum sociis, familiaribus, equis, valisiis, harnesiis et bonis ac rebus quibuscunque, omni prorsus molestia et impedimento cessante *); ibique 13. 1423. 6. Nov. *) Additur hic in exemplari exhibito in J. D. Mansi collect. (XXVIII, 1079): petita tamen primitus et obtenta licentia ab eligendis et deputandis viro (uno) pro qualibet natione, auctoritate domini nostri papæ vel præ- sidentium; ita tamen, quod nulli nationi liceat integraliter recedere de dieta civitate, quousque concilium dissolvatur secundum juris formam.
Strana 22
22 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. libere dicendi, allegandi, proponendi et tractandi omnia et singula, quæ faciant vel quæ videantur facere pro bona reformatione et prospero statu ecclesiæ, non obstantibus quibuscunque causis, occasionibus et suspicionibus, impedimentis vel obstaculis, pro quibus ipsi vel aliquis eorum possent realiter vel personaliter modo aliquo molestari; exceptis dumtaxat rebellibus et exbannitis nostri communis, ad quos præsens nostra securitas et salvus conductus sine alio nostro expresso consensu nullatenus extendatur; quorum rebellium et aliorum prædictorum nomina, ad tollendum omnem suspicionem ab aliis quibuscunque ad concilium ipsum venire volentibus, in nostris libris ad hæc deputatis descripta sunt. Hoc etiam declarato, quod domini temporales aut eorum oratores possint libere venire, stare et abinde recedere, prout eis placebit, dum tamen talem et tam rationabilem secum ducant comitivam, quod per ipsos aut eorum aliquos nostræe civitati, comitatui, territorio et districtui nullum valeat præjudicium afferri. Et omnia et singula præmissa sub nostris fide et juramento, ac sub obligatione et hypotheca omnium bonorum nostrorum, præsentium pariter et futurorum, promittimus fideliter et integraliter obser- vare et observari facere, dolo et fraude cessantibus quibuscunque. Quibus omnibus supradictis et singulis stare volumus et illa observare, nec ex aliquibus tractatibus aut contractibus seu conventionibus, factis vel quomodolibet faciendis in posterum, cum quibuscunque personis, cujuscunque dignitatis, status, gradus, conditionis seu præemi- nentiæ existant, ullo modo derogare nec a præsentibus recedere intendimus. Ita tamen, quod per hoc non intelligatur, per sacram synodum Constantiensem salubriter diffinita super sedatione schismatis præteriti, dejectione contendentium tunc de papatu, inspirata asumpcione ejusdem domini nostri papæ, unici et indubitati universalis ecclesiæ pastoris, ac ejusdem domini nostri apostolatum in dubium revocandi, et contra ea seu aliquod eorum proponendi seu quomodolibet acceptandi concessa securitas. Mandamus igitur universis et singulis nostris subditis, rectoribus, officialibus et gentibus armorum nostri communis, præsentibus et futuris, quatenus præsentem nostram provisionem, ordina- tionem et securitatem effectualiter observent et adimpleant, sub nostræe indignationis incursu, et faciant ab omnibus efficaciter et inviolabiliter observari. Datum in nostra civitate Senensi, in consistorio palatii nostræe residentiæ, die sexta mensis Novembris, sub anno domini ab incarnatione millesimo quadringentesimo vicesimo tertio, indic- tione secunda, pontificatus sanctissimi domini nostri domini Martini papæ quinti anno sexto. Ego Antonius Michaelis Antonii de Senis, publicus imperiali auctoritate notarius et judex ordinarius et nunc notarius et scriba præfatorum magnificorum dominorum capitanei populi, vexilliferorum magistrorum et officialium baliæ præedictis omnibus et singulis præsens fui, et ea rogatus scripsi, et hanc in publicam scripturam manu propria redegi, ad fidem perpetuam et robur omnium præmissorum. Sigillata magno et parvo sigillo communitatis more solito. Consequenter legebantur ibidem per reverendum in Christo patrem dominum Andream episcopum Poznaniensem decreta sequentia: quorum primum est de facto Wiclefistarum et hæresi Bohemorum ; secundum contra sequaces Petri de Luna; tertium de facto Græcorum, post quod decretum legebatur aurea bulla missa papæ per impera- torem Græcorum ; et quartum legebatur contra hæreses et hæreticos in generali.
22 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. libere dicendi, allegandi, proponendi et tractandi omnia et singula, quæ faciant vel quæ videantur facere pro bona reformatione et prospero statu ecclesiæ, non obstantibus quibuscunque causis, occasionibus et suspicionibus, impedimentis vel obstaculis, pro quibus ipsi vel aliquis eorum possent realiter vel personaliter modo aliquo molestari; exceptis dumtaxat rebellibus et exbannitis nostri communis, ad quos præsens nostra securitas et salvus conductus sine alio nostro expresso consensu nullatenus extendatur; quorum rebellium et aliorum prædictorum nomina, ad tollendum omnem suspicionem ab aliis quibuscunque ad concilium ipsum venire volentibus, in nostris libris ad hæc deputatis descripta sunt. Hoc etiam declarato, quod domini temporales aut eorum oratores possint libere venire, stare et abinde recedere, prout eis placebit, dum tamen talem et tam rationabilem secum ducant comitivam, quod per ipsos aut eorum aliquos nostræe civitati, comitatui, territorio et districtui nullum valeat præjudicium afferri. Et omnia et singula præmissa sub nostris fide et juramento, ac sub obligatione et hypotheca omnium bonorum nostrorum, præsentium pariter et futurorum, promittimus fideliter et integraliter obser- vare et observari facere, dolo et fraude cessantibus quibuscunque. Quibus omnibus supradictis et singulis stare volumus et illa observare, nec ex aliquibus tractatibus aut contractibus seu conventionibus, factis vel quomodolibet faciendis in posterum, cum quibuscunque personis, cujuscunque dignitatis, status, gradus, conditionis seu præemi- nentiæ existant, ullo modo derogare nec a præsentibus recedere intendimus. Ita tamen, quod per hoc non intelligatur, per sacram synodum Constantiensem salubriter diffinita super sedatione schismatis præteriti, dejectione contendentium tunc de papatu, inspirata asumpcione ejusdem domini nostri papæ, unici et indubitati universalis ecclesiæ pastoris, ac ejusdem domini nostri apostolatum in dubium revocandi, et contra ea seu aliquod eorum proponendi seu quomodolibet acceptandi concessa securitas. Mandamus igitur universis et singulis nostris subditis, rectoribus, officialibus et gentibus armorum nostri communis, præsentibus et futuris, quatenus præsentem nostram provisionem, ordina- tionem et securitatem effectualiter observent et adimpleant, sub nostræe indignationis incursu, et faciant ab omnibus efficaciter et inviolabiliter observari. Datum in nostra civitate Senensi, in consistorio palatii nostræe residentiæ, die sexta mensis Novembris, sub anno domini ab incarnatione millesimo quadringentesimo vicesimo tertio, indic- tione secunda, pontificatus sanctissimi domini nostri domini Martini papæ quinti anno sexto. Ego Antonius Michaelis Antonii de Senis, publicus imperiali auctoritate notarius et judex ordinarius et nunc notarius et scriba præfatorum magnificorum dominorum capitanei populi, vexilliferorum magistrorum et officialium baliæ præedictis omnibus et singulis præsens fui, et ea rogatus scripsi, et hanc in publicam scripturam manu propria redegi, ad fidem perpetuam et robur omnium præmissorum. Sigillata magno et parvo sigillo communitatis more solito. Consequenter legebantur ibidem per reverendum in Christo patrem dominum Andream episcopum Poznaniensem decreta sequentia: quorum primum est de facto Wiclefistarum et hæresi Bohemorum ; secundum contra sequaces Petri de Luna; tertium de facto Græcorum, post quod decretum legebatur aurea bulla missa papæ per impera- torem Græcorum ; et quartum legebatur contra hæreses et hæreticos in generali.
Strana 23
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 23 Primum decretum. „Sacrosancta generalis synodus Senensis, in spiritu sancto legitime congregata, universalem repræsentans ecclesiam, præsidentibus in ea Petro archiepiscopo Cretensi, Jacobo episcopo Spoletano, Petro abbate de Rosacio Aquilegensis dioecesis, et Leonardo magistro et generali ordinis Prædicatorum, nuntiis sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini quinti, unici et indubitati summi pontificis, specialiter deputatis, ipsamque reformationem, intendens incipiens a fidei fundamento, præter quod nemo potest ponere aliud, damnationem hæresum Wiclefistarum et Husistarum, suorumque sequacium, credentium et adhærentium, per sacram synodum Constantiensem factam, earum quoque exstirpationem deinde per præfatum dominum nostrum papam Martinum pro viribus procuratam; tum principum, baronum, diversorumque populorum exhortationem ac requisitionem, tum etiam plenariæ indulgentiæ persequentibus illas concessionem, tum pro totali abolitione ad diversas partes binam legati de latere destinationem, ratas et gratas habens, approbat et confirmat. Contra eosdem continuando processus, decernit omnes prosequentes ac procurantes exstirpationem dictæ sectæ gaudere omnibus juribus, privi- legiis et indultis a jure vel ab homine *), peccatorum veniam concernentibus, contra hæreticos insurgentibus concessis ; infectos autem labe dictarum hæresum quomodo- cunque, omnesque et singulos eisdem consiliis, auxiliis vel favoribus assistentes, ac eosdem defendentes vel receptantes, necnon quæecunque victualia, species aromaticas et pannos, sal et plumbum, pulveres bombardarum, vel arma sive instrumenta bellica, seu res alias quascunque eis adducentes, sive alia quævis negotia vel commercia publice vel occulte facientes cum eisdem, eos etiam, si qui scienter per dominia, terras, districtus vel loca suæ ditioni subjecta præmissa in toto vel in parte præfatis hæreticis adduci seu apportari, vel subditos suos cum eis negotiari permiserint, poenis et damnationibus contra hæreticos promulgatis fore obnoxios ac subditos jurisdictioni quorumcunque judicum exstirpationis hæreticæ pravitatis; privilegiis, exemptionibus, immunitatibus, salvis con- ductibus a quibuscunque personis ecclesiasticis vel secularibus, etiam si pontificali, impe- riali, regali, ducali aut alia quacunque ecclesiastica seu seculari præfulgeant dignitate, concessis vel concedendis, non obstantibus quibuscunque. Insuper omnes Christianæ religionis principes ac dominos tam ecclesiasticos quam seculares hortatur, invitat et monet per viscera misericordiæ dei nostri, ut ad exstirpationem tanti per ecclesiam præ- damnati erroris omni celeritate, si divinam ultionem et poenas juris evitare voluerint, evigilent et intendant. Nihilominus disponens hæc sancta synodus ante ejus dissolutionem super hujusmodi decreti executione efficacius providere." Secundum decretum. „Item hæc sancta synodus sententiam damnationis et condemnationis in personam damnatæ memoriæ Petri de Luna, olim Benedicti XIII in sua obedientia nuncupati, schismatici et hæretici pronuntiati per sacrum Constantiense concilium, et inhibitionem factam omnibus et singulis Christi fidelibus, sub poenis fautoriæ schismatis et hæresis ac privatione omnium beneficiorum, dignitatum et honorum ecclesiasticorum ac mundanorum, ac alias poenas juris infligendo, prout in dicta sententia præfati concilii, cujus totum 14. 1423. 8. Nov. *) MS. indultis vel habens peccatorum.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 23 Primum decretum. „Sacrosancta generalis synodus Senensis, in spiritu sancto legitime congregata, universalem repræsentans ecclesiam, præsidentibus in ea Petro archiepiscopo Cretensi, Jacobo episcopo Spoletano, Petro abbate de Rosacio Aquilegensis dioecesis, et Leonardo magistro et generali ordinis Prædicatorum, nuntiis sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini quinti, unici et indubitati summi pontificis, specialiter deputatis, ipsamque reformationem, intendens incipiens a fidei fundamento, præter quod nemo potest ponere aliud, damnationem hæresum Wiclefistarum et Husistarum, suorumque sequacium, credentium et adhærentium, per sacram synodum Constantiensem factam, earum quoque exstirpationem deinde per præfatum dominum nostrum papam Martinum pro viribus procuratam; tum principum, baronum, diversorumque populorum exhortationem ac requisitionem, tum etiam plenariæ indulgentiæ persequentibus illas concessionem, tum pro totali abolitione ad diversas partes binam legati de latere destinationem, ratas et gratas habens, approbat et confirmat. Contra eosdem continuando processus, decernit omnes prosequentes ac procurantes exstirpationem dictæ sectæ gaudere omnibus juribus, privi- legiis et indultis a jure vel ab homine *), peccatorum veniam concernentibus, contra hæreticos insurgentibus concessis ; infectos autem labe dictarum hæresum quomodo- cunque, omnesque et singulos eisdem consiliis, auxiliis vel favoribus assistentes, ac eosdem defendentes vel receptantes, necnon quæecunque victualia, species aromaticas et pannos, sal et plumbum, pulveres bombardarum, vel arma sive instrumenta bellica, seu res alias quascunque eis adducentes, sive alia quævis negotia vel commercia publice vel occulte facientes cum eisdem, eos etiam, si qui scienter per dominia, terras, districtus vel loca suæ ditioni subjecta præmissa in toto vel in parte præfatis hæreticis adduci seu apportari, vel subditos suos cum eis negotiari permiserint, poenis et damnationibus contra hæreticos promulgatis fore obnoxios ac subditos jurisdictioni quorumcunque judicum exstirpationis hæreticæ pravitatis; privilegiis, exemptionibus, immunitatibus, salvis con- ductibus a quibuscunque personis ecclesiasticis vel secularibus, etiam si pontificali, impe- riali, regali, ducali aut alia quacunque ecclesiastica seu seculari præfulgeant dignitate, concessis vel concedendis, non obstantibus quibuscunque. Insuper omnes Christianæ religionis principes ac dominos tam ecclesiasticos quam seculares hortatur, invitat et monet per viscera misericordiæ dei nostri, ut ad exstirpationem tanti per ecclesiam præ- damnati erroris omni celeritate, si divinam ultionem et poenas juris evitare voluerint, evigilent et intendant. Nihilominus disponens hæc sancta synodus ante ejus dissolutionem super hujusmodi decreti executione efficacius providere." Secundum decretum. „Item hæc sancta synodus sententiam damnationis et condemnationis in personam damnatæ memoriæ Petri de Luna, olim Benedicti XIII in sua obedientia nuncupati, schismatici et hæretici pronuntiati per sacrum Constantiense concilium, et inhibitionem factam omnibus et singulis Christi fidelibus, sub poenis fautoriæ schismatis et hæresis ac privatione omnium beneficiorum, dignitatum et honorum ecclesiasticorum ac mundanorum, ac alias poenas juris infligendo, prout in dicta sententia præfati concilii, cujus totum 14. 1423. 8. Nov. *) MS. indultis vel habens peccatorum.
Strana 24
24 tenorem hic haberi vult et habet pro sufficienter expresso, latius continetur, ratam et gratam habens, ejusque executionem continuare volens, decernit, statuit et declarat omnes et singulos post obitum dicti Petri continuantes seu perseverantes in credulitate vel observantia erroris et schismatis ejusdem Petri sic ut præmittitur damnati, vel jus aliquod ab eo in eos directe vel per indirectum derivasse aut derivare potuisse prætendentes, seu in vicem ejusdem succedentes, eorumque receptores, defensores et fautores, cujus- cunque præeminentiæ vel conditionis existant, etiam si pontificali, cardinalatus, imperiali, regali aut alia quæecunque ecclesiastica vel seculari præfulgeant dignitate; necnon quos- cunque victualia, species aromaticas et pannos, sal et plumbum, pulveres bombardarum vel arma seu instrumenta bellica, seu res alias quascunque eis adducentes, sive alia quævis negotia vel commercia publice vel occulte facientes cum eisdem; eos etiam, qui scienter per dominia, terras, districtus vel loca suæ ditioni subjecta præmissa in toto vel parte præfatis hæreticis adduci seu apportari, vel subditos suos cum eis negotiari per- miserint, fore obnoxios atque ligatos poenis et censuris in dicta sententia contentis; cum etsi novi erroris inventores non sint, in alieno tamen facinori prædamnato suam communionem immiscuerint; nullo eisdem exemtionis, immunitatis, privilegii, statuti vel consuetudinis præsidio suffragante. Per hanc tamen approbationem et declarationem statuti sive decreti non intendit privilegiis, habilitationibus et declarationibus, absolu- tionibus et dispensationibus, quibuscunque personis per sanctissimum dominum nostrum papam Martinum quintum concessis et concedendis, præjudicium generare seu in aliquo derogare." Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 15. 1422. 14. Nov. Tertium decretum. „Item quia in nonnullis generalium conciliorum convocationibus Romani pontifices pro tempore existentes conati sunt ecclesiam orientalem reducere ad unionem universalis ecclesiæ, ut in recta fide Jesu Christi salvaretur, sanctissimusque dominus noster papa Martinus quintus paterno ejus affectu compatiens et affectans oves errantes ad unicum Christi ovile reducere, perquirens sollicite, etiam nuntium proprium sufficienti potestate munitum ad patriarcham et imperatorem Constantinopolitanos destinando, ut unioni sanctæ matris ecclesiæ possent reincorporari: cujus nuntii expositione audita, imperator respondit, prout in ejusdem literis aurea bulla munitis latius continetur; ex quibus apparet cum ipsis talia istis temporibus non posse utiliter et fructuose pertractari. Quare hæc sancta synodus, considerans reformationem catholicæ ecclesiæ necessariam fore, illis pro nunc non aliter exspectatis, decernit ad dictam reformationem fore procedendum, et cum se facultas obtulerit, vigilanter, divina favente clementia sinceroque cordis affectu, pro viribus intendere eorum reductioni ad gremium fidei orthodoxæ." Hoc perlecto decreto ostendebatur litera patens imperatoris Constantinopolitani, bulla aurea sigillata, in græco pariter et latino. Et primo legebatur græcum per magi- strum Bujum, secretarium domini nostri papæ, et consequenter latinum per dictum magi- strum Johannem Azel. Cujus bullæ tenor sequitur et est talis : „Sanctissimo in Christo patri et domino, domino Martino sacrosanctæe dei catho- licæ et apostolicæ ecclesiæ summo pontifici dignissimo: Johannes in Christo deo fidelis imperator et moderator Romaeorum, Palæologus, semper Augustus, reverentiam debitam. Reverendus vir, ambassiator vester, Antonius presbyter monachus, theologiæ magister,
24 tenorem hic haberi vult et habet pro sufficienter expresso, latius continetur, ratam et gratam habens, ejusque executionem continuare volens, decernit, statuit et declarat omnes et singulos post obitum dicti Petri continuantes seu perseverantes in credulitate vel observantia erroris et schismatis ejusdem Petri sic ut præmittitur damnati, vel jus aliquod ab eo in eos directe vel per indirectum derivasse aut derivare potuisse prætendentes, seu in vicem ejusdem succedentes, eorumque receptores, defensores et fautores, cujus- cunque præeminentiæ vel conditionis existant, etiam si pontificali, cardinalatus, imperiali, regali aut alia quæecunque ecclesiastica vel seculari præfulgeant dignitate; necnon quos- cunque victualia, species aromaticas et pannos, sal et plumbum, pulveres bombardarum vel arma seu instrumenta bellica, seu res alias quascunque eis adducentes, sive alia quævis negotia vel commercia publice vel occulte facientes cum eisdem; eos etiam, qui scienter per dominia, terras, districtus vel loca suæ ditioni subjecta præmissa in toto vel parte præfatis hæreticis adduci seu apportari, vel subditos suos cum eis negotiari per- miserint, fore obnoxios atque ligatos poenis et censuris in dicta sententia contentis; cum etsi novi erroris inventores non sint, in alieno tamen facinori prædamnato suam communionem immiscuerint; nullo eisdem exemtionis, immunitatis, privilegii, statuti vel consuetudinis præsidio suffragante. Per hanc tamen approbationem et declarationem statuti sive decreti non intendit privilegiis, habilitationibus et declarationibus, absolu- tionibus et dispensationibus, quibuscunque personis per sanctissimum dominum nostrum papam Martinum quintum concessis et concedendis, præjudicium generare seu in aliquo derogare." Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 15. 1422. 14. Nov. Tertium decretum. „Item quia in nonnullis generalium conciliorum convocationibus Romani pontifices pro tempore existentes conati sunt ecclesiam orientalem reducere ad unionem universalis ecclesiæ, ut in recta fide Jesu Christi salvaretur, sanctissimusque dominus noster papa Martinus quintus paterno ejus affectu compatiens et affectans oves errantes ad unicum Christi ovile reducere, perquirens sollicite, etiam nuntium proprium sufficienti potestate munitum ad patriarcham et imperatorem Constantinopolitanos destinando, ut unioni sanctæ matris ecclesiæ possent reincorporari: cujus nuntii expositione audita, imperator respondit, prout in ejusdem literis aurea bulla munitis latius continetur; ex quibus apparet cum ipsis talia istis temporibus non posse utiliter et fructuose pertractari. Quare hæc sancta synodus, considerans reformationem catholicæ ecclesiæ necessariam fore, illis pro nunc non aliter exspectatis, decernit ad dictam reformationem fore procedendum, et cum se facultas obtulerit, vigilanter, divina favente clementia sinceroque cordis affectu, pro viribus intendere eorum reductioni ad gremium fidei orthodoxæ." Hoc perlecto decreto ostendebatur litera patens imperatoris Constantinopolitani, bulla aurea sigillata, in græco pariter et latino. Et primo legebatur græcum per magi- strum Bujum, secretarium domini nostri papæ, et consequenter latinum per dictum magi- strum Johannem Azel. Cujus bullæ tenor sequitur et est talis : „Sanctissimo in Christo patri et domino, domino Martino sacrosanctæe dei catho- licæ et apostolicæ ecclesiæ summo pontifici dignissimo: Johannes in Christo deo fidelis imperator et moderator Romaeorum, Palæologus, semper Augustus, reverentiam debitam. Reverendus vir, ambassiator vester, Antonius presbyter monachus, theologiæ magister,
Strana 25
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 25 venit ad nos, literas Sanctitatis Vestræ ferens; quas accipientes et legentes, cognovimus et ab ipsis et a vestro ambassiatore, quæcunque nobis ipse dixit. Ad primos quidem ejus sermones, qui fere in summa fuerunt, quod ex parte nostra dixit Nicolaus Eudaemon miles, et reverendus episcopus Oleius Theodorus, quod volumus unionem simpliciter secundum Romanam ecclesiam, non fuit quare opus respondere; sed quoniam respon- dimus ipsi ambassiatori ad verbum, a quo Sanctitas Vestra de omnibus cognoscet, affir- mamus etiam per nostras literas expresse *), quod non solum illis aliquid tale non commisimus, sed neque omnino umquam ipsum in mente dicere habuimus. Sed quod scripsimus in nostris literis, istud et non aliud nostri ambassiatores impositum habuerunt ampliare et enucleare propriis sermonibus, videlicet fieri concilium universale secundum ordinem et consuetudinem sanctorum septem universalium conciliorum, et quod concesserit spiritus sanctus ad pacem istud firmare et tenere. Circa sermones autem ipsius magistri Antonii ambassiatoris post hoc, quod quæsiuit cognoscere locum et modum et tempus concilii, respondemus de loco quidem Constantinopoli, cum imperium nostrum in præsenti neque aptiorem locum alium habeat, neque possemus ire aliunde, propter necessitatem rerum, in qua magis nunc sumus quam aliquando, et etiam necessitatem expensarum, quibus præsens negotium indiget. De modo vero dicimus esse necessitatem, omnes sanctissimos patriarchas et omnes episcopos provinciarum nostrarum interesse. Concilii autem hujus- modi expensas omni præterito tempore faciebat imperium, nunc autem similiter esset opus: imperium vero non potest ullo modo, nec facultatem habet ad id faciendum. Qua de causa Sanctitatem Vestram rogamus, ut circa hanc rem provideatis sufficienter. De tempore autem, optamus et desideramus, ut taliter essent res, quod hodie hoc divinum opus et nobis placidum principium acciperet. Sed cum jam sint circa nos res tales, quales vidit oculis suis prædictus Antonius, quod quasi penitus destructio nobis imminet, et sunt sub periculo gladii et hæc civitas et omnia nostra, et non est possibile congregare episcopos ab Asia, neque ab Europa, propter guerras infidelium: dicimus, quod deo dante pacem et firmitatem rerum , statim scribemus vobis, et apportatis literis nostris ad vos, et ex vobis ambassiatoribus vestris cum exitu et expensis circa concilium faciendis, ab illa die incipiente eousque ad finitum annum, ut concilium fiat. Verum ob magnum deside- rium et singularem amorem, quem habemus ad tale divinum opus unionis, dicimus et hoc, quod etiam existente guerra infidelium, si Sanctitas Vestra fecerit talem providen- tiam, quod habeamus homines sufficientes ad custodiam et securitatem nostrorum neces- sariorum locorum, et feceritis excommunicationem generalem terribilem et insolubilem contra quoscunque vestros homines, ut non relinquant nos solos in guerra infidelium, et ipsi in pace sint cum ipsis, sed auxilientur nobis contra infideles, ita quod ipsi infideles non habeant facultatem inferre contra nos armatas naves ipsorum, et hoc apportet nobis reverendissimus cardinalis, habens ex vobis generalem auctoritatem et vim super istis; placet nobis incipere unionis opus ab ipso die, qua huc venerit prædictus reverendissimus cardinalis ; et tunc conveniente sacro concilio secundum antiquum sanctorum universalium conciliorum septem præteritorum ordinem et consuetudinem, et veritate sine contentione quæsita, quidquid revelatum fuerit inspirante spiritu sancto in hoc sancto concilio, *) MS. ex parte. Scriptores I.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 25 venit ad nos, literas Sanctitatis Vestræ ferens; quas accipientes et legentes, cognovimus et ab ipsis et a vestro ambassiatore, quæcunque nobis ipse dixit. Ad primos quidem ejus sermones, qui fere in summa fuerunt, quod ex parte nostra dixit Nicolaus Eudaemon miles, et reverendus episcopus Oleius Theodorus, quod volumus unionem simpliciter secundum Romanam ecclesiam, non fuit quare opus respondere; sed quoniam respon- dimus ipsi ambassiatori ad verbum, a quo Sanctitas Vestra de omnibus cognoscet, affir- mamus etiam per nostras literas expresse *), quod non solum illis aliquid tale non commisimus, sed neque omnino umquam ipsum in mente dicere habuimus. Sed quod scripsimus in nostris literis, istud et non aliud nostri ambassiatores impositum habuerunt ampliare et enucleare propriis sermonibus, videlicet fieri concilium universale secundum ordinem et consuetudinem sanctorum septem universalium conciliorum, et quod concesserit spiritus sanctus ad pacem istud firmare et tenere. Circa sermones autem ipsius magistri Antonii ambassiatoris post hoc, quod quæsiuit cognoscere locum et modum et tempus concilii, respondemus de loco quidem Constantinopoli, cum imperium nostrum in præsenti neque aptiorem locum alium habeat, neque possemus ire aliunde, propter necessitatem rerum, in qua magis nunc sumus quam aliquando, et etiam necessitatem expensarum, quibus præsens negotium indiget. De modo vero dicimus esse necessitatem, omnes sanctissimos patriarchas et omnes episcopos provinciarum nostrarum interesse. Concilii autem hujus- modi expensas omni præterito tempore faciebat imperium, nunc autem similiter esset opus: imperium vero non potest ullo modo, nec facultatem habet ad id faciendum. Qua de causa Sanctitatem Vestram rogamus, ut circa hanc rem provideatis sufficienter. De tempore autem, optamus et desideramus, ut taliter essent res, quod hodie hoc divinum opus et nobis placidum principium acciperet. Sed cum jam sint circa nos res tales, quales vidit oculis suis prædictus Antonius, quod quasi penitus destructio nobis imminet, et sunt sub periculo gladii et hæc civitas et omnia nostra, et non est possibile congregare episcopos ab Asia, neque ab Europa, propter guerras infidelium: dicimus, quod deo dante pacem et firmitatem rerum , statim scribemus vobis, et apportatis literis nostris ad vos, et ex vobis ambassiatoribus vestris cum exitu et expensis circa concilium faciendis, ab illa die incipiente eousque ad finitum annum, ut concilium fiat. Verum ob magnum deside- rium et singularem amorem, quem habemus ad tale divinum opus unionis, dicimus et hoc, quod etiam existente guerra infidelium, si Sanctitas Vestra fecerit talem providen- tiam, quod habeamus homines sufficientes ad custodiam et securitatem nostrorum neces- sariorum locorum, et feceritis excommunicationem generalem terribilem et insolubilem contra quoscunque vestros homines, ut non relinquant nos solos in guerra infidelium, et ipsi in pace sint cum ipsis, sed auxilientur nobis contra infideles, ita quod ipsi infideles non habeant facultatem inferre contra nos armatas naves ipsorum, et hoc apportet nobis reverendissimus cardinalis, habens ex vobis generalem auctoritatem et vim super istis; placet nobis incipere unionis opus ab ipso die, qua huc venerit prædictus reverendissimus cardinalis ; et tunc conveniente sacro concilio secundum antiquum sanctorum universalium conciliorum septem præteritorum ordinem et consuetudinem, et veritate sine contentione quæsita, quidquid revelatum fuerit inspirante spiritu sancto in hoc sancto concilio, *) MS. ex parte. Scriptores I.
Strana 26
26 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. utrique parti placitum sit et subsequatur etiam omnis terminus mundi. Itaque fiat univer- salis unio et infragilis et firma ecclesiarum. Datum in urbe nostra Constantinopolitana, millesimo quadringentesimo vicesimo secundo, die sabbati, quarto decimo mensis Novem- bris, sub nostri imperialis sigilli impressione et nostra solita rubra subscriptione." Quartum decretum. „Item quoniam propter negligentiam quorundam ordinariorum et inquisitorum deputatorum exstirpationi hæreticæ pravitatis in diversis mundi partibus variæ hæresum species pullularunt, in gravem dei offensam, fidei catholicæ detrimentum et multarum animarum perditionem: volens hæc sancta synodus remedium adhibere, statuit atque mandat omnibus et singulis locorum ordinariis ac inquisitoribus hæreticæ pravitatis, ut timore, favore, amore et odio quibuscunque postpositis juxta juris formam sollicite intendant inquisitioni et exstirpationi hæresum quarumcunque, et quam primum eis con- stiterit, in locis suæ jurisdictionis aliquos dicta labe infectos existere, eorum captioni et punitioni intendant secundum canonicas sanctiones ; quodque, ut favoribus opportunis circa hæc eisdem ordinariis et inquisitoribus assistatur, constitutioni Bonifacii octavi, disponenti super investigatione, captione, custodia et punitione hæreticorum et fautorum fiendis et procurandis per dominos et rectores temporales locorum addere cupiens, statuit hæc sancta synodus, quod quicunque capientes hæreticos et in potestatem ordina- riorum vel inquisitorum hæreticæ pravitatis effectualiter ponentes, vel eos quos detinere seu capere non possent, de eorum territoriis omnino expellentes, aut bannientes, seu etiam requisiti, brachium seculare contra eos præstantes, eam indulgentiam consequantur, quæ dari consuevit personaliter proficiscentibus in subsidium terræ sanctæ. Mandat etiam omnibus, ad quos spectat deputare inquisitores hæreticæ pravitatis, ut in deputa- tione servent concilium Viennense, ac in locis insignibus, vel ubi frequentius pullularet hæresis quæcunque, quoscunque non deputent, nisi magistros in sacra pagina, si haberi commode possint; alioquin alios doctiores et aptiores, quos valuerint reperire. Hujus- modi quoque decretum prima et quarta dominica quadragesimæ, et in festis nativitatis ac resurrectionis domini nostri Jesu Christi ordinarii in suis ecclesiis principalibus, inqui- sitores vero præfati in ecclesia aliqua insigni civitatis vel dioecesis, ubi magis videtur expedire, quum populus convenit ad divina, singulis annis perpetuo intelligibiliter publicare teneantur, et singulis dictis diebus publice nuntiare, candelis accensis pariter et extinctis ac in terram projectis, campanisque pulsatis, omnes hæreticos, credentes, receptores, fau- tores et defensores eorum excommunicatos, et tales ab omnibus evitari. Hanc autem publi- cationis formam quoad constitutiones præfatas Wiclefistarum et Husistarum et schismati- corum, quousque viguerint, hæc sacra synodus observari decernit. Quod si prædicti ordinarii vel inquisitores circa observantiam hujusmodi statuti se remissos seu negligentes reddiderint, poenam suspensionis ab ingressu ecclesiæ per quadrimestre tempus eo ipso incurrant, ac in provincialibus seu synodalibus conciliis pro modo culpæ seu negligentiæ contra tales negli- gentes ultra prædictam poenam provideatur de remedio opportuno, privilegiis, exemtionibus, consuetudinibus et statutis contra præmissa disponentibus non obstantibus quibuscunque. Finita lectura prædictorum decretorum, nomine et consensu omnium nationum reverendissimus in Christo pater dominus cardinalis sancti Eustachii de Hispania cum alta et intelligibili voce respondit: placet.
26 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. utrique parti placitum sit et subsequatur etiam omnis terminus mundi. Itaque fiat univer- salis unio et infragilis et firma ecclesiarum. Datum in urbe nostra Constantinopolitana, millesimo quadringentesimo vicesimo secundo, die sabbati, quarto decimo mensis Novem- bris, sub nostri imperialis sigilli impressione et nostra solita rubra subscriptione." Quartum decretum. „Item quoniam propter negligentiam quorundam ordinariorum et inquisitorum deputatorum exstirpationi hæreticæ pravitatis in diversis mundi partibus variæ hæresum species pullularunt, in gravem dei offensam, fidei catholicæ detrimentum et multarum animarum perditionem: volens hæc sancta synodus remedium adhibere, statuit atque mandat omnibus et singulis locorum ordinariis ac inquisitoribus hæreticæ pravitatis, ut timore, favore, amore et odio quibuscunque postpositis juxta juris formam sollicite intendant inquisitioni et exstirpationi hæresum quarumcunque, et quam primum eis con- stiterit, in locis suæ jurisdictionis aliquos dicta labe infectos existere, eorum captioni et punitioni intendant secundum canonicas sanctiones ; quodque, ut favoribus opportunis circa hæc eisdem ordinariis et inquisitoribus assistatur, constitutioni Bonifacii octavi, disponenti super investigatione, captione, custodia et punitione hæreticorum et fautorum fiendis et procurandis per dominos et rectores temporales locorum addere cupiens, statuit hæc sancta synodus, quod quicunque capientes hæreticos et in potestatem ordina- riorum vel inquisitorum hæreticæ pravitatis effectualiter ponentes, vel eos quos detinere seu capere non possent, de eorum territoriis omnino expellentes, aut bannientes, seu etiam requisiti, brachium seculare contra eos præstantes, eam indulgentiam consequantur, quæ dari consuevit personaliter proficiscentibus in subsidium terræ sanctæ. Mandat etiam omnibus, ad quos spectat deputare inquisitores hæreticæ pravitatis, ut in deputa- tione servent concilium Viennense, ac in locis insignibus, vel ubi frequentius pullularet hæresis quæcunque, quoscunque non deputent, nisi magistros in sacra pagina, si haberi commode possint; alioquin alios doctiores et aptiores, quos valuerint reperire. Hujus- modi quoque decretum prima et quarta dominica quadragesimæ, et in festis nativitatis ac resurrectionis domini nostri Jesu Christi ordinarii in suis ecclesiis principalibus, inqui- sitores vero præfati in ecclesia aliqua insigni civitatis vel dioecesis, ubi magis videtur expedire, quum populus convenit ad divina, singulis annis perpetuo intelligibiliter publicare teneantur, et singulis dictis diebus publice nuntiare, candelis accensis pariter et extinctis ac in terram projectis, campanisque pulsatis, omnes hæreticos, credentes, receptores, fau- tores et defensores eorum excommunicatos, et tales ab omnibus evitari. Hanc autem publi- cationis formam quoad constitutiones præfatas Wiclefistarum et Husistarum et schismati- corum, quousque viguerint, hæc sacra synodus observari decernit. Quod si prædicti ordinarii vel inquisitores circa observantiam hujusmodi statuti se remissos seu negligentes reddiderint, poenam suspensionis ab ingressu ecclesiæ per quadrimestre tempus eo ipso incurrant, ac in provincialibus seu synodalibus conciliis pro modo culpæ seu negligentiæ contra tales negli- gentes ultra prædictam poenam provideatur de remedio opportuno, privilegiis, exemtionibus, consuetudinibus et statutis contra præmissa disponentibus non obstantibus quibuscunque. Finita lectura prædictorum decretorum, nomine et consensu omnium nationum reverendissimus in Christo pater dominus cardinalis sancti Eustachii de Hispania cum alta et intelligibili voce respondit: placet.
Strana 27
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 27 De prædicta sessione ita scribit magister Johannes de Ragusio domino episcopo Atrabatensi: „Reverendissimo in Christo patri ac domino, domino N. dei gratia episcopo Atrabatensi, suo domino metuendissimo. Reverendissime pater et domine metuendissime! post humiles ac devotas recom- mendationes. Pluries scripsissem de novis præsentis generalis concilii, si mihi nuntiorum occurrisset opportunitas, licet pauca potuissem scribere, quia adhue pauca peregimus. Nihil- ominus de occurrentibus novit reverendissima Vestra Paternitas, quod a principio translationis præsentis concilii de Papia ad civitatem Senarum usque ad festum omnium Sanctorum nihil penitus fuit actum, et nee salvum conductum plenarium pro venientibus ad concilium obtinere poteramus a civibus, propter conventionem et pacta, quæ prius fecerant cum domino nostro papa, quæ non videbantur sufficientia pro concilio. Quo tamen obtento in modo et forma, ut petebatur, die octava Novembris facta fuit solemnis sessio, in qua interfuerunt duo domini cardinales, videlicet Bononiensis, nepos olim domini Gregorii de Venetiis, et dominus Sancti Eustachii de Hispania, et inter ceteros archiepiscopos, episcopos et abbates XXV mitrati, cum multitudine doctorum et magistrorum et ceterorum copiosa. Et tunc fuerant promulgata quatuor decreta: primum videlicet contra hæreticos de Bohemia; secundum contra Petrum de Luna et ejus sequaces, si qui in vitium suum successissent etc. renovando sententiam latam Constantiæ contra ipsum; tertium in quo declaratur diligentia domini nostri papæ facta pro reductione Græcorum ad ecclesiam Romanam et de eorum responsione, quod videlicet ad præsens propter guerras infidelium præedictæ unioni intendere non possunt; ad hoc lecta fuit quædam bulla imperatoris Constantinopolitani, transmissa domino nostro papæ; quartum vero decretum ammonet omnes prælatos et inquisitores, ut sollicitius intendant contra hæreses. Post prædictam sessionem usque ad præsens nihil actum est: tractatur tamen in nationibus de modo procedendi in reformatione ecclesiæ, et quod ante omnia mittantur legati ad dominum nostrum papam, qui ex parte concilii supplicent Sanctitati Suæ venire ad concilium, et quod domini cardinales et ceteri prælati existentes in curia requirantur ad idem, et quod similiter transmittantur literæ ceteris prælatis per orbem. Aviso igitur reverendissimam Vestram Paternitatem, ut paret se ad veniendum, et vellet deus, quod jam reverendissima Paternitas Vestra esset hic, pro utilitate universalis ecclesiæ, quæ de die in diem labitur, et pauci aut nulli ruenti succurrunt! Scriptum Senis in concilio generali, die 23° Novembris, anno domini millesimo quadringentesimo vicesimo tertio." Post prædictam vero sessionem per aliquot dies fuit exhibita quædam cedula, per quosdam zelantes reformationem ecclesiæ, cujus tenor hic inscribitur, quia fortasse ejus practica non esset huic sacro Basiliensi concilio inutilis in aliquibus suis punctis. Tenor autem ipsius est talis : „Ad procedendum in reformatione universalis ecclesiæ videtur primo inchoandum ab invocatione spiritus sancti, quod videlicet die Veneris proxima, vel alia die præsentis dominicæ, fiant generales processiones, et quod omnes prælati sint induti in sacris, fiatque missa pontificalis de spiritu sancto, non cum organis, nec ceteris cantilenis, sed devotiori modo, quo fieri poterit. 16. 1423. 23. Nov. 17. 1423.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 27 De prædicta sessione ita scribit magister Johannes de Ragusio domino episcopo Atrabatensi: „Reverendissimo in Christo patri ac domino, domino N. dei gratia episcopo Atrabatensi, suo domino metuendissimo. Reverendissime pater et domine metuendissime! post humiles ac devotas recom- mendationes. Pluries scripsissem de novis præsentis generalis concilii, si mihi nuntiorum occurrisset opportunitas, licet pauca potuissem scribere, quia adhue pauca peregimus. Nihil- ominus de occurrentibus novit reverendissima Vestra Paternitas, quod a principio translationis præsentis concilii de Papia ad civitatem Senarum usque ad festum omnium Sanctorum nihil penitus fuit actum, et nee salvum conductum plenarium pro venientibus ad concilium obtinere poteramus a civibus, propter conventionem et pacta, quæ prius fecerant cum domino nostro papa, quæ non videbantur sufficientia pro concilio. Quo tamen obtento in modo et forma, ut petebatur, die octava Novembris facta fuit solemnis sessio, in qua interfuerunt duo domini cardinales, videlicet Bononiensis, nepos olim domini Gregorii de Venetiis, et dominus Sancti Eustachii de Hispania, et inter ceteros archiepiscopos, episcopos et abbates XXV mitrati, cum multitudine doctorum et magistrorum et ceterorum copiosa. Et tunc fuerant promulgata quatuor decreta: primum videlicet contra hæreticos de Bohemia; secundum contra Petrum de Luna et ejus sequaces, si qui in vitium suum successissent etc. renovando sententiam latam Constantiæ contra ipsum; tertium in quo declaratur diligentia domini nostri papæ facta pro reductione Græcorum ad ecclesiam Romanam et de eorum responsione, quod videlicet ad præsens propter guerras infidelium præedictæ unioni intendere non possunt; ad hoc lecta fuit quædam bulla imperatoris Constantinopolitani, transmissa domino nostro papæ; quartum vero decretum ammonet omnes prælatos et inquisitores, ut sollicitius intendant contra hæreses. Post prædictam sessionem usque ad præsens nihil actum est: tractatur tamen in nationibus de modo procedendi in reformatione ecclesiæ, et quod ante omnia mittantur legati ad dominum nostrum papam, qui ex parte concilii supplicent Sanctitati Suæ venire ad concilium, et quod domini cardinales et ceteri prælati existentes in curia requirantur ad idem, et quod similiter transmittantur literæ ceteris prælatis per orbem. Aviso igitur reverendissimam Vestram Paternitatem, ut paret se ad veniendum, et vellet deus, quod jam reverendissima Paternitas Vestra esset hic, pro utilitate universalis ecclesiæ, quæ de die in diem labitur, et pauci aut nulli ruenti succurrunt! Scriptum Senis in concilio generali, die 23° Novembris, anno domini millesimo quadringentesimo vicesimo tertio." Post prædictam vero sessionem per aliquot dies fuit exhibita quædam cedula, per quosdam zelantes reformationem ecclesiæ, cujus tenor hic inscribitur, quia fortasse ejus practica non esset huic sacro Basiliensi concilio inutilis in aliquibus suis punctis. Tenor autem ipsius est talis : „Ad procedendum in reformatione universalis ecclesiæ videtur primo inchoandum ab invocatione spiritus sancti, quod videlicet die Veneris proxima, vel alia die præsentis dominicæ, fiant generales processiones, et quod omnes prælati sint induti in sacris, fiatque missa pontificalis de spiritu sancto, non cum organis, nec ceteris cantilenis, sed devotiori modo, quo fieri poterit. 16. 1423. 23. Nov. 17. 1423.
Strana 28
28 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. Item quod post missam statim fiat sessio, in qua fiat exhortatio quædam et monitio, tam clero quam populo, ut videlicet velint insistere devotionibus, orationibus, vigiliis et piis operibus, ut deus misericors propitietur suæ sanctæ ecclesiæ et ut præsens sacrum concilium in tam sacratissimo et desideratissimo opere reformationis prosperetur. Item indicantur et imponantur jejunia tam clero quam populo, certis diebus, cum additione indulgentiarum in forma ecclesiæ, ut videlicet inducantur ad confessionem. Item declaretur sacrum præesens concilium jam sufficienter exspectasse ceteros prælatos absentes, et reges et principes, et quod non obstante eorum absentia, habitis jam securitate et habilitate atque idoneitate loci, scilicet civitatis Senarum, cum appro- batione translationis præsentis ejusdem concilii factæ de Papia, ex nunc intendit procedere ad reformationem universalis ecclesiæ tam in capite, quam in singulis membris. Et nihil- ominus exhortentur et moneantur reverendissimi patres domini cardinales et singuli prælati in curia existentes, ceterique per orbem, quorum interest interesse conciliis, cum affixione cedularum in valvis ecclesiæ, vel aliis modis, quibus videbitur, ut citius quam fieri poterit ad præsens concilium personaliter veniant, aut sufficienter mittant. Item declaret, quod ab ista reformatione generali non intendit excludere aliquem gradum, statum aut ordinem quinimo sicut omnes sunt membra ecclesiæ, ita intendit omnes et singulos, prout spiritus sanctus dictaverit, in præsenti reformatione et concilio reformare; et idem servandum in futuris conciliis perpetuis temporibus declaretur. Item admoneat et exhortetur præsens sacrum concilium omnes et singulos, quin- imo det et præstet liberam facultatem veniendi, accedendi omnibus et singulis volentibus ad præsens concilium, vel ad quodeunque in futurum, in eoque loquendi, dicendi, allegandi atque sui status et aliorum petendi et procurandi reformationem, cum omni tamen honestate et humilitate, et absque injuria status aut personæ cujuscunque. Quod si secus per aliquem attentatum fuerit, correctioni subjiciatur concilii. Item ne propter metum in præsens aut futurum aliqui a tam sancto proposito et opere reformationis desistere valeant aut retrahi, statuatur sub poenis gravibus, quas ipso facto contravenientes incurrant, et etiam excommunicationis sententiam, a qua non possint absolvi, nisi per papam, facta tamen condigna satisfactione injuriato et articulo mortis, ne qui ratione et occasione hujusmodi reformationis aut petitionis et procurationis ejusdem, sub hoc vel quocunque alio prætextu aut colore audeat in præsenti vel in futuris inferre aut procurare quodeumque nocumentum aut damnum sive vituperium, aut in persona sive in fama, aut in bonis quibuscunque, cuiquam talium prædictam reformationem zelantium sive procurantium. Item mandetur omnibus et singulis in præsenti concilio existentibus, sub poenis excommunicationis et ceteris quibus videbitur, quas ipso facto etc. quod infra certum tempus habeant communicare deputatis nationum in reformatorio existentibus singula gesta et acta, si qua habent, sive in publica sessione promulgata, sive in reformatorio conclusa, aut avisata in sacro Constantiensi concilio, ad reformationem universalis ecclesiæ pertinentia. Et prædicti deputati habeant, ad evitandum labores et confusionem in agendis, ea quæ fuerunt promulgata in sessionibus, ab his, quæe avisata fuerunt in refor- matorio, secernere, ut decreta in suo robore permaneant, seu si qua essent eis addenda,
28 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. Item quod post missam statim fiat sessio, in qua fiat exhortatio quædam et monitio, tam clero quam populo, ut videlicet velint insistere devotionibus, orationibus, vigiliis et piis operibus, ut deus misericors propitietur suæ sanctæ ecclesiæ et ut præsens sacrum concilium in tam sacratissimo et desideratissimo opere reformationis prosperetur. Item indicantur et imponantur jejunia tam clero quam populo, certis diebus, cum additione indulgentiarum in forma ecclesiæ, ut videlicet inducantur ad confessionem. Item declaretur sacrum præesens concilium jam sufficienter exspectasse ceteros prælatos absentes, et reges et principes, et quod non obstante eorum absentia, habitis jam securitate et habilitate atque idoneitate loci, scilicet civitatis Senarum, cum appro- batione translationis præsentis ejusdem concilii factæ de Papia, ex nunc intendit procedere ad reformationem universalis ecclesiæ tam in capite, quam in singulis membris. Et nihil- ominus exhortentur et moneantur reverendissimi patres domini cardinales et singuli prælati in curia existentes, ceterique per orbem, quorum interest interesse conciliis, cum affixione cedularum in valvis ecclesiæ, vel aliis modis, quibus videbitur, ut citius quam fieri poterit ad præsens concilium personaliter veniant, aut sufficienter mittant. Item declaret, quod ab ista reformatione generali non intendit excludere aliquem gradum, statum aut ordinem quinimo sicut omnes sunt membra ecclesiæ, ita intendit omnes et singulos, prout spiritus sanctus dictaverit, in præsenti reformatione et concilio reformare; et idem servandum in futuris conciliis perpetuis temporibus declaretur. Item admoneat et exhortetur præsens sacrum concilium omnes et singulos, quin- imo det et præstet liberam facultatem veniendi, accedendi omnibus et singulis volentibus ad præsens concilium, vel ad quodeunque in futurum, in eoque loquendi, dicendi, allegandi atque sui status et aliorum petendi et procurandi reformationem, cum omni tamen honestate et humilitate, et absque injuria status aut personæ cujuscunque. Quod si secus per aliquem attentatum fuerit, correctioni subjiciatur concilii. Item ne propter metum in præsens aut futurum aliqui a tam sancto proposito et opere reformationis desistere valeant aut retrahi, statuatur sub poenis gravibus, quas ipso facto contravenientes incurrant, et etiam excommunicationis sententiam, a qua non possint absolvi, nisi per papam, facta tamen condigna satisfactione injuriato et articulo mortis, ne qui ratione et occasione hujusmodi reformationis aut petitionis et procurationis ejusdem, sub hoc vel quocunque alio prætextu aut colore audeat in præsenti vel in futuris inferre aut procurare quodeumque nocumentum aut damnum sive vituperium, aut in persona sive in fama, aut in bonis quibuscunque, cuiquam talium prædictam reformationem zelantium sive procurantium. Item mandetur omnibus et singulis in præsenti concilio existentibus, sub poenis excommunicationis et ceteris quibus videbitur, quas ipso facto etc. quod infra certum tempus habeant communicare deputatis nationum in reformatorio existentibus singula gesta et acta, si qua habent, sive in publica sessione promulgata, sive in reformatorio conclusa, aut avisata in sacro Constantiensi concilio, ad reformationem universalis ecclesiæ pertinentia. Et prædicti deputati habeant, ad evitandum labores et confusionem in agendis, ea quæ fuerunt promulgata in sessionibus, ab his, quæe avisata fuerunt in refor- matorio, secernere, ut decreta in suo robore permaneant, seu si qua essent eis addenda,
Strana 29
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 29 addantur, vel interpretentur interpretanda aut aliter etc. et avisata per deputatos et nationes visitentur iterato, et visitata, quæ nationibus placuerint, in sessione publicentur. Item exhortentur singuli doctores, et præcipue juris canonici, ut solerti cura et diligenti studeant et intendant circa ea præcipue, quæ juxta sanctorum patrum decreta et decretales præsenti tempori et universali ecclesiæ congrua videntur et necessaria, ut videlicet innovanda innoventur, addenda addantur, et reparanda et reformanda reparentur, prout spiritus sanctus dictaverit. Item cum in tanta re summe necessaria sit præsentia summi pontificis, vel ejus auctoritas sufficiens, videtur expediens et honestum, ut in dicta sessione publice legeretur mandatum reverendissimorum patrum dominorum præsidentium, qui sunt pro parte ejusdem sanctissimi domini nostri papæ, ut, qualem et quantam auctoritatem habeant, cunctis de concilio innotescat. Item quod instituantur judices et promotores, procuratores, notarii et alii offi- ciales concilii. Item mandetur omnibus protonotariis et notariis præsentis concilii, sub poenis excommunicationis seu privationis etc. quatenus omnia et singula gesta præsentis concilii veridice et sine diminutione atque additione seu permutatione quacunque redigant in scriptis et conscribant ita, ut possint facere fidem ubique et totiens, quotiens requisiti fuerint etc. et quod teneantur omnibus volentibus gesta præsentis concilii reportare cum licentia nationum, facta collatione et examinatione rescriptorum cum eorum scriptis, totiens, quotiens, semel et pluries, requisiti fuerint, se subscribere et facere fidem, sive omnes, sive plures, sive unus, prout reportanti placuerit, pro pretio quoad notarios, vel sine pretio quoad protonotarios, secundum quod videbitur. Item statuatur, quod ante finitam universalis ecclesiæ reformationem, propter quam principaliter et per se præsens sacrum concilium est indictum et congregatum, non intendit aliquas causas seu materias tractare aut diffinire, quæ essent aut possent esse causa turbationis aut divisionis concilii seu nationum, sive quoquo modo impeditivæ aut retardativæ reformationis prædictæ, quin imo ipsas ex nunc suspendat et postergat, quoadusque ad principale intentum deo duce perventum fuerit. Item quod cum in deliberando hominum natura prona sit ad malum et ad discor- diam, necesse statuendum videtur, quod ubi aliquid in nationibus proponitur statui universali ecclesiæ expediens et utile, nec propter divisionem et controversiam nationum illud obti- neri et concludi possit, tunc nationes teneantur duos probos viros eligere, qui deum magis quam homines timeant, nec sit de eis præsumtio, quod sua magis quam ea, quæ dei sunt, quæe- rant, in quos compromittatur articulus vel articuli illi, de quibus sunt discordes adinvicem nationes, quos illi determinare habeant, prout secundum deum et conscientiam judicaverint. Item quod ubi inter nationes vel exterius esset aliquis, qui reformationi ecclesiæ vel aliis agendis pro utilitate ipsius adversaretur, et dolose ac malitiose impedimentum procuraret, et ammonitus neglexerit corrigi : post primam et secundam ammonitionem excommunicetur, et ut manifeste impugnans spiritum sanctum puniatur, sive in præsenti concilio, sive in futuro. Item quod omnes in præsenti concilio existentes causa ejusdem concilii, deo faciant professionem publice in altari, et juramentis se astringant, quod fideliter,
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 29 addantur, vel interpretentur interpretanda aut aliter etc. et avisata per deputatos et nationes visitentur iterato, et visitata, quæ nationibus placuerint, in sessione publicentur. Item exhortentur singuli doctores, et præcipue juris canonici, ut solerti cura et diligenti studeant et intendant circa ea præcipue, quæ juxta sanctorum patrum decreta et decretales præsenti tempori et universali ecclesiæ congrua videntur et necessaria, ut videlicet innovanda innoventur, addenda addantur, et reparanda et reformanda reparentur, prout spiritus sanctus dictaverit. Item cum in tanta re summe necessaria sit præsentia summi pontificis, vel ejus auctoritas sufficiens, videtur expediens et honestum, ut in dicta sessione publice legeretur mandatum reverendissimorum patrum dominorum præsidentium, qui sunt pro parte ejusdem sanctissimi domini nostri papæ, ut, qualem et quantam auctoritatem habeant, cunctis de concilio innotescat. Item quod instituantur judices et promotores, procuratores, notarii et alii offi- ciales concilii. Item mandetur omnibus protonotariis et notariis præsentis concilii, sub poenis excommunicationis seu privationis etc. quatenus omnia et singula gesta præsentis concilii veridice et sine diminutione atque additione seu permutatione quacunque redigant in scriptis et conscribant ita, ut possint facere fidem ubique et totiens, quotiens requisiti fuerint etc. et quod teneantur omnibus volentibus gesta præsentis concilii reportare cum licentia nationum, facta collatione et examinatione rescriptorum cum eorum scriptis, totiens, quotiens, semel et pluries, requisiti fuerint, se subscribere et facere fidem, sive omnes, sive plures, sive unus, prout reportanti placuerit, pro pretio quoad notarios, vel sine pretio quoad protonotarios, secundum quod videbitur. Item statuatur, quod ante finitam universalis ecclesiæ reformationem, propter quam principaliter et per se præsens sacrum concilium est indictum et congregatum, non intendit aliquas causas seu materias tractare aut diffinire, quæ essent aut possent esse causa turbationis aut divisionis concilii seu nationum, sive quoquo modo impeditivæ aut retardativæ reformationis prædictæ, quin imo ipsas ex nunc suspendat et postergat, quoadusque ad principale intentum deo duce perventum fuerit. Item quod cum in deliberando hominum natura prona sit ad malum et ad discor- diam, necesse statuendum videtur, quod ubi aliquid in nationibus proponitur statui universali ecclesiæ expediens et utile, nec propter divisionem et controversiam nationum illud obti- neri et concludi possit, tunc nationes teneantur duos probos viros eligere, qui deum magis quam homines timeant, nec sit de eis præsumtio, quod sua magis quam ea, quæ dei sunt, quæe- rant, in quos compromittatur articulus vel articuli illi, de quibus sunt discordes adinvicem nationes, quos illi determinare habeant, prout secundum deum et conscientiam judicaverint. Item quod ubi inter nationes vel exterius esset aliquis, qui reformationi ecclesiæ vel aliis agendis pro utilitate ipsius adversaretur, et dolose ac malitiose impedimentum procuraret, et ammonitus neglexerit corrigi : post primam et secundam ammonitionem excommunicetur, et ut manifeste impugnans spiritum sanctum puniatur, sive in præsenti concilio, sive in futuro. Item quod omnes in præsenti concilio existentes causa ejusdem concilii, deo faciant professionem publice in altari, et juramentis se astringant, quod fideliter,
Strana 30
30 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 18. 1423. diligenter et secundum deum et conscientiam procurabunt, quantum in eis erit, tam universalis ecclesiæ reformationem et ejusdem utilitatem, quam etiam proprii status, sine fictione et dolo, et quod sine causa urgente et necessaria non recedent de concilio, nec assentient dissolutioni concilii, imo tendentes ac procurantes dissolutionem ejusdem impugnabunt pro viribus ante peractam reformationem. Alioquin profecto in vanum laborabimus, et nisi dominus apposuerit manum, frustra ædificabimus etc. Item videtur, quod per quamlibet nationem debeant eligi quatuor deputati, qui habeant recipere cedulas omnium volentium scribere circa reformationem ; ita tamen, quod prædicti deputati primo præstent juramenta in plena natione super duobus, videlicet quod neminem scribentium deferent cuiquam de his quæ scripsit, nisi quantum scribens voluerit; et quod cujuscunque scribentis intentionem et voluntatem, in cedula tradita contentam, in rotulo de omnibus prædictis cedulis conficiendo locis suis et ordine juxta materiæ exigentiam intercludet, quantum fieri poterit, plenarie. Vel si prædictus modus non videatur sufficiens, provideatur de capsa cum clavibus et foramine desuper etc. vel aliter, ita tamen, quod quilibet possit libere proferre in medium, quod sibi visum fuerit pro- reformatione expediens. Item deputati cujuslibet nationis per se et de loco, et de diebus et horis, quibus debent ad invicem convenire, debent providere et ordinare. Quibus in unum convenien- tibus, materiam, quam habent tractandam præe manibus, debent considerare diligenter, et eam in partes vel articulos secundum exigentiam vel opportunitatem distinguere, et ab illa parte incipere, quæ aut dignior, aut utilior et necessaria magis fuerit, aut quæ difficilior, sive quæ fuerit levior, prout tempus et res expostulabunt. Quæ cum electa fuerit, debet in natione proponi, ut singuli de natione circa eam considerent et advertant; quæ si nationi videatur expedienda, communicanda erit deputatis ceterarum nationum, ut singulæ nationes versentur simul circa eandem materiam. Item ut tollatur confusio in agendis, et ut actus solemnes ad dei honorem et ad ædificationem populi frequentius celebrentur, statuatur, ut XX" vel XXX, vel minus, prout materiæ tractandæ exiget necessitas, pro reformatione conclusis articulis in natio- nibus, ad ipsos constituendos seu promulgandos sive decernendos ad sessionem proce- datur, et ita consequenter, quousque deo duce ad finem veniatur peroptatum. Quod concedat altissimus, amen. Deinde quotidie dabantur deputati nationum, qui insimul congregati, de refor- matione ecclesiæ cogitarent, et conferrent atque avisarent ; et in nullo poterant convenire, semper adversariis reformationis obsistentibus. Cumque sic inutiliter plures dies et septimanæ pertransissent, avisatum fuit, ut quælibet natio articulos aliquos in medium produceret, qui eidem viderentur utiles pro reformatione ecclesiæ. Et sic factum est, et natio Gallicana produxit, qui in tali forma et modo : „Avisamenta pro inchoando reformationem ecclesiæ in capite, per nationem Gallicanam tradita sub correctione hujus sacri concilii. Primo, ut omnes reliquiæ sive scintillæe schismatis ab ecclesia dei tollantur atque radicitus valeant exstirpari, ante omnia et sine dilatione videtur esse providendum, quod sacrum concilium mittet aliquos nuntios vel ambassiatores, ad quærendum et adducendum ad concilium illum hæreticum Fratricellum ab hoc sacro concilio non multum distantem,
30 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 18. 1423. diligenter et secundum deum et conscientiam procurabunt, quantum in eis erit, tam universalis ecclesiæ reformationem et ejusdem utilitatem, quam etiam proprii status, sine fictione et dolo, et quod sine causa urgente et necessaria non recedent de concilio, nec assentient dissolutioni concilii, imo tendentes ac procurantes dissolutionem ejusdem impugnabunt pro viribus ante peractam reformationem. Alioquin profecto in vanum laborabimus, et nisi dominus apposuerit manum, frustra ædificabimus etc. Item videtur, quod per quamlibet nationem debeant eligi quatuor deputati, qui habeant recipere cedulas omnium volentium scribere circa reformationem ; ita tamen, quod prædicti deputati primo præstent juramenta in plena natione super duobus, videlicet quod neminem scribentium deferent cuiquam de his quæ scripsit, nisi quantum scribens voluerit; et quod cujuscunque scribentis intentionem et voluntatem, in cedula tradita contentam, in rotulo de omnibus prædictis cedulis conficiendo locis suis et ordine juxta materiæ exigentiam intercludet, quantum fieri poterit, plenarie. Vel si prædictus modus non videatur sufficiens, provideatur de capsa cum clavibus et foramine desuper etc. vel aliter, ita tamen, quod quilibet possit libere proferre in medium, quod sibi visum fuerit pro- reformatione expediens. Item deputati cujuslibet nationis per se et de loco, et de diebus et horis, quibus debent ad invicem convenire, debent providere et ordinare. Quibus in unum convenien- tibus, materiam, quam habent tractandam præe manibus, debent considerare diligenter, et eam in partes vel articulos secundum exigentiam vel opportunitatem distinguere, et ab illa parte incipere, quæ aut dignior, aut utilior et necessaria magis fuerit, aut quæ difficilior, sive quæ fuerit levior, prout tempus et res expostulabunt. Quæ cum electa fuerit, debet in natione proponi, ut singuli de natione circa eam considerent et advertant; quæ si nationi videatur expedienda, communicanda erit deputatis ceterarum nationum, ut singulæ nationes versentur simul circa eandem materiam. Item ut tollatur confusio in agendis, et ut actus solemnes ad dei honorem et ad ædificationem populi frequentius celebrentur, statuatur, ut XX" vel XXX, vel minus, prout materiæ tractandæ exiget necessitas, pro reformatione conclusis articulis in natio- nibus, ad ipsos constituendos seu promulgandos sive decernendos ad sessionem proce- datur, et ita consequenter, quousque deo duce ad finem veniatur peroptatum. Quod concedat altissimus, amen. Deinde quotidie dabantur deputati nationum, qui insimul congregati, de refor- matione ecclesiæ cogitarent, et conferrent atque avisarent ; et in nullo poterant convenire, semper adversariis reformationis obsistentibus. Cumque sic inutiliter plures dies et septimanæ pertransissent, avisatum fuit, ut quælibet natio articulos aliquos in medium produceret, qui eidem viderentur utiles pro reformatione ecclesiæ. Et sic factum est, et natio Gallicana produxit, qui in tali forma et modo : „Avisamenta pro inchoando reformationem ecclesiæ in capite, per nationem Gallicanam tradita sub correctione hujus sacri concilii. Primo, ut omnes reliquiæ sive scintillæe schismatis ab ecclesia dei tollantur atque radicitus valeant exstirpari, ante omnia et sine dilatione videtur esse providendum, quod sacrum concilium mittet aliquos nuntios vel ambassiatores, ad quærendum et adducendum ad concilium illum hæreticum Fratricellum ab hoc sacro concilio non multum distantem,
Strana 31
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 31 qui dicit se esse papam, et alia multa in præjudicium fidei et universalis ecclesiæ asserit et seminat; quodque ipse et hi, quos vocat cardinales suos, et alii sui sequaces per concilium puniantur, deleaturque ex toto secta illa, quæ a tempore Johannis XXII. quantum in ipsa fuit, laceravit et divisit ecclesiam, et multos Christianos suo veneno infecit, ut dicitur, et quotidie inficit, et forte modo inficiet, nisi remedium celeriter et ante finem hujus concilii apponatur. Item requirantur omnes civitates et dominia, in quibus prædicti hæretici per se nominant papam et cardinales, sustinentur et receptantur, ut statim et sine dilatione ipsos omnes et singulos tradant nuntiis mittendis per concilium; alioquin contra eos tamquam fautores schismatum et hæresum procedatur. Item quod rex Aragonum similiter sub fidelitate et homagio, quibus tenetur ecclesiæ, requiratur, et similiter omnes prælati, nobiles et communitates regni Aragoniæ requirantur, quod hæreticum illum, qui se dicit successorem Petri de Luna, in regno Aragoniæ, ut dicitur, sive in castro, quod dicitur Paniscola, vel alibi residentem, una cum suis complicibus et sequacibus ad concilium mittant vel in custodia tali detineant, quod de ipsis omnibus domino nostro summo pontifici, quamcunque sibi placuerit, valeant reddere rationem. Alioquin contra eos procedatur, maxime viso, quod est satis in potestate dicti regis, detinendi dictum hæreticum, cum alias se obtulerit ad tradendum eum, si fierent per dominum nostrum illa, quæ petebat. Item infirmitates, quibus festinanter non occurritur, frequenter efficiuntur incura- biles, et visum est, tempore schismatis et alias, multas hæreses et schismata in ecclesia dei suscitata eo, quod illi, qui tune pro summis pontificibus se gerebant, de hæresum vel schismatum exstirpatione, ut oportuisset, non curabant, sed videbantur esse contenti vivere sine sollicitudine vel aliis. Ideirco providendum per istud sacrum concilium, et in forma debita statuendum videtur, quod summi pontifices, sicut dominus noster summus pontifex modernus multum laudabiliter incepit, laborarent incessanter ad reduc- tionem Christianorum ad viam unitatis, quam cito ad aures ipsorum perveniret, aliquos Christianos in errores vel schismata quæecunque cecidisse, saltem donec sic cadentes essent reducti vel puniti. Item cum summus pontifex sit verus vicarius Christi, qui dicit, se non esse missum nisi ad oves, quæ perierunt, et in parabola evangelica docet verum pastorem, ommissis nonaginta novem ovibus in deserto, ire debere ad quærendum ovem, quæ perierat: idcirco providendum et in forma debita statuendum videretur, quod omnino summi pontifices incessanter laborarent ad Græcorum reductionem, donec ex toto se redderent obstinatos, et ad ipsos mitterentur pro eorum reductione viri literati et magnæe auctoritatis, et ad eorum reductionem propitii et voluntarii. Quæ reductio ideo citius forte facta non fuit, quia continue, ut oportuisset, prosecuta non fuit. Vix autem prælati pro conversione infidelium animas suas exponerent, si pro reductione Græcorum, qui tantis doctoribus olim claruerunt, et a Christianis per literas suas se nullatenus velle separari demonstrant, incessanter laborare desistent. Item quia summus pontifex, cum sit pastor et rector omnium fidelium, ex officio tenetur incessanter procurare pacem et salutem populi Christiani, et populo Christiano tenetur, si fuerit opus, sicut et fecit Christus, animam suam exponere: idcirco, cum
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 31 qui dicit se esse papam, et alia multa in præjudicium fidei et universalis ecclesiæ asserit et seminat; quodque ipse et hi, quos vocat cardinales suos, et alii sui sequaces per concilium puniantur, deleaturque ex toto secta illa, quæ a tempore Johannis XXII. quantum in ipsa fuit, laceravit et divisit ecclesiam, et multos Christianos suo veneno infecit, ut dicitur, et quotidie inficit, et forte modo inficiet, nisi remedium celeriter et ante finem hujus concilii apponatur. Item requirantur omnes civitates et dominia, in quibus prædicti hæretici per se nominant papam et cardinales, sustinentur et receptantur, ut statim et sine dilatione ipsos omnes et singulos tradant nuntiis mittendis per concilium; alioquin contra eos tamquam fautores schismatum et hæresum procedatur. Item quod rex Aragonum similiter sub fidelitate et homagio, quibus tenetur ecclesiæ, requiratur, et similiter omnes prælati, nobiles et communitates regni Aragoniæ requirantur, quod hæreticum illum, qui se dicit successorem Petri de Luna, in regno Aragoniæ, ut dicitur, sive in castro, quod dicitur Paniscola, vel alibi residentem, una cum suis complicibus et sequacibus ad concilium mittant vel in custodia tali detineant, quod de ipsis omnibus domino nostro summo pontifici, quamcunque sibi placuerit, valeant reddere rationem. Alioquin contra eos procedatur, maxime viso, quod est satis in potestate dicti regis, detinendi dictum hæreticum, cum alias se obtulerit ad tradendum eum, si fierent per dominum nostrum illa, quæ petebat. Item infirmitates, quibus festinanter non occurritur, frequenter efficiuntur incura- biles, et visum est, tempore schismatis et alias, multas hæreses et schismata in ecclesia dei suscitata eo, quod illi, qui tune pro summis pontificibus se gerebant, de hæresum vel schismatum exstirpatione, ut oportuisset, non curabant, sed videbantur esse contenti vivere sine sollicitudine vel aliis. Ideirco providendum per istud sacrum concilium, et in forma debita statuendum videtur, quod summi pontifices, sicut dominus noster summus pontifex modernus multum laudabiliter incepit, laborarent incessanter ad reduc- tionem Christianorum ad viam unitatis, quam cito ad aures ipsorum perveniret, aliquos Christianos in errores vel schismata quæecunque cecidisse, saltem donec sic cadentes essent reducti vel puniti. Item cum summus pontifex sit verus vicarius Christi, qui dicit, se non esse missum nisi ad oves, quæ perierunt, et in parabola evangelica docet verum pastorem, ommissis nonaginta novem ovibus in deserto, ire debere ad quærendum ovem, quæ perierat: idcirco providendum et in forma debita statuendum videretur, quod omnino summi pontifices incessanter laborarent ad Græcorum reductionem, donec ex toto se redderent obstinatos, et ad ipsos mitterentur pro eorum reductione viri literati et magnæe auctoritatis, et ad eorum reductionem propitii et voluntarii. Quæ reductio ideo citius forte facta non fuit, quia continue, ut oportuisset, prosecuta non fuit. Vix autem prælati pro conversione infidelium animas suas exponerent, si pro reductione Græcorum, qui tantis doctoribus olim claruerunt, et a Christianis per literas suas se nullatenus velle separari demonstrant, incessanter laborare desistent. Item quia summus pontifex, cum sit pastor et rector omnium fidelium, ex officio tenetur incessanter procurare pacem et salutem populi Christiani, et populo Christiano tenetur, si fuerit opus, sicut et fecit Christus, animam suam exponere: idcirco, cum
Strana 32
32 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. tempore guerrarum inter Christianos seu adversus Christianos vigentium populus Christianus modis inenarrabilibus discrimini damnationis exponatur, providendum per istud sacrum concilium, et in forma debita statuendum videretur, quod amodo, quæcumque inter aliquos reges et principes Christianos orirentur seu ortæ essent divisiones, quod summus pontifex protunc existens, sive per ipsum, sive per suos notabiles ambassiatores et magnæ auctoritatis viros, et qui essent inter hujusmodi principes discordantes ad pacem pro- curandam propitii et voluntarii, incessanter inter ipsos discordantes procurarent pacem, nec cessarent a procuratione pacis, donec pax inter eos plene et perfecte haberetur; in hoc vicem reddentes principibus secularibus, qui tempore schismatum omnibus regnis et agendis, quæe habebant in manibus, dimissis, ut de Christianissimis Francorum regibus frequenter expertum est, ad procurandam pacem ecclesiæ et summorum pontificum se ipsos et omnia, quæ habebant, incessanter exposuerunt; et ne populus Christianus propter discordiam aliquorum principum tam enormiter destrueretur, cultusque divinus, ubi guerræ vigent, propter guerras ex toto dimitteretur. Si aliter inter hujusmodi principes discor- dantes pax et unio inveniri non posset, ad ipsos principes compellendum ad pacem, ipsi summi pontifices, si foret opus, concilium generale congregarent. Ex nuncque sanctis- simus dominus noster videretur supplicandus, ut pro pace in Francia fienda suos destinare dignaretur legatos, ut dictum est, et continue laborare, donec in Francia pax haberetur. Item quia frustra congregarentur concilia generalia, nisi statuta et decreta in ipsis deberent observari : idcirco cum amodo de decennio in decennium concilia generalia debeant celebrari, in quibus faciliter statuta conciliorum præcedentium mutari poterunt, vel interpretari secundum exigentiam casuum in ecclesia dei emergentium: idcirco pro- videndum videretur et in debita forma statuendum, quod amodo summi pontifices non mutarent statuta et ordinationes conciliorum generalium, aut facerent ordinationes seu constitutiones oppositas ordinationibus et constitutionibus conciliorum generalium, sed ea servare promitterent ; et in literis apostolicis, propter reverentiam conciliorum, amplius non ponerentur illa verba vel similia: Non obstante constitutione generali. Item providendum et statuendum videtur, quod amodo summi pontifices non conferant privilegia aut libertates quascunque Judais, paganis et infidelibus, in præjudi- cium fidei et statutorum ecclesiæ; quodque privilegia, si qua talibus fuerint concessa, revocentur et declarentur nulla. Item quia ex reformatione *) generali omnium beneficiorum penes Sedem Apo- stolicam et ex levatione et receptione vacantiarum vitium simoniæ et multa mala et scan- dala, quæ hactenus facta in ecclesia dei, fomentum et radicem sumsisse videntur, cum tempore schismatis, ac etiam tempore Johannis XXII. beneficia in curia Romana, gratiæ, exspectantiæ et antidatæ, et talia hujusmodi publice et notorie venderentur, et repulsis dignis, dignitates ecclesiasticæ communiter conferrentur minus dignis, qui majus pretium dabant, fuerintque hactenus et sint adhuc multa beneficia, præsertim in natione Gallicana, occasione solutionis dictarum vacantiarum enormiter gravata et pene desolata, nec esset possibile, visis guerris, quæ diu fuerunt et sunt in Francia beneficia nationis Gallicanæe solvere vacantias : ideo ad exstirpationem simoniæ et aliorum scandalorum, quæ occasione *) Forte legendum: reservatione.
32 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. tempore guerrarum inter Christianos seu adversus Christianos vigentium populus Christianus modis inenarrabilibus discrimini damnationis exponatur, providendum per istud sacrum concilium, et in forma debita statuendum videretur, quod amodo, quæcumque inter aliquos reges et principes Christianos orirentur seu ortæ essent divisiones, quod summus pontifex protunc existens, sive per ipsum, sive per suos notabiles ambassiatores et magnæ auctoritatis viros, et qui essent inter hujusmodi principes discordantes ad pacem pro- curandam propitii et voluntarii, incessanter inter ipsos discordantes procurarent pacem, nec cessarent a procuratione pacis, donec pax inter eos plene et perfecte haberetur; in hoc vicem reddentes principibus secularibus, qui tempore schismatum omnibus regnis et agendis, quæe habebant in manibus, dimissis, ut de Christianissimis Francorum regibus frequenter expertum est, ad procurandam pacem ecclesiæ et summorum pontificum se ipsos et omnia, quæ habebant, incessanter exposuerunt; et ne populus Christianus propter discordiam aliquorum principum tam enormiter destrueretur, cultusque divinus, ubi guerræ vigent, propter guerras ex toto dimitteretur. Si aliter inter hujusmodi principes discor- dantes pax et unio inveniri non posset, ad ipsos principes compellendum ad pacem, ipsi summi pontifices, si foret opus, concilium generale congregarent. Ex nuncque sanctis- simus dominus noster videretur supplicandus, ut pro pace in Francia fienda suos destinare dignaretur legatos, ut dictum est, et continue laborare, donec in Francia pax haberetur. Item quia frustra congregarentur concilia generalia, nisi statuta et decreta in ipsis deberent observari : idcirco cum amodo de decennio in decennium concilia generalia debeant celebrari, in quibus faciliter statuta conciliorum præcedentium mutari poterunt, vel interpretari secundum exigentiam casuum in ecclesia dei emergentium: idcirco pro- videndum videretur et in debita forma statuendum, quod amodo summi pontifices non mutarent statuta et ordinationes conciliorum generalium, aut facerent ordinationes seu constitutiones oppositas ordinationibus et constitutionibus conciliorum generalium, sed ea servare promitterent ; et in literis apostolicis, propter reverentiam conciliorum, amplius non ponerentur illa verba vel similia: Non obstante constitutione generali. Item providendum et statuendum videtur, quod amodo summi pontifices non conferant privilegia aut libertates quascunque Judais, paganis et infidelibus, in præjudi- cium fidei et statutorum ecclesiæ; quodque privilegia, si qua talibus fuerint concessa, revocentur et declarentur nulla. Item quia ex reformatione *) generali omnium beneficiorum penes Sedem Apo- stolicam et ex levatione et receptione vacantiarum vitium simoniæ et multa mala et scan- dala, quæ hactenus facta in ecclesia dei, fomentum et radicem sumsisse videntur, cum tempore schismatis, ac etiam tempore Johannis XXII. beneficia in curia Romana, gratiæ, exspectantiæ et antidatæ, et talia hujusmodi publice et notorie venderentur, et repulsis dignis, dignitates ecclesiasticæ communiter conferrentur minus dignis, qui majus pretium dabant, fuerintque hactenus et sint adhuc multa beneficia, præsertim in natione Gallicana, occasione solutionis dictarum vacantiarum enormiter gravata et pene desolata, nec esset possibile, visis guerris, quæ diu fuerunt et sunt in Francia beneficia nationis Gallicanæe solvere vacantias : ideo ad exstirpationem simoniæ et aliorum scandalorum, quæ occasione *) Forte legendum: reservatione.
Strana 33
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 33 prædictorum in ecclesia nasci possunt, videtur providendum et in forma debita statuendum, quod summi pontifices amodo non sic generaliter omnium confirmationem atque omnium beneficiorum collationem *), quodque ex nunc sacrum concilium statuat et declaret, quamlibet nationem pacifice uti et gaudere juribus et libertatibus suis, videlicet quod amplius in aliqua natione, et præsertim in natione Gallicana, vacantia communia seu minuta servitia non exigantur seu debeant solvi, confirmenturque electiones atque beneficia conferantur per illos, ad quos spectat; viso, quod nationes aliquæ, et præsertim natio Gallicana in concilio Constantiensi solemniter protestatæe fuerunt, quod sine præjudicio libertatum suarum et per modum tolerantiæ, et usque ad quinquennium dumtaxat, voluerunt et consenserunt, quod dominus noster confirmaret electiones, conferret beneficia et levaret vacantias per modum expressum in concordia, facta in dicto concilio Constantiensi super istis cum domino nostro et aliquibus nationibus, et præsertim natione Gallicana; quibus protestationibus dicta natio adhæret et intendit adhærere, et in eisdem manet, et in eisdem intendit manere, sub correctione tamen et determinatione hujus sacri generalis concilii. Ut autem circa beneficiorum collationem et electiones fiendas aliquis abusus seu oppressiones per quoscunque fieri non possint, ordinandæe videntur et statuendæ ex nunc per sacrum concilium aliquæ leges vel regulæ, secundum quas amodo beneficia conferantur, et quod gratiæ exspectativæ de toto et ex toto cessarent, nisi pontifices in primo anno suæ coronationis per aliquot dies, et etiam in adventu alicujus magni principis ad ipsos, vellent facere aliquas gratias exspectativas; quodque secundum leges illas vel regulas provideretur familiaribus domini nostri et dominorum cardinalium, regum et principum etc. ac etiam universitatibus, unicuique secundum dignitatem status et gradus sui; et si ordi- narii vel collatores contra dictas leges vel regulas facere præsumerent, quod eo ipso privarentur collatione beneficiorum, essetque illud, quod contra dictas leges vel regulas facerent, irritum et inane, aliique deputarentur ad conferendum beneficia pertinentia ad collationem dictorum sic abutentium, quod secundum dictas regulas illa beneficia con- ferrent; fierent insuper leges et regulæe, per quas obviaretur et obviari posset inpres- sionibus, quæ in electionibus contingere possent et solent. Item quia difforme est et monstrum per se natura, ponere incompatibilia simul: idcirco in debita forma statuendum videtur, quod amodo summi pontifices cum aliquibus non dispensarent detinentibus plura beneficia incompatibilia, præsertim animarum curam habentia, et ex nunc omnes dispensationes detinentibus incompatibilia factæ revocentur. Item vix unus homo uni beneficio bene et debite servit aut servire poterit. Ideirco statu- endum videtur, quod summi pontifices amodo non dispensarent, ut aliquis tenere posset simul ultra tria beneficia, et ex nunc dispensationes factæ detinentibus plura revocentur. Item quia beneficia tradita in commendam multipliciter gravantur et diminuuntur, tam in spiritualibus quam in temporalibus, nec illi, qui de talibus beneficiis vivunt, iisdem beneficiis serviunt, sed ea frequenter ponunt in manibus secularium aut firmariorum, qui communiter parum curant, qualiter servitium domini fiat et domus beneficii sustentetur: idcirco providendum et in forma debita statuendum videretur, quod amodo summi ponti- fices dominis cardinalibus aut aliis quibuscunque personis beneficia non tradant in *) Supple: sibi vindicent. Scriptores I.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 33 prædictorum in ecclesia nasci possunt, videtur providendum et in forma debita statuendum, quod summi pontifices amodo non sic generaliter omnium confirmationem atque omnium beneficiorum collationem *), quodque ex nunc sacrum concilium statuat et declaret, quamlibet nationem pacifice uti et gaudere juribus et libertatibus suis, videlicet quod amplius in aliqua natione, et præsertim in natione Gallicana, vacantia communia seu minuta servitia non exigantur seu debeant solvi, confirmenturque electiones atque beneficia conferantur per illos, ad quos spectat; viso, quod nationes aliquæ, et præsertim natio Gallicana in concilio Constantiensi solemniter protestatæe fuerunt, quod sine præjudicio libertatum suarum et per modum tolerantiæ, et usque ad quinquennium dumtaxat, voluerunt et consenserunt, quod dominus noster confirmaret electiones, conferret beneficia et levaret vacantias per modum expressum in concordia, facta in dicto concilio Constantiensi super istis cum domino nostro et aliquibus nationibus, et præsertim natione Gallicana; quibus protestationibus dicta natio adhæret et intendit adhærere, et in eisdem manet, et in eisdem intendit manere, sub correctione tamen et determinatione hujus sacri generalis concilii. Ut autem circa beneficiorum collationem et electiones fiendas aliquis abusus seu oppressiones per quoscunque fieri non possint, ordinandæe videntur et statuendæ ex nunc per sacrum concilium aliquæ leges vel regulæ, secundum quas amodo beneficia conferantur, et quod gratiæ exspectativæ de toto et ex toto cessarent, nisi pontifices in primo anno suæ coronationis per aliquot dies, et etiam in adventu alicujus magni principis ad ipsos, vellent facere aliquas gratias exspectativas; quodque secundum leges illas vel regulas provideretur familiaribus domini nostri et dominorum cardinalium, regum et principum etc. ac etiam universitatibus, unicuique secundum dignitatem status et gradus sui; et si ordi- narii vel collatores contra dictas leges vel regulas facere præsumerent, quod eo ipso privarentur collatione beneficiorum, essetque illud, quod contra dictas leges vel regulas facerent, irritum et inane, aliique deputarentur ad conferendum beneficia pertinentia ad collationem dictorum sic abutentium, quod secundum dictas regulas illa beneficia con- ferrent; fierent insuper leges et regulæe, per quas obviaretur et obviari posset inpres- sionibus, quæ in electionibus contingere possent et solent. Item quia difforme est et monstrum per se natura, ponere incompatibilia simul: idcirco in debita forma statuendum videtur, quod amodo summi pontifices cum aliquibus non dispensarent detinentibus plura beneficia incompatibilia, præsertim animarum curam habentia, et ex nunc omnes dispensationes detinentibus incompatibilia factæ revocentur. Item vix unus homo uni beneficio bene et debite servit aut servire poterit. Ideirco statu- endum videtur, quod summi pontifices amodo non dispensarent, ut aliquis tenere posset simul ultra tria beneficia, et ex nunc dispensationes factæ detinentibus plura revocentur. Item quia beneficia tradita in commendam multipliciter gravantur et diminuuntur, tam in spiritualibus quam in temporalibus, nec illi, qui de talibus beneficiis vivunt, iisdem beneficiis serviunt, sed ea frequenter ponunt in manibus secularium aut firmariorum, qui communiter parum curant, qualiter servitium domini fiat et domus beneficii sustentetur: idcirco providendum et in forma debita statuendum videretur, quod amodo summi ponti- fices dominis cardinalibus aut aliis quibuscunque personis beneficia non tradant in *) Supple: sibi vindicent. Scriptores I.
Strana 34
34 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. commendam, quodque omnia beneficia in commendam tradita ex nunc revocentur, et illi, qui ea tenent, infra annum ipsa dimittere teneantur, eisdemque beneficiis de personis idoneis per illos, ad quos spectabit, provideatur. Item statuendum videtur, ut summi pontifices cum religiosis aut aliis quibus- cunque personis amodo non dispensarent, quod extra studia generalia et ante tempus in studio præfixum ac examen rigorosum promoverentur ad licentiam seu doctoratum in theologia vel altero jurium, canonici videlicet aut civilis, ut auctoritas doctoralis per homines sic promotos non vilipenderetur aut confunderetur. Item et quod amodo non promoveant episcopos titulares, ut propter hujusmodi episcopos, qui non habent unde vivant vel sustentari possint, dignitas episcopalis in aliquo non vilipenderetur aut læderetur, et alia multa inconvenientia sequerentur. Item statuendum ut supra videtur, quod amodo summi pontifices juxta decretum concilii Constantiensis de omnibus partibus Christianorum, in quantum erit possibile, dominos cardinales promoveant et assumant, proviso tamen, quod numerus dominorum cardinalium non excedat numerum decem et octo, vel ad maximum viginti quatuor, quodque de una natione, quæ cardinales habet vel habebit, nulli valeant ad cardinalatum assumi, donec proportionabiliter ceteræ nationes totidem cardinales habuerint, quodque eligendi ad cardinalatum præsententur summo pontifici per nationes, et ex multis per quamlibet nationem avisandis et summis pontificibus præsentandis eligant ipsi summi pontifices illum vel illos, qui erit vel erunt præponendi et ad cardinales promovendi; ipsisque dominis cardinalibus pro statu eorum amodo provideatur de patrimoniis ecclesiæ, dividanturque proventus patrimonii ecclesiæ proportionaliter inter summum pontificem et ipsos, juxta constitutionem Nicolai; et sic ex patrimonio ecclesiæ dominis cardinalibus sufficienter, abunde et honorifice provideatur, et per modum, quem quælibet natio videbit sibi et suis cardinalibus esse convenientiorem. Item summi pontifices, qui sunt facti forma gregis Christiani et ab ipsis omnes Christiani exemplum et formam suæ conversationis accipiunt et debent accipere, exemplum darent principibus et aliis secularibus et laicis, qualiter ecclesiastici per gabellas, tallias aut alias quascunque exactiones a quocunque gravari non debent, statuendum ut supra videtur, ut summi pontifices amodo gabellas, tallias aut quascunque collectas ecclesias- ticis directe vel indirecte non imponant, et si quæ essent impositæ, quod revocentur; insuper et quod amodo non dent facultatem seu licentiam principibus secularibus, communitatibus seu laicis, imponendi seu levandi super ecclesiasticos aut eorum bene- ficia gabellas, tallias, decimas aut alias exactiones, et si talia aut quæcunque alia contra libertatem ecclesiasticam principibus vel aliis fuerint hactenus concessa, quod ex nunc revocentur, renoventurque illa duo capitula, non minus et adversus, cum adjectione poenarum, specialiter excommunicationis contra illos, qui sine consensu Romani pontificis consentire vel procurare præsumunt, quod supra ecclesiasticos gabellæ, talliæ, decimæ aut exactiones quæcunque per quoscunque imponantur, seu ab eisdem exigantur vel leventur. Item si contingeret, quod supra laicos in terris ecclesiæ habitantes essent pro defen- sione patrimonii ecclesiæ vel alia rationabili causa gabellæ aut aliæ exactiones imponendæ, quod non imponantur, nisi de consensu et consilio et superscriptione dominorum cardinalium.
34 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. commendam, quodque omnia beneficia in commendam tradita ex nunc revocentur, et illi, qui ea tenent, infra annum ipsa dimittere teneantur, eisdemque beneficiis de personis idoneis per illos, ad quos spectabit, provideatur. Item statuendum videtur, ut summi pontifices cum religiosis aut aliis quibus- cunque personis amodo non dispensarent, quod extra studia generalia et ante tempus in studio præfixum ac examen rigorosum promoverentur ad licentiam seu doctoratum in theologia vel altero jurium, canonici videlicet aut civilis, ut auctoritas doctoralis per homines sic promotos non vilipenderetur aut confunderetur. Item et quod amodo non promoveant episcopos titulares, ut propter hujusmodi episcopos, qui non habent unde vivant vel sustentari possint, dignitas episcopalis in aliquo non vilipenderetur aut læderetur, et alia multa inconvenientia sequerentur. Item statuendum ut supra videtur, quod amodo summi pontifices juxta decretum concilii Constantiensis de omnibus partibus Christianorum, in quantum erit possibile, dominos cardinales promoveant et assumant, proviso tamen, quod numerus dominorum cardinalium non excedat numerum decem et octo, vel ad maximum viginti quatuor, quodque de una natione, quæ cardinales habet vel habebit, nulli valeant ad cardinalatum assumi, donec proportionabiliter ceteræ nationes totidem cardinales habuerint, quodque eligendi ad cardinalatum præsententur summo pontifici per nationes, et ex multis per quamlibet nationem avisandis et summis pontificibus præsentandis eligant ipsi summi pontifices illum vel illos, qui erit vel erunt præponendi et ad cardinales promovendi; ipsisque dominis cardinalibus pro statu eorum amodo provideatur de patrimoniis ecclesiæ, dividanturque proventus patrimonii ecclesiæ proportionaliter inter summum pontificem et ipsos, juxta constitutionem Nicolai; et sic ex patrimonio ecclesiæ dominis cardinalibus sufficienter, abunde et honorifice provideatur, et per modum, quem quælibet natio videbit sibi et suis cardinalibus esse convenientiorem. Item summi pontifices, qui sunt facti forma gregis Christiani et ab ipsis omnes Christiani exemplum et formam suæ conversationis accipiunt et debent accipere, exemplum darent principibus et aliis secularibus et laicis, qualiter ecclesiastici per gabellas, tallias aut alias quascunque exactiones a quocunque gravari non debent, statuendum ut supra videtur, ut summi pontifices amodo gabellas, tallias aut quascunque collectas ecclesias- ticis directe vel indirecte non imponant, et si quæ essent impositæ, quod revocentur; insuper et quod amodo non dent facultatem seu licentiam principibus secularibus, communitatibus seu laicis, imponendi seu levandi super ecclesiasticos aut eorum bene- ficia gabellas, tallias, decimas aut alias exactiones, et si talia aut quæcunque alia contra libertatem ecclesiasticam principibus vel aliis fuerint hactenus concessa, quod ex nunc revocentur, renoventurque illa duo capitula, non minus et adversus, cum adjectione poenarum, specialiter excommunicationis contra illos, qui sine consensu Romani pontificis consentire vel procurare præsumunt, quod supra ecclesiasticos gabellæ, talliæ, decimæ aut exactiones quæcunque per quoscunque imponantur, seu ab eisdem exigantur vel leventur. Item si contingeret, quod supra laicos in terris ecclesiæ habitantes essent pro defen- sione patrimonii ecclesiæ vel alia rationabili causa gabellæ aut aliæ exactiones imponendæ, quod non imponantur, nisi de consensu et consilio et superscriptione dominorum cardinalium.
Strana 35
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 35 Item quia tempore schismatis illi, qui se gerunt et gesserunt pro Romanis ponti- ficibus, multas possessiones ad patrimonium ecclesiæ et quasdam particulares ecclesias pertinentes alienaverunt et pro voluntate sua diversis capitaneis taliter in custodiam tradiderunt, quod ipsis mortuis et unione ecclesiæ facta tales possessiones faciliter nequeunt recuperari: idcirco, ad obviandum talibus inconvenientiis, in debita forma ut supra statuendum videtur, quod summi pontifices amodo non venderent vel alienarent castra, civitates et alia bona ad patrimonium ecclesiæ seu ad aliquas ecclesias particulares pertinentia, et si qua hujusmodi bona sint vel fuerint hactenus alienata vel vendita, quod hujusmodi alienatio revocetur et determinetur esse nulla. Item et quod summi pontifices non committant custodiam civitatum, castrorum vel aliorum bonorum patrimonii ecclesiæ sine consensu et subscriptione dominorum cardinalium, vel duarum partium eorundem. Item quia multi ecclesiastici, et præsertim simplices et illi, qui sunt de longinquis partibus, nimis gravantur atque periculis multis exponuntur, et frequenter perdunt jura sua eo, quod omnes causæ et omnes appellationes, non observatis quibuscunque mediis aut judicibus inmediatis, introducuntur et tractantur in curia Romana, sequanturque ex hoc pericula et inconvenientia multa in ecclesia dei, multi per hoc suis privantur titulis justis et causis, et ab aliis injuste multa possidentur: idcirco statuendum videtur in debita forma, quod summi pontifices amodo non cognoscerent aut in curia sua cognosci permit- terent indifferenter et inmediate de quibuscunque causis, sed solum cognoscerent de causis, quæ de natura sua in dicta curia tractari deberent, aut per appellationes ad ipsam devolverentur, et quod causæ coram immediatis judicibus prius tractentur, antequam per appellationem ad summum pontificem vel curiam Romanam devolvantur; quodque ultra montes per dominum nostrum papam deputetur vicarius aut legatus, qui de hujusmodi appellationibus ad summum pontificem emissis cognoscat, qui etiam legatus seu vicarius habeat potestatem absolvendi in casibus majori poenitentiario commissis cum plena legatione. Item cum sacrum generale concilium Constantiense fuerit tantæ auctoritatis, ut merito omnibus et singulis in eodem statutis decretis et ordinatis et auctorizatis quilibet fidelis catholicus teneatur et debeat adhærere: ideirco videtur statuendum, quod per præedicta et alia quæcunque in posterum in præsenti concilio vel alibi per quemcunque facta, aut statuenda, decernenda vel ordinanda, prædicto concilio aut statutis in eodem in aliquo non derogetur; sed si aliqua facta sunt aut fierent in posterum dicto concilio aut decretis ejusdem vel concordatis cum nationibus contrariantia seu derogantia, decer- nantur esse et fuisse inania et irrita. Item prædicta natio Gallicana protestatur de dando adhuc alia avisamenta circa reformationem capitis, quæ propter brevitatem temporis non potuit pro nunc dare. Cum igitur præedicti articuli fuissent ex parte nationis Gallicanæe aliis nationibus communicati et præsidentibus papæ præsentati : timor ac tremor irruit super eos, præcipue propter articulum de cardinalibus proportionabiliter de omnibus nationibus faciendis. Qui legit, intelligat. Et ex tunc omnino ad extinguendum Jesum, id est ad dissolvendum concilium animum dederunt. Verum cum hoc efficere non valerent, unitis nationibus: viis et modis, quos sator zizaniæ diabolus noverat suggerere, divisionem in nationibus procuraverunt in 5 *
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 35 Item quia tempore schismatis illi, qui se gerunt et gesserunt pro Romanis ponti- ficibus, multas possessiones ad patrimonium ecclesiæ et quasdam particulares ecclesias pertinentes alienaverunt et pro voluntate sua diversis capitaneis taliter in custodiam tradiderunt, quod ipsis mortuis et unione ecclesiæ facta tales possessiones faciliter nequeunt recuperari: idcirco, ad obviandum talibus inconvenientiis, in debita forma ut supra statuendum videtur, quod summi pontifices amodo non venderent vel alienarent castra, civitates et alia bona ad patrimonium ecclesiæ seu ad aliquas ecclesias particulares pertinentia, et si qua hujusmodi bona sint vel fuerint hactenus alienata vel vendita, quod hujusmodi alienatio revocetur et determinetur esse nulla. Item et quod summi pontifices non committant custodiam civitatum, castrorum vel aliorum bonorum patrimonii ecclesiæ sine consensu et subscriptione dominorum cardinalium, vel duarum partium eorundem. Item quia multi ecclesiastici, et præsertim simplices et illi, qui sunt de longinquis partibus, nimis gravantur atque periculis multis exponuntur, et frequenter perdunt jura sua eo, quod omnes causæ et omnes appellationes, non observatis quibuscunque mediis aut judicibus inmediatis, introducuntur et tractantur in curia Romana, sequanturque ex hoc pericula et inconvenientia multa in ecclesia dei, multi per hoc suis privantur titulis justis et causis, et ab aliis injuste multa possidentur: idcirco statuendum videtur in debita forma, quod summi pontifices amodo non cognoscerent aut in curia sua cognosci permit- terent indifferenter et inmediate de quibuscunque causis, sed solum cognoscerent de causis, quæ de natura sua in dicta curia tractari deberent, aut per appellationes ad ipsam devolverentur, et quod causæ coram immediatis judicibus prius tractentur, antequam per appellationem ad summum pontificem vel curiam Romanam devolvantur; quodque ultra montes per dominum nostrum papam deputetur vicarius aut legatus, qui de hujusmodi appellationibus ad summum pontificem emissis cognoscat, qui etiam legatus seu vicarius habeat potestatem absolvendi in casibus majori poenitentiario commissis cum plena legatione. Item cum sacrum generale concilium Constantiense fuerit tantæ auctoritatis, ut merito omnibus et singulis in eodem statutis decretis et ordinatis et auctorizatis quilibet fidelis catholicus teneatur et debeat adhærere: ideirco videtur statuendum, quod per præedicta et alia quæcunque in posterum in præsenti concilio vel alibi per quemcunque facta, aut statuenda, decernenda vel ordinanda, prædicto concilio aut statutis in eodem in aliquo non derogetur; sed si aliqua facta sunt aut fierent in posterum dicto concilio aut decretis ejusdem vel concordatis cum nationibus contrariantia seu derogantia, decer- nantur esse et fuisse inania et irrita. Item prædicta natio Gallicana protestatur de dando adhuc alia avisamenta circa reformationem capitis, quæ propter brevitatem temporis non potuit pro nunc dare. Cum igitur præedicti articuli fuissent ex parte nationis Gallicanæe aliis nationibus communicati et præsidentibus papæ præsentati : timor ac tremor irruit super eos, præcipue propter articulum de cardinalibus proportionabiliter de omnibus nationibus faciendis. Qui legit, intelligat. Et ex tunc omnino ad extinguendum Jesum, id est ad dissolvendum concilium animum dederunt. Verum cum hoc efficere non valerent, unitis nationibus: viis et modis, quos sator zizaniæ diabolus noverat suggerere, divisionem in nationibus procuraverunt in 5 *
Strana 36
36 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. tantum, quod duæ nationes, videlicet Franciæ et Italiæ, in duas partes se diviserunt, et quælibet earum duos habebat præsidentes, quorum quilibet habebat sequelam suam, et quælibet partium se pro natione gerebat. Et quidem natio Gallicana tertio die Januarii anni domini millesimi quadringentesimi vicesimi quarti divisa fuit in electione novi præ- sidentis. Etenim dominus rector Romanæ universitatis et ceteri, qui noviter de curia venerunt ad nationem Gallicanam pertinentes, ut multitudine deponerent præsidentem antiquum, qui erat maximus zelator concilii et reformationis, videlicet reverendum in Christo patrem dominum Bertrandum, tunc episcopum sancti Flori, nunc vero Uticensem, cujus zelus et fervor in hoc sacro Basiliensi concilio patet et constat omnibus, adduxerunt secum ad nationem suos familiares, coquos videlicet et stabularios, ad maximam confu- sionem potius ipsorum quam nationis, cum antea nullus familiarium admissus fuerat per quemcunque. Unde factum est, ut in dieta electione natio in duas partes æquales divi- deretur; quarum una pars, scilicet curialium et dictorum familiarium, elegit dominum Johannem de Fabraca, electum Lascuriensem, qui et ipse de curia venerat; alia pars voluit, ut præesidens antiquus continuaretur et remaneret in præsidentia. Cum igitur pro tunc concordia fieri non posset, post prandium præsidens continuatus de voluntate omnium, qui erant de parte sua, eadem die fecit affigi cedulas, monendo et exhortando omnes de natione, ut in loco solito in crastinum convenirent et iterato eligerent, et fieret concordia. Conveniente in crastinum domino sancti Flori cum suis, Lascuriensis cum suis non comparuit, sed ad alium locum pro præsidente se gerens, tamquam faciens nationem, congregavit suos ; et in utraque congregatione fuit iterato processum ad electionem eadem hora; et facta comparatione multa ad minimum in utraque congre- gatione, repertum fuit, quod dominus sancti Flori habuit septem voces plus quam Lascu- riensis, et nihilominus voluit cedere, sed continuavit divisionem cum suis usque sextam- decimam diem Februarii. Quarta autem die Januarii post dictam divisionem præsidentes papæ dixerunt, se dolere de hujusmodi divisione, et offerebant domino Flori et suæ parti, imo veræ nationi, quod ipsi essent parati, vel per viam amicabilis compositionis, vel per viam justitiæ, ponere pacem in natione, quia hoc ad eos pertineret, cum essent locum- tenentes papæ et essent veri judices in concilio. Super prædicta oblatione habita delibe- ratione in natione, fuerunt dati deputati, qui dictis dominis præsidentibus darent responsum in præsentia notarii. Prædicta autem responsio continebat quatuor puncta in effectu: primo, quod natio regratiabatur eis de diligentia et affectione, quam habebant ad pacem et unionem inclytæ nationis Gallicanæ, offerendo se viceversa eisdem ; secundo, quantum ad viam pacis, placebat nationi, ut eorum dominationes taliter operarentur, ut hi, qui se a natione diviserant sine culpa et sine occasione nationis, reducerentur ad eandem, quia erat semper parata ad recipiendum quoscumque venientes idoneos, et præcipue de curia, sive officiales domini nostri papæ et ab eo missos, et eos cum omni reverentia tractare, sicut et usque nunc fecerat ; tertio quantum ad viam justitiæ, placebat nationi subire ipsam et eam non refugere : quantum vero ad id, quod se dicebant judices, plane respondit natio, quod non credebat nec reputabat eos esse judices ipsius nationis, nec etiam alicujus suppositi particularis in concilio causa concilii existentis, etiam si papa esset præesens, quia omnes sunt in præsentia ecclesiæ congregati, cui juxta dictum et dicendum est, si quid culpæ in aliquo reperitur. Unde judex nationis et etiam cujuscunque suppositi
36 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. tantum, quod duæ nationes, videlicet Franciæ et Italiæ, in duas partes se diviserunt, et quælibet earum duos habebat præsidentes, quorum quilibet habebat sequelam suam, et quælibet partium se pro natione gerebat. Et quidem natio Gallicana tertio die Januarii anni domini millesimi quadringentesimi vicesimi quarti divisa fuit in electione novi præ- sidentis. Etenim dominus rector Romanæ universitatis et ceteri, qui noviter de curia venerunt ad nationem Gallicanam pertinentes, ut multitudine deponerent præsidentem antiquum, qui erat maximus zelator concilii et reformationis, videlicet reverendum in Christo patrem dominum Bertrandum, tunc episcopum sancti Flori, nunc vero Uticensem, cujus zelus et fervor in hoc sacro Basiliensi concilio patet et constat omnibus, adduxerunt secum ad nationem suos familiares, coquos videlicet et stabularios, ad maximam confu- sionem potius ipsorum quam nationis, cum antea nullus familiarium admissus fuerat per quemcunque. Unde factum est, ut in dieta electione natio in duas partes æquales divi- deretur; quarum una pars, scilicet curialium et dictorum familiarium, elegit dominum Johannem de Fabraca, electum Lascuriensem, qui et ipse de curia venerat; alia pars voluit, ut præesidens antiquus continuaretur et remaneret in præsidentia. Cum igitur pro tunc concordia fieri non posset, post prandium præsidens continuatus de voluntate omnium, qui erant de parte sua, eadem die fecit affigi cedulas, monendo et exhortando omnes de natione, ut in loco solito in crastinum convenirent et iterato eligerent, et fieret concordia. Conveniente in crastinum domino sancti Flori cum suis, Lascuriensis cum suis non comparuit, sed ad alium locum pro præsidente se gerens, tamquam faciens nationem, congregavit suos ; et in utraque congregatione fuit iterato processum ad electionem eadem hora; et facta comparatione multa ad minimum in utraque congre- gatione, repertum fuit, quod dominus sancti Flori habuit septem voces plus quam Lascu- riensis, et nihilominus voluit cedere, sed continuavit divisionem cum suis usque sextam- decimam diem Februarii. Quarta autem die Januarii post dictam divisionem præsidentes papæ dixerunt, se dolere de hujusmodi divisione, et offerebant domino Flori et suæ parti, imo veræ nationi, quod ipsi essent parati, vel per viam amicabilis compositionis, vel per viam justitiæ, ponere pacem in natione, quia hoc ad eos pertineret, cum essent locum- tenentes papæ et essent veri judices in concilio. Super prædicta oblatione habita delibe- ratione in natione, fuerunt dati deputati, qui dictis dominis præsidentibus darent responsum in præsentia notarii. Prædicta autem responsio continebat quatuor puncta in effectu: primo, quod natio regratiabatur eis de diligentia et affectione, quam habebant ad pacem et unionem inclytæ nationis Gallicanæ, offerendo se viceversa eisdem ; secundo, quantum ad viam pacis, placebat nationi, ut eorum dominationes taliter operarentur, ut hi, qui se a natione diviserant sine culpa et sine occasione nationis, reducerentur ad eandem, quia erat semper parata ad recipiendum quoscumque venientes idoneos, et præcipue de curia, sive officiales domini nostri papæ et ab eo missos, et eos cum omni reverentia tractare, sicut et usque nunc fecerat ; tertio quantum ad viam justitiæ, placebat nationi subire ipsam et eam non refugere : quantum vero ad id, quod se dicebant judices, plane respondit natio, quod non credebat nec reputabat eos esse judices ipsius nationis, nec etiam alicujus suppositi particularis in concilio causa concilii existentis, etiam si papa esset præesens, quia omnes sunt in præsentia ecclesiæ congregati, cui juxta dictum et dicendum est, si quid culpæ in aliquo reperitur. Unde judex nationis et etiam cujuscunque suppositi
Strana 37
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 37 ejusdem legitimus est ipsum sacrum generale concilium, cujus judicio natio intendit stare et quemlibet ipsius suppositum et ipsi sententiæ humiliter parere et obedire, ac si eam Christus protulisset proprio ore. Et nichilominus dato, quod ipsi fuissent judices, eos in hac causa natio reputabat suspectos, cum causa verteretur inter nationem et familiares papæ, cujus et ipsi erant nuntii et familiares. Quarto, fuit eis supplicatum et fuerunt requisiti, quatenus ad instantiam nationis Gallicanæe vellent ex officio in crastinum vel in sequenti die in loco consueto omnes nationes insimul congregare, et quod etiam ipsi vellent interesse, audituri quædam, quæ per dictam nationem proponentur. Fuit autem prædicta responsio et requisitio facta cum notario et testibus die septima Januarii. Præsidentes autem non contenti de dicta responsione, nec volentes congregare in unum nationes, ipsamet natio per deputatos suos singulis nationibus suppli- cavit, ut una dierum congregarentur et audirent nationem Gallicanam. Quod et factum est. Quibus nationibus insimul congregatis, per dictam nationem Gallicanam fuerunt exposita in effectu et in sententia puncta, quæ sequuntur. Et primo fuit explicatus easus electionis et divisionis, ut supra, per notarium in scriptis et cetera contingentia circa ipsam. Secundo, explicato casu, cum ex tali perturbatione, quam curiales et missi per papam nationi fecerant, reputabat se natio graviter injuriatam, petebat sibi fieri justitiam per concilium, attento maxime, quod prædicta divisio cedebat in maximam denigrationem famæ ipsius sacri Senensis concilii, et in maximam ejusdem perturbationem ; et petebat, ut sibi judices deputarentur per nationes, attento, quod præsidentes papæ non erant judices concilii, nec in hac causa præecipue poterant esse judices competentes, ut superius dictum est. Tertio, cum plures alii casus in concilio emerserant, et in futurum poterant evenire inter supposita concilii, qui absque administratione justitiæ non poterant conni- ventibus oculis pertransiri, et adducebatur exemplum de captione fratris gloriosissimi Joselmi, ordinis Minorum de observantia, pro quo nulla facta fuerat satisfactio justitiæ: petebat, ut per nationes judices concilii generaliter in casibus occurrentibus deputarentur. Quarto fiebat protestatio de nullitate omnium actorum et agendorum in futurum per eos, qui se a natione separaverant nomine nationis, quousque reducerentur ad nationem. Forma autem, protestationem hujusmodi continens et multa alia, subjungetur statim post. Quinto protestabatur, quomodo intendebat et volebat, quantum in ea est, prout inceptum erat in reformatorio, procedere ad reformationem vero ecclesiæ in capite et in membris, et quod ex defectu ejus non erat, quin ad dictam reformationem procedatur, et quomodo jam plures necessarios articulos obtulerat. Sexto petebat et requirebat, quod non obstante processu in reformatione, et quod dominus papa pluries fuit supplicatus ut veniret, denuo et ex superabundanti supplicaretur Suæ Sanctitati; ad idem quoque requirerentur domini cardinales et alii prælati in curia existentes, ut venirent. Septimo avizabat, quod cum imperator Græcorum esset in Venetiis, quod bonum esset scribere papæ, ut daret operam pro ipsius adventu ad concilium, quodque eidem imperatori ex parte concilii scriberetur efficaciter, vel etiam mitterentur aliqui ad eundem, solicitareturque dux Venetorum, ut ad veniendum ad concilium dictum imperatorem induceret. Præedicta fuerunt proposita et exposita in congregatione generali omnium nationum, et die 10. Januarii, ut credo, ex parte nationis Gallicanæ. Forma autem protestationis, de qua fuit mentio in quarto puncto, plura etiam alia continens, sequitur et est talis:
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 37 ejusdem legitimus est ipsum sacrum generale concilium, cujus judicio natio intendit stare et quemlibet ipsius suppositum et ipsi sententiæ humiliter parere et obedire, ac si eam Christus protulisset proprio ore. Et nichilominus dato, quod ipsi fuissent judices, eos in hac causa natio reputabat suspectos, cum causa verteretur inter nationem et familiares papæ, cujus et ipsi erant nuntii et familiares. Quarto, fuit eis supplicatum et fuerunt requisiti, quatenus ad instantiam nationis Gallicanæe vellent ex officio in crastinum vel in sequenti die in loco consueto omnes nationes insimul congregare, et quod etiam ipsi vellent interesse, audituri quædam, quæ per dictam nationem proponentur. Fuit autem prædicta responsio et requisitio facta cum notario et testibus die septima Januarii. Præsidentes autem non contenti de dicta responsione, nec volentes congregare in unum nationes, ipsamet natio per deputatos suos singulis nationibus suppli- cavit, ut una dierum congregarentur et audirent nationem Gallicanam. Quod et factum est. Quibus nationibus insimul congregatis, per dictam nationem Gallicanam fuerunt exposita in effectu et in sententia puncta, quæ sequuntur. Et primo fuit explicatus easus electionis et divisionis, ut supra, per notarium in scriptis et cetera contingentia circa ipsam. Secundo, explicato casu, cum ex tali perturbatione, quam curiales et missi per papam nationi fecerant, reputabat se natio graviter injuriatam, petebat sibi fieri justitiam per concilium, attento maxime, quod prædicta divisio cedebat in maximam denigrationem famæ ipsius sacri Senensis concilii, et in maximam ejusdem perturbationem ; et petebat, ut sibi judices deputarentur per nationes, attento, quod præsidentes papæ non erant judices concilii, nec in hac causa præecipue poterant esse judices competentes, ut superius dictum est. Tertio, cum plures alii casus in concilio emerserant, et in futurum poterant evenire inter supposita concilii, qui absque administratione justitiæ non poterant conni- ventibus oculis pertransiri, et adducebatur exemplum de captione fratris gloriosissimi Joselmi, ordinis Minorum de observantia, pro quo nulla facta fuerat satisfactio justitiæ: petebat, ut per nationes judices concilii generaliter in casibus occurrentibus deputarentur. Quarto fiebat protestatio de nullitate omnium actorum et agendorum in futurum per eos, qui se a natione separaverant nomine nationis, quousque reducerentur ad nationem. Forma autem, protestationem hujusmodi continens et multa alia, subjungetur statim post. Quinto protestabatur, quomodo intendebat et volebat, quantum in ea est, prout inceptum erat in reformatorio, procedere ad reformationem vero ecclesiæ in capite et in membris, et quod ex defectu ejus non erat, quin ad dictam reformationem procedatur, et quomodo jam plures necessarios articulos obtulerat. Sexto petebat et requirebat, quod non obstante processu in reformatione, et quod dominus papa pluries fuit supplicatus ut veniret, denuo et ex superabundanti supplicaretur Suæ Sanctitati; ad idem quoque requirerentur domini cardinales et alii prælati in curia existentes, ut venirent. Septimo avizabat, quod cum imperator Græcorum esset in Venetiis, quod bonum esset scribere papæ, ut daret operam pro ipsius adventu ad concilium, quodque eidem imperatori ex parte concilii scriberetur efficaciter, vel etiam mitterentur aliqui ad eundem, solicitareturque dux Venetorum, ut ad veniendum ad concilium dictum imperatorem induceret. Præedicta fuerunt proposita et exposita in congregatione generali omnium nationum, et die 10. Januarii, ut credo, ex parte nationis Gallicanæ. Forma autem protestationis, de qua fuit mentio in quarto puncto, plura etiam alia continens, sequitur et est talis:
Strana 38
38 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. „In nomine domini amen. Cum nuper reverendus in Christo pater et dominus, dominus Bertrandus dei gratia sancti Flori episcopus ac nationi Gallicanæe in hoc sacro generali Senensi concilio præsidens, ceterique prælati, ambaxiatores, doctores, magistri et alii viri notabiles dictam nationem Gallicanam in dicto concilio facientes et repræ- sentantes, ex certis causis et rationibus eorum animos moventibus et inducentibus, ut infra continetur, certas infrascriptas protestationes faciendas esse necessario post maturam deli- berationem deliberassent, seu dicta natio debite convocata per dictum dominum præsi- dentem, Senis, in domo fratrum Prædicatorum ordinis sancti Dominici et quidem refectorio, ubi solet dicta natio congregari, plene congregata deliberasset et conclusisset, et post aliquos dies, volens ipsa natio dictam suam deliberationem et conclusionem ad debitum deducere effectum, venerabiles et religiosum viros, dominum Guillermum de Monte, priorem prioratus Paterniaci, ordinis Cluniacensis, Lausanensis dioecesis, et magistrum Johannem Danmonis, clericum Aniciensem, baccalarios in decretis, ad prædictas prote- stationes totius nationis prædictæ et singulorum de eadem nomine reverendissimis in Christo patribus et dominis, dominis dei gratia Petro archiepiscopo Cretensi, Jacobo episcopo Spoletanensi, Petro abbati de Rosacio ordinis sancti Benedicti Aquilegiensis dioecesis, et Leonardo magistro et generali ordinis Prædicatorum, nuntiis sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini divina providentia papæ quinti, in hac sacrosancta Senensi synodo pro eodem domino nostro papa præsidentibus, intimandas, insinuandas et notificandas, et coram ipsis dominis præsidentibus quo supra nomine protestandas, et protestationes ipsas faciendas, procuratores, syndicos ac nuntios et deputatos suos fecerit, constituerit, deputaverit et ordinaverit, prout in notis et scripturis meis notarii infrascripti plenius continetur : hinc est, quod anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo vicesimo quarto, indictione secunda, die vero Mercurii, quæ fuit vicesima sexta mensis Januarii, pontificatus sanctissimi domini nostri papæ supradicti anno septimo, coram reverendissimis in Christo patribus et dominis, dominis nuntiis et præsidentibus supradictis, in meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hæc vocatorum specialiter et rogatorum præsentia personaliter constituti venerabiles et religiosus viri, dominus Guillermus de Monte prior prioratus conventualis Paterniaci, ordinis Cluniacensis Lausanensis dioecesis, et magister Johannes Danmonis, clericus Aniciensis, baccalaurii in decretis, deputati supradicti pro et nomine nationis inclytæ Gallicanæ supradictæ, dixerunt et proposuerunt per organum dicti magistri Johannis Danmonis, seu ipse magister Johannes dixit et proposuit in hæec verba vel consimilia, videlicet : "Reverendissimi patres et domini præstantissimi! Reverendus in Christo pater dominus Bertrandus episcopus sancti Flori, præsidens inclytæ nationi Gallicanæ, cete- rique prælati, ambaxiatores, doctores, magistri, licentiati et alii de dicta natione, recommen- dant se humiliter Vestris Reverendissimis Paternitatibus. Et quia timent per nonnullos diver- sorum statuum viros, qui nuper a dicta natione sua voluntate plus quam ratione recesserunt, gravari, nonnullas protestationes sibi necessarias Vestris Reverendissimis Paternitatibus ac nationibus universis præsentis concilii facere decreverunt, seu dicta natio facere decrevit, prout in hoc præsenti rotulo continetur ; quas supplicamus per easdem Vestras Reverendissimas Paternitates audiri, et per notarium publicum dictæ nationis hic præsentem legi petimus et requirimus," — dictas protestationes seu rotulum mihi notario publico infra scripto legendas ibidem tradendo. Quarum protestationum tenor de verbo ad verbum sequitur in hæc verba : 19. 1424. 26. Jan.— 3. Febr.
38 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. „In nomine domini amen. Cum nuper reverendus in Christo pater et dominus, dominus Bertrandus dei gratia sancti Flori episcopus ac nationi Gallicanæe in hoc sacro generali Senensi concilio præsidens, ceterique prælati, ambaxiatores, doctores, magistri et alii viri notabiles dictam nationem Gallicanam in dicto concilio facientes et repræ- sentantes, ex certis causis et rationibus eorum animos moventibus et inducentibus, ut infra continetur, certas infrascriptas protestationes faciendas esse necessario post maturam deli- berationem deliberassent, seu dicta natio debite convocata per dictum dominum præsi- dentem, Senis, in domo fratrum Prædicatorum ordinis sancti Dominici et quidem refectorio, ubi solet dicta natio congregari, plene congregata deliberasset et conclusisset, et post aliquos dies, volens ipsa natio dictam suam deliberationem et conclusionem ad debitum deducere effectum, venerabiles et religiosum viros, dominum Guillermum de Monte, priorem prioratus Paterniaci, ordinis Cluniacensis, Lausanensis dioecesis, et magistrum Johannem Danmonis, clericum Aniciensem, baccalarios in decretis, ad prædictas prote- stationes totius nationis prædictæ et singulorum de eadem nomine reverendissimis in Christo patribus et dominis, dominis dei gratia Petro archiepiscopo Cretensi, Jacobo episcopo Spoletanensi, Petro abbati de Rosacio ordinis sancti Benedicti Aquilegiensis dioecesis, et Leonardo magistro et generali ordinis Prædicatorum, nuntiis sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini divina providentia papæ quinti, in hac sacrosancta Senensi synodo pro eodem domino nostro papa præsidentibus, intimandas, insinuandas et notificandas, et coram ipsis dominis præsidentibus quo supra nomine protestandas, et protestationes ipsas faciendas, procuratores, syndicos ac nuntios et deputatos suos fecerit, constituerit, deputaverit et ordinaverit, prout in notis et scripturis meis notarii infrascripti plenius continetur : hinc est, quod anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo vicesimo quarto, indictione secunda, die vero Mercurii, quæ fuit vicesima sexta mensis Januarii, pontificatus sanctissimi domini nostri papæ supradicti anno septimo, coram reverendissimis in Christo patribus et dominis, dominis nuntiis et præsidentibus supradictis, in meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hæc vocatorum specialiter et rogatorum præsentia personaliter constituti venerabiles et religiosus viri, dominus Guillermus de Monte prior prioratus conventualis Paterniaci, ordinis Cluniacensis Lausanensis dioecesis, et magister Johannes Danmonis, clericus Aniciensis, baccalaurii in decretis, deputati supradicti pro et nomine nationis inclytæ Gallicanæ supradictæ, dixerunt et proposuerunt per organum dicti magistri Johannis Danmonis, seu ipse magister Johannes dixit et proposuit in hæec verba vel consimilia, videlicet : "Reverendissimi patres et domini præstantissimi! Reverendus in Christo pater dominus Bertrandus episcopus sancti Flori, præsidens inclytæ nationi Gallicanæ, cete- rique prælati, ambaxiatores, doctores, magistri, licentiati et alii de dicta natione, recommen- dant se humiliter Vestris Reverendissimis Paternitatibus. Et quia timent per nonnullos diver- sorum statuum viros, qui nuper a dicta natione sua voluntate plus quam ratione recesserunt, gravari, nonnullas protestationes sibi necessarias Vestris Reverendissimis Paternitatibus ac nationibus universis præsentis concilii facere decreverunt, seu dicta natio facere decrevit, prout in hoc præsenti rotulo continetur ; quas supplicamus per easdem Vestras Reverendissimas Paternitates audiri, et per notarium publicum dictæ nationis hic præsentem legi petimus et requirimus," — dictas protestationes seu rotulum mihi notario publico infra scripto legendas ibidem tradendo. Quarum protestationum tenor de verbo ad verbum sequitur in hæc verba : 19. 1424. 26. Jan.— 3. Febr.
Strana 39
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 39 In Christi nomine, amen. Cum quidam diversorum statuum viri, qui fere omnes ad nostram inclytam nationem Gallicanam noviter venientes, paucisque diebus et vicibus stantes et comparentes in eadem, ab ipsa natione occasione præsidentiæ, sine causa et voluntate sua magis quam ratione, nuper recesserint et se separaverint ab eadem, dicant- que se dominum electum Lescuriensem in præsidentem dictæ nationis Gallicanæ elegisse: nos Bertrandus episcopus sancti Flori, præsidens ipsius inclytæe nationis Gallicanæ, ceterique prælati, ambaxiatores, doctores ac alii in hoc sacro generali concilio Senensi dictam nationem facientes et repræsentantes, tam nostro quam dictæ nationis Gallicanæ nomine protestamur, quod ipsi, qui sic recesserunt et se separaverunt a dicta natione, propter dictas et alias plures et rationabiles causas, suis locis et temporibus exprimendas, nationem Gallicanam non faciunt, nec ullo modo facere possunt aut repræsentare, seu aliquid ipsius nationis nomine quomodolibet concludere; quodque conclusiones ipsorum seu delibera- tiones, si quas fecerint de facto, a reverendissimis patribus, dominis præsidentibus ex parte sanctissimi domini nostri papæ in hoc sacro concilio existentibus, et aliis nationibus minime sunt pro conclusionibus præfatæe nationis Gallicanæ aut partis ipsius accipiendæ, et quatenus de facto receptæ fuerint, rejiciendæ et pro non conclusionibus seu deliberationibus, prout nec sunt, habendæ ; quinimo quæcunque deliberata seu conclusa per nos, veram nationem Gallicanam facientes, sunt pro deliberatis et conclusis ipsius nationis Gallicanæ per dominos præsidentes præfatos et alias nationes totumque sacrosanctum concilium accipienda et tenenda. Quod si in contrarium aliquid actum vel factum sit de facto, vel fuerit in futurum, aut dicta nostra natione Gallicana non audita nec consentiente aliqua fiant aut facta sint, protestamur, ut supra, illud vel illa nullum vel nulla esse vel fore, sed irritum et inane, irrita et inania, nulliusque efficaciæ vel momenti, seu alicujus roboris obtinere firmitatem; si qui vero ex prædictis recedentibus et separatis per nos et nostram nationem Gallicanam deputati fuerint ad aliquos actus, illos et quemlibet eorum revocavimus et revocamus. Item prædicta nostra natio Gallicana, dudum diligenter attendens optandum et necessarium fructum sanctæ reformationis ecclesiæ per sacrum generale concilium procu- randum, et considerans absentiam sanctissimi domini nostri papæ, sacri collegii dominorum cardinalium et ceterorum prælatorum in Romana curia existentium, ab hac civitate Senensi non multum distantium, ac aliorum ad generalia concilia venire debentium, nec non ambaxiatorum regum, principum et universitatum, qui etiam ad ipsa concilia mittere consueverunt, et quorum præsentia esset hic plurimum expediens, quinimo quodammodo necessaria videretur, ne forte colorem excusationis absentiæ, occasione translationis præsentis concilii a civitate Papiensi ad hunc locum, qui multum distans a pluribus repu- tatur, factæ, absentes prætendere possent, dicta natio, more suo solito congregata, post maturam deliberationem, inquantum in ipsa fuit, inclusit, quod per ambaxiatores solennes præsentis concilii, cum principalis causa prædictæ translationis ad hunc locum fuerit, quod, prout Papiæ per dominos legatos sanctissimi domini nostri dicebatur, dictus dominus noster ad hunc locum indubie, personaliter et sine dilatione huc veniret, esset eidem sanctissimo domino nostro supplicandum, quatenus pro bono tantæ rei præsentiam personalem Suæ Sanctitatis exhibere in præsenti concilio dignaretur, domini vero cardinales ceterique prælati in Romana curia existentes ad hoc idem sub poenis juris requirerentur, pro ceteris autem extra Romanam curiam existentibus fieret intimatio per edictum publicum
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 39 In Christi nomine, amen. Cum quidam diversorum statuum viri, qui fere omnes ad nostram inclytam nationem Gallicanam noviter venientes, paucisque diebus et vicibus stantes et comparentes in eadem, ab ipsa natione occasione præsidentiæ, sine causa et voluntate sua magis quam ratione, nuper recesserint et se separaverint ab eadem, dicant- que se dominum electum Lescuriensem in præsidentem dictæ nationis Gallicanæ elegisse: nos Bertrandus episcopus sancti Flori, præsidens ipsius inclytæe nationis Gallicanæ, ceterique prælati, ambaxiatores, doctores ac alii in hoc sacro generali concilio Senensi dictam nationem facientes et repræsentantes, tam nostro quam dictæ nationis Gallicanæ nomine protestamur, quod ipsi, qui sic recesserunt et se separaverunt a dicta natione, propter dictas et alias plures et rationabiles causas, suis locis et temporibus exprimendas, nationem Gallicanam non faciunt, nec ullo modo facere possunt aut repræsentare, seu aliquid ipsius nationis nomine quomodolibet concludere; quodque conclusiones ipsorum seu delibera- tiones, si quas fecerint de facto, a reverendissimis patribus, dominis præsidentibus ex parte sanctissimi domini nostri papæ in hoc sacro concilio existentibus, et aliis nationibus minime sunt pro conclusionibus præfatæe nationis Gallicanæ aut partis ipsius accipiendæ, et quatenus de facto receptæ fuerint, rejiciendæ et pro non conclusionibus seu deliberationibus, prout nec sunt, habendæ ; quinimo quæcunque deliberata seu conclusa per nos, veram nationem Gallicanam facientes, sunt pro deliberatis et conclusis ipsius nationis Gallicanæ per dominos præsidentes præfatos et alias nationes totumque sacrosanctum concilium accipienda et tenenda. Quod si in contrarium aliquid actum vel factum sit de facto, vel fuerit in futurum, aut dicta nostra natione Gallicana non audita nec consentiente aliqua fiant aut facta sint, protestamur, ut supra, illud vel illa nullum vel nulla esse vel fore, sed irritum et inane, irrita et inania, nulliusque efficaciæ vel momenti, seu alicujus roboris obtinere firmitatem; si qui vero ex prædictis recedentibus et separatis per nos et nostram nationem Gallicanam deputati fuerint ad aliquos actus, illos et quemlibet eorum revocavimus et revocamus. Item prædicta nostra natio Gallicana, dudum diligenter attendens optandum et necessarium fructum sanctæ reformationis ecclesiæ per sacrum generale concilium procu- randum, et considerans absentiam sanctissimi domini nostri papæ, sacri collegii dominorum cardinalium et ceterorum prælatorum in Romana curia existentium, ab hac civitate Senensi non multum distantium, ac aliorum ad generalia concilia venire debentium, nec non ambaxiatorum regum, principum et universitatum, qui etiam ad ipsa concilia mittere consueverunt, et quorum præsentia esset hic plurimum expediens, quinimo quodammodo necessaria videretur, ne forte colorem excusationis absentiæ, occasione translationis præsentis concilii a civitate Papiensi ad hunc locum, qui multum distans a pluribus repu- tatur, factæ, absentes prætendere possent, dicta natio, more suo solito congregata, post maturam deliberationem, inquantum in ipsa fuit, inclusit, quod per ambaxiatores solennes præsentis concilii, cum principalis causa prædictæ translationis ad hunc locum fuerit, quod, prout Papiæ per dominos legatos sanctissimi domini nostri dicebatur, dictus dominus noster ad hunc locum indubie, personaliter et sine dilatione huc veniret, esset eidem sanctissimo domino nostro supplicandum, quatenus pro bono tantæ rei præsentiam personalem Suæ Sanctitatis exhibere in præsenti concilio dignaretur, domini vero cardinales ceterique prælati in Romana curia existentes ad hoc idem sub poenis juris requirerentur, pro ceteris autem extra Romanam curiam existentibus fieret intimatio per edictum publicum
Strana 40
40 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. in valvis ecclesiarum et ceteris locis publicis affigendum, continens, quod hic esset sacrum generale concilium stabilitum, procedereturque ad reformationem ecclesiæ et ad cetera, pro quibus dictum concilium convenerat, nec inde dictum concilium intenderet discedere, donec ecclesia reformata foret in capite et in membris, absentium negligentia vel contu- macia non obstantibus. Consequenter dicta nostra Gallicana natio, dictam conclusionem volens ad optatum finem deducere, eandem ceteris inclytis nationibus præsentis concilii vel saltim deputatis earum notificavit, cum instanti diligentia supplicando, hortando seu requirendo, quatinus in dicta conclusione concurrere dignarentur. Quod minime fuit obtentum, quinimo multi notabiles viri, prælati, doctores et alii de corpore concilii recesserunt, et de die in diem recedunt, novis non venientibus. Rursum, cum citra paucos dies innotuerit, quod reve- rendissimi patres, domini præsidentes in præsenti concilio pro parte sanctissimi domini nostri papæ, volunt et intendunt ad dissolutionem præsentis concilii procedere, dicta refor- matione non facta: eapropter tam nostro, quam dictæ nationis nostræ Gallicanæ nomine protestamur, quod per ipsam nationem aut nos seu aliquem nostrum non fuit, stetit, est, stat, erit aut stabit adjuvante domino in futurum, quominus ad reformationem generalem universalis ecclesiæ tam in capite quam in membris, et omnia alia et singula, propter quæ præesens concilium est congregatum, processum sit aut fuerit, seu de præsenti aut in postero procedatur; quinimo prædicta nostra natio semper fuit, est et erit parata, nosque semper fuimus, sumus et erimus parati, dictaque natio nostra se paratam exhibuit et exhibet, nosque paratos exhibuimus et exhibemus de præsenti, ad omnia et singula supradicta, articulosque perutiles et necessarios, videlicet de providendo contra Fratri- cellos, qui dicuntur fratres de opinione, contra illud idolum de Paniscola, procurandoque unionem Græcorum, pacem regnorum, revocationem privilegiorum Judæis in præjudicium fidei seu Christi fidelium concessorum, collationem et provisionem beneficiorum, et ceteris pluribus materiis utilibus, cum protestatione addenda etc. dicta nostra natio dudum tradidit; super quibus nulla facta est aut fit deliberatio, vel est aliqua provisio subsecuta. Item cum dicta nostra natio Gallicana in concilio Constantiensi quamdam con- cordiam cum sanctissimo domino nostro papa super collatione beneficiorum, confirmatione electionum, communium et minutorum servitiorum, aut annatarum et vacantiarum, fruc- tuumque primi anni beneficiorum et officiorum vacantium levatione, sub certis modifica- tionibus, limitationibus et modis in dicta concordia comprehensis fecerit, et cum prote- statione, cui protestationi tam nostro quam dictæ nationis omniumque et singulorum nobis adhærentium in præsenti, et qui adhærebunt in futurum, nomine adhæremus, hicque eam haberi volumus pro repetita, sic videlicet, quod hujusmodi concordia toleraretur usque ad proximum tunc sequendum quinquennium dumtaxat, melioribus modis et forma, quibus de jure possumus et debemus, nomine quo supra, in his scriptis protestamur, quod statim lapso dicto quinquennio prædicta nostra natio Gallicana ad suas libertates antiquas plenarie fuit et est reducta, ita quod dictorum beneficiorum, dignitatum episcopalium aliarumque superiorum et inferiorum qualiumcunque et officiorum ecclesiasticorum quorumcunque collationes, electiones et confirmationes in dicta natione fiant per illos, ad quos de antiquo jure communi et generalium conciliorum scripto spectat, salvis tamen et illibatis manentibus privilegiis quorumcunque; quodque dictorum communium et minutorum
40 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. in valvis ecclesiarum et ceteris locis publicis affigendum, continens, quod hic esset sacrum generale concilium stabilitum, procedereturque ad reformationem ecclesiæ et ad cetera, pro quibus dictum concilium convenerat, nec inde dictum concilium intenderet discedere, donec ecclesia reformata foret in capite et in membris, absentium negligentia vel contu- macia non obstantibus. Consequenter dicta nostra Gallicana natio, dictam conclusionem volens ad optatum finem deducere, eandem ceteris inclytis nationibus præsentis concilii vel saltim deputatis earum notificavit, cum instanti diligentia supplicando, hortando seu requirendo, quatinus in dicta conclusione concurrere dignarentur. Quod minime fuit obtentum, quinimo multi notabiles viri, prælati, doctores et alii de corpore concilii recesserunt, et de die in diem recedunt, novis non venientibus. Rursum, cum citra paucos dies innotuerit, quod reve- rendissimi patres, domini præsidentes in præsenti concilio pro parte sanctissimi domini nostri papæ, volunt et intendunt ad dissolutionem præsentis concilii procedere, dicta refor- matione non facta: eapropter tam nostro, quam dictæ nationis nostræ Gallicanæ nomine protestamur, quod per ipsam nationem aut nos seu aliquem nostrum non fuit, stetit, est, stat, erit aut stabit adjuvante domino in futurum, quominus ad reformationem generalem universalis ecclesiæ tam in capite quam in membris, et omnia alia et singula, propter quæ præesens concilium est congregatum, processum sit aut fuerit, seu de præsenti aut in postero procedatur; quinimo prædicta nostra natio semper fuit, est et erit parata, nosque semper fuimus, sumus et erimus parati, dictaque natio nostra se paratam exhibuit et exhibet, nosque paratos exhibuimus et exhibemus de præsenti, ad omnia et singula supradicta, articulosque perutiles et necessarios, videlicet de providendo contra Fratri- cellos, qui dicuntur fratres de opinione, contra illud idolum de Paniscola, procurandoque unionem Græcorum, pacem regnorum, revocationem privilegiorum Judæis in præjudicium fidei seu Christi fidelium concessorum, collationem et provisionem beneficiorum, et ceteris pluribus materiis utilibus, cum protestatione addenda etc. dicta nostra natio dudum tradidit; super quibus nulla facta est aut fit deliberatio, vel est aliqua provisio subsecuta. Item cum dicta nostra natio Gallicana in concilio Constantiensi quamdam con- cordiam cum sanctissimo domino nostro papa super collatione beneficiorum, confirmatione electionum, communium et minutorum servitiorum, aut annatarum et vacantiarum, fruc- tuumque primi anni beneficiorum et officiorum vacantium levatione, sub certis modifica- tionibus, limitationibus et modis in dicta concordia comprehensis fecerit, et cum prote- statione, cui protestationi tam nostro quam dictæ nationis omniumque et singulorum nobis adhærentium in præsenti, et qui adhærebunt in futurum, nomine adhæremus, hicque eam haberi volumus pro repetita, sic videlicet, quod hujusmodi concordia toleraretur usque ad proximum tunc sequendum quinquennium dumtaxat, melioribus modis et forma, quibus de jure possumus et debemus, nomine quo supra, in his scriptis protestamur, quod statim lapso dicto quinquennio prædicta nostra natio Gallicana ad suas libertates antiquas plenarie fuit et est reducta, ita quod dictorum beneficiorum, dignitatum episcopalium aliarumque superiorum et inferiorum qualiumcunque et officiorum ecclesiasticorum quorumcunque collationes, electiones et confirmationes in dicta natione fiant per illos, ad quos de antiquo jure communi et generalium conciliorum scripto spectat, salvis tamen et illibatis manentibus privilegiis quorumcunque; quodque dictorum communium et minutorum
Strana 41
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 41 servitiorum seu annatarum vel vacantiarum et fructuum primi anni beneficiorum et officiorum quorumlibet vacantium vel vacaturorum in posterum levatio et traditio ex toto ex tune cessare debuit, debet et debebit in futurum; et si quid in contrarium præmissorum aut ali- cujus ex ipsis factum sit aut fieret in posterum, illud fieri minime debuit aut debebit, nul- liusque efficaciæ debere aut debuisse obtinere vigorem. Insuper si quid aut quæ in præju- dicium dictæ nationis nostræe Gallicanæ, suppositorum ejusdem, aut alicujus ipsorum, contra concordata aut eorum aliquod, de quibus in dicta concordia per prædictam nationem nostram Gallicanam cum sanctissimo domino nostro facta sit mentio, inadvertenter aut alias factum sit aut sint, de nullitate ipsius vel ipsorum nomine et modis quibus supra protestamur. Postremo se volens dicta nostra natio Gallicana, nosque volentes decretis et ordinationibus per sacrosanctum Constantiense concilium cum tam matura deliberatione tantæque auctoritatis et scientiæ virorum et patrum factis, conformare et adhærere, prote- stamur nomine, modis et forma, quibus supra, quod si quæe fiant aut facta sint, ordinentur, ordinata sint aut ordinarentur seu fierent in futurum, ipsis decretis et ordinationibus, vel alicui eorum contraria, seu quovis modo directe vel indirecte obviantia: dicta natio, nosque per illa, vel aliquod illorum, non intendit nec intendimus ad illorum vel eorum alicujus observantiam teneri seu quovis modo obligari. Et de eorum et quolibet ipsorum prote- stamur et protestatur, ut supra, et de his omnibus et singulis prædictis petimus, et quilibet nostrum petit, a notariis publicis hic præsentibus et eorum quolibet instrumentum et instru- menta, unum vel plura, tot quot necessaria fuerint aut opportuna, ad perpetuam rei memoriam. Quibus siquidem protestationibus, coram dictis dominis præsidentibus in domo operis ecclesiæ Senensis, in quadam camera, in qua solent dicti domini præsidentes con- gregari, sedentibus, per me notarium publicum infrascriptum publice alta et intelligibili voce lectis, et per ipsos dominos præsidentes et nuntios auditis, præfati domini Guillermus prior et Johannes Danmonis nuntii, procuratores seu syndici aut deputati dixerunt, seu dic- tus magister Johannes Danmonis dixit hæc verba: „Et nos pro et nomine dictæ nationis Gallicanæ, prout et quemadmodum dictum seu lectum est, omnibus melioribus modo, via jure, causa et forma, quibus melius et efficacius possumus et debemus, protestamur, et dicta natio protestatur." Quibus itaque peractis, præfati domini præsidentes petierunt copiam dictarum protestationum sibi dari et tradi. Et ipsa copia eisdem dominis præsiden- tibus realiter data et assignata, dicti domini Guillermus prior et magister Johannes Dan- monis petierunt, quo supra nomine, de et super præmissis omnibus et singulis sibi et aliis de dicta natione necnon adhærentibus et adhærere volentibus, et qui adhærebunt in futurum, fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta, tot quot necessaria fuerint seu etiam opportuna, per me notarium publicum infrascriptum, præsentibus ibidem venerabilibus et discretis viris, magistro Foulcando Baconelli, magistro in artibus et baccalario in decretis, ac Johanne Leacu *) clerico, sacrista ecclesiæ collegiatæ beatæ Mariæ Insulæ, Ambianensis et Cavalhicensis dioecesis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Postmodum vero, anno, indictione et pontificatu quibus supra et die vicesima sep- tima dicti mensis Januarii, dictaque natione Gallicana penes fratres Prædicatores, et in loco *) Nomen hoc inferius scribitur „Le Cocu." Scriptores I. 6
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 41 servitiorum seu annatarum vel vacantiarum et fructuum primi anni beneficiorum et officiorum quorumlibet vacantium vel vacaturorum in posterum levatio et traditio ex toto ex tune cessare debuit, debet et debebit in futurum; et si quid in contrarium præmissorum aut ali- cujus ex ipsis factum sit aut fieret in posterum, illud fieri minime debuit aut debebit, nul- liusque efficaciæ debere aut debuisse obtinere vigorem. Insuper si quid aut quæ in præju- dicium dictæ nationis nostræe Gallicanæ, suppositorum ejusdem, aut alicujus ipsorum, contra concordata aut eorum aliquod, de quibus in dicta concordia per prædictam nationem nostram Gallicanam cum sanctissimo domino nostro facta sit mentio, inadvertenter aut alias factum sit aut sint, de nullitate ipsius vel ipsorum nomine et modis quibus supra protestamur. Postremo se volens dicta nostra natio Gallicana, nosque volentes decretis et ordinationibus per sacrosanctum Constantiense concilium cum tam matura deliberatione tantæque auctoritatis et scientiæ virorum et patrum factis, conformare et adhærere, prote- stamur nomine, modis et forma, quibus supra, quod si quæe fiant aut facta sint, ordinentur, ordinata sint aut ordinarentur seu fierent in futurum, ipsis decretis et ordinationibus, vel alicui eorum contraria, seu quovis modo directe vel indirecte obviantia: dicta natio, nosque per illa, vel aliquod illorum, non intendit nec intendimus ad illorum vel eorum alicujus observantiam teneri seu quovis modo obligari. Et de eorum et quolibet ipsorum prote- stamur et protestatur, ut supra, et de his omnibus et singulis prædictis petimus, et quilibet nostrum petit, a notariis publicis hic præsentibus et eorum quolibet instrumentum et instru- menta, unum vel plura, tot quot necessaria fuerint aut opportuna, ad perpetuam rei memoriam. Quibus siquidem protestationibus, coram dictis dominis præsidentibus in domo operis ecclesiæ Senensis, in quadam camera, in qua solent dicti domini præsidentes con- gregari, sedentibus, per me notarium publicum infrascriptum publice alta et intelligibili voce lectis, et per ipsos dominos præsidentes et nuntios auditis, præfati domini Guillermus prior et Johannes Danmonis nuntii, procuratores seu syndici aut deputati dixerunt, seu dic- tus magister Johannes Danmonis dixit hæc verba: „Et nos pro et nomine dictæ nationis Gallicanæ, prout et quemadmodum dictum seu lectum est, omnibus melioribus modo, via jure, causa et forma, quibus melius et efficacius possumus et debemus, protestamur, et dicta natio protestatur." Quibus itaque peractis, præfati domini præsidentes petierunt copiam dictarum protestationum sibi dari et tradi. Et ipsa copia eisdem dominis præsiden- tibus realiter data et assignata, dicti domini Guillermus prior et magister Johannes Dan- monis petierunt, quo supra nomine, de et super præmissis omnibus et singulis sibi et aliis de dicta natione necnon adhærentibus et adhærere volentibus, et qui adhærebunt in futurum, fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta, tot quot necessaria fuerint seu etiam opportuna, per me notarium publicum infrascriptum, præsentibus ibidem venerabilibus et discretis viris, magistro Foulcando Baconelli, magistro in artibus et baccalario in decretis, ac Johanne Leacu *) clerico, sacrista ecclesiæ collegiatæ beatæ Mariæ Insulæ, Ambianensis et Cavalhicensis dioecesis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Postmodum vero, anno, indictione et pontificatu quibus supra et die vicesima sep- tima dicti mensis Januarii, dictaque natione Gallicana penes fratres Prædicatores, et in loco *) Nomen hoc inferius scribitur „Le Cocu." Scriptores I. 6
Strana 42
42 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. consueto et solito, videlicet quodam refectorio, ubi solet ipsa natio congregari, ad manda- tum dicti domini episcopi sancti Flori præsidentis congregata, ac omnibus et singulis su- pradictis ad dictæ nationis Gallicanæ, ut præmittitur congregatæ, relatione dictorum domini Guillermi prioris et magistri Johannis notitiam deductis, ipsa eadem natio, ut præ- fertur congregata, dictas protestationes omniaque alia et singula supradicta rata, grata et accepta habens, ratificavit, approbavit et emologavit, et iterum et de novo, non discedendo a dictis suis protestationibus seu eorum aliqua, imo persistendo in eis et earum qualibet, protestata fuit, et quilibet dictæ nationis etiam nomine suo privato protestatus fuit, prout et quemadmodum superius est expressum et declaratum. De quibus omnibus et singulis supradictis dicta natio unanimiter petiit per organum dicti domini præsidentis, et quilibet tunc existentium petiit fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta, tot quot fuerint necessaria, ad perpetuam rei memoriam, per me notarium publicum supra et infra scriptum, præsentibus ibidem discretis viris, Egidio de Mares et Johanne de Haymo, cleri- cis Cameracensis et Remensis dioecesis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Successive autem, die vicesima octava mensis Januarii prædicti, anno, indictione et pontificatu supradictis, dominus Guillermus prior Paterniaci et magister Johannes Dan- monis, nuntii, procuratores seu syndici deputati supradicti, commissionem et mandatum sibi per dictam nationem factas continuantes, perseverantes et ad finem debitum deducere et demandare cupientes, ad inclytam nationem Hispanicam, quam in domo communitatis Senen- sis prope plateam ecclesiæ cathedralis Senensis, et præsidente in ea reverendissimo in Christo patre et domino, domino Johanne dei gratia archiepiscopo Toletano, Hispaniarum primate, congregatam invenerunt, una mecum notario et testibus infra scriptis accesserunt, et protestationes supradictas similiter per dictam nationem Hispanicam ut supra congre- gatam et sedentem audiri, et per me notarium infrascriptum legi petierunt, requisiverunt et obtinuerunt. Quibus protestationibus sic ut præmittitur coram et in dicta natione per me publice alta et intelligibili voce lectis et publicatis, pralibati domini deputati per dictam nationem Gallicanam dixerunt, seu dictus dominus prior Paterniaci dixit ipsorum amborum nomine hæec verba, vel similia in effectu: „Et ita in omnibus et per omnia, ut dictum et lectum est coram vobis, reverendissimis reverendisque in Christo ac venerabilibus patri- bus et circumspectis viris, dominis hic præsentibus et nationem inclytam Hispanicam facien- tibus et repræsentantibus, pro et nomine inclytæ nationis Gallicanæ, omnibus melioribus modo, via, jure, causa et forma, quibus melius et efficacius possumus et debemus, prote- stationes prædictas reverendissimis in Christo patribus et dominis, dominis dei gratia Petro archiepiscopo Cretensi, Jacobo episcopo Spoletanensi, Petro abbati de Rosacio ordinis sancti Benedicti, et Leonardo magistro et generali ordinis Prædicatorum, nuntiis apostolicis ac pro sanctissimo domino nostro papa Martino quinto in hoc sacro Senensi concilio præsidentibus, et coram ipsis fecisse et protestatum fuisse, intimamus, significamus, insinuamus et notificamus, et nihilominus sic etiam coram vobis, nominibus, modis et for- mis quibus supra, protestamur, copiam dictarum protestationum vobis offerentes." Quibus itaque peractis, et copia prædicta magistro Henrico Schut, clerico Trajectensi, notario ipsius nationis Hispanicæ, realiter tradita et assignata, præfati domini deputati dictæ nationis Gallicanæ, modo et forma quibus supra, petierunt fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta, per me notarium publicum supra et infrascriptum, præsentibus ibidem
42 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. consueto et solito, videlicet quodam refectorio, ubi solet ipsa natio congregari, ad manda- tum dicti domini episcopi sancti Flori præsidentis congregata, ac omnibus et singulis su- pradictis ad dictæ nationis Gallicanæ, ut præmittitur congregatæ, relatione dictorum domini Guillermi prioris et magistri Johannis notitiam deductis, ipsa eadem natio, ut præ- fertur congregata, dictas protestationes omniaque alia et singula supradicta rata, grata et accepta habens, ratificavit, approbavit et emologavit, et iterum et de novo, non discedendo a dictis suis protestationibus seu eorum aliqua, imo persistendo in eis et earum qualibet, protestata fuit, et quilibet dictæ nationis etiam nomine suo privato protestatus fuit, prout et quemadmodum superius est expressum et declaratum. De quibus omnibus et singulis supradictis dicta natio unanimiter petiit per organum dicti domini præsidentis, et quilibet tunc existentium petiit fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta, tot quot fuerint necessaria, ad perpetuam rei memoriam, per me notarium publicum supra et infra scriptum, præsentibus ibidem discretis viris, Egidio de Mares et Johanne de Haymo, cleri- cis Cameracensis et Remensis dioecesis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Successive autem, die vicesima octava mensis Januarii prædicti, anno, indictione et pontificatu supradictis, dominus Guillermus prior Paterniaci et magister Johannes Dan- monis, nuntii, procuratores seu syndici deputati supradicti, commissionem et mandatum sibi per dictam nationem factas continuantes, perseverantes et ad finem debitum deducere et demandare cupientes, ad inclytam nationem Hispanicam, quam in domo communitatis Senen- sis prope plateam ecclesiæ cathedralis Senensis, et præsidente in ea reverendissimo in Christo patre et domino, domino Johanne dei gratia archiepiscopo Toletano, Hispaniarum primate, congregatam invenerunt, una mecum notario et testibus infra scriptis accesserunt, et protestationes supradictas similiter per dictam nationem Hispanicam ut supra congre- gatam et sedentem audiri, et per me notarium infrascriptum legi petierunt, requisiverunt et obtinuerunt. Quibus protestationibus sic ut præmittitur coram et in dicta natione per me publice alta et intelligibili voce lectis et publicatis, pralibati domini deputati per dictam nationem Gallicanam dixerunt, seu dictus dominus prior Paterniaci dixit ipsorum amborum nomine hæec verba, vel similia in effectu: „Et ita in omnibus et per omnia, ut dictum et lectum est coram vobis, reverendissimis reverendisque in Christo ac venerabilibus patri- bus et circumspectis viris, dominis hic præsentibus et nationem inclytam Hispanicam facien- tibus et repræsentantibus, pro et nomine inclytæ nationis Gallicanæ, omnibus melioribus modo, via, jure, causa et forma, quibus melius et efficacius possumus et debemus, prote- stationes prædictas reverendissimis in Christo patribus et dominis, dominis dei gratia Petro archiepiscopo Cretensi, Jacobo episcopo Spoletanensi, Petro abbati de Rosacio ordinis sancti Benedicti, et Leonardo magistro et generali ordinis Prædicatorum, nuntiis apostolicis ac pro sanctissimo domino nostro papa Martino quinto in hoc sacro Senensi concilio præsidentibus, et coram ipsis fecisse et protestatum fuisse, intimamus, significamus, insinuamus et notificamus, et nihilominus sic etiam coram vobis, nominibus, modis et for- mis quibus supra, protestamur, copiam dictarum protestationum vobis offerentes." Quibus itaque peractis, et copia prædicta magistro Henrico Schut, clerico Trajectensi, notario ipsius nationis Hispanicæ, realiter tradita et assignata, præfati domini deputati dictæ nationis Gallicanæ, modo et forma quibus supra, petierunt fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta, per me notarium publicum supra et infrascriptum, præsentibus ibidem
Strana 43
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 43 honorabilibus et discretis viris, magistro Foulcando Baconelli, magistro in artibus et bac- calario in decretis, ac Egidio de Mares, clericis Ambianensis et Cameracensis dioecesis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Subsequenter vero anno, indictione, mense et pontificatu quibus supra, et die Sab- bati, qui fuit vicesima nona dicti mensis Januarii, convocata dicta natione Gallicana per cedulas, de mandato dicti domini episcopi sancti Flori præsidentis in valvis ecclesiæ Senensis et locis consuetis appositas more solito et affixas, ipsaque natione in domo fratrum Prædi- catorum et loco solito et consueto supradicto plene congregata et sedente et præsidente in ea dicto domino episcopo sancti Flori, constitutus personaliter coram dicta natione, in meique notarii publici et testium infra scriptorum præsentia, honorabilis vir, magister Michael de Pisis, dicti domini papæ secretarius, dixit et protulit hæc verba vel consimilia : „Reverendi patres, ceterique domini hujus inclytæ nationis! Missus ad Reverendas Pater- nitates Vestras per reverendissimos in Christo patres et dominos nuntios apostolicos, in hoc sacro Senensi concilio pro sanctissimo domino nostro papa præsidentes, nonnulla eis- dem reverendis patribus et dominiis vestris habeo explicare. Primo videlicet, quod quia pro- et nomine hujus inclytæ nationis nonnulli ejusdem nationis die vicesima sexta præsentis mensis proxime lapsa quasdam protestationes eisdem dominis præsidentibus et coram ipsis fecerunt, prout in præsentibus scriptis, quæ pro copia earundem protestationum dimiserunt, continetur; (exhibens copiam dictarum protestationum,) vellent dicti domini præsidentes certificari, utrum ipsæ protestationes de mente dictæ nationis processerunt, vel non? et si dicta natio sic protestata est, vel non? Et si ita sit, quod hæc natio sic protestata fuerit, et velit in eisdem protestationibus persistere, vellent etiam ipsi domini præsidentes, quod quilibet ex protestantibus scriberet nomen suum in pede præsentis copiæ. Et ita ex parte ipsorum dominorum peto et requiro, ut possit sciri, qui sunt protestantes et qui non." Cui dictus dominus episcopus sancti Flori præsidens respondit dicens. "Venerabiles domini, domini hujus nationis Gallicanæ hic præsentes, et ego cum ipsis, audivimus proposita per vos; et si placet vobis, absentabitis vos modicum, et natio super his deliberabit, et respon- debitur vobis." Et tunc dictus magister Michael se absentavit, refectorium seu locum, ubi solet dicta natio Gallicana congregari, exeundo. Quo facto, habitaque in dicta natione super prædictis deliberatione matura, et dicto magistro Michaele ad ipsam nationem reverso, do- minus episcopus sancti Flori præsidens sæpedictus, de voluntate et assensu totius dictæ nationis, nemine discrepante, eidem magistro Michaeli respondendo dixit: „Venerabilis do- mine ! de voluntate et mandato hujus inclytæ nationis, ad proposita per vos in hac inclyta natione ex parte reverendissimorum dominorum præsidentium et petita respondendo, pro et nomine dictæ nationis dico, quod ipsa natio plene congregata et post maturam delibera- tionem protestationes, de quibus fuistis locutus, fecit ac fieri et publicari coram dictis dominis præsidentibus ac eas intimari, insinuari et notificari voluit et mandavit per certos suos ad hæc deputatos, ipsaque protestationes, publicationes, intimationes et insinuationes, ac omnia et singula per dictos suos deputatos super præmissis acta, dicta, gesta, facta et petita rata, grata et firma atque accepta habens, ratificavit, approbavit et emologavit, et de præsenti, non discedendo tamen a promissis seu eorum altero, imo in ipsis et quolibet eorum persistendo, ratificat, approbat et emologat, ac iterum et de novo protestatur. Nec præsens actus est talis, qui requirat subscriptionem. Ob quod ipsa natio, seu ejus supposita, 6 2
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 43 honorabilibus et discretis viris, magistro Foulcando Baconelli, magistro in artibus et bac- calario in decretis, ac Egidio de Mares, clericis Ambianensis et Cameracensis dioecesis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Subsequenter vero anno, indictione, mense et pontificatu quibus supra, et die Sab- bati, qui fuit vicesima nona dicti mensis Januarii, convocata dicta natione Gallicana per cedulas, de mandato dicti domini episcopi sancti Flori præsidentis in valvis ecclesiæ Senensis et locis consuetis appositas more solito et affixas, ipsaque natione in domo fratrum Prædi- catorum et loco solito et consueto supradicto plene congregata et sedente et præsidente in ea dicto domino episcopo sancti Flori, constitutus personaliter coram dicta natione, in meique notarii publici et testium infra scriptorum præsentia, honorabilis vir, magister Michael de Pisis, dicti domini papæ secretarius, dixit et protulit hæc verba vel consimilia : „Reverendi patres, ceterique domini hujus inclytæ nationis! Missus ad Reverendas Pater- nitates Vestras per reverendissimos in Christo patres et dominos nuntios apostolicos, in hoc sacro Senensi concilio pro sanctissimo domino nostro papa præsidentes, nonnulla eis- dem reverendis patribus et dominiis vestris habeo explicare. Primo videlicet, quod quia pro- et nomine hujus inclytæ nationis nonnulli ejusdem nationis die vicesima sexta præsentis mensis proxime lapsa quasdam protestationes eisdem dominis præsidentibus et coram ipsis fecerunt, prout in præsentibus scriptis, quæ pro copia earundem protestationum dimiserunt, continetur; (exhibens copiam dictarum protestationum,) vellent dicti domini præsidentes certificari, utrum ipsæ protestationes de mente dictæ nationis processerunt, vel non? et si dicta natio sic protestata est, vel non? Et si ita sit, quod hæc natio sic protestata fuerit, et velit in eisdem protestationibus persistere, vellent etiam ipsi domini præsidentes, quod quilibet ex protestantibus scriberet nomen suum in pede præsentis copiæ. Et ita ex parte ipsorum dominorum peto et requiro, ut possit sciri, qui sunt protestantes et qui non." Cui dictus dominus episcopus sancti Flori præsidens respondit dicens. "Venerabiles domini, domini hujus nationis Gallicanæ hic præsentes, et ego cum ipsis, audivimus proposita per vos; et si placet vobis, absentabitis vos modicum, et natio super his deliberabit, et respon- debitur vobis." Et tunc dictus magister Michael se absentavit, refectorium seu locum, ubi solet dicta natio Gallicana congregari, exeundo. Quo facto, habitaque in dicta natione super prædictis deliberatione matura, et dicto magistro Michaele ad ipsam nationem reverso, do- minus episcopus sancti Flori præsidens sæpedictus, de voluntate et assensu totius dictæ nationis, nemine discrepante, eidem magistro Michaeli respondendo dixit: „Venerabilis do- mine ! de voluntate et mandato hujus inclytæ nationis, ad proposita per vos in hac inclyta natione ex parte reverendissimorum dominorum præsidentium et petita respondendo, pro et nomine dictæ nationis dico, quod ipsa natio plene congregata et post maturam delibera- tionem protestationes, de quibus fuistis locutus, fecit ac fieri et publicari coram dictis dominis præsidentibus ac eas intimari, insinuari et notificari voluit et mandavit per certos suos ad hæc deputatos, ipsaque protestationes, publicationes, intimationes et insinuationes, ac omnia et singula per dictos suos deputatos super præmissis acta, dicta, gesta, facta et petita rata, grata et firma atque accepta habens, ratificavit, approbavit et emologavit, et de præsenti, non discedendo tamen a promissis seu eorum altero, imo in ipsis et quolibet eorum persistendo, ratificat, approbat et emologat, ac iterum et de novo protestatur. Nec præsens actus est talis, qui requirat subscriptionem. Ob quod ipsa natio, seu ejus supposita, 6 2
Strana 44
44 nomina sua subscribere non intendunt." Iterum vero dictus magister Michael petiit et requisivit dicta nomina scribi; quod tamen non potuit obtinere, dicta natione in sua deli- beratione præedicta permanente. De quibus omnibus et singulis supradictis dictus dominus præsidens petiit, nomine quo supra, sibi et omnibus aliis, quorum interest vel intererit, fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta per me notarium publicum supra et infrascriptum. Præsentibus ibidem nobili et discretis viris, Magistro Guidone de Nescheriis, magistro in artibus, Johanne Leacu, sacrista ecclesiæ collegiatæ beatæ Mariæ Insulæ, clericis Claromonensis et Cavalhicensis dioecesis, ac magistro Bertrando Traiexini, clerico Metensi, auc- toritate apostolica notario, et pluribus aliis suppositis dictæ nationis, testibus vocatis et rogatis. Post hæc autem adveniente die dominica, quæe fuit penultima dicti mensis Januarii, anno, indictione et pontificatu, quibus supra, inclytaque natione Germanica in ecclesia pa- rochiali sancti Desiderii Senensi et loco, quo solet ipsa natio congregari, congregata, præ- sidenteque in ea venerabili et circumspecto viro, domino Artongo de Cappel, decretorum doctore, sacri palatii apostolici causarum auditore, dictæe nationis Gallicanæ prædicti depu- tati dictam nationem Germanicam una mecum notario et testi infrascriptis adiverunt, ac omnibus viis, modis, nominibus et formis, quibus in natione Hispanica fecerant, dixerant, petierant, intimaverant et protestati fuerant, ut supra continetur, etiam in dicta natione Germanica in mei notarii publici et testium infrascriptorum præsentia et per me fecerunt, dixerunt, petierunt, intimaverunt et protestati fuerunt; de quibus petierunt, ut supra, fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta per me notarium supra et infrascriptum. Præsentibus ibidem discretis viris, magistro Petro Buer, auctoritate apostolica notario et Egidio de Mares, clericis Ambianensis et Cameracensis dioecesis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Die vero Lunæ sequenti, quæe fuit ultima dicti mensis Januarii, anno quo supra, per dictos dominum priorem Paterniaci et magistrum Johannem Danmonis, quo supra nomine, sollicita diligentia de reperiendo nationem Italicam congregatam, ipsaque natione congre- gata minime reperta, ad reverendum in Christo patrem et dominum, dominum Stephanum dei gratia episcopum Vulterranum, quem in domo ejus habitationis Senis reperierunt, acces- serunt una mecum notario et testibus infrascriptis, dictasque protestationes eidem et coram eo, tam uti præsidente nationi inclytæ Italicæ, quam etiam ut episcopo et notabili membro ecclesiæ, nominibus, modis et formis quibus supra, fecerunt, dixerunt, intimaverunt et insi- nuaverunt ac legi fecerunt. Quibus dictus dominus episcopus Vulterranus respondens. dixit, se non esse præsidentem dictæ nationi Italicæ, et officium præsidentiæ in manibus dominorum præsidentium et coram ipsis resignasse et ei renuntiasse, quodque dictas pro- testationes ut præsidens non admittebat. Cui dictus dominus prior replicando dixit: Reve- rende pater! vos estis adhuc præsidens nationi Italicæ, et hoc bene scimus, quum adhuc su- mus in mense Januarii; et ob hoc protestationes prædictas coram vobis tam ut præsidenti prædicto, quam etiam ut notabili membro dictæ nationis facimus et protestamur; et de his omnibus et singulis, quo supra nomine et modis supradictis, petimus fieri publicum et pu- blica instrumentum et instrumenta per notarium publicum hic præsentem, præsentibus honorabilibus et discretis viris, magistris Folcando Baconelli, magistro in artibus et bac- calaurio in decretis, ac Petro Buer, apostolica auctoritate notario, et Egidio de Mares clericis Ambianensis et Cameracensis dioecesis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Initium et prosecutio Basiliensis concilii.
44 nomina sua subscribere non intendunt." Iterum vero dictus magister Michael petiit et requisivit dicta nomina scribi; quod tamen non potuit obtinere, dicta natione in sua deli- beratione præedicta permanente. De quibus omnibus et singulis supradictis dictus dominus præsidens petiit, nomine quo supra, sibi et omnibus aliis, quorum interest vel intererit, fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta per me notarium publicum supra et infrascriptum. Præsentibus ibidem nobili et discretis viris, Magistro Guidone de Nescheriis, magistro in artibus, Johanne Leacu, sacrista ecclesiæ collegiatæ beatæ Mariæ Insulæ, clericis Claromonensis et Cavalhicensis dioecesis, ac magistro Bertrando Traiexini, clerico Metensi, auc- toritate apostolica notario, et pluribus aliis suppositis dictæ nationis, testibus vocatis et rogatis. Post hæc autem adveniente die dominica, quæe fuit penultima dicti mensis Januarii, anno, indictione et pontificatu, quibus supra, inclytaque natione Germanica in ecclesia pa- rochiali sancti Desiderii Senensi et loco, quo solet ipsa natio congregari, congregata, præ- sidenteque in ea venerabili et circumspecto viro, domino Artongo de Cappel, decretorum doctore, sacri palatii apostolici causarum auditore, dictæe nationis Gallicanæ prædicti depu- tati dictam nationem Germanicam una mecum notario et testi infrascriptis adiverunt, ac omnibus viis, modis, nominibus et formis, quibus in natione Hispanica fecerant, dixerant, petierant, intimaverant et protestati fuerant, ut supra continetur, etiam in dicta natione Germanica in mei notarii publici et testium infrascriptorum præsentia et per me fecerunt, dixerunt, petierunt, intimaverunt et protestati fuerunt; de quibus petierunt, ut supra, fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta per me notarium supra et infrascriptum. Præsentibus ibidem discretis viris, magistro Petro Buer, auctoritate apostolica notario et Egidio de Mares, clericis Ambianensis et Cameracensis dioecesis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Die vero Lunæ sequenti, quæe fuit ultima dicti mensis Januarii, anno quo supra, per dictos dominum priorem Paterniaci et magistrum Johannem Danmonis, quo supra nomine, sollicita diligentia de reperiendo nationem Italicam congregatam, ipsaque natione congre- gata minime reperta, ad reverendum in Christo patrem et dominum, dominum Stephanum dei gratia episcopum Vulterranum, quem in domo ejus habitationis Senis reperierunt, acces- serunt una mecum notario et testibus infrascriptis, dictasque protestationes eidem et coram eo, tam uti præsidente nationi inclytæ Italicæ, quam etiam ut episcopo et notabili membro ecclesiæ, nominibus, modis et formis quibus supra, fecerunt, dixerunt, intimaverunt et insi- nuaverunt ac legi fecerunt. Quibus dictus dominus episcopus Vulterranus respondens. dixit, se non esse præsidentem dictæ nationi Italicæ, et officium præsidentiæ in manibus dominorum præsidentium et coram ipsis resignasse et ei renuntiasse, quodque dictas pro- testationes ut præsidens non admittebat. Cui dictus dominus prior replicando dixit: Reve- rende pater! vos estis adhuc præsidens nationi Italicæ, et hoc bene scimus, quum adhuc su- mus in mense Januarii; et ob hoc protestationes prædictas coram vobis tam ut præsidenti prædicto, quam etiam ut notabili membro dictæ nationis facimus et protestamur; et de his omnibus et singulis, quo supra nomine et modis supradictis, petimus fieri publicum et pu- blica instrumentum et instrumenta per notarium publicum hic præsentem, præsentibus honorabilibus et discretis viris, magistris Folcando Baconelli, magistro in artibus et bac- calaurio in decretis, ac Petro Buer, apostolica auctoritate notario, et Egidio de Mares clericis Ambianensis et Cameracensis dioecesis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Initium et prosecutio Basiliensis concilii.
Strana 45
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 45 Postremo vero, anno, indictione et pontificatu quibus supra, et die tertia mensis Februarii, coram reverendis in Christo patribus et dominis, dominis dei gratia Antonio Sephaludensis et Marco Servensis ecclesiarum episcopis, ac Gabriele abbate sancti Salva- toris, necnon venerabilibus et religiosis viris, fratribus Michaele Johannis de Senis, inqui- sitore hæreticæ pravitatis in Tuscia, Nicolao Betuldi et Johanne Ciconis, ordinis fratrum Minorum, sacræ theologiæ professoribus, ac pluribus aliis notabilibus viris de natione Italica in multitudine copiosa in ecclesia Senensi existentibus et attendentibus, prælibati domini prior Paterniaci et magister Johannes Danmonis, dictæ nationis Gallicanæe deputati, prote- stationes supradictas, per eosdem deputatos coram dominis præsidentibus pro domino nostro papa et aliis supradictis factas, ibidem coram dictis dominis Italicis legi per me notarium petierunt et obtinuerunt. Quibus lectis protestati fuerunt, et instrumentum et instrumenta publicum et publica modis et formis quibus supra fieri petierunt et requisierunt per me notarium publicum infrascriptum. Præsentibus honorabilibus et discretis viris, magistris Fulcando Baconelli, Petro Buer et Egidio de Mares, testibus sæpedictis ad præ- missa vocatis specialiter et rogatis. Demum convocata dicta natione Gallicana per cedulas de mandato domini episcopi sancti Flori præsidentis sæpedicti in valvis et locis consuetis appositas et affixas, dictaque natione penes Prædicatores et in loco, quo solet ipsa natio congregari, debite et plene con- gregata, protestationibusque ac omnibus et singulis supradictis per domini prioris Pater- niaci et magistri Johannis Danmonis deputatorum supradictorum relationem ad dictæ nationis ut præemittitur debite congregatæ notitiam plenarie deductis et debite, ipsa eadem natio Gallicana, ut natio, nec non dominus episcopus sancti Flori, ceterique prælati, ambaxiatores, doctores et magistri, ac omnia et singula supposita ejusdem nationis tunc existentia, qui- libet nomine suo proprio, nec non nominibus quibus supra, omnes et singulas protestationes supradictas, ac omnia et singula inde secuta supradicta, rata, grata, firma atque accepta habens et habentes; dicta natio ratificavit, approbavit et emologavit, dictique domini præ- sidens, prælati, ambaxiatores, doctores, magistri et cetera supposita supradicti ratificave- runt, approbaverunt et emologaverunt, ac eorum quilibet, nominibus quibus supra, ratificavit, approbavit et emologavit; et nihilominus non discedendo a protestationibus et aliis supra- dictis seu eorum aliquo, imo persistendo in eis et quolibet ipsorum, iterum et de novo protestata fuit et protestati fuerunt, ac etiam protestata fuit et protestati fuerunt, quod per aliquem actum seu aliquos actus, factum vel factos, aut faciendum seu faciendos, non vult nec volunt, intendit seu intendunt a præmissis seu eorum aliquo recedere, seu quouis modo discedere, aut eis vel eorum alicui in aliquo derogare seu præjudicare quovis quæsito co- lore. De et super quibus omnibus et singulis supradictis, et eorum quolibet etiam divisim, si necessarium fuerit, præfatus dominus episcopus sancti Flori, præsidens, ceterique præ- lati, ambaxiatores, doctores et magistri, ac cetera supposita sæpedicta, petierunt conjunc- tim et ut natio Gallicana, et quilibet eorum suo proprio et aliis nominibus quibus supra petiit fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta, tot quot fuerint necessaria seu etiam opportuna. Præsentibus ibidem discretis viris, domino Gilberto Basterii, pres- bytero sancti Flori, Johanne le Cocu*) sacrista ecclesiæ collegiatæ beatæ Mariæ Insulæ, *) Idem qui superius „Leacu" scribebatur.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 45 Postremo vero, anno, indictione et pontificatu quibus supra, et die tertia mensis Februarii, coram reverendis in Christo patribus et dominis, dominis dei gratia Antonio Sephaludensis et Marco Servensis ecclesiarum episcopis, ac Gabriele abbate sancti Salva- toris, necnon venerabilibus et religiosis viris, fratribus Michaele Johannis de Senis, inqui- sitore hæreticæ pravitatis in Tuscia, Nicolao Betuldi et Johanne Ciconis, ordinis fratrum Minorum, sacræ theologiæ professoribus, ac pluribus aliis notabilibus viris de natione Italica in multitudine copiosa in ecclesia Senensi existentibus et attendentibus, prælibati domini prior Paterniaci et magister Johannes Danmonis, dictæ nationis Gallicanæe deputati, prote- stationes supradictas, per eosdem deputatos coram dominis præsidentibus pro domino nostro papa et aliis supradictis factas, ibidem coram dictis dominis Italicis legi per me notarium petierunt et obtinuerunt. Quibus lectis protestati fuerunt, et instrumentum et instrumenta publicum et publica modis et formis quibus supra fieri petierunt et requisierunt per me notarium publicum infrascriptum. Præsentibus honorabilibus et discretis viris, magistris Fulcando Baconelli, Petro Buer et Egidio de Mares, testibus sæpedictis ad præ- missa vocatis specialiter et rogatis. Demum convocata dicta natione Gallicana per cedulas de mandato domini episcopi sancti Flori præsidentis sæpedicti in valvis et locis consuetis appositas et affixas, dictaque natione penes Prædicatores et in loco, quo solet ipsa natio congregari, debite et plene con- gregata, protestationibusque ac omnibus et singulis supradictis per domini prioris Pater- niaci et magistri Johannis Danmonis deputatorum supradictorum relationem ad dictæ nationis ut præemittitur debite congregatæ notitiam plenarie deductis et debite, ipsa eadem natio Gallicana, ut natio, nec non dominus episcopus sancti Flori, ceterique prælati, ambaxiatores, doctores et magistri, ac omnia et singula supposita ejusdem nationis tunc existentia, qui- libet nomine suo proprio, nec non nominibus quibus supra, omnes et singulas protestationes supradictas, ac omnia et singula inde secuta supradicta, rata, grata, firma atque accepta habens et habentes; dicta natio ratificavit, approbavit et emologavit, dictique domini præ- sidens, prælati, ambaxiatores, doctores, magistri et cetera supposita supradicti ratificave- runt, approbaverunt et emologaverunt, ac eorum quilibet, nominibus quibus supra, ratificavit, approbavit et emologavit; et nihilominus non discedendo a protestationibus et aliis supra- dictis seu eorum aliquo, imo persistendo in eis et quolibet ipsorum, iterum et de novo protestata fuit et protestati fuerunt, ac etiam protestata fuit et protestati fuerunt, quod per aliquem actum seu aliquos actus, factum vel factos, aut faciendum seu faciendos, non vult nec volunt, intendit seu intendunt a præmissis seu eorum aliquo recedere, seu quouis modo discedere, aut eis vel eorum alicui in aliquo derogare seu præjudicare quovis quæsito co- lore. De et super quibus omnibus et singulis supradictis, et eorum quolibet etiam divisim, si necessarium fuerit, præfatus dominus episcopus sancti Flori, præsidens, ceterique præ- lati, ambaxiatores, doctores et magistri, ac cetera supposita sæpedicta, petierunt conjunc- tim et ut natio Gallicana, et quilibet eorum suo proprio et aliis nominibus quibus supra petiit fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta, tot quot fuerint necessaria seu etiam opportuna. Præsentibus ibidem discretis viris, domino Gilberto Basterii, pres- bytero sancti Flori, Johanne le Cocu*) sacrista ecclesiæ collegiatæ beatæ Mariæ Insulæ, *) Idem qui superius „Leacu" scribebatur.
Strana 46
46 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 20. 1424. 7. Mart. Cavalhicensis dioecesis, et magistro Bertrando Traiexini, Metensis, apostolica auctoritate notario, clericis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Acta fuerunt hæc om- nia et singula Senis, anno, indictione, diebus, mensibus, pontificatu et locis supradictis, ac præsentibus testibus, quibus supra, prout supra, vocatis specialiter et rogatis. humiliter post hoc nullitate. datum ut supra. Et ego Johannes Riberelli, Pictaviensis dioecesis, publicus apostolica auctoritate notarius et dictæ nationis Gallicanæ in præsenti Senensi concilio scriba, dictis protestatio- nibus omnibusque aliis et singulis præmissis, dum sic ut præscribitur agerentur, dicerentur, protestarentur et fierent, unacum prænominatis testibus ac notario infrascripto præsens fui, eaque sic fieri vidi et audivi, ac in notam sumpsi, ex qua hoc præsens publicum instru- mentum manu aliena, me aliis occupato negotiis, fideliter scriptum extraxi, confeci et pu- blicavi, ac in hanc publicam formam redegi, signoque meo solito signavi et manu propria subscripsi, in fidem et testimonium præmissorum requisitus et rogatus. Et ego Petrus Buer, clericus Ambianensis dioecesis, baccalarius in artibus, publi- cus apostolica auctoritate notarius, quia prædictis omnibus et singulis, exceptis dumtaxat illis, quæ facta narrantur in præsentia reverendissimi in Christo patris et domini domini Ricardi Lincolniensis episcopi et Michaelis de Pisis, præsens fui, eaque sic fieri vidi et au- divi, ideo hoc præsens publicum instrumentum manu aliena, me in aliis occupato negotiis, fideliter scriptum, signoque dicti Johannis Riberelli notarii signatum, signo meo solito sig- navi et manu propria subscripsi, in fidem et testimonium præmissorum requisitus et roga- tus, approbans, quod ponitur in fine : humiliter post hoc nullitate. „In dei nomine, amen. Noverint universi præsentes pariter et futuri, tenorem seu seriem publici instrumenti inspecturi, visuri, audituri et lecturi, quod anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo vicesimo quarto, indictione secunda, die vero septima mensis Martii, hora ejusdem diei secundum cursum horologii Senensis decima quarta vel circa, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini divina pro- videntia papæ quinti anno septimo, convocata inclyta natione Gallicana per cedulas locis consuetis, de mandato reverendi in Christo patris domini Alexandri dei gratia monasterii Virgiliaci ordinis sancti Benedicti Aeduensis dioecesis abbatis, eidem nationi Gallicanæ præ- sidentis, appositas et affixas, ipsaque natione Gallicana in ecclesia sancti Desiderii Senensi plene congregata, ipsoque domino Alexandro abbate prædicto ibidem præsidente, ipsa eadem natio Gallicana habita prius super infrascriptis matura deliberatione, omnes et singulas protestationes per eandem nationem seu ejus deputatos ipsius nomine die vicesima sexta mensis Januarii, anno, indictione et pontificatu, quibus supra, reverendis in Christo patribus et dominis, dominis huic sacro generali Senensi concilio vice et auctoritate dicti domini nostri papæ præsidentibus, et deinde certis aliis diebus sequentibus inclytis nationibus, sci- licet Italicæ, Germanicæ et Hispanicæ factas, ratas et gratas habuit et habet. Et insuper, si quæ seu qua nomine dictæ nationis ex post facta sint vel fuerint eisdem protestationibus contraria seu obviantia quovis modo, aut dissolutionem præsentis concilii tangentia seu concernentia, vel alias eidem nationi quovis quæsito colore præjudicabilia, dicta natione Gallicana non convocata debite aut plene congregata, ea omnia et singula, cujuscunque tenoris, effectus vel momenti seu auctoritatis existant, revocavit, cassavit et annullavit, ac pro revocatis, cassatis et annullatis, nulliusque efficaciæ vel momenti haberi, teneri et
46 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 20. 1424. 7. Mart. Cavalhicensis dioecesis, et magistro Bertrando Traiexini, Metensis, apostolica auctoritate notario, clericis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Acta fuerunt hæc om- nia et singula Senis, anno, indictione, diebus, mensibus, pontificatu et locis supradictis, ac præsentibus testibus, quibus supra, prout supra, vocatis specialiter et rogatis. humiliter post hoc nullitate. datum ut supra. Et ego Johannes Riberelli, Pictaviensis dioecesis, publicus apostolica auctoritate notarius et dictæ nationis Gallicanæ in præsenti Senensi concilio scriba, dictis protestatio- nibus omnibusque aliis et singulis præmissis, dum sic ut præscribitur agerentur, dicerentur, protestarentur et fierent, unacum prænominatis testibus ac notario infrascripto præsens fui, eaque sic fieri vidi et audivi, ac in notam sumpsi, ex qua hoc præsens publicum instru- mentum manu aliena, me aliis occupato negotiis, fideliter scriptum extraxi, confeci et pu- blicavi, ac in hanc publicam formam redegi, signoque meo solito signavi et manu propria subscripsi, in fidem et testimonium præmissorum requisitus et rogatus. Et ego Petrus Buer, clericus Ambianensis dioecesis, baccalarius in artibus, publi- cus apostolica auctoritate notarius, quia prædictis omnibus et singulis, exceptis dumtaxat illis, quæ facta narrantur in præsentia reverendissimi in Christo patris et domini domini Ricardi Lincolniensis episcopi et Michaelis de Pisis, præsens fui, eaque sic fieri vidi et au- divi, ideo hoc præsens publicum instrumentum manu aliena, me in aliis occupato negotiis, fideliter scriptum, signoque dicti Johannis Riberelli notarii signatum, signo meo solito sig- navi et manu propria subscripsi, in fidem et testimonium præmissorum requisitus et roga- tus, approbans, quod ponitur in fine : humiliter post hoc nullitate. „In dei nomine, amen. Noverint universi præsentes pariter et futuri, tenorem seu seriem publici instrumenti inspecturi, visuri, audituri et lecturi, quod anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo vicesimo quarto, indictione secunda, die vero septima mensis Martii, hora ejusdem diei secundum cursum horologii Senensis decima quarta vel circa, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini divina pro- videntia papæ quinti anno septimo, convocata inclyta natione Gallicana per cedulas locis consuetis, de mandato reverendi in Christo patris domini Alexandri dei gratia monasterii Virgiliaci ordinis sancti Benedicti Aeduensis dioecesis abbatis, eidem nationi Gallicanæ præ- sidentis, appositas et affixas, ipsaque natione Gallicana in ecclesia sancti Desiderii Senensi plene congregata, ipsoque domino Alexandro abbate prædicto ibidem præsidente, ipsa eadem natio Gallicana habita prius super infrascriptis matura deliberatione, omnes et singulas protestationes per eandem nationem seu ejus deputatos ipsius nomine die vicesima sexta mensis Januarii, anno, indictione et pontificatu, quibus supra, reverendis in Christo patribus et dominis, dominis huic sacro generali Senensi concilio vice et auctoritate dicti domini nostri papæ præsidentibus, et deinde certis aliis diebus sequentibus inclytis nationibus, sci- licet Italicæ, Germanicæ et Hispanicæ factas, ratas et gratas habuit et habet. Et insuper, si quæ seu qua nomine dictæ nationis ex post facta sint vel fuerint eisdem protestationibus contraria seu obviantia quovis modo, aut dissolutionem præsentis concilii tangentia seu concernentia, vel alias eidem nationi quovis quæsito colore præjudicabilia, dicta natione Gallicana non convocata debite aut plene congregata, ea omnia et singula, cujuscunque tenoris, effectus vel momenti seu auctoritatis existant, revocavit, cassavit et annullavit, ac pro revocatis, cassatis et annullatis, nulliusque efficaciæ vel momenti haberi, teneri et
Strana 47
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 47 reputari voluit et conclusit. Et nihilominus ipsa eadem natio Gallicana, non discedens tamen ab eisdem protestationibus, ut præmittitur alias factis, imo persistens in eisdem omni- bus, melioribus modo, via, jure, causa et forma, quibus melius et efficacius potuit et debuit, iterum et de novo protestata fuit modis, formis et effectu in eisdem protestationibus, vide- licet in secundo, qui sic incipit: Item prædicta nostra Gallicana natio dudum diligenter attendens etc. — et tertio, qui sic incipit: Item cum dicta nostra natio Gallicana in concilio Constantiensi quamdam concordiam cum sanctissimo domino nostro papa etc. — ac etiam quarto, qui sic incipit: Insuper si quid aut quæ in præjudicium dictæ nationis nostræ Galli- canæ etc. — necnon quinto articulis, qui sic incipit: Postremo se volens dicta nostra natio Gallicana, nosque volentes decretis et ordinationibus per sacrosanctum Constantiense con- cilium etc. — et instrumento per me notarium publicum inde confecto plenius continetur. De et super quibus omnibus et singulis supradictis præfatus dominus præsidens totius dictæ nationis nomine petiit sibi, dictæ nationi, omnibusque et singulis suppositis ejus, ac aliis quibuscunque, quorum interest vel intererit, fieri publicum et publica instrumentum et in- strumenta per me notarium publicum et scribam dictæ nationis infrascriptum. Acta fuerunt hæc Senis, anno, indictione, die, hora, mense et pontificatu quibus supra. Præsentibus ibidem venerabilibus et discretis viris dominis Guillermo de Monte presbytero, priore prio- ratus Paterniaci, ordinis Cluniacensis, Folcando de Baconel, Baccalariis in decretis, et Johanne de Ulmis, magistro in artibus, clericis Lausanensis, Ambianensis et Meldensis dioe- cesis, et pluribus aliis dictæ nationi suppositis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. „Et ego Johannes Riberelli, Pictaviensis dioecesis, publicus apostolica auctoritate notarius et dictæ nationis Gallicanæ in dicto generali Senensi concilio scriba, dictis delibe- rationibus, revocationibus et protestationibus, omnibusque aliis et singulis supradictis, dum sic ut præmittitur agerentur et fierent, una cum prænominatis testibus præsens fui, eaque sic fieri vidi et audivi ac in notam sumpsi, ex qua hoc præsens publicum instrumentum manu aliena, me aliis occupato negotiis, fideliter scriptum extraxi, confeci et publicavi ac in hanc publicam formam redegi, signoque meo solito signavi et manu propria subscripsi, in fidem et testimonium præmissorum requisitus et rogatus." Finitis igitur prædictis propositis et protestationibus, congregatio generalis respon- dit, quod nationes super prædictis deliberarent. Cum ergo nationes super præmissis deli- berare vellent, variis viis et modis præfati præsidentes discordias in nationibus seminabant, et modo hunc, modo illum promissionibus et aliis modis corrumpebant, et omni die novas materias proponebant, et novas lites, et nihilominus dissolutionem procurabant concilii, quod quidem manifeste intendentes, ut *) perpetuis turbis nomen conciliorum genera- lium aboleretur. Quod omnino prædicti præsidentes et eorum sequaces procurabant, variis viis et modis laboraverunt, ut prædicti præsidentes ad electionem loci pro futuro concilio in septennium celebrando animum adhiberent, dantes ad intelligendum eisdem, quod facta electione loci possent commodius et cum minori scandalo procedere ad dissolutionem dicti concilii, prout ipsi intendebant. Et ita fecerunt; quia de post sæpe et sæpissime sollicita- verunt nationes, ut darentur deputati, qui tractarent de loco futuri concilii. Et ita factum *) Ms. habet „ne."
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 47 reputari voluit et conclusit. Et nihilominus ipsa eadem natio Gallicana, non discedens tamen ab eisdem protestationibus, ut præmittitur alias factis, imo persistens in eisdem omni- bus, melioribus modo, via, jure, causa et forma, quibus melius et efficacius potuit et debuit, iterum et de novo protestata fuit modis, formis et effectu in eisdem protestationibus, vide- licet in secundo, qui sic incipit: Item prædicta nostra Gallicana natio dudum diligenter attendens etc. — et tertio, qui sic incipit: Item cum dicta nostra natio Gallicana in concilio Constantiensi quamdam concordiam cum sanctissimo domino nostro papa etc. — ac etiam quarto, qui sic incipit: Insuper si quid aut quæ in præjudicium dictæ nationis nostræ Galli- canæ etc. — necnon quinto articulis, qui sic incipit: Postremo se volens dicta nostra natio Gallicana, nosque volentes decretis et ordinationibus per sacrosanctum Constantiense con- cilium etc. — et instrumento per me notarium publicum inde confecto plenius continetur. De et super quibus omnibus et singulis supradictis præfatus dominus præsidens totius dictæ nationis nomine petiit sibi, dictæ nationi, omnibusque et singulis suppositis ejus, ac aliis quibuscunque, quorum interest vel intererit, fieri publicum et publica instrumentum et in- strumenta per me notarium publicum et scribam dictæ nationis infrascriptum. Acta fuerunt hæc Senis, anno, indictione, die, hora, mense et pontificatu quibus supra. Præsentibus ibidem venerabilibus et discretis viris dominis Guillermo de Monte presbytero, priore prio- ratus Paterniaci, ordinis Cluniacensis, Folcando de Baconel, Baccalariis in decretis, et Johanne de Ulmis, magistro in artibus, clericis Lausanensis, Ambianensis et Meldensis dioe- cesis, et pluribus aliis dictæ nationi suppositis, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. „Et ego Johannes Riberelli, Pictaviensis dioecesis, publicus apostolica auctoritate notarius et dictæ nationis Gallicanæ in dicto generali Senensi concilio scriba, dictis delibe- rationibus, revocationibus et protestationibus, omnibusque aliis et singulis supradictis, dum sic ut præmittitur agerentur et fierent, una cum prænominatis testibus præsens fui, eaque sic fieri vidi et audivi ac in notam sumpsi, ex qua hoc præsens publicum instrumentum manu aliena, me aliis occupato negotiis, fideliter scriptum extraxi, confeci et publicavi ac in hanc publicam formam redegi, signoque meo solito signavi et manu propria subscripsi, in fidem et testimonium præmissorum requisitus et rogatus." Finitis igitur prædictis propositis et protestationibus, congregatio generalis respon- dit, quod nationes super prædictis deliberarent. Cum ergo nationes super præmissis deli- berare vellent, variis viis et modis præfati præsidentes discordias in nationibus seminabant, et modo hunc, modo illum promissionibus et aliis modis corrumpebant, et omni die novas materias proponebant, et novas lites, et nihilominus dissolutionem procurabant concilii, quod quidem manifeste intendentes, ut *) perpetuis turbis nomen conciliorum genera- lium aboleretur. Quod omnino prædicti præsidentes et eorum sequaces procurabant, variis viis et modis laboraverunt, ut prædicti præsidentes ad electionem loci pro futuro concilio in septennium celebrando animum adhiberent, dantes ad intelligendum eisdem, quod facta electione loci possent commodius et cum minori scandalo procedere ad dissolutionem dicti concilii, prout ipsi intendebant. Et ita fecerunt; quia de post sæpe et sæpissime sollicita- verunt nationes, ut darentur deputati, qui tractarent de loco futuri concilii. Et ita factum *) Ms. habet „ne."
Strana 48
48 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 21. 1424. 3. Febr. 22. 1424. 3. Febr. est decima nona die Februarii anno domini 1424, prout continetur in quodam publico instrumento super electione civitatis Basiliensis, quod incipit: In nomine domini amen. Tenore præsentis publici instrumenti etc. — cujus tenor de verbo ad verbum inseritur et recitatur in prima sessione hujus sacri Basiliensis concilii generalis. Fuit autem natio Gallicana unita etc. advenientibus domino Rotomagensi tunc patriarcha, nunc vero cardinali, et ambasiatoribus universitatis Parisiensis, ante electionem loci Basiliensis. Quorum adventum quam plurimum suis literis magister Johannes de Ragu- sio sollicitavit; quarum tenor sequitur, et est talis, — et pars earum, quæe similiter omni- bus ambasiatoribus in communi diriguntur: „Magnarum scientiarum præclarissimis viris, magistro Johanni Pulcripatris et cete- ris almæ universitatis studii Parisiensis ad sacrum generale concilium ambasiatoribus, suis dominis et consociis honorandis. Reverendi patres, magistri et domini metuendi! Post humiles recommendationes. Literas vestras in festo Purificationis post divina officia de mane hilariter recepi. De quibus nedum nostræe inclytæ nationis venerandi patres, verum etiam totum præsens sacrosanctum generale concilium, et multo amplius tota civitas, singulares et cordiales ex intimis rece- perunt consolationes, sperantes ex adventu vestro præsens generale concilium stabiliri et firmari, quod usque ad præsens inter varias ac innumeras procellarum undas laboravit, et maxime nostra inclyta natio Gallicana, quæ a tertia die Januarii usque ad præesens secta fuit et divisa, et adhuc manet, habens duos præesidentes, in magnum scandalum et vitupe- rium nostrum. Tractatur nihilominus pax et concordia, et multo amplius, audito adventu vestro, spero, quod gratia dei in brevi uniemur. Festinate igitur, quæso, gressus vestros ad nos, et celerius quam fieri possit sint Vestræe Dominationes nobiscum; quoniam spes præsentis concilii in vobis est, et ex vobis spectatur et pendet aut profectus ipsius, aut destructio et totalis dissolutio. Spero, quod adhuc deus gloriam et honorem reformationis universalis ecclesiæ præclarissimæ matri nostræe universitati reservat, ut sicut ipsius opera- tione et laboribus ipsam ecclesiam perduxit ad unionem, ita etiam idem deus laboribus vestris et ejusdem universitatis studio mediantibus ad veram deducet reformationem et per- ducet. Dum fueritis Florentiæ, supplico ut aliquem nuntium præmittatis ad nos, ut in in- troitu honor universitatis servetur ; qui nuntius dum venerit, declinet ad hospitium com- mune, vel aucæ, et reperiet nova de nobis. In viam pacis, salutis et prosperitatis dirigat vos dominus noster Jesus Christus et custodiat ad ædificationem et veram reformationem suæ sanctæ ecclesiæ, amen. Scriptum Senis, in loco generalis concilii, tertia Februarii. Vester humilis orator et consocius, frater Johannes de Ragusio, ordinis Prædicatorum." Deinde sequuntur, quæ particulariter magistro Johanni Pulchripatris fuerunt directæe. „Magnarum scientiarum viro, præclarissimo magistro Johanni Pulchripatris, sacræ theologiæ eximio professori, ac præclarissimæ universitatis studii Parisiensis ad sacrum generale concilium ambasiatori, suo domino et consocio honorando. Reverende magister noster! Post humiles recommendationes. Scribo vobis et ceteris coambasiatoribus vestris de consolatione, quam omnes habent de adventu vestro, et de ceteris, quæ ex eisdem literis percipietis. Et ejusdem tenoris multas literas multiplicavi et per plures nuntios vobis obviam venientes transmisi, ut saltim aliqua earum ad manus vestras perveniret. Multi multa de adventu vestro opinantur, et maxime, quod non causa concilii et utilitatis
48 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 21. 1424. 3. Febr. 22. 1424. 3. Febr. est decima nona die Februarii anno domini 1424, prout continetur in quodam publico instrumento super electione civitatis Basiliensis, quod incipit: In nomine domini amen. Tenore præsentis publici instrumenti etc. — cujus tenor de verbo ad verbum inseritur et recitatur in prima sessione hujus sacri Basiliensis concilii generalis. Fuit autem natio Gallicana unita etc. advenientibus domino Rotomagensi tunc patriarcha, nunc vero cardinali, et ambasiatoribus universitatis Parisiensis, ante electionem loci Basiliensis. Quorum adventum quam plurimum suis literis magister Johannes de Ragu- sio sollicitavit; quarum tenor sequitur, et est talis, — et pars earum, quæe similiter omni- bus ambasiatoribus in communi diriguntur: „Magnarum scientiarum præclarissimis viris, magistro Johanni Pulcripatris et cete- ris almæ universitatis studii Parisiensis ad sacrum generale concilium ambasiatoribus, suis dominis et consociis honorandis. Reverendi patres, magistri et domini metuendi! Post humiles recommendationes. Literas vestras in festo Purificationis post divina officia de mane hilariter recepi. De quibus nedum nostræe inclytæ nationis venerandi patres, verum etiam totum præsens sacrosanctum generale concilium, et multo amplius tota civitas, singulares et cordiales ex intimis rece- perunt consolationes, sperantes ex adventu vestro præsens generale concilium stabiliri et firmari, quod usque ad præsens inter varias ac innumeras procellarum undas laboravit, et maxime nostra inclyta natio Gallicana, quæ a tertia die Januarii usque ad præesens secta fuit et divisa, et adhuc manet, habens duos præesidentes, in magnum scandalum et vitupe- rium nostrum. Tractatur nihilominus pax et concordia, et multo amplius, audito adventu vestro, spero, quod gratia dei in brevi uniemur. Festinate igitur, quæso, gressus vestros ad nos, et celerius quam fieri possit sint Vestræe Dominationes nobiscum; quoniam spes præsentis concilii in vobis est, et ex vobis spectatur et pendet aut profectus ipsius, aut destructio et totalis dissolutio. Spero, quod adhuc deus gloriam et honorem reformationis universalis ecclesiæ præclarissimæ matri nostræe universitati reservat, ut sicut ipsius opera- tione et laboribus ipsam ecclesiam perduxit ad unionem, ita etiam idem deus laboribus vestris et ejusdem universitatis studio mediantibus ad veram deducet reformationem et per- ducet. Dum fueritis Florentiæ, supplico ut aliquem nuntium præmittatis ad nos, ut in in- troitu honor universitatis servetur ; qui nuntius dum venerit, declinet ad hospitium com- mune, vel aucæ, et reperiet nova de nobis. In viam pacis, salutis et prosperitatis dirigat vos dominus noster Jesus Christus et custodiat ad ædificationem et veram reformationem suæ sanctæ ecclesiæ, amen. Scriptum Senis, in loco generalis concilii, tertia Februarii. Vester humilis orator et consocius, frater Johannes de Ragusio, ordinis Prædicatorum." Deinde sequuntur, quæ particulariter magistro Johanni Pulchripatris fuerunt directæe. „Magnarum scientiarum viro, præclarissimo magistro Johanni Pulchripatris, sacræ theologiæ eximio professori, ac præclarissimæ universitatis studii Parisiensis ad sacrum generale concilium ambasiatori, suo domino et consocio honorando. Reverende magister noster! Post humiles recommendationes. Scribo vobis et ceteris coambasiatoribus vestris de consolatione, quam omnes habent de adventu vestro, et de ceteris, quæ ex eisdem literis percipietis. Et ejusdem tenoris multas literas multiplicavi et per plures nuntios vobis obviam venientes transmisi, ut saltim aliqua earum ad manus vestras perveniret. Multi multa de adventu vestro opinantur, et maxime, quod non causa concilii et utilitatis
Strana 49
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 49 universalis ecclesiæ huc acceditis, sed causa rotuli, et multa talia, de quibus supersedendum est ad præsens, postmodum referenda, quia vox inimicorum est. Sed tamen bonam et sanctam intentionem universitatis intelligentes, et etiam probitatem personarum venientium agnoscentes, bonam spem de vobis concipiunt, universitati et vobis præsentis concilii attri- buentes firmitatem, ad cujus dissolutionem multi anhelant et laborant. Unde et ad præsens de loci electione futuri concilii agitur, nulla penitus reformatione ecclesiæ præhibita; cujus reformationis postpositio quam damnosa sit universali ecclesiæ, ipsa Vestra Circumspectio consideret. Laborant nihilominus et alii, et laboro, ut aliquid boni possit fieri, vel saltim quod terminus futuri concilii ad biennium, vel ad triennium ad tardius, abbrevietur, ex quo hic nihil boni posse videtur fieri, et quod locus dicti futuri concilii sit in natione nostra Gallicana. Multorum intentiones feruntur, ut ex toto et omnino concilia generalia non fierent de cetero, quin imo et factis et ordinatis in Constantia nituntur contraire, et multa et innumera alia, nisi aliquorum et paucorum resistentia obviasset, fuissent attentata. Magnæ dimi- cationes sunt et multa disturbia, ex adventu tamen vestro omnia credimus reparari. Puto quod locus non eligetur ante adventum vestrum, etiam si debemus protestationem inter- ponere. Ex quo vos esse ita propinquos percipio, hoc scribo Paternitati Vestræ, ut sit aliquantulum præavisata et præcaveat in agendis, et cum res sint in pendulo, ut gressus vestros festinantissime acceleret. Supplico, ut per præsentium latorem statim mihi rescribatis; quia intendo vobis etiam usque Florentiam, si vos esse ibidem præscivero, occurrere, et ut etiam in ingressu vestro honor universitatis servetur, quia honorifice vestros suscipere intendimus. Universi vos exspectant cum magna lætitia, et tota civitas parata est et erit ad omnem honorem, consolationem et ad omnia grata et beneplacita vestra. Recommendo Reverentiæ Vestræ et Paternitati bonum universalis ecclesiæ et honorem matris nostræ universitatis, et supplico, ut ad hoc idem dominum Rotomagensem inducatis, cujus profecto apud nos nomen habetur percelebre, et in quo maximam fiduciam concipiunt universi de concilio. Benedictus deus, qui eum adducit vobiscum; cujus Dominationi Reverendissimæ supplico per vos humillime recommendari. Novit enim me alias in consultatione super Secanam, dum ipse accederet Parisius, et ego irem Romam etc. Dominus cum salute vos ad nos perducat festinanter, amen. Recommendant se vobis et ceteris consociis vestris cordialiter domini abbates Virgiliacensis, de Ursicampo et de Dammartino, et ceteri domini. Scriptum Senis, in loco generalis concilii, die tertia Februarii. Vester in singulis et humilis orator, frater Johannes de Ragusio, ordinis præ- dicatorum et ambasiator etc. Applicuerunt igitur præfati dominus Rotomagensis et ambasiatores universitatis locum concilii die 12. Februarii, et fuerunt valde honorifice recepti; quoniam omnes prælati et alii de concilio et multi cives obviam eis exierunt equestres, ob magnum et longum spatium extra civitatem. Nomina autem et numerus prædictorum ambasiatorum, qui noviter venerunt pro universitate Parisiensi, sunt: Johannes Pulcripatris, magister in theologia, Robertus Potmiri, Johannes Hervei, Johannes Chusart, Johannes Monstardier, omnes graduati in aliqua facultatum. Sextadecima igitur die dicti mensis congregata natione Gallicana et his, qui de curia venerant et tenebant partem Lascuriensis, in ecclesia majori in loco, in quo missa concilii et sessio consuevit celebrari, præedicti, patriarcha videlicet et ambasiatores Scriptores I.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 49 universalis ecclesiæ huc acceditis, sed causa rotuli, et multa talia, de quibus supersedendum est ad præsens, postmodum referenda, quia vox inimicorum est. Sed tamen bonam et sanctam intentionem universitatis intelligentes, et etiam probitatem personarum venientium agnoscentes, bonam spem de vobis concipiunt, universitati et vobis præsentis concilii attri- buentes firmitatem, ad cujus dissolutionem multi anhelant et laborant. Unde et ad præsens de loci electione futuri concilii agitur, nulla penitus reformatione ecclesiæ præhibita; cujus reformationis postpositio quam damnosa sit universali ecclesiæ, ipsa Vestra Circumspectio consideret. Laborant nihilominus et alii, et laboro, ut aliquid boni possit fieri, vel saltim quod terminus futuri concilii ad biennium, vel ad triennium ad tardius, abbrevietur, ex quo hic nihil boni posse videtur fieri, et quod locus dicti futuri concilii sit in natione nostra Gallicana. Multorum intentiones feruntur, ut ex toto et omnino concilia generalia non fierent de cetero, quin imo et factis et ordinatis in Constantia nituntur contraire, et multa et innumera alia, nisi aliquorum et paucorum resistentia obviasset, fuissent attentata. Magnæ dimi- cationes sunt et multa disturbia, ex adventu tamen vestro omnia credimus reparari. Puto quod locus non eligetur ante adventum vestrum, etiam si debemus protestationem inter- ponere. Ex quo vos esse ita propinquos percipio, hoc scribo Paternitati Vestræ, ut sit aliquantulum præavisata et præcaveat in agendis, et cum res sint in pendulo, ut gressus vestros festinantissime acceleret. Supplico, ut per præsentium latorem statim mihi rescribatis; quia intendo vobis etiam usque Florentiam, si vos esse ibidem præscivero, occurrere, et ut etiam in ingressu vestro honor universitatis servetur, quia honorifice vestros suscipere intendimus. Universi vos exspectant cum magna lætitia, et tota civitas parata est et erit ad omnem honorem, consolationem et ad omnia grata et beneplacita vestra. Recommendo Reverentiæ Vestræ et Paternitati bonum universalis ecclesiæ et honorem matris nostræ universitatis, et supplico, ut ad hoc idem dominum Rotomagensem inducatis, cujus profecto apud nos nomen habetur percelebre, et in quo maximam fiduciam concipiunt universi de concilio. Benedictus deus, qui eum adducit vobiscum; cujus Dominationi Reverendissimæ supplico per vos humillime recommendari. Novit enim me alias in consultatione super Secanam, dum ipse accederet Parisius, et ego irem Romam etc. Dominus cum salute vos ad nos perducat festinanter, amen. Recommendant se vobis et ceteris consociis vestris cordialiter domini abbates Virgiliacensis, de Ursicampo et de Dammartino, et ceteri domini. Scriptum Senis, in loco generalis concilii, die tertia Februarii. Vester in singulis et humilis orator, frater Johannes de Ragusio, ordinis præ- dicatorum et ambasiator etc. Applicuerunt igitur præfati dominus Rotomagensis et ambasiatores universitatis locum concilii die 12. Februarii, et fuerunt valde honorifice recepti; quoniam omnes prælati et alii de concilio et multi cives obviam eis exierunt equestres, ob magnum et longum spatium extra civitatem. Nomina autem et numerus prædictorum ambasiatorum, qui noviter venerunt pro universitate Parisiensi, sunt: Johannes Pulcripatris, magister in theologia, Robertus Potmiri, Johannes Hervei, Johannes Chusart, Johannes Monstardier, omnes graduati in aliqua facultatum. Sextadecima igitur die dicti mensis congregata natione Gallicana et his, qui de curia venerant et tenebant partem Lascuriensis, in ecclesia majori in loco, in quo missa concilii et sessio consuevit celebrari, præedicti, patriarcha videlicet et ambasiatores Scriptores I.
Strana 50
50 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. universitatis venerunt, et multa hinc inde partibus, quæ ad pacem sunt, proposuerunt; et post multos tractatus, tam in præcedenti die habitos quam tune, natio Gallicana et ipsius pars adversa quoad injurias compromiserunt in dictum dominum Rotomagensem patriar- cham. Quoniam vero ad novum præsidentem eligendum pro concordia compromisit natio, in hoc decepta ; et adversarii in ambasiatores universitatis, qui noviter venerant (sic). Qui elegerunt et nominaverunt in præsidentem sæpedictum dominum Rotomagensem; et sic facta fuit unio nationis Gallicanæ et destructio atque dissolutio concilii generalis. Nam quod præsidentes non potuerunt efficere per plures menses, facta dicta unione in duobus diebus factum est, et apparuit, qua intentione prædicti venerant. Etenim infra duos dies electio loci pro futuro concilio facta est, et dissolutio concilii, clandestine tamen et occulte, dicto præsidente negotia dirigente. Prædicti ambasiatores universitatis noviter venientes, nulla præsentatione aut propositione facta in concilio, infra paucos dies post ipsorum ingressum unus post alium recesserunt versus curiam; in hoc sine dubio contra intentionem universitatis et honorem agentes. Nam quorum adventus a cunctis stabili- mentum concilii sperabatur, ipsorum insperatus et scandalosus recessus fuit saltim opinative causa dissolutionis ejusdem. Et in hoc multum detraxerunt honori universitatis, quæ maximam gloriam ex conciliis Pisano et Constantiensi reportaverat; et utinam tales in exemplum aliorum condignam mercedem recepissent! Fateor tamen et protestor, quod venerabiles ambasiatores ejusdem almæ universitatis, qui huic sacro Basiliensi concilio a principio interfuerunt, dictorum maculam cooperuerunt ipsorum sapientia atque prudentia et magnanimi constantia; de quibus in subsequentibus et eorum insignibus operibus et actibus sermo plenior habebitur et amplior. Quia vero cives Senenses multum sacro concilio afficiebantur, nec volebant tirannidi præsidentium contra concilium et supposita ejusdem obedire, multa enim attentata fuissent et multa scandala commissa, nisi civitatis et civium legalitas intervenisset; etenim dominus frater Guillermus Joselmi minor furtim de nocte fuisset sublatus et ad longinquas partes (interficiendus forte aut perpetuo incarcerandus) per quosdam sui ordinis fratres de voluntate et forte de ordinatione dictorum præsidentium deductus, sed ad petitionem nationis Gallicanæ promptissime cives pro ipsius reductione et liberatione cooperati sunt ; et licet non fuerit per eos reductus aut liberatus, sed potius divino miraculo, tamen fecerunt quantum in eis fuit, et contra conventum Minorum et fratres acriter processisent, nisi deus eundem fratrem reduxisset; quorum legalitas et fidelitas ad concilium etiam in majoribus casibus manifestissime apparuit. Quia igitur præedicti cives sacro concilio fideliter favebant et idem defendebant, et quia etiam prælati territorii eorundem erant cum concilio: ideo papa Martinus, informatus a suis præsidentibus et ægre ferens, scripsit communitati Senensi literas sub tali forma : „Dilectis filiis, prioribus, gubernatoribus communis et capitaneis populi civitatis 23. 1424. 18. Jan. Senarum. Martinus episcopus, servus servorum dei, dilectis filiis, prioribus, gubernatoribus communis et capitaneis populi civitatis Senarum, salutem et apostolicam benedictionem. Recepimus literas vestras, ex quibus cognovimus vestram benevolentiam et devotionem erga personam nostram, quam nos etiam reciprocam habemus, et judicio nostro multo majorem, ad communitatem vestram. Et fatemur, quod olim oratores vestri omnia, quæ
50 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. universitatis venerunt, et multa hinc inde partibus, quæ ad pacem sunt, proposuerunt; et post multos tractatus, tam in præcedenti die habitos quam tune, natio Gallicana et ipsius pars adversa quoad injurias compromiserunt in dictum dominum Rotomagensem patriar- cham. Quoniam vero ad novum præsidentem eligendum pro concordia compromisit natio, in hoc decepta ; et adversarii in ambasiatores universitatis, qui noviter venerant (sic). Qui elegerunt et nominaverunt in præsidentem sæpedictum dominum Rotomagensem; et sic facta fuit unio nationis Gallicanæ et destructio atque dissolutio concilii generalis. Nam quod præsidentes non potuerunt efficere per plures menses, facta dicta unione in duobus diebus factum est, et apparuit, qua intentione prædicti venerant. Etenim infra duos dies electio loci pro futuro concilio facta est, et dissolutio concilii, clandestine tamen et occulte, dicto præsidente negotia dirigente. Prædicti ambasiatores universitatis noviter venientes, nulla præsentatione aut propositione facta in concilio, infra paucos dies post ipsorum ingressum unus post alium recesserunt versus curiam; in hoc sine dubio contra intentionem universitatis et honorem agentes. Nam quorum adventus a cunctis stabili- mentum concilii sperabatur, ipsorum insperatus et scandalosus recessus fuit saltim opinative causa dissolutionis ejusdem. Et in hoc multum detraxerunt honori universitatis, quæ maximam gloriam ex conciliis Pisano et Constantiensi reportaverat; et utinam tales in exemplum aliorum condignam mercedem recepissent! Fateor tamen et protestor, quod venerabiles ambasiatores ejusdem almæ universitatis, qui huic sacro Basiliensi concilio a principio interfuerunt, dictorum maculam cooperuerunt ipsorum sapientia atque prudentia et magnanimi constantia; de quibus in subsequentibus et eorum insignibus operibus et actibus sermo plenior habebitur et amplior. Quia vero cives Senenses multum sacro concilio afficiebantur, nec volebant tirannidi præsidentium contra concilium et supposita ejusdem obedire, multa enim attentata fuissent et multa scandala commissa, nisi civitatis et civium legalitas intervenisset; etenim dominus frater Guillermus Joselmi minor furtim de nocte fuisset sublatus et ad longinquas partes (interficiendus forte aut perpetuo incarcerandus) per quosdam sui ordinis fratres de voluntate et forte de ordinatione dictorum præsidentium deductus, sed ad petitionem nationis Gallicanæ promptissime cives pro ipsius reductione et liberatione cooperati sunt ; et licet non fuerit per eos reductus aut liberatus, sed potius divino miraculo, tamen fecerunt quantum in eis fuit, et contra conventum Minorum et fratres acriter processisent, nisi deus eundem fratrem reduxisset; quorum legalitas et fidelitas ad concilium etiam in majoribus casibus manifestissime apparuit. Quia igitur præedicti cives sacro concilio fideliter favebant et idem defendebant, et quia etiam prælati territorii eorundem erant cum concilio: ideo papa Martinus, informatus a suis præsidentibus et ægre ferens, scripsit communitati Senensi literas sub tali forma : „Dilectis filiis, prioribus, gubernatoribus communis et capitaneis populi civitatis 23. 1424. 18. Jan. Senarum. Martinus episcopus, servus servorum dei, dilectis filiis, prioribus, gubernatoribus communis et capitaneis populi civitatis Senarum, salutem et apostolicam benedictionem. Recepimus literas vestras, ex quibus cognovimus vestram benevolentiam et devotionem erga personam nostram, quam nos etiam reciprocam habemus, et judicio nostro multo majorem, ad communitatem vestram. Et fatemur, quod olim oratores vestri omnia, quæ
Strana 51
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 51 ab eis postulavimus, concesserunt nobis, sicut quæcunque alia communitas concessisset, ubi teneri debuisset concilium generale: sed tanto gratius id a vobis habuimus, quanto ipsi illa nobis liberalius concesserunt. Sed profecto plurimum admirati sumus de Circum- spectionibus Vestris, et de modis in verbis per vos tentis sub tinctis coloribus reforma- tionis ecclesiæ, et ubi dicitis, quod id fecistis propter vitandum scandalum Christianitatis: non debebatis mittere falcem in messem alienam propter ambitionem et lucra aliquorum mercatorum civium vestrorum. Et propterea super his et nonnullis aliis plene instructos et informatos de nostra intentione, venerabilem fratrem Angelotum episcopum Anagninum, et dilectum filium magistrum Johannem de Opizis, legum doctorem et causarum palatii apostolici auditorem, oratores nostros ad vos principaliter destinamus; quorum relatibus adhibere velitis credentiæ plenam fidem. Datum Romæ apud sanctum Petrum, XV. Kalendas Februarii, pontificatus nostri anno septimo." Similis formæ indignationem præferentes literas scripsit aliquibus civibus in particulari, specialiter domino Jacobo quondam domini Marci, sub tali forma: „Dilecto filio, nobili viro, Jacobo quondam domini Marci, civi et mercatori Senensi. Dilecte fili! Salutem et apostolicam benedictionem. Scripsimus et per nostros nuntios intimavimus tuæ communitati, ut nolint quæstum et commodum vestrum appellare reformationem ecclesiæ, et per modos inhonestos libertatem et expeditionem concilii, quasi mercatorum quæstuarium esse debeat, impedire. Postea vero singulis horis informati sumus de modis inhonestis, qui solum quæstus et commodi gratia, non zelo pacis et tranquillitatis ecclesiæ, tenentur per te et quosdam alios mercatores, impediendo et perturbando expeditionem concilii generalis. Quæ infamia, nullis temporibus abolenda, nisi male gesta correxeritis, civitatem vestram perpetuo denigrabit; et quod dolenter referimus, tu, quem paterna affectione diligimus, et quidam alii mercatores, a Senensi populo, quando hoc bene senserit, reperietis mercedem vestram. Et si in talibus modis perseveraveritis, quantum in vobis est facietis, ut sitis causa forsitan novi schismatis in ecclesia dei; sed tandem vestra civitas destruetur. Datum Romæ apud sanctum Petrum sub annulo piscatoris, die XII. Februarii, pontificatus nostri anno septimo." Cives vero, receptis et lectis prædictis literis, valde ut merito debebant conturbati, moerore pleni rogaverunt XX. die Februarii præesidentes nationum, ut eadem die post vesperas nationes congregarent in loco solito sacristiæ, audituri quædam, quæ ex parte dominorum et civium habebant proponere; quod et factum est. Ubi humiliter supplica- verunt, quatinus inclytæ nationes rationabiliter perhiberent testimonium civitati, si videlicet locus fuerit pro celebrando concilium idoneus, si concilium et ipsius supposita semper habuerint securitatem et plenam libertatem, si umquam alicui ex suppositis sacri concilii fuerat facta aliqua injuria aut in aliquo molestia a civitate vel ab aliquo civium, et multa circa hoc ; et post hoc concluserunt: et ecce, pro omnibus his qualem mercedem a summo pontifice recipimus! Et fecerunt legi prædictas literas in præsentia nationum, et subjungebant, quod non potuerant sufficienter admirari, cur contra eos et civitatem taliter fuisset summus pontifex indignatus, nisi forte quia non paruerant præsidentibus papæ ad capiendum et ad incarcerandum supposita concilii, prout sæpe requisiti fuerunt ab eisdem, et quod non ministraverant manum nec consensum præbuerant, ut statim a principio fuisset concilium dissolutum, prout pluries et sæpius ex parte papæe per 7e 24. 1424. 12. Febr.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 51 ab eis postulavimus, concesserunt nobis, sicut quæcunque alia communitas concessisset, ubi teneri debuisset concilium generale: sed tanto gratius id a vobis habuimus, quanto ipsi illa nobis liberalius concesserunt. Sed profecto plurimum admirati sumus de Circum- spectionibus Vestris, et de modis in verbis per vos tentis sub tinctis coloribus reforma- tionis ecclesiæ, et ubi dicitis, quod id fecistis propter vitandum scandalum Christianitatis: non debebatis mittere falcem in messem alienam propter ambitionem et lucra aliquorum mercatorum civium vestrorum. Et propterea super his et nonnullis aliis plene instructos et informatos de nostra intentione, venerabilem fratrem Angelotum episcopum Anagninum, et dilectum filium magistrum Johannem de Opizis, legum doctorem et causarum palatii apostolici auditorem, oratores nostros ad vos principaliter destinamus; quorum relatibus adhibere velitis credentiæ plenam fidem. Datum Romæ apud sanctum Petrum, XV. Kalendas Februarii, pontificatus nostri anno septimo." Similis formæ indignationem præferentes literas scripsit aliquibus civibus in particulari, specialiter domino Jacobo quondam domini Marci, sub tali forma: „Dilecto filio, nobili viro, Jacobo quondam domini Marci, civi et mercatori Senensi. Dilecte fili! Salutem et apostolicam benedictionem. Scripsimus et per nostros nuntios intimavimus tuæ communitati, ut nolint quæstum et commodum vestrum appellare reformationem ecclesiæ, et per modos inhonestos libertatem et expeditionem concilii, quasi mercatorum quæstuarium esse debeat, impedire. Postea vero singulis horis informati sumus de modis inhonestis, qui solum quæstus et commodi gratia, non zelo pacis et tranquillitatis ecclesiæ, tenentur per te et quosdam alios mercatores, impediendo et perturbando expeditionem concilii generalis. Quæ infamia, nullis temporibus abolenda, nisi male gesta correxeritis, civitatem vestram perpetuo denigrabit; et quod dolenter referimus, tu, quem paterna affectione diligimus, et quidam alii mercatores, a Senensi populo, quando hoc bene senserit, reperietis mercedem vestram. Et si in talibus modis perseveraveritis, quantum in vobis est facietis, ut sitis causa forsitan novi schismatis in ecclesia dei; sed tandem vestra civitas destruetur. Datum Romæ apud sanctum Petrum sub annulo piscatoris, die XII. Februarii, pontificatus nostri anno septimo." Cives vero, receptis et lectis prædictis literis, valde ut merito debebant conturbati, moerore pleni rogaverunt XX. die Februarii præesidentes nationum, ut eadem die post vesperas nationes congregarent in loco solito sacristiæ, audituri quædam, quæ ex parte dominorum et civium habebant proponere; quod et factum est. Ubi humiliter supplica- verunt, quatinus inclytæ nationes rationabiliter perhiberent testimonium civitati, si videlicet locus fuerit pro celebrando concilium idoneus, si concilium et ipsius supposita semper habuerint securitatem et plenam libertatem, si umquam alicui ex suppositis sacri concilii fuerat facta aliqua injuria aut in aliquo molestia a civitate vel ab aliquo civium, et multa circa hoc ; et post hoc concluserunt: et ecce, pro omnibus his qualem mercedem a summo pontifice recipimus! Et fecerunt legi prædictas literas in præsentia nationum, et subjungebant, quod non potuerant sufficienter admirari, cur contra eos et civitatem taliter fuisset summus pontifex indignatus, nisi forte quia non paruerant præsidentibus papæ ad capiendum et ad incarcerandum supposita concilii, prout sæpe requisiti fuerunt ab eisdem, et quod non ministraverant manum nec consensum præbuerant, ut statim a principio fuisset concilium dissolutum, prout pluries et sæpius ex parte papæe per 7e 24. 1424. 12. Febr.
Strana 52
52 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. prædictos præsidentes fuerint tentati variis modis et requisiti. Quibus auditis, quia jam tarde erat, responderunt nationes, se velle deliberare in crastinum super responso eis dando. Fuit igitur in crastinum, scilicet die XXI., de mane in nationibus deliberatum; et post vesperas, hora statuta, per organum domini cardinalis Rotomagensis tunc patriarchæ fuit eis responsum, videlicet quod sacrum concilium fatebatur, quod civitas ipsorum fuerat locus valde idoneus et est pro concilio, et quod semper in eo habuerant plenam securitatem et perfectam libertatem, et quod supposita sacri concilii fuerant bene tractata et bene visa a civibus, de quo summe eis sacrum concilium regratiabatur; de literis vero summi pontificis patres concilii quamplurimum admirabantur et dolebant, et nihilominus monebant esse boni animi, quia sacrum concilium taliter ordinaret, quod dominus papa bene de ipsis contentus remanserat. Verum quia in die, qua deputati insimul cum præ- sidentibus convenerant ad loci electionem pro futuro concilio celebrando, fama exiverat per civitatem cum magno murmure, quod præsidentes papæ cum paucis quibusdam con- venerant ad eligendum locum pro futuro concilio simul et ad dissolvendum concilium Senense, et quod omnes quasi uno momento vellent a civitate recedere : quam rem cum gubernatores civitatis persensissent, miserunt ad locum, in quo præfati deputati con- venerant, solemnes cives ad perscrutandum, si ita esset, ut fama publica ferebatur. Qui cum ad locum pervenissent, et vellent de re a præsidentibus perscrutari, non fuerunt admissi nec auditi; et ex hoc opinio volgi certior effecta est. Quare gubernatores, ut cives suos indemnes redderent, qui a suis hospitibus nondum a pluribus mensibus pretium pensionis domorum et aliorum victualium acceperant, in portis civitatis custodiam posuerunt, ne aliquis de concilio sine licentia et bileto recederet officiariorum ad hoc deputatorum. Quia igitur sic fecerant, non quidem animo illibertandi volentes recedere, sed propter indemnitatem hospitum, ut dictum est, ideo per sacrum concilium seu per nationes dictum fuit eis, ut portas dimitterent liberas civitatis, et quod concilium fidejubebat, quod nullus recederet insolutis hospitiis aut creditoribus quibuscunque. Et ita cives contenti de responsione remanserunt, et portæ liberæe omnibus exire volentibus ; quæ utinam clausæ mansissent usque ad completam ecclesiæ reformationem! Post hoc 25. Februarii, congregatis quibusdam paucis in loco, in quo natio Gallicana solita erat congregari, dominus patriarcha Rotomagensis legit quamdam cedulam dissolutionis concilii, quam postmodum in plena natione interrogatus per dominum abbatem de Dammartino ordinis Præmonstratensis negavit, et false, se legisse. In crastinum vero, videlicet 26., idem patriarcha Rotomagensis post prandium, convocatis tribus abbatibus, videlicet de Ursicampo, Virgiliacensi et de Dammartino, et etiam magistro Petro Johanne, qui natione partim erat Senensis et partim Parisiensis, vir utique magni zeli et bonæ conditionis, fecit eis præceptum nomine regio, sine tamen ostensione mandati et commissionis, quatinus sub poena regiæ indignationis quilibet eorum deberet esse in domo propria infra trium mensium spatium. Et eodem die statim, inscia natione, recessit a civitate Senarum et a concilio versus Romam; quem eadem die secutus fuit dominus Johannes de Fabrica, electus Lascuriensis, non plene hospite soluto; et fuit detentus eodem sero in castro Boniconventus, et tam diu custoditus, quousque redderet universum debitum. In crastinum, scilicet 27., unus ex præsidentibus et aliqui de ambasiatoribus universitatis Parisiensis recesserunt versus Romam. Die ultima dicti mensis Scoti fecerunt
52 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. prædictos præsidentes fuerint tentati variis modis et requisiti. Quibus auditis, quia jam tarde erat, responderunt nationes, se velle deliberare in crastinum super responso eis dando. Fuit igitur in crastinum, scilicet die XXI., de mane in nationibus deliberatum; et post vesperas, hora statuta, per organum domini cardinalis Rotomagensis tunc patriarchæ fuit eis responsum, videlicet quod sacrum concilium fatebatur, quod civitas ipsorum fuerat locus valde idoneus et est pro concilio, et quod semper in eo habuerant plenam securitatem et perfectam libertatem, et quod supposita sacri concilii fuerant bene tractata et bene visa a civibus, de quo summe eis sacrum concilium regratiabatur; de literis vero summi pontificis patres concilii quamplurimum admirabantur et dolebant, et nihilominus monebant esse boni animi, quia sacrum concilium taliter ordinaret, quod dominus papa bene de ipsis contentus remanserat. Verum quia in die, qua deputati insimul cum præ- sidentibus convenerant ad loci electionem pro futuro concilio celebrando, fama exiverat per civitatem cum magno murmure, quod præsidentes papæ cum paucis quibusdam con- venerant ad eligendum locum pro futuro concilio simul et ad dissolvendum concilium Senense, et quod omnes quasi uno momento vellent a civitate recedere : quam rem cum gubernatores civitatis persensissent, miserunt ad locum, in quo præfati deputati con- venerant, solemnes cives ad perscrutandum, si ita esset, ut fama publica ferebatur. Qui cum ad locum pervenissent, et vellent de re a præsidentibus perscrutari, non fuerunt admissi nec auditi; et ex hoc opinio volgi certior effecta est. Quare gubernatores, ut cives suos indemnes redderent, qui a suis hospitibus nondum a pluribus mensibus pretium pensionis domorum et aliorum victualium acceperant, in portis civitatis custodiam posuerunt, ne aliquis de concilio sine licentia et bileto recederet officiariorum ad hoc deputatorum. Quia igitur sic fecerant, non quidem animo illibertandi volentes recedere, sed propter indemnitatem hospitum, ut dictum est, ideo per sacrum concilium seu per nationes dictum fuit eis, ut portas dimitterent liberas civitatis, et quod concilium fidejubebat, quod nullus recederet insolutis hospitiis aut creditoribus quibuscunque. Et ita cives contenti de responsione remanserunt, et portæ liberæe omnibus exire volentibus ; quæ utinam clausæ mansissent usque ad completam ecclesiæ reformationem! Post hoc 25. Februarii, congregatis quibusdam paucis in loco, in quo natio Gallicana solita erat congregari, dominus patriarcha Rotomagensis legit quamdam cedulam dissolutionis concilii, quam postmodum in plena natione interrogatus per dominum abbatem de Dammartino ordinis Præmonstratensis negavit, et false, se legisse. In crastinum vero, videlicet 26., idem patriarcha Rotomagensis post prandium, convocatis tribus abbatibus, videlicet de Ursicampo, Virgiliacensi et de Dammartino, et etiam magistro Petro Johanne, qui natione partim erat Senensis et partim Parisiensis, vir utique magni zeli et bonæ conditionis, fecit eis præceptum nomine regio, sine tamen ostensione mandati et commissionis, quatinus sub poena regiæ indignationis quilibet eorum deberet esse in domo propria infra trium mensium spatium. Et eodem die statim, inscia natione, recessit a civitate Senarum et a concilio versus Romam; quem eadem die secutus fuit dominus Johannes de Fabrica, electus Lascuriensis, non plene hospite soluto; et fuit detentus eodem sero in castro Boniconventus, et tam diu custoditus, quousque redderet universum debitum. In crastinum, scilicet 27., unus ex præsidentibus et aliqui de ambasiatoribus universitatis Parisiensis recesserunt versus Romam. Die ultima dicti mensis Scoti fecerunt
Strana 53
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 53 magnam instantiam, ut essent et admitterentur ad nationem Gallicanam, nec fuerunt admissi ante novi præsidentis electionem. Fuit autem eadem die electus in præsidentem nationis Gallicanæ, loco domini patriarchæ, qui recesserat, dominus Alexander abbas Virgiliacensis cum magna unitate et lætitia. Qui die prima Martii de mane tenuit nationem, et sua procuratione ordinatum fuit, ut quotienscunque de mane natio congregaretur, semper diceretur in loco nationis missa de spiritu sancto, cui omnes interesse tenerentur sub certa poena pecuniali pro luminaribus et pauperibus eroganda. Post hæc omni die etiam reformationi intendebatur, quousque octava die Martii fuit discooperta fraus disso- lutionis prætensæ. Facta igitur electione dicti loci, ut in dicto instrumento, quod primæ sessioni Basiliensis concilii inseritur, continetur, die 19. mensis Februarii 1424, cum viderent nationes nullam posse inibi consequi reformationem, propter prædictorum præsiden- tium papæ et curialium impedimentum, cogitaverunt tempus septennii ad duos vel ad tres annos breviare, et ita in medium protulerunt; et desuper multæ fuerunt habitæ deliberationes, tam in nationibus, quam in publicis et generalibus congregationibus. Quæ breviatio temporis, cum per omnes nationes concorditer concludi videretur, prædicti præsidentes, ut prædictam breviationem evitarent, de facto, cum de jure facere non poterant, processerunt ad dissolutionem concilii, die et modis, quibus in quadam appellatione his statim inserenda declaratur. Cujus tenor sequitur in hunc modum: „In nomine domini amen. Noverint universi, præesentes pariter et futuri, hoc præesens publicum instrumentum visuri, audituri, lecturi et inspecturi, quod anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo vicesimo quarto, indictione secunda, die vero octava mensis Martii, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini divina providentia papæ quinti, anno septimo, in mei notarii publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum præsentia, personaliter constitutus venerabilis pater, dominus Thomas dei gratia abbas monasterii de Pasleto, ordinis Cluniacensis, Glasgoviensis dioecesis, quandam appellationem interposuit, tenoris, qui sequitur, infrascripti, videlicet: Naturale siquidem est, quamcunque caduci mundi substantiam illa optare remedia, per quæ nocitura declinare possit et adipisci profutura. Nec mirum, quoniam creatoris omnium præceptis genus instruitur humanum, ut cuicunque liceat pro suæ libertatis conservatione se tueri; sicque a legibus divinis et humanis sancitum est, ut nemini fecisse injuriam censeatur, qui fuerit usus jure suo. Si ergo hæc humano generi pro tuitione corporeæ libertatis diviniter et humaniter concessa sunt, multo licentius potest, imo tenetur ex debito, quicunque fidelis Christianus in favorem sanctæ matris ecclesiæ fideique catholicæ et animæ suæ ceterorumque Christicolarum salutem fervens et intentus esse, ita ut quotiens ipsam ecclesiam, Jesu Christi nostri salvatoris sponsam militantem, in sui saluberrimi decoris præfulgentia per quorumpiam machinationes nebulosas offuscari, aut debito cultu minime coli seu venerari contingerit vel aliqua infectionis macula deformari, quod ad ipsius præfulgentissimum decorem, debitum cultum, venerationem et reformationem sanctimonialem restituatur et conservetur, diligens, solers et ardentissimus esse debeat usque ad mortem etiam fidelissimus propug- nator. Hinc est, quod, ut est notorium ac manifestum ac omnino solari, si fas sit ita 25. 1424. 8. Mart.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 53 magnam instantiam, ut essent et admitterentur ad nationem Gallicanam, nec fuerunt admissi ante novi præsidentis electionem. Fuit autem eadem die electus in præsidentem nationis Gallicanæ, loco domini patriarchæ, qui recesserat, dominus Alexander abbas Virgiliacensis cum magna unitate et lætitia. Qui die prima Martii de mane tenuit nationem, et sua procuratione ordinatum fuit, ut quotienscunque de mane natio congregaretur, semper diceretur in loco nationis missa de spiritu sancto, cui omnes interesse tenerentur sub certa poena pecuniali pro luminaribus et pauperibus eroganda. Post hæc omni die etiam reformationi intendebatur, quousque octava die Martii fuit discooperta fraus disso- lutionis prætensæ. Facta igitur electione dicti loci, ut in dicto instrumento, quod primæ sessioni Basiliensis concilii inseritur, continetur, die 19. mensis Februarii 1424, cum viderent nationes nullam posse inibi consequi reformationem, propter prædictorum præsiden- tium papæ et curialium impedimentum, cogitaverunt tempus septennii ad duos vel ad tres annos breviare, et ita in medium protulerunt; et desuper multæ fuerunt habitæ deliberationes, tam in nationibus, quam in publicis et generalibus congregationibus. Quæ breviatio temporis, cum per omnes nationes concorditer concludi videretur, prædicti præsidentes, ut prædictam breviationem evitarent, de facto, cum de jure facere non poterant, processerunt ad dissolutionem concilii, die et modis, quibus in quadam appellatione his statim inserenda declaratur. Cujus tenor sequitur in hunc modum: „In nomine domini amen. Noverint universi, præesentes pariter et futuri, hoc præesens publicum instrumentum visuri, audituri, lecturi et inspecturi, quod anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo vicesimo quarto, indictione secunda, die vero octava mensis Martii, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini divina providentia papæ quinti, anno septimo, in mei notarii publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum præsentia, personaliter constitutus venerabilis pater, dominus Thomas dei gratia abbas monasterii de Pasleto, ordinis Cluniacensis, Glasgoviensis dioecesis, quandam appellationem interposuit, tenoris, qui sequitur, infrascripti, videlicet: Naturale siquidem est, quamcunque caduci mundi substantiam illa optare remedia, per quæ nocitura declinare possit et adipisci profutura. Nec mirum, quoniam creatoris omnium præceptis genus instruitur humanum, ut cuicunque liceat pro suæ libertatis conservatione se tueri; sicque a legibus divinis et humanis sancitum est, ut nemini fecisse injuriam censeatur, qui fuerit usus jure suo. Si ergo hæc humano generi pro tuitione corporeæ libertatis diviniter et humaniter concessa sunt, multo licentius potest, imo tenetur ex debito, quicunque fidelis Christianus in favorem sanctæ matris ecclesiæ fideique catholicæ et animæ suæ ceterorumque Christicolarum salutem fervens et intentus esse, ita ut quotiens ipsam ecclesiam, Jesu Christi nostri salvatoris sponsam militantem, in sui saluberrimi decoris præfulgentia per quorumpiam machinationes nebulosas offuscari, aut debito cultu minime coli seu venerari contingerit vel aliqua infectionis macula deformari, quod ad ipsius præfulgentissimum decorem, debitum cultum, venerationem et reformationem sanctimonialem restituatur et conservetur, diligens, solers et ardentissimus esse debeat usque ad mortem etiam fidelissimus propug- nator. Hinc est, quod, ut est notorium ac manifestum ac omnino solari, si fas sit ita 25. 1424. 8. Mart.
Strana 54
34 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. loqui, luce clarius *) per sacrum generale concilium Constantiense, pro exstirpandis erroribus, schismatibus et hæresibus, propter negligentiam ecclesiasticorum pastorum multiplicatis in ecclesia dei, ac in futurum evitandis, die sexta mensis Aprilis anno domini millesimo quadringentesimo decimo quinto, et in sessione quinta in ipso concilio solemniter celebrata, facta fuerunt aliqua decreta infrascripti tenoris, videlicet: "In nomine sanctæ et individuæ trinitatis, patris et filii et spiritus sancti. Hæc sancta synodus Constantiensis, generale concilium faciens, pro exstirpatione schismatis ac unione et reformatione ecclesiæ in capite et in membris, ad laudem omnipotentis dei in spiritu sancto legitime congregata, ad consequendum facilius, securius, liberius et uberius unionem et reformationem dei ecclesiæ, ordinat, diffinit, statuit, decernit et declarat, ut sequitur: Et primo declarat, quod ipsa in spiritu sancto legitime congregata, generale concilium faciens et ecclesiam catholicam repræsentans, potestatem a Christo immediate habet, cui quilibet, cujuscunque status vel dignitatis, etiam si papalis existat, obedire tenetur in his, quæ pertinent ad fidem et exstirpationem dicti schismatis, ac reformationem dictæ ecclesiæ in capite et in membris. Item declarat, quod quicunque, cujuscunque status et dignitatis, etiam si papalis existat, qui mandatis, statutis seu ordinationibus aut præceptis hujus sacræ synodi, et cujuscunque alterius concilii generalis legitime congregati, super præmissis seu ad ea pertinentibus factis vel fiendis (obedire) contumaciter contemserit, nisi resipuerit, con- dignæ poenitentiæ subjiciatur et debite puniatur, etiam ad alia juris subsidia, si opus fuerit, recurrendo. Item dicta sacra synodus constituit et deputat judices seu commissarios ad audiendum omnes causas ad dictam sanctam synodum per appellationem seu querelam deductas et devolutas, seu deducendas et devolvendas" etc. — prout in actis dicti sacri concilii legitur seriosius. Est quoque notorium et manifestum, quod sacrosancta synodus Constantiensis post exstirpationem schismatis, et pacis dulcedinem præparatam ecclesiæ sanctæ dei universali, ac plura pro unione et pace ipsius ecclesiæ et totius populi Chri- stiani in perpetuum conservanda in sacro concilio generali Constantiensi facta decreta et constituta, considerans propter pluritatem agendorum tempus tunc pro facienda refor- matione universalis ecclesiæ tam in capite quam in membris non sufficere, statuit, decrevit et ordinavit, quod a fine illius concilii usque ad quinquennium proxime subsecuturum aliud sacrum concilium in civitate Papiensi pro hujusmodi reformatione et aliis cedentibus ad bonum statum sanctæ matris ecclesiæ prælibatæ faciendis celebraretur. Quod quidem sacrum concilium in dicta civitate Papiensi, anno vel circiter jam exacto, urgente sævitia pestilentiali inibi vigente, ad hanc almam civitatem Senarum fuit translatum. Ad quod pluribus ex prælatis in ipso concilio Papiensi existentibus, et aliis subsequenter aliunde profectis, et in nomine dei patris et filii et spiritus sancti congregatis, hoc præsens con- cilium Senense in præsentiarum nuncupatum, una cum reverendis patribus, dominis Petro archiepiscopo Cretensi, Jacobo episcopo Spoletano, Petro abbate monasterii sancti Petri de Rosacio Aquilegensis dioecesis et sacræ theologiæ magistro, Leonardo ordinis Præ- dicatorum magistro generali, asserentibus et profitentibus se nuntios commissarios et in hoc concilio præsidentes sanctissimi domini nostri papæ Martini quinti, fuit devotissime cum ceremoniis sanctimonialibus et aliis solemnitatibus inchoatum. Verum cum per inclytas *) Ms. habet: ac omnium solaris, si fas sit ita loqui, lucis clarissimi.
34 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. loqui, luce clarius *) per sacrum generale concilium Constantiense, pro exstirpandis erroribus, schismatibus et hæresibus, propter negligentiam ecclesiasticorum pastorum multiplicatis in ecclesia dei, ac in futurum evitandis, die sexta mensis Aprilis anno domini millesimo quadringentesimo decimo quinto, et in sessione quinta in ipso concilio solemniter celebrata, facta fuerunt aliqua decreta infrascripti tenoris, videlicet: "In nomine sanctæ et individuæ trinitatis, patris et filii et spiritus sancti. Hæc sancta synodus Constantiensis, generale concilium faciens, pro exstirpatione schismatis ac unione et reformatione ecclesiæ in capite et in membris, ad laudem omnipotentis dei in spiritu sancto legitime congregata, ad consequendum facilius, securius, liberius et uberius unionem et reformationem dei ecclesiæ, ordinat, diffinit, statuit, decernit et declarat, ut sequitur: Et primo declarat, quod ipsa in spiritu sancto legitime congregata, generale concilium faciens et ecclesiam catholicam repræsentans, potestatem a Christo immediate habet, cui quilibet, cujuscunque status vel dignitatis, etiam si papalis existat, obedire tenetur in his, quæ pertinent ad fidem et exstirpationem dicti schismatis, ac reformationem dictæ ecclesiæ in capite et in membris. Item declarat, quod quicunque, cujuscunque status et dignitatis, etiam si papalis existat, qui mandatis, statutis seu ordinationibus aut præceptis hujus sacræ synodi, et cujuscunque alterius concilii generalis legitime congregati, super præmissis seu ad ea pertinentibus factis vel fiendis (obedire) contumaciter contemserit, nisi resipuerit, con- dignæ poenitentiæ subjiciatur et debite puniatur, etiam ad alia juris subsidia, si opus fuerit, recurrendo. Item dicta sacra synodus constituit et deputat judices seu commissarios ad audiendum omnes causas ad dictam sanctam synodum per appellationem seu querelam deductas et devolutas, seu deducendas et devolvendas" etc. — prout in actis dicti sacri concilii legitur seriosius. Est quoque notorium et manifestum, quod sacrosancta synodus Constantiensis post exstirpationem schismatis, et pacis dulcedinem præparatam ecclesiæ sanctæ dei universali, ac plura pro unione et pace ipsius ecclesiæ et totius populi Chri- stiani in perpetuum conservanda in sacro concilio generali Constantiensi facta decreta et constituta, considerans propter pluritatem agendorum tempus tunc pro facienda refor- matione universalis ecclesiæ tam in capite quam in membris non sufficere, statuit, decrevit et ordinavit, quod a fine illius concilii usque ad quinquennium proxime subsecuturum aliud sacrum concilium in civitate Papiensi pro hujusmodi reformatione et aliis cedentibus ad bonum statum sanctæ matris ecclesiæ prælibatæ faciendis celebraretur. Quod quidem sacrum concilium in dicta civitate Papiensi, anno vel circiter jam exacto, urgente sævitia pestilentiali inibi vigente, ad hanc almam civitatem Senarum fuit translatum. Ad quod pluribus ex prælatis in ipso concilio Papiensi existentibus, et aliis subsequenter aliunde profectis, et in nomine dei patris et filii et spiritus sancti congregatis, hoc præsens con- cilium Senense in præsentiarum nuncupatum, una cum reverendis patribus, dominis Petro archiepiscopo Cretensi, Jacobo episcopo Spoletano, Petro abbate monasterii sancti Petri de Rosacio Aquilegensis dioecesis et sacræ theologiæ magistro, Leonardo ordinis Præ- dicatorum magistro generali, asserentibus et profitentibus se nuntios commissarios et in hoc concilio præsidentes sanctissimi domini nostri papæ Martini quinti, fuit devotissime cum ceremoniis sanctimonialibus et aliis solemnitatibus inchoatum. Verum cum per inclytas *) Ms. habet: ac omnium solaris, si fas sit ita loqui, lucis clarissimi.
Strana 55
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 55 hujus sacri concilii nationes plures articuli pro reformatione et bono sanctæ matris ecclesiæ, exstirpatione hæresum, correctioneque in fide errantium, atque eradicatione erronearum opinionum quorundam se sacræ theologiæ magistros asserentium, et ausu temerario in ambone, prout quidam frater Hieronymus de Florentia ordinis Prædicatorum alias fecit, quæ sapere hæresim videbantur, prædicantium, ac quorundam Fraticellorum et aliorum, adhærentium imo colentium idolum de Paniscola, se temerario et execrabili ausu papam profiteri non verentem, nec non pro revocatione seu modificatione quorundam privilegiorum, ut publice dicitur, de curia Romana emanatorum et concessorum Judaicæ perfidiæ, in obprobrium, vilipendium et damnum fidei Christianæ et Christicolarum præ- judicium, necnon pro unione Græcorum, ac augmento fidei Christianæ, et pace et tran- quillitate regum et principum et regnorum Christianitatis, undecunque tribulationibus, guerris et disturbiis miserabiliter conquassatorum, tractandis et auctore domino perficiendis, propositi, pluriplicibus vicibus tum in reformatorio, tum coram dictis dominis assertis præsidentibus et nonnullis prælatis et aliis hujus sacri concilii suppositis, eorum secta- toribus et hujus sacri concilii et omnium hujusmodi fiendorum bonorum et reformationis turbatoribus et scandalosis præpeditoribus, de animarum suarum salute nil cogitantibus, sed carnalibus desideriis prorsus irretitis, prout per experientiam rerum compertum est: ipsi nunc seminantes zizanias, diversitates ac discordias et divisiones, tum inter singulares, tum inter cunctas nationes, ac pluribus fictis et exquisitis coloribus honestatis, necnon (pace cum sua loquendo) fraudibus, astubus et versutiis dolosis, hæc omnia in ipsis articulis contenta et proposita rejicientes et renitentes ad perfectionem deduci, prorsus inhibuerunt, atque perfici et concludi scienter et pertinaciter, in gravissimam damnorum jacturam, vilipendium, præjudicium et inaudibile dedecus et deformitatem ecclesiæ mili- tantis, neenon sanctissimi domini nostri papæ et hujus sanctæ synodi universalis, adinventis pluribus dolosis machinationibus et perturbationibus impediverunt, ut quoque sua prava proposita melius et facilius adimplerent, sub prætextu eligendi loci futuri concilii celebrandi, et conficto colore continuationis præsentis concilii, cum verbis deceptoriis, sed animo pravitate infecto, hoc sacrum generale concilium dissolvendi, prout dissolvere moliti sunt, clandestine atque latenter, die decima nona mensis Februarii proxime præteriti, in quadam camerula per modum capellæ ornata facientes plano verbo missam celebrari per quemdam unius ipsorum assertorum præsidentium capellanum, advocatis et congre- gatis nonnullis ex eorum sectatoribus de sua intentione plenius informatis, atque sub astu vulpino requisitis certis aliis prælatis de hoc sacro concilio, pura et simplici fide pergentibus, protestati fuerunt, quod licet locum pro futuro celebrando concilio civitatem Basiliæ in provincia Bisuntina eligerent, denominarent et declararent, non tamen per istam electionem seu denominationem et declarationem volebant, neque intendebant, sed se esse velle ad ecclesiæ reformationem diligentissimos et studiosos, et ad omnem possibilem reformationem faciendam cum inclytis nationibus hujus sacri concilii concurrere. Quiquidem præfati domini prælati, ex inclytis nationibus illuc pura et simplici fide profecti, protestationes hujusmodi credentes ex sincero ipsorum assertorum domini nostri papæ præsidentium corde et animo provenire, electioni et declarationi hujus loci pro se et inclytis nationibus, gratum et aptum atque habilem pro futuro celebrando concilio profitentes, liberalem assensum præbuerunt,
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 55 hujus sacri concilii nationes plures articuli pro reformatione et bono sanctæ matris ecclesiæ, exstirpatione hæresum, correctioneque in fide errantium, atque eradicatione erronearum opinionum quorundam se sacræ theologiæ magistros asserentium, et ausu temerario in ambone, prout quidam frater Hieronymus de Florentia ordinis Prædicatorum alias fecit, quæ sapere hæresim videbantur, prædicantium, ac quorundam Fraticellorum et aliorum, adhærentium imo colentium idolum de Paniscola, se temerario et execrabili ausu papam profiteri non verentem, nec non pro revocatione seu modificatione quorundam privilegiorum, ut publice dicitur, de curia Romana emanatorum et concessorum Judaicæ perfidiæ, in obprobrium, vilipendium et damnum fidei Christianæ et Christicolarum præ- judicium, necnon pro unione Græcorum, ac augmento fidei Christianæ, et pace et tran- quillitate regum et principum et regnorum Christianitatis, undecunque tribulationibus, guerris et disturbiis miserabiliter conquassatorum, tractandis et auctore domino perficiendis, propositi, pluriplicibus vicibus tum in reformatorio, tum coram dictis dominis assertis præsidentibus et nonnullis prælatis et aliis hujus sacri concilii suppositis, eorum secta- toribus et hujus sacri concilii et omnium hujusmodi fiendorum bonorum et reformationis turbatoribus et scandalosis præpeditoribus, de animarum suarum salute nil cogitantibus, sed carnalibus desideriis prorsus irretitis, prout per experientiam rerum compertum est: ipsi nunc seminantes zizanias, diversitates ac discordias et divisiones, tum inter singulares, tum inter cunctas nationes, ac pluribus fictis et exquisitis coloribus honestatis, necnon (pace cum sua loquendo) fraudibus, astubus et versutiis dolosis, hæc omnia in ipsis articulis contenta et proposita rejicientes et renitentes ad perfectionem deduci, prorsus inhibuerunt, atque perfici et concludi scienter et pertinaciter, in gravissimam damnorum jacturam, vilipendium, præjudicium et inaudibile dedecus et deformitatem ecclesiæ mili- tantis, neenon sanctissimi domini nostri papæ et hujus sanctæ synodi universalis, adinventis pluribus dolosis machinationibus et perturbationibus impediverunt, ut quoque sua prava proposita melius et facilius adimplerent, sub prætextu eligendi loci futuri concilii celebrandi, et conficto colore continuationis præsentis concilii, cum verbis deceptoriis, sed animo pravitate infecto, hoc sacrum generale concilium dissolvendi, prout dissolvere moliti sunt, clandestine atque latenter, die decima nona mensis Februarii proxime præteriti, in quadam camerula per modum capellæ ornata facientes plano verbo missam celebrari per quemdam unius ipsorum assertorum præsidentium capellanum, advocatis et congre- gatis nonnullis ex eorum sectatoribus de sua intentione plenius informatis, atque sub astu vulpino requisitis certis aliis prælatis de hoc sacro concilio, pura et simplici fide pergentibus, protestati fuerunt, quod licet locum pro futuro celebrando concilio civitatem Basiliæ in provincia Bisuntina eligerent, denominarent et declararent, non tamen per istam electionem seu denominationem et declarationem volebant, neque intendebant, sed se esse velle ad ecclesiæ reformationem diligentissimos et studiosos, et ad omnem possibilem reformationem faciendam cum inclytis nationibus hujus sacri concilii concurrere. Quiquidem præfati domini prælati, ex inclytis nationibus illuc pura et simplici fide profecti, protestationes hujusmodi credentes ex sincero ipsorum assertorum domini nostri papæ præsidentium corde et animo provenire, electioni et declarationi hujus loci pro se et inclytis nationibus, gratum et aptum atque habilem pro futuro celebrando concilio profitentes, liberalem assensum præbuerunt,
Strana 56
56 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. nihilominus inibi etiam protestantes, quod per eorum assensum præemissum non volebant, nec ullo modo intendebant, præsens concilium citra reformationis et aliorum in eodem concilio agendorum perfectionem opportunam vel possibilem dissolvi, prout de prædictis omnibus et singulis protestationibus apparere potest per publica instrumenta superinde confecta, suis locis et temporibus producenda. Pro primo dolo malo, post hujusmodi denominationem loci prædicti factam, dissimulantes se ad reformationem promissam inten- dere etiam post diem vicesimam sextam mensis Februarii proxime præteriti, qua dissolvisse concilium præsens asseverare non verentur, unum ex ipsismet deputaverunt, videlicet dominum episcopum Spoletanum, et ad reformatorium ordinatum pluribus diebus ordinatis inde sequentibus venire fecerunt; qui de certis articulis reformatoriis cum deputatis inclytarum nationum semper verbum faciens, nunquam de dissolutione concilii fecit cum ipsis deputatis oretenus vel in scriptis aliquam mentionem. Quia revera nulla facta fuerat, nec fieri potuerat, concilii, pendentibus supradictis protestationibus, absque assensu et approbatione sacri concilii, apostolica vel quavis alia auctoritate dissolutio; et si et in quantum fecissent, quod negatur, per ipsius domini episcopi Spoletanensis continuationem factam in reformatorio cum aliis nationum deputatis verisimiliter præsumi potest, non habuisse nec habere de jure locum. Sed nihilominus cum blandis et etiam minatoriis verbis clam satagerunt ipsi domini asserti præsidentes apostolici, quod nonnulli ex eorum iniquæ voluntatis et confictionis sectatoribus tum publice tum occulte de hoc sacro con- cilio etiam insalutato hospite recesserunt; et ut ceteros ad recessum et dissolutionem hujus sacri concilii facilius allicerent, cunctis de dolosis machinationibus ipsorum non informatis credulitatem incutiebant, quod concilium præsens præfatum dissolutum esset omnino; quo nedum in eodem residentes non persisterent, sed etiam ad illud venire de externis intendentium propositum destituerent. Et denique, prout instanti die octava mensis Martii fama publica nostras aures intimente percepimus, præfati domini archi- episcopus Cretensis, episcopus Spoletanus et magister ordinis Prædicatorum generalis, alias jam diu domino abbate Rosacii abhinc se etiam clandestine absentato, captato tempore heri, videlicet septima mensis præsentis, quo ecclesiæ majoris Senensis, in quam solebant nationes convenire et congregari, clausæ valvæe erant et nemo inibi consistebat, quoniam totus populus ad festum carnisprivii conpungnabile, solitum in platea magistrali civitatis hujus celebrari, confluxerat, suum iniquum propositum diu occultatum detegentes, insalutato etiam hospite, de civitate ista Senarum recesserunt, et ut verius dicatur, fugam perinde transfugæ versus territorium Florentinorum, quo citius latibula attingerent, arripuerunt, facientes, ut die instanti dumtaxat audivimus, hora serotina et clausis valvis ecclesiæ supradictis unum prætensum edictum seu quandam scripturam cum quatuor ut dicitur eorumdem impressis sigillis affigi; per quod seu per quam ipsi quatuor in ipsa scriptura nominati præsidentes sanctissimi domini nostri papæ, asserentes et prætendentes a sanc- tissimo domino nostro papa se habere auctoritatem et potestatem hoc præsens concilium dissolvendi, de facto et nullo servato juris ordine, neque ullo prælato monito, aut alias facta intimatione de suæ auctoritatis per eos assertæ documento, sed sub fictis coloribus et assertionibus mendaciosis et aliis eorum assertis argumentis sanctissimo domino nostro papæ ut credimus prorsus ignotis, imo ut verisimiliter credendum est, Suæ Sanctitati cum audiverit futuris displicibilibus, quinimo cum asseverationibus, quod maturam habuerint
56 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. nihilominus inibi etiam protestantes, quod per eorum assensum præemissum non volebant, nec ullo modo intendebant, præsens concilium citra reformationis et aliorum in eodem concilio agendorum perfectionem opportunam vel possibilem dissolvi, prout de prædictis omnibus et singulis protestationibus apparere potest per publica instrumenta superinde confecta, suis locis et temporibus producenda. Pro primo dolo malo, post hujusmodi denominationem loci prædicti factam, dissimulantes se ad reformationem promissam inten- dere etiam post diem vicesimam sextam mensis Februarii proxime præteriti, qua dissolvisse concilium præsens asseverare non verentur, unum ex ipsismet deputaverunt, videlicet dominum episcopum Spoletanum, et ad reformatorium ordinatum pluribus diebus ordinatis inde sequentibus venire fecerunt; qui de certis articulis reformatoriis cum deputatis inclytarum nationum semper verbum faciens, nunquam de dissolutione concilii fecit cum ipsis deputatis oretenus vel in scriptis aliquam mentionem. Quia revera nulla facta fuerat, nec fieri potuerat, concilii, pendentibus supradictis protestationibus, absque assensu et approbatione sacri concilii, apostolica vel quavis alia auctoritate dissolutio; et si et in quantum fecissent, quod negatur, per ipsius domini episcopi Spoletanensis continuationem factam in reformatorio cum aliis nationum deputatis verisimiliter præsumi potest, non habuisse nec habere de jure locum. Sed nihilominus cum blandis et etiam minatoriis verbis clam satagerunt ipsi domini asserti præsidentes apostolici, quod nonnulli ex eorum iniquæ voluntatis et confictionis sectatoribus tum publice tum occulte de hoc sacro con- cilio etiam insalutato hospite recesserunt; et ut ceteros ad recessum et dissolutionem hujus sacri concilii facilius allicerent, cunctis de dolosis machinationibus ipsorum non informatis credulitatem incutiebant, quod concilium præsens præfatum dissolutum esset omnino; quo nedum in eodem residentes non persisterent, sed etiam ad illud venire de externis intendentium propositum destituerent. Et denique, prout instanti die octava mensis Martii fama publica nostras aures intimente percepimus, præfati domini archi- episcopus Cretensis, episcopus Spoletanus et magister ordinis Prædicatorum generalis, alias jam diu domino abbate Rosacii abhinc se etiam clandestine absentato, captato tempore heri, videlicet septima mensis præsentis, quo ecclesiæ majoris Senensis, in quam solebant nationes convenire et congregari, clausæ valvæe erant et nemo inibi consistebat, quoniam totus populus ad festum carnisprivii conpungnabile, solitum in platea magistrali civitatis hujus celebrari, confluxerat, suum iniquum propositum diu occultatum detegentes, insalutato etiam hospite, de civitate ista Senarum recesserunt, et ut verius dicatur, fugam perinde transfugæ versus territorium Florentinorum, quo citius latibula attingerent, arripuerunt, facientes, ut die instanti dumtaxat audivimus, hora serotina et clausis valvis ecclesiæ supradictis unum prætensum edictum seu quandam scripturam cum quatuor ut dicitur eorumdem impressis sigillis affigi; per quod seu per quam ipsi quatuor in ipsa scriptura nominati præsidentes sanctissimi domini nostri papæ, asserentes et prætendentes a sanc- tissimo domino nostro papa se habere auctoritatem et potestatem hoc præsens concilium dissolvendi, de facto et nullo servato juris ordine, neque ullo prælato monito, aut alias facta intimatione de suæ auctoritatis per eos assertæ documento, sed sub fictis coloribus et assertionibus mendaciosis et aliis eorum assertis argumentis sanctissimo domino nostro papæ ut credimus prorsus ignotis, imo ut verisimiliter credendum est, Suæ Sanctitati cum audiverit futuris displicibilibus, quinimo cum asseverationibus, quod maturam habuerint
Strana 57
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 57 super hoc deliberationem cum omnibus fere nationibus hujus concilii quod omnino negatur, ex prætensa ut asseritur auctoritate, hoe sacrum concilium, sine ulla requisitione seu communicatione vel deliberatione tenta vel habita seu in publica vel solemniter celebrata sessione cum inclytis præfati concilii nationibus, die vicesima sexta mensis Februarii proxime præteriti se dissolvisse ac pro dissoluto haberi voluisse, per illa eorum scripta pronuntiaverunt et se pronunciasse profitentur; licentiam ex usurpata potestate et supe- rioritate, quæ nulla in eis erat, seu apostolica seu quavis alia auctoritate esse poterat, sed in hoc sacro generali concilio et apud ipsum specialiter fuit et est de jure ac secundum decreta sacri concilii Constantiensis illibabiliter reservata, omnibus, qui in virtute juramenti vel alias ad generalia concilia venire consueverunt, ut ad propria vel quo magis eis pla- cuerit, redire possint, licentiam concedere se asserentes, et de facto mandantes, eadem prætensa et usurpata auctoritate, omnibus dominis archiepiscopis, episcopis, abbatibus, ambasiatoribus et ceteris, cujuscunque status, gradus vel conditionis existant, qui ad hoc concilium convenerunt, in virtute obedientiæ, juxta tenorem suorum scriptorum, sic ut asseritur clandestine affixorum, quatenus deinceps nulli eorum nationabiliter se congregent vel procedant ad aliquem actum, per quem quovismodo videantur concilium præsens per eos prætensum dissolutum continuare et assertæ suæ jussioni, seu ut inquiunt verius apostolicæ, contraire; quodque si quis in præmissis ausu temerario contumax fuerit vel rebellis, aut prætensam eorum dissolutionem impugnaverit, seu nullam esse ipsam dixerit, seu etiam irritam allegare volentibus consilium, auxilium vel favorem directe vel indirecte præstiterit, cujuscunque status, gradus, conditionis vel ordinis exstiterit, etiam si car- dinalatus, patriarchatus, archiepiscopalis vel episcopalis et quavis alia fulgeat dignitate, ipso facto sententiam excommunicationis incurrat; inferiores vero beneficiati, qui contra hujusmodi prætensam dissolutionem fecerint, seu contra ipsam eorum aliquis attentare præsumpserit, ultra excommunicationis sententiam eorum dignitatibus et beneficiis eo ipso perpetuo sint privati, et etiam inhabiles ad beneficia imposterum obtinenda; mandantes ipsam eorum prætensam dissolutionem in valvis majoris ecclesiæ Senensis affigi, et inique et sub fucatis coloribus confingentes, se hujusmodi prætensam suam dissolutionem ex certis ut inquiunt rationabilibus causis urgentibus in sessione publica, prout optasse mendaciose fatentur, legisse, publicari facere nequisse et sub data vicesima sexta mensis Februarii supradicti. Cum itaque præfati domini asserti præsidentes sanctissimi domini nostri papæ, ut verisimiliter credi potest, nullam a sanctissimo domino nostro papa potestatem seu auctoritatem habuerint turbandi et impediendi hoc sacrum concilium, quominus ad ecclesiæ universalis in capite et in membris reformationem possibilem pro- cederetur, nec verisimiliter credendum sit de mente aut dispositione Suæ Sanctitatis processisse, quod ipsi hoc sacrum concilium de facto et absque approbatione et assensu ejusdem sacri concilii sic dissolverent seu dissolvere possent, prout dissolvere temerario ausu moliti sunt, ut per eorum transfugium et alia per eos occulte ac latenter commissa indubie præsumi potest, etsi et inquantum appareret, eis per sanctissimum dominum nostrum papam talem, quod negatur, potestatem concessam fuisse, dicitur et asseritur pro parte præfati sacri concilii, hujusmodi dissolvendi concilium potestatem talem vel quamvis auctoritatem non debuisse neque potuisse de jure neque contra formam decre- torum sanctissimorum sacri concilii Constantiensis, quibus quilibet fidelis Christianus, 8 Scriptores I.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 57 super hoc deliberationem cum omnibus fere nationibus hujus concilii quod omnino negatur, ex prætensa ut asseritur auctoritate, hoe sacrum concilium, sine ulla requisitione seu communicatione vel deliberatione tenta vel habita seu in publica vel solemniter celebrata sessione cum inclytis præfati concilii nationibus, die vicesima sexta mensis Februarii proxime præteriti se dissolvisse ac pro dissoluto haberi voluisse, per illa eorum scripta pronuntiaverunt et se pronunciasse profitentur; licentiam ex usurpata potestate et supe- rioritate, quæ nulla in eis erat, seu apostolica seu quavis alia auctoritate esse poterat, sed in hoc sacro generali concilio et apud ipsum specialiter fuit et est de jure ac secundum decreta sacri concilii Constantiensis illibabiliter reservata, omnibus, qui in virtute juramenti vel alias ad generalia concilia venire consueverunt, ut ad propria vel quo magis eis pla- cuerit, redire possint, licentiam concedere se asserentes, et de facto mandantes, eadem prætensa et usurpata auctoritate, omnibus dominis archiepiscopis, episcopis, abbatibus, ambasiatoribus et ceteris, cujuscunque status, gradus vel conditionis existant, qui ad hoc concilium convenerunt, in virtute obedientiæ, juxta tenorem suorum scriptorum, sic ut asseritur clandestine affixorum, quatenus deinceps nulli eorum nationabiliter se congregent vel procedant ad aliquem actum, per quem quovismodo videantur concilium præsens per eos prætensum dissolutum continuare et assertæ suæ jussioni, seu ut inquiunt verius apostolicæ, contraire; quodque si quis in præmissis ausu temerario contumax fuerit vel rebellis, aut prætensam eorum dissolutionem impugnaverit, seu nullam esse ipsam dixerit, seu etiam irritam allegare volentibus consilium, auxilium vel favorem directe vel indirecte præstiterit, cujuscunque status, gradus, conditionis vel ordinis exstiterit, etiam si car- dinalatus, patriarchatus, archiepiscopalis vel episcopalis et quavis alia fulgeat dignitate, ipso facto sententiam excommunicationis incurrat; inferiores vero beneficiati, qui contra hujusmodi prætensam dissolutionem fecerint, seu contra ipsam eorum aliquis attentare præsumpserit, ultra excommunicationis sententiam eorum dignitatibus et beneficiis eo ipso perpetuo sint privati, et etiam inhabiles ad beneficia imposterum obtinenda; mandantes ipsam eorum prætensam dissolutionem in valvis majoris ecclesiæ Senensis affigi, et inique et sub fucatis coloribus confingentes, se hujusmodi prætensam suam dissolutionem ex certis ut inquiunt rationabilibus causis urgentibus in sessione publica, prout optasse mendaciose fatentur, legisse, publicari facere nequisse et sub data vicesima sexta mensis Februarii supradicti. Cum itaque præfati domini asserti præsidentes sanctissimi domini nostri papæ, ut verisimiliter credi potest, nullam a sanctissimo domino nostro papa potestatem seu auctoritatem habuerint turbandi et impediendi hoc sacrum concilium, quominus ad ecclesiæ universalis in capite et in membris reformationem possibilem pro- cederetur, nec verisimiliter credendum sit de mente aut dispositione Suæ Sanctitatis processisse, quod ipsi hoc sacrum concilium de facto et absque approbatione et assensu ejusdem sacri concilii sic dissolverent seu dissolvere possent, prout dissolvere temerario ausu moliti sunt, ut per eorum transfugium et alia per eos occulte ac latenter commissa indubie præsumi potest, etsi et inquantum appareret, eis per sanctissimum dominum nostrum papam talem, quod negatur, potestatem concessam fuisse, dicitur et asseritur pro parte præfati sacri concilii, hujusmodi dissolvendi concilium potestatem talem vel quamvis auctoritatem non debuisse neque potuisse de jure neque contra formam decre- torum sanctissimorum sacri concilii Constantiensis, quibus quilibet fidelis Christianus, 8 Scriptores I.
Strana 58
38 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. etiam si papali fulgeat dignitate, tenetur irrefragabiliter parere et obedire, per ipsum dominum nostrum absque assensu concilii dari vel concedi quoquo modo in præjudicium jurisdictionis et auctoritatis atque justæ et indubitatæ superioritatis et potestatis sacri concilii, ac præjudicium et contemtum seu opprobrium sanctæ matris ecclesiæ universalis et fidei catholicæ, ac periculum cunctorum Christi fidelium animarum; cum notorium et manifestum sit, quod si reformationem ecclesiæ, exstirpationem hæresum, correctionem erronea et hæretica prædicantium atque pravas opiniones sectantium, et Judæorum exalta- tionem aliaque corrigibilia per lungæva vitæ nostræ curricula negligenter omiserimus, fides catholica atque sancta mater universalis ecclesia totaque Christianitas detrimenta et oppositiones patietur, usque, quod absit, in periculum ruinæ et corporum et animarum Christicolarum pluriplurium urgentibus infidelium et hæreticorum violentissimis oppositio- nibus perditionem. Cumque omnia et singula in literis prædictorum dominorum asser- torum præsidentium contenta et descripta, machinationesque et alia scandalosa per eos et nonnullos eorum sectatores facta et attentata ad turbationem hujus sacri concilii et impedimentum reformationis et conservandæ tuendæ et augendæ orthodoxæ fidei per- maximum, nec non ad injuriam, præjudicium ac jacturam et gravamen tam sanctæ matris ecclesiæ universalis et hujus sacri concilii, quam fidei catholicæ et omnium Christicolarum in pace et tranquillitate cum animarum salute sub reformationis hujusmodi dulcedine, unionem ac jura sua, contra injurias sibi factas multimode tam super appellationibus. quam aliis litibus ad hoc sacrum concilium de jure redactis consequi peroptantium, expresse cedere videantur, nec verisimiliter talia de mente aut dispositione sanctissimi domini nostri papæ processisse sit præsumendum, volentibus quibuscumque, tam prælatis et oratoribus regum principum et universitatum, quam aliis non paucis personis inferioribus ecclesiasticis et secularibus, hoc præsens concilium Senense repræsentantibus et facientibus, atque intendentibus statum sanctæ universalis ecclesiæ et se ipsos et alios Christicolas, et quæ ad hujusmodi reformationem pertinent, quantum possunt, de jure et ex auctoritate sibi, ut præmittitur, per sacrum concilium Constantiense concessa, ab hujusmodi injuriis conservare ac tueri, necnon hujusmodi fraudibus et prætensæ dissolutioni aliisque scan- dalosis turbationibus inde provenientibus et forte proventuris deo auctore pro viribus resistere et obviare, ac etiam ipsa omnia et singula præmissa ad injuriam suam et omnium et singulorum Christicolarum huic sacro concilio suppositorum et adhærentium et volentium adhærere atque favere provocantibus: ego Thomas, monasterii de Pasleto ordinis Clunia- censis, Glasgoviensis dioecesis, humilis abbas, serenissimi principis et domini, domini Karoli vii. Francorum regis consiliarius, cui et aliis suppositis dicti concilii in hac civitate residentibus hæc non citius, quam hodierna die pervenerunt ad notitiam, meo ac omnium et singulorum huic sacro concilio suppositorum, et ipsi sacro concilio et infrascriptæ provocationi et appellationi adhærentium et adhærere volentium quorumcunque nominibus omnibus, modo, via juris, forma et causa quibus melius dici ac fieri poterant, ipsa omnia et singula præmissa dico, assero, excipio, oppono et allego nulla fuisse et esse atque irrita, inepta, frivola et inania, et a personis minus legitimis et nullam vel saltim per ipsos prætensam talem auctoritatem non habentibus facta, formata et pronuntiata et omni substantia et ordine juris et honestatis carentia, nulliusque esse valoris vel momenti profiteor, ac ipsa omnia et singula tamquam omni veritate carentia nego, et ad cordialem
38 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. etiam si papali fulgeat dignitate, tenetur irrefragabiliter parere et obedire, per ipsum dominum nostrum absque assensu concilii dari vel concedi quoquo modo in præjudicium jurisdictionis et auctoritatis atque justæ et indubitatæ superioritatis et potestatis sacri concilii, ac præjudicium et contemtum seu opprobrium sanctæ matris ecclesiæ universalis et fidei catholicæ, ac periculum cunctorum Christi fidelium animarum; cum notorium et manifestum sit, quod si reformationem ecclesiæ, exstirpationem hæresum, correctionem erronea et hæretica prædicantium atque pravas opiniones sectantium, et Judæorum exalta- tionem aliaque corrigibilia per lungæva vitæ nostræ curricula negligenter omiserimus, fides catholica atque sancta mater universalis ecclesia totaque Christianitas detrimenta et oppositiones patietur, usque, quod absit, in periculum ruinæ et corporum et animarum Christicolarum pluriplurium urgentibus infidelium et hæreticorum violentissimis oppositio- nibus perditionem. Cumque omnia et singula in literis prædictorum dominorum asser- torum præsidentium contenta et descripta, machinationesque et alia scandalosa per eos et nonnullos eorum sectatores facta et attentata ad turbationem hujus sacri concilii et impedimentum reformationis et conservandæ tuendæ et augendæ orthodoxæ fidei per- maximum, nec non ad injuriam, præjudicium ac jacturam et gravamen tam sanctæ matris ecclesiæ universalis et hujus sacri concilii, quam fidei catholicæ et omnium Christicolarum in pace et tranquillitate cum animarum salute sub reformationis hujusmodi dulcedine, unionem ac jura sua, contra injurias sibi factas multimode tam super appellationibus. quam aliis litibus ad hoc sacrum concilium de jure redactis consequi peroptantium, expresse cedere videantur, nec verisimiliter talia de mente aut dispositione sanctissimi domini nostri papæ processisse sit præsumendum, volentibus quibuscumque, tam prælatis et oratoribus regum principum et universitatum, quam aliis non paucis personis inferioribus ecclesiasticis et secularibus, hoc præsens concilium Senense repræsentantibus et facientibus, atque intendentibus statum sanctæ universalis ecclesiæ et se ipsos et alios Christicolas, et quæ ad hujusmodi reformationem pertinent, quantum possunt, de jure et ex auctoritate sibi, ut præmittitur, per sacrum concilium Constantiense concessa, ab hujusmodi injuriis conservare ac tueri, necnon hujusmodi fraudibus et prætensæ dissolutioni aliisque scan- dalosis turbationibus inde provenientibus et forte proventuris deo auctore pro viribus resistere et obviare, ac etiam ipsa omnia et singula præmissa ad injuriam suam et omnium et singulorum Christicolarum huic sacro concilio suppositorum et adhærentium et volentium adhærere atque favere provocantibus: ego Thomas, monasterii de Pasleto ordinis Clunia- censis, Glasgoviensis dioecesis, humilis abbas, serenissimi principis et domini, domini Karoli vii. Francorum regis consiliarius, cui et aliis suppositis dicti concilii in hac civitate residentibus hæc non citius, quam hodierna die pervenerunt ad notitiam, meo ac omnium et singulorum huic sacro concilio suppositorum, et ipsi sacro concilio et infrascriptæ provocationi et appellationi adhærentium et adhærere volentium quorumcunque nominibus omnibus, modo, via juris, forma et causa quibus melius dici ac fieri poterant, ipsa omnia et singula præmissa dico, assero, excipio, oppono et allego nulla fuisse et esse atque irrita, inepta, frivola et inania, et a personis minus legitimis et nullam vel saltim per ipsos prætensam talem auctoritatem non habentibus facta, formata et pronuntiata et omni substantia et ordine juris et honestatis carentia, nulliusque esse valoris vel momenti profiteor, ac ipsa omnia et singula tamquam omni veritate carentia nego, et ad cordialem
Strana 59
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 59 injuriam, damnum, præjudicium et contemtum præfati sacri concilii ac mei et omnium adhærentium et adhærere volentium præmissorum reputo et provoco, idcirco omnibus etiam modis, juris via et forma, quibus melius possum et valeo, mei et præmissis omnibus nominibus, ab ipsis dominis assertis præsidentibus et a quolibet eorum conjunctim et divisim, ac ab eorum actis, gestis, ordinatis et in eorum assertis literis contentis prætensis dissolutionibus hujus concilii, ac comminationibus, intimationibus, pronuntiationibus, declarationibus, sententiis, excommunicationibus, servationibus et inhabilitationibus, licentiationibus et mandatis seu præceptis omnibus et singulis, dissolutionem præsentis concilii indicantibus, aut quomodolibet hoc sacrum concilium et reformationem possibilem universalis ecclesiæ tam in capite quam in membris faciendam turbantibus seu impedientibus, præteritis, præsentibus et futuris, factis vel fiendis, publice vel occulte, in hac civitate Senensi vel alibicunque, seu attentatis vel attentandis, ac annexis et dependentibus ab eisdem, ad hoc sacrum generale et indissolutum Senense vel aliud Basiliense nominatum proxime subsecuturum concilium, ac ad sanctissimum dominum nostrum papam Martinum quintum seu ejus successorem canonicum et legitimum, ad cautelam, et si et in quantum opus sit ad summum pontificem appellari, et aliter non, vel ad quod seu quem ipsorum huic sacro concilio seu ejus suppositis et huic meæ appellationi adhærentibus et adhærere volentibus videbitur posse melius, præsentem appellationem ac omnia connexa et depen- dentia ab eodem prosequi, provoco et appello, apostolos pro primo, secundo et tertio, instanter, instantius et instantissime petens et postulans, si qui sint, qui eos mihi dare possint oretenus vel in scriptis, aut saltim testimoniales; non intendens propterea aliquas protestationes tam per ipsos dominos assertos, quam per alios inclytarum nationum præsentis concilii præsidentes aut supposita, de concilio præsenti non dissolvendo et ad reformationem ecclesiæ possibilem procedendo alias factas infringere aut revocare, sed potius ipsis omnibus et singulis, præsertim quoad integritatem præsentis concilii con- servandam, et rejiciendam ipsius dissolutionem, ac reformationem, ut præmittitur, faci- endam, semper inhærere, memet appellantem præfatum, et omnes huic meæ appellationi adhærentes et adhærere volentes præmissos, domini nostri papæ aut successoris sui, ut præemittitur, ad cautelam et si et inquantum opus sit, et aliter non, atque præsentis et futuri proximioris concilii præmissorum, aut illius, coram quo et per quod seu per quem visum fuerit mihi aut hujus sacri concilii suppositis et adhærentibus ac adhærere volentibus præmissis melius posse consequi debitum justitiæ complementum, jurisdictioni, tuitioni et defensioni subjicientes. Salvis semper et illæsis remanentibus libertatibus, jurisdic- tionibus, superioritate ac potestate et auctoritate præsentis et proxime futuri conciliorum, contentis et descriptis in decretis et constitutionibus sacri concilii Constantiensis, ita et taliter, quod præsens concilium hic vel alibi continuari possit, quod minime dissolutum, et ad congregationes nationaliter et in reformatoriis, necnon ad reformationes sanctæ matris universalis ecclesiæ tam in capite quam in membris, et alias constitutiones, decre- tationes et ordinationes quascunque, faciendas pro bono statu ecclesiæ, exstirpatione hæresum, correctione errantium in fide cum indulgentia et poenitentia salutari ac poenis et censuris ecclesiasticis, diremtione et sopimento litium, et augmento et conservatione fidei orthodoxæ, in ipso sacro concilio Senensi, non dissoluto vel alio translato seu celebrando, procedi, et quæcumque alia fieri possint, quæ ipsi sacro concilio melius, 8 °
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 59 injuriam, damnum, præjudicium et contemtum præfati sacri concilii ac mei et omnium adhærentium et adhærere volentium præmissorum reputo et provoco, idcirco omnibus etiam modis, juris via et forma, quibus melius possum et valeo, mei et præmissis omnibus nominibus, ab ipsis dominis assertis præsidentibus et a quolibet eorum conjunctim et divisim, ac ab eorum actis, gestis, ordinatis et in eorum assertis literis contentis prætensis dissolutionibus hujus concilii, ac comminationibus, intimationibus, pronuntiationibus, declarationibus, sententiis, excommunicationibus, servationibus et inhabilitationibus, licentiationibus et mandatis seu præceptis omnibus et singulis, dissolutionem præsentis concilii indicantibus, aut quomodolibet hoc sacrum concilium et reformationem possibilem universalis ecclesiæ tam in capite quam in membris faciendam turbantibus seu impedientibus, præteritis, præsentibus et futuris, factis vel fiendis, publice vel occulte, in hac civitate Senensi vel alibicunque, seu attentatis vel attentandis, ac annexis et dependentibus ab eisdem, ad hoc sacrum generale et indissolutum Senense vel aliud Basiliense nominatum proxime subsecuturum concilium, ac ad sanctissimum dominum nostrum papam Martinum quintum seu ejus successorem canonicum et legitimum, ad cautelam, et si et in quantum opus sit ad summum pontificem appellari, et aliter non, vel ad quod seu quem ipsorum huic sacro concilio seu ejus suppositis et huic meæ appellationi adhærentibus et adhærere volentibus videbitur posse melius, præsentem appellationem ac omnia connexa et depen- dentia ab eodem prosequi, provoco et appello, apostolos pro primo, secundo et tertio, instanter, instantius et instantissime petens et postulans, si qui sint, qui eos mihi dare possint oretenus vel in scriptis, aut saltim testimoniales; non intendens propterea aliquas protestationes tam per ipsos dominos assertos, quam per alios inclytarum nationum præsentis concilii præsidentes aut supposita, de concilio præsenti non dissolvendo et ad reformationem ecclesiæ possibilem procedendo alias factas infringere aut revocare, sed potius ipsis omnibus et singulis, præsertim quoad integritatem præsentis concilii con- servandam, et rejiciendam ipsius dissolutionem, ac reformationem, ut præmittitur, faci- endam, semper inhærere, memet appellantem præfatum, et omnes huic meæ appellationi adhærentes et adhærere volentes præmissos, domini nostri papæ aut successoris sui, ut præemittitur, ad cautelam et si et inquantum opus sit, et aliter non, atque præsentis et futuri proximioris concilii præmissorum, aut illius, coram quo et per quod seu per quem visum fuerit mihi aut hujus sacri concilii suppositis et adhærentibus ac adhærere volentibus præmissis melius posse consequi debitum justitiæ complementum, jurisdictioni, tuitioni et defensioni subjicientes. Salvis semper et illæsis remanentibus libertatibus, jurisdic- tionibus, superioritate ac potestate et auctoritate præsentis et proxime futuri conciliorum, contentis et descriptis in decretis et constitutionibus sacri concilii Constantiensis, ita et taliter, quod præsens concilium hic vel alibi continuari possit, quod minime dissolutum, et ad congregationes nationaliter et in reformatoriis, necnon ad reformationes sanctæ matris universalis ecclesiæ tam in capite quam in membris, et alias constitutiones, decre- tationes et ordinationes quascunque, faciendas pro bono statu ecclesiæ, exstirpatione hæresum, correctione errantium in fide cum indulgentia et poenitentia salutari ac poenis et censuris ecclesiasticis, diremtione et sopimento litium, et augmento et conservatione fidei orthodoxæ, in ipso sacro concilio Senensi, non dissoluto vel alio translato seu celebrando, procedi, et quæcumque alia fieri possint, quæ ipsi sacro concilio melius, 8 °
Strana 60
60 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. honestius et sanctius videbuntur expedire ; neque contra ipsos, concilium et me, vel aliquos seu aliquem ejusdem concilii suppositos vel suppositum aut adhærentes et adhærere volentes prædictos possit vel debeat per quoscunque, quavis auctoritate, etiamsi papali præfulgeat, aliqualiter procedi seu aliquid innovari, prædictis prætensis edictis seu comminationibus, præ- ceptis vel mandatis aut aliis processibus factis vel fiendis publice vel occulte in contrarium facientibus non obstantibus quibuscunque, ac salvis et protestatis omnibus et quibuscunque aliis juribus, allegationibus, exceptionibus atque rationibus et libertatibus ac facultatibus, iterum in scriptis pinguioribus vel oretenus provocandi et appellandi ac procedendi, totiens quotiens fuerit opus, etiam addendi, corrigendi, protestandi, et præsentem appellationem et alias, quæecunque fuerint, prout intendo, intimandi, et alia quæecunque faciendi, prout melius et utilius videbitur expedire; protestatusque, meo et quibus supra nominibus, de damnis, dis- pendiis et injuriis, præteritis, præsentibus et futuris, præfati sacri concilii et sanctæ matris ecclesiæ, ac mei et adhærentium et adhærere volentium præmissorum, contra et adversus præ- fatos dominos assertos præsidentes domini nostri papæ, et quoscunque complices, sectatores et sequaces seu fautores in hujus sacri concilii et omnium in fidei nostræe orthodoxæ agendorum turbationem impedimentumque intendentes, machinantes vel facientes quoquo modo." Qua siquidem appellatione, sic ut præmittitur, interposita, venerabilis et religiosus vir, dominus Guillermus de Monte, prior prioratus Paterniaci, dicti Cluniacensis ordinis. Lausanensis dioecesis, ibidem præsens, eidem appellationi ac omnibus et singulis supra- dictis adhæsit, et nihilominus modo et forma, quibus supra, ac aliis melioribus modo, via, jure, causa et forma, quibus melius de jure potuit et debuit, etiam provocavit et appellavit, apostolosque petiit ac instanter instantius requisivit, prout supra in appellatione dicti domini abbatis de Pasleto continetur. De et super quibus omnibus et singulis supra- dictis dominus abbas de Pasleto et Guillermus prior prioratus Paterniaci præfati petierunt, et quilibet eorum petiit, sibi et adhærentibus et adhærere volentibus et qui adhærebunt in futurum fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta, tot quot necessaria fuerint seu etiam opportuna, per me notarium publicum infrascriptum. Acta fuerunt hæc Senis, in ecclesia cathedrali Senensi, sub anno, indictione, die, mense et pontificatu, quibus supra; præsentibus ibidem reverendis in Christo patribus et dominis, dominis dei gratia Antonio Sephaludensis et Marco Servensis ecclesiarum episcopis, ac venerabilibus patre et religiosis viris, dominis Alexandro abbate monasterii Virgiliaci, ordinis sancti Benedicti Aeduensis dioecesis, et Johanne de Ragusio, sacræ theologiæ professore, ordinis fratrum Prædicatorum et universitatis Parisiensis ambasiatore, et pluribus aliis in multitudine copiosa congregatis testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Dominus Abbas. Datum ut supra. Et ego Johannes Riberelli, Pictaviensis dioecesis, publicus apostolica auctoritate notarius, dictis appellationi et adhærenti, omnibusque aliis et singulis supradictis, dum sic, ut præmittitur, per præfatos dominos abbatem et priorem et eorum quemlibet agerentur, dicerentur et fierent, una cum prænominatis testibus præsens fui, eaque sic fieri vidi et audivi, ac in notam sumsi, ex qua hoc præsens publicum instrumentum manu aliena, me aliis occu- pato negotiis, fideliter scriptum extraxi, confeci et publicavi, ac in hanc publicam formam redegi, signoque meo solito signavi, et manu propria subscripsi, in fidem et testimonium præmissorum requisitus et rogatus.
60 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. honestius et sanctius videbuntur expedire ; neque contra ipsos, concilium et me, vel aliquos seu aliquem ejusdem concilii suppositos vel suppositum aut adhærentes et adhærere volentes prædictos possit vel debeat per quoscunque, quavis auctoritate, etiamsi papali præfulgeat, aliqualiter procedi seu aliquid innovari, prædictis prætensis edictis seu comminationibus, præ- ceptis vel mandatis aut aliis processibus factis vel fiendis publice vel occulte in contrarium facientibus non obstantibus quibuscunque, ac salvis et protestatis omnibus et quibuscunque aliis juribus, allegationibus, exceptionibus atque rationibus et libertatibus ac facultatibus, iterum in scriptis pinguioribus vel oretenus provocandi et appellandi ac procedendi, totiens quotiens fuerit opus, etiam addendi, corrigendi, protestandi, et præsentem appellationem et alias, quæecunque fuerint, prout intendo, intimandi, et alia quæecunque faciendi, prout melius et utilius videbitur expedire; protestatusque, meo et quibus supra nominibus, de damnis, dis- pendiis et injuriis, præteritis, præsentibus et futuris, præfati sacri concilii et sanctæ matris ecclesiæ, ac mei et adhærentium et adhærere volentium præmissorum, contra et adversus præ- fatos dominos assertos præsidentes domini nostri papæ, et quoscunque complices, sectatores et sequaces seu fautores in hujus sacri concilii et omnium in fidei nostræe orthodoxæ agendorum turbationem impedimentumque intendentes, machinantes vel facientes quoquo modo." Qua siquidem appellatione, sic ut præmittitur, interposita, venerabilis et religiosus vir, dominus Guillermus de Monte, prior prioratus Paterniaci, dicti Cluniacensis ordinis. Lausanensis dioecesis, ibidem præsens, eidem appellationi ac omnibus et singulis supra- dictis adhæsit, et nihilominus modo et forma, quibus supra, ac aliis melioribus modo, via, jure, causa et forma, quibus melius de jure potuit et debuit, etiam provocavit et appellavit, apostolosque petiit ac instanter instantius requisivit, prout supra in appellatione dicti domini abbatis de Pasleto continetur. De et super quibus omnibus et singulis supra- dictis dominus abbas de Pasleto et Guillermus prior prioratus Paterniaci præfati petierunt, et quilibet eorum petiit, sibi et adhærentibus et adhærere volentibus et qui adhærebunt in futurum fieri publicum et publica instrumentum et instrumenta, tot quot necessaria fuerint seu etiam opportuna, per me notarium publicum infrascriptum. Acta fuerunt hæc Senis, in ecclesia cathedrali Senensi, sub anno, indictione, die, mense et pontificatu, quibus supra; præsentibus ibidem reverendis in Christo patribus et dominis, dominis dei gratia Antonio Sephaludensis et Marco Servensis ecclesiarum episcopis, ac venerabilibus patre et religiosis viris, dominis Alexandro abbate monasterii Virgiliaci, ordinis sancti Benedicti Aeduensis dioecesis, et Johanne de Ragusio, sacræ theologiæ professore, ordinis fratrum Prædicatorum et universitatis Parisiensis ambasiatore, et pluribus aliis in multitudine copiosa congregatis testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis. Dominus Abbas. Datum ut supra. Et ego Johannes Riberelli, Pictaviensis dioecesis, publicus apostolica auctoritate notarius, dictis appellationi et adhærenti, omnibusque aliis et singulis supradictis, dum sic, ut præmittitur, per præfatos dominos abbatem et priorem et eorum quemlibet agerentur, dicerentur et fierent, una cum prænominatis testibus præsens fui, eaque sic fieri vidi et audivi, ac in notam sumsi, ex qua hoc præsens publicum instrumentum manu aliena, me aliis occu- pato negotiis, fideliter scriptum extraxi, confeci et publicavi, ac in hanc publicam formam redegi, signoque meo solito signavi, et manu propria subscripsi, in fidem et testimonium præmissorum requisitus et rogatus.
Strana 61
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 61 Prædicta igitur die octava Martii de mane, convenientibus nationibus in ecclesia cathedrali, multæ habitæ fuerunt deliberationes inter prælatos et supposita concilii: et tandem, propter vitandum ecclesiæ scandalum et auctoritatis ac propriarum personarum periculum, propter propinquam temporalem papæ potentiam, deliberarunt res ecclesiæ deo committere, et unusquisque ad propria remeare. Et sic ac talis fuit finis Papiensis et Senensis concilii, procurante prædicto papa Martino et suis prædictis quatuor præsidentibus; quorum tres die dictæ dissolutionis infra annum formidabili et terribili morte obierunt, in manifestam tanti sceleris divinam ultionem; plures etiam ex ipsorum coadjutoribus simili morte in brevi temporis spatio post dictam dissolutionem mortui sunt, quorum animæ per dei misericordiam in pace requiescant, amen. Tempore vero prædicti Senensis concilii omnibus diebus dominicis et festivis erat missa solemnis, et sermo ad clerum et ordo pontificum celebrantium, et etiam doctorum, qui sermones faciebant, erat secundum ordinem nationum. Contigit itaque, quod magister Johannes de Ragusio, ambasiator universitatis Parisiensis, pro rata nationis Gallicanæ faceret sermonem, qui incipit: "Reformabit corpus humilitatis nostræ" etc. — in quo sermone multum locutus est de necessitate et utilitate sacrorum conciliorum generalium, et exacerbatus est eos, qui ea deprimunt et impediunt celebrationem eorundem. De quo sermone præsidentes et alii adversarii multum fuerunt turbati; et cum multas contra eum occasiones quærerent, ut eum vel terrerent, vel a concilio pellerent, non invenientes, tandem sibi objecerunt, quod ipse non esset ambasiator universitatis Parisiensis ad con- cilium, et voluerunt examinare, quo jure ipse locum universitatis Parisiensis in concilio obtineret. Non enim pro tunc erat in concilio nomine universitatis nisi ipse solus; a principio enim duo fuerunt, sed jam alter recesserat, et alii nondum venerant. Ipse vero præter literas credentiales, quas ad papam Martinum ab universitate detulerat, quarum tenor superius est insertus, et incipiunt : „Rerum arduitas, beatissime pater!" — in quibus expresse fatetur universitas, quod inter ceteros ad concilium venturos et ad Sanctitatem Suam ipse idem magister Johannes fuerat annumeratus, licet certis de causis ad Sanctitatem Suam præmitteretur, produxit instrumentum publicum, cujus tenor sequitur et est talis: „In nomine domini, amen. Tenore præsentis publici instrumenti cunctis pateat et sit manifestum, quod anno ejusdem domini millesimo quadringentesimo vicesimo secundo, indictione decima quinta, mensis vero Maji decima tertia, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini nostri, domini Martini divina providentia papæe quinti anno quinto, in congregatione generali almæe matris universitatis studii Parisiensis apud sanctum Maturinum eadem die solemniter celebrata, astantibus quamplurimis sacræ theologiæ et decretorum doctoribus, in medicina et artibus magistris, Franciæ, Picardiæ, Normanniæ et Anglicanæ nationum procuratoribus seu eorundem locatenentibus, meque notario publico et testibus præsentibus infrascriptis, venerandæe circumspectionis ac magnæ scientiæe vir, magister Johannes Huberti, magister in artibus et licentiatus in jure canonico, ejusdem almæ universitatis rector et in ipsa congregatione præsidens, eis sic congregatis inter ceteros tractatus tunc in ipsa congregatione agitatos dixit et seriose exposuit, quod bonum vide- batur et expediens , imo necessarium, ex parte dictæ universitatis, pro honore ejusdem, aliquem notabilem virum præmittere legatum seu ambasiatorem ad dominum nostrum 26. 1422. 13. Mai.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 61 Prædicta igitur die octava Martii de mane, convenientibus nationibus in ecclesia cathedrali, multæ habitæ fuerunt deliberationes inter prælatos et supposita concilii: et tandem, propter vitandum ecclesiæ scandalum et auctoritatis ac propriarum personarum periculum, propter propinquam temporalem papæ potentiam, deliberarunt res ecclesiæ deo committere, et unusquisque ad propria remeare. Et sic ac talis fuit finis Papiensis et Senensis concilii, procurante prædicto papa Martino et suis prædictis quatuor præsidentibus; quorum tres die dictæ dissolutionis infra annum formidabili et terribili morte obierunt, in manifestam tanti sceleris divinam ultionem; plures etiam ex ipsorum coadjutoribus simili morte in brevi temporis spatio post dictam dissolutionem mortui sunt, quorum animæ per dei misericordiam in pace requiescant, amen. Tempore vero prædicti Senensis concilii omnibus diebus dominicis et festivis erat missa solemnis, et sermo ad clerum et ordo pontificum celebrantium, et etiam doctorum, qui sermones faciebant, erat secundum ordinem nationum. Contigit itaque, quod magister Johannes de Ragusio, ambasiator universitatis Parisiensis, pro rata nationis Gallicanæ faceret sermonem, qui incipit: "Reformabit corpus humilitatis nostræ" etc. — in quo sermone multum locutus est de necessitate et utilitate sacrorum conciliorum generalium, et exacerbatus est eos, qui ea deprimunt et impediunt celebrationem eorundem. De quo sermone præsidentes et alii adversarii multum fuerunt turbati; et cum multas contra eum occasiones quærerent, ut eum vel terrerent, vel a concilio pellerent, non invenientes, tandem sibi objecerunt, quod ipse non esset ambasiator universitatis Parisiensis ad con- cilium, et voluerunt examinare, quo jure ipse locum universitatis Parisiensis in concilio obtineret. Non enim pro tunc erat in concilio nomine universitatis nisi ipse solus; a principio enim duo fuerunt, sed jam alter recesserat, et alii nondum venerant. Ipse vero præter literas credentiales, quas ad papam Martinum ab universitate detulerat, quarum tenor superius est insertus, et incipiunt : „Rerum arduitas, beatissime pater!" — in quibus expresse fatetur universitas, quod inter ceteros ad concilium venturos et ad Sanctitatem Suam ipse idem magister Johannes fuerat annumeratus, licet certis de causis ad Sanctitatem Suam præmitteretur, produxit instrumentum publicum, cujus tenor sequitur et est talis: „In nomine domini, amen. Tenore præsentis publici instrumenti cunctis pateat et sit manifestum, quod anno ejusdem domini millesimo quadringentesimo vicesimo secundo, indictione decima quinta, mensis vero Maji decima tertia, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini nostri, domini Martini divina providentia papæe quinti anno quinto, in congregatione generali almæe matris universitatis studii Parisiensis apud sanctum Maturinum eadem die solemniter celebrata, astantibus quamplurimis sacræ theologiæ et decretorum doctoribus, in medicina et artibus magistris, Franciæ, Picardiæ, Normanniæ et Anglicanæ nationum procuratoribus seu eorundem locatenentibus, meque notario publico et testibus præsentibus infrascriptis, venerandæe circumspectionis ac magnæ scientiæe vir, magister Johannes Huberti, magister in artibus et licentiatus in jure canonico, ejusdem almæ universitatis rector et in ipsa congregatione præsidens, eis sic congregatis inter ceteros tractatus tunc in ipsa congregatione agitatos dixit et seriose exposuit, quod bonum vide- batur et expediens , imo necessarium, ex parte dictæ universitatis, pro honore ejusdem, aliquem notabilem virum præmittere legatum seu ambasiatorem ad dominum nostrum 26. 1422. 13. Mai.
Strana 62
62 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. summum pontificem, qui deferret certas epistolas ac literas, exprimeretque intentionem dictæ universitatis super generali concilio universalis ecclesiæ proxime celebrando, quem- admodum dominus noster rex jam de notabilibus ambasiatoribus disposuerat. Et ad hæc facienda idem dominus rector nominavit venerandæ circumspectionis et magnæ scientiæ virum, magistrum Johannem Stoici, sacræ theologiæ professorem ordinis fratrum Præ- dicatorum, alterum legatorum seu ambasiatorum antea electorum per dictam universitatem ad dictum concilium generale destinatum; addens, se a dicto magistro Johanne sensisse, quod contemplatione dictæ universitatis libenter assumeret dictam legationem, dummodo portio seu quota pecuniarum, recipienda per collegatos suos, et locus ejus in dicta ambasiata sibi reservarentur. Quibus sic expositis, et nonnullis in dicta congregatione peractis, præfati domini doctores et magistri ad loca, ubi in arduissimis causis et negotiis deliberandis congregari consueverunt, se retraxerunt, singulis in suis facultatibus et nationibus sessionem solitam faciendo. Post quarum quidem facultatum et nationum maturam et diuturnam super præemissis deliberationem, et deliberatorum resumtionem, præefata mater universitas concorditer elegit, nominavit et ordinavit dictum magistrum Johannem Stoici legatum seu ambasiatorem suum ad præmissa omnia et singula pro et nomine ejusdem facienda. Reservavit etiam eidem ex integro portionem seu quotam pecuniarum, sibi et dictis collegatoribus suis distribuendam, et locum in dicta ambassiata. De et super quibus præmissis omnibus et singulis sæpedictus magister Johannes Stoici petiit sibi fieri per me notarium publicum infrascriptum publicum instrumentum seu publica instrumenta, unum vel plura, eandem formam et tenorem continens. Data fuerunt hæc, ubi supra, sub anno, indictione, die, mense et pontificatu prædictis; præsentibus venerabilibus et circumspectis viris, dominis et magistris Johanne de Trecis, in theologia, Liuino Veveline, in decretis doctoribus, Guillermo Dionisii in medicina magistro, Johanne Lamelin et Guillermo de Camera in artibus magistris, cum multorum aliorum doctorum et magistrorum utriusque facultatis multitudine copiosa, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis, et me, Michaele Heberti, clerico Rotomagensis dioecesis, magistro in artibus, publico apostolica et imperiali auctoritatibus ac almæ universitatis præfatæe notario et scriba, qui dictæ ambassiatoris electioni, nominationi et ordinationi, ceterisque præmissis omnibus et singulis, dum sic ut præscribuntur agerentur, dicerentur et fierent, unacum prænominatis testibus præsens interfui, eaque sic fieri vidi et audivi, ac in notam recepi. Ideo huic præsenti publico instrumento manu mea propria scripto signum meum solitum hic me subscribendo apposui, in fidem et testimonium omnium et singulorum præmissorum requisitus et rogatus. Adduxit etiam plures de inclyta natione Gallicana prælatos, qui de sua ambasiata sibi testimonium perhiberent. Cum igitur nullam possent contra eundem justam et rationa- bilem occasionem invenire, qua eum a concilio pellerent, scripserunt summo pontifici contra eum valde acriter, ita ut ipse summus pontifex pluribus prælatis Senis existentibus, qui eundem magistrum magno favore et affectione prosequebantur, mandaverit, quatenus ab ejusdem magistri conversatione et familiaritate desisterent; quod et fecerunt quidem, licet cum magna displicentia. Et cum nec sic possent contra eundem prævalere, nec ipsum ad ipsorum voluntatem deflectere, ipso semper erga concilium eodem perseverante, nec aliter se vindicare de sermone prædicto, quem fecerat, exposuerunt in ordine nationis
62 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. summum pontificem, qui deferret certas epistolas ac literas, exprimeretque intentionem dictæ universitatis super generali concilio universalis ecclesiæ proxime celebrando, quem- admodum dominus noster rex jam de notabilibus ambasiatoribus disposuerat. Et ad hæc facienda idem dominus rector nominavit venerandæ circumspectionis et magnæ scientiæ virum, magistrum Johannem Stoici, sacræ theologiæ professorem ordinis fratrum Præ- dicatorum, alterum legatorum seu ambasiatorum antea electorum per dictam universitatem ad dictum concilium generale destinatum; addens, se a dicto magistro Johanne sensisse, quod contemplatione dictæ universitatis libenter assumeret dictam legationem, dummodo portio seu quota pecuniarum, recipienda per collegatos suos, et locus ejus in dicta ambasiata sibi reservarentur. Quibus sic expositis, et nonnullis in dicta congregatione peractis, præfati domini doctores et magistri ad loca, ubi in arduissimis causis et negotiis deliberandis congregari consueverunt, se retraxerunt, singulis in suis facultatibus et nationibus sessionem solitam faciendo. Post quarum quidem facultatum et nationum maturam et diuturnam super præemissis deliberationem, et deliberatorum resumtionem, præefata mater universitas concorditer elegit, nominavit et ordinavit dictum magistrum Johannem Stoici legatum seu ambasiatorem suum ad præmissa omnia et singula pro et nomine ejusdem facienda. Reservavit etiam eidem ex integro portionem seu quotam pecuniarum, sibi et dictis collegatoribus suis distribuendam, et locum in dicta ambassiata. De et super quibus præmissis omnibus et singulis sæpedictus magister Johannes Stoici petiit sibi fieri per me notarium publicum infrascriptum publicum instrumentum seu publica instrumenta, unum vel plura, eandem formam et tenorem continens. Data fuerunt hæc, ubi supra, sub anno, indictione, die, mense et pontificatu prædictis; præsentibus venerabilibus et circumspectis viris, dominis et magistris Johanne de Trecis, in theologia, Liuino Veveline, in decretis doctoribus, Guillermo Dionisii in medicina magistro, Johanne Lamelin et Guillermo de Camera in artibus magistris, cum multorum aliorum doctorum et magistrorum utriusque facultatis multitudine copiosa, testibus ad præmissa vocatis specialiter et rogatis, et me, Michaele Heberti, clerico Rotomagensis dioecesis, magistro in artibus, publico apostolica et imperiali auctoritatibus ac almæ universitatis præfatæe notario et scriba, qui dictæ ambassiatoris electioni, nominationi et ordinationi, ceterisque præmissis omnibus et singulis, dum sic ut præscribuntur agerentur, dicerentur et fierent, unacum prænominatis testibus præsens interfui, eaque sic fieri vidi et audivi, ac in notam recepi. Ideo huic præsenti publico instrumento manu mea propria scripto signum meum solitum hic me subscribendo apposui, in fidem et testimonium omnium et singulorum præmissorum requisitus et rogatus. Adduxit etiam plures de inclyta natione Gallicana prælatos, qui de sua ambasiata sibi testimonium perhiberent. Cum igitur nullam possent contra eundem justam et rationa- bilem occasionem invenire, qua eum a concilio pellerent, scripserunt summo pontifici contra eum valde acriter, ita ut ipse summus pontifex pluribus prælatis Senis existentibus, qui eundem magistrum magno favore et affectione prosequebantur, mandaverit, quatenus ab ejusdem magistri conversatione et familiaritate desisterent; quod et fecerunt quidem, licet cum magna displicentia. Et cum nec sic possent contra eundem prævalere, nec ipsum ad ipsorum voluntatem deflectere, ipso semper erga concilium eodem perseverante, nec aliter se vindicare de sermone prædicto, quem fecerat, exposuerunt in ordine nationis
Strana 63
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 63 Italicæ magistrum Hieronymum de Florentia, ordinis Prædicatorum, ad faciendum ser- monem, ut oppositum astrueretur his, quæ a prædicto magistro Johanne prædicata fuerant. In festo igitur Epiphaniæ præfatus magister Hieronymus sermonem fecit, in quo tales septem propositiones asseruit in sententia: Prima: In aures turbæ laicorum lacessere et deturpare clericorum (esto, quod insanorum), famam semper impium et inutile judicavi. Secunda: Pro reformatione ecclesiæ concilio generali minime videtur opus esse. Tertia: Frequentia seu sedula concilia generalia exitiale tandem ecclesiæ Romanæ portarent *) excidium, directe vel indirecte. Quarta: In Christi nomine adunari nusquam valent peccatores et impii. Quinta: Magi invenerunt puerum Jesum pannis sordidissimis involutum, et in stabulo sordidiori. Sexta: Oculi enim eorum contemtibilem puerum aspicere non valebant, quia spiritus in corde ipsorum eum terribilem demonstrabat. Septima: Ergo non pueritiæ detulerunt honorem, nihil intelligenti, sed divinitati ejus, omnia cognoscenti. Prædictas assertiones præefatus magister Hieronymus præedicavit Senis in concilio, ut dictum est, in festo Epiphaniæ, anno domini millesimo quadringentesimo XXIV°. Cum igitur ex dicto sermone et assertionibus prædictis multi fuissent scandalizati, eodem die post prandium plures prælati et doctores diversarum nationum ad ecclesiam majorem convenerunt ad deliberandum, quid esset agendum cum dicto sermocinante. Et protunc fuit deliberatum, ut ex parte nationum peteretur adstatim vera copia sermonis; quod et factum est. Ipse vero dare copiam distulit usque ad crastinum; quo adveniente, licet invitus, dedit copiam. Cui sermoni talem inscripsit titulum: „Incipit sermo magistri Hieronymi de Florentia, ordinis Prædicatorum, de quo si quis gravatur, appellet aut sua male merita corrigat vel ignorantiam." De quo titulo patres nationum fuerunt multo gravius exacerbati, quam ante fuerant, percipientes ex eo ipsius stultam præsumtionem et audaciam. Habita igitur copia, et examinata per magistros et doctores, et facta rela- tione in nationibus, deliberatum fuit, ut persona dicti magistri arrestaretur, quousque de dictis assertionibus sacro concilio plene satisfaceret secundum juris dispositionem. Et ita fuit arrestatus ; et pro ipso fidejussit magister Leonardus, generalis Prædicatorum, unus ex præsidentibus, promittens pro eo, quod nullo modo recederet aut se absentaret, sed omni hora esset paratus ad comparendum coram sacro concilio vel ejus deputatis ad respondendum usque ad plenam satisfactionem. Quum autem prædictæ assertiones per plures dies fuissent cum diligenti discussione per magistros et doctores plurimos examinatæ et qualificatæ, et deliberatum esset, ut audiretur et postmodum revocaret: propter multos defensores, quos habebat, tempus protrahebatur, quousque tandem absque quacunque satisfactione aut revocatione auffugit cum dictis præsidentibus, prout immediate ante dictum est in copia appellationis. Sermo autem ipsius et qualificationes prædictarum assertionum ponentur in libello sermonum, quos pro negotiis conciliorum prædictus magister Johannes de Ragusio diversis locis et temporibus fecit. Fuerunt etiam et aliqui *) Ms. pertinerent.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 63 Italicæ magistrum Hieronymum de Florentia, ordinis Prædicatorum, ad faciendum ser- monem, ut oppositum astrueretur his, quæ a prædicto magistro Johanne prædicata fuerant. In festo igitur Epiphaniæ præfatus magister Hieronymus sermonem fecit, in quo tales septem propositiones asseruit in sententia: Prima: In aures turbæ laicorum lacessere et deturpare clericorum (esto, quod insanorum), famam semper impium et inutile judicavi. Secunda: Pro reformatione ecclesiæ concilio generali minime videtur opus esse. Tertia: Frequentia seu sedula concilia generalia exitiale tandem ecclesiæ Romanæ portarent *) excidium, directe vel indirecte. Quarta: In Christi nomine adunari nusquam valent peccatores et impii. Quinta: Magi invenerunt puerum Jesum pannis sordidissimis involutum, et in stabulo sordidiori. Sexta: Oculi enim eorum contemtibilem puerum aspicere non valebant, quia spiritus in corde ipsorum eum terribilem demonstrabat. Septima: Ergo non pueritiæ detulerunt honorem, nihil intelligenti, sed divinitati ejus, omnia cognoscenti. Prædictas assertiones præefatus magister Hieronymus præedicavit Senis in concilio, ut dictum est, in festo Epiphaniæ, anno domini millesimo quadringentesimo XXIV°. Cum igitur ex dicto sermone et assertionibus prædictis multi fuissent scandalizati, eodem die post prandium plures prælati et doctores diversarum nationum ad ecclesiam majorem convenerunt ad deliberandum, quid esset agendum cum dicto sermocinante. Et protunc fuit deliberatum, ut ex parte nationum peteretur adstatim vera copia sermonis; quod et factum est. Ipse vero dare copiam distulit usque ad crastinum; quo adveniente, licet invitus, dedit copiam. Cui sermoni talem inscripsit titulum: „Incipit sermo magistri Hieronymi de Florentia, ordinis Prædicatorum, de quo si quis gravatur, appellet aut sua male merita corrigat vel ignorantiam." De quo titulo patres nationum fuerunt multo gravius exacerbati, quam ante fuerant, percipientes ex eo ipsius stultam præsumtionem et audaciam. Habita igitur copia, et examinata per magistros et doctores, et facta rela- tione in nationibus, deliberatum fuit, ut persona dicti magistri arrestaretur, quousque de dictis assertionibus sacro concilio plene satisfaceret secundum juris dispositionem. Et ita fuit arrestatus ; et pro ipso fidejussit magister Leonardus, generalis Prædicatorum, unus ex præsidentibus, promittens pro eo, quod nullo modo recederet aut se absentaret, sed omni hora esset paratus ad comparendum coram sacro concilio vel ejus deputatis ad respondendum usque ad plenam satisfactionem. Quum autem prædictæ assertiones per plures dies fuissent cum diligenti discussione per magistros et doctores plurimos examinatæ et qualificatæ, et deliberatum esset, ut audiretur et postmodum revocaret: propter multos defensores, quos habebat, tempus protrahebatur, quousque tandem absque quacunque satisfactione aut revocatione auffugit cum dictis præsidentibus, prout immediate ante dictum est in copia appellationis. Sermo autem ipsius et qualificationes prædictarum assertionum ponentur in libello sermonum, quos pro negotiis conciliorum prædictus magister Johannes de Ragusio diversis locis et temporibus fecit. Fuerunt etiam et aliqui *) Ms. pertinerent.
Strana 64
64 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. alii in dicto concilio notati de aliquibus dictis in ipsorum sermonibus, specialiter dominus Ricardus episcopus Linconiensis, qui 23. die Januarii pro rata nationis Angliæ cantans missam et sermonem faciens ad synodum, loquensque de capite ecclesiæ, dixit concilio in hæc verba: „Dico vobis et teneo conclusive, quod vos non estis judices papæ, nisi esset devius a fide et in facto schismatis, et secundum quosdam, si esset de crimine notorio incorrigibilis." Quæ assertio multis displicuit de sacro concilio, tamquam con- traria declarationi ecclesiæ et decreto Constantiensis concilii, et multi intendebant pro- cedere et agere contra ipsum, et de facto processisent, nisi deus sequenti sero eundem episcopum misericorditer visitasset et punivisset, ut notum est. Fuit etiam de post satis in Anglia punitus de archiepiscopatu suo, pro quo obtinendo multa sacro concilio adversa intulit, qui tamen a principio tam Papiæ quam Senis se viriliter et gloriose pro concilio habuerat. Parcat sibi deus, et anima ejus in pace requiescat, amen. Quidam etiam fratrum Carmelitarum, nomine Bertandus, penultima Januarii inter cetera in sermone asseruit, quod Judas foedavit statum Christi ; item quod expedit ad perfectionem cujuslibet status, ut in ipso sint boni et mali. Fuerunt etiam alii, sed non sicut prædicti, notati a malis et ab his, qui volunt corrigi ; qui zelo dei prædicaverant in sermonibus suis in dicta synodo contra vitia cleri, modeste tamen et mansuete, prout in conciliis et synodis fieri consuevit. Inter quos præcipui fuerant: magister Petrus de Anglia, satis notus in hoc sacro Basiliensi concilio, licet non ita hic suum favorem ostenderit; magister Hieronymus de Praga, Camaldulensis ordinis, etiam hic bene notus ; quidam minister Turoniæ de ordine Minorum, et frater Guillermus Joselmi, hic etiam notissimus, qui in dominica de nuptiis sermonem faciens ad sanctam synodum, sex status ecclesiasticorum comparavit sex hydriis plenis aquæ; dixit etiam idem in eodem sermone, quod sicut beata gloriosa mater dei virgo Maria, quæ figuram gerit ecclesiæ duos sponsos habuit, unum principalem, alterum mini- sterialem, unum sibi dominantem, imperantem atque præcipientem, alterum sibi servientem, cui imperabat et præcipiebat, unum a quo docebatur et instruebatur, alterum quem docebat et instruebat, videlicet spiritum sanctum et Joseph: sic et ecclesia sancta dei, quæ per Mariam significatur, duplicem sponsum habet, scilicet spiritum sanctum, qui eam regit et gubernat et eidem dominatur, eam docens omnem veritatem, et papam, qui est minister ecclesiæ, cui tamquam Joseph Mariæe subjicitur et ei servit et ministrat, et ab eadem dirigitur et gubernatur et regulatur, et in omnibus his, quæ fidei sunt et necessaria ad salutem, instruitur et edocetur. Quæ audientes scribæ et Pharisæi, vehementer scanda- lizati sunt, et ultra quam exprimi potest turbati, ita ut plerosque ex audientibus viderim stridere dentibus suis in eum. Peractis autem divinis mysteriis, præsidentes convocantes quosdam, consilium iniverunt, quomodo dictum fratrem Guillelmum caperent et in carce- rarent, dicentes quod multas hæreses et multum scandalose sermocinasset. Fuit autem mandatum dicto fratri Guillelmo, ut copiam sermonis sui nulli daret ex parte nationis, nisi prævie dictus sermo per nationem visitaretur; quod et factum est. In quo nihil erronei, nihil contra fidem inventum est, nisi quia duriter et aliquantulum excessive, zelo dei accensus, in vitia manifesta et notoria ecclesiasticorum exacerbatus fuerat. Data fuit postmodum copia omnibus habere volentibus. Præsidentes vero nec sic contenti, omnino querebant eundem incarcerare, et requisierunt brachium seculare, videlicet gubernatores civitatis. Ipsi vero responderunt, quod dederant securitatem sacro concilio et omnibus
64 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. alii in dicto concilio notati de aliquibus dictis in ipsorum sermonibus, specialiter dominus Ricardus episcopus Linconiensis, qui 23. die Januarii pro rata nationis Angliæ cantans missam et sermonem faciens ad synodum, loquensque de capite ecclesiæ, dixit concilio in hæc verba: „Dico vobis et teneo conclusive, quod vos non estis judices papæ, nisi esset devius a fide et in facto schismatis, et secundum quosdam, si esset de crimine notorio incorrigibilis." Quæ assertio multis displicuit de sacro concilio, tamquam con- traria declarationi ecclesiæ et decreto Constantiensis concilii, et multi intendebant pro- cedere et agere contra ipsum, et de facto processisent, nisi deus sequenti sero eundem episcopum misericorditer visitasset et punivisset, ut notum est. Fuit etiam de post satis in Anglia punitus de archiepiscopatu suo, pro quo obtinendo multa sacro concilio adversa intulit, qui tamen a principio tam Papiæ quam Senis se viriliter et gloriose pro concilio habuerat. Parcat sibi deus, et anima ejus in pace requiescat, amen. Quidam etiam fratrum Carmelitarum, nomine Bertandus, penultima Januarii inter cetera in sermone asseruit, quod Judas foedavit statum Christi ; item quod expedit ad perfectionem cujuslibet status, ut in ipso sint boni et mali. Fuerunt etiam alii, sed non sicut prædicti, notati a malis et ab his, qui volunt corrigi ; qui zelo dei prædicaverant in sermonibus suis in dicta synodo contra vitia cleri, modeste tamen et mansuete, prout in conciliis et synodis fieri consuevit. Inter quos præcipui fuerant: magister Petrus de Anglia, satis notus in hoc sacro Basiliensi concilio, licet non ita hic suum favorem ostenderit; magister Hieronymus de Praga, Camaldulensis ordinis, etiam hic bene notus ; quidam minister Turoniæ de ordine Minorum, et frater Guillermus Joselmi, hic etiam notissimus, qui in dominica de nuptiis sermonem faciens ad sanctam synodum, sex status ecclesiasticorum comparavit sex hydriis plenis aquæ; dixit etiam idem in eodem sermone, quod sicut beata gloriosa mater dei virgo Maria, quæ figuram gerit ecclesiæ duos sponsos habuit, unum principalem, alterum mini- sterialem, unum sibi dominantem, imperantem atque præcipientem, alterum sibi servientem, cui imperabat et præcipiebat, unum a quo docebatur et instruebatur, alterum quem docebat et instruebat, videlicet spiritum sanctum et Joseph: sic et ecclesia sancta dei, quæ per Mariam significatur, duplicem sponsum habet, scilicet spiritum sanctum, qui eam regit et gubernat et eidem dominatur, eam docens omnem veritatem, et papam, qui est minister ecclesiæ, cui tamquam Joseph Mariæe subjicitur et ei servit et ministrat, et ab eadem dirigitur et gubernatur et regulatur, et in omnibus his, quæ fidei sunt et necessaria ad salutem, instruitur et edocetur. Quæ audientes scribæ et Pharisæi, vehementer scanda- lizati sunt, et ultra quam exprimi potest turbati, ita ut plerosque ex audientibus viderim stridere dentibus suis in eum. Peractis autem divinis mysteriis, præsidentes convocantes quosdam, consilium iniverunt, quomodo dictum fratrem Guillelmum caperent et in carce- rarent, dicentes quod multas hæreses et multum scandalose sermocinasset. Fuit autem mandatum dicto fratri Guillelmo, ut copiam sermonis sui nulli daret ex parte nationis, nisi prævie dictus sermo per nationem visitaretur; quod et factum est. In quo nihil erronei, nihil contra fidem inventum est, nisi quia duriter et aliquantulum excessive, zelo dei accensus, in vitia manifesta et notoria ecclesiasticorum exacerbatus fuerat. Data fuit postmodum copia omnibus habere volentibus. Præsidentes vero nec sic contenti, omnino querebant eundem incarcerare, et requisierunt brachium seculare, videlicet gubernatores civitatis. Ipsi vero responderunt, quod dederant securitatem sacro concilio et omnibus
Strana 65
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 65 suis suppositis, unde nullo modo videbant contraire salvis conductibus, nisi per sacrum concilium requirerentur. Et ex alia parte dixerunt cives fratri Guillermo, quod nullo modo dubitaret, quia nisi concilium eos requireret, nunquam nec contra ipsum nec contra aliquem procederent, imo omnino intendebant defendere quemlibet suppositorum sacri concilii contra quemlibet impetentem, etiam si esset papa præsens. Unde et de post domini præsidentes multum contra cives conquesti sunt, specialiter dominus pro tunc Cretensis, nunc vero episcopus Paduanus, qui et adhuc hic in Basilea non desinit sub- vertere vias domini, quod non præbuerint eis brachium seculare contra prædictum fratrem Guillelmum et abbatem quemdam de Scotia, dictum de Pasileto, qui in dicto concilio locum tenebat ambasiatoris regis Franciæ ; contra quem etiam sæpe procedere attemta- verant, nec modum poterant reperire. Multa alia in dicto concilio Papiensi et Senensi contigerunt, et fortasse ab aliis conscripta : sed hæc sunt, quæ meæ exili memoriæ pro præsenti occurrerunt. Post dictam vero Senensis concilii dissolutionem, non completo biennio, Henricus modernus rex Angliæ solemnem misit ambasiatam ad dictum dominum Martinum pro acceleratione concilii Basiliensis: sed ipse more solito ambasiatores demulciens, eos vacuos quoad intentionem principalem ad dominum eorum remisit. Et valde admirandum, quod cum præfatus dominus rex pro acceleratione dicti concilii Basiliensis ferventissime laboraverit, nunc jam quasi per triennium, eodem stante et congregato concilio, tepuerit, et licet sæpissime per hoc sacrum concilium imploratus fuerit per solemnes ambasiatores et epistolas, nullus tamen adhue suo nomine comparuit, qui se huic sacro concilio incorporaret. Currente igitur septennio, ante finem ejusdem quasi per biennium, magister Johannes de Ragusio venit Romam, missus per generalem sui ordinis ad exercendum procurationis officium pro ordine suo in curia; et coepit celebrationem concilii generalis in Basilea celebrandi apud plurimos reverendissimos dominos cardinales et alios majores prælatos curiæ sollicitare; et etiam publicis sermonibus in palatio apostolico promovere. Cum autem finis jam dicti septennii appropinquaret, nec aliqua cura apud dominum Mar- tinum de celebratione dicti concilii appareret, nec aliqua mentio haberetur: contigit, ut die octava mensis Novembris de mane, qua die debebat creare tres cardinales, sicut et fecit, dominos Julianum de Cæsarinis, Prosperum de Columna, Dominicum de Crapanica et alios, in porta palatii sui apud sanctos apostolos, et in locis principalibus urbis repe- rirentur quæedam conclusiones affixæe quarum tenor sequitur et est talis: „Cum notorium sit toti Christianitati, quod a concilio Constantiensi citra indici- bilis numerus Christianorum a fide exorbitaverit medio Hussitarum, dietimque a corpore militantis ecclesiæ membra succidantur, nec est qui obviet vel succurrat, aut qui conso- letur eam ex omnibus filiis, quos genuit: ideo duo serenissimi principes, Christianitatis dolores maternos excipientes, infrascriptas dirigunt et transmittunt principibus Christiani- tatis conclusiones, ut pariter fidem defendant, visas, directas et approbatas per certos excellentissimos tam sacræe paginæ quam civilis et juris canonici doctores, quas in generali 27.*) 1430. 8. Nov. *) Typis jam vulgatæ in Ed. Martene et U. Durand veterum script. et monum. collectione amplissima, vol. VIII, pag. 48. Scriptores I. 9
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 65 suis suppositis, unde nullo modo videbant contraire salvis conductibus, nisi per sacrum concilium requirerentur. Et ex alia parte dixerunt cives fratri Guillermo, quod nullo modo dubitaret, quia nisi concilium eos requireret, nunquam nec contra ipsum nec contra aliquem procederent, imo omnino intendebant defendere quemlibet suppositorum sacri concilii contra quemlibet impetentem, etiam si esset papa præsens. Unde et de post domini præsidentes multum contra cives conquesti sunt, specialiter dominus pro tunc Cretensis, nunc vero episcopus Paduanus, qui et adhuc hic in Basilea non desinit sub- vertere vias domini, quod non præbuerint eis brachium seculare contra prædictum fratrem Guillelmum et abbatem quemdam de Scotia, dictum de Pasileto, qui in dicto concilio locum tenebat ambasiatoris regis Franciæ ; contra quem etiam sæpe procedere attemta- verant, nec modum poterant reperire. Multa alia in dicto concilio Papiensi et Senensi contigerunt, et fortasse ab aliis conscripta : sed hæc sunt, quæ meæ exili memoriæ pro præsenti occurrerunt. Post dictam vero Senensis concilii dissolutionem, non completo biennio, Henricus modernus rex Angliæ solemnem misit ambasiatam ad dictum dominum Martinum pro acceleratione concilii Basiliensis: sed ipse more solito ambasiatores demulciens, eos vacuos quoad intentionem principalem ad dominum eorum remisit. Et valde admirandum, quod cum præfatus dominus rex pro acceleratione dicti concilii Basiliensis ferventissime laboraverit, nunc jam quasi per triennium, eodem stante et congregato concilio, tepuerit, et licet sæpissime per hoc sacrum concilium imploratus fuerit per solemnes ambasiatores et epistolas, nullus tamen adhue suo nomine comparuit, qui se huic sacro concilio incorporaret. Currente igitur septennio, ante finem ejusdem quasi per biennium, magister Johannes de Ragusio venit Romam, missus per generalem sui ordinis ad exercendum procurationis officium pro ordine suo in curia; et coepit celebrationem concilii generalis in Basilea celebrandi apud plurimos reverendissimos dominos cardinales et alios majores prælatos curiæ sollicitare; et etiam publicis sermonibus in palatio apostolico promovere. Cum autem finis jam dicti septennii appropinquaret, nec aliqua cura apud dominum Mar- tinum de celebratione dicti concilii appareret, nec aliqua mentio haberetur: contigit, ut die octava mensis Novembris de mane, qua die debebat creare tres cardinales, sicut et fecit, dominos Julianum de Cæsarinis, Prosperum de Columna, Dominicum de Crapanica et alios, in porta palatii sui apud sanctos apostolos, et in locis principalibus urbis repe- rirentur quæedam conclusiones affixæe quarum tenor sequitur et est talis: „Cum notorium sit toti Christianitati, quod a concilio Constantiensi citra indici- bilis numerus Christianorum a fide exorbitaverit medio Hussitarum, dietimque a corpore militantis ecclesiæ membra succidantur, nec est qui obviet vel succurrat, aut qui conso- letur eam ex omnibus filiis, quos genuit: ideo duo serenissimi principes, Christianitatis dolores maternos excipientes, infrascriptas dirigunt et transmittunt principibus Christiani- tatis conclusiones, ut pariter fidem defendant, visas, directas et approbatas per certos excellentissimos tam sacræe paginæ quam civilis et juris canonici doctores, quas in generali 27.*) 1430. 8. Nov. *) Typis jam vulgatæ in Ed. Martene et U. Durand veterum script. et monum. collectione amplissima, vol. VIII, pag. 48. Scriptores I. 9
Strana 66
66 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. concilio, celebrando juxta decretum concilii Constantiensis in proximo mense Martio, contra omnem hominem contrarium asserentem professi sunt et spoponderunt defensare. Prima conclusio: Fides catholica adeo est privilegiata, quod est omni homini præferenda; sic quod ob metum, favorem, amorem aut gratiam cujuscunque mortalis, quacunque refulgeat dignitate, non debet obmitti, quod ad exaltationem, salvationem. dilatationem vel tuitionem ipsius noscitur pertinere. Secunda conclusio: Quod nedum ecclesiastici, verum et seculares, maxime principes, quibus datus est gladius ad faciendam vindictam in nationibus, possetenus astricti sunt fidem Christianam defensare; aliter alieni a fide censendi sunt. Tertia conclusio: Sicut hæreses Novatiani, Arii, Sabellii, Macedonii, Nestorii et aliorum hæreticorum per generalia concilia exsufflatæe fuerunt: ita necesse est, pro eradicatione hæresis Hussitarum, concilium de mense proximo Martii inevitabiliter celebrare. Quarta. Cum celebratio concilii generalis sit medium necessarium exstirpandi dictam hæresim, quisque Christianus secundum magis et minus obnoxius est promovere sub poena peccati mortalis celebrationem concilii fiendam dicto tempore. Quinta. Ubi papa vel cardinales desistant promovere, aut velint impedire celebra- tionem concilii generalis in dicto tempore, fautores hæresis sunt censendi. Sexta. Ubi papa in proximo mense Martii concilium generale per se aut alium aut alios ab eo deputatos non incipiat, quod præsentes tune in concilio jure divino sunt obnoxii ei primo obedientiam nomine totius Christianitatis subtrahere, et omnes Christi- colæ tenentur præsentibus in concilio generali parere. Septima. Si appareat papam et cardinales nolle promovere concilium, aut impe- dire, seu nolle venire, cessante infirmitate vel captione: ex potestate attributa concilio ex deo concilium contra non promoventem vel impedientem aut non venientem tenebitur procedere ad illius vel illorum privationem et depositionem summarie et de plano, et ad alias poenas de jure statutas contra fautores hæresis. Dictæ conclusiones hodie, quæ est octava Novembris, cum notario et testibus affiguntur hic duplici fine: primus, ut sint notæ papæ, collegio et omnibus curialibus : secundus finis in concilio explicabitur. Quis autem fuerit prædictarum conclusionum auctor, affixor, aut qui fuerint vel sint illi duo serenissimi principes, de quibus fit mentio in principio dictarum conclusionum. ad notitiam meam nondum venit; nec est aliquis, qui in hoc sacro Basiliensi concilio comparuerit adhue, dictas conclusiones defensurus. Multiplicatis igitur præedictis con- clusionibus in urbe per prælatos, affecti ad celebrationem concilii audacius coeperunt... (sic) sacri concilii promovere, etiam apud dominum Martinum, qui in immensum, nomen concilii abhorrebat. Cui tandem taliter fuit persuasum per nonnullos dominos reveren- dissimos cardinales et alios, specialiter per reverendissimum dominum Placentinum, quod sponte et promte assensit, ut reverendissimus dominus cardinalis sancti Angeli, quem jam legatum contra Hussitas hæreticos in Germania fecerat, vice et nomine suo in concilio Basileæ celebrando præsideret. Placuit autem nonnullis ex prædictis reverendissimis dominis cardinalibus, et specialiter domino pro tunc Senensi, nunc vero Eugenio papæ quarto, ut prænominatus procurator Prædicatorum iret cum præefato reverendissimo domino cardinali sancti Angeli legato in Germania, præcipue propter celebrationem
66 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. concilio, celebrando juxta decretum concilii Constantiensis in proximo mense Martio, contra omnem hominem contrarium asserentem professi sunt et spoponderunt defensare. Prima conclusio: Fides catholica adeo est privilegiata, quod est omni homini præferenda; sic quod ob metum, favorem, amorem aut gratiam cujuscunque mortalis, quacunque refulgeat dignitate, non debet obmitti, quod ad exaltationem, salvationem. dilatationem vel tuitionem ipsius noscitur pertinere. Secunda conclusio: Quod nedum ecclesiastici, verum et seculares, maxime principes, quibus datus est gladius ad faciendam vindictam in nationibus, possetenus astricti sunt fidem Christianam defensare; aliter alieni a fide censendi sunt. Tertia conclusio: Sicut hæreses Novatiani, Arii, Sabellii, Macedonii, Nestorii et aliorum hæreticorum per generalia concilia exsufflatæe fuerunt: ita necesse est, pro eradicatione hæresis Hussitarum, concilium de mense proximo Martii inevitabiliter celebrare. Quarta. Cum celebratio concilii generalis sit medium necessarium exstirpandi dictam hæresim, quisque Christianus secundum magis et minus obnoxius est promovere sub poena peccati mortalis celebrationem concilii fiendam dicto tempore. Quinta. Ubi papa vel cardinales desistant promovere, aut velint impedire celebra- tionem concilii generalis in dicto tempore, fautores hæresis sunt censendi. Sexta. Ubi papa in proximo mense Martii concilium generale per se aut alium aut alios ab eo deputatos non incipiat, quod præsentes tune in concilio jure divino sunt obnoxii ei primo obedientiam nomine totius Christianitatis subtrahere, et omnes Christi- colæ tenentur præsentibus in concilio generali parere. Septima. Si appareat papam et cardinales nolle promovere concilium, aut impe- dire, seu nolle venire, cessante infirmitate vel captione: ex potestate attributa concilio ex deo concilium contra non promoventem vel impedientem aut non venientem tenebitur procedere ad illius vel illorum privationem et depositionem summarie et de plano, et ad alias poenas de jure statutas contra fautores hæresis. Dictæ conclusiones hodie, quæ est octava Novembris, cum notario et testibus affiguntur hic duplici fine: primus, ut sint notæ papæ, collegio et omnibus curialibus : secundus finis in concilio explicabitur. Quis autem fuerit prædictarum conclusionum auctor, affixor, aut qui fuerint vel sint illi duo serenissimi principes, de quibus fit mentio in principio dictarum conclusionum. ad notitiam meam nondum venit; nec est aliquis, qui in hoc sacro Basiliensi concilio comparuerit adhue, dictas conclusiones defensurus. Multiplicatis igitur præedictis con- clusionibus in urbe per prælatos, affecti ad celebrationem concilii audacius coeperunt... (sic) sacri concilii promovere, etiam apud dominum Martinum, qui in immensum, nomen concilii abhorrebat. Cui tandem taliter fuit persuasum per nonnullos dominos reveren- dissimos cardinales et alios, specialiter per reverendissimum dominum Placentinum, quod sponte et promte assensit, ut reverendissimus dominus cardinalis sancti Angeli, quem jam legatum contra Hussitas hæreticos in Germania fecerat, vice et nomine suo in concilio Basileæ celebrando præsideret. Placuit autem nonnullis ex prædictis reverendissimis dominis cardinalibus, et specialiter domino pro tunc Senensi, nunc vero Eugenio papæ quarto, ut prænominatus procurator Prædicatorum iret cum præefato reverendissimo domino cardinali sancti Angeli legato in Germania, præcipue propter celebrationem
Strana 67
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 67 concilii Basiliensis, ad quam præfatus dominus Eugenius toto cordis affectu anhelabat; qua autem affectione et intentione, ipse novit et deus, qui est scrutator cordium. Quia vero recedente præfato domino legato sancti Angeli bullæ præsidentiæ suæ in concilio Basiliensi nondum erant expeditæ, ordinavit prædictus dominus Martinus, ut easdem dominus Concius episcopus Holmucensis. qui ipsum sequi habebat, secum deferret, et ita fecit, easdem domino legato in Norimberga præsentando. Et erant duæ ; tenor vero unius dictarum bullarum in prima sessione hujus sacri concilii de verbo ad verbum ponitur, et incipit: „Martinus etc. Dilecto filio Juliano etc. Dum onus universalis gregis etc." Alterius vero inseritur tenor hic et est talis : „Martinus episcopus etc. Dilecto filio Juliano, sancti Angeli diacono cardinali, sedis apostolicæ legato, salutem ete. Nuper siquidem cupientes generale concilium juxta deliberationem et ordinationem sanctæ synodi Constantiensis ac deputationem loci, generali Senensi approbante concilio, per nos factam, in civitate Basiliensi auctore domino cele- brari, ut illa in eo statuerentur et fierent, quæ cederent ad laudem dei et bonum ecclesiæ sanctæ suæ : te ad civitatem prædictam pro futuro ibidem tenendo et celebrando concilio generali nostrum et apostolicæ sedis legatum de fratrum nostrorum consilio providimus destinandum, tibi inter cetera, nomine et auctoritate nostris ipsi concilio præsidendi, et inibi pro tua sapientia illa proponendi, statuendi, decernendi, quæ ad conservationem et augmentum religionis et fidei Christianæ ac reformationem cleri et status ecclesiastici pertinerent, potestatem plenariam concedentes, prout in aliis nostris literis plenius con- tinetur. Nos igitur intendentes, ut in bene gerendis rebus dicti concilii eo utilius et perfectius proficere valeas, quo ampliori per nos fueris auctoritate munitus, et ne propter aliquem casum, qui solet quandoque pertingere, celebratio et continuatio ejusdem concilii retardaretur, opportune providere volentes, Circumspectioni Tuæ, ubi legitima causa subsistat, ipsum concilium de civitate prædicta ad quamdam aliam civitatem ad hoc liberam, habilem et sufficientem, de qua tibi videbatur, auctoritate nostra transferendi, illudque prorogandi, mutandi et dissolvendi, ipsumque concilium in hujusmodi alia civitate, ad quam id forsan transferri et mutari contigerit, continuandi, tenendi et celebrandi, et ad illud prælatos et alios convocando, eis nomine et auctoritate prædictis præsidendi, et in eo quæcunque decreta eodem approbante concilio ordinandi, faciendi, statuendi et decer- nendi, illaque in publicis sessionibus juxta morem solemniter publicandi et approbandi, et nihilominus ante absolutionem hujusmodi concilii locum pro alio futuro concilio inde ad decennium celebrando juxta deliberationem et ordinem differatur nominandi, deputandi, et assignandi, et alia in præmissis omnibus agendi, disponendi, statuendi, exequendi et concludendi, quæ pro statu honoreque nostro et Romanæe ecclesiæ et tranquillitate et pace reipublicæ Christianæ noveris profutura, plenam et liberam de dictorum fratrum concilio, auctoritate apostolica, tenore præsentium concedimus facultatem; ratum et gratum habituri, quidquid per te super præmissis in eodem concilio propositum, delibe- ratum, statutum et decretum fuerit et conclusum, idque faciemus auctore domino usque ad satisfactionem condignam inviolabiliter observari. Datum Romæ apud sanctos apostolos, Kalendis Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo." Recessit autem prædictus dominus legatus, cardinalis sancti Angeli, ab urbe die 24. Januarii; data autem prædictarum bullarum fuit in Kalendis Februarii. Præfatus 28. 1431. 1. Febr. 92
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 67 concilii Basiliensis, ad quam præfatus dominus Eugenius toto cordis affectu anhelabat; qua autem affectione et intentione, ipse novit et deus, qui est scrutator cordium. Quia vero recedente præfato domino legato sancti Angeli bullæ præsidentiæ suæ in concilio Basiliensi nondum erant expeditæ, ordinavit prædictus dominus Martinus, ut easdem dominus Concius episcopus Holmucensis. qui ipsum sequi habebat, secum deferret, et ita fecit, easdem domino legato in Norimberga præsentando. Et erant duæ ; tenor vero unius dictarum bullarum in prima sessione hujus sacri concilii de verbo ad verbum ponitur, et incipit: „Martinus etc. Dilecto filio Juliano etc. Dum onus universalis gregis etc." Alterius vero inseritur tenor hic et est talis : „Martinus episcopus etc. Dilecto filio Juliano, sancti Angeli diacono cardinali, sedis apostolicæ legato, salutem ete. Nuper siquidem cupientes generale concilium juxta deliberationem et ordinationem sanctæ synodi Constantiensis ac deputationem loci, generali Senensi approbante concilio, per nos factam, in civitate Basiliensi auctore domino cele- brari, ut illa in eo statuerentur et fierent, quæ cederent ad laudem dei et bonum ecclesiæ sanctæ suæ : te ad civitatem prædictam pro futuro ibidem tenendo et celebrando concilio generali nostrum et apostolicæ sedis legatum de fratrum nostrorum consilio providimus destinandum, tibi inter cetera, nomine et auctoritate nostris ipsi concilio præsidendi, et inibi pro tua sapientia illa proponendi, statuendi, decernendi, quæ ad conservationem et augmentum religionis et fidei Christianæ ac reformationem cleri et status ecclesiastici pertinerent, potestatem plenariam concedentes, prout in aliis nostris literis plenius con- tinetur. Nos igitur intendentes, ut in bene gerendis rebus dicti concilii eo utilius et perfectius proficere valeas, quo ampliori per nos fueris auctoritate munitus, et ne propter aliquem casum, qui solet quandoque pertingere, celebratio et continuatio ejusdem concilii retardaretur, opportune providere volentes, Circumspectioni Tuæ, ubi legitima causa subsistat, ipsum concilium de civitate prædicta ad quamdam aliam civitatem ad hoc liberam, habilem et sufficientem, de qua tibi videbatur, auctoritate nostra transferendi, illudque prorogandi, mutandi et dissolvendi, ipsumque concilium in hujusmodi alia civitate, ad quam id forsan transferri et mutari contigerit, continuandi, tenendi et celebrandi, et ad illud prælatos et alios convocando, eis nomine et auctoritate prædictis præsidendi, et in eo quæcunque decreta eodem approbante concilio ordinandi, faciendi, statuendi et decer- nendi, illaque in publicis sessionibus juxta morem solemniter publicandi et approbandi, et nihilominus ante absolutionem hujusmodi concilii locum pro alio futuro concilio inde ad decennium celebrando juxta deliberationem et ordinem differatur nominandi, deputandi, et assignandi, et alia in præmissis omnibus agendi, disponendi, statuendi, exequendi et concludendi, quæ pro statu honoreque nostro et Romanæe ecclesiæ et tranquillitate et pace reipublicæ Christianæ noveris profutura, plenam et liberam de dictorum fratrum concilio, auctoritate apostolica, tenore præsentium concedimus facultatem; ratum et gratum habituri, quidquid per te super præmissis in eodem concilio propositum, delibe- ratum, statutum et decretum fuerit et conclusum, idque faciemus auctore domino usque ad satisfactionem condignam inviolabiliter observari. Datum Romæ apud sanctos apostolos, Kalendis Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo." Recessit autem prædictus dominus legatus, cardinalis sancti Angeli, ab urbe die 24. Januarii; data autem prædictarum bullarum fuit in Kalendis Februarii. Præfatus 28. 1431. 1. Febr. 92
Strana 68
68 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 29. 1431. 4. Mart. dominus Concius recessit ab urbe cum dictis bullis die .. (sic) Februarii; mortuus est dictus dominus Martinus . . (sic) Februarii; venerunt nova Norimbergam de morte ejusdem domino legato die . . (sic) Martii, post venit dictus dominus Concius, et præ- sentavit bullas prædictas domino legato die . . (sic) Martii. Statim de post, scilicet die . . (sic) Aprilis, et fuit in die Paschæ, venerunt nova de electione moderni domini nostri Eugenii quasi hora prandii. Quibus habitis, dominus legatus statim ea domino regi Romanorum nuntiavit, qui statim facto prandio, sibi mutuo in platea Norimbergensi occur- rerunt, scilicet rex Romanorum et dominus legatus, et ambo ad ecclesiam principalem, scilicet sancti Sebaldi properarunt, deo gratiarum actiones referentes; et in signum gaudii et lætitiæ cantatum fuit cantieum Te deum laudamus cum magna exultatione. Ante autem, quam haberentur nova Norimbergæ de morte Martini, magister Johannes de Ragusio optime mentem serenissimi regis Romanorum ad sacri concilii Basili- ensis celebrationem dispositam repererat, et eandem eidem per amplius persuasit. Et fuit valde gavisus dominus rex de bullis per dominum episcopum Holmucensem pro celebratione ejusdem concilii domino legato apportatis. Scripsit etiam idem magister Johannes de Norimberga Basileam circa medium Martii priori Prædicatorum, rogando eundem, ut etiam per proprium nuntium, quam celerius posset, informaret ipsum, an Basileæ aliqui jam causa concilii convenissent? si civitas esset apta et idonea pro concilio in eadem celebrando? et in summa, quod ipsum de singulis rem hanc tangentibus informaret. Qui prior receptis literis, per proprium cursorem diligentissime fecit, narrando disposi- tionem optimam civitatis, prout est, et bonam voluntatem civium ut etiam usque in præsentem diem apparuit et apparet. Scribebat etiam, quomodo dominus abbas Virgilia- censis jam illic causa concilii advenerat et ibidem manebat, quodque etiam esset fama de multorum adventu. Quæ cum omnia præfatus magister Johannes reverendissimo domino legato retulisset, valde gavisus est, utpote qui ad bonum universalis ecclesiæ toto cordis desiderio anhelabat et anhelat. Etenim præefatus reverendus pater, dominus Alexander abbas Virgiliacensis, venit Basileam circa finem Februarii, et in principio Martii, tempore statuto, se præsentavit in loco, modo et forma, prout in sequenti instrumento continetur, cujus tenor talis est: „In dei nomine, amen. Tenore præsentis publici instrumenti cunctis ipsum intuentibus pateat evidenter, quod sub anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini divina providentia papæ quinti anno ejus quartodecimo, die vero Solis, quarta mensis Martii, hora vesperarum, Basileæ et ibidem in domo fabricæ ecclesiæ Basiliensis sita prope eandem ecclesiam, et super ejus atrio, et in stuba superiori et majori domus ejusdem, loco videlicet capitulari consueto venerabilium virorum dominorum præpositi, decani et capituli ecclesiæ Basiliensis prætactæ, coram venerabilibus, egregiis et peritis viris, dominis Georgio de Andelo decano, Ulrico Truchsesse cantore, Conrado de Bussnang archidiacono, Friderico de Rine thesaurario, magistro Johanne Wiler scho- lastico, decretorum doctore, totoque capitulo ecclesiæ Basiliensis memoratæ, Rodolffo de Terwihe præposito ecclesiæ sancti Petri, Johanne Offlatter præposito monasterii sancti Leonhardi Basiliensis, ordinis sancti Augustini canonicorum regularium, fratre Johanne Nider sacræe theologiæ professore ordinis Prædicatorum, magistris Heinrico de Beinhein
68 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 29. 1431. 4. Mart. dominus Concius recessit ab urbe cum dictis bullis die .. (sic) Februarii; mortuus est dictus dominus Martinus . . (sic) Februarii; venerunt nova Norimbergam de morte ejusdem domino legato die . . (sic) Martii, post venit dictus dominus Concius, et præ- sentavit bullas prædictas domino legato die . . (sic) Martii. Statim de post, scilicet die . . (sic) Aprilis, et fuit in die Paschæ, venerunt nova de electione moderni domini nostri Eugenii quasi hora prandii. Quibus habitis, dominus legatus statim ea domino regi Romanorum nuntiavit, qui statim facto prandio, sibi mutuo in platea Norimbergensi occur- rerunt, scilicet rex Romanorum et dominus legatus, et ambo ad ecclesiam principalem, scilicet sancti Sebaldi properarunt, deo gratiarum actiones referentes; et in signum gaudii et lætitiæ cantatum fuit cantieum Te deum laudamus cum magna exultatione. Ante autem, quam haberentur nova Norimbergæ de morte Martini, magister Johannes de Ragusio optime mentem serenissimi regis Romanorum ad sacri concilii Basili- ensis celebrationem dispositam repererat, et eandem eidem per amplius persuasit. Et fuit valde gavisus dominus rex de bullis per dominum episcopum Holmucensem pro celebratione ejusdem concilii domino legato apportatis. Scripsit etiam idem magister Johannes de Norimberga Basileam circa medium Martii priori Prædicatorum, rogando eundem, ut etiam per proprium nuntium, quam celerius posset, informaret ipsum, an Basileæ aliqui jam causa concilii convenissent? si civitas esset apta et idonea pro concilio in eadem celebrando? et in summa, quod ipsum de singulis rem hanc tangentibus informaret. Qui prior receptis literis, per proprium cursorem diligentissime fecit, narrando disposi- tionem optimam civitatis, prout est, et bonam voluntatem civium ut etiam usque in præsentem diem apparuit et apparet. Scribebat etiam, quomodo dominus abbas Virgilia- censis jam illic causa concilii advenerat et ibidem manebat, quodque etiam esset fama de multorum adventu. Quæ cum omnia præfatus magister Johannes reverendissimo domino legato retulisset, valde gavisus est, utpote qui ad bonum universalis ecclesiæ toto cordis desiderio anhelabat et anhelat. Etenim præefatus reverendus pater, dominus Alexander abbas Virgiliacensis, venit Basileam circa finem Februarii, et in principio Martii, tempore statuto, se præsentavit in loco, modo et forma, prout in sequenti instrumento continetur, cujus tenor talis est: „In dei nomine, amen. Tenore præsentis publici instrumenti cunctis ipsum intuentibus pateat evidenter, quod sub anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Martini divina providentia papæ quinti anno ejus quartodecimo, die vero Solis, quarta mensis Martii, hora vesperarum, Basileæ et ibidem in domo fabricæ ecclesiæ Basiliensis sita prope eandem ecclesiam, et super ejus atrio, et in stuba superiori et majori domus ejusdem, loco videlicet capitulari consueto venerabilium virorum dominorum præpositi, decani et capituli ecclesiæ Basiliensis prætactæ, coram venerabilibus, egregiis et peritis viris, dominis Georgio de Andelo decano, Ulrico Truchsesse cantore, Conrado de Bussnang archidiacono, Friderico de Rine thesaurario, magistro Johanne Wiler scho- lastico, decretorum doctore, totoque capitulo ecclesiæ Basiliensis memoratæ, Rodolffo de Terwihe præposito ecclesiæ sancti Petri, Johanne Offlatter præposito monasterii sancti Leonhardi Basiliensis, ordinis sancti Augustini canonicorum regularium, fratre Johanne Nider sacræe theologiæ professore ordinis Prædicatorum, magistris Heinrico de Beinhein
Strana 69
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 69 episcopalis et Berchtoldo Rechbogk domini archidiaconi Basiliensis curiarum officialibus, jurisperitis pluribusque aliis viris probatis et fide dignis, inque mei Leonhardi Valken publici imperiali auctoritate curiæque episcopalis Basiliensis prælibatæ jurati notarii, testiumque inferius nominatorum ad hæc pro testimonio vocatorum et rogatorum præe- sentia, personaliter constitutus sive comparens venerabilis pater et egregius vir, dominus Alexander decretorum doctor, abbas monasterii Virgiliacensis ordinis sancti Benedicti Aeduensis dioecesis, ad Romanam ecclesiam nullo medio pertinentis, et consiliarius excellentissimi principis domini ducis Burgondiæ et Brabantiæ, proposuit et dixit verba, quæ sequuntur, seu similia in effectu: Honorandi domini et venerabiles viri! Cum ita sit, quod concilium Senense fuerit dissolutum secunda die hujus mensis Martii fuerunt septem anni, et die tertia, quæ fuit hesterna die, debuerit secundum ordinationem sacrosancti concilii Constantiensis concilium Basiliense incipere, ad quod sine alia vocatione prælati et alii, qui ad concilia generalia vocari consueverunt, sub poenis juris venire sunt astricti, prout plenius in dicta ordinatione dicti sacrosancti concilii Constantiensis, quæ incipit Frequens, continetur: hinc est, quod ego, volens evitare dictas poenas et facere debitum meum, circa agenda in dicto concilio Basiliensi heri comparui, et in ecclesia cathedrali hujus civitatis, ad me præsentandum paratum, si quos invenissem, qui pro dicto concilio venissent, cum eis vacare circa ea, quæ in concilio incumbunt peragenda; et adhuc in præsentia Vestrarum Dominationum me præsento, offerens me paratum et promtum, conferre una vobiscum et cum quolibet vestrum, exspectando venturos ad dictum con- cilium, de his quæ pertinent ad concilium, seu quæ sunt agenda per ipsum, et specialiter de modo reducendi Hussitas ad gremium ecclesiæ per viam amicabilem, si fieri possit, quæe via foret magis deo grata et animabus ipsorum utilis, si spiritui sancto, qui concilia generalia consuevit dirigere in eis, quæ sunt fidei catholicæ, de quo est confidendum, reperiretur ; necnon et conferre de his, quæ spectant ad reformationem ecclesiæ tam in capite, quam in membris, et de modo pacificationis regnorum. Et protestor, quod per me non stetit, stat aut stabit, quominus teneatur dictum concilium et de materiis jam dictis et aliis ad ipsum pertinentibus in eodem tractetur ; rogans vos omnes et singulos, quatinus in loco isto vel alio eligendo, certis diebus et horis vel die qualibet et dictis horis velitis convenire, quatenus, una vobiscum, exspectando venturos, de dictis materiis valeam conferre ; petens a notario hic præsente de istis publicum instrumentum seu publica instrumenta, unum vel plura, tot quot fuerint mihi necessaria et opportuna, confici atque tradi, astantium testimonium invocando. Acta sunt hæc sub anno domini, indictione, pontificatu, mense, die, hora et loco superius descriptis; præsentibus ibidem honorabilibus et discretis viris, dominis Petro Zemluffte, decano ecclesiæ sancti Petri Basiliensis, fratre Johanne Elsenhein, priore prioratus in Istein ordinis Cluniacensis, Constantiensis dioe- cesis, et Conrado Brunnenmeister, plebano ecclesiæ sancti Martini Basiliensis, testibus ad præmissa in eorum testimonium vocatis specialiter et rogatis. Et me Leonhardo Valken de Offemburg, clerico Argentinensis dioecesis, publico imperiali auctoritate curiæque episcopalis Basiliensis jurato notario, qui præscriptis pro- positioni, protestationi, requisitioni aliisque omnibus et singulis, dum sic ut præmittitur fiebant et dicebantur, una cum prænominatis testibus præsens interfui, eaque sic fieri vidi et audivi, præsens publicum instrumentum per alium me jubente fideliter scriptum exinde
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 69 episcopalis et Berchtoldo Rechbogk domini archidiaconi Basiliensis curiarum officialibus, jurisperitis pluribusque aliis viris probatis et fide dignis, inque mei Leonhardi Valken publici imperiali auctoritate curiæque episcopalis Basiliensis prælibatæ jurati notarii, testiumque inferius nominatorum ad hæc pro testimonio vocatorum et rogatorum præe- sentia, personaliter constitutus sive comparens venerabilis pater et egregius vir, dominus Alexander decretorum doctor, abbas monasterii Virgiliacensis ordinis sancti Benedicti Aeduensis dioecesis, ad Romanam ecclesiam nullo medio pertinentis, et consiliarius excellentissimi principis domini ducis Burgondiæ et Brabantiæ, proposuit et dixit verba, quæ sequuntur, seu similia in effectu: Honorandi domini et venerabiles viri! Cum ita sit, quod concilium Senense fuerit dissolutum secunda die hujus mensis Martii fuerunt septem anni, et die tertia, quæ fuit hesterna die, debuerit secundum ordinationem sacrosancti concilii Constantiensis concilium Basiliense incipere, ad quod sine alia vocatione prælati et alii, qui ad concilia generalia vocari consueverunt, sub poenis juris venire sunt astricti, prout plenius in dicta ordinatione dicti sacrosancti concilii Constantiensis, quæ incipit Frequens, continetur: hinc est, quod ego, volens evitare dictas poenas et facere debitum meum, circa agenda in dicto concilio Basiliensi heri comparui, et in ecclesia cathedrali hujus civitatis, ad me præsentandum paratum, si quos invenissem, qui pro dicto concilio venissent, cum eis vacare circa ea, quæ in concilio incumbunt peragenda; et adhuc in præsentia Vestrarum Dominationum me præsento, offerens me paratum et promtum, conferre una vobiscum et cum quolibet vestrum, exspectando venturos ad dictum con- cilium, de his quæ pertinent ad concilium, seu quæ sunt agenda per ipsum, et specialiter de modo reducendi Hussitas ad gremium ecclesiæ per viam amicabilem, si fieri possit, quæe via foret magis deo grata et animabus ipsorum utilis, si spiritui sancto, qui concilia generalia consuevit dirigere in eis, quæ sunt fidei catholicæ, de quo est confidendum, reperiretur ; necnon et conferre de his, quæ spectant ad reformationem ecclesiæ tam in capite, quam in membris, et de modo pacificationis regnorum. Et protestor, quod per me non stetit, stat aut stabit, quominus teneatur dictum concilium et de materiis jam dictis et aliis ad ipsum pertinentibus in eodem tractetur ; rogans vos omnes et singulos, quatinus in loco isto vel alio eligendo, certis diebus et horis vel die qualibet et dictis horis velitis convenire, quatenus, una vobiscum, exspectando venturos, de dictis materiis valeam conferre ; petens a notario hic præsente de istis publicum instrumentum seu publica instrumenta, unum vel plura, tot quot fuerint mihi necessaria et opportuna, confici atque tradi, astantium testimonium invocando. Acta sunt hæc sub anno domini, indictione, pontificatu, mense, die, hora et loco superius descriptis; præsentibus ibidem honorabilibus et discretis viris, dominis Petro Zemluffte, decano ecclesiæ sancti Petri Basiliensis, fratre Johanne Elsenhein, priore prioratus in Istein ordinis Cluniacensis, Constantiensis dioe- cesis, et Conrado Brunnenmeister, plebano ecclesiæ sancti Martini Basiliensis, testibus ad præmissa in eorum testimonium vocatis specialiter et rogatis. Et me Leonhardo Valken de Offemburg, clerico Argentinensis dioecesis, publico imperiali auctoritate curiæque episcopalis Basiliensis jurato notario, qui præscriptis pro- positioni, protestationi, requisitioni aliisque omnibus et singulis, dum sic ut præmittitur fiebant et dicebantur, una cum prænominatis testibus præsens interfui, eaque sic fieri vidi et audivi, præsens publicum instrumentum per alium me jubente fideliter scriptum exinde
Strana 70
70 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. confeci, et in hanc publicam formam redegi, signoque et præsenti subscriptione meis signavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum præ- missorum." 30. 1431. 11. April. Post ipsum vero venerunt ambasiatores almæe universitatis Parisiensis die nona Aprilis, qui se similiter præsentaverunt, ut patet in instrumento quod sequitur: „In nomine domini, amen. Tenore præsentis publici instrumenti cunctis intuen- tibus pateat evidenter, quod anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris domini nostri, domini Eugenii divina providentia papæ quarti anno primo, die vero Solis, undecima mensis Aprilis, hora missæ, Basileæ in atrio majoris ecclesiæ, coram reverendis in Christo patribus et dominis Hugone dei gratia episcopo Cabilonensi, Johanne abbate Cisterciensi et Alexandro abbate Virgiliacensi ordinis sancti Benedicti Aeduensis dioecesis, necnon coram venerabilibus et egregiis viris, Georgio de Andelo decano, Ulrico Truchsesse cantore, Conrado de Busnanc archidiacono, Fridrico ze Rine thesaurario, totoque capitulo ecclesiæ Basiliensis memoratæ, Rodolfo de Terbihe, præposito ecclesiæ sancti Petri, Johanne Offlatter præposito monasterii sancti Leonhardi Basiliensis, ordinis sancti Augustini canonicorum regularium, fratre Johanne Nider sacræ theologiæ professore, ordinis Prædicatorum, pluribusque aliis viris probatis et fide dignis, in nostrorum Johannis Dalengoye et Johannis de Ulmis, auctoritate apostolica notariorum, testiumque inferius ad hoc pro testimonio vocatorum et rogatorum præsentia, personaliter constituti sive comparentes, venerabiles et circumspecti viri, magister Egidius Caninet, in artibus et medicina, Guillermus Enardi et Nicolaus Amici, in artibus magistri et in theologia licen- tiati, tamquam ambasiatores, legati, nuntii et procuratores speciales almæ matris univer- sitatis Parisiensis studii, prout liquide patuit per literas patentes, sigillo magno dictæ universitatis munitas et roboratas, proposuerunt et dixerunt pro et nomine universitatis antedictæ ea, quæ sequntur, vel similia in effectu, per organum prædicti Nicolai Amici, hujusmodi ambasiatæ rectoris: Reverendi in Christo patres, domini et viri percelebres ! Cum ita sit, quod secundum ordinationes sacrosanctorum generalium conciliorum Con- stantiensis, Papiensis et Senensis, advenerit tempus celebrationis generalis concilii in hac solenni civitate Basiliensi, ad quod sine alia convocatione domini prælati, necnon et legati universitatum, et ceteri, qui ad concilia generalia vocari consueverunt, venire teneantur: hinc est, quod prænominati Egidius Caninet, Guillermus Gerardi et Nicolaus Amici, præ- nominati procuratores universitatis Parisiensis pro et nomine ipsius præsentamus nos ipsos, et offerimus paratos ad tractanda, advisanda, consulenda et generaliter omnia per- agenda, quæ huie concilio incumbunt, juxta instructiones ab ipsa universitate matre nostra nobis datas; protestantes ulterius, quod per nos non stetit, stat aut stabit, quo- minus celebretur dictum concilium et de in eodem tractandis advisetur; obsecrantes in domino, quatinus ad similia peragenda vos exhibeatis promtos et paratos; petentes a notariis publicis hic præsentibus publicum instrumentum seu publica instrumenta, unum vel plura, astantium testimonium invocantes. Acta fuerunt hæc sub anno domini, indic- tione, pontificatu, mense, die, hora et loco superius descriptis; præsentibus venerabilibus viris, magistro Roberto de Saulx, vicedomino ecclesiæ Remensis, et magistro Leone de Nozeraio, decano ecclesiæ Bisuntinæ, cum pluribus aliis."
70 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. confeci, et in hanc publicam formam redegi, signoque et præsenti subscriptione meis signavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum præ- missorum." 30. 1431. 11. April. Post ipsum vero venerunt ambasiatores almæe universitatis Parisiensis die nona Aprilis, qui se similiter præsentaverunt, ut patet in instrumento quod sequitur: „In nomine domini, amen. Tenore præsentis publici instrumenti cunctis intuen- tibus pateat evidenter, quod anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris domini nostri, domini Eugenii divina providentia papæ quarti anno primo, die vero Solis, undecima mensis Aprilis, hora missæ, Basileæ in atrio majoris ecclesiæ, coram reverendis in Christo patribus et dominis Hugone dei gratia episcopo Cabilonensi, Johanne abbate Cisterciensi et Alexandro abbate Virgiliacensi ordinis sancti Benedicti Aeduensis dioecesis, necnon coram venerabilibus et egregiis viris, Georgio de Andelo decano, Ulrico Truchsesse cantore, Conrado de Busnanc archidiacono, Fridrico ze Rine thesaurario, totoque capitulo ecclesiæ Basiliensis memoratæ, Rodolfo de Terbihe, præposito ecclesiæ sancti Petri, Johanne Offlatter præposito monasterii sancti Leonhardi Basiliensis, ordinis sancti Augustini canonicorum regularium, fratre Johanne Nider sacræ theologiæ professore, ordinis Prædicatorum, pluribusque aliis viris probatis et fide dignis, in nostrorum Johannis Dalengoye et Johannis de Ulmis, auctoritate apostolica notariorum, testiumque inferius ad hoc pro testimonio vocatorum et rogatorum præsentia, personaliter constituti sive comparentes, venerabiles et circumspecti viri, magister Egidius Caninet, in artibus et medicina, Guillermus Enardi et Nicolaus Amici, in artibus magistri et in theologia licen- tiati, tamquam ambasiatores, legati, nuntii et procuratores speciales almæ matris univer- sitatis Parisiensis studii, prout liquide patuit per literas patentes, sigillo magno dictæ universitatis munitas et roboratas, proposuerunt et dixerunt pro et nomine universitatis antedictæ ea, quæ sequntur, vel similia in effectu, per organum prædicti Nicolai Amici, hujusmodi ambasiatæ rectoris: Reverendi in Christo patres, domini et viri percelebres ! Cum ita sit, quod secundum ordinationes sacrosanctorum generalium conciliorum Con- stantiensis, Papiensis et Senensis, advenerit tempus celebrationis generalis concilii in hac solenni civitate Basiliensi, ad quod sine alia convocatione domini prælati, necnon et legati universitatum, et ceteri, qui ad concilia generalia vocari consueverunt, venire teneantur: hinc est, quod prænominati Egidius Caninet, Guillermus Gerardi et Nicolaus Amici, præ- nominati procuratores universitatis Parisiensis pro et nomine ipsius præsentamus nos ipsos, et offerimus paratos ad tractanda, advisanda, consulenda et generaliter omnia per- agenda, quæ huie concilio incumbunt, juxta instructiones ab ipsa universitate matre nostra nobis datas; protestantes ulterius, quod per nos non stetit, stat aut stabit, quo- minus celebretur dictum concilium et de in eodem tractandis advisetur; obsecrantes in domino, quatinus ad similia peragenda vos exhibeatis promtos et paratos; petentes a notariis publicis hic præsentibus publicum instrumentum seu publica instrumenta, unum vel plura, astantium testimonium invocantes. Acta fuerunt hæc sub anno domini, indic- tione, pontificatu, mense, die, hora et loco superius descriptis; præsentibus venerabilibus viris, magistro Roberto de Saulx, vicedomino ecclesiæ Remensis, et magistro Leone de Nozeraio, decano ecclesiæ Bisuntinæ, cum pluribus aliis."
Strana 71
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 71 Eodem die etiam præsentaverunt se dominus episcopus Cabilonensis, qui modo est archiepiscopus Rotomagensis, et abbas Cisterciensis. Post prædictam vero præsen- tationem præfati ambasiatores universitatis decreverunt sollicitare ipsorum literis principes et prælatos, quarum tenor sequitur, mutatis quibusdam et variatis secundum varietatem præeminentiarum et dignitatum. „Zelus orthodoxæ fidei nos incitat, imo caritas dei simulque legatio, qua fun- gimur, nos compellunt, reverende in Christo pater! juxta vires nostras ad errorum exstirpationem, necnon ad morum Christi fidelium nunc temporis proh dolor nimium lap- sorum reformationem laborare. Quis enim fidelis non doleat, Christi tunicam inconsutilem per varios errores, utpote Hussitarum illam hæresim armatam, turpiter disruptam? quis ceterum non ingemiscat, si tamen Christi caritatem et proximorum in corde gerat, disso- lutos mores nedum secularium, verum et regularium, qui ceterorum exemplaria existere debuerant? ita ut verificetur illud propheticum: Sicut populus, ita et sacerdos. Et utinam non corruptior sacerdos quam populus! Pro quorum reintegratione, et totius status ecclesiastici in melius reformatione recte censuerunt patres nostri, in generalibus synodis Constantiensi, Papiensi et Senensi, generale concilium isto tempore Basileæ celebrandum, sane existimantes, communes et grandes morbos, communi et ingenti medicina indigere, et qui provincialibus synodis parere recusant, generali Christi fidelium decreto subesse cogantur. Eapropter reverende in Christo pater! Dominationem Vestram hortamur in domino, et per viscera Christi ac suæ immaculatæ sponsæ vos obsecramus, quatenus ad dictum generale concilium quantocius accedere non omittatis; in quo obsequium domino præstabitis acceptissimum. De vobis enim scriptum est: Vos estis lux mundi, quam non decet sub modio, sed super candelabra poni, ad illustrationem fidei et sanctorum morum rectam incessionem. Bono autem animo estote certioratus, quam magna est dispositio pro dicti concilii celebratione, cum jam aliqui episcopi et abbates hic comparuerint, et ad ipsum celebrandum se præsentaverint. Serenissimus rex Romanorum cum legato apostolico prope sunt, et jam præsentes adessent, si copia prælatorum amplior affuisset. Idcirco gressus vestros, obnixius supplicamus, accelerate, necnon tamquam bonus miles Christi columnam pro defensione suæ sponsæ vos ipsum celerrime exhibete. Sic enim officium boni pastoris adimplebitis, poenas juris, necnon reprehensionem, quam incurrere possetis, vitabitis et vitam promerebimini sempiternam, quam sanctarum mentium illustrator spiritus vobis conferre dignetur. Scriptum Basileæ, XII Aprilis." Cardinali de Fuxo loco illius clausulæ: de vobis enim etc. ponitur : "Cum teste Gregorio non sit opus deo acceptius, quam zelus animarum, quem zelum nuper in celeberima Paternitate Vestra super reductione contendentium de papatu non parum fervere cognovimus ; unde Dominationi Vestræ honorandissimæ majorem super præemissis scribendi sumpsimus audaciam, sperantes per medium vestri in præsenti concilio cuncta dei ecclesiæ nociva funditus extingui, cum exemplum huc accedendi præbueritis, verisimiliter multitudinem prælatorum ad vestra vestigia insequendum trahi confidentes. Sic enim fructum ecclesiæ perficietis saluberrimum et vitam etc." Domino cardinali sancti Angeli, legato de latere, hoc mutato : „Ad vos enim, tamquam ad vices gerentem domini nostri summi pontificis in hac parte, omnium prælatorum atque legatorum, principum, dominorum et universitatum 31. 1431. 12. Apr.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 71 Eodem die etiam præsentaverunt se dominus episcopus Cabilonensis, qui modo est archiepiscopus Rotomagensis, et abbas Cisterciensis. Post prædictam vero præsen- tationem præfati ambasiatores universitatis decreverunt sollicitare ipsorum literis principes et prælatos, quarum tenor sequitur, mutatis quibusdam et variatis secundum varietatem præeminentiarum et dignitatum. „Zelus orthodoxæ fidei nos incitat, imo caritas dei simulque legatio, qua fun- gimur, nos compellunt, reverende in Christo pater! juxta vires nostras ad errorum exstirpationem, necnon ad morum Christi fidelium nunc temporis proh dolor nimium lap- sorum reformationem laborare. Quis enim fidelis non doleat, Christi tunicam inconsutilem per varios errores, utpote Hussitarum illam hæresim armatam, turpiter disruptam? quis ceterum non ingemiscat, si tamen Christi caritatem et proximorum in corde gerat, disso- lutos mores nedum secularium, verum et regularium, qui ceterorum exemplaria existere debuerant? ita ut verificetur illud propheticum: Sicut populus, ita et sacerdos. Et utinam non corruptior sacerdos quam populus! Pro quorum reintegratione, et totius status ecclesiastici in melius reformatione recte censuerunt patres nostri, in generalibus synodis Constantiensi, Papiensi et Senensi, generale concilium isto tempore Basileæ celebrandum, sane existimantes, communes et grandes morbos, communi et ingenti medicina indigere, et qui provincialibus synodis parere recusant, generali Christi fidelium decreto subesse cogantur. Eapropter reverende in Christo pater! Dominationem Vestram hortamur in domino, et per viscera Christi ac suæ immaculatæ sponsæ vos obsecramus, quatenus ad dictum generale concilium quantocius accedere non omittatis; in quo obsequium domino præstabitis acceptissimum. De vobis enim scriptum est: Vos estis lux mundi, quam non decet sub modio, sed super candelabra poni, ad illustrationem fidei et sanctorum morum rectam incessionem. Bono autem animo estote certioratus, quam magna est dispositio pro dicti concilii celebratione, cum jam aliqui episcopi et abbates hic comparuerint, et ad ipsum celebrandum se præsentaverint. Serenissimus rex Romanorum cum legato apostolico prope sunt, et jam præsentes adessent, si copia prælatorum amplior affuisset. Idcirco gressus vestros, obnixius supplicamus, accelerate, necnon tamquam bonus miles Christi columnam pro defensione suæ sponsæ vos ipsum celerrime exhibete. Sic enim officium boni pastoris adimplebitis, poenas juris, necnon reprehensionem, quam incurrere possetis, vitabitis et vitam promerebimini sempiternam, quam sanctarum mentium illustrator spiritus vobis conferre dignetur. Scriptum Basileæ, XII Aprilis." Cardinali de Fuxo loco illius clausulæ: de vobis enim etc. ponitur : "Cum teste Gregorio non sit opus deo acceptius, quam zelus animarum, quem zelum nuper in celeberima Paternitate Vestra super reductione contendentium de papatu non parum fervere cognovimus ; unde Dominationi Vestræ honorandissimæ majorem super præemissis scribendi sumpsimus audaciam, sperantes per medium vestri in præsenti concilio cuncta dei ecclesiæ nociva funditus extingui, cum exemplum huc accedendi præbueritis, verisimiliter multitudinem prælatorum ad vestra vestigia insequendum trahi confidentes. Sic enim fructum ecclesiæ perficietis saluberrimum et vitam etc." Domino cardinali sancti Angeli, legato de latere, hoc mutato : „Ad vos enim, tamquam ad vices gerentem domini nostri summi pontificis in hac parte, omnium prælatorum atque legatorum, principum, dominorum et universitatum 31. 1431. 12. Apr.
Strana 72
72 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. oculi prospiciunt, vestram exspectant præsentiam hic affuturam ; pro cujus absentia tam prolixa plurimi scandalizantur, considerantes tempus concilii advenisse, et tamen nullum ibidem præsidentem existere. Eja igitur, præsentia Dominationis Vestræe plurimum pro- derit negotio, vires augebit concilii, et firmam spem grandis adducet profectus, et in domini nostri cedet honorem non modicum. Quod si ob absentiam præsidentis tam fruc- tuosum concilium dissolveretur aut in præjudicium fidei et morum differretur, quod absit, quam grandia inconvenientia subsequerentur prævidere Dominationem Vestram non ambi- gimus. Idcirco gressus etc." Abbatibus: „Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent patrem vestrum, qui in coelis est. Quæ autem amplior gloria possit deo attribui, quam exaltatio sacræ fidei, quæ est fundamentum totius ædificii spiritualis, et sacra morum reformatio, sine quibus nemo bene vivit aut divinam faciem umquam videbit. Principibus: „Eja ergo bone miles Christi! accingimini ad suæ immaculatæ sponsæ orthodoxæque fidei defensionem, ad perversorum dogmatum, extollentium se adversus scientiam dei et immaculatæ fidei destructionem, necnon ad sacrorum morum conservationem et perversorum emendationem; agite, quatenus ad promotionem sacri generalis concilii Basiliensis, quo efficacia remedia cunctis ecclesiæ morbis conficiantur. Ibi quippe spiritus sanctus aderit, omnem scientiam ad salutem necessariam suis fidelibus benignissime infundens, qua ecclesia immaculata et intemerata conservabitur, pulsis procul erroribus et hæresibus, pax et concordia inter Christicolas reperietur, et morum refor- matio, gratia dei coadjuvante, consequetur. Ad hanc igitur sacram congregationem in propria accedite, aut legatos vestros celerrime destinate, atque prælatos Vestrarum Dominationum ad tam salutare opus convocate. Sic enim causam dei agetis, obsequium sibi acceptissimum præstabitis, et vitam promerebimini etc. Licet autem præfatus dominus legatus rem sacri concilii cordi gereret : tamen quia principaliter contra Bohemos sua pendebat intentio et etiam commissio, et quia ignorabat mentem novi pontificis circa celebrationem concilii, nec Basileam plurimos advenisse sentiebat, decrevit prosecutionem contra Bohemos intendere, quousque in factis concilii aliter novus pontifex disponeret, non obstantibus bullis supradictis eidem missis per Martinum. Quare ex conclusione per serenissimum regem Romanorum, sacri imperii electores, alios principes, nobiles, militares et communitates in Norumberga capta de generali et statim exercitu faciendo contra Bohemos, præfatus dominus legatus disposuit personaliter per Alamanniam, specialiter per partes Rheni inferiores discurrere, et crucem prædicando principes, communitates et alios sollicitare pro expeditione exercitus in termino præfixo, scilicet in festo Johannis baptistæ. Cum igitur per Bambergam, Her- bipolim et Francfordiam transiens, venisset Maguntiam, percepit in eadem aliquos ex ambasiatoribus universitatis Parisiensis Basileam causa concilii advenisse, misisseque literas per Alamanniam principibus et prælatis exhortatorias pro concilio celebrando, de quibus jam superius mentio immediate facta est; ubi etiam officialis Parisiensis, unus ex amba- siatoribus dictæ universitatis, transiens Basileam, visitavit dominum legatum, exhortans dominationem suam ad concilium. Audiens igitur præfatus dominus legatus exactam diligentiam, quam dicti ambasiatores et alii Basileæ existentes pro concilio faciebant, suspicatus est, ne hujusmodi diligentia expeditioni exercitus aliquod præjudicium generaret.
72 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. oculi prospiciunt, vestram exspectant præsentiam hic affuturam ; pro cujus absentia tam prolixa plurimi scandalizantur, considerantes tempus concilii advenisse, et tamen nullum ibidem præsidentem existere. Eja igitur, præsentia Dominationis Vestræe plurimum pro- derit negotio, vires augebit concilii, et firmam spem grandis adducet profectus, et in domini nostri cedet honorem non modicum. Quod si ob absentiam præsidentis tam fruc- tuosum concilium dissolveretur aut in præjudicium fidei et morum differretur, quod absit, quam grandia inconvenientia subsequerentur prævidere Dominationem Vestram non ambi- gimus. Idcirco gressus etc." Abbatibus: „Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent patrem vestrum, qui in coelis est. Quæ autem amplior gloria possit deo attribui, quam exaltatio sacræ fidei, quæ est fundamentum totius ædificii spiritualis, et sacra morum reformatio, sine quibus nemo bene vivit aut divinam faciem umquam videbit. Principibus: „Eja ergo bone miles Christi! accingimini ad suæ immaculatæ sponsæ orthodoxæque fidei defensionem, ad perversorum dogmatum, extollentium se adversus scientiam dei et immaculatæ fidei destructionem, necnon ad sacrorum morum conservationem et perversorum emendationem; agite, quatenus ad promotionem sacri generalis concilii Basiliensis, quo efficacia remedia cunctis ecclesiæ morbis conficiantur. Ibi quippe spiritus sanctus aderit, omnem scientiam ad salutem necessariam suis fidelibus benignissime infundens, qua ecclesia immaculata et intemerata conservabitur, pulsis procul erroribus et hæresibus, pax et concordia inter Christicolas reperietur, et morum refor- matio, gratia dei coadjuvante, consequetur. Ad hanc igitur sacram congregationem in propria accedite, aut legatos vestros celerrime destinate, atque prælatos Vestrarum Dominationum ad tam salutare opus convocate. Sic enim causam dei agetis, obsequium sibi acceptissimum præstabitis, et vitam promerebimini etc. Licet autem præfatus dominus legatus rem sacri concilii cordi gereret : tamen quia principaliter contra Bohemos sua pendebat intentio et etiam commissio, et quia ignorabat mentem novi pontificis circa celebrationem concilii, nec Basileam plurimos advenisse sentiebat, decrevit prosecutionem contra Bohemos intendere, quousque in factis concilii aliter novus pontifex disponeret, non obstantibus bullis supradictis eidem missis per Martinum. Quare ex conclusione per serenissimum regem Romanorum, sacri imperii electores, alios principes, nobiles, militares et communitates in Norumberga capta de generali et statim exercitu faciendo contra Bohemos, præfatus dominus legatus disposuit personaliter per Alamanniam, specialiter per partes Rheni inferiores discurrere, et crucem prædicando principes, communitates et alios sollicitare pro expeditione exercitus in termino præfixo, scilicet in festo Johannis baptistæ. Cum igitur per Bambergam, Her- bipolim et Francfordiam transiens, venisset Maguntiam, percepit in eadem aliquos ex ambasiatoribus universitatis Parisiensis Basileam causa concilii advenisse, misisseque literas per Alamanniam principibus et prælatis exhortatorias pro concilio celebrando, de quibus jam superius mentio immediate facta est; ubi etiam officialis Parisiensis, unus ex amba- siatoribus dictæ universitatis, transiens Basileam, visitavit dominum legatum, exhortans dominationem suam ad concilium. Audiens igitur præfatus dominus legatus exactam diligentiam, quam dicti ambasiatores et alii Basileæ existentes pro concilio faciebant, suspicatus est, ne hujusmodi diligentia expeditioni exercitus aliquod præjudicium generaret.
Strana 73
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 73 Quare dum esset cum illustri principe domino Ludovico duce Bavariæ et comite palatino Rheni in quodam castro suo super Rhenum, dicto Germersheim, visis literis, quas præfati ambasiatores eidem domino duci miserant, deliberavit mittere Basileam magistrum Johannem de Ragusio cum literis credentialibus tam ad eos, qui causa concilii convenerant, quam etiam ad cives Basilienses, et quod deinde procederet versus Norimbergam ad serenissimum regem Romanorum, et ita factum est. Tenor vero literarum credentialium talis erat : „Venerabilibus viris dominis ambasiatoribus almæ universitatis Parisiensis, amicis nostris carissimis : Julianus cardinalis sancti Angeli, apostolicæ sedis legatus. Venerabiles viri, amici nostri carissimi! Mittimus venerabilem virum, magistrum Johannem de Ragusio, sacræe paginæ professorem, nostrum socium et domesticum, ad Reverentias Vestras, conscium omnis nostræ intentionis et eorum, quæ hactenus gesta sunt et geri parantur in causa fidei catholicæ. Eidem, cujus bonitas, scientia et virtutes nobis notissimæ sunt, in his, quæ nostro nomine vobis exponet, tamquam personæ nostræe fidem adhibebitis. Offerentes nos semper ad omnia vobis grata. Datum Germershaim, 25 Aprilis etc." Cum dictis igitur literis credentialibus dictus magister applicuit Basileam die penultima Aprilis, et in crastinum in conventu Prædicatorum, ubi dicti ambasiatores, multi canonici, diversarum religionum magistri et plures cives convenerant ad audiendam missam de spiritu sancto solemniter cantandam, post dictam missam prædictis omnibus et singulis in stuba majori congregatis intentionem præfati domini legati exposuit. Et in sententia verba sua duo puncta continebant: primum tangebat expeditionem exercitus contra Bohemos hæreticos; secundum tangebat materiam concilii celebrandi in Basilea. Circa primum narravit, quod dominus Martinus papa dictum dominum legatum principaliter miserat contra perfidam Bohemorum hæresim, et quomodo recto tramite Norimbergam venerat ad serenissimum regem Romanorum et ad alios Alamanniæ principes, qui pro tunc erant Norimbergæ congregati ; quos cum magna instantia et summa diligentia hortatus est, ut dicti serenissimus imperator et principes dignarentur providere saluti fidei et totius Germaniæ, aliquem exercitum contra dictam hæresim et adstatim ordinando. Ubi post multos tractatus habitos, et varios modos agendi examinatos, tandem conclusum exstitit inter principes, quod circa festum Johannis baptistæ congregaretur potens fidelium exer- citus adversus et contra dictos hæreticos, quodque dicta conclusione habita singuli prin- cipes ad propria remearent, ad præparandum se, ut in dicto termino possent constitui in metis Bohemiæ; et ita factum est. Præfati autem serenissimus Romanorum rex et principes rogaverunt et requisierunt dominum legatum, ut tempore medio discurreret per Alamanniam, sollicitando principes, communitates et populos ad dictam expeditionem faci- endam, et crucem prædicaret faceretque prædicari ubique per Alamanniam; et ita fecit. Nam statim fecit prædicari crucem in Norimberga, et ad diversas partes Alamanniæ trans- misit solemnes prædicatores ad idem faciendum. Ipse vero concito gressu per Bambergam, Herbipolim et Francofordiam venit ad Rhenum et ad Maguntiam, pacem, treugas aut saltem abstinentiam guerrarum durante expeditione procurando in omnibus locis, ubi vigebant divisiones et guerræ; animando etiam eos et hortando ad dictam expeditionem ; et in omni civitate et loco aliqualiter notabili fecit prædicari crucem in præsentia sui. De Maguntia vero venit ad dominum comitem palatinum Rheni, ad ipsum similiter exhor- tandum; postea intendit redire Maguntiam, ad sollicitandum dominum Maguntinum. Deinde 32. 1431. 25. Apr. Scriptores I. 10
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 73 Quare dum esset cum illustri principe domino Ludovico duce Bavariæ et comite palatino Rheni in quodam castro suo super Rhenum, dicto Germersheim, visis literis, quas præfati ambasiatores eidem domino duci miserant, deliberavit mittere Basileam magistrum Johannem de Ragusio cum literis credentialibus tam ad eos, qui causa concilii convenerant, quam etiam ad cives Basilienses, et quod deinde procederet versus Norimbergam ad serenissimum regem Romanorum, et ita factum est. Tenor vero literarum credentialium talis erat : „Venerabilibus viris dominis ambasiatoribus almæ universitatis Parisiensis, amicis nostris carissimis : Julianus cardinalis sancti Angeli, apostolicæ sedis legatus. Venerabiles viri, amici nostri carissimi! Mittimus venerabilem virum, magistrum Johannem de Ragusio, sacræe paginæ professorem, nostrum socium et domesticum, ad Reverentias Vestras, conscium omnis nostræ intentionis et eorum, quæ hactenus gesta sunt et geri parantur in causa fidei catholicæ. Eidem, cujus bonitas, scientia et virtutes nobis notissimæ sunt, in his, quæ nostro nomine vobis exponet, tamquam personæ nostræe fidem adhibebitis. Offerentes nos semper ad omnia vobis grata. Datum Germershaim, 25 Aprilis etc." Cum dictis igitur literis credentialibus dictus magister applicuit Basileam die penultima Aprilis, et in crastinum in conventu Prædicatorum, ubi dicti ambasiatores, multi canonici, diversarum religionum magistri et plures cives convenerant ad audiendam missam de spiritu sancto solemniter cantandam, post dictam missam prædictis omnibus et singulis in stuba majori congregatis intentionem præfati domini legati exposuit. Et in sententia verba sua duo puncta continebant: primum tangebat expeditionem exercitus contra Bohemos hæreticos; secundum tangebat materiam concilii celebrandi in Basilea. Circa primum narravit, quod dominus Martinus papa dictum dominum legatum principaliter miserat contra perfidam Bohemorum hæresim, et quomodo recto tramite Norimbergam venerat ad serenissimum regem Romanorum et ad alios Alamanniæ principes, qui pro tunc erant Norimbergæ congregati ; quos cum magna instantia et summa diligentia hortatus est, ut dicti serenissimus imperator et principes dignarentur providere saluti fidei et totius Germaniæ, aliquem exercitum contra dictam hæresim et adstatim ordinando. Ubi post multos tractatus habitos, et varios modos agendi examinatos, tandem conclusum exstitit inter principes, quod circa festum Johannis baptistæ congregaretur potens fidelium exer- citus adversus et contra dictos hæreticos, quodque dicta conclusione habita singuli prin- cipes ad propria remearent, ad præparandum se, ut in dicto termino possent constitui in metis Bohemiæ; et ita factum est. Præfati autem serenissimus Romanorum rex et principes rogaverunt et requisierunt dominum legatum, ut tempore medio discurreret per Alamanniam, sollicitando principes, communitates et populos ad dictam expeditionem faci- endam, et crucem prædicaret faceretque prædicari ubique per Alamanniam; et ita fecit. Nam statim fecit prædicari crucem in Norimberga, et ad diversas partes Alamanniæ trans- misit solemnes prædicatores ad idem faciendum. Ipse vero concito gressu per Bambergam, Herbipolim et Francofordiam venit ad Rhenum et ad Maguntiam, pacem, treugas aut saltem abstinentiam guerrarum durante expeditione procurando in omnibus locis, ubi vigebant divisiones et guerræ; animando etiam eos et hortando ad dictam expeditionem ; et in omni civitate et loco aliqualiter notabili fecit prædicari crucem in præsentia sui. De Maguntia vero venit ad dominum comitem palatinum Rheni, ad ipsum similiter exhor- tandum; postea intendit redire Maguntiam, ad sollicitandum dominum Maguntinum. Deinde 32. 1431. 25. Apr. Scriptores I. 10
Strana 74
74 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. descendet inferius ad Coloniam, Leodium et usque ad Flandriam; appropinquante vero festo Johannis intendit omnino redire Norimbergam, et si deo placuerit, quod exercitus fidelium intret Bohemiam, et ipse intrabit cum eodem; quia sic expedire videtur omnibus prudentibus. Quanta autem sit necessitas hujus exercitus, nemo possit exprimere. Nam si hoc anno iste exercitus negligatur, omnes domini et communitates vicinæ hæreticis concordabunt cum illis, et sic paulatim alii; expresse enim protestantur, quod nisi ista æstate habeant succursum, non valentes illis resistere, concordabunt cum eis; ex quo sequeretur destructio fidei in istis partibus. Item et illi hæretici, nisi per exercitum compescantur, cum magna potentia intrabunt Alamanniam ad devastandum et conquirendum terras fidelium. Si etiam, quod absit, prædicta deliberatio exercitus, quæ tam maturo et digesto consilio et in tanta congregatione conclusa fuit, non habeat effectum, habebitur res de cetero pro desperata ; quod maxime cedet in audaciam et animationem dictorum hæreticorum, et terrorem atque desperationem fidelium, quasi nullum aliud possit sperari remedium. Propterea omnibus intelligentibus et cognoscentibus statum negotiorum videtur necessarium, ut totis viribus et cum omni diligentia intendant ad istam rem; quia nulla est spes defensionis fidei ét exstirpationis ipsorum, nisi per viam istius exercitus. Quare ex prædictis dictus proponens inferebat, quod ex quo erat tanta necessitas dicti exercitus, ita ut ex eo pendere videatur salus fidei et totius ecclesiæ, ex quo dictus dominus legatus fecerat et facit tantam et summam diligentiam pro ipsius expeditione, non esset bonum. quod aliquis aliquid faceret directe vel indirecte, quod posset prosecutionem dicti exer- citus impedire. Sane præfatus reverendissimus dominus legatus præsenserat, imo et propriis viderat oculis, et legerat literas per patres et dominos, præecipue per ambasiatores almæ universitatis Parisiensis, diversis principibus transmissas, pro celebratione concilii in Basilea; quæ literæ, licet non directe, indirecte tamen possent aliquod præjudicium generare expeditioni præedicti exercitus. Principes enim, communitates et populi, audientes hujusmodi exhortationes ad concilium, possent occasionem capere, dicentes, ex quo concilium inchoatur, exspectemus, quid concilium faciet; ipsum bene providebit, imponet subsidia, dabit modum, quod habebimus subsidium etiam ab his, qui sunt extra Alaman- niam, et similia. Etenim revera in hac re sunt valde tepidi et etiam timidi, et gravati sumptibus et oneribus et periculis belli, unde optarent aliquam occasionem habere ad differendum; et de hoc dominus legatus est bene informatus. Quare ex parte dicti legati idem magister hortabatur eos, qui erant Basileæ pro concilio, quatinus vellent sine mora rescribere principibus, et præsertim regi Romanorum, sollicitando et exhortando opportune et importune ad prædicti exercitus expeditionem. Etenim factum concilii recipit moram: expeditio autem exercitus nullam vel minimam moram requirit. Etenim cum concilium congregetur inter alias causas principaliter pro causa fidei, non est aliquid agendum, quod possit prædictam expeditionem exercitus impedire, sed omnino est laborandum, ut omnia tollantur impedimenta. Si enim, postposito præsenti exercitu, in concilio esset providendum de exstirpatione præfatæ hæresis Bohemicæ : utique, aut hoc esset per viam damnationis hæresis, et hoc in Constantiensi et etiam Senensi concilio satis et abundanter factum est; aut per viam pacificæ reductionis, et hoc, quantum humanitas conjecturari potest, non est sperandum, quia illi hæretici non clamant aliud, nisi quod volunt judicari, et sunt jam obstinati et inconvertibiles; imo aliqui fideles de Bohemia scribentes avisant,
74 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. descendet inferius ad Coloniam, Leodium et usque ad Flandriam; appropinquante vero festo Johannis intendit omnino redire Norimbergam, et si deo placuerit, quod exercitus fidelium intret Bohemiam, et ipse intrabit cum eodem; quia sic expedire videtur omnibus prudentibus. Quanta autem sit necessitas hujus exercitus, nemo possit exprimere. Nam si hoc anno iste exercitus negligatur, omnes domini et communitates vicinæ hæreticis concordabunt cum illis, et sic paulatim alii; expresse enim protestantur, quod nisi ista æstate habeant succursum, non valentes illis resistere, concordabunt cum eis; ex quo sequeretur destructio fidei in istis partibus. Item et illi hæretici, nisi per exercitum compescantur, cum magna potentia intrabunt Alamanniam ad devastandum et conquirendum terras fidelium. Si etiam, quod absit, prædicta deliberatio exercitus, quæ tam maturo et digesto consilio et in tanta congregatione conclusa fuit, non habeat effectum, habebitur res de cetero pro desperata ; quod maxime cedet in audaciam et animationem dictorum hæreticorum, et terrorem atque desperationem fidelium, quasi nullum aliud possit sperari remedium. Propterea omnibus intelligentibus et cognoscentibus statum negotiorum videtur necessarium, ut totis viribus et cum omni diligentia intendant ad istam rem; quia nulla est spes defensionis fidei ét exstirpationis ipsorum, nisi per viam istius exercitus. Quare ex prædictis dictus proponens inferebat, quod ex quo erat tanta necessitas dicti exercitus, ita ut ex eo pendere videatur salus fidei et totius ecclesiæ, ex quo dictus dominus legatus fecerat et facit tantam et summam diligentiam pro ipsius expeditione, non esset bonum. quod aliquis aliquid faceret directe vel indirecte, quod posset prosecutionem dicti exer- citus impedire. Sane præfatus reverendissimus dominus legatus præsenserat, imo et propriis viderat oculis, et legerat literas per patres et dominos, præecipue per ambasiatores almæ universitatis Parisiensis, diversis principibus transmissas, pro celebratione concilii in Basilea; quæ literæ, licet non directe, indirecte tamen possent aliquod præjudicium generare expeditioni præedicti exercitus. Principes enim, communitates et populi, audientes hujusmodi exhortationes ad concilium, possent occasionem capere, dicentes, ex quo concilium inchoatur, exspectemus, quid concilium faciet; ipsum bene providebit, imponet subsidia, dabit modum, quod habebimus subsidium etiam ab his, qui sunt extra Alaman- niam, et similia. Etenim revera in hac re sunt valde tepidi et etiam timidi, et gravati sumptibus et oneribus et periculis belli, unde optarent aliquam occasionem habere ad differendum; et de hoc dominus legatus est bene informatus. Quare ex parte dicti legati idem magister hortabatur eos, qui erant Basileæ pro concilio, quatinus vellent sine mora rescribere principibus, et præsertim regi Romanorum, sollicitando et exhortando opportune et importune ad prædicti exercitus expeditionem. Etenim factum concilii recipit moram: expeditio autem exercitus nullam vel minimam moram requirit. Etenim cum concilium congregetur inter alias causas principaliter pro causa fidei, non est aliquid agendum, quod possit prædictam expeditionem exercitus impedire, sed omnino est laborandum, ut omnia tollantur impedimenta. Si enim, postposito præsenti exercitu, in concilio esset providendum de exstirpatione præfatæ hæresis Bohemicæ : utique, aut hoc esset per viam damnationis hæresis, et hoc in Constantiensi et etiam Senensi concilio satis et abundanter factum est; aut per viam pacificæ reductionis, et hoc, quantum humanitas conjecturari potest, non est sperandum, quia illi hæretici non clamant aliud, nisi quod volunt judicari, et sunt jam obstinati et inconvertibiles; imo aliqui fideles de Bohemia scribentes avisant,
Strana 75
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 75 quod nulla practica reductionis tractanda est cum eis, nisi præmittatur exercitus; quia nisi metu reducantur, non est spes alia nisi per viam facti, videlicet ordinando exercitum. Et si sic, utique, ex quo ordinatus est et est in expeditione, non debet aliquo modo impediri, sed omnibus viis et modis possibilibus promoveri; quia occurrendum est malis, quam citius fieri potest. Præterea si in concilio succurrendum erit per exercitum, exercitus expediri non potest nisi per generale subsidium , cujus collectio ad minus requirit biennium, et multo minus, quam credatur, exigetur, multique domini temporales in eorum dominiis apponent manus, sicuti experientia docuit; et interim hæretici vastabunt et conquirent omnia, tardeque tunc veniet exercitus. Propterea, cum nutu dei iste exer- citus tam potens ordinatus sit, laborandum est omnino ad prosecutionem ipsius et execu- tionem. Quare præfatus reverendissimus dominus legatus hortatur et rogat Paternitates et Dominationes Vestras, quatinus, ut præmissum est, quanto citius potest fieri, rescribatis regi Romanorum et aliis principibus, hortando eos pro hujusmodi exercitus expeditione ; deinde, si videtur, unum vel duos ex vobis mittatis ad præfatum reverendissimum dominum legatum ad sollicitandum una cum Paternitate sua istam expeditionem, et ad interessendum in exercitu, propter multa, quæ possent contingere. Et hæc fuerunt dicta quoad primum punctum. Quantum ad secundum, quod tangit celebrationem concilii, exprimebat fervens desiderium, quod præfatus dominus legatus habebat ad celebrationem concilii, et ad ea, quæ in eodem erant agenda : videlicet ad exstirpationem hæresum, reformationem morum, et populi Christiani pacificationem. Et in hoc dictus proponens instetit, persuadendo necessitatem et celebrationem dicti concilii, et enarrando, quanta mala sequerentur in ecclesia, si dicti concilii prætermitteretur celebratio. Post hæc allegabat rationes, quare præfatus dominus legatus, si tantum desiderabat concilii prosecutionem, non venit recto tramite ad Basileam : tum quia principaliter missus fuerat in causa fidei contra hæresim Bohemorum, et audiens principes in Norimberga super eadem causa fidei congregatos, non expediebat negotiis fidei, ut alio se diverteret; quia etiam si fuisset in Basilea, opor- tuisset ipsum omnibus postpositis ad dictos principes accedere; tum quia in exitu suo ab urbe nullam commissionem habebat in scriptis a domino Martino in factis concilii; quare non fuisset honestum, neque conveniens, ut postposita sua legatione, alio diverteret impediendo se in rebus sibi non commissis. Et licet Martinus in urbe ante suum recessum sibi verbo legationem commisisset concilii, tamen ex quo bullas non habebat, non fuisset sibi tutum se expedire; quia propter multas causas Martinus potuisset mutare propositum. Fuerunt autem sibi literæ legationis concilii post nova habita de morte Martini in Norim- berga per dominum episcopum Holmucensem præsentatæ, ut superius dictum est. Tum etiam, quia neminem senserat causa concilii, dum esset in itinere ab urbe versus Ala- manniam, venisse Basileam ; unde non fuisset sane actum, si postposita congregatione principum, venisset Basileam, ubi nullus erat. Propter prædictas igitur causas merito præfatus reverendissimus dominus venit excusandus. Quod autem receptis præedictis literis non statim saltim aliquem loco sui miserit Basileam, causa fuit, quia statim post recep- tionem dictarum literarum ad duos dies venerunt nova de novi summi pontificis assumtione; non fuisset autem honestum, quod eo inconsulto, attento zelo, quem semper habuit præfatus novus summus pontifex ad concilii celebrationem, ad rem tanti ponderis pro- cessisset. De consilio igitur serenissimi regis Romanorum præfatus dominus legatus 10 *
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 75 quod nulla practica reductionis tractanda est cum eis, nisi præmittatur exercitus; quia nisi metu reducantur, non est spes alia nisi per viam facti, videlicet ordinando exercitum. Et si sic, utique, ex quo ordinatus est et est in expeditione, non debet aliquo modo impediri, sed omnibus viis et modis possibilibus promoveri; quia occurrendum est malis, quam citius fieri potest. Præterea si in concilio succurrendum erit per exercitum, exercitus expediri non potest nisi per generale subsidium , cujus collectio ad minus requirit biennium, et multo minus, quam credatur, exigetur, multique domini temporales in eorum dominiis apponent manus, sicuti experientia docuit; et interim hæretici vastabunt et conquirent omnia, tardeque tunc veniet exercitus. Propterea, cum nutu dei iste exer- citus tam potens ordinatus sit, laborandum est omnino ad prosecutionem ipsius et execu- tionem. Quare præfatus reverendissimus dominus legatus hortatur et rogat Paternitates et Dominationes Vestras, quatinus, ut præmissum est, quanto citius potest fieri, rescribatis regi Romanorum et aliis principibus, hortando eos pro hujusmodi exercitus expeditione ; deinde, si videtur, unum vel duos ex vobis mittatis ad præfatum reverendissimum dominum legatum ad sollicitandum una cum Paternitate sua istam expeditionem, et ad interessendum in exercitu, propter multa, quæ possent contingere. Et hæc fuerunt dicta quoad primum punctum. Quantum ad secundum, quod tangit celebrationem concilii, exprimebat fervens desiderium, quod præfatus dominus legatus habebat ad celebrationem concilii, et ad ea, quæ in eodem erant agenda : videlicet ad exstirpationem hæresum, reformationem morum, et populi Christiani pacificationem. Et in hoc dictus proponens instetit, persuadendo necessitatem et celebrationem dicti concilii, et enarrando, quanta mala sequerentur in ecclesia, si dicti concilii prætermitteretur celebratio. Post hæc allegabat rationes, quare præfatus dominus legatus, si tantum desiderabat concilii prosecutionem, non venit recto tramite ad Basileam : tum quia principaliter missus fuerat in causa fidei contra hæresim Bohemorum, et audiens principes in Norimberga super eadem causa fidei congregatos, non expediebat negotiis fidei, ut alio se diverteret; quia etiam si fuisset in Basilea, opor- tuisset ipsum omnibus postpositis ad dictos principes accedere; tum quia in exitu suo ab urbe nullam commissionem habebat in scriptis a domino Martino in factis concilii; quare non fuisset honestum, neque conveniens, ut postposita sua legatione, alio diverteret impediendo se in rebus sibi non commissis. Et licet Martinus in urbe ante suum recessum sibi verbo legationem commisisset concilii, tamen ex quo bullas non habebat, non fuisset sibi tutum se expedire; quia propter multas causas Martinus potuisset mutare propositum. Fuerunt autem sibi literæ legationis concilii post nova habita de morte Martini in Norim- berga per dominum episcopum Holmucensem præsentatæ, ut superius dictum est. Tum etiam, quia neminem senserat causa concilii, dum esset in itinere ab urbe versus Ala- manniam, venisse Basileam ; unde non fuisset sane actum, si postposita congregatione principum, venisset Basileam, ubi nullus erat. Propter prædictas igitur causas merito præfatus reverendissimus dominus venit excusandus. Quod autem receptis præedictis literis non statim saltim aliquem loco sui miserit Basileam, causa fuit, quia statim post recep- tionem dictarum literarum ad duos dies venerunt nova de novi summi pontificis assumtione; non fuisset autem honestum, quod eo inconsulto, attento zelo, quem semper habuit præfatus novus summus pontifex ad concilii celebrationem, ad rem tanti ponderis pro- cessisset. De consilio igitur serenissimi regis Romanorum præfatus dominus legatus 10 *
Strana 76
76 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 33. 1431. 4. Mai. supersedit a non mittendo (sic) aliquem usque nunc ad Basileam, exspectans intentionem super hac re summi pontificis; cui efficacissimas literas, quas ego oculis propriis vidi et perlegi, statim post nova habita de assumtione sua, de Norimberga pro concilio et in favorem ipsius scripsit, et in brevi a Sanctitate Sua sperat se habere optatum responsum, præsertim propter capitula facta in conclavi, et promissionem atque juramentum Suæ Sanctitatis; quo habito faciet, prout sibi injunctum fuerit per Suam Sanctitatem. Verum videtur præfato domino legato et multis aliis ad abundantiorem cautelam, quod domini ambasiatores et alii existentes in Basilea mitterent duos ex eis ad eundem dominum nostrum Eugenium, ad supplicandum eidem, quatinus Sua Sanctitas omnem sollicitudinem et operam impenderet ad dicti concilii celebrationem, et cum pauci venerint, nec sit fama quod plures veniant, quod literis apostolicis mandet universis, ad quos spectat, ut veniant. Multi enim recusant propter expensas et alia onera; multi, quia nollent reformationem, et multi ex aliis causis se retinent. Similiter videretur, quod etiam aliqui ad serenissimum regem Romanorum mitterentur pro eodem sollicitando quoad expeditionem exercitus, ut dictum est, et ut efficaciter dicto domino papæ scriberet pro concilio, et nihilominus prælatos imperii et regnorum suorum, qui non essent in facto exercitus Bohemorum personaliter impediti, sollicitaret venire ad concilium, scriberetque aliis regibus et prin- cipibus, ut ambasiatores suos et prælatos mitterent et sollicitarent. Et sic præfatus proponens fecit finem secundæe partis, et per consequens totius suæ propositionis. Adjecit etiam idem proponens, quod habebat literas ad dominos cives Basilienses ex parte dicti legati, ad exhortandum ipsos, ut se disponerent ad mittendum gentes ad exercitum tempore indicto, prout sunt in Norimberga taxati, et facerent omne id, quod esset eis possibile in materia ista, vellentque ordinare, ut pro felici executione et progressu dicti exercitus in eorum civitate et ditione funderentur devotæ preces ad dominum; item quod ex quo con- cilium generale in eorum civitate erat celebrandum, taliter disponerent quoad singula civitatem, ut in fine merito ecclesia et tota Christianitas de ipsis debeat contentari, quod- que tam præsentes quam venturos velint cum omni caritate et benivolentia pertractare; quæ in crastinum idem in domo civitatis diffuse exposuit. Prædictis igitur sic expositis, prædicti ambasiatores et alii, qui cum ipsis erant causa concilii, deliberaverunt et responderunt præfato magistro Johanni proponenti in effectum, prout in subsequenti litera, quam miserunt domino legato, continetur. Cujus tenor sequitur et est talis : „Reverendissimo etc. Virtutum vestrarum fragrantiam non modicam luce clarius conspeximus, cum honoribus nos prævenistis, reverendissime in Christo pater ! innixus sapientis consilio, quanto majores, tanto magis te humilia, et coram deo invenies gratiam. Gratiosas literas vestras credentiales a reverendo magistro nostro Johanne de Ragusio recepimus bene; reverendissimæ Paternitati Vestræe possetenus et ex cordis medullis regratiamur, quidquid magister noster luculenter ac diserte vestram sanctam intentionem necnon saluberrimam monitionem nobis reseravit, indirecte dissuadere caveremus nos monuit, et si literæ jam transmissæ quoquo modo hoc saperent, corrigere eas vellemus. Quæ nec fecisse, nec nos facturos firmissime pridie concluseramus, quinimo, ut ex aspectu nostrarum literarum liquet, idem bellum simul cum dicta concilii celebratione fiendum exhortamur, ut tam armis spiritualibus quam materialibus eorum errores destruantur, et
76 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 33. 1431. 4. Mai. supersedit a non mittendo (sic) aliquem usque nunc ad Basileam, exspectans intentionem super hac re summi pontificis; cui efficacissimas literas, quas ego oculis propriis vidi et perlegi, statim post nova habita de assumtione sua, de Norimberga pro concilio et in favorem ipsius scripsit, et in brevi a Sanctitate Sua sperat se habere optatum responsum, præsertim propter capitula facta in conclavi, et promissionem atque juramentum Suæ Sanctitatis; quo habito faciet, prout sibi injunctum fuerit per Suam Sanctitatem. Verum videtur præfato domino legato et multis aliis ad abundantiorem cautelam, quod domini ambasiatores et alii existentes in Basilea mitterent duos ex eis ad eundem dominum nostrum Eugenium, ad supplicandum eidem, quatinus Sua Sanctitas omnem sollicitudinem et operam impenderet ad dicti concilii celebrationem, et cum pauci venerint, nec sit fama quod plures veniant, quod literis apostolicis mandet universis, ad quos spectat, ut veniant. Multi enim recusant propter expensas et alia onera; multi, quia nollent reformationem, et multi ex aliis causis se retinent. Similiter videretur, quod etiam aliqui ad serenissimum regem Romanorum mitterentur pro eodem sollicitando quoad expeditionem exercitus, ut dictum est, et ut efficaciter dicto domino papæ scriberet pro concilio, et nihilominus prælatos imperii et regnorum suorum, qui non essent in facto exercitus Bohemorum personaliter impediti, sollicitaret venire ad concilium, scriberetque aliis regibus et prin- cipibus, ut ambasiatores suos et prælatos mitterent et sollicitarent. Et sic præfatus proponens fecit finem secundæe partis, et per consequens totius suæ propositionis. Adjecit etiam idem proponens, quod habebat literas ad dominos cives Basilienses ex parte dicti legati, ad exhortandum ipsos, ut se disponerent ad mittendum gentes ad exercitum tempore indicto, prout sunt in Norimberga taxati, et facerent omne id, quod esset eis possibile in materia ista, vellentque ordinare, ut pro felici executione et progressu dicti exercitus in eorum civitate et ditione funderentur devotæ preces ad dominum; item quod ex quo con- cilium generale in eorum civitate erat celebrandum, taliter disponerent quoad singula civitatem, ut in fine merito ecclesia et tota Christianitas de ipsis debeat contentari, quod- que tam præsentes quam venturos velint cum omni caritate et benivolentia pertractare; quæ in crastinum idem in domo civitatis diffuse exposuit. Prædictis igitur sic expositis, prædicti ambasiatores et alii, qui cum ipsis erant causa concilii, deliberaverunt et responderunt præfato magistro Johanni proponenti in effectum, prout in subsequenti litera, quam miserunt domino legato, continetur. Cujus tenor sequitur et est talis : „Reverendissimo etc. Virtutum vestrarum fragrantiam non modicam luce clarius conspeximus, cum honoribus nos prævenistis, reverendissime in Christo pater ! innixus sapientis consilio, quanto majores, tanto magis te humilia, et coram deo invenies gratiam. Gratiosas literas vestras credentiales a reverendo magistro nostro Johanne de Ragusio recepimus bene; reverendissimæ Paternitati Vestræe possetenus et ex cordis medullis regratiamur, quidquid magister noster luculenter ac diserte vestram sanctam intentionem necnon saluberrimam monitionem nobis reseravit, indirecte dissuadere caveremus nos monuit, et si literæ jam transmissæ quoquo modo hoc saperent, corrigere eas vellemus. Quæ nec fecisse, nec nos facturos firmissime pridie concluseramus, quinimo, ut ex aspectu nostrarum literarum liquet, idem bellum simul cum dicta concilii celebratione fiendum exhortamur, ut tam armis spiritualibus quam materialibus eorum errores destruantur, et
Strana 77
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 77 si occulto dei judicio fideles succumberent, quod deus sua miseratione avertat, prompta sit generalis synodus congregata remedium efficax apponere, et de omni regione Christi- anitatis armatos illico colligere. Sic præterea, spiritus sancti inspiratione forsitan attracti, aut timore bellico perterriti, citius se et sua dogmata determinationi synodi generalis adunatæe subjiciant, quod eorum saluti accommodius et Christianæ pietati decentius fore videretur. Quæ reverendissima Vestra Paternitas solerter considerans, per os prædicti magistri nostri hortabatur nos, legatos ad sanctissimum dominum nostrum necnon ad serenissimum regem Romanorum destinari, ad celerem dictæ celebrationis expeditionem ; quod et fieri conclusimus, et jam una cum reverendo in Christo patre domino Virgiliacensi pro parte prælatorum cum magistro nostro Johanne de Ragusio vestri ex parte duos nostrum in theologia et jure canonico egregios doctores ad serenissimum principem regem Romanorum transmittimus, sincerum zelum Christi et ecclesiæ, ut ex eorum actis didicimus, gerentes. Ex qua legatione amplum speramus consequi fructum, præsertim attenta domini nostri sanctissima et jam a plurimis volgata affectione. Ceteris autem ejus monitionibus et exhortationibus non parum fructuosis ad plenum responsum dedimus. Vestram igitur honoratissimam Paternitatem obnixius deprecamur, quatinus una cum prosecutione præfatæ armatæ prælatos ecclesiæ, dominos et universitates ad dictam celebrationem verbis et scriptis exhortari dignemini, et quidquid accommodum dictæ celebrationi a sanctissimo domino nostro perceperitis, nobis obsecramus communicare velitis, necnon ad dictæ synodo præsidendum huc quantocius accedere, aut vobis in hæreticorum expugna- tione præpedito, aliquem prælatorum in absentia vestra subdelegare pariter et consti- tuere. In quo opere saluti fidelium, reformationi morum et integritati orthodoxæ fidei providebitis et tandem mercedem recipietis æternam ; quam vobis concedet, cujus et suæ ecclesiæ res agitur, dominus Jesus Christus. Scriptum Basileæ quarta die Maii." Elegerunt igitur prædicti in Basilea existentes duos solemnes doctores de univer- sitate Parisiensi, videlicet magistrum Dionysium de Sabrenays, theologiæ professorem, et dominum Thomam Siene, doctorem in jure canonico, officialem Parisiensem, et miserunt eos cum præfato magistro Johanne ad serenissimum regem Romanorum cum literis et instructionibus, quæ sequuntur: „Illustrissimo principi ac serenissimo domino, domino Sigismundo regi Romanorum semper Augusto, necnon Ungariæ, Dalmatiæ, Croatiæ etc. regi. Gloriam, honorem cum virtutum plenitudine Serenitati Vestræe, ut decet, peroptamus, invictissime rex semper Auguste! devotius Majestati Vestræe regiæ supplicantes, quatinus nostros magistros et consocios in sacra pagina et jure canonico doctores, Dionysium de Sabernais et Thomam Siene, moribus ac scientiis perornatos, necnon ecclesiæ orthodoxæ, erroribus proh dolor deformatæe nefariisque moribus maculatæ cordis ex medullis compatientes, vestra solita benivolentia ac innata humanitate suscipere dignemini, fidem plenariam in suis dictis parte ex nostra adhibentes atque humiles supplicationes, bonum universalis ecclesiæ concernentes, quatinus præfatæ Majestati Vestræe regiæ sunt porrectæ, vestra dignetur caritas exaudire propicius. Quam semper salvam cum gratiarum augmento conservet ad fructum ecclesiæ votivum consequendum divina sapientia, per quam reges regnant et legum conditores justa decernunt, dominus Jesus Christus, amen. Scriptum Basileæ vii Maii. Illustrissimo 34. 1431. 7. Mai.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 77 si occulto dei judicio fideles succumberent, quod deus sua miseratione avertat, prompta sit generalis synodus congregata remedium efficax apponere, et de omni regione Christi- anitatis armatos illico colligere. Sic præterea, spiritus sancti inspiratione forsitan attracti, aut timore bellico perterriti, citius se et sua dogmata determinationi synodi generalis adunatæe subjiciant, quod eorum saluti accommodius et Christianæ pietati decentius fore videretur. Quæ reverendissima Vestra Paternitas solerter considerans, per os prædicti magistri nostri hortabatur nos, legatos ad sanctissimum dominum nostrum necnon ad serenissimum regem Romanorum destinari, ad celerem dictæ celebrationis expeditionem ; quod et fieri conclusimus, et jam una cum reverendo in Christo patre domino Virgiliacensi pro parte prælatorum cum magistro nostro Johanne de Ragusio vestri ex parte duos nostrum in theologia et jure canonico egregios doctores ad serenissimum principem regem Romanorum transmittimus, sincerum zelum Christi et ecclesiæ, ut ex eorum actis didicimus, gerentes. Ex qua legatione amplum speramus consequi fructum, præsertim attenta domini nostri sanctissima et jam a plurimis volgata affectione. Ceteris autem ejus monitionibus et exhortationibus non parum fructuosis ad plenum responsum dedimus. Vestram igitur honoratissimam Paternitatem obnixius deprecamur, quatinus una cum prosecutione præfatæ armatæ prælatos ecclesiæ, dominos et universitates ad dictam celebrationem verbis et scriptis exhortari dignemini, et quidquid accommodum dictæ celebrationi a sanctissimo domino nostro perceperitis, nobis obsecramus communicare velitis, necnon ad dictæ synodo præsidendum huc quantocius accedere, aut vobis in hæreticorum expugna- tione præpedito, aliquem prælatorum in absentia vestra subdelegare pariter et consti- tuere. In quo opere saluti fidelium, reformationi morum et integritati orthodoxæ fidei providebitis et tandem mercedem recipietis æternam ; quam vobis concedet, cujus et suæ ecclesiæ res agitur, dominus Jesus Christus. Scriptum Basileæ quarta die Maii." Elegerunt igitur prædicti in Basilea existentes duos solemnes doctores de univer- sitate Parisiensi, videlicet magistrum Dionysium de Sabrenays, theologiæ professorem, et dominum Thomam Siene, doctorem in jure canonico, officialem Parisiensem, et miserunt eos cum præfato magistro Johanne ad serenissimum regem Romanorum cum literis et instructionibus, quæ sequuntur: „Illustrissimo principi ac serenissimo domino, domino Sigismundo regi Romanorum semper Augusto, necnon Ungariæ, Dalmatiæ, Croatiæ etc. regi. Gloriam, honorem cum virtutum plenitudine Serenitati Vestræe, ut decet, peroptamus, invictissime rex semper Auguste! devotius Majestati Vestræe regiæ supplicantes, quatinus nostros magistros et consocios in sacra pagina et jure canonico doctores, Dionysium de Sabernais et Thomam Siene, moribus ac scientiis perornatos, necnon ecclesiæ orthodoxæ, erroribus proh dolor deformatæe nefariisque moribus maculatæ cordis ex medullis compatientes, vestra solita benivolentia ac innata humanitate suscipere dignemini, fidem plenariam in suis dictis parte ex nostra adhibentes atque humiles supplicationes, bonum universalis ecclesiæ concernentes, quatinus præfatæ Majestati Vestræe regiæ sunt porrectæ, vestra dignetur caritas exaudire propicius. Quam semper salvam cum gratiarum augmento conservet ad fructum ecclesiæ votivum consequendum divina sapientia, per quam reges regnant et legum conditores justa decernunt, dominus Jesus Christus, amen. Scriptum Basileæ vii Maii. Illustrissimo 34. 1431. 7. Mai.
Strana 78
78 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 35. 1431. 7. Mai. principi ac serenissimo domino, domino Sigismundo Romanorum regi semper Augusto, necnon Hungariæ, Dalmatiæ, Croatiæ etc. regi." Instructiones vero ipsorum erant tales: „In primis habebunt collaudare regiam Majestatem super sancto proposito, quod semper habuit et adhuc habet ad bonum universalis ecclesiæ, defensionem fidei et morum reformationem ; secundo et ad particularia descendendo, habebunt declarare accuratissimas diligentias atque labores diuturnos, quos sustinuit in concilio Constantiensi, nullatenus parcendo bonis propriis, super prosecutione unionis ecclesiæ, unde laus et gloria divulgata est per totam Christianitatem. Item et quod indefesse laboravit ad reductionem Hussitarum et errorum ipsorum exstirpationem, quod ad plenum cognovit universitas Parisiensis per ambasiatores suos alias ad consilium, in quo super hac materia præsidebat, destinatos. Item magnificabunt permaximam ejus affectionem ad celebrationem instantis con- cilii in Basilea, prout ex relatu eorum, qui Serenitatem Suam frequentarunt, percipiunt ambasiatores ad hujusmodi concilium destinati, necnon et ex aspectu suarum literarum universitati præfatæ transmissarum, in quo patet ejus fervens affectus ad bonum univer- salis ecclesiæ. Consequenter habebunt Majestatem regiam exhortari ad concilii Basileæ celebrandi inchoationem prosequendam, et primo habebunt ostendere ipsius concilii necessitatem, doclarando mala, quæ ex ejus celebratione vitabuntur, et bona, quæ inde sequentur. Item et quod actualis ejusdem concilii celebratio necessaria est ad conformationem belli contra Hussitas indicti, et ad votivum inde fructum consequendum, subjungentes, quod nullatenus executioni dicti belli præjudicium afferet. Item et persuadeatur ad dictam celebrationem ex amplioribus fama, nomine, gloria atque utilitate, quæ Serenitati Suæ poterunt inde provenire. Et quod hæc maxime decet ejus imperialem auctoritatem, tamquam rex supremus, qui deo maxime assimilatur, et ideo divinum honorem sponsæ Christi ecclesiæ habet promovere; quod si fecerit, servitium deo exhibebit acceptum. Demum et ad partem talia impertiri, loco et tempore congruis, atque captata benivolentia magis, habebunt ostendere et secum conferre de modis convenientio- ribus celeris et firmæ celebrationis dicti concilii, quodque in eo poterunt plures modi utiles ad pacem regnorum Franciæ et Angliæe facientes inveniri et quod ad hoc sunt bene voluntarii doctores et magistri almæ universitatis Parisiensis. Supplicationes subjungendæ: prima, quod dignetur sua regalis auctoritas venire ad locum concilii saltem pro aliquot diebus, ut de his, quæ ad celebrationem concilii videbuntur opportuna, valeat disponere, et ut sua divulgata præsentia ceteros moveat ad celerius veniendum; aut si non possit, in aliis nimium præpeditus, saltim quod mittat. Secunda, quod scribat ducibus, principibus et dominis tam ecclesiasticis quam secularibus diversarum nationum, ut ad dictum concilium quantocius accedere aut amba- siatores mittere non omittant. Tertia, ut mittere dignetur ad sanctissimum dominum nostrum et collegium car- dinalium, ut de celebratione concilii generalis absque ulteriori dilatione provideant pro bono universalis ecclesiæ et fidei orthodoxæ juxta constitutiones Constantiensis et Senensis conciliorum generalium.
78 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 35. 1431. 7. Mai. principi ac serenissimo domino, domino Sigismundo Romanorum regi semper Augusto, necnon Hungariæ, Dalmatiæ, Croatiæ etc. regi." Instructiones vero ipsorum erant tales: „In primis habebunt collaudare regiam Majestatem super sancto proposito, quod semper habuit et adhuc habet ad bonum universalis ecclesiæ, defensionem fidei et morum reformationem ; secundo et ad particularia descendendo, habebunt declarare accuratissimas diligentias atque labores diuturnos, quos sustinuit in concilio Constantiensi, nullatenus parcendo bonis propriis, super prosecutione unionis ecclesiæ, unde laus et gloria divulgata est per totam Christianitatem. Item et quod indefesse laboravit ad reductionem Hussitarum et errorum ipsorum exstirpationem, quod ad plenum cognovit universitas Parisiensis per ambasiatores suos alias ad consilium, in quo super hac materia præsidebat, destinatos. Item magnificabunt permaximam ejus affectionem ad celebrationem instantis con- cilii in Basilea, prout ex relatu eorum, qui Serenitatem Suam frequentarunt, percipiunt ambasiatores ad hujusmodi concilium destinati, necnon et ex aspectu suarum literarum universitati præfatæ transmissarum, in quo patet ejus fervens affectus ad bonum univer- salis ecclesiæ. Consequenter habebunt Majestatem regiam exhortari ad concilii Basileæ celebrandi inchoationem prosequendam, et primo habebunt ostendere ipsius concilii necessitatem, doclarando mala, quæ ex ejus celebratione vitabuntur, et bona, quæ inde sequentur. Item et quod actualis ejusdem concilii celebratio necessaria est ad conformationem belli contra Hussitas indicti, et ad votivum inde fructum consequendum, subjungentes, quod nullatenus executioni dicti belli præjudicium afferet. Item et persuadeatur ad dictam celebrationem ex amplioribus fama, nomine, gloria atque utilitate, quæ Serenitati Suæ poterunt inde provenire. Et quod hæc maxime decet ejus imperialem auctoritatem, tamquam rex supremus, qui deo maxime assimilatur, et ideo divinum honorem sponsæ Christi ecclesiæ habet promovere; quod si fecerit, servitium deo exhibebit acceptum. Demum et ad partem talia impertiri, loco et tempore congruis, atque captata benivolentia magis, habebunt ostendere et secum conferre de modis convenientio- ribus celeris et firmæ celebrationis dicti concilii, quodque in eo poterunt plures modi utiles ad pacem regnorum Franciæ et Angliæe facientes inveniri et quod ad hoc sunt bene voluntarii doctores et magistri almæ universitatis Parisiensis. Supplicationes subjungendæ: prima, quod dignetur sua regalis auctoritas venire ad locum concilii saltem pro aliquot diebus, ut de his, quæ ad celebrationem concilii videbuntur opportuna, valeat disponere, et ut sua divulgata præsentia ceteros moveat ad celerius veniendum; aut si non possit, in aliis nimium præpeditus, saltim quod mittat. Secunda, quod scribat ducibus, principibus et dominis tam ecclesiasticis quam secularibus diversarum nationum, ut ad dictum concilium quantocius accedere aut amba- siatores mittere non omittant. Tertia, ut mittere dignetur ad sanctissimum dominum nostrum et collegium car- dinalium, ut de celebratione concilii generalis absque ulteriori dilatione provideant pro bono universalis ecclesiæ et fidei orthodoxæ juxta constitutiones Constantiensis et Senensis conciliorum generalium.
Strana 79
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 79 Quarta, quod scribere dignetur sanctitati domini nostri, ut in propria veniat Basileam, et quod in hoc plurimum serviet deo et ecclesiæ, quoniam tractata, avisata et conclusa ibidem ex ejus præsentia majoris erunt roboris et firmitatis, et volentius con- fluent ad locum concilii prælati totius christianitatis." Quia etiam ex parte domini legati exhortati fuerant, ut mitterent ad dominum nostrum Eugenium, deliberaverunt, quod illi, qui ibant ad imperatorem, deberent ire postmodum Romam, casu quo imperator vellet mittere vel judicaret mittendum; quo casu etiam prædictus magister Johannes de Ragusio obtulit se iturum Romam cum eisdem ex parte domini legati apostolici. Casu igitur, quo prædictos ire Romam contigisset, ordina- verunt literas credentiales ad summum pontificem, cum juramentis, quæ deberent facere prædicti duo ituri Romam. Quorum juramentorum formam et literas credentiales ad summum pontificem, post recessum ipsorum a Basilea, miserunt sub sigillo Norimbergam magistro Johanni præfato, ut ab ipsis dicta juramenta nomine mittentium reciperet. Tenor vero dictarum literarum et juramentorum talis est: „Benedictus deus, qui non continet suas misericordias, quinimo cum iratus fuerit, nunc recordabitur! Hoc tempus miserendi ejus credimus advenisse, beatissime pater! quo suæ sponsæ ecclesiæ voluerit mederi languoribus, dum eidem præfecerit vos ipsum pastorem summum juxta cor suum. Languet proh dolor errorum foedis maculis deturpata, præsertim in regno Bohemiæ, tametsi plerisque ceteris regionibus referantur hæreses et sortilegia vigere: sed auctore deo advenit sacri concilii generalis celebratio, cujus non tam humana quam divina almi spiritus inspiratione, qui eidem præesse dignoscitur illustrator et director, exstirpabuntur a fidelium grege. Facile quippe opus expletur, ubi Christus adjutor et auctor habetur. Ubi queso Christus adesset adjutor, si non in suæ sponsæ salubri restauratione est? Suum namque Christus reputat, quidquid honori, virtuti et stabilitati ecclesiæ suæ exhibetur. Omni igitur diligentia et summa affectione opus est hanc instantem synodum celebrare pro fidei et morum nimium heu lapsorum debita reformatione. Hoc potissimum medicamen salutare, hoc efficacissimum omnium languorum ecclesiæ antidotum, et in rebus desperatissimis asylum. Huic autem sacræ conventioni vestra interest, beatissime pater ! præsidere, ceteros adjuvare et in agendis veluti caput membra dirigere. Tantum inceptione opus est ; mox confluent plurimi in dei nomine congregati. Quis scit? et divina providentia hanc gloriam Vestræ Beatitudini reservavit, quod vestro tempore daret pacem suæ ecclesiæ, eam purgaret ab hæresibus et stabiliret in sanctioribus moribus. In Gabrielis adventu ad beatam virginem voluit mundum reconciliare : in Gabrielis ad summum apostolatus apicem assumptione disponit, ut pie credimus, suam ecclesiam in fide et moribus emendare. Sed et Eugenii nomen bonam generationem sonat, quæ in fidelium melioratione et ecclesiæ stabilitione vim suam vestris sacris ope et opera in hoc sacro concilio consequetur. Adeo enim hujus boni desideratissimi fragrat cujusque fidelis animus desiderio, ut quidquid habent industriæ, virtutis et efficaciæ, libenter Vestræ Beatitudini impertiri curabunt, nedum in ecclesiæ reformatione, verum et in regum, dominorum et communitatum concordia et pace. In ceteris, pater beatissime! dignetur Sanctitas Vestra nostros reverendos magistros et consocios, Dionysium de Sabrenays et Thomam Siene, in sacra pagina et jure canonico doctores, benignitatis vestræ more suscipere, favorabiliter audientiam præbere, et in dicendis ex parte matris nostræ univer- 36. 1431. 10. Mai.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 79 Quarta, quod scribere dignetur sanctitati domini nostri, ut in propria veniat Basileam, et quod in hoc plurimum serviet deo et ecclesiæ, quoniam tractata, avisata et conclusa ibidem ex ejus præsentia majoris erunt roboris et firmitatis, et volentius con- fluent ad locum concilii prælati totius christianitatis." Quia etiam ex parte domini legati exhortati fuerant, ut mitterent ad dominum nostrum Eugenium, deliberaverunt, quod illi, qui ibant ad imperatorem, deberent ire postmodum Romam, casu quo imperator vellet mittere vel judicaret mittendum; quo casu etiam prædictus magister Johannes de Ragusio obtulit se iturum Romam cum eisdem ex parte domini legati apostolici. Casu igitur, quo prædictos ire Romam contigisset, ordina- verunt literas credentiales ad summum pontificem, cum juramentis, quæ deberent facere prædicti duo ituri Romam. Quorum juramentorum formam et literas credentiales ad summum pontificem, post recessum ipsorum a Basilea, miserunt sub sigillo Norimbergam magistro Johanni præfato, ut ab ipsis dicta juramenta nomine mittentium reciperet. Tenor vero dictarum literarum et juramentorum talis est: „Benedictus deus, qui non continet suas misericordias, quinimo cum iratus fuerit, nunc recordabitur! Hoc tempus miserendi ejus credimus advenisse, beatissime pater! quo suæ sponsæ ecclesiæ voluerit mederi languoribus, dum eidem præfecerit vos ipsum pastorem summum juxta cor suum. Languet proh dolor errorum foedis maculis deturpata, præsertim in regno Bohemiæ, tametsi plerisque ceteris regionibus referantur hæreses et sortilegia vigere: sed auctore deo advenit sacri concilii generalis celebratio, cujus non tam humana quam divina almi spiritus inspiratione, qui eidem præesse dignoscitur illustrator et director, exstirpabuntur a fidelium grege. Facile quippe opus expletur, ubi Christus adjutor et auctor habetur. Ubi queso Christus adesset adjutor, si non in suæ sponsæ salubri restauratione est? Suum namque Christus reputat, quidquid honori, virtuti et stabilitati ecclesiæ suæ exhibetur. Omni igitur diligentia et summa affectione opus est hanc instantem synodum celebrare pro fidei et morum nimium heu lapsorum debita reformatione. Hoc potissimum medicamen salutare, hoc efficacissimum omnium languorum ecclesiæ antidotum, et in rebus desperatissimis asylum. Huic autem sacræ conventioni vestra interest, beatissime pater ! præsidere, ceteros adjuvare et in agendis veluti caput membra dirigere. Tantum inceptione opus est ; mox confluent plurimi in dei nomine congregati. Quis scit? et divina providentia hanc gloriam Vestræ Beatitudini reservavit, quod vestro tempore daret pacem suæ ecclesiæ, eam purgaret ab hæresibus et stabiliret in sanctioribus moribus. In Gabrielis adventu ad beatam virginem voluit mundum reconciliare : in Gabrielis ad summum apostolatus apicem assumptione disponit, ut pie credimus, suam ecclesiam in fide et moribus emendare. Sed et Eugenii nomen bonam generationem sonat, quæ in fidelium melioratione et ecclesiæ stabilitione vim suam vestris sacris ope et opera in hoc sacro concilio consequetur. Adeo enim hujus boni desideratissimi fragrat cujusque fidelis animus desiderio, ut quidquid habent industriæ, virtutis et efficaciæ, libenter Vestræ Beatitudini impertiri curabunt, nedum in ecclesiæ reformatione, verum et in regum, dominorum et communitatum concordia et pace. In ceteris, pater beatissime! dignetur Sanctitas Vestra nostros reverendos magistros et consocios, Dionysium de Sabrenays et Thomam Siene, in sacra pagina et jure canonico doctores, benignitatis vestræ more suscipere, favorabiliter audientiam præbere, et in dicendis ex parte matris nostræ univer- 36. 1431. 10. Mai.
Strana 80
80 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 37. 1431. 10. Mai. sitatis Parisiensis et nostra fidem indubiam adhibere. Ille autem Beatitudinem Vestram dirigat in agendis, cujus vicem geritis et causam agitatis, ecclesiæ sponsus, dominus Jesus Christus. Scriptum Basileæ, decima Maii." Juramentorum vero talis: „Primum, quod inviolabiliter et principaliter observabunt juramenta alias in uni- versitate Parisiensi super materia celebrationis concilii per eos præstita, nec contra eorundem instructiones quovismodo attentabunt. Secundum, quod fideliter laborabunt apud sanctissimum dominum nostrum, quod pro bono universalis ecclesiæ, hæresum exstirpatione ac morum reformatione celebretur absque ulla temporis protractione concilium hoc præsenti anno Basileæ, juxta decreta Constantiensis et Senensis conciliorum. Item et quod postquam coram sanctitate domini nostri proposuerint diligenter, procurabunt habere responsum infra unius mensis spatium ad tardius, quo elapso indilate revertentur ad civitatem Basiliensem. Item et quod promotiones suas ad beneficia vacantia non procurabunt directe nec indirecte, antequam finale habuerint a sanctissimo domino nostro prædicto super celebratione hujusmodi concilii responsum." Hæc sub sigillo missa sunt magistro Johanni de Ragusio de consensu communi omnium, ut a mittendis juramentum reciperet, et litera credentiæ summo pontifici dirigenda et præstitis juramentis mittenda (sic) expedienda. Taliter igitur præedicti, videlicet duo doctores Parisienses et magister Johannes de Ragusio, in Basilea expediti, die xi Maii, quæ erat dies Veneris ante Rogaciones, a Basilea recesserunt, iter suum prosequentes versus Norimbergam ad regem Romanorum; et die octava, scilicet die Veneris ante Pentecostes, Norimbergam applicuerunt sani gratia dei et incolumes. Ubi cum non invenirent regem Romanorum, disposuerunt ire Bambergam, quo imperator iverat pro pace ibidem componenda inter cives ex una parte et episcopum atque canonicos parte ex altera. Quo cum pergere voluissent, relatum fuit, quod etiam abinde recesserat, et versus Egram pro reductione Bohemorum tractanda tenderet. Ob quam causam, cum iter non esset securum judicio omnium versus Egram, magister Johannes de Ragusio in die Pentecostes per quemdam nobilem Bohemum, Pota dictum, scripsit domino imperatori, ut sequitur: 38. 1431. 20. Mai. „Serenissimo ac invictissimo principi, domino Sigismundo Romanorum semper Augusto ac Ungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ etc. regi, suo domino metuendissimo. Sere- nissime et invictissime principum semper Auguste, omni debita humili ac devota recom- mendatione præmissa, cum promptitudine obsequii indefessi. Missus a reverendissimo in Christo patre et domino meo, domino Juliano cardinali sancti Angeli, legato in partibus Germaniæ, die Veneris immediate præterita applicui oppidum Norimbergense cum duobus doctoribus et magistris, solemnibus ambasiatoribus almæ universitatis Parisiensis ad Serenitatem Vestram et ad concilium generale in Basilea in proximo vestra regia ope celebrandum, credentes indubie Celsitudinem et Majestatem regiam in eodem oppido reperire, quædam tam ipsi pro parte universitatis eorundem, quam ego pro parte præfati reverendissimi domini cardinalis eidem regali Majestati necessaria exposituri. Verum cum Bambergam iter aggredi disponeremus, fidedignorum relatione percepimus, Serenitatem
80 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 37. 1431. 10. Mai. sitatis Parisiensis et nostra fidem indubiam adhibere. Ille autem Beatitudinem Vestram dirigat in agendis, cujus vicem geritis et causam agitatis, ecclesiæ sponsus, dominus Jesus Christus. Scriptum Basileæ, decima Maii." Juramentorum vero talis: „Primum, quod inviolabiliter et principaliter observabunt juramenta alias in uni- versitate Parisiensi super materia celebrationis concilii per eos præstita, nec contra eorundem instructiones quovismodo attentabunt. Secundum, quod fideliter laborabunt apud sanctissimum dominum nostrum, quod pro bono universalis ecclesiæ, hæresum exstirpatione ac morum reformatione celebretur absque ulla temporis protractione concilium hoc præsenti anno Basileæ, juxta decreta Constantiensis et Senensis conciliorum. Item et quod postquam coram sanctitate domini nostri proposuerint diligenter, procurabunt habere responsum infra unius mensis spatium ad tardius, quo elapso indilate revertentur ad civitatem Basiliensem. Item et quod promotiones suas ad beneficia vacantia non procurabunt directe nec indirecte, antequam finale habuerint a sanctissimo domino nostro prædicto super celebratione hujusmodi concilii responsum." Hæc sub sigillo missa sunt magistro Johanni de Ragusio de consensu communi omnium, ut a mittendis juramentum reciperet, et litera credentiæ summo pontifici dirigenda et præstitis juramentis mittenda (sic) expedienda. Taliter igitur præedicti, videlicet duo doctores Parisienses et magister Johannes de Ragusio, in Basilea expediti, die xi Maii, quæ erat dies Veneris ante Rogaciones, a Basilea recesserunt, iter suum prosequentes versus Norimbergam ad regem Romanorum; et die octava, scilicet die Veneris ante Pentecostes, Norimbergam applicuerunt sani gratia dei et incolumes. Ubi cum non invenirent regem Romanorum, disposuerunt ire Bambergam, quo imperator iverat pro pace ibidem componenda inter cives ex una parte et episcopum atque canonicos parte ex altera. Quo cum pergere voluissent, relatum fuit, quod etiam abinde recesserat, et versus Egram pro reductione Bohemorum tractanda tenderet. Ob quam causam, cum iter non esset securum judicio omnium versus Egram, magister Johannes de Ragusio in die Pentecostes per quemdam nobilem Bohemum, Pota dictum, scripsit domino imperatori, ut sequitur: 38. 1431. 20. Mai. „Serenissimo ac invictissimo principi, domino Sigismundo Romanorum semper Augusto ac Ungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ etc. regi, suo domino metuendissimo. Sere- nissime et invictissime principum semper Auguste, omni debita humili ac devota recom- mendatione præmissa, cum promptitudine obsequii indefessi. Missus a reverendissimo in Christo patre et domino meo, domino Juliano cardinali sancti Angeli, legato in partibus Germaniæ, die Veneris immediate præterita applicui oppidum Norimbergense cum duobus doctoribus et magistris, solemnibus ambasiatoribus almæ universitatis Parisiensis ad Serenitatem Vestram et ad concilium generale in Basilea in proximo vestra regia ope celebrandum, credentes indubie Celsitudinem et Majestatem regiam in eodem oppido reperire, quædam tam ipsi pro parte universitatis eorundem, quam ego pro parte præfati reverendissimi domini cardinalis eidem regali Majestati necessaria exposituri. Verum cum Bambergam iter aggredi disponeremus, fidedignorum relatione percepimus, Serenitatem
Strana 81
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 81 Vestram abinde recessisse et iter arripuisse versus Egram pro reductione tractanda Bohe- morum. Ad quem locum cum nequeamus secure accedere, ut relatione plurium asseritur, placeat clementissimæ regiæ Majestati Vestræe ordinare, ut ad ipsam valeamus tute et secure pervenire, pro prædictis rebus necessariis exponendis et bene gratis regiæ Maje- stati; quam rex regum et dominus dominantium dignetur conservare in ævum feliciter, amen. Scriptum Norimbergæ festinanter, in die Pentecostes, anno domini M cccc xxxi. Ejusdem regiæ Majestatis humilis servitor et capellanus, frater Johannes de Ragusio, ordinis fratrum Prædicatorum." Post prædictas literas, pensatis arduitate rerum agendarum, tam earum, pro quibus Romanorum rex Egram accesserat, quam etiam earum, pro quibus magister Johannes a domino legato mittebatur, et etiam earum, pro quibus dicti magistri veniebant, iterum in crastinum per proprium cursorem et nuntium idem magister Johannes ita regiæ Maje- stati scripsit: „Serenissime principum et gloriosissime rex semper Auguste! Quamquam heri festinantissime per quemdam nobilem intimaverim Majestati Vestræe adventum quorundam doctorum solemnium almæ universitatis Parisiensis, missorum ad Serenitatem Vestram pro parte ambasiatorum in Basilea causa et occasione concilii generalis existentium, et meum pro parte reverendissimi domini mei legati, ad oppidum Norimbergense, ubi indubie putabamus existere Vestram regiam Majestatem, et quod non pateret nobis tutus accessus ad Egram, ad quam pro præsenti eadem Majestas Vestra dicitur accessisse pro pace trac- tanda et reductione Bohemorum, supplicans humiliter, quatinus eadem Majestas dignaretur ordinare, ut tute præfati doctores et ego possemus ad eandem pertingere, pro quibusdam arduis et necessariis nec minus gratis eidem regiæ Majestati exponendis: nihilominus attenta arduitate et necessitate negotiorum, etiam id per proprium cursorem et nuntium præfati doctores et ego expetere non desistimus, obnixe eidem Celsitudini regiæ iterato supplicantes, quatinus dignetur, ut præmittitur, ordinare nos ad Suam Majestatem cum securitate accedere, et quid simus facturi, voluntatem suam per eundem nuntium declarare. Eandem regiam Majestatem Vestram pro salute totius populi Christiani dominus noster Jesus Christus conservare dignetur in æevum feliciter, amen. Scriptum Nurenbergæ, vicesima prima Maii 1431." Præedictis igitur literis, prima videlicet et secunda, receptis ibidem, serenissimus rex duplicatis literis ita respondit: „Honorabilibus fratri Johanni de Ragusio, ordinis Prædicatorum, Dionysio Sabre- nais et Thomæ Siene, doctoribus, ambasiatoribus sincere nobis dilectis, jam in Norim- berga existentibus. Sigismundus dei gratia Romanorum et Hungariæ, Bohemiæ etc. rex. Honorabiles sincere dilecti! Prima hora noctis recepimus vestras literas, adventum vestrum continentes ; de quo prope modum gavisi, valde contentaremur, ut in tractatibus Bohe- micis vos nobiscum habere possemus. Et mox cum illustri avunculo nostro carissimo marchione Brandenburgensi ordinavimus, ut vos conducere faciat, quoniam per totum in territoriis suis ituri estis. Qui hominibus suis in Norimberga existentibus et conductus hujusmodi habentibus scripsit, ut susceptis vobis, vos secure conducant. Quam quidem literam vobis mittimus præsentibus alligatam, adhortantes Devotiones Vestras, ut nostram velitis quantocius accedere Majestatem versus Egram. Datum in castro Plassemberg, die 39. 1431. 21. Mai. 40. 1431. 22. Mai. Scriptores I 11
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 81 Vestram abinde recessisse et iter arripuisse versus Egram pro reductione tractanda Bohe- morum. Ad quem locum cum nequeamus secure accedere, ut relatione plurium asseritur, placeat clementissimæ regiæ Majestati Vestræe ordinare, ut ad ipsam valeamus tute et secure pervenire, pro prædictis rebus necessariis exponendis et bene gratis regiæ Maje- stati; quam rex regum et dominus dominantium dignetur conservare in ævum feliciter, amen. Scriptum Norimbergæ festinanter, in die Pentecostes, anno domini M cccc xxxi. Ejusdem regiæ Majestatis humilis servitor et capellanus, frater Johannes de Ragusio, ordinis fratrum Prædicatorum." Post prædictas literas, pensatis arduitate rerum agendarum, tam earum, pro quibus Romanorum rex Egram accesserat, quam etiam earum, pro quibus magister Johannes a domino legato mittebatur, et etiam earum, pro quibus dicti magistri veniebant, iterum in crastinum per proprium cursorem et nuntium idem magister Johannes ita regiæ Maje- stati scripsit: „Serenissime principum et gloriosissime rex semper Auguste! Quamquam heri festinantissime per quemdam nobilem intimaverim Majestati Vestræe adventum quorundam doctorum solemnium almæ universitatis Parisiensis, missorum ad Serenitatem Vestram pro parte ambasiatorum in Basilea causa et occasione concilii generalis existentium, et meum pro parte reverendissimi domini mei legati, ad oppidum Norimbergense, ubi indubie putabamus existere Vestram regiam Majestatem, et quod non pateret nobis tutus accessus ad Egram, ad quam pro præsenti eadem Majestas Vestra dicitur accessisse pro pace trac- tanda et reductione Bohemorum, supplicans humiliter, quatinus eadem Majestas dignaretur ordinare, ut tute præfati doctores et ego possemus ad eandem pertingere, pro quibusdam arduis et necessariis nec minus gratis eidem regiæ Majestati exponendis: nihilominus attenta arduitate et necessitate negotiorum, etiam id per proprium cursorem et nuntium præfati doctores et ego expetere non desistimus, obnixe eidem Celsitudini regiæ iterato supplicantes, quatinus dignetur, ut præmittitur, ordinare nos ad Suam Majestatem cum securitate accedere, et quid simus facturi, voluntatem suam per eundem nuntium declarare. Eandem regiam Majestatem Vestram pro salute totius populi Christiani dominus noster Jesus Christus conservare dignetur in æevum feliciter, amen. Scriptum Nurenbergæ, vicesima prima Maii 1431." Præedictis igitur literis, prima videlicet et secunda, receptis ibidem, serenissimus rex duplicatis literis ita respondit: „Honorabilibus fratri Johanni de Ragusio, ordinis Prædicatorum, Dionysio Sabre- nais et Thomæ Siene, doctoribus, ambasiatoribus sincere nobis dilectis, jam in Norim- berga existentibus. Sigismundus dei gratia Romanorum et Hungariæ, Bohemiæ etc. rex. Honorabiles sincere dilecti! Prima hora noctis recepimus vestras literas, adventum vestrum continentes ; de quo prope modum gavisi, valde contentaremur, ut in tractatibus Bohe- micis vos nobiscum habere possemus. Et mox cum illustri avunculo nostro carissimo marchione Brandenburgensi ordinavimus, ut vos conducere faciat, quoniam per totum in territoriis suis ituri estis. Qui hominibus suis in Norimberga existentibus et conductus hujusmodi habentibus scripsit, ut susceptis vobis, vos secure conducant. Quam quidem literam vobis mittimus præsentibus alligatam, adhortantes Devotiones Vestras, ut nostram velitis quantocius accedere Majestatem versus Egram. Datum in castro Plassemberg, die 39. 1431. 21. Mai. 40. 1431. 22. Mai. Scriptores I 11
Strana 82
82 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 41. 1431. 22. Mai. tertia post festum Pentecostes, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV. Romanorum xxi, Bohemiæ vero undecimo. Ad mandatum domini regis Caspar Sligk." Et idem in effectu secunda continebat, cujus tenor similiter sequitur sub eadem superscriptione: „Honorabilibus etc. Sigismundus dei gratia Romanorum ac Hungariæ, Bohemiæ etc. rex. Honorabiles sincere dilecti! Prima hora noctis recepimus literas vestras, adventum vestrum continentes, et gaudemus prope modum de accessu vestro, quoniam et nobis singularis favor existeret, si vos in his agendis Bohemicis nobiscum habere possemus. Mox itaque cum illustri avunculo nostro marchione Brandenburgensi disposuimus, quod ipse homines suos, qui conducere solent, vobis adjungat, qui in Norimberga reperiuntur, et literam ipsis sonantem vobis mittimus præsentibus alligatam; adhortantes Devotiones Vestras, ut assumtis illis hominibus iter arripiatis, et quantocius poteritis ad Nostram Majestatem versus Egram properetis. Datum in castro Plassemberg, tertia feria post festum Pentecostes, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV, Romanorum xxi, Bohemiæ xi. Ad mandatum domini regis : Caspar Sligk." Dictis autem literis feria quarta post prandium habitis, et præsentatis his, quæ ex parte marchionis dirigebantur suis hominibus, in crastinum in feria quarta (sic) de mane, bene associati, dicti doctores versus Egram iter arripuerunt. In quo itinere viderunt horrenda Bohemorum vestigia, videlicet castra, oppida, villas, ecclesias totaliter combustas, altaria profanata, imagines in vituperium Christianæ religionis domini nostri Jesu Christi et suæ gloriosissimæ matris aliorumque sanctorum et sanctarum ita et taliter truncatas, laceratas et ignominiose dirutas et confractas, ut nemo fidelium videns, nisi cor lapideum haberet, posset se lacrymis continere. Viderunt siquidem alibi caput imaginis domini nostri Jesu Christi crucifixi amputatum, alibi gloriosissimæ matris oculos erutos, alibi nasum truncatum, alibi manus abscissas, alibi sic et alibi sic, ita ut vix posset lingua mortalis exprimere, quæ et qualia in opprobrium Christianæ fidei per dictos perfidos hæreticos in nostrorum sanctorum imaginibus et ceteris ad divinum cultum pertinentibus gesta et facta sunt. Ceterum in progressu dicti itineris die Sabbati, in qua erat vigilia sanctissimæ trinitatis, dum aliqui summo mane vellent absque missa audita iter suum prosequi, cum tamen non distarent ab Egra nisi per quatuor milliaria teotonica, aliis missam audire volentibus, deo volente omnes missam audiverunt et oculata fide perce- perunt omnes, quod dicta missa fuit eis in salutem. Nam si per tantum temporis spatium, quantum missa duravit, præcessissent, sine dubio omnes a Bohemis periculum patiebantur. Etenim Bohemi in insidiis manentes pro tanto temporis spatio, quo alii missam audiebant, in quemdam abbatem ordinis Cistertiensis cum duodecim equis præcedentem irruerunt; quem tamen, quia bene erat in equo, non ceperunt, sed bene de suis aliquos ceperunt, et aliquos vulneraverunt; qui et eadem die coram rege Romanorum, alii periculum, alii casum enarrabant. Pervenerunt igitur prædicti doctores Egram hora prandii eadem die ; et facto prandio, statim rex Romanorum misit pro eisdem; et hora vesperarum ambasia- tores universitatis coram principibus ecclesiasticis et secularibus proposuerunt ea, quæ habebant in mandatis circa celebrationem concilii Basiliensis, assumentes verbum dei. Quia vero illuc Bohemi convenerant ad impediendum progressum exercitus variis viis et modis, magister Johannes ex parte domini legati tantum regi Romanorum et ceteris
82 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 41. 1431. 22. Mai. tertia post festum Pentecostes, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV. Romanorum xxi, Bohemiæ vero undecimo. Ad mandatum domini regis Caspar Sligk." Et idem in effectu secunda continebat, cujus tenor similiter sequitur sub eadem superscriptione: „Honorabilibus etc. Sigismundus dei gratia Romanorum ac Hungariæ, Bohemiæ etc. rex. Honorabiles sincere dilecti! Prima hora noctis recepimus literas vestras, adventum vestrum continentes, et gaudemus prope modum de accessu vestro, quoniam et nobis singularis favor existeret, si vos in his agendis Bohemicis nobiscum habere possemus. Mox itaque cum illustri avunculo nostro marchione Brandenburgensi disposuimus, quod ipse homines suos, qui conducere solent, vobis adjungat, qui in Norimberga reperiuntur, et literam ipsis sonantem vobis mittimus præsentibus alligatam; adhortantes Devotiones Vestras, ut assumtis illis hominibus iter arripiatis, et quantocius poteritis ad Nostram Majestatem versus Egram properetis. Datum in castro Plassemberg, tertia feria post festum Pentecostes, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV, Romanorum xxi, Bohemiæ xi. Ad mandatum domini regis : Caspar Sligk." Dictis autem literis feria quarta post prandium habitis, et præsentatis his, quæ ex parte marchionis dirigebantur suis hominibus, in crastinum in feria quarta (sic) de mane, bene associati, dicti doctores versus Egram iter arripuerunt. In quo itinere viderunt horrenda Bohemorum vestigia, videlicet castra, oppida, villas, ecclesias totaliter combustas, altaria profanata, imagines in vituperium Christianæ religionis domini nostri Jesu Christi et suæ gloriosissimæ matris aliorumque sanctorum et sanctarum ita et taliter truncatas, laceratas et ignominiose dirutas et confractas, ut nemo fidelium videns, nisi cor lapideum haberet, posset se lacrymis continere. Viderunt siquidem alibi caput imaginis domini nostri Jesu Christi crucifixi amputatum, alibi gloriosissimæ matris oculos erutos, alibi nasum truncatum, alibi manus abscissas, alibi sic et alibi sic, ita ut vix posset lingua mortalis exprimere, quæ et qualia in opprobrium Christianæ fidei per dictos perfidos hæreticos in nostrorum sanctorum imaginibus et ceteris ad divinum cultum pertinentibus gesta et facta sunt. Ceterum in progressu dicti itineris die Sabbati, in qua erat vigilia sanctissimæ trinitatis, dum aliqui summo mane vellent absque missa audita iter suum prosequi, cum tamen non distarent ab Egra nisi per quatuor milliaria teotonica, aliis missam audire volentibus, deo volente omnes missam audiverunt et oculata fide perce- perunt omnes, quod dicta missa fuit eis in salutem. Nam si per tantum temporis spatium, quantum missa duravit, præcessissent, sine dubio omnes a Bohemis periculum patiebantur. Etenim Bohemi in insidiis manentes pro tanto temporis spatio, quo alii missam audiebant, in quemdam abbatem ordinis Cistertiensis cum duodecim equis præcedentem irruerunt; quem tamen, quia bene erat in equo, non ceperunt, sed bene de suis aliquos ceperunt, et aliquos vulneraverunt; qui et eadem die coram rege Romanorum, alii periculum, alii casum enarrabant. Pervenerunt igitur prædicti doctores Egram hora prandii eadem die ; et facto prandio, statim rex Romanorum misit pro eisdem; et hora vesperarum ambasia- tores universitatis coram principibus ecclesiasticis et secularibus proposuerunt ea, quæ habebant in mandatis circa celebrationem concilii Basiliensis, assumentes verbum dei. Quia vero illuc Bohemi convenerant ad impediendum progressum exercitus variis viis et modis, magister Johannes ex parte domini legati tantum regi Romanorum et ceteris
Strana 83
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 83 principibus persuasit, ut omnem tractatum dirimerent cum eisdem Bohemis, nisi simpliciter se vellent submittere in omnibus eorum hæresibus et erroribus determinationi ecclesiæ et concilii generalis. Ad quam rem non consentientibus Bohemis, omnis tractatus fuit omnino dirutus, et Bohemi feria 3. post trinitatem, et rex Romanorum feria quarta, infacto negotio recesserunt, illi in Bohemiam, iste vero cum suis in Bambergam ; cum quo et dicti doctores regressi sunt. Feria secunda vel tertia post trinitatem in Egra idem serenissimus rex Romanorum habuit literas de curia, de forma et modo, quibus electus fuerat dominus noster papa Eugenius, et qualis jam erat scrupulus de electione sua in mentibus multorum; quas literas fecit legi per unum ex dictis tribus doctoribus ad partem et in secreto. In quibus literis etiam exprimebantur duo solemnes doctores, unus theologus et alter jurista, et uterque episcopus, quos novit, qui literam legebat et qui scripsit hæc, qui nullo modo ipsum dominum Eugenium credebant esse papam ex dicta electione, attento decreto papæ Martini, manu propria ejusdem domini Eugenii conscripto. Et licet esset in initiis malorum, et satis recens res et occulta, tamen a majoribus in curia imperiali dicebatur palam, quod schisma esset in ecclesia. Quantam autem dicti doctores tres diligentiam et sollicitudinem fecerunt in dicto itinere versus Bambergam, et in dicta civitate Bambergensi, et ulterius in Norimberga, apud dictum dominum regem Romanorum, ut ferventer ad generalis concilii celebrationem Sua Serenitas intenderet, non posset, ut existimo, verbis nec literis explicari. Et tandem, quis Serenitati Suæ aurem aperuerit, ut intelligat, et ut in processu temporis patuit, non ut propheta, sed ut verus syllogizator, futuros eventus prædixerit, Serenitas Sua bene novit; licet, ut prædictum fuerat, prosperis succedentibus oblitus sit interpretis sui, e odio habeat causam, propter quam omnia sibi prospere successerunt. Qui intelligit, intelligat, et qui in sordibus est, sordescat. Adhuc abinde etiam, scilicet a Bamberga, ambasiatores universitatis Parisiensis procuraverunt, ut dominus rex Romanorum rescri- beret super propositis per eosdem his, qui in Basilea erant. Et ita fecit, sub tali forma: „Honorabiles patres et magistri sincere dilecti! Vestras credentiæ literas recepit nostra Cæsarea Celsitudo, quam exposuere vestri dilucide oratores, quam utile, quam necessarium, quamque expediens pro hæresum exstirpatione et morum reformatione in utroque statu, in capite et in membris, concilium generale celebrari debere declarando, et præsertim in nostra Basiliensi civitate , quæ pro loco tutiori, decentiori et prosperiori ad celebrandum, et ut celebretur hoc anno concilium, celeberrime in concilio Senensi sine alia nova interpellatione aut convocatione assignata et determinata est, concilio Constantiensi hoc idem stabiliente et confirmante. Pro cujus tunc celebratione ingentes labores pariter et expensas, (novit ille, qui nihil ignorat), suscepimus. Quo durante, licet opinionis eramus, ecclesiam fore reformandam antequam ad futuri pontificis elec- tionem procederetur: quid tamen exinde actum exstiterit, Vestræe Discretiones non ignorant. Et si, ut dictum Constantiense concilium celebraretur, manus apposuerimus adjutrices, in isto, ut præsens celebretur et ad finem deducatur optatum, multo magis elaborare cupimus et volumus, etiam propriam personam exponendo. Nil enim cordi potius habemus, quam quod vitia status utriusque in virtutes commutentur et reformentur, cum sine operibus virtuosis fidem mortuam divina declaret auctoritas, et quæ patimur, 42. 1431. 8. Jun. 11°
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 83 principibus persuasit, ut omnem tractatum dirimerent cum eisdem Bohemis, nisi simpliciter se vellent submittere in omnibus eorum hæresibus et erroribus determinationi ecclesiæ et concilii generalis. Ad quam rem non consentientibus Bohemis, omnis tractatus fuit omnino dirutus, et Bohemi feria 3. post trinitatem, et rex Romanorum feria quarta, infacto negotio recesserunt, illi in Bohemiam, iste vero cum suis in Bambergam ; cum quo et dicti doctores regressi sunt. Feria secunda vel tertia post trinitatem in Egra idem serenissimus rex Romanorum habuit literas de curia, de forma et modo, quibus electus fuerat dominus noster papa Eugenius, et qualis jam erat scrupulus de electione sua in mentibus multorum; quas literas fecit legi per unum ex dictis tribus doctoribus ad partem et in secreto. In quibus literis etiam exprimebantur duo solemnes doctores, unus theologus et alter jurista, et uterque episcopus, quos novit, qui literam legebat et qui scripsit hæc, qui nullo modo ipsum dominum Eugenium credebant esse papam ex dicta electione, attento decreto papæ Martini, manu propria ejusdem domini Eugenii conscripto. Et licet esset in initiis malorum, et satis recens res et occulta, tamen a majoribus in curia imperiali dicebatur palam, quod schisma esset in ecclesia. Quantam autem dicti doctores tres diligentiam et sollicitudinem fecerunt in dicto itinere versus Bambergam, et in dicta civitate Bambergensi, et ulterius in Norimberga, apud dictum dominum regem Romanorum, ut ferventer ad generalis concilii celebrationem Sua Serenitas intenderet, non posset, ut existimo, verbis nec literis explicari. Et tandem, quis Serenitati Suæ aurem aperuerit, ut intelligat, et ut in processu temporis patuit, non ut propheta, sed ut verus syllogizator, futuros eventus prædixerit, Serenitas Sua bene novit; licet, ut prædictum fuerat, prosperis succedentibus oblitus sit interpretis sui, e odio habeat causam, propter quam omnia sibi prospere successerunt. Qui intelligit, intelligat, et qui in sordibus est, sordescat. Adhuc abinde etiam, scilicet a Bamberga, ambasiatores universitatis Parisiensis procuraverunt, ut dominus rex Romanorum rescri- beret super propositis per eosdem his, qui in Basilea erant. Et ita fecit, sub tali forma: „Honorabiles patres et magistri sincere dilecti! Vestras credentiæ literas recepit nostra Cæsarea Celsitudo, quam exposuere vestri dilucide oratores, quam utile, quam necessarium, quamque expediens pro hæresum exstirpatione et morum reformatione in utroque statu, in capite et in membris, concilium generale celebrari debere declarando, et præsertim in nostra Basiliensi civitate , quæ pro loco tutiori, decentiori et prosperiori ad celebrandum, et ut celebretur hoc anno concilium, celeberrime in concilio Senensi sine alia nova interpellatione aut convocatione assignata et determinata est, concilio Constantiensi hoc idem stabiliente et confirmante. Pro cujus tunc celebratione ingentes labores pariter et expensas, (novit ille, qui nihil ignorat), suscepimus. Quo durante, licet opinionis eramus, ecclesiam fore reformandam antequam ad futuri pontificis elec- tionem procederetur: quid tamen exinde actum exstiterit, Vestræe Discretiones non ignorant. Et si, ut dictum Constantiense concilium celebraretur, manus apposuerimus adjutrices, in isto, ut præsens celebretur et ad finem deducatur optatum, multo magis elaborare cupimus et volumus, etiam propriam personam exponendo. Nil enim cordi potius habemus, quam quod vitia status utriusque in virtutes commutentur et reformentur, cum sine operibus virtuosis fidem mortuam divina declaret auctoritas, et quæ patimur, 42. 1431. 8. Jun. 11°
Strana 84
84 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. peccata nostra meruerunt. Utinam et utinam ad locum concilii prædicti personaliter accedere valeamus : sed præpediti pro dispositione armatæe nostræe contra infideles hære- ticos Hussitas, et armatæ nostræ contra Venetos, qui violenter et nullo titulo dominia nostra et Nostræ imperialis Majestatis diuturna per tempora occupare minime formidarunt, ad dictum locum de præsenti accedere non possumus. Quia autem a summis pontificibus debent sacra concilia, prout canonicæ decernunt sanctiones, stabiliri, sermonem et collo- quium habituri sumus dies infra paucos de materia dicti concilii et ipsius stabilimento cum domino cardinali legato ad Germanos, ut in propria illuc accedat, si possibile exstiterit, vel domino nostro summo pontifici scribat, prout et alias eidem per nostros ambasiatores scripsimus, quam necessarium est ipsum in propria ad dictum concilii locum accedere debere. Quæ præmissa ad vestram scribimus consolationem, ut in loco dicti concilii eo libentius persistatis, exspectantes domini nostri pontificis et Nostræ Majestatis imperialis quantocius fieri poterit adventum. Scientes pro certo, quod in brevi nuntios nostros ad Vestras Devotiones super hujusmodi negotio transmittemus, qui Vestras Dominationes de nostra intentione limpidius informabunt, æternam retributionem pro labore habituri. Scriptum Bambergæ, die viii' mensis Junii, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV°, Romanorum xXI, Bohemiæ vero undecimo." Ibidem dum esset magister Johannes in Bamberga, scripsit per proprium cur- sorem reverendissimo domino cardinali legato, plene informans eum de singulis, quæ gesta fuerant in Egra cum Bohemis, et de aliis, quæ occurrerant ibidem. Post hæc imperatore accedente Norimbergam, etiam præfati doctores venerunt cum eodem. Ubi quam plurimum instabant apud Serenitatem Suam, ut vellet mittere ambasiatam ad papam, pro excitando eum ad celebrationem concilii et ad eidem favores præestandum; qui tandem deliberavit exspectare dominum legatum, et sic etiam ambasi- atores universitatis legatum exspectare in Norimberga decreverunt. Interim sæpe, ex ordinatione imperatoris præfati, Parisienses et magister Johannes conveniebant cum con- siliariis regiis ad tractandum de negotiis concilii generalis, et quotidie materia magis ac magis aperiebatur et necessitas atque utilitas concilii, et per consequens tam animus regius, quam aliorum principum et consiliariorum magis ad celebrationem ejusdem accen- debatur. Cum hæc ita agerentur, supervenit Norimbergam 17. Junii dominus Leonardus de Bascia, missus a domino nostro summo pontifice ad dominum legatum præcipue ad ipsum exhortandum et monendum ad generalis concilii celebrationem, ita quod, si fieri posset sine jactura expeditionis Bohemicæ, personaliter se conferret adstatim Basileam, et intenderet rebus concilii. Et quia dietim dominus legatus Norimbergæ exspectabatur, decrevit dictus dominus Leonardus cum magistro Johanne Norimbergæ adventum domini legati exspectare. Et iverunt similiter ad standum in domo domini Guillelmi Romel; ubi per quatuor vel sex dies ante festum Johannis baptistæ venit cursor a domino legato, quem magister Johannes miserat de Bamberga, cum literis, quarum tenor sequitur: „Venerabili viro, magistro Johanni de Ragusio, sacræ paginæ professori, ordinis 43. 1431. Prædicatorum procuratori, socio nostro dilecto etc. Cardinalis sancti Angeli, apostolicæ 16. Jun. sedis legatus etc. Venerabilis vir, socie carissime! Accepimus literas vestras, plene
84 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. peccata nostra meruerunt. Utinam et utinam ad locum concilii prædicti personaliter accedere valeamus : sed præpediti pro dispositione armatæe nostræe contra infideles hære- ticos Hussitas, et armatæ nostræ contra Venetos, qui violenter et nullo titulo dominia nostra et Nostræ imperialis Majestatis diuturna per tempora occupare minime formidarunt, ad dictum locum de præsenti accedere non possumus. Quia autem a summis pontificibus debent sacra concilia, prout canonicæ decernunt sanctiones, stabiliri, sermonem et collo- quium habituri sumus dies infra paucos de materia dicti concilii et ipsius stabilimento cum domino cardinali legato ad Germanos, ut in propria illuc accedat, si possibile exstiterit, vel domino nostro summo pontifici scribat, prout et alias eidem per nostros ambasiatores scripsimus, quam necessarium est ipsum in propria ad dictum concilii locum accedere debere. Quæ præmissa ad vestram scribimus consolationem, ut in loco dicti concilii eo libentius persistatis, exspectantes domini nostri pontificis et Nostræ Majestatis imperialis quantocius fieri poterit adventum. Scientes pro certo, quod in brevi nuntios nostros ad Vestras Devotiones super hujusmodi negotio transmittemus, qui Vestras Dominationes de nostra intentione limpidius informabunt, æternam retributionem pro labore habituri. Scriptum Bambergæ, die viii' mensis Junii, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV°, Romanorum xXI, Bohemiæ vero undecimo." Ibidem dum esset magister Johannes in Bamberga, scripsit per proprium cur- sorem reverendissimo domino cardinali legato, plene informans eum de singulis, quæ gesta fuerant in Egra cum Bohemis, et de aliis, quæ occurrerant ibidem. Post hæc imperatore accedente Norimbergam, etiam præfati doctores venerunt cum eodem. Ubi quam plurimum instabant apud Serenitatem Suam, ut vellet mittere ambasiatam ad papam, pro excitando eum ad celebrationem concilii et ad eidem favores præestandum; qui tandem deliberavit exspectare dominum legatum, et sic etiam ambasi- atores universitatis legatum exspectare in Norimberga decreverunt. Interim sæpe, ex ordinatione imperatoris præfati, Parisienses et magister Johannes conveniebant cum con- siliariis regiis ad tractandum de negotiis concilii generalis, et quotidie materia magis ac magis aperiebatur et necessitas atque utilitas concilii, et per consequens tam animus regius, quam aliorum principum et consiliariorum magis ad celebrationem ejusdem accen- debatur. Cum hæc ita agerentur, supervenit Norimbergam 17. Junii dominus Leonardus de Bascia, missus a domino nostro summo pontifice ad dominum legatum præcipue ad ipsum exhortandum et monendum ad generalis concilii celebrationem, ita quod, si fieri posset sine jactura expeditionis Bohemicæ, personaliter se conferret adstatim Basileam, et intenderet rebus concilii. Et quia dietim dominus legatus Norimbergæ exspectabatur, decrevit dictus dominus Leonardus cum magistro Johanne Norimbergæ adventum domini legati exspectare. Et iverunt similiter ad standum in domo domini Guillelmi Romel; ubi per quatuor vel sex dies ante festum Johannis baptistæ venit cursor a domino legato, quem magister Johannes miserat de Bamberga, cum literis, quarum tenor sequitur: „Venerabili viro, magistro Johanni de Ragusio, sacræ paginæ professori, ordinis 43. 1431. Prædicatorum procuratori, socio nostro dilecto etc. Cardinalis sancti Angeli, apostolicæ 16. Jun. sedis legatus etc. Venerabilis vir, socie carissime! Accepimus literas vestras, plene
Strana 85
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 85 narrantes omnia, quæ contigerunt. Optime omnia egistis. Fuissemus omnino die sancti Johannis in Norimberga: sed quia non invenimus dominum archiepiscopum Coloniensem in Colonia, decrevimus ire usque ad eum infra Coloniam per dietam, ad sollicitandum adventum suum personalem ad expeditivam istam Bohemicam. Speramus esse in Norim- berga per duos dies post festum sancti Johannis. Fuimus cum domino duce Burgundiæ; promisit se missurum gentes ad exercitum contra Bohemos, sed ut dicebat, si fuisset citius requisitus, multo plures misisset, sed per nos primum dicebat fuisse sibi intimatam deliberationem exercitus. Si concordia sequatur inter præfatum dominum ducem et Leo- diensem, prout satis sperari potest ex his, quæ vidimus et egimus dum fuimus ibidem, etiam ex patria Leodiensi habebimus gentes. Quia nunc volumus equitare, non possumus latius vobis scribere. Statim post istum nuntium erimus vobiscum, et latius conferemus de singulis. Parate vos, dilecte pater, in Bohemiam. Recommendetis me serenissimo domino meo, domino regi Romanorum, et petite a Sua Serenitate, quod accommodet mihi unum territorium in Bohemia. Valete feliciter. Coloniæ, die xvI Junii. Orate pro me dominum nostrum Jesum Christum, dilectissime pater! Dicite Guillielmo Rumel, quod paret nobis hospitium." Verum cum appropinquante festo Johannis dominus legatus non veniebat, præfati magister Johannes et dominus Leonardus audientes multas quærimonias in curia regis de mora sua, miserunt proprium nuntium obviam eidem domino legato, ad sollicitandum iter suum. Qui de Herbipoli ita eisdem rescripsit: „Venerabilibus viris, magistro Johanni de Ragusio ordinis Prædicatorum, et domino Leonardo de Piscia legum doctori, sociis nostris carissimis, Norumbergæ in conventu fratrum Prædicatorum. Amantissimi fratres! Ecce adsum, et ita adero, ut non desim, paratus, si oporteat, non solum alligari, sed et mori propter nomen domini nostri Jesu Christi, ut dicebat apostolus. Parco murmurantibus, quia nesciunt, quid egerim in partibus inferioribus, nec qua mente illic manserim. Utinam, qui murmurant, haberent centesimam partem zeli et fervoris nostri! Videbimus, quam diligentiam adhibebunt, qui tantum conqueruntur de absentia mea. Non fui in partibus inferioribus propter pacem privatarum personarum, sed propter subsidium fidei, ad quod, nisi facta pace, homines parati esse non possunt. Pridie ex Colonia rescripsi vobis magistro Johanni per cursorem, quem misistis ; puto, habueritis literas. Feci cum domino archiepiscopo Coloniensi, quod ista hebdomada erit in campis cum gente sua. Dominus dux Burgundiæ etiam mittet gentes, ut mihi publice respondit. Patria Leodiensis, si sequatur quoddam promissum super quibusdam differentiis inter dominum ducem Burgundiæ et ipsos Leodienses, prout speramus ex his, quæ ibidem egimus, etiam mittet magnam gentem. Ex multis etiam partibus venient gentes. Non stetimus otiosi. Postquam recessistis a nobis, in nullo loco fuimus sine summa necessitate. Quia in continenti post istas literas erimus vobiscum, non opus est plura scribere. Personæ et equi propter continuam et longam itinerationem supra modum fessi sunt. Erimus omnino die Mercurii in Norimberga. In aliis literis intimavimus vobis, ut faceretis præparari hospitium Guillielmi Rumel ; quod si non fecistis, faciatis. Valete feliciter! Scribo serenissimo domino meo regi Romanorum literam, huic allegavi, præsentetis sibi statim. Herbipoli, die xxv Junii. Julianus cardinalis sancti Angeli." 44. 1431. 25. Jun-
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 85 narrantes omnia, quæ contigerunt. Optime omnia egistis. Fuissemus omnino die sancti Johannis in Norimberga: sed quia non invenimus dominum archiepiscopum Coloniensem in Colonia, decrevimus ire usque ad eum infra Coloniam per dietam, ad sollicitandum adventum suum personalem ad expeditivam istam Bohemicam. Speramus esse in Norim- berga per duos dies post festum sancti Johannis. Fuimus cum domino duce Burgundiæ; promisit se missurum gentes ad exercitum contra Bohemos, sed ut dicebat, si fuisset citius requisitus, multo plures misisset, sed per nos primum dicebat fuisse sibi intimatam deliberationem exercitus. Si concordia sequatur inter præfatum dominum ducem et Leo- diensem, prout satis sperari potest ex his, quæ vidimus et egimus dum fuimus ibidem, etiam ex patria Leodiensi habebimus gentes. Quia nunc volumus equitare, non possumus latius vobis scribere. Statim post istum nuntium erimus vobiscum, et latius conferemus de singulis. Parate vos, dilecte pater, in Bohemiam. Recommendetis me serenissimo domino meo, domino regi Romanorum, et petite a Sua Serenitate, quod accommodet mihi unum territorium in Bohemia. Valete feliciter. Coloniæ, die xvI Junii. Orate pro me dominum nostrum Jesum Christum, dilectissime pater! Dicite Guillielmo Rumel, quod paret nobis hospitium." Verum cum appropinquante festo Johannis dominus legatus non veniebat, præfati magister Johannes et dominus Leonardus audientes multas quærimonias in curia regis de mora sua, miserunt proprium nuntium obviam eidem domino legato, ad sollicitandum iter suum. Qui de Herbipoli ita eisdem rescripsit: „Venerabilibus viris, magistro Johanni de Ragusio ordinis Prædicatorum, et domino Leonardo de Piscia legum doctori, sociis nostris carissimis, Norumbergæ in conventu fratrum Prædicatorum. Amantissimi fratres! Ecce adsum, et ita adero, ut non desim, paratus, si oporteat, non solum alligari, sed et mori propter nomen domini nostri Jesu Christi, ut dicebat apostolus. Parco murmurantibus, quia nesciunt, quid egerim in partibus inferioribus, nec qua mente illic manserim. Utinam, qui murmurant, haberent centesimam partem zeli et fervoris nostri! Videbimus, quam diligentiam adhibebunt, qui tantum conqueruntur de absentia mea. Non fui in partibus inferioribus propter pacem privatarum personarum, sed propter subsidium fidei, ad quod, nisi facta pace, homines parati esse non possunt. Pridie ex Colonia rescripsi vobis magistro Johanni per cursorem, quem misistis ; puto, habueritis literas. Feci cum domino archiepiscopo Coloniensi, quod ista hebdomada erit in campis cum gente sua. Dominus dux Burgundiæ etiam mittet gentes, ut mihi publice respondit. Patria Leodiensis, si sequatur quoddam promissum super quibusdam differentiis inter dominum ducem Burgundiæ et ipsos Leodienses, prout speramus ex his, quæ ibidem egimus, etiam mittet magnam gentem. Ex multis etiam partibus venient gentes. Non stetimus otiosi. Postquam recessistis a nobis, in nullo loco fuimus sine summa necessitate. Quia in continenti post istas literas erimus vobiscum, non opus est plura scribere. Personæ et equi propter continuam et longam itinerationem supra modum fessi sunt. Erimus omnino die Mercurii in Norimberga. In aliis literis intimavimus vobis, ut faceretis præparari hospitium Guillielmi Rumel ; quod si non fecistis, faciatis. Valete feliciter! Scribo serenissimo domino meo regi Romanorum literam, huic allegavi, præsentetis sibi statim. Herbipoli, die xxv Junii. Julianus cardinalis sancti Angeli." 44. 1431. 25. Jun-
Strana 86
86 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 45. 1431. 3. Jul. Prædictus igitur dominus legatus adveniens 27 ejusdem mensis Norimbergam, fuit cum maxima solemnitate receptus, et a rege Romanorum gratissime visus. Ubi receptis literis summi pontificis, et audita ambasiata et credentia domini Leonardi præfati de Pascia, attendensque bonam et sanctam intentionem ejusdem summi pontificis erga concilii cele- brationem, eam regi Romanorum communicavit. Qui rex valde gavisus, totis viribus instabat apud legatum, ut procedente exercitu ad Bohemiam, ipse dominus legatus Basi- leam pergeret pro dicti generalis concilii celebratione. Super qua re multis habitis con- siderationibus et consiliis, tandem de consilio et assensu dicti regis Romanorum præfatus dominus legatus conclusit, ut ipse personaliter cum exercitu intraret Bohemiam, et aliquos loco sui Basileam mitteret, qui ibidem nomine suo in concilio præsiderent. Et ita factum est. Nam die tertia mensis Julii, in domo castri imperialis Norimbergæ, in præsentia ejusdem serenissimi regis Romanorum, et in præsentia multorum principum ecclesiasticorum et secularium, fecit et instituit suos vices gerentes, videlicet dominum Johannem de Palo- mar, decretorum doctorem, auditorem sacri palatii, et magistrum Johannem de Ragusio, magistrum in theologia, procuratorem ordinis fratrum Prædicatorum in curia ; ut patet per instrumentum, cujus tenor sequitur, et est talis: „In nomine domini, amen. Anno ejusdem millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris, domini nostri papæ Eugenii quarti anno primo, die tertia mensis Julii, in quadam domo castri imperialis Norimbergæ, dioecesis Bambergensis, præsentibus illustrissimo principe, domino Sigis- mundo rege Romanorum, reverendis in Christo patribus, domino Alexandro episcopo Tridentino et domino Petro episcopo Imoliensi, atque illustri viro domino Friderico mar- chione Brandenburgensi, et aliis pluribus in multitudine copiosa, vocatoque me notario infrascripto, mihique mandato, ut de his publicum facerem instrumentum: reverendissimus in Christo pater et dominus, dominus Julianus sanctæ Romanæ ecclesiæ sancti Angeli diaconus cardinalis, in Germania, necnon ad præsidendum in generali concilio apud Basileam in sancto spiritu congregando apostolicæ sedis legatus, attendens, se jam dudum, cum in eadem civitate Norimbergæ, ubi dictus serenissimus rex sacrique imperii electores et alii principes Alamanniæ et communitatum ambasiatores erant pro hac causa congregati, ad tractandum et exhortandum, ut adversus perfidos hæreticos, qui sunt in regno Bohe- miæ, potens fidelium destinaretur exercitus, tota sollicitudine operam adhiberet, sicut fuit gratia divina concedente conclusum, felicis recordationis domini papæ Martini quinti tunc viventis literas recepisse, quibus eidem interesse et præsidere dicto concilio mandabat: cum autem esset informatione veridica sibi notum, ad civitatem Basileæ causa celebrandi concilii tam paucarum personarum numerum advenisse, quod non erat in concilio cum tam pauco numero procedendum: habita super hac causa cum prælatis et aliis notabilibus viris deliberatione matura, decrevit melius esse, dictum negotium inceptum continuare, crucem præedicando fidelesque principes et populos exhortando ad exercitum memoratum, ut eo cum dei auxilio peracto, ad celebrationem concilii, cui hæc mora parum erat allatura dispendium, perveniret. Sicque per diversas partes Alamanniæ in propria persona non sine gravibus viarum laboribus est profectus, per alias vero partes suas literas suosque viros providos destinavit. Cumque jam per dei gratiam potens et magnus Christi fidelium exercitus sit paratus, needum etiam ad dictam civitatem Basileæ, nisi in pauco numero,
86 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 45. 1431. 3. Jul. Prædictus igitur dominus legatus adveniens 27 ejusdem mensis Norimbergam, fuit cum maxima solemnitate receptus, et a rege Romanorum gratissime visus. Ubi receptis literis summi pontificis, et audita ambasiata et credentia domini Leonardi præfati de Pascia, attendensque bonam et sanctam intentionem ejusdem summi pontificis erga concilii cele- brationem, eam regi Romanorum communicavit. Qui rex valde gavisus, totis viribus instabat apud legatum, ut procedente exercitu ad Bohemiam, ipse dominus legatus Basi- leam pergeret pro dicti generalis concilii celebratione. Super qua re multis habitis con- siderationibus et consiliis, tandem de consilio et assensu dicti regis Romanorum præfatus dominus legatus conclusit, ut ipse personaliter cum exercitu intraret Bohemiam, et aliquos loco sui Basileam mitteret, qui ibidem nomine suo in concilio præsiderent. Et ita factum est. Nam die tertia mensis Julii, in domo castri imperialis Norimbergæ, in præsentia ejusdem serenissimi regis Romanorum, et in præsentia multorum principum ecclesiasticorum et secularium, fecit et instituit suos vices gerentes, videlicet dominum Johannem de Palo- mar, decretorum doctorem, auditorem sacri palatii, et magistrum Johannem de Ragusio, magistrum in theologia, procuratorem ordinis fratrum Prædicatorum in curia ; ut patet per instrumentum, cujus tenor sequitur, et est talis: „In nomine domini, amen. Anno ejusdem millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris, domini nostri papæ Eugenii quarti anno primo, die tertia mensis Julii, in quadam domo castri imperialis Norimbergæ, dioecesis Bambergensis, præsentibus illustrissimo principe, domino Sigis- mundo rege Romanorum, reverendis in Christo patribus, domino Alexandro episcopo Tridentino et domino Petro episcopo Imoliensi, atque illustri viro domino Friderico mar- chione Brandenburgensi, et aliis pluribus in multitudine copiosa, vocatoque me notario infrascripto, mihique mandato, ut de his publicum facerem instrumentum: reverendissimus in Christo pater et dominus, dominus Julianus sanctæ Romanæ ecclesiæ sancti Angeli diaconus cardinalis, in Germania, necnon ad præsidendum in generali concilio apud Basileam in sancto spiritu congregando apostolicæ sedis legatus, attendens, se jam dudum, cum in eadem civitate Norimbergæ, ubi dictus serenissimus rex sacrique imperii electores et alii principes Alamanniæ et communitatum ambasiatores erant pro hac causa congregati, ad tractandum et exhortandum, ut adversus perfidos hæreticos, qui sunt in regno Bohe- miæ, potens fidelium destinaretur exercitus, tota sollicitudine operam adhiberet, sicut fuit gratia divina concedente conclusum, felicis recordationis domini papæ Martini quinti tunc viventis literas recepisse, quibus eidem interesse et præsidere dicto concilio mandabat: cum autem esset informatione veridica sibi notum, ad civitatem Basileæ causa celebrandi concilii tam paucarum personarum numerum advenisse, quod non erat in concilio cum tam pauco numero procedendum: habita super hac causa cum prælatis et aliis notabilibus viris deliberatione matura, decrevit melius esse, dictum negotium inceptum continuare, crucem præedicando fidelesque principes et populos exhortando ad exercitum memoratum, ut eo cum dei auxilio peracto, ad celebrationem concilii, cui hæc mora parum erat allatura dispendium, perveniret. Sicque per diversas partes Alamanniæ in propria persona non sine gravibus viarum laboribus est profectus, per alias vero partes suas literas suosque viros providos destinavit. Cumque jam per dei gratiam potens et magnus Christi fidelium exercitus sit paratus, needum etiam ad dictam civitatem Basileæ, nisi in pauco numero,
Strana 87
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 87 sint pro celebratione dicti concilii congregati, sibique habito multorum prudentum consilio visum sit admodum ex causis pluribus expedire, imo fore quodammodo necessarium, quod ipse personaliter vadat cum fidelium exercitu supra dicto: volens ac cupiens utilitati dicti exercitus non deesse, nec non et congregationi et stabilimento dicti concilii debite pro- videre, cum a sanctissimo domino nostro papa Eugenio, qui multum cordi habet dictum concilium solemniter et debite celebrari, receperit in mandatis, quatinus quantocius absque dispendio dicti negotii exterminationis hæreticæ pravitatis commode possit, ad celebra- tionem dicti concilii studeat se conferre : provida deliberatione decrevit, quod ipse per- sonaliter transeat cum exercitu supradicto, et quod ad dictam civitatem Basileæ destinet viros providos, qui eo absente vices suas gerant, congregationique et stabilimento dicti concilii operam et diligentiam præbeant, deque agendis et ordinandis cum ibidem sisten- tibus considerent, practicent, taliterque disponant, ut eo juxta principium hyemis sequentis de dicto transitu deo propitio feliciter redeunte, in celebratione dicti concilii prosperaque conclusione, largiente spiritus sancti gratia, procedatur, ad dei omnipotentis gloriam et Christianæ religionis profectum. Propterea venerabiles et providos viros, dominum Johannem de Palamar, decretorum doctorem, domini nostri papæ capellanum et sacri palatii apostolici causarum auditorem, et fratrem Johannem de Ragusio, sacræ theologiæ magistrum, ordinis fratrum Prædicatorum et dicti ordinis apud Romanam curiam procura- torem, elegit et ordinavit suos in dicto concilio et in ejusdem domini legati absentia vicege- rentes; dans et concedens eisdem plenarie vices suas. In quorum fidem et testimonium, per me infrascriptum notarium, præsens fieri jussit publicum instrumentum, ipsius domini legati sigilli appensione munitum. Actum die et anno, et præsentibus testibus prænotatis. Et ego Conradus Jacobi de Monte Policiano, decretorum doctor, publicus impe- riali auctoritate notarius, dum suprascripta omnia et singula per dictum dominum legatum dicerentur et agerentur, interfui, eaque fieri vidi, et ejus mandato hoc publicum in instrumentum per alium fidelem, me aliis occupato negotiis, scribi feci rogatus, publicavi, signumque meum proprium apposui in fidem et testimonium omnium præmissorum." Præfati igitur vicesgerentes et ambasiatores universitatis, qui erant ibidem, pro- curaverunt a rege Romanorum salvos conductus duplices, antequam recederent. Quorum tenores sequuntur sub tali forma verborum: „Sigismundus dei gratia Romanorum rex semper Augustus, ac Hungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatie etc. rex, universis et singulis principibus ecclesiasticis et secularibus, ducibus, marchionibus, comitibus, vicecomitibus, vicariis generalibus, baronibus, mag- natibus, proceribus, nobilibus, ministerialibus, militibus, clientibus et capitaneis, ancianis, potestatibus, gubernatoribus, ballivis, rectoribus, præsidibus, burggraviis, castellanis, officialibus, judicibus, telonariis, boletariis, passuum custodibus, civitatum, oppidorum, villarum et locorum communitatibus et rectoribus earundem, ceterisque nostris et imperii sacri subditis et fidelibus dilectis, ad quos præsentes pervenerint, gratiam regiam et omne bonum. Venerabiles et illustres, nobiles et fideles dilecti! Durante pridem Constantiensi concilio, et domino Martino papa quinto bonæ memoriæ tune ad idem approbante, 46.*) 1431. 2. Jul. *) Impressum ap. Martene 1. c. pag. 12. Mansi concil. XXX. 53.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 87 sint pro celebratione dicti concilii congregati, sibique habito multorum prudentum consilio visum sit admodum ex causis pluribus expedire, imo fore quodammodo necessarium, quod ipse personaliter vadat cum fidelium exercitu supra dicto: volens ac cupiens utilitati dicti exercitus non deesse, nec non et congregationi et stabilimento dicti concilii debite pro- videre, cum a sanctissimo domino nostro papa Eugenio, qui multum cordi habet dictum concilium solemniter et debite celebrari, receperit in mandatis, quatinus quantocius absque dispendio dicti negotii exterminationis hæreticæ pravitatis commode possit, ad celebra- tionem dicti concilii studeat se conferre : provida deliberatione decrevit, quod ipse per- sonaliter transeat cum exercitu supradicto, et quod ad dictam civitatem Basileæ destinet viros providos, qui eo absente vices suas gerant, congregationique et stabilimento dicti concilii operam et diligentiam præbeant, deque agendis et ordinandis cum ibidem sisten- tibus considerent, practicent, taliterque disponant, ut eo juxta principium hyemis sequentis de dicto transitu deo propitio feliciter redeunte, in celebratione dicti concilii prosperaque conclusione, largiente spiritus sancti gratia, procedatur, ad dei omnipotentis gloriam et Christianæ religionis profectum. Propterea venerabiles et providos viros, dominum Johannem de Palamar, decretorum doctorem, domini nostri papæ capellanum et sacri palatii apostolici causarum auditorem, et fratrem Johannem de Ragusio, sacræ theologiæ magistrum, ordinis fratrum Prædicatorum et dicti ordinis apud Romanam curiam procura- torem, elegit et ordinavit suos in dicto concilio et in ejusdem domini legati absentia vicege- rentes; dans et concedens eisdem plenarie vices suas. In quorum fidem et testimonium, per me infrascriptum notarium, præsens fieri jussit publicum instrumentum, ipsius domini legati sigilli appensione munitum. Actum die et anno, et præsentibus testibus prænotatis. Et ego Conradus Jacobi de Monte Policiano, decretorum doctor, publicus impe- riali auctoritate notarius, dum suprascripta omnia et singula per dictum dominum legatum dicerentur et agerentur, interfui, eaque fieri vidi, et ejus mandato hoc publicum in instrumentum per alium fidelem, me aliis occupato negotiis, scribi feci rogatus, publicavi, signumque meum proprium apposui in fidem et testimonium omnium præmissorum." Præfati igitur vicesgerentes et ambasiatores universitatis, qui erant ibidem, pro- curaverunt a rege Romanorum salvos conductus duplices, antequam recederent. Quorum tenores sequuntur sub tali forma verborum: „Sigismundus dei gratia Romanorum rex semper Augustus, ac Hungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatie etc. rex, universis et singulis principibus ecclesiasticis et secularibus, ducibus, marchionibus, comitibus, vicecomitibus, vicariis generalibus, baronibus, mag- natibus, proceribus, nobilibus, ministerialibus, militibus, clientibus et capitaneis, ancianis, potestatibus, gubernatoribus, ballivis, rectoribus, præsidibus, burggraviis, castellanis, officialibus, judicibus, telonariis, boletariis, passuum custodibus, civitatum, oppidorum, villarum et locorum communitatibus et rectoribus earundem, ceterisque nostris et imperii sacri subditis et fidelibus dilectis, ad quos præsentes pervenerint, gratiam regiam et omne bonum. Venerabiles et illustres, nobiles et fideles dilecti! Durante pridem Constantiensi concilio, et domino Martino papa quinto bonæ memoriæ tune ad idem approbante, 46.*) 1431. 2. Jul. *) Impressum ap. Martene 1. c. pag. 12. Mansi concil. XXX. 53.
Strana 88
88 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. conclusum exstitit et ordinatum, quod ab illo tunc ad quinquennium proxime sequens in civitate Papiensi concilium celebraretur; in quo quidem postmodum Senensi concilio iterum decretum est et ordinatum exstitit, quod ad septennium proxime sequens in civitate nostra Basiliensi generale concilium teneretur. Quod quidem concilium, domino concedente, est per multos notabiles prælatos, doctores et magistros incoeptum et hucusque con- tinuatum, quousque sanctissimus dominus noster summus pontifex dominus Eugenius illud approbavit et celebrationem ipsius reverendissimo in Christo patri, domino Juliano cardinali sancti Angeli, apostolicæ sedis legato, commisit; qui etiam loco sui, negotiis fidei præe- peditus, præsidentes pro eo ad memoratum Basiliense concilium transmisit. Sed quia nos, qui prius pro pace sacrosanctæ matris ecclesiæ et ejus unione procuranda multos labores, prout notum est mundo, subivimus, debitores nos fatemur, ut tamquam advocatus et defensor sanctæ Romanæe ecclesiæ etiam hoc sacrum Basiliense concilium habeamus com- missum, potissime considerando, quod ad hæresum exstirpationem, guerrarum suspensionem et omnium morum, qui proh dolor in orbe fere extincti sunt, felicem reformationem nil utilius, nilque commodosius exquiri posset. Quod quidem concilium ad reverentiam dei, relevationem orthodoxorum, honorem quoque sanctæe matris ecclesiæ in nostram specialem protectionem recepimus, et grato et devoto animo recipimus per præesentes. Idcirco vos omnes et singulos supradictos seriosissime requirimus et hortamur, mandantes quatinus universis et singulis prælatis, principibus, nobilibus, magistris et ambasiatoribus quorum- cumque regum, prælatorum, principum et communitatum universitatumque totius Christi- anismi, qui ad præfatum concilium auxiliante deo accessuri sunt, cujuscunqué status, gradus, dignitatis seu conditionis existant, nostri et imperii sacri nomine favorabilem et benignam debeatis impendere voluntatem, eosque cum familiaribus et gentibus suis ac bonis et rebus eorum quibusque faciatis plenissima libertate gaudere, ipsosque favorabiliter pertractetis, ac eosdem et eorum quemlibet cum bonis prædictis tute et secure per terri- toria, civitates, castra, castella, oppida, villas, itinera, passus, portus, pontes et terras ac ditionis vestræ loca vobisque subjecta ire, transire, stare et morari, eundo ad dictum concilium, redeundo ab eodem, permittatis, imo eisdem amore sanctæe matris ecclesiæ ob reverentiamque sacri concilii ac nostram et sacri imperii benivolentiam singularem, dum et quotiens requisiti fueritis, in his quæ securitatem et celeritatem ipsorum concernunt itinerum, promotivam et gratuitam ipsis ostendere real ter et exhibere velitis et debeatis voluntatem, necnon eisdem et cuilibet ipsorum de victualibus, expensis eorum compe- tentibus, et conductibus petitis et requisitis, pro rationabilibus salariis providendo. Sic enim fieri volumus, et præfatis ex certa nostra scientia in favorem prædicti concilii con- cessimus et per præsentes concedimus, literis impetratis aut sub quacunque forma verborum impetrandis non obstantibus quibuscunque. Quicunque enim aliquem prædictum concilium visitantem modo quocunque turbare præsumpserit, sciat se nostram et imperii sacri indig- nationem gravissimam incurrisse; et e contrario, quicunque visitantibus nostri amore favores impenderit, certum se reddat, quod eidem singula beneficia compensabimus gratia singulari, præsentium sub nostræ majestatis sigillo testimonio literarum. Datum Norim- bergæ, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, die secunda mensis Julii. regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV, Romanorum xxI, et Bohemiæ xI etc." Item sequitur tenor alterius:
88 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. conclusum exstitit et ordinatum, quod ab illo tunc ad quinquennium proxime sequens in civitate Papiensi concilium celebraretur; in quo quidem postmodum Senensi concilio iterum decretum est et ordinatum exstitit, quod ad septennium proxime sequens in civitate nostra Basiliensi generale concilium teneretur. Quod quidem concilium, domino concedente, est per multos notabiles prælatos, doctores et magistros incoeptum et hucusque con- tinuatum, quousque sanctissimus dominus noster summus pontifex dominus Eugenius illud approbavit et celebrationem ipsius reverendissimo in Christo patri, domino Juliano cardinali sancti Angeli, apostolicæ sedis legato, commisit; qui etiam loco sui, negotiis fidei præe- peditus, præsidentes pro eo ad memoratum Basiliense concilium transmisit. Sed quia nos, qui prius pro pace sacrosanctæ matris ecclesiæ et ejus unione procuranda multos labores, prout notum est mundo, subivimus, debitores nos fatemur, ut tamquam advocatus et defensor sanctæ Romanæe ecclesiæ etiam hoc sacrum Basiliense concilium habeamus com- missum, potissime considerando, quod ad hæresum exstirpationem, guerrarum suspensionem et omnium morum, qui proh dolor in orbe fere extincti sunt, felicem reformationem nil utilius, nilque commodosius exquiri posset. Quod quidem concilium ad reverentiam dei, relevationem orthodoxorum, honorem quoque sanctæe matris ecclesiæ in nostram specialem protectionem recepimus, et grato et devoto animo recipimus per præesentes. Idcirco vos omnes et singulos supradictos seriosissime requirimus et hortamur, mandantes quatinus universis et singulis prælatis, principibus, nobilibus, magistris et ambasiatoribus quorum- cumque regum, prælatorum, principum et communitatum universitatumque totius Christi- anismi, qui ad præfatum concilium auxiliante deo accessuri sunt, cujuscunqué status, gradus, dignitatis seu conditionis existant, nostri et imperii sacri nomine favorabilem et benignam debeatis impendere voluntatem, eosque cum familiaribus et gentibus suis ac bonis et rebus eorum quibusque faciatis plenissima libertate gaudere, ipsosque favorabiliter pertractetis, ac eosdem et eorum quemlibet cum bonis prædictis tute et secure per terri- toria, civitates, castra, castella, oppida, villas, itinera, passus, portus, pontes et terras ac ditionis vestræ loca vobisque subjecta ire, transire, stare et morari, eundo ad dictum concilium, redeundo ab eodem, permittatis, imo eisdem amore sanctæe matris ecclesiæ ob reverentiamque sacri concilii ac nostram et sacri imperii benivolentiam singularem, dum et quotiens requisiti fueritis, in his quæ securitatem et celeritatem ipsorum concernunt itinerum, promotivam et gratuitam ipsis ostendere real ter et exhibere velitis et debeatis voluntatem, necnon eisdem et cuilibet ipsorum de victualibus, expensis eorum compe- tentibus, et conductibus petitis et requisitis, pro rationabilibus salariis providendo. Sic enim fieri volumus, et præfatis ex certa nostra scientia in favorem prædicti concilii con- cessimus et per præsentes concedimus, literis impetratis aut sub quacunque forma verborum impetrandis non obstantibus quibuscunque. Quicunque enim aliquem prædictum concilium visitantem modo quocunque turbare præsumpserit, sciat se nostram et imperii sacri indig- nationem gravissimam incurrisse; et e contrario, quicunque visitantibus nostri amore favores impenderit, certum se reddat, quod eidem singula beneficia compensabimus gratia singulari, præsentium sub nostræ majestatis sigillo testimonio literarum. Datum Norim- bergæ, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, die secunda mensis Julii. regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV, Romanorum xxI, et Bohemiæ xI etc." Item sequitur tenor alterius:
Strana 89
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 89 47*). 1431. 7. Jul. „Sigismundus dei gratia Romanorum rex semper Augustus ac Bungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatiæ etc. rex. Notum facimus tenore præsentium universis, quoniam nil utilius, nil honestius, nil celebrius, nil commodius populo Christiano conspicimus concilio generali, per quod divino spiramine pax inter homines reformabitur, mores commutabuntur in melius, et universus populus ad viam unitatis reducetur: cura nobis fuit et est specialissima, ut copia prælatorum, principum, doctorum et aliorum, per quos fructus optatus debebit provenire, ad ipsum confluat et accedat. Et quia in Basiliensi concilio existentes, ad illud accedentes et ab illo recedentes merito plena debent securitate potiri et libertate, quæ revera est res inæstimabilis bonitatis: idcirco volumus et ordinamus præsentium per tenorem, quod omnes et singuli, quieunque fuerint ad dictum concilium accedentes, in eodem permanentes, et ab eo recedentes, plena securitate et libertate potiantur, eosque suscipimus in nostra regia et imperiali protectione et custodia, nolentes eosdem ab aliquo molestari, inquietari vel injuriari, imo ab omni injuria, vexatione vel molestatione penitus immunes et illæsos permanere; mandantes nihilominus magistro civium et civibus seu rectoribus, incolis et habitatoribus quibuslibet Basiliensibus, et districtius præcipientes, sub poenis incursionis nostræ indignationis gravissimæ et mille marcarum auri, fisco nostro applicandarum, quod nullam vim, injuriam, inquietationem vel molestiam prædictis inferant vel ab aliis inferri patiantur in persona vel bonis, sintque in plena securitate in dicto concilio et libertate. Volumus etiam et ordinamus ad majorem dicti concilii securitatem et libertatem, quod omnes et singuli, qui ibidem accedent, recedent vel permanebunt causa concilii, sint solum et dumtaxat sub potestate et jurisdictione domini nostri papæ si ibi fuerit, vel præsidentis loco sui et sacri concilii; neque capientur, detinebuntur aut molestabuntur prædicti ad dictum concilium venientes, stantes et recedentes etiam ad mandatum cujuscunque potestatis secularis aut seculari jurisdictioni præsidentis; quodque ipsi Basilienses permittent concilium libere disponere facta sua, neque de agendis in con- cilio aliquatenus se intromittent, nisi desuper fuerint requisiti, et quod domino nostro summo pontifici, vel ejus vice præsidenti, et concilio, in his, quæ ad concilium pertine- bunt et personas causa concilii ibidem existentes, obedient et parebunt in omnibus et per omnia contra quascunque personas cujuscunque status et conditionis; præstabuntque ipsi domino nostro, vel ejus vice præsidenti, auxilium, consilium pariter et favorem, quotiens- cunque fuerint requisiti, omni difficultate et renitentia procul mota et absque dolo et fraude. Quæ omnia veniunt de mente nostra, specialiter et expresse ac ex certa scientia et sincera affectione nostra ordinantes et volentes, quod dicti Basilienses cives, incolæ et habitatores ejusdem dent super præmissis ipsorum salvum conductum et literas sigillo magno suæ communitatis sigillatas et roboratas. Mandantes iterum inhabitatoribus Basili- ensibus supradictis, quatenus in dicta Basiliensi civitate præefatis in concilio existentibus de victualibus, domibus et aliis necessariis quibuscunque pro rationabilibus et competen- tibus pretiis provideant, sic quod ipsi nullam apud Majestatem Nostram vel alibi valeant deferre querelam, sed potius eosdem cum omni benivolentia et favore pertractent. Per hoc enim ultra meritum a deo, nomen apud Christicolas cujuscunque nationis reportabunt *) Impr. ap. Martene 1. c. pag. 13. Mansi concil. XXX, 54. Scriptores I. 12
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 89 47*). 1431. 7. Jul. „Sigismundus dei gratia Romanorum rex semper Augustus ac Bungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatiæ etc. rex. Notum facimus tenore præsentium universis, quoniam nil utilius, nil honestius, nil celebrius, nil commodius populo Christiano conspicimus concilio generali, per quod divino spiramine pax inter homines reformabitur, mores commutabuntur in melius, et universus populus ad viam unitatis reducetur: cura nobis fuit et est specialissima, ut copia prælatorum, principum, doctorum et aliorum, per quos fructus optatus debebit provenire, ad ipsum confluat et accedat. Et quia in Basiliensi concilio existentes, ad illud accedentes et ab illo recedentes merito plena debent securitate potiri et libertate, quæ revera est res inæstimabilis bonitatis: idcirco volumus et ordinamus præsentium per tenorem, quod omnes et singuli, quieunque fuerint ad dictum concilium accedentes, in eodem permanentes, et ab eo recedentes, plena securitate et libertate potiantur, eosque suscipimus in nostra regia et imperiali protectione et custodia, nolentes eosdem ab aliquo molestari, inquietari vel injuriari, imo ab omni injuria, vexatione vel molestatione penitus immunes et illæsos permanere; mandantes nihilominus magistro civium et civibus seu rectoribus, incolis et habitatoribus quibuslibet Basiliensibus, et districtius præcipientes, sub poenis incursionis nostræ indignationis gravissimæ et mille marcarum auri, fisco nostro applicandarum, quod nullam vim, injuriam, inquietationem vel molestiam prædictis inferant vel ab aliis inferri patiantur in persona vel bonis, sintque in plena securitate in dicto concilio et libertate. Volumus etiam et ordinamus ad majorem dicti concilii securitatem et libertatem, quod omnes et singuli, qui ibidem accedent, recedent vel permanebunt causa concilii, sint solum et dumtaxat sub potestate et jurisdictione domini nostri papæ si ibi fuerit, vel præsidentis loco sui et sacri concilii; neque capientur, detinebuntur aut molestabuntur prædicti ad dictum concilium venientes, stantes et recedentes etiam ad mandatum cujuscunque potestatis secularis aut seculari jurisdictioni præsidentis; quodque ipsi Basilienses permittent concilium libere disponere facta sua, neque de agendis in con- cilio aliquatenus se intromittent, nisi desuper fuerint requisiti, et quod domino nostro summo pontifici, vel ejus vice præsidenti, et concilio, in his, quæ ad concilium pertine- bunt et personas causa concilii ibidem existentes, obedient et parebunt in omnibus et per omnia contra quascunque personas cujuscunque status et conditionis; præstabuntque ipsi domino nostro, vel ejus vice præsidenti, auxilium, consilium pariter et favorem, quotiens- cunque fuerint requisiti, omni difficultate et renitentia procul mota et absque dolo et fraude. Quæ omnia veniunt de mente nostra, specialiter et expresse ac ex certa scientia et sincera affectione nostra ordinantes et volentes, quod dicti Basilienses cives, incolæ et habitatores ejusdem dent super præmissis ipsorum salvum conductum et literas sigillo magno suæ communitatis sigillatas et roboratas. Mandantes iterum inhabitatoribus Basili- ensibus supradictis, quatenus in dicta Basiliensi civitate præefatis in concilio existentibus de victualibus, domibus et aliis necessariis quibuscunque pro rationabilibus et competen- tibus pretiis provideant, sic quod ipsi nullam apud Majestatem Nostram vel alibi valeant deferre querelam, sed potius eosdem cum omni benivolentia et favore pertractent. Per hoc enim ultra meritum a deo, nomen apud Christicolas cujuscunque nationis reportabunt *) Impr. ap. Martene 1. c. pag. 13. Mansi concil. XXX, 54. Scriptores I. 12
Strana 90
90 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. gloriosum, nobisque et imperio sacro exhibebunt reverentiam et complacentiam singularem. Volumus insuper, quod patentes nostræe literæ robur habeant firmitatis etiam post tempus quatuor mensium a tempore finiti prædicti concilii computandum, præsentium sub Nostræ Majestatis sigillo testimonio literarum. Datum Norimbergæ, anno domini millesimo qua- dringentesimo tricesimo primo, die septima Julii, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV, Romanorum vicesimo primo et Bohemiæ undecimo ete." Ante recessum etiam de Norimberga dominus legatus ordinavit literas ad reges et principes et etiam prælatos pro convocatione, sed potius sollicitatione, ut principes mitte- rent et prælati venirent ad dictum concilium, prout de jure tenebantur et necessitas exige- bat, quarum tenor sequitur etc. (sic). Serenissimus etiam Romanorum rex scripsit literas pluribus episcopis et principibus Alamanniæ, quatenus venirent vel mitterent ad concilium. Prædictis igitur taliter dispositis, reverendissimus dominus legatus recessit a Norimberga cum exercitu versus Bohemiam septima Julii, et erat dies Sabbati; quem associavit extra portas serenissimus rex Romanorum cum maxima multitudine principum et nobilium. Dicti vero sui locumtenentes in concilio recesserunt de Norimberga versus Basileam die nona ejusdem mensis, venerunt Constantiam 14 die dicti mensis, et præ- sentaverunt episcopo et capitulo literas domini legati et regis Romanorum, fueruntque eos exhortati, ut ad concilium veniret episcopus et capitulum mitteret. Tandem applicuerunt Basileam 19 dicti mensis, et fuerunt honorifice visitati, tam ab his, qui ibidem erant causa concilii, quam etiam a civibus. Prædicti præsidentes die 23 dicti mensis de mane visitaverunt consules et dominos civitatis; a quibus cum gratanter et honorifice fuissent suscepti, præsentaverunt eisdem literas credentiales domini legati, et in effectum, in vim credentiæ, si et in quantum vellent in earum civitate celebrari et continuari sacrum concilium, quatuor ab eisdem petebant : primo, quod darent salvum conductum in bona et in plena forma omnibus ad sacrum concilium venientibus et stantibus in eodem, et procurarent securitatem tam intus in civitate quam in ipsorum et eorum confoederatorum territoriis. Secundo, quod provi- derent de opulentia sufficienti, ita quod multitudo adveniens non gravaretur penuria victualium nec pensione domorum. Tertio, quod taliter disponerent cives suos erga hospites advenientes et advenas, ut in conversatione nullæe rixæ aut scandala possint quo- modolibet evenire. Quarto instantissime hortabantur eos, ut circa honestatem civitatis attenderent, et mulierculas taliter compescerent, ut non discurrant per domos et plateas etc. prout alias visum fuerat in simili congregatione. Et ut prædicta melius effectui manciparentur, petiverunt dicti præsidentes deputari sibi aliquos cives notabiles, cum quibus magis in particulari circa prædicta possent convenire. Quibus propositis valde egregie per dominum auditorem, domini et consules dixerunt se velle deliberare, et deliberatione habita, gratissime responderunt, dicentes se velle cum omni reverentia et benivolentia sacrum concilium suscipere, et quantum in eis erit cum omni humanitate pertractare. Et ex tunc deputaverunt atque assignaverunt eisdem septem viros et cives solemnes, qui cum dictis præsidentibus et aliis de concilio concurrerent ad providendum et tractandum circa prædicta, et alia, quæ essent necessaria et opportuna pro concilio. Cum quibus jam paene per tres annos tractatum est, nec de victualibus aut pensione domorum potuit unquam aliquid concludi cum eisdem.
90 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. gloriosum, nobisque et imperio sacro exhibebunt reverentiam et complacentiam singularem. Volumus insuper, quod patentes nostræe literæ robur habeant firmitatis etiam post tempus quatuor mensium a tempore finiti prædicti concilii computandum, præsentium sub Nostræ Majestatis sigillo testimonio literarum. Datum Norimbergæ, anno domini millesimo qua- dringentesimo tricesimo primo, die septima Julii, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV, Romanorum vicesimo primo et Bohemiæ undecimo ete." Ante recessum etiam de Norimberga dominus legatus ordinavit literas ad reges et principes et etiam prælatos pro convocatione, sed potius sollicitatione, ut principes mitte- rent et prælati venirent ad dictum concilium, prout de jure tenebantur et necessitas exige- bat, quarum tenor sequitur etc. (sic). Serenissimus etiam Romanorum rex scripsit literas pluribus episcopis et principibus Alamanniæ, quatenus venirent vel mitterent ad concilium. Prædictis igitur taliter dispositis, reverendissimus dominus legatus recessit a Norimberga cum exercitu versus Bohemiam septima Julii, et erat dies Sabbati; quem associavit extra portas serenissimus rex Romanorum cum maxima multitudine principum et nobilium. Dicti vero sui locumtenentes in concilio recesserunt de Norimberga versus Basileam die nona ejusdem mensis, venerunt Constantiam 14 die dicti mensis, et præ- sentaverunt episcopo et capitulo literas domini legati et regis Romanorum, fueruntque eos exhortati, ut ad concilium veniret episcopus et capitulum mitteret. Tandem applicuerunt Basileam 19 dicti mensis, et fuerunt honorifice visitati, tam ab his, qui ibidem erant causa concilii, quam etiam a civibus. Prædicti præsidentes die 23 dicti mensis de mane visitaverunt consules et dominos civitatis; a quibus cum gratanter et honorifice fuissent suscepti, præsentaverunt eisdem literas credentiales domini legati, et in effectum, in vim credentiæ, si et in quantum vellent in earum civitate celebrari et continuari sacrum concilium, quatuor ab eisdem petebant : primo, quod darent salvum conductum in bona et in plena forma omnibus ad sacrum concilium venientibus et stantibus in eodem, et procurarent securitatem tam intus in civitate quam in ipsorum et eorum confoederatorum territoriis. Secundo, quod provi- derent de opulentia sufficienti, ita quod multitudo adveniens non gravaretur penuria victualium nec pensione domorum. Tertio, quod taliter disponerent cives suos erga hospites advenientes et advenas, ut in conversatione nullæe rixæ aut scandala possint quo- modolibet evenire. Quarto instantissime hortabantur eos, ut circa honestatem civitatis attenderent, et mulierculas taliter compescerent, ut non discurrant per domos et plateas etc. prout alias visum fuerat in simili congregatione. Et ut prædicta melius effectui manciparentur, petiverunt dicti præsidentes deputari sibi aliquos cives notabiles, cum quibus magis in particulari circa prædicta possent convenire. Quibus propositis valde egregie per dominum auditorem, domini et consules dixerunt se velle deliberare, et deliberatione habita, gratissime responderunt, dicentes se velle cum omni reverentia et benivolentia sacrum concilium suscipere, et quantum in eis erit cum omni humanitate pertractare. Et ex tunc deputaverunt atque assignaverunt eisdem septem viros et cives solemnes, qui cum dictis præsidentibus et aliis de concilio concurrerent ad providendum et tractandum circa prædicta, et alia, quæ essent necessaria et opportuna pro concilio. Cum quibus jam paene per tres annos tractatum est, nec de victualibus aut pensione domorum potuit unquam aliquid concludi cum eisdem.
Strana 91
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 91 Eadem die, videlicet 23 post prandium, convocato clero solenniter in ecclesia cathedrali, dicti præsidentes exposuerunt causam ipsorum adventus per brevem propo- sitionem prolatam per dominum auditorem. Deinde fecerunt legi per notarios instru- mentum quoddam publicum, in quo continebatur decretum Constantiensis concilii super celebratione conciliorum, quod incipit Frequens, et assignatio loci instantis concilii in Basilea facta in concilio Senensi. Post hæc lecta fuit bulla domini Martini, per quam instituebat dominum Julianum legatum ad præsidendum in concilio Basiliensi, et post ipsam fecerunt legi instrumentum subdelegationis ipsorum. In fine vero porrexerunt quamdam cedulam protestationis, quomodo per dominum nostrum papam nec per dominum legatum aut per eos non stetit, nec stat, nec stabit, quin præesens concilium rite et legitime celebretur ad finem, propter quem ordinatum est. Forma vero verborum dictæ protesta- tionis talis fuit: „Et nos prænominati Johannes de Palomar et frater Johannes de Ragusio, vices gerentes præfati reverendissimi domini legati, insinuata potestate nostra ac fide facta de mandato instrumentis authenticis, prout supra, dicimus, declaramus, cunctisque facimus manifestum, promtos paratosque nos esse, in celebratione sacri generalis concilii rite et debite ultro procedere, ad hocque nos ad hanc civitatem venisse, animo et proposito persistendi et in celebratione sacri concilii rite ac debite procedendi; et quod non stetit, stat neque stabit per sanctissimum dominum nostrum papam, quin in dicto concilio rite ac debite procedatur, manifeste et publice protestamur, dicimus et declaramus; requi- rentes de præemissis omnibus acta publica fieri, et de actis publicum instrumentum, semel et pluries, si et quando ipsum habere voluerint. Post prædicta ambasiatores universitatis Parisiensis proposuerunt duas requestas: prima, quod dicti vices gerentes domini legati deberent declarare, quod ex illo actu et ex tunc ipsum præsens concilium fuisset et esset stabilitum et firmatum in civitate Basiliensi, et hoc propter famam, ut alii convenirent, et etiam propter auctoritatem, ut contra facientes guerram posset procedi. Secunda requesta fuit ipsorum, quatinus dicti præsi- dentes deberent mandare et præcipere tam episcopo Basiliensi, quam ejus capitulo et ceteris collegiis et prælatis dioecesis Basiliensis, ut infra certum tempus vel per se, vel per suos procuratores sufficientes deberent in concilio comparere. Ad primam reque- stam fuit responsum per dictos præsidentes, quod per actum factum, utputa lectionis prædictorum instrumentorum et protestationis, concilium erat stabilitum et firmatum; et super hac responsione petierunt Parisienses fieri a notario instrumentum. Quantum ad secundam requestam, responsio fuit posita in deliberatione; qua habita, auditis motivis canonicorum, dilatum fuit præceptum, etiam de consensu prædictorum Parisiensium, qui petebant fieri præceptum. Pro tunc per prædictos præsidentes fuit indicta missa et pro- cessio generalis ad ecclesiam cathedralem in proxima feria sexta. Et hic est finis hujus dietæ. Quia vero in partibus circumvicinis Basileæ erat guerra inter illustres principes duces Austriæ et Burgundiæ, pro qua submovenda toto tempore, quo abbas Virgiliacensis et ambasiatores universitatis, qui fuerunt Basileæ, per antea laboraverunt, vigebat ad- huc : ideo prædicti præsidentes, 25 die mensis ejusdem, percipientes quod balivus ducis Austriæ esset in Basilea, accesserunt ad ipsum, ad conferendum et ad tractandum cum 12°
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 91 Eadem die, videlicet 23 post prandium, convocato clero solenniter in ecclesia cathedrali, dicti præsidentes exposuerunt causam ipsorum adventus per brevem propo- sitionem prolatam per dominum auditorem. Deinde fecerunt legi per notarios instru- mentum quoddam publicum, in quo continebatur decretum Constantiensis concilii super celebratione conciliorum, quod incipit Frequens, et assignatio loci instantis concilii in Basilea facta in concilio Senensi. Post hæc lecta fuit bulla domini Martini, per quam instituebat dominum Julianum legatum ad præsidendum in concilio Basiliensi, et post ipsam fecerunt legi instrumentum subdelegationis ipsorum. In fine vero porrexerunt quamdam cedulam protestationis, quomodo per dominum nostrum papam nec per dominum legatum aut per eos non stetit, nec stat, nec stabit, quin præesens concilium rite et legitime celebretur ad finem, propter quem ordinatum est. Forma vero verborum dictæ protesta- tionis talis fuit: „Et nos prænominati Johannes de Palomar et frater Johannes de Ragusio, vices gerentes præfati reverendissimi domini legati, insinuata potestate nostra ac fide facta de mandato instrumentis authenticis, prout supra, dicimus, declaramus, cunctisque facimus manifestum, promtos paratosque nos esse, in celebratione sacri generalis concilii rite et debite ultro procedere, ad hocque nos ad hanc civitatem venisse, animo et proposito persistendi et in celebratione sacri concilii rite ac debite procedendi; et quod non stetit, stat neque stabit per sanctissimum dominum nostrum papam, quin in dicto concilio rite ac debite procedatur, manifeste et publice protestamur, dicimus et declaramus; requi- rentes de præemissis omnibus acta publica fieri, et de actis publicum instrumentum, semel et pluries, si et quando ipsum habere voluerint. Post prædicta ambasiatores universitatis Parisiensis proposuerunt duas requestas: prima, quod dicti vices gerentes domini legati deberent declarare, quod ex illo actu et ex tunc ipsum præsens concilium fuisset et esset stabilitum et firmatum in civitate Basiliensi, et hoc propter famam, ut alii convenirent, et etiam propter auctoritatem, ut contra facientes guerram posset procedi. Secunda requesta fuit ipsorum, quatinus dicti præsi- dentes deberent mandare et præcipere tam episcopo Basiliensi, quam ejus capitulo et ceteris collegiis et prælatis dioecesis Basiliensis, ut infra certum tempus vel per se, vel per suos procuratores sufficientes deberent in concilio comparere. Ad primam reque- stam fuit responsum per dictos præsidentes, quod per actum factum, utputa lectionis prædictorum instrumentorum et protestationis, concilium erat stabilitum et firmatum; et super hac responsione petierunt Parisienses fieri a notario instrumentum. Quantum ad secundam requestam, responsio fuit posita in deliberatione; qua habita, auditis motivis canonicorum, dilatum fuit præceptum, etiam de consensu prædictorum Parisiensium, qui petebant fieri præceptum. Pro tunc per prædictos præsidentes fuit indicta missa et pro- cessio generalis ad ecclesiam cathedralem in proxima feria sexta. Et hic est finis hujus dietæ. Quia vero in partibus circumvicinis Basileæ erat guerra inter illustres principes duces Austriæ et Burgundiæ, pro qua submovenda toto tempore, quo abbas Virgiliacensis et ambasiatores universitatis, qui fuerunt Basileæ, per antea laboraverunt, vigebat ad- huc : ideo prædicti præsidentes, 25 die mensis ejusdem, percipientes quod balivus ducis Austriæ esset in Basilea, accesserunt ad ipsum, ad conferendum et ad tractandum cum 12°
Strana 92
92 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. ipso de modo pacis ponendæ, ne ob hujusmodi guerram venientes ad sacrum concilium dispendium aut perturbationem aliquam paterentur. Et licet pro tunc nihil conclusum fuerit : tamen prædictus balivus, informatus per eosdem, quanta bona ex concilio celebrando sequi sperabantur etc. satis bene contentus et dispositus ad pacem procurandam remansit, ut postmodum in processu rerum patuit. Eadem die salvi conductus regii superius inserti et conscripti, qui xxi Julii fuerant civibus præsentati, per officialem Parisiensem fuerunt et contenta in eis solemniter per civitatem præconizati. Ulterius 27, quæ erat dies Veneris, prout indictum fuerat, fuit processio et missa in ecclesia cathedrali solemniter celebrata, et magister Johannes Nider, prior Prædicatorum conventus Basiliensis, fecit sermonem in teutonico ad populum; fuitque dictus dies feriatus usque ad meridiem. Item 28 ejusdem mensis post prandium fuerunt electi in ambasiatores ad illustrem principem ducem Sabaudiæ magister Nicolaus Amici, unus de ambasiatoribus universitatis Parisiensis, et prior Paterniaci, ad ostendendum eidem principi necessitatem pariter et utilitatem celebrationis concilii, et quanta mala sequerentur ex omissione ipsius; deinde ad supplicandum eidem, ut mittat suos ambasiatores ad dictum concilium, et sollicitet prælatos suorum dominiorum ad veniendum vel mittendum, si qui forte essent legitimo impedimento præpediti. Item 29 dicti præsidentes scripserunt simul domino cardinali sanctæ Crucis, universitati Parisiensi, et etiam particulariter magister Johannes de Ragusio scripsit præedictis, et pluribus magistris in theologia Parisius, exhortando eosdem ad concilium, et ut ipsorum literis excitarent prædictos et alios ad veniendum. Scripsit etiam dictus magister eadem die generali Prædicatorum et magistro Guidoni, priori Ziamberiacensi, eosdem sollicitando, et ut reges et principes sollicitarent, atque prælatos et alios pro dicto concilio. Eadem die debebant recedere prædicti ambasiatores ad ducem Sabaudiæ : sed propter quosdam, qui ex parte ducis pradicti eadem die venerant, fuerunt retenti pro illa die. Item 30 de mane congregata fuerunt supposita concilii in loco solito apud præ- dicatores, ad audiendum nuntios ducis Sabaudiæ: sed ex quo audierant, quod ex parte sacri concilii aliqui ad eundem dominum mittebantur, decreverunt pro tunc nihil proponere, sed cum ambasiatoribus concilii redire ad dominum ipsorum; et ita eadem die insimul recesserunt. Eadem die fuit missus Argentinam prior Argentinensis ordinis Carthusiensis cum salvis conductibus regiis, ut eos ibidem faceret publicari; et ita factum est sollicite et diligenter, prout idem prior statim suis literis intimavit. Eadem die præsidentes concilii sub sigillis ipsorum et nominibus renovaverunt poenas Constantiensis concilii contra impedientes venientes ad concilium, et affixerunt portis ecclesiæ majoris sub tali forma: 48. 1431. 30. Jul. „Johannes de Palomar, decretorum doctor, sacri palatii apostolici causarum auditor, et frater Johannes de Ragusio, sacræ theologiæ magister, ordinis fratrum Prædicatorum, et ejusdem ordinis in curia Romana procurator generalis, reverendissimi in Christo patris et domini, domini Juliani sanctæ Romanæ ecclesiæ sancti Angeli diaconi cardinalis, apo- stolicæ sedis legati, in celebratione sacri generalis concilii vices gerentes: universis et singulis dominorum episcoporum vicariis et officialibus, ecclesiarumque prælatis, plebanis,
92 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. ipso de modo pacis ponendæ, ne ob hujusmodi guerram venientes ad sacrum concilium dispendium aut perturbationem aliquam paterentur. Et licet pro tunc nihil conclusum fuerit : tamen prædictus balivus, informatus per eosdem, quanta bona ex concilio celebrando sequi sperabantur etc. satis bene contentus et dispositus ad pacem procurandam remansit, ut postmodum in processu rerum patuit. Eadem die salvi conductus regii superius inserti et conscripti, qui xxi Julii fuerant civibus præsentati, per officialem Parisiensem fuerunt et contenta in eis solemniter per civitatem præconizati. Ulterius 27, quæ erat dies Veneris, prout indictum fuerat, fuit processio et missa in ecclesia cathedrali solemniter celebrata, et magister Johannes Nider, prior Prædicatorum conventus Basiliensis, fecit sermonem in teutonico ad populum; fuitque dictus dies feriatus usque ad meridiem. Item 28 ejusdem mensis post prandium fuerunt electi in ambasiatores ad illustrem principem ducem Sabaudiæ magister Nicolaus Amici, unus de ambasiatoribus universitatis Parisiensis, et prior Paterniaci, ad ostendendum eidem principi necessitatem pariter et utilitatem celebrationis concilii, et quanta mala sequerentur ex omissione ipsius; deinde ad supplicandum eidem, ut mittat suos ambasiatores ad dictum concilium, et sollicitet prælatos suorum dominiorum ad veniendum vel mittendum, si qui forte essent legitimo impedimento præpediti. Item 29 dicti præsidentes scripserunt simul domino cardinali sanctæ Crucis, universitati Parisiensi, et etiam particulariter magister Johannes de Ragusio scripsit præedictis, et pluribus magistris in theologia Parisius, exhortando eosdem ad concilium, et ut ipsorum literis excitarent prædictos et alios ad veniendum. Scripsit etiam dictus magister eadem die generali Prædicatorum et magistro Guidoni, priori Ziamberiacensi, eosdem sollicitando, et ut reges et principes sollicitarent, atque prælatos et alios pro dicto concilio. Eadem die debebant recedere prædicti ambasiatores ad ducem Sabaudiæ : sed propter quosdam, qui ex parte ducis pradicti eadem die venerant, fuerunt retenti pro illa die. Item 30 de mane congregata fuerunt supposita concilii in loco solito apud præ- dicatores, ad audiendum nuntios ducis Sabaudiæ: sed ex quo audierant, quod ex parte sacri concilii aliqui ad eundem dominum mittebantur, decreverunt pro tunc nihil proponere, sed cum ambasiatoribus concilii redire ad dominum ipsorum; et ita eadem die insimul recesserunt. Eadem die fuit missus Argentinam prior Argentinensis ordinis Carthusiensis cum salvis conductibus regiis, ut eos ibidem faceret publicari; et ita factum est sollicite et diligenter, prout idem prior statim suis literis intimavit. Eadem die præsidentes concilii sub sigillis ipsorum et nominibus renovaverunt poenas Constantiensis concilii contra impedientes venientes ad concilium, et affixerunt portis ecclesiæ majoris sub tali forma: 48. 1431. 30. Jul. „Johannes de Palomar, decretorum doctor, sacri palatii apostolici causarum auditor, et frater Johannes de Ragusio, sacræ theologiæ magister, ordinis fratrum Prædicatorum, et ejusdem ordinis in curia Romana procurator generalis, reverendissimi in Christo patris et domini, domini Juliani sanctæ Romanæ ecclesiæ sancti Angeli diaconi cardinalis, apo- stolicæ sedis legati, in celebratione sacri generalis concilii vices gerentes: universis et singulis dominorum episcoporum vicariis et officialibus, ecclesiarumque prælatis, plebanis,
Strana 93
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 93 rectoribus et eorum vicariis, quibus hæ nostræe literæe fuerint præesentatæ, salutem in domino et mandatis nostris, imo verius apostolicis, firmiter obedire. Licet ea, quæ semel decreto sancita sunt vel edicto publico divulgata, perpetuis inde temporibus roboris obti- neant firmitatem, sicque sui vigoris nexu cunctos astringant, ut nullus se prætextu igno- rantiæ valeat excusare : decet tamen et expedit interdum, eadem repetita publicatione in publicam deducere notionem. Sane generale concilium Constantiæ celebratum, ut ad ipsum et quæque futura concilia venientibus esset plena securitas veniendo, stando et recedendo, suæ perpetuæ sanctionis decreto adversus omnes, qui in venientes ad ipsum vel alia inde futura concilia aliquam inferre injuriam præsumerent, poenas et sententias fulminavit hujusmodi sub tenore : Sacrosancta generalis synodus Constantiensis, universalem ecclesiam repræsentans, in spiritu sancto ad exstirpationem schismatis, hæresum et errorum, necnon ipsius ecclesiæ in capite et in membris debitam reformationem legitime congregata, ad futuram rei memo- riam. Justitiam et æquitatem exerceri non dubitatur, si, quos noxiæ voluntatis adeo captivat perversa intentio, quod processibus apostolicis impudenter obviantes, auctoritatem sanctionis canonicæ contemnentes, in aliorum prolabuntur injurias et offensas, eccle- siastica censura percellat et pro demerito culpæ rigorem adjiciat judiciariæ potestatis. Nam, si quilibet per campum licentiæ, freno deposito modestiæ, vagaret impune, facile quisque sæviret in proximum et nervus disciplinantis justitiæ rumperetur. Sane, licet nonnulli Romani pontifices antiquos morem et consuetudinem Romanæ ecclesiæ obser- vantes, prout ad eos ex debito apostolici sibi injuncti officii pertinebat, per certos suos processus, in die coenæ domini annis singulis solemniter publicantes, inter alios omnes et singulos, qui ad sedem apostolicam venientes, vel recedentes ab ea, necnon in omnes illos, qui per se vel alios seu alias quascunque personas ecclesiasticas vel seculares, ad Romanam curiam super eorum causis et negotiis accedentes, illaque in eadem curia pro- sequentes aut procuratores, gestores, advocatos et promotores ipsorum, ac etiam auditores seu judices, qui super dictis causis seu negotiis deputantur, occasione causarum seu negotiorum hujusmodi verberant, mutilant vel occidunt, cujuscunque dignitatis, ordinis, conditionis aut status forent prædicta vel eorum aliqua committentes, excommunicationis et anathematizationis sententias, a quibus nullus per alium quam Romanos pontifices posset, præterquam in mortis articulo constitutus, absolvi, nec etiam tunc, nisi de stando mandatis ecclesiæ ac satisfactione præstanda sufficienti cautione præmissa, candelis accensis et ad terram projectis promulgaverunt, et eos qui taliter excommunicatis et anathemati- zatis vel eorum alicui præsumpserint beneficium absolutionis impendere, similibus sententiis innodaverunt, eisque prædicationis, lectionis, administrationis sacrorum ecclesiasticorum et confessionem audiendi interdixerunt officium, necnon quicunque injuriatores quorumlibet ad sacra generalia concilia venientium seu stantium in ipsis aut recedentium ab eisdem, diversas censuras ecclesiasticas et poenas tam ex canone, quam divini juris dispositione incurrant: tamen, sicut nuper ad nostram fidedignorum multitudine valida insinuatione pervenit notitiam, nonnulli iniquitatis filii, perditionis alumni, hujusmodi censuras vilipen- dentes, ac hujusmodi sacri concilii, exstirpationis schismatis, hæresum et errorum, ipsiusque 49.*) 1415. 6. Jul. *) Typis vulgatum videsis ap. V. d. Hardt, tom. IV, pag. 439.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 93 rectoribus et eorum vicariis, quibus hæ nostræe literæe fuerint præesentatæ, salutem in domino et mandatis nostris, imo verius apostolicis, firmiter obedire. Licet ea, quæ semel decreto sancita sunt vel edicto publico divulgata, perpetuis inde temporibus roboris obti- neant firmitatem, sicque sui vigoris nexu cunctos astringant, ut nullus se prætextu igno- rantiæ valeat excusare : decet tamen et expedit interdum, eadem repetita publicatione in publicam deducere notionem. Sane generale concilium Constantiæ celebratum, ut ad ipsum et quæque futura concilia venientibus esset plena securitas veniendo, stando et recedendo, suæ perpetuæ sanctionis decreto adversus omnes, qui in venientes ad ipsum vel alia inde futura concilia aliquam inferre injuriam præsumerent, poenas et sententias fulminavit hujusmodi sub tenore : Sacrosancta generalis synodus Constantiensis, universalem ecclesiam repræsentans, in spiritu sancto ad exstirpationem schismatis, hæresum et errorum, necnon ipsius ecclesiæ in capite et in membris debitam reformationem legitime congregata, ad futuram rei memo- riam. Justitiam et æquitatem exerceri non dubitatur, si, quos noxiæ voluntatis adeo captivat perversa intentio, quod processibus apostolicis impudenter obviantes, auctoritatem sanctionis canonicæ contemnentes, in aliorum prolabuntur injurias et offensas, eccle- siastica censura percellat et pro demerito culpæ rigorem adjiciat judiciariæ potestatis. Nam, si quilibet per campum licentiæ, freno deposito modestiæ, vagaret impune, facile quisque sæviret in proximum et nervus disciplinantis justitiæ rumperetur. Sane, licet nonnulli Romani pontifices antiquos morem et consuetudinem Romanæ ecclesiæ obser- vantes, prout ad eos ex debito apostolici sibi injuncti officii pertinebat, per certos suos processus, in die coenæ domini annis singulis solemniter publicantes, inter alios omnes et singulos, qui ad sedem apostolicam venientes, vel recedentes ab ea, necnon in omnes illos, qui per se vel alios seu alias quascunque personas ecclesiasticas vel seculares, ad Romanam curiam super eorum causis et negotiis accedentes, illaque in eadem curia pro- sequentes aut procuratores, gestores, advocatos et promotores ipsorum, ac etiam auditores seu judices, qui super dictis causis seu negotiis deputantur, occasione causarum seu negotiorum hujusmodi verberant, mutilant vel occidunt, cujuscunque dignitatis, ordinis, conditionis aut status forent prædicta vel eorum aliqua committentes, excommunicationis et anathematizationis sententias, a quibus nullus per alium quam Romanos pontifices posset, præterquam in mortis articulo constitutus, absolvi, nec etiam tunc, nisi de stando mandatis ecclesiæ ac satisfactione præstanda sufficienti cautione præmissa, candelis accensis et ad terram projectis promulgaverunt, et eos qui taliter excommunicatis et anathemati- zatis vel eorum alicui præsumpserint beneficium absolutionis impendere, similibus sententiis innodaverunt, eisque prædicationis, lectionis, administrationis sacrorum ecclesiasticorum et confessionem audiendi interdixerunt officium, necnon quicunque injuriatores quorumlibet ad sacra generalia concilia venientium seu stantium in ipsis aut recedentium ab eisdem, diversas censuras ecclesiasticas et poenas tam ex canone, quam divini juris dispositione incurrant: tamen, sicut nuper ad nostram fidedignorum multitudine valida insinuatione pervenit notitiam, nonnulli iniquitatis filii, perditionis alumni, hujusmodi censuras vilipen- dentes, ac hujusmodi sacri concilii, exstirpationis schismatis, hæresum et errorum, ipsiusque 49.*) 1415. 6. Jul. *) Typis vulgatum videsis ap. V. d. Hardt, tom. IV, pag. 439.
Strana 94
94 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. ecclesiæ reformationis perturbatores, diabolico spiritu instigante, nec dignitati nec ordini deferentes, dei timore postposito, nefariis et sacrilegis nisibus nonnullas personas ecclesiasticas et seculares, etiam pontificali dignitate præeditas, ad sedem apostolicam vel Romanam curiam seu præsens sacrum generale concilium in civitate Constantiensi provinciæ Maguntinensis, ubi nunc Romana curia existit, in spiritu sancto legitime congregatum venientes, aut recedentes ab eisdem, invadere, capere, arrestare, detinere, incarcerare, mutilare, occidere, aut spoliare bonis suis, vel injuriis affligere quam plurimis, et alias male tractare, temeritate propria præsumserint, ac dietim præsumant, in apostolicæ sedis et sacri concilii vilipendium et contemtum, ac sedationis schismatis, reformationis ecclesiæ et correctionis morum, necnon hæresum et errorum exstirpationis disturbium, suarumque animarum periculum et scandalum plurimorum. Nos igitur, volentes in præmissos, necnon adversus quoscunque ad ipsum et quælibet alia futura generalia concilia accedentes, aut stantes in ipsis, aut recedentes ab eisdem, ne ab aliis deum non timentibus temerariis injuriis infestentur, opprimantur violentiis, et ne cuilibet delinquendi aut excessus com- mittendi pateat audacia, de opportuno et salubri remedio providere: hujusmodi, necnon omnes et singulos alios processus, sententias et censuras adversus quarumlibet personarum ecclesiasticarum vel secularium ad sacra generalia concilia venientium vel stantium in ipsis seu recedentium ab eis molestatores, perturbatores vel injuriatores, auctoritate dei omni- potentis, patris et filii et spiritus sancti, extendentes, omnes et singulos cujuscunque dignitatis, gradus, status vel conditionis fuerint, etiam si pontificali, imperiali, regali vel alia quacunque ecclesiastica vel mundana præfulgeant dignitate, qui quascunque personas ecclesiasticas vel seculares, quæ ad hujusmodi sedem apostolicam, Romanam curiam, hoc præsenti concilio durante, vel ad ipsum et quæcunque alia generalia concilia venientes, et stantes in ipsis aut ab eis recedentes, temeritate propria per se vel alium seu alios arrestare, invadere, capere, detinere, incarcerare, mutilare, occidere aut bonis suis spoliare, vel injuriis affligere, seu ipsos sic delinquentes receptare, aut alias quomodolibet impedire, seu ea perpetrantium facta et commissa rata et grata habere, vel eis dare auxi- lium, consilium vel favorem, publice vel occulte, directe vel indirecte præsumserint vel præesument in futurum, similibus excommunicationis et anathematizationis sententiis inno- damus, eo ipso; terras quoque ipsorum et cujuslibet, qui in præmissis vel eorum aliquo transgressor vel contemtor fuerit, dum tamen uniuscujusque sic transgressoris vel contem- toris ultra unam dioecesim non contineat, necnon omnes civitates, villas, castra, oppida et quæelibet alia loca, in quibus hujusmodi excessuum patratores seu eorum receptores, vel ipsis consentientes, faventes aut dantes consilium, auxilium vel favorem, publice mora- buntur, necnon illa , in quibus hujusmodi personæ sic temeritate propria detentæ fuerint, quamdiu exstiterint in eisdem, memorata auctoritate ecclesiastico supponimus interdicto. Quod si terra ejusdem duas dioeceses vel amplius contineat, dioecesin domicilii principalis ipsius, et illam etiam, in qua fuerit delictum commissum, si sua sit, et duas alias, quæ sub ipso sunt eidem loco magis vicinæ, interdicto subjacere volumus supradicto; et etiam omnes et singulos hujusmodi excommunicationis et anathematizationis sententiis ligatos, in quibuslibet ecclesiis, loco, ubi tale delictum fuerit perpetratum, vel terris et locis propter hoc interdictis magis convicinis, ubilibet existentibus, omnibus diebus domini- calibus et festivis, pulsatis campanis, candelis accensis, publice nuntiari, et terras, civitates,
94 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. ecclesiæ reformationis perturbatores, diabolico spiritu instigante, nec dignitati nec ordini deferentes, dei timore postposito, nefariis et sacrilegis nisibus nonnullas personas ecclesiasticas et seculares, etiam pontificali dignitate præeditas, ad sedem apostolicam vel Romanam curiam seu præsens sacrum generale concilium in civitate Constantiensi provinciæ Maguntinensis, ubi nunc Romana curia existit, in spiritu sancto legitime congregatum venientes, aut recedentes ab eisdem, invadere, capere, arrestare, detinere, incarcerare, mutilare, occidere, aut spoliare bonis suis, vel injuriis affligere quam plurimis, et alias male tractare, temeritate propria præsumserint, ac dietim præsumant, in apostolicæ sedis et sacri concilii vilipendium et contemtum, ac sedationis schismatis, reformationis ecclesiæ et correctionis morum, necnon hæresum et errorum exstirpationis disturbium, suarumque animarum periculum et scandalum plurimorum. Nos igitur, volentes in præmissos, necnon adversus quoscunque ad ipsum et quælibet alia futura generalia concilia accedentes, aut stantes in ipsis, aut recedentes ab eisdem, ne ab aliis deum non timentibus temerariis injuriis infestentur, opprimantur violentiis, et ne cuilibet delinquendi aut excessus com- mittendi pateat audacia, de opportuno et salubri remedio providere: hujusmodi, necnon omnes et singulos alios processus, sententias et censuras adversus quarumlibet personarum ecclesiasticarum vel secularium ad sacra generalia concilia venientium vel stantium in ipsis seu recedentium ab eis molestatores, perturbatores vel injuriatores, auctoritate dei omni- potentis, patris et filii et spiritus sancti, extendentes, omnes et singulos cujuscunque dignitatis, gradus, status vel conditionis fuerint, etiam si pontificali, imperiali, regali vel alia quacunque ecclesiastica vel mundana præfulgeant dignitate, qui quascunque personas ecclesiasticas vel seculares, quæ ad hujusmodi sedem apostolicam, Romanam curiam, hoc præsenti concilio durante, vel ad ipsum et quæcunque alia generalia concilia venientes, et stantes in ipsis aut ab eis recedentes, temeritate propria per se vel alium seu alios arrestare, invadere, capere, detinere, incarcerare, mutilare, occidere aut bonis suis spoliare, vel injuriis affligere, seu ipsos sic delinquentes receptare, aut alias quomodolibet impedire, seu ea perpetrantium facta et commissa rata et grata habere, vel eis dare auxi- lium, consilium vel favorem, publice vel occulte, directe vel indirecte præsumserint vel præesument in futurum, similibus excommunicationis et anathematizationis sententiis inno- damus, eo ipso; terras quoque ipsorum et cujuslibet, qui in præmissis vel eorum aliquo transgressor vel contemtor fuerit, dum tamen uniuscujusque sic transgressoris vel contem- toris ultra unam dioecesim non contineat, necnon omnes civitates, villas, castra, oppida et quæelibet alia loca, in quibus hujusmodi excessuum patratores seu eorum receptores, vel ipsis consentientes, faventes aut dantes consilium, auxilium vel favorem, publice mora- buntur, necnon illa , in quibus hujusmodi personæ sic temeritate propria detentæ fuerint, quamdiu exstiterint in eisdem, memorata auctoritate ecclesiastico supponimus interdicto. Quod si terra ejusdem duas dioeceses vel amplius contineat, dioecesin domicilii principalis ipsius, et illam etiam, in qua fuerit delictum commissum, si sua sit, et duas alias, quæ sub ipso sunt eidem loco magis vicinæ, interdicto subjacere volumus supradicto; et etiam omnes et singulos hujusmodi excommunicationis et anathematizationis sententiis ligatos, in quibuslibet ecclesiis, loco, ubi tale delictum fuerit perpetratum, vel terris et locis propter hoc interdictis magis convicinis, ubilibet existentibus, omnibus diebus domini- calibus et festivis, pulsatis campanis, candelis accensis, publice nuntiari, et terras, civitates,
Strana 95
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 95 villas, castra, oppida et loca ecclesiastico interdicto prædicto supposita, donec sic excom- municati meruerint ab hujusmodi sententiis absolutionis beneficium obtinere, dictumque interdictum debuerit relaxari, ita tamen, quod nullus ex transgressoribus et contemtoribus hujusmodi per alium, quam Romanum pontificem vel sacri concilii auctoritate possit, nisi dumtaxat in mortis articulo constitutus, nec etiam tunc, nisi de stando mandatis ecclesiæ, satisfactione aut sufficienti cautione, si hoc commode facere possint, primitus præstita, absolvi vel interdictum hujusmodi relaxari. Eos vero, cujuscunque dignitatis, ordinis, status vel conditionis fuerint, etiam si pontificali præfulgeant dignitate, qui contra tenorem præsentium processuum talibus, vel eorum alicui, absolutionis beneficium impendere præ- sumserint, volumus, statuimus et decernimus similibus excommunicationis et anathemati- zationis sententiis fore innodatos eo ipso ipsisque prædicationis, lectionis, administrationis sacramentorum et audiendi confessiones officium auctoritate interdicimus supradicta. Insinuantes transgressoribus et contemtoribus in prædictis, quod spiritualiter et tempora- liter, prout eorum requirent excessus et demerita, gravius procedetur: non obstantibus quibuscunque constitutionibus apostolicis, generalibus vel specialibus, quorumcunque tenorum existunt, eisdem transgressoribus aut contemtoribus vel quibuslibet aliis, com- muniter vel divisim, a dicta sede concessis, etiam si suspendi vel excommunicari aut eorum terræ, dominia, civitates, villæ, castra, oppida vel alia loca interdici non possint, etiam si de ipsis et eorum tenoribus esset in ipsis processibus mentio facienda specialis; quæ, ne contra hujusmodi processus et sententias, quominus includantur in eis, per ea valeant se, terras, dominia, civitates, villas, castra, oppida et loca hujusmodi tueri, et quæ quoad hoc tollimus et penitus revocamus. Et insuper mandamus, ut hujusmodi præsens processus ad communem omnium notitiam deducatur, cartas sive membranas processus continentes eosdem in majori et sancti Stephani Constantiensium ecclesiarum valvis affigi, quæ processus ipsos suo quasi sonoro præconio et patulo judicio publicabunt, ut præedicti, quos processus concernent, nullam possent excusationem prætendere vel ignorantiam allegare, quod ad eos processus hujusmodi non pervenerint vel ignoraverint eosdem; cum non sit verisimile, remanere incognitum quoad ipsos, quod tam patenter fuit omnibus publicatum. Ceterum omnibus et singulis dominis patriarchis, primatibus, archiepiscopis, episcopis, ceterisque locorum ordinariis præcipimus et mandamus, ut ipsi et eorum quilibet per se vel alium seu alios sub poena excommunicationis, quam ipsorum quemlibet, qui mandatorum nostrorum hujusmodi contemtor fuerit, incurrere volumus ipso facto, præsentes nostros processus per eorum vel chartarum seu membranarum seu transscriptorum, continentium eosdem, quibus sicuti nostris processibus tantam volumus fidem adhiberi, in ecclesiarum valvis seu aliis locis affixione publicent, et præfatos trans- gressores et contemtores hujusmodi excommunicationis et anathematizationis sententia ligatos, ac terras, civitates, villas, castra, oppida et loca præfata hujusmodi et eccle- siastico interdicto supposita, quam primum ipsis vel eorum alicui de hoc legitime consti- terit, tamdiu in ecclesiis dominicis et aliis festivis diebus, dum inibi fuerit major populi multitudo, campanis pulsatis et candelis accensis et extinctis, denuntient et interdictum hujusmodi inviolabiliter observari faciant per censuras ecclesiasticas et alia juris remedia; invocato ad hoc, si opus fuerit, auxilio brachii secularis, donec ipsi trangressores et contemtores meruerint ab excommunicationis et anathematizationis sententiis absoluti onis
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 95 villas, castra, oppida et loca ecclesiastico interdicto prædicto supposita, donec sic excom- municati meruerint ab hujusmodi sententiis absolutionis beneficium obtinere, dictumque interdictum debuerit relaxari, ita tamen, quod nullus ex transgressoribus et contemtoribus hujusmodi per alium, quam Romanum pontificem vel sacri concilii auctoritate possit, nisi dumtaxat in mortis articulo constitutus, nec etiam tunc, nisi de stando mandatis ecclesiæ, satisfactione aut sufficienti cautione, si hoc commode facere possint, primitus præstita, absolvi vel interdictum hujusmodi relaxari. Eos vero, cujuscunque dignitatis, ordinis, status vel conditionis fuerint, etiam si pontificali præfulgeant dignitate, qui contra tenorem præsentium processuum talibus, vel eorum alicui, absolutionis beneficium impendere præ- sumserint, volumus, statuimus et decernimus similibus excommunicationis et anathemati- zationis sententiis fore innodatos eo ipso ipsisque prædicationis, lectionis, administrationis sacramentorum et audiendi confessiones officium auctoritate interdicimus supradicta. Insinuantes transgressoribus et contemtoribus in prædictis, quod spiritualiter et tempora- liter, prout eorum requirent excessus et demerita, gravius procedetur: non obstantibus quibuscunque constitutionibus apostolicis, generalibus vel specialibus, quorumcunque tenorum existunt, eisdem transgressoribus aut contemtoribus vel quibuslibet aliis, com- muniter vel divisim, a dicta sede concessis, etiam si suspendi vel excommunicari aut eorum terræ, dominia, civitates, villæ, castra, oppida vel alia loca interdici non possint, etiam si de ipsis et eorum tenoribus esset in ipsis processibus mentio facienda specialis; quæ, ne contra hujusmodi processus et sententias, quominus includantur in eis, per ea valeant se, terras, dominia, civitates, villas, castra, oppida et loca hujusmodi tueri, et quæ quoad hoc tollimus et penitus revocamus. Et insuper mandamus, ut hujusmodi præsens processus ad communem omnium notitiam deducatur, cartas sive membranas processus continentes eosdem in majori et sancti Stephani Constantiensium ecclesiarum valvis affigi, quæ processus ipsos suo quasi sonoro præconio et patulo judicio publicabunt, ut præedicti, quos processus concernent, nullam possent excusationem prætendere vel ignorantiam allegare, quod ad eos processus hujusmodi non pervenerint vel ignoraverint eosdem; cum non sit verisimile, remanere incognitum quoad ipsos, quod tam patenter fuit omnibus publicatum. Ceterum omnibus et singulis dominis patriarchis, primatibus, archiepiscopis, episcopis, ceterisque locorum ordinariis præcipimus et mandamus, ut ipsi et eorum quilibet per se vel alium seu alios sub poena excommunicationis, quam ipsorum quemlibet, qui mandatorum nostrorum hujusmodi contemtor fuerit, incurrere volumus ipso facto, præsentes nostros processus per eorum vel chartarum seu membranarum seu transscriptorum, continentium eosdem, quibus sicuti nostris processibus tantam volumus fidem adhiberi, in ecclesiarum valvis seu aliis locis affixione publicent, et præfatos trans- gressores et contemtores hujusmodi excommunicationis et anathematizationis sententia ligatos, ac terras, civitates, villas, castra, oppida et loca præfata hujusmodi et eccle- siastico interdicto supposita, quam primum ipsis vel eorum alicui de hoc legitime consti- terit, tamdiu in ecclesiis dominicis et aliis festivis diebus, dum inibi fuerit major populi multitudo, campanis pulsatis et candelis accensis et extinctis, denuntient et interdictum hujusmodi inviolabiliter observari faciant per censuras ecclesiasticas et alia juris remedia; invocato ad hoc, si opus fuerit, auxilio brachii secularis, donec ipsi trangressores et contemtores meruerint ab excommunicationis et anathematizationis sententiis absoluti onis
Strana 96
96 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. beneficium obtinere, dictumque interdictum merito debuerit relaxari; non obstantibus omnibus supradictis, seu si aliquibus conjunctim vel divisim a sede prædicta indultum existat, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint per literas apostolicas, non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto hujusmodi mentionem. Datum Constantiæ, secundo Nonas Julii, anno a nativitate domini millesimo cecc xv, sede apostolica vacante, regnorum serenissimi principis domini Sigismundi Romanorum, Hun- gariæ etc. regis, videlicet electionis quinto, coronationis primo, Hungariæ vero xxix°. „Nos igitur, volentes ipsius salubris decreti, instante hujus sacri concilii celebra- tione, apud civitatem Basiliensem in spiritu sancto celebrandi, memoriam recenseri, qua- tinus venientibus ad dictum concilium plenior sit securitas, et poenarum in dicto decreto appositarum terrore cuncti abstineant a venientium ad ipsum concilium, in eodem stantium et etiam recedentium injuria et offensa, vobis omnibus et singulis præmemoratis in virtute sanctæ obedientiæ et sub poena excommunicationis districte præcipiendo mandamus, qua- tinus has nostras literas, decreti prædicti seriem in se continentes, in cathedralibus, colle- giatis et parochialibus ecclesiis solemniter publicetis et publicari faciatis, integramque ipsarum copiam in valvis ecclesiarum affigatis, ut publica sit omnibus legendi facultas. Datum Basileæ, sub nostris sigillis, xxx' die Julii, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi domini nostri papæ Eugenii quarti anno primo." Item 31 Julii magister Johannes de Ragusio scripsit ad curiam reverendissimis dominis Placentino et Bononiensi, narrando eisdem processum exercitus et inchoationem sacri concilii atque bonam voluntatem eorum, qui in eodem existebant, et sollicitudinem, quam dicti præsidentes faciebant, et convocationem prælatorum et aliorum ad concilium, et alia quæ particulariter occurrebant, supplicando eisdem, quatinus apud dominum nostrum instarent, ut Sanctitas Sua suis literis prælatos et alios, qui tenentur conciliis interesse, cogeret ad veniendum. Super prædictis etiam scripsit fratri Sebastiano, poenitentiario et confessori domini nostri papæ. Omnibus dictis diebus deputati concilii erant cum deputatis civium, ad tractandum super his, quæ fuerunt superius per præsidentes proposita. Secunda die Augusti ex parte concilii fuit scriptum regi Romanorum, supplicando Serenitati Suæ, quatinus interponere dignaretur vices suas ad submovendum guerram, quæe erat in circumvicinis partibus Basileæ inter illustres duces Burgundiæ et Austriæ, quodque festinaret mittere ambasiatam suam ad concilium, et quod sollicitaret prælatos regnorum suorum ad veniendum. Eadem die magister Johannes de Ragusio scripsit eidem regi in modum qui sequitur: 50. 1431. 2. Aug. „Serenissimo et invictissimo principum, Sigismundo semper Augusto Romanorum ac Ungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatiæ etc. regi, suo domino metuendissimo. Sere- nissime et invictissime principum semper Auguste! post devotum et fidelem animum obsequendi. Quoniam nihil adeo mihi visum est præsentibus temporibus Vestræe regali Majestati gloriosius convenire, quo et apud deum facilius æternæ remunerationis præmia consequatur, et apud homines futuris et perpetuis temporibus præclaram et immortalem memoriam, nihilque toti populo fidelium et ecclesiæ catholicæ utilius atque præstantius,
96 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. beneficium obtinere, dictumque interdictum merito debuerit relaxari; non obstantibus omnibus supradictis, seu si aliquibus conjunctim vel divisim a sede prædicta indultum existat, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint per literas apostolicas, non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto hujusmodi mentionem. Datum Constantiæ, secundo Nonas Julii, anno a nativitate domini millesimo cecc xv, sede apostolica vacante, regnorum serenissimi principis domini Sigismundi Romanorum, Hun- gariæ etc. regis, videlicet electionis quinto, coronationis primo, Hungariæ vero xxix°. „Nos igitur, volentes ipsius salubris decreti, instante hujus sacri concilii celebra- tione, apud civitatem Basiliensem in spiritu sancto celebrandi, memoriam recenseri, qua- tinus venientibus ad dictum concilium plenior sit securitas, et poenarum in dicto decreto appositarum terrore cuncti abstineant a venientium ad ipsum concilium, in eodem stantium et etiam recedentium injuria et offensa, vobis omnibus et singulis præmemoratis in virtute sanctæ obedientiæ et sub poena excommunicationis districte præcipiendo mandamus, qua- tinus has nostras literas, decreti prædicti seriem in se continentes, in cathedralibus, colle- giatis et parochialibus ecclesiis solemniter publicetis et publicari faciatis, integramque ipsarum copiam in valvis ecclesiarum affigatis, ut publica sit omnibus legendi facultas. Datum Basileæ, sub nostris sigillis, xxx' die Julii, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi domini nostri papæ Eugenii quarti anno primo." Item 31 Julii magister Johannes de Ragusio scripsit ad curiam reverendissimis dominis Placentino et Bononiensi, narrando eisdem processum exercitus et inchoationem sacri concilii atque bonam voluntatem eorum, qui in eodem existebant, et sollicitudinem, quam dicti præsidentes faciebant, et convocationem prælatorum et aliorum ad concilium, et alia quæ particulariter occurrebant, supplicando eisdem, quatinus apud dominum nostrum instarent, ut Sanctitas Sua suis literis prælatos et alios, qui tenentur conciliis interesse, cogeret ad veniendum. Super prædictis etiam scripsit fratri Sebastiano, poenitentiario et confessori domini nostri papæ. Omnibus dictis diebus deputati concilii erant cum deputatis civium, ad tractandum super his, quæ fuerunt superius per præsidentes proposita. Secunda die Augusti ex parte concilii fuit scriptum regi Romanorum, supplicando Serenitati Suæ, quatinus interponere dignaretur vices suas ad submovendum guerram, quæe erat in circumvicinis partibus Basileæ inter illustres duces Burgundiæ et Austriæ, quodque festinaret mittere ambasiatam suam ad concilium, et quod sollicitaret prælatos regnorum suorum ad veniendum. Eadem die magister Johannes de Ragusio scripsit eidem regi in modum qui sequitur: 50. 1431. 2. Aug. „Serenissimo et invictissimo principum, Sigismundo semper Augusto Romanorum ac Ungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatiæ etc. regi, suo domino metuendissimo. Sere- nissime et invictissime principum semper Auguste! post devotum et fidelem animum obsequendi. Quoniam nihil adeo mihi visum est præsentibus temporibus Vestræe regali Majestati gloriosius convenire, quo et apud deum facilius æternæ remunerationis præmia consequatur, et apud homines futuris et perpetuis temporibus præclaram et immortalem memoriam, nihilque toti populo fidelium et ecclesiæ catholicæ utilius atque præstantius,
Strana 97
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 97 quam instans sacrum generale concilium in civitate Basiliensi, jam vestra regia ope incho- atum et firmatum: idcirco, sicut nuper, dum præsens adessem eidem regali Majestati in Norimberga, in Bamberga et alibi, ipsam propulsare non destiti, ita et nunc et in poste- rum, quousque spiritu sancto dirigente præfatum concilium plene fuerit congregatum, et in eodem conclusum et determinatum, quidquid boni speratur ab eodem, non desistam, ipsam regiam Majestatem exhortando et avisando de omnibus, quæ ad prædicti sacri concilii profectum videro aut cognovero profutura. Tanta enim vis in ipso instanti sacro concilio sita esse cognoscitur, ut absque eo profecto tota Christianitas periclitari videatur. Det igitur, gloriosissime principum! Vestra regia Majestas operam efficacem, ut hæc plantula crescat in arborem amplissimam, sub cujus umbra amoenissima universus Christi- fidelis populus, jam paene ex multiplici miseriarum æestu deficiens, conquiescat, carpatque ex ea fructus dulcissimos atque uberrimos, quibus post tantarum calamitatum inediam refectus, diuturnam et periculosam famem ponat. Quod quidem, judicio meo dixerim, perfectissime Vestra regia Majestas adimplebit, si primum jam deputatam solemnem ambasiatam ad dictum concilium transmiserit celeriter, cujus præsentia non dubito et fama universos principes commovebit ad similia peragendum; si deinde regnorum suorum præe- latos et ceteros, quorum interest conciliis interesse, ad veniendum exhortata fuerit ; si suum sanctum propositum in hoc tam pio et necessario negotio aliis regibus et principibus fidelibus per suas literas in notitiam deduxerit; si denique in his partibus circa Basileam perfectam pacem procuraverit. Etenim diabolus omnium zizaniorum et discordiarum semi- nator, invidens tam magno et universali bono, quod ex instanti celebranda synodo præ- vidit proventurum ecclesiæ, inter illustres principes, duces scilicet Burgundiæ et Austriæ paullulum ab hac civitate distantes guerras miserandas suscitavit, quibus tam prælatis et ceteris ad concilium venire debentibus, quam mercatoribus et aliis, quorum opera in hujusmodi congregationibus opulentia in victu et ceteris necessariis conservatur, via omnino præcluditur. Quæ utique guerræ, nisi vestra regia providentia ac potestate indilate sopiantur, nihil superest, nisi ut hoc tam necessarium totius Christianitatis salutis remedium aut maximum suscipiat dispendium, aut quod verisimilius est, totaliter in maximum præjudicium imo periculum totius ecclesiæ dissolvatur. Agat igitur Vestra regia Majestas, illius solius intuitu, dei scilicet, cujus res agitur et procuratur, ut præfati principes saltim in his partibus a guerris abstineant, ne propter eorum particulares discordias salus totius Christianitatis impediatur. Puto super hac re per Serenitatem Vestram admonendus esset rex Francorum Karolus, ad cujus petitionem et instantiam, ut dicitur, dominus Fridericus dux Austriæ motus est ad hujusmodi guerram peragendam. Si postremo Græci, Rasciani, Bulgari, Ruteni, Bosnenses et ceteræ nationes, Christum deum et dominum nostrum colentes, sed ab unitate ecclesiastica separatæ, literis aut ambasiatis regiæ Majestatis inducerentur, ut ad dictum sacrum concilium mitterent solemniter pro eorum tractanda unione ac reductione, quod utique regiæ Majestati non esset difficile, maximum profecto huic concilio darent profectum et augmentum, quia fama adventus hujusmodi gentium sua novitate Christicolas certe traheret universos. Nec esset minoris gloriæ et utilitatis hoc nostrum secundum generale concilium Basiliense, quam fuerit primum Constantiense, etiam vestra regia ope et sollicitudine congregatum. In illo enim unitas ministerialis capitis procurata est : in isto autem restat procuranda unitas separatorum membrorum ad- Scriptores I. 13
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 97 quam instans sacrum generale concilium in civitate Basiliensi, jam vestra regia ope incho- atum et firmatum: idcirco, sicut nuper, dum præsens adessem eidem regali Majestati in Norimberga, in Bamberga et alibi, ipsam propulsare non destiti, ita et nunc et in poste- rum, quousque spiritu sancto dirigente præfatum concilium plene fuerit congregatum, et in eodem conclusum et determinatum, quidquid boni speratur ab eodem, non desistam, ipsam regiam Majestatem exhortando et avisando de omnibus, quæ ad prædicti sacri concilii profectum videro aut cognovero profutura. Tanta enim vis in ipso instanti sacro concilio sita esse cognoscitur, ut absque eo profecto tota Christianitas periclitari videatur. Det igitur, gloriosissime principum! Vestra regia Majestas operam efficacem, ut hæc plantula crescat in arborem amplissimam, sub cujus umbra amoenissima universus Christi- fidelis populus, jam paene ex multiplici miseriarum æestu deficiens, conquiescat, carpatque ex ea fructus dulcissimos atque uberrimos, quibus post tantarum calamitatum inediam refectus, diuturnam et periculosam famem ponat. Quod quidem, judicio meo dixerim, perfectissime Vestra regia Majestas adimplebit, si primum jam deputatam solemnem ambasiatam ad dictum concilium transmiserit celeriter, cujus præsentia non dubito et fama universos principes commovebit ad similia peragendum; si deinde regnorum suorum præe- latos et ceteros, quorum interest conciliis interesse, ad veniendum exhortata fuerit ; si suum sanctum propositum in hoc tam pio et necessario negotio aliis regibus et principibus fidelibus per suas literas in notitiam deduxerit; si denique in his partibus circa Basileam perfectam pacem procuraverit. Etenim diabolus omnium zizaniorum et discordiarum semi- nator, invidens tam magno et universali bono, quod ex instanti celebranda synodo præ- vidit proventurum ecclesiæ, inter illustres principes, duces scilicet Burgundiæ et Austriæ paullulum ab hac civitate distantes guerras miserandas suscitavit, quibus tam prælatis et ceteris ad concilium venire debentibus, quam mercatoribus et aliis, quorum opera in hujusmodi congregationibus opulentia in victu et ceteris necessariis conservatur, via omnino præcluditur. Quæ utique guerræ, nisi vestra regia providentia ac potestate indilate sopiantur, nihil superest, nisi ut hoc tam necessarium totius Christianitatis salutis remedium aut maximum suscipiat dispendium, aut quod verisimilius est, totaliter in maximum præjudicium imo periculum totius ecclesiæ dissolvatur. Agat igitur Vestra regia Majestas, illius solius intuitu, dei scilicet, cujus res agitur et procuratur, ut præfati principes saltim in his partibus a guerris abstineant, ne propter eorum particulares discordias salus totius Christianitatis impediatur. Puto super hac re per Serenitatem Vestram admonendus esset rex Francorum Karolus, ad cujus petitionem et instantiam, ut dicitur, dominus Fridericus dux Austriæ motus est ad hujusmodi guerram peragendam. Si postremo Græci, Rasciani, Bulgari, Ruteni, Bosnenses et ceteræ nationes, Christum deum et dominum nostrum colentes, sed ab unitate ecclesiastica separatæ, literis aut ambasiatis regiæ Majestatis inducerentur, ut ad dictum sacrum concilium mitterent solemniter pro eorum tractanda unione ac reductione, quod utique regiæ Majestati non esset difficile, maximum profecto huic concilio darent profectum et augmentum, quia fama adventus hujusmodi gentium sua novitate Christicolas certe traheret universos. Nec esset minoris gloriæ et utilitatis hoc nostrum secundum generale concilium Basiliense, quam fuerit primum Constantiense, etiam vestra regia ope et sollicitudine congregatum. In illo enim unitas ministerialis capitis procurata est : in isto autem restat procuranda unitas separatorum membrorum ad- Scriptores I. 13
Strana 98
98 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. invicem, et totius corporis ad principale caput, quod est Christus Jesus, per reformationem, quod multo gloriosius est et præstantius. Cujus rei felicem in præsenti actorem et æternæ gloriæ participem ipsam Vestram regiam Celsitudinem efficiat rex regum et dominus domi- nantium Christus Jesus, cui est honor et gloria per infinita seculorum secula, amen. Scriptum in Basilea, manu propria, die 2 Augusti 1431. Ejusdem regalis Majestatis humilis ac devotus orator, frater Johannes de Ragusio, ordinis fratrum Prædicatorum." Eadem die, hora tarda, magister Johannes Pulcripatris et magister Dionysius venerunt ab imperatore de Norimberga. Item die 3 de mane fuit congregatio tenta, et in eadem prædicti magistri, qui ab imperatore noviter venerant, præsentaverunt literas ejusdem imperatoris, tenoris qui sequitur: 52. 1431. 16. Jul. „Reverendis in Christo patribus, dominis præsidentibus, archiepiscopis, episcopis, abbatibus, ac honorabilibus et egregiis doctoribus, magistris et ambasiatoribus, ceterisque in sacro Basiliensi concilio constitutis, sincere nobis dilectis: Sigismundus, dei gratia Romanorum rex semper Augustus, ac Hungariæ, Bohemiæ etc. rex. Reverendi patres, honorabiles et egregii, sincere nobis dilecti! Licet alias sacrum Basiliense concilium quosdam doctores de ambasiata almæ universitatis Parisiensis ad Majestatem Nostram transmiserit supra certis negotiis apud nos impediendis (sic), quæ tamen omnia votive juxta petita expedita sunt, demta ambasiata pro nobis ad dictum concilium destinanda, et quamvis in eadem prosecutione diligentiam sibi possibilem adhibuerint: tamen certis et legitimis impedimentis supervenientibus, tam in materia exercitus contra Bohemos hære- ticos, quam in aliis arduis negotiis, nondum potuimus commodose ad bonum et honorem hujus rei ipsam ambasiatam nostram expedire. Nihilominus, dum ad Augustam pervene- rimus, ipsos ambasiatores nostros, pro quibus mandavimus, expedire intendimus et pro- peremus (sic), prout hoc idem luculentius prædictis ambasiatoribus concilii viva voce commisimus Vestris Paternitatibus reserandum. Et deus novit, quod summopere vellemus rebus dicti concilii celerius providere potuisse, si hæc negotia pestis hæreticæ non obsta- rent : nihilominus conabimur operam nostram et exactam diligentiam extendere pro bono Christianorum et dicti concilii reverentia et honore. Datum Norimbergæ, die xxii' mensis Julii, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV, Romanorum xxi et Bohemiæ undecimo. Ad mandatum domini Regis : Caspar Sligk." Quibus perlectis, dicti magistri peramplius et luculentius bonam mentem et voluntatem dicti regis exposuerunt. Iidem magistri præsentaverunt literas præsidentibus ex parte reverendissimi domini legati, quarum tenor talis est: „Venerabilibus viris, domino Johanni de Palombar (sic) sacri palatii auditori, decre- torum doctori, ac magistro Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ professori, sociis nostris amantissimis etc. in Basilea: cardinalis sancti Angeli, apostolicæ sedis legatus. Gratulor vos non fore participes tot molestiarum, quot ad exercitum pergentes ferre opus est; aucta fuissent mea incommoda, cum inspexissem vos vestra perpeti. Gaudeo iterum vos esse loco tutiori et quietiori, tum propter quietem vestram, tum propter rem, ad quam neccessario mittendi eratis. Quo magis a periculis et laboribus procul estis, eo plus et pro nobis, qui illuc vos transmisimus, et pro fidelibus Christianam rempublicam defen- dentibus orare debetis, quod certi sumus omni respectu vos facere. Accepimus literas 51. 1431. 22. Jul.
98 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. invicem, et totius corporis ad principale caput, quod est Christus Jesus, per reformationem, quod multo gloriosius est et præstantius. Cujus rei felicem in præsenti actorem et æternæ gloriæ participem ipsam Vestram regiam Celsitudinem efficiat rex regum et dominus domi- nantium Christus Jesus, cui est honor et gloria per infinita seculorum secula, amen. Scriptum in Basilea, manu propria, die 2 Augusti 1431. Ejusdem regalis Majestatis humilis ac devotus orator, frater Johannes de Ragusio, ordinis fratrum Prædicatorum." Eadem die, hora tarda, magister Johannes Pulcripatris et magister Dionysius venerunt ab imperatore de Norimberga. Item die 3 de mane fuit congregatio tenta, et in eadem prædicti magistri, qui ab imperatore noviter venerant, præsentaverunt literas ejusdem imperatoris, tenoris qui sequitur: 52. 1431. 16. Jul. „Reverendis in Christo patribus, dominis præsidentibus, archiepiscopis, episcopis, abbatibus, ac honorabilibus et egregiis doctoribus, magistris et ambasiatoribus, ceterisque in sacro Basiliensi concilio constitutis, sincere nobis dilectis: Sigismundus, dei gratia Romanorum rex semper Augustus, ac Hungariæ, Bohemiæ etc. rex. Reverendi patres, honorabiles et egregii, sincere nobis dilecti! Licet alias sacrum Basiliense concilium quosdam doctores de ambasiata almæ universitatis Parisiensis ad Majestatem Nostram transmiserit supra certis negotiis apud nos impediendis (sic), quæ tamen omnia votive juxta petita expedita sunt, demta ambasiata pro nobis ad dictum concilium destinanda, et quamvis in eadem prosecutione diligentiam sibi possibilem adhibuerint: tamen certis et legitimis impedimentis supervenientibus, tam in materia exercitus contra Bohemos hære- ticos, quam in aliis arduis negotiis, nondum potuimus commodose ad bonum et honorem hujus rei ipsam ambasiatam nostram expedire. Nihilominus, dum ad Augustam pervene- rimus, ipsos ambasiatores nostros, pro quibus mandavimus, expedire intendimus et pro- peremus (sic), prout hoc idem luculentius prædictis ambasiatoribus concilii viva voce commisimus Vestris Paternitatibus reserandum. Et deus novit, quod summopere vellemus rebus dicti concilii celerius providere potuisse, si hæc negotia pestis hæreticæ non obsta- rent : nihilominus conabimur operam nostram et exactam diligentiam extendere pro bono Christianorum et dicti concilii reverentia et honore. Datum Norimbergæ, die xxii' mensis Julii, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV, Romanorum xxi et Bohemiæ undecimo. Ad mandatum domini Regis : Caspar Sligk." Quibus perlectis, dicti magistri peramplius et luculentius bonam mentem et voluntatem dicti regis exposuerunt. Iidem magistri præsentaverunt literas præsidentibus ex parte reverendissimi domini legati, quarum tenor talis est: „Venerabilibus viris, domino Johanni de Palombar (sic) sacri palatii auditori, decre- torum doctori, ac magistro Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ professori, sociis nostris amantissimis etc. in Basilea: cardinalis sancti Angeli, apostolicæ sedis legatus. Gratulor vos non fore participes tot molestiarum, quot ad exercitum pergentes ferre opus est; aucta fuissent mea incommoda, cum inspexissem vos vestra perpeti. Gaudeo iterum vos esse loco tutiori et quietiori, tum propter quietem vestram, tum propter rem, ad quam neccessario mittendi eratis. Quo magis a periculis et laboribus procul estis, eo plus et pro nobis, qui illuc vos transmisimus, et pro fidelibus Christianam rempublicam defen- dentibus orare debetis, quod certi sumus omni respectu vos facere. Accepimus literas 51. 1431. 22. Jul.
Strana 99
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 99 heri a domino duce Burgundiæ, non quales sperabamus. Inquit nolle assentire alicui summissioni vel compromisso, nisi prius turris illa fuerit demolita: propter hoc spes omnis adventus domini episcopi Leodiensis ad exercitum, qui jam, ut mihi scripsit, præparatoria fecit, sublata est. Scripsit etiam aliud idem dominus dux, quod nunquam veriti sumus, quod propter diffidationem factam sibi a duce Federico Austriæ nullatenus gentem, quam mihi promiserat, potest ad expeditionem Bohemicam transmittere. Magna et certa spe frustratus sum; videte, quomodo res nostræ disponuntur. Etiam aliud, quod actum in manibus tenebam, defecit: comes enim palatinus Rheni, qui ita nobis præsentibus con- stanter asseveravit, missurum gentem taxatam, rescripsit nobis, quod gentem ad exercitum mittendam destinaverant ad ducem Barensem sub spe et conditione, quod in festo beati Johannis reverteretur in Bohemiam : sed bello gesto inter ipsum ducem et quendam comitem adversarium suum, quem vos domine Johannes vidistis in Insulis petentem absolutionem, tam ipse dux, quam gens ipsius domini comitis palatini ceciderunt et capti sunt, pars autem interemta. Multo hic pauciores sumus, quam in Norimberga diceretur, adeo quod isti principes valde hæsitant intrare Bohemiam. Res dubia est, non solum de victoria, sed quod deterius est, de introitu. Non tamen ita pauci sumus, quin, si non esset paucus animus, possemus audacter Bohemiam ingredi. Valde anxius sum et supra modum moestus. Si enim exercitus re infecta retrocesserit, actum est de Christiana religione in his partibus ; tantus terror inferetur nostris, et illis accrescet audacia. Cetera, quæ occurrent, vobis significabimus; sic et vos facite, cum facultas aderit. Valete, dilectissimi fratres, et orate deum pro me et toto exercitu. Datum in Veyden, prope sylvam Bohemicalem, die xvi Julii." Item die quarta Augusti ex parte concilii fuit scriptum domino Caspar Sligk, quatenus vellet sedulo instare apud regiam Majestatem pro his, pro quibus sacrum con- cilium eidem regi scripserat. Item die quinta omnes patres de concilio fuerunt in domo Prædicatorum, tam in divino officio de mane, quam in prandio, honorando festum beati Dominici, patris et fundatoris ejusdem ordinis. Eadem die post prandium deliberatum fuit, quod scribatur duci Austriæ super facto pacis, et mitteretur aliquis ad ipsum. Item die sexta de mane fuit congregatio solemnis in ecclesia cathedrali, in aula retro altare majus, ubi etiam nunc aliquando domini consueverunt congregari. Et propo- suerunt præsidentes, primo, quod saltim semel in septimana in quolibet collegio civitatis Basiliensis diceretur missa de spiritu sancto vel de beata virgine cum cantu, et in fine missæ devote cantaretur antiphona: "Recordare virgo mater, dum steteris," fierentque orationes et alia pietatis opera pro felici progressu exercitus fidelium et reverendissimi domini legati, pro felici progressu hujus sacri concilii Basiliensis inchoati, et pro felici statu sanctissimi domini nostri Eugenii papæ moderni. Secundo, quia nonnulli attenderant, quod in prima præsentatione, qua dicti præsidentes legi fecerant commissionem factam domino legato per dominum Martinum super præsidentia in concilio, nullam commissionem aut confirmationem moderni domini nostri Eugenii eidem domino legato factam præsenta- verunt aut legerunt, unde dubitare coeperant, quod commissio Martini ipso mortuo exspi- rasset: ideo prædicti præsidentes, volentes tollere prædictum dubium, declaraverunt quod etiam nulla confirmatione facta per successorem, adhuc prima commissio Martini teneret 13 *
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 99 heri a domino duce Burgundiæ, non quales sperabamus. Inquit nolle assentire alicui summissioni vel compromisso, nisi prius turris illa fuerit demolita: propter hoc spes omnis adventus domini episcopi Leodiensis ad exercitum, qui jam, ut mihi scripsit, præparatoria fecit, sublata est. Scripsit etiam aliud idem dominus dux, quod nunquam veriti sumus, quod propter diffidationem factam sibi a duce Federico Austriæ nullatenus gentem, quam mihi promiserat, potest ad expeditionem Bohemicam transmittere. Magna et certa spe frustratus sum; videte, quomodo res nostræ disponuntur. Etiam aliud, quod actum in manibus tenebam, defecit: comes enim palatinus Rheni, qui ita nobis præsentibus con- stanter asseveravit, missurum gentem taxatam, rescripsit nobis, quod gentem ad exercitum mittendam destinaverant ad ducem Barensem sub spe et conditione, quod in festo beati Johannis reverteretur in Bohemiam : sed bello gesto inter ipsum ducem et quendam comitem adversarium suum, quem vos domine Johannes vidistis in Insulis petentem absolutionem, tam ipse dux, quam gens ipsius domini comitis palatini ceciderunt et capti sunt, pars autem interemta. Multo hic pauciores sumus, quam in Norimberga diceretur, adeo quod isti principes valde hæsitant intrare Bohemiam. Res dubia est, non solum de victoria, sed quod deterius est, de introitu. Non tamen ita pauci sumus, quin, si non esset paucus animus, possemus audacter Bohemiam ingredi. Valde anxius sum et supra modum moestus. Si enim exercitus re infecta retrocesserit, actum est de Christiana religione in his partibus ; tantus terror inferetur nostris, et illis accrescet audacia. Cetera, quæ occurrent, vobis significabimus; sic et vos facite, cum facultas aderit. Valete, dilectissimi fratres, et orate deum pro me et toto exercitu. Datum in Veyden, prope sylvam Bohemicalem, die xvi Julii." Item die quarta Augusti ex parte concilii fuit scriptum domino Caspar Sligk, quatenus vellet sedulo instare apud regiam Majestatem pro his, pro quibus sacrum con- cilium eidem regi scripserat. Item die quinta omnes patres de concilio fuerunt in domo Prædicatorum, tam in divino officio de mane, quam in prandio, honorando festum beati Dominici, patris et fundatoris ejusdem ordinis. Eadem die post prandium deliberatum fuit, quod scribatur duci Austriæ super facto pacis, et mitteretur aliquis ad ipsum. Item die sexta de mane fuit congregatio solemnis in ecclesia cathedrali, in aula retro altare majus, ubi etiam nunc aliquando domini consueverunt congregari. Et propo- suerunt præsidentes, primo, quod saltim semel in septimana in quolibet collegio civitatis Basiliensis diceretur missa de spiritu sancto vel de beata virgine cum cantu, et in fine missæ devote cantaretur antiphona: "Recordare virgo mater, dum steteris," fierentque orationes et alia pietatis opera pro felici progressu exercitus fidelium et reverendissimi domini legati, pro felici progressu hujus sacri concilii Basiliensis inchoati, et pro felici statu sanctissimi domini nostri Eugenii papæ moderni. Secundo, quia nonnulli attenderant, quod in prima præsentatione, qua dicti præsidentes legi fecerant commissionem factam domino legato per dominum Martinum super præsidentia in concilio, nullam commissionem aut confirmationem moderni domini nostri Eugenii eidem domino legato factam præsenta- verunt aut legerunt, unde dubitare coeperant, quod commissio Martini ipso mortuo exspi- rasset: ideo prædicti præsidentes, volentes tollere prædictum dubium, declaraverunt quod etiam nulla confirmatione facta per successorem, adhuc prima commissio Martini teneret 13 *
Strana 100
100 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. et esset valida; et hanc materiam dominus auditor bene et clare exposuit ex fundamentis juris. Nihilominus dixerunt, quod etiam dominus modernus dictam commissionem domino legato confirmasset per suas literas et per nuntium proprium; et occasione istius materiæ dicti præsidentes prædicaverunt dominum Eugenium tamquam sanctum, et multa de ipsius zelo ad bonum ecclesiæ et ad celebrationem concilii tunc in medium protulerunt. Quod autem literas confirmationis dicti domini Eugenii prædicti præsidentes non attulerant, ideo erat, quia dictæ literæ, quibus dominus Eugenius confirmabat omnia commissa per Mar- tinum domino legato, etiam specialiter faciens mentionem de concilio generali, non erant in publica forma destinatæ, sed clausæ, et etiam quia sufficiebat testimonium domini legati, qui in commissione dictis præsidentibus facta fert bonam intentionem domini nostri papæ ad hujusmodi celebrationem concilii generalis, et etiam testimonium regis Romanorum, qui idem in salvis suis conductibus testificatur. Tertio dicti præsidentes fecerunt mandatum, quod capitulum canonicorum et omnia collegia civitatis Basiliensis infra diem Veneris proxime futuram deputarent suos deputatos, qui cum aliis, qui causa concilii advenerant, omni die Veneris de mane hora octava deberent apud Prædicatores convenire ad continue tractandum et avisandum de rebus ad concilium opportunis. Post prædicta, exclusis a clero laicis, dicti præsidentes monuerunt clerum super tribus, scilicet honestate, super mutua dilectione et caritate, et super sollicitudine et diligentia atque devotione divinorum officiorum peragendorum. In fine dicti actus mandatum fuit plebanis et prædicatoribus omnibus, ut deberent singulis festivis diebus hortari populum ad orandum deo pro prædictis tribus causis. Ab ista sexta die usque ad decimam septimam diem Augusti tractatum fuit cum civibus de salvis conductibus, de opulentia, de honestate et aliis, quæ a principio fuerunt proposita, de modo componendæe pacis aut treugæ procurandæ inter prædictos duces Burgundiæ et Austriæ. Item die decima septima de mane, in congregatione, magister Nicolaus Amici, reversus a duce Sabaudiæ, primo præsentavit literas ducis, quarum tenor talis erat: Reverendis in Christo patribus etc. (sic). Quibus perlectis, retulit idem magister Nicolaus, quomodo dominus dux in brevi promisit mittere suam ambasiatam ad concilium, quod sollicitabit omnes prælatos suos, scribet principibus aliis, cum quibus credit se posse proficere, interponet vices suas pro pace regnorum Franciæ et Angliæ, permittet omnes venientes ad concilium secure transire per territorium suum, et faciet mercatores suos venire Basileam cum victualibus. Retulit etiam, quomodo in civitatibus intermediis faciant publicari salvum conductum regium, et quomodo in Friburga, Berna et Luzana fuerant honorifice ob reverenciam sacri concilii pertractati. Tunc etiam quidam prior fecit relationem, qualiter in Brisacho, in Slestat et in Columbaria fecerant publicari salvum conductum regium et poenas Constantiensis concilii. Item die vicesimo præsentavit se procurator electi Lausanensis, et erat dominus Philibertus, cum appellatione contra provisionem domini nostri papæ; et dilata fuit responsio danda sibi usque in crastinum. Et sic 21 Augusti fuit sibi responsum, quod attenta paucitate suppositorum in concilio, nec intenderetur, nisi de præparatoriis neces- sariis pro concilio continuando, illi pauci non poterant hujusmodi litigiis intendere ; unde hortati sunt eum, ut patienter exspectaret, quousque concilium per amplius multiplicaretur.
100 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. et esset valida; et hanc materiam dominus auditor bene et clare exposuit ex fundamentis juris. Nihilominus dixerunt, quod etiam dominus modernus dictam commissionem domino legato confirmasset per suas literas et per nuntium proprium; et occasione istius materiæ dicti præsidentes prædicaverunt dominum Eugenium tamquam sanctum, et multa de ipsius zelo ad bonum ecclesiæ et ad celebrationem concilii tunc in medium protulerunt. Quod autem literas confirmationis dicti domini Eugenii prædicti præsidentes non attulerant, ideo erat, quia dictæ literæ, quibus dominus Eugenius confirmabat omnia commissa per Mar- tinum domino legato, etiam specialiter faciens mentionem de concilio generali, non erant in publica forma destinatæ, sed clausæ, et etiam quia sufficiebat testimonium domini legati, qui in commissione dictis præsidentibus facta fert bonam intentionem domini nostri papæ ad hujusmodi celebrationem concilii generalis, et etiam testimonium regis Romanorum, qui idem in salvis suis conductibus testificatur. Tertio dicti præsidentes fecerunt mandatum, quod capitulum canonicorum et omnia collegia civitatis Basiliensis infra diem Veneris proxime futuram deputarent suos deputatos, qui cum aliis, qui causa concilii advenerant, omni die Veneris de mane hora octava deberent apud Prædicatores convenire ad continue tractandum et avisandum de rebus ad concilium opportunis. Post prædicta, exclusis a clero laicis, dicti præsidentes monuerunt clerum super tribus, scilicet honestate, super mutua dilectione et caritate, et super sollicitudine et diligentia atque devotione divinorum officiorum peragendorum. In fine dicti actus mandatum fuit plebanis et prædicatoribus omnibus, ut deberent singulis festivis diebus hortari populum ad orandum deo pro prædictis tribus causis. Ab ista sexta die usque ad decimam septimam diem Augusti tractatum fuit cum civibus de salvis conductibus, de opulentia, de honestate et aliis, quæ a principio fuerunt proposita, de modo componendæe pacis aut treugæ procurandæ inter prædictos duces Burgundiæ et Austriæ. Item die decima septima de mane, in congregatione, magister Nicolaus Amici, reversus a duce Sabaudiæ, primo præsentavit literas ducis, quarum tenor talis erat: Reverendis in Christo patribus etc. (sic). Quibus perlectis, retulit idem magister Nicolaus, quomodo dominus dux in brevi promisit mittere suam ambasiatam ad concilium, quod sollicitabit omnes prælatos suos, scribet principibus aliis, cum quibus credit se posse proficere, interponet vices suas pro pace regnorum Franciæ et Angliæ, permittet omnes venientes ad concilium secure transire per territorium suum, et faciet mercatores suos venire Basileam cum victualibus. Retulit etiam, quomodo in civitatibus intermediis faciant publicari salvum conductum regium, et quomodo in Friburga, Berna et Luzana fuerant honorifice ob reverenciam sacri concilii pertractati. Tunc etiam quidam prior fecit relationem, qualiter in Brisacho, in Slestat et in Columbaria fecerant publicari salvum conductum regium et poenas Constantiensis concilii. Item die vicesimo præsentavit se procurator electi Lausanensis, et erat dominus Philibertus, cum appellatione contra provisionem domini nostri papæ; et dilata fuit responsio danda sibi usque in crastinum. Et sic 21 Augusti fuit sibi responsum, quod attenta paucitate suppositorum in concilio, nec intenderetur, nisi de præparatoriis neces- sariis pro concilio continuando, illi pauci non poterant hujusmodi litigiis intendere ; unde hortati sunt eum, ut patienter exspectaret, quousque concilium per amplius multiplicaretur.
Strana 101
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 101 Item 22 portatæ fuerunt literæ, quas pro convocando prælatos et alios dominus legatus in Norimberga ordinaverat, et ibi cum aliis rebus remanserant, et 23 plures fuerunt destinatæ ad diversas partes; et 24 prior domini abbatis Virziliacensis fuit missus Burgundiam cum pluribus ex eisdem literis. Item 25, in die sancti Ludovici regis Francorum, fuit conclusum, quod magister Johannes de Ragusio, unus ex præsidentibus, iret ad regem Romanorum et ad dominum legatum, super pace procuranda et ceteris bonum concilii concernentibus. Similiter eadem die in congregatione fuit conclusum, quod magister Johannes Pulcripatris iret ad dominum nostrum papam pro bono concilii. Item 27 Augusti in capitulo ecclesiæ majoris post altare majus fuit declaratum per præsidentes, quod concilium fuerat inchoatum, firmatum et stabilitum a 23 Julii, quo die dicti præsidentes se præsentaverant et eorum potestatem seu subdelegationem osten- derant et legi fecerant, et omnino ea fecerant, prout superius recitata sunt ; et nihil- ominus ad cautelam et ex superabundanti etiam tune de novo ipsum statuerunt et firma- verunt apostolica auctoritate. Ibidem etiam voluerunt prædicti præsidentes, et ceteri de concilio, quod recedente magistro Johanne, uno ex præsidentibus, tota et plenaria aucto- ritas præsidendi remaneret penes alterum præesidentem; et fuit declaratum, posse fieri de jure, licet non ponatur in instrumento in solidum de uno quoque. Et etiam idem magister Johannes, rogatus et requisitus a concilio, consensit, quod durante absentia sua auctoritas sua remaneret penes consocium suum, et quantum in eo erat, committebat sibi vices suas; et nihilominus ad cautelam, auctoritate universalis ecclesiæ, prædicta per concilium confirmata fuere. Eodem die fuerunt missi octo de concilio ad consules et consilium civitatis, supplicando et persuadendo multis, ut vellent mittere unum coambasiatorem ad regem cum prædicto magistro Johanne præsidente, pro pace procuranda, et nullo modo consenserunt. Item 29 Augusti post prandium, dum essent deputati concilii et civium apud Prædicatores congregati, deputati civium dixerunt, qualiter habuerant literas a capitaneo gentis armorum civitatis eorundem, quod exercitus fidelium retrocesserat a Bohemia cum magna confusione et damno hominum pedestrium et curruum. Quibus auditis, omnibus postpositis, consternati omnes patres de concilio ab illa deputatione recesserunt, multa in animo ruminantes, et nihilominus fortius accensi ad reformationem ecclesiæ, negotia concilii multo acrius et cum majori sollicitudine ac labore coeperunt peragere et procurare, expressam dei hanc ultionem et flagellum percipientes evenire propter peccata et defor- mationem ecclesiæ. Et cum varia et varie narrarentur, magna anxietas erat suis, quid reverendissimo domino legato et qualiter acciderit, quousque per certos nuntios et literas fuerunt certificati. Item prima die Septembris habuit sacrum concilium salvum conductum a civibus, sub forma, quæ sequitur. „Universis principibus tam ecclesiasticis quam secularibus, archiepiscopis, episcopis aliisque personis ecclesiasticis, necnon ducibus, marchionibus, comitibus, baronibus, nobilibus, dominis nostris gratiosis, ceterisque omnibus, ad quos præsentes literæ per- venerint, Herimannus de Ramstein miles, magister civium, totumque consilium Basiliensis civitatis, quidquid possumus reverentiæ, obsequii et honoris. Quia jam dudum felicis 53. 1431. 1. Sept.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 101 Item 22 portatæ fuerunt literæ, quas pro convocando prælatos et alios dominus legatus in Norimberga ordinaverat, et ibi cum aliis rebus remanserant, et 23 plures fuerunt destinatæ ad diversas partes; et 24 prior domini abbatis Virziliacensis fuit missus Burgundiam cum pluribus ex eisdem literis. Item 25, in die sancti Ludovici regis Francorum, fuit conclusum, quod magister Johannes de Ragusio, unus ex præsidentibus, iret ad regem Romanorum et ad dominum legatum, super pace procuranda et ceteris bonum concilii concernentibus. Similiter eadem die in congregatione fuit conclusum, quod magister Johannes Pulcripatris iret ad dominum nostrum papam pro bono concilii. Item 27 Augusti in capitulo ecclesiæ majoris post altare majus fuit declaratum per præsidentes, quod concilium fuerat inchoatum, firmatum et stabilitum a 23 Julii, quo die dicti præsidentes se præsentaverant et eorum potestatem seu subdelegationem osten- derant et legi fecerant, et omnino ea fecerant, prout superius recitata sunt ; et nihil- ominus ad cautelam et ex superabundanti etiam tune de novo ipsum statuerunt et firma- verunt apostolica auctoritate. Ibidem etiam voluerunt prædicti præsidentes, et ceteri de concilio, quod recedente magistro Johanne, uno ex præsidentibus, tota et plenaria aucto- ritas præsidendi remaneret penes alterum præesidentem; et fuit declaratum, posse fieri de jure, licet non ponatur in instrumento in solidum de uno quoque. Et etiam idem magister Johannes, rogatus et requisitus a concilio, consensit, quod durante absentia sua auctoritas sua remaneret penes consocium suum, et quantum in eo erat, committebat sibi vices suas; et nihilominus ad cautelam, auctoritate universalis ecclesiæ, prædicta per concilium confirmata fuere. Eodem die fuerunt missi octo de concilio ad consules et consilium civitatis, supplicando et persuadendo multis, ut vellent mittere unum coambasiatorem ad regem cum prædicto magistro Johanne præsidente, pro pace procuranda, et nullo modo consenserunt. Item 29 Augusti post prandium, dum essent deputati concilii et civium apud Prædicatores congregati, deputati civium dixerunt, qualiter habuerant literas a capitaneo gentis armorum civitatis eorundem, quod exercitus fidelium retrocesserat a Bohemia cum magna confusione et damno hominum pedestrium et curruum. Quibus auditis, omnibus postpositis, consternati omnes patres de concilio ab illa deputatione recesserunt, multa in animo ruminantes, et nihilominus fortius accensi ad reformationem ecclesiæ, negotia concilii multo acrius et cum majori sollicitudine ac labore coeperunt peragere et procurare, expressam dei hanc ultionem et flagellum percipientes evenire propter peccata et defor- mationem ecclesiæ. Et cum varia et varie narrarentur, magna anxietas erat suis, quid reverendissimo domino legato et qualiter acciderit, quousque per certos nuntios et literas fuerunt certificati. Item prima die Septembris habuit sacrum concilium salvum conductum a civibus, sub forma, quæ sequitur. „Universis principibus tam ecclesiasticis quam secularibus, archiepiscopis, episcopis aliisque personis ecclesiasticis, necnon ducibus, marchionibus, comitibus, baronibus, nobilibus, dominis nostris gratiosis, ceterisque omnibus, ad quos præsentes literæ per- venerint, Herimannus de Ramstein miles, magister civium, totumque consilium Basiliensis civitatis, quidquid possumus reverentiæ, obsequii et honoris. Quia jam dudum felicis 53. 1431. 1. Sept.
Strana 102
102 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. recordationis sanctissimus in Christo pater et dominus, dominus Martinus divina provi- dentia tunc papa quintus, jam vero defunctus, juxta decretum sive statutum ac etiam electionem seu deputationem sacrosanctorum Constantiensis et Senensis conciliorum, hoc præsens sacrosanctum concilium apud nos in civitate Basiliensi prædicta censuit et con- firmavit celebrandum, idemque voluit, ratum et gratum habuit sanctissimus dominus noster dominus Eugenius eadem providentia papa modernus; quia etiam jam noviter illustrissimus et invictissimus princeps et dominus, dominus Sigismundus, Romanorum rex semper Augustus, ac Hungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatiæ etc. rex, patentes literas Maje- statis Suæ sigillo communitas emittens, in eisdem ordinaverit et voluerit, ut omnes et singuli, quicunque fuerint ad ipsum concilium venientes, in eodem stantes et ab eo rece- dentes, plena gaudeant libertate et securitate, ipsosque in sua regali et imperiali protectione et custodia suscepit etc. prout hæc et alia clarius literis in eisdem vidimus contineri: idcirco juxta mandatum præfati serenissimi et invictissimi principis et domini nostri Roma- norum regis, et etiam ad requestam et instantem petitionem reverendorum in Christo patrum ac venerabilium dominorum præsidentium, et aliorum pro negotiis præfati concilii ad præsens apud nos in civitate præedicta congregatorum, magister civium et consules præefati assecuravimus et salvas conduximus, præsentibusque assecuramus et salvas con- ducimus in civitate Basiliensi prædicta omnes et singulas personas, cujuscunque dignitatis, status, gradus et conditionis existant, qui ad jam dictam civitatem occasione vel causa sacrosancti concilii venerunt, venientque in futurum, recedentes et ibidem stantes, ab- hinc usque ad quatuor menses post finem ejusdem concilii proximos et immediate sequentes ; et hoc pro nobis et nostris concivibus, aliisque omnibus, pro quibus respondere habemus, sine dolo et fraude, eisdem damus et concedimus nostrum et nostri communis liberum et plenissimum salvum conductum, standi et residendi et moram trahendi, ac medio tempore abhinc discedendi et redeundi, semel et pluries, totiens quotiens de ipsorum processerit voluntate, cum suis familiaribus, rebus, equis, valisiis, arnesiis, jocalibus rebus et aliis quibuscunque bonis, in dicta nostra civitate, abhine ad dictos quatuor menses post finem ejusdem concilii proximos et immediate sequentes, ut præfertur. Et si per infirmitatem aliquem, aut aliquos ipsorum, in eadem civitate postmodum manere contingeret, hunc et illos, si supervixerint, eisdem salvo conductu et assecuratione nostris gaudere volumus tam diu, quousque sospitate resumta, se una cum singulis suis familiaribus et rebus a nobis poterint transferre sine dolo. Et omnia et singula præmissa, sub nostris fide et honoribus, promittimus integraliter observare et a nostris observari facere, dolo et fraude cessantibus quibuscunque; nec etiam aliquibus tractatibus aut contractibus seu conven- tionibus, factis vel quomodolibet faciendis in posterum, cum quibuscunque personis, cujuscunque dignitatis, status, gradus, conditionis seu præeminentiæ existant, ullomodo derogare, nec a præsenti recedere intendimus. Si vero quis vel qui contra scriptam nostram assecurationem et salvum conductum aliquatenus venire præsumpserit seu præsumpserint, aut alias quovismodo forefecerit seu forefecerint, quod absit, qui nostræe subsunt jurisdic- tioni et correctioni, sive concivis noster fuerit, sive non : hunc et illos emendare volumus secundum civitatis nostræe jura et consuetudines hactenus introductas et observatas. In casu vero, quo quis vel aliqui eorum, qui ad nos sacrosancti concilii causa devenerint, hujusmodi nostram assecurationem et salvum conductum quoquo modo violare attentaverit
102 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. recordationis sanctissimus in Christo pater et dominus, dominus Martinus divina provi- dentia tunc papa quintus, jam vero defunctus, juxta decretum sive statutum ac etiam electionem seu deputationem sacrosanctorum Constantiensis et Senensis conciliorum, hoc præsens sacrosanctum concilium apud nos in civitate Basiliensi prædicta censuit et con- firmavit celebrandum, idemque voluit, ratum et gratum habuit sanctissimus dominus noster dominus Eugenius eadem providentia papa modernus; quia etiam jam noviter illustrissimus et invictissimus princeps et dominus, dominus Sigismundus, Romanorum rex semper Augustus, ac Hungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatiæ etc. rex, patentes literas Maje- statis Suæ sigillo communitas emittens, in eisdem ordinaverit et voluerit, ut omnes et singuli, quicunque fuerint ad ipsum concilium venientes, in eodem stantes et ab eo rece- dentes, plena gaudeant libertate et securitate, ipsosque in sua regali et imperiali protectione et custodia suscepit etc. prout hæc et alia clarius literis in eisdem vidimus contineri: idcirco juxta mandatum præfati serenissimi et invictissimi principis et domini nostri Roma- norum regis, et etiam ad requestam et instantem petitionem reverendorum in Christo patrum ac venerabilium dominorum præsidentium, et aliorum pro negotiis præfati concilii ad præsens apud nos in civitate præedicta congregatorum, magister civium et consules præefati assecuravimus et salvas conduximus, præsentibusque assecuramus et salvas con- ducimus in civitate Basiliensi prædicta omnes et singulas personas, cujuscunque dignitatis, status, gradus et conditionis existant, qui ad jam dictam civitatem occasione vel causa sacrosancti concilii venerunt, venientque in futurum, recedentes et ibidem stantes, ab- hinc usque ad quatuor menses post finem ejusdem concilii proximos et immediate sequentes ; et hoc pro nobis et nostris concivibus, aliisque omnibus, pro quibus respondere habemus, sine dolo et fraude, eisdem damus et concedimus nostrum et nostri communis liberum et plenissimum salvum conductum, standi et residendi et moram trahendi, ac medio tempore abhinc discedendi et redeundi, semel et pluries, totiens quotiens de ipsorum processerit voluntate, cum suis familiaribus, rebus, equis, valisiis, arnesiis, jocalibus rebus et aliis quibuscunque bonis, in dicta nostra civitate, abhine ad dictos quatuor menses post finem ejusdem concilii proximos et immediate sequentes, ut præfertur. Et si per infirmitatem aliquem, aut aliquos ipsorum, in eadem civitate postmodum manere contingeret, hunc et illos, si supervixerint, eisdem salvo conductu et assecuratione nostris gaudere volumus tam diu, quousque sospitate resumta, se una cum singulis suis familiaribus et rebus a nobis poterint transferre sine dolo. Et omnia et singula præmissa, sub nostris fide et honoribus, promittimus integraliter observare et a nostris observari facere, dolo et fraude cessantibus quibuscunque; nec etiam aliquibus tractatibus aut contractibus seu conven- tionibus, factis vel quomodolibet faciendis in posterum, cum quibuscunque personis, cujuscunque dignitatis, status, gradus, conditionis seu præeminentiæ existant, ullomodo derogare, nec a præsenti recedere intendimus. Si vero quis vel qui contra scriptam nostram assecurationem et salvum conductum aliquatenus venire præsumpserit seu præsumpserint, aut alias quovismodo forefecerit seu forefecerint, quod absit, qui nostræe subsunt jurisdic- tioni et correctioni, sive concivis noster fuerit, sive non : hunc et illos emendare volumus secundum civitatis nostræe jura et consuetudines hactenus introductas et observatas. In casu vero, quo quis vel aliqui eorum, qui ad nos sacrosancti concilii causa devenerint, hujusmodi nostram assecurationem et salvum conductum quoquo modo violare attentaverit
Strana 103
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 103 vel attentaverint, aut alias modo quocunque forefecerit aut forefecerint, quod absit: illum vel illos ob hoc desideramus corrigi et emendari ad nutum sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii papæ moderni, necnon præfati illustrissimi ac invictissimi principis domini nostri gratiosissimi Romanorum regis, sacrosanctique concilii, aut eorum, qui per eos ad hoc fuerint deputati; sub quorum jurisdietione solummodo, et nullius alterius, esse volumus et promittimus omnes et singulos, ex causa dicti concilii ad hanc civitatem venientes, stantes et recedentes, prælatos scilicet et omnes clericos et eccle- siasticos, necnon eorum familiares, dicti domini nostri papæ vel ejus vicepræsidentis et concilii, laicos vero præfati illustrissimi principis et domini nostri regis et suorum offici- alium; quodque prælati, clerici et omnes ecclesiastici et eorum familiares non capientur, detinebuntur aut molestabuntur etiam ad mandatum cujusvis alterius potestatis secularis aut seculari jurisdictioni præsidentis; exceptis eis, qui forsan pro debitis pecunialibus, durante concilio in præefata civitate contractis, impetentur, sive tales spirituales fuerint, sive seculares, super quibus expedire jus dicatur tam per eos, qui pro parte dicti concilii, quam per illos, qui pro parte nostra ad hoc compromissum fuerint deputati. Et etiam promittimus, quod dictum concilium permittemus libere disponere facta sua, neque de agendis in concilio nos aliquatenus intromittemus, nisi inquantum pro parte dicti concilii fuerimus requisiti, et quod saltim in civitate prædicta domino nostro summo pontifici, aut ejus loco præsidenti vel præsidentibus, et concilio, in his, quæ ad concilium pertinebunt parebimus et obediemus, contra quascunque personas, cujuscunque status aut conditionis existant, præstabimusque ipsi domino nostro papæe vel ejus vice præsidenti vel præsiden- tibus et dicto concilio auxilium, consilium pariter et favorem, quotienscunque fuerimus requisiti, in omnibus licitis et honestis dumtaxat, et nostro pro posse, absque dolo et fraude. In quorum testimonium majus sigillum civitatis nostræ Basiliensis prædictæ præe- sentibus est appensum. Datum die Saturni, prima mensis Septembris, de anno a nativitate Christi millesimo quadringentesimo tricesimo primo." Item die secunda (Septembris) post prandium, lectis et appunctuatis instructionibus ambasiatoris euntis ad papam, scilicet magistri Johannis Pulcripatris, dictus ambasiator fecit juramentum, prout in dictis instructionibus continetur. Tunc etiam fecit juramentum magister Johannes de Ragusio, quod apud regem et dominum cardinalem procuraret bonum concilii secundum gratiam sibi datam a domino fideliter et diligenter. Cum igitur dicti ambasiatores in crastinum disponerent recedere, eodem sero præsidentes receperunt literas a domino legato de adventu suo celerrimo; ob quam causam dicti ambasiatores ex deliberatione patrum subsisterunt (sic) usque ad adventum dicti domini legati. Item die tertia de sero venerunt ambasiatores domini ducis Sabaudiæ, et in cra- stinum præsentaverunt se congregationi, in qua fuit deliberatum, ut different usque ad adventum domini legati, ex quo erat in propinquo, ad ambasiatam ipsorum exponendam. Item die septima de sero venit nuntius domini legati, qui adventum ipsius nun- tiabat in crastinum ; et ordinatum fuit, ut pro primo accessu in domo Teutonicorum reciperetur. Item die 8 (Septembris) de mane magister Johannes exivit obviam domino legato cum domino Arnoldo milite et domino Johanne Hosemberg, qui ex parte civium mitte- bantur usque Loufemberg ; et erat festum Nativitatis virginis gloriosæ.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 103 vel attentaverint, aut alias modo quocunque forefecerit aut forefecerint, quod absit: illum vel illos ob hoc desideramus corrigi et emendari ad nutum sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii papæ moderni, necnon præfati illustrissimi ac invictissimi principis domini nostri gratiosissimi Romanorum regis, sacrosanctique concilii, aut eorum, qui per eos ad hoc fuerint deputati; sub quorum jurisdietione solummodo, et nullius alterius, esse volumus et promittimus omnes et singulos, ex causa dicti concilii ad hanc civitatem venientes, stantes et recedentes, prælatos scilicet et omnes clericos et eccle- siasticos, necnon eorum familiares, dicti domini nostri papæ vel ejus vicepræsidentis et concilii, laicos vero præfati illustrissimi principis et domini nostri regis et suorum offici- alium; quodque prælati, clerici et omnes ecclesiastici et eorum familiares non capientur, detinebuntur aut molestabuntur etiam ad mandatum cujusvis alterius potestatis secularis aut seculari jurisdictioni præsidentis; exceptis eis, qui forsan pro debitis pecunialibus, durante concilio in præefata civitate contractis, impetentur, sive tales spirituales fuerint, sive seculares, super quibus expedire jus dicatur tam per eos, qui pro parte dicti concilii, quam per illos, qui pro parte nostra ad hoc compromissum fuerint deputati. Et etiam promittimus, quod dictum concilium permittemus libere disponere facta sua, neque de agendis in concilio nos aliquatenus intromittemus, nisi inquantum pro parte dicti concilii fuerimus requisiti, et quod saltim in civitate prædicta domino nostro summo pontifici, aut ejus loco præsidenti vel præsidentibus, et concilio, in his, quæ ad concilium pertinebunt parebimus et obediemus, contra quascunque personas, cujuscunque status aut conditionis existant, præstabimusque ipsi domino nostro papæe vel ejus vice præsidenti vel præsiden- tibus et dicto concilio auxilium, consilium pariter et favorem, quotienscunque fuerimus requisiti, in omnibus licitis et honestis dumtaxat, et nostro pro posse, absque dolo et fraude. In quorum testimonium majus sigillum civitatis nostræ Basiliensis prædictæ præe- sentibus est appensum. Datum die Saturni, prima mensis Septembris, de anno a nativitate Christi millesimo quadringentesimo tricesimo primo." Item die secunda (Septembris) post prandium, lectis et appunctuatis instructionibus ambasiatoris euntis ad papam, scilicet magistri Johannis Pulcripatris, dictus ambasiator fecit juramentum, prout in dictis instructionibus continetur. Tunc etiam fecit juramentum magister Johannes de Ragusio, quod apud regem et dominum cardinalem procuraret bonum concilii secundum gratiam sibi datam a domino fideliter et diligenter. Cum igitur dicti ambasiatores in crastinum disponerent recedere, eodem sero præsidentes receperunt literas a domino legato de adventu suo celerrimo; ob quam causam dicti ambasiatores ex deliberatione patrum subsisterunt (sic) usque ad adventum dicti domini legati. Item die tertia de sero venerunt ambasiatores domini ducis Sabaudiæ, et in cra- stinum præsentaverunt se congregationi, in qua fuit deliberatum, ut different usque ad adventum domini legati, ex quo erat in propinquo, ad ambasiatam ipsorum exponendam. Item die septima de sero venit nuntius domini legati, qui adventum ipsius nun- tiabat in crastinum ; et ordinatum fuit, ut pro primo accessu in domo Teutonicorum reciperetur. Item die 8 (Septembris) de mane magister Johannes exivit obviam domino legato cum domino Arnoldo milite et domino Johanne Hosemberg, qui ex parte civium mitte- bantur usque Loufemberg ; et erat festum Nativitatis virginis gloriosæ.
Strana 104
104 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. Item die 9 post prandium dominus legatus venit Basileam, et fuit receptus cum magna solemnitate, et ductus ad hospitium in domo militum Teotonicorum beatæ Mariæ. Die decima de mane visitaverunt eum patres de concilio familiariter et cum gra- titudine. Sed undecima die omnibus de concilio congregatis, Dominationem Suam omnes simul visitaverunt, et ex parte concilii magister Johannes Pulcripatris valde solemniter coram Dominatione Sua proposuit, consolando eum de his, quæ circa exercitum conti- gerant, et dando ei spem, quod per hoc sacrum concilium omnia gratia dei reparabuntur in melius, et multa hujusmodi; cui etiam ipse dominus legatus more suo solito gloriose respondit. Post dictam collationem, patres concilii petierunt a dicto reverendissimo domino legato, ut ratum et gratum haberet, quantum in eo est, et confirmaret, quidquid in præteritum et in absentia sua factum, gestum et actum fuerat per suos vicesgerentes, in statuendo et firmando concilium, et in omnibus aliis dictum concilium tangentibus; qui grato et libenti animo fecit, confirmando et approbando, ut petebatur, et super hoc fuerunt petita instrumenta publica a notariis, qui erant præsentes. Ibidem de consensu omnium in scribam et notarium concilii fuit deputatus secretarius domini legati, dictus Lucius. Post prædicta ambasiatores ducis Sabaudiæ exposuerunt credentiam suam, et quia multa dicebant, fuit petita ipsorum ambasiata in scriptis, pro meliori deliberatione habenda. Et ita factum est, quia statim de post tradiderunt cedulam talis continentiæ et formæ : 54. 1431. 11. Sept. „Petunt informari prædicti nuntii illustrissimi principis domini ducis Sabaudiæ, de his, quæ sequuntur, per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Julianum sancti Angeli cardinalem, legatum apostolicum ad concilium generale celebrandum in civitate Basiliensi, et per alios venerandos patres et dominos, ibidem ipsum concilium celebrantes. Primo. De decreto in concilio generali Constantiensi facto super generali concilio successive exinde in antea celebrando pro reformatione sanctæ matris ecclesiæ in capite et in membris, et pro aliis generale concilium concernentibus, pro præesenti valde necessariis. Secundo. De voluntate et intentione Romani pontificis, domini Eugenii quarti, super hac celebratione concilii, inchoata in civitate Basiliensi, ne forte dissolvatur ut alias. Tertio. De voluntate et intentione præfati domini legati apostolici circa ingressum, progressum et effectum concilii generalis, ne forte interrumpatur. Quarto. De dispositione civitatis Basiliensis et de benivolentia et bona voluntate civium ejusdem et gubernatoris erga concilium generale, ne forte confuse ab eadem oporteret, quod absit, concilium transmutare. Quinto. De practica inchoata et servanda, tam super securitate debentium venire ad concilium, quam super prælatis et ecclesiasticis convocandis, et principibus ad pacem aut treugas monendis et incitandis, ne securitas et libertas concilii impediantur. Pro symbolo suo in concilio generali, sub omnimoda correctione, tradunt illa, quæ sequntur, tamquam utilia: Primo. Ut non sit segnis et notabilis mora in celebrando concilium generale, in quo celeriter et cito succurrendum est guerris Christianorum, hæresibus et erroribus,
104 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. Item die 9 post prandium dominus legatus venit Basileam, et fuit receptus cum magna solemnitate, et ductus ad hospitium in domo militum Teotonicorum beatæ Mariæ. Die decima de mane visitaverunt eum patres de concilio familiariter et cum gra- titudine. Sed undecima die omnibus de concilio congregatis, Dominationem Suam omnes simul visitaverunt, et ex parte concilii magister Johannes Pulcripatris valde solemniter coram Dominatione Sua proposuit, consolando eum de his, quæ circa exercitum conti- gerant, et dando ei spem, quod per hoc sacrum concilium omnia gratia dei reparabuntur in melius, et multa hujusmodi; cui etiam ipse dominus legatus more suo solito gloriose respondit. Post dictam collationem, patres concilii petierunt a dicto reverendissimo domino legato, ut ratum et gratum haberet, quantum in eo est, et confirmaret, quidquid in præteritum et in absentia sua factum, gestum et actum fuerat per suos vicesgerentes, in statuendo et firmando concilium, et in omnibus aliis dictum concilium tangentibus; qui grato et libenti animo fecit, confirmando et approbando, ut petebatur, et super hoc fuerunt petita instrumenta publica a notariis, qui erant præsentes. Ibidem de consensu omnium in scribam et notarium concilii fuit deputatus secretarius domini legati, dictus Lucius. Post prædicta ambasiatores ducis Sabaudiæ exposuerunt credentiam suam, et quia multa dicebant, fuit petita ipsorum ambasiata in scriptis, pro meliori deliberatione habenda. Et ita factum est, quia statim de post tradiderunt cedulam talis continentiæ et formæ : 54. 1431. 11. Sept. „Petunt informari prædicti nuntii illustrissimi principis domini ducis Sabaudiæ, de his, quæ sequuntur, per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Julianum sancti Angeli cardinalem, legatum apostolicum ad concilium generale celebrandum in civitate Basiliensi, et per alios venerandos patres et dominos, ibidem ipsum concilium celebrantes. Primo. De decreto in concilio generali Constantiensi facto super generali concilio successive exinde in antea celebrando pro reformatione sanctæ matris ecclesiæ in capite et in membris, et pro aliis generale concilium concernentibus, pro præesenti valde necessariis. Secundo. De voluntate et intentione Romani pontificis, domini Eugenii quarti, super hac celebratione concilii, inchoata in civitate Basiliensi, ne forte dissolvatur ut alias. Tertio. De voluntate et intentione præfati domini legati apostolici circa ingressum, progressum et effectum concilii generalis, ne forte interrumpatur. Quarto. De dispositione civitatis Basiliensis et de benivolentia et bona voluntate civium ejusdem et gubernatoris erga concilium generale, ne forte confuse ab eadem oporteret, quod absit, concilium transmutare. Quinto. De practica inchoata et servanda, tam super securitate debentium venire ad concilium, quam super prælatis et ecclesiasticis convocandis, et principibus ad pacem aut treugas monendis et incitandis, ne securitas et libertas concilii impediantur. Pro symbolo suo in concilio generali, sub omnimoda correctione, tradunt illa, quæ sequntur, tamquam utilia: Primo. Ut non sit segnis et notabilis mora in celebrando concilium generale, in quo celeriter et cito succurrendum est guerris Christianorum, hæresibus et erroribus,
Strana 105
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 105 deformitatibus et vitiis, ac jam insurgentibus novis divisionibus, quoniam si retardetur, populares attædiati de facili ad deteriora declinabunt. Secundo. Ut legatus apostolicus in concilio præsidens et alii concilium celebrantes stent firmi, nec in principio fastidio aut tædio dissolvantur, quoniam melius fuisset non inchoasse, quam inchoato confuse relinquere. Tertio. Ut omnes celebrantes sacrum concilium deponant omnem partialitatem principum et diversorum quorumcunque, solum cor ponendo ad concordiam omnium Christianorum, omni affectione inordinata cessante; quoniam aliter concilium generale verteretur in seditionem et scandalum. Quarto. Ut personæ verisimiliter aut signanter nocivæ concilio generali non vocentur, et inutilis et superflua familia non habeatur, deturque ordo executionis in refor- mationibus sacri concilii generalis taliter, quod jus canonicum, statuta et regulæe appro- batæ releventur, tempus præefigatur et executores egregii et notabiles instituantur. De ulteriori practica seorsum fiet sermo si sit opus. Circa quæe videntur versari maxime sacri concilii generalis (sic). Primo. In tractando pacem guerrarum, in reformando caput ecclesiæ, tam in supremo, quam in aliis locis capitalibus, in fastu, in promotionibus, in superfluitate notabili. Secundo. In reformando status ecclesiasticorum, mores et vitam relevando vir- tuosos, et instruendo errantes. Tertio. In reformando errores et hæreses populi, et ejusdem oppressiones mitigare per illos, qui nimis tenaciter se habent. Et ista erunt holocausta ad deum placandum et arma ad destruendum hæreses et errores præcipue. Quarto. Et pro relevatione illorum, qui concilium generale celebrant, et ne nimium graventur in revolvendo libros et cogitando circa agenda, poterunt haberi libri utriusque reformationis ducatus Sabaudiæ etc. Quinto. Et si simoniacæ promotiones proponerentur sacro concilio generali, non videntur negligendæe. Sub correctione, ut dictum est. Prædicta fuerunt proposita in plena congregatione concilii, præsente domino legato, die 11 mensis Septembris de mane 1431, per venerabiles et religiosos viros, videlicet priorem Petræ castri de ordine Carthusiensium et fratrem Guidonem priorem conventus Thiaberiacensis, ordinis Prædicatorum, et magistrum in sacra pagina, amba- siatores et nuntios prædicti illustrissimi ducis. Eadem die post prandium venerunt amba- siatores ducis Austriæ ad dominum, et tractatum fuit cum eis de salvis conductibus habendis pro venientibus ad sacrum concilium; et obtulerunt se dicti ambasiatores labora- turos apud dominum ducem pro posse. Item die 12 post prandium habiti fuerunt tractatus cum civibus super capitulis victualium, domorum, gabellarum et honestatis, in quibus nec usque in præsentem diem, jam duobus cum dimidio annis transactis, aliquid conclusum est, nec usque in finem, attenta conditione civium, concludetur. Et est hodie dies 18 mensis Januarii 1434, in die sanctæe Priscæ virginis et martyris, in qua hæc scribuntur. Item 13 quidam canonicus regularis, puto quod fuerit frater Petrus noster etc. post prandium attulit literas regias responsivas domino legato præfato, pacis ducum Scriptores I. 14
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 105 deformitatibus et vitiis, ac jam insurgentibus novis divisionibus, quoniam si retardetur, populares attædiati de facili ad deteriora declinabunt. Secundo. Ut legatus apostolicus in concilio præsidens et alii concilium celebrantes stent firmi, nec in principio fastidio aut tædio dissolvantur, quoniam melius fuisset non inchoasse, quam inchoato confuse relinquere. Tertio. Ut omnes celebrantes sacrum concilium deponant omnem partialitatem principum et diversorum quorumcunque, solum cor ponendo ad concordiam omnium Christianorum, omni affectione inordinata cessante; quoniam aliter concilium generale verteretur in seditionem et scandalum. Quarto. Ut personæ verisimiliter aut signanter nocivæ concilio generali non vocentur, et inutilis et superflua familia non habeatur, deturque ordo executionis in refor- mationibus sacri concilii generalis taliter, quod jus canonicum, statuta et regulæe appro- batæ releventur, tempus præefigatur et executores egregii et notabiles instituantur. De ulteriori practica seorsum fiet sermo si sit opus. Circa quæe videntur versari maxime sacri concilii generalis (sic). Primo. In tractando pacem guerrarum, in reformando caput ecclesiæ, tam in supremo, quam in aliis locis capitalibus, in fastu, in promotionibus, in superfluitate notabili. Secundo. In reformando status ecclesiasticorum, mores et vitam relevando vir- tuosos, et instruendo errantes. Tertio. In reformando errores et hæreses populi, et ejusdem oppressiones mitigare per illos, qui nimis tenaciter se habent. Et ista erunt holocausta ad deum placandum et arma ad destruendum hæreses et errores præcipue. Quarto. Et pro relevatione illorum, qui concilium generale celebrant, et ne nimium graventur in revolvendo libros et cogitando circa agenda, poterunt haberi libri utriusque reformationis ducatus Sabaudiæ etc. Quinto. Et si simoniacæ promotiones proponerentur sacro concilio generali, non videntur negligendæe. Sub correctione, ut dictum est. Prædicta fuerunt proposita in plena congregatione concilii, præsente domino legato, die 11 mensis Septembris de mane 1431, per venerabiles et religiosos viros, videlicet priorem Petræ castri de ordine Carthusiensium et fratrem Guidonem priorem conventus Thiaberiacensis, ordinis Prædicatorum, et magistrum in sacra pagina, amba- siatores et nuntios prædicti illustrissimi ducis. Eadem die post prandium venerunt amba- siatores ducis Austriæ ad dominum, et tractatum fuit cum eis de salvis conductibus habendis pro venientibus ad sacrum concilium; et obtulerunt se dicti ambasiatores labora- turos apud dominum ducem pro posse. Item die 12 post prandium habiti fuerunt tractatus cum civibus super capitulis victualium, domorum, gabellarum et honestatis, in quibus nec usque in præsentem diem, jam duobus cum dimidio annis transactis, aliquid conclusum est, nec usque in finem, attenta conditione civium, concludetur. Et est hodie dies 18 mensis Januarii 1434, in die sanctæe Priscæ virginis et martyris, in qua hæc scribuntur. Item 13 quidam canonicus regularis, puto quod fuerit frater Petrus noster etc. post prandium attulit literas regias responsivas domino legato præfato, pacis ducum Scriptores I. 14
Strana 106
106 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 55. 1431. 6. Sept. Austriæ et Burgundiæ. Etenim de mense Augusti vices gerentes domini legati scripserant Dominationi Suæ, quatenus interponeret vices suas apud regiam Majestatem, ut reperiret modum ponendæ pacis inter præfatos duces, quia aliter concilium non posset in Basilea continuari. Quæ literæ cum in Ulma venienti ad Basileam eidem fuissent traditæ, statim scripsit domino regi in Augusta existenti efficaciter; ad quas literas dictus dominus rex respondit in modum, qui sequitur: „Reverendissimo in Christo patri, domino Juliano cardinali sancti Angeli, apo- stolicæ sedis legato, amico nostro carissimo: Sigismundus dei gratia Romanorum rex semper Augustus, ac Hungariæ, Bohemiæ etc. rex. Reverendissime in Christo pater, amice carissime! Antequam litera Vestræe Paternitatis nobis veniret, satis audivimus de guerra inter principes nostros Austriæe et Burgundiæ duces coepta; ad quam quidem sedandam cogitaveramus aliqua, quæ nobis juxta exigentiam rei necessaria videbantur; quæ utique ad effectum duxissemus, si recessus noster de Norimberga nobis illa non subtraxisset. Sed quia indubii sumus, quod illa guerra est multum nociva sacro concilio, et quod ipsi duces male agunt, illud turbando: nos tamen illud sic præterire nolentes, ita remediabimus, quod Vestra Paternitas videbit et aperte cognoscet diligentiam nostram et perfectam mentem, quam habemus ad celebrationem concilii memorati. Sed de duce Fridrico non est admirandum, si ipse hoc concilium turbare conatur, qui etiam Constan- tiensis concilii fuerat perturbator, quamvis intentum suum per dei gratiam non obtinuerit. Etiam idem dux Fridricus jam de facto episcopo Curiensi castrum suum Furstenstein circumvallavit, et sine intermissione expungnat. Insuper episcopum Tridentinum in tantum oppressit, quod ipse quasi exul nos sequendo, subsidium nostrum implorat; et episcopus Brixiensis aliique multi nobis quotidianas querelas adducunt. Nos autem jam ad Feltpach (sic) procedimus, et speramus sibi tales habenas imponere, quod ipse non ita liber erit ad suscitanda ubique scandala, quodque guerras cum duce Burgundiæ præteribit; et omnia possetenus faciemus, quæ ad promotionem ipsius concilii facienda erunt. Adhortantes Vestram Paternitatem attente, ut eadem Vestra Paternitas non desistat apud utrosque principes, ut proposuit, laborare, et ad hoc utique intendat, ut idem concilium nullatenus prorogetur; quoniam ipsius dilatio totius Christianitatis esset turbatio, et utilior esset, si aliud non posset fieri, loci mutatio, quam talis dispendiosa protractio. Speramus tamen, quod nostri et vestri medio hæ guerræ de medio evellentur. Datum Augustæ, die vi mensis Septembris, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV, Romanorum xxI, et Bohemiæ XII. Ad mandatum domini regis: Caspar Sligk." Item 14 de mane in congregatione fuerunt remissæ instructiones et appunctuatæ magistri Johannis Pulcripatris, ambasiatoris euntis ad papam. Tunc etiam dominus legatus protulit in medium bullam domini nostri Eugenii, in qua expresse idem Eugenius mandat eidem legato, ut expeditis rebus Bohemicis, gressus suos dirigat ad Basileam, et ibidem juxta sibi injuncta et ordinata in concilio Constantiensi provideret. Hujus bullæ tenor sequitur et est talis: „Dilecto filio, Juliano sancti Angeli diacono cardinali, apostolicæ sedis legato : Eugenius episcopus, servus servorum dei, salutem et apostolicam benedictionem. Certi- ficati tam per literas tuas, quam alias de sollicitudine et circumspecta diligentia, quam habes prosequendo causam fidei contra Bohemos hæreticos, tuam prudentiam commendamus 56. 1431. 31. Mai.
106 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 55. 1431. 6. Sept. Austriæ et Burgundiæ. Etenim de mense Augusti vices gerentes domini legati scripserant Dominationi Suæ, quatenus interponeret vices suas apud regiam Majestatem, ut reperiret modum ponendæ pacis inter præfatos duces, quia aliter concilium non posset in Basilea continuari. Quæ literæ cum in Ulma venienti ad Basileam eidem fuissent traditæ, statim scripsit domino regi in Augusta existenti efficaciter; ad quas literas dictus dominus rex respondit in modum, qui sequitur: „Reverendissimo in Christo patri, domino Juliano cardinali sancti Angeli, apo- stolicæ sedis legato, amico nostro carissimo: Sigismundus dei gratia Romanorum rex semper Augustus, ac Hungariæ, Bohemiæ etc. rex. Reverendissime in Christo pater, amice carissime! Antequam litera Vestræe Paternitatis nobis veniret, satis audivimus de guerra inter principes nostros Austriæe et Burgundiæ duces coepta; ad quam quidem sedandam cogitaveramus aliqua, quæ nobis juxta exigentiam rei necessaria videbantur; quæ utique ad effectum duxissemus, si recessus noster de Norimberga nobis illa non subtraxisset. Sed quia indubii sumus, quod illa guerra est multum nociva sacro concilio, et quod ipsi duces male agunt, illud turbando: nos tamen illud sic præterire nolentes, ita remediabimus, quod Vestra Paternitas videbit et aperte cognoscet diligentiam nostram et perfectam mentem, quam habemus ad celebrationem concilii memorati. Sed de duce Fridrico non est admirandum, si ipse hoc concilium turbare conatur, qui etiam Constan- tiensis concilii fuerat perturbator, quamvis intentum suum per dei gratiam non obtinuerit. Etiam idem dux Fridricus jam de facto episcopo Curiensi castrum suum Furstenstein circumvallavit, et sine intermissione expungnat. Insuper episcopum Tridentinum in tantum oppressit, quod ipse quasi exul nos sequendo, subsidium nostrum implorat; et episcopus Brixiensis aliique multi nobis quotidianas querelas adducunt. Nos autem jam ad Feltpach (sic) procedimus, et speramus sibi tales habenas imponere, quod ipse non ita liber erit ad suscitanda ubique scandala, quodque guerras cum duce Burgundiæ præteribit; et omnia possetenus faciemus, quæ ad promotionem ipsius concilii facienda erunt. Adhortantes Vestram Paternitatem attente, ut eadem Vestra Paternitas non desistat apud utrosque principes, ut proposuit, laborare, et ad hoc utique intendat, ut idem concilium nullatenus prorogetur; quoniam ipsius dilatio totius Christianitatis esset turbatio, et utilior esset, si aliud non posset fieri, loci mutatio, quam talis dispendiosa protractio. Speramus tamen, quod nostri et vestri medio hæ guerræ de medio evellentur. Datum Augustæ, die vi mensis Septembris, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLV, Romanorum xxI, et Bohemiæ XII. Ad mandatum domini regis: Caspar Sligk." Item 14 de mane in congregatione fuerunt remissæ instructiones et appunctuatæ magistri Johannis Pulcripatris, ambasiatoris euntis ad papam. Tunc etiam dominus legatus protulit in medium bullam domini nostri Eugenii, in qua expresse idem Eugenius mandat eidem legato, ut expeditis rebus Bohemicis, gressus suos dirigat ad Basileam, et ibidem juxta sibi injuncta et ordinata in concilio Constantiensi provideret. Hujus bullæ tenor sequitur et est talis: „Dilecto filio, Juliano sancti Angeli diacono cardinali, apostolicæ sedis legato : Eugenius episcopus, servus servorum dei, salutem et apostolicam benedictionem. Certi- ficati tam per literas tuas, quam alias de sollicitudine et circumspecta diligentia, quam habes prosequendo causam fidei contra Bohemos hæreticos, tuam prudentiam commendamus 56. 1431. 31. Mai.
Strana 107
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 107 et te ad perseverandum hortamur, quantum cum decentia fieri potest. Præterea cum felicis recordationis Martinus papa quintus, prædecessor noster, inter cetera tibi injun- xerit præsidere debere auctoritate apostolica in concilio generali in Basiliensi civitate celebrando, si talis esset concursus et congregatio prælatorum, quod merito et rationa- biliter celebrari debuisset et deberet; et sicuti accepimus, usque nunc pauci aut nulli convenerunt, et propterea non sit opus alium destinare, sed sit potius exspectandum: placet nobis et volumus, tibique mandamus, quod expedito negotio Bohemorum, cujus finis exspectatur in brevi, tuos gressus dirigas ad prædictam civitatem Basiliensem, et ibi, prout videris opus esse, juxta tibi injuncta et ordinata in concilio Constantiensi opportune provideas, prout in tua prudentia et circumspectione plene confidimus. Datum Romæ, apud sanctum Petrum, anno incarnationis dominicæ millesimo quadringentesimo tricesimo primo, n Kalen. Junii, pontificatus nostri anno primo. C. de Reate." Fuerunt etiam missæ literæe prioris Petræe castri, et ordinatum de recessu ipsius ad Sabaudiam; fuerunt lectæ minutæ literarum, quæ debebant mitti prælatis; et ibi fuit conclusum, quod scriberetur regibus et principibus, capitibus religionum, universitatibus et aliis. Item 17 recesserunt ambasiatores, videlicet magister Johannes Pulcripatris et dominus prior Petræe castri ad Sabaudiam. Instructiones vero ejusdem ambasiatoris euntis ponuntur in tertia parte hujus, in qua instructiones diversorum ambasiatorum hujus concilii insimul ponuntur, et sunt in ordine primæ. Scripsit etiam eidem domino nostro summo pontifici magister Johannes de Ragusio per dictum magistrum Pulcripatris in modum, qui sequitur : „Sanctissimo domino nostro summo pontifici Eugenio quarto. Sanctissime pater et clementissime domine ! post devota pedum oscula beatorum. Licet a principio assum- tionis Sanctitatis Vestræe magna mihi affuisset voluntas scribendi, congratulando quidem ecclesiæ et compatiendo laboribus et periculis Sanctitatis Vestræ, tamen apostolici culminis ingens sublimitas, et humilitas atque exiguitas status mei, ne id præsumerem, animum revocavit. Nunc autem undique malis ingruentibus et necessitate cogente, utriusque oblitus, ad brevissimam præsentem cedulam, licet moerens et tremens, manum extendi. Mittitur itaque ad Sanctitatem Vestram præsentium exhibitor, venerabilis sacræe theologiæ magister, dominus Johannes Pulcripatris, ex parte hujus exiguæ congregationis, in Basilea pro sacro generali concilio celebrando existentis, ad congratulandum quidem universali ecclesiæ de insperata salute, quam universi Christicolæ sperant se indubie ex assumtione ad regimen ipsius Sanctitatis Vestræ adepturos, ad condolendum et compatiendum labo- ribus et adversitatibus, quibus in initio sui regiminis Sanctitas Vestra instigante adversario et inimico ecclesiæ multipliciter affecta est, ad exprimendum imminentia toti universali ecclesiæ pericula, quibus nisi per Sanctitatem Vestram opportunum et celebre remedium appositum fuerit et provisum, status totius catholicæ fidei, Romanæ ecclesiæ et omnium ecclesiasticorum in pendulo est et in subversione. Ecce namque, ut cetera silentio præ- teream, exercitus fidelium, tanta diligentia, tantis laboribus, tam exquisita et inenarrabili prudentia reverendissimi domini legati copiosissime contra perfidos Bohemos hæreticos congregatus, veluti pulvis tenuis ante faciem vehementissimi venti, in modico spatio dierum, nescio quo occulto divino judicio, cum maximo damno rerum et personarum 57. 1431. 17. Sept. 14*
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 107 et te ad perseverandum hortamur, quantum cum decentia fieri potest. Præterea cum felicis recordationis Martinus papa quintus, prædecessor noster, inter cetera tibi injun- xerit præsidere debere auctoritate apostolica in concilio generali in Basiliensi civitate celebrando, si talis esset concursus et congregatio prælatorum, quod merito et rationa- biliter celebrari debuisset et deberet; et sicuti accepimus, usque nunc pauci aut nulli convenerunt, et propterea non sit opus alium destinare, sed sit potius exspectandum: placet nobis et volumus, tibique mandamus, quod expedito negotio Bohemorum, cujus finis exspectatur in brevi, tuos gressus dirigas ad prædictam civitatem Basiliensem, et ibi, prout videris opus esse, juxta tibi injuncta et ordinata in concilio Constantiensi opportune provideas, prout in tua prudentia et circumspectione plene confidimus. Datum Romæ, apud sanctum Petrum, anno incarnationis dominicæ millesimo quadringentesimo tricesimo primo, n Kalen. Junii, pontificatus nostri anno primo. C. de Reate." Fuerunt etiam missæ literæe prioris Petræe castri, et ordinatum de recessu ipsius ad Sabaudiam; fuerunt lectæ minutæ literarum, quæ debebant mitti prælatis; et ibi fuit conclusum, quod scriberetur regibus et principibus, capitibus religionum, universitatibus et aliis. Item 17 recesserunt ambasiatores, videlicet magister Johannes Pulcripatris et dominus prior Petræe castri ad Sabaudiam. Instructiones vero ejusdem ambasiatoris euntis ponuntur in tertia parte hujus, in qua instructiones diversorum ambasiatorum hujus concilii insimul ponuntur, et sunt in ordine primæ. Scripsit etiam eidem domino nostro summo pontifici magister Johannes de Ragusio per dictum magistrum Pulcripatris in modum, qui sequitur : „Sanctissimo domino nostro summo pontifici Eugenio quarto. Sanctissime pater et clementissime domine ! post devota pedum oscula beatorum. Licet a principio assum- tionis Sanctitatis Vestræe magna mihi affuisset voluntas scribendi, congratulando quidem ecclesiæ et compatiendo laboribus et periculis Sanctitatis Vestræ, tamen apostolici culminis ingens sublimitas, et humilitas atque exiguitas status mei, ne id præsumerem, animum revocavit. Nunc autem undique malis ingruentibus et necessitate cogente, utriusque oblitus, ad brevissimam præsentem cedulam, licet moerens et tremens, manum extendi. Mittitur itaque ad Sanctitatem Vestram præsentium exhibitor, venerabilis sacræe theologiæ magister, dominus Johannes Pulcripatris, ex parte hujus exiguæ congregationis, in Basilea pro sacro generali concilio celebrando existentis, ad congratulandum quidem universali ecclesiæ de insperata salute, quam universi Christicolæ sperant se indubie ex assumtione ad regimen ipsius Sanctitatis Vestræ adepturos, ad condolendum et compatiendum labo- ribus et adversitatibus, quibus in initio sui regiminis Sanctitas Vestra instigante adversario et inimico ecclesiæ multipliciter affecta est, ad exprimendum imminentia toti universali ecclesiæ pericula, quibus nisi per Sanctitatem Vestram opportunum et celebre remedium appositum fuerit et provisum, status totius catholicæ fidei, Romanæ ecclesiæ et omnium ecclesiasticorum in pendulo est et in subversione. Ecce namque, ut cetera silentio præ- teream, exercitus fidelium, tanta diligentia, tantis laboribus, tam exquisita et inenarrabili prudentia reverendissimi domini legati copiosissime contra perfidos Bohemos hæreticos congregatus, veluti pulvis tenuis ante faciem vehementissimi venti, in modico spatio dierum, nescio quo occulto divino judicio, cum maximo damno rerum et personarum 57. 1431. 17. Sept. 14*
Strana 108
108 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. dispersus, et nemine persequente, in fugam conversus retrocessit, in maximam confusionem fidelium et audaciam impiorum hominum. Et licet hanc et ceteras præcedentes victorias perfidi hæretici quasi concessas divinitus ad confirmationem suæ perfidiæ asscribant : tamen hanc persecutionem et alia innumera mala, quibus nostris temporibus Petri navicula undique agitatur, peccatis nostris et deformatione præcipue ecclesiasticorum exigentibus, desævire nullus ambigit. Quis enim sanæ mentis, attendens miserias nostras, et ne dum peccata occulta, verum etiam publica et manifesta, quibus jam omnis abusus venit in usum, non judicet, hane hæresim tam fortem in armis, tam astutam in negotiis, tam crudelem in nece fidelium et præcipue ecclesiasticorum, non esse datam in virgam et in flagellum nostrum? Timeo igitur, timeo, pater beatissime! et valde pertimesco, ne in vanum iteratos exercitus conducamus, in vanum laboremus, custodientes ecclesiæ civitatem, nisi communem dominum nobis per reformationem placatum et reconciliatum reddiderimus. Ad quam reformationem procurandam, etsi universi Christicolæ pro modo suo operam dare teneantur, potissime tamen Vestræe Sanctitatis hoc opus est, vestri officii, imo totum vestrum est, cui totius ecclesiæ cura ab ipso domino commissa est. Idcirco, cum judicio omnium habentium zelum dei et ecclesiæ, nullum convenientius medium sit ad prædictam universalem reformationem procurandam, nullum melius et efficacius remedium ad tollenda universa mala et pericula his temporibus imminentia universali ecclesiæ, quam statuta celebratio sacri concilii generalis: ego, licet cinis et pulvis, per viscera misericordiæ dei et domini nostri Jesu Christi, qui tradidit semet ipsum, ut exhiberet sibi gloriosam eccle- siam, non habentem maculam neque rugam etc. Sanctitatem Vestram omni, qua valeo humilitate ac devotione exhortor, quatinus omni diligentia et sollicitudine ad dicti generalis concilii felicem prosecutionem dignetur intendere, et eundem ambasiatorem et nuntium hujus, licet exiguæ pro præsenti, devotæ tamen et humilis congregationis, benigne sus- cipere et eidem in dicendis pium et favorabilem auditum exhibere cum effectu. In ipso siquidem sacro generali concilio, spes est omnium, dabitur modus præfatam crudelissimam hæresim exstirpandi, et alias in diversis partibus miserabiles Christi populum inficientes novitates evellendi; in ipso pax universalis regum et principum ac totius Christianitatis procurabitur ; in ipso singuli status ecclesiæ per reformationem in pristinum et antiquum decorem virtutum reducentur; inimici ecclesiæ et status Sanctitatis Vestræ, nisi a male inceptis resipuerint, deo superbis resistente, humiliabuntur; denique in ipso Græcorum et aliorum schismaticorum reductio, quantum fieri poterit, tractabitur, et tandem, quod supreme (sic) gloriæ Sanctitatis Vestræe, Jerusalem recuperatio ac deliberatio gloriose subsequetur. Quarum rerum actorem gloriosum, Sanctitatem Vestram efficiat ad laudem suam dominus noster Jesus Christus, qui est benedictus in secula seculorum, amen. Scriptum Basileæ, manu propria, die 17 Septembris 1431. Ejusdem Vestræ Sanctitatis humilis et indignus servulus ac devotus orator, frater Johannes de Ragusio, ordinis fratrum Prædicatorum." Scripsit insuper idem domino episcopo Cerviensi in tali forma: „Reverendo in Christo patri et domino, domino etc. Christophoro de Vicentia, episcopo Cerviensi. Reverende in Christo pater et domine mi singularissime ! omni debita ac devota recommendatione præmissa. Quamquam a principio assumtionis sanctissimi domini nostri Eugenii sæpe mihi, imo sæpissime in mentem venerit, scribere Sanctitati 58. 1431. 17. Sept.
108 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. dispersus, et nemine persequente, in fugam conversus retrocessit, in maximam confusionem fidelium et audaciam impiorum hominum. Et licet hanc et ceteras præcedentes victorias perfidi hæretici quasi concessas divinitus ad confirmationem suæ perfidiæ asscribant : tamen hanc persecutionem et alia innumera mala, quibus nostris temporibus Petri navicula undique agitatur, peccatis nostris et deformatione præcipue ecclesiasticorum exigentibus, desævire nullus ambigit. Quis enim sanæ mentis, attendens miserias nostras, et ne dum peccata occulta, verum etiam publica et manifesta, quibus jam omnis abusus venit in usum, non judicet, hane hæresim tam fortem in armis, tam astutam in negotiis, tam crudelem in nece fidelium et præcipue ecclesiasticorum, non esse datam in virgam et in flagellum nostrum? Timeo igitur, timeo, pater beatissime! et valde pertimesco, ne in vanum iteratos exercitus conducamus, in vanum laboremus, custodientes ecclesiæ civitatem, nisi communem dominum nobis per reformationem placatum et reconciliatum reddiderimus. Ad quam reformationem procurandam, etsi universi Christicolæ pro modo suo operam dare teneantur, potissime tamen Vestræe Sanctitatis hoc opus est, vestri officii, imo totum vestrum est, cui totius ecclesiæ cura ab ipso domino commissa est. Idcirco, cum judicio omnium habentium zelum dei et ecclesiæ, nullum convenientius medium sit ad prædictam universalem reformationem procurandam, nullum melius et efficacius remedium ad tollenda universa mala et pericula his temporibus imminentia universali ecclesiæ, quam statuta celebratio sacri concilii generalis: ego, licet cinis et pulvis, per viscera misericordiæ dei et domini nostri Jesu Christi, qui tradidit semet ipsum, ut exhiberet sibi gloriosam eccle- siam, non habentem maculam neque rugam etc. Sanctitatem Vestram omni, qua valeo humilitate ac devotione exhortor, quatinus omni diligentia et sollicitudine ad dicti generalis concilii felicem prosecutionem dignetur intendere, et eundem ambasiatorem et nuntium hujus, licet exiguæ pro præsenti, devotæ tamen et humilis congregationis, benigne sus- cipere et eidem in dicendis pium et favorabilem auditum exhibere cum effectu. In ipso siquidem sacro generali concilio, spes est omnium, dabitur modus præfatam crudelissimam hæresim exstirpandi, et alias in diversis partibus miserabiles Christi populum inficientes novitates evellendi; in ipso pax universalis regum et principum ac totius Christianitatis procurabitur ; in ipso singuli status ecclesiæ per reformationem in pristinum et antiquum decorem virtutum reducentur; inimici ecclesiæ et status Sanctitatis Vestræ, nisi a male inceptis resipuerint, deo superbis resistente, humiliabuntur; denique in ipso Græcorum et aliorum schismaticorum reductio, quantum fieri poterit, tractabitur, et tandem, quod supreme (sic) gloriæ Sanctitatis Vestræe, Jerusalem recuperatio ac deliberatio gloriose subsequetur. Quarum rerum actorem gloriosum, Sanctitatem Vestram efficiat ad laudem suam dominus noster Jesus Christus, qui est benedictus in secula seculorum, amen. Scriptum Basileæ, manu propria, die 17 Septembris 1431. Ejusdem Vestræ Sanctitatis humilis et indignus servulus ac devotus orator, frater Johannes de Ragusio, ordinis fratrum Prædicatorum." Scripsit insuper idem domino episcopo Cerviensi in tali forma: „Reverendo in Christo patri et domino, domino etc. Christophoro de Vicentia, episcopo Cerviensi. Reverende in Christo pater et domine mi singularissime ! omni debita ac devota recommendatione præmissa. Quamquam a principio assumtionis sanctissimi domini nostri Eugenii sæpe mihi, imo sæpissime in mentem venerit, scribere Sanctitati 58. 1431. 17. Sept.
Strana 109
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 109 Suæ et Paternitati Vestræ, potius ecclesiæ et Christi pauperibus congratulando, quam Sanctitati Suæ aut vobis, attenta miserabili dispositione hujus mundi et ecclesiæ : verum- tamen reverentiali quodam et forte indiscreto timore, et ne præsumtioni asscriberetur devotio et gaudium temeritati, manum retraxi et me intra me ipsum continui. Nunc vero, quia ex omni parte malis ecclesiæ uror, et totius fidei catholicæ periculis undique coartor, nec minus angustior ejusdem sanctissimi domini nostri adversitatibus et angustiis, quibus in initio sui sanctissimi regiminis, inimico humani generis procurante, affligitur, et sua sanctissima intentione, qua potuisset vulneribus et languoribus mederi ecclesiæ, impeditur: cogor silentium solvere, et tam apud Sanctitatem Suam, quam apud Paternitatem Vestram, non sine timore et verecundia maxima, meam imperitiam et fortasse temeritatem denudare. Licet, ubi de dei honore, ubi de conservatione fidei catholicæ, ubi de communi omnium vita et salute agitur, debeant procul abesse omnino timor et verecundia. Verum, ut ad rem ipsam veniam, ecce reverende pater et domine mi, mittitur ad Sanctitatem domini nostri venerabilis vir, magister Johannes Pulcripatris, unus et principalis ex ambasiatoribus almæ universitatis Parisiensis, ad exprimendum Sanctitati Suæ nomine omnium, qui sunt in hoc sacro concilio generali Basiliensi congregati, periculum fidei nostræ, eversionem status ecclesiastici ubique, populi Christiani desolationem, et ut unico verbo omnia nobis imminentia mala concludam, iram dei et flagellum ubique in populo Christi, nostris exi- gentibus demeritis, nostris præcipue ecclesiasticorum peccatis, savientem. Quis umquam credidisset innumerabilem et robustissimum fidelium exercitum, immensis laboribus, summis studiis, maxima prudentia, sanctissima devotione reverendissimi domini mei legati congre- gatum, ipso eodem domino præsente, ipso monente, ipso confortante, ipso pugnatoribus non solum præemia vitæ æternæ, sed et præsentis promittente, solo nomine adversariorum et inimicorum fidei audito, quarta jam vice, nemine persequente cum maximis rerum et personarum damnis in turpissimam fugam redire ? Quis non advertat, hanc hæresim permissam a deo in flagellum et vindictam nostrorum peccatorum? Unde denique tam vehemens in toto populo Christiano sæviens guerrarum gladius? Quibus certe, nisi quan- tocius occurratur, Totilæ et Attilæ tempora in brevi super nos renovabuntur; et numquam Manichæi, Arrii in tantum sæviit impietas, quantum hujus hæresis sava crudelitas utroque gladio universos Christi fideles devastabit. Quia igitur nullum aliud remedium melius, nullum convenientius, nullum efficacius ad prædictis obviandum periculis, et aliis nobis imminentibus malis, quam sacri generalis et universalis synodi celebratio, prout antiquorum et præteritorum atque nostrorum temporum declarant experimenta manifesta: ideirco idem nuntius summe et potissime instabit, nomine omnium hic existentium, apud sanctissimum dominum nostrum, ut omnibus postpositis, pacem ineat quoquo modo cum adversariis, tempus exspectans opportunum, ad hoc sacrum concilium prælatos convocet universos, et se ipsum, quantum possibile est, ad interessendum personaliter disponat. Ex ipso enim sacro generali concilio speratur morum fidelium et præcipue ecclesiasticorum melio- ratio, ex quo divinæ indignationis contra nos ira cessabit; et tunc et hæreses exstirpabuntur, et guerræ cessabunt, et universa incommoda, quibus pro peccatis nostris affligimur, finem accipient peroptatum. Et quia in his, quæ ad honorem dei, ad augmentum fidei catholicæ, ad salutem et prosperitatem ecclesiæ pertinent, scio Paternitatem Vestram non modicum posse apud sanctissimum dominum nostrum : idcirco post ipsum ad eandem Paternitatem
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 109 Suæ et Paternitati Vestræ, potius ecclesiæ et Christi pauperibus congratulando, quam Sanctitati Suæ aut vobis, attenta miserabili dispositione hujus mundi et ecclesiæ : verum- tamen reverentiali quodam et forte indiscreto timore, et ne præsumtioni asscriberetur devotio et gaudium temeritati, manum retraxi et me intra me ipsum continui. Nunc vero, quia ex omni parte malis ecclesiæ uror, et totius fidei catholicæ periculis undique coartor, nec minus angustior ejusdem sanctissimi domini nostri adversitatibus et angustiis, quibus in initio sui sanctissimi regiminis, inimico humani generis procurante, affligitur, et sua sanctissima intentione, qua potuisset vulneribus et languoribus mederi ecclesiæ, impeditur: cogor silentium solvere, et tam apud Sanctitatem Suam, quam apud Paternitatem Vestram, non sine timore et verecundia maxima, meam imperitiam et fortasse temeritatem denudare. Licet, ubi de dei honore, ubi de conservatione fidei catholicæ, ubi de communi omnium vita et salute agitur, debeant procul abesse omnino timor et verecundia. Verum, ut ad rem ipsam veniam, ecce reverende pater et domine mi, mittitur ad Sanctitatem domini nostri venerabilis vir, magister Johannes Pulcripatris, unus et principalis ex ambasiatoribus almæ universitatis Parisiensis, ad exprimendum Sanctitati Suæ nomine omnium, qui sunt in hoc sacro concilio generali Basiliensi congregati, periculum fidei nostræ, eversionem status ecclesiastici ubique, populi Christiani desolationem, et ut unico verbo omnia nobis imminentia mala concludam, iram dei et flagellum ubique in populo Christi, nostris exi- gentibus demeritis, nostris præcipue ecclesiasticorum peccatis, savientem. Quis umquam credidisset innumerabilem et robustissimum fidelium exercitum, immensis laboribus, summis studiis, maxima prudentia, sanctissima devotione reverendissimi domini mei legati congre- gatum, ipso eodem domino præsente, ipso monente, ipso confortante, ipso pugnatoribus non solum præemia vitæ æternæ, sed et præsentis promittente, solo nomine adversariorum et inimicorum fidei audito, quarta jam vice, nemine persequente cum maximis rerum et personarum damnis in turpissimam fugam redire ? Quis non advertat, hanc hæresim permissam a deo in flagellum et vindictam nostrorum peccatorum? Unde denique tam vehemens in toto populo Christiano sæviens guerrarum gladius? Quibus certe, nisi quan- tocius occurratur, Totilæ et Attilæ tempora in brevi super nos renovabuntur; et numquam Manichæi, Arrii in tantum sæviit impietas, quantum hujus hæresis sava crudelitas utroque gladio universos Christi fideles devastabit. Quia igitur nullum aliud remedium melius, nullum convenientius, nullum efficacius ad prædictis obviandum periculis, et aliis nobis imminentibus malis, quam sacri generalis et universalis synodi celebratio, prout antiquorum et præteritorum atque nostrorum temporum declarant experimenta manifesta: ideirco idem nuntius summe et potissime instabit, nomine omnium hic existentium, apud sanctissimum dominum nostrum, ut omnibus postpositis, pacem ineat quoquo modo cum adversariis, tempus exspectans opportunum, ad hoc sacrum concilium prælatos convocet universos, et se ipsum, quantum possibile est, ad interessendum personaliter disponat. Ex ipso enim sacro generali concilio speratur morum fidelium et præcipue ecclesiasticorum melio- ratio, ex quo divinæ indignationis contra nos ira cessabit; et tunc et hæreses exstirpabuntur, et guerræ cessabunt, et universa incommoda, quibus pro peccatis nostris affligimur, finem accipient peroptatum. Et quia in his, quæ ad honorem dei, ad augmentum fidei catholicæ, ad salutem et prosperitatem ecclesiæ pertinent, scio Paternitatem Vestram non modicum posse apud sanctissimum dominum nostrum : idcirco post ipsum ad eandem Paternitatem
Strana 110
110 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 59 ). 1431. 19. Sept. Vestram singulari fiducia pro tam salubri et necessario universali bono curavi pro præsenti recurrere, deprecans eandem et coram divino judicio obtestans, quatinus modis et viis eidem Paternitati Vestræe possibilibus apud præefatum dominum nostrum instetis, ut præfato generali concilio det operam efficacem, et præfatum ambasiatorem et nuntium in sibi commissis dignetur misericorditer exaudire. Quem etiam ambasiatorem Vestræ Paternitati reverendæe ex corde recommendo, et quod per medium vestri valeat celerem expeditionem obtinere. Denique dignetur Vestra Paternitas ordinem nostrum, fratrem Sebastianum et me servulum suum semper habere recommissum, et apud sanctissimum dominum nostrum me excusatum habere, quod tantæ majestati scribere præsumsissem. Gratia domini nostri Jesu Christi, et caritas dei, et communicatio sancti spiritus, sit semper cum sanctissimo domino nostro et Paternitate Vestra, amen. Scriptum Basileæ, die 17 Septembris 1431. Ejusdem reverendæ Paternitatis Vestræe humilis servulus et capellanus, frater Johannes de Ragusio, ordinis fratrum Prædicatorum." Item 19 fuit tenta congregatio, in qua lectæ fuerunt literæ ducis Austriæ, per quas videbatur nolle assentire pro treugis cum duce Burgundiæ. Fuit conclusum, quod deberet mitti ad ipsum frater Johannes de Millembrunn ; fuit etiam avisatum, quod ex quo oportet scribere regibus et principibus, quod scribatur Karolo et Heinrico, utrique tam- quam regi Franciæ, ex quo uterque prætendit se habere jus, donec lis dirimatur. Fuerunt etiam tunc deputati dati super taxatione domorum et victualium cum plena potestate tres, videlicet officialis Basiliensis, prior Paterniaci et magister Nicolaus Amici Parisiensis. Eadem die etiam fuerunt expeditæ literæ ad archiepiscopos cum suffraganeis eorundem sub tali forma: „Julianus miseratione divina sanctæe Romanæ ecclesiæ sancti Angeli diaconus car- dinalis, in Germania apostolicæ sedis legatus, præsidensque in sacro concilio generali Basiliensi, prælatique et ceteri in eodem concilio existentes : reverendis in Christo patribus, domino archiepiscopo N. et ejus suffraganeis, salutem in domino. In ecclesia dei ad hoc sacra generalia concilia instituta sunt, ut fidei unitas, animorum concordia ac puritas vitæe inter Christianos ubique debito ordine conserventur. Sed cum hæc omnia per hæreses, bella et vitiorum illecebras turbari et impediri contingat, necessarium maxime est, ut in sacris conciliis his tollendis summa cum diligentia provideatur. Et quoniam diebus nostris, proh dolor! supra modum hæreses et errores, bella, odia et contentiones, morum ac vitæ dissolutio et divinorum præceptorum transgressio totam undique ecclesiam vexant et deformant, et quasi morbus contagiosus in dies magis augentur: ideo summo opere omnes Christi fideles eniti debent, ut tot ac tanta mala de medio ecclesiæ exstirpentur. Profecto si undique Christianam religionem consideremus, ita ipsam multis modis conta- minatam reperimus, ut in ea nec decor nec spes esse videatur. Quæ enim regio est, in qua vel hæreses aut bella non vigeant? Quis autem locus aut patria, ubi plurima, quibus offenditur deus et irritatur, quotidie non perpetrentur? Quam raræe ac paucæ personæ sunt, quæ ea niteant vitæ puritate, qua decet? Jam igitur ipsa ecclesia tot procellis undique commota est et a fundamentis pene concussa, ut ruinam minari videatur, nisi divina misericordia ad nos oculos suæ pietatis *) Typis vulgatæ leguntur ap. Martene, VIII, 28 et Mansi XXX, 58.
110 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 59 ). 1431. 19. Sept. Vestram singulari fiducia pro tam salubri et necessario universali bono curavi pro præsenti recurrere, deprecans eandem et coram divino judicio obtestans, quatinus modis et viis eidem Paternitati Vestræe possibilibus apud præefatum dominum nostrum instetis, ut præfato generali concilio det operam efficacem, et præfatum ambasiatorem et nuntium in sibi commissis dignetur misericorditer exaudire. Quem etiam ambasiatorem Vestræ Paternitati reverendæe ex corde recommendo, et quod per medium vestri valeat celerem expeditionem obtinere. Denique dignetur Vestra Paternitas ordinem nostrum, fratrem Sebastianum et me servulum suum semper habere recommissum, et apud sanctissimum dominum nostrum me excusatum habere, quod tantæ majestati scribere præsumsissem. Gratia domini nostri Jesu Christi, et caritas dei, et communicatio sancti spiritus, sit semper cum sanctissimo domino nostro et Paternitate Vestra, amen. Scriptum Basileæ, die 17 Septembris 1431. Ejusdem reverendæ Paternitatis Vestræe humilis servulus et capellanus, frater Johannes de Ragusio, ordinis fratrum Prædicatorum." Item 19 fuit tenta congregatio, in qua lectæ fuerunt literæ ducis Austriæ, per quas videbatur nolle assentire pro treugis cum duce Burgundiæ. Fuit conclusum, quod deberet mitti ad ipsum frater Johannes de Millembrunn ; fuit etiam avisatum, quod ex quo oportet scribere regibus et principibus, quod scribatur Karolo et Heinrico, utrique tam- quam regi Franciæ, ex quo uterque prætendit se habere jus, donec lis dirimatur. Fuerunt etiam tunc deputati dati super taxatione domorum et victualium cum plena potestate tres, videlicet officialis Basiliensis, prior Paterniaci et magister Nicolaus Amici Parisiensis. Eadem die etiam fuerunt expeditæ literæ ad archiepiscopos cum suffraganeis eorundem sub tali forma: „Julianus miseratione divina sanctæe Romanæ ecclesiæ sancti Angeli diaconus car- dinalis, in Germania apostolicæ sedis legatus, præsidensque in sacro concilio generali Basiliensi, prælatique et ceteri in eodem concilio existentes : reverendis in Christo patribus, domino archiepiscopo N. et ejus suffraganeis, salutem in domino. In ecclesia dei ad hoc sacra generalia concilia instituta sunt, ut fidei unitas, animorum concordia ac puritas vitæe inter Christianos ubique debito ordine conserventur. Sed cum hæc omnia per hæreses, bella et vitiorum illecebras turbari et impediri contingat, necessarium maxime est, ut in sacris conciliis his tollendis summa cum diligentia provideatur. Et quoniam diebus nostris, proh dolor! supra modum hæreses et errores, bella, odia et contentiones, morum ac vitæ dissolutio et divinorum præceptorum transgressio totam undique ecclesiam vexant et deformant, et quasi morbus contagiosus in dies magis augentur: ideo summo opere omnes Christi fideles eniti debent, ut tot ac tanta mala de medio ecclesiæ exstirpentur. Profecto si undique Christianam religionem consideremus, ita ipsam multis modis conta- minatam reperimus, ut in ea nec decor nec spes esse videatur. Quæ enim regio est, in qua vel hæreses aut bella non vigeant? Quis autem locus aut patria, ubi plurima, quibus offenditur deus et irritatur, quotidie non perpetrentur? Quam raræe ac paucæ personæ sunt, quæ ea niteant vitæ puritate, qua decet? Jam igitur ipsa ecclesia tot procellis undique commota est et a fundamentis pene concussa, ut ruinam minari videatur, nisi divina misericordia ad nos oculos suæ pietatis *) Typis vulgatæ leguntur ap. Martene, VIII, 28 et Mansi XXX, 58.
Strana 111
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 111 convertat. Quod ut facere dignetur, nos, quorum pro sacerdotali officio maxime interest, lingua, et vita prout oportet, redemtorem nostrum quotidie interpellare debemus, et quantum sua gratia nobis concesserit, totis viribus laborare, ut adversus tot pestiferos morbos congrua remedia adhibeantur. Quicunque tot ac tantis calamitatibus ecclesiæ non compa- titur, et quantum in se est, re ipsa non succurrerit, falsum quidem se judicet Christianum. Nam quomodo verus filius ille dicendus est, qui si videat patrem in mortis discrimine positum, et eum liberare possit, id negligat? Dignus profecto hic esse videtur, ut non solum hereditate paterna, sed etiam vita, quam a patre consecutus est, privari debeat. Hæc certe divina justitia timendum est, ne merito faciat et nobis, si matrem nostram ecclesiam, quam dominus noster Jesus Christus sanguine suo in cruce propagavit, langu- entem innumeris æegritudinibus et quasi in extremo laborantem adjuvare, utcumque possu- mus, dissimulemus. Nisi conversi fuerimus, gladium suum vibravit, arcum suum tetendit et paravit illum, et in eo paravit vasa mortis. Ante igitur, quam gladius ictum faciat vel sagitta missa sit et vulnera infligantur, paremus ex adverso scutum, muniamus nos clypeo, tueamur nos armis. Sed qui contra gladium divinum clypeus, scutum aut arma satis idonea invenientur? Invenientur certe, et repente, si volumus ; et idem ipse, qui gladium vibrat et arcum tendit, pro sua usitata clementia hæc omnia ministrabit nobis. Arma autem nostra, clypeus et scutum, erunt sanctæ orationes, erunt lacrymæ, erunt et sancta opera ac vita correcta et emendata. Convertamur ad ipsum et ipse convertetur ad nos. Qui noster fuisset severissimus judex, fiet statim piissimus advocatus. Scit ultro misereri, si ut decet, verbis et opere veniam postulemus. Pro hac ergo venia, a redemtore nostro precibus et operibus impetranda, hoc sacrosanctum Basiliense concilium auctoritate apostolica in spiritu sancto modo congre- gatum est. Huc merito omnis Christianæ religionis status confluere debet, ac cum omni diligentia laborare, ut tot monstris hæresum, bellorum ac vitiorum tandem cum gratia dei finis imponatur. Propterea ut unanimi consensu per universos universali bono salubriter provideatur, decrevit hæc sancta synodus non exspectare, ut majores populi Christiani cujuscunque status huc se conferant, sed ipsos in tanta totius Christianitatis necessitate pro consilio et auxilio ad fidei catholicæ defensionem, ad pacem et concordiam in populo Christiano componendam, ad vitæ ac morum cujuslibet status reformationem et divinorum præceptorum observantiam opportune et importune interpellare. Domum sanctæ matris ecclesiæ, in qua nos habitamus et vivimus, vehemens flamma ignis undique jam incipit devorare : si Christiani sumus, si catholici sumus, si cura nobis est propriæ salutis, non pigritemur amplius, afferamus aquam, extinguamus ignem, accurramus omnes magni et parvi, nemo se excuset, quia nulla, ubi de vita agitur, justa est excusatio. Quilibet opem ferat, clamando etiam, si non possit aliter. Quapropter Vestras Paternitates hortamur et obsecramus in domino nostro Jesu Christo, ac pro nostra auctoritate monemus, et requirimus, in vim a quolibet vestrum in sui consecratione præstiti juramenti, et in virtute sanctæ obedientiæ, et sub poena excom- municationis districte præcipiendo mandamus, quatinus quam primum commo de poteritis, vos ad hoc sacratissimum concilium pro universali bono omnium Christi fidelium accedere debeatis. Quod si forsan corporale impedimentum ab itineratione vos merito excuset, volumus ut quilibet vestrum quosdam viros moribus et literatura ornatos, de omni statu
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 111 convertat. Quod ut facere dignetur, nos, quorum pro sacerdotali officio maxime interest, lingua, et vita prout oportet, redemtorem nostrum quotidie interpellare debemus, et quantum sua gratia nobis concesserit, totis viribus laborare, ut adversus tot pestiferos morbos congrua remedia adhibeantur. Quicunque tot ac tantis calamitatibus ecclesiæ non compa- titur, et quantum in se est, re ipsa non succurrerit, falsum quidem se judicet Christianum. Nam quomodo verus filius ille dicendus est, qui si videat patrem in mortis discrimine positum, et eum liberare possit, id negligat? Dignus profecto hic esse videtur, ut non solum hereditate paterna, sed etiam vita, quam a patre consecutus est, privari debeat. Hæc certe divina justitia timendum est, ne merito faciat et nobis, si matrem nostram ecclesiam, quam dominus noster Jesus Christus sanguine suo in cruce propagavit, langu- entem innumeris æegritudinibus et quasi in extremo laborantem adjuvare, utcumque possu- mus, dissimulemus. Nisi conversi fuerimus, gladium suum vibravit, arcum suum tetendit et paravit illum, et in eo paravit vasa mortis. Ante igitur, quam gladius ictum faciat vel sagitta missa sit et vulnera infligantur, paremus ex adverso scutum, muniamus nos clypeo, tueamur nos armis. Sed qui contra gladium divinum clypeus, scutum aut arma satis idonea invenientur? Invenientur certe, et repente, si volumus ; et idem ipse, qui gladium vibrat et arcum tendit, pro sua usitata clementia hæc omnia ministrabit nobis. Arma autem nostra, clypeus et scutum, erunt sanctæ orationes, erunt lacrymæ, erunt et sancta opera ac vita correcta et emendata. Convertamur ad ipsum et ipse convertetur ad nos. Qui noster fuisset severissimus judex, fiet statim piissimus advocatus. Scit ultro misereri, si ut decet, verbis et opere veniam postulemus. Pro hac ergo venia, a redemtore nostro precibus et operibus impetranda, hoc sacrosanctum Basiliense concilium auctoritate apostolica in spiritu sancto modo congre- gatum est. Huc merito omnis Christianæ religionis status confluere debet, ac cum omni diligentia laborare, ut tot monstris hæresum, bellorum ac vitiorum tandem cum gratia dei finis imponatur. Propterea ut unanimi consensu per universos universali bono salubriter provideatur, decrevit hæc sancta synodus non exspectare, ut majores populi Christiani cujuscunque status huc se conferant, sed ipsos in tanta totius Christianitatis necessitate pro consilio et auxilio ad fidei catholicæ defensionem, ad pacem et concordiam in populo Christiano componendam, ad vitæ ac morum cujuslibet status reformationem et divinorum præceptorum observantiam opportune et importune interpellare. Domum sanctæ matris ecclesiæ, in qua nos habitamus et vivimus, vehemens flamma ignis undique jam incipit devorare : si Christiani sumus, si catholici sumus, si cura nobis est propriæ salutis, non pigritemur amplius, afferamus aquam, extinguamus ignem, accurramus omnes magni et parvi, nemo se excuset, quia nulla, ubi de vita agitur, justa est excusatio. Quilibet opem ferat, clamando etiam, si non possit aliter. Quapropter Vestras Paternitates hortamur et obsecramus in domino nostro Jesu Christo, ac pro nostra auctoritate monemus, et requirimus, in vim a quolibet vestrum in sui consecratione præstiti juramenti, et in virtute sanctæ obedientiæ, et sub poena excom- municationis districte præcipiendo mandamus, quatinus quam primum commo de poteritis, vos ad hoc sacratissimum concilium pro universali bono omnium Christi fidelium accedere debeatis. Quod si forsan corporale impedimentum ab itineratione vos merito excuset, volumus ut quilibet vestrum quosdam viros moribus et literatura ornatos, de omni statu
Strana 112
112 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 60. 1431. 22. Sept. vestrarum ecclesiarum instructos, loco vestro cum pleno mandato destinetis, idem ut prælati omnes, exemti et non exemti, in vestris dioecesibus constituti, capitulaque eccle- siarum vestrarum cathedralium, quæ solita sunt ad concilia convocari, faciant, nostra ex parte requiratis et moneatis. Vos autem, sive a vobis mittendos, efficaciter admonemus, ne huc pompose aut cum multa familia, sed cum ea moderantia et honestate, quæ viros exemplares decet, accedatis. Volumus ut has literas sine mora vos venerabiles domini, domini archiepiscopi, vestris suffraganeis, capitulo vestrarum (vestræe) metropolitanæ (narum) et aliis vestræ (vestrarum) dioecesis (dioecesum) exemtis et non exemtis, vos autem domini suffraganei, vestrarum ecclesiarum capitulis et vestrarum dioecesum prælatis exemtis et non exemtis insinuare curetis, eosque ad concilium nostra auctoritate requirere, monere mandatis, urgere modo et forma præmissis. Datum Basileæ, decima nona mensis Septembris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo etc." Item vicesimo secundo (Septembris) de mane in plena congregatione proposita fuerunt multa, et conclusum fuit, quod frater Johannes de Mulembrunn iret ad regem Romanorum, et post ad ducem Austriæ, adjuncto sibi uno ex parte civium, cum literis præceptoriis et credentialibus tam ex parte regis, quam concilii. Literæ vero commina- toriæ domino Friderico duci Austriæ fuerunt sub tali forma: „Illustri principi et excellenti domino, domino Federico duci Austriæ. Julianus etc. prælatique etc. illustri principi Frederico, duci Austriæ, salutem in domino, et Christianæ fidei sanctæque dei ecclesiæ, velut princeps catholicus, opem ferre. Instant necessitates quaque plurimæ populi Christiani, ut ad exstirpandas hæreses, quæ velut cancer pestifer Christianitatis corpus serpere et maculare nimium moliuntur, ad sedanda bella, quibus undique Christianus populus devastatur, pacem componendam et mores in melius refor- mandos, generale concilium in multitudine prælatorum et aliorum virorum ad hoc prodesse valentium in spiritu sancto solemniter celebretur. Ad hoc hæc Basiliensis civitas ex præ- cedentis concilii est electa decreto ; propterea nos ad ipsam convenimus civitatem, omne studium et sollicitudinem, quantum cum deo possumus, adhibentes, ut de omnibus Christianitatis partibus ad ipsam civitatem ea conveniat multitudo, per quam tantis tamque difficilibus congruum provisionis, Christi auxiliante gratia, possit adhiberi remedium et salus publica procurari. Cum autem rerum magistra experientia edocente noverimus, imo ex se notorium cunctis existat, huic tam salutifero operi impedimentum maximum pro- venire ex guerra, quæ in finibus et circumadjacentiis hujus civitatis inter vos et illustrem ducem Burgundiæ est paucis ante temporibus suscitata, unde ad hanc civitatem prælatis et aliis veniendi non est libera et quieta facultas, cum inter gentes armorum, quas uterque hine inde tenetis, non sit transitus sine probabili metu, unde a veniendo ad hoc sacrum concilium plurimi retrahentur, in maximum totius Christiani populi detrimentum et pertur- bationem concilii memorati: per viscera misericordiæ Jesu Christi, cujus res agenda est, vos quanto efficacius possumus monemus, exhortamur et instanter requirimus, quatinus ad iniendas treugas cum dicto illustri duce Burgundiæ, quem consimiliter per alias nostras his similes literas exhortamur, monemus et instanter requirimus, saltem pro tempore hujus concilii et pro terris circumadjacentibus huic civitati, vos disponatis omni modo cum effectu ita et taliter, quod in omnibus conviciniis et circumadjacentibus locis et terris
112 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 60. 1431. 22. Sept. vestrarum ecclesiarum instructos, loco vestro cum pleno mandato destinetis, idem ut prælati omnes, exemti et non exemti, in vestris dioecesibus constituti, capitulaque eccle- siarum vestrarum cathedralium, quæ solita sunt ad concilia convocari, faciant, nostra ex parte requiratis et moneatis. Vos autem, sive a vobis mittendos, efficaciter admonemus, ne huc pompose aut cum multa familia, sed cum ea moderantia et honestate, quæ viros exemplares decet, accedatis. Volumus ut has literas sine mora vos venerabiles domini, domini archiepiscopi, vestris suffraganeis, capitulo vestrarum (vestræe) metropolitanæ (narum) et aliis vestræ (vestrarum) dioecesis (dioecesum) exemtis et non exemtis, vos autem domini suffraganei, vestrarum ecclesiarum capitulis et vestrarum dioecesum prælatis exemtis et non exemtis insinuare curetis, eosque ad concilium nostra auctoritate requirere, monere mandatis, urgere modo et forma præmissis. Datum Basileæ, decima nona mensis Septembris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo etc." Item vicesimo secundo (Septembris) de mane in plena congregatione proposita fuerunt multa, et conclusum fuit, quod frater Johannes de Mulembrunn iret ad regem Romanorum, et post ad ducem Austriæ, adjuncto sibi uno ex parte civium, cum literis præceptoriis et credentialibus tam ex parte regis, quam concilii. Literæ vero commina- toriæ domino Friderico duci Austriæ fuerunt sub tali forma: „Illustri principi et excellenti domino, domino Federico duci Austriæ. Julianus etc. prælatique etc. illustri principi Frederico, duci Austriæ, salutem in domino, et Christianæ fidei sanctæque dei ecclesiæ, velut princeps catholicus, opem ferre. Instant necessitates quaque plurimæ populi Christiani, ut ad exstirpandas hæreses, quæ velut cancer pestifer Christianitatis corpus serpere et maculare nimium moliuntur, ad sedanda bella, quibus undique Christianus populus devastatur, pacem componendam et mores in melius refor- mandos, generale concilium in multitudine prælatorum et aliorum virorum ad hoc prodesse valentium in spiritu sancto solemniter celebretur. Ad hoc hæc Basiliensis civitas ex præ- cedentis concilii est electa decreto ; propterea nos ad ipsam convenimus civitatem, omne studium et sollicitudinem, quantum cum deo possumus, adhibentes, ut de omnibus Christianitatis partibus ad ipsam civitatem ea conveniat multitudo, per quam tantis tamque difficilibus congruum provisionis, Christi auxiliante gratia, possit adhiberi remedium et salus publica procurari. Cum autem rerum magistra experientia edocente noverimus, imo ex se notorium cunctis existat, huic tam salutifero operi impedimentum maximum pro- venire ex guerra, quæ in finibus et circumadjacentiis hujus civitatis inter vos et illustrem ducem Burgundiæ est paucis ante temporibus suscitata, unde ad hanc civitatem prælatis et aliis veniendi non est libera et quieta facultas, cum inter gentes armorum, quas uterque hine inde tenetis, non sit transitus sine probabili metu, unde a veniendo ad hoc sacrum concilium plurimi retrahentur, in maximum totius Christiani populi detrimentum et pertur- bationem concilii memorati: per viscera misericordiæ Jesu Christi, cujus res agenda est, vos quanto efficacius possumus monemus, exhortamur et instanter requirimus, quatinus ad iniendas treugas cum dicto illustri duce Burgundiæ, quem consimiliter per alias nostras his similes literas exhortamur, monemus et instanter requirimus, saltem pro tempore hujus concilii et pro terris circumadjacentibus huic civitati, vos disponatis omni modo cum effectu ita et taliter, quod in omnibus conviciniis et circumadjacentibus locis et terris
Strana 113
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 113 huic civitati sit tutus, liber et pacificus transitus, et habitationis receptio omnibus et singulis ad dictum concilium venire volentibus et recedentibus ab eodem. Quod si his nostris salubribus monitionibus, pro tanta necessitate populi Christiani justisque requisi- tionibus, consensum non præbueritis et operam cum effectu, quod de tam catholico principe non est aliqualiter sperandum: oportebit nos, licet plurimum invitos, contra vos, tamquam contra perturbatorem et impeditorem sacri concilii generalis et boni publici totius populi Christiani, procedere juris remediis opportunis. Datum Basileæ." Item quod prior Prædicatorum et magister Nicolaus Amici cum domino Arnoldo milite irent ad tractandum cum gentibus armorum aliquam abstinentiam guerrarum. Item tractatum fuit de sessione principum, specialiter regum Franciæ et Angliæ. Item tractatum fuit tune, qui deberent habere vocem in concilio diffinitivam. Item qualiter esset proce- dendum in concilio, per nationes vel per capita. Et circa hæc tria ultima multa fuerunt tacta hinc inde, et nihil conclusum. Prima duo fuerunt expedita infra duos dies. Item vicesima sexta (Septembris) post prandium venerunt domini episcopi Constan- tiensis et Lexoviensis, Rotomagensis provinciæ. Post ipsorum adventum fuit congregatio, sed non plena, et procurator domini ducis Sabaudiæ proposuit, datis et lectis literis credentialibus, super facto appellationis in causa ecclesiæ Lausanensis. Et fuit deliberatum, quod in hujusmodi appellationibus supersederetur, quousque concilium esset plenius congregatum pro præsenti. Item quod scribatur domino proviso, quatinus mite et mature se habeat in processibus suis. Item vicesima octava fuit iterato discussa materia de modo procedendi in concilio, per nationes scilicet vel aliter, et remansit suspensa, quousque plenius esset concilium congregatum. Fuit conclusum post multam disceptationem et deliberationem multiplicem, quod scriberetur Bohemis et vocarentur ad concilium, offerreturque eisdem audientia libera et quieta in concilio. Similiter quod scriberetur Græcis, vel si posset fieri, aliqui ad eosdem mitterentur. Similiter quod scriberetur regi Poloniæ et Swidrigali duci Litvaniæ pro Rutenis reducendis. Interim ex diversis partibus quotidie confluebant procuratores episcoporum et capitulorum, de quibus longum esset hic facere mentionem de singulis. Mensis October. Item die quinta Octobris in congregatione factum fuit præceptum, ut nullus sine licentia de concilio recederet; mandatum fuit officiali Basiliensi, ut infra octo dies convo- caret ad concilium prælatos dioecesis Basiliensis; similiter officiali Constantiensi; con- clusum fuit, ut procederetur in reformatione dioecesis Basiliensis, et ut super hoc darentur deputati; lecta fuit litera, et examinata atque correcta, mittenda Bohemis. Hac die magister Johannes de Lovania scripsit literas reverendissimo domino legato et magistro Johanni de Ragusio, quarum tenores hic inseruntur: „Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Juliano, sanctæ Romanæ ecclesiæ sancti Angeli diacono cardinali, apostolicæ sedis legato, præsidenti in concilio Basiliensi generali, domino suo gratiosissimo, se ipsum. Reverendissime pater et domine gratiosissime ! Cum proh dolor ! sine Vestræ Dominationis culpa tantus catholicus exercitus, forsan aliqua dei occulta permissione, frustratus fuerit, et hinc Vestra Dominatio ad generale concilium accesserit, forsan deo, cujus judicia occultissima sunt, volente, ut sermo Dominationis Vestræe a reformatione excessuum et negligentiarum, tamquam a causa 61. 1431. 5. Oct. Scriptores I. 15
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 113 huic civitati sit tutus, liber et pacificus transitus, et habitationis receptio omnibus et singulis ad dictum concilium venire volentibus et recedentibus ab eodem. Quod si his nostris salubribus monitionibus, pro tanta necessitate populi Christiani justisque requisi- tionibus, consensum non præbueritis et operam cum effectu, quod de tam catholico principe non est aliqualiter sperandum: oportebit nos, licet plurimum invitos, contra vos, tamquam contra perturbatorem et impeditorem sacri concilii generalis et boni publici totius populi Christiani, procedere juris remediis opportunis. Datum Basileæ." Item quod prior Prædicatorum et magister Nicolaus Amici cum domino Arnoldo milite irent ad tractandum cum gentibus armorum aliquam abstinentiam guerrarum. Item tractatum fuit de sessione principum, specialiter regum Franciæ et Angliæ. Item tractatum fuit tune, qui deberent habere vocem in concilio diffinitivam. Item qualiter esset proce- dendum in concilio, per nationes vel per capita. Et circa hæc tria ultima multa fuerunt tacta hinc inde, et nihil conclusum. Prima duo fuerunt expedita infra duos dies. Item vicesima sexta (Septembris) post prandium venerunt domini episcopi Constan- tiensis et Lexoviensis, Rotomagensis provinciæ. Post ipsorum adventum fuit congregatio, sed non plena, et procurator domini ducis Sabaudiæ proposuit, datis et lectis literis credentialibus, super facto appellationis in causa ecclesiæ Lausanensis. Et fuit deliberatum, quod in hujusmodi appellationibus supersederetur, quousque concilium esset plenius congregatum pro præsenti. Item quod scribatur domino proviso, quatinus mite et mature se habeat in processibus suis. Item vicesima octava fuit iterato discussa materia de modo procedendi in concilio, per nationes scilicet vel aliter, et remansit suspensa, quousque plenius esset concilium congregatum. Fuit conclusum post multam disceptationem et deliberationem multiplicem, quod scriberetur Bohemis et vocarentur ad concilium, offerreturque eisdem audientia libera et quieta in concilio. Similiter quod scriberetur Græcis, vel si posset fieri, aliqui ad eosdem mitterentur. Similiter quod scriberetur regi Poloniæ et Swidrigali duci Litvaniæ pro Rutenis reducendis. Interim ex diversis partibus quotidie confluebant procuratores episcoporum et capitulorum, de quibus longum esset hic facere mentionem de singulis. Mensis October. Item die quinta Octobris in congregatione factum fuit præceptum, ut nullus sine licentia de concilio recederet; mandatum fuit officiali Basiliensi, ut infra octo dies convo- caret ad concilium prælatos dioecesis Basiliensis; similiter officiali Constantiensi; con- clusum fuit, ut procederetur in reformatione dioecesis Basiliensis, et ut super hoc darentur deputati; lecta fuit litera, et examinata atque correcta, mittenda Bohemis. Hac die magister Johannes de Lovania scripsit literas reverendissimo domino legato et magistro Johanni de Ragusio, quarum tenores hic inseruntur: „Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Juliano, sanctæ Romanæ ecclesiæ sancti Angeli diacono cardinali, apostolicæ sedis legato, præsidenti in concilio Basiliensi generali, domino suo gratiosissimo, se ipsum. Reverendissime pater et domine gratiosissime ! Cum proh dolor ! sine Vestræ Dominationis culpa tantus catholicus exercitus, forsan aliqua dei occulta permissione, frustratus fuerit, et hinc Vestra Dominatio ad generale concilium accesserit, forsan deo, cujus judicia occultissima sunt, volente, ut sermo Dominationis Vestræe a reformatione excessuum et negligentiarum, tamquam a causa 61. 1431. 5. Oct. Scriptores I. 15
Strana 114
114 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 62. hujus morbi, incipiat: restat ergo, ut Vestra Dominatio, quæ semper etiam a puero virtutes dilexit et vitia odivit, et nunc sit ubi reformationem facere possit, pro deo, propter debitum officii legationis præmium a deo consequendum, fructum in clero et populo procreandum, ac etiam debitam laudem humanam, saltem allectivam posterorum ad similia, reformationem faciat debitam, nullum nisi solum deum præ oculis habendo. Scit Dominatio Vestra tantum, quantum unus hujus seculi, de defectibus et excessibus, tam in Romana curia quam extra, nec eadem Dominatio illic impedita erit; et si ipsa Dominatio, quæ tot dona a deo recepit, nunc data habilitate reformationem non fecerit, forsan toto tempore vitæ cujuscunque nunc nati non occurret talis habilitas, maxime Vestræ Dominationis. Et propterea negligendo, quod non spero, gravissime forsan deum offenderetis, et gratiam suam a Dominatione Vestra aufferre posset. Recolo me alias direxisse Dominationi Vestræ cedulam de multis defectibus et excessibus, quos etiam Vestra Dominatio ab aliis plus cognoscentibus habuit et habebit. Omnibus hic spes habetur, quod Dominatio Vestra illic fructum faciet singularem; nec retrahatur eadem Dominatio, si forsan diceretur reformanda non servari. Seminet et plantet ipsa Dominatio, deus indubie dabit incrementum. Etiam doctrina Christi in primitivis a paucis recipiebatur; etiam excusatus essetis in omnem adventum coram deo et mundo. Præterea, reverendissime pater ! dominus T. archiepiscopus Coloniensis, a diu habens singularem fiduciam in Vestram Dominationem, obtinuit concessionem cujusdam caritativi subsidii, bene, ut Dominatio Vestra videbit, justificati, et propter dictam justificationem spero quod clerus citius incli- nabitur. Litera nunc per præsentium exhibitorem præsentabitur Dominationi Vestræ, commissio ejusdem ut sit perpetua; deinde dominus archiepiscopus mittet ad Dominationem Vestram pro prosecutione. Dominatio Vestra habebit eligere viros probos, suspicione carentes, et tunc, ut Dominatio Vestra videbit, agitur res ecclesiæ, non personæ. Seit enim Dominatio Vestra onera dictæ ecclesiæ, et quomodocunque contracta; expedit eam liberari, maxime cum magna pars contracta sit occasione transituum ad Bohemiam. Inter alia opportuna foret una constitutio concilialis contra prælatos alienantes vel impig- norantes sine auctoritate superiorum, contra capitula seu conventus consentientes, et contra recipientes alienata, et vellet bene esset poenalis. Esset enim excusatio bonis capitulis sive conventibus, et terror malis. Alias in brevi peribunt ecclesiæ et monasteria Almanniæ, ubi communiter creditur apud vulgares, sufficere consensum capituli vel con- ventus. Altissimus Dominationem Vestram in reformationibus et aliis feliciter dirigat; cui me in omnibus Vestræ Dominationis servulum recommitto. Ex Urbe, v Octobris 1431. Scio quod nimis animose locutus sum, sed affectio servitoris nescit modum. Credo Domi- nationem Vestram informatam de omnibus hic occurrentibus: nihilominus præsentium exhibitor, etiam Dominationis Vestræe servitor, plurima ex his referre sciet dictæ Domina- tioni ; et vocatur Isbrandus de Moers, notus Dominationi Vestræe. Vestræ reverendissimæ Paternitatis servulus, Johannes de Lovania. „Venerabili patri et domino, magistro Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ professori, domino suo, se ipsum. Venerabilis pater! Nunc estis in loco, ubi meritum et demeritum, imo regnum coelorum leviter acquirere potestis. Scribo reverendissimo domino cardinali sancti Angeli legato literam unam, incitando ipsum juxta parvitatem meam ad reformationem faciendam ; credo quod eam ostendet vobis. Sollicitetis eum ad 1431. 5. Oct.
114 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 62. hujus morbi, incipiat: restat ergo, ut Vestra Dominatio, quæ semper etiam a puero virtutes dilexit et vitia odivit, et nunc sit ubi reformationem facere possit, pro deo, propter debitum officii legationis præmium a deo consequendum, fructum in clero et populo procreandum, ac etiam debitam laudem humanam, saltem allectivam posterorum ad similia, reformationem faciat debitam, nullum nisi solum deum præ oculis habendo. Scit Dominatio Vestra tantum, quantum unus hujus seculi, de defectibus et excessibus, tam in Romana curia quam extra, nec eadem Dominatio illic impedita erit; et si ipsa Dominatio, quæ tot dona a deo recepit, nunc data habilitate reformationem non fecerit, forsan toto tempore vitæ cujuscunque nunc nati non occurret talis habilitas, maxime Vestræ Dominationis. Et propterea negligendo, quod non spero, gravissime forsan deum offenderetis, et gratiam suam a Dominatione Vestra aufferre posset. Recolo me alias direxisse Dominationi Vestræ cedulam de multis defectibus et excessibus, quos etiam Vestra Dominatio ab aliis plus cognoscentibus habuit et habebit. Omnibus hic spes habetur, quod Dominatio Vestra illic fructum faciet singularem; nec retrahatur eadem Dominatio, si forsan diceretur reformanda non servari. Seminet et plantet ipsa Dominatio, deus indubie dabit incrementum. Etiam doctrina Christi in primitivis a paucis recipiebatur; etiam excusatus essetis in omnem adventum coram deo et mundo. Præterea, reverendissime pater ! dominus T. archiepiscopus Coloniensis, a diu habens singularem fiduciam in Vestram Dominationem, obtinuit concessionem cujusdam caritativi subsidii, bene, ut Dominatio Vestra videbit, justificati, et propter dictam justificationem spero quod clerus citius incli- nabitur. Litera nunc per præsentium exhibitorem præsentabitur Dominationi Vestræ, commissio ejusdem ut sit perpetua; deinde dominus archiepiscopus mittet ad Dominationem Vestram pro prosecutione. Dominatio Vestra habebit eligere viros probos, suspicione carentes, et tunc, ut Dominatio Vestra videbit, agitur res ecclesiæ, non personæ. Seit enim Dominatio Vestra onera dictæ ecclesiæ, et quomodocunque contracta; expedit eam liberari, maxime cum magna pars contracta sit occasione transituum ad Bohemiam. Inter alia opportuna foret una constitutio concilialis contra prælatos alienantes vel impig- norantes sine auctoritate superiorum, contra capitula seu conventus consentientes, et contra recipientes alienata, et vellet bene esset poenalis. Esset enim excusatio bonis capitulis sive conventibus, et terror malis. Alias in brevi peribunt ecclesiæ et monasteria Almanniæ, ubi communiter creditur apud vulgares, sufficere consensum capituli vel con- ventus. Altissimus Dominationem Vestram in reformationibus et aliis feliciter dirigat; cui me in omnibus Vestræ Dominationis servulum recommitto. Ex Urbe, v Octobris 1431. Scio quod nimis animose locutus sum, sed affectio servitoris nescit modum. Credo Domi- nationem Vestram informatam de omnibus hic occurrentibus: nihilominus præsentium exhibitor, etiam Dominationis Vestræe servitor, plurima ex his referre sciet dictæ Domina- tioni ; et vocatur Isbrandus de Moers, notus Dominationi Vestræe. Vestræ reverendissimæ Paternitatis servulus, Johannes de Lovania. „Venerabili patri et domino, magistro Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ professori, domino suo, se ipsum. Venerabilis pater! Nunc estis in loco, ubi meritum et demeritum, imo regnum coelorum leviter acquirere potestis. Scribo reverendissimo domino cardinali sancti Angeli legato literam unam, incitando ipsum juxta parvitatem meam ad reformationem faciendam ; credo quod eam ostendet vobis. Sollicitetis eum ad 1431. 5. Oct.
Strana 115
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 115 hoc, ad quod etiam semper juste et sancte inclinatus fuistis, et multum in hoc una cum domino meo, domino Johanni Palmar auditore, cui me recommittere placeat, cooperari poteritis; et placeat eum assumere in socium, et viriliter, quantum in vobis erit, agere, juxta id, dum locus etc. Alias deus requiret sanguinem illorum, quibus reformationem non dederitis, de manibus vestris. Propter festinantiam præsentis exhibitoris, qui vobis singula hic occurrentia, ut mihi promisit, referet, nunc latius non scribo, sed cum proximo aliqua addam. Valete felix. Ex Urbe, v Octobris 1431. Vester Johannes de Lovania. Item die sexta, in sancto Leonardo, de mane post cantatam missam de spiritu sancto, deputati, videlicet dominus legatus, episcopus Constantiensis de Normannia, magister Guido ambasiator ducis Sabaudiæ, abbas Virgiliacensis, auditor domini legati, magister Dionysius Parisiensis, magister Johannes de Ragusio, prior Basiliensis ordinis Prædicatorum, officialis Basiliensis, vicarius Minorum, deliberaverunt de processionibus fiendis dominica, quæ erat 14 dies mensis, de prædicatione fienda, de orationibus et jejuniis indicendis cum indulgentiis, pro felici successu sacri concilii. Ordinati fuerunt tunc visitatores cleri Basiliensis civitatis, et pro clero seculari dominus episcopus Constan- tiensis supradictus, officialis Parisiensis et prior Prædicatorum, pro religiosis exemtis et non exemtis et monasteriis monialium dominus abbas Virgiliacensis, magister Guido vicarius Minorum et dominus Faynaldus Carthusiensis. Ordinatum fuit, quod prælati in concilio existentes moderarent se in vestitu et in numerositate familiæ, quod familiares ipsorum non haberent vestes srapatas nec diversorum colorum, nec portarent aliquam divisam; similiter in ferculis dandis, et quod quilibet ammoneret familiam suam circa honestatem ; ulterius quod dominus legatus institueret aliquem judicem concilii, et institueret aliquos testes synodales occultos. Item septima die Octobris fuerunt expeditæ literæe ad episcopos et alios prælatos exemtos et non exemtos, quarum tenor sequitur: Ad episcopos. „Julianus miseratione divina sanctæ Romanæe ecclesiæ sancti Angeli diaconus cardinalis, in Germania apostolicæ sedis legatus, præsidensque in sacro concilio Basiliensi, prælatique et ceteri in eodem concilio existentes: reverendo in Christo patri, domino episcopo N. salutem in domino et mandatis nostris firmiter obedire. Cum in hac civitate Basiliensi auctoritate apostolica sacrum generale concilium in spiritu sancto congregatum sit, in quo præcipue de exstirpandis hæresibus, componenda pace in populo Christiano, ac reformatione vitæe et morum utriusque status, tam ecclesiastici quam secularis, summa cum diligentia providendum erit, necessarium est, ut multitudo copiosa tam prælatorum, quam aliarum notabilium personarum huc confluat, ut earum consiliis et auxiliis hujusmodi sancta opera debitæ executioni mandari possint. Propterea omnibus archiepiscopis eorumque suffraganeis Germaniæ et aliarum partium per nostras literas sub poena excommunicationis et in vim præstiti juramenti in eorum consecrationibus districte præcipiendo mandavimus, quatinus ipsi cessante corporali impedimento personaliter ad prædictum concilium accele- rarent, alioquin suos mitterent ambasiatores, moribus et scientia ornatos. Sed quia omnis mora in hujusmodi tam necessaria provisione est supra modum præjudicialis, et forsan a vestro metropolitano literas vobis tarde præsentari continget : ideo prædictum renovantes 63. 1431. 7. Oct. 15%
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 115 hoc, ad quod etiam semper juste et sancte inclinatus fuistis, et multum in hoc una cum domino meo, domino Johanni Palmar auditore, cui me recommittere placeat, cooperari poteritis; et placeat eum assumere in socium, et viriliter, quantum in vobis erit, agere, juxta id, dum locus etc. Alias deus requiret sanguinem illorum, quibus reformationem non dederitis, de manibus vestris. Propter festinantiam præsentis exhibitoris, qui vobis singula hic occurrentia, ut mihi promisit, referet, nunc latius non scribo, sed cum proximo aliqua addam. Valete felix. Ex Urbe, v Octobris 1431. Vester Johannes de Lovania. Item die sexta, in sancto Leonardo, de mane post cantatam missam de spiritu sancto, deputati, videlicet dominus legatus, episcopus Constantiensis de Normannia, magister Guido ambasiator ducis Sabaudiæ, abbas Virgiliacensis, auditor domini legati, magister Dionysius Parisiensis, magister Johannes de Ragusio, prior Basiliensis ordinis Prædicatorum, officialis Basiliensis, vicarius Minorum, deliberaverunt de processionibus fiendis dominica, quæ erat 14 dies mensis, de prædicatione fienda, de orationibus et jejuniis indicendis cum indulgentiis, pro felici successu sacri concilii. Ordinati fuerunt tunc visitatores cleri Basiliensis civitatis, et pro clero seculari dominus episcopus Constan- tiensis supradictus, officialis Parisiensis et prior Prædicatorum, pro religiosis exemtis et non exemtis et monasteriis monialium dominus abbas Virgiliacensis, magister Guido vicarius Minorum et dominus Faynaldus Carthusiensis. Ordinatum fuit, quod prælati in concilio existentes moderarent se in vestitu et in numerositate familiæ, quod familiares ipsorum non haberent vestes srapatas nec diversorum colorum, nec portarent aliquam divisam; similiter in ferculis dandis, et quod quilibet ammoneret familiam suam circa honestatem ; ulterius quod dominus legatus institueret aliquem judicem concilii, et institueret aliquos testes synodales occultos. Item septima die Octobris fuerunt expeditæ literæe ad episcopos et alios prælatos exemtos et non exemtos, quarum tenor sequitur: Ad episcopos. „Julianus miseratione divina sanctæ Romanæe ecclesiæ sancti Angeli diaconus cardinalis, in Germania apostolicæ sedis legatus, præsidensque in sacro concilio Basiliensi, prælatique et ceteri in eodem concilio existentes: reverendo in Christo patri, domino episcopo N. salutem in domino et mandatis nostris firmiter obedire. Cum in hac civitate Basiliensi auctoritate apostolica sacrum generale concilium in spiritu sancto congregatum sit, in quo præcipue de exstirpandis hæresibus, componenda pace in populo Christiano, ac reformatione vitæe et morum utriusque status, tam ecclesiastici quam secularis, summa cum diligentia providendum erit, necessarium est, ut multitudo copiosa tam prælatorum, quam aliarum notabilium personarum huc confluat, ut earum consiliis et auxiliis hujusmodi sancta opera debitæ executioni mandari possint. Propterea omnibus archiepiscopis eorumque suffraganeis Germaniæ et aliarum partium per nostras literas sub poena excommunicationis et in vim præstiti juramenti in eorum consecrationibus districte præcipiendo mandavimus, quatinus ipsi cessante corporali impedimento personaliter ad prædictum concilium accele- rarent, alioquin suos mitterent ambasiatores, moribus et scientia ornatos. Sed quia omnis mora in hujusmodi tam necessaria provisione est supra modum præjudicialis, et forsan a vestro metropolitano literas vobis tarde præsentari continget : ideo prædictum renovantes 63. 1431. 7. Oct. 15%
Strana 116
116 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 64. 1431. 7. Oct. mandatum, præcipimus sub eadem excommunicationis poena, in vim præstiti juramenti et in virtute sanctæ obedientiæ, quatinus infra mensem a die præsentationis harum literarum iter arripiatis, illud postea continuando ad hanc civitatem Basiliensem. Quod si forte corporale impedimentum ab itineratione vos merito excuset, pro vobis aliquem vel aliquos moribus et literatura ornatos, de omni statu ecclesiæ vestræe instructos, loco vestri cum pleno mandato destinetis. Vos autem, sive mittendos a vobis, efficaciter ammonemus, ne huc pompose ac cum multa familia, sed cum ea moderatione et honestate, quæ viros exemplares decet, accedatis. Volumusque et præcipiendo mandamus, ut has literas sine mora prælatis vestræe dioecesis exemtis et non exemtis vestræeque ecclesiæ capitulo insi- nuare curetis, et eos, qui ad concilium interesse vel venire tenentur, id facere nostri auctoritate efficaciter jubeatis. Mandamus etiam, ut omnes prælatos singularum religionum vestrarum civitatum et dioecesum convocetis auctoritate nostra, et de qualibet religione eligatis duos vel ad minus unum prælatum vel subditum, meliores et doctiores et magis inclinatos ad reformationem, qui loco omnium aliorum expensis communibus veniant ad præfatum sacrosanctum concilium, causa reformationis in prædictis religionibus faciendæ. Datum Basileæ, die septima mensis Octobris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Eugenii divina providentia papæ quarti anno primo. Ad alios prælatos. „Universis et singulis abbatibus, præpositis, ceterisque collegiatarum ecclesiarum prælatis exemtis et non exemtis dioecesis Basiliensis. Julianus miseratione divina sanctæ Romanæe ecclesiæ sancti Angeli diaconus cardinalis, in Germania apostolicæ sedis legatus, præesidensque in sacro concilio generali Basiliensi, prælatique et ceteri in eodem concilio existentes : universis et singulis abbatibus, præpositis, ceterisque collegiatarum ecclesiarum prælatis exemtis et non exemtis dioecesis Basileæ, salutem in domino. Ignorare aliqualiter non debetis, generale concilium celebrari hoc tempore institutum esse in hac civitate Basileæ; pro cujus celebratione nos, qui ad præsidendum in eodem sumus auctoritate apostolica destinati, jam diu vicesgerentes nostros destinavimus ad eandem, et tandem nos ipsi personaliter advenimus. Et cum de longinquis etiam partibus ad celebrationem advenerint concilii memorati, mirandum satis esse videtur, vos, qui propinquiores estis, nullatenus advenisse, nec vos nostræe exhibuisse præsentiæ, cui etiam transeunti, pro reverentia sanctæe sedis apostolicæ, cujus vices gerimus, occurrere deberetis. Vestram igitur tarditatem merito arguentes, unumquemque vestrum saltem eorum, qui munus benedictionis accipiunt, monemus et exhortamur attente, et in virtute sanctæ obedientiæ et a quolibet vestrum præstiti juramenti, ac sub poena excommunicationis districte præ- cipiendo mandamus, quatinus hinc usque ad diem sabbati proxime sequentem, quæ erit tredecima hujus mensis, ad nostram præsentiam personaliter veniatis, ut certe solemnitati, quæ pro causa dicti sacri concilii die dominica sequenti fieri debet, interesse possitis, et deinde aliis in concilio spiritu sancto dirigente peragendis consilium et operam, quatinus ad vos pertineat, exhibere. Datum Basileæ, die septima mensis Octobris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini nostri Eugenii divina providentia papæ quarti anno primo."
116 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 64. 1431. 7. Oct. mandatum, præcipimus sub eadem excommunicationis poena, in vim præstiti juramenti et in virtute sanctæ obedientiæ, quatinus infra mensem a die præsentationis harum literarum iter arripiatis, illud postea continuando ad hanc civitatem Basiliensem. Quod si forte corporale impedimentum ab itineratione vos merito excuset, pro vobis aliquem vel aliquos moribus et literatura ornatos, de omni statu ecclesiæ vestræe instructos, loco vestri cum pleno mandato destinetis. Vos autem, sive mittendos a vobis, efficaciter ammonemus, ne huc pompose ac cum multa familia, sed cum ea moderatione et honestate, quæ viros exemplares decet, accedatis. Volumusque et præcipiendo mandamus, ut has literas sine mora prælatis vestræe dioecesis exemtis et non exemtis vestræeque ecclesiæ capitulo insi- nuare curetis, et eos, qui ad concilium interesse vel venire tenentur, id facere nostri auctoritate efficaciter jubeatis. Mandamus etiam, ut omnes prælatos singularum religionum vestrarum civitatum et dioecesum convocetis auctoritate nostra, et de qualibet religione eligatis duos vel ad minus unum prælatum vel subditum, meliores et doctiores et magis inclinatos ad reformationem, qui loco omnium aliorum expensis communibus veniant ad præfatum sacrosanctum concilium, causa reformationis in prædictis religionibus faciendæ. Datum Basileæ, die septima mensis Octobris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Eugenii divina providentia papæ quarti anno primo. Ad alios prælatos. „Universis et singulis abbatibus, præpositis, ceterisque collegiatarum ecclesiarum prælatis exemtis et non exemtis dioecesis Basiliensis. Julianus miseratione divina sanctæ Romanæe ecclesiæ sancti Angeli diaconus cardinalis, in Germania apostolicæ sedis legatus, præesidensque in sacro concilio generali Basiliensi, prælatique et ceteri in eodem concilio existentes : universis et singulis abbatibus, præpositis, ceterisque collegiatarum ecclesiarum prælatis exemtis et non exemtis dioecesis Basileæ, salutem in domino. Ignorare aliqualiter non debetis, generale concilium celebrari hoc tempore institutum esse in hac civitate Basileæ; pro cujus celebratione nos, qui ad præsidendum in eodem sumus auctoritate apostolica destinati, jam diu vicesgerentes nostros destinavimus ad eandem, et tandem nos ipsi personaliter advenimus. Et cum de longinquis etiam partibus ad celebrationem advenerint concilii memorati, mirandum satis esse videtur, vos, qui propinquiores estis, nullatenus advenisse, nec vos nostræe exhibuisse præsentiæ, cui etiam transeunti, pro reverentia sanctæe sedis apostolicæ, cujus vices gerimus, occurrere deberetis. Vestram igitur tarditatem merito arguentes, unumquemque vestrum saltem eorum, qui munus benedictionis accipiunt, monemus et exhortamur attente, et in virtute sanctæ obedientiæ et a quolibet vestrum præstiti juramenti, ac sub poena excommunicationis districte præ- cipiendo mandamus, quatinus hinc usque ad diem sabbati proxime sequentem, quæ erit tredecima hujus mensis, ad nostram præsentiam personaliter veniatis, ut certe solemnitati, quæ pro causa dicti sacri concilii die dominica sequenti fieri debet, interesse possitis, et deinde aliis in concilio spiritu sancto dirigente peragendis consilium et operam, quatinus ad vos pertineat, exhibere. Datum Basileæ, die septima mensis Octobris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini nostri Eugenii divina providentia papæ quarti anno primo."
Strana 117
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 117 Item octava post prandium dominus legatus ivit ad ecclesiam cathedralem, et hortatus est canonicos ad suscipiendam visitationem, et indicavit eis visitatores, quos institueret post reversionem ad domum. Magister Nicolaus Amici fecit relationem super facto treugarum ex parte domini cancellarii ducis Burgundiæ. Eadem die recepit magister Johannes de Ragusio literas a nuntio, qui iverat ad regem Romanorum, scilicet a fratre Johanne de Mulembrun, quarum tenor sequitur: „Religioso patri domino Johanni de (sic) sacræ paginæ professori. Summa cum obedientia pater noster, venerabilis pater et domine! Die sabbati proximo venimus in Feltkirchen et sequenti ad præsentiam domini regis; qui intellecta ambasiata nostra, præsentibus dominis episcopis Tridentinensi, Curiensi et Augustensi, duce Wilhelmo Bavariæ etc. inter cetera respondendo dixit, quod ad præesens iturus sit pro sua corona- tione, daturus etiam pacem domino nostro papæ, qui gratiose sibi scripserit, et secum cum aliis quampluribus de Italia ad concilium Basiliense, quantocius poterit, veniet, et operam possibilem pro reformatione et pace ecclesiæ præstabit, et interim pro sui absentia defensorem concilio deputabit, non tamen eum, quem plerique precantur. Pro procuranda autem securitate accedendi ad concilium, in eo morandi et inde recedendi, treugas faciendi etc. pendet deliberatio ex tractatibus, qui sunt inter eundem dominum regem et ambasiatores domini ducis Fridrici Austriæ etc. patentes et latentes, et secundum quod conclusum fuerit, providebitur ut dicit; unde de hoc nihil certi ad præsens scribere possum. Est hic quidam notabilis vir, orator regis Karoli Francorum etc. nomine Simon, qui benevolum se exhibet ad inducendum dominum suum regem pro dando consensu, sine quo dictus dominus dux Fridricus nequaquam pacem vel treugas dare poterit, quas quae- rimus ; et juxta ipsius narrata spero, quod infra xx dies vobiscum erit in Basilea, profec- turus ad dominum suum. Gratiosum sibi vultum dominus legatus, si placuerit, exhibeat; ipse enim opem ferre poterit, ut confido, agendis. Etiam si vobis videbitur nuntius concilii cum ipso ad dominum Karolum regem præfatum mittatur. Super quo tamen, si cum ipso venire non potero, scriptis melius avizabo. Ambasiatores suos dominus rex se pro- mittit cito missuros. Dixit etiam, quod nulla omnino sit spes habenda reducendi Hussitas, nisi in ore gladii; nam, ut ait, adeo ex turpi fuga nostri exercitus confortati sunt et animati, ut etiam omnes hactenus fideles in regno sibi cogantur adhærere ; et ad mode- randam nimiam cleri multitudinem apud se deliberaverunt constituere unum hæresiarcham seu monarcham, et adjungere sibi xii presbyteros, qui more Christi et apostolorum potestatem in reliquos habeant, et quod in die beati Michaelis proxima conveniant aliquid tractaturi, de quo adhuc sibi minime constet. Dixit etiam, quod Slezitæ et sex civitates cum suis exercitibus compulsi sunt recedere a campo, filius autem suus, dux Albertus, cum honore et lucro reversus sit ad propria. Sed hodie recenter venit unus nuntius ejusdem ducis Alberti cum literis ad dominum regem, quæ in effectu, ut ex ipsarum lectura comprendere poteram, continebant, quod adhuc cum suo exercitu esset in Moravia, reces- serint tamen ab ipso dominus Salzeburgensis et quidam alii cum suis gentibus; et petit, quatenus dominus rex mandet eisdem, ut sibi ad quotidianos congressus cum certis armatis assistant. Verum gentes hæreticorum attentarunt ipsum aggredi, sed ipsius considerantes animositatem et resistentiam, conversi retrorsum non sine damno in fugam, petentes, ut rex ait, vecordes et meticulosos. Sperabam per septimanam cum tribus 65. 1431. 3. Oct.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 117 Item octava post prandium dominus legatus ivit ad ecclesiam cathedralem, et hortatus est canonicos ad suscipiendam visitationem, et indicavit eis visitatores, quos institueret post reversionem ad domum. Magister Nicolaus Amici fecit relationem super facto treugarum ex parte domini cancellarii ducis Burgundiæ. Eadem die recepit magister Johannes de Ragusio literas a nuntio, qui iverat ad regem Romanorum, scilicet a fratre Johanne de Mulembrun, quarum tenor sequitur: „Religioso patri domino Johanni de (sic) sacræ paginæ professori. Summa cum obedientia pater noster, venerabilis pater et domine! Die sabbati proximo venimus in Feltkirchen et sequenti ad præsentiam domini regis; qui intellecta ambasiata nostra, præsentibus dominis episcopis Tridentinensi, Curiensi et Augustensi, duce Wilhelmo Bavariæ etc. inter cetera respondendo dixit, quod ad præesens iturus sit pro sua corona- tione, daturus etiam pacem domino nostro papæ, qui gratiose sibi scripserit, et secum cum aliis quampluribus de Italia ad concilium Basiliense, quantocius poterit, veniet, et operam possibilem pro reformatione et pace ecclesiæ præstabit, et interim pro sui absentia defensorem concilio deputabit, non tamen eum, quem plerique precantur. Pro procuranda autem securitate accedendi ad concilium, in eo morandi et inde recedendi, treugas faciendi etc. pendet deliberatio ex tractatibus, qui sunt inter eundem dominum regem et ambasiatores domini ducis Fridrici Austriæ etc. patentes et latentes, et secundum quod conclusum fuerit, providebitur ut dicit; unde de hoc nihil certi ad præsens scribere possum. Est hic quidam notabilis vir, orator regis Karoli Francorum etc. nomine Simon, qui benevolum se exhibet ad inducendum dominum suum regem pro dando consensu, sine quo dictus dominus dux Fridricus nequaquam pacem vel treugas dare poterit, quas quae- rimus ; et juxta ipsius narrata spero, quod infra xx dies vobiscum erit in Basilea, profec- turus ad dominum suum. Gratiosum sibi vultum dominus legatus, si placuerit, exhibeat; ipse enim opem ferre poterit, ut confido, agendis. Etiam si vobis videbitur nuntius concilii cum ipso ad dominum Karolum regem præfatum mittatur. Super quo tamen, si cum ipso venire non potero, scriptis melius avizabo. Ambasiatores suos dominus rex se pro- mittit cito missuros. Dixit etiam, quod nulla omnino sit spes habenda reducendi Hussitas, nisi in ore gladii; nam, ut ait, adeo ex turpi fuga nostri exercitus confortati sunt et animati, ut etiam omnes hactenus fideles in regno sibi cogantur adhærere ; et ad mode- randam nimiam cleri multitudinem apud se deliberaverunt constituere unum hæresiarcham seu monarcham, et adjungere sibi xii presbyteros, qui more Christi et apostolorum potestatem in reliquos habeant, et quod in die beati Michaelis proxima conveniant aliquid tractaturi, de quo adhuc sibi minime constet. Dixit etiam, quod Slezitæ et sex civitates cum suis exercitibus compulsi sunt recedere a campo, filius autem suus, dux Albertus, cum honore et lucro reversus sit ad propria. Sed hodie recenter venit unus nuntius ejusdem ducis Alberti cum literis ad dominum regem, quæ in effectu, ut ex ipsarum lectura comprendere poteram, continebant, quod adhuc cum suo exercitu esset in Moravia, reces- serint tamen ab ipso dominus Salzeburgensis et quidam alii cum suis gentibus; et petit, quatenus dominus rex mandet eisdem, ut sibi ad quotidianos congressus cum certis armatis assistant. Verum gentes hæreticorum attentarunt ipsum aggredi, sed ipsius considerantes animositatem et resistentiam, conversi retrorsum non sine damno in fugam, petentes, ut rex ait, vecordes et meticulosos. Sperabam per septimanam cum tribus 65. 1431. 3. Oct.
Strana 118
118 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 66. 1431. 13. Oct. florenis pro meis expensis posse contentari, sed nec quinque sufficiunt, et duplum me oportebit impendere temporis, quam credebam; de necessariis tamen et mihi possibilibus obmittam. Hodie dominus Brunorius de la Scala reversus est de Mediolano, et dux ejusdem magno desiderio regis adventum præstolatur, cui pro sui et suorum provisione quinque millia ducatorum per mensem promisit. Pro certo et indubitato dominus rex spondet se daturum pacem domino nostro erga principem, etiam si nunquam sibi sit facturus bonum. Dominus noster papa obtulit se mediatorem et tractatorem pacis inter ipsum et Venetos, et con- sequenter secum inter ducem Mediolanensem et suos adversarios, ita quod sperat ubique per Lombardiam relinquere pacem et cito redire. Quia tamen futura ambiguitatem habent admixtam, nihil ego de his certi promitto. Utinam ipse ferventem et efficacem voluntatem pro celebratione concilii, pace et reformatione ecclesiæ ad consolationem fidelium exhibeat! Mutuum sibi mecum et secretum in dies reservat colloquium; unde sit et quousque, nescio, splendor. Vos dominum orate, ut suis votivum præstet agendis successum et mei simul pauperis misereatur. Idem ipse vos et qui vobiscum sunt, primum indulgentissimum, patrem meum dominum legatum, in sua gratia conservet, consoletur et confortet. Scriptum Feltkirchen, die tertia Octobris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo. Literas domini ducis Alberti et universitatis Viennensis per certum nuntium misi, et domino Salzeburgensi similiter per certum nuntium cras mittere credo. Per obedientiarium vestrum, fratrem Johannem de Geilnhusen, professum in Mulnbrun. Item die nona de mane dominus legatus misit ad consules civitatis, rogando et supplicando pro liberatione a morte cujusdam, qui furtum commiserat. Post prandium domini consules dederunt responsum affirmativum. Tunc fuerunt capitanei gentis ducis Austriæ et quidam comes ad tractandum cum domino legato et concilio atque civibus super facto treugarum, et concluserunt abstinentiam guerrarum usque ad festum sancti Andreæ apostoli. In crastinum vero in congregatione generali fuit conclusum, quod dicta abstinentia duraret usque ad festum sancti Thomæ apostoli. Item decima die fuerunt expeditæ et missæ literæ pro convocatione Bohemorum, quorum vocatio et alia, quæ cum eis acta sunt in hoc sacro Basiliensi concilio, in speciali libellulo et volumine conscripta sunt a nobis et collecta. Item magister Andreas de Pera, magister sacri palatii, die 13 ex Urbe scripsit magistro Johanni de Ragusio literas, quarum tenor talis est: „Reverendo in Christo patri, fratri Johanni de Ragusio, ordinis Prædicatorum, sacræ theologiæ clarissimo professori, et in curia Romana ordinis antedicti procuratori dignissimo, Basileæ etc. Reverende procurator et doctor clarissime! Post debitam recommendationem. Salutationes Vestræ Paternitatis ex fratre nostro Sebastiano lætus suscepi; quapropter longe lætior audissem, si eas per vestras literas me recipere con- tigisset, non quod ipsas a Vestra Paternitate exigam, (non enim adeo mei oblitus sum, ut illud audeam,) sed quod certior fierem, quod meas postea libenter legeretis. Illud enim sæpissime evenit, ut quis ea rescripta libentius legat, quæ responsionem propositorum referunt. Quod autem hactenus ego in scribendo primus non fuerim, illud nulli alteri causæ ascribere velitis, obsecro, nisi locorum incertitudini, quo literas trajici oportuisset. Nam et ad antistites, ceterosque principes ac præstantes viros invitandos in conventum illum sacri concilii Vestram Paternitatem abiisse dictum est, et ad nos usque vos pro-
118 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 66. 1431. 13. Oct. florenis pro meis expensis posse contentari, sed nec quinque sufficiunt, et duplum me oportebit impendere temporis, quam credebam; de necessariis tamen et mihi possibilibus obmittam. Hodie dominus Brunorius de la Scala reversus est de Mediolano, et dux ejusdem magno desiderio regis adventum præstolatur, cui pro sui et suorum provisione quinque millia ducatorum per mensem promisit. Pro certo et indubitato dominus rex spondet se daturum pacem domino nostro erga principem, etiam si nunquam sibi sit facturus bonum. Dominus noster papa obtulit se mediatorem et tractatorem pacis inter ipsum et Venetos, et con- sequenter secum inter ducem Mediolanensem et suos adversarios, ita quod sperat ubique per Lombardiam relinquere pacem et cito redire. Quia tamen futura ambiguitatem habent admixtam, nihil ego de his certi promitto. Utinam ipse ferventem et efficacem voluntatem pro celebratione concilii, pace et reformatione ecclesiæ ad consolationem fidelium exhibeat! Mutuum sibi mecum et secretum in dies reservat colloquium; unde sit et quousque, nescio, splendor. Vos dominum orate, ut suis votivum præstet agendis successum et mei simul pauperis misereatur. Idem ipse vos et qui vobiscum sunt, primum indulgentissimum, patrem meum dominum legatum, in sua gratia conservet, consoletur et confortet. Scriptum Feltkirchen, die tertia Octobris, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo. Literas domini ducis Alberti et universitatis Viennensis per certum nuntium misi, et domino Salzeburgensi similiter per certum nuntium cras mittere credo. Per obedientiarium vestrum, fratrem Johannem de Geilnhusen, professum in Mulnbrun. Item die nona de mane dominus legatus misit ad consules civitatis, rogando et supplicando pro liberatione a morte cujusdam, qui furtum commiserat. Post prandium domini consules dederunt responsum affirmativum. Tunc fuerunt capitanei gentis ducis Austriæ et quidam comes ad tractandum cum domino legato et concilio atque civibus super facto treugarum, et concluserunt abstinentiam guerrarum usque ad festum sancti Andreæ apostoli. In crastinum vero in congregatione generali fuit conclusum, quod dicta abstinentia duraret usque ad festum sancti Thomæ apostoli. Item decima die fuerunt expeditæ et missæ literæ pro convocatione Bohemorum, quorum vocatio et alia, quæ cum eis acta sunt in hoc sacro Basiliensi concilio, in speciali libellulo et volumine conscripta sunt a nobis et collecta. Item magister Andreas de Pera, magister sacri palatii, die 13 ex Urbe scripsit magistro Johanni de Ragusio literas, quarum tenor talis est: „Reverendo in Christo patri, fratri Johanni de Ragusio, ordinis Prædicatorum, sacræ theologiæ clarissimo professori, et in curia Romana ordinis antedicti procuratori dignissimo, Basileæ etc. Reverende procurator et doctor clarissime! Post debitam recommendationem. Salutationes Vestræ Paternitatis ex fratre nostro Sebastiano lætus suscepi; quapropter longe lætior audissem, si eas per vestras literas me recipere con- tigisset, non quod ipsas a Vestra Paternitate exigam, (non enim adeo mei oblitus sum, ut illud audeam,) sed quod certior fierem, quod meas postea libenter legeretis. Illud enim sæpissime evenit, ut quis ea rescripta libentius legat, quæ responsionem propositorum referunt. Quod autem hactenus ego in scribendo primus non fuerim, illud nulli alteri causæ ascribere velitis, obsecro, nisi locorum incertitudini, quo literas trajici oportuisset. Nam et ad antistites, ceterosque principes ac præstantes viros invitandos in conventum illum sacri concilii Vestram Paternitatem abiisse dictum est, et ad nos usque vos pro-
Strana 119
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 119 perare multa exstat sententia; unde et has nunc incertæ fortunæ committo, ob singularem animi mei lætitiam, quam ex gestis constanter et sapienter a Vestra-Paternitate effectis in dies intelligo. Quo in opere quantum ordo teneatur, imo quantas ecclesia dei vobis gratias habeat, paucissimis verbis significarem, si non assentatoris sed amici officio me usum fuisse putaret Vestra Paternitas. Lætor igitur et vehementer exulto: quam quidem lætitiam in dies auctum iri spero. Scio enim, ut quæ ab illo sacro concilio vestræ curæ et studio commissa fuerunt, optato fini mandabitis. Nec sola illa religiose ac sapienter conficiet Vestra Paternitas, sed et alia a se inventa proponet, et proposita feliciter terminabit. De quorum numero illud etiam esse velitis, ut sacra illa synodus populos Christianos ab illa pestifera superstitione eripiat, qua quorundam rudium ac perversorum hominum doctrina corrupti, adorationis cultum a figura Jesu Christi pendentis in cruce, quæ natu- ralem illam præfert imaginem, ad nomen Jesus transtulerunt. Quod saltem utinam propriis et non alienis literis componere scirent! Hæc autem vana religio, quantam perniciem nomini Christiano paritura sit, nemo vel mediocriter eruditus ignorat. Facile enim ad illum errorem imperitum vulgus deducere potest, quem septima synodus, centum et sexaginta trium patrum numero Constantinopoli sub Adriano pontifice maximo congregata, anathemate æterno damnaverat. Scio Vestram Paternitatem in hac re nullis egere persuasionibus, quæ sibi ipsi dudum persuaserat, pro curanda religione nullis laboribus neque periculis esse par- cendum. Præterea imperator Constantinopolitanus, cui pro unione ecclesiæ ardentissimum desiderium est, amplissimam legationem ad pontificem maximum designaverat; quam, cum audisset Urbem et totam hanc curiam intestino bello quassari, illos quidem oratores mitti tutum arbitratus non est, alium autem quempiam a se destinatum iri putavit, dignoscendi gratia, an ad negotium unionis contractandum eadem præsens pontifex sentiret, quæ et prædecessor agitaverat. Is cum veniens audisset ad opus sacratissimum unionis arden- tissimum esse sacerdotis maximi desiderium, mox rediit, renuntiaturus integram mentem pontificis. Optima semina catholicæ fidei in mentibus illorum hominum jacta sunt, magister egregie; quorum curam si diligens cultor exciperet, non longe postea Christianæe religioni uberrimos fructus afferret. Tabellarius astans claudi literas jubet; finem itaque facio, si illud prius adjunxero: maximum mercedis et laudis sibi adjiciet Vestra Paternitas, si in illo sacro collegio veritatem, pro qua ordo noster in Italia a quibusdam perversæ vitæ viris lacessitur, manifestari et coli faciat; quo viro religioso et theologicæ disciplinæ doctori nihil certe præstantius. Valeat Vestra Paternitas felix semper in domino. Ex Urbe, 3° Idus Octobris. Frater Andreas de Constantinopoli, ordinis Prædicatorum etc. cum recommendatione. Item decima quarta, et erat dies dominica, fuerunt factæ solemnes processiones et missa cantata de spiritu sancto. Infra missam prior Prædicatorum prædicavit ad populum, largiendo indulgentias ex parte domini legati, videlicet quod qui jejunaret, haberet quadra- ginta dies, qui vero oraret aut elemosynam faceret pro felici progressu sacri concilii, haberet 20 dies indulgentiarum in forma consueta. Item 15 in congregatione ordinatum fuit, quod procederetur contra illos, qui non venerunt de dioecesi Basiliensi, tamquam contra contumaces. Commissio super hoc fuit facta domino abbati Virgiliacensi. Officialis Basiliensis proposuit contra quemdam abbatem, quod reciperet fratres mendicantes ad monachatum; commissio super hoc
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 119 perare multa exstat sententia; unde et has nunc incertæ fortunæ committo, ob singularem animi mei lætitiam, quam ex gestis constanter et sapienter a Vestra-Paternitate effectis in dies intelligo. Quo in opere quantum ordo teneatur, imo quantas ecclesia dei vobis gratias habeat, paucissimis verbis significarem, si non assentatoris sed amici officio me usum fuisse putaret Vestra Paternitas. Lætor igitur et vehementer exulto: quam quidem lætitiam in dies auctum iri spero. Scio enim, ut quæ ab illo sacro concilio vestræ curæ et studio commissa fuerunt, optato fini mandabitis. Nec sola illa religiose ac sapienter conficiet Vestra Paternitas, sed et alia a se inventa proponet, et proposita feliciter terminabit. De quorum numero illud etiam esse velitis, ut sacra illa synodus populos Christianos ab illa pestifera superstitione eripiat, qua quorundam rudium ac perversorum hominum doctrina corrupti, adorationis cultum a figura Jesu Christi pendentis in cruce, quæ natu- ralem illam præfert imaginem, ad nomen Jesus transtulerunt. Quod saltem utinam propriis et non alienis literis componere scirent! Hæc autem vana religio, quantam perniciem nomini Christiano paritura sit, nemo vel mediocriter eruditus ignorat. Facile enim ad illum errorem imperitum vulgus deducere potest, quem septima synodus, centum et sexaginta trium patrum numero Constantinopoli sub Adriano pontifice maximo congregata, anathemate æterno damnaverat. Scio Vestram Paternitatem in hac re nullis egere persuasionibus, quæ sibi ipsi dudum persuaserat, pro curanda religione nullis laboribus neque periculis esse par- cendum. Præterea imperator Constantinopolitanus, cui pro unione ecclesiæ ardentissimum desiderium est, amplissimam legationem ad pontificem maximum designaverat; quam, cum audisset Urbem et totam hanc curiam intestino bello quassari, illos quidem oratores mitti tutum arbitratus non est, alium autem quempiam a se destinatum iri putavit, dignoscendi gratia, an ad negotium unionis contractandum eadem præsens pontifex sentiret, quæ et prædecessor agitaverat. Is cum veniens audisset ad opus sacratissimum unionis arden- tissimum esse sacerdotis maximi desiderium, mox rediit, renuntiaturus integram mentem pontificis. Optima semina catholicæ fidei in mentibus illorum hominum jacta sunt, magister egregie; quorum curam si diligens cultor exciperet, non longe postea Christianæe religioni uberrimos fructus afferret. Tabellarius astans claudi literas jubet; finem itaque facio, si illud prius adjunxero: maximum mercedis et laudis sibi adjiciet Vestra Paternitas, si in illo sacro collegio veritatem, pro qua ordo noster in Italia a quibusdam perversæ vitæ viris lacessitur, manifestari et coli faciat; quo viro religioso et theologicæ disciplinæ doctori nihil certe præstantius. Valeat Vestra Paternitas felix semper in domino. Ex Urbe, 3° Idus Octobris. Frater Andreas de Constantinopoli, ordinis Prædicatorum etc. cum recommendatione. Item decima quarta, et erat dies dominica, fuerunt factæ solemnes processiones et missa cantata de spiritu sancto. Infra missam prior Prædicatorum prædicavit ad populum, largiendo indulgentias ex parte domini legati, videlicet quod qui jejunaret, haberet quadra- ginta dies, qui vero oraret aut elemosynam faceret pro felici progressu sacri concilii, haberet 20 dies indulgentiarum in forma consueta. Item 15 in congregatione ordinatum fuit, quod procederetur contra illos, qui non venerunt de dioecesi Basiliensi, tamquam contra contumaces. Commissio super hoc fuit facta domino abbati Virgiliacensi. Officialis Basiliensis proposuit contra quemdam abbatem, quod reciperet fratres mendicantes ad monachatum; commissio super hoc
Strana 120
120 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. fuit facta domino auditori de Palomar. Præsentes prælati dioecesis Basiliensis fuerunt retenti, quousque visitarentur. Hac die venit frater Benedictus de Monte Oliveti de Avinione. Item 16 dominus legatus licentiavit prælatos dioecesis Basiliensis, et quod in festo Martini omnes redirent, et quod tunc eligerent aliquos, qui communibus expensis manerent in concilio. Eadem die ante prandium recepit dominus legatus literas a rege Romanorum super facto Hussitarum, quod videlicet illi de Franconia intendebant inire treugas cum ipsis. Tunc etiam magister Johannes de Ragusio recepit literas a fratre Johanne de Mulebrun, in quibus referebat, quod imperator instituerat protectorem concilii loco sui dominum Wilhelmum ducem Bavariæ. Item decima octava habita fuerunt nova Basileæ de nova creatione cardinalium, facta per dominum nostrum Eugenium, qua videlicet nepotem suum dominum Angelotum, unum Britonem et unum Alemanum fecerat cardinales. De qua promotione omnes, qui primos duos cognoscebant, fuerunt male contenti et pessime ædificati; et ex hoc data fuit occasio multis cogitandi de his, quæ postmodum acciderunt. Et hac pro- motio fuit, quæ inter alia præcedentia permaxime denigravit famam et opinionem Sanc- titatis Suæ. Item decima nona de mane in congregatione lectæ fuerunt primæ literæ, quas mittebant ambasiatores, qui missi fuerunt ad regem Romanorum et ducem Austriæ, super facto pacis seu treugarum inter duces Austriæ et Burgundiæ; et ut videbatur, dux Austriæ nolebat consentire ad aliquas treugas absque scitu et consensu Christianissimi regis Fran- corum Karoli. Quapropter fuit conclusum, quod super hoc scriberentur literæ opportunæ præfato regi ex parte concilii. Tractatum fuit de ambasiata mittenda ad reges Franciæ et Angliæe super pace vel longis treugis tractandis; et conclusum fuit, ut exspectarentur nova, quid electores facerent in diæta Francfordiæ tenenda super ulteriori provisione facienda in facto Bohemorum; et quod postmodum concluderetur de domino Coloniensi vel domino Sabaudiæ duce, ut videlicet alter ipsorum, vel etiam simul ambo, nomine et ut ambasiatores concilii, pacem regni Franciæ procurarent, adjunctis eisdem prælatis, magistris et doctoribus secundum exigentiam negotiorum. Et super hoc dominus legatus informavit se de intentione dictorum dominorum, et reperit eos optime dispositos ad faciendum, quidquid esset eis in dicta materia possibile. Et sine dubio prædicti domini dictam pacem fuissent nomine concilii prosecuti, nisi disturbium de prætensa dissolutione concilii intervenisset. Fuit etiam pro tunc avisatum, ut scriberetur domino nostro papæ super facto Græcorum, ut videlicet mittat ambasiatores suos ad ipsos cum promissione expensarum, prout Martinus prædecessor suus fecerat. Fuit etiam deliberatum tunc, quod mittatur unus nuntius ad regem Poloniæ, ad magnum ducem Lituaniæ et ad milites Pru- tenos, cum literis, pro informatione super facto guerræ inter præfatos principes inchoatæ, et ut inter se treugis firmatis et abstinentiis guerrarum, vellent vel ambasiatores sacri concilii exspectare, qui ad ipsos in brevi erant destinandi, vel ipsi prædictam causam discordiarum ad sacrum concilium remitterent. Et super aliis occurrentibus factus fuit tunc promotor seu procurator sacri concilii magister Nicolaus Amici, ambasiator Parisi- ensis, et juravit, quod promovebit negotia concilii pure et absque quacunque affectione sinistra. Ordinatum fuit de sermonibus faciendis ad clerum in adventu proxime futuro inchoando et deinceps singulis diebus feriatis.
120 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. fuit facta domino auditori de Palomar. Præsentes prælati dioecesis Basiliensis fuerunt retenti, quousque visitarentur. Hac die venit frater Benedictus de Monte Oliveti de Avinione. Item 16 dominus legatus licentiavit prælatos dioecesis Basiliensis, et quod in festo Martini omnes redirent, et quod tunc eligerent aliquos, qui communibus expensis manerent in concilio. Eadem die ante prandium recepit dominus legatus literas a rege Romanorum super facto Hussitarum, quod videlicet illi de Franconia intendebant inire treugas cum ipsis. Tunc etiam magister Johannes de Ragusio recepit literas a fratre Johanne de Mulebrun, in quibus referebat, quod imperator instituerat protectorem concilii loco sui dominum Wilhelmum ducem Bavariæ. Item decima octava habita fuerunt nova Basileæ de nova creatione cardinalium, facta per dominum nostrum Eugenium, qua videlicet nepotem suum dominum Angelotum, unum Britonem et unum Alemanum fecerat cardinales. De qua promotione omnes, qui primos duos cognoscebant, fuerunt male contenti et pessime ædificati; et ex hoc data fuit occasio multis cogitandi de his, quæ postmodum acciderunt. Et hac pro- motio fuit, quæ inter alia præcedentia permaxime denigravit famam et opinionem Sanc- titatis Suæ. Item decima nona de mane in congregatione lectæ fuerunt primæ literæ, quas mittebant ambasiatores, qui missi fuerunt ad regem Romanorum et ducem Austriæ, super facto pacis seu treugarum inter duces Austriæ et Burgundiæ; et ut videbatur, dux Austriæ nolebat consentire ad aliquas treugas absque scitu et consensu Christianissimi regis Fran- corum Karoli. Quapropter fuit conclusum, quod super hoc scriberentur literæ opportunæ præfato regi ex parte concilii. Tractatum fuit de ambasiata mittenda ad reges Franciæ et Angliæe super pace vel longis treugis tractandis; et conclusum fuit, ut exspectarentur nova, quid electores facerent in diæta Francfordiæ tenenda super ulteriori provisione facienda in facto Bohemorum; et quod postmodum concluderetur de domino Coloniensi vel domino Sabaudiæ duce, ut videlicet alter ipsorum, vel etiam simul ambo, nomine et ut ambasiatores concilii, pacem regni Franciæ procurarent, adjunctis eisdem prælatis, magistris et doctoribus secundum exigentiam negotiorum. Et super hoc dominus legatus informavit se de intentione dictorum dominorum, et reperit eos optime dispositos ad faciendum, quidquid esset eis in dicta materia possibile. Et sine dubio prædicti domini dictam pacem fuissent nomine concilii prosecuti, nisi disturbium de prætensa dissolutione concilii intervenisset. Fuit etiam pro tunc avisatum, ut scriberetur domino nostro papæ super facto Græcorum, ut videlicet mittat ambasiatores suos ad ipsos cum promissione expensarum, prout Martinus prædecessor suus fecerat. Fuit etiam deliberatum tunc, quod mittatur unus nuntius ad regem Poloniæ, ad magnum ducem Lituaniæ et ad milites Pru- tenos, cum literis, pro informatione super facto guerræ inter præfatos principes inchoatæ, et ut inter se treugis firmatis et abstinentiis guerrarum, vellent vel ambasiatores sacri concilii exspectare, qui ad ipsos in brevi erant destinandi, vel ipsi prædictam causam discordiarum ad sacrum concilium remitterent. Et super aliis occurrentibus factus fuit tunc promotor seu procurator sacri concilii magister Nicolaus Amici, ambasiator Parisi- ensis, et juravit, quod promovebit negotia concilii pure et absque quacunque affectione sinistra. Ordinatum fuit de sermonibus faciendis ad clerum in adventu proxime futuro inchoando et deinceps singulis diebus feriatis.
Strana 121
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 121 Item vicesima secunda de mane conclusum fuit, ut scribatur domino duci Sabaudiæ, ut informet sacrum concilium et adviset de modo tractandi pacem Franciæ, utpote qui semper et ab antiquo hanc rem præ manibus habuerat; quod similiter scriberetur domino cardinali sanctæ Crucis super facto ejusdem pacis Franciæ, ut videlicet informaret con- cilium, in quibus terminis res se haberent, et quid esset agendum per concilium; et tunc dixit dominus legatus, quod jam per fratrem Benedictum de Monte Oliveti scripserat eidem domino super hac re. Insuper quod scriberetur domino regi Romanorum etiam super eadem re, ut videlicet sacro concilio intimaret, in quibus terminis ambasiatores sui facta pacis Franciæ dimiserant; et quod etiam mandaret et statueret dietam congregandi sacri imperii electores, dominos alios et communitates super facto Bohemorum, ex quo in festo Galli non fuerunt, ut ordinatum fuerat, congregati in Francfordia. Fuerunt exa- minatæ literæ mittendæ ad regem Poloniæ et fratrem ipsius, in eadem forma, et ad Pru- tenos, super facto pacis ; quarum tenor sequitur ad regem Poloniæ, et similiter ad fratrem ejus germanum, mutatis quibusdam, quæ ad dignitatum diversitatem pertinent, et est talis : 67 *). 1431. 21. Oct. „Serenissime princeps et illustrissime domine! Magno dolore affecti sumus, cum primum audivimus inter Serenitatem Vestram et illustrem principem Swidrigallum, ger- manum vestrum, talem suscitatam esse discordiam, ut alter alterum bellis impugnet: tum propter Christianorum strages ac desolationem patriæ et infinita mala inde eventura, tum quod inter fratres uterinos tantum facinus agitur, apud quos jure sanguinis idem velle et idem nolle in rebus omnibus esse deberet. Et si multum timenda sint damna, quæe ex bellis nasci consueverunt, non minus vereri debetis notam atque ignominiam, quæ ex fraterna discordia utrique accedet. Solent etiam hujusmodi contentiones esse deteriores, majoraque inde produci odia, quo majus est sanguinis vinculum. Nam omnis injuria, quam alter alteri ex fratribus infert, tanto molestior est et acerbius pungit, quanto ab eo fit, a quo minus fieri debere alter existimat. Auxit etiam doloris nostri causam nefanda hæresis Bohemorum, cum ad eam exstirpandam Vestra Serenitas, bellis privatis occupata, intendere sicut sperabamus non poterit. Ipsi etiam hæretici, sentientes catholicos prin- cipes inter se dissidere, audaciores in Christianos et obstinatiores in sua perversitate efficientur. Gaudebunt pro hoc vestro dissidio Tartari, Turci, et alii infideles vobis finitimi, cum audient populum Christianum bellis agitari et sanguinem fidelium effundi. At populus catholicus supra modum ubique tristabitur, cum senserit Christianos principes ac germanos fratres capitalibus inimicitiis se ipsos persequi, ac patriam illam, in qua noviter ex idolis cultus veri dei pullulavit, in prædam et ruinam exponi. Quæ causa tanti odii esse possit, ut frater fratrem hostiliter invadat, ignoramus. Sed hoc valde execrabile esse scimus, quod tam catholici principes, in extremam jam provecti ætatem, ex eodem utero geniti, ita naturalis affectionis obliti sunt, ut alter alterius damna, infamiam ac exitium quærat. Si secundum sententiam salvatoris, qui fratri irascitur, reus est jehennæ: quæ poena illi servabitur, qui in fratris vitam seu honorem machinatur? Quis jure vel injuria hoc agat, nobis non constat adhuc: potius autem nosse optamus, quomodo sopiri possit discordia, quam quis discordiæe sit auctor. Hoc autem asserimus, quod qui vestrum *) Leguntur typis vulgatæ ap. Martene l. c. VIII, 37. Mansi 1. c. XXX, 66. Scriptores I. 16
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 121 Item vicesima secunda de mane conclusum fuit, ut scribatur domino duci Sabaudiæ, ut informet sacrum concilium et adviset de modo tractandi pacem Franciæ, utpote qui semper et ab antiquo hanc rem præ manibus habuerat; quod similiter scriberetur domino cardinali sanctæ Crucis super facto ejusdem pacis Franciæ, ut videlicet informaret con- cilium, in quibus terminis res se haberent, et quid esset agendum per concilium; et tunc dixit dominus legatus, quod jam per fratrem Benedictum de Monte Oliveti scripserat eidem domino super hac re. Insuper quod scriberetur domino regi Romanorum etiam super eadem re, ut videlicet sacro concilio intimaret, in quibus terminis ambasiatores sui facta pacis Franciæ dimiserant; et quod etiam mandaret et statueret dietam congregandi sacri imperii electores, dominos alios et communitates super facto Bohemorum, ex quo in festo Galli non fuerunt, ut ordinatum fuerat, congregati in Francfordia. Fuerunt exa- minatæ literæ mittendæ ad regem Poloniæ et fratrem ipsius, in eadem forma, et ad Pru- tenos, super facto pacis ; quarum tenor sequitur ad regem Poloniæ, et similiter ad fratrem ejus germanum, mutatis quibusdam, quæ ad dignitatum diversitatem pertinent, et est talis : 67 *). 1431. 21. Oct. „Serenissime princeps et illustrissime domine! Magno dolore affecti sumus, cum primum audivimus inter Serenitatem Vestram et illustrem principem Swidrigallum, ger- manum vestrum, talem suscitatam esse discordiam, ut alter alterum bellis impugnet: tum propter Christianorum strages ac desolationem patriæ et infinita mala inde eventura, tum quod inter fratres uterinos tantum facinus agitur, apud quos jure sanguinis idem velle et idem nolle in rebus omnibus esse deberet. Et si multum timenda sint damna, quæe ex bellis nasci consueverunt, non minus vereri debetis notam atque ignominiam, quæ ex fraterna discordia utrique accedet. Solent etiam hujusmodi contentiones esse deteriores, majoraque inde produci odia, quo majus est sanguinis vinculum. Nam omnis injuria, quam alter alteri ex fratribus infert, tanto molestior est et acerbius pungit, quanto ab eo fit, a quo minus fieri debere alter existimat. Auxit etiam doloris nostri causam nefanda hæresis Bohemorum, cum ad eam exstirpandam Vestra Serenitas, bellis privatis occupata, intendere sicut sperabamus non poterit. Ipsi etiam hæretici, sentientes catholicos prin- cipes inter se dissidere, audaciores in Christianos et obstinatiores in sua perversitate efficientur. Gaudebunt pro hoc vestro dissidio Tartari, Turci, et alii infideles vobis finitimi, cum audient populum Christianum bellis agitari et sanguinem fidelium effundi. At populus catholicus supra modum ubique tristabitur, cum senserit Christianos principes ac germanos fratres capitalibus inimicitiis se ipsos persequi, ac patriam illam, in qua noviter ex idolis cultus veri dei pullulavit, in prædam et ruinam exponi. Quæ causa tanti odii esse possit, ut frater fratrem hostiliter invadat, ignoramus. Sed hoc valde execrabile esse scimus, quod tam catholici principes, in extremam jam provecti ætatem, ex eodem utero geniti, ita naturalis affectionis obliti sunt, ut alter alterius damna, infamiam ac exitium quærat. Si secundum sententiam salvatoris, qui fratri irascitur, reus est jehennæ: quæ poena illi servabitur, qui in fratris vitam seu honorem machinatur? Quis jure vel injuria hoc agat, nobis non constat adhuc: potius autem nosse optamus, quomodo sopiri possit discordia, quam quis discordiæe sit auctor. Hoc autem asserimus, quod qui vestrum *) Leguntur typis vulgatæ ap. Martene l. c. VIII, 37. Mansi 1. c. XXX, 66. Scriptores I. 16
Strana 122
122 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 68 *). 1431. 21. Oct. sapientior est, quique justiorem suam causam putat, is honestius ac laudabilius fecerit, si oblitus injuriæ, fratri reconcilietur, et cum carne sua in pristinum amorem redeat. Ad quid bellum geritur, cujus vel victoria vel conflictus æque sunt plena luctu? Qui fratrem bello superaverit, habet potius unde fleat, quam gaudeat. Quidquid mali in proelio uni accidit, cum eadem sit caro, alteri etiam accidisse judicandum est. Et quo- niam propter memoratas causas totius Christianitatis interest, ut hujusmodi fraterna dissensio penitus extinguatur : ideo hoc sacrosanctum concilium, pro pace populi Christiani principaliter congregatum, ad hanc vestram dissensionem tollendam totis viribus laborare intendit. Propterea Vestram Serenitatem rogamus, ut causam et originem hujus guerræ et discordiæ, et quidquid pro pace et concordia inter vos et germanum vestrum facere debeamus, quam primum nobis significet. Laborare enim toto posse decrevimus pro his omnibus, quæ ad pacem, quietem et tranquillitatem vestram et dominiorum vestrorum quoquo modo pertinere videntur. Interim autem rogamus atque consulimus, ut modum aliquem adhibere velitis, per quem præedictæ guerræ suspendantur. Nos autem per vestras literas postea plene instructi curabimus, si opus erit, notabiles oratores destinare, qui pacem ac concordiam cum dei adjutorio perficiant. Datum Basileæ die xxi“ Octobris, anno domini Mecce xxXI, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providentia papæ quarti, anno primo. Julianus cardinalis sancti Angeli, præsidensque in sacro concilio Basiliensi, prælatique et ceteri in eodem concilio existentes." Ad Prutenos vero religiosos talis: „Venerabiles et religiosi viri, in Christo nobis dilectissimi ! Non mediocriter mentes nostras afflixit rumor guerræ, quam inter serenissimum principem dominum Wla- dislaum Poloniæ regem et illustrem principem dominum Swidrigallum Lituaniæ ducem coeptam esse nuper audivimus, tum propter Christiani sanguinis effusionem et innumera mala, quæe inde sequentur, tum quod hæretici Bohemi, sentientes principes catholicos inter se armis certare, in Christi fideles audaciores et in sua hæresi pertinaciores existent. Quanta hinc detrimenta fidei catholicæ et ecclesiæ dei oriri possint, si hæc guerra, quæ nimis crudeliter inchoata esse asseritur, celeriter non extinguatur, nemo est, qui non manifeste percipiat. Et quoniam inter alia in hoc sacratissimo concilio tractanda, hoc erit potissimum, quemadmodum firma pax ac concordia in Christiano populo componatur: ideo tam ad prædictas guerras, quam alias ubique tollendas summo studio intendere volentes, scribimus utrique dictorum principum, admirantes ac dolentes, quod hujusmodi tam sæva dissensio inter ipsos germanos orta sit, exhortando ipsos ad pacem et fraternam caritatem, et ut nobis causam et originem ipsius guerræ, et quid per nos ad illam tol- lendam faciendum videretur, significent; eosque rogamus atque consulimus, ut interim aliquem modum adhibere procurent, et omnes offensiones hincinde suspendere. Postquam autem ab ipsis et a vobis plene de omnibus informati fuerimus, nostros notabiles amba- siatores ad pacem perficiendam illuc destinare curabimus. Et ut omnia nobis melius constent de causis discordiæ ac remediis opportunis, hortamur vos, ut seriose tam ipsas causas, quam remedia necessaria per latorem præsentium quamprimum intimetis. Rogamus *) Typis expressæ leguntur locis citatis ap. Martene, VIII, 39. Mansi XXX, 68.
122 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 68 *). 1431. 21. Oct. sapientior est, quique justiorem suam causam putat, is honestius ac laudabilius fecerit, si oblitus injuriæ, fratri reconcilietur, et cum carne sua in pristinum amorem redeat. Ad quid bellum geritur, cujus vel victoria vel conflictus æque sunt plena luctu? Qui fratrem bello superaverit, habet potius unde fleat, quam gaudeat. Quidquid mali in proelio uni accidit, cum eadem sit caro, alteri etiam accidisse judicandum est. Et quo- niam propter memoratas causas totius Christianitatis interest, ut hujusmodi fraterna dissensio penitus extinguatur : ideo hoc sacrosanctum concilium, pro pace populi Christiani principaliter congregatum, ad hanc vestram dissensionem tollendam totis viribus laborare intendit. Propterea Vestram Serenitatem rogamus, ut causam et originem hujus guerræ et discordiæ, et quidquid pro pace et concordia inter vos et germanum vestrum facere debeamus, quam primum nobis significet. Laborare enim toto posse decrevimus pro his omnibus, quæ ad pacem, quietem et tranquillitatem vestram et dominiorum vestrorum quoquo modo pertinere videntur. Interim autem rogamus atque consulimus, ut modum aliquem adhibere velitis, per quem præedictæ guerræ suspendantur. Nos autem per vestras literas postea plene instructi curabimus, si opus erit, notabiles oratores destinare, qui pacem ac concordiam cum dei adjutorio perficiant. Datum Basileæ die xxi“ Octobris, anno domini Mecce xxXI, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providentia papæ quarti, anno primo. Julianus cardinalis sancti Angeli, præsidensque in sacro concilio Basiliensi, prælatique et ceteri in eodem concilio existentes." Ad Prutenos vero religiosos talis: „Venerabiles et religiosi viri, in Christo nobis dilectissimi ! Non mediocriter mentes nostras afflixit rumor guerræ, quam inter serenissimum principem dominum Wla- dislaum Poloniæ regem et illustrem principem dominum Swidrigallum Lituaniæ ducem coeptam esse nuper audivimus, tum propter Christiani sanguinis effusionem et innumera mala, quæe inde sequentur, tum quod hæretici Bohemi, sentientes principes catholicos inter se armis certare, in Christi fideles audaciores et in sua hæresi pertinaciores existent. Quanta hinc detrimenta fidei catholicæ et ecclesiæ dei oriri possint, si hæc guerra, quæ nimis crudeliter inchoata esse asseritur, celeriter non extinguatur, nemo est, qui non manifeste percipiat. Et quoniam inter alia in hoc sacratissimo concilio tractanda, hoc erit potissimum, quemadmodum firma pax ac concordia in Christiano populo componatur: ideo tam ad prædictas guerras, quam alias ubique tollendas summo studio intendere volentes, scribimus utrique dictorum principum, admirantes ac dolentes, quod hujusmodi tam sæva dissensio inter ipsos germanos orta sit, exhortando ipsos ad pacem et fraternam caritatem, et ut nobis causam et originem ipsius guerræ, et quid per nos ad illam tol- lendam faciendum videretur, significent; eosque rogamus atque consulimus, ut interim aliquem modum adhibere procurent, et omnes offensiones hincinde suspendere. Postquam autem ab ipsis et a vobis plene de omnibus informati fuerimus, nostros notabiles amba- siatores ad pacem perficiendam illuc destinare curabimus. Et ut omnia nobis melius constent de causis discordiæ ac remediis opportunis, hortamur vos, ut seriose tam ipsas causas, quam remedia necessaria per latorem præsentium quamprimum intimetis. Rogamus *) Typis expressæ leguntur locis citatis ap. Martene, VIII, 39. Mansi XXX, 68.
Strana 123
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 123 etiam, et quanto efficacius possumus ammonemus, ut pro viribus laboretis, quatinus omnis dissensio inter eos amputetur, ac vos pacis mediatores et amicos communes con- stituatis. Et satisfacietis primo officio ecclesiastico et religiosæ vitæ vestræe, cujus maxime interest seminare pacem, procurare concordiam et causas odiorum reprimere; providebitis fidei catholicæ et toti Christianitati, quæ ex hujusmodi guerra, si duratura sit, maximam jacturam omnino pateretur; ipsos deinde principes et eorum subditos vestræ religioni pro tanta caritate in eos exhibita perpetue obligabitis. Nam pacem et concordiam a vobis recognoscentes, tanti beneficii memores, ipsi et eorum posteritas vos semper diligent et honorabunt. Propterea hoc præcipuum debet esse vestrum officium, ut pro- pace ipsorum principum omnem adhibeatis diligentiam, et ad eorum reconciliationem et mutuam caritatem summo studio intendatis. Quod opus utrique erit gratum et utile, deo valde acceptum, et apud homines supra modum laudabile. Valete in domino feliciter. Scriptum Basileæ etc. Super facto domini Rabani, archiepiscopi Treverensis, qui in præcedenti die venerat, conclusum fuit, ut non permitteretur recedere, vel saltem statueretur sibi terminus, infra quem vel personaliter rediret, vel solemnem ambasiatam ad concilium mitteret. Item 28 (Octobris) de mane in congregatione conclusum fuit, ut iterato scri- batur prælatis sub poena excommunicationis latæ sententiæ et sub poena perjurii, ut veniant ad concilium; et fuit facta relatio per multos, quod dictio "commode," posita in prioribus literis, multum retardaverat venientes. Et tunc etiam dominus legatus de con- sensu congregationis præcepit in virtute spiritus sancti omnibus, ut deferrent oblocutores et detractores concilii, ut procederetur contra eos juxta demeritorum exigentiam. Etenim ab origine hujus sacratissimi concilii adversarius totius boni diabolus inmisit suos satel- lites, qui insidiarentur calcaneo ipsius, et moverent adversus ipsum bellum multis oblo- cutionibus et detractionibus, et ubique de eo seminarent mala. Et hæc impugnatio et intus et extra erat, fuit, est et erit, ut video, quia inimici hominis domestici ejus; nec tamen gratia dei prævaluerunt, nec usque in finem prævalebunt, quia quanto magis et acrius fuit impugnatum, tanto peramplius crevit et crescet dei misericordia, in hoc mani- feste et expresse declarans, se Christi universalem ecclesiam repræsentare, quæ persecu- tionibus augeri consuevit et crescere. Habiti fuerunt pro tunc multi de partibus circum- vicinis, qui vocati non comparuerant, pro contumacibus. Ibidem etiam juraverunt omnes, quod tenerent secrete facta concilii: primo, quod ea, quæ proponerentur in consulta- tione, ante conclusionem et publicationem de communi concilii consensu, non dicerentur aut manifestarentur extra supposita concilii; secundo, quod vota singulorum nullo modo referrent in præjudicium personæ; tertio, quod quotienscunque præsidens in causa daret aliquid esse tenendum in secreto, quod illud teneretur. Item fuit ordinatum, ut regi Romanorum scriberetur super facto dietæ principum, obmissæ in festo Galli Francfordiæ, ut si fieri posset, quod indiceretur in Basilea celebranda vel saltim prope, ut sacrum concilium posset de facili habere communicationem super agendis cum eisdem principibus. Item quod scriberetur domino nostro papæ super pace Italiæ vel potius aliqui mitterentur ad eundem. Item quod inquisitores hæreticæ pravitatis de omni Christianitate (vocarentur), et quod veniant bene informati de hæresibus, sectis, sortilegiis et aliis superstitionibus, 16 *)
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 123 etiam, et quanto efficacius possumus ammonemus, ut pro viribus laboretis, quatinus omnis dissensio inter eos amputetur, ac vos pacis mediatores et amicos communes con- stituatis. Et satisfacietis primo officio ecclesiastico et religiosæ vitæ vestræe, cujus maxime interest seminare pacem, procurare concordiam et causas odiorum reprimere; providebitis fidei catholicæ et toti Christianitati, quæ ex hujusmodi guerra, si duratura sit, maximam jacturam omnino pateretur; ipsos deinde principes et eorum subditos vestræ religioni pro tanta caritate in eos exhibita perpetue obligabitis. Nam pacem et concordiam a vobis recognoscentes, tanti beneficii memores, ipsi et eorum posteritas vos semper diligent et honorabunt. Propterea hoc præcipuum debet esse vestrum officium, ut pro- pace ipsorum principum omnem adhibeatis diligentiam, et ad eorum reconciliationem et mutuam caritatem summo studio intendatis. Quod opus utrique erit gratum et utile, deo valde acceptum, et apud homines supra modum laudabile. Valete in domino feliciter. Scriptum Basileæ etc. Super facto domini Rabani, archiepiscopi Treverensis, qui in præcedenti die venerat, conclusum fuit, ut non permitteretur recedere, vel saltem statueretur sibi terminus, infra quem vel personaliter rediret, vel solemnem ambasiatam ad concilium mitteret. Item 28 (Octobris) de mane in congregatione conclusum fuit, ut iterato scri- batur prælatis sub poena excommunicationis latæ sententiæ et sub poena perjurii, ut veniant ad concilium; et fuit facta relatio per multos, quod dictio "commode," posita in prioribus literis, multum retardaverat venientes. Et tunc etiam dominus legatus de con- sensu congregationis præcepit in virtute spiritus sancti omnibus, ut deferrent oblocutores et detractores concilii, ut procederetur contra eos juxta demeritorum exigentiam. Etenim ab origine hujus sacratissimi concilii adversarius totius boni diabolus inmisit suos satel- lites, qui insidiarentur calcaneo ipsius, et moverent adversus ipsum bellum multis oblo- cutionibus et detractionibus, et ubique de eo seminarent mala. Et hæc impugnatio et intus et extra erat, fuit, est et erit, ut video, quia inimici hominis domestici ejus; nec tamen gratia dei prævaluerunt, nec usque in finem prævalebunt, quia quanto magis et acrius fuit impugnatum, tanto peramplius crevit et crescet dei misericordia, in hoc mani- feste et expresse declarans, se Christi universalem ecclesiam repræsentare, quæ persecu- tionibus augeri consuevit et crescere. Habiti fuerunt pro tunc multi de partibus circum- vicinis, qui vocati non comparuerant, pro contumacibus. Ibidem etiam juraverunt omnes, quod tenerent secrete facta concilii: primo, quod ea, quæ proponerentur in consulta- tione, ante conclusionem et publicationem de communi concilii consensu, non dicerentur aut manifestarentur extra supposita concilii; secundo, quod vota singulorum nullo modo referrent in præjudicium personæ; tertio, quod quotienscunque præsidens in causa daret aliquid esse tenendum in secreto, quod illud teneretur. Item fuit ordinatum, ut regi Romanorum scriberetur super facto dietæ principum, obmissæ in festo Galli Francfordiæ, ut si fieri posset, quod indiceretur in Basilea celebranda vel saltim prope, ut sacrum concilium posset de facili habere communicationem super agendis cum eisdem principibus. Item quod scriberetur domino nostro papæ super pace Italiæ vel potius aliqui mitterentur ad eundem. Item quod inquisitores hæreticæ pravitatis de omni Christianitate (vocarentur), et quod veniant bene informati de hæresibus, sectis, sortilegiis et aliis superstitionibus, 16 *)
Strana 124
124 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. quibus heu proh dolor quasi omnes partes Christianitatis maculantur. Item quod nuntii, qui mittuntur ad vocandum atque citandum prælatos, vadant expensis prælatorum, ad quos mittuntur. Item 28 recepit dominus literas ab episcopo Pataviensi de victoria ducis Alberti contra Bohemos ; de sero venerunt literæ ex parte cancellarii Burgundiæ super abstinentia guerrarum inter duces Burgundiæ et Austriæ. Item die penultima determinatum fuit in deputatis post prandium, quod dominus Jacobus de Sirch iret ad dominum nostrum papam super pace Italiæ. Similiter quod dominus Henricus decanus Trajectensis iret ad dominos electores, Maguntinum et Colo- niensem, super factis concilii ; quod etiam magister Petrus Percherii, frater Minor, iret ad regem Franciæ, et post ad universitatem Tolosanam et ad alios in itinere suo, ad ipsos exhortandum et excitandum, ut ad sacrum concilium mitterent. Tunc dominus Philibertus episcopus Constantiensis provinciæ Rotomagensis obtulit equum et expensas pro uno nuntio usque ad Normanniam pro prælatis vocandis et citandis. Item die ultima recepit dominus legatus literas ab archiepiscopis Lugdunensi et Viennensi de Galliis, in quibus se excusabant, si non ita cito venient, propter multa: verumtamen quod facerent omnem sollicitudinem ad cito veniendum. Et dictas literas detulit secretarius dicti domini Lugdunensis. Mensis November. Item prima die Novembris de sero dominus legatus ordinavit, quod frater Hen- ricus de Monte Dei, ordinis Prædicatorum, deberet ire Norimbergam, super facto con- gregationis militum. Etenim post fugam exercitus fidelium a Bohemia multi milites, agre ferentes hujusmodi verecundiam, venerunt ad dominum legatum Norimbergam, dum a Bohemia reverteretur, et obtulerunt se Dominationi Suæ, quod videlicet vellent sollicitare totam militiam Alamanniæ ad iterato intrandum Bohemiam, sive principes concurrant, sive non, et quod hanc expeditionem vellent singuli suis propriis expensis peragere, dummodo dominus legatus vellet eis facere communes expensas, videlicet pro instrumentis bellicis, cujusmodi sunt machinæ, bombardæ, et artificibus hujusmodi instrumentorum etc. Et super hac expeditione ordinanda et concludenda statuerunt dicti milites tenere unam dietam in Norimberga circa festum Martini; ad quam dietam dominus legatus debebat etiam eis de prædictis expensis communibus respondere. De quibus militibus cum dominus legatus fecisset mentionem in sacro concilio, et de expensis, quas petebant: licet multæ fuissent apertæe et motæ difficultates, specialiter ne ex hoc sequeretur aliqua divisio inter principes et dictos militares, insuper ne principes suspicarentur se spretos, si post- positis eis, sacrum concilium tractaret cum militibus etc. fuit nihilominus conclusum, ut aliquis ad dictam dietam mitteretur, qui informaret se ab eisdem de omnibus modis, quos dicti milites in expeditione prædicta tenere intendebant, et postmodum sacro concilio referret, ut omnia fierent recto ordine et modesto, et ne aliquid prædictorum inconveni- entium aut aliorum sequeretur. Quia igitur appropinquabat terminus dietæ, dominus legatus præedictum fratrem Henricum, qui etiam cum eodem fuerat cum exercitu in Bo- hemia et habebat notitiam de singulis, ordinavit, ut ad dictam dietam iret, ad infor- mandum se de singulis et ad promittendum eisdem militibus expensas pro instrumentis necessariis ad bellum.
124 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. quibus heu proh dolor quasi omnes partes Christianitatis maculantur. Item quod nuntii, qui mittuntur ad vocandum atque citandum prælatos, vadant expensis prælatorum, ad quos mittuntur. Item 28 recepit dominus literas ab episcopo Pataviensi de victoria ducis Alberti contra Bohemos ; de sero venerunt literæ ex parte cancellarii Burgundiæ super abstinentia guerrarum inter duces Burgundiæ et Austriæ. Item die penultima determinatum fuit in deputatis post prandium, quod dominus Jacobus de Sirch iret ad dominum nostrum papam super pace Italiæ. Similiter quod dominus Henricus decanus Trajectensis iret ad dominos electores, Maguntinum et Colo- niensem, super factis concilii ; quod etiam magister Petrus Percherii, frater Minor, iret ad regem Franciæ, et post ad universitatem Tolosanam et ad alios in itinere suo, ad ipsos exhortandum et excitandum, ut ad sacrum concilium mitterent. Tunc dominus Philibertus episcopus Constantiensis provinciæ Rotomagensis obtulit equum et expensas pro uno nuntio usque ad Normanniam pro prælatis vocandis et citandis. Item die ultima recepit dominus legatus literas ab archiepiscopis Lugdunensi et Viennensi de Galliis, in quibus se excusabant, si non ita cito venient, propter multa: verumtamen quod facerent omnem sollicitudinem ad cito veniendum. Et dictas literas detulit secretarius dicti domini Lugdunensis. Mensis November. Item prima die Novembris de sero dominus legatus ordinavit, quod frater Hen- ricus de Monte Dei, ordinis Prædicatorum, deberet ire Norimbergam, super facto con- gregationis militum. Etenim post fugam exercitus fidelium a Bohemia multi milites, agre ferentes hujusmodi verecundiam, venerunt ad dominum legatum Norimbergam, dum a Bohemia reverteretur, et obtulerunt se Dominationi Suæ, quod videlicet vellent sollicitare totam militiam Alamanniæ ad iterato intrandum Bohemiam, sive principes concurrant, sive non, et quod hanc expeditionem vellent singuli suis propriis expensis peragere, dummodo dominus legatus vellet eis facere communes expensas, videlicet pro instrumentis bellicis, cujusmodi sunt machinæ, bombardæ, et artificibus hujusmodi instrumentorum etc. Et super hac expeditione ordinanda et concludenda statuerunt dicti milites tenere unam dietam in Norimberga circa festum Martini; ad quam dietam dominus legatus debebat etiam eis de prædictis expensis communibus respondere. De quibus militibus cum dominus legatus fecisset mentionem in sacro concilio, et de expensis, quas petebant: licet multæ fuissent apertæe et motæ difficultates, specialiter ne ex hoc sequeretur aliqua divisio inter principes et dictos militares, insuper ne principes suspicarentur se spretos, si post- positis eis, sacrum concilium tractaret cum militibus etc. fuit nihilominus conclusum, ut aliquis ad dictam dietam mitteretur, qui informaret se ab eisdem de omnibus modis, quos dicti milites in expeditione prædicta tenere intendebant, et postmodum sacro concilio referret, ut omnia fierent recto ordine et modesto, et ne aliquid prædictorum inconveni- entium aut aliorum sequeretur. Quia igitur appropinquabat terminus dietæ, dominus legatus præedictum fratrem Henricum, qui etiam cum eodem fuerat cum exercitu in Bo- hemia et habebat notitiam de singulis, ordinavit, ut ad dictam dietam iret, ad infor- mandum se de singulis et ad promittendum eisdem militibus expensas pro instrumentis necessariis ad bellum.
Strana 125
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 125 Item die 3. in congregatione de mane magister Johannes de Ragusio præsentavit procuratorium pro se et aliis, qui cum ipso erant pro parte sui ordinis ad concilium deputati, cujus tenor statim infra inseretur. Dominus Petrus, prior Petræ castri, fecit relationem ex parte ducis Sabaudiæ, de bona ipsius affectione, primo erga concilium, deinde erga expugnationem Hussitarum, erga sollicitudinem suorum prælatorum, erga pacem Franciæ, et simpliciter erga omne bonum; et retulit etiam, quod multi militares erant optime dispositi in Francia ad transeundum contra Hussitas hæreticos. Fuit ordi- natum, quod scriberetur dominis duci Sabaudiæ, principi Curiacensi, et comiti Fribur- gensi, quatinus ordinarent, ut per territoria ipsorum prælati et alii causa concilii Basileam venientes possent secure transire, specialiter domini archiepiscopi Lugdunensis et Vien- nensis, inter quos et prænominatos dominos videbatur esse quædam suspicio. Item quod iterato mitterentur literæe prælatis latæ sententiæ, ut videlicet a receptione literarum infra 15 dies deberent iter arripere ad veniendum. Ordinatum fuit, quod prior sancti Martini Parisiensis esset ambasiator ad ducem Burgundiæ et regem Angliæ, et ut haberet potes- tatem citandi et vocandi prælatos, qui essent in itinere suo ; quod etiam mitteretur unus nuntius ad partes Lotheringiæ, et alibi in Francia per obedientiam Anglicorum ; quod vicarius Minorum de observantia iret cum literis ad regem Karolum Franciæ et ad prælatos obedientiæ suæ. Præefati nuntii electi juraverunt fideliter exequi intentionem sacri concilii et eis injuncta, apud eos ad quos mittuntur, et ubique servare et defendere honorem sacri concilii. Super facto subsidii, militibus, de quibus dictum est supra, pugnaturis contra Hussitas præstandi, dati fuerunt deputati, qui desuper cogitarent et avizarent. Eadem die venit frater Johannes monachus de Mulenbrunn a rege Romanorum et a duce Federico Austriæ. Tenor procuratorii Præedicatorum talis est, ut sequitur: „In nomine domini amen. Noverint universi præsens publicum instrumentum inspecturi, quod anno nativitatis ejusdem millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini Eugenii divina providentia papæ quarti anno primo, die Mercurii, tertia Octobris, in mei notarii testiumque infrascriptorum præsentia personaliter constitutus reverendus in Christo pater et dominus, dominus Bartholomæus Texerii, sacræ theologiæ professor totiusque ordinis Prædicatorum generalis, citra revocationem aliorum procuratorum suorum ac dicti ordinis quorumcunque quomodolibet constitutorum, fecit, constituit, ordinavit, creavit et solemniter instituit suos ac dicti ordinis sui prælibati ac provinciarum, conventuum, monasteriorum, fratrum et soro- rum in communi et in singulari, aliorumque et aliarum quorumcunque et quarumcunque locorum et personarum, dicto ordini modo præmisso subjectorum vel subjectarum, suos veros et indubitatos procuratores, actores, factores negotiorum suorum et dicti totius ordinis sui gestores ac nuntios speciales et generales, ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget, nec econtra, venerabiles et religiosos viros, fratres Johannem de Ragusio, generalem procuratorem dicti ordinis, Jacobum Mercerii provinciæ Franciæ provincialem, Raymundum de Tilio provinciæ Tolosanæ, Johannem de Monte nigro provinciæ Lombardiæ etiam provinciales, Johannem de Turrecremata provinciæ Hispaniæ, Johannem Nider provinciæ Teutoniæ priorem conventus Basiliensis, ac Guidonem Flamocheti provinciæ Franciæ priorem conventus Cham- beriaci, sacræ theologiæ professores ordinis præfati Prædicatorum, licet absentes, et quem- libet eorum in solidum, ita quod non sit melior conditio occupantis, sed quod unus eorum 69. 1431. 3. Oct.
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 125 Item die 3. in congregatione de mane magister Johannes de Ragusio præsentavit procuratorium pro se et aliis, qui cum ipso erant pro parte sui ordinis ad concilium deputati, cujus tenor statim infra inseretur. Dominus Petrus, prior Petræ castri, fecit relationem ex parte ducis Sabaudiæ, de bona ipsius affectione, primo erga concilium, deinde erga expugnationem Hussitarum, erga sollicitudinem suorum prælatorum, erga pacem Franciæ, et simpliciter erga omne bonum; et retulit etiam, quod multi militares erant optime dispositi in Francia ad transeundum contra Hussitas hæreticos. Fuit ordi- natum, quod scriberetur dominis duci Sabaudiæ, principi Curiacensi, et comiti Fribur- gensi, quatinus ordinarent, ut per territoria ipsorum prælati et alii causa concilii Basileam venientes possent secure transire, specialiter domini archiepiscopi Lugdunensis et Vien- nensis, inter quos et prænominatos dominos videbatur esse quædam suspicio. Item quod iterato mitterentur literæe prælatis latæ sententiæ, ut videlicet a receptione literarum infra 15 dies deberent iter arripere ad veniendum. Ordinatum fuit, quod prior sancti Martini Parisiensis esset ambasiator ad ducem Burgundiæ et regem Angliæ, et ut haberet potes- tatem citandi et vocandi prælatos, qui essent in itinere suo ; quod etiam mitteretur unus nuntius ad partes Lotheringiæ, et alibi in Francia per obedientiam Anglicorum ; quod vicarius Minorum de observantia iret cum literis ad regem Karolum Franciæ et ad prælatos obedientiæ suæ. Præefati nuntii electi juraverunt fideliter exequi intentionem sacri concilii et eis injuncta, apud eos ad quos mittuntur, et ubique servare et defendere honorem sacri concilii. Super facto subsidii, militibus, de quibus dictum est supra, pugnaturis contra Hussitas præstandi, dati fuerunt deputati, qui desuper cogitarent et avizarent. Eadem die venit frater Johannes monachus de Mulenbrunn a rege Romanorum et a duce Federico Austriæ. Tenor procuratorii Præedicatorum talis est, ut sequitur: „In nomine domini amen. Noverint universi præsens publicum instrumentum inspecturi, quod anno nativitatis ejusdem millesimo quadringentesimo tricesimo primo, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini Eugenii divina providentia papæ quarti anno primo, die Mercurii, tertia Octobris, in mei notarii testiumque infrascriptorum præsentia personaliter constitutus reverendus in Christo pater et dominus, dominus Bartholomæus Texerii, sacræ theologiæ professor totiusque ordinis Prædicatorum generalis, citra revocationem aliorum procuratorum suorum ac dicti ordinis quorumcunque quomodolibet constitutorum, fecit, constituit, ordinavit, creavit et solemniter instituit suos ac dicti ordinis sui prælibati ac provinciarum, conventuum, monasteriorum, fratrum et soro- rum in communi et in singulari, aliorumque et aliarum quorumcunque et quarumcunque locorum et personarum, dicto ordini modo præmisso subjectorum vel subjectarum, suos veros et indubitatos procuratores, actores, factores negotiorum suorum et dicti totius ordinis sui gestores ac nuntios speciales et generales, ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget, nec econtra, venerabiles et religiosos viros, fratres Johannem de Ragusio, generalem procuratorem dicti ordinis, Jacobum Mercerii provinciæ Franciæ provincialem, Raymundum de Tilio provinciæ Tolosanæ, Johannem de Monte nigro provinciæ Lombardiæ etiam provinciales, Johannem de Turrecremata provinciæ Hispaniæ, Johannem Nider provinciæ Teutoniæ priorem conventus Basiliensis, ac Guidonem Flamocheti provinciæ Franciæ priorem conventus Cham- beriaci, sacræ theologiæ professores ordinis præfati Prædicatorum, licet absentes, et quem- libet eorum in solidum, ita quod non sit melior conditio occupantis, sed quod unus eorum 69. 1431. 3. Oct.
Strana 126
126 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. inceperit, alter eorum prosequi et mediare valeat atque finire, in omnibus et singulis suis dictique ordinis sui et provinciarum, conventuum, monasteriorum, fratrum et sororum in communi et in singulari, et aliorum ac aliarum quorumcunque et quarumeunque locorum et personarum, cujuscunque conditionis et maneriei existant, prælibato ordini et ipsi domino Bartholomæo generali constituenti ratione dicti ordinis subjectorum et subjectarum causis, litibus, quæstionibus et controversiis, tam per ipsum dominum generalem et constituentem nomine suo, quam nomine et vice totius ordinis sui prælibati et locorum et personarum prædictorum vel per ipsa loca aut personas in communi et in singulari motis seu movendis contra quascunque personas tam ecclesiasticas quam seculares, universitates, communi- tates, seu collegia cujuscunque gradus, ordinis, conditionis vel præeminentiæ existant, quam contra ipsum dominum fratrem Bartholomæum generalem nomine prædicto et ordinem suum prædictum provinciasque, conventus, monasteria, fratres et sorores in communi et singulari aliosque et alias quoscunque et quascunque subjectos et subjectas dicto ordini et ipsi domino generali et constituenti, aut privilegia, libertates, emunitates, licentias vel exemtiones in communi et singulari eorundem, motis vel movendis, tam coram sanc- tissimo domino nostro papa, quam reverendissimo domino legato in sacro concilio generali Basileæ inchoato sive præsidentibus in eodem, in consistorio publico et alibi ubicunque, reverendissimisque patribus domini nostri papæ et sanctæ Romanæ ecclesiæ cardinalibus, vicecancellario, camerario, tam contradictarum, quam audiendarum causarum et etiam curiæ cameræe apostolicæ auditoribus, locumtenentibus seu regentibus officium dictæ curiæ, et coram quocunque seu quibuscunque aliis judicibus et auditoribus, tam ecclesi- asticis quam secularibus, ordinariis, extraordinariis, delegatis vel subdelegatis, datis vel dandis, impetratis vel impetrandis, in curia Romana vel prædicto concilio, ubicunque esse contigerit et extra, ad omnes causas tam civiles quam criminales, tam ecclesiasticas quam mundanas, coram quocunque judice et judicio, ad agendum et defendendum litem seu lites incipiendum et ipsam seu ipsas prosequendum et ad finem debitum deducendum, libellum seu libellos et quascunque alias petitiones tam simplices quam summarias, verbo vel in scriptis dandum et recipiendum, darique et recipi videndum, excipiendum, repli- candum, duplicandum, triplicandum, et cum juris solemnitate quadruplicandum, litem seu lites contestandum et contestari videndum, et petendum de calumnia vitanda et veritate dicenda, cum omnibus et singulis clausulis et capitulis, in et sub calumniæ juramento contentis et quodlibet aliud alterius generis licitum et solitum juramentum, quod ordo juris postulat, in animam ipsius domini constituentis et personarum prædictarum præ- standum, terminos et dilationes tam peremptorias quam dilatorias petendum et obtinendum, et ex adverso petitis et obtentis contradicendum, ponendum et articulandum, ponique et articulari videndum, positionibusque et articulis partis adversæe respondendum suisque tam per juramentum quam sine juramento sufficienter responderi petendum, testes, instru- menta, privilegia, literas, scripturas, processus et alia munimenta, et quæcunque proba- tionum genera in modo probationis producendum, et ex adverso produci videndum, testes partis adversæe produci, recipi, jurare et admitti videndum, interrogatoria dandum et dicta ac attestationes testium aperiri et publicari petendum, et contra eos eorumque dicta et depositiones et quæcunque alia per partem adversam producta et producenda dicendum et excipiendum ac objiciendum, crimina et defectus opponendum et allegandum et probandum,
126 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. inceperit, alter eorum prosequi et mediare valeat atque finire, in omnibus et singulis suis dictique ordinis sui et provinciarum, conventuum, monasteriorum, fratrum et sororum in communi et in singulari, et aliorum ac aliarum quorumcunque et quarumeunque locorum et personarum, cujuscunque conditionis et maneriei existant, prælibato ordini et ipsi domino Bartholomæo generali constituenti ratione dicti ordinis subjectorum et subjectarum causis, litibus, quæstionibus et controversiis, tam per ipsum dominum generalem et constituentem nomine suo, quam nomine et vice totius ordinis sui prælibati et locorum et personarum prædictorum vel per ipsa loca aut personas in communi et in singulari motis seu movendis contra quascunque personas tam ecclesiasticas quam seculares, universitates, communi- tates, seu collegia cujuscunque gradus, ordinis, conditionis vel præeminentiæ existant, quam contra ipsum dominum fratrem Bartholomæum generalem nomine prædicto et ordinem suum prædictum provinciasque, conventus, monasteria, fratres et sorores in communi et singulari aliosque et alias quoscunque et quascunque subjectos et subjectas dicto ordini et ipsi domino generali et constituenti, aut privilegia, libertates, emunitates, licentias vel exemtiones in communi et singulari eorundem, motis vel movendis, tam coram sanc- tissimo domino nostro papa, quam reverendissimo domino legato in sacro concilio generali Basileæ inchoato sive præsidentibus in eodem, in consistorio publico et alibi ubicunque, reverendissimisque patribus domini nostri papæ et sanctæ Romanæ ecclesiæ cardinalibus, vicecancellario, camerario, tam contradictarum, quam audiendarum causarum et etiam curiæ cameræe apostolicæ auditoribus, locumtenentibus seu regentibus officium dictæ curiæ, et coram quocunque seu quibuscunque aliis judicibus et auditoribus, tam ecclesi- asticis quam secularibus, ordinariis, extraordinariis, delegatis vel subdelegatis, datis vel dandis, impetratis vel impetrandis, in curia Romana vel prædicto concilio, ubicunque esse contigerit et extra, ad omnes causas tam civiles quam criminales, tam ecclesiasticas quam mundanas, coram quocunque judice et judicio, ad agendum et defendendum litem seu lites incipiendum et ipsam seu ipsas prosequendum et ad finem debitum deducendum, libellum seu libellos et quascunque alias petitiones tam simplices quam summarias, verbo vel in scriptis dandum et recipiendum, darique et recipi videndum, excipiendum, repli- candum, duplicandum, triplicandum, et cum juris solemnitate quadruplicandum, litem seu lites contestandum et contestari videndum, et petendum de calumnia vitanda et veritate dicenda, cum omnibus et singulis clausulis et capitulis, in et sub calumniæ juramento contentis et quodlibet aliud alterius generis licitum et solitum juramentum, quod ordo juris postulat, in animam ipsius domini constituentis et personarum prædictarum præ- standum, terminos et dilationes tam peremptorias quam dilatorias petendum et obtinendum, et ex adverso petitis et obtentis contradicendum, ponendum et articulandum, ponique et articulari videndum, positionibusque et articulis partis adversæe respondendum suisque tam per juramentum quam sine juramento sufficienter responderi petendum, testes, instru- menta, privilegia, literas, scripturas, processus et alia munimenta, et quæcunque proba- tionum genera in modo probationis producendum, et ex adverso produci videndum, testes partis adversæe produci, recipi, jurare et admitti videndum, interrogatoria dandum et dicta ac attestationes testium aperiri et publicari petendum, et contra eos eorumque dicta et depositiones et quæcunque alia per partem adversam producta et producenda dicendum et excipiendum ac objiciendum, crimina et defectus opponendum et allegandum et probandum,
Strana 127
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 127 exceptiones quascunque tam peremptorias, dilatorias, quam declinatorias dandum et exhi- bendum, declarandum et declarari videndum, articulos partis suæ admitti et partis adversæ repelli petendum, et remissionem juramenti super articulis suis, si opus fuerit, impe- trandum et obtinendum, judicem seu judices et arbitros arbitratores et amicabiles com- positiones et advocatos, notarios et loca eligendum, et in eos et ea concordandum, conveniendum et consentiendum, suspectos et suspecta dandum et recusandum et causam seu causas suspectam et suspectas allegandum, absolutionis beneficium simpliciter et ad cautelam a quacumque excommunicationis, irregularitatis vel alterius inhabilitatis sententia a jure vel a homine prolata, ac restitutionem in integrum principaliter ac incidenter, et quæcunque alia juris beneficia, et quascunque literas tam simplices quam alias, gratiam vel justitiam in se continentes, impetrandum et obtinendum, et ex adverso impetratis vel impetrandis obtentis vel obtinendis contradicendum, in causa seu causis concludendum et concludi petendum et obtinendum, sententiam et sententias tam interlocutorias quam diffinitivas unam vel plures fieri petendum, et ab ea seu eis, si opus fuerit, et a quo- cunque alio gravamine sibi illato vel inferendo provocandum et appellandum, et ad com- parendum in prima, secunda et tertia instantia, et apostolos cum qua decet instantia semel et pluries petendum, appellationemque et appellationes intimandum et notificandum, et earum ac nullitatis causam et causas introducendum, prosequendum et ad finem debitum deducendum, expensas, damna et interesse, si quæ adjudicatæ fuerint, petendum et super ipsis jurandum, sententias in favorem sui latas executioni debitæ demandari petendum et exequi faciendum, ac pro dicto ordine, provinciis, conventibus, monasteriis et locis dicto domino generali et ordini subjectis privilegia, gratias, emunitates, licentias, libertates et exemtiones a sede apostolica, generali concilio vel a quocunque faciente gratiam impe- trandum, obtinendum et confirmandum, necnon ad capiendum et incarcerandum, ac capi et incarcerari faciendum, corrigendum, puniendum, emendandum omnes et singulos fratres dicti ordinis Prædicatorum, cujuscunque status, gradus vel conditionis existant, qui ad præefatum concilium generale accesserint sine sufficienti licentia, vel ibidem ultra terminum præfixum remanserint, seu qui se infra diem naturalem alteri ipsorum non præ- sentaverint, seu qui in dicto concilio aliquod negotium tangens ordinem, provinciam aliquam, conventum, fratrem vel sororem dicti ordinis in communi vel singulari, aut aliud quodcunque negotium sine licentia, scitu et beneplacito ipsorum cujuslibet aut alterius tantum, seu qui per dictum concilium seu locum concilii discurrerint sine socio ordinis, aut sine cappa et scapulari, et eos sic captos detinendum, quantum ipsis aut eorum alteri visum fuerit, in carceribus seu locis per ipsos aut eorum alterum eligendis, unumque vel plures procuratorum seu procuratores loco ipsorum conjunctim et divisim substituen- dum, qui substitutus vel substituti similem vel talem, qualem voluerint sibi dare seu alter ipsorum dare voluerit, habeat seu habeant potestatem, eumque vel eos totiens quotiens voluerint seu alter eorum voluerit revocandum et onus hujusmodi mandati in se reassu- mendum, et generaliter omnia et singula faciendum, dicendum, gerendum, exercendum et procurandum, quæ in præmissis et quolibet præmissorum ac dependentibus, emer- gentibus, incidentibus et connexis, quæ de jure seu consuetudine fuerint facienda, et quæ merita causarum et ordo juris postulant et requirunt, etiam si talia forent, quæ mandatum exigerent magis speciale et majora fuissent seu essent expressatis et clariori ac majori
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 127 exceptiones quascunque tam peremptorias, dilatorias, quam declinatorias dandum et exhi- bendum, declarandum et declarari videndum, articulos partis suæ admitti et partis adversæ repelli petendum, et remissionem juramenti super articulis suis, si opus fuerit, impe- trandum et obtinendum, judicem seu judices et arbitros arbitratores et amicabiles com- positiones et advocatos, notarios et loca eligendum, et in eos et ea concordandum, conveniendum et consentiendum, suspectos et suspecta dandum et recusandum et causam seu causas suspectam et suspectas allegandum, absolutionis beneficium simpliciter et ad cautelam a quacumque excommunicationis, irregularitatis vel alterius inhabilitatis sententia a jure vel a homine prolata, ac restitutionem in integrum principaliter ac incidenter, et quæcunque alia juris beneficia, et quascunque literas tam simplices quam alias, gratiam vel justitiam in se continentes, impetrandum et obtinendum, et ex adverso impetratis vel impetrandis obtentis vel obtinendis contradicendum, in causa seu causis concludendum et concludi petendum et obtinendum, sententiam et sententias tam interlocutorias quam diffinitivas unam vel plures fieri petendum, et ab ea seu eis, si opus fuerit, et a quo- cunque alio gravamine sibi illato vel inferendo provocandum et appellandum, et ad com- parendum in prima, secunda et tertia instantia, et apostolos cum qua decet instantia semel et pluries petendum, appellationemque et appellationes intimandum et notificandum, et earum ac nullitatis causam et causas introducendum, prosequendum et ad finem debitum deducendum, expensas, damna et interesse, si quæ adjudicatæ fuerint, petendum et super ipsis jurandum, sententias in favorem sui latas executioni debitæ demandari petendum et exequi faciendum, ac pro dicto ordine, provinciis, conventibus, monasteriis et locis dicto domino generali et ordini subjectis privilegia, gratias, emunitates, licentias, libertates et exemtiones a sede apostolica, generali concilio vel a quocunque faciente gratiam impe- trandum, obtinendum et confirmandum, necnon ad capiendum et incarcerandum, ac capi et incarcerari faciendum, corrigendum, puniendum, emendandum omnes et singulos fratres dicti ordinis Prædicatorum, cujuscunque status, gradus vel conditionis existant, qui ad præefatum concilium generale accesserint sine sufficienti licentia, vel ibidem ultra terminum præfixum remanserint, seu qui se infra diem naturalem alteri ipsorum non præ- sentaverint, seu qui in dicto concilio aliquod negotium tangens ordinem, provinciam aliquam, conventum, fratrem vel sororem dicti ordinis in communi vel singulari, aut aliud quodcunque negotium sine licentia, scitu et beneplacito ipsorum cujuslibet aut alterius tantum, seu qui per dictum concilium seu locum concilii discurrerint sine socio ordinis, aut sine cappa et scapulari, et eos sic captos detinendum, quantum ipsis aut eorum alteri visum fuerit, in carceribus seu locis per ipsos aut eorum alterum eligendis, unumque vel plures procuratorum seu procuratores loco ipsorum conjunctim et divisim substituen- dum, qui substitutus vel substituti similem vel talem, qualem voluerint sibi dare seu alter ipsorum dare voluerit, habeat seu habeant potestatem, eumque vel eos totiens quotiens voluerint seu alter eorum voluerit revocandum et onus hujusmodi mandati in se reassu- mendum, et generaliter omnia et singula faciendum, dicendum, gerendum, exercendum et procurandum, quæ in præmissis et quolibet præmissorum ac dependentibus, emer- gentibus, incidentibus et connexis, quæ de jure seu consuetudine fuerint facienda, et quæ merita causarum et ordo juris postulant et requirunt, etiam si talia forent, quæ mandatum exigerent magis speciale et majora fuissent seu essent expressatis et clariori ac majori
Strana 128
128 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. indigerent specificatione, et quæ ipsemet dominus constituens et dictus ordo, provinciæ, conventus, monasteria, fratres et sorores in communi et singulari, loca atque personæe sibi domino generali et dicto ordini subjecta et subjectæ faceret seu facerent ac facere posset seu possent, si præmissis omnibus et singulis personaliter interesset seu interes- sent; dans et concedens idem dominus frater Bartholomæus generalis ut præmittitur constituens dictis suis procuratoribus et eorum cuilibet in solidum ac substitutis vel sub- stituendis ab eis vel eorum alteri, tam in ejus absentia, quam in ejus præsentia, plenam liberam potestatem ac mandatum generale et speciale, cum plena libera generali ac speciali administratione, et in omnibus et singulis supradictis et ab eis emergentibus, incidentibus, dependentibus et connexis agendum et faciendum, ita quod pro prædictis et quolibet prædictorum possint et valeant præfati procuratores constituti et eorum quilibet in solidum, conjunctim vel divisim, tam ipsum dominum constituentem quam etiam omnes et singulos provincias, conventus, loca, fratres et sorores in communi vel singulari vel aliquem seu aliquam ex prædictis, earumque bona mobilia et immobilia obligare, et quas- cunque cautiones facere et dare, sub certis modis, poenis et censuris; promittens nihil- ominus præfatus reverendus dominus Bartholomæus generalis et constituens mihi notario publico infrascripto, tamquam publicæ personæ præsenti, stipulanti ac rite et legitime recipienti vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest aut intererit vel interesse poterit in futurum, se gratum, ratum et firmum habere perpetuo et habiturum totum id, et quidquid per dictos procuratores suos aut eorum alterum ac substitutum seu substitutos ab eis seu altero eorum nomine ipsius domini constituentis dictique ordinis sui ac omnium et singulorum prædictorum conjunctim vel divisim, tam in genere quam in specie, actum, factum, dictum, gestum, procuratum seu alias quomodolibet concordatum fuerit in præ- missis et quolibet præmissorum, et in nullo umquam aliquo tempore contravenire seu facere, per se vel alium seu alios, publice vel occulte, quovis quæsito colore, relevans et relevare volens dictos suos procuratores ac substitutum seu substitutos, substituendum vel substituendos ab eis vel eorum altero, ab omni onere satisdandi, judicioque sisti et judicatum solvi, cum omnibus et singulis suis clausulis opportunis, sub hypotheca et obligatione omnium suorum dictique ordinis sui bonorum mobilium et immobilium, præ- sentium et futurorum, et sub omni juris et facti renuntiatione ad hoc necessaria pariter et cautela. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium præmissorum præfatus reverendus pater et dominus, frater Bartholomæus generalis constituens, petiit sibi fieri unum vel plura publicum seu publica instrumentum seu instrumenta, per me notarium infrascriptum, ad dictamen cujuslibet sapientis, quod et quæ vult etiam sui sigilli appo- sitione muniri. Acta fuerunt hæc Lugduni, anno et die quibus supra, in camera videlicet, quam dominus præfatus generalis inhabitabat in conventu Prædicatorum, præsentibus honorabilibus et discretis viris Francisco de Monte Gachiis, Petro Bertheleti, Johanne Dobrye, Roberto Rabille, civibus et habitatoribus civitatis Lugdunensis, testibus ad præ- missa vocatis specialiter et rogatis. Item die quarta post prandium fuit multum ventilata materia super facto subsidii dandi militibus contra Bohemos; in deputatis lecta fuit litera regis Romanorum super facto Hussitarum. Eadem die hora vesperarum venit dominus Lucas archipresbyter Imo- lensis, et retulit nova Italiæ quam plurima.
128 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. indigerent specificatione, et quæ ipsemet dominus constituens et dictus ordo, provinciæ, conventus, monasteria, fratres et sorores in communi et singulari, loca atque personæe sibi domino generali et dicto ordini subjecta et subjectæ faceret seu facerent ac facere posset seu possent, si præmissis omnibus et singulis personaliter interesset seu interes- sent; dans et concedens idem dominus frater Bartholomæus generalis ut præmittitur constituens dictis suis procuratoribus et eorum cuilibet in solidum ac substitutis vel sub- stituendis ab eis vel eorum alteri, tam in ejus absentia, quam in ejus præsentia, plenam liberam potestatem ac mandatum generale et speciale, cum plena libera generali ac speciali administratione, et in omnibus et singulis supradictis et ab eis emergentibus, incidentibus, dependentibus et connexis agendum et faciendum, ita quod pro prædictis et quolibet prædictorum possint et valeant præfati procuratores constituti et eorum quilibet in solidum, conjunctim vel divisim, tam ipsum dominum constituentem quam etiam omnes et singulos provincias, conventus, loca, fratres et sorores in communi vel singulari vel aliquem seu aliquam ex prædictis, earumque bona mobilia et immobilia obligare, et quas- cunque cautiones facere et dare, sub certis modis, poenis et censuris; promittens nihil- ominus præfatus reverendus dominus Bartholomæus generalis et constituens mihi notario publico infrascripto, tamquam publicæ personæ præsenti, stipulanti ac rite et legitime recipienti vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest aut intererit vel interesse poterit in futurum, se gratum, ratum et firmum habere perpetuo et habiturum totum id, et quidquid per dictos procuratores suos aut eorum alterum ac substitutum seu substitutos ab eis seu altero eorum nomine ipsius domini constituentis dictique ordinis sui ac omnium et singulorum prædictorum conjunctim vel divisim, tam in genere quam in specie, actum, factum, dictum, gestum, procuratum seu alias quomodolibet concordatum fuerit in præ- missis et quolibet præmissorum, et in nullo umquam aliquo tempore contravenire seu facere, per se vel alium seu alios, publice vel occulte, quovis quæsito colore, relevans et relevare volens dictos suos procuratores ac substitutum seu substitutos, substituendum vel substituendos ab eis vel eorum altero, ab omni onere satisdandi, judicioque sisti et judicatum solvi, cum omnibus et singulis suis clausulis opportunis, sub hypotheca et obligatione omnium suorum dictique ordinis sui bonorum mobilium et immobilium, præ- sentium et futurorum, et sub omni juris et facti renuntiatione ad hoc necessaria pariter et cautela. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium præmissorum præfatus reverendus pater et dominus, frater Bartholomæus generalis constituens, petiit sibi fieri unum vel plura publicum seu publica instrumentum seu instrumenta, per me notarium infrascriptum, ad dictamen cujuslibet sapientis, quod et quæ vult etiam sui sigilli appo- sitione muniri. Acta fuerunt hæc Lugduni, anno et die quibus supra, in camera videlicet, quam dominus præfatus generalis inhabitabat in conventu Prædicatorum, præsentibus honorabilibus et discretis viris Francisco de Monte Gachiis, Petro Bertheleti, Johanne Dobrye, Roberto Rabille, civibus et habitatoribus civitatis Lugdunensis, testibus ad præ- missa vocatis specialiter et rogatis. Item die quarta post prandium fuit multum ventilata materia super facto subsidii dandi militibus contra Bohemos; in deputatis lecta fuit litera regis Romanorum super facto Hussitarum. Eadem die hora vesperarum venit dominus Lucas archipresbyter Imo- lensis, et retulit nova Italiæ quam plurima.
Strana 129
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 129 Item quinta de mane in congregatione tractata fuit materia de fractione treu- garum, quam Burgundi fecerant, et fuerunt cives ad videndum de modo providendi, ne exinde pejora sequerentur. Post prandium fuit similiter tenta congregatio, et frater Johannes de Mulenbrunn atque Hofemburg fecerunt relationem ex parte regis Romanorum, explicantes affectionem ipsius circa factum concilii, sollicitudinem quam habuit circa ducem Federicum pro habendis treugis, ut concilium posset pacifice celebrari. Fuerunt etiam lectæ copiæ literarum, quas idem rex scribebat duci Burgundiæ et aliis principibus et communitatibus imperialibus pro bono concilii. Declaraverunt etiam, qualiter idem rex loco sui dimittebat in protectorem et defensorem concilii dominum Wilhelmum ducem Bavariæ. Hortabatur etiam idem dominus rex concilium ad duo : primo ad pacem, et ut omnis partialitas tolleretur ab existentibus in concilio ; secundo, quod in isto principio non attentarent aliquid ardui, sed quod laborarent sollicite ad congregandum prælatos, quibus multiplicatis, procederetur prout spiritus sanctus inspiraret. Tunc etiam dominus Simon, ambasiator Karoli regis Franciæ, visitavit concilium, et similiter explicavit bonam intentionem præfati regis Romanorum erga concilium, confirmando dicta ambasiatorum præfatorum concilii. Proposuit etiam de treugis ducis Austriæ, quomodo remaneret con- tentus tam christianissimus rex Francorum, quam prædictus dux, dummodo pars adversa similiter faceret, et vellet reparare fractionem treugarum nuper factam per Burgundos. Responsum sibi fuit per dominum legatum ad singula solemniter ita, quod bene contentus remansit et amicus sacri concilii. Tenor vero literarum, quas rex Romanorum scripsit duci Burgundiæ, de quibus hic fuit facta mentio, sequitur et est talis: „Illustris princeps, consanguinee carissime! Ex insinuatione reverendissimi in Christo patris, domini Juliani cardinalis legati et præsidentis, ac prælatorum in sacro Basiliensi concilio congregatorum, amicorum nostrorum dilectorum, percepimus, qualiter guerra inter Tuam Dilectionem et illustrem Fridericum ducem Austriæ, principem et avunculum nostrum carissimum, suborta ipsi concilio permaxima incommoda inferat ita, quod tam accedentes quam recedentes vias in dispendioso perlustrent discrimine, imo plerique venire volentes propter hujusmodi pericula se retrahant, jacturæ, ut humanum est, se submittere formidantes. Impediuntur etiam mercatores et victualium ad idem ductores; et ut mala, quæ exinde proveniunt, summatim perstringamus, ex ipsa guerra imminet quasi totalis dissolutio, quam deus avertat, concilii memorati. De quo tanto vehementius perturbaremur, quanto ex ea, si fieret, ne dum ipsi concilio, verum etiam toti Christianitati, quam repræsentat, calamitates proventuras conspiceremus ; et doleremus ex corde, si hæc res cooperante spiritu sancto feliciter pronuntiata, tantisque exspectata temporibus, et pro exstirpatione hæresum et errorum, reformatione corruptorum undique morum, ac pacificatione sanctæ matris ecclesiæ et Christi fidelium præstolata, consumma- tione votiva frustrari deberet. Et quanta partibus dissidentibus et hoc malum causantibus ingloria et inproperium exinde succrescerent, cum diceretur impetentes sese turbatores esse concilii tantique boni, tu ipse recense. Et revera inviti vellemus hæc Tuæ Dilectioni partique tibi adversæe asscribi debere. Ob quam rem apud præfatum ducem Fridericum instetimus una cum oratoribus concilii memorati, quod ipse, ut ad plenum confidimus, se acclinabat ad ea, quæ sunt honestatis et debiti in hoc facto, prout ab oratoribus ipsius concilii, qui ut credimus in re ipsa illico te accedent, enucleatius concipere poterit Dilectio 70. 1431. 30. Oct. Scriptores I. 17
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 129 Item quinta de mane in congregatione tractata fuit materia de fractione treu- garum, quam Burgundi fecerant, et fuerunt cives ad videndum de modo providendi, ne exinde pejora sequerentur. Post prandium fuit similiter tenta congregatio, et frater Johannes de Mulenbrunn atque Hofemburg fecerunt relationem ex parte regis Romanorum, explicantes affectionem ipsius circa factum concilii, sollicitudinem quam habuit circa ducem Federicum pro habendis treugis, ut concilium posset pacifice celebrari. Fuerunt etiam lectæ copiæ literarum, quas idem rex scribebat duci Burgundiæ et aliis principibus et communitatibus imperialibus pro bono concilii. Declaraverunt etiam, qualiter idem rex loco sui dimittebat in protectorem et defensorem concilii dominum Wilhelmum ducem Bavariæ. Hortabatur etiam idem dominus rex concilium ad duo : primo ad pacem, et ut omnis partialitas tolleretur ab existentibus in concilio ; secundo, quod in isto principio non attentarent aliquid ardui, sed quod laborarent sollicite ad congregandum prælatos, quibus multiplicatis, procederetur prout spiritus sanctus inspiraret. Tunc etiam dominus Simon, ambasiator Karoli regis Franciæ, visitavit concilium, et similiter explicavit bonam intentionem præfati regis Romanorum erga concilium, confirmando dicta ambasiatorum præfatorum concilii. Proposuit etiam de treugis ducis Austriæ, quomodo remaneret con- tentus tam christianissimus rex Francorum, quam prædictus dux, dummodo pars adversa similiter faceret, et vellet reparare fractionem treugarum nuper factam per Burgundos. Responsum sibi fuit per dominum legatum ad singula solemniter ita, quod bene contentus remansit et amicus sacri concilii. Tenor vero literarum, quas rex Romanorum scripsit duci Burgundiæ, de quibus hic fuit facta mentio, sequitur et est talis: „Illustris princeps, consanguinee carissime! Ex insinuatione reverendissimi in Christo patris, domini Juliani cardinalis legati et præsidentis, ac prælatorum in sacro Basiliensi concilio congregatorum, amicorum nostrorum dilectorum, percepimus, qualiter guerra inter Tuam Dilectionem et illustrem Fridericum ducem Austriæ, principem et avunculum nostrum carissimum, suborta ipsi concilio permaxima incommoda inferat ita, quod tam accedentes quam recedentes vias in dispendioso perlustrent discrimine, imo plerique venire volentes propter hujusmodi pericula se retrahant, jacturæ, ut humanum est, se submittere formidantes. Impediuntur etiam mercatores et victualium ad idem ductores; et ut mala, quæ exinde proveniunt, summatim perstringamus, ex ipsa guerra imminet quasi totalis dissolutio, quam deus avertat, concilii memorati. De quo tanto vehementius perturbaremur, quanto ex ea, si fieret, ne dum ipsi concilio, verum etiam toti Christianitati, quam repræsentat, calamitates proventuras conspiceremus ; et doleremus ex corde, si hæc res cooperante spiritu sancto feliciter pronuntiata, tantisque exspectata temporibus, et pro exstirpatione hæresum et errorum, reformatione corruptorum undique morum, ac pacificatione sanctæ matris ecclesiæ et Christi fidelium præstolata, consumma- tione votiva frustrari deberet. Et quanta partibus dissidentibus et hoc malum causantibus ingloria et inproperium exinde succrescerent, cum diceretur impetentes sese turbatores esse concilii tantique boni, tu ipse recense. Et revera inviti vellemus hæc Tuæ Dilectioni partique tibi adversæe asscribi debere. Ob quam rem apud præfatum ducem Fridericum instetimus una cum oratoribus concilii memorati, quod ipse, ut ad plenum confidimus, se acclinabat ad ea, quæ sunt honestatis et debiti in hoc facto, prout ab oratoribus ipsius concilii, qui ut credimus in re ipsa illico te accedent, enucleatius concipere poterit Dilectio 70. 1431. 30. Oct. Scriptores I. 17
Strana 130
130 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. Tua. Adhortamur te itaque, summo opere desiderantes, ut ad prosecutionem hujus tam sanctæ rei te sic flectas, quod de impedimento seu negligentia ipsius non possis aliquatenus inculpari; imo Fidelitati Tuæ auctoritate Romana regia omnino mandamus, quatinus ita solerter provideas disponasque, ut per te aut gentes subditosque tuos dicto concilio et ejus membris adeuntibus et recedentibus, ac etiam victualia, merces aut alias res ad ipsum ducentibus, ipso durante concilio nulla læsio rerum ac corporum aliqualiter inferatur; quemadmodum et ipsi duci Fridrico, et universis imperii subditis poenaliter præcepimus. Age igitur, consanguinee carissime! in re ista tam salubriter tamque opportune, prout necessitas facti requirit, ne unquam dici possit, ex operatione tua aliquid sinistri præfato succrevisse concilio. Per hoc enim nobis complacebis gratissime, prout de te indubitanter confidimus, et ultra mercedem omnipotentis dei, quam recepturus es, sanctæ matris ecclesiæ et seculi favorem et gloriam tibi indubie cumulabis. Datum Feltkirch, Curiensis dioecesis, anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, die xxx Octobris, regnorum nostrorum Ungariæ etc. XLV°, Romanorum xxII et Bohemiæ xI anno." Item die sexta de mane in congregatione iterato præfatus dominus Simon cum consiliariis ducis Austriæ proposuit querelam super dicta factione treugarum, et con- clusum fuit, quod mitteretur magister Nicolaus Amici Parisiensis ad dominum de ubario (sic). Item die nona de mane in congregatione fuit facta querela de sacerdotibus non habentibus ministrum respondentem in missa; dictum fuit per quosdam in excusationem ipsorum, quod non poterant habere propter paupertatem; replicatum fuit, quod multi tales, qui sine ministro celebrant in altari, habent ancillas in domo, quæ eis ministrant in coquina et in lecto de die et de nocte; bene igitur possunt habere ministros per unam horam. De dicta replica licet plures turbati fuerunt, tamen non fuit responsum. Fuit igitur datus ordo, ut amplius talis defectus non committeretur in Basilea. Item decima de mane venit unus ambasiator domini ducis Ludovici, comitis palatini Rheni, magister in theologia, et proposuit coram domino legato, breviter declarans, quod dominus dux miserat eum ad informandum se de auctoritate concilii, de intentione existentium in ipso, et de his quæ fiunt. Dominus legatus post missam præsente magistro Johanne de Ragusio dumtaxat respondit sibi ad singula ita, quod contentus recessit et bene ædificatus. Eadem die de mane recessit per navem dominus decanus Trajectensis ad archiepiscopos Maguntinum et Coloniensem. Item die decima quarta de mane fuerunt congregati prælati dioecesis Basiliensis, et deputaverunt 5, qui in nomine omnium deberent in concilio perseverare. Fecit eis omnibus dominus legatus ammonitionem et mandatum, quatinus in monasteriis ipsorum et ecclesiis deberent se disponere ad reformationem suscipiendam, et quod omnes deberent transire cum habitu suæ religionis et sui status. Dominus abbas Morbacensis excusavit se, quod monachi sui erant nobiles, et quod non poterat eos regulæ subjugare, et quomodo manebat unusquisque in domo sua in circuitu monasterii, et multa hujusmodi. Determinatum fuit, quod dominus mitteret pro monachis, et corrigeret atque ammoneret eos. Item 16 in congregatione generali fuerunt lectæ multæ literæ, videlicet domini cancellarii Burgundiæ super restitutione quarundam pecuniarum; similiter ex parte domini præpositi canonicorum regularium de Nuremberga super facto Hussitarum; etiam ex parte
130 Initium et prosecutio Basiliensis concilii. Tua. Adhortamur te itaque, summo opere desiderantes, ut ad prosecutionem hujus tam sanctæ rei te sic flectas, quod de impedimento seu negligentia ipsius non possis aliquatenus inculpari; imo Fidelitati Tuæ auctoritate Romana regia omnino mandamus, quatinus ita solerter provideas disponasque, ut per te aut gentes subditosque tuos dicto concilio et ejus membris adeuntibus et recedentibus, ac etiam victualia, merces aut alias res ad ipsum ducentibus, ipso durante concilio nulla læsio rerum ac corporum aliqualiter inferatur; quemadmodum et ipsi duci Fridrico, et universis imperii subditis poenaliter præcepimus. Age igitur, consanguinee carissime! in re ista tam salubriter tamque opportune, prout necessitas facti requirit, ne unquam dici possit, ex operatione tua aliquid sinistri præfato succrevisse concilio. Per hoc enim nobis complacebis gratissime, prout de te indubitanter confidimus, et ultra mercedem omnipotentis dei, quam recepturus es, sanctæ matris ecclesiæ et seculi favorem et gloriam tibi indubie cumulabis. Datum Feltkirch, Curiensis dioecesis, anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, die xxx Octobris, regnorum nostrorum Ungariæ etc. XLV°, Romanorum xxII et Bohemiæ xI anno." Item die sexta de mane in congregatione iterato præfatus dominus Simon cum consiliariis ducis Austriæ proposuit querelam super dicta factione treugarum, et con- clusum fuit, quod mitteretur magister Nicolaus Amici Parisiensis ad dominum de ubario (sic). Item die nona de mane in congregatione fuit facta querela de sacerdotibus non habentibus ministrum respondentem in missa; dictum fuit per quosdam in excusationem ipsorum, quod non poterant habere propter paupertatem; replicatum fuit, quod multi tales, qui sine ministro celebrant in altari, habent ancillas in domo, quæ eis ministrant in coquina et in lecto de die et de nocte; bene igitur possunt habere ministros per unam horam. De dicta replica licet plures turbati fuerunt, tamen non fuit responsum. Fuit igitur datus ordo, ut amplius talis defectus non committeretur in Basilea. Item decima de mane venit unus ambasiator domini ducis Ludovici, comitis palatini Rheni, magister in theologia, et proposuit coram domino legato, breviter declarans, quod dominus dux miserat eum ad informandum se de auctoritate concilii, de intentione existentium in ipso, et de his quæ fiunt. Dominus legatus post missam præsente magistro Johanne de Ragusio dumtaxat respondit sibi ad singula ita, quod contentus recessit et bene ædificatus. Eadem die de mane recessit per navem dominus decanus Trajectensis ad archiepiscopos Maguntinum et Coloniensem. Item die decima quarta de mane fuerunt congregati prælati dioecesis Basiliensis, et deputaverunt 5, qui in nomine omnium deberent in concilio perseverare. Fecit eis omnibus dominus legatus ammonitionem et mandatum, quatinus in monasteriis ipsorum et ecclesiis deberent se disponere ad reformationem suscipiendam, et quod omnes deberent transire cum habitu suæ religionis et sui status. Dominus abbas Morbacensis excusavit se, quod monachi sui erant nobiles, et quod non poterat eos regulæ subjugare, et quomodo manebat unusquisque in domo sua in circuitu monasterii, et multa hujusmodi. Determinatum fuit, quod dominus mitteret pro monachis, et corrigeret atque ammoneret eos. Item 16 in congregatione generali fuerunt lectæ multæ literæ, videlicet domini cancellarii Burgundiæ super restitutione quarundam pecuniarum; similiter ex parte domini præpositi canonicorum regularium de Nuremberga super facto Hussitarum; etiam ex parte
Strana 131
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 131 magistri Johannis Pulcripatris, ambasiatoris ad papam. Magister Nicolaus fecit relationem super facto fractionis treugarum, et quid sibi responderat dominus de . . . (sic). Dominus Cisterciensis præsentavit unam literam sacro concilio, sine subscriptione cujus esset, continens in se deformationem statuum singulorum ecclesiæ et ad reformationem valde ferventem exhortationem. Dati fuerunt deputati super facto Hussitarum, etiam de pro- visione facienda militibus, de quibus facta fuit mentio superius. Dati etiam fuerunt quatuor deputati, qui laborare deberent pro habendis regulis et constitutionibus omnium religionum, et informarent se de statu ipsarum, ac de his, quæ in singulis veniunt reformanda. Fecit etiam ammonitionem dominus legatus omnibus suppositis, ut jam singuli cogitarent super reformandis ; fecit etiam exhortationem valde pulchram de oratione, jejunio et elemosina, quomodo scilicet deus valde placatur et ad misericordiam flectitur; quare ut deus mise- reatur ecclesiæ suæ sanctæ, hortabatur ut singuli de concilio sacro exercitarent se in dictis virtutibus; et ut libentius facerent, auctoritate legationis tribuit indulgentias præ- dicta facientibus, prout in quadam cedula continetur talis tenoris (sic). Replicavit etiam ammonitionem, ut prælati sæpe moneant familiares suos, ut honeste et pacifice se habeant, ut vestes non habeant frapatas, nec nacaniatas, nec etiam plurium colorum, quod non excedant in multitudine familiarium, similiter dandis in conviviis, et alia prosecutus est, quæ ad modestiam et honestatem pertinent clericalem. Item die 19 de mane fuit plena congregatio, et dominus Baptista de Lacigali Januensis, ambasiator regis Romanorum, exposuit ambasiatam suam, quæ quatuor puncta continebat : primo devotas recommendationes et cordiales ac intimas salutationes. (Cetera desiderantur.) 17°
Initium et prosecutio Basiliensis concilii. 131 magistri Johannis Pulcripatris, ambasiatoris ad papam. Magister Nicolaus fecit relationem super facto fractionis treugarum, et quid sibi responderat dominus de . . . (sic). Dominus Cisterciensis præsentavit unam literam sacro concilio, sine subscriptione cujus esset, continens in se deformationem statuum singulorum ecclesiæ et ad reformationem valde ferventem exhortationem. Dati fuerunt deputati super facto Hussitarum, etiam de pro- visione facienda militibus, de quibus facta fuit mentio superius. Dati etiam fuerunt quatuor deputati, qui laborare deberent pro habendis regulis et constitutionibus omnium religionum, et informarent se de statu ipsarum, ac de his, quæ in singulis veniunt reformanda. Fecit etiam ammonitionem dominus legatus omnibus suppositis, ut jam singuli cogitarent super reformandis ; fecit etiam exhortationem valde pulchram de oratione, jejunio et elemosina, quomodo scilicet deus valde placatur et ad misericordiam flectitur; quare ut deus mise- reatur ecclesiæ suæ sanctæ, hortabatur ut singuli de concilio sacro exercitarent se in dictis virtutibus; et ut libentius facerent, auctoritate legationis tribuit indulgentias præ- dicta facientibus, prout in quadam cedula continetur talis tenoris (sic). Replicavit etiam ammonitionem, ut prælati sæpe moneant familiares suos, ut honeste et pacifice se habeant, ut vestes non habeant frapatas, nec nacaniatas, nec etiam plurium colorum, quod non excedant in multitudine familiarium, similiter dandis in conviviis, et alia prosecutus est, quæ ad modestiam et honestatem pertinent clericalem. Item die 19 de mane fuit plena congregatio, et dominus Baptista de Lacigali Januensis, ambasiator regis Romanorum, exposuit ambasiatam suam, quæ quatuor puncta continebat : primo devotas recommendationes et cordiales ac intimas salutationes. (Cetera desiderantur.) 17°
Strana 132
Strana 133
JOHANNIS DE RAGUSIO TRACTATUS QUOMODO BOHEMI REDUCTI SUNT AD UNITATEM ECCLESIÆ. Ex exemplari authentico in Cod. Ms. bibliothecae universitatis Basileensis (sign. A.I. 32) nunc primum erutus FRANCISCO PALACKY.
JOHANNIS DE RAGUSIO TRACTATUS QUOMODO BOHEMI REDUCTI SUNT AD UNITATEM ECCLESIÆ. Ex exemplari authentico in Cod. Ms. bibliothecae universitatis Basileensis (sign. A.I. 32) nunc primum erutus FRANCISCO PALACKY.
Strana 134
Strana 135
Tractatus, quomodo Bohemi reducti sunt ad unitatem ecclesiæ. Ut universi Christi fideles tam præsentes quam futuri sacri Basiliensis concilii devotionem et diligentiam erga exstirpationem hæresum et reductionem Bohemorum agnoscant: ea quæ circa prædicta in dicto sacro concilio gesta et acta sunt, brevius quam potero curabo in præsenti libellulo enarrare. Etenim postquam copiosus catholicorum exercitus, sicut et sæpius in antea, deo ita permittente, propter peccata nostra factum fuerat, fugiens a Bohemia rediit, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, de mense Augusti, reverendissimus in Christo pater et dominus, dominus Julianus cardinalis sancti Angeli, legatus, qui per- sonaliter dicto interfuerat exercitui, recto itinere venit Basileam nona die Septembris ; ubi jam sacrum concilium generale per suos subdelegatos, quos antea præmiserat, videlicet dominum Johannem de Palomar, auditorem cameræ apostolicæ, et fratrem Johannem de Ragusio, sacræ theologiæ professorem, ordinis Prædicatorum, inchoatum fuerat celebrari. Ibi igitur non sine speciali instinctu spiritus sancti, multis tractatibus præhabitis et maturo consilio, unanimi consensu præfati reverendissimi domini legati et aliorum pro tunc in sacro concilio existentium patrum conclusum fuit, ut Bohemi ad sacrum concilium benigne et humaniter invitarentur atque vocarentur, ut qui vi armorum vinci non poterant, saltim clementia et pietate amicabilibus tractatibus vincerentur. Super vocatione igitur prædic- torum fuerunt confectæ literæ, quarum tenor sequitur, et est talis : „Sacrosancta Basiliensis synodus, in spiritu sancto legitime congregata, univer- salem ecclesiam repræsentans : universis viris ecclesiasticis, nobilibus et toti populo regni Bohemiæ, unitatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Compulit nos caritas Christi egredi de terra nostra et de cognatione nostra, et venire ad locum, quem ostendit nobis 71*). 1431. 15. Oct. *) Excusam typis dederunt J. D. Mansi in Collectione conciliorum, vol. XXIX, 233, et alii plures.
Tractatus, quomodo Bohemi reducti sunt ad unitatem ecclesiæ. Ut universi Christi fideles tam præsentes quam futuri sacri Basiliensis concilii devotionem et diligentiam erga exstirpationem hæresum et reductionem Bohemorum agnoscant: ea quæ circa prædicta in dicto sacro concilio gesta et acta sunt, brevius quam potero curabo in præsenti libellulo enarrare. Etenim postquam copiosus catholicorum exercitus, sicut et sæpius in antea, deo ita permittente, propter peccata nostra factum fuerat, fugiens a Bohemia rediit, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo, de mense Augusti, reverendissimus in Christo pater et dominus, dominus Julianus cardinalis sancti Angeli, legatus, qui per- sonaliter dicto interfuerat exercitui, recto itinere venit Basileam nona die Septembris ; ubi jam sacrum concilium generale per suos subdelegatos, quos antea præmiserat, videlicet dominum Johannem de Palomar, auditorem cameræ apostolicæ, et fratrem Johannem de Ragusio, sacræ theologiæ professorem, ordinis Prædicatorum, inchoatum fuerat celebrari. Ibi igitur non sine speciali instinctu spiritus sancti, multis tractatibus præhabitis et maturo consilio, unanimi consensu præfati reverendissimi domini legati et aliorum pro tunc in sacro concilio existentium patrum conclusum fuit, ut Bohemi ad sacrum concilium benigne et humaniter invitarentur atque vocarentur, ut qui vi armorum vinci non poterant, saltim clementia et pietate amicabilibus tractatibus vincerentur. Super vocatione igitur prædic- torum fuerunt confectæ literæ, quarum tenor sequitur, et est talis : „Sacrosancta Basiliensis synodus, in spiritu sancto legitime congregata, univer- salem ecclesiam repræsentans : universis viris ecclesiasticis, nobilibus et toti populo regni Bohemiæ, unitatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Compulit nos caritas Christi egredi de terra nostra et de cognatione nostra, et venire ad locum, quem ostendit nobis 71*). 1431. 15. Oct. *) Excusam typis dederunt J. D. Mansi in Collectione conciliorum, vol. XXIX, 233, et alii plures.
Strana 136
136 Johannis de Ragusio dominus pro pace ecclesiæ et salute populi Christiani. Et quid mirum, si pro Christo in terra aliena peregrinari decrevimus, cum ipse deus noster pro nobis durissimam usque ad mortem crucis peregrinationem pati dignatus sit? Si deus ita dilexit mundum, ut filium suum unigenitum daret: et nos merito ita ipsum diligere debemus, ut pro ovibus suis, si oporteat, animas nostras libenter exponamus. Quod quidem, quantum divina gratia nos inspiraverit, erga omnes promto animo facere parati sumus; et ob hoc ex omni natione ad sacrum generale concilium convenimus, ut expulsis de populo Christiano erroribus, sedatis bellis et extinctis vitiorum illecebris, fidei unitas, animorum concordia et sanctorum morum disciplina ubique serventur, et ipsa mater ecclesia toto orbe terrarum diffusa in pace et unitate refloreat. Et quamquam plurima in hoe sacro concilio immineant, quibus necessario providendum est: nihil tamen ante oculos nostros tam sedulo versatur, quam ut vos in eadem unitate nobiscum conjungamini. Si sciretis, quanto affectu salutem et pacem vestram optamus, si corda nostra caritate erga vos ardentia intueremini: obmissis omnibus, sine mora huc properantes projiceretis vos in ulnas nostras, confidentes, quod a nobis, qui vos propter Christum ut nos ipsos amamus, requiem animabus vestris invenire possetis. Et forsan dissidium vestrum aliquamdiu in ecclesia deus permisit, ut per experi- entiam cognoscentes, quanta mala ex divisione fraterna oriuntur, postea alter alterum perfectius diligamus, et unitas, qua nihil inter homines reperitur melius, cautius deinceps custodiatur. Jesus Christus oravit, ut non solum apostoli, sed omnes, qui per verbum eorum credituri erant, unum essent, sicut ipsi sunt unum, pater et filius ; et in hoc dixit cognosci discipulos suos, si dilectionem invicem haberent. Si cupimus Christo placere, si ejus discipuli esse et videri volumus, laboremus pro viribus, ut unum simus, dilec- tionemque et concordiam, sicut Christi fideles decet, invicem habeamus. Ostendamus secundum primitias ecclesiæ, ut multitudinis credentium sit cor unum et anima una; sicut unus nobis est deus, una fides et unus baptismus, ita nos ejusdem patris filii simus una- nimes, ut habitare unius moris nos dignos faciat in domo sua. Quam bonum et quam jocundum tunc erit, cum in eadem sanctæ matris domo concorditer habitabunt fratres in unum? Quanta lætitia erit in coelis, si vos, qui aliquamdiu a nobis divisi fuistis, iterum in unitate et caritate nobiscum reconciliemini? Ecce spiritus sanctus ex omni natione congregat fratres, ut sicut ipse caritas est, ita in caritate vivant, et juxta promissionem Christi omnem doceant veritatem, quæ ad salutem est necessaria. Scimus quia noster coelestis paterfamilias bonum fidei semen in terra seminaverat, sed venit inimicus homo, et superseminavit zizaniam. Putamus multum boni seminis adhuc superesse, nec radicem omnino aruisse; speramus terram adhuc esse idoneam ad fructificandum in domo domini, dummodo superinfundatur ros spiritus sancti, qui illam fecundet et herbas noxias exurat. Credimus vobis molestum fore, tot strages, incendia, depopulationes, et infinita mala conspicere, quæ ex hujusmodi dissidio quotidie contingunt, vosque optare pacem patriæ ac quietem, et ut tandem fides catholica ubique terrarum debite colatur. His nusquam melius provideri potest, quam in hoc sacro concilio, ubi universalis convenit ecclesia. Hic quidquid pertinet ad fidei veritatem, quidquid ad pacem et concordiam, quidquid ad vitæ puritatem et divinorum mandatorum observantiam, omni cum diligentia et libertate tractabitur. Licebit omnibus libere exponere, quidquid Christianæe religioni expedire judi- caverint; licebit consulere et procurare remedia. Aderit plane spiritus sanctus, in cujus 1431.
136 Johannis de Ragusio dominus pro pace ecclesiæ et salute populi Christiani. Et quid mirum, si pro Christo in terra aliena peregrinari decrevimus, cum ipse deus noster pro nobis durissimam usque ad mortem crucis peregrinationem pati dignatus sit? Si deus ita dilexit mundum, ut filium suum unigenitum daret: et nos merito ita ipsum diligere debemus, ut pro ovibus suis, si oporteat, animas nostras libenter exponamus. Quod quidem, quantum divina gratia nos inspiraverit, erga omnes promto animo facere parati sumus; et ob hoc ex omni natione ad sacrum generale concilium convenimus, ut expulsis de populo Christiano erroribus, sedatis bellis et extinctis vitiorum illecebris, fidei unitas, animorum concordia et sanctorum morum disciplina ubique serventur, et ipsa mater ecclesia toto orbe terrarum diffusa in pace et unitate refloreat. Et quamquam plurima in hoe sacro concilio immineant, quibus necessario providendum est: nihil tamen ante oculos nostros tam sedulo versatur, quam ut vos in eadem unitate nobiscum conjungamini. Si sciretis, quanto affectu salutem et pacem vestram optamus, si corda nostra caritate erga vos ardentia intueremini: obmissis omnibus, sine mora huc properantes projiceretis vos in ulnas nostras, confidentes, quod a nobis, qui vos propter Christum ut nos ipsos amamus, requiem animabus vestris invenire possetis. Et forsan dissidium vestrum aliquamdiu in ecclesia deus permisit, ut per experi- entiam cognoscentes, quanta mala ex divisione fraterna oriuntur, postea alter alterum perfectius diligamus, et unitas, qua nihil inter homines reperitur melius, cautius deinceps custodiatur. Jesus Christus oravit, ut non solum apostoli, sed omnes, qui per verbum eorum credituri erant, unum essent, sicut ipsi sunt unum, pater et filius ; et in hoc dixit cognosci discipulos suos, si dilectionem invicem haberent. Si cupimus Christo placere, si ejus discipuli esse et videri volumus, laboremus pro viribus, ut unum simus, dilec- tionemque et concordiam, sicut Christi fideles decet, invicem habeamus. Ostendamus secundum primitias ecclesiæ, ut multitudinis credentium sit cor unum et anima una; sicut unus nobis est deus, una fides et unus baptismus, ita nos ejusdem patris filii simus una- nimes, ut habitare unius moris nos dignos faciat in domo sua. Quam bonum et quam jocundum tunc erit, cum in eadem sanctæ matris domo concorditer habitabunt fratres in unum? Quanta lætitia erit in coelis, si vos, qui aliquamdiu a nobis divisi fuistis, iterum in unitate et caritate nobiscum reconciliemini? Ecce spiritus sanctus ex omni natione congregat fratres, ut sicut ipse caritas est, ita in caritate vivant, et juxta promissionem Christi omnem doceant veritatem, quæ ad salutem est necessaria. Scimus quia noster coelestis paterfamilias bonum fidei semen in terra seminaverat, sed venit inimicus homo, et superseminavit zizaniam. Putamus multum boni seminis adhuc superesse, nec radicem omnino aruisse; speramus terram adhuc esse idoneam ad fructificandum in domo domini, dummodo superinfundatur ros spiritus sancti, qui illam fecundet et herbas noxias exurat. Credimus vobis molestum fore, tot strages, incendia, depopulationes, et infinita mala conspicere, quæ ex hujusmodi dissidio quotidie contingunt, vosque optare pacem patriæ ac quietem, et ut tandem fides catholica ubique terrarum debite colatur. His nusquam melius provideri potest, quam in hoc sacro concilio, ubi universalis convenit ecclesia. Hic quidquid pertinet ad fidei veritatem, quidquid ad pacem et concordiam, quidquid ad vitæ puritatem et divinorum mandatorum observantiam, omni cum diligentia et libertate tractabitur. Licebit omnibus libere exponere, quidquid Christianæe religioni expedire judi- caverint; licebit consulere et procurare remedia. Aderit plane spiritus sanctus, in cujus 1431.
Strana 137
Tractatus de reductione Bohemorum. 137 nomine congregata est hæc sancta synodus. Ipse erit dux et rector concilii, perfecte illuminaturus corda omnium, ut viam ambulent veritatis et pacis. In ipso fiduciam habemus, quod si huc puro corde et bona intentione accesseritis, procul dubio læti et consolati in patriam redibitis, genti vestræe pacem, quietem, gratiamque dei et hominum vobiscum deferentes. Audimus, quod sæpe conquesti estis, non esse vobis traditam, qualem voluis- setis, liberam audientiam. Jam cessabit omnis querelæ occasio : ecce jam locus et facultas plenæ audientiæ præbetur; jam invitamini; non coram paucis, sed universis audiemini, quantum libet. Audietis et nos. Ipse spiritus sanctus astabit medius judex et arbiter, quid in ecclesia tenendum et agendum sit. Erimus simul in oratione perseverantes, et tamdiu ac tam ferventer suam pietatem jejuniis, gemitibus, precibus, obsecrationibus ac sanctis operibus interpellabimus, usque quo ipse caritatis auctor et veritatis doctor corda universi populi illustrabit ad cognoscendam amplectendamque veritatis et unitatis semitam. Ob hoc potissime in ecclesia spiritus sanctus introduxit concilia, ut si qua circa fidem inter Christianos dissensio orta fuerit, omnibus in unum convenientibus per invocationem nominis sui veritas evidenter appareat. Sæpe numero in Christiana religione pullularunt errores, opiniones et schismata: sed interventu sanctorum conciliorum spiritus sanctus illa procul effugavit et penitus extinxit. Si veritatem fidei diligitis, si pacem optatis, si honor Christi vobis curæ est, jam re ipsa ostendite: nullo umquam tempore nec loco efficacius et commodius, quam hic et modo ista omnia fieri possunt. Proinde vos ex toto corde et tota anima per ipsum spiritum sanctum hortamur, rogamus et obsecramus, ut postquam ostium ad tale et tantum bonum apertum videtis, ne differatis introire, et ad hoc sacrosanctum concilium in nomine Jesu Christi confidenter accedere, ut unanimiter audiamus verbum hoc, quod spiritus sanctus in ecclesia dei facturus est. Et licet hunc locum securum et liberum omnibus venientibus statuerimus : ne tamen aliqua forsan occa- sione retrahi possitis, nos paratos offerimus plenum ac sufficientem salvumconductum veniendi, standi, et redeundi his, quos destinare volueritis, nomine universalis ecclesiæ concedere ac omnia facere, quæ pro cautela et securitate ipsorum expedire videbuntur. Rogamus autem, ut viros tales mittatis, super quos spiritus domini requiescere speretur: mites videlicet, timoratos, humiles corde, pacem optantes, et non quæe sua sunt quæ- rentes, sed quæ Jesu Christi; qui nobis et vobis et toti populo Christiano hic pacem et in futuro seculo vitam æternam donare dignetur, qui vivit benedictus in secula amen." Cum igitur de modo transmissionis dictarum literarum cogitaretur, avisatum fuit, ut fratri Johanni de Gelhusen, Cistertiensis ordinis et monasterii Mulebrunensis tunc monacho, nunc autem vere benemerito abbati ejusdem monasterii et patri, qui pro aliis negotiis sacri concilii ad serenissimum regem Romanorum Sigismundum, qui pro tunc in Feltkirchen versus Italiam tendens per tempus aliquod manebat, missus fuerat, dictæ literæe mitterentur, ut eas Majestati regiæ præsentaret, supplicando eidem, quatinus Sua Serenitas dictas literas per modos sibi possibiles et securos ad regnum Bohemiæ desti- naret. Et ita factum est. Nam præfatus Romanorum rex per manus ejusdem prædictis literis reverenter susceptis, et cum magno gaudio lectis et intellectis, operam concitus dedit et modum, quibus in Bohemia opportune præsentarentur; sicut et præsentatæ fuerunt, ut patebit ex his, quæ sequuntur. Fuit autem dictarum literarum copia triplicata, sub sigillo præfati domini legati, quod pro tunc in omnibus suis negotiis sacrum concilium 1431. Scriptores I. 18
Tractatus de reductione Bohemorum. 137 nomine congregata est hæc sancta synodus. Ipse erit dux et rector concilii, perfecte illuminaturus corda omnium, ut viam ambulent veritatis et pacis. In ipso fiduciam habemus, quod si huc puro corde et bona intentione accesseritis, procul dubio læti et consolati in patriam redibitis, genti vestræe pacem, quietem, gratiamque dei et hominum vobiscum deferentes. Audimus, quod sæpe conquesti estis, non esse vobis traditam, qualem voluis- setis, liberam audientiam. Jam cessabit omnis querelæ occasio : ecce jam locus et facultas plenæ audientiæ præbetur; jam invitamini; non coram paucis, sed universis audiemini, quantum libet. Audietis et nos. Ipse spiritus sanctus astabit medius judex et arbiter, quid in ecclesia tenendum et agendum sit. Erimus simul in oratione perseverantes, et tamdiu ac tam ferventer suam pietatem jejuniis, gemitibus, precibus, obsecrationibus ac sanctis operibus interpellabimus, usque quo ipse caritatis auctor et veritatis doctor corda universi populi illustrabit ad cognoscendam amplectendamque veritatis et unitatis semitam. Ob hoc potissime in ecclesia spiritus sanctus introduxit concilia, ut si qua circa fidem inter Christianos dissensio orta fuerit, omnibus in unum convenientibus per invocationem nominis sui veritas evidenter appareat. Sæpe numero in Christiana religione pullularunt errores, opiniones et schismata: sed interventu sanctorum conciliorum spiritus sanctus illa procul effugavit et penitus extinxit. Si veritatem fidei diligitis, si pacem optatis, si honor Christi vobis curæ est, jam re ipsa ostendite: nullo umquam tempore nec loco efficacius et commodius, quam hic et modo ista omnia fieri possunt. Proinde vos ex toto corde et tota anima per ipsum spiritum sanctum hortamur, rogamus et obsecramus, ut postquam ostium ad tale et tantum bonum apertum videtis, ne differatis introire, et ad hoc sacrosanctum concilium in nomine Jesu Christi confidenter accedere, ut unanimiter audiamus verbum hoc, quod spiritus sanctus in ecclesia dei facturus est. Et licet hunc locum securum et liberum omnibus venientibus statuerimus : ne tamen aliqua forsan occa- sione retrahi possitis, nos paratos offerimus plenum ac sufficientem salvumconductum veniendi, standi, et redeundi his, quos destinare volueritis, nomine universalis ecclesiæ concedere ac omnia facere, quæ pro cautela et securitate ipsorum expedire videbuntur. Rogamus autem, ut viros tales mittatis, super quos spiritus domini requiescere speretur: mites videlicet, timoratos, humiles corde, pacem optantes, et non quæe sua sunt quæ- rentes, sed quæ Jesu Christi; qui nobis et vobis et toti populo Christiano hic pacem et in futuro seculo vitam æternam donare dignetur, qui vivit benedictus in secula amen." Cum igitur de modo transmissionis dictarum literarum cogitaretur, avisatum fuit, ut fratri Johanni de Gelhusen, Cistertiensis ordinis et monasterii Mulebrunensis tunc monacho, nunc autem vere benemerito abbati ejusdem monasterii et patri, qui pro aliis negotiis sacri concilii ad serenissimum regem Romanorum Sigismundum, qui pro tunc in Feltkirchen versus Italiam tendens per tempus aliquod manebat, missus fuerat, dictæ literæe mitterentur, ut eas Majestati regiæ præsentaret, supplicando eidem, quatinus Sua Serenitas dictas literas per modos sibi possibiles et securos ad regnum Bohemiæ desti- naret. Et ita factum est. Nam præfatus Romanorum rex per manus ejusdem prædictis literis reverenter susceptis, et cum magno gaudio lectis et intellectis, operam concitus dedit et modum, quibus in Bohemia opportune præsentarentur; sicut et præsentatæ fuerunt, ut patebit ex his, quæ sequuntur. Fuit autem dictarum literarum copia triplicata, sub sigillo præfati domini legati, quod pro tunc in omnibus suis negotiis sacrum concilium 1431. Scriptores I. 18
Strana 138
138 Johannis de Ragusio, utebatur ; quarum una fuit præfato regi Romanorum, ut præmittitur, destinata, altera civitati Norimbergensi, et tertia oppido Egrensi; et omnes tres sollicite et fideliter fuerunt Pragæ præsentatæ. Cum autem prædictæ literæ mitterentur per diversas vias, ut dictum est, a quibus- dam probatæ fidei viris avisatum fuit sacrum concilium, quod multi potentes et communi- tates in contermino Bohemorum constituti, post fugam exercitus nostri, quasi desperati de ulteriori subsidio catholicorum, et metu dictorum Hussitarum, foedera pacis seu treu- garum cum eisdem hæreticis inire meditarentur. Verum magistro Johanni de Ragusio quidam solemnis vir inter alia ita scripsit de Norimberga: "heri mane publica vox et fama fuit inter præscriptos quosdam, (scilicet milites) quod dominus marchio Brandenburgensis et dux Bavariæ Johannes treugas inissent cum ipsis hæreticis usque ad festum Epiphaniæ duraturas, duce Ludovico palatino Rheni recusante. Datum Norimbergæ, die 20 Novem- bris 1431." Similiter rex Romanorum scripsit domino legato, quod illi de Franconia intendebant inire treugas cum Hussitis. Quam rem amaro animo patres de concilio per- cipientes, utpote rem fidei catholicæ ecclesiæ multum nocivam, deliberaverunt aliquos oratores ad confinia Bohemiæ mittere, ad confortandum nostros in fide et devotione ecclesiæ catholicæ et ad persuadendum, ne ullo modo cum dictis hæreticis paciscerentur aut quascunque treugas inirent, quodque dicti oratores sollicitarent Bohemos ad veniendum, prout vocati fuerunt. Electi igitur fuerunt ad prædicta prosequenda venerabiles viri, frater Johannes Nider, sacræ theologiæ professor, prior conventus Basiliensis ordinis fratrum Prædicatorum, et prædictus frater Johannes, qui prius missus fuerat ad regem Romanorum. Hi igitur cum literis opportunis ad universos principes et communitates circa Bohemiam constitutas, et etiam cum prædicta litera patenti, quæ missa fuerat Bohemis cum additione, quæ statim subjungetur, accepta benedictione a sancta synodo, 28 No- vembris 1431 in pace profecti sunt. Additio autem ad prædictas literas, post "qui vivit benedictus in secula amen," erat talis: „Ut autem videnter agnoscatis nostrum ad pacem et salutem regni vestri affectum, præter has literas etiam tres alias ejusdem tenoris hactenus vobis transmisimus; et ut hoc sanctum opus commodius perfici possit, destinamus versus Norimbergam venerabiles ac magnæ sanctitatis viros, fratres Johannem sacræ theologiæ magistrum, priorem con- ventus Basiliensis ordinis fratrum Prædicatorum, ac fratrem Johannem de Mulembrun, ordinis Cistertiensis, ut circa prædicta omnem diligentiam adhibeant, tractentque vobiscum, quomodo et qualiter venire, stare et redire libere valeatis. Datum Basileæ, die 26 No- vembris, anno domini M eccc xxxI, indictione nona etc. Prædicti itaque, iter suum prosequentes versus Monachum ad Bavariam, ibidem receperunt illustrissimum principem dominum ducem Wilhelmum, hujus sacri concilii devo- tissimum protectorem, ubi, ut præfatus frater et abbas Johannes de Mulembrun scribit, ab eodem generose recepti, commissam sibi ambasiatam eidem domino Wilhelmo, ac illustribus principibus, dominis Arnasto fratri suo, et Alberto filio ducis Ernesti, necnon prælatis, baronibus, nobilibus et communitatibus terrarum et dominiorum suorum, tunc ibidem copiose congregatis, clare exposuerunt, et super propositis responsum obtinuerunt, quod ipse dominus Wilhelmus quantocius ad concilium venire disponeret; sicut et non multo post facto complevit. Super vocatione autem Bohemorum prædicta deum in excelsis 1431.
138 Johannis de Ragusio, utebatur ; quarum una fuit præfato regi Romanorum, ut præmittitur, destinata, altera civitati Norimbergensi, et tertia oppido Egrensi; et omnes tres sollicite et fideliter fuerunt Pragæ præsentatæ. Cum autem prædictæ literæ mitterentur per diversas vias, ut dictum est, a quibus- dam probatæ fidei viris avisatum fuit sacrum concilium, quod multi potentes et communi- tates in contermino Bohemorum constituti, post fugam exercitus nostri, quasi desperati de ulteriori subsidio catholicorum, et metu dictorum Hussitarum, foedera pacis seu treu- garum cum eisdem hæreticis inire meditarentur. Verum magistro Johanni de Ragusio quidam solemnis vir inter alia ita scripsit de Norimberga: "heri mane publica vox et fama fuit inter præscriptos quosdam, (scilicet milites) quod dominus marchio Brandenburgensis et dux Bavariæ Johannes treugas inissent cum ipsis hæreticis usque ad festum Epiphaniæ duraturas, duce Ludovico palatino Rheni recusante. Datum Norimbergæ, die 20 Novem- bris 1431." Similiter rex Romanorum scripsit domino legato, quod illi de Franconia intendebant inire treugas cum Hussitis. Quam rem amaro animo patres de concilio per- cipientes, utpote rem fidei catholicæ ecclesiæ multum nocivam, deliberaverunt aliquos oratores ad confinia Bohemiæ mittere, ad confortandum nostros in fide et devotione ecclesiæ catholicæ et ad persuadendum, ne ullo modo cum dictis hæreticis paciscerentur aut quascunque treugas inirent, quodque dicti oratores sollicitarent Bohemos ad veniendum, prout vocati fuerunt. Electi igitur fuerunt ad prædicta prosequenda venerabiles viri, frater Johannes Nider, sacræ theologiæ professor, prior conventus Basiliensis ordinis fratrum Prædicatorum, et prædictus frater Johannes, qui prius missus fuerat ad regem Romanorum. Hi igitur cum literis opportunis ad universos principes et communitates circa Bohemiam constitutas, et etiam cum prædicta litera patenti, quæ missa fuerat Bohemis cum additione, quæ statim subjungetur, accepta benedictione a sancta synodo, 28 No- vembris 1431 in pace profecti sunt. Additio autem ad prædictas literas, post "qui vivit benedictus in secula amen," erat talis: „Ut autem videnter agnoscatis nostrum ad pacem et salutem regni vestri affectum, præter has literas etiam tres alias ejusdem tenoris hactenus vobis transmisimus; et ut hoc sanctum opus commodius perfici possit, destinamus versus Norimbergam venerabiles ac magnæ sanctitatis viros, fratres Johannem sacræ theologiæ magistrum, priorem con- ventus Basiliensis ordinis fratrum Prædicatorum, ac fratrem Johannem de Mulembrun, ordinis Cistertiensis, ut circa prædicta omnem diligentiam adhibeant, tractentque vobiscum, quomodo et qualiter venire, stare et redire libere valeatis. Datum Basileæ, die 26 No- vembris, anno domini M eccc xxxI, indictione nona etc. Prædicti itaque, iter suum prosequentes versus Monachum ad Bavariam, ibidem receperunt illustrissimum principem dominum ducem Wilhelmum, hujus sacri concilii devo- tissimum protectorem, ubi, ut præfatus frater et abbas Johannes de Mulembrun scribit, ab eodem generose recepti, commissam sibi ambasiatam eidem domino Wilhelmo, ac illustribus principibus, dominis Arnasto fratri suo, et Alberto filio ducis Ernesti, necnon prælatis, baronibus, nobilibus et communitatibus terrarum et dominiorum suorum, tunc ibidem copiose congregatis, clare exposuerunt, et super propositis responsum obtinuerunt, quod ipse dominus Wilhelmus quantocius ad concilium venire disponeret; sicut et non multo post facto complevit. Super vocatione autem Bohemorum prædicta deum in excelsis 1431.
Strana 139
Tractatus de reductione Bohemorum. 139 pro tanta gratia, quam cordibus patrum in concilio existentium infudit, plerisque præe gaudio lacrymantibus, laudarunt; in ipso sperantes, quia hoc medio tantis malis finem imponeret, seque ad hoc prosequendum pro viribus velle assistere singuli spoponderunt. Sicque solutis per dictum dominum ducem Wilhelmum plenius sex dierum, quas ibidem dicti nuntii fecerunt, expensis, ipsos benedicentes dimiserunt. Post hoc iidem nuntii concilii illustres principes, dominos Fridericum marchionem Brandenburgensem etc., Johannem ducem Bavariæ etc., communitatem Norimbergensem et quosdam alios principes, prælatos, dominos et communitates cum literis a concilio ad eosdem directis visitarunt, et juxta sibi commissa, ne foedus aliquod aut pactiones cum Hussitis ecclesiæ præjudiciales inirent et fortes in fide persisterent, sperantes, quia citius eis auxilium futurum esset etc. exhortati sunt ; rogantes suppliciter nomine præfati concilii, quatinus in conducendo nuntios et ambasiatores Bohemorum, si mittere vellent, se beni- volos exhiberent. Unde veraciter quam plures et potissimi laici, multum confortati, bonam spem de consolatione sibi et ecclesiæ dei ex congregatione et celebratione hujus sacri concilii suisque sacris scripturis et proposito futura conceperunt; seque in domino con- solantes, nullum cum inimicis foedus præjudiciale pepegerunt, ac se voluntarios ad pro- secutionem hujusmodi vocationis Bohemorum eorumque securam conductionem cum gaudio obtulerunt. Utinam ego tot pro peccatis meis domino, quem offendi, lacrymas obtulissem, aut adhuc corde contrito et humiliato in abluitionem peccantis animæ offerrem, quot præ gaudio simplices et populares devotius effuderunt, sperantes, quia adhuc dominus adjiceret misereri, nostrum luctum converteret citius nostri misertus in gaudium. Consultis insuper a nobis sacri Basiliensis concilii nuntiis prudentibus de consulatu Norimbergense, anne et quando literas sacri concilii et nostras ad Bohemiam dirigere deberemus? Quibus visum est, quod primo per nuntium equestrem, quem iidem Nurenbergenses ad hoc miserunt, ab Egrensibus exploraremus, anne aliquod super prioribus per sacrum concilium ad Boemiam transmissis literis responsum recepissent. Placuit consilium ; unde et super hoc dominis de consulatu Egrensi scripsimus. Qui per eundem nuntium nobis festini respon- derunt, quod confestim ipsi nobis nuntium suum, quem cum literis concilii prius ad Pragam misissent, dirigerent, qui nos de singulis visis et auditis clarius informare posset. Qui veniens, retulit, quomodo gentes armorum quæ in succursum mittebantur eorum, qui ex Bohemia tunc in Ungariam prædam capturi transiissent, spe sua frustrati, lugubres, frigore, inedia et multis incommodis graviter afflicti, ipso vidente, rediissent, suis, quos liberare venerant, prostratis. Dixit etiam, quam reverenter magister civium majoris civitatis Pragensis literas sacri concilii recepisset, ac ipsum portitorem donariis honorasset, et alia quam plura, quæ spem nobis dabant salubris capiendæ deliberationis. Super rela- tione prædicti nuntii ita prior Prædicatorum Basiliensium scribit magistro Johanni de Ragusio: 1432. „Reverendo in Christo patri, fratri Johanni de Ragusio, sacræe theologiæ pro- fessori eximio, ordinis Prædicatorum, ac ejusdem ordinis procuratori in Romana curia, Basileæ præsentetur cursu R. Se totum et quidquid potest gratæ in domino complacentiæ! Reverende mi pater et præceptor! Nos noverit Vestra Caritas Nurembergam a Monacho venisse feria secunda ante Thomæ Apostoli incolumes rebus et corporibus. Quid in Monacho egimus, alias notifi- 72. 1432. 5. Jan. 18 *
Tractatus de reductione Bohemorum. 139 pro tanta gratia, quam cordibus patrum in concilio existentium infudit, plerisque præe gaudio lacrymantibus, laudarunt; in ipso sperantes, quia hoc medio tantis malis finem imponeret, seque ad hoc prosequendum pro viribus velle assistere singuli spoponderunt. Sicque solutis per dictum dominum ducem Wilhelmum plenius sex dierum, quas ibidem dicti nuntii fecerunt, expensis, ipsos benedicentes dimiserunt. Post hoc iidem nuntii concilii illustres principes, dominos Fridericum marchionem Brandenburgensem etc., Johannem ducem Bavariæ etc., communitatem Norimbergensem et quosdam alios principes, prælatos, dominos et communitates cum literis a concilio ad eosdem directis visitarunt, et juxta sibi commissa, ne foedus aliquod aut pactiones cum Hussitis ecclesiæ præjudiciales inirent et fortes in fide persisterent, sperantes, quia citius eis auxilium futurum esset etc. exhortati sunt ; rogantes suppliciter nomine præfati concilii, quatinus in conducendo nuntios et ambasiatores Bohemorum, si mittere vellent, se beni- volos exhiberent. Unde veraciter quam plures et potissimi laici, multum confortati, bonam spem de consolatione sibi et ecclesiæ dei ex congregatione et celebratione hujus sacri concilii suisque sacris scripturis et proposito futura conceperunt; seque in domino con- solantes, nullum cum inimicis foedus præjudiciale pepegerunt, ac se voluntarios ad pro- secutionem hujusmodi vocationis Bohemorum eorumque securam conductionem cum gaudio obtulerunt. Utinam ego tot pro peccatis meis domino, quem offendi, lacrymas obtulissem, aut adhuc corde contrito et humiliato in abluitionem peccantis animæ offerrem, quot præ gaudio simplices et populares devotius effuderunt, sperantes, quia adhuc dominus adjiceret misereri, nostrum luctum converteret citius nostri misertus in gaudium. Consultis insuper a nobis sacri Basiliensis concilii nuntiis prudentibus de consulatu Norimbergense, anne et quando literas sacri concilii et nostras ad Bohemiam dirigere deberemus? Quibus visum est, quod primo per nuntium equestrem, quem iidem Nurenbergenses ad hoc miserunt, ab Egrensibus exploraremus, anne aliquod super prioribus per sacrum concilium ad Boemiam transmissis literis responsum recepissent. Placuit consilium ; unde et super hoc dominis de consulatu Egrensi scripsimus. Qui per eundem nuntium nobis festini respon- derunt, quod confestim ipsi nobis nuntium suum, quem cum literis concilii prius ad Pragam misissent, dirigerent, qui nos de singulis visis et auditis clarius informare posset. Qui veniens, retulit, quomodo gentes armorum quæ in succursum mittebantur eorum, qui ex Bohemia tunc in Ungariam prædam capturi transiissent, spe sua frustrati, lugubres, frigore, inedia et multis incommodis graviter afflicti, ipso vidente, rediissent, suis, quos liberare venerant, prostratis. Dixit etiam, quam reverenter magister civium majoris civitatis Pragensis literas sacri concilii recepisset, ac ipsum portitorem donariis honorasset, et alia quam plura, quæ spem nobis dabant salubris capiendæ deliberationis. Super rela- tione prædicti nuntii ita prior Prædicatorum Basiliensium scribit magistro Johanni de Ragusio: 1432. „Reverendo in Christo patri, fratri Johanni de Ragusio, sacræe theologiæ pro- fessori eximio, ordinis Prædicatorum, ac ejusdem ordinis procuratori in Romana curia, Basileæ præsentetur cursu R. Se totum et quidquid potest gratæ in domino complacentiæ! Reverende mi pater et præceptor! Nos noverit Vestra Caritas Nurembergam a Monacho venisse feria secunda ante Thomæ Apostoli incolumes rebus et corporibus. Quid in Monacho egimus, alias notifi- 72. 1432. 5. Jan. 18 *
Strana 140
140 Johannis de Ragusio, camus R. P. D. Cardinali. Interim autem tam Norimbergensem, Bambergensem et Her- bipolensem civitates, quam eorum episcopos et marchionem Brandeburgensem cum ceteris principibus et nobilibus, cum quibus ambo aut alter nostrum fuit, omnes et singulos reperimus voluntarios ad non treugandum cum hæreticis, et ad conductum salvum præ- standum, si venire velint ad generale concilium, hæreticis, imo ad veniendum ad loca opportuna in propriis personis, gratia nobis assistendi consiliis et auxiliis. Proinde quia archiepiscopi electores, duces Bavariæ et communitates plurimæ dietam habebunt dominica proxima post conversionem S. Pauli in Herbipoli, ubi nos debere adesse consulunt pru- dentes plurimi: idcirco actuare velitis eos ad quos pertinet, quatenus instructiones nobis formare velint, quid super eadem dieta per nos sit faciendum, et tales instructiones Nu- renberg vel Herbipolim nobis dirigere, si saltem tempestive nobis præsentari poterint. Præterea *) quia nuper ad placitum habuimus nuntium Egrensium cum literis, quidquid diceret, credentiæ; nam nuper fuit in Praga, et alias crebro, imo ex parte Egrensium præsentavit in Praga literas primas generalis concilii: ideo ea quæ proposuit et in præ- sentia etiam consulum Norimbergensis oppidi deposuit pro consolatione distinctius pando. Dixit itaque, quod xiiij Decembris fuit Pragæ per viiij circiter dies; vidit eadem die i. e. in crastino S. Luciæ redire de Ungaria Hussitas et intrare Pragam, non ut antea viderat aliquando cum spoliis, lætitia et fistulationibus, sed cum magna tristitia et irrisio- nibus. Sunt enim plures in Praga, præsertim Veteri, quæ in triplo validior est in omnibus Nova, qui corde fideles sunt et cum summo gaudio perceperunt Orphanorum interitum, optantes ut malis Bohemiæ finis detur. Fuerunt autem præfati Hussitæ, qui Pragam intra- verunt, hi quos hæretici percipientes eorum confratres circumdatos in Ungaria, direxerunt eisdem fratribus in adjutorium. Sed mentita est iniquitas sibi. Ungariæ enim appropin- quantes, perceperunt, prout alias audistis, nedum multitudinem Orphanorum fame et gladio occisam, verum etiam plures ignobiles, nobiles et capitaneos Taboritarum peremptos. Siquidem postquam Procopius cum suis et Orphanorum exercitus Ungariam intrasset et spolia multa collegisset, captam prædam cum dissidio et seditione dividere coeperunt. Ex quo in iram motus Procopius, cum paucis, quibus vitam optavit, caute fugiendo, reliquit post se multitudinem gladiis statim præstandam Ungarorum. Est autem modo prope montem Cuthnis in castro, sine omni campestri exercitu, infamis fere apud omnes hæreticos, qui eum proclamant fratres seduxisse. Unde cum nuper circa finem mensis Decembris infirmus ad Pragenses pro medico direxisset, multorum hæreticorum responsio fuit sibi neminem pro medico, nisi civitatis lictorem **), dirigendum fore. Deinde quia ad respondendum literæ generalis concilii dieta, quæ Pragæ per regnum Bohemiæ teneri debuerat, processum non habuit super festo S. Nicolai propter mortem Orphanorum: idcirco eadem dieta protelata fuit in diem Circumcisionis Domini, vocatusque est per Pragenses consules Procopius. Qui respondit, quod rata habere vellet ea, quæ multitudo concluderet, nollet tamen Pragam intrare, eo quod non confideret plebejis, licet con- fideret consulibus. Item præfatus nuntius, cum antea præsentasset civitati Veteri literas 1432. *) Quæ sequuntur abhinc, usque ad finem epistolæ, jam typis vulgata leguntur in J. D. Mansi collect. conciliorum vol. XXXI, pag. 169 et sequ. unde etiam quædam in codice nostro minus recte scripta emendavimus. **) MS. literam.
140 Johannis de Ragusio, camus R. P. D. Cardinali. Interim autem tam Norimbergensem, Bambergensem et Her- bipolensem civitates, quam eorum episcopos et marchionem Brandeburgensem cum ceteris principibus et nobilibus, cum quibus ambo aut alter nostrum fuit, omnes et singulos reperimus voluntarios ad non treugandum cum hæreticis, et ad conductum salvum præ- standum, si venire velint ad generale concilium, hæreticis, imo ad veniendum ad loca opportuna in propriis personis, gratia nobis assistendi consiliis et auxiliis. Proinde quia archiepiscopi electores, duces Bavariæ et communitates plurimæ dietam habebunt dominica proxima post conversionem S. Pauli in Herbipoli, ubi nos debere adesse consulunt pru- dentes plurimi: idcirco actuare velitis eos ad quos pertinet, quatenus instructiones nobis formare velint, quid super eadem dieta per nos sit faciendum, et tales instructiones Nu- renberg vel Herbipolim nobis dirigere, si saltem tempestive nobis præsentari poterint. Præterea *) quia nuper ad placitum habuimus nuntium Egrensium cum literis, quidquid diceret, credentiæ; nam nuper fuit in Praga, et alias crebro, imo ex parte Egrensium præsentavit in Praga literas primas generalis concilii: ideo ea quæ proposuit et in præ- sentia etiam consulum Norimbergensis oppidi deposuit pro consolatione distinctius pando. Dixit itaque, quod xiiij Decembris fuit Pragæ per viiij circiter dies; vidit eadem die i. e. in crastino S. Luciæ redire de Ungaria Hussitas et intrare Pragam, non ut antea viderat aliquando cum spoliis, lætitia et fistulationibus, sed cum magna tristitia et irrisio- nibus. Sunt enim plures in Praga, præsertim Veteri, quæ in triplo validior est in omnibus Nova, qui corde fideles sunt et cum summo gaudio perceperunt Orphanorum interitum, optantes ut malis Bohemiæ finis detur. Fuerunt autem præfati Hussitæ, qui Pragam intra- verunt, hi quos hæretici percipientes eorum confratres circumdatos in Ungaria, direxerunt eisdem fratribus in adjutorium. Sed mentita est iniquitas sibi. Ungariæ enim appropin- quantes, perceperunt, prout alias audistis, nedum multitudinem Orphanorum fame et gladio occisam, verum etiam plures ignobiles, nobiles et capitaneos Taboritarum peremptos. Siquidem postquam Procopius cum suis et Orphanorum exercitus Ungariam intrasset et spolia multa collegisset, captam prædam cum dissidio et seditione dividere coeperunt. Ex quo in iram motus Procopius, cum paucis, quibus vitam optavit, caute fugiendo, reliquit post se multitudinem gladiis statim præstandam Ungarorum. Est autem modo prope montem Cuthnis in castro, sine omni campestri exercitu, infamis fere apud omnes hæreticos, qui eum proclamant fratres seduxisse. Unde cum nuper circa finem mensis Decembris infirmus ad Pragenses pro medico direxisset, multorum hæreticorum responsio fuit sibi neminem pro medico, nisi civitatis lictorem **), dirigendum fore. Deinde quia ad respondendum literæ generalis concilii dieta, quæ Pragæ per regnum Bohemiæ teneri debuerat, processum non habuit super festo S. Nicolai propter mortem Orphanorum: idcirco eadem dieta protelata fuit in diem Circumcisionis Domini, vocatusque est per Pragenses consules Procopius. Qui respondit, quod rata habere vellet ea, quæ multitudo concluderet, nollet tamen Pragam intrare, eo quod non confideret plebejis, licet con- fideret consulibus. Item præfatus nuntius, cum antea præsentasset civitati Veteri literas 1432. *) Quæ sequuntur abhinc, usque ad finem epistolæ, jam typis vulgata leguntur in J. D. Mansi collect. conciliorum vol. XXXI, pag. 169 et sequ. unde etiam quædam in codice nostro minus recte scripta emendavimus. **) MS. literam.
Strana 141
Tractatus de reductione Bohemorum. 141 generalis concilii, quas ut audistis recepit consulatus Pragensis reverenter, nuntio dando propinam 1 flor., ductus fuit idem nuntius ad b. Virginem, ut præsens esset publicationi præfatarum literarum, quæ fiebat populo maximo assistente. Vidit populum valde con- gratulantem novis talibus et flentes plurimos, audivitque prædicantem et literas declarantem per omnia loqui favorabiliter. Et cum venisset ad locum, ubi sic habetur in litera: „rogamus autem, ut viros tales mittatis, super quos spiritus domini requiescere speretur, mites videlicet, timoratos, humiles, pacem optantes et non quæ sua sunt quærentes sed quæ Jesu Christi" etc. exclamare coepit in hæc verba et similia lingua bohemica: Ecce, inquit, quam sancta et justa petitio! Sed ubi inter nos reperiri poterint viri tales? Vos enim inter vos multitudinem habetis homicidarum, sanguinem baptizatorum injuste fundentium, raptores injurios et violentos possessores rerum ecclesiasticarum; et similia multa dixit. In fine autem jam perdeclarata litera hortabatur populum, quatinus orarent deum et pro generali concilio et pro regno Bohemiæ, ut ad ea divina gratia ducerentur, per quæ gaudia coeli possent assequi. Est autem dictus prædicans sacerdos dictus Roggizan, vir magnæe eloquentiæ, dilectus fere ab omnibus in Praga præsertim veteri, qui de multis hæresibus eos prædicando eduxit, tenens tamen articulum de necessitate communicandi sub utraque specie. Item dicit idem nuntius, quod in veteri Praga in omni loco eccle- siastico non alia vidit in Bohemorum cerimoniis, nisi sicut in nostris ecclesiis, excepta practica communicandi sub utraque specie. Item quod certum est, Bohemos modo in nullo loco exercitum habere; victualia tamen habent in vino, pane, vestitu, sale et hujus- modi in notabili copia, quæe eis per falsos Christianos adducuntur, qui se periculo perdendi omnia committunt, prout sæpe in id incidunt, licet aliquotiens evadant. Species aromaticæ solum in Bohemia sunt carissimæ. Hæc de depositis per supradictum nuntium. Item audivi per quemdam bacca- larium formatum noviter venientem de universitate Viennensi, quod in regno Bohemiæ multi nobiscum satis concordent modo in tribus articulis, licet in quarto de eucharistia discordant. Item quod universitas Viennensis, episcopus Pataviensis, clerus suus, religiosi in ejus existentes dioecesi et dux Albertus suos deputaverunt ad generale concilium in bona copia, et plures sunt jam in via veniendo Basileam. Idem promisit facere Bambergensis episcopus. Et scitote, quod quæcunque dicuntur simplici populo de his tribus, quæ proponit agere generale concilium, mira hilaritate et devotione movetur; similiter de civitatibus et quibusdam nobilibus. E diverso autem multitudo religiosorum et sacerdotum secularium vix nomen reformationis patienter audire potest, ut experti sumus in locis pluribus. Præterea peto, ut reverendissimum in Christo patrem nostrum et D. Cardinalem et ceteros hortari velitis, ut hi, qui se præsentant generali concilio, nisi cum manife- stissima causa necessaria recedendi licentientur ad partes, quia ut experientia didicimus in multis locis, tales aliquotiens videntur esse majores detractores concilii generalis, uti dicendo, quod pauci sunt Basileæ et modicæ reputationis, nunc dicendo, quod tractetur ibi de taxa imponenda omni clero ad stipendiandum quendam exercitum *) contra Hussitas, nunc etiam incautis suis verbis occasionem dando famandi, quod totum concilium generale sit dissolutum. Et revera, nisi in aliquibus locis ista reclamassemus, inconvenientia 1432. *) MS. extraneum.
Tractatus de reductione Bohemorum. 141 generalis concilii, quas ut audistis recepit consulatus Pragensis reverenter, nuntio dando propinam 1 flor., ductus fuit idem nuntius ad b. Virginem, ut præsens esset publicationi præfatarum literarum, quæ fiebat populo maximo assistente. Vidit populum valde con- gratulantem novis talibus et flentes plurimos, audivitque prædicantem et literas declarantem per omnia loqui favorabiliter. Et cum venisset ad locum, ubi sic habetur in litera: „rogamus autem, ut viros tales mittatis, super quos spiritus domini requiescere speretur, mites videlicet, timoratos, humiles, pacem optantes et non quæ sua sunt quærentes sed quæ Jesu Christi" etc. exclamare coepit in hæc verba et similia lingua bohemica: Ecce, inquit, quam sancta et justa petitio! Sed ubi inter nos reperiri poterint viri tales? Vos enim inter vos multitudinem habetis homicidarum, sanguinem baptizatorum injuste fundentium, raptores injurios et violentos possessores rerum ecclesiasticarum; et similia multa dixit. In fine autem jam perdeclarata litera hortabatur populum, quatinus orarent deum et pro generali concilio et pro regno Bohemiæ, ut ad ea divina gratia ducerentur, per quæ gaudia coeli possent assequi. Est autem dictus prædicans sacerdos dictus Roggizan, vir magnæe eloquentiæ, dilectus fere ab omnibus in Praga præsertim veteri, qui de multis hæresibus eos prædicando eduxit, tenens tamen articulum de necessitate communicandi sub utraque specie. Item dicit idem nuntius, quod in veteri Praga in omni loco eccle- siastico non alia vidit in Bohemorum cerimoniis, nisi sicut in nostris ecclesiis, excepta practica communicandi sub utraque specie. Item quod certum est, Bohemos modo in nullo loco exercitum habere; victualia tamen habent in vino, pane, vestitu, sale et hujus- modi in notabili copia, quæe eis per falsos Christianos adducuntur, qui se periculo perdendi omnia committunt, prout sæpe in id incidunt, licet aliquotiens evadant. Species aromaticæ solum in Bohemia sunt carissimæ. Hæc de depositis per supradictum nuntium. Item audivi per quemdam bacca- larium formatum noviter venientem de universitate Viennensi, quod in regno Bohemiæ multi nobiscum satis concordent modo in tribus articulis, licet in quarto de eucharistia discordant. Item quod universitas Viennensis, episcopus Pataviensis, clerus suus, religiosi in ejus existentes dioecesi et dux Albertus suos deputaverunt ad generale concilium in bona copia, et plures sunt jam in via veniendo Basileam. Idem promisit facere Bambergensis episcopus. Et scitote, quod quæcunque dicuntur simplici populo de his tribus, quæ proponit agere generale concilium, mira hilaritate et devotione movetur; similiter de civitatibus et quibusdam nobilibus. E diverso autem multitudo religiosorum et sacerdotum secularium vix nomen reformationis patienter audire potest, ut experti sumus in locis pluribus. Præterea peto, ut reverendissimum in Christo patrem nostrum et D. Cardinalem et ceteros hortari velitis, ut hi, qui se præsentant generali concilio, nisi cum manife- stissima causa necessaria recedendi licentientur ad partes, quia ut experientia didicimus in multis locis, tales aliquotiens videntur esse majores detractores concilii generalis, uti dicendo, quod pauci sunt Basileæ et modicæ reputationis, nunc dicendo, quod tractetur ibi de taxa imponenda omni clero ad stipendiandum quendam exercitum *) contra Hussitas, nunc etiam incautis suis verbis occasionem dando famandi, quod totum concilium generale sit dissolutum. Et revera, nisi in aliquibus locis ista reclamassemus, inconvenientia 1432. *) MS. extraneum.
Strana 142
142 Johannis de Ragusio, 73 *). 1432. 5. Jan. plura secuta fuissent verisimiliter. Item in Norimberga manebimus, quousque respon- sum ab Hussitis de dieta supradicta habuerimus, nisi ex causa prope Nurenbergam exeamus. Alia pro nunc non occurrunt scribenda; alia si se obtulerint, postea scribam. Peto humiliter recommendari R. P. D. Cardinali, D. Virgiliacensi et D. Auditori, et statum negotiorum circa generale concilium currentium mihi intimari. Vestram Paternitatem altissimus in cunctis feliciter dirigat. Vobis etiam humiliter se recommendat prior Nurem- berg. et D. Johannes de Mulbrunn. Datum in Norimberga die v Januarii anno xxxij. Frater Johannes Nider ordinis Prædicatorum Vestræe Paternitatis discipulus. Reverende magister! Quia quemdam, qui quibusdam videtur excommunicatus propter venditionem unius rei, quæ unum florenum valuit, Hussitis directam, prior noster et alii absolvere noluerunt, licet multum poeniteat reus: quæso mihi auctoritatem a D. Cardinali impetretis, ut juvem pauperem istum, et si occurreret etiam alias. Et mihi de hoc responsum peto cito dirigatis. Prædictas literas magister Johannes legit in plena congregatione sacri concilii, et omnes fuerunt valde gavisi de novis in eadem litera contentis ; plures voluerunt habere copiam, et ad papam atque imperatorem et ad multas partes fuit transmissa. Præfati igitur ambasiatores in Norimberga consistentes de consilio consulatus ejusdem civitatis et aliquorum ecclesiasticorum, præsertim abbatis sancti Aegidii et Alberti plebani sancti Sebaldi, qui dictis ambasiatoribus frequenter consiliis et auxiliis assistebant, per dictum nuntium Egrensium, qui fuerat in Praga, miserunt prædictam literam sacri concilii „Sacrosancta etc." quæ per eosdem Bohemis dirigebatur, et aliam, quam ipsi ambasiatores nomine proprio eisdem scribebant ad consules Egrenses, exhortantes eosdem et rogantes, quatinus ob favorem fidei vellent prædictas literas secure et cito ad Pragam destinare; qui protinus bono animo fecerunt. Qui et inantea taliter in hac prosecutione vocationis Bohemorum se habuerunt, non parcendo sumptibus nec laboribus, quod merito veniunt ab ecclesia et tota Christianitate regratiandi. Tenor vero literarum, quas præfati ambasiatores miserunt Bohemis nomine proprio cum literis sacri concilii, sequitur et est talis : „Universis viris ecclesiasticis, nobilibus et toti populo regni Bohemiæ : frater Johannes Nider, prior domus Prædicatorum Basiliensis, et frater Johannes de Mulen- brun, ordinis Cisterciensis , sanctæ synodi Basiliensis pro certis suis et præsertim infrascriptis negotiis humiles nuntii, pacem, quam secundum deum optatis. Etsi cupitæ rei quæque exspectatio aliquid ex mora poenæe contineat, differentius tamen et potis- simum ea, quæ in periculo versatur salutis, multum anxietatis habere videtur admix- tum. Cum igitur dicta sancta et inclyta congregatio exortum inter nos dissidium in noxam animarum Christi sanguine redemptarum vergere dolenter conspiciat, et tantam jacturam cum innumeris aliis inde provenientibus damnis et incommodis velut pia mater deplangat, salutemque vestram sicut omnium ardenti desiderio, prout ex ipsius digito dei compositis literis perpendere potestis, expetat et exspectet : modicum sibi hactenus fecisse 1432. *) Habetur in Actis Conciliorum, ap. Mansi XXIX, 441 etc.
142 Johannis de Ragusio, 73 *). 1432. 5. Jan. plura secuta fuissent verisimiliter. Item in Norimberga manebimus, quousque respon- sum ab Hussitis de dieta supradicta habuerimus, nisi ex causa prope Nurenbergam exeamus. Alia pro nunc non occurrunt scribenda; alia si se obtulerint, postea scribam. Peto humiliter recommendari R. P. D. Cardinali, D. Virgiliacensi et D. Auditori, et statum negotiorum circa generale concilium currentium mihi intimari. Vestram Paternitatem altissimus in cunctis feliciter dirigat. Vobis etiam humiliter se recommendat prior Nurem- berg. et D. Johannes de Mulbrunn. Datum in Norimberga die v Januarii anno xxxij. Frater Johannes Nider ordinis Prædicatorum Vestræe Paternitatis discipulus. Reverende magister! Quia quemdam, qui quibusdam videtur excommunicatus propter venditionem unius rei, quæ unum florenum valuit, Hussitis directam, prior noster et alii absolvere noluerunt, licet multum poeniteat reus: quæso mihi auctoritatem a D. Cardinali impetretis, ut juvem pauperem istum, et si occurreret etiam alias. Et mihi de hoc responsum peto cito dirigatis. Prædictas literas magister Johannes legit in plena congregatione sacri concilii, et omnes fuerunt valde gavisi de novis in eadem litera contentis ; plures voluerunt habere copiam, et ad papam atque imperatorem et ad multas partes fuit transmissa. Præfati igitur ambasiatores in Norimberga consistentes de consilio consulatus ejusdem civitatis et aliquorum ecclesiasticorum, præsertim abbatis sancti Aegidii et Alberti plebani sancti Sebaldi, qui dictis ambasiatoribus frequenter consiliis et auxiliis assistebant, per dictum nuntium Egrensium, qui fuerat in Praga, miserunt prædictam literam sacri concilii „Sacrosancta etc." quæ per eosdem Bohemis dirigebatur, et aliam, quam ipsi ambasiatores nomine proprio eisdem scribebant ad consules Egrenses, exhortantes eosdem et rogantes, quatinus ob favorem fidei vellent prædictas literas secure et cito ad Pragam destinare; qui protinus bono animo fecerunt. Qui et inantea taliter in hac prosecutione vocationis Bohemorum se habuerunt, non parcendo sumptibus nec laboribus, quod merito veniunt ab ecclesia et tota Christianitate regratiandi. Tenor vero literarum, quas præfati ambasiatores miserunt Bohemis nomine proprio cum literis sacri concilii, sequitur et est talis : „Universis viris ecclesiasticis, nobilibus et toti populo regni Bohemiæ : frater Johannes Nider, prior domus Prædicatorum Basiliensis, et frater Johannes de Mulen- brun, ordinis Cisterciensis , sanctæ synodi Basiliensis pro certis suis et præsertim infrascriptis negotiis humiles nuntii, pacem, quam secundum deum optatis. Etsi cupitæ rei quæque exspectatio aliquid ex mora poenæe contineat, differentius tamen et potis- simum ea, quæ in periculo versatur salutis, multum anxietatis habere videtur admix- tum. Cum igitur dicta sancta et inclyta congregatio exortum inter nos dissidium in noxam animarum Christi sanguine redemptarum vergere dolenter conspiciat, et tantam jacturam cum innumeris aliis inde provenientibus damnis et incommodis velut pia mater deplangat, salutemque vestram sicut omnium ardenti desiderio, prout ex ipsius digito dei compositis literis perpendere potestis, expetat et exspectet : modicum sibi hactenus fecisse 1432. *) Habetur in Actis Conciliorum, ap. Mansi XXIX, 441 etc.
Strana 143
Tractatus de reductione Bohemorum. 143 videtur in eo, quod universitati vestræe ternas ejusdem continentiæ literas transmisit, nisi quadruplicatis eisdem nos binos cum eis nuntios, pro rerum gerendarum expeditiori pro- secutione, ne quod tam avide desiderat, præter spem longius protrahatur, emitteret. Oblatam ergo a tam piis et pacificis mentibus ad pacem viam et gratiam, futuri mox in Christo carissimi, ne parvipendatis, sed tamquam ab angelo pacis coelitus annuntiatam reverenter cum præsentibus quæsumus suscipiatis, et ad componendum ea, quæ unitatis et pacis sunt, ocius oratores instruite, nuntios confestim dirigite ad nos bona et pura fide, juxta commissum ac etiam consilium, auxilium et favorem eorum, de quibus indubiam gerere poteritis fidem, vestris mittendis de tam sufficienti et rationabili securitate, veniendi, standi et redeundi, et singula sibi a vobis rationabiliter imposita agendi et prosequendi, nomine et mandato dicti sacri concilii providebimus, quod merito poteritis et debebitis manere hac parte contenti. Et si ad hoc cautius et citius providendum, ac proinde tractandum, mittere ad nos aliquos decreveritis: cum eis super hoc medio pacificorum in omni man- suetudine et sinceritate agemus, et ipsorum adventum, si nos de hoc citius certificare curaveritis, usque quo dicti patres et domini nostri de concilio indulgebunt, libenter præ- stolabimur. Rogamus tamen, affectione qua possumus, et hortamur in domino, quatenus pro vestrorum cavenda securitate, pro nostra ad invicem reintegranda in benivolentia societate, tales et tam rationabiles vias et modos concipere et offerre, ac hujusmodi ex adverso oblatos recipere et admittere studeatis, ut evidenter appareat, quod ea, quæ unitatis sunt, bono et decenti ordine quæritis. Absit ut, dum de concordia fida et simplici intentione agimus, quocumque involuto aut contextu verborum, quæ juste et rationabiliter expeti aut secundum honestatem reddi de facili non possunt, exigere, aut pacem simulare, bonaque et sanguinem nostrorum aliquatinus amodo sitire videamur: sed rationabilibus et probabilibus in lenitate contenti, ad inveniendum et dandum requiem animabus mutuo conveniamus. Quam citius etiam fieri poterit, mittite quos missuri estis, ne pro nimia dilatione sanctum et necessarium reformationis opus, de quo inter reliqua principaliter et efficaciter missa ad aratrum manu nunc agitur, aliquatinus retardetur. Melius enim est et haud dubium salubrius, viriliter se in communi contra vitia, quibus impugnamur, erigere, foedus cum virtutibus et proximis pacisci, quam sanguinem fundentes et animas pericli- tantes, crudeliter se in alterutrum armare. Exurgamus adhuc, et quæ retro sunt, quantum cum domino possumus, injuriarum et offensarum obliti, deo reconciliati, in ea, quæ antea sunt, pacis foedera toto nisu conemur. Nec vos aut quempiam detineat ad res caducas inordinata quævis affectio, aut deterreat ex præteritis qualitercunque gestis inflicta forsan et nondum pacata passio. Si ipsi condicenda inter nos pacta bona fide servaveritis, non erit, qui ex vobis quemquam injuste aliquatinus offendat, cum omnes, qui in Christianismo sunt, securitatem, quam verbo præfati concilii pollicentur, indubitanter præstabunt. Confidenter ergo venite in domino, nihil hæsitantes; confidimus, quin secundum disposi- tionem, qua concilium suum sumsit in rectis et simplicibus viris et ordinato procedendi modo exordium, vestra cooperatione, si opportune veneritis, et relictis sive concordatis reliquis, quibus a nobis utrinque discrepare videmini, reformationem disciplinæ et morum, nimium proh dolor in populo dei collapsorum, cum bonæe voluntatis hominibus pura et simplici intentione promovere curaveritis, mundus de fructu gloriosorum hujusmodi laborum lætabundus prosperabitur, et votivum in virtutibus et donis gratiæ sumet incrementum, 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 143 videtur in eo, quod universitati vestræe ternas ejusdem continentiæ literas transmisit, nisi quadruplicatis eisdem nos binos cum eis nuntios, pro rerum gerendarum expeditiori pro- secutione, ne quod tam avide desiderat, præter spem longius protrahatur, emitteret. Oblatam ergo a tam piis et pacificis mentibus ad pacem viam et gratiam, futuri mox in Christo carissimi, ne parvipendatis, sed tamquam ab angelo pacis coelitus annuntiatam reverenter cum præsentibus quæsumus suscipiatis, et ad componendum ea, quæ unitatis et pacis sunt, ocius oratores instruite, nuntios confestim dirigite ad nos bona et pura fide, juxta commissum ac etiam consilium, auxilium et favorem eorum, de quibus indubiam gerere poteritis fidem, vestris mittendis de tam sufficienti et rationabili securitate, veniendi, standi et redeundi, et singula sibi a vobis rationabiliter imposita agendi et prosequendi, nomine et mandato dicti sacri concilii providebimus, quod merito poteritis et debebitis manere hac parte contenti. Et si ad hoc cautius et citius providendum, ac proinde tractandum, mittere ad nos aliquos decreveritis: cum eis super hoc medio pacificorum in omni man- suetudine et sinceritate agemus, et ipsorum adventum, si nos de hoc citius certificare curaveritis, usque quo dicti patres et domini nostri de concilio indulgebunt, libenter præ- stolabimur. Rogamus tamen, affectione qua possumus, et hortamur in domino, quatenus pro vestrorum cavenda securitate, pro nostra ad invicem reintegranda in benivolentia societate, tales et tam rationabiles vias et modos concipere et offerre, ac hujusmodi ex adverso oblatos recipere et admittere studeatis, ut evidenter appareat, quod ea, quæ unitatis sunt, bono et decenti ordine quæritis. Absit ut, dum de concordia fida et simplici intentione agimus, quocumque involuto aut contextu verborum, quæ juste et rationabiliter expeti aut secundum honestatem reddi de facili non possunt, exigere, aut pacem simulare, bonaque et sanguinem nostrorum aliquatinus amodo sitire videamur: sed rationabilibus et probabilibus in lenitate contenti, ad inveniendum et dandum requiem animabus mutuo conveniamus. Quam citius etiam fieri poterit, mittite quos missuri estis, ne pro nimia dilatione sanctum et necessarium reformationis opus, de quo inter reliqua principaliter et efficaciter missa ad aratrum manu nunc agitur, aliquatinus retardetur. Melius enim est et haud dubium salubrius, viriliter se in communi contra vitia, quibus impugnamur, erigere, foedus cum virtutibus et proximis pacisci, quam sanguinem fundentes et animas pericli- tantes, crudeliter se in alterutrum armare. Exurgamus adhuc, et quæ retro sunt, quantum cum domino possumus, injuriarum et offensarum obliti, deo reconciliati, in ea, quæ antea sunt, pacis foedera toto nisu conemur. Nec vos aut quempiam detineat ad res caducas inordinata quævis affectio, aut deterreat ex præteritis qualitercunque gestis inflicta forsan et nondum pacata passio. Si ipsi condicenda inter nos pacta bona fide servaveritis, non erit, qui ex vobis quemquam injuste aliquatinus offendat, cum omnes, qui in Christianismo sunt, securitatem, quam verbo præfati concilii pollicentur, indubitanter præstabunt. Confidenter ergo venite in domino, nihil hæsitantes; confidimus, quin secundum disposi- tionem, qua concilium suum sumsit in rectis et simplicibus viris et ordinato procedendi modo exordium, vestra cooperatione, si opportune veneritis, et relictis sive concordatis reliquis, quibus a nobis utrinque discrepare videmini, reformationem disciplinæ et morum, nimium proh dolor in populo dei collapsorum, cum bonæe voluntatis hominibus pura et simplici intentione promovere curaveritis, mundus de fructu gloriosorum hujusmodi laborum lætabundus prosperabitur, et votivum in virtutibus et donis gratiæ sumet incrementum, 1432.
Strana 144
144 Johannis de Ragusio, 74. 1432. 31. Jan. ac in pace tandem bona pectoris et temporis, æternæe pacis auctorem concordi et jubila voce laudabit: quia malis poenalibus, quibus nos, ne flamma vitiorum exuberet et exsu- peret, clementer hucusque pungi et exercitari permisit, profectum nostrum, sicut novit. dignanter promovit, ac cum tentatione proventum salutarem effecit, ut seminantes in lacrymis, meritorum manipulos proferentes, præmia gloriæ in patria metamus gaudentes. Præestet hoc natus et datus nobis parvulus Christus Jesus dominus noster, qui ut nos unanimes et gloriosos in domo sua efficeret, se ipsum usque ad infirma carnis nostræe et ignominiam crucis exinanivit, suaque tanta et inaudita a seculis humilitate nomen, quod est super omne nomen, in quo et nos salvos fieri oportet, promeruit. Humiliemus et nos, mitis præceptoris vestigia imitantes, animas nostras, non alta sapientes, sed simplicibus consentientes, ac ea, quæ recta, quæque vera et sancta sunt, sine invidia alter alteri communicemus, et jucundam procul dubio, prout in via datur, vitam agemus, quam vitæ jucunditatem nulla usquam perituræ rei quamlibet læta possessio poterit recompensare. Speramus, sicut oramus et optamus, quia novus annus, imo novus ipse omnis laudatæ novitatis promotor, novum vobis spiritum pro sua laude, vestra salute, et fidelis populi- nova de vestra ad se in pace accessione lætitia misericorditer inspirabit, ut sic bonis et donis ejus exhilarati et infusi, gratum nobis super præmissis, sicut desideramus et anheli exspectamus, responsum pro vestra saltem urbanitate quantocius demandetis. Datum Norimbergæ, sub impressione sigilli mei fratris Johannis prioris memorati, quo et ego frater Johannes de Mulenbrun in testimonium præmissorum secum utor ad præsens, die quinta Januarii, anno a nativitate domini M cccc XXXII." De præsentatione etiam literarum, quas sacrum concilium misit regi Romanorum, ita scribit eidem regi nobilis baro Ulricus de Rosenberg: „Serenissime princeps rex et domine, domine mi gratiosissime! Servitio meo fidelissimo et humillima recommendatione præmissis. Vestræ regiæ Majestati notifico, quod receptis literis sacri concilii et ejusdem Vestræ Majestatis, mox easdem per meos notabiles nuntios ad prætorium civitatis Pragensis præsentare feci. Ubi Pragenses easdem literas reverenter acceptaverunt, nuntios mens multipliciter honorantes, dederuntque mihi responsum, quod Vestræ Majestati mitto præsentibus interclusum. Etiam sciat Vestra Majestas quod meis ibidem existentibus sacerdotes inter se locuti sunt dicentes: hoc quod desideravimus jam in prompto habemus, et si illud non acceptaremus, iram dei contra nos ita concitaremus, quod nos utique prosterneret ; subjungentes hæec verba: ibimus ad illud concilium, etsi nos mori oporteret. Et post hanc legationem fortuna arrisit illustri principi D. Alberto duci Austriæ etc. filio vestro, ita quod illum Stokel (sic) conflixit, juni- orem Stokel captivando cum multis potioribus et magnis militibus et clientibus ipsius Procopii, et senior Stokel vixmet secundus aufugit, ita quod ex illa strage ipsi magnam acceperunt tristitiam ; etiam ex eo, quod pauci de exercitu Orphanorum qui in Hungaria fuerunt, sunt reversi, quia ibidem maxima perceperunt damna, ita quod vix quingentos in toto inter reversos habere possint, nisi civitates ipsis adhærentes et ad eos inclinatæ ipsos sustentant et fortificant, sed moriuntur quotidie constricti per gelu et frigora, ita quod de convalescentia eorum spes mala habetur. Item Pragenses ambarum civitatum et Orphani cum civitatibus et aliis hominibus ipsis adhærentibus conjungentes et stabilientes se pro- uno homine, inter se confecerunt et dederunt articulos hic annexos dicentes, quod prius 1432.
144 Johannis de Ragusio, 74. 1432. 31. Jan. ac in pace tandem bona pectoris et temporis, æternæe pacis auctorem concordi et jubila voce laudabit: quia malis poenalibus, quibus nos, ne flamma vitiorum exuberet et exsu- peret, clementer hucusque pungi et exercitari permisit, profectum nostrum, sicut novit. dignanter promovit, ac cum tentatione proventum salutarem effecit, ut seminantes in lacrymis, meritorum manipulos proferentes, præmia gloriæ in patria metamus gaudentes. Præestet hoc natus et datus nobis parvulus Christus Jesus dominus noster, qui ut nos unanimes et gloriosos in domo sua efficeret, se ipsum usque ad infirma carnis nostræe et ignominiam crucis exinanivit, suaque tanta et inaudita a seculis humilitate nomen, quod est super omne nomen, in quo et nos salvos fieri oportet, promeruit. Humiliemus et nos, mitis præceptoris vestigia imitantes, animas nostras, non alta sapientes, sed simplicibus consentientes, ac ea, quæ recta, quæque vera et sancta sunt, sine invidia alter alteri communicemus, et jucundam procul dubio, prout in via datur, vitam agemus, quam vitæ jucunditatem nulla usquam perituræ rei quamlibet læta possessio poterit recompensare. Speramus, sicut oramus et optamus, quia novus annus, imo novus ipse omnis laudatæ novitatis promotor, novum vobis spiritum pro sua laude, vestra salute, et fidelis populi- nova de vestra ad se in pace accessione lætitia misericorditer inspirabit, ut sic bonis et donis ejus exhilarati et infusi, gratum nobis super præmissis, sicut desideramus et anheli exspectamus, responsum pro vestra saltem urbanitate quantocius demandetis. Datum Norimbergæ, sub impressione sigilli mei fratris Johannis prioris memorati, quo et ego frater Johannes de Mulenbrun in testimonium præmissorum secum utor ad præsens, die quinta Januarii, anno a nativitate domini M cccc XXXII." De præsentatione etiam literarum, quas sacrum concilium misit regi Romanorum, ita scribit eidem regi nobilis baro Ulricus de Rosenberg: „Serenissime princeps rex et domine, domine mi gratiosissime! Servitio meo fidelissimo et humillima recommendatione præmissis. Vestræ regiæ Majestati notifico, quod receptis literis sacri concilii et ejusdem Vestræ Majestatis, mox easdem per meos notabiles nuntios ad prætorium civitatis Pragensis præsentare feci. Ubi Pragenses easdem literas reverenter acceptaverunt, nuntios mens multipliciter honorantes, dederuntque mihi responsum, quod Vestræ Majestati mitto præsentibus interclusum. Etiam sciat Vestra Majestas quod meis ibidem existentibus sacerdotes inter se locuti sunt dicentes: hoc quod desideravimus jam in prompto habemus, et si illud non acceptaremus, iram dei contra nos ita concitaremus, quod nos utique prosterneret ; subjungentes hæec verba: ibimus ad illud concilium, etsi nos mori oporteret. Et post hanc legationem fortuna arrisit illustri principi D. Alberto duci Austriæ etc. filio vestro, ita quod illum Stokel (sic) conflixit, juni- orem Stokel captivando cum multis potioribus et magnis militibus et clientibus ipsius Procopii, et senior Stokel vixmet secundus aufugit, ita quod ex illa strage ipsi magnam acceperunt tristitiam ; etiam ex eo, quod pauci de exercitu Orphanorum qui in Hungaria fuerunt, sunt reversi, quia ibidem maxima perceperunt damna, ita quod vix quingentos in toto inter reversos habere possint, nisi civitates ipsis adhærentes et ad eos inclinatæ ipsos sustentant et fortificant, sed moriuntur quotidie constricti per gelu et frigora, ita quod de convalescentia eorum spes mala habetur. Item Pragenses ambarum civitatum et Orphani cum civitatibus et aliis hominibus ipsis adhærentibus conjungentes et stabilientes se pro- uno homine, inter se confecerunt et dederunt articulos hic annexos dicentes, quod prius 1432.
Strana 145
Tractatus de reductione Bohemorum. 145 enarraverunt, sed istos articulos modo tenere et defendere intendant. Procopius vero cum parte sua et cum illis de magno Tabor, existentes etiam pro uno homine, commoti sunt valde propter compilationem istorum articulorum, dicentes quod eos nullatenus velint tenere, et quod hoc sanguinolenter oportebit dividere antequam illos amplecti velint. Et sic Procopius cum aliis Taboritis proficiscetur ad conventionem et dietam Pragensem, quæ erit post festum S. Dorotheæ, et non intelligo aliud nisi quod ad alteriores rixas prorumpent et conferent super illo, qualiter daturi sunt responsum super literis ipsis transmissis ; et quidquid responderint, non negligam Majestati Vestræ citissime intimare. Insuper scire dignetur Vestra Majestas quod ad me venerunt et tractaverunt in Trzebonii Procopius capitaneus, consules Taborenses et multi alii de parte ipsorum, interrogantes me et rogantes ut si aliquos modos et vias scirem, per quos ipsorum captivi, quos dominus dux Austriæ vinctos tenet, super fidejussoria cautione possent liberari; et inter cetera Procopius solus ad partem ad me talia verba protulit: carissime domine! in casu quo ad concilium deberemus transire, intelligisne an nobis aliquid mali evenire possit? ex quo tu literas nobis illas misisti, onus laboris assumendo, confidimus de te, quod nos præmunies. Ego respondi: nihil scio, nisi quod literas illas de mandato domini mei regis vobis trans- misi; indubius tamen sum, quod quidquid conventum fuerit, hoc vobis secure tenebitur. Et subjunxit Procopius : in casu quo ire deberemus, vellemus ante omnia habere salvos conductus domini ducis Austriæ et aliorum principum nobis vicinorum, et etiam aliorum remotiorum, et quod tu domine cum persona tua propria ad concilium nos omnino con- duceres et reduceres, petentes ut nobis respondeas, si hoc facere velis vel non. Ego respondi: scis quod multis guerris in Bohemia implicatus sum, nec propter illas possem commodose de patria mea exire. Quamobrem serenissime Rex! Deus novit quod invitus cum ipsis transirem: nihilominus si utique erit voluntas vestra, omnibus negotiis meis postpositis, etiam si me magna pro eo oporteret sustinere incommoda, si aliquid boni Vestræ Majestati et huic regno deberet succedere, volo gratanter voluntati Vestræ tamquam domini mei gratiosissimi satisfacere; multum deprecando, si possibile esse potest, quod de hujusmodi transitu de gratia vestra supportarer. Et tamen si aliter fieri non poterit, Majestas Vestra scit quod hucusque non peperci neque rebus neque corpori penes Majestatem Vestram: ita et modo non intendo aliud facere, nisi ut fidelis servitor ejusdem. Præterea Procopius mandavit exercitui suo, ut appropinquaret versus Benessow, quinque milliaribus a Praga distantem, propter illam conventionem quæ in Praga debebit teneri. Quoniam Pragenses et eorum adhærentes præscriptos articulos tenere volunt et defendere, existentes bene fortiores, quam Procopius sit cum suis, qui ad eosdem nullatenus vult consentire, dicens quod sint adinventiones humanæe. Et non intelligo aliud nisi quod aliquid valde extranei in dieta illa inter eos emerget. Ego autem volo nuntios meos in continenti illuc transmittere et responsum super literis missis instanter requirere. Et fiat responsum vel non, mox Majestatem Vestram de singulis limpide informabo. Quam conservare dignetur altissimus per tempora diuturna. Datum Crumpna feria quinta ante purificationem Mariæ anno etc. xxxij. 1432. Ulricus de Rosenberg." „Nobili D. Ulrico de Rosenberg nobis in deo favoroso. Servitio nostro præmisso. Nobilis domine! Laboris quem fert Gratia Tua pro laude dei et communi bono ac pacifi- 75. 1431. 8. Dec. Scriptores I. 19
Tractatus de reductione Bohemorum. 145 enarraverunt, sed istos articulos modo tenere et defendere intendant. Procopius vero cum parte sua et cum illis de magno Tabor, existentes etiam pro uno homine, commoti sunt valde propter compilationem istorum articulorum, dicentes quod eos nullatenus velint tenere, et quod hoc sanguinolenter oportebit dividere antequam illos amplecti velint. Et sic Procopius cum aliis Taboritis proficiscetur ad conventionem et dietam Pragensem, quæ erit post festum S. Dorotheæ, et non intelligo aliud nisi quod ad alteriores rixas prorumpent et conferent super illo, qualiter daturi sunt responsum super literis ipsis transmissis ; et quidquid responderint, non negligam Majestati Vestræ citissime intimare. Insuper scire dignetur Vestra Majestas quod ad me venerunt et tractaverunt in Trzebonii Procopius capitaneus, consules Taborenses et multi alii de parte ipsorum, interrogantes me et rogantes ut si aliquos modos et vias scirem, per quos ipsorum captivi, quos dominus dux Austriæ vinctos tenet, super fidejussoria cautione possent liberari; et inter cetera Procopius solus ad partem ad me talia verba protulit: carissime domine! in casu quo ad concilium deberemus transire, intelligisne an nobis aliquid mali evenire possit? ex quo tu literas nobis illas misisti, onus laboris assumendo, confidimus de te, quod nos præmunies. Ego respondi: nihil scio, nisi quod literas illas de mandato domini mei regis vobis trans- misi; indubius tamen sum, quod quidquid conventum fuerit, hoc vobis secure tenebitur. Et subjunxit Procopius : in casu quo ire deberemus, vellemus ante omnia habere salvos conductus domini ducis Austriæ et aliorum principum nobis vicinorum, et etiam aliorum remotiorum, et quod tu domine cum persona tua propria ad concilium nos omnino con- duceres et reduceres, petentes ut nobis respondeas, si hoc facere velis vel non. Ego respondi: scis quod multis guerris in Bohemia implicatus sum, nec propter illas possem commodose de patria mea exire. Quamobrem serenissime Rex! Deus novit quod invitus cum ipsis transirem: nihilominus si utique erit voluntas vestra, omnibus negotiis meis postpositis, etiam si me magna pro eo oporteret sustinere incommoda, si aliquid boni Vestræ Majestati et huic regno deberet succedere, volo gratanter voluntati Vestræ tamquam domini mei gratiosissimi satisfacere; multum deprecando, si possibile esse potest, quod de hujusmodi transitu de gratia vestra supportarer. Et tamen si aliter fieri non poterit, Majestas Vestra scit quod hucusque non peperci neque rebus neque corpori penes Majestatem Vestram: ita et modo non intendo aliud facere, nisi ut fidelis servitor ejusdem. Præterea Procopius mandavit exercitui suo, ut appropinquaret versus Benessow, quinque milliaribus a Praga distantem, propter illam conventionem quæ in Praga debebit teneri. Quoniam Pragenses et eorum adhærentes præscriptos articulos tenere volunt et defendere, existentes bene fortiores, quam Procopius sit cum suis, qui ad eosdem nullatenus vult consentire, dicens quod sint adinventiones humanæe. Et non intelligo aliud nisi quod aliquid valde extranei in dieta illa inter eos emerget. Ego autem volo nuntios meos in continenti illuc transmittere et responsum super literis missis instanter requirere. Et fiat responsum vel non, mox Majestatem Vestram de singulis limpide informabo. Quam conservare dignetur altissimus per tempora diuturna. Datum Crumpna feria quinta ante purificationem Mariæ anno etc. xxxij. 1432. Ulricus de Rosenberg." „Nobili D. Ulrico de Rosenberg nobis in deo favoroso. Servitio nostro præmisso. Nobilis domine! Laboris quem fert Gratia Tua pro laude dei et communi bono ac pacifi- 75. 1431. 8. Dec. Scriptores I. 19
Strana 146
146 Johannis de Ragusio, catione coronæ regni Bohemiæ grati existentes, significamus Tibi, quod hanc literam nobis a concilio in Basilea pro nunc congregato missam et per Tuam Gratiam apportatam cum omni qua decuit reverentia suscepimus, et inter nos in pleno consilio et coram senioribus de communitate legi jussimus; et ponderantes ipsam sani intellectus libra, non videbatur nobis ut supersit insigni et omnino magno facto, quod non solum nos, sed etiam omnes barones, milites, terrigenas, clientes et communitates, qui in veritatibus dei et salvatoris nostri requiescunt, tangit, soli nos responsum daremus: sed hoc Gratia Tua scire dignetur, quod eamdem literam dante deo in generali congregatione, quæ ut speramus in brevi apud nos fiet, faciemus omnibus in communi legi. Ex tunc in quo nos ibidem insimul fixerimus, sic intendimus dare responsum. Datum Sabbato post diem beati Nicolai confessoris. 1431. 77. 1431. 14. Dec. Magister civium et consules veteris urbis Pragensis. „Famoso clienti Sigismundo de Pusperk dicto Buchowecz amico meo. Servitio meo præmisso, famose amice dilecte! Scire te volo quod Orphani ad Pragam sunt reversi non multi. Præterea Procopius hodie huc ad Pragam misit quemdam secretarium suum Wigleff nuncupatum, interrogando Pragenses, si Procopius se ab eis præecavere deberet? Ipsi vero responderunt: quando communitates huc omnes convenient, audietis bene qualem culpam vobis impingeremus. Et ita intelligo, quod utique inter eos erit magna dissensio. Datum etc. (sic) Janek Krayngetz in Praga. „Nobili viro D. Zdeslao de Burzenicz burgravio in Karlstein mihi favoroso. Desiderium omnis boni cum promptitudine etc. Fuit apud me Wrabsky ex parte sui, interrogans, quid sentirem de legatione concilii et a D. Rege facta Pragensibus et aliis partezanis sive rottis ete. Istud intelligo a multis hominibus spiritualibus et secula- ribus, qui libenter vellent bonum, quod intendunt ut ad istud concilium dirigatur et ibidem aliquid boni ad laudem dei et ad pacificationem istius terræ concludatur. Et domini Pragenses antiquæ civitatis pro nunc ad Egram et domino de Rosenberg hoc scripserunt, quia literæ, quas eis ex parte concilii et regis præsentaverunt, ipsos solos non tangunt, etiam sine aliis responsum per se dare non festinant. Sed hoc scire digneris quod intelligo, quod per Dominos Pragenses antiquæ civitatis et per spirituales personas ejusdem civitatis missio non deficiet, et si in alis deficiet, non miretur Gratia Tua; nam fur invitus vadit illic ubi diffamari debet, et nequam homines non libenter ad lucem prodeunt, ut arguantur opera eorum. Insuper intellexi ab eodem Wrabsky, quod Gratia Tua literam a rege Pragensibus et alis rottis missam non haberet et quod eandem libenter videret : ecce mitto tibi copiam ejusdem literæ pro novo anno. Et non solum in isto, sed in aliis in quibus possem libenter tibi volo servire. Scriptum Pragæ feria VI� post festum S. Luciæ. Mgr. Johannes de Rokyczan, prædicator in Læta curia Pragæ. Post dictam literarum missionem ad Bohemiam ex parte sacri concilii venerunt ad manus multorum de concilio literæe Bohemorum, quas universis Christi fidelibus dirigebant, in quibus multum conquerebantur de non eis data audientia in concilio generali, prout alias et ultimo in Egra postulaverant. Quam ob rem per amplius fuerunt contenti patres de concilio de dicta vocatione Bohemorum facta per concilium. Tenor vero dictarum lite- rarum talis erat: 76. (s. d.)
146 Johannis de Ragusio, catione coronæ regni Bohemiæ grati existentes, significamus Tibi, quod hanc literam nobis a concilio in Basilea pro nunc congregato missam et per Tuam Gratiam apportatam cum omni qua decuit reverentia suscepimus, et inter nos in pleno consilio et coram senioribus de communitate legi jussimus; et ponderantes ipsam sani intellectus libra, non videbatur nobis ut supersit insigni et omnino magno facto, quod non solum nos, sed etiam omnes barones, milites, terrigenas, clientes et communitates, qui in veritatibus dei et salvatoris nostri requiescunt, tangit, soli nos responsum daremus: sed hoc Gratia Tua scire dignetur, quod eamdem literam dante deo in generali congregatione, quæ ut speramus in brevi apud nos fiet, faciemus omnibus in communi legi. Ex tunc in quo nos ibidem insimul fixerimus, sic intendimus dare responsum. Datum Sabbato post diem beati Nicolai confessoris. 1431. 77. 1431. 14. Dec. Magister civium et consules veteris urbis Pragensis. „Famoso clienti Sigismundo de Pusperk dicto Buchowecz amico meo. Servitio meo præmisso, famose amice dilecte! Scire te volo quod Orphani ad Pragam sunt reversi non multi. Præterea Procopius hodie huc ad Pragam misit quemdam secretarium suum Wigleff nuncupatum, interrogando Pragenses, si Procopius se ab eis præecavere deberet? Ipsi vero responderunt: quando communitates huc omnes convenient, audietis bene qualem culpam vobis impingeremus. Et ita intelligo, quod utique inter eos erit magna dissensio. Datum etc. (sic) Janek Krayngetz in Praga. „Nobili viro D. Zdeslao de Burzenicz burgravio in Karlstein mihi favoroso. Desiderium omnis boni cum promptitudine etc. Fuit apud me Wrabsky ex parte sui, interrogans, quid sentirem de legatione concilii et a D. Rege facta Pragensibus et aliis partezanis sive rottis ete. Istud intelligo a multis hominibus spiritualibus et secula- ribus, qui libenter vellent bonum, quod intendunt ut ad istud concilium dirigatur et ibidem aliquid boni ad laudem dei et ad pacificationem istius terræ concludatur. Et domini Pragenses antiquæ civitatis pro nunc ad Egram et domino de Rosenberg hoc scripserunt, quia literæ, quas eis ex parte concilii et regis præsentaverunt, ipsos solos non tangunt, etiam sine aliis responsum per se dare non festinant. Sed hoc scire digneris quod intelligo, quod per Dominos Pragenses antiquæ civitatis et per spirituales personas ejusdem civitatis missio non deficiet, et si in alis deficiet, non miretur Gratia Tua; nam fur invitus vadit illic ubi diffamari debet, et nequam homines non libenter ad lucem prodeunt, ut arguantur opera eorum. Insuper intellexi ab eodem Wrabsky, quod Gratia Tua literam a rege Pragensibus et alis rottis missam non haberet et quod eandem libenter videret : ecce mitto tibi copiam ejusdem literæ pro novo anno. Et non solum in isto, sed in aliis in quibus possem libenter tibi volo servire. Scriptum Pragæ feria VI� post festum S. Luciæ. Mgr. Johannes de Rokyczan, prædicator in Læta curia Pragæ. Post dictam literarum missionem ad Bohemiam ex parte sacri concilii venerunt ad manus multorum de concilio literæe Bohemorum, quas universis Christi fidelibus dirigebant, in quibus multum conquerebantur de non eis data audientia in concilio generali, prout alias et ultimo in Egra postulaverant. Quam ob rem per amplius fuerunt contenti patres de concilio de dicta vocatione Bohemorum facta per concilium. Tenor vero dictarum lite- rarum talis erat: 76. (s. d.)
Strana 147
Tractatus de reductione Bohemorum. 147 „Universis et singulis Christi fidelibus, regibus, ducibus, marchionibus, comitibus, baronibus, nobilibus, militibus, clientibus, civibus et omnis status ac conditionis hominibus : barones, nobiles, milites, clientes, rectores communitatum, præfecti urbium, judices, consules, jurati, cives, totaque communitas Bohemicæ gentis, in regno Bohemiæ pariter et marchionatu Moraviæ constituti, divinarum veritatum cognitionem, dilectionem et observantiam salutarem. Cum unigenitus dei filius, qui est æternaliter in sinu ejusdem patris æterni, des- cendisset in terras, locum non mutans et majestatem non minuens, sed humanam assu- mendo naturam multifaria salutaris vitæ documenta ore, manu, ac moribus contradidit: de quorum revera numero ista quatuor insignia suis ad imitandum discipulis et exemplari conversationi reliquit, quorum sic de dignitate primum est: ut divinissimum corporis et sanguinis ejus sacramentum per ministros ecclesiæ fidelibus ministretur; secundum, ut verbum domini libere, publice et veraciter per eos, quorum interest, prædicetur; tertium, ut civile dominium, veluti lethale virus, auferatur a clero; quartum, ut publica et potiora crimina per legitimas potestates a plebibus fidelium exstirpentur. Has profecto infringibiles veritates, promotivas fidei, roborativas spei, auctivas caritatis, regulativas vitæ, nec non procurativas sempiternæ salutis, humiliter amplexantes, juxta virium nostrarum modulum gratanter suscepimus, studiose prosequimur, prosequi quoque intendimus, quousque fides concludatur cum vita; et ad illarum agnitionem, amorem et observantiam fidelem etiam a principio jugiter affectavimus et nunc accuratius omnem populum dei affectamus venire. Unde non parcentes sumptibus, laboribus et impensis, plures per nonnullas Christianitatis regiones epistolas, solidis scripturarum auctoritatibus easdem in veritate fulcientes, trans- misimus. Nihilominus visitavimus Christianissimum principem, nunc magnificum Fride- ricum marchionem Brandenburgensem, nunc illustrem regem Poloniæ, ac ad serenissimi Sigismundi Romanorum et Ungariæ regis instantiam, nobis per spectabiles legatos ipsius significatam, pridem in Prespurch, et nunc in Egram civitatem imperii venimus, omni nisu ubique instantes, ut nobis in concilio ecclesiæ generali audientia publica, libera, secura et caritativa procuraretur super articulis divinis prædictis, quatinus publice, palam et manifeste, in totius conspectu concilii, illos quatuor salutares articulos, quos pro fide tenemus, manifestare, dilucidare, declarare, astruere, justificare, probare et defensare scripturis sacris beatorumque doctorum sententiis in eisdem scripturis vere et inevitabiliter fundatis, libere, omni impedimento secluso, valeamus, et quod tota, una nobiscum, dei viventis militans reformetur ecclesia in capitibus suis pariter et in membris, juxta sacræ scripturæ doctrinam. Qui nimirum rex, principum, episcoporum, procerum et doctorum communicato consilio, respondit, quod ista limitatio audientiæ et reformationis ecclesiæ derogaret libertati et privilegio concilii generalis, supra omnem legem eminentis, sed quod nos, illis limitationibus et declarationibus nostris ex divina lege et sanctorum doctorum sententiis obmissis, stemus in his omnibus determinationi et diffinitioni ipsius concilii. Quod profecto nos merito, rationabiliter et rite reputantes illicitum, incon- gruum et prorsus indignum, ut videlicet divinas veritates, justificatas in semet ipsis, huma- num judicet arbitrium, et salvet aut solvat pro sua voluntate; quod utique interdum, solida 78 *). 1431. 21. Jul. *) Vide ap. Martene I. c. VIII, 15. Apud Mansi XXIX, 641 et XXX, 56. 19 *
Tractatus de reductione Bohemorum. 147 „Universis et singulis Christi fidelibus, regibus, ducibus, marchionibus, comitibus, baronibus, nobilibus, militibus, clientibus, civibus et omnis status ac conditionis hominibus : barones, nobiles, milites, clientes, rectores communitatum, præfecti urbium, judices, consules, jurati, cives, totaque communitas Bohemicæ gentis, in regno Bohemiæ pariter et marchionatu Moraviæ constituti, divinarum veritatum cognitionem, dilectionem et observantiam salutarem. Cum unigenitus dei filius, qui est æternaliter in sinu ejusdem patris æterni, des- cendisset in terras, locum non mutans et majestatem non minuens, sed humanam assu- mendo naturam multifaria salutaris vitæ documenta ore, manu, ac moribus contradidit: de quorum revera numero ista quatuor insignia suis ad imitandum discipulis et exemplari conversationi reliquit, quorum sic de dignitate primum est: ut divinissimum corporis et sanguinis ejus sacramentum per ministros ecclesiæ fidelibus ministretur; secundum, ut verbum domini libere, publice et veraciter per eos, quorum interest, prædicetur; tertium, ut civile dominium, veluti lethale virus, auferatur a clero; quartum, ut publica et potiora crimina per legitimas potestates a plebibus fidelium exstirpentur. Has profecto infringibiles veritates, promotivas fidei, roborativas spei, auctivas caritatis, regulativas vitæ, nec non procurativas sempiternæ salutis, humiliter amplexantes, juxta virium nostrarum modulum gratanter suscepimus, studiose prosequimur, prosequi quoque intendimus, quousque fides concludatur cum vita; et ad illarum agnitionem, amorem et observantiam fidelem etiam a principio jugiter affectavimus et nunc accuratius omnem populum dei affectamus venire. Unde non parcentes sumptibus, laboribus et impensis, plures per nonnullas Christianitatis regiones epistolas, solidis scripturarum auctoritatibus easdem in veritate fulcientes, trans- misimus. Nihilominus visitavimus Christianissimum principem, nunc magnificum Fride- ricum marchionem Brandenburgensem, nunc illustrem regem Poloniæ, ac ad serenissimi Sigismundi Romanorum et Ungariæ regis instantiam, nobis per spectabiles legatos ipsius significatam, pridem in Prespurch, et nunc in Egram civitatem imperii venimus, omni nisu ubique instantes, ut nobis in concilio ecclesiæ generali audientia publica, libera, secura et caritativa procuraretur super articulis divinis prædictis, quatinus publice, palam et manifeste, in totius conspectu concilii, illos quatuor salutares articulos, quos pro fide tenemus, manifestare, dilucidare, declarare, astruere, justificare, probare et defensare scripturis sacris beatorumque doctorum sententiis in eisdem scripturis vere et inevitabiliter fundatis, libere, omni impedimento secluso, valeamus, et quod tota, una nobiscum, dei viventis militans reformetur ecclesia in capitibus suis pariter et in membris, juxta sacræ scripturæ doctrinam. Qui nimirum rex, principum, episcoporum, procerum et doctorum communicato consilio, respondit, quod ista limitatio audientiæ et reformationis ecclesiæ derogaret libertati et privilegio concilii generalis, supra omnem legem eminentis, sed quod nos, illis limitationibus et declarationibus nostris ex divina lege et sanctorum doctorum sententiis obmissis, stemus in his omnibus determinationi et diffinitioni ipsius concilii. Quod profecto nos merito, rationabiliter et rite reputantes illicitum, incon- gruum et prorsus indignum, ut videlicet divinas veritates, justificatas in semet ipsis, huma- num judicet arbitrium, et salvet aut solvat pro sua voluntate; quod utique interdum, solida 78 *). 1431. 21. Jul. *) Vide ap. Martene I. c. VIII, 15. Apud Mansi XXIX, 641 et XXX, 56. 19 *
Strana 148
148 Johannis de Ragusio, veritate relicta, opinionem sequitur, sicque ipsum nonnunquam fallere contingit et falli; et quod illi earum veritatum et nostri sint judices, qui illas, divino postergato timore, tamquam errores notorios, et nos propter observantiam illarum veluti erroneos, inconsulte, perperam et temere judicantes damnaverunt inique, ut sic inimici ac nostri hostes sævissimi, in nostrum exterminium aspirantes, sint judices, quod revera sana vetat ratio divinæque et humanæ leges exhorrent: ideirco ipsis in hac parte noluimus neque intendimus con- sentire. Sed hoc præsertim optavimus, et ut æquum et justum est, jugiter optamus, ut divinarum scripturarum rectissima et infallibilis regula, per justissimum judicem, justitias et veritatem diligentem, derelicta in terris, quæ nec fallere potest nec falli, in medium concilii proferatur, et beatorum doctorum, ut præfertur, sententia, et juxta illam eorumdem articulorum et nostra rectitudo aut obliquitas poterit comperiri, et consequenter rectificari aut approbari. Sed hoc ipsi nullatenus acceptare voluerunt. Hanc justissimam æquitatem, per nos illis oblatam, vestra quæsumus dignetur pensare industria, necnon partis adversæ de superbæ ignaviæ tumore contumaciam arrogantem, qua se supra se enormiter erigentes, nituntur sibi subjicere non modo omnes Christianismi principatus, regna et dominia, sed etiam infringibiles divinæ veritatis doctrinas, domini nostri Jesu Christi morte veraciter confirmatas, juxta suum libitum trutinando et judicando variare, ita ut quod nunc per Christi fideles vere creditur et fideliter observatur, tandem eorum arbitrio tamquam error et superstitio totaliter declinetur; sicque Christiana fides, non in petra solidissima, sed in arena mobilissima fundabitur, quotidianæ subjecta ruinæ, et verba Christi, perenni firmitate fulcita, ita ut coelum et terra facilius transeant, quam ipsius commutentur ser- mones, veluti lecti opertorium, ipsorum mutabuntur censura. Sed quid hac temeritate stultius ? quid hoc errore nequius? quid hac peste perniciosius potest inveniri? Ipsi quod diximus judicate, sensate attendite obsecramus, universi et singuli Christi fideles, si isti episcopi sedes apostolorum juste ac digne occupant, qui illis vita et moribus totaliter adversantur. Illi quippe per orbem terrarum pannosi et contempti a populo migrantes, veritates dominicas cunctis populis, tribubus et linguis fideliter nuntiarunt, easdem propria morte firmantes: isti purpura vestiti ac bysso, gloriosi in populo, canes muti effecti, in castris et urbibus tranquille resident, et easdem veritates etiam aspernantur audire, ac propter earum observantiam fidelem fideles spoliant fama, vita, et rebus, non per se, quia cubant cum scortis, sed per cruentæe crucis erectionem, seculare brachium in occisionem fidelium fallaciter concitantes. Illi relictis omnibus mundi divitiis, omni virtute ornati, in paupertate et jejunio dominum sequebantur: isti urbium, castrorum, prædiorum ac regionum possessores, viri divitiarum instituti, pleni vitiis, non Christum humilem in contemtu, sed superbissimum Satanam in pompa et fastu carnisque voluptate sequuntur; a quibus, utpote pseudoprophetis, attendite, suadet ipsa veritas increata. Et si illi, ut proponunt, cum exercitibus suis validissimis regnum nostrum invaserint, usque ad inter- necionem, ut asseritur, demoliri cupientes: nos in altissimi virtute, cujus causam prose- quimur, habentes fiduciam, vim vi cogemur repellere, quemadmodum omnes leges et omnia jura permittunt. Quæ omnia justa et rationabilia suprascripta vos, viri illustres et nobiles, animo diligenti pensate, et catholice discutite, si in adjutorio sceleratorum hujusmodi clericorum, et temerario ac erroneo ausu de veritatibus omnipotentis dei sen- tientium, in voluptatibus hujus seculi et meretricio sicut in sterquilinio jacentium, vestras 1431.
148 Johannis de Ragusio, veritate relicta, opinionem sequitur, sicque ipsum nonnunquam fallere contingit et falli; et quod illi earum veritatum et nostri sint judices, qui illas, divino postergato timore, tamquam errores notorios, et nos propter observantiam illarum veluti erroneos, inconsulte, perperam et temere judicantes damnaverunt inique, ut sic inimici ac nostri hostes sævissimi, in nostrum exterminium aspirantes, sint judices, quod revera sana vetat ratio divinæque et humanæ leges exhorrent: ideirco ipsis in hac parte noluimus neque intendimus con- sentire. Sed hoc præsertim optavimus, et ut æquum et justum est, jugiter optamus, ut divinarum scripturarum rectissima et infallibilis regula, per justissimum judicem, justitias et veritatem diligentem, derelicta in terris, quæ nec fallere potest nec falli, in medium concilii proferatur, et beatorum doctorum, ut præfertur, sententia, et juxta illam eorumdem articulorum et nostra rectitudo aut obliquitas poterit comperiri, et consequenter rectificari aut approbari. Sed hoc ipsi nullatenus acceptare voluerunt. Hanc justissimam æquitatem, per nos illis oblatam, vestra quæsumus dignetur pensare industria, necnon partis adversæ de superbæ ignaviæ tumore contumaciam arrogantem, qua se supra se enormiter erigentes, nituntur sibi subjicere non modo omnes Christianismi principatus, regna et dominia, sed etiam infringibiles divinæ veritatis doctrinas, domini nostri Jesu Christi morte veraciter confirmatas, juxta suum libitum trutinando et judicando variare, ita ut quod nunc per Christi fideles vere creditur et fideliter observatur, tandem eorum arbitrio tamquam error et superstitio totaliter declinetur; sicque Christiana fides, non in petra solidissima, sed in arena mobilissima fundabitur, quotidianæ subjecta ruinæ, et verba Christi, perenni firmitate fulcita, ita ut coelum et terra facilius transeant, quam ipsius commutentur ser- mones, veluti lecti opertorium, ipsorum mutabuntur censura. Sed quid hac temeritate stultius ? quid hoc errore nequius? quid hac peste perniciosius potest inveniri? Ipsi quod diximus judicate, sensate attendite obsecramus, universi et singuli Christi fideles, si isti episcopi sedes apostolorum juste ac digne occupant, qui illis vita et moribus totaliter adversantur. Illi quippe per orbem terrarum pannosi et contempti a populo migrantes, veritates dominicas cunctis populis, tribubus et linguis fideliter nuntiarunt, easdem propria morte firmantes: isti purpura vestiti ac bysso, gloriosi in populo, canes muti effecti, in castris et urbibus tranquille resident, et easdem veritates etiam aspernantur audire, ac propter earum observantiam fidelem fideles spoliant fama, vita, et rebus, non per se, quia cubant cum scortis, sed per cruentæe crucis erectionem, seculare brachium in occisionem fidelium fallaciter concitantes. Illi relictis omnibus mundi divitiis, omni virtute ornati, in paupertate et jejunio dominum sequebantur: isti urbium, castrorum, prædiorum ac regionum possessores, viri divitiarum instituti, pleni vitiis, non Christum humilem in contemtu, sed superbissimum Satanam in pompa et fastu carnisque voluptate sequuntur; a quibus, utpote pseudoprophetis, attendite, suadet ipsa veritas increata. Et si illi, ut proponunt, cum exercitibus suis validissimis regnum nostrum invaserint, usque ad inter- necionem, ut asseritur, demoliri cupientes: nos in altissimi virtute, cujus causam prose- quimur, habentes fiduciam, vim vi cogemur repellere, quemadmodum omnes leges et omnia jura permittunt. Quæ omnia justa et rationabilia suprascripta vos, viri illustres et nobiles, animo diligenti pensate, et catholice discutite, si in adjutorio sceleratorum hujusmodi clericorum, et temerario ac erroneo ausu de veritatibus omnipotentis dei sen- tientium, in voluptatibus hujus seculi et meretricio sicut in sterquilinio jacentium, vestras 1431.
Strana 149
Tractatus de reductione Bohemorum. 149 animas, corpora pariter et personas in bellicosis periculis salubriter morti exponetis, contra justissimas per nos vobis crebro oblatas Christi Jesu æquitates. Datum Sabbato in vigilia beatæ Mariæ Magdalenæ sub sigillo communi omnium adhærentium evangelicæ veritati, circa limites regni Bohemiæ, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo." Item prædicti Bohemi proxima septimana post festum Martini 1431 scripserunt literas in Teutonico valde longas, quarum copia infra festa natalia fuit reperta affixa in prætorio civi- tatis Basiliensis ; quam interpretatus est magister Henricus Nithart, plebanus de Ulma, de man- dato sacri concilii et domini legati, in modum, qui sequitur: „Infra in alio quaterno" (i. e. Nr. 80.) Sexta decima vero die Februarii ambasiatores prædicti tales sacro concilio literas destinaverunt: „Sacrosanctæ et venerabili synodo Basiliensi, patribus et dominis omni nobis vene- ratione et amore colendis. Reverendissimi et indulgentissimi patres et domini, viri sapi- entia clari, virtute præestantes et laudata constantia ubique colendi! A diebus, quibus nos deus congregavit in unum, et præsertim postquam sub titulo sacrosanctæ vestræ synodi ad regnum Bohemiæ eulogia pacis manarunt, corda multorum tristitia prope absorpta in spem consolationis respirarunt, exultantibus animis, divum tamquam auxilium eis desuper venisset, laudantes quod tantæ miserationis oleo corda vestra perfudit, ut vobis de fratribus, qui in pressura sunt, tanta cura fuisset; firmiter tenentes, quod citius et cumulatius, et eo laudatius, inimicos nostros in spiritu lenitatis et verbo dei, quam flatu furoris et ore gladii, reduceretis ; argumentum sumentes ex retroactis nostris infau- stis successibus, ex quibus plerique in tantam deciderunt pusillanimitatem, ut de pace temporali qualibuscunque, nisi vestra sollicitudo prævenisset, cogitabant providere remediis. Audito autem postea, quod congregatio vestra, in qua spem ut præfertur conceperunt, mandata fuisset dissolvi, geminata tristitia obriguerunt, tamquam quo se verterent aut quid facerent nescirent et ad nos venientes sive mittentes sciscitati sunt, quomodo se factum haberet, aut quid amodo facere deberent, cum nunc sua fiducia se frustratos viderent. Nos, licet non minori essemus secundum audita, visa et lecta moerore percussi, ipsos ut poteramus animantes confortavimus in eo potissimum, quod perseveranter, tam- quam nihil de vestra constantia hæsitantes, nobis commissa prosecuti sumus; nam nihil scripti aut nuntii a Vestris Paternitatibus usque modo percepimus. Nobis autem et reliquis, quos ad plenum consolari non potuimus, in qualicunque turbatione consistentibus, speran- tibus autem, quod de propinquo nobis aliquid consolationis mandaretur, supervenit desideratus admodum de Egra nuntius, deferens nobis literas consulatus Egrensis, conti- nentes, quod literas sacræ vestræ congregationis et nostras in Pragam misisset, et idem nuntius suus rediisset, et sibi quamdam copiam, ac nobis et communitati Nurembergensi literas, quas nobis cum suis destinarent, attulisset. Quas cum recepissemus, gaudio multo refecti sumus. Dubii tamen adhuc, quid vestræ esset voluntatis, aut quid de nobis ageretur utrimque moesti et solliciti mansimus. Super scripta eadem nihilominus juxta consilium fidelium et prudentium respondentes, missum nobis nuntium cum gratiarum actione remi- simus; et eodem expedito, mox vestra lata et clara scripta supervenerunt. Quibus per ceptis et intellectis, ad plenum consolati et confortati, eos qui in tristitia manebant, 79 *). 1432. 16. Febr. 1431. *) Habentur in Actis conciliorum ap. Mansi XXIX, 613.
Tractatus de reductione Bohemorum. 149 animas, corpora pariter et personas in bellicosis periculis salubriter morti exponetis, contra justissimas per nos vobis crebro oblatas Christi Jesu æquitates. Datum Sabbato in vigilia beatæ Mariæ Magdalenæ sub sigillo communi omnium adhærentium evangelicæ veritati, circa limites regni Bohemiæ, anno domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo." Item prædicti Bohemi proxima septimana post festum Martini 1431 scripserunt literas in Teutonico valde longas, quarum copia infra festa natalia fuit reperta affixa in prætorio civi- tatis Basiliensis ; quam interpretatus est magister Henricus Nithart, plebanus de Ulma, de man- dato sacri concilii et domini legati, in modum, qui sequitur: „Infra in alio quaterno" (i. e. Nr. 80.) Sexta decima vero die Februarii ambasiatores prædicti tales sacro concilio literas destinaverunt: „Sacrosanctæ et venerabili synodo Basiliensi, patribus et dominis omni nobis vene- ratione et amore colendis. Reverendissimi et indulgentissimi patres et domini, viri sapi- entia clari, virtute præestantes et laudata constantia ubique colendi! A diebus, quibus nos deus congregavit in unum, et præsertim postquam sub titulo sacrosanctæ vestræ synodi ad regnum Bohemiæ eulogia pacis manarunt, corda multorum tristitia prope absorpta in spem consolationis respirarunt, exultantibus animis, divum tamquam auxilium eis desuper venisset, laudantes quod tantæ miserationis oleo corda vestra perfudit, ut vobis de fratribus, qui in pressura sunt, tanta cura fuisset; firmiter tenentes, quod citius et cumulatius, et eo laudatius, inimicos nostros in spiritu lenitatis et verbo dei, quam flatu furoris et ore gladii, reduceretis ; argumentum sumentes ex retroactis nostris infau- stis successibus, ex quibus plerique in tantam deciderunt pusillanimitatem, ut de pace temporali qualibuscunque, nisi vestra sollicitudo prævenisset, cogitabant providere remediis. Audito autem postea, quod congregatio vestra, in qua spem ut præfertur conceperunt, mandata fuisset dissolvi, geminata tristitia obriguerunt, tamquam quo se verterent aut quid facerent nescirent et ad nos venientes sive mittentes sciscitati sunt, quomodo se factum haberet, aut quid amodo facere deberent, cum nunc sua fiducia se frustratos viderent. Nos, licet non minori essemus secundum audita, visa et lecta moerore percussi, ipsos ut poteramus animantes confortavimus in eo potissimum, quod perseveranter, tam- quam nihil de vestra constantia hæsitantes, nobis commissa prosecuti sumus; nam nihil scripti aut nuntii a Vestris Paternitatibus usque modo percepimus. Nobis autem et reliquis, quos ad plenum consolari non potuimus, in qualicunque turbatione consistentibus, speran- tibus autem, quod de propinquo nobis aliquid consolationis mandaretur, supervenit desideratus admodum de Egra nuntius, deferens nobis literas consulatus Egrensis, conti- nentes, quod literas sacræ vestræ congregationis et nostras in Pragam misisset, et idem nuntius suus rediisset, et sibi quamdam copiam, ac nobis et communitati Nurembergensi literas, quas nobis cum suis destinarent, attulisset. Quas cum recepissemus, gaudio multo refecti sumus. Dubii tamen adhuc, quid vestræ esset voluntatis, aut quid de nobis ageretur utrimque moesti et solliciti mansimus. Super scripta eadem nihilominus juxta consilium fidelium et prudentium respondentes, missum nobis nuntium cum gratiarum actione remi- simus; et eodem expedito, mox vestra lata et clara scripta supervenerunt. Quibus per ceptis et intellectis, ad plenum consolati et confortati, eos qui in tristitia manebant, 79 *). 1432. 16. Febr. 1431. *) Habentur in Actis conciliorum ap. Mansi XXIX, 613.
Strana 150
150 Johannis de Ragusio, plenius confortavimus ; et literis nobis a Bohemia primum, et a vobis deinde ad universos directis, in vulgare nostrum intelligibiliter translatis, consulatui Norimbergensi, devotis vestris, data sibi ad petitionem copia, insinuavimus; qui in pristina sibi videntur constituti spei consolatione. Deinde alter ex nobis, qui hoc scripsit, reliquo utilius occupato, illustrem principem et dominum, dominum N. marchionem Brandenburgensem ad quinque milliaria distantem tune adiit, et sibi præmissa omnia exposuit; qui cum avido et magno gaudio singula audivisset, copias narratorum et lectorum petiit et recepit. Et postquam de consilio et auxilio invocatus fuisset, magnifice et ex animo, ut videbatur, respondit, se longo numquam tempore meliora percepisse, et quasi de somno cordialis moestitiæ evi- gilasse. Et in summa, præsentibus reverendo patre domino episcopo Eistetensi et quam pluribus nobilibus et notabilibus personis, respondit: Ego scio, quia interfui, quod secundum decretum sacri Constantiensis concilii isti sancti et venerabiles patres congre- gaverunt concilium, sicut jure potuerunt; et suspicari non possum, quod aliud, quam mere honorem dei, consolationem et salutem totius Christiani, qui in tristitia est, populi qua- runt; quia longe sunt ab insultibus eorum, qui nos de propinquo tam hostiliter impugnant, damna inferunt et offendunt; et quamlibet ab eisdem in suis regnis securi sint, adhuc ex caritate de nobis solliciti, pacem nobis procurare satagunt. Quare sicut tu ipsorum nomine petis et requiris, ego cum omnibus mihi subditis ecclesiasticis et secularibus firmiter et constanter adhærebo; et hujus rei gratia, sicut tu nomine, quo supra petis, quam citius fieri poterit, et præsertim cum reverendus pater dominus Herbipolensis, qui de infirmitate, quam de proximo incidit, notabiliter respiravit, modico fortior effectus fuerit, quia vir boni et acuti consilii est et bene affectatus ad concilium, rogabo quos potero principes, ut mecum in Norimberga conveniant ad deliberandum, quomodo nuntiis mittendis de Bohemia ad concilium vel Nurembergam aut alibi, de securitate provideatur ; ad confortandum etiam hoc sacrum concilium in sua, sicut coepit, prosecutione, ad sibi adhærendum, ac etiam notabiles viros, doctores, prælatos sibi mittendum etc. Et statim commisit, ut singulis suis officialibus seriose scriberetur, ut nuntios de Bohemia ad con- cilium vel ad nos mittendos salvos conducerent et ire per suas terras et dominia nulla prorsus illata injuria permitterent. Commisit etiam, ut literæe sibi allatæ multiplicarentur, et ad singulos principes et dominos et prælatos et communitates vicinas cum suis scriptis in ipsorum confortationem mitterentur. Et cum ego, qui ad ipsum veni, quærerem an hæc per ipsum taliter dicta et repetita Vestris Paternitatibus scribere possem, respondit, quod audacter affirmarem et scriberem, quia ita indubitanter facere proponeret ; ac taliter et tam consolabiliter locutus est, ut firmiter teneatur, quod magnam cum suis amicis et subditis consolationem nobis quantocius afferet. In quo nobis valde expedire videretur, quod scripta favorabilia in genere sive specie a serenissimo domino nostro rege Roma- norum obtinerentur, quibus singulis hujusmodi suis principibus, communitatibus et sub- ditis mandaretur, quatenus vobis adhærerent et faverent; ac etiam vos ipsi ad principes electores, et specialiter ad supradictum dominum marchionem et ducem Saxoniæ specialiter scriberetis, gratias primum agentes de bono suo proposito, fideli sua assistentia et favore, et quod mitterent suos ambasiatores et prælatos etc. et ita ad consulatum Nurenbergensem, qui optimi sunt et fideles in hoc negotio cooperatores. Memoratus vero dominus Eiste- tensis satis favorabiliter super mea requisitione respondit, sed efficax et finale responsum 1432.
150 Johannis de Ragusio, plenius confortavimus ; et literis nobis a Bohemia primum, et a vobis deinde ad universos directis, in vulgare nostrum intelligibiliter translatis, consulatui Norimbergensi, devotis vestris, data sibi ad petitionem copia, insinuavimus; qui in pristina sibi videntur constituti spei consolatione. Deinde alter ex nobis, qui hoc scripsit, reliquo utilius occupato, illustrem principem et dominum, dominum N. marchionem Brandenburgensem ad quinque milliaria distantem tune adiit, et sibi præmissa omnia exposuit; qui cum avido et magno gaudio singula audivisset, copias narratorum et lectorum petiit et recepit. Et postquam de consilio et auxilio invocatus fuisset, magnifice et ex animo, ut videbatur, respondit, se longo numquam tempore meliora percepisse, et quasi de somno cordialis moestitiæ evi- gilasse. Et in summa, præsentibus reverendo patre domino episcopo Eistetensi et quam pluribus nobilibus et notabilibus personis, respondit: Ego scio, quia interfui, quod secundum decretum sacri Constantiensis concilii isti sancti et venerabiles patres congre- gaverunt concilium, sicut jure potuerunt; et suspicari non possum, quod aliud, quam mere honorem dei, consolationem et salutem totius Christiani, qui in tristitia est, populi qua- runt; quia longe sunt ab insultibus eorum, qui nos de propinquo tam hostiliter impugnant, damna inferunt et offendunt; et quamlibet ab eisdem in suis regnis securi sint, adhuc ex caritate de nobis solliciti, pacem nobis procurare satagunt. Quare sicut tu ipsorum nomine petis et requiris, ego cum omnibus mihi subditis ecclesiasticis et secularibus firmiter et constanter adhærebo; et hujus rei gratia, sicut tu nomine, quo supra petis, quam citius fieri poterit, et præsertim cum reverendus pater dominus Herbipolensis, qui de infirmitate, quam de proximo incidit, notabiliter respiravit, modico fortior effectus fuerit, quia vir boni et acuti consilii est et bene affectatus ad concilium, rogabo quos potero principes, ut mecum in Norimberga conveniant ad deliberandum, quomodo nuntiis mittendis de Bohemia ad concilium vel Nurembergam aut alibi, de securitate provideatur ; ad confortandum etiam hoc sacrum concilium in sua, sicut coepit, prosecutione, ad sibi adhærendum, ac etiam notabiles viros, doctores, prælatos sibi mittendum etc. Et statim commisit, ut singulis suis officialibus seriose scriberetur, ut nuntios de Bohemia ad con- cilium vel ad nos mittendos salvos conducerent et ire per suas terras et dominia nulla prorsus illata injuria permitterent. Commisit etiam, ut literæe sibi allatæ multiplicarentur, et ad singulos principes et dominos et prælatos et communitates vicinas cum suis scriptis in ipsorum confortationem mitterentur. Et cum ego, qui ad ipsum veni, quærerem an hæc per ipsum taliter dicta et repetita Vestris Paternitatibus scribere possem, respondit, quod audacter affirmarem et scriberem, quia ita indubitanter facere proponeret ; ac taliter et tam consolabiliter locutus est, ut firmiter teneatur, quod magnam cum suis amicis et subditis consolationem nobis quantocius afferet. In quo nobis valde expedire videretur, quod scripta favorabilia in genere sive specie a serenissimo domino nostro rege Roma- norum obtinerentur, quibus singulis hujusmodi suis principibus, communitatibus et sub- ditis mandaretur, quatenus vobis adhærerent et faverent; ac etiam vos ipsi ad principes electores, et specialiter ad supradictum dominum marchionem et ducem Saxoniæ specialiter scriberetis, gratias primum agentes de bono suo proposito, fideli sua assistentia et favore, et quod mitterent suos ambasiatores et prælatos etc. et ita ad consulatum Nurenbergensem, qui optimi sunt et fideles in hoc negotio cooperatores. Memoratus vero dominus Eiste- tensis satis favorabiliter super mea requisitione respondit, sed efficax et finale responsum 1432.
Strana 151
Tractatus de reductione Bohemorum. 151 usque ad consultationem suorum suspendit. Speramus, sicut optamus, quod aliqui partium nostrarum prælati de suspicione, quæ contra se est, tamquam non faveant vestræe con- gregationi et vocationi Bohemorum adversentur, contrario actu favorabiles, scilicet oratores mittendo, se citius purgabunt. Quod si non fecerint, sed eatenus suam volun- tatem prosecuti fuerint, ut vestrum, quod absit, conventum dissolvant vel fructu sperato evacuent: tunc nos, qui salutem ipsorum et omnium jugi precamur instantia, aliud ex his, quæ videmus et audimus, in verbo veritatis conjicere non possumus, quam quod eorumdem et omnium sibi faventium instabit periculum majus, quam omnium reliquorum. Quod inde syllogizamus : nam ipsi quos prosequimur, Bohemi vicinis sibi vastissimis regnis ac ipsi Alamanniæ gravissima hactenus damna intulerunt, et vix aut nusquam alia via restat resistendi vel occurrendi, quam per medium et succursum universalis ecclesiæ in virtute synodi generalis congregatæ; quæ interpellante tempore se colligens, viam tantis malis occurrendi in spiritu mansuetudinis exorsa est, eos de quibus agitur vocans. Unde spem tantam et consolationem innumerabiles, ut præfertur, ceperunt, et ipsi se in Bohemia utcumque resolvere et propius accedere, ut speratur et ipsi ex scriptis præsentibus junctis conjicere poteritis, coeperunt. Quid nobis sperandum erit, si quocunque facto vel causa vocatos non legitime exspectaveritis, et reliquos spe sua frustraveritis, quam quod utrinque provocati in eos, qui se deluserunt, fortius et atrocius armabunt? Ergo, dilectissimi et gratissimi patres! undecunque aut qualiumcunque opinionum sitis, in eo, quod semel consilio unanimi omnium, qui tunc præsentes eratis, et sufficienter et ardenter absentium adventum desiderastis et exspectastis, mature conclusum est et nomine universalis ecclesiæ rite emanavit, et ab innumeris ut præmittitur laudatum est, conveniatis, et concordes invitatorum præsentiam, prout de congruo decet, exspectetis, sed et exspectatis omnem possibilem diligentiam pro ipsorum reductione adhibeatis, et honorem a deo et ab homi- nibus incunctanter habebitis. Si secus, quod absit, feceritis, indelebilem ecclesiæ igno- miniam inferetis; quod per extensum tam oculatis et perspicacibus viris declarare superflue putamus. Nec videmus, cur velut inermes et mysteriorum dei expertes fugere debeamus, cum omnium nostrum firma sit et una sententia, quod in dubium revocari non debeant, quæ solemniter et digeste a sacris conciliis sunt sancita aut fide sanctorum probata. Admittantur ergo, illibato fidei nostræe fervore manente, qui vocati sunt, et audiantur: non quod solidiores hi tamquam dubii fiant, quibus datum est divina nosse mysteria, sed certe, ut iidem ipsi, qui densis errorum involuti sunt tenebris, catholicis nostris fide firmis doctoribus, errorum nebulas ratione et arte discutientibus, in claram probatæ fidei nostræ congregationem, si dominus annuerit, revocentur; simul et illi, qui hujuscemodi non modo subdole serpentibus, sed et passim nunc palam volantibus, seque infirmis animis infigentibus, hæresum jaculis perniciose vulnerati sunt, ocius sanentur. Quod nisi factum et cito factum fuerit, videbitis breviter, quod lugebitis. Sed ne quod veremur accidat, nos, quibus aliquid vestræe ea parte sollicitudinis imposuistis, quique rem tamquam sub prospectu nostro non sine moerore cadentem acrius sed et amarius pleniusque metimur, cum reve- rentia supplices rogamus. Et quia expedire, et vix aliter absque gravissimo et irreme- diabili scandalo fieri posse putamus, bona fide consulimus, ne irrita faciatis, aut quantum in vobis est, fieri permittatis, etiam sub periculo corporalis salutis, cum pro domo dei secundum professionem nostram, ut rationabiliter scribitis, nos murum, qui periculis aut 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 151 usque ad consultationem suorum suspendit. Speramus, sicut optamus, quod aliqui partium nostrarum prælati de suspicione, quæ contra se est, tamquam non faveant vestræe con- gregationi et vocationi Bohemorum adversentur, contrario actu favorabiles, scilicet oratores mittendo, se citius purgabunt. Quod si non fecerint, sed eatenus suam volun- tatem prosecuti fuerint, ut vestrum, quod absit, conventum dissolvant vel fructu sperato evacuent: tunc nos, qui salutem ipsorum et omnium jugi precamur instantia, aliud ex his, quæ videmus et audimus, in verbo veritatis conjicere non possumus, quam quod eorumdem et omnium sibi faventium instabit periculum majus, quam omnium reliquorum. Quod inde syllogizamus : nam ipsi quos prosequimur, Bohemi vicinis sibi vastissimis regnis ac ipsi Alamanniæ gravissima hactenus damna intulerunt, et vix aut nusquam alia via restat resistendi vel occurrendi, quam per medium et succursum universalis ecclesiæ in virtute synodi generalis congregatæ; quæ interpellante tempore se colligens, viam tantis malis occurrendi in spiritu mansuetudinis exorsa est, eos de quibus agitur vocans. Unde spem tantam et consolationem innumerabiles, ut præfertur, ceperunt, et ipsi se in Bohemia utcumque resolvere et propius accedere, ut speratur et ipsi ex scriptis præsentibus junctis conjicere poteritis, coeperunt. Quid nobis sperandum erit, si quocunque facto vel causa vocatos non legitime exspectaveritis, et reliquos spe sua frustraveritis, quam quod utrinque provocati in eos, qui se deluserunt, fortius et atrocius armabunt? Ergo, dilectissimi et gratissimi patres! undecunque aut qualiumcunque opinionum sitis, in eo, quod semel consilio unanimi omnium, qui tunc præsentes eratis, et sufficienter et ardenter absentium adventum desiderastis et exspectastis, mature conclusum est et nomine universalis ecclesiæ rite emanavit, et ab innumeris ut præmittitur laudatum est, conveniatis, et concordes invitatorum præsentiam, prout de congruo decet, exspectetis, sed et exspectatis omnem possibilem diligentiam pro ipsorum reductione adhibeatis, et honorem a deo et ab homi- nibus incunctanter habebitis. Si secus, quod absit, feceritis, indelebilem ecclesiæ igno- miniam inferetis; quod per extensum tam oculatis et perspicacibus viris declarare superflue putamus. Nec videmus, cur velut inermes et mysteriorum dei expertes fugere debeamus, cum omnium nostrum firma sit et una sententia, quod in dubium revocari non debeant, quæ solemniter et digeste a sacris conciliis sunt sancita aut fide sanctorum probata. Admittantur ergo, illibato fidei nostræe fervore manente, qui vocati sunt, et audiantur: non quod solidiores hi tamquam dubii fiant, quibus datum est divina nosse mysteria, sed certe, ut iidem ipsi, qui densis errorum involuti sunt tenebris, catholicis nostris fide firmis doctoribus, errorum nebulas ratione et arte discutientibus, in claram probatæ fidei nostræ congregationem, si dominus annuerit, revocentur; simul et illi, qui hujuscemodi non modo subdole serpentibus, sed et passim nunc palam volantibus, seque infirmis animis infigentibus, hæresum jaculis perniciose vulnerati sunt, ocius sanentur. Quod nisi factum et cito factum fuerit, videbitis breviter, quod lugebitis. Sed ne quod veremur accidat, nos, quibus aliquid vestræe ea parte sollicitudinis imposuistis, quique rem tamquam sub prospectu nostro non sine moerore cadentem acrius sed et amarius pleniusque metimur, cum reve- rentia supplices rogamus. Et quia expedire, et vix aliter absque gravissimo et irreme- diabili scandalo fieri posse putamus, bona fide consulimus, ne irrita faciatis, aut quantum in vobis est, fieri permittatis, etiam sub periculo corporalis salutis, cum pro domo dei secundum professionem nostram, ut rationabiliter scribitis, nos murum, qui periculis aut 1432.
Strana 152
152 Johannis de Ragusio, impulsibus usque dum ruat, non cedit, ponere debeamus: ea scilicet, quæ spiritu sancto dictante non modo semel aut altera, sed et tertia, ut ipsi de quibus agitur suis ad nos scriptis testantur, imo et quarta vice de ore vestro processerunt. Sed eos, quos tam solemniter vocatis, quia ardenter eorum, ut oportét, salutem optatis, quamlibet longius abiisse videantur, si venire voluerint, ut magnam nobis et multis spem scriptis suis dede- runt, expanso læti sinu recipere benigne et patienter audire, in viam salutis et veritatis misericorditer et mansuete dirigere, et si redire resipiscentes cupierint, in communionem fraterne admittere, aliaque constanter et perseveranter facere velitis, quæ pro ipsorum reductione et ecclesiæ pace et reformatione apud vos salubriter statuistis. Unde fidelium mentes, quæ a jocunditate, quam vestra ut præfertur salutari conventione, ordinato in agendis processu, devotaque et simplici conversatione, longius vivificum suum odorem in æedificationem fidelium spargentibus, conceperunt, stupefacti nimis et velut amentes con- ciderunt, geminata continuandaque lætitia erigetis. Hæc ad qualemcunque vestram con- solationem amore, qui reverentiam nescit, scripsisse volumus, petentes nos de incuria et rusticitate habere misericorditer excusatos ; quia bona et simplici fide vobiscum velut cum patribus nostris et præceptoribus indulgentissimis agimus, neque cultius, emendatius aut mundius propter temporis angustiam, quæ posita sunt, rescribere curamus, de vestra benigna supportatione confisi. Ceterum, si vobis videatur, deputentur venerabiles patres domini Eberacensis et de Langheim ordinis Cisterciensis harum partium de vicino abbates, aut alii, prout vobis videbitur, qui frequentius nobis vestro nomine de occurrentibus novis et bonis in consolationem nostram et aliorum scribant per occurrentes opportune nuntios. Mittimus Dominationibus Vestris copias literarum communitati Nurembergensi ac nobis a Pragensibus directarum, et nostrarum ad eos, et sicut Pragenses Nurember- gensibus, pariformiter et Egrenses scripserunt, qui optimi mediatores in currenti nostro negotio existunt. Etiam recepimus ab amico ecclesiæ quosdam professionis articulos, in quos dicuntur, sub magno apud nos satis silentio, doctores et clerus civitatis Pragensis veteris et novæ convenisse; quos si in congregatione audire volueritis, nulli tamen copia decernatur, quousque plenius, quod exspectamus, responsum habuerimus, ne forsitan ipsi in instanti sua et plena totius regni congregatione melius et aliter deliberent. Committatur tamen aliquibus doctoribus sacræ paginæe et aliarum facultatum, sicut videbitur, ut dili- genter videant et examinent, quatinus opportuno tempore, quid agendum sit ea parte, proferant. Verum hujusmodi articuli in lingua et scriptis Bohemicis ad nos pervenerunt et in Latinum quidam doctor satis celebris in medicinis, alter vero in idioma nostrum Alamannicum transtulerunt; mittimus utrumque, ut collatione ad invicem habita, clarius intelligere ipsorum intentionem possitis, et de occurrendo eis cogitare. Salubrius erit, et ut confidimus, facilius, ipsos literali congressu devincere, quam hostili campo cum eis sub periculo cladis aut fugæ nostrorum confligere. Quod expediet, unctio vos spiritus, qui velut hospes beneficus corda vestra inhabitat, docebit, ut optamus et jugiter orabimus. Nostri memores in domino valete. Scriptum Nurembergæ, xvi Februarii, anno etc. xxxII°. 1432. Inclytarum Dominationum Vestrarum obedientiarii, fratres Johannes Nider prior et Johannes de Mulbrun.
152 Johannis de Ragusio, impulsibus usque dum ruat, non cedit, ponere debeamus: ea scilicet, quæ spiritu sancto dictante non modo semel aut altera, sed et tertia, ut ipsi de quibus agitur suis ad nos scriptis testantur, imo et quarta vice de ore vestro processerunt. Sed eos, quos tam solemniter vocatis, quia ardenter eorum, ut oportét, salutem optatis, quamlibet longius abiisse videantur, si venire voluerint, ut magnam nobis et multis spem scriptis suis dede- runt, expanso læti sinu recipere benigne et patienter audire, in viam salutis et veritatis misericorditer et mansuete dirigere, et si redire resipiscentes cupierint, in communionem fraterne admittere, aliaque constanter et perseveranter facere velitis, quæ pro ipsorum reductione et ecclesiæ pace et reformatione apud vos salubriter statuistis. Unde fidelium mentes, quæ a jocunditate, quam vestra ut præfertur salutari conventione, ordinato in agendis processu, devotaque et simplici conversatione, longius vivificum suum odorem in æedificationem fidelium spargentibus, conceperunt, stupefacti nimis et velut amentes con- ciderunt, geminata continuandaque lætitia erigetis. Hæc ad qualemcunque vestram con- solationem amore, qui reverentiam nescit, scripsisse volumus, petentes nos de incuria et rusticitate habere misericorditer excusatos ; quia bona et simplici fide vobiscum velut cum patribus nostris et præceptoribus indulgentissimis agimus, neque cultius, emendatius aut mundius propter temporis angustiam, quæ posita sunt, rescribere curamus, de vestra benigna supportatione confisi. Ceterum, si vobis videatur, deputentur venerabiles patres domini Eberacensis et de Langheim ordinis Cisterciensis harum partium de vicino abbates, aut alii, prout vobis videbitur, qui frequentius nobis vestro nomine de occurrentibus novis et bonis in consolationem nostram et aliorum scribant per occurrentes opportune nuntios. Mittimus Dominationibus Vestris copias literarum communitati Nurembergensi ac nobis a Pragensibus directarum, et nostrarum ad eos, et sicut Pragenses Nurember- gensibus, pariformiter et Egrenses scripserunt, qui optimi mediatores in currenti nostro negotio existunt. Etiam recepimus ab amico ecclesiæ quosdam professionis articulos, in quos dicuntur, sub magno apud nos satis silentio, doctores et clerus civitatis Pragensis veteris et novæ convenisse; quos si in congregatione audire volueritis, nulli tamen copia decernatur, quousque plenius, quod exspectamus, responsum habuerimus, ne forsitan ipsi in instanti sua et plena totius regni congregatione melius et aliter deliberent. Committatur tamen aliquibus doctoribus sacræ paginæe et aliarum facultatum, sicut videbitur, ut dili- genter videant et examinent, quatinus opportuno tempore, quid agendum sit ea parte, proferant. Verum hujusmodi articuli in lingua et scriptis Bohemicis ad nos pervenerunt et in Latinum quidam doctor satis celebris in medicinis, alter vero in idioma nostrum Alamannicum transtulerunt; mittimus utrumque, ut collatione ad invicem habita, clarius intelligere ipsorum intentionem possitis, et de occurrendo eis cogitare. Salubrius erit, et ut confidimus, facilius, ipsos literali congressu devincere, quam hostili campo cum eis sub periculo cladis aut fugæ nostrorum confligere. Quod expediet, unctio vos spiritus, qui velut hospes beneficus corda vestra inhabitat, docebit, ut optamus et jugiter orabimus. Nostri memores in domino valete. Scriptum Nurembergæ, xvi Februarii, anno etc. xxxII°. 1432. Inclytarum Dominationum Vestrarum obedientiarii, fratres Johannes Nider prior et Johannes de Mulbrun.
Strana 153
Tractatus de reductione Bohemorum. 155 vindicare poterit in omnes, qui ad hoc consilium vel auxilium præstiterunt. Et dum dicunt, quod nullo modo permittendum aut consentiendum existat, quod nos audiamur in nostra fide: quomodo possunt ipsi hoc probare ex sacra scriptura, quod nos non debeamus audiri, cum Christus dominus noster audiverit diabolum, sicut dicit Matthæi 4 cap. Ipsi tamen non sunt meliores, quam Christus, et nos non sumus pejores diabolo. Si ipsi sunt justi et veritatem fovent, quare timent nos? Cum tamen veritas non debeat se timere a mendacio, sicut dicit Paulus in secunda epistola ad Timotheum, cap. 2, quia fundamentum firmum dei stat, et 2 Esdræ 9 Zorobabel exposuit, veritatem esse fortissimam, et quod vincit omnia et in perpetuum manebit; quia Christus dominus noster est veritas, et sermo ejus, sicut ipse dicit in evangelio Joh. 14 cap.: ego sum via, veritas et vita, nemo potest venire ad patrem, nisi per me, sed diabolus est principium mendacii, sicut dicit Joh. evangelista 8 capite : ipse est mendax ab initio, et nunquam stetit in veritate, et veritas non est in eo. Sed si papa cum toto suo clero haberent in se veritatem, indubie ipsi vincerent nos cum verbo dei: si vero ipsi habent mendacium, indubie non poterunt persistere cum omnibus suis fautoribus. Vos dilecti, probi domini et cives, divites et pauperes! Notum facimus vobis, quod nos anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo fuimus cum rege Poloniæ in civitate Cracoviensi, et petivimus et monuimus eum amicabiliter et seriose pro una auditione ; et hoc etiam fecimus apud regem Ungariæ in Egra: quod totum nobis fuit denegatum, sed episcopi putabant, quod ipsi nos vellent cogere per potentiam et delere, quod deus eis annuere noluit secundum eorum velle. Unum adhuc nos petimus pure amore dei, et monemus reges, principes et dominos et omnes civitates imperiales, ut hæc vos ad invicem conscribatis et intimetis, qualiter nos vobiscum possemus convenire super una certa amicabili secura dieta vobis et nobis convenienti. Et permitteretis vobiscum venire papam, suos cardinales et episcopos, prælatos et doctores sapientiores, quos habere possitis: et nos vellemus etiam nobiscum adducere nostros doctores, et permitteremus illos bellare ad invicem cum verbo dei, et audiemus vos, audietis et nos, et nemo vinceret per potentiam alium aut per malos dolos, sed solo verbo dei. Et si vestri episcopi et doctores meliores haberent probationes fidei eorum ex sacra scriptura, quam nos, et fides nostra reperiretur injusta, nos vellemus poenitentiam et satisfactionem super hoc suscipere secundum consilium et doctrinam sacræ scripturæ. Si vero vestri episcopi et doctores per nostros per sacram scripturam vincerentur, ipsi etiam agant poenitentiam. Et si nolint deponere spiritualem superbiam, et poenitentiam et satisfactionem agere, tunc accedatis ad nos, et teneatis nobiscum, tune volumus juvare vos, quantum possumus, cum tota potentia, et volumus eos cogere, quod se emendent et meliorent, alioquin nos volumus eos pellere extra fines Christianitatis. Si vero vestri episcopi et doctores dicant, quod hoc non spectet ad laicos, quod intersint tali auditioni et ad audiendum talia, hoc non aliter intelligatis, quam quod timent, quod ipsi vincantur et verecundentur coram omnibus ; quia si ipsi crederent vincere nos, indubie ipsi appeterent, quod multi audirent, ad finem, quod eorum gloria major efficeretur, et laus eorum et fama divulgaretur super terram. Et si vestri episcopi et prælati consulent vobis, quod nulla audientia nobiscum debeat acceptari, et vos eis credere et sequi eos volueritis : tunc de cetero non permittatis vos ita fatue seduci et decipi cum eorum falsa indulgentia, et remaneatis in domibus cum vestris uxoribus et pueris et bonis, et permittatis ad nos venire papam de Roma cum suis 1431. 20.
Tractatus de reductione Bohemorum. 155 vindicare poterit in omnes, qui ad hoc consilium vel auxilium præstiterunt. Et dum dicunt, quod nullo modo permittendum aut consentiendum existat, quod nos audiamur in nostra fide: quomodo possunt ipsi hoc probare ex sacra scriptura, quod nos non debeamus audiri, cum Christus dominus noster audiverit diabolum, sicut dicit Matthæi 4 cap. Ipsi tamen non sunt meliores, quam Christus, et nos non sumus pejores diabolo. Si ipsi sunt justi et veritatem fovent, quare timent nos? Cum tamen veritas non debeat se timere a mendacio, sicut dicit Paulus in secunda epistola ad Timotheum, cap. 2, quia fundamentum firmum dei stat, et 2 Esdræ 9 Zorobabel exposuit, veritatem esse fortissimam, et quod vincit omnia et in perpetuum manebit; quia Christus dominus noster est veritas, et sermo ejus, sicut ipse dicit in evangelio Joh. 14 cap.: ego sum via, veritas et vita, nemo potest venire ad patrem, nisi per me, sed diabolus est principium mendacii, sicut dicit Joh. evangelista 8 capite : ipse est mendax ab initio, et nunquam stetit in veritate, et veritas non est in eo. Sed si papa cum toto suo clero haberent in se veritatem, indubie ipsi vincerent nos cum verbo dei: si vero ipsi habent mendacium, indubie non poterunt persistere cum omnibus suis fautoribus. Vos dilecti, probi domini et cives, divites et pauperes! Notum facimus vobis, quod nos anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo fuimus cum rege Poloniæ in civitate Cracoviensi, et petivimus et monuimus eum amicabiliter et seriose pro una auditione ; et hoc etiam fecimus apud regem Ungariæ in Egra: quod totum nobis fuit denegatum, sed episcopi putabant, quod ipsi nos vellent cogere per potentiam et delere, quod deus eis annuere noluit secundum eorum velle. Unum adhuc nos petimus pure amore dei, et monemus reges, principes et dominos et omnes civitates imperiales, ut hæc vos ad invicem conscribatis et intimetis, qualiter nos vobiscum possemus convenire super una certa amicabili secura dieta vobis et nobis convenienti. Et permitteretis vobiscum venire papam, suos cardinales et episcopos, prælatos et doctores sapientiores, quos habere possitis: et nos vellemus etiam nobiscum adducere nostros doctores, et permitteremus illos bellare ad invicem cum verbo dei, et audiemus vos, audietis et nos, et nemo vinceret per potentiam alium aut per malos dolos, sed solo verbo dei. Et si vestri episcopi et doctores meliores haberent probationes fidei eorum ex sacra scriptura, quam nos, et fides nostra reperiretur injusta, nos vellemus poenitentiam et satisfactionem super hoc suscipere secundum consilium et doctrinam sacræ scripturæ. Si vero vestri episcopi et doctores per nostros per sacram scripturam vincerentur, ipsi etiam agant poenitentiam. Et si nolint deponere spiritualem superbiam, et poenitentiam et satisfactionem agere, tunc accedatis ad nos, et teneatis nobiscum, tune volumus juvare vos, quantum possumus, cum tota potentia, et volumus eos cogere, quod se emendent et meliorent, alioquin nos volumus eos pellere extra fines Christianitatis. Si vero vestri episcopi et doctores dicant, quod hoc non spectet ad laicos, quod intersint tali auditioni et ad audiendum talia, hoc non aliter intelligatis, quam quod timent, quod ipsi vincantur et verecundentur coram omnibus ; quia si ipsi crederent vincere nos, indubie ipsi appeterent, quod multi audirent, ad finem, quod eorum gloria major efficeretur, et laus eorum et fama divulgaretur super terram. Et si vestri episcopi et prælati consulent vobis, quod nulla audientia nobiscum debeat acceptari, et vos eis credere et sequi eos volueritis : tunc de cetero non permittatis vos ita fatue seduci et decipi cum eorum falsa indulgentia, et remaneatis in domibus cum vestris uxoribus et pueris et bonis, et permittatis ad nos venire papam de Roma cum suis 1431. 20.
Strana 154
154 Johannis de Ragusio, Antichristum. Amplius, qui fratrem suum absque damno suo redimere posset de morte, et non facit, est occisor fratris. Si itaque papa potest dare remissionem a poena et culpa omnibus hominibus, tunc nullus condemnaretur, nec intraret infernum. Si potest et non facit, ipse est occisor tot hominum, quot condemnantur sine indulgentiis. Scilicet falsi nuntii Antichristi pro confirmatione crucefigatoris papæ, circumeuntes mundum cum indul- gentiis super his datis, docent homines, quod contemnunt evangelicam veritatem et venire in adjutorium Antichristo et suis fautoribus in occisionem hominum propter justitiam. Et sæpe datur indulgentia propter pecuniam et emitur, et in literis indulgentiarum fit mentio, qualiter pecuniæ debent dari et recipi, et raro in literis fit mentio de operibus misericordiæ, sicut est orare, jejunare, elemosynam dare, quæ tamen sunt bona opera in remissionem peccatorum. Et excoriant pauperes homines, et mulieres, qui non possunt tenere reclusum unum harensem in peplo ligatum et patiuntur vexationes et labores, ut emant indulgentias, cum tamen indulgentia non sit in cutibus caprarum seu vitulorum, sed in cordibus contritis. Et papa cum toto suo clero hoc faciunt, sicut diabolus facere voluit Christo domino nostro, sicut Lucas scribit 4 cap. sic quod eum duxit in altum montem et ostendit sibi omnia regna circuitus terræ in ictu oculi, et dixit: tibi dabo potestatem omnium rerum et dignitatum earum, quia mihi sunt data et ei cui ego do, et si me adorabis, omnia erunt tua. Sic diabolus papam cum toto suo clero decepit cum regimine hujus mundi et cum terrena potestate, heu conquestum sit hoc deo! Et cum ipsi habeant dare gratiam et indulgentiam, quibus volunt, et ipsimet nunquam reperient gratiam coram altissimo deo, nisi poenitentiam et satisfactionem faciant pro magna seduc- tione pauperis Christianitatis: quomodo ergo potuerunt dare aliis, quod per se non habent? Quia diabolus conformiter fecit, qui dives in promisso fuit, et pauper in dando; et sicut diabolus non verecundabatur de mendacio, sic heu ipsi non verecundantur dicere ea, quæ nunquam verificabuntur, et quæ nullam habent probationem ex sacra scriptura. Quia est dubitandum et timendum, quod ipsi reges, principes, dominos et civitates nullo modo monent ad pugnandum contra nos ad defensionem et tuitionem fidei Christianæ, sed plus, quia timent, quod secreta vitia eorum et injustitia detegantur et nota fiant. Si enim ipsi habeant veram devotam dilectionem dei ad fidem Christianam, ipsi recipiant libros sacræ scripturæ et veniant ad nos, et bellent nobiscum armis spiritualibus, quæ sunt verbum dei. Et hoc fuit nostrum magnum desiderium ad plura tempora, quod, heu conquestum sit omnipotenti deo ! obtinere adhuc nunquam potuimus. Et tamen sic fecerunt sancti nuntii domini nostri Jesu Christi, qui venerunt ad gentiles et Judæos, et instru- xerunt eos, et adduxerunt ab infidelitate ad veram fidem domini; et hoc fecerunt in spiritu leni, quia ita dicit Paulus ad Galat. vi' cap.: fratres, si homo præoccupatus fuerit in peccato, vos qui spirituales estis, instruite eum in spiritu lenitatis. Sic et ipsi deberent facere, etiam si repertum fuerit et probatum ex sacra scriptura, quod ipsi forent justi et nos injusti, et quod nos non vellemus instrui; ex tunc ipsi possent recipere in adjutorium reges, principes, dominos et civitates, et resisterent nobis secundum præceptum sacræ scripturæ. Sed ista est excusatio et evasio omnium episcoporum, prælatorum et presby- terorum, quod dicunt: magister Hus et Hieronymus, qui fuerunt Constantiæ combusti, fuerunt convicti a sancto patre papa et toto concilio. Sed scitote, quod ipsi non fuerunt convicti cum scriptura sacra, sed cum frivola injusta potestate; quod adhuc deus graviter 1431.
154 Johannis de Ragusio, Antichristum. Amplius, qui fratrem suum absque damno suo redimere posset de morte, et non facit, est occisor fratris. Si itaque papa potest dare remissionem a poena et culpa omnibus hominibus, tunc nullus condemnaretur, nec intraret infernum. Si potest et non facit, ipse est occisor tot hominum, quot condemnantur sine indulgentiis. Scilicet falsi nuntii Antichristi pro confirmatione crucefigatoris papæ, circumeuntes mundum cum indul- gentiis super his datis, docent homines, quod contemnunt evangelicam veritatem et venire in adjutorium Antichristo et suis fautoribus in occisionem hominum propter justitiam. Et sæpe datur indulgentia propter pecuniam et emitur, et in literis indulgentiarum fit mentio, qualiter pecuniæ debent dari et recipi, et raro in literis fit mentio de operibus misericordiæ, sicut est orare, jejunare, elemosynam dare, quæ tamen sunt bona opera in remissionem peccatorum. Et excoriant pauperes homines, et mulieres, qui non possunt tenere reclusum unum harensem in peplo ligatum et patiuntur vexationes et labores, ut emant indulgentias, cum tamen indulgentia non sit in cutibus caprarum seu vitulorum, sed in cordibus contritis. Et papa cum toto suo clero hoc faciunt, sicut diabolus facere voluit Christo domino nostro, sicut Lucas scribit 4 cap. sic quod eum duxit in altum montem et ostendit sibi omnia regna circuitus terræ in ictu oculi, et dixit: tibi dabo potestatem omnium rerum et dignitatum earum, quia mihi sunt data et ei cui ego do, et si me adorabis, omnia erunt tua. Sic diabolus papam cum toto suo clero decepit cum regimine hujus mundi et cum terrena potestate, heu conquestum sit hoc deo! Et cum ipsi habeant dare gratiam et indulgentiam, quibus volunt, et ipsimet nunquam reperient gratiam coram altissimo deo, nisi poenitentiam et satisfactionem faciant pro magna seduc- tione pauperis Christianitatis: quomodo ergo potuerunt dare aliis, quod per se non habent? Quia diabolus conformiter fecit, qui dives in promisso fuit, et pauper in dando; et sicut diabolus non verecundabatur de mendacio, sic heu ipsi non verecundantur dicere ea, quæ nunquam verificabuntur, et quæ nullam habent probationem ex sacra scriptura. Quia est dubitandum et timendum, quod ipsi reges, principes, dominos et civitates nullo modo monent ad pugnandum contra nos ad defensionem et tuitionem fidei Christianæ, sed plus, quia timent, quod secreta vitia eorum et injustitia detegantur et nota fiant. Si enim ipsi habeant veram devotam dilectionem dei ad fidem Christianam, ipsi recipiant libros sacræ scripturæ et veniant ad nos, et bellent nobiscum armis spiritualibus, quæ sunt verbum dei. Et hoc fuit nostrum magnum desiderium ad plura tempora, quod, heu conquestum sit omnipotenti deo ! obtinere adhuc nunquam potuimus. Et tamen sic fecerunt sancti nuntii domini nostri Jesu Christi, qui venerunt ad gentiles et Judæos, et instru- xerunt eos, et adduxerunt ab infidelitate ad veram fidem domini; et hoc fecerunt in spiritu leni, quia ita dicit Paulus ad Galat. vi' cap.: fratres, si homo præoccupatus fuerit in peccato, vos qui spirituales estis, instruite eum in spiritu lenitatis. Sic et ipsi deberent facere, etiam si repertum fuerit et probatum ex sacra scriptura, quod ipsi forent justi et nos injusti, et quod nos non vellemus instrui; ex tunc ipsi possent recipere in adjutorium reges, principes, dominos et civitates, et resisterent nobis secundum præceptum sacræ scripturæ. Sed ista est excusatio et evasio omnium episcoporum, prælatorum et presby- terorum, quod dicunt: magister Hus et Hieronymus, qui fuerunt Constantiæ combusti, fuerunt convicti a sancto patre papa et toto concilio. Sed scitote, quod ipsi non fuerunt convicti cum scriptura sacra, sed cum frivola injusta potestate; quod adhuc deus graviter 1431.
Strana 155
Tractatus de reductione Bohemorum. 157 istos malos presbyteros et episcopos, quod vos obtinebitis bonos presbyteros, qui etiam baptizarent pueros vestros, confessiones audirent et sacramenta ministrarent. Dum enim diabolus expellitur, locus spiritui sancto datur ; sic etiam, dum expellerentur isti mali episcopi et sacerdotes, tunc daretur locus bonis. Dicunt etiam vestri episcopi et presbyteri, quod nos simus injusti et teneamus hæresim in hoc, quod nos non credimus purgatorium et in virginem Mariam, matrem domini nostri, et in dilectos sanctos ; et in hoc non bene dicunt, quia speramus de gratia omnipotentis dei, quod nos melius sciamus, qualiter credere debe- amus de purgatorio, in matrem domini et dilectos sanctos, quam ipsi nobis possent dicere. Amplius ipsi dicunt, quod nos non velimus esse obedientes sancto patri papæ. Dum et quando ipse sanctus et justus efficietur, tunc scimus bene, quod sibi obedientes esse debemus in omnibus bonis rebus, et non ante. Ipsi etiam dicunt, quod nos destruamus et annihilemus cultum divinum in hoc, quod nos destruimus et rumpimus monasteria, et monachos et moniales expellimus. Olim etiam nos credebamus, quod ipsi essent sancti et peragerent divinum officium: et dum nos eos bene cognovimus, et perpendimus vitam et opera eorum, tunc cognovimus, quod ipsi sunt sancti hypocritæ, humiles ribaldi, ædificatores in altum, venditores missarum pro animabus et indulgentiarum, et comedunt in se peccata populi. In hoc quod dicunt, quod debeat eis dari (quia), ipsi surgant in medio noctis, dum alii dormiant, et orent pro peccatis populi: ipsorum orare et petere, quod ipsi faciunt pro pecunia, non est aliud, quam purum simoniacum peccatum; et si nos eos expellimus et eorum rumpimus monasteria, in hoc non destruimus cultum dei, sed nidos diaboli et hæreticorum scholas. Et quando vos eos nosceretis, sicut nos, tunc vos inciperetis destruere eos, sicut nos. Quia Christus dominus noster nullum ordinem monasteriorum fundavit aut dotavit seu instituit; eapropter oportet quod destruantur, sive hoc fiat in brevi tempore, aut longiori. Sic dicit Matthæus cap. 15: omnis plantatio, quam non plantavit pater meus coelestis, eradicabitur. Quia ipsi sunt damnosus et inutilis populus in Christianitate, et nullum habent fundamentum in sacra scriptura, sic periculose vivere in monasteriis ; quia ipsi sint fundati super arenam humanorum statutorum. Ecclesia enim militans Christi posita est solum in tribus partibus: prima pars sunt presbyteri, qui imitari debent deum, sicut nuntii, in moribus magis propinque, vivere in humilitate de elemosyna sicut Christus; secunda pars militantis ecclesiæ sunt temporales domini, qui debent esse in loco deitatis, et presbyter, qui vivit in humilitate et paupertate, est in loco humanitatis Jesu Christi, et domini debent defendere testamentum dei secundum potestatem rectam ratione, propterea enim servitium ipsi tenent a Christo, tamquam a supremo domino, quidquid habent; tertia pars militantis ecclesiæ est communis populus, qui est divisus in plura manualia artificia. Hæc est infima pars et fundamentum, et sustentat duas alias partes in necessitatibus corporalibus. Et amor, qui est tertia persona in deitate, debet connectere istas tres partes, ut se mutuo juvent et utantur: clerus deberet reli- giosius vivere et purius in moribus, quam aliæ duæ, et eas docere verbis et operibus viam salutis; media pars, quæ est domini temporales, debent cum una moderata honori- ficentia juvare alias duas partes secundum ordinationem dei in his rebus, quæ præstant subsidium in comprehensionem beatitudinis; tertia pars voluntarie debet secundum testa- mentum dei servire aliis duabus partibus. Et hæ tres partes debent esse unum corpus ecclesiæ, ordinate in caritate currentis ad comprehendendum beatitudinem paternæ patriæ. 1431.
Tractatus de reductione Bohemorum. 157 istos malos presbyteros et episcopos, quod vos obtinebitis bonos presbyteros, qui etiam baptizarent pueros vestros, confessiones audirent et sacramenta ministrarent. Dum enim diabolus expellitur, locus spiritui sancto datur ; sic etiam, dum expellerentur isti mali episcopi et sacerdotes, tunc daretur locus bonis. Dicunt etiam vestri episcopi et presbyteri, quod nos simus injusti et teneamus hæresim in hoc, quod nos non credimus purgatorium et in virginem Mariam, matrem domini nostri, et in dilectos sanctos ; et in hoc non bene dicunt, quia speramus de gratia omnipotentis dei, quod nos melius sciamus, qualiter credere debe- amus de purgatorio, in matrem domini et dilectos sanctos, quam ipsi nobis possent dicere. Amplius ipsi dicunt, quod nos non velimus esse obedientes sancto patri papæ. Dum et quando ipse sanctus et justus efficietur, tunc scimus bene, quod sibi obedientes esse debemus in omnibus bonis rebus, et non ante. Ipsi etiam dicunt, quod nos destruamus et annihilemus cultum divinum in hoc, quod nos destruimus et rumpimus monasteria, et monachos et moniales expellimus. Olim etiam nos credebamus, quod ipsi essent sancti et peragerent divinum officium: et dum nos eos bene cognovimus, et perpendimus vitam et opera eorum, tunc cognovimus, quod ipsi sunt sancti hypocritæ, humiles ribaldi, ædificatores in altum, venditores missarum pro animabus et indulgentiarum, et comedunt in se peccata populi. In hoc quod dicunt, quod debeat eis dari (quia), ipsi surgant in medio noctis, dum alii dormiant, et orent pro peccatis populi: ipsorum orare et petere, quod ipsi faciunt pro pecunia, non est aliud, quam purum simoniacum peccatum; et si nos eos expellimus et eorum rumpimus monasteria, in hoc non destruimus cultum dei, sed nidos diaboli et hæreticorum scholas. Et quando vos eos nosceretis, sicut nos, tunc vos inciperetis destruere eos, sicut nos. Quia Christus dominus noster nullum ordinem monasteriorum fundavit aut dotavit seu instituit; eapropter oportet quod destruantur, sive hoc fiat in brevi tempore, aut longiori. Sic dicit Matthæus cap. 15: omnis plantatio, quam non plantavit pater meus coelestis, eradicabitur. Quia ipsi sunt damnosus et inutilis populus in Christianitate, et nullum habent fundamentum in sacra scriptura, sic periculose vivere in monasteriis ; quia ipsi sint fundati super arenam humanorum statutorum. Ecclesia enim militans Christi posita est solum in tribus partibus: prima pars sunt presbyteri, qui imitari debent deum, sicut nuntii, in moribus magis propinque, vivere in humilitate de elemosyna sicut Christus; secunda pars militantis ecclesiæ sunt temporales domini, qui debent esse in loco deitatis, et presbyter, qui vivit in humilitate et paupertate, est in loco humanitatis Jesu Christi, et domini debent defendere testamentum dei secundum potestatem rectam ratione, propterea enim servitium ipsi tenent a Christo, tamquam a supremo domino, quidquid habent; tertia pars militantis ecclesiæ est communis populus, qui est divisus in plura manualia artificia. Hæc est infima pars et fundamentum, et sustentat duas alias partes in necessitatibus corporalibus. Et amor, qui est tertia persona in deitate, debet connectere istas tres partes, ut se mutuo juvent et utantur: clerus deberet reli- giosius vivere et purius in moribus, quam aliæ duæ, et eas docere verbis et operibus viam salutis; media pars, quæ est domini temporales, debent cum una moderata honori- ficentia juvare alias duas partes secundum ordinationem dei in his rebus, quæ præstant subsidium in comprehensionem beatitudinis; tertia pars voluntarie debet secundum testa- mentum dei servire aliis duabus partibus. Et hæ tres partes debent esse unum corpus ecclesiæ, ordinate in caritate currentis ad comprehendendum beatitudinem paternæ patriæ. 1431.
Strana 156
156 Johannis de Ragusio, cardinalibus, episcopis et prælatis in propriis ipsorum personis, et illas remissiones pec- catorum, gratias et indulgentias, quas vobis largiuntur et insinuant, per se promereri, quia et ipsi bene indigent remissione peccatorum et de gratiis et indulgentiis. Et extunc nos vellemus recipere in adjutorem omnipotentem deum, et vellemus eis dare satis de gratiis et indulgentiis, quantum ipsi indigerent. Sed hæc est eorum dolosa excusatio, quod dicunt, quod non pertineat ad clerum bellare armis corporalibus. Et est verum, quod ad eos non pertinet; et sicut ad eos hoc non pertinet facere manu, sic et nunquam ad eos spectat, quod alios ad faciendum hoc moneant et eis consulant, vel in hoc vos assecurent et confortent. Sed jam ipsi sunt noscentes in occisione mult orum millium virorum, quos seduxerunt et irritaverunt, sic quod ipsi latrocinium et mortem passi sunt, pro quibus oportebit eos rationem deo reddere, prout dicit sanctus Paulus in epistola ad Romanos 4 cap. et ad Gal. 5 cap.: omnes, qui talia faciunt, digni sunt morte, et non solum facientes, sed et consentientes facientibus. Quod si non aliter homines volunt facere ad hoc, quam contra nos bellare frivole: tune nos volumus capere in adjutorium deum et ejus veritatem, et volumus illam defendere et tueri usque ad mortem, et nolumus terreri a maledictione et excommunicatione papæ et omnium suorum cardinalium et epis- coporum. Quia nos bene scimus, cum ipse ad multos annos nos maledixerit et excom- municaverit, non minus deus juvit nos, ejus gratiæ sit regratiatum! Et speramus et confidimus omnipotenti deo, quod quam plures ex vestris huc venient ad nostram terram, ad devastandum eam et exstirpandum Christianam fidem, tanto fides catholica in nobis augmentabitur et multiplicabitur. Et forte posset eis accidere, sicut factum fuit regi Pharaoni, qui quanto plus cogitavit punire filios Israel et supplantare, tanto plus creverunt et augmentati sunt; et tandem submersus est in mari, et dominus salvavit populum suum, filios Israel, ut scriptum est Exodi 14 cap. et Deuteron. 28 cap. Vere dominus dixit ad filios Israel : inimici tui venient per unam viam contra te, et per septem fugient a facie tua. Et Levitici 26 dixit ad eos : Vos fugabitis inimicos vestros, et ipsi cadent ante vos, et quinque ex vobis fugabunt centum ex alienis, et centum ex vobis decem millia; et inimici vestri cadent in gladio in conspectu vestro. Et iterum in eodem capitulo dicit: In regionibus hostium pavebunt, terrebit eos sonitus folii volantis, et ita fugient, quasi in gladium cadent, nullo sequente, et corruent singuli super fratres suos, quasi bella fugient. Et secundum Matthæum evangelistam in 20 capit. de duobus coecis, qui clamarunt post dominum, et quanto magis prohibebantur a populo ut tacerent, tanto plus clamarunt et non siluerunt. Ita etiam est natura veræ fidei, quod quanto magis prohibetur, tanto plus accenditur. Propter quod famuli dei in tentatione non poterunt vinci, quia quanto plus puniuntur, tanto plus accenduntur et confortantur, et virtus fidei est secura in contradictione seu impugnatione, et nullo modo impediri potest, quod deus ordinavit fieri, sicut dicit sapiens : non est sapientia, non est consilium contra dominum. Sed fortasse possetis dicere : si modo bene vidimus et cognoscimus, quod episcopi et sacerdotes sunt mali et iniqui, tamen nos non possemus eis carere; oportet nos eos habere, et indigemus eis ; quis enim vellet nobis baptizare pueros nostros, audire confes- siones nostras, et ministrare nobis sacramenta? et incideremus excommunicationem papæ et episcoporum. Dilectissimi! nullum illorum habetis timere, quia excommunicatio papæ non nocet vobis, caveatis ab excommunicatione dei. Et deus bene disponeret, si vos expelleretis 1431.
156 Johannis de Ragusio, cardinalibus, episcopis et prælatis in propriis ipsorum personis, et illas remissiones pec- catorum, gratias et indulgentias, quas vobis largiuntur et insinuant, per se promereri, quia et ipsi bene indigent remissione peccatorum et de gratiis et indulgentiis. Et extunc nos vellemus recipere in adjutorem omnipotentem deum, et vellemus eis dare satis de gratiis et indulgentiis, quantum ipsi indigerent. Sed hæc est eorum dolosa excusatio, quod dicunt, quod non pertineat ad clerum bellare armis corporalibus. Et est verum, quod ad eos non pertinet; et sicut ad eos hoc non pertinet facere manu, sic et nunquam ad eos spectat, quod alios ad faciendum hoc moneant et eis consulant, vel in hoc vos assecurent et confortent. Sed jam ipsi sunt noscentes in occisione mult orum millium virorum, quos seduxerunt et irritaverunt, sic quod ipsi latrocinium et mortem passi sunt, pro quibus oportebit eos rationem deo reddere, prout dicit sanctus Paulus in epistola ad Romanos 4 cap. et ad Gal. 5 cap.: omnes, qui talia faciunt, digni sunt morte, et non solum facientes, sed et consentientes facientibus. Quod si non aliter homines volunt facere ad hoc, quam contra nos bellare frivole: tune nos volumus capere in adjutorium deum et ejus veritatem, et volumus illam defendere et tueri usque ad mortem, et nolumus terreri a maledictione et excommunicatione papæ et omnium suorum cardinalium et epis- coporum. Quia nos bene scimus, cum ipse ad multos annos nos maledixerit et excom- municaverit, non minus deus juvit nos, ejus gratiæ sit regratiatum! Et speramus et confidimus omnipotenti deo, quod quam plures ex vestris huc venient ad nostram terram, ad devastandum eam et exstirpandum Christianam fidem, tanto fides catholica in nobis augmentabitur et multiplicabitur. Et forte posset eis accidere, sicut factum fuit regi Pharaoni, qui quanto plus cogitavit punire filios Israel et supplantare, tanto plus creverunt et augmentati sunt; et tandem submersus est in mari, et dominus salvavit populum suum, filios Israel, ut scriptum est Exodi 14 cap. et Deuteron. 28 cap. Vere dominus dixit ad filios Israel : inimici tui venient per unam viam contra te, et per septem fugient a facie tua. Et Levitici 26 dixit ad eos : Vos fugabitis inimicos vestros, et ipsi cadent ante vos, et quinque ex vobis fugabunt centum ex alienis, et centum ex vobis decem millia; et inimici vestri cadent in gladio in conspectu vestro. Et iterum in eodem capitulo dicit: In regionibus hostium pavebunt, terrebit eos sonitus folii volantis, et ita fugient, quasi in gladium cadent, nullo sequente, et corruent singuli super fratres suos, quasi bella fugient. Et secundum Matthæum evangelistam in 20 capit. de duobus coecis, qui clamarunt post dominum, et quanto magis prohibebantur a populo ut tacerent, tanto plus clamarunt et non siluerunt. Ita etiam est natura veræ fidei, quod quanto magis prohibetur, tanto plus accenditur. Propter quod famuli dei in tentatione non poterunt vinci, quia quanto plus puniuntur, tanto plus accenduntur et confortantur, et virtus fidei est secura in contradictione seu impugnatione, et nullo modo impediri potest, quod deus ordinavit fieri, sicut dicit sapiens : non est sapientia, non est consilium contra dominum. Sed fortasse possetis dicere : si modo bene vidimus et cognoscimus, quod episcopi et sacerdotes sunt mali et iniqui, tamen nos non possemus eis carere; oportet nos eos habere, et indigemus eis ; quis enim vellet nobis baptizare pueros nostros, audire confes- siones nostras, et ministrare nobis sacramenta? et incideremus excommunicationem papæ et episcoporum. Dilectissimi! nullum illorum habetis timere, quia excommunicatio papæ non nocet vobis, caveatis ab excommunicatione dei. Et deus bene disponeret, si vos expelleretis 1431.
Strana 157
Tractatus de reductione Bohemorum. 159 Tertius articulus, dum episcopus ordinat presbyteros, ipse facit eos jurare in ordinatione; quod est manifeste contra evangelium: Matthæus 5 cap. Nolite jurare etc. et sanctus Jacobus in epistola sua cap. v': ante omnia nolite jurare, neque per coelum, neque per terram, neque per aliquod aliud juramentum; et Ecclesiastici xXIII: jurationi non assuescat os tuum, multus enim casus in illa; et in eodem capitulo: vir multum jurans replebitur malitia, et non dividetur plaga de domo ejus. Et Johannes cum ore aureo super Math. 5 cap° dicit: O insipiens, qui cogis jurare alterum, nescis, quid facis. Propter quod ipse dicit: Audite vos literati, vos qui facitis eos, qui jurant sacra evangelia, quomodo potestis vos esse innocentes a juramento? Nam si ipsi vellent imitari mores et ordinationes domini nostri Jesu Christi et sua sancta præcepta. indubie non sic frivole venirent contra præceptum dei, quod manifeste prohibet, non tantum presbyteris, sed omnibus hominibus, omnino non jurare. Credendum est etiam absque omni dubio, quod Christus dominus noster ordinavit suos discipulos in presbyteros absque juramento. Sic etiam fecerunt sui nuntii cum aliis, quos ordinabant; quia omnes, qui volunt justificare juramentum, contradicunt evangelio, et sunt inimici et adversarii dei, secundum quod supra dictum est. Dicit etiam Augustinus libro contra Manichæum: ego dico vobis omnino non jurare ; hoc est sciendum, quod per juramentum non veniat in levitatem jurandi, et ex levitate in consuetudinem, et de consuetudine in perjurium. Quartus articulus, quod hi, qui ordinantur presbyteri, non efficiuntur presbyteri amore divinæ justitiæ, ut illam proponant et velint prædicare in populo Christiano, ut iste doctior efficiatur et melioretur per eos, sed magis propter vitam otiosam et laute comedere et bibere, et quod ipsi honorentur super terram. Et quilibet talis intrat in presbyteriatum ut fur et latro; quia de vera vita presbyteri dicit canon 23 dist. quomodo ipsi debent esse abstracti a vita seculari et a voluptatibus, non (inter) esse torneamentis, hastiludiis aut choreis, publicas hospitalitates vitare, diligere temperantiam, non com- mittere usuras, non operari opera turpis lucri, debent fugere pecunias et divitias sicut materiam omnis turpitudinis, secularia negotia et officia non habere nec exercere, et dignitatem presbyteralem non debent suscipere propter temporales honorem aut famam, nullum donum debent recipere pro sacramentis ecclesiæ et debent esse casti ex toto et mundi. Quintus articulus est excommunicatio, quam papa et totus suus clerus prætendunt, et per hanc cogunt et ligant pauperem populum Christianum prout volunt, et æstimant, quod quem ipsi banniunt seu maledicunt, quod iste sit bannitus et maledictus coram deo. Et forsan ipsi per se coram deo sunt maledicti et banniti, quia ipsi non servant mandatum divinæ dilectionis; de quibus beatus Paulus dicit in prima epistola ad Corinthios, 16: Si quis non diligit dominum Jesum Christum, iste est anathema, maranata, id est dum dominus venerit. Nam excommunicatio, quæ nocet et in quam quis juste incidit, ista evenit incidendo mortale peccatum ; quæ est multum timenda, quia homo ligatus est coram deo et ex post coram hominibus, sicut omnes adulteri, usurarii, luxuriosi; et quodlibet mortale peccatum ponit hominem in bannium seu excommunicationem coram omnipotenti deo, etiam si homines id nesciant, nec superiores eos in excummunicationem denun- tiaverint. Sed excommunicatio, qua homo injuste excommunicatur, non nocet ei nec animæ suæ, sed nocet excommunicatori; prout dicit Gelasius papa II. 9. 3 1431.
Tractatus de reductione Bohemorum. 159 Tertius articulus, dum episcopus ordinat presbyteros, ipse facit eos jurare in ordinatione; quod est manifeste contra evangelium: Matthæus 5 cap. Nolite jurare etc. et sanctus Jacobus in epistola sua cap. v': ante omnia nolite jurare, neque per coelum, neque per terram, neque per aliquod aliud juramentum; et Ecclesiastici xXIII: jurationi non assuescat os tuum, multus enim casus in illa; et in eodem capitulo: vir multum jurans replebitur malitia, et non dividetur plaga de domo ejus. Et Johannes cum ore aureo super Math. 5 cap° dicit: O insipiens, qui cogis jurare alterum, nescis, quid facis. Propter quod ipse dicit: Audite vos literati, vos qui facitis eos, qui jurant sacra evangelia, quomodo potestis vos esse innocentes a juramento? Nam si ipsi vellent imitari mores et ordinationes domini nostri Jesu Christi et sua sancta præcepta. indubie non sic frivole venirent contra præceptum dei, quod manifeste prohibet, non tantum presbyteris, sed omnibus hominibus, omnino non jurare. Credendum est etiam absque omni dubio, quod Christus dominus noster ordinavit suos discipulos in presbyteros absque juramento. Sic etiam fecerunt sui nuntii cum aliis, quos ordinabant; quia omnes, qui volunt justificare juramentum, contradicunt evangelio, et sunt inimici et adversarii dei, secundum quod supra dictum est. Dicit etiam Augustinus libro contra Manichæum: ego dico vobis omnino non jurare ; hoc est sciendum, quod per juramentum non veniat in levitatem jurandi, et ex levitate in consuetudinem, et de consuetudine in perjurium. Quartus articulus, quod hi, qui ordinantur presbyteri, non efficiuntur presbyteri amore divinæ justitiæ, ut illam proponant et velint prædicare in populo Christiano, ut iste doctior efficiatur et melioretur per eos, sed magis propter vitam otiosam et laute comedere et bibere, et quod ipsi honorentur super terram. Et quilibet talis intrat in presbyteriatum ut fur et latro; quia de vera vita presbyteri dicit canon 23 dist. quomodo ipsi debent esse abstracti a vita seculari et a voluptatibus, non (inter) esse torneamentis, hastiludiis aut choreis, publicas hospitalitates vitare, diligere temperantiam, non com- mittere usuras, non operari opera turpis lucri, debent fugere pecunias et divitias sicut materiam omnis turpitudinis, secularia negotia et officia non habere nec exercere, et dignitatem presbyteralem non debent suscipere propter temporales honorem aut famam, nullum donum debent recipere pro sacramentis ecclesiæ et debent esse casti ex toto et mundi. Quintus articulus est excommunicatio, quam papa et totus suus clerus prætendunt, et per hanc cogunt et ligant pauperem populum Christianum prout volunt, et æstimant, quod quem ipsi banniunt seu maledicunt, quod iste sit bannitus et maledictus coram deo. Et forsan ipsi per se coram deo sunt maledicti et banniti, quia ipsi non servant mandatum divinæ dilectionis; de quibus beatus Paulus dicit in prima epistola ad Corinthios, 16: Si quis non diligit dominum Jesum Christum, iste est anathema, maranata, id est dum dominus venerit. Nam excommunicatio, quæ nocet et in quam quis juste incidit, ista evenit incidendo mortale peccatum ; quæ est multum timenda, quia homo ligatus est coram deo et ex post coram hominibus, sicut omnes adulteri, usurarii, luxuriosi; et quodlibet mortale peccatum ponit hominem in bannium seu excommunicationem coram omnipotenti deo, etiam si homines id nesciant, nec superiores eos in excummunicationem denun- tiaverint. Sed excommunicatio, qua homo injuste excommunicatur, non nocet ei nec animæ suæ, sed nocet excommunicatori; prout dicit Gelasius papa II. 9. 3 1431.
Strana 158
158 Johannis de Ragusio, Et hæ tres partes, clerus, domini temporales et communis populus, decumbunt ad præsens in magna infirmitate, quia nulla earum tenet se in suo statu, et præsertim clerus. Eapropter petimus vos singulari diligentia attendere aliquos articulos sequentes, in quibus episcopi, prælati et presbyteri errant. Primus articulus est, dum episcopi debent ordinare presbyteros, quod illud non faciunt, nisi quilibet eorum habeat titulum patrimonii aut beneficii, de quo nutriri possit. Quia Jesus Christus filius dei contra hoc dixit ad discipulos suos et eorum successores: vos non debetis possidere nec aurum, nec argentum, sicut Matthæus scribit x cap. Hoc servabant dilecti apostoli dei, et post eos illi probi papæ triginta duo post beatum Petrum in trecentis annis post nativitatem Christi, qui omnes fuerunt pauperes, et passi sunt martyrium pro Christi nomine. Sed post ascensionem Christi plus quam ad trecentos annos, tempore Silvestri papæ, venit quidam imperator Constantinus, qui voluit esse subtilior quam Christus, qui dedit licentiam papæ Silvestro et omnibus suis successoribus, quod possent habere possessionem bonorum, portare rubeas vestes et equitare magnos albos equos, et possessionem civitatis Romanæ cum omnibus suis pertinentiis. Sic dedit subscriptum 19 die Novembris Constantinus bono Silvestro. Cum autem imperator Constantinus divitias temporales licentiavit papæ et clero contra evangelium Christi: tunc fuit audita magna vox in aëre, dicens : hodie effusum est venenum in eccle- siam; ut dicit Castrensis lib. 4, cap. 8, et concordat chronica Flores temporum; quia isto tempore fuit aucta injusta potestas cleri, et sanctitas decrevit in eis; quia omnes, qui non manent in observatione præceptorum, illi etiam non habent potestatem ut nuntii. Secundus articulus est, quod episcopus recipit pecuniam ab illis, quos ordinat; et hoc est una Simoniaca hæresis, quia Simonia est vendere sacra et res spirituales. Et hoc prohibuit Christus Jesus dominus noster, Matthæi x cap. dicens : gratis accepistis, gratis date; hoc significat, quod Christus dilectos apostolos gratis ordinavit in pres- byteros et nullam ob hoc recepit pecuniam. Sic etiam dilecti discipuli alios ordinarunt presbyteros, et sacramenta ministraverunt ob amorem dei. Sed heu conquestum sit deo, quomodo modo faciunt summi pontifices et episcopi: de quo scribit Ambrosius in jure canonico I. IX. I, quisquis 2 cap.: cum ordinaretur. Dum ordinatur episcopus, quod dedit, aurum fuit, quod perdidit, anima fuit, et dum alium ordinaret, quod recepit, hoc fuit aurum, quod dedit presbytero quem ordinavit, hoc fuit lepra. Eapropter est notandum, quod presbyteri sunt duplices, aliqui sunt presbyteri Constantini imperatoris, qui contra deum sunt possessores magnorum bonorum et proprietatum, et intraverunt officium presbyterorum cum Simonia, et adhuc omnia sacra vendunt et pecuniam pro eis exigunt, sive sit de baptismo, sive de confirmatione, sacra unctione, confessione, sepul- tura aut de introductione mulierum post partum. Quia non curant de verbo, quod dixit Petrus Simoni, dum abusus est bono, et dixit : Date et mihi potestatem, cui manus impo- suero, recipiat spiritum sanctum. Et respondit Petrus: Thesaurus tuus sit tibi in perdi- tionem, quia æstimasti donum dei possidere cum pecunia, in libro actorum apostolorum vin° cap. Eapropter esset necesse, quod Jesus Christus rediret et expelleret vos de templo, sicut Matthæus evangelista scribit xxi' cape, qui ipse eorum pecuniam evertit et mensas, et percussit eos, ut non percuterentur cum scoba ferrea, sicut David dicit in psalmo: reges eos in virga ferrea. 1431.
158 Johannis de Ragusio, Et hæ tres partes, clerus, domini temporales et communis populus, decumbunt ad præsens in magna infirmitate, quia nulla earum tenet se in suo statu, et præsertim clerus. Eapropter petimus vos singulari diligentia attendere aliquos articulos sequentes, in quibus episcopi, prælati et presbyteri errant. Primus articulus est, dum episcopi debent ordinare presbyteros, quod illud non faciunt, nisi quilibet eorum habeat titulum patrimonii aut beneficii, de quo nutriri possit. Quia Jesus Christus filius dei contra hoc dixit ad discipulos suos et eorum successores: vos non debetis possidere nec aurum, nec argentum, sicut Matthæus scribit x cap. Hoc servabant dilecti apostoli dei, et post eos illi probi papæ triginta duo post beatum Petrum in trecentis annis post nativitatem Christi, qui omnes fuerunt pauperes, et passi sunt martyrium pro Christi nomine. Sed post ascensionem Christi plus quam ad trecentos annos, tempore Silvestri papæ, venit quidam imperator Constantinus, qui voluit esse subtilior quam Christus, qui dedit licentiam papæ Silvestro et omnibus suis successoribus, quod possent habere possessionem bonorum, portare rubeas vestes et equitare magnos albos equos, et possessionem civitatis Romanæ cum omnibus suis pertinentiis. Sic dedit subscriptum 19 die Novembris Constantinus bono Silvestro. Cum autem imperator Constantinus divitias temporales licentiavit papæ et clero contra evangelium Christi: tunc fuit audita magna vox in aëre, dicens : hodie effusum est venenum in eccle- siam; ut dicit Castrensis lib. 4, cap. 8, et concordat chronica Flores temporum; quia isto tempore fuit aucta injusta potestas cleri, et sanctitas decrevit in eis; quia omnes, qui non manent in observatione præceptorum, illi etiam non habent potestatem ut nuntii. Secundus articulus est, quod episcopus recipit pecuniam ab illis, quos ordinat; et hoc est una Simoniaca hæresis, quia Simonia est vendere sacra et res spirituales. Et hoc prohibuit Christus Jesus dominus noster, Matthæi x cap. dicens : gratis accepistis, gratis date; hoc significat, quod Christus dilectos apostolos gratis ordinavit in pres- byteros et nullam ob hoc recepit pecuniam. Sic etiam dilecti discipuli alios ordinarunt presbyteros, et sacramenta ministraverunt ob amorem dei. Sed heu conquestum sit deo, quomodo modo faciunt summi pontifices et episcopi: de quo scribit Ambrosius in jure canonico I. IX. I, quisquis 2 cap.: cum ordinaretur. Dum ordinatur episcopus, quod dedit, aurum fuit, quod perdidit, anima fuit, et dum alium ordinaret, quod recepit, hoc fuit aurum, quod dedit presbytero quem ordinavit, hoc fuit lepra. Eapropter est notandum, quod presbyteri sunt duplices, aliqui sunt presbyteri Constantini imperatoris, qui contra deum sunt possessores magnorum bonorum et proprietatum, et intraverunt officium presbyterorum cum Simonia, et adhuc omnia sacra vendunt et pecuniam pro eis exigunt, sive sit de baptismo, sive de confirmatione, sacra unctione, confessione, sepul- tura aut de introductione mulierum post partum. Quia non curant de verbo, quod dixit Petrus Simoni, dum abusus est bono, et dixit : Date et mihi potestatem, cui manus impo- suero, recipiat spiritum sanctum. Et respondit Petrus: Thesaurus tuus sit tibi in perdi- tionem, quia æstimasti donum dei possidere cum pecunia, in libro actorum apostolorum vin° cap. Eapropter esset necesse, quod Jesus Christus rediret et expelleret vos de templo, sicut Matthæus evangelista scribit xxi' cape, qui ipse eorum pecuniam evertit et mensas, et percussit eos, ut non percuterentur cum scoba ferrea, sicut David dicit in psalmo: reges eos in virga ferrea. 1431.
Strana 159
Tractatus de reductione Bohemorum. 161 prout sibi placet: quomodo ergo nos vendimus? Et tamen non reperitur in sacra scrip- tura, quod discipuli domini aut Christiani primitivi sic fatue vendidissent orationes eorum, sicuti nunc faciunt Simoniaci. Et quamdiu ipsi tenent bona supradicta, injuste tenentur, et obligantur ad restitutionem. Et etiam, quamdiu ab eis non auferuntur, tamdiu non cessant a venditione eorum Simoniaca, nec incipiunt vobis dicere verum fundamentum veritatis. Faciunt enim sicut canes, qui quamdiu tenent os in ore et rodunt, tacent et non possunt latrare : sic etiam interim, quod ipsi tenent os dulce voluptatis divitiarum, nunquam bene stabit in mundo. Eapropter omnes reges, principes et domini et civitates imperii magnum facerent opus misericordiæ, si reciperent eis os ex collo eorum, et non respicerent, si ex hoc ad iram provocarentur, sicut canes fremunt, dum eis aliquis os recipere voluerit. Quapropter nobiles, reges, principes et civitates imperii et alii universi, divites et pauperes, si dormivistis, evigilate, aperite oculos, et respicite dolos diaboli, quomodo ipse obcoecavit ecclesiam Romanam, et recuperate ab eis ea, quæ vestra sunt, et non eorum. Et quando volueritis facere bonum remedium aut memoriam animarum vestrarum, tunc facite, prout dicit sapiens Salomon Ecclesiastici 29: Conclude elemosynam in corde pauperis, et rogabit pro te, ut libereris ab omni malo ; et exercete fideliter sex opera misericordiæ, quæ Matthæus evangelista describit 25 cap. Septimus articulus, quia ipsi sunt pleni superbia et elatione, quæe manifeste videtur et cognoscitur in eorum longis pretiosis vestibus et superfluis, in quibus ipsi valde dissi- militer incedunt Christo domino nostro, qui habuit unam tunicam inconsutilem, et beato Johanni baptistæ, qui habuit vestem de pilis camelorum. Sed eorum dolosa excusatio est, quod dicunt, quod Christus dominus noster, cujus omnis actio nostra est instructio, habuit pretiosam vestem, quia tunica fuit inconsutilis, desuper contexta per totum, ut dicit Johannes evangelista cap. 19; et dicunt, quod si vestes suæ fuissent viles, milites non sic eas diligenter divisissent, ut quilibet eorum partem Christi (sic), quare nos eum debemus in hoc sequi. Respondet Johannes Chrysostomus, quod divisio illa vestium Christi non designat pretiositatem earum, sed vilitatem militum, quorum paupertas in hoc ostenditur, quia fuerunt viles personæ, exactores et pauperes, qui etiam consueverunt dividere vestes pauperiorum, qui traditi fuerunt ultimo supplicio. Iterum dicunt ipsi, quod virtutes latent in corde et non in vestibus, propter quod possit conformiter unus servire deo in una veste pretiosa, dummodo fiat cum bono corde et recta intentione, sicut in una vilissima. Respondetur, quod fatuum est dicere, quod non sit curandum de veste exteriori, dummodo virtus sit in corde; quia pariformiter diceretur: Quid est curandum de elemosyna, dum virtus sit in corde; et sic de omnibus operibus virtutum, quarum exercitium seu radix et virtutes sunt in animo. Certe provenit ex corde, quod vos emistis pretiosas vestes et viles sprevistis; provenit ex corde, quod ipsi permiserunt facere vestes eorum cum tanto decore, quia sine intentione cordis et præconceptu ipsi non fecerunt ; indubie ex thesauro cordis procedit id, quod splendet ad extra. Augustinus dicit: Si humilitas est in corde, certissime docet facere vestem humilem. Eapropter dilectissimi! attendite, videte quam dissimiliter incedunt papa, cardinales sui, episcopi et prælati in vestibus eorum Christo domino nostro et nuntiis suis, qui non habebant servos, qui eis a tergo deferrent vestes, sicut isti habent, et Christo domino nostro, cujus imi- tatores omnino nos esse debemus, ante quem non portabatur aurea crux, sicut eis fit, 1431. Scriptores I. 21
Tractatus de reductione Bohemorum. 161 prout sibi placet: quomodo ergo nos vendimus? Et tamen non reperitur in sacra scrip- tura, quod discipuli domini aut Christiani primitivi sic fatue vendidissent orationes eorum, sicuti nunc faciunt Simoniaci. Et quamdiu ipsi tenent bona supradicta, injuste tenentur, et obligantur ad restitutionem. Et etiam, quamdiu ab eis non auferuntur, tamdiu non cessant a venditione eorum Simoniaca, nec incipiunt vobis dicere verum fundamentum veritatis. Faciunt enim sicut canes, qui quamdiu tenent os in ore et rodunt, tacent et non possunt latrare : sic etiam interim, quod ipsi tenent os dulce voluptatis divitiarum, nunquam bene stabit in mundo. Eapropter omnes reges, principes et domini et civitates imperii magnum facerent opus misericordiæ, si reciperent eis os ex collo eorum, et non respicerent, si ex hoc ad iram provocarentur, sicut canes fremunt, dum eis aliquis os recipere voluerit. Quapropter nobiles, reges, principes et civitates imperii et alii universi, divites et pauperes, si dormivistis, evigilate, aperite oculos, et respicite dolos diaboli, quomodo ipse obcoecavit ecclesiam Romanam, et recuperate ab eis ea, quæ vestra sunt, et non eorum. Et quando volueritis facere bonum remedium aut memoriam animarum vestrarum, tunc facite, prout dicit sapiens Salomon Ecclesiastici 29: Conclude elemosynam in corde pauperis, et rogabit pro te, ut libereris ab omni malo ; et exercete fideliter sex opera misericordiæ, quæ Matthæus evangelista describit 25 cap. Septimus articulus, quia ipsi sunt pleni superbia et elatione, quæe manifeste videtur et cognoscitur in eorum longis pretiosis vestibus et superfluis, in quibus ipsi valde dissi- militer incedunt Christo domino nostro, qui habuit unam tunicam inconsutilem, et beato Johanni baptistæ, qui habuit vestem de pilis camelorum. Sed eorum dolosa excusatio est, quod dicunt, quod Christus dominus noster, cujus omnis actio nostra est instructio, habuit pretiosam vestem, quia tunica fuit inconsutilis, desuper contexta per totum, ut dicit Johannes evangelista cap. 19; et dicunt, quod si vestes suæ fuissent viles, milites non sic eas diligenter divisissent, ut quilibet eorum partem Christi (sic), quare nos eum debemus in hoc sequi. Respondet Johannes Chrysostomus, quod divisio illa vestium Christi non designat pretiositatem earum, sed vilitatem militum, quorum paupertas in hoc ostenditur, quia fuerunt viles personæ, exactores et pauperes, qui etiam consueverunt dividere vestes pauperiorum, qui traditi fuerunt ultimo supplicio. Iterum dicunt ipsi, quod virtutes latent in corde et non in vestibus, propter quod possit conformiter unus servire deo in una veste pretiosa, dummodo fiat cum bono corde et recta intentione, sicut in una vilissima. Respondetur, quod fatuum est dicere, quod non sit curandum de veste exteriori, dummodo virtus sit in corde; quia pariformiter diceretur: Quid est curandum de elemosyna, dum virtus sit in corde; et sic de omnibus operibus virtutum, quarum exercitium seu radix et virtutes sunt in animo. Certe provenit ex corde, quod vos emistis pretiosas vestes et viles sprevistis; provenit ex corde, quod ipsi permiserunt facere vestes eorum cum tanto decore, quia sine intentione cordis et præconceptu ipsi non fecerunt ; indubie ex thesauro cordis procedit id, quod splendet ad extra. Augustinus dicit: Si humilitas est in corde, certissime docet facere vestem humilem. Eapropter dilectissimi! attendite, videte quam dissimiliter incedunt papa, cardinales sui, episcopi et prælati in vestibus eorum Christo domino nostro et nuntiis suis, qui non habebant servos, qui eis a tergo deferrent vestes, sicut isti habent, et Christo domino nostro, cujus imi- tatores omnino nos esse debemus, ante quem non portabatur aurea crux, sicut eis fit, 1431. Scriptores I. 21
Strana 160
160 Johannis de Ragusio, illud *). Ratio, quare injusta excommunicatio non nocet est, quia homo coram deo non est ligatus, nisi peccato mortali. Dicit enim Augustinus: Dicatis de Augustino, quidquid vultis, de hoc non curat, dum solum eum in conspectu dei non arguerit conscientia sua. Hoc dicit Augustinus in libro de verbis domini. Propter quod nemo debet banniri, nisi pro peccato mortali, alioquin excommunicatio non nocet; verum si homo moreretur in excommunicatione omnium summorum pontificum et omnium episcoporum, dum modo banniatur injuste, ipse erit sanctus, et excommunicatores se ipsos banniunt in profundum inferni; quia Christus dominus noster mortuus est in excommunicatione Judæorum, prout Johannes evangelista scribit 9 cap. qui Christum confitentur debent esse banniti de synagoga Judæorum. Et tales etiam non possunt bannire nec maledicere, qui per se coram deo et omnibus sanctis ejus sunt banniti et maledicti. Quare ergo vos timetis excommunicationes? Sextus articulus, quod ipsi recipiunt munera, ut orent pro defunctis, et legant missas pro defunctis aut cantent. Hoc est omnino falsum et hæreticum coram deo ; et omnes, qui eis ob hoc largiuntur, faciunt ex presbyteris mercatores in eo, quod ipsi eis orationes ipsorum et missas pro defunctis vendunt; et per hoc jam tota Romana ecclesia est venenata et infecta. Nam si ipsi vellent orare pro defunctis, vel pro eis legere missas aut cantare, super quo tamen nemo debet peccare, tamen propter hoc nullum debeant capere munus magnum seu parvum; quia omnes recipientes munera, ut animas liberent de purgatorio, per hoc suas animas reponunt in profundo inferni, et dantes eis ex toto perdunt dona sua. Quia per tales dolos papæ cum toto suo clero deceperunt, privaverunt et exhereditarunt reges, principes et dominos, cives et plebanos viros patrimonio suo, quod patres et prædecessores eorum dederunt collegiis, monasteriis, et ecclesiis ad finem, quod deberet esse memoria animarum suarum, et pro eis orare et missas defunctorum legere aut cantare, ut liberentur de purgatorio; et cum eisdem bonis fecerunt se divites et potentes papæ, episcopi, prælati, canonici et monasteria in tantum, quod litigant cum principibus, dominis et civitatibus, et qui eos corrigere vellet pro excessibus, quod potentius huic resisterent. Et inter ceteras secretas vias diaboli, quas reperit ad faciendum hypocritas, ad decipiendum laicos, est advertendum, quod ipsi pro magno reputant orationes unius monasterii et meliores, quam omnia temporalia bona totius mundi; et sic sunt moti domini, mercatores et rustici ad dandum eis divitias rerum mobilium et fortalitia, et per versutias diaboli habent ipsi semper abundantiam divitiarum. Et nos non attendimus. quod orationes eorum adeo forent potentes, quod deus eos potius exaudiret, quam alios homines, nisi ipse vellet hoc facere amore rubicundarum genarum eorum et labrorum pinguium. Et est mirum, quod ipsi ita vendunt orationes suas, cum per se ignorent valorem orationum suarum; nescit etiam ipse, an deceptus sit iste, qui orationes suas ita emit. Eapropter qui eas sic vendit, est notorius Simoniacus, seu venditor spiritu- alium; et sic est bannitus a Christo domino nostro, qui tales venditores damnavit; et etiam nullus, qui sic vendit orationes suas, scit an deo sit acceptus, an non. Quomodo ergo tam care vendit id, quod per se ignorat? Præterea deus dividit nostra bona opera, 1431. *) Auctor huic loco adjecit crisim, dicens in margine : „Voluit allegare, ut estimo, XI, 9, 3, ubi ad hoc videntur sonare verba; sed id citatum non est Gelasii, sed Augustini."
160 Johannis de Ragusio, illud *). Ratio, quare injusta excommunicatio non nocet est, quia homo coram deo non est ligatus, nisi peccato mortali. Dicit enim Augustinus: Dicatis de Augustino, quidquid vultis, de hoc non curat, dum solum eum in conspectu dei non arguerit conscientia sua. Hoc dicit Augustinus in libro de verbis domini. Propter quod nemo debet banniri, nisi pro peccato mortali, alioquin excommunicatio non nocet; verum si homo moreretur in excommunicatione omnium summorum pontificum et omnium episcoporum, dum modo banniatur injuste, ipse erit sanctus, et excommunicatores se ipsos banniunt in profundum inferni; quia Christus dominus noster mortuus est in excommunicatione Judæorum, prout Johannes evangelista scribit 9 cap. qui Christum confitentur debent esse banniti de synagoga Judæorum. Et tales etiam non possunt bannire nec maledicere, qui per se coram deo et omnibus sanctis ejus sunt banniti et maledicti. Quare ergo vos timetis excommunicationes? Sextus articulus, quod ipsi recipiunt munera, ut orent pro defunctis, et legant missas pro defunctis aut cantent. Hoc est omnino falsum et hæreticum coram deo ; et omnes, qui eis ob hoc largiuntur, faciunt ex presbyteris mercatores in eo, quod ipsi eis orationes ipsorum et missas pro defunctis vendunt; et per hoc jam tota Romana ecclesia est venenata et infecta. Nam si ipsi vellent orare pro defunctis, vel pro eis legere missas aut cantare, super quo tamen nemo debet peccare, tamen propter hoc nullum debeant capere munus magnum seu parvum; quia omnes recipientes munera, ut animas liberent de purgatorio, per hoc suas animas reponunt in profundo inferni, et dantes eis ex toto perdunt dona sua. Quia per tales dolos papæ cum toto suo clero deceperunt, privaverunt et exhereditarunt reges, principes et dominos, cives et plebanos viros patrimonio suo, quod patres et prædecessores eorum dederunt collegiis, monasteriis, et ecclesiis ad finem, quod deberet esse memoria animarum suarum, et pro eis orare et missas defunctorum legere aut cantare, ut liberentur de purgatorio; et cum eisdem bonis fecerunt se divites et potentes papæ, episcopi, prælati, canonici et monasteria in tantum, quod litigant cum principibus, dominis et civitatibus, et qui eos corrigere vellet pro excessibus, quod potentius huic resisterent. Et inter ceteras secretas vias diaboli, quas reperit ad faciendum hypocritas, ad decipiendum laicos, est advertendum, quod ipsi pro magno reputant orationes unius monasterii et meliores, quam omnia temporalia bona totius mundi; et sic sunt moti domini, mercatores et rustici ad dandum eis divitias rerum mobilium et fortalitia, et per versutias diaboli habent ipsi semper abundantiam divitiarum. Et nos non attendimus. quod orationes eorum adeo forent potentes, quod deus eos potius exaudiret, quam alios homines, nisi ipse vellet hoc facere amore rubicundarum genarum eorum et labrorum pinguium. Et est mirum, quod ipsi ita vendunt orationes suas, cum per se ignorent valorem orationum suarum; nescit etiam ipse, an deceptus sit iste, qui orationes suas ita emit. Eapropter qui eas sic vendit, est notorius Simoniacus, seu venditor spiritu- alium; et sic est bannitus a Christo domino nostro, qui tales venditores damnavit; et etiam nullus, qui sic vendit orationes suas, scit an deo sit acceptus, an non. Quomodo ergo tam care vendit id, quod per se ignorat? Præterea deus dividit nostra bona opera, 1431. *) Auctor huic loco adjecit crisim, dicens in margine : „Voluit allegare, ut estimo, XI, 9, 3, ubi ad hoc videntur sonare verba; sed id citatum non est Gelasii, sed Augustini."
Strana 161
Tractatus de reductione Bohemorum. 163 sine sacramentis quis moreretur. Hoc probant subscripta papalia jura et notabiles doctores hic subscripti. Et sanctus Thomas, Raymundus, Guillielmus, Marcolfus, Bartholomæus, Bernardus et Innocens et plures alii, quos modo omittimus; prout dicit circa quartum sententiarum distinctione 13 et maxime sanctus Thomas: et quotienscunque homo a presbytero notorio fornicario, quem scit habere uxorem et pueros, audit missam aut recipit sacramentum extra casum extremæ necessitatis, totiens committit peccatum mortale, prout probant subscripta jura §. verum, 32 dist. et pulchre sanctus Thomas quoli“ xi, con. vin d': Presbyteri fornicarii notorii non manducare bona ecclesiæ et nullæ oblationes debent eis dari, prout dicit subscriptum canonicum jus 1, con. 1 in glossis. Et si episcopi non corrigunt crimen notoriorum fornicariorum presbyterorum, tune dominis temporalibus terrarum data potestas, quod debent punire presbyteros et abjicere eos ab eorum officiis, prout probant subscripta canonica jura: d. 32 cap. Eos et 16 di. liquet et 16 q. ult. filiis. Dilectissimi attendite, quod hic articulus ponitur et judicatur ex eorum propriis libris. 1431. Decimus articulus, quod ipsi sunt repleti invidia diaboli et præsertim in monasteriis habent ipsi inter se magnam invidiam et odium; quia quando pro aliquo monasterio datur aut legatur aliquid, tunc alii invident et libentius haberent pro ipsis; sicut faciunt canes, dum uni eorum datur et alteri non, et dum videt, potius voraret per se. Contra quod dicit unus doctor, quod ubi est invidia, ibi esse non potest vera dilectio fraternalis, quia qui invidet et non diligit, in illo est peccatum diaboli, quia propter invidiam diaboli introivit mors in circuitum orbis, et qui sunt ex parte illius, sequuntur eum, quia invidia semper pellit virtutes. Magna est virtus, quæ vincit invidiam cum dilectione fraterna. Eapropter bene factum foret eos liberare a tanto peccato invidiæ, et quod nihil eis daretur; et melius foret, si vos eis aufferretis, quæ injuste detinent; et optime faceretis, si eos ex toto expelleretis, et si eis diceretis id, quod dominus dixit ad discipulos: Ite et prædicate evangelium regni omnibus hominibus Matth. 28 et Marc. 16 cap. Quia si deo placuissent monasteria et monachi mendicantes, indubie ipse per se instituisset eos, aut commisisset suis nuntiis ad confirmandum seu instituendum eos. Undecimus articulus, quod ipsi sunt otiose viventes, et præsertim episcopi, prælati, canonici et monachi, qui nolunt laborare cum diligentia in sacra scriptura, ut possent prodesse sanctæ Christianitati, ad quod ipsi se obligaverunt, quia panes ipsorum ipsi comedunt otiose. Dum enim alii homines vigilant et laborant pro suo et puerorum suorum nutrimento, ipsi jacent cum suis mulieribus aut otiose ambulant in plateis, et aliqui cantant et ludunt in lutinis et ad aleam, et comedunt et bibunt de melioribus. Et omnes, qui volun- tarie eis dant aut apportant aliqua, efficiuntur participes maledictionis, quæ eis dabitur a deo, quia ipsi confortant eos ad peccata prædicta. Propter quod dicit Bernardus: Otiositas multa mala docuit; ipsa est libertas ad peccandum, magistra mali, janua diaboli, irre- cuperabile damnum, noverca virtutum omnium. Et contra hæc est sacrum evangelium, quod dicit: dignus est laborator mercede sua, dignus est ipse cibo suo. Attende, quod dicit laborator, non dicit otiosus. Etiam dicit sanctus Paulus 2 Thessal. 1°: Si quis non laborat, non manducet. Duodecimus articulus, quod plures ex eis sunt adulatores et scienter mendaces. Nam ex eo, quod ipsi volunt placere hominibus, tunc dicunt plures fabulas et scita 21.
Tractatus de reductione Bohemorum. 163 sine sacramentis quis moreretur. Hoc probant subscripta papalia jura et notabiles doctores hic subscripti. Et sanctus Thomas, Raymundus, Guillielmus, Marcolfus, Bartholomæus, Bernardus et Innocens et plures alii, quos modo omittimus; prout dicit circa quartum sententiarum distinctione 13 et maxime sanctus Thomas: et quotienscunque homo a presbytero notorio fornicario, quem scit habere uxorem et pueros, audit missam aut recipit sacramentum extra casum extremæ necessitatis, totiens committit peccatum mortale, prout probant subscripta jura §. verum, 32 dist. et pulchre sanctus Thomas quoli“ xi, con. vin d': Presbyteri fornicarii notorii non manducare bona ecclesiæ et nullæ oblationes debent eis dari, prout dicit subscriptum canonicum jus 1, con. 1 in glossis. Et si episcopi non corrigunt crimen notoriorum fornicariorum presbyterorum, tune dominis temporalibus terrarum data potestas, quod debent punire presbyteros et abjicere eos ab eorum officiis, prout probant subscripta canonica jura: d. 32 cap. Eos et 16 di. liquet et 16 q. ult. filiis. Dilectissimi attendite, quod hic articulus ponitur et judicatur ex eorum propriis libris. 1431. Decimus articulus, quod ipsi sunt repleti invidia diaboli et præsertim in monasteriis habent ipsi inter se magnam invidiam et odium; quia quando pro aliquo monasterio datur aut legatur aliquid, tunc alii invident et libentius haberent pro ipsis; sicut faciunt canes, dum uni eorum datur et alteri non, et dum videt, potius voraret per se. Contra quod dicit unus doctor, quod ubi est invidia, ibi esse non potest vera dilectio fraternalis, quia qui invidet et non diligit, in illo est peccatum diaboli, quia propter invidiam diaboli introivit mors in circuitum orbis, et qui sunt ex parte illius, sequuntur eum, quia invidia semper pellit virtutes. Magna est virtus, quæ vincit invidiam cum dilectione fraterna. Eapropter bene factum foret eos liberare a tanto peccato invidiæ, et quod nihil eis daretur; et melius foret, si vos eis aufferretis, quæ injuste detinent; et optime faceretis, si eos ex toto expelleretis, et si eis diceretis id, quod dominus dixit ad discipulos: Ite et prædicate evangelium regni omnibus hominibus Matth. 28 et Marc. 16 cap. Quia si deo placuissent monasteria et monachi mendicantes, indubie ipse per se instituisset eos, aut commisisset suis nuntiis ad confirmandum seu instituendum eos. Undecimus articulus, quod ipsi sunt otiose viventes, et præsertim episcopi, prælati, canonici et monachi, qui nolunt laborare cum diligentia in sacra scriptura, ut possent prodesse sanctæ Christianitati, ad quod ipsi se obligaverunt, quia panes ipsorum ipsi comedunt otiose. Dum enim alii homines vigilant et laborant pro suo et puerorum suorum nutrimento, ipsi jacent cum suis mulieribus aut otiose ambulant in plateis, et aliqui cantant et ludunt in lutinis et ad aleam, et comedunt et bibunt de melioribus. Et omnes, qui volun- tarie eis dant aut apportant aliqua, efficiuntur participes maledictionis, quæ eis dabitur a deo, quia ipsi confortant eos ad peccata prædicta. Propter quod dicit Bernardus: Otiositas multa mala docuit; ipsa est libertas ad peccandum, magistra mali, janua diaboli, irre- cuperabile damnum, noverca virtutum omnium. Et contra hæc est sacrum evangelium, quod dicit: dignus est laborator mercede sua, dignus est ipse cibo suo. Attende, quod dicit laborator, non dicit otiosus. Etiam dicit sanctus Paulus 2 Thessal. 1°: Si quis non laborat, non manducet. Duodecimus articulus, quod plures ex eis sunt adulatores et scienter mendaces. Nam ex eo, quod ipsi volunt placere hominibus, tunc dicunt plures fabulas et scita 21.
Strana 162
162 Johannis de Ragusio, sed ipse portavit crucem ligneam in propriis humeris, in qua passus est mortem amaram. Ex his manifeste liquet, quod ipsi sunt derisores Christi et sanctorum apostolorum. Et si ipsi hujusmodi res non volunt deponere, tune ipsi sunt maledicti diaboli sub tegmine hypocritico. Ipsi enim volunt honorari et haberi et tractari digne, et prædicant, dicentes clerum debere honorari, et esset sic merito fatendum: sed nemo est, qui ordinem sancti cleri plus inhonoret, scandalizet et deturpet, quam ipsi per se faciant, cum turpi ipsorum con- versatione, malis verbis et operibus, quæ faciunt in exemplum aliorum. Eapropter ipsi non sunt alicujus honoris digni, dicente Paulo prima ad Timotheum, in cap. *): presbyteri, qui bene præsunt, duplici honore digni habeantur, maxime qui laborant in verbo et doc- trina. Attendite quod dicit, qui bene præsunt, non dicit, qui male præsunt. Octavus articulus, quod ipsi sunt avari a magno usque ad minimum, quia propter avaritiam ipsi dicunt multa grossa ficta mendacia, quæ falsa sciunt fore, et vendunt sacra- menta, quæ deus gratis dari jussit; contra quod dicit Paulus in prima epistola ad Timo- theum vi': avaritia seu cupiditas est radix omnium malorum, quæ multi desiderabant, et propter hoc sunt divisi a fide, et propter hoc etiam reliquerunt veritatem. O homo dei, fuge has res ! Salomon dicit proverbiorum 21 : qui congregat thesauros lingua mendacii, vanus est, excors est, et impinget in laqueos mortis; perversa via viri alieni, qui autem mundus est, rectum opus ejus. Et beatus Paulus prima ad Timotheum vi' præcipit com- muniter presbyteris pro una regula fidem, et dicit: Nihil intulimus in hunc mundum, haud dubium quod nec aufferre quid poterimus ; habentes autem alimenta et quibus tegamur, his contenti simus. Et hoc apparet fidelibus, si ipsi auderent exprimere, quod papa et tota sua societas, dotati cum temporali dominio, est unus induratus hæreticus ; quia istud est con- trarium frivole scripturæ, quæ non poterit solvi ; quis enim est hæreticus, nisi talis. Eapropter dicit Petrus in prima epistola sua cap.5 : Pascite qui in vobis est gregem dei, providentes non coacte sed spontanee secundum deum, nec turpis lucri gratia, sed voluntarie; neque ut dominantes in cleris, sed forma facti gregis ex animo ; et cum apparuerit princeps pastorum, percipietis immarcescibilem gloriæ coronam. Sed vita papæ et suorum impe- rialium presbyterorum suppressit sermonem Petri, sicut etiam epistolæ et decretales eorum obfuscarunt fidem. Propter quod manifestum est, quod prælati, qui diffitentur seu maculant fidem verbo et facto, sunt infideles Antichristi. Et dum fidelibus ex fide est notorium, quod in isto unico verbo Petri est sensus beatior, quam in omnibus papalibus literis et bullis: quam stulte presbyteri dimittunt addiscere hanc fidem beatitudinis, et diligentiam apponunt ad alias scripturas, quæ eos seducunt et avertunt. Nonus articulus, quod ipsi sunt communiter manifesti luxuriosi, quod videtur in eorum uxoribus et pueris, qui ambulant in plateis in conspectu hominum, et quam plurimum virorum uxores faciunt adulteras, seu aliorum filias et virgines violant, et ex eis faciunt ribaldas. Dicit tamen contra hoc beatus Paulus ad Romanos 1, et ad Galat. 5, et primæ ad Corinth. vi', quod luxuriosi regnum dei non possidebunt, nisi resipiscant et poenitentiam et satisfactionem agant. Eapropter quilibet presbyter publice habens uxorem et pueros, qui non vult desistere a peccatis, illius missam nemo audire debet, nec aliquod suum officium, nec aliquod sacramentum ab eo recipiant, nisi in extrema necessitate, antequam 1431. *) In margine observavit auctor: „quintum capitulum est, sed ita stat in exemplari.
162 Johannis de Ragusio, sed ipse portavit crucem ligneam in propriis humeris, in qua passus est mortem amaram. Ex his manifeste liquet, quod ipsi sunt derisores Christi et sanctorum apostolorum. Et si ipsi hujusmodi res non volunt deponere, tune ipsi sunt maledicti diaboli sub tegmine hypocritico. Ipsi enim volunt honorari et haberi et tractari digne, et prædicant, dicentes clerum debere honorari, et esset sic merito fatendum: sed nemo est, qui ordinem sancti cleri plus inhonoret, scandalizet et deturpet, quam ipsi per se faciant, cum turpi ipsorum con- versatione, malis verbis et operibus, quæ faciunt in exemplum aliorum. Eapropter ipsi non sunt alicujus honoris digni, dicente Paulo prima ad Timotheum, in cap. *): presbyteri, qui bene præsunt, duplici honore digni habeantur, maxime qui laborant in verbo et doc- trina. Attendite quod dicit, qui bene præsunt, non dicit, qui male præsunt. Octavus articulus, quod ipsi sunt avari a magno usque ad minimum, quia propter avaritiam ipsi dicunt multa grossa ficta mendacia, quæ falsa sciunt fore, et vendunt sacra- menta, quæ deus gratis dari jussit; contra quod dicit Paulus in prima epistola ad Timo- theum vi': avaritia seu cupiditas est radix omnium malorum, quæ multi desiderabant, et propter hoc sunt divisi a fide, et propter hoc etiam reliquerunt veritatem. O homo dei, fuge has res ! Salomon dicit proverbiorum 21 : qui congregat thesauros lingua mendacii, vanus est, excors est, et impinget in laqueos mortis; perversa via viri alieni, qui autem mundus est, rectum opus ejus. Et beatus Paulus prima ad Timotheum vi' præcipit com- muniter presbyteris pro una regula fidem, et dicit: Nihil intulimus in hunc mundum, haud dubium quod nec aufferre quid poterimus ; habentes autem alimenta et quibus tegamur, his contenti simus. Et hoc apparet fidelibus, si ipsi auderent exprimere, quod papa et tota sua societas, dotati cum temporali dominio, est unus induratus hæreticus ; quia istud est con- trarium frivole scripturæ, quæ non poterit solvi ; quis enim est hæreticus, nisi talis. Eapropter dicit Petrus in prima epistola sua cap.5 : Pascite qui in vobis est gregem dei, providentes non coacte sed spontanee secundum deum, nec turpis lucri gratia, sed voluntarie; neque ut dominantes in cleris, sed forma facti gregis ex animo ; et cum apparuerit princeps pastorum, percipietis immarcescibilem gloriæ coronam. Sed vita papæ et suorum impe- rialium presbyterorum suppressit sermonem Petri, sicut etiam epistolæ et decretales eorum obfuscarunt fidem. Propter quod manifestum est, quod prælati, qui diffitentur seu maculant fidem verbo et facto, sunt infideles Antichristi. Et dum fidelibus ex fide est notorium, quod in isto unico verbo Petri est sensus beatior, quam in omnibus papalibus literis et bullis: quam stulte presbyteri dimittunt addiscere hanc fidem beatitudinis, et diligentiam apponunt ad alias scripturas, quæ eos seducunt et avertunt. Nonus articulus, quod ipsi sunt communiter manifesti luxuriosi, quod videtur in eorum uxoribus et pueris, qui ambulant in plateis in conspectu hominum, et quam plurimum virorum uxores faciunt adulteras, seu aliorum filias et virgines violant, et ex eis faciunt ribaldas. Dicit tamen contra hoc beatus Paulus ad Romanos 1, et ad Galat. 5, et primæ ad Corinth. vi', quod luxuriosi regnum dei non possidebunt, nisi resipiscant et poenitentiam et satisfactionem agant. Eapropter quilibet presbyter publice habens uxorem et pueros, qui non vult desistere a peccatis, illius missam nemo audire debet, nec aliquod suum officium, nec aliquod sacramentum ab eo recipiant, nisi in extrema necessitate, antequam 1431. *) In margine observavit auctor: „quintum capitulum est, sed ita stat in exemplari.
Strana 163
Tractatus de reductione Bohemorum. 165 obligetur, quia præceptum veteris legis de decimis cessavit in passione Christi, sicut præceptum circumcisionis finibatur. Ex his est manifestum, quod decima et circumcisio simul cessarunt. Eapropter sicut ipsi rejiciunt præceptum de circumcisione, sic debent etiam facere de decima. Sed hoc nocet eis in coquina et in mensa, propter quod ipsi non faciunt. Attendite ergo et perpendite, dilectissimi, qualiter episcopi vestri, prælati et presbyteri vos seducunt et errare faciunt, et oculos vestros velant cum rebus non pro- batis. Quia Christus dominus noster dixit in evangelio Lucæ xi°: date elemosynam de eo, quod superest, et ecce omnia munda sunt vobis. Ecce ipse dicit date elemosynam, et non dicit, date decimam de his quæ possidebitis, sed elemosynam. Sed dum ipsi audiunt vel legunt hæc verba, tunc forte possent dicere, quod dicit peritus legis Christo : Magister, hæc dicens, etiam contumeliam nobis facis. Lucæ xj°. Decimus septimus articulus, quod in multis regionibus ipsi mutuo dant pecuniam suam ad usuras vel pro censibus, et in civitatibus et villis reditus et census perpetuos habent, sicut principes et magni terrarum domini, et in hoc frivole faciunt contra sanctum evangelium, Matth. 16: Nolite possidere argentum neque aurum. Et contra hoc, quod concedunt pecunias ad usuras, dicit dominus Deuteronom. 24: Non foenerabis fratri tuo ad usuram pecuniam, nec fruges, nec quamlibet aliam rem; fratri tuo absque usura id, quo indigebit, commodabis. Et Lucæ vi': Si mutuum dederitis his, a quibus speratis recipere, quæ gratia est vobis? Nam et peccatores peccatoribus foenerantur, ut recipiant æqualia. Et Exodi xxII : Si pecuniam mutuam dederis populo meo pauperi, qui habitat tecum, non urgebis eum tamquam exactor, nec usuris opprimes. Dicit etiam jus papale, qui dicit usuram non esse peccatum, debet puniri ut hæreticus (extra. de usuris: ex gravi inclementer). Eapropter oporteret modo multos prælatos, canonicos et presbyteros puniri, quando deberet teneri secundum eorum jus scriptum. Sed usuram ipsi aliter nominant, et vocant eam complacentiam vel censum, sicut si lupus nominaretur ovis, nilominus ipse est lupus. Quid est usura? usura est plus recipere, quam sortem ex pacto vel ex intentione, sicut decem florenos pro uno vel decem pro C. Etiam dicit sanctus Hieronymus, quod esca est usura vel vestis, et omne id, quod accipitur ultra sortem. Amplius jus papale dicit, quod summi pontifices prohibuerunt sub poena perpetuæ dam- nationis et maledictionis dei et sanctorum Petri et Pauli, quod nullum collegium aut singu- laris persona debet dare pecuniam suam ad usuram. Sed modo heu clerici cum suis usuris similes facti sunt Judæis , et dum ipsi deberent inhibere alteri, ipsi per se frivole faciunt. Decimus octavus articulus, quod ipsi in multis regionibus laicis inhibent, ne legant aut habeant libros sacræ scripturæ, et dicunt, quod hoc non pertinet ad eos, ne ex hoc eveniant hæreses. Sed est timendum , quod hoc magis faciant ex eo, quod timent quod laici et communis populus consideret et cognoscat magis ex hoc eorum malitiam et inju- stitiam, quæ est contra scripturam sacram. Si enim ipsi solum timerent hæresim in populo, quæ ex hoc eveniret, tunc ipsi dicerent, qui legit sacram scripturam et eam non intelligit, iste veniat ad nos et interroget de ea, tune nos volumus eum libenter informare. Ipsi etiam deberent super hoc prædicare et monere populum diligenter et seriose, quod eis ostenderet libros scripturæe sacræ, et illos diligenter legere et percipere hoc, quia verbum dei est cibus animarum, de quo omnes homines indigent, ut dicit Matthæus evangelista 4 cap° et Lucas 4 cap.: Non in solo pane vivit homo, sed in quolibet verbo, quod exit 1431.
Tractatus de reductione Bohemorum. 165 obligetur, quia præceptum veteris legis de decimis cessavit in passione Christi, sicut præceptum circumcisionis finibatur. Ex his est manifestum, quod decima et circumcisio simul cessarunt. Eapropter sicut ipsi rejiciunt præceptum de circumcisione, sic debent etiam facere de decima. Sed hoc nocet eis in coquina et in mensa, propter quod ipsi non faciunt. Attendite ergo et perpendite, dilectissimi, qualiter episcopi vestri, prælati et presbyteri vos seducunt et errare faciunt, et oculos vestros velant cum rebus non pro- batis. Quia Christus dominus noster dixit in evangelio Lucæ xi°: date elemosynam de eo, quod superest, et ecce omnia munda sunt vobis. Ecce ipse dicit date elemosynam, et non dicit, date decimam de his quæ possidebitis, sed elemosynam. Sed dum ipsi audiunt vel legunt hæc verba, tunc forte possent dicere, quod dicit peritus legis Christo : Magister, hæc dicens, etiam contumeliam nobis facis. Lucæ xj°. Decimus septimus articulus, quod in multis regionibus ipsi mutuo dant pecuniam suam ad usuras vel pro censibus, et in civitatibus et villis reditus et census perpetuos habent, sicut principes et magni terrarum domini, et in hoc frivole faciunt contra sanctum evangelium, Matth. 16: Nolite possidere argentum neque aurum. Et contra hoc, quod concedunt pecunias ad usuras, dicit dominus Deuteronom. 24: Non foenerabis fratri tuo ad usuram pecuniam, nec fruges, nec quamlibet aliam rem; fratri tuo absque usura id, quo indigebit, commodabis. Et Lucæ vi': Si mutuum dederitis his, a quibus speratis recipere, quæ gratia est vobis? Nam et peccatores peccatoribus foenerantur, ut recipiant æqualia. Et Exodi xxII : Si pecuniam mutuam dederis populo meo pauperi, qui habitat tecum, non urgebis eum tamquam exactor, nec usuris opprimes. Dicit etiam jus papale, qui dicit usuram non esse peccatum, debet puniri ut hæreticus (extra. de usuris: ex gravi inclementer). Eapropter oporteret modo multos prælatos, canonicos et presbyteros puniri, quando deberet teneri secundum eorum jus scriptum. Sed usuram ipsi aliter nominant, et vocant eam complacentiam vel censum, sicut si lupus nominaretur ovis, nilominus ipse est lupus. Quid est usura? usura est plus recipere, quam sortem ex pacto vel ex intentione, sicut decem florenos pro uno vel decem pro C. Etiam dicit sanctus Hieronymus, quod esca est usura vel vestis, et omne id, quod accipitur ultra sortem. Amplius jus papale dicit, quod summi pontifices prohibuerunt sub poena perpetuæ dam- nationis et maledictionis dei et sanctorum Petri et Pauli, quod nullum collegium aut singu- laris persona debet dare pecuniam suam ad usuram. Sed modo heu clerici cum suis usuris similes facti sunt Judæis , et dum ipsi deberent inhibere alteri, ipsi per se frivole faciunt. Decimus octavus articulus, quod ipsi in multis regionibus laicis inhibent, ne legant aut habeant libros sacræ scripturæ, et dicunt, quod hoc non pertinet ad eos, ne ex hoc eveniant hæreses. Sed est timendum , quod hoc magis faciant ex eo, quod timent quod laici et communis populus consideret et cognoscat magis ex hoc eorum malitiam et inju- stitiam, quæ est contra scripturam sacram. Si enim ipsi solum timerent hæresim in populo, quæ ex hoc eveniret, tunc ipsi dicerent, qui legit sacram scripturam et eam non intelligit, iste veniat ad nos et interroget de ea, tune nos volumus eum libenter informare. Ipsi etiam deberent super hoc prædicare et monere populum diligenter et seriose, quod eis ostenderet libros scripturæe sacræ, et illos diligenter legere et percipere hoc, quia verbum dei est cibus animarum, de quo omnes homines indigent, ut dicit Matthæus evangelista 4 cap° et Lucas 4 cap.: Non in solo pane vivit homo, sed in quolibet verbo, quod exit 1431.
Strana 164
164 Johannis de Ragusio, mendacia, quæ nullam habent probationem nec fundamentum in sacra scriptura. Et de talibus dicit Johannes evangelista apocal. xxI°: pars omnium mendacium erit in stagno ardente igne et sulphure, quod est mors secunda, quæ non habebit finem. Et primæ Timoth. 3° scribit, quod officiatus non debet esse bilinguis. Et idem ad Titum primo. Tertius decimus, quod ipsi populo Christiano non rite ministrant sanctum corpus domini nostri Jesu Christi, prout deus instituit et ordinavit, et hoc est magnum et grave peccatum, quod hoc audent facere. Et de hoc vellemus convincere papam et totum suum clerum testimonio sanctorum evangelistarum Matthæi, Marci, Lucæ, Johannis et Pauli primæ Corinth. xi et optaremus, quod audirent et attenderent reges, principes, domini et omnes qui audire appeterent. Sed ipsorum excusatio et evasio est, quod dicunt, quod sancti summi pontifices sic statuerunt seu ordinarunt. Sed nemo putet, vel credat, quod unquam summi pontifices aut ecclesia receperint talem potestatem a deo, quod ipsi deberent aliquid mutare seu deponere de statutis Christi, quia faciens hæc non est justus, nec sanctum membrum in ecclesia dei, secundum quod Matthæus evangelista dicit in 5° cap° : Qui solverit unum de mandatis istis minimis, minimus vocabitur in regno coelorum; ubi glossa interlinearis dicit, quod ipse erit maxime despectus in ecclesia sanctorum. Glossa extraordinaria dicit: Non quod ipse sit in regno coelorum, sed ab his qui sunt ibi, minimus, hoc est maxime despectus ipse reputabitur. Lyra dicit: minimus vocabitur ipse in regno coelorum, hoc est in ecclesia militante, quia cecidit a vera fide. Decimus quartus articulus est, dum ipsi præsident judicio spirituali, sæpe ipsi plures causas judicant secundum favorem, et non secundum divinam justitiam, et munera recipiunt et causam illius justificant, qui coram deo injustitiam fovet, et injustum judicant, qui coram deo justitiam fovet. Væ taliter sententiantibus! prout dicit Isaias propheta 5 cap.: Væ qui dicitis bonum malum et malum bonum, ponentes tenebras lucem et lucem tenebras, ponentes amarum in dulce, et dulce amarum. Et Proverb. xvn°: qui justificat impium et qui condemnat justum, abominabilis est uterque apud deum. Et Isaias x: Væ, qui condunt leges iniquas, et scribentes injustitiam, scripserunt ut opprimerent in judicio pauperes et vim facerent causæ humilium populi mei, ut viduis prædam diriperent et spo- liarent sapientes. Et Jerem. vi° : seriose de minimo usque ad majorem omnes student ava- ritiæ, a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunt dolum et curabant contritionem filiæ populi mei cum ignominia dicentes pax, pax et non est pax. Decimus quintus articulus, dum ipsi sedent ad audiendas confessiones, et coram eis veniunt usurarii, raptores, fures et peremtores, ab illis sæpe recipiunt munera de illis injuste acquisitis, et parcunt eis et patiuntur eos in civitatibus et villis scienter, et de adulterinis et fornicariis viris et mulieribus recipiunt ipsi munera, et tacent et non impe- diunt eos in eorum peccatis magnis. Propter quod in eis verificabitur scriptura dicens: Munera et dona trahunt ad inferos, et excoecant oculos judicantium. Decimus sextus articulus est, quod ipsi recipiunt decimam ab hominibus, et volunt illam habere de jure , et prædicant et dicunt, quod homines eis teneantur dare decimas. Et in hoc ipsi dicunt falsum, et non possunt probare ex novo testamento, quod Christus dominus noster præceperit dare decimas ; et discipuli sui neminem ad hoc monuerunt, et etiam ipsimet non receperunt decimas. Verum in veteri testamento fuit unum præceptum dare decimas. Sed ex hoc non possunt ipsi probare, quod populus Christianus ad hoc 1431.
164 Johannis de Ragusio, mendacia, quæ nullam habent probationem nec fundamentum in sacra scriptura. Et de talibus dicit Johannes evangelista apocal. xxI°: pars omnium mendacium erit in stagno ardente igne et sulphure, quod est mors secunda, quæ non habebit finem. Et primæ Timoth. 3° scribit, quod officiatus non debet esse bilinguis. Et idem ad Titum primo. Tertius decimus, quod ipsi populo Christiano non rite ministrant sanctum corpus domini nostri Jesu Christi, prout deus instituit et ordinavit, et hoc est magnum et grave peccatum, quod hoc audent facere. Et de hoc vellemus convincere papam et totum suum clerum testimonio sanctorum evangelistarum Matthæi, Marci, Lucæ, Johannis et Pauli primæ Corinth. xi et optaremus, quod audirent et attenderent reges, principes, domini et omnes qui audire appeterent. Sed ipsorum excusatio et evasio est, quod dicunt, quod sancti summi pontifices sic statuerunt seu ordinarunt. Sed nemo putet, vel credat, quod unquam summi pontifices aut ecclesia receperint talem potestatem a deo, quod ipsi deberent aliquid mutare seu deponere de statutis Christi, quia faciens hæc non est justus, nec sanctum membrum in ecclesia dei, secundum quod Matthæus evangelista dicit in 5° cap° : Qui solverit unum de mandatis istis minimis, minimus vocabitur in regno coelorum; ubi glossa interlinearis dicit, quod ipse erit maxime despectus in ecclesia sanctorum. Glossa extraordinaria dicit: Non quod ipse sit in regno coelorum, sed ab his qui sunt ibi, minimus, hoc est maxime despectus ipse reputabitur. Lyra dicit: minimus vocabitur ipse in regno coelorum, hoc est in ecclesia militante, quia cecidit a vera fide. Decimus quartus articulus est, dum ipsi præsident judicio spirituali, sæpe ipsi plures causas judicant secundum favorem, et non secundum divinam justitiam, et munera recipiunt et causam illius justificant, qui coram deo injustitiam fovet, et injustum judicant, qui coram deo justitiam fovet. Væ taliter sententiantibus! prout dicit Isaias propheta 5 cap.: Væ qui dicitis bonum malum et malum bonum, ponentes tenebras lucem et lucem tenebras, ponentes amarum in dulce, et dulce amarum. Et Proverb. xvn°: qui justificat impium et qui condemnat justum, abominabilis est uterque apud deum. Et Isaias x: Væ, qui condunt leges iniquas, et scribentes injustitiam, scripserunt ut opprimerent in judicio pauperes et vim facerent causæ humilium populi mei, ut viduis prædam diriperent et spo- liarent sapientes. Et Jerem. vi° : seriose de minimo usque ad majorem omnes student ava- ritiæ, a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunt dolum et curabant contritionem filiæ populi mei cum ignominia dicentes pax, pax et non est pax. Decimus quintus articulus, dum ipsi sedent ad audiendas confessiones, et coram eis veniunt usurarii, raptores, fures et peremtores, ab illis sæpe recipiunt munera de illis injuste acquisitis, et parcunt eis et patiuntur eos in civitatibus et villis scienter, et de adulterinis et fornicariis viris et mulieribus recipiunt ipsi munera, et tacent et non impe- diunt eos in eorum peccatis magnis. Propter quod in eis verificabitur scriptura dicens: Munera et dona trahunt ad inferos, et excoecant oculos judicantium. Decimus sextus articulus est, quod ipsi recipiunt decimam ab hominibus, et volunt illam habere de jure , et prædicant et dicunt, quod homines eis teneantur dare decimas. Et in hoc ipsi dicunt falsum, et non possunt probare ex novo testamento, quod Christus dominus noster præceperit dare decimas ; et discipuli sui neminem ad hoc monuerunt, et etiam ipsimet non receperunt decimas. Verum in veteri testamento fuit unum præceptum dare decimas. Sed ex hoc non possunt ipsi probare, quod populus Christianus ad hoc 1431.
Strana 165
Tractatus de reductione Bohemorum. 167 veniæ, sicut diabolus: xi con. in1 aliorum, et 2 con. 3 præsul; quia cum dicitur, quod Romanus papa non debet corrigi, in hoc ipse est supra Christum, qui voluit corrigi, Joh. 8: Quis vestrum arguet me de peccato? et Matthæi xxvin°: si frater tuus in te peccaverit, corripe eum. In hoc nota, quod dicitur Romana ecclesia habet jus judicandi alios, et ipsa a nullo judicatur, hoc notorie est contra evangelium Matthæi 19, ubi Christus dixit discipulis suis: Sedebitis judicantes xu tribus Israel. Bene itaque pro- phetavit Daniel propheta 7° capitulo de Romano papa dicens : humiliabit reges, et ser- mones contra excelsum loquetur, et sanctos altissimi conteret et putabit, quod possit mutare tempora et leges. Et beatus Paulus dicit 2° Thessal. 2°: Ipse in templo dei sedet ostendens se tamquam sit deus; adventus ejus est in omni seductione iniquitatis. Quia papa cum suis prælatis nolunt judicari nec in verbis nec in factis, etiam quantumcunque sapientes essent judicantes eos, et quantascunque haberent scripturas, per quas eos arguere possent. Ex hoc faciunt notorie se maximos Antichristos; quia Christus dominus noster dedit aliis sermones suos ad probandum, si forent recti an non, dum dicit Joh. 16: Si non facio opera patris mei, nolite credere mihi. Eapropter dum papa cum suo clero contemnunt, quod non volunt corrigi et judicari ab aliis per sacram scripturam, tune se exaltant super Christum, cujus servi esse deberent. Amplius etiam, qui falsis et injustis statutis et præceptis eorum non vult obedire et subjici, istum ipsi recludunt in perpetuum carcerem, hoc est usque ad mortem suam, cum pane doloris et acqua angustiæ debet ipse sustentari : sed dum homo venit contra statuta et præcepta Christi, tunc remanet bene non inclusus ab eis, quia tunc est socius eorum et habet libertatem ab eis. Vicesimus articulus, quod ipsi odiunt et impugnant omnes res noscentes et cum eis in fide et moribus ac operibus non concordes, et dicunt eos hæreticos; et quantum homo plus studet ad credendum id, quod sancti apostoli domini nostri Jesu Christi credi- derunt et docuerunt in primitiva Christianitate, et quanto homo plus vult imitari opera et mores eorundem, tanto plus eum hæreticant et puniunt, incarcerando et sine misericordia martyrizando, sicut immisericordes diaboli. Et dum homo simplex et timoratus metu martyrii et poenarum, quas eis infligunt, aliud de se seu contra se confitetur, de quo tamen coram deo est innocens, vel dum propter humanum timorem et non propter culpam obtimescit et terretur, nesciens , quid loqui debeat, prout sæpe evenit: tunc dicunt eum fore victum hæreticum, et comburunt eum, aut usque ad finem vitæ suæ eum incarcerant, aut in emendam imponunt sibi crucem et compellunt eum cum processione circuire eccle- sias ; et si ipse vult respondere eis et se defendere per sacram scripturam, tunc dicunt, quod ipse sit frivolus hæreticus et induratus, et nolit informari. Verum dum homo justus venit in potestatem eorum, tunc oportet, quod sit hæreticus eorum, etiam si coram deo nullus sit; et tunc dicunt contra eum cum mendaciis confictis multa grossa inconvenientia, quæ numquam fecit, et hic non audet contradicere, alioquin ipse est in ira et indignatione eorum. Et ad hæc facienda eligunt ipsi unum et ut plurimum de ordine Prædicatorum, quem nominant magistrum hæreticorum, qui potius nominaretur factor hæreticorum, quia ipse non convertit hæreticos, sed de bonis hominibus ipse facit hæreticos, sicut ipse unus existit. Et hoc est mirum et magna injustitia, quod reges, principes, domini et civitates sic fatue eis consentiunt et eos fovent in hoc, quod ipsi eorum pauperibus tantam irrogant verecundiam et infamiam innocenter, et faciunt sæpe malam famam civitati aut villæ, quæe diu 1431.
Tractatus de reductione Bohemorum. 167 veniæ, sicut diabolus: xi con. in1 aliorum, et 2 con. 3 præsul; quia cum dicitur, quod Romanus papa non debet corrigi, in hoc ipse est supra Christum, qui voluit corrigi, Joh. 8: Quis vestrum arguet me de peccato? et Matthæi xxvin°: si frater tuus in te peccaverit, corripe eum. In hoc nota, quod dicitur Romana ecclesia habet jus judicandi alios, et ipsa a nullo judicatur, hoc notorie est contra evangelium Matthæi 19, ubi Christus dixit discipulis suis: Sedebitis judicantes xu tribus Israel. Bene itaque pro- phetavit Daniel propheta 7° capitulo de Romano papa dicens : humiliabit reges, et ser- mones contra excelsum loquetur, et sanctos altissimi conteret et putabit, quod possit mutare tempora et leges. Et beatus Paulus dicit 2° Thessal. 2°: Ipse in templo dei sedet ostendens se tamquam sit deus; adventus ejus est in omni seductione iniquitatis. Quia papa cum suis prælatis nolunt judicari nec in verbis nec in factis, etiam quantumcunque sapientes essent judicantes eos, et quantascunque haberent scripturas, per quas eos arguere possent. Ex hoc faciunt notorie se maximos Antichristos; quia Christus dominus noster dedit aliis sermones suos ad probandum, si forent recti an non, dum dicit Joh. 16: Si non facio opera patris mei, nolite credere mihi. Eapropter dum papa cum suo clero contemnunt, quod non volunt corrigi et judicari ab aliis per sacram scripturam, tune se exaltant super Christum, cujus servi esse deberent. Amplius etiam, qui falsis et injustis statutis et præceptis eorum non vult obedire et subjici, istum ipsi recludunt in perpetuum carcerem, hoc est usque ad mortem suam, cum pane doloris et acqua angustiæ debet ipse sustentari : sed dum homo venit contra statuta et præcepta Christi, tunc remanet bene non inclusus ab eis, quia tunc est socius eorum et habet libertatem ab eis. Vicesimus articulus, quod ipsi odiunt et impugnant omnes res noscentes et cum eis in fide et moribus ac operibus non concordes, et dicunt eos hæreticos; et quantum homo plus studet ad credendum id, quod sancti apostoli domini nostri Jesu Christi credi- derunt et docuerunt in primitiva Christianitate, et quanto homo plus vult imitari opera et mores eorundem, tanto plus eum hæreticant et puniunt, incarcerando et sine misericordia martyrizando, sicut immisericordes diaboli. Et dum homo simplex et timoratus metu martyrii et poenarum, quas eis infligunt, aliud de se seu contra se confitetur, de quo tamen coram deo est innocens, vel dum propter humanum timorem et non propter culpam obtimescit et terretur, nesciens , quid loqui debeat, prout sæpe evenit: tunc dicunt eum fore victum hæreticum, et comburunt eum, aut usque ad finem vitæ suæ eum incarcerant, aut in emendam imponunt sibi crucem et compellunt eum cum processione circuire eccle- sias ; et si ipse vult respondere eis et se defendere per sacram scripturam, tunc dicunt, quod ipse sit frivolus hæreticus et induratus, et nolit informari. Verum dum homo justus venit in potestatem eorum, tunc oportet, quod sit hæreticus eorum, etiam si coram deo nullus sit; et tunc dicunt contra eum cum mendaciis confictis multa grossa inconvenientia, quæ numquam fecit, et hic non audet contradicere, alioquin ipse est in ira et indignatione eorum. Et ad hæc facienda eligunt ipsi unum et ut plurimum de ordine Prædicatorum, quem nominant magistrum hæreticorum, qui potius nominaretur factor hæreticorum, quia ipse non convertit hæreticos, sed de bonis hominibus ipse facit hæreticos, sicut ipse unus existit. Et hoc est mirum et magna injustitia, quod reges, principes, domini et civitates sic fatue eis consentiunt et eos fovent in hoc, quod ipsi eorum pauperibus tantam irrogant verecundiam et infamiam innocenter, et faciunt sæpe malam famam civitati aut villæ, quæe diu 1431.
Strana 166
166 Johannis de Ragusio, de ore dei. Eapropter omnes, qui hunc spiritualem panem inhibere volunt et auferre populo, sunt infideles vitrici, et faciunt aliter, quam Christus fecerit, qui dicit Judæis: Scrutamini scripturas, quia vos putatis in ipsis vitam æternam possidere. Joh. 5. Quia sunt de quibus Matth. evangelista dicit xXIII° cap°.: Væ vobis scribæ et Pharisæi hypocritæ, qui clauditis regnum coelorum ante homines! Vos non intratis, et introeuntes non sinitis intrare. Quia laicis non est inconveniens, habere sacram scripturam et illam legere, quia sanctus Augustinus corripit laicos, qui non student legere sacram scripturam. Scribit enim in epistola ad magnum Bonifacium: Magna est verecundia animabus laicorum, qui dicunt: Quid pertinet illud ad me, libros legere aut discere? Et Johannes Chrysostomus super Matthæi in 2 omelia corrigit laicos, qui propter mundanas occupationes se excusant a studio sacræ scripturæ. Et Hieronymus scribit ad Celenciam : Non solum laicus, sed etiam in matrimonio existens monitus existat ad studium sacræ scripturæ, dicens : ante omnia sit tibi cura, ut noscas præceptum divinum, per quod tu poteris contemplari præe- sentiam sanctorum, et quid sit faciendum et quid dimittendum. Et Gregorius super Johannem arguit populum, quod quilibet mechanicus cum majori diligentia comparat instrumenta sui artificii, quam libros sacræ scripturæ. Et Cæsarius episcopus Arelatensis ponit de hoc unum integrum sermonem, et monet laicos ad habendum libros sacræ scrip- turæ et ad legendum. Et Deuteronom. v° et xr'capitulo dicit Dominus : Ponite hæc verba in cordibus vestris, et suspendite ea pro signo in manibus et inter oculos collocate ; docete filios vestros, ut illa meditentur; quando sederis in domo tua et ambulaveris in via aut accubueris atque surrexeris, scribas ea super postes et januas domus tuæ, ut multipli- centur dies tui et filiorum tuorum. Propter quod omnes, qui contra tot probationes interdicunt et prohibent sacram scripturam hominibus, sunt notorii hæretici. Et etiam dicunt aliqui, quod sacra scriptura non debet transferri in linguam laicorum, nec haberi in ea; et isti sunt vere errantes et errare alios facientes. Nam a principio sacra scriptura quasi tota fuit scripta in lingua laicali, quia sic testificatur Hieronymus in suis epistolis et præfationibus. Antiquum (sic) testamentum ex toto fuit datum in lingua Græca, excepto evangelio Matthæi, quod scribit in lingua Judaica, et epistola Pauli ad Judæos. Ex quibus manifestum est, quod sacra scriptura a principio non est scripta in Latina, sed in lingua eorum, quibus fuit data. Quare ergo etiam nunc non deberet haberi sacra scriptura in Teutonico, Italico, Bohemico et Ungarico? Decimus nonus articulus est, quod dicunt et habent in eorum libris, quod sancta Romana ecclesia habet jus et auctoritatem, sacros canones aliis mediandi, sed ipsa eis non ligatur: xxv con. 1 §. his ita. Item quod si judex sciat sententiam injustam, non minus tenetur eam exequi. De officiis de R. (?) pastoralis. Episcopus non est arguendus per populum, nec contra eum testificari, si sit inordinatus: 2. 9. 7 non est. Romana ecclesia habet potestatem judicandi de omnibus, et nullus potest judicare de sententiis suis: 9. 9. 3 cuncta. In hoc papa cum omnibus suis fautoribus est falsus et injustus. Nam de hoc dicit Lyra super Matth. 23, quod etsi statuens legem eidem non subjaceat, sic quod si eam transgrediatur, veniat puniendus ab homine, tamen ipse tenetur ad ejus observantiam et graviter punietur a deo, si contra veniat, quia sua transgressio est gravior propter scandalum. Et Bartholomæus Brixinensis, loquens de episcopo Romano, dicit quod ipse debet puniri sicut diabolus sine gratia, et est condemnandus sine spe 1431.
166 Johannis de Ragusio, de ore dei. Eapropter omnes, qui hunc spiritualem panem inhibere volunt et auferre populo, sunt infideles vitrici, et faciunt aliter, quam Christus fecerit, qui dicit Judæis: Scrutamini scripturas, quia vos putatis in ipsis vitam æternam possidere. Joh. 5. Quia sunt de quibus Matth. evangelista dicit xXIII° cap°.: Væ vobis scribæ et Pharisæi hypocritæ, qui clauditis regnum coelorum ante homines! Vos non intratis, et introeuntes non sinitis intrare. Quia laicis non est inconveniens, habere sacram scripturam et illam legere, quia sanctus Augustinus corripit laicos, qui non student legere sacram scripturam. Scribit enim in epistola ad magnum Bonifacium: Magna est verecundia animabus laicorum, qui dicunt: Quid pertinet illud ad me, libros legere aut discere? Et Johannes Chrysostomus super Matthæi in 2 omelia corrigit laicos, qui propter mundanas occupationes se excusant a studio sacræ scripturæ. Et Hieronymus scribit ad Celenciam : Non solum laicus, sed etiam in matrimonio existens monitus existat ad studium sacræ scripturæ, dicens : ante omnia sit tibi cura, ut noscas præceptum divinum, per quod tu poteris contemplari præe- sentiam sanctorum, et quid sit faciendum et quid dimittendum. Et Gregorius super Johannem arguit populum, quod quilibet mechanicus cum majori diligentia comparat instrumenta sui artificii, quam libros sacræ scripturæ. Et Cæsarius episcopus Arelatensis ponit de hoc unum integrum sermonem, et monet laicos ad habendum libros sacræ scrip- turæ et ad legendum. Et Deuteronom. v° et xr'capitulo dicit Dominus : Ponite hæc verba in cordibus vestris, et suspendite ea pro signo in manibus et inter oculos collocate ; docete filios vestros, ut illa meditentur; quando sederis in domo tua et ambulaveris in via aut accubueris atque surrexeris, scribas ea super postes et januas domus tuæ, ut multipli- centur dies tui et filiorum tuorum. Propter quod omnes, qui contra tot probationes interdicunt et prohibent sacram scripturam hominibus, sunt notorii hæretici. Et etiam dicunt aliqui, quod sacra scriptura non debet transferri in linguam laicorum, nec haberi in ea; et isti sunt vere errantes et errare alios facientes. Nam a principio sacra scriptura quasi tota fuit scripta in lingua laicali, quia sic testificatur Hieronymus in suis epistolis et præfationibus. Antiquum (sic) testamentum ex toto fuit datum in lingua Græca, excepto evangelio Matthæi, quod scribit in lingua Judaica, et epistola Pauli ad Judæos. Ex quibus manifestum est, quod sacra scriptura a principio non est scripta in Latina, sed in lingua eorum, quibus fuit data. Quare ergo etiam nunc non deberet haberi sacra scriptura in Teutonico, Italico, Bohemico et Ungarico? Decimus nonus articulus est, quod dicunt et habent in eorum libris, quod sancta Romana ecclesia habet jus et auctoritatem, sacros canones aliis mediandi, sed ipsa eis non ligatur: xxv con. 1 §. his ita. Item quod si judex sciat sententiam injustam, non minus tenetur eam exequi. De officiis de R. (?) pastoralis. Episcopus non est arguendus per populum, nec contra eum testificari, si sit inordinatus: 2. 9. 7 non est. Romana ecclesia habet potestatem judicandi de omnibus, et nullus potest judicare de sententiis suis: 9. 9. 3 cuncta. In hoc papa cum omnibus suis fautoribus est falsus et injustus. Nam de hoc dicit Lyra super Matth. 23, quod etsi statuens legem eidem non subjaceat, sic quod si eam transgrediatur, veniat puniendus ab homine, tamen ipse tenetur ad ejus observantiam et graviter punietur a deo, si contra veniat, quia sua transgressio est gravior propter scandalum. Et Bartholomæus Brixinensis, loquens de episcopo Romano, dicit quod ipse debet puniri sicut diabolus sine gratia, et est condemnandus sine spe 1431.
Strana 167
Tractatus de reductione Bohemorum. 169 mortem, et confidimus vivo deo, quod nos in hoc adjuvabit et fovebit, quod habeant progressum, quamvis ipsi cum diligentia resistant. Primus articulus: quod conveniens et justum est, quod temporalis possessio bonorum et temporale dominium inhibeatur toti clero Christi a maximo usque ad minimum in tempore præcepti seu legis gratiæ, et cum jure divino et humano, et doctrina sanc- torum antiquorum doctorum, et cum intelligentia temporali seu laicali; et prædictus clerus debet operose reduci ad regulam evangelicam et cum vita præceptorum, in qua Christus vixit cum suis apostolis. Probatio hujus articuli reperitur: Matth. x et xIx, Marc. vi, Lucas 22 cap. et Corinth. 8, et iterum Matth. 8, et Johan. 12°, Actorum 3 et 1 petri 5° et multi doctores. Secundus articulus: quod verbum dei libere et absque impedimento debet præ- dicari a presbyteris, dum hoc ex evangelio ad eorum spectat officium, et ad implendum id, ad quod in susceptione ordinum ab episcopo deputantur, dum eis dicitur: Euntes, docete omnes gentes; item euntes in universum mundum, prædicate evangelium omni creaturæe. Matth. 28 et Marci 16, primæ ad Corinthios, primo et 9 cap. et Timothei 4, Isaiæ 42 et Exodi 33. Et iterum Isaiæ 6, et Ese. 3 et 33 capitulo, et Apocal. 1 et Jeremiæ 6, Job 36, Proverb. 18, Matthæi 10, et Lucæ 10, et multi doctores. Tertius articulus : quod quodlibet notorium mortale peccatum, quam rationabiliter fieri potest, et secrete, legitime et ordinate per illos, ad quos spectat, debent (sic) impediri, puniri, castigari et secundum possibilitatem debent evelli. Probatio illius articuli notoria est: Levit. 19, Numeri 25, Judicum 3, Regum 15, et Paralip. 19, et Regum 22 et 14 et 15, et Matthai 18, Lucæ 17 et 2� Timothei 2 et 4, ad Titum 1, primæ ad Timotheum 2°, et primæ Petri 2° cap. et ad Romanos 13, Proverb. 20, Ecclesiast. 7, et multi doctores, qui de hoc scribunt. Quartus articulus ponitur in hunc modum: quod sacramentum eucharistiæe sub utraque specie panis et vini his, qui non sunt peccato mortali gravati, libere dari debet. Hujus articuli probatio est manifesta primo in evangelio Matthæi 26, Marc. 14, Lucæ 22, Johannis 6°, primæ Corinth. 11; et Augustinus super Psalmum 22, et sanctus Hiero- nymus super Sophoniam prophetam, et Gregorius in omelia paschali, et beatus Ambrosius super primæ Corinth. 11, et iterum sanctus Ambrosius in libro de sacramentis, et Paschasius in libro de corpore Christi. Hi sunt quatuor articuli, propter quos nos dicimur hæretici et impugnamur, quamvis eorundem sint multæ probationes in sacra scriptura, quas hic non ponimus causa brevitatis, sed solum nomina librorum et quotas capitulorum. Eapropter vos dilecti et probi domini et cives! nos percepimus, quod celebrari debet unum concilium in civitate vestra Basiliensi. Et hoc est desiderium cordis nostri, quod nos vellemus, quod ipsi ad hoc congregarentur, quod ipsi vellent deliberare illud, quod esset utilissimum et optimum sanctæ Christianitati, et quod spiritus sanctus consti- tueretur in medio eorum et inspiraret unum sanctum bonum concilium. Sed nos timemus, quod ipsi non aliter congregentur, quam quod ipsi melius possint tegere verecundiam suam et injustitiam cum uno tegmine hypocritico, et quomodo ipsi possint impedire et supprimere divinam justitiam, quam multum odiunt. Et non credatis, quod vestra civitas ex hoc melioretur et sanctificetur, sed cum diligentia custodiatis uxores et filias vestras, 1431. Scriptores I. 22
Tractatus de reductione Bohemorum. 169 mortem, et confidimus vivo deo, quod nos in hoc adjuvabit et fovebit, quod habeant progressum, quamvis ipsi cum diligentia resistant. Primus articulus: quod conveniens et justum est, quod temporalis possessio bonorum et temporale dominium inhibeatur toti clero Christi a maximo usque ad minimum in tempore præcepti seu legis gratiæ, et cum jure divino et humano, et doctrina sanc- torum antiquorum doctorum, et cum intelligentia temporali seu laicali; et prædictus clerus debet operose reduci ad regulam evangelicam et cum vita præceptorum, in qua Christus vixit cum suis apostolis. Probatio hujus articuli reperitur: Matth. x et xIx, Marc. vi, Lucas 22 cap. et Corinth. 8, et iterum Matth. 8, et Johan. 12°, Actorum 3 et 1 petri 5° et multi doctores. Secundus articulus: quod verbum dei libere et absque impedimento debet præ- dicari a presbyteris, dum hoc ex evangelio ad eorum spectat officium, et ad implendum id, ad quod in susceptione ordinum ab episcopo deputantur, dum eis dicitur: Euntes, docete omnes gentes; item euntes in universum mundum, prædicate evangelium omni creaturæe. Matth. 28 et Marci 16, primæ ad Corinthios, primo et 9 cap. et Timothei 4, Isaiæ 42 et Exodi 33. Et iterum Isaiæ 6, et Ese. 3 et 33 capitulo, et Apocal. 1 et Jeremiæ 6, Job 36, Proverb. 18, Matthæi 10, et Lucæ 10, et multi doctores. Tertius articulus : quod quodlibet notorium mortale peccatum, quam rationabiliter fieri potest, et secrete, legitime et ordinate per illos, ad quos spectat, debent (sic) impediri, puniri, castigari et secundum possibilitatem debent evelli. Probatio illius articuli notoria est: Levit. 19, Numeri 25, Judicum 3, Regum 15, et Paralip. 19, et Regum 22 et 14 et 15, et Matthai 18, Lucæ 17 et 2� Timothei 2 et 4, ad Titum 1, primæ ad Timotheum 2°, et primæ Petri 2° cap. et ad Romanos 13, Proverb. 20, Ecclesiast. 7, et multi doctores, qui de hoc scribunt. Quartus articulus ponitur in hunc modum: quod sacramentum eucharistiæe sub utraque specie panis et vini his, qui non sunt peccato mortali gravati, libere dari debet. Hujus articuli probatio est manifesta primo in evangelio Matthæi 26, Marc. 14, Lucæ 22, Johannis 6°, primæ Corinth. 11; et Augustinus super Psalmum 22, et sanctus Hiero- nymus super Sophoniam prophetam, et Gregorius in omelia paschali, et beatus Ambrosius super primæ Corinth. 11, et iterum sanctus Ambrosius in libro de sacramentis, et Paschasius in libro de corpore Christi. Hi sunt quatuor articuli, propter quos nos dicimur hæretici et impugnamur, quamvis eorundem sint multæ probationes in sacra scriptura, quas hic non ponimus causa brevitatis, sed solum nomina librorum et quotas capitulorum. Eapropter vos dilecti et probi domini et cives! nos percepimus, quod celebrari debet unum concilium in civitate vestra Basiliensi. Et hoc est desiderium cordis nostri, quod nos vellemus, quod ipsi ad hoc congregarentur, quod ipsi vellent deliberare illud, quod esset utilissimum et optimum sanctæ Christianitati, et quod spiritus sanctus consti- tueretur in medio eorum et inspiraret unum sanctum bonum concilium. Sed nos timemus, quod ipsi non aliter congregentur, quam quod ipsi melius possint tegere verecundiam suam et injustitiam cum uno tegmine hypocritico, et quomodo ipsi possint impedire et supprimere divinam justitiam, quam multum odiunt. Et non credatis, quod vestra civitas ex hoc melioretur et sanctificetur, sed cum diligentia custodiatis uxores et filias vestras, 1431. Scriptores I. 22
Strana 168
168 Johannis de Ragusio, hominibus ejusdem loci improperatur. Præterea nunquam factum est, quod sancti apostoli domini nostri Jesu Christi hæreticos aut erroneos occiderint, sicut ipsi faciunt. Et dum putatur ab hominibus, quod magister hæreticorum occiderit hæreticos, ipsi non perpendunt, quod ipse meliores Christianos occidit, quam ipse unquam fuit aut esse possit usque ad mortem, nisi se convertat ab impugnatione fidelium. Ipse enim facit, ut lupus, qui agnum rumpit in partes, sed agnus non rumpit lupum; et sicut Cayn fugavit seu insecutus est Abel, et non Abel Cayn, et sicut Ismael persecutus est Isaac, et non Isaac Ismaelem, et Esau Jacob et non Jacob Esau, et Judæi persecuti sunt Christum, sed non Christus Judæos, et hæretici persequuntur Christianos, sed non Christiani hæreticos. Propterea a fructibus eorum cognoscetis eos, prout dicit Joh. Chrysostomus super Matth. 7 cap°. In veteri enim testamento hæretici occidebantur, prout scribitur Levit. XxIIII, propter quod presbyteri et Pharisæi imponebant Christo crimina, dum dicebant Joh. xix : legem habemus, et secundum hanc debet mori, sed in nova lege non legitur hæreticos fore occidendos judicialiter a Christiano. Sed post miraculum dei, sicut supra scriptum est Actorum 5' de Anania et Saphira, et Lucæ 9 : Dixerunt Jacobus et Johannes Christo : Domine, vis dicimus, ut ignis descendat de coelo et consumat illos? Et conversus increpavit illos, dicens: Nescitis, cujus spiritus estis ; filius hominis non venit animam perdere sed salvare. Sic Christus docet nos misericordiam, et dat tempus peccatoribus ad poenitentiam usque ad extremam sententiam, ubi judicabit bonos et malos, ut dicit Matth. evangelista 25 cap°. Poena hæretici est, quam describit Matth. 18 cap., non communicare sibi, et habere eum ut ethnicum et publicanum; prout et dicit sanctus Johannes in secunda epistola: Nolite recipere eum in domum, nec ave ei dixeritis ; et beatus Paulus ad Titum m': hæreticum hominem post primam et secundam correptionem devita. Sed factor hæreticorum com- burit eos post primam correptionem, contra consilium et doctrinam beati Pauli. Poenam enim hæreticorum exprimit communiter Paulus 2“ Thessalon. 3 : Si quis non obedierit verbo nostro per epistolam, hunc notate, et non commisceamini cum illo, ut confundatur. Judex enim hæreticorum debet esse ecclesia dei, et debet talis judicari secundum scrip- turam, quam omnes fideles debent noscere. Hoc statutum seu iste modus puniendi hære- ticos sufficiens fuit fidelibus primitivæ ecclesiæ et deberet sufficere etiam adhuc existentibus supra terram. Sed papa cum suis auxiliatoribus et fautoribus habent unum erroneum contrarium frivolum statutum, secundum cujus mentem ipsi occidunt multos fideles Christianos. Laudant enim martyrizatos occisos sanctos, sed vivos impugnant ac hære- ticant; et faciunt, sicut fecerunt impugnatores fidei Christianæ in primitiva ecclesia, qui nominarunt veros et justos Christianos hæreticos, sicut scribitur Actorum 24, quod Paulus dicit: Confiteor autem hoc tibi, quod secundum sectam, quam dicunt hæresim, sic deservio patri meo. Ipsi etiam sunt filii eorum, qui occiderunt prophetas et persecuti sunt eos de civitate in civitatem, sicut Matthæus dicit in 23 cap. Eapropter vos dilecti domini et cives, divites et pauperes! videte et attendite nunc, quod jam totus Romanus clerus deviaverit et infectus sit in suprascriptis 20 arti- culis; et multæ auctoritates et probationes reperiuntur in sacra scriptura, quas hic causa brevitatis non posuimus. Iterum attendite cum speciali diligentia quatuor articulos, in quibus nos contrarii sumus papæ et toti suo clero; quos quidem nos volumus tueri et defendere usque ad 1431.
168 Johannis de Ragusio, hominibus ejusdem loci improperatur. Præterea nunquam factum est, quod sancti apostoli domini nostri Jesu Christi hæreticos aut erroneos occiderint, sicut ipsi faciunt. Et dum putatur ab hominibus, quod magister hæreticorum occiderit hæreticos, ipsi non perpendunt, quod ipse meliores Christianos occidit, quam ipse unquam fuit aut esse possit usque ad mortem, nisi se convertat ab impugnatione fidelium. Ipse enim facit, ut lupus, qui agnum rumpit in partes, sed agnus non rumpit lupum; et sicut Cayn fugavit seu insecutus est Abel, et non Abel Cayn, et sicut Ismael persecutus est Isaac, et non Isaac Ismaelem, et Esau Jacob et non Jacob Esau, et Judæi persecuti sunt Christum, sed non Christus Judæos, et hæretici persequuntur Christianos, sed non Christiani hæreticos. Propterea a fructibus eorum cognoscetis eos, prout dicit Joh. Chrysostomus super Matth. 7 cap°. In veteri enim testamento hæretici occidebantur, prout scribitur Levit. XxIIII, propter quod presbyteri et Pharisæi imponebant Christo crimina, dum dicebant Joh. xix : legem habemus, et secundum hanc debet mori, sed in nova lege non legitur hæreticos fore occidendos judicialiter a Christiano. Sed post miraculum dei, sicut supra scriptum est Actorum 5' de Anania et Saphira, et Lucæ 9 : Dixerunt Jacobus et Johannes Christo : Domine, vis dicimus, ut ignis descendat de coelo et consumat illos? Et conversus increpavit illos, dicens: Nescitis, cujus spiritus estis ; filius hominis non venit animam perdere sed salvare. Sic Christus docet nos misericordiam, et dat tempus peccatoribus ad poenitentiam usque ad extremam sententiam, ubi judicabit bonos et malos, ut dicit Matth. evangelista 25 cap°. Poena hæretici est, quam describit Matth. 18 cap., non communicare sibi, et habere eum ut ethnicum et publicanum; prout et dicit sanctus Johannes in secunda epistola: Nolite recipere eum in domum, nec ave ei dixeritis ; et beatus Paulus ad Titum m': hæreticum hominem post primam et secundam correptionem devita. Sed factor hæreticorum com- burit eos post primam correptionem, contra consilium et doctrinam beati Pauli. Poenam enim hæreticorum exprimit communiter Paulus 2“ Thessalon. 3 : Si quis non obedierit verbo nostro per epistolam, hunc notate, et non commisceamini cum illo, ut confundatur. Judex enim hæreticorum debet esse ecclesia dei, et debet talis judicari secundum scrip- turam, quam omnes fideles debent noscere. Hoc statutum seu iste modus puniendi hære- ticos sufficiens fuit fidelibus primitivæ ecclesiæ et deberet sufficere etiam adhuc existentibus supra terram. Sed papa cum suis auxiliatoribus et fautoribus habent unum erroneum contrarium frivolum statutum, secundum cujus mentem ipsi occidunt multos fideles Christianos. Laudant enim martyrizatos occisos sanctos, sed vivos impugnant ac hære- ticant; et faciunt, sicut fecerunt impugnatores fidei Christianæ in primitiva ecclesia, qui nominarunt veros et justos Christianos hæreticos, sicut scribitur Actorum 24, quod Paulus dicit: Confiteor autem hoc tibi, quod secundum sectam, quam dicunt hæresim, sic deservio patri meo. Ipsi etiam sunt filii eorum, qui occiderunt prophetas et persecuti sunt eos de civitate in civitatem, sicut Matthæus dicit in 23 cap. Eapropter vos dilecti domini et cives, divites et pauperes! videte et attendite nunc, quod jam totus Romanus clerus deviaverit et infectus sit in suprascriptis 20 arti- culis; et multæ auctoritates et probationes reperiuntur in sacra scriptura, quas hic causa brevitatis non posuimus. Iterum attendite cum speciali diligentia quatuor articulos, in quibus nos contrarii sumus papæ et toti suo clero; quos quidem nos volumus tueri et defendere usque ad 1431.
Strana 169
Tractatus de reductione Bohemorum. 171 anitatis partes sancta confitetur ecclesia, quamque accepistis a progenitoribus vestris, firmiter et immobiliter permanere, nullisque tentationibus aut turbinibus commoveri. Veritatis magister, imo ipsa æterna et incommutabilis veritas, dominus noster Jesus Christus, sapientia dei patris, per quem facta sunt et secula, carne sumta in sacra- tissimæ Mariæ virginis utero, veritatis viam verbo docens pariter et exemplo, non tantum apostolicæ prædicationi et doctrinæ obediendum monstravit, sed et pseudoapostolorum cavere versutias, prout scriptum est Matthæi xxIII et Marci XII: Videte, ne quis vos seducat; multi enim venient in nomine meo, dicentes, quia ego sum; et infra: sur- gent Pseudochristi et pseudoprophetæ. Et iterum Matthæi vn: Attendite a falsis pro- phetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. Recte sermo Christi hæreticos exprimit ; ipsi quidem vere sunt falsi prophetæ ; propheta enim idem est, quod videns; falsi quidem prophetæe sunt, quia falso asserunt se melius sacræ scripturæ veritatem agnoscere et videre. In vestimentis ovium veniunt, quia sub nomine Christiani, mentientes se oves esse, et cum sint lupi, vocem mentiuntur ovinam, ut quasi sub spe melioris pascui oves Christi de caulibus Christi extrahant, in pascua peregrina perducant, ut a pastoris custodia separatæ libere devorentur. Intelligite, dilec- tissimi! Jesu Christi magistri nostri parabolam: fideles suos gregem ovium vocat, Petro- que, et in ejus persona successoribus suis, tamquam vero pastori, oves suas propensius commendavit, pasce, inquiens, oves meas. Harum ovium caulæe ecclesiæ sunt pascua, sancta apostolorum et catholicorum doctorum doctrina, in qua pasti estis ab exordio nativitatis vestræe. Attendite igitur, ne lupus, ovinam simulans vocem, vos ad peregrina pascua pertrahat, hoc est, ad novam et insanam doctrinam adducat. Hinc ille vas elec- tionis, Paulus, cum ab Ephesiis commeatum acciperet, magistri sui imitatus doctrinam ait: Attendite vobis et universo gregi, in quo vos spiritus sanctus posuit episcopos, regere ecclesiam dei, quam acquisivit sanguine suo. Ego scio, quoniam post decessionem meam intrabunt lupi rapaces in vos, non parcentes gregi; et ex vobis ipsis exurgent viri loquentes perversa, ut abducant discipulos post se. Propter quod vigilate. Videtis, dilectissimi! ex verbis Pauli, quid per lupos rapaces in evangelio Christi designet, nisi viros loquentes perversa, ut abducant discipulos post se. Petrus quoque in sua secunda canonica, secundo capitulo inquit: Fuerunt vero et pseudoprophetæe in populo, sicut et in vobis erunt magistri mendaces, qui introducent sectas perditionis. Et infra, continuans de ipsis ser- monem, subjungit: dominationemque contemnunt, audaces, sibi placentes, sectas non metuunt facere. Apostolusque et evangelista Johannes sua prima canonica, 1n° cap. ait: carissimi, nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex deo sunt, quoniam multi pseudoprophetæ erunt in mundo. Hæc dicta sufficiant, ut memoremini, tam Christi quam apostolorum doctrina admonitos vos esse, hæreticorum cavere fallaciam et eorum insanam devitare doctrinam, quod et multis etiam aliis posset auctoritatibus comprobari; hoc namque idem Galatas, Corinthios et alios fideles populos apostolus in diversis locis incantat, quæ omnia scribere longum esset. Ab ipso quidem principio nascentis ecclesiæ in diversis temporibus multæ et diversæ hæreses ortæ sunt, quarum aliquæe non solum civitates, sed magnas provincias seduxerunt, et occulto, justo tamen dei judicio, magnas in Christiano populo fecerunt strages, sed tandem misericordia propitiante divina exter- minatæ fuerunt; quoniam etsi aliquamdiu toleret, tandem non relinquet dominus virgam 1431. 22*
Tractatus de reductione Bohemorum. 171 anitatis partes sancta confitetur ecclesia, quamque accepistis a progenitoribus vestris, firmiter et immobiliter permanere, nullisque tentationibus aut turbinibus commoveri. Veritatis magister, imo ipsa æterna et incommutabilis veritas, dominus noster Jesus Christus, sapientia dei patris, per quem facta sunt et secula, carne sumta in sacra- tissimæ Mariæ virginis utero, veritatis viam verbo docens pariter et exemplo, non tantum apostolicæ prædicationi et doctrinæ obediendum monstravit, sed et pseudoapostolorum cavere versutias, prout scriptum est Matthæi xxIII et Marci XII: Videte, ne quis vos seducat; multi enim venient in nomine meo, dicentes, quia ego sum; et infra: sur- gent Pseudochristi et pseudoprophetæ. Et iterum Matthæi vn: Attendite a falsis pro- phetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. Recte sermo Christi hæreticos exprimit ; ipsi quidem vere sunt falsi prophetæ ; propheta enim idem est, quod videns; falsi quidem prophetæe sunt, quia falso asserunt se melius sacræ scripturæ veritatem agnoscere et videre. In vestimentis ovium veniunt, quia sub nomine Christiani, mentientes se oves esse, et cum sint lupi, vocem mentiuntur ovinam, ut quasi sub spe melioris pascui oves Christi de caulibus Christi extrahant, in pascua peregrina perducant, ut a pastoris custodia separatæ libere devorentur. Intelligite, dilec- tissimi! Jesu Christi magistri nostri parabolam: fideles suos gregem ovium vocat, Petro- que, et in ejus persona successoribus suis, tamquam vero pastori, oves suas propensius commendavit, pasce, inquiens, oves meas. Harum ovium caulæe ecclesiæ sunt pascua, sancta apostolorum et catholicorum doctorum doctrina, in qua pasti estis ab exordio nativitatis vestræe. Attendite igitur, ne lupus, ovinam simulans vocem, vos ad peregrina pascua pertrahat, hoc est, ad novam et insanam doctrinam adducat. Hinc ille vas elec- tionis, Paulus, cum ab Ephesiis commeatum acciperet, magistri sui imitatus doctrinam ait: Attendite vobis et universo gregi, in quo vos spiritus sanctus posuit episcopos, regere ecclesiam dei, quam acquisivit sanguine suo. Ego scio, quoniam post decessionem meam intrabunt lupi rapaces in vos, non parcentes gregi; et ex vobis ipsis exurgent viri loquentes perversa, ut abducant discipulos post se. Propter quod vigilate. Videtis, dilectissimi! ex verbis Pauli, quid per lupos rapaces in evangelio Christi designet, nisi viros loquentes perversa, ut abducant discipulos post se. Petrus quoque in sua secunda canonica, secundo capitulo inquit: Fuerunt vero et pseudoprophetæe in populo, sicut et in vobis erunt magistri mendaces, qui introducent sectas perditionis. Et infra, continuans de ipsis ser- monem, subjungit: dominationemque contemnunt, audaces, sibi placentes, sectas non metuunt facere. Apostolusque et evangelista Johannes sua prima canonica, 1n° cap. ait: carissimi, nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex deo sunt, quoniam multi pseudoprophetæ erunt in mundo. Hæc dicta sufficiant, ut memoremini, tam Christi quam apostolorum doctrina admonitos vos esse, hæreticorum cavere fallaciam et eorum insanam devitare doctrinam, quod et multis etiam aliis posset auctoritatibus comprobari; hoc namque idem Galatas, Corinthios et alios fideles populos apostolus in diversis locis incantat, quæ omnia scribere longum esset. Ab ipso quidem principio nascentis ecclesiæ in diversis temporibus multæ et diversæ hæreses ortæ sunt, quarum aliquæe non solum civitates, sed magnas provincias seduxerunt, et occulto, justo tamen dei judicio, magnas in Christiano populo fecerunt strages, sed tandem misericordia propitiante divina exter- minatæ fuerunt; quoniam etsi aliquamdiu toleret, tandem non relinquet dominus virgam 1431. 22*
Strana 170
170 Johannis de Ragusio, quod non verecundentur in honore ipsarum et munditia, sicut heu multifarie factum fuit Constantiæ. Propter quod vos dilecti et probi domini et cives, divites et pauperes! si in suprascriptis verbis hujus literæ reperiatis quæedam, quæ aliqualiter dure sonent: hoc fecimus ad hunc finem, quod vos cum majori diligentia cogitetis, attendatis et cordi capiatis, quam male et insipienter Christianitas est provisa cum isto præsenti clero. Notum etiam vobis facimus, quod nos antea vobis et toti communitati, divitibus et paupe- ribus, transmisimus unam literam, quam debebatis legisse coram omnibus, quod non fecistis, de quo vobis non confidebamus. Et si præsentem literam etiam supprimeretis, sicut priorem, tunc non possemus aliud de vobis percipere nee de vobis loqui, quam quod vos velletis hypocrisare cum eis, et quod vultis eis auxilium præstare ad cooperiendum et abscondendum ipsorum malitiam et injustitiam, quam tamen oportet manifestari et discooperiri. Et ultimate posset ex hoc vobis malum contingere. Unum nos rogamus vos pure propter deum et amorem ejus et diem bonitatis et justitiæ, quod vos faciatis sicut fideles probi domini et provideatis vobis erga deum et homines, et non moveamini, si aliqui ex nobilibus aut consulibus habeant pueros, fratres aut patruos, qui sunt canonici, presbyteri aut monachi, qui propter eosdem vellent impedire et supprimere id, quod tamen cum honore non potest supprimi, quia omnes sapientes et intelligentes homines ob hoc haberent malum dicere de vobis. Supplicamus insuper vobis amore dei, quod non tædeat vos legere literam præsentem propter ejus longitudinem. Optaremus etiam quod vos bene nosceretis et attenderetis fidem nostram, quæ prædicatur per pres- byteros nostros, quia tunc vos non hæreticaretis nos, sicut vestri episcopi, prælati, ac prædicatores nos innocenter hæreticant. Scire etiam vos volumus, quod multa grossa et magna mendacia dicunt de nobis, qualiter nos occidamus omnem hominem, mulieres et pueros: et hoc non est verum, imo nos invite talia faceremus, nisi solum tunc, quan- do cum potentia homines se contra nos defendere volunt, et quando veniunt ad nos animo destruendi nos; tunc enim defendimus nos, et quicunque in hoc periclitatur, habet damnum. Vellemus etenim libenter, quod jam inter nos et vos cessarent ista latrocinia et occisio et sanguinis effusio, et firmaretur una unio sancta et divina. Petimus etiam et desideramus cum affectione singulari, quod omnes, qui præsentem literam rescribunt, non transmutent nec mutent verba, nec nomina librorum nec numerum capitulorum. Quædam etiam sunt ibi dictiones positæ abbreviatæ, prout ponuntur in libris papalibus. Quicunque istas legere nesciat aut non intelligat, dimittat eas, et legat Teutonicum sequens. Gratia et pax domini nostri Jesu Christi sit vobiscum in præsenti tempore et futuro, et faciat vos incolumes in anima et corpore, amen. Datum anno a nativitate domini nostri Jesu Christi millesimo quadringentesimo tricesimo primo, proxima septimana post Martini." „Hæc litera est vobis directa de tota terra Bohemiæ. Translatione igitur facta dictæ literæ de Teutonico in Latinum, et matura desuper habita deliberatione, ordinatum fuit, ut conficeretur una generalis litera seu epistola ad uni- versos Christi fideles sub breviori forma, qua fieri posset, cujus tenor sequitur et est talis: „Sacra synodus in spiritu sancto apud Basileam canonice congregata, præsidente reverendissimo in Christo patre, domino Juliano sanctæ Romanæ ecclesiæ sancti Angeli diacono cardinali, apostolicæ sedis legato : universis Christi fidelibus, ad quos præsentes pervenerint, in Christo Jesu salutem, atque in fide catholica, quam per universas Christi- 1431. 81. 1431. 28. Dec.
170 Johannis de Ragusio, quod non verecundentur in honore ipsarum et munditia, sicut heu multifarie factum fuit Constantiæ. Propter quod vos dilecti et probi domini et cives, divites et pauperes! si in suprascriptis verbis hujus literæ reperiatis quæedam, quæ aliqualiter dure sonent: hoc fecimus ad hunc finem, quod vos cum majori diligentia cogitetis, attendatis et cordi capiatis, quam male et insipienter Christianitas est provisa cum isto præsenti clero. Notum etiam vobis facimus, quod nos antea vobis et toti communitati, divitibus et paupe- ribus, transmisimus unam literam, quam debebatis legisse coram omnibus, quod non fecistis, de quo vobis non confidebamus. Et si præsentem literam etiam supprimeretis, sicut priorem, tunc non possemus aliud de vobis percipere nee de vobis loqui, quam quod vos velletis hypocrisare cum eis, et quod vultis eis auxilium præstare ad cooperiendum et abscondendum ipsorum malitiam et injustitiam, quam tamen oportet manifestari et discooperiri. Et ultimate posset ex hoc vobis malum contingere. Unum nos rogamus vos pure propter deum et amorem ejus et diem bonitatis et justitiæ, quod vos faciatis sicut fideles probi domini et provideatis vobis erga deum et homines, et non moveamini, si aliqui ex nobilibus aut consulibus habeant pueros, fratres aut patruos, qui sunt canonici, presbyteri aut monachi, qui propter eosdem vellent impedire et supprimere id, quod tamen cum honore non potest supprimi, quia omnes sapientes et intelligentes homines ob hoc haberent malum dicere de vobis. Supplicamus insuper vobis amore dei, quod non tædeat vos legere literam præsentem propter ejus longitudinem. Optaremus etiam quod vos bene nosceretis et attenderetis fidem nostram, quæ prædicatur per pres- byteros nostros, quia tunc vos non hæreticaretis nos, sicut vestri episcopi, prælati, ac prædicatores nos innocenter hæreticant. Scire etiam vos volumus, quod multa grossa et magna mendacia dicunt de nobis, qualiter nos occidamus omnem hominem, mulieres et pueros: et hoc non est verum, imo nos invite talia faceremus, nisi solum tunc, quan- do cum potentia homines se contra nos defendere volunt, et quando veniunt ad nos animo destruendi nos; tunc enim defendimus nos, et quicunque in hoc periclitatur, habet damnum. Vellemus etenim libenter, quod jam inter nos et vos cessarent ista latrocinia et occisio et sanguinis effusio, et firmaretur una unio sancta et divina. Petimus etiam et desideramus cum affectione singulari, quod omnes, qui præsentem literam rescribunt, non transmutent nec mutent verba, nec nomina librorum nec numerum capitulorum. Quædam etiam sunt ibi dictiones positæ abbreviatæ, prout ponuntur in libris papalibus. Quicunque istas legere nesciat aut non intelligat, dimittat eas, et legat Teutonicum sequens. Gratia et pax domini nostri Jesu Christi sit vobiscum in præsenti tempore et futuro, et faciat vos incolumes in anima et corpore, amen. Datum anno a nativitate domini nostri Jesu Christi millesimo quadringentesimo tricesimo primo, proxima septimana post Martini." „Hæc litera est vobis directa de tota terra Bohemiæ. Translatione igitur facta dictæ literæ de Teutonico in Latinum, et matura desuper habita deliberatione, ordinatum fuit, ut conficeretur una generalis litera seu epistola ad uni- versos Christi fideles sub breviori forma, qua fieri posset, cujus tenor sequitur et est talis: „Sacra synodus in spiritu sancto apud Basileam canonice congregata, præsidente reverendissimo in Christo patre, domino Juliano sanctæ Romanæ ecclesiæ sancti Angeli diacono cardinali, apostolicæ sedis legato : universis Christi fidelibus, ad quos præsentes pervenerint, in Christo Jesu salutem, atque in fide catholica, quam per universas Christi- 1431. 81. 1431. 28. Dec.
Strana 171
Tractatus de reductione Bohemorum. 173 quasi dicat: jam nolo vobis dicere, si pseudoapostolus aliud prædicet, ne forte quisquam cavillare posset talem non esse, sed dico vobis, quicunque sit ille, et ut supereffluentem animi ostendat vehementiam, etiam si ego ipse vel angelus de coelo, aut ne forte, si aliquis pseudoapostolus se angelum mentiretur ostenderetque portenta, quod nonnunquam providentia divina permittit ad probationem suorum, sicut Deuteronom. xII ad populum et similiter dominus inquit: Si surrexerit in medio tui propheta, aut qui somnium dicat se vidisse, et prædixerit signum atque portentum et evenerit quod locutus est, et dixerit tibi: eamus et sequamur deos alienos, quos ignoras, et serviamus eis: non audies verba prophetæ illius aut somniatoris: quia tentat vos dominus deus vester, ut palam sciat, utrum diligatis eum, an non, in toto corde. Sic et apostolus prima ad Corinth. xII cap. ait : Oportet hæreses esse, ut hi, qui probati sunt, manifesti fiant. Audistis sæpissime, dilectissimi! prædicare, quod in tempore Antichristi catholici episcopi et sacerdotes nes- cient illius cavillationibus et argumentationibus respondere, ipseque signa et prodigia magna faciet. Nunc autem unusquisque consideret, quid de se ipso confidat, si in illam temporis Antichristi tribulationem incideret, qui ab hujus exigui venti flatibus agitatur. Nec quemquam moveat, carissimi, quod ut vestrum animos adversus Christi sacerdotes valeant concitare, venenatas detractionis sagittas in sacerdotum infamiam mittere non desistunt. Est namque hæc hæreticorum consuetudo vetusta, prout temporibus beatorum Cypriani et Augustini Donatistæ hæretici, qui erant in Africa, faciebant, prout ex dictorum doctorum patet scriptis. Negandum enim non est, plura nimis vitia in clero et in populo esse, quæ correctione et reformatione sunt digna; nec sine causa in clero et populo dicitur, quoniam et sic se habet veritas, et in utroque statu est, ut reformentur, necesse. Alias facile ab uno statu in alterum serpunt, quoniam ex populo clerici assumuntur, et inter populum conversantur. Sane non de moribus, sed de veritate doctrinæ quæstio est; vitia et peccata quis non reprobet et detestetur? Sed in hoc animadvertendum est, ne sub mellis dulcedine venenum falsæ doctrinæ sumatur. Non enim nocet ex fictili plum- beoque vase bonum vinum accipere: sed venenum interficit, etiam si sumatur ex auro, licet neque apud illos vas aliquod aureum est reperire: sed, sicut Augustinus Donatistis dicebat, ipsi, qui sacerdotes dei criminari nituntur, proferant suos, si quos habent virtutum prærogativa clarentes ; proferant aliquem, quem possint beatis Nicolao, Martino, Leonardo, Ambrosio et aliis multis millibus, quos habet nostra professio, comparare. Nec etiam hodierna die ita est destituta viris sanctis Christiana religio, quin possent in magno numero viri virtutibus clari monstrari, qualem ipsi nec unicum habuerint. Quales inter eos sint, quos ipsi habent, sacerdotes, cunctis vicinis est cognitum. In hoc autem manifeste con- vincuntur Christi contrarii mandatis, cum asserunt, sacerdotes propter peccata et vitia expellendos, cum Christus de sacerdotibus nequam dixerit: Super cathedram Moysi sederunt scribæ et Pharisæi; omnia ergo, quæcumque dicunt vobis, servate et facite; secundum autem opera ipsorum nolite facere. Matthai xxIII. Quos pejores potest aliquis dicere sacerdotes, quam hi, qui in mortem unigeniti dei filii conspirarunt? Eorum tamen doctrinæ præberi obedientiam Christus docet. Inde beatus Cyprianus sic ait : Dominus noster Jesus Christus rex et judex et deus noster usque ad passionis diem servavit honorem pontificibus et sacerdotibus, quamvis illi nec timorem dei, nec cognitionem Christi servas- sent. Nam cum leprosum mundasset, dixit illi: Vade, monstra te sacerdoti, et offeres 1431.
Tractatus de reductione Bohemorum. 173 quasi dicat: jam nolo vobis dicere, si pseudoapostolus aliud prædicet, ne forte quisquam cavillare posset talem non esse, sed dico vobis, quicunque sit ille, et ut supereffluentem animi ostendat vehementiam, etiam si ego ipse vel angelus de coelo, aut ne forte, si aliquis pseudoapostolus se angelum mentiretur ostenderetque portenta, quod nonnunquam providentia divina permittit ad probationem suorum, sicut Deuteronom. xII ad populum et similiter dominus inquit: Si surrexerit in medio tui propheta, aut qui somnium dicat se vidisse, et prædixerit signum atque portentum et evenerit quod locutus est, et dixerit tibi: eamus et sequamur deos alienos, quos ignoras, et serviamus eis: non audies verba prophetæ illius aut somniatoris: quia tentat vos dominus deus vester, ut palam sciat, utrum diligatis eum, an non, in toto corde. Sic et apostolus prima ad Corinth. xII cap. ait : Oportet hæreses esse, ut hi, qui probati sunt, manifesti fiant. Audistis sæpissime, dilectissimi! prædicare, quod in tempore Antichristi catholici episcopi et sacerdotes nes- cient illius cavillationibus et argumentationibus respondere, ipseque signa et prodigia magna faciet. Nunc autem unusquisque consideret, quid de se ipso confidat, si in illam temporis Antichristi tribulationem incideret, qui ab hujus exigui venti flatibus agitatur. Nec quemquam moveat, carissimi, quod ut vestrum animos adversus Christi sacerdotes valeant concitare, venenatas detractionis sagittas in sacerdotum infamiam mittere non desistunt. Est namque hæc hæreticorum consuetudo vetusta, prout temporibus beatorum Cypriani et Augustini Donatistæ hæretici, qui erant in Africa, faciebant, prout ex dictorum doctorum patet scriptis. Negandum enim non est, plura nimis vitia in clero et in populo esse, quæ correctione et reformatione sunt digna; nec sine causa in clero et populo dicitur, quoniam et sic se habet veritas, et in utroque statu est, ut reformentur, necesse. Alias facile ab uno statu in alterum serpunt, quoniam ex populo clerici assumuntur, et inter populum conversantur. Sane non de moribus, sed de veritate doctrinæ quæstio est; vitia et peccata quis non reprobet et detestetur? Sed in hoc animadvertendum est, ne sub mellis dulcedine venenum falsæ doctrinæ sumatur. Non enim nocet ex fictili plum- beoque vase bonum vinum accipere: sed venenum interficit, etiam si sumatur ex auro, licet neque apud illos vas aliquod aureum est reperire: sed, sicut Augustinus Donatistis dicebat, ipsi, qui sacerdotes dei criminari nituntur, proferant suos, si quos habent virtutum prærogativa clarentes ; proferant aliquem, quem possint beatis Nicolao, Martino, Leonardo, Ambrosio et aliis multis millibus, quos habet nostra professio, comparare. Nec etiam hodierna die ita est destituta viris sanctis Christiana religio, quin possent in magno numero viri virtutibus clari monstrari, qualem ipsi nec unicum habuerint. Quales inter eos sint, quos ipsi habent, sacerdotes, cunctis vicinis est cognitum. In hoc autem manifeste con- vincuntur Christi contrarii mandatis, cum asserunt, sacerdotes propter peccata et vitia expellendos, cum Christus de sacerdotibus nequam dixerit: Super cathedram Moysi sederunt scribæ et Pharisæi; omnia ergo, quæcumque dicunt vobis, servate et facite; secundum autem opera ipsorum nolite facere. Matthai xxIII. Quos pejores potest aliquis dicere sacerdotes, quam hi, qui in mortem unigeniti dei filii conspirarunt? Eorum tamen doctrinæ præberi obedientiam Christus docet. Inde beatus Cyprianus sic ait : Dominus noster Jesus Christus rex et judex et deus noster usque ad passionis diem servavit honorem pontificibus et sacerdotibus, quamvis illi nec timorem dei, nec cognitionem Christi servas- sent. Nam cum leprosum mundasset, dixit illi: Vade, monstra te sacerdoti, et offeres 1431.
Strana 172
172 Johannis de Ragusio, peccatorum super sortem justorum. At nulla hæresum secta fuit, quæ ad suam asser- tionem sacræ scripturæ testimonia non assereret, et ex ipsa suam diceret sententiam confirmari. Est enim cavillationis natura ex his, quæ manifeste vera sunt, callida machi- natione falsa deducere. Sic hæretici, juxta beati Hieronymi verba, depravata sententia sacræ scripturæ sensum pervertunt et in suam partem trahere moliuntur; nimirum sciunt namque se neminem posse decipere, nisi auctoritate sacræ scripturæe assererent se muniti. Sic et ille Satan, cum Christum seducere vellet, sacræ scripturæ auctoritatem induxit, dicens: Si filius dei es, mitte te deorsum; scriptum est enim, quoniam angelis suis deus mandavit de te, ut custodiant te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum. Ecce maligni astutiam! Sub scripturæ testimonio decipere nitebatur, falso ipsam auctoritatem inducens ; cum etsi sic apparere videretur, non est tamen ille vere sensus, quo est spiritu sancto dictante conscripta. Sic et hæretici imitantur Satanam, cujus ministri sunt, prout apo- stolus inquit 2° ad Corinth. x1 dicens: Nam ejusmodi pseudoapostoli sunt operarii subdoli, transfigurantes in apostolos Christi. Et nimirum, ipse enim Satanas transfigurat se in angelum lucis ; non est ergo magnum, si ministri ejus transfigurentur velut ministri justitiæ, et ipsius Satanæ magisterio docti, sacram scripturam inducunt non ad ipsius verum intellectum, prout et cunctis intelligentibus notum est, et si audire volue- rint, eis largiente spiritus sancti gratia manifeste monstrabitur. Hæc namque sacra synodus, volens per benignitatis viam incedere, ad partes regni Bohemiæ, in quibus proh dolor hæresis tenebræe ab aliquibus citra temporibus jacent, suas patentes literas destinavit, eos ad hanc civitatem benigne venire cum debita securitate suadens, audien- tiamque promittens. Jamque de cetero denegatam sibi audientiam non poterunt affirmare, quod in suæ pertinaciæ argumentum hactenus allegabant, dicentes episcopos et clericos penuria responsionis eorum declinare certamen; quod utique sic non erat, sed quoniam indignum reputabant in disputationem admitti hæresim jam damnatam; quam quidem, cum omnes eorum articuli aut sint hæreses jam ab Athanasio, Cypriano, Hilario, Augustino et aliis doctoribus convictæe et reprobatæ, aut ex illis suscipiant fundamentum, facile est, dictorum doctorum argumentis et responsis utendo, eorum assertionibus respondere. Vos igitur Christi fideles, non cito moveamini assensu, nec unius pugilli terræ vox ab ea fidei doctrina, quam per universas Christianitatis fines longe lateque diffusas Christi- anus populus confitetur et tenet, titubare vos faciat. Quam progenitores vestri tenuerunt, tenete, fugite novitatem doctrinæ, quam quanto suspecta et fugienda esse debeat, ex eo dogmate, quod pro Galatis Paulus apostolus dedit, constat aperte; quibus juxta prin- cipium epistolæ suæ sic inquit : Miror quod sic tam cito transferimini, ab eo qui vos vocavit in gratiam Christi, in aliud evangelium ; quod non est aliud, nisi sunt aliqui, qui vos conturbant, et volunt evertere evangelium Christi. Sed licet nos, aut angelus de coelo evangelizaverit vobis, præterquam quod evangelizavimus vobis, anathema sit. Sicut præedixi, et nunc iterum dico: si quis vobis evangelizaverit præeter id, quod accepistis, anathema sit. Videtis, carissimi! quam fixe innitendum acceptæ doctrinæ et a nova cavendum apostolus suadet, ut si ipse idem, aut angelus de coelo, ipsam novam contra prius acceptam evangelizaret, anathema censeri repetita vice declaret, hoc loquendi genere utens, ut non posse arcius prohibere demonstret. Non enim possibile est, angelum de coelo aliud evangelium posse prædicare ; sed ut omnem inferiorem auctoritatem excludat, 1431.
172 Johannis de Ragusio, peccatorum super sortem justorum. At nulla hæresum secta fuit, quæ ad suam asser- tionem sacræ scripturæ testimonia non assereret, et ex ipsa suam diceret sententiam confirmari. Est enim cavillationis natura ex his, quæ manifeste vera sunt, callida machi- natione falsa deducere. Sic hæretici, juxta beati Hieronymi verba, depravata sententia sacræ scripturæ sensum pervertunt et in suam partem trahere moliuntur; nimirum sciunt namque se neminem posse decipere, nisi auctoritate sacræ scripturæe assererent se muniti. Sic et ille Satan, cum Christum seducere vellet, sacræ scripturæ auctoritatem induxit, dicens: Si filius dei es, mitte te deorsum; scriptum est enim, quoniam angelis suis deus mandavit de te, ut custodiant te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum. Ecce maligni astutiam! Sub scripturæ testimonio decipere nitebatur, falso ipsam auctoritatem inducens ; cum etsi sic apparere videretur, non est tamen ille vere sensus, quo est spiritu sancto dictante conscripta. Sic et hæretici imitantur Satanam, cujus ministri sunt, prout apo- stolus inquit 2° ad Corinth. x1 dicens: Nam ejusmodi pseudoapostoli sunt operarii subdoli, transfigurantes in apostolos Christi. Et nimirum, ipse enim Satanas transfigurat se in angelum lucis ; non est ergo magnum, si ministri ejus transfigurentur velut ministri justitiæ, et ipsius Satanæ magisterio docti, sacram scripturam inducunt non ad ipsius verum intellectum, prout et cunctis intelligentibus notum est, et si audire volue- rint, eis largiente spiritus sancti gratia manifeste monstrabitur. Hæc namque sacra synodus, volens per benignitatis viam incedere, ad partes regni Bohemiæ, in quibus proh dolor hæresis tenebræe ab aliquibus citra temporibus jacent, suas patentes literas destinavit, eos ad hanc civitatem benigne venire cum debita securitate suadens, audien- tiamque promittens. Jamque de cetero denegatam sibi audientiam non poterunt affirmare, quod in suæ pertinaciæ argumentum hactenus allegabant, dicentes episcopos et clericos penuria responsionis eorum declinare certamen; quod utique sic non erat, sed quoniam indignum reputabant in disputationem admitti hæresim jam damnatam; quam quidem, cum omnes eorum articuli aut sint hæreses jam ab Athanasio, Cypriano, Hilario, Augustino et aliis doctoribus convictæe et reprobatæ, aut ex illis suscipiant fundamentum, facile est, dictorum doctorum argumentis et responsis utendo, eorum assertionibus respondere. Vos igitur Christi fideles, non cito moveamini assensu, nec unius pugilli terræ vox ab ea fidei doctrina, quam per universas Christianitatis fines longe lateque diffusas Christi- anus populus confitetur et tenet, titubare vos faciat. Quam progenitores vestri tenuerunt, tenete, fugite novitatem doctrinæ, quam quanto suspecta et fugienda esse debeat, ex eo dogmate, quod pro Galatis Paulus apostolus dedit, constat aperte; quibus juxta prin- cipium epistolæ suæ sic inquit : Miror quod sic tam cito transferimini, ab eo qui vos vocavit in gratiam Christi, in aliud evangelium ; quod non est aliud, nisi sunt aliqui, qui vos conturbant, et volunt evertere evangelium Christi. Sed licet nos, aut angelus de coelo evangelizaverit vobis, præterquam quod evangelizavimus vobis, anathema sit. Sicut præedixi, et nunc iterum dico: si quis vobis evangelizaverit præeter id, quod accepistis, anathema sit. Videtis, carissimi! quam fixe innitendum acceptæ doctrinæ et a nova cavendum apostolus suadet, ut si ipse idem, aut angelus de coelo, ipsam novam contra prius acceptam evangelizaret, anathema censeri repetita vice declaret, hoc loquendi genere utens, ut non posse arcius prohibere demonstret. Non enim possibile est, angelum de coelo aliud evangelium posse prædicare ; sed ut omnem inferiorem auctoritatem excludat, 1431.
Strana 173
Tractatus de reductione Bohemorum. 175 se forsitan prolongabunt in dies plures. Et pro tanto sumus locuti cum venerabili patre domino Hermanno abbate Ebracensi, (qui) nobis mutuabit XL florenos, sub spe, imo certa nostra promissione, quod eosdem in Basilea, quo de proxime veniet, recipiat. Si ergo domini mei hujusmodi expensas et solutionem contrahendi debiti facere non velint, signi- ficent hoc nobis ante medium Februarii : tunc dictos XL florenos dimittemus apud officialem suum in Norimberga, et faciemus ex post, quod ipsi domini mei jubebunt. Placeat etiam instare apud dominum, ut nobis rescribat, quantocius fieri poterit; quia hoc vere expediet ad confortationem quam plurium, qui de continuatione sacri concilii satis dubitare coe- perunt. Unde et aliqui venire dubitant, et certiora nova exspectant; et quamplures de nobis plura sciscitantur, et nos clare de singulis respondere nescimus, quia nullum umquam adhuc scriptum a vobis recepimus. Quare si domino videretur, posset alicui committere, ut dum nuntius opportunus occurreret, nobis de firmatione et prosecutione concilii, de notabilibus novitatibus sive actibus in concilio conclusis scriberet, quod eadem ad corro- borationem fidelium recitare, ubi expediret, possemus. Quæ tamen omnia ad arbitrium domini ponimus. Unum dico, quod sentio, quod si ex ordinatione priorum conciliorum præsens hoc sacrum concilium merito non veniret celebrandum, quod adhuc incumbentia pericula, ruinam de propinquo minantia, ex necessitate inevitabili deposcerent, quod ipsum quantocius et absque mora convocaretur et celebraretur. Unum miror et turbor, si verum est, quod dicitur, quod aliqui, et ipsi notabiles, quærunt ipsum dissolvere. Circumeamus nostra consideratione universum orbem, et reperiemus, quanta immineat succurrendi ubique necessitas. Audietis, si nondum percepistis, lamentabilia de regno Ungariæ nova. Per singula discurrere, cesso, quia non gaudium, sed luctum vobis magis aut tæedium pararent. Non plura! Me domine per vestras orationes commendo. Patri venerabili et domino meo Auditori et reliquis de domo me recommendetis. Scriptum Norimbergæ, die xxIII Januarii etc. anno etc. xxxII°. 1432. Per vestrum discipulum fratrem Johannem de Mulembrun." Item idem 25 Januarii scripsit domino Cisterciensi in hunc modum: „Reverendo in Christo patri et domino, domino Johanni abbati Cistercii, præ- ceptori suo gratioso. Reverendissime pater et domine! Hodie illustris princeps et dominus, dominus Wilhelmus dux Bavariæ, protector concilii sacri, pro me direxit, et literas a sacro eodem concilio sibi directas mihi indicavit, et voluit, quod super eisdem responsum sua parte dictarem. Protinus dixi, non est melius domine responsum, quam ut portitori literarum dicatis, quod velitis secum vel ante ipsum esse in Basilea; quod scribendo, non lætificabitis, sed magis protractiori exspectatione cruciabitis. Placuit sibi consilium meum, et ita eodem die, sicut prius intendebat, abhinc recessit, et veniendi ad vos sine mora iter arripuit. Et ut me brevibus expediam, quia angustia temporis me cogit: si puer vester recte sentio, ex omnibus, quæ percipio, nisi concilium continuetis et continuando ecclesiæ super pericula, quibus immergitur, provideatis, nulla mihi de ipsius salute tem- porali in Alemannia, præsertim amodo, spes restat. Exspectant et sperant famelici actionem qualemcunque sibi dari, ut mala, quæ innovantur in nobis, amplificent; quam si dabimus, nostra ætate numquam recuperabimus; et ex directo nunquam periculosius sed verius dabimus, quam concilium inchoatum non continuando. Ex omni parte mundi fratres 83. 1432. 25. Jan.
Tractatus de reductione Bohemorum. 175 se forsitan prolongabunt in dies plures. Et pro tanto sumus locuti cum venerabili patre domino Hermanno abbate Ebracensi, (qui) nobis mutuabit XL florenos, sub spe, imo certa nostra promissione, quod eosdem in Basilea, quo de proxime veniet, recipiat. Si ergo domini mei hujusmodi expensas et solutionem contrahendi debiti facere non velint, signi- ficent hoc nobis ante medium Februarii : tunc dictos XL florenos dimittemus apud officialem suum in Norimberga, et faciemus ex post, quod ipsi domini mei jubebunt. Placeat etiam instare apud dominum, ut nobis rescribat, quantocius fieri poterit; quia hoc vere expediet ad confortationem quam plurium, qui de continuatione sacri concilii satis dubitare coe- perunt. Unde et aliqui venire dubitant, et certiora nova exspectant; et quamplures de nobis plura sciscitantur, et nos clare de singulis respondere nescimus, quia nullum umquam adhuc scriptum a vobis recepimus. Quare si domino videretur, posset alicui committere, ut dum nuntius opportunus occurreret, nobis de firmatione et prosecutione concilii, de notabilibus novitatibus sive actibus in concilio conclusis scriberet, quod eadem ad corro- borationem fidelium recitare, ubi expediret, possemus. Quæ tamen omnia ad arbitrium domini ponimus. Unum dico, quod sentio, quod si ex ordinatione priorum conciliorum præsens hoc sacrum concilium merito non veniret celebrandum, quod adhuc incumbentia pericula, ruinam de propinquo minantia, ex necessitate inevitabili deposcerent, quod ipsum quantocius et absque mora convocaretur et celebraretur. Unum miror et turbor, si verum est, quod dicitur, quod aliqui, et ipsi notabiles, quærunt ipsum dissolvere. Circumeamus nostra consideratione universum orbem, et reperiemus, quanta immineat succurrendi ubique necessitas. Audietis, si nondum percepistis, lamentabilia de regno Ungariæ nova. Per singula discurrere, cesso, quia non gaudium, sed luctum vobis magis aut tæedium pararent. Non plura! Me domine per vestras orationes commendo. Patri venerabili et domino meo Auditori et reliquis de domo me recommendetis. Scriptum Norimbergæ, die xxIII Januarii etc. anno etc. xxxII°. 1432. Per vestrum discipulum fratrem Johannem de Mulembrun." Item idem 25 Januarii scripsit domino Cisterciensi in hunc modum: „Reverendo in Christo patri et domino, domino Johanni abbati Cistercii, præ- ceptori suo gratioso. Reverendissime pater et domine! Hodie illustris princeps et dominus, dominus Wilhelmus dux Bavariæ, protector concilii sacri, pro me direxit, et literas a sacro eodem concilio sibi directas mihi indicavit, et voluit, quod super eisdem responsum sua parte dictarem. Protinus dixi, non est melius domine responsum, quam ut portitori literarum dicatis, quod velitis secum vel ante ipsum esse in Basilea; quod scribendo, non lætificabitis, sed magis protractiori exspectatione cruciabitis. Placuit sibi consilium meum, et ita eodem die, sicut prius intendebat, abhinc recessit, et veniendi ad vos sine mora iter arripuit. Et ut me brevibus expediam, quia angustia temporis me cogit: si puer vester recte sentio, ex omnibus, quæ percipio, nisi concilium continuetis et continuando ecclesiæ super pericula, quibus immergitur, provideatis, nulla mihi de ipsius salute tem- porali in Alemannia, præsertim amodo, spes restat. Exspectant et sperant famelici actionem qualemcunque sibi dari, ut mala, quæ innovantur in nobis, amplificent; quam si dabimus, nostra ætate numquam recuperabimus; et ex directo nunquam periculosius sed verius dabimus, quam concilium inchoatum non continuando. Ex omni parte mundi fratres 83. 1432. 25. Jan.
Strana 174
174 Johannis de Ragusio, 82. 1432. 23. Jan. donum. Humilitatem nos humilis docuit, sacerdotem appellans, quem sciebat esse sacrilegum. Non ergo ejiciendos Christus docuit sacerdotes, licet nefarios, sed eis reve- rentiam et obedientiam esse servandam et offerendum munus constitutum a lege. Nec peccatores aliquos ejiciendos docet evangelica vera doctrina, sed tolerandos potius et caritative corripiendos. Hæreticos autem jubet omnino devitare, dicente apostolo ad Titum: hæreticum hominem post unam et secundam correctionem devita, quoniam sub- versus est, qui ejusmodi est. Sic et Timotheo Alexandrum et alios, quos designat hære- ticos, devitare jubet, ut per discursum secundæ ipsius ad Timotheum epistolæ clare liquet. Hæc ergo sacra synodus, quæ auctore deo ad exstirpandam omnem hæresim, pacemque et mores in Christi ovibus reformandum in spiritu sancto congregata est, per viscera Christi misericordiæ ac pro vestrarum animarum exhortatur salute, quatinus in suscepta fide constanter et viriliter persistentes, juxta sapientis consilium Ecclesiastici xxVII, aures vestras sepiatis, ne ad cor vestrum ejus, qui fidei molitur detrahere, vox intret. Sed si qua hæreticorum scripta pervenerint ad vos, ipsa minime perlegatis, sed clausa mox huc destinare curetis. Quoniam ut Paulus inquit prima ad Corinth. xv : Nolite seduci; cor- rumpunt bonos mores colloquia mala. Nolite seduci, inquit glossator, a pseudoapostolis; ut non seducamini, nolite eos audire, quia corrumpunt etc. ac si mater nostra serpentis vocem non acquievisset audire, tentationis pestiferæ, quæ sub blandæ promissionis verbo latebat, minime venena sumsisset. Dominus et salvator noster corda vestra in veræ fidei stabilitate conservet. Datum Basileæ in congregatione generali dictæ sanctæ synodi, 28 Decembris anno 1432. Prædictæ literæ transmissæ fuerunt ad aliquas civitates et communitates Alamanniæ. Quæ utique comtiores et ampliores fuissent, nisi tunc temporis prætensa et scandalosa recenter attentata dissolutio sacri concilii fuisset in medium per dominum episcopum tunc Parentinum, nunc vero Concordiensem posita; de qua dissolutione satis in gestis concilii dictum est. Quæ utique in tantum patres sacri concilii stuporem convertit et perturbationem, ut a nemine puto posse mortalium explicari. Cui prætensæ dissolutioni divino zelo accensi ad resistendum, omnibus postpositis, totum animum dederunt et intentionem. prout habetur in gestis concilii, ut dictum est. Dum autem Basileæ contra dictam dissolutionem viriliter certaretur, frater Johannes de Mulembruno, unus ex ambasiatoribus missis Norimbergam pro vocatione Bohemorum, 23 Januarii ita scripsit magistro Johanni de Ragusio: „Salutem in domino pater noster, et quidquid usquam poterit gratæ complacentiæ. Venerabilis pater et domine! Scripsi heri generosissimo patri nostro et domino legato, absente collega meo domino priore; et hodie ipso regresso, secum tractavi super aliquibus, et inter reliqua nobis visum est, quod si ultra medium Februarii in negotiis sacri concilii extra Basileam morari debeamus, ampliori indigebimus provisione expensarum. Quare Reverentiam Vestram uterque rogamus, quatinus super hoc verbum domino nostro præ- dicto facere velitis, quod si unacum aliis deliberaverit, quod diutius debeamus exspectare responsum et deliberationem Hussitarum, nobis suis literis hoc quam citius commode poterit insinuet. Nam utique principibus quibusdam, etiam consulibus Nurembergensibus videtur, quod adhue exspectare debeamus; et si forsan responsum dederint, quod nobiscum de mittendorum suorum securitate tractare velint, oportebit nos venire ad tractatus, qui 1431.
174 Johannis de Ragusio, 82. 1432. 23. Jan. donum. Humilitatem nos humilis docuit, sacerdotem appellans, quem sciebat esse sacrilegum. Non ergo ejiciendos Christus docuit sacerdotes, licet nefarios, sed eis reve- rentiam et obedientiam esse servandam et offerendum munus constitutum a lege. Nec peccatores aliquos ejiciendos docet evangelica vera doctrina, sed tolerandos potius et caritative corripiendos. Hæreticos autem jubet omnino devitare, dicente apostolo ad Titum: hæreticum hominem post unam et secundam correctionem devita, quoniam sub- versus est, qui ejusmodi est. Sic et Timotheo Alexandrum et alios, quos designat hære- ticos, devitare jubet, ut per discursum secundæ ipsius ad Timotheum epistolæ clare liquet. Hæc ergo sacra synodus, quæ auctore deo ad exstirpandam omnem hæresim, pacemque et mores in Christi ovibus reformandum in spiritu sancto congregata est, per viscera Christi misericordiæ ac pro vestrarum animarum exhortatur salute, quatinus in suscepta fide constanter et viriliter persistentes, juxta sapientis consilium Ecclesiastici xxVII, aures vestras sepiatis, ne ad cor vestrum ejus, qui fidei molitur detrahere, vox intret. Sed si qua hæreticorum scripta pervenerint ad vos, ipsa minime perlegatis, sed clausa mox huc destinare curetis. Quoniam ut Paulus inquit prima ad Corinth. xv : Nolite seduci; cor- rumpunt bonos mores colloquia mala. Nolite seduci, inquit glossator, a pseudoapostolis; ut non seducamini, nolite eos audire, quia corrumpunt etc. ac si mater nostra serpentis vocem non acquievisset audire, tentationis pestiferæ, quæ sub blandæ promissionis verbo latebat, minime venena sumsisset. Dominus et salvator noster corda vestra in veræ fidei stabilitate conservet. Datum Basileæ in congregatione generali dictæ sanctæ synodi, 28 Decembris anno 1432. Prædictæ literæ transmissæ fuerunt ad aliquas civitates et communitates Alamanniæ. Quæ utique comtiores et ampliores fuissent, nisi tunc temporis prætensa et scandalosa recenter attentata dissolutio sacri concilii fuisset in medium per dominum episcopum tunc Parentinum, nunc vero Concordiensem posita; de qua dissolutione satis in gestis concilii dictum est. Quæ utique in tantum patres sacri concilii stuporem convertit et perturbationem, ut a nemine puto posse mortalium explicari. Cui prætensæ dissolutioni divino zelo accensi ad resistendum, omnibus postpositis, totum animum dederunt et intentionem. prout habetur in gestis concilii, ut dictum est. Dum autem Basileæ contra dictam dissolutionem viriliter certaretur, frater Johannes de Mulembruno, unus ex ambasiatoribus missis Norimbergam pro vocatione Bohemorum, 23 Januarii ita scripsit magistro Johanni de Ragusio: „Salutem in domino pater noster, et quidquid usquam poterit gratæ complacentiæ. Venerabilis pater et domine! Scripsi heri generosissimo patri nostro et domino legato, absente collega meo domino priore; et hodie ipso regresso, secum tractavi super aliquibus, et inter reliqua nobis visum est, quod si ultra medium Februarii in negotiis sacri concilii extra Basileam morari debeamus, ampliori indigebimus provisione expensarum. Quare Reverentiam Vestram uterque rogamus, quatinus super hoc verbum domino nostro præ- dicto facere velitis, quod si unacum aliis deliberaverit, quod diutius debeamus exspectare responsum et deliberationem Hussitarum, nobis suis literis hoc quam citius commode poterit insinuet. Nam utique principibus quibusdam, etiam consulibus Nurembergensibus videtur, quod adhue exspectare debeamus; et si forsan responsum dederint, quod nobiscum de mittendorum suorum securitate tractare velint, oportebit nos venire ad tractatus, qui 1431.
Strana 175
Tractatus de reductione Bohemorum. 175 se forsitan prolongabunt in dies plures. Et pro tanto sumus locuti cum venerabili patre domino Hermanno abbate Ebracensi, (qui) nobis mutuabit XL florenos, sub spe, imo certa nostra promissione, quod eosdem in Basilea, quo de proxime veniet, recipiat. Si ergo domini mei hujusmodi expensas et solutionem contrahendi debiti facere non velint, signi- ficent hoc nobis ante medium Februarii : tunc dictos XL florenos dimittemus apud officialem suum in Norimberga, et faciemus ex post, quod ipsi domini mei jubebunt. Placeat etiam instare apud dominum, ut nobis rescribat, quantocius fieri poterit; quia hoc vere expediet ad confortationem quam plurium, qui de continuatione sacri concilii satis dubitare coe- perunt. Unde et aliqui venire dubitant, et certiora nova exspectant; et quamplures de nobis plura sciscitantur, et nos clare de singulis respondere nescimus, quia nullum umquam adhuc scriptum a vobis recepimus. Quare si domino videretur, posset alicui committere. ut dum nuntius opportunus occurreret, nobis de firmatione et prosecutione concilii, de notabilibus novitatibus sive actibus in concilio conclusis scriberet, quod eadem ad corro- borationem fidelium recitare, ubi expediret, possemus. Quæ tamen omnia ad arbitrium domini ponimus. Unum dico, quod sentio, quod si ex ordinatione priorum conciliorum præsens hoc sacrum concilium merito non veniret celebrandum, quod adhue incumbentia pericula, ruinam de propinquo minantia, ex necessitate inevitabili deposcerent, quod ipsum quantocius et absque mora convocaretur et celebraretur. Unum miror et turbor, si verum est, quod dicitur, quod aliqui, et ipsi notabiles, quærunt ipsum dissolvere. Circumeamus nostra consideratione universum orbem, et reperiemus, quanta immineat succurrendi ubique necessitas. Audietis, si nondum percepistis, lamentabilia de regno Ungariæ nova. Per singula discurrere, cesso, quia non gaudium, sed luctum vobis magis aut tæedium pararent. Non plura! Me domine per vestras orationes commendo. Patri venerabili et domino meo Auditori et reliquis de domo me recommendetis. Scriptum Norimbergæ, die xxIII Januarii etc. anno etc. xxxII°. 1432. Per vestrum discipulum fratrem Johannem de Mulembrun." Item idem 25 Januarii scripsit domino Cisterciensi in hunc modum: „Reverendo in Christo patri et domino, domino Johanni abbati Cistercii, præ- ceptori suo gratioso. Reverendissime pater et domine ! Hodie illustris princeps et dominus, dominus Wilhelmus dux Bavariæ, protector concilii sacri, pro me direxit, et literas a sacro eodem concilio sibi directas mihi indicavit, et voluit, quod super eisdem responsum sua parte dictarem. Protinus dixi, non est melius domine responsum, quam ut portitori literarum dicatis, quod velitis secum vel ante ipsum esse in Basilea; quod scribendo, non lætificabitis, sed magis protractiori exspectatione cruciabitis. Placuit sibi consilium meum, et ita eodem die, sicut prius intendebat, abhinc recessit, et veniendi ad vos sine mora iter arripuit. Et ut me brevibus expediam, quia angustia temporis me cogit: si puer vester recte sentio, ex omnibus, quæ percipio, nisi concilium continuetis et continuando ecclesiæ super pericula, quibus immergitur, provideatis, nulla mihi de ipsius salute tem- porali in Alemannia, præsertim amodo, spes restat. Exspectant et sperant famelici actionem qualemcunque sibi dari, ut mala, quæ innovantur in nobis, amplificent; quam si dabimus, nostra ætate numquam recuperabimus; et ex directo nunquam periculosius sed verius dabimus, quam concilium inchoatum non continuando. Ex omni parte mundi fratres 83. 1432. 25. Jan.
Tractatus de reductione Bohemorum. 175 se forsitan prolongabunt in dies plures. Et pro tanto sumus locuti cum venerabili patre domino Hermanno abbate Ebracensi, (qui) nobis mutuabit XL florenos, sub spe, imo certa nostra promissione, quod eosdem in Basilea, quo de proxime veniet, recipiat. Si ergo domini mei hujusmodi expensas et solutionem contrahendi debiti facere non velint, signi- ficent hoc nobis ante medium Februarii : tunc dictos XL florenos dimittemus apud officialem suum in Norimberga, et faciemus ex post, quod ipsi domini mei jubebunt. Placeat etiam instare apud dominum, ut nobis rescribat, quantocius fieri poterit; quia hoc vere expediet ad confortationem quam plurium, qui de continuatione sacri concilii satis dubitare coe- perunt. Unde et aliqui venire dubitant, et certiora nova exspectant; et quamplures de nobis plura sciscitantur, et nos clare de singulis respondere nescimus, quia nullum umquam adhuc scriptum a vobis recepimus. Quare si domino videretur, posset alicui committere. ut dum nuntius opportunus occurreret, nobis de firmatione et prosecutione concilii, de notabilibus novitatibus sive actibus in concilio conclusis scriberet, quod eadem ad corro- borationem fidelium recitare, ubi expediret, possemus. Quæ tamen omnia ad arbitrium domini ponimus. Unum dico, quod sentio, quod si ex ordinatione priorum conciliorum præsens hoc sacrum concilium merito non veniret celebrandum, quod adhue incumbentia pericula, ruinam de propinquo minantia, ex necessitate inevitabili deposcerent, quod ipsum quantocius et absque mora convocaretur et celebraretur. Unum miror et turbor, si verum est, quod dicitur, quod aliqui, et ipsi notabiles, quærunt ipsum dissolvere. Circumeamus nostra consideratione universum orbem, et reperiemus, quanta immineat succurrendi ubique necessitas. Audietis, si nondum percepistis, lamentabilia de regno Ungariæ nova. Per singula discurrere, cesso, quia non gaudium, sed luctum vobis magis aut tæedium pararent. Non plura! Me domine per vestras orationes commendo. Patri venerabili et domino meo Auditori et reliquis de domo me recommendetis. Scriptum Norimbergæ, die xxIII Januarii etc. anno etc. xxxII°. 1432. Per vestrum discipulum fratrem Johannem de Mulembrun." Item idem 25 Januarii scripsit domino Cisterciensi in hunc modum: „Reverendo in Christo patri et domino, domino Johanni abbati Cistercii, præ- ceptori suo gratioso. Reverendissime pater et domine ! Hodie illustris princeps et dominus, dominus Wilhelmus dux Bavariæ, protector concilii sacri, pro me direxit, et literas a sacro eodem concilio sibi directas mihi indicavit, et voluit, quod super eisdem responsum sua parte dictarem. Protinus dixi, non est melius domine responsum, quam ut portitori literarum dicatis, quod velitis secum vel ante ipsum esse in Basilea; quod scribendo, non lætificabitis, sed magis protractiori exspectatione cruciabitis. Placuit sibi consilium meum, et ita eodem die, sicut prius intendebat, abhinc recessit, et veniendi ad vos sine mora iter arripuit. Et ut me brevibus expediam, quia angustia temporis me cogit: si puer vester recte sentio, ex omnibus, quæ percipio, nisi concilium continuetis et continuando ecclesiæ super pericula, quibus immergitur, provideatis, nulla mihi de ipsius salute tem- porali in Alemannia, præsertim amodo, spes restat. Exspectant et sperant famelici actionem qualemcunque sibi dari, ut mala, quæ innovantur in nobis, amplificent; quam si dabimus, nostra ætate numquam recuperabimus; et ex directo nunquam periculosius sed verius dabimus, quam concilium inchoatum non continuando. Ex omni parte mundi fratres 83. 1432. 25. Jan.
Strana 176
176 Johannis de Ragusio, 84. 1432. 29. Jan. et patres vocavimus , imo et inimicos nostros Hussitas invitavimus, quorum indies responsum præstolamur ; et vocatis, se ut speratur ad veniendum parantibus, nos fugere deberemus, quale quæso ridiculum obprobrium et scandalum! Ut ergo talia molientium non præevaleat iniquitas, patres nostri quantocius curent nuntiis suis, quorum inutilis unus ego sum, hic cum patre et collega meo domino priore Prædicatorum Basileensium respon- sum Hussitarum exspectans, quantocius scribere et respondere super his, quæ ad partem domino legato absente dicto meo collega scripsi; quia rumor, qui volat, plurimos retrahit, scandalizat et offendit. Unum necessarium est, ut aliquos novis et recentibus vestris scriptis confortemus et ad veniendum animemus. Heri fui cum uno, qui in die beati Ste- phani protomartyris Romam, ut dixit, exivit, qui publice hospiti suo, uni de consulatu Norimbergensi, retulit, qui hoc ulterius ejusdem dictis innixus consulatui dixit, et nunc ubique terrarum scribitur et volat. quod interfuisset in Urbe, ubi papa hoc concilium revocasset et usque in xvin mensem prorogasset; et hoc ita constanter asseruit, quod multi post ipsum hoc idem affirment; unde multi dubitare coeperunt. Expedit ergo in- quam, si dominis meis videbitur, aliquo nos recenti, quam citius fieri poterit, scripto avisare de contrario, ut et hoc aliis referre possimus. Altissimus vos cum reliquis dirigat. Scriptum Norimbergæ, die xxv Januarii, anno etc. xXXII. Et pluries vobis patribus nostris scripsimus, sed nullum adhuc rescriptum acce- pimus; de quo quidam mirantur, ut dum aliis huc scribitur, nos præterimur, a quibus quotidie novitates de vestris profectibus avide quæruntur et nihil respondere possumus. Expediret, si vobis videretur, alicui hoc onus imponere, ut quotiens opportunus occur- reret nuntius, aliquid nobis de occurrentibus scriberet. Dominus de Langheim fuit et est in via veniendi ad vos, et nunc per dei gratiam ab infirmitate sua, quam graviter incidit, respirat, et de proximo ut confido iter suum continuabit. Dominus Ebracensis etiam infra octo dies erit in via veniendi ad vos, et literas domino de Runa direxit. Et timeo, quod idem venire non possit, propter valetudinem corporis sui ut dicitur adversam, et vere patet, si etiam aliud non obstaret morantibus, propter asperitatem et difficultatem viarum parcendum esset. Mihi parvulo vestro de inculto scripto parcatis, quia pro tantillo tem- poris feci, quod potui. In æternum votive valete. Reverendissimæ Vestræ Paternitatis humilis obedientiarius, frater Johannes de Mulenbrun." Item prior Basiliensis ita scripsit eidem magistro Johanni de Ragusio 29 Januarii. „Reverendo in Christo patri, fratri Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ pro- fessori egregio, ordinis Prædicatorum, procuratori ejusdem ordinis in Romana curia nunc Basileæ commoranti, patri suo gratioso. Post humillimam sui recommendationem. Reve- rende mi pater! Nuper, quum dominus Johannes socius meus carissimus vobis et aliis abhine ad Basileam scripsit, nihil scripsi, quia in causa nostra apud dominum marchionem Brandenburgensem fui. Verum tamen quia præfatus dominus Johannes pro tunc satis quosdam et Vestram Caritatem exhortatus est, quatinus nos informaretis de statu con- cilii, de avisamentis super dieta habenda in Herbipoli, quæ heu modo non tenebitur, et de expensis ulterioribus pro nobis etc. idcirco confidens, quod brevius, quo fieri poterit, per vos et alios informabimur, venio solum ad ea, quæe percepimus a tempore recessus ducis Wilhelmi a Norimberga et emanationis præfatarum literarum a Nurimberga. Interim enim ad Nurembergam et ad ejus vicina venerunt diversi a curia Romana, copias commu- 1432.
176 Johannis de Ragusio, 84. 1432. 29. Jan. et patres vocavimus , imo et inimicos nostros Hussitas invitavimus, quorum indies responsum præstolamur ; et vocatis, se ut speratur ad veniendum parantibus, nos fugere deberemus, quale quæso ridiculum obprobrium et scandalum! Ut ergo talia molientium non præevaleat iniquitas, patres nostri quantocius curent nuntiis suis, quorum inutilis unus ego sum, hic cum patre et collega meo domino priore Prædicatorum Basileensium respon- sum Hussitarum exspectans, quantocius scribere et respondere super his, quæ ad partem domino legato absente dicto meo collega scripsi; quia rumor, qui volat, plurimos retrahit, scandalizat et offendit. Unum necessarium est, ut aliquos novis et recentibus vestris scriptis confortemus et ad veniendum animemus. Heri fui cum uno, qui in die beati Ste- phani protomartyris Romam, ut dixit, exivit, qui publice hospiti suo, uni de consulatu Norimbergensi, retulit, qui hoc ulterius ejusdem dictis innixus consulatui dixit, et nunc ubique terrarum scribitur et volat. quod interfuisset in Urbe, ubi papa hoc concilium revocasset et usque in xvin mensem prorogasset; et hoc ita constanter asseruit, quod multi post ipsum hoc idem affirment; unde multi dubitare coeperunt. Expedit ergo in- quam, si dominis meis videbitur, aliquo nos recenti, quam citius fieri poterit, scripto avisare de contrario, ut et hoc aliis referre possimus. Altissimus vos cum reliquis dirigat. Scriptum Norimbergæ, die xxv Januarii, anno etc. xXXII. Et pluries vobis patribus nostris scripsimus, sed nullum adhuc rescriptum acce- pimus; de quo quidam mirantur, ut dum aliis huc scribitur, nos præterimur, a quibus quotidie novitates de vestris profectibus avide quæruntur et nihil respondere possumus. Expediret, si vobis videretur, alicui hoc onus imponere, ut quotiens opportunus occur- reret nuntius, aliquid nobis de occurrentibus scriberet. Dominus de Langheim fuit et est in via veniendi ad vos, et nunc per dei gratiam ab infirmitate sua, quam graviter incidit, respirat, et de proximo ut confido iter suum continuabit. Dominus Ebracensis etiam infra octo dies erit in via veniendi ad vos, et literas domino de Runa direxit. Et timeo, quod idem venire non possit, propter valetudinem corporis sui ut dicitur adversam, et vere patet, si etiam aliud non obstaret morantibus, propter asperitatem et difficultatem viarum parcendum esset. Mihi parvulo vestro de inculto scripto parcatis, quia pro tantillo tem- poris feci, quod potui. In æternum votive valete. Reverendissimæ Vestræ Paternitatis humilis obedientiarius, frater Johannes de Mulenbrun." Item prior Basiliensis ita scripsit eidem magistro Johanni de Ragusio 29 Januarii. „Reverendo in Christo patri, fratri Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ pro- fessori egregio, ordinis Prædicatorum, procuratori ejusdem ordinis in Romana curia nunc Basileæ commoranti, patri suo gratioso. Post humillimam sui recommendationem. Reve- rende mi pater! Nuper, quum dominus Johannes socius meus carissimus vobis et aliis abhine ad Basileam scripsit, nihil scripsi, quia in causa nostra apud dominum marchionem Brandenburgensem fui. Verum tamen quia præfatus dominus Johannes pro tunc satis quosdam et Vestram Caritatem exhortatus est, quatinus nos informaretis de statu con- cilii, de avisamentis super dieta habenda in Herbipoli, quæ heu modo non tenebitur, et de expensis ulterioribus pro nobis etc. idcirco confidens, quod brevius, quo fieri poterit, per vos et alios informabimur, venio solum ad ea, quæe percepimus a tempore recessus ducis Wilhelmi a Norimberga et emanationis præfatarum literarum a Nurimberga. Interim enim ad Nurembergam et ad ejus vicina venerunt diversi a curia Romana, copias commu- 1432.
Strana 177
Tractatus de reductione Bohemorum. 177 nicantes bullæe apostolicæ revocantis concilium Basileæ, si ut inquiunt fuit, et transferentis Bononiam ad 11/2 annum, invehentis contra vocationem Hussitarum, quam sicut et alia sinistre videtur interpretari etc. Propter quæ revera consulatus Norimbergensis, qui valde fideliter in cunctis nobis astitit, multum perterritus est, clerus et populus valde scandalizatus, et nos duo satis consternati, nescientes bene, in quo nos amplius fundare possimus pro negotio injuncto. Auspicantur præterea plurimi, Hussitas, quum talia audierint, nedum lætari de nostrorum inconstantia, verum etiam insania quadam movendos contra fideles eis finitimos. Hactenus siquidem principes catholici Bohemis vicini in Bavaria et Frankonia ex sacri generalis concilii et nostris monitis de non treugando cum Hussitis responsa valde favorabilia nobis dederunt: modo vero nescio quid fiet. Venerunt autem prædicta mala nova Norimbergam primo in crastino conversionis Pauli; quæ si venerint ad dietam Hussitarum, negotium mirabile erit. Habuerunt enim Hussitæ, ut litera con- sulatus Pilzinensis Norimbergensibus scripta vidimus, dietam quamdam in Praga super festum Circumcisionis Domini, et de eadem, quid ibi egerint, adhuc nihil percepimus, nisi quod aliam dietam posuerunt super die S. Dorotheæ virginis, id est vi die Februarii, ubi ut scribunt in præfata litera Pilzinenses, intendunt concordare se mutuo, si possunt, ad faciendum duos exercitus, unum ante Budwwecz, alium ante Pilznam, eo quod gaudia lætitiæ publice cantaverunt, quum Orphani omnes paucis demtis, qui Ungariam intraverunt, interfecti esse referebantur, sicut et veritas est, eos esse ut præmittitur interfectos. Verum tamen tam dominus Johannes quam ego duraremus (sic) consternati, an alter nostrum se transferret Basileam, ad videndum, ne in vanum curreremus et alios nobiscum in ridiculum præcipitaremus. Præconsultis plurimis et civibus Nurimbergæ suasum fuit, ut responsum ambo Hussitarum Nurembergæ exspectaremus, potissime ex eo, ne fugam arripere videremur infecto negotio in jacturam fidei etc. Eapropter, reverende pater! cum angustiæ sint nobis, quid facere debeamus nos, qui sumus uterque membra proprii ordinis, et post jacturam causæ sanctæe matris ecclesiæ per nos, si incaute ambularemus, etiam posset uterque in laborintum ponere suum ordinem: idcirco seriosissime peto, ut clare et directe nos, et præsertim me, informare velitis de necessariis modis et circum- stantiis pro nostra tutela et directione. Hoc tamen scientes, quod quia ex corde renuo omnia et singula quæ mihi conferri possent, prælationes vel officia, solo prædicationis excepto officio : idcirco paratus sum, pro sancta matre ecclesia et proximi honore, cum sua gratia coepta prosequi et magis ardua, dummodo a vobis et vobis similibus ac majo- ribus dirigar in agendo. Facite, quæso, carissime mi præceptor et pater! in præmissis et aliis, prout de vobis fidem indubitatam gero, me recommendans reverendissimo domino meo legato Juliano etc. et domino auditori, domino meo generoso. Habete etiam quæso recommendatum gregem carissimorum meorum fratrum conventus Basileæ, et me eorum orationibus commendetis atque vestris. Vos altissimus in cunctis feliciter dirigat. Datum in Norimberga, 29 Januarii, anno etc. 32. Item reverende magister! si prælati in Basilea intendunt perseverare, continuando concilium et vocationem Hussitarum, necessarium videretur, ut animarentur principes et communitates per generale concilium literatorie et statim, præsertim isti, qui sunt circa Norimbergam et Bambergam. Frater Johannes Nider vocatus prior Basileæ ordinis Præ- dicatorum, vester sincerus discipulus". 1432. Scriptores I. 23
Tractatus de reductione Bohemorum. 177 nicantes bullæe apostolicæ revocantis concilium Basileæ, si ut inquiunt fuit, et transferentis Bononiam ad 11/2 annum, invehentis contra vocationem Hussitarum, quam sicut et alia sinistre videtur interpretari etc. Propter quæ revera consulatus Norimbergensis, qui valde fideliter in cunctis nobis astitit, multum perterritus est, clerus et populus valde scandalizatus, et nos duo satis consternati, nescientes bene, in quo nos amplius fundare possimus pro negotio injuncto. Auspicantur præterea plurimi, Hussitas, quum talia audierint, nedum lætari de nostrorum inconstantia, verum etiam insania quadam movendos contra fideles eis finitimos. Hactenus siquidem principes catholici Bohemis vicini in Bavaria et Frankonia ex sacri generalis concilii et nostris monitis de non treugando cum Hussitis responsa valde favorabilia nobis dederunt: modo vero nescio quid fiet. Venerunt autem prædicta mala nova Norimbergam primo in crastino conversionis Pauli; quæ si venerint ad dietam Hussitarum, negotium mirabile erit. Habuerunt enim Hussitæ, ut litera con- sulatus Pilzinensis Norimbergensibus scripta vidimus, dietam quamdam in Praga super festum Circumcisionis Domini, et de eadem, quid ibi egerint, adhuc nihil percepimus, nisi quod aliam dietam posuerunt super die S. Dorotheæ virginis, id est vi die Februarii, ubi ut scribunt in præfata litera Pilzinenses, intendunt concordare se mutuo, si possunt, ad faciendum duos exercitus, unum ante Budwwecz, alium ante Pilznam, eo quod gaudia lætitiæ publice cantaverunt, quum Orphani omnes paucis demtis, qui Ungariam intraverunt, interfecti esse referebantur, sicut et veritas est, eos esse ut præmittitur interfectos. Verum tamen tam dominus Johannes quam ego duraremus (sic) consternati, an alter nostrum se transferret Basileam, ad videndum, ne in vanum curreremus et alios nobiscum in ridiculum præcipitaremus. Præconsultis plurimis et civibus Nurimbergæ suasum fuit, ut responsum ambo Hussitarum Nurembergæ exspectaremus, potissime ex eo, ne fugam arripere videremur infecto negotio in jacturam fidei etc. Eapropter, reverende pater! cum angustiæ sint nobis, quid facere debeamus nos, qui sumus uterque membra proprii ordinis, et post jacturam causæ sanctæe matris ecclesiæ per nos, si incaute ambularemus, etiam posset uterque in laborintum ponere suum ordinem: idcirco seriosissime peto, ut clare et directe nos, et præsertim me, informare velitis de necessariis modis et circum- stantiis pro nostra tutela et directione. Hoc tamen scientes, quod quia ex corde renuo omnia et singula quæ mihi conferri possent, prælationes vel officia, solo prædicationis excepto officio : idcirco paratus sum, pro sancta matre ecclesia et proximi honore, cum sua gratia coepta prosequi et magis ardua, dummodo a vobis et vobis similibus ac majo- ribus dirigar in agendo. Facite, quæso, carissime mi præceptor et pater! in præmissis et aliis, prout de vobis fidem indubitatam gero, me recommendans reverendissimo domino meo legato Juliano etc. et domino auditori, domino meo generoso. Habete etiam quæso recommendatum gregem carissimorum meorum fratrum conventus Basileæ, et me eorum orationibus commendetis atque vestris. Vos altissimus in cunctis feliciter dirigat. Datum in Norimberga, 29 Januarii, anno etc. 32. Item reverende magister! si prælati in Basilea intendunt perseverare, continuando concilium et vocationem Hussitarum, necessarium videretur, ut animarentur principes et communitates per generale concilium literatorie et statim, præsertim isti, qui sunt circa Norimbergam et Bambergam. Frater Johannes Nider vocatus prior Basileæ ordinis Præ- dicatorum, vester sincerus discipulus". 1432. Scriptores I. 23
Strana 178
178 Johannis de Ragusio, 85. 1432. 29. Jan. Cum prædictis literis frater Johannes de Mulenbrun misit eidem magistro Johanni de Ragusio cedulam quandam, in qua petit de multis informari, talis tenoris: „Avisamenta fratris Johannis de Mulenbrun". „Primo, quomodo rumor in omni populo est de dissolutione concilii, quam plures de curia Romana venientes asseverant, exhibentes ad hoc copiam bullæ domini nostri papæ. quæ tamen in multis videtur deviare a stilo consueto ac a veritate; unde omnis homo mirabiliter turbatus est. Super quo nos sacrum concilium quantocius plenius informet, si ita sit, et quid sit de ipsius concilii finali intentione. Item quam diu debeamus responsum Hussitarum exspectare, a quibus usque modo nullum responsum habuimus. Item quomodo cives de Pilzna scripserunt Nurembergensibus, quod ipsi Hussitæ fuissent simul in Praga in festo Circumcisionis, et nunc iterum convenient die sexta Fe- bruarii, tractaturi, ut ipsi de Pilsna se ajunt fore avisatos, an duos campos facere possint. unum adversus ipsos, et alium contra illos de Budewicz; quare instanter succursum petunt Pilsnenses a Norimbergensibus. Hanc literam miserunt consules ad legendum collega meo domino priori. Et ne videamur fugere propter dictos rumores, adhuc scripta sacri concilii usque ad medium Februarii et responsa Hussitarum exspectabimus; et si interim forsan mitterent ad tractandum nobiscum, nihil concludere possumus, quousque de firma- tione concilii clare certificati simus. Unum expedit omnino, quod citius nobis scribant: et si ultra medium Februarii manere habeamus, nobis scribant, quod xL florenos a domino Eberacensi abbate recipiamus, et eosdem sibi Basileæ restituant, vel aliter nobis pro- videant. Item si est ita, quod dominus noster concilium dissolverit, scribatur nobis, cujus intentionis sit dominus cardinalis, an recedat vel maneat ? Item quid dominus Cisterciensis facturus sit, et quid ipse consulat, quod ego faciam, ne in periculum vel damnum ordinis nostri vel monasterii mei offendam, et super hoc etiam requiratur abbas meus, et de his me scriptis suis et vestris informetis. Item si qua notabiliter aguntur vel concluduntur, vel aliunde veraciter in con- solationem ecclesiæ referuntur, nobis scribantur, et ad hoc aliquis notabilis et bonæ opi- nionis vir deputetur, ut et eadem ad confortationem aliorum referre possimus. Item qualiter se habeant negotia exortæ noviter prope Wormatiam sectæ. Item an multi prælati præsentes sint, et nominentur notabiliores, et an de certo sperentur de proximo plures superventuri? Item novitates de rege Romanorum, cujus idem adhuc sit voluntatis de prose- cutione concilii. Item an dominus dux Ludovicus de Heidelberga et ejusdem universitas nuntios suos miserunt? Item ut scribatur in una patenti litera ad principes et communitates de intentione et perseverantia concilii, et in una speciali ad Nurembergam, et rogentur, ut et suos mittant ambasiatores. Item mittimus copiam bullæ domino Legato, ut si forsan conficta sit et ad ipsos copia non venisset, de hoc ipse esset avisatus et alios avisaret.
178 Johannis de Ragusio, 85. 1432. 29. Jan. Cum prædictis literis frater Johannes de Mulenbrun misit eidem magistro Johanni de Ragusio cedulam quandam, in qua petit de multis informari, talis tenoris: „Avisamenta fratris Johannis de Mulenbrun". „Primo, quomodo rumor in omni populo est de dissolutione concilii, quam plures de curia Romana venientes asseverant, exhibentes ad hoc copiam bullæ domini nostri papæ. quæ tamen in multis videtur deviare a stilo consueto ac a veritate; unde omnis homo mirabiliter turbatus est. Super quo nos sacrum concilium quantocius plenius informet, si ita sit, et quid sit de ipsius concilii finali intentione. Item quam diu debeamus responsum Hussitarum exspectare, a quibus usque modo nullum responsum habuimus. Item quomodo cives de Pilzna scripserunt Nurembergensibus, quod ipsi Hussitæ fuissent simul in Praga in festo Circumcisionis, et nunc iterum convenient die sexta Fe- bruarii, tractaturi, ut ipsi de Pilsna se ajunt fore avisatos, an duos campos facere possint. unum adversus ipsos, et alium contra illos de Budewicz; quare instanter succursum petunt Pilsnenses a Norimbergensibus. Hanc literam miserunt consules ad legendum collega meo domino priori. Et ne videamur fugere propter dictos rumores, adhuc scripta sacri concilii usque ad medium Februarii et responsa Hussitarum exspectabimus; et si interim forsan mitterent ad tractandum nobiscum, nihil concludere possumus, quousque de firma- tione concilii clare certificati simus. Unum expedit omnino, quod citius nobis scribant: et si ultra medium Februarii manere habeamus, nobis scribant, quod xL florenos a domino Eberacensi abbate recipiamus, et eosdem sibi Basileæ restituant, vel aliter nobis pro- videant. Item si est ita, quod dominus noster concilium dissolverit, scribatur nobis, cujus intentionis sit dominus cardinalis, an recedat vel maneat ? Item quid dominus Cisterciensis facturus sit, et quid ipse consulat, quod ego faciam, ne in periculum vel damnum ordinis nostri vel monasterii mei offendam, et super hoc etiam requiratur abbas meus, et de his me scriptis suis et vestris informetis. Item si qua notabiliter aguntur vel concluduntur, vel aliunde veraciter in con- solationem ecclesiæ referuntur, nobis scribantur, et ad hoc aliquis notabilis et bonæ opi- nionis vir deputetur, ut et eadem ad confortationem aliorum referre possimus. Item qualiter se habeant negotia exortæ noviter prope Wormatiam sectæ. Item an multi prælati præsentes sint, et nominentur notabiliores, et an de certo sperentur de proximo plures superventuri? Item novitates de rege Romanorum, cujus idem adhuc sit voluntatis de prose- cutione concilii. Item an dominus dux Ludovicus de Heidelberga et ejusdem universitas nuntios suos miserunt? Item ut scribatur in una patenti litera ad principes et communitates de intentione et perseverantia concilii, et in una speciali ad Nurembergam, et rogentur, ut et suos mittant ambasiatores. Item mittimus copiam bullæ domino Legato, ut si forsan conficta sit et ad ipsos copia non venisset, de hoc ipse esset avisatus et alios avisaret.
Strana 179
Tractatus de reductione Bohemorum. 179 Item quomodo stabamus in deliberando, an unus ex nobis vellet personaliter ire ad concilium, ad informandum se clare de statu omnium negotiorum, ut sic informati solidius in commissis procedere possemus, si ad tractatus venimus cum Bohemis. Sed aliqui notabiliores de consulatu Norimbergensi dissuaserunt, ne forte per alterius nostri discessum major dictis de curia Romana fides adhiberetur ab his, qui ex nostra præsentia adhuc utrimque de meliori sperant. Item ne forte Hussitæ, hæc percipientes, a bono proposito, si quod concepissent, resilirent". Receptis prædictis literis et avisamentis, præfatus magister Johannes de Ragusio rescripsit prædictis ambasiatoribus, eos informando de singulis occurrentibus in sacro concilio, et de stabilitate ac magnanimitate patrum existentium in eodem, narrando eis, quidquid contigerat circa dissolutionem prætensam, qualiterque fuerat expeditus dominus episcopus Parentinus ; confortando eos et animando, ut in sancto opere eis a sacra synodo injuncto viriliter perseverarent, certificantes omnes principes, nobiles, civitates et com- munitates, parvos *) et magnos, et omnes populos, quod concilium firmiter stabit, nec quoquo modo patietur dissolvi, nisi prius peractis, quantum humanitus fieri poterit, his, pro quibus congregatum est et multa circa hoc. Quam ab causam prædicti ambasiatores gratia dei confortati perstiterunt ferventer in prosecutione eis injuncta, videlicet in confortatione populorum, in vocatione Bohemorum atque in defensione justitiæ sacri concilii. 1432. Post hæc super literis, quas prædicti ambasiatores Pragam miserant, tales respon- sivas die decima Februarii Norimbergæ læti susceperunt: „Honorabilibus ac religiosis in Christo fratribus, Johanni Nider, priori domus Prædicatorum Basiliensis, et Johanni de Mulenbrunn, ordinis Cisterciensis, nuntiis synodi Basiliensis, fratribus dilectis. Oblatæ pacis desideria hilariter amplectimur, cum fideli eorumdem ad vos et omnes Christi fideles reciprocatione votorum. Nam hoc summi et æterni patris lex clementiæ postulat, ut quod nobis, id etiam nostris proximis rite optemus. Sane venerabilis Basi- liensis concilii dudum paginam pietatis oculatæe verbis redundantem, et nunc vestram illi parem grata mente suscepimus, utpote benedictionis semina, uberem fructum in virtute patientiæ allatura salutis. Sed quia non modo nobis, verum etiam bino (?) et ita universo statui regni Bohemiæ utrimque scribitur, quamquam non omnibus, sed fortasse tantum nobis sit eatenus præsentatum : eapropter Vestræ Honorificentiæ proinde eo succinctius respon- demus, quod mox prima ejusdem concilii visa epistola, barones, proceres et nobiles, nec non clerum et communitates regni nostri scriptis et nuntiis nostris avisavimus operose, quatinus dominico post festum beatæ Dorotheæ proxime venturum ad civitatem nostram indilate conveniant, congruum, salubre ac finale super eadem felici materia daturi responsum ; ut quod omnes concernit, etiam ab omnibus pariter et unanimiter comprobetur. Et quia tot et tantarum communitatum et personarum multitudo tum propter locorum ingentem distan- tiam, tum etiam ob negotiorum varietatem et pondus non valuit repentius congregari: quare Honorificentiæe Vestræe solertiam obnixius deprecamur, ut in conspectu præefati concilii 86**). 1432. 30. Jan. *) MS. per nos. **) Impress. ap. Mansi, XXIX, 633. 23 *
Tractatus de reductione Bohemorum. 179 Item quomodo stabamus in deliberando, an unus ex nobis vellet personaliter ire ad concilium, ad informandum se clare de statu omnium negotiorum, ut sic informati solidius in commissis procedere possemus, si ad tractatus venimus cum Bohemis. Sed aliqui notabiliores de consulatu Norimbergensi dissuaserunt, ne forte per alterius nostri discessum major dictis de curia Romana fides adhiberetur ab his, qui ex nostra præsentia adhuc utrimque de meliori sperant. Item ne forte Hussitæ, hæc percipientes, a bono proposito, si quod concepissent, resilirent". Receptis prædictis literis et avisamentis, præfatus magister Johannes de Ragusio rescripsit prædictis ambasiatoribus, eos informando de singulis occurrentibus in sacro concilio, et de stabilitate ac magnanimitate patrum existentium in eodem, narrando eis, quidquid contigerat circa dissolutionem prætensam, qualiterque fuerat expeditus dominus episcopus Parentinus ; confortando eos et animando, ut in sancto opere eis a sacra synodo injuncto viriliter perseverarent, certificantes omnes principes, nobiles, civitates et com- munitates, parvos *) et magnos, et omnes populos, quod concilium firmiter stabit, nec quoquo modo patietur dissolvi, nisi prius peractis, quantum humanitus fieri poterit, his, pro quibus congregatum est et multa circa hoc. Quam ab causam prædicti ambasiatores gratia dei confortati perstiterunt ferventer in prosecutione eis injuncta, videlicet in confortatione populorum, in vocatione Bohemorum atque in defensione justitiæ sacri concilii. 1432. Post hæc super literis, quas prædicti ambasiatores Pragam miserant, tales respon- sivas die decima Februarii Norimbergæ læti susceperunt: „Honorabilibus ac religiosis in Christo fratribus, Johanni Nider, priori domus Prædicatorum Basiliensis, et Johanni de Mulenbrunn, ordinis Cisterciensis, nuntiis synodi Basiliensis, fratribus dilectis. Oblatæ pacis desideria hilariter amplectimur, cum fideli eorumdem ad vos et omnes Christi fideles reciprocatione votorum. Nam hoc summi et æterni patris lex clementiæ postulat, ut quod nobis, id etiam nostris proximis rite optemus. Sane venerabilis Basi- liensis concilii dudum paginam pietatis oculatæe verbis redundantem, et nunc vestram illi parem grata mente suscepimus, utpote benedictionis semina, uberem fructum in virtute patientiæ allatura salutis. Sed quia non modo nobis, verum etiam bino (?) et ita universo statui regni Bohemiæ utrimque scribitur, quamquam non omnibus, sed fortasse tantum nobis sit eatenus præsentatum : eapropter Vestræ Honorificentiæ proinde eo succinctius respon- demus, quod mox prima ejusdem concilii visa epistola, barones, proceres et nobiles, nec non clerum et communitates regni nostri scriptis et nuntiis nostris avisavimus operose, quatinus dominico post festum beatæ Dorotheæ proxime venturum ad civitatem nostram indilate conveniant, congruum, salubre ac finale super eadem felici materia daturi responsum ; ut quod omnes concernit, etiam ab omnibus pariter et unanimiter comprobetur. Et quia tot et tantarum communitatum et personarum multitudo tum propter locorum ingentem distan- tiam, tum etiam ob negotiorum varietatem et pondus non valuit repentius congregari: quare Honorificentiæe Vestræe solertiam obnixius deprecamur, ut in conspectu præefati concilii 86**). 1432. 30. Jan. *) MS. per nos. **) Impress. ap. Mansi, XXIX, 633. 23 *
Strana 180
180 Johannis de Ragusio, nostræe prorogationis in respondendo, aut oratores idoneos mittendo moram non ex segnitia aut quavis alia negligentia, sed præmissis ex causis admissam excusare, et si commode fieri potest, in loco, quo nunc estis, usque ad diem Kathedræ beati Petri proximam fidele, ut speramus, caritativum et finale præstolari responsum, literarumque nostrarum bajulis et nuntiis ad Honorificentiam Vestram, quotiens fuerit opportunum, dirigendis assecurationem sufficientem, ut tute queant vos accedere ac in urbe vestræe nunc mansionis demorari, ad propria reverti salvis personis, fama et rebus, procurare dignemini. Nam et nos vestris, quos ad civitatem nostram Pragensem duxeritis transmittendos, de pari forma assecura- tionis providere præsentibus pollicemur, ut mutuæ voluntates eo promptius et facilius possint partibus utrisque deferri. Datum Pragæ, quarta feria ante festum purificationis beatæ Mariæ virginis gloriosæ. Magister civium et consules jurati majoris civitatis Pragensis. 1432. Super quibus mox eisdem prædicti 12 Februarii in modum, qui sequitur, respon- derunt: 87 *). 1432. 12. Febr. „Magistro civium et consulibus juratis majoris civitatis Pragensis. Ampliorem, spectabiles viri, redintegrandæe inter nos pacis spem vestris e scriptis concepimus; sup- plices proinde dominum rogantes, quatinus quod salubre in nobis utrimque pro sua laude et nostra adinvicem renovanda in sinceritate fidei et dilectionis unahimitate incepit ipse, qui vinculum est et osculum pacis, perficiat perfectumque insolubiliter firmet. Et ut flagranti, qui in nobis est hac parte, affectui qualicunque pro viribus effectu respondeamus, parati sumus, ut petitis, caritativum vestrum et finale, ut verbis vestris utamur, in destinatum diem non modo patienter, sed et gaudenter præstolari responsum; nihil dubi- tantes, quin et hoc Basiliensis sacro sancta synodus, digesto scriptorum vestrorum audito tenore, laudabit et probabit, vestramque excusationem tamquam rationabilem favorabiliter admittet et promissum responsum æquanimiter exspectabit. De procuranda vero literarum vestrarum bajulis ac nuntiis securitate circumspectis et providis viris consulatus Egrensis, tamquam viris reconciliationis et fidis hac parte mediatoribus, confidenter pro parte dicti sacri concilii scripsimus, supplicantes, quatinus hujusmodi singulares et simplices vestros ad nos dirigendos huc nuntios eo quo requisierint aut opus fuerit loco favorabiliter et pacifice recipiant et salvos ad nos usque perducant. Nobiscum autem, quamdiu commissa negotia flagitant, inoffensi manere poterunt, et licenciati deinde ad vos salvi, ut indubi- tanter speramus, redire. Si quid autem amplius hujusmodi portitorum assecuratio deposcat, apud dictos dominos de Egra requirant; et credimus, quod in hoc Vestræe Providentiæ ac vestris non deficient, etiam si onus in se literas vestras nobis præsentandi ipsi assumere deberent. Postquam autem insignes et celebriores ad dictum concilium aut nos mittere decreveritis oratores, tunc juxta consilium et auxilium principum et potentum, qui se ad hoc hactenus nobis parte memorati concilii requirentibus benivolos et obsequiosos obtu- lerunt, et amodo facto ut confidimus exhibebunt, taliter providere conabimur, ut secundum condicenda inter nos pacta et humanam conjecturam vos merito remanere debeatis hac parte contenti; hoc solum caritate non ficta nec subdola suasione commonentes, ut salutis acceptabile tempus fructuosis mutuo et expeditis tractatibus redimamus. Sicque nos ad *) Ap. Mansi XXIX, 443.
180 Johannis de Ragusio, nostræe prorogationis in respondendo, aut oratores idoneos mittendo moram non ex segnitia aut quavis alia negligentia, sed præmissis ex causis admissam excusare, et si commode fieri potest, in loco, quo nunc estis, usque ad diem Kathedræ beati Petri proximam fidele, ut speramus, caritativum et finale præstolari responsum, literarumque nostrarum bajulis et nuntiis ad Honorificentiam Vestram, quotiens fuerit opportunum, dirigendis assecurationem sufficientem, ut tute queant vos accedere ac in urbe vestræe nunc mansionis demorari, ad propria reverti salvis personis, fama et rebus, procurare dignemini. Nam et nos vestris, quos ad civitatem nostram Pragensem duxeritis transmittendos, de pari forma assecura- tionis providere præsentibus pollicemur, ut mutuæ voluntates eo promptius et facilius possint partibus utrisque deferri. Datum Pragæ, quarta feria ante festum purificationis beatæ Mariæ virginis gloriosæ. Magister civium et consules jurati majoris civitatis Pragensis. 1432. Super quibus mox eisdem prædicti 12 Februarii in modum, qui sequitur, respon- derunt: 87 *). 1432. 12. Febr. „Magistro civium et consulibus juratis majoris civitatis Pragensis. Ampliorem, spectabiles viri, redintegrandæe inter nos pacis spem vestris e scriptis concepimus; sup- plices proinde dominum rogantes, quatinus quod salubre in nobis utrimque pro sua laude et nostra adinvicem renovanda in sinceritate fidei et dilectionis unahimitate incepit ipse, qui vinculum est et osculum pacis, perficiat perfectumque insolubiliter firmet. Et ut flagranti, qui in nobis est hac parte, affectui qualicunque pro viribus effectu respondeamus, parati sumus, ut petitis, caritativum vestrum et finale, ut verbis vestris utamur, in destinatum diem non modo patienter, sed et gaudenter præstolari responsum; nihil dubi- tantes, quin et hoc Basiliensis sacro sancta synodus, digesto scriptorum vestrorum audito tenore, laudabit et probabit, vestramque excusationem tamquam rationabilem favorabiliter admittet et promissum responsum æquanimiter exspectabit. De procuranda vero literarum vestrarum bajulis ac nuntiis securitate circumspectis et providis viris consulatus Egrensis, tamquam viris reconciliationis et fidis hac parte mediatoribus, confidenter pro parte dicti sacri concilii scripsimus, supplicantes, quatinus hujusmodi singulares et simplices vestros ad nos dirigendos huc nuntios eo quo requisierint aut opus fuerit loco favorabiliter et pacifice recipiant et salvos ad nos usque perducant. Nobiscum autem, quamdiu commissa negotia flagitant, inoffensi manere poterunt, et licenciati deinde ad vos salvi, ut indubi- tanter speramus, redire. Si quid autem amplius hujusmodi portitorum assecuratio deposcat, apud dictos dominos de Egra requirant; et credimus, quod in hoc Vestræe Providentiæ ac vestris non deficient, etiam si onus in se literas vestras nobis præsentandi ipsi assumere deberent. Postquam autem insignes et celebriores ad dictum concilium aut nos mittere decreveritis oratores, tunc juxta consilium et auxilium principum et potentum, qui se ad hoc hactenus nobis parte memorati concilii requirentibus benivolos et obsequiosos obtu- lerunt, et amodo facto ut confidimus exhibebunt, taliter providere conabimur, ut secundum condicenda inter nos pacta et humanam conjecturam vos merito remanere debeatis hac parte contenti; hoc solum caritate non ficta nec subdola suasione commonentes, ut salutis acceptabile tempus fructuosis mutuo et expeditis tractatibus redimamus. Sicque nos ad *) Ap. Mansi XXIX, 443.
Strana 181
Tractatus de reductione Bohemorum. 181 alterutrum non fronte minaci vultuque torvo, sed pacatis et placidis animis exhibeamus, ut non in vanum nobis hoc sero, quod absit, plangamus delapsum. Datum xu die Februarii, anno etc. xxxn°. Fratres Johannes Nider etc. et Johannes de Mulenbrun, humiles nuntii sacrii Basiliensis concilii." Sextadecima vero die Februarii prior Basiliensis tales literas scripsit magistro Johanni de Ragusio: „Reverendo in Christo patri, fratri Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ pro- fessori eximio, ordinis Prædicatorum, suo præceptori favorabili. Reverende mi pater et præceptor, post humillimam sui recommendationem. Noveritis dominum Johannem et me de vestra consolatoria litera confortatos. In moestitia enim constituti, propter nova revo- cationis concilii, quæ sub multis copiis, sub nulla tamen bulla aut sigillata litera in nostris ubi constituti sumus partibus passim divulgabantur, nimis tristes effecti fuimus; sicuti et omnes communitates, principes et nobiles in Bavaria et Franconia: modo tamen tales omnes per patulam literam generalis concilii maxime lætificati sunt. Quantum autem in domino nostro sanctissimo papa seculares scandalizati sint, quam grossæque detractiones super eo et suis quibusdam cardinalibus cumulentur, similiter et super quibusdam Ala- manniæ episcopis, de quibus suspicantur, quod dominum apostolicum sinistre informaverint, novit deus, sciunt et isti, qui præfatis secularium locutionibus nonnunquam interfuerunt. Præterea noveritis, quod ambo in negotio nobis commisso solertes esse proponimus et constantes, præsertim sub modis nobis per vos expressis. Sed si ita fieri debet, necesse est ut amplius provideamur in expensis ulterioribus, sicut nuper in una litera percipere poteratis, quam direximus tempore, quo dominus dux Wilhelmus venit Basileam. De hoc ergo responsum nobis procuret Vestra Paternitas generosa. Item noveritis, quod tanta de diversis nobilibus percepimus, quod speramus in brevi concilio generali assistentiam præstituros duces omnes Bavariæ, Franconiæ principes et Saxoniæ. Item postquam literas alias omnes clausimus, venit jam doctor unus medicinæ, juratus civitatis Nurimbergensis, Bohemus, qui puncta, quæ vobis transmisimus, apud Bohemos conclusa nobis de Bohemia pridie transtulit, qui etiam nobis ostendit literatorie, quomodo filius baronis Has dicti de Bohemia scribit patri ad Norimbergam, quod omnes articuli, quos videbitis in latino et in teotonico, sunt unanimiter conclusi die Purificationis beatæ virginis *) per omnes Pragenses et per omnes communitates, quæ Orphanis hactenus adhæserunt, quæ civitates multæ sunt numero. Sed quia supremus sacerdos Taboritarum Procopius cum suis et sibi ad- hærentibus non interesse potuit, qui modo interesse potuit dominica immediate sequenti festum sanctæ Dorotheæ : idcirco nec puncta præfata, nec nuntios mittere ad generale concilium potuerunt, sed tam nuntios quam puncta prædicta a præfata congregatione fienda dominica, ut præmittitur, dirigere proponunt ad concilium. Item quædam alia concepi Vestræe Paternitati scribere, quæ quia clare satis continentur in litera, quam generali concilio mittimus, idcirco de talibus supersedeo. Item nos recommendetis reverendissimo 88. 1432. 16. Febr. 1432. *) Articulos hos non die Purificationis b. Mariæ (2 Febr.), sed in festo Epiphaniæ (6 Jan.) Pragæ conclusos fuisse probavimus in historia Bohemiæ recenter vulgata, patetque vel exinde, quod Ulricus de Rosenberg eosdem literis suis superius (Nr. 74) relatis annexos jam mense Januario exeunte regi Sigismundo misit. In cod. MS. Clau- stroneoburgensi actorum concilii Basiliensis (637, A. fol. 106 et 107.) scripti esse dicuntur „infra octavam Circumcisionis domini".
Tractatus de reductione Bohemorum. 181 alterutrum non fronte minaci vultuque torvo, sed pacatis et placidis animis exhibeamus, ut non in vanum nobis hoc sero, quod absit, plangamus delapsum. Datum xu die Februarii, anno etc. xxxn°. Fratres Johannes Nider etc. et Johannes de Mulenbrun, humiles nuntii sacrii Basiliensis concilii." Sextadecima vero die Februarii prior Basiliensis tales literas scripsit magistro Johanni de Ragusio: „Reverendo in Christo patri, fratri Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ pro- fessori eximio, ordinis Prædicatorum, suo præceptori favorabili. Reverende mi pater et præceptor, post humillimam sui recommendationem. Noveritis dominum Johannem et me de vestra consolatoria litera confortatos. In moestitia enim constituti, propter nova revo- cationis concilii, quæ sub multis copiis, sub nulla tamen bulla aut sigillata litera in nostris ubi constituti sumus partibus passim divulgabantur, nimis tristes effecti fuimus; sicuti et omnes communitates, principes et nobiles in Bavaria et Franconia: modo tamen tales omnes per patulam literam generalis concilii maxime lætificati sunt. Quantum autem in domino nostro sanctissimo papa seculares scandalizati sint, quam grossæque detractiones super eo et suis quibusdam cardinalibus cumulentur, similiter et super quibusdam Ala- manniæ episcopis, de quibus suspicantur, quod dominum apostolicum sinistre informaverint, novit deus, sciunt et isti, qui præfatis secularium locutionibus nonnunquam interfuerunt. Præterea noveritis, quod ambo in negotio nobis commisso solertes esse proponimus et constantes, præsertim sub modis nobis per vos expressis. Sed si ita fieri debet, necesse est ut amplius provideamur in expensis ulterioribus, sicut nuper in una litera percipere poteratis, quam direximus tempore, quo dominus dux Wilhelmus venit Basileam. De hoc ergo responsum nobis procuret Vestra Paternitas generosa. Item noveritis, quod tanta de diversis nobilibus percepimus, quod speramus in brevi concilio generali assistentiam præstituros duces omnes Bavariæ, Franconiæ principes et Saxoniæ. Item postquam literas alias omnes clausimus, venit jam doctor unus medicinæ, juratus civitatis Nurimbergensis, Bohemus, qui puncta, quæ vobis transmisimus, apud Bohemos conclusa nobis de Bohemia pridie transtulit, qui etiam nobis ostendit literatorie, quomodo filius baronis Has dicti de Bohemia scribit patri ad Norimbergam, quod omnes articuli, quos videbitis in latino et in teotonico, sunt unanimiter conclusi die Purificationis beatæ virginis *) per omnes Pragenses et per omnes communitates, quæ Orphanis hactenus adhæserunt, quæ civitates multæ sunt numero. Sed quia supremus sacerdos Taboritarum Procopius cum suis et sibi ad- hærentibus non interesse potuit, qui modo interesse potuit dominica immediate sequenti festum sanctæ Dorotheæ : idcirco nec puncta præfata, nec nuntios mittere ad generale concilium potuerunt, sed tam nuntios quam puncta prædicta a præfata congregatione fienda dominica, ut præmittitur, dirigere proponunt ad concilium. Item quædam alia concepi Vestræe Paternitati scribere, quæ quia clare satis continentur in litera, quam generali concilio mittimus, idcirco de talibus supersedeo. Item nos recommendetis reverendissimo 88. 1432. 16. Febr. 1432. *) Articulos hos non die Purificationis b. Mariæ (2 Febr.), sed in festo Epiphaniæ (6 Jan.) Pragæ conclusos fuisse probavimus in historia Bohemiæ recenter vulgata, patetque vel exinde, quod Ulricus de Rosenberg eosdem literis suis superius (Nr. 74) relatis annexos jam mense Januario exeunte regi Sigismundo misit. In cod. MS. Clau- stroneoburgensi actorum concilii Basiliensis (637, A. fol. 106 et 107.) scripti esse dicuntur „infra octavam Circumcisionis domini".
Strana 182
182 Johannis de Ragusio, 89. 1432. 6. Jan. domino nostro cardinali et consolemini suam devotissimam dominationem ; speramus enim in domino, negotia omnia concilii sancte terminanda per eum, qui preces devotorum repellere non consuevit. Petit dominus meus et socius carissimus vobis humiliter recom- mendari, qui aliis impeditus, in speciali Vestræe Paternitati scribere præsenter non potuit. Valeat Vestra Paternitas reverenda feliciter et longæve. Datum Norimbergæ, die xvI Fe- bruarii anno 32. Item ambo recommendamus Vestræe Paternitati reverendum dominum abbatem de Mulembrun, virum revera credimus deo fratrem (?), cujus in caritate volumus familiaritatem acquirere velitis. Item literæe sonantes magistro Nicolao Clerici venerunt de Ungaria; cui dentur, quia est in Basilea. Aliæ possunt per procurationem conventus quasi omnes dari ad loca, ad quæ pertinent. Vester discipulus, frater Johannes Nider, ordinis Prædicatorum". Sequuntur articuli conclusi Pragæ in festo Purificationis (sic) 1432. „Magistri ac sacerdotes antiquæ civitatis Pragensis et sacerdotes novæ civitatis hoc unanimiter tenent et profitentur, opereque implere intendunt, et quicunque his con- traierit, deo auxiliante juxta possibilitatem suam unanimiter defendere volunt ac protegere ; et sacerdotes, quicunque ordinationes et constitutiones infrascriptas in omnibus suis ecclesiis observari contempserint, nec ad prædicandum nec ad omnia peragendum quovis- modo admittentur. Primo tenemus et credimus, et ad hoc tenendum credendumque universos Christi- colas hortamur et monemus, quod Christus in sacramento corporis Christi visibiliter est verus deus et verus homo sua propria natura et substantia, juxta ipsius naturalem essentiam, idem qui assumtus est ex Maria virgine, et qui sedit ad dextram patris; cui in hoc sacra- mento orationibus, genuflexionibus, luminaribus aliisque ceremoniis reverentia exhibetur. Item credimus et tenemus, quod septem sunt sacramenta ecclesiæ, scilicet: bap- tismus, confirmatio, poenitentia, sacramentum corporis et sanguinis Christi, ordo, matri- monium, extrema unctio; quæ ex fide Christiana necessaria sunt ac salutifera omni animæ Christianæ, et ab omnibus Christi fidelibus tenenda ac veneranda. Item tenemus, quod sacramentum baptismatis juxta consuetudinem sanctæ ecclesiæ cum patrinis, cum orationibus aliisque verborum consuetudinibus, cum chrismate ac oleo sacrato ternaque mersione sive profusione aquæ sacratæ ceterisque legitimis cerimoniis exerceri ac fieri debet, si et in quantum secundum temporis et loci exigentiam poterunt observari. 1432. Item tenemus, quod animabus, quæ in peccata prolapsæ sunt aut prolabuntur et ad poenitentiam redire desiderant, in salubre remedium confessio sacramentalis sacerdoti idoneo ad hoc disposito est facienda, ac satisfactio salutifera, velut sunt jejunia, elemosynæ, orationes aliaque bona opera poenitentibus sunt imponenda pro peccatis. Item credimus et tenemus, quod sacramentum extremæ unctionis infirmis id desi- derantibus juxta ritum et consuetudinem sanctæ ecclesiæ est conferendum. Itaque universos et singulos monemus et hortamur, ac in posterum monere volumus et hortari, quatenus quicunque infirmitate aliqua notabili se gravari perspexerint, præfatum sacramentum non differant nec contemnant, nec quovis modo parvipendant, eo quod contemtores hujus alio- rumque sacramentorum juxta ritum et consuetudinem ecclesiasticarum sanctionum essent redarguendi.
182 Johannis de Ragusio, 89. 1432. 6. Jan. domino nostro cardinali et consolemini suam devotissimam dominationem ; speramus enim in domino, negotia omnia concilii sancte terminanda per eum, qui preces devotorum repellere non consuevit. Petit dominus meus et socius carissimus vobis humiliter recom- mendari, qui aliis impeditus, in speciali Vestræe Paternitati scribere præsenter non potuit. Valeat Vestra Paternitas reverenda feliciter et longæve. Datum Norimbergæ, die xvI Fe- bruarii anno 32. Item ambo recommendamus Vestræe Paternitati reverendum dominum abbatem de Mulembrun, virum revera credimus deo fratrem (?), cujus in caritate volumus familiaritatem acquirere velitis. Item literæe sonantes magistro Nicolao Clerici venerunt de Ungaria; cui dentur, quia est in Basilea. Aliæ possunt per procurationem conventus quasi omnes dari ad loca, ad quæ pertinent. Vester discipulus, frater Johannes Nider, ordinis Prædicatorum". Sequuntur articuli conclusi Pragæ in festo Purificationis (sic) 1432. „Magistri ac sacerdotes antiquæ civitatis Pragensis et sacerdotes novæ civitatis hoc unanimiter tenent et profitentur, opereque implere intendunt, et quicunque his con- traierit, deo auxiliante juxta possibilitatem suam unanimiter defendere volunt ac protegere ; et sacerdotes, quicunque ordinationes et constitutiones infrascriptas in omnibus suis ecclesiis observari contempserint, nec ad prædicandum nec ad omnia peragendum quovis- modo admittentur. Primo tenemus et credimus, et ad hoc tenendum credendumque universos Christi- colas hortamur et monemus, quod Christus in sacramento corporis Christi visibiliter est verus deus et verus homo sua propria natura et substantia, juxta ipsius naturalem essentiam, idem qui assumtus est ex Maria virgine, et qui sedit ad dextram patris; cui in hoc sacra- mento orationibus, genuflexionibus, luminaribus aliisque ceremoniis reverentia exhibetur. Item credimus et tenemus, quod septem sunt sacramenta ecclesiæ, scilicet: bap- tismus, confirmatio, poenitentia, sacramentum corporis et sanguinis Christi, ordo, matri- monium, extrema unctio; quæ ex fide Christiana necessaria sunt ac salutifera omni animæ Christianæ, et ab omnibus Christi fidelibus tenenda ac veneranda. Item tenemus, quod sacramentum baptismatis juxta consuetudinem sanctæ ecclesiæ cum patrinis, cum orationibus aliisque verborum consuetudinibus, cum chrismate ac oleo sacrato ternaque mersione sive profusione aquæ sacratæ ceterisque legitimis cerimoniis exerceri ac fieri debet, si et in quantum secundum temporis et loci exigentiam poterunt observari. 1432. Item tenemus, quod animabus, quæ in peccata prolapsæ sunt aut prolabuntur et ad poenitentiam redire desiderant, in salubre remedium confessio sacramentalis sacerdoti idoneo ad hoc disposito est facienda, ac satisfactio salutifera, velut sunt jejunia, elemosynæ, orationes aliaque bona opera poenitentibus sunt imponenda pro peccatis. Item credimus et tenemus, quod sacramentum extremæ unctionis infirmis id desi- derantibus juxta ritum et consuetudinem sanctæ ecclesiæ est conferendum. Itaque universos et singulos monemus et hortamur, ac in posterum monere volumus et hortari, quatenus quicunque infirmitate aliqua notabili se gravari perspexerint, præfatum sacramentum non differant nec contemnant, nec quovis modo parvipendant, eo quod contemtores hujus alio- rumque sacramentorum juxta ritum et consuetudinem ecclesiasticarum sanctionum essent redarguendi.
Strana 183
Tractatus de reductione Bohemorum. 183 Item credimus et tenemus, quod decem præcepta aliæque leges et articuli ab universis Christi fidelibus sub poena æternæ damnationis observanda sunt secundum intel- lectum spiritus sancti ac sanctorum, quorum intellectus spiritui sancto non contradicit sed concordat, præcipueque attendentes matrem magistramque omnium nostrum sanctam ecclesiam primitivam. Item tenendum ac observandum est, quod in condemnatione alicujus hominis, quamvis rei, non ita de facili proferenda est sententia, neque lex in omnibus suis punctis seu articulis ad condemnationem vergentibus adducenda vel imitanda, imo nec quisquam in causa sua propria seu ex motu vindictæ propriæ in alterum mortis ferat sententiam, nec aliquando, nisi inevitabilis necessitas et utilitas id deposcat lexque divina id admittat, mortis sententia contra quempiam fulminanda est, nisi qui alias induci nolens vel instrui, in sua malitia perseveret. Et hoc quidem faciendum est cum magna compassione animi, diligentique trutinatione sedecim articulorum caritatis, quos ponit sanctus Paulus in epistola ad Corinthios ac cum consideratione juris legisque naturalis : Quod tibi fieri non vis, aliis ne facias. Item credendum tenendumque est, quod res seu bona aliena a quantumcunque justis seu jus habentibus communi cursu non solum avare rapienda non sunt, imo neque concupisci sive in damnum alterius attrectari debent, neque Christi fideles in propriis eorum facultatibus tribulentur, juxta beati Pauli instructionem, ubi ait: Non sunt facienda mala, ut veniant bona. Item tenemus et ex sacris scripturis elicientes credimus, quod sancti in coelis existentes, Christi fidelibus in terra constitutis suis orationibus ac caritativis adminiculis juxta suam liberalitatem suffragantur; quos fideles debent digne invocare et exorare pro auxilio et intercessione, circa hoc tamen honorificentiam sanctis debitam rationabiliter exhibentes, non autem cultum soli deo debitum ad eosdem transferentes; et quidquid inordinatum ac minus idoneum aut alias excessivum circa sanctorum reverentiam fuerit aut auxilii supplicationem, rejiciant ac contemnant. Item tenemus et ex multis sacræ scripturæe locis colligentes unacum sanctis, qui in scriptura legis divinæe fundantur, credimus, quod animabus a corporibus egressis locus purgatorii post hanc vitam est ordinatus, quæ in hac vita constitutæ poenitentiam pro peccatis perpetratis ad plenum non peregerunt, dumque ibidem juxta condignum purgatæ fuerint, ad superna transferentur. Insuper Christi fideles in hac vita degentes pro unione vinculoque caritatis ac spiritus possunt imo tenentur jejuniis, orationibus, elemosynis ceterisque sanctis operibus animabus in purgatorio existentibus caritative suffragari; circa hoc tamen inculpantes omnem avaritiam lucraque inordinata sacerdotum, omnemque Simoniam, quam interdum sacerdotes avari ac Simoniaci perpetrarunt, imo et hodie non desinunt perpetrare. Item tenemus et credimus ac observari intendimus, quod ritus ac consuetudo in missarum celebratione, in vesperarum decantatione, circa cultus ac servitii divini obser- vantiam, in cerimoniis, in ornamentis consuetis est legitime ac convenienter ordinatus ; quemadmodum in missa humerale, alba, zona, manipulus, stola, casula, juxta ritum et consuetudinem sanctæ ecclesiæ cum signi sanctæ crucis impressione seu benedictione. Qui ordo in missa aliisque sacris officiis a sanctis ad honorem ac laudem dei digne ac 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 183 Item credimus et tenemus, quod decem præcepta aliæque leges et articuli ab universis Christi fidelibus sub poena æternæ damnationis observanda sunt secundum intel- lectum spiritus sancti ac sanctorum, quorum intellectus spiritui sancto non contradicit sed concordat, præcipueque attendentes matrem magistramque omnium nostrum sanctam ecclesiam primitivam. Item tenendum ac observandum est, quod in condemnatione alicujus hominis, quamvis rei, non ita de facili proferenda est sententia, neque lex in omnibus suis punctis seu articulis ad condemnationem vergentibus adducenda vel imitanda, imo nec quisquam in causa sua propria seu ex motu vindictæ propriæ in alterum mortis ferat sententiam, nec aliquando, nisi inevitabilis necessitas et utilitas id deposcat lexque divina id admittat, mortis sententia contra quempiam fulminanda est, nisi qui alias induci nolens vel instrui, in sua malitia perseveret. Et hoc quidem faciendum est cum magna compassione animi, diligentique trutinatione sedecim articulorum caritatis, quos ponit sanctus Paulus in epistola ad Corinthios ac cum consideratione juris legisque naturalis : Quod tibi fieri non vis, aliis ne facias. Item credendum tenendumque est, quod res seu bona aliena a quantumcunque justis seu jus habentibus communi cursu non solum avare rapienda non sunt, imo neque concupisci sive in damnum alterius attrectari debent, neque Christi fideles in propriis eorum facultatibus tribulentur, juxta beati Pauli instructionem, ubi ait: Non sunt facienda mala, ut veniant bona. Item tenemus et ex sacris scripturis elicientes credimus, quod sancti in coelis existentes, Christi fidelibus in terra constitutis suis orationibus ac caritativis adminiculis juxta suam liberalitatem suffragantur; quos fideles debent digne invocare et exorare pro auxilio et intercessione, circa hoc tamen honorificentiam sanctis debitam rationabiliter exhibentes, non autem cultum soli deo debitum ad eosdem transferentes; et quidquid inordinatum ac minus idoneum aut alias excessivum circa sanctorum reverentiam fuerit aut auxilii supplicationem, rejiciant ac contemnant. Item tenemus et ex multis sacræ scripturæe locis colligentes unacum sanctis, qui in scriptura legis divinæe fundantur, credimus, quod animabus a corporibus egressis locus purgatorii post hanc vitam est ordinatus, quæ in hac vita constitutæ poenitentiam pro peccatis perpetratis ad plenum non peregerunt, dumque ibidem juxta condignum purgatæ fuerint, ad superna transferentur. Insuper Christi fideles in hac vita degentes pro unione vinculoque caritatis ac spiritus possunt imo tenentur jejuniis, orationibus, elemosynis ceterisque sanctis operibus animabus in purgatorio existentibus caritative suffragari; circa hoc tamen inculpantes omnem avaritiam lucraque inordinata sacerdotum, omnemque Simoniam, quam interdum sacerdotes avari ac Simoniaci perpetrarunt, imo et hodie non desinunt perpetrare. Item tenemus et credimus ac observari intendimus, quod ritus ac consuetudo in missarum celebratione, in vesperarum decantatione, circa cultus ac servitii divini obser- vantiam, in cerimoniis, in ornamentis consuetis est legitime ac convenienter ordinatus ; quemadmodum in missa humerale, alba, zona, manipulus, stola, casula, juxta ritum et consuetudinem sanctæ ecclesiæ cum signi sanctæ crucis impressione seu benedictione. Qui ordo in missa aliisque sacris officiis a sanctis ad honorem ac laudem dei digne ac 1432.
Strana 184
184 Johannis de Ragusio, 1432. laudabiliter institutus, ab idoneis ad hocque dispositis sacerdotibus Christi nequaquam sine rationabili causa est obmittendus, quin opere compleatur et efficaciter ab omnibus observetur. Item ad nos pertinet hoc, o sacerdotes, quatenus quod semel placuit, et præe- cipue bonum, amplius displicere non debeat. Quod si et in quantum adhuc tuta securaque et non fraudulenta nobis fuerit data audientia et si quippiam juxta humanæe capacitatis providentiam, quæ causam suam sanctam ejusque circumstantias quantum potest munit et protegit, nobis contigerit obviare vel proponi ab eisdem, nos intendimus ad talia consentire : primo hac de ratione, ut ea, quæ sepius optabamus ventura, si vel saltem nunc advene- rint, non spernamus, non simusque omni populo in scandalum et derisum. Secundo, ex quo aliæ sectæ controversiæque in fide, ceteræeque circumstantiæ graves in rebus spiritu- alibus perplexæe ac involutæ, generalibus fidelium conciliis conplanatæ finem debitum sunt sortitæ, si forte misericors deus nostram circa hoc perpendens diligentiam, etiam his finem faciet præoptatum. Item vigiliæ sanctorum, jejunium quadragesimæ, ceteraque legitimà jejunia in ecclesia sancta hactenus observata, etiam et nunc et in posterum observanda sunt, nosque eadem observare volumus, subjectosque vel parochianos ad idem observandum hortari volumus et artare. Circa istos articulos divina pro divinis, humana pro humanis habentur. Quod si circa illa, quæ sunt humana in istis articulis, contingat nos in posterum sensum salubriorem concipere, quam pro nunc percipimus, illic volumus declinare et amplecti, pro salute nostra consequenda et totius populi nobis subjecti, et hoc palam et publice protestamur. Domini insuper milites ac militares, civitates exercitusque Orphanorum cum aliis ipsis faventibus ac adhærentibus unanimi ac communi de consensu hæc finaliter con- cluserunt: Primo quod omnes communiter pro unione sacerdotum omni conatu laborantes insudemus, et quidquid auxiliante deo inventum decretumque fuerit, ab omnibus teneatur. Item si quippiam exercitu generaliter in aliquo, sive singulari persona in exercitu constituta, aut alias in aliquo dominorum terrestrium vel civitatum contra deum attentatum seu perpetratum fuerit, divino subnixi auxilio juxta quod vires nostræe suppetunt tam in spiritualibus quam secularibus volumus emendari. Item singuli capitanei in suis exercitibus tam equitum quam peditum ita sint potentes, quatenus pauperes non desolentur. Constituant quoque in propriis exercitibus officiales, ut nequaquam fiant tales ac tantæ devastationes seu depopulationes pauperum legi Christi consentientibus (sic) ac faventibus seu in lege, sive sit in Bohemia sive in Moravia. Item præfati capitanei tenentur officiales suos ordinare ac regere quanto amplius possunt propter fratrum refrigerium et quietem. Item domini terrestres ac civitates in hoc sponte concluserunt de victualium sub- sidio exercitibus faciendo, ut quando aut quotienscunque a capitaneo alicujus exercitus in quibusvis metis seu territoriis constituto pro subsidio fuerint requisiti, pabulum præbeant et juvamen. Si quis autem ultra hoc ab exercitu se abstrahens alicubi damnum inferre tentaverit sive de facto intulerit, talis secundum discretionem judiciumque capitanei terri- torii illius ac consiliorum eidem deputatorum debita animadversione corrigatur.
184 Johannis de Ragusio, 1432. laudabiliter institutus, ab idoneis ad hocque dispositis sacerdotibus Christi nequaquam sine rationabili causa est obmittendus, quin opere compleatur et efficaciter ab omnibus observetur. Item ad nos pertinet hoc, o sacerdotes, quatenus quod semel placuit, et præe- cipue bonum, amplius displicere non debeat. Quod si et in quantum adhuc tuta securaque et non fraudulenta nobis fuerit data audientia et si quippiam juxta humanæe capacitatis providentiam, quæ causam suam sanctam ejusque circumstantias quantum potest munit et protegit, nobis contigerit obviare vel proponi ab eisdem, nos intendimus ad talia consentire : primo hac de ratione, ut ea, quæ sepius optabamus ventura, si vel saltem nunc advene- rint, non spernamus, non simusque omni populo in scandalum et derisum. Secundo, ex quo aliæ sectæ controversiæque in fide, ceteræeque circumstantiæ graves in rebus spiritu- alibus perplexæe ac involutæ, generalibus fidelium conciliis conplanatæ finem debitum sunt sortitæ, si forte misericors deus nostram circa hoc perpendens diligentiam, etiam his finem faciet præoptatum. Item vigiliæ sanctorum, jejunium quadragesimæ, ceteraque legitimà jejunia in ecclesia sancta hactenus observata, etiam et nunc et in posterum observanda sunt, nosque eadem observare volumus, subjectosque vel parochianos ad idem observandum hortari volumus et artare. Circa istos articulos divina pro divinis, humana pro humanis habentur. Quod si circa illa, quæ sunt humana in istis articulis, contingat nos in posterum sensum salubriorem concipere, quam pro nunc percipimus, illic volumus declinare et amplecti, pro salute nostra consequenda et totius populi nobis subjecti, et hoc palam et publice protestamur. Domini insuper milites ac militares, civitates exercitusque Orphanorum cum aliis ipsis faventibus ac adhærentibus unanimi ac communi de consensu hæc finaliter con- cluserunt: Primo quod omnes communiter pro unione sacerdotum omni conatu laborantes insudemus, et quidquid auxiliante deo inventum decretumque fuerit, ab omnibus teneatur. Item si quippiam exercitu generaliter in aliquo, sive singulari persona in exercitu constituta, aut alias in aliquo dominorum terrestrium vel civitatum contra deum attentatum seu perpetratum fuerit, divino subnixi auxilio juxta quod vires nostræe suppetunt tam in spiritualibus quam secularibus volumus emendari. Item singuli capitanei in suis exercitibus tam equitum quam peditum ita sint potentes, quatenus pauperes non desolentur. Constituant quoque in propriis exercitibus officiales, ut nequaquam fiant tales ac tantæ devastationes seu depopulationes pauperum legi Christi consentientibus (sic) ac faventibus seu in lege, sive sit in Bohemia sive in Moravia. Item præfati capitanei tenentur officiales suos ordinare ac regere quanto amplius possunt propter fratrum refrigerium et quietem. Item domini terrestres ac civitates in hoc sponte concluserunt de victualium sub- sidio exercitibus faciendo, ut quando aut quotienscunque a capitaneo alicujus exercitus in quibusvis metis seu territoriis constituto pro subsidio fuerint requisiti, pabulum præbeant et juvamen. Si quis autem ultra hoc ab exercitu se abstrahens alicubi damnum inferre tentaverit sive de facto intulerit, talis secundum discretionem judiciumque capitanei terri- torii illius ac consiliorum eidem deputatorum debita animadversione corrigatur.
Strana 185
Tractatus de reductione Bohemorum. 185 Item nullæe stipulationes seu ratificationes aliquorum mutuorum promissorum ad libertatem supplantandam terrigenarum aut civitatum fieri debent, sed ad omnis justitiæ veritatisque corroborationem contra omnem hominem, quicunque a via veritatis ac justitiæ nos avertere conatus fuerit vel seducere; per hoc cupientes universos ac singulos in suis legitimis ac cerimoniis, quæ legi Christi non contradixerint, ipsius auxilio augmentare et corroborare. Item quilibet districtus seu provincia civitatum ac terrigenarum ad eundem districtum pertinentium specialem congregationem debet habere, quatenus de unanimi con- sensu capitaneum suæ provinciæ eligant, eidem consiliarios idoneos ac providos adjun- gendo, quatenus hi omnes talem potestatem habeant exercitum congregandi seu campum erigendi, et ut etiam de suis terminis sive mansionibus ad exercitum sæpius ac liberius occurrere valeant absque damno et læsura pauperum aliarumque communitatum militarium seu communitatum legi Christi dumtaxat consentientium atque faventium. Item si aliquod castrum seu alias clausuram aliquam communiter circumvallatam oppugnare contigerit, et aliqui ex exercitu ad præedandum de inimicis seu ad pecora vel pecudes inimicorum adjacentium egressi fuerint, omnis illa præeda si quam habuerint in commune est dividenda. Quodsi eandem munitionem seu clausuram deo ferente auxilium contigerit expugnando obtinere, quod de communi consensu muniatur certis ibidem locatis personis. Sin autem diruendum ac destruendum fore judicaverint, saltem bona illius clausuræ his qui ex eadem expugnatione fuerint, juxta singulorum impendia in commune dividantur. 1432. Eadem die 16. Februarii sancta synodus scripsit præfatis ambasiatoribus in modum qui sequitur: „Dilectis ecclesiæ filiis, venerabilibus ac religiosis viris, fratribus Johanni Nider etc. et Johanni de Mulenbrun, nuntiis et ambasiatoribus nostris. (Bruneti.) Sacrosancta generalis ac universalis synodus Basiliensis, in spiritu sancto legitime congregata, venerabilibus ac religiosis viris, Johanni Nider, sacræe theologiæ professori, et Johanni de Mulenbrun, Prædicatorum et Cisterciensis ordinis, salutem et omnipotentis benedictionem. Per literas vestras, scriptas magistro Johanni de Ragusio, et nunc et alias percepimus diligentiam vestram, quam in exequendis illis, quæ pro parte hujus sacri concilii injuncta fuere, laudabiliter adhibuistis. Unde merito multum contentamur, exhor- tantes vos, quatinus de bono in melius usque ad rei complementum continuetis. De omnibus autem et singulis, quæ bonum concilii concernere possunt, solerter inquirentes, illa et quæ expedientia fuerint, nobis frequenter significare curetis, et maxime, quid de adventu Boemorum audiveritis, circa quam vobis possibilem adhibeatis, requirentes nostri ex parte consilium, auxilium et favorem illustris principis, domini marchionis Brandenburgensis, nec non et consilium civitatis Norimbergensis, de quibus in hac re summe confidimus. De ceteris vero vobis particulariter notificandis hoc concilium sacrosanctum concernentibus commisimus præfato magistro Johanni de Ragusio, quod literatorie vos informare non postponat. Datum Basileæ, die xvI mensis Februarii, anno etc. xxxII". Eadem die etiam magister Johannes de Ragusio scripsit prædictis ambasiatoribus ad plenum de factis concernentibus sacrum concilium eos informando, mittens eisdem copiam sessionis secundæe, in qua declarabatur dominum nostrum Eugenium non potuisse neque 90. 1432. 16. Febr. Scriptores I. 24
Tractatus de reductione Bohemorum. 185 Item nullæe stipulationes seu ratificationes aliquorum mutuorum promissorum ad libertatem supplantandam terrigenarum aut civitatum fieri debent, sed ad omnis justitiæ veritatisque corroborationem contra omnem hominem, quicunque a via veritatis ac justitiæ nos avertere conatus fuerit vel seducere; per hoc cupientes universos ac singulos in suis legitimis ac cerimoniis, quæ legi Christi non contradixerint, ipsius auxilio augmentare et corroborare. Item quilibet districtus seu provincia civitatum ac terrigenarum ad eundem districtum pertinentium specialem congregationem debet habere, quatenus de unanimi con- sensu capitaneum suæ provinciæ eligant, eidem consiliarios idoneos ac providos adjun- gendo, quatenus hi omnes talem potestatem habeant exercitum congregandi seu campum erigendi, et ut etiam de suis terminis sive mansionibus ad exercitum sæpius ac liberius occurrere valeant absque damno et læsura pauperum aliarumque communitatum militarium seu communitatum legi Christi dumtaxat consentientium atque faventium. Item si aliquod castrum seu alias clausuram aliquam communiter circumvallatam oppugnare contigerit, et aliqui ex exercitu ad præedandum de inimicis seu ad pecora vel pecudes inimicorum adjacentium egressi fuerint, omnis illa præeda si quam habuerint in commune est dividenda. Quodsi eandem munitionem seu clausuram deo ferente auxilium contigerit expugnando obtinere, quod de communi consensu muniatur certis ibidem locatis personis. Sin autem diruendum ac destruendum fore judicaverint, saltem bona illius clausuræ his qui ex eadem expugnatione fuerint, juxta singulorum impendia in commune dividantur. 1432. Eadem die 16. Februarii sancta synodus scripsit præfatis ambasiatoribus in modum qui sequitur: „Dilectis ecclesiæ filiis, venerabilibus ac religiosis viris, fratribus Johanni Nider etc. et Johanni de Mulenbrun, nuntiis et ambasiatoribus nostris. (Bruneti.) Sacrosancta generalis ac universalis synodus Basiliensis, in spiritu sancto legitime congregata, venerabilibus ac religiosis viris, Johanni Nider, sacræe theologiæ professori, et Johanni de Mulenbrun, Prædicatorum et Cisterciensis ordinis, salutem et omnipotentis benedictionem. Per literas vestras, scriptas magistro Johanni de Ragusio, et nunc et alias percepimus diligentiam vestram, quam in exequendis illis, quæ pro parte hujus sacri concilii injuncta fuere, laudabiliter adhibuistis. Unde merito multum contentamur, exhor- tantes vos, quatinus de bono in melius usque ad rei complementum continuetis. De omnibus autem et singulis, quæ bonum concilii concernere possunt, solerter inquirentes, illa et quæ expedientia fuerint, nobis frequenter significare curetis, et maxime, quid de adventu Boemorum audiveritis, circa quam vobis possibilem adhibeatis, requirentes nostri ex parte consilium, auxilium et favorem illustris principis, domini marchionis Brandenburgensis, nec non et consilium civitatis Norimbergensis, de quibus in hac re summe confidimus. De ceteris vero vobis particulariter notificandis hoc concilium sacrosanctum concernentibus commisimus præfato magistro Johanni de Ragusio, quod literatorie vos informare non postponat. Datum Basileæ, die xvI mensis Februarii, anno etc. xxxII". Eadem die etiam magister Johannes de Ragusio scripsit prædictis ambasiatoribus ad plenum de factis concernentibus sacrum concilium eos informando, mittens eisdem copiam sessionis secundæe, in qua declarabatur dominum nostrum Eugenium non potuisse neque 90. 1432. 16. Febr. Scriptores I. 24
Strana 186
186 Johannis de Ragusio, 91. 1432. 10. Mart. debuisse solvere sacrum Basiliense concilium, et de firmitate ac intentione patrum et de aliis singulis, prout occurrebat, per proprium nuntium et cursorem. Quibus omnibus receptis prædicti ambasiatores taliter magistro Johanni de Ragusio decima die Martii rescripserunt : „Venerabili domino Johanni de Ragusio, sacræ paginæ professori et procuratori ordinis Prædicatorum, præceptori nostro gratiosissimo detur cum caritate. Post humilem utriusque recommendationem et qualecunque orationum suarum suffragium. Quia vene- rabilis pater et domine! onus a sacrosancta synodo Basiliensi recepistis, nobis sua parte scribendi et de occurrentibus avisandi nos et informandi, sicut et luculenter, sufficienter et fideliter facitis, super quo pro modulo nostro gratias vobis agimus, quia nos paterne dirigitis, fovetis et confortatis: ideo et Vestræe Circumspectioni rescribimus stilo familiari, confidentes quod sciatis, quid cuiquam conveniat et sancto vestro proposito expediat, quid in publico aut quid privatim proferendum sit, quod vestræ omnino discretioni committimus. Bohemi nullum aliud nobis post primum, cujus vobis copiam direximus, scriptum neque ipsi de Egra transmiserunt sive responsum; et quæ sit causa dilationis, nescimus. Audi- vimus, vaga tamen relatione, quod ipsi in termino constituto convenerint in Praga, et multis diebus simul fuerint, et non usquequaque concordaverint, in his potissimum, quæ clerus et literati in Praga veteri et nova concluserunt, quorum etiam vobis copiam dire- ximus, quam nostro consilio omnino nulli scribendam communicetis, ne forte in futurum, si sententiam in eisdem conclusionibus mutarent, suæ reconciliationi et reductioni propter humanam verecundiam impedimentum præstaret. Unde quidam prudentes conjiciunt, quod Bohemi, qui in Pragam ad eandem dietam de longe et de exteris venerunt, habentes plenum mandatum in prædictas conclusiones consentiendi aut alia in Praga tractata accep- tandi, se ad eos, qui se miserunt, retulerunt super alia dieta conventuri ; unde et responsum protrahunt ; alii, quia forte intellexerunt, quod concilium per dominum nostrum papam sit mandatum dissolvi propter ipsorum vocationem, ideo forsan non dignentur respondere; alii forte quod deliberarunt aliquos notabiles mittere huc ad nos, sed propter insaniam hominum hujus temporis et partium nostrarum, vel saltem nimiam difficultatem itinerandi, quam facit multa aquarum inundatio, proveniens ex resolutione profundarum nivium et continua pluvia, differunt venire. Aut alia forsan rationabilis causa obstat, de qua nobis ad præsens non constat: sciemus autem postea, et ut speramus, cito. Super his omnibus, in quantum oportuit et decuit, vestris et nostris scriptis taliter consulatum Egrensem et ex sequenti ipsos Bohemos avisando providimus, quod vobis neque nobis confidimus aliquid nunc aut in posterum ea parte imputare possint. Quia per certos et indubitatos nuntios ipsos clarissime de sancta vestra intentione et firma stabilitate, sigillatis literis vestris etiam in vulgare a nobis translatis, ac etiam decretis in ultima vestra sessione conclusis per Vestras Paternitates, cum aliis scriptis directis informavimus. Sed veraciter via difficilis est ad ambulandum, quia ex luto profunda; nam nuntius vester, familiaris domini de Lang- heim, xvIII die a data literarum vestrarum, quæ fuit xvi Februarii, huc applicuit; unde nuntii nostri ad Bohemos, neque ipsorum ad nos, ita expedite venire non potuerunt, sicut forte voluissent. Verum super dilatione præmissa minus mirandum. Super vocatione prælatorum harum partium nobis videtur habendam fore modicam patientiam, et dissimu- landum ad modicum tempus: quia si dominus noster papa concilio favebit, quod cito scietis, tunc venient compulsi. Interim dubio pendente animi vobis faventium vix ad hoc 1432.
186 Johannis de Ragusio, 91. 1432. 10. Mart. debuisse solvere sacrum Basiliense concilium, et de firmitate ac intentione patrum et de aliis singulis, prout occurrebat, per proprium nuntium et cursorem. Quibus omnibus receptis prædicti ambasiatores taliter magistro Johanni de Ragusio decima die Martii rescripserunt : „Venerabili domino Johanni de Ragusio, sacræ paginæ professori et procuratori ordinis Prædicatorum, præceptori nostro gratiosissimo detur cum caritate. Post humilem utriusque recommendationem et qualecunque orationum suarum suffragium. Quia vene- rabilis pater et domine! onus a sacrosancta synodo Basiliensi recepistis, nobis sua parte scribendi et de occurrentibus avisandi nos et informandi, sicut et luculenter, sufficienter et fideliter facitis, super quo pro modulo nostro gratias vobis agimus, quia nos paterne dirigitis, fovetis et confortatis: ideo et Vestræe Circumspectioni rescribimus stilo familiari, confidentes quod sciatis, quid cuiquam conveniat et sancto vestro proposito expediat, quid in publico aut quid privatim proferendum sit, quod vestræ omnino discretioni committimus. Bohemi nullum aliud nobis post primum, cujus vobis copiam direximus, scriptum neque ipsi de Egra transmiserunt sive responsum; et quæ sit causa dilationis, nescimus. Audi- vimus, vaga tamen relatione, quod ipsi in termino constituto convenerint in Praga, et multis diebus simul fuerint, et non usquequaque concordaverint, in his potissimum, quæ clerus et literati in Praga veteri et nova concluserunt, quorum etiam vobis copiam dire- ximus, quam nostro consilio omnino nulli scribendam communicetis, ne forte in futurum, si sententiam in eisdem conclusionibus mutarent, suæ reconciliationi et reductioni propter humanam verecundiam impedimentum præstaret. Unde quidam prudentes conjiciunt, quod Bohemi, qui in Pragam ad eandem dietam de longe et de exteris venerunt, habentes plenum mandatum in prædictas conclusiones consentiendi aut alia in Praga tractata accep- tandi, se ad eos, qui se miserunt, retulerunt super alia dieta conventuri ; unde et responsum protrahunt ; alii, quia forte intellexerunt, quod concilium per dominum nostrum papam sit mandatum dissolvi propter ipsorum vocationem, ideo forsan non dignentur respondere; alii forte quod deliberarunt aliquos notabiles mittere huc ad nos, sed propter insaniam hominum hujus temporis et partium nostrarum, vel saltem nimiam difficultatem itinerandi, quam facit multa aquarum inundatio, proveniens ex resolutione profundarum nivium et continua pluvia, differunt venire. Aut alia forsan rationabilis causa obstat, de qua nobis ad præsens non constat: sciemus autem postea, et ut speramus, cito. Super his omnibus, in quantum oportuit et decuit, vestris et nostris scriptis taliter consulatum Egrensem et ex sequenti ipsos Bohemos avisando providimus, quod vobis neque nobis confidimus aliquid nunc aut in posterum ea parte imputare possint. Quia per certos et indubitatos nuntios ipsos clarissime de sancta vestra intentione et firma stabilitate, sigillatis literis vestris etiam in vulgare a nobis translatis, ac etiam decretis in ultima vestra sessione conclusis per Vestras Paternitates, cum aliis scriptis directis informavimus. Sed veraciter via difficilis est ad ambulandum, quia ex luto profunda; nam nuntius vester, familiaris domini de Lang- heim, xvIII die a data literarum vestrarum, quæ fuit xvi Februarii, huc applicuit; unde nuntii nostri ad Bohemos, neque ipsorum ad nos, ita expedite venire non potuerunt, sicut forte voluissent. Verum super dilatione præmissa minus mirandum. Super vocatione prælatorum harum partium nobis videtur habendam fore modicam patientiam, et dissimu- landum ad modicum tempus: quia si dominus noster papa concilio favebit, quod cito scietis, tunc venient compulsi. Interim dubio pendente animi vobis faventium vix ad hoc 1432.
Strana 187
Tractatus de reductione Bohemorum. 187 inducentur. Si autem expresse favorem negabit, tune credimus quod metu principum et potestatum secularium vel omnes vel plures venient, et maxime dum literæ concilii cum decretis suis, de quibus scribitis, ac etiam literæe domini regis, de quibus ipse in literis ad concilium novissime directis scribit, ad principes et prælatos Alemanniæ pervenerint. De possibilibus nobis interim nihil obmittendum in his aut aliis quibuscunque. Audenter igitur et confidenter nihil hæsitantes parvulis vestris præcipite, juxta vires nostras neque jota præteribimus; et ut minus sapiens loquar, postquam de vestra firmitate et auctoritate certificatus sum, quod ea parte non offendam, ad Jndos sive Bohemos me mandate, spero non retrospiciam. Quod et ratione mihi est sentire de collega; quia constantia, patientia et omni virtute præstantior. Etiam si domini electores, ut scribitis, suos et favorabiles miserunt ambasiatores, facient tanto citius alios concurrere ; sed deus novit corda hominum, quam vana sunt etc. Item non percipimus de aliquo tractatu quorumcunque cum Bohemis super ineundis treugis, spe sanctæ vestræ congregationis retracti; spe etiam, quod Bohemi ad concilium oratores suos dirigent et sic reducentur. Super quibus opportune avisabimus, sollicitabimus et hortabimur tam nostros, ne foedera cum eis con- trahant, et ad Bohemos ut nuntios mittant ; mature tamen et cum consilio, ne ultroneæ nimium merces putere eis et vilescere incipiant. Procurabimus etiam suo tempore, ut et principes, communitates et alii ipsis scribant, si expedire videbitur, quod cum hactenus semper conquesti sint et verbo et libellis suis famosis, quod non possent habere audien- tiam etc., cujus occasione multi fuerint minus voluntarii ad invadendum et offendendum eos; quod si nunc vocati et caritative invitati in conspectu ecclesiæ non conparuerint, totum contra se mundum vehementer tali sua tergiversatione commovebunt etc., sed hoc postquam constiterit, quod venire non vellent vel nimium differrent. Valde vobis congratulamur de consolatione, quam recepistis et tenetis in catholico illo miti et illustri principe, domino Wilhelmo. Ipse scripsit consulatui Norimbergensi multum affective, favorabiliter et laudabiliter, pro cooperatione et assistentia in negotiis vestris ; qui gratissime et jocunde sua et vestra scripta receperunt, et statim juxta petitionem suam nuntios cum copiis decretorum vestrorum ad dominum marchionem et consulatum Egrensem miserunt, cum quibus et nos scripsimus. Et satis expedire videtur, quod in arduis, dum ad principes vel communitates Alemanniæ scribitis vel aliquid demandatis, idem princeps nomine domini regis, cujus potestate ea parte fungitur, lingua sua simul scriberet, quia magis et promtius imprimitur; imo et domini de concilio, ad simplices de Alemannia scribentes, per medium alicujus fidelis et practici in Alemannico affective scriberent, quia vix unquam translata ita sapiunt et imprimuntur, sicut originalia; quod vestræ, sicut et reliqua, discretioni committimus. Item pendente adhue spe adventus Bohemorum ad concilium expedire videretur, quod in scriptis publicis concilii versus has partes non nomi- narentur Hussitæ, sieut in literis nunc ad Norimbergenses et Egrenses factum est, quia valde de hoc verecundantur, sed appellarentur Bohemi, ne provocarentur, super quo provideatis. De perseverantia et continuatione concilii nemo nunc apud nos amodo dubitat, quia spiritus sanctus nodis vos suis insolubilibus vinxit; capti sumus et nos, et plerique alii servi et fideles domini captivitate libera, quæ ad regnum perducit. Retrospicere nunc amodo non licet, ne mendaces nos ipsos faciamus, et ita ministerium nostrum in irreve- rentiam almi spiritus directoris nostri vituperemus. Sed de hoc amodo dubitare non licet, 1432. 24°
Tractatus de reductione Bohemorum. 187 inducentur. Si autem expresse favorem negabit, tune credimus quod metu principum et potestatum secularium vel omnes vel plures venient, et maxime dum literæ concilii cum decretis suis, de quibus scribitis, ac etiam literæe domini regis, de quibus ipse in literis ad concilium novissime directis scribit, ad principes et prælatos Alemanniæ pervenerint. De possibilibus nobis interim nihil obmittendum in his aut aliis quibuscunque. Audenter igitur et confidenter nihil hæsitantes parvulis vestris præcipite, juxta vires nostras neque jota præteribimus; et ut minus sapiens loquar, postquam de vestra firmitate et auctoritate certificatus sum, quod ea parte non offendam, ad Jndos sive Bohemos me mandate, spero non retrospiciam. Quod et ratione mihi est sentire de collega; quia constantia, patientia et omni virtute præstantior. Etiam si domini electores, ut scribitis, suos et favorabiles miserunt ambasiatores, facient tanto citius alios concurrere ; sed deus novit corda hominum, quam vana sunt etc. Item non percipimus de aliquo tractatu quorumcunque cum Bohemis super ineundis treugis, spe sanctæ vestræ congregationis retracti; spe etiam, quod Bohemi ad concilium oratores suos dirigent et sic reducentur. Super quibus opportune avisabimus, sollicitabimus et hortabimur tam nostros, ne foedera cum eis con- trahant, et ad Bohemos ut nuntios mittant ; mature tamen et cum consilio, ne ultroneæ nimium merces putere eis et vilescere incipiant. Procurabimus etiam suo tempore, ut et principes, communitates et alii ipsis scribant, si expedire videbitur, quod cum hactenus semper conquesti sint et verbo et libellis suis famosis, quod non possent habere audien- tiam etc., cujus occasione multi fuerint minus voluntarii ad invadendum et offendendum eos; quod si nunc vocati et caritative invitati in conspectu ecclesiæ non conparuerint, totum contra se mundum vehementer tali sua tergiversatione commovebunt etc., sed hoc postquam constiterit, quod venire non vellent vel nimium differrent. Valde vobis congratulamur de consolatione, quam recepistis et tenetis in catholico illo miti et illustri principe, domino Wilhelmo. Ipse scripsit consulatui Norimbergensi multum affective, favorabiliter et laudabiliter, pro cooperatione et assistentia in negotiis vestris ; qui gratissime et jocunde sua et vestra scripta receperunt, et statim juxta petitionem suam nuntios cum copiis decretorum vestrorum ad dominum marchionem et consulatum Egrensem miserunt, cum quibus et nos scripsimus. Et satis expedire videtur, quod in arduis, dum ad principes vel communitates Alemanniæ scribitis vel aliquid demandatis, idem princeps nomine domini regis, cujus potestate ea parte fungitur, lingua sua simul scriberet, quia magis et promtius imprimitur; imo et domini de concilio, ad simplices de Alemannia scribentes, per medium alicujus fidelis et practici in Alemannico affective scriberent, quia vix unquam translata ita sapiunt et imprimuntur, sicut originalia; quod vestræ, sicut et reliqua, discretioni committimus. Item pendente adhue spe adventus Bohemorum ad concilium expedire videretur, quod in scriptis publicis concilii versus has partes non nomi- narentur Hussitæ, sieut in literis nunc ad Norimbergenses et Egrenses factum est, quia valde de hoc verecundantur, sed appellarentur Bohemi, ne provocarentur, super quo provideatis. De perseverantia et continuatione concilii nemo nunc apud nos amodo dubitat, quia spiritus sanctus nodis vos suis insolubilibus vinxit; capti sumus et nos, et plerique alii servi et fideles domini captivitate libera, quæ ad regnum perducit. Retrospicere nunc amodo non licet, ne mendaces nos ipsos faciamus, et ita ministerium nostrum in irreve- rentiam almi spiritus directoris nostri vituperemus. Sed de hoc amodo dubitare non licet, 1432. 24°
Strana 188
188 Johannis de Ragusio, majores insultus tamquam constantes et fortes athletæ sustinuistis, lætiora ea parte succe- dent : sed accingite vos nihilominus armatura dei, ad occurrendum super ulterioribus cum versipelli et mille artifice nostro inimico diabolo et satellitibus suis. Confidimus tamen, quia sacris vestris decretis sceptris ejus maledixistis, capiti bellatorum ejus molientium dispergere vos, viriliter in primo et hostili suo aggressu restitistis, quod amodo vos non poterit suis artibus et machinationibus movere ; tamen viriliter, sicut nos salubriter com- monetis, et vos agite, et ad constituta bono ordine et optimo tempore procedite. Procurate, quod in præsentia Bohemorum ad nos venientium, etiam in via usque ad vos, moderata fiat relaxatio sententiarum in ipsos fulminatarum, saltem interdum ipsis ab ecclesia sive divinis, si secus fieri non poterit, exclusis, quia propter se non tolerarent divinæe laudis organa suspendi, prout etiam alias vobis scripsimus. xv mensis præteriti remisimus nuntium vestrum cum multis scriptis et copiis de Bohemia nobis mandatis; si recepistis, indicate nobis. Illustris dominus dux Johannes Bavariæ, informatus a nobis verbo et scriptis de firmitate vestra, mirabiliter et ultra quam dici potest consolatus est, promittens scriptis suis ad nos, quod quidquid boni facere potest ad vestram consolationem, aut negotiorum vestrorum promotionem, aut Bohemorum ad vos sive ad nos securitatem et conductum, etiam in propria persona paratus sit facere; et ita nuper omnibus sibi subditis mandavit. Dum nuntios ad nos habere volueritis, apud dominos Ebracensem et de Langheim eos, qui vobiscum sunt de Bamberga aut vicinis his partibus, requirite, et quæcunque sunt ad augmentum et stabilimentum vestræe congregationis, in consolationem multorum nobis indicate. Librum actorum concilii Constantiensis et papalistæ, quem vobis concessi, domino de Mulembrun semel tradatis, vel sibi dicatis, quod ipsum habeatis, ut ego sim ea parte semel deobligatus, quia nescio, quando ad vos rediturus sim. Sed si reverendum in Christo patrem et dominum, dominum Julianum, miseratione divina sancti Angeli dia- conum cardinalem etc., cujus laudem nota sua conversatio gloriosa et magnifica opera per orbem diffundunt, et amorem sibi omnium, etiam adversariorum, conciliant, vobisque in commune amplius ad faciendum multos inducunt, ad cujuscunque et præsertim non faventis vobis requestam vel propriam instantiam inviti dimiseritis, cum opus ipso habeatis, magnam tanta novitas apud mundum inducet turbationem et admirationem, decreta vestra, quæ vim et firmitatem irrefragilem habere ex auctoritate videntur, non modicum enervabit, plures dubitare et minus incunctanter favere et revereri vos faciet, et ut de ipsius honore, cui merito consulendum esset, taceamus, quia tamquam verus ipse cultor virtutum ipsum et quæcunque cum gloria mundi transeunt, in custodiam suæ humilitatis, ut Christum lucrifaciat, forsan contemnit, multa tamen inconvenientia, ut verisimiliter timemus, sequerentur. Nam pridem quidam notabilis vir, de domino rege ad propria tendens, per viam audivit, quomodo idem dominus legatus cum xxII" equis a concilio recessisset ; qui solus, licet mendax rumor, in tantam eundem et alios admirationem et moestitiam rapuit, ut idem ipse sufficienter explicare non posset. Attendite quæsumus, gratissimi patres! quid expediat, et ut pro vice nostra ea parte, cum reverentia tamen loquamur, potius nobis videretur, quod et alii domini cardinales, quotquot opus haberetis, ex auctoritate vocarentur, quam illum utique vobis necessarium virum sermone et opere potentem dimit- teretis. Hodie quidam frater de Pilsena, ubi manet, huc aut alibi pro certis negotiis missus, alteri ex nobis, priori scilicet, retulit, quomodo infra quindenam de Pilsena 1432.
188 Johannis de Ragusio, majores insultus tamquam constantes et fortes athletæ sustinuistis, lætiora ea parte succe- dent : sed accingite vos nihilominus armatura dei, ad occurrendum super ulterioribus cum versipelli et mille artifice nostro inimico diabolo et satellitibus suis. Confidimus tamen, quia sacris vestris decretis sceptris ejus maledixistis, capiti bellatorum ejus molientium dispergere vos, viriliter in primo et hostili suo aggressu restitistis, quod amodo vos non poterit suis artibus et machinationibus movere ; tamen viriliter, sicut nos salubriter com- monetis, et vos agite, et ad constituta bono ordine et optimo tempore procedite. Procurate, quod in præsentia Bohemorum ad nos venientium, etiam in via usque ad vos, moderata fiat relaxatio sententiarum in ipsos fulminatarum, saltem interdum ipsis ab ecclesia sive divinis, si secus fieri non poterit, exclusis, quia propter se non tolerarent divinæe laudis organa suspendi, prout etiam alias vobis scripsimus. xv mensis præteriti remisimus nuntium vestrum cum multis scriptis et copiis de Bohemia nobis mandatis; si recepistis, indicate nobis. Illustris dominus dux Johannes Bavariæ, informatus a nobis verbo et scriptis de firmitate vestra, mirabiliter et ultra quam dici potest consolatus est, promittens scriptis suis ad nos, quod quidquid boni facere potest ad vestram consolationem, aut negotiorum vestrorum promotionem, aut Bohemorum ad vos sive ad nos securitatem et conductum, etiam in propria persona paratus sit facere; et ita nuper omnibus sibi subditis mandavit. Dum nuntios ad nos habere volueritis, apud dominos Ebracensem et de Langheim eos, qui vobiscum sunt de Bamberga aut vicinis his partibus, requirite, et quæcunque sunt ad augmentum et stabilimentum vestræe congregationis, in consolationem multorum nobis indicate. Librum actorum concilii Constantiensis et papalistæ, quem vobis concessi, domino de Mulembrun semel tradatis, vel sibi dicatis, quod ipsum habeatis, ut ego sim ea parte semel deobligatus, quia nescio, quando ad vos rediturus sim. Sed si reverendum in Christo patrem et dominum, dominum Julianum, miseratione divina sancti Angeli dia- conum cardinalem etc., cujus laudem nota sua conversatio gloriosa et magnifica opera per orbem diffundunt, et amorem sibi omnium, etiam adversariorum, conciliant, vobisque in commune amplius ad faciendum multos inducunt, ad cujuscunque et præsertim non faventis vobis requestam vel propriam instantiam inviti dimiseritis, cum opus ipso habeatis, magnam tanta novitas apud mundum inducet turbationem et admirationem, decreta vestra, quæ vim et firmitatem irrefragilem habere ex auctoritate videntur, non modicum enervabit, plures dubitare et minus incunctanter favere et revereri vos faciet, et ut de ipsius honore, cui merito consulendum esset, taceamus, quia tamquam verus ipse cultor virtutum ipsum et quæcunque cum gloria mundi transeunt, in custodiam suæ humilitatis, ut Christum lucrifaciat, forsan contemnit, multa tamen inconvenientia, ut verisimiliter timemus, sequerentur. Nam pridem quidam notabilis vir, de domino rege ad propria tendens, per viam audivit, quomodo idem dominus legatus cum xxII" equis a concilio recessisset ; qui solus, licet mendax rumor, in tantam eundem et alios admirationem et moestitiam rapuit, ut idem ipse sufficienter explicare non posset. Attendite quæsumus, gratissimi patres! quid expediat, et ut pro vice nostra ea parte, cum reverentia tamen loquamur, potius nobis videretur, quod et alii domini cardinales, quotquot opus haberetis, ex auctoritate vocarentur, quam illum utique vobis necessarium virum sermone et opere potentem dimit- teretis. Hodie quidam frater de Pilsena, ubi manet, huc aut alibi pro certis negotiis missus, alteri ex nobis, priori scilicet, retulit, quomodo infra quindenam de Pilsena 1432.
Strana 189
Tractatus de reductione Bohemorum. 189 recesserit, et quod tunc adhuc Bohemi fuissent simul in multitudine copiosa congregati et inter se multum discordes; et quomodo quidam nobiles et potentes de Bohemia miserint ad consulatum Pilsnensem, rogantes quatinus aliquos de suis ad se mitterent. Quibus venientibus, dicti nobiles quodam applausu dixissent: Vobiscum nunc quasi omnes in omnibus concordamus, dempta communicatione sub utraque specie, in quo tamen articulo nos submittere volumus determinationi concilii; uniamini ergo nunc nobis contra Taboritas, qui adhuc a nobis discrepant. Qui similiter, dulciter et quodam risu responderunt: Nos non sumus missi ad tractandum quidquam de fide; si qua sunt alia, potestis movere. Et ita ad alia processerunt. Ego, qui scribo, intellexi a quodam notabili viro, quod licet Procopius Taboritis, quorum capitaneus est, non resistat aut contradicat in faciem, velut tamen astutus secreto cum potioribus tractet et practicet, ut rem ad concordiam et bonos terminos deducat. Hoc ut ponimus referre poteritis. Venerabili patri domino N. (sic) provinciali, præsentium exhibitori, agentur gratiæ, quia pro reverentia sanctæ synodi ad nostram petitionem, ad quam plures dies hic exspectavit, an forsan aliqua gratiora nova de Bohemia aut alibi venissent, quæ Paternitati Vestræe nostra parte attulisset; quem diutius propter gratam comitivam, quæ sibi occurrit, tenere noluimus. Infra octo dies saltem de Egra per nuntium Norimbergensem, qui pridie recesserat, aliquid percipiemus, quæ opportuno semper tempore, sicut et alia occurrentia, Paternitati Vestræ intimabimus. Quod autem nobis injungitis, ne quidquam cum Bohemis concludamus, sed totum ad vos referamus, ea parte nimis stringi timemus. Quia casu, quo aliquos ad nos mitterent, et secundum dictamen principum et aliorum prudentium rationabiles vias, et quas Paterni- tatibus Vestris verisimiliter crederemus fore acceptabiles, amplecterentur, et principes et alii potentes sive communitates se de conducendo et reducendo eos intromitterent, et taliter caverent, quod Bohemi remanerent contenti, et promitterent, quod vellent esse disciplinati eundo, stando et redeundo per viam: numquid eis securitatem, quam prius promisistis, in loco et ubique vestra parte promittere deberemus, et quoscunque fideles rogare et requirere ad id faciendum, ipsi pensate. Non erit tamen, ut veremur, tanta facilitas, quin oporteat aliquotiens adhuc rem ad Vestras Paternitates deferri. In omnem eventum nos speramus facere ea parte, quod vobis gratum esse poterit. De intentione et prosecutione militarium nihil explorare possumus, quam quod cum non sperarent suam expeditionem absque favore et consilio principum posse parare, deputaverunt nuper hic in novissima sua congregatione ex se aliquos, qui eandem materiam ad principes, qui in Herbipoli tunc convenire debebant, deducerent, et ex post vobis clarius responderent. Sed quia tunc principes propter nimiam rigiditatem itineris, et difficultatem et quasi impossibilitatem conveniendi, non fuerunt congregati: ideo sua prosecutio manet utrimque suspensa. Intelleximus tamen, quod clericorum et aliorum principum et civitatum impe- rialium dominica Reminiscere debeat esse congregatio in Noremberga; ita scribit dominus Palatinus marchioni Brandenburgensi, idem Norimbergensibus, qui et nobis dixerunt. Tunc quibusdam est verisimile, quod deputati militarium coram eisdem apparebunt et secum super hoc tractabunt, et forsan nobiscum tamquam nuntiis vestris super hoc loquentur, vel ad vos, sicut prius statuerunt, nuntios suos dirigent. Sed omnino sitis cauti, ne certam promissionem faciatis, quousque etiam aliunde vobis constet de efficaci et notabili expeditionis sive armaturæe hujusmodi prosecutione; de qua nos etiam, prout 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 189 recesserit, et quod tunc adhuc Bohemi fuissent simul in multitudine copiosa congregati et inter se multum discordes; et quomodo quidam nobiles et potentes de Bohemia miserint ad consulatum Pilsnensem, rogantes quatinus aliquos de suis ad se mitterent. Quibus venientibus, dicti nobiles quodam applausu dixissent: Vobiscum nunc quasi omnes in omnibus concordamus, dempta communicatione sub utraque specie, in quo tamen articulo nos submittere volumus determinationi concilii; uniamini ergo nunc nobis contra Taboritas, qui adhuc a nobis discrepant. Qui similiter, dulciter et quodam risu responderunt: Nos non sumus missi ad tractandum quidquam de fide; si qua sunt alia, potestis movere. Et ita ad alia processerunt. Ego, qui scribo, intellexi a quodam notabili viro, quod licet Procopius Taboritis, quorum capitaneus est, non resistat aut contradicat in faciem, velut tamen astutus secreto cum potioribus tractet et practicet, ut rem ad concordiam et bonos terminos deducat. Hoc ut ponimus referre poteritis. Venerabili patri domino N. (sic) provinciali, præsentium exhibitori, agentur gratiæ, quia pro reverentia sanctæ synodi ad nostram petitionem, ad quam plures dies hic exspectavit, an forsan aliqua gratiora nova de Bohemia aut alibi venissent, quæ Paternitati Vestræe nostra parte attulisset; quem diutius propter gratam comitivam, quæ sibi occurrit, tenere noluimus. Infra octo dies saltem de Egra per nuntium Norimbergensem, qui pridie recesserat, aliquid percipiemus, quæ opportuno semper tempore, sicut et alia occurrentia, Paternitati Vestræ intimabimus. Quod autem nobis injungitis, ne quidquam cum Bohemis concludamus, sed totum ad vos referamus, ea parte nimis stringi timemus. Quia casu, quo aliquos ad nos mitterent, et secundum dictamen principum et aliorum prudentium rationabiles vias, et quas Paterni- tatibus Vestris verisimiliter crederemus fore acceptabiles, amplecterentur, et principes et alii potentes sive communitates se de conducendo et reducendo eos intromitterent, et taliter caverent, quod Bohemi remanerent contenti, et promitterent, quod vellent esse disciplinati eundo, stando et redeundo per viam: numquid eis securitatem, quam prius promisistis, in loco et ubique vestra parte promittere deberemus, et quoscunque fideles rogare et requirere ad id faciendum, ipsi pensate. Non erit tamen, ut veremur, tanta facilitas, quin oporteat aliquotiens adhuc rem ad Vestras Paternitates deferri. In omnem eventum nos speramus facere ea parte, quod vobis gratum esse poterit. De intentione et prosecutione militarium nihil explorare possumus, quam quod cum non sperarent suam expeditionem absque favore et consilio principum posse parare, deputaverunt nuper hic in novissima sua congregatione ex se aliquos, qui eandem materiam ad principes, qui in Herbipoli tunc convenire debebant, deducerent, et ex post vobis clarius responderent. Sed quia tunc principes propter nimiam rigiditatem itineris, et difficultatem et quasi impossibilitatem conveniendi, non fuerunt congregati: ideo sua prosecutio manet utrimque suspensa. Intelleximus tamen, quod clericorum et aliorum principum et civitatum impe- rialium dominica Reminiscere debeat esse congregatio in Noremberga; ita scribit dominus Palatinus marchioni Brandenburgensi, idem Norimbergensibus, qui et nobis dixerunt. Tunc quibusdam est verisimile, quod deputati militarium coram eisdem apparebunt et secum super hoc tractabunt, et forsan nobiscum tamquam nuntiis vestris super hoc loquentur, vel ad vos, sicut prius statuerunt, nuntios suos dirigent. Sed omnino sitis cauti, ne certam promissionem faciatis, quousque etiam aliunde vobis constet de efficaci et notabili expeditionis sive armaturæe hujusmodi prosecutione; de qua nos etiam, prout 1432.
Strana 190
190 Johannis de Ragusio, 92 *). 1432. 27. Febr. melius et clarius poterimus, avisabimus. Non ergo vos pigeat, quantocius nos de inten- tione vestra quoad hoc informare, simul et de aliis occurrentibus, potissimum, si adhuc constiterit vobis, de voluntate finali domini nostri papæ quoad prosecutionem concilii, et aliorum notabilium principum adhæsione et intentione. Pauci etiam sunt prælati, quos nos de propinquo sollicitare possumus ad veniendum sive mittendum: Bambergenses scilicet, Herbipolenses et Eistetenses; qui paucas admodum sub se ad eam rem utiles habent personas. Nec propter eosdem oporteret diutius hic morari, si expeditionem haberemus a Bohemia; qui suos tractatus, ut verisimile est, propter præsumtam domini nostri dissolutionem et domini regis Romanorum absentiam tanto lentius et longius pro- trahunt, ad probandum perseverantiam et stabilitatem nostram, ac etiam ad capescendum ampliorem favorem ex præsentia domini regis. Item si dominus noster omnino, quod absit, non vellet favere concilio, tunc significate nobis, an missis instructionibus amba- siatorum ad papam possimus uti publice ad omnes, ad persuadendum, fundandum et probandum rationabilitatem et necessitatem concilii. Et eo casu videretur nobis expedire, quod cum nuntiis et literis, quos ad universitates studiorum absentes adhuc forsan mittetis, doctores et magistri, qui de aliis universitatibus studiorum vobiscum sunt, scriberent, vel ipsi ad ipsas mitterentur, ad persuadendum, quod utiles et doctos viros quantocius mitterent, qui eo casu haud dubium multum rebus agendis conferrent et tractanda auctori- zarent. Non plura ad præsens. Dominus vos dirigat, conservet et ad laudem suam ac consolationem fidelium confortet. Recommendate et salutate, ut scitis. Scriptum die x�a Martii, anno etc. xxxI° etc. Devoti vestri Johannes Nider, prior, et Johannes de Mulenbrun, nuntii sacri Basiliensis concilii". Die autem 12 Martii dicti ambasiatores tale responsum acceperunt a Bohemis : „Reverendis ac religiosis in Christo fratribus, Johanni Nider, priori domus Præ- dicatorum Basileæ, et Johanni de Mulenbrun, nuntiis concilii Basiliensis: affectandæ pacis commoda in summo veræ tranquillitatis auctore. Reverendi et religiosi viri! Epistolarum venerabilis concilii Basiliensis et vestræ, nos ad audientiam plenam, piam et securam favorabiliter invitantium, fecunditate facunda gavisi, merito arbitramur clementissimum supra omnes dominum visitasse plebem suam in piis visceribus miserationum suarum, ut reducat corda filiorum ad patres pristinos, gressusque ipsorum dirigat in semitis justitiæ directissimis ecclesiæ primitivæ, quatinus tempore novissimo vergente adorta ad vesperam corruptibilis mundi corruptela, in militantis ecclesiæ gloriosa civitate habitent cum fiducia, spe, fide atque caritate cives unanimes, qui se sperant in futuræ beatitudinis aula coelesti fore sodales. Unde quantocius valuimus, gubernatoribus et populo regni Bohemiæ con- gregatis, in hoc resedimus universi finaliter, ut oratores et legatos nostros ad præfatum concilium dirigamus, quatinus dudum per nos desideratum opus, et nunc annuente domino feliciter inchoatum, laudabili et cunctis fidelibus fructuoso concludatur effectu. Sed quia utriusque epistolæ præmissæ tenor offert ipsum concilium et vos sub nomine et auctoritate ipsius ad largiendum assecurationem sufficientem et rationabiliter exspectandam oratoribus et legatis mittendis a nobis: eapropter obsecramus, ad Egram civitatem vobis et nobis conterminam, quo celerius fieri potest, cum principibus regno Bohemiæ adjacentium 1432. *) Impr. apud Mansi, XXIX. 644.
190 Johannis de Ragusio, 92 *). 1432. 27. Febr. melius et clarius poterimus, avisabimus. Non ergo vos pigeat, quantocius nos de inten- tione vestra quoad hoc informare, simul et de aliis occurrentibus, potissimum, si adhuc constiterit vobis, de voluntate finali domini nostri papæ quoad prosecutionem concilii, et aliorum notabilium principum adhæsione et intentione. Pauci etiam sunt prælati, quos nos de propinquo sollicitare possumus ad veniendum sive mittendum: Bambergenses scilicet, Herbipolenses et Eistetenses; qui paucas admodum sub se ad eam rem utiles habent personas. Nec propter eosdem oporteret diutius hic morari, si expeditionem haberemus a Bohemia; qui suos tractatus, ut verisimile est, propter præsumtam domini nostri dissolutionem et domini regis Romanorum absentiam tanto lentius et longius pro- trahunt, ad probandum perseverantiam et stabilitatem nostram, ac etiam ad capescendum ampliorem favorem ex præsentia domini regis. Item si dominus noster omnino, quod absit, non vellet favere concilio, tunc significate nobis, an missis instructionibus amba- siatorum ad papam possimus uti publice ad omnes, ad persuadendum, fundandum et probandum rationabilitatem et necessitatem concilii. Et eo casu videretur nobis expedire, quod cum nuntiis et literis, quos ad universitates studiorum absentes adhuc forsan mittetis, doctores et magistri, qui de aliis universitatibus studiorum vobiscum sunt, scriberent, vel ipsi ad ipsas mitterentur, ad persuadendum, quod utiles et doctos viros quantocius mitterent, qui eo casu haud dubium multum rebus agendis conferrent et tractanda auctori- zarent. Non plura ad præsens. Dominus vos dirigat, conservet et ad laudem suam ac consolationem fidelium confortet. Recommendate et salutate, ut scitis. Scriptum die x�a Martii, anno etc. xxxI° etc. Devoti vestri Johannes Nider, prior, et Johannes de Mulenbrun, nuntii sacri Basiliensis concilii". Die autem 12 Martii dicti ambasiatores tale responsum acceperunt a Bohemis : „Reverendis ac religiosis in Christo fratribus, Johanni Nider, priori domus Præ- dicatorum Basileæ, et Johanni de Mulenbrun, nuntiis concilii Basiliensis: affectandæ pacis commoda in summo veræ tranquillitatis auctore. Reverendi et religiosi viri! Epistolarum venerabilis concilii Basiliensis et vestræ, nos ad audientiam plenam, piam et securam favorabiliter invitantium, fecunditate facunda gavisi, merito arbitramur clementissimum supra omnes dominum visitasse plebem suam in piis visceribus miserationum suarum, ut reducat corda filiorum ad patres pristinos, gressusque ipsorum dirigat in semitis justitiæ directissimis ecclesiæ primitivæ, quatinus tempore novissimo vergente adorta ad vesperam corruptibilis mundi corruptela, in militantis ecclesiæ gloriosa civitate habitent cum fiducia, spe, fide atque caritate cives unanimes, qui se sperant in futuræ beatitudinis aula coelesti fore sodales. Unde quantocius valuimus, gubernatoribus et populo regni Bohemiæ con- gregatis, in hoc resedimus universi finaliter, ut oratores et legatos nostros ad præfatum concilium dirigamus, quatinus dudum per nos desideratum opus, et nunc annuente domino feliciter inchoatum, laudabili et cunctis fidelibus fructuoso concludatur effectu. Sed quia utriusque epistolæ præmissæ tenor offert ipsum concilium et vos sub nomine et auctoritate ipsius ad largiendum assecurationem sufficientem et rationabiliter exspectandam oratoribus et legatis mittendis a nobis: eapropter obsecramus, ad Egram civitatem vobis et nobis conterminam, quo celerius fieri potest, cum principibus regno Bohemiæ adjacentium 1432. *) Impr. apud Mansi, XXIX. 644.
Strana 191
Tractatus de reductione Bohemorum. 191 regionum venire velitis, ibidem cum certis nostris nuntiis ad hoc specialiter deputatis, tempore per vos statuto, minime unius mensis, nobisque per nuntium præsentem intimando, congressuri, sub salvis certis conditionibus, ipsis nostris nuntiis a tota parte nostra con- cessis, modos, conditiones et processus hujusmodi assecurationis et audientiæ nostris oratoribus et legatis a dicto concilio præstandis plene et effectualiter tractaturi et dispo- situri finales, ita et taliter, ut nos oratoresque nostri et legati ad concilium sæpedictum mittendi, prout in epistola vestra nobis transmissa seribitis, de cautione per vos nobis et ipsis offerenda merito debeamus et debeant esse contenti. De vestra etiam patienti præestolatione ac benigna, et de his quæe nunc scribitis, nos noveritis esse multum gratos pariter et gavisos. Datum feria quarta post diem beati Matthiæ apostoli, anno domini M. cccc XXXII. Magister civium, consules et scabini civitatis Pragensis, necnon magnates, nobiles, barones et capitanei exercituum ac communitatum regni Bohemiæ ac marchio- natus Moraviæe". Scripserunt etiam Bohemi prædicti sub eadem data consulibus civitatis Egrensis in hac forma : „Honorabilibus et circumspectis dominis et consulibus civitatis Egrensis. Servitium nostrum, juxta præsentis cursus qualitatem, vobis circumspectis et prudentibus amicis intimamus, et notificamus, quomodo omnes in una generali congregatione jam apud nos constituti domini, milites, terrigenæ, honorabiles civitates et communitates seculares et spirituales concorditer deliberavimus et finaliter in hoc manemus, quod ad concilium Basiliense tamquam ad audientiam publicam et securam mittere volumus nuntios nostros spirituales et seculares, qui jam ad eundem transitum electi sunt et donati. Avertat hoc deus, ne bonum, quod diu desideravimus, et ad quod jam ostium apertum est, elato animo contemnamus: sed parati sumus, salvis tamen quibusdam assecurationibus, justitiam dei omnipotentis, in quam nos locamus, coram omni Christianitate confiteri. Hac tamen conditione adjecta, ut eisdem personis ad eundem transitum deputatis talis securitas pro- curetur et donetur, ut transire ad ipsum concilium, ibidem stare et ad nos redire valeant salvi et securi, absque læsione personarum suarum et honoris, et aliarum rerum quarum- cumque. Et ideo cum nuntiis ad Norimbergam missis desideramus convenire in civitate vestra, ubi de modo assecurationis et aliis necessitatibus nostris intendimus oretenus loqui cum eisdem, quemadmodum ex literis eisdem nuntiis per nos directis, quarum copiam vobis transmittimus, hæc et cetera, quæ ab eis petimus, clare intelligere poteritis. Affec- tuosius instanterque rogamus, ut quemadmodum hac in re, quæe vergit ad laudem dei, utilitatem communem et pacificationem Christianitatis exhibuistis vos, et bono initio præ- misso impigre laborastis et perdurastis usque huc, ita et perdurare velitis: scientes, quia merces promittitur incipientibus, sed perseverantibus exhibetur. Rogamus etiam, ut literas ipsas cum vestro nuntio dirigere velitis Nurembergam. Datum Pragæ, feria quarta post diem sancti Matthiæ apostoli, anno etc. 32. Etiam desideramus, instanterque rogamus, quatinus civitatibus seu oppidis sub- scriptis : Pilsen, Suamberch, Tenitz, Vladusch, Starosel, Rabenstein, Elbogen, et ceteris omnibus regis residentiæ patulis, literas vestras dirigere velitis, et cum eis practicare, 93 *). 1432. 27. Febr. 1432. *) Impr. apud Mansi, XXIX. 632.
Tractatus de reductione Bohemorum. 191 regionum venire velitis, ibidem cum certis nostris nuntiis ad hoc specialiter deputatis, tempore per vos statuto, minime unius mensis, nobisque per nuntium præsentem intimando, congressuri, sub salvis certis conditionibus, ipsis nostris nuntiis a tota parte nostra con- cessis, modos, conditiones et processus hujusmodi assecurationis et audientiæ nostris oratoribus et legatis a dicto concilio præstandis plene et effectualiter tractaturi et dispo- situri finales, ita et taliter, ut nos oratoresque nostri et legati ad concilium sæpedictum mittendi, prout in epistola vestra nobis transmissa seribitis, de cautione per vos nobis et ipsis offerenda merito debeamus et debeant esse contenti. De vestra etiam patienti præestolatione ac benigna, et de his quæe nunc scribitis, nos noveritis esse multum gratos pariter et gavisos. Datum feria quarta post diem beati Matthiæ apostoli, anno domini M. cccc XXXII. Magister civium, consules et scabini civitatis Pragensis, necnon magnates, nobiles, barones et capitanei exercituum ac communitatum regni Bohemiæ ac marchio- natus Moraviæe". Scripserunt etiam Bohemi prædicti sub eadem data consulibus civitatis Egrensis in hac forma : „Honorabilibus et circumspectis dominis et consulibus civitatis Egrensis. Servitium nostrum, juxta præsentis cursus qualitatem, vobis circumspectis et prudentibus amicis intimamus, et notificamus, quomodo omnes in una generali congregatione jam apud nos constituti domini, milites, terrigenæ, honorabiles civitates et communitates seculares et spirituales concorditer deliberavimus et finaliter in hoc manemus, quod ad concilium Basiliense tamquam ad audientiam publicam et securam mittere volumus nuntios nostros spirituales et seculares, qui jam ad eundem transitum electi sunt et donati. Avertat hoc deus, ne bonum, quod diu desideravimus, et ad quod jam ostium apertum est, elato animo contemnamus: sed parati sumus, salvis tamen quibusdam assecurationibus, justitiam dei omnipotentis, in quam nos locamus, coram omni Christianitate confiteri. Hac tamen conditione adjecta, ut eisdem personis ad eundem transitum deputatis talis securitas pro- curetur et donetur, ut transire ad ipsum concilium, ibidem stare et ad nos redire valeant salvi et securi, absque læsione personarum suarum et honoris, et aliarum rerum quarum- cumque. Et ideo cum nuntiis ad Norimbergam missis desideramus convenire in civitate vestra, ubi de modo assecurationis et aliis necessitatibus nostris intendimus oretenus loqui cum eisdem, quemadmodum ex literis eisdem nuntiis per nos directis, quarum copiam vobis transmittimus, hæc et cetera, quæ ab eis petimus, clare intelligere poteritis. Affec- tuosius instanterque rogamus, ut quemadmodum hac in re, quæe vergit ad laudem dei, utilitatem communem et pacificationem Christianitatis exhibuistis vos, et bono initio præ- misso impigre laborastis et perdurastis usque huc, ita et perdurare velitis: scientes, quia merces promittitur incipientibus, sed perseverantibus exhibetur. Rogamus etiam, ut literas ipsas cum vestro nuntio dirigere velitis Nurembergam. Datum Pragæ, feria quarta post diem sancti Matthiæ apostoli, anno etc. 32. Etiam desideramus, instanterque rogamus, quatinus civitatibus seu oppidis sub- scriptis : Pilsen, Suamberch, Tenitz, Vladusch, Starosel, Rabenstein, Elbogen, et ceteris omnibus regis residentiæ patulis, literas vestras dirigere velitis, et cum eis practicare, 93 *). 1432. 27. Febr. 1432. *) Impr. apud Mansi, XXIX. 632.
Strana 192
192 Johannis de Ragusio, 94. 1432. 12. Mart. 95. 1432. 12. Mart. ut nuntii nostri cum salvo conductu et aliis quibusque necessariis ita provideantur, ut ad vos vel ad alium quemcunque locum ab ambabus partibus deputatum secure accedere possint et recedere, quotienscunque fuerit opportunum". Receptis autem dictis literis Norimbergæ, frater Johannes de Mulembruno adstatim factis copiis dictarum literarum, misit eas die eadem Basileam, scribendo magistro Johanni de Ragusio sub forma, quæ sequitur: „Post debitam recommendationem. Reverende pater, sub magna festinatione per me et alium præsentia scripsi; vos, qui per dei gratiam industrius estis, omnia in meliorem formam redigite, ut votivam sicut confido negotii consequamur expeditionem. Vado ad dominum marchionem citius, quoniam ex eo multum dependet rei prosecutio, sicut gene- rosus dominus de Ottingen et consulatus Nurembergensis aliqui potiores nobisque deputati ad consulendum et dirigendum dixerunt et consuluerunt. Si non pigeret, consulerem, quod multum affective concilium vel dominus legatus ad partem domino Herbipolensi, qui multum prudens habetur, super præmissis scriberet, et ad favendum induceret. Altissimus vos dirigat; recommendate et salutate, sicut scitis. Dominus et socius meus magnum fructum prædicando facit in populo, unde ad favendum in ministerio suo omnes de populo inclinat, et ideo sibi in quantum possum parco, et pro mea ruditate facio, quod possum. Scriptum die xI Martii, anno etc. xxXII. Et gratiose recipiatis præsentium exhibitorem dominum provincialem. Neminem mea parte ut auguror turbabitis, si pro me utiliorem et in agendis magis practicum citius miseritis; sed quousque toleratis, faciam fideliter, utinam utiliter, quod possum. Per vestrum obedientiarium, fratrem Johannem de Mulenbrun, nuntium concilii". Avisamenta, quæ idem frater Johannes misit super adventu Bohemorum, sequuntur secundum formam, quæ ab ipso conscripta sunt, videlicet: „Primo ut possimus eis, scilicet Bohemis, in omnibus communicare, præterquam in divinis, quibus et interesse liceat non per modum venerationis sed provisionis, ne alii simpliciores accedant et scandalum fieret aut turbatio. Item ut dominus protector unum nobiscum mittat, qui ad extrahendum salvos- conductus ab aliquibus dominis et communitatibus caperetur, quia dominus rex eisdem mandat, ut salvumconductum et literalem et realem tribuant, dum per principales con- ductores, quorum unus ipse est, requisiti fuerint. Et nisi unus nomine suo et aliorum requirat, modicum respectum ad nos habebunt, et difficultatem facient; quia civitates imperiales non consueverunt dare et principibus quamlibet magnis conductum, nisi vocalem. Infrascripti adhuc dabunt salvosconductus: dominus dux Wilhelmus, dominus comes de Wirtemberg, marchio Badensis, marchio de Rotel, communitas Basiliensis, dominus dux Fridericus Austriæ, Constantiensis episcopus, item civitas Constantiensis; item nobiles de Rodem; item domini comites de Nellenburg; item dominus Truchsas de Walse; item communitas de Ravenspurg, item de Biberach, item de Ulma; item dominus dux Ludovicus Bavariæ; item de Giengen, item de Nordlinga; item domini de Ottingen, item dominus marchio Brandenburgensis, item communitas Norimbergensis ; item episcopus Eistetensis, item episcopus Herbipolensis, item episcopus Bambergensis; item vicedominus in Amberg; item dominus dux Johannes; item communitas Egrensis; item dominus de Plawe, item dominus de Swamberg; item quam plures alii in Bohemia. 1432.
192 Johannis de Ragusio, 94. 1432. 12. Mart. 95. 1432. 12. Mart. ut nuntii nostri cum salvo conductu et aliis quibusque necessariis ita provideantur, ut ad vos vel ad alium quemcunque locum ab ambabus partibus deputatum secure accedere possint et recedere, quotienscunque fuerit opportunum". Receptis autem dictis literis Norimbergæ, frater Johannes de Mulembruno adstatim factis copiis dictarum literarum, misit eas die eadem Basileam, scribendo magistro Johanni de Ragusio sub forma, quæ sequitur: „Post debitam recommendationem. Reverende pater, sub magna festinatione per me et alium præsentia scripsi; vos, qui per dei gratiam industrius estis, omnia in meliorem formam redigite, ut votivam sicut confido negotii consequamur expeditionem. Vado ad dominum marchionem citius, quoniam ex eo multum dependet rei prosecutio, sicut gene- rosus dominus de Ottingen et consulatus Nurembergensis aliqui potiores nobisque deputati ad consulendum et dirigendum dixerunt et consuluerunt. Si non pigeret, consulerem, quod multum affective concilium vel dominus legatus ad partem domino Herbipolensi, qui multum prudens habetur, super præmissis scriberet, et ad favendum induceret. Altissimus vos dirigat; recommendate et salutate, sicut scitis. Dominus et socius meus magnum fructum prædicando facit in populo, unde ad favendum in ministerio suo omnes de populo inclinat, et ideo sibi in quantum possum parco, et pro mea ruditate facio, quod possum. Scriptum die xI Martii, anno etc. xxXII. Et gratiose recipiatis præsentium exhibitorem dominum provincialem. Neminem mea parte ut auguror turbabitis, si pro me utiliorem et in agendis magis practicum citius miseritis; sed quousque toleratis, faciam fideliter, utinam utiliter, quod possum. Per vestrum obedientiarium, fratrem Johannem de Mulenbrun, nuntium concilii". Avisamenta, quæ idem frater Johannes misit super adventu Bohemorum, sequuntur secundum formam, quæ ab ipso conscripta sunt, videlicet: „Primo ut possimus eis, scilicet Bohemis, in omnibus communicare, præterquam in divinis, quibus et interesse liceat non per modum venerationis sed provisionis, ne alii simpliciores accedant et scandalum fieret aut turbatio. Item ut dominus protector unum nobiscum mittat, qui ad extrahendum salvos- conductus ab aliquibus dominis et communitatibus caperetur, quia dominus rex eisdem mandat, ut salvumconductum et literalem et realem tribuant, dum per principales con- ductores, quorum unus ipse est, requisiti fuerint. Et nisi unus nomine suo et aliorum requirat, modicum respectum ad nos habebunt, et difficultatem facient; quia civitates imperiales non consueverunt dare et principibus quamlibet magnis conductum, nisi vocalem. Infrascripti adhuc dabunt salvosconductus: dominus dux Wilhelmus, dominus comes de Wirtemberg, marchio Badensis, marchio de Rotel, communitas Basiliensis, dominus dux Fridericus Austriæ, Constantiensis episcopus, item civitas Constantiensis; item nobiles de Rodem; item domini comites de Nellenburg; item dominus Truchsas de Walse; item communitas de Ravenspurg, item de Biberach, item de Ulma; item dominus dux Ludovicus Bavariæ; item de Giengen, item de Nordlinga; item domini de Ottingen, item dominus marchio Brandenburgensis, item communitas Norimbergensis ; item episcopus Eistetensis, item episcopus Herbipolensis, item episcopus Bambergensis; item vicedominus in Amberg; item dominus dux Johannes; item communitas Egrensis; item dominus de Plawe, item dominus de Swamberg; item quam plures alii in Bohemia. 1432.
Strana 193
Tractatus de reductione Bohemorum. 193 Item quod dominus dux Wilhelmus suo et conductorum suorum nomine singulis principibus, dominis et communitatibus (scribat), ut salvum conductum secundum formam per suum et sacri concilii nuntios exhibendam tradant. Item scribat suis collegis conductoribus, quod nuntios Bohemorum usque ad illas partes conducant, et ipse curabit pro viribus cum auxilio, consilio et favore sacri concilii et communitatis Basiliensis, quod hic in loco securi habeantur etc. Item qualiter responderi debeat Procopio super scripto regis de sua præsentia. Item quod famulus meus mecum vadat, quo oportuerit. Item faciant nobis capitula et avisamenta etenim quæ recipi, tractari et assecurari ubique debeant usque ad reditum ad suas terras, et omnimodo, quod interdictum eccle- siasticum in terris et parochiis, quo declinaverint, non servetur. Item scribatur duci Johanni de Bavaria, sicut marchioni prædicto. Item occurrente nuntio, scribatur domino regi Romanorum, et rogetur instanter, ut confestim dictis principibus et communitatibus scribat, aut alias ubicunque Sua Majestas noverit esse opportunum, quatenus nuntios Bohemorum prædictos salve et secure ad concilium conducant. Item vos ipsi cogitetis acriter, quæ expeditioni negotiorum accomoda fuerint, quia festinus præsentium exhibitoris ac etiam meus ad dominum marchionem recessus extensius super præmissis cogitare non sinebat. Satis etiam indispositus pro tunc fui, quia ab heri, quando literas Egrensium et Bohemorum recepi, demtis tribus horis, quibus imperfecte tamen dormitavi, ita agitatus sum, tractando, transferendo et scribendo, quod ad præsens melius non potui. Omnino etiam si oporteat cum proprio et celeri nuntio scripta et avisamenta prædicta nobis ante dissolutionem dictæ congregationis nobis mittantur. 1432. Item mittimus vobis copias literarum ab Egra et Bohemia transmissarum, et par- catis, quod vulgares non transtulimus, quia angustia temporis non sinebat et apud vos sunt plerique, qui hoc melius nobis sciunt. Item intelleximus, quod quidam nobilis de Moravia obtinuit ribaldos inermes et dissolutos, neminem autem de nobilibus vel civitatibus, et proponit facere vindictam in Australes, qui filium vel fratrem suum tenent captivum et quam plures alios prostraverunt. Item dieta constituta principibus et civitatibus imperialibus ad conveniendum in Norimberga prorogata est per dominum Herbipolensem propter suam debilitatem usque ad dominicam Oculi; veniet tamen dominica Reminiscere dominus palatinus Rheni, et exspectabit aliorum adventum. Videtur expedire, quod concilium scribat favorabiliter et benigne toti conventui principum, prælatorum, dominorum et communitatum ibidem congregandorum, quod super assecuratione nuntiorum de Bohemia ad concilium mittendorum rationabiliter et sufficienter, quantum in eis et in eorum quolibet est, provideant, ob reverentiam sanctæ matris ecclesiæ et assecurationem serenioris in eadem pacis. Item si fieri potest commode, scribatur singulariter et affective domino marchioni Brandenburgensi super eodem, quia multum in eo consistit hac parte, et quod concilium sibi in eadem litera specialiter regratietur de benivola sua exhibitione, qua concilio favet, et quod inducat prælatos suæ ditionis, quatinus citius ad dictum concilium veniant Scriptores I. 25
Tractatus de reductione Bohemorum. 193 Item quod dominus dux Wilhelmus suo et conductorum suorum nomine singulis principibus, dominis et communitatibus (scribat), ut salvum conductum secundum formam per suum et sacri concilii nuntios exhibendam tradant. Item scribat suis collegis conductoribus, quod nuntios Bohemorum usque ad illas partes conducant, et ipse curabit pro viribus cum auxilio, consilio et favore sacri concilii et communitatis Basiliensis, quod hic in loco securi habeantur etc. Item qualiter responderi debeat Procopio super scripto regis de sua præsentia. Item quod famulus meus mecum vadat, quo oportuerit. Item faciant nobis capitula et avisamenta etenim quæ recipi, tractari et assecurari ubique debeant usque ad reditum ad suas terras, et omnimodo, quod interdictum eccle- siasticum in terris et parochiis, quo declinaverint, non servetur. Item scribatur duci Johanni de Bavaria, sicut marchioni prædicto. Item occurrente nuntio, scribatur domino regi Romanorum, et rogetur instanter, ut confestim dictis principibus et communitatibus scribat, aut alias ubicunque Sua Majestas noverit esse opportunum, quatenus nuntios Bohemorum prædictos salve et secure ad concilium conducant. Item vos ipsi cogitetis acriter, quæ expeditioni negotiorum accomoda fuerint, quia festinus præsentium exhibitoris ac etiam meus ad dominum marchionem recessus extensius super præmissis cogitare non sinebat. Satis etiam indispositus pro tunc fui, quia ab heri, quando literas Egrensium et Bohemorum recepi, demtis tribus horis, quibus imperfecte tamen dormitavi, ita agitatus sum, tractando, transferendo et scribendo, quod ad præsens melius non potui. Omnino etiam si oporteat cum proprio et celeri nuntio scripta et avisamenta prædicta nobis ante dissolutionem dictæ congregationis nobis mittantur. 1432. Item mittimus vobis copias literarum ab Egra et Bohemia transmissarum, et par- catis, quod vulgares non transtulimus, quia angustia temporis non sinebat et apud vos sunt plerique, qui hoc melius nobis sciunt. Item intelleximus, quod quidam nobilis de Moravia obtinuit ribaldos inermes et dissolutos, neminem autem de nobilibus vel civitatibus, et proponit facere vindictam in Australes, qui filium vel fratrem suum tenent captivum et quam plures alios prostraverunt. Item dieta constituta principibus et civitatibus imperialibus ad conveniendum in Norimberga prorogata est per dominum Herbipolensem propter suam debilitatem usque ad dominicam Oculi; veniet tamen dominica Reminiscere dominus palatinus Rheni, et exspectabit aliorum adventum. Videtur expedire, quod concilium scribat favorabiliter et benigne toti conventui principum, prælatorum, dominorum et communitatum ibidem congregandorum, quod super assecuratione nuntiorum de Bohemia ad concilium mittendorum rationabiliter et sufficienter, quantum in eis et in eorum quolibet est, provideant, ob reverentiam sanctæ matris ecclesiæ et assecurationem serenioris in eadem pacis. Item si fieri potest commode, scribatur singulariter et affective domino marchioni Brandenburgensi super eodem, quia multum in eo consistit hac parte, et quod concilium sibi in eadem litera specialiter regratietur de benivola sua exhibitione, qua concilio favet, et quod inducat prælatos suæ ditionis, quatinus citius ad dictum concilium veniant Scriptores I. 25
Strana 194
194 Johannis de Ragusio, 1432. vel mittant, et ipse etiam suos oratores dirigat, et alia quæ videntur ad negotium deservire. 96. 1432. 12. Mart. Et si reliquis principibus non esset prius singulatim super hoc scriptum, posset sicut expediret cuilibet singulariter super hoc scribi. Item sicut in litera nobis a concilio tradita et ad Bohemiam transmissa apparet, tunc sumus missi versus Norimbergam: si per hoc concilium intendit, quod in Egra, sicut Bohemi desiderant, vel alibi quam in Norimberga, venire ad tractandum cum Bohemis non debeamus, tunc verisimiliter timendum, quod tractatus dissipentur, vel nimium suspendantur. Si autem voluerint, quod secundum consilia principum ac communitatum procedere debeamus, clarius et aliud super hoc mittant mandatum". Eadem etiam die 12 Martii prior Basiliensis, magister Johannes Nider, scripsit præfato magistro Johanni de Ragusio, ut sequitur: „Reverendo in Christo patri, fratri Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ pro- fessori egregio, ordinis Prædicatorum, ac totius ordinis ejusdem procuratori in sacro generali concilio Basiliensi. Post humillimam sui recommendationem. Reverende mi magister ! Noveritis, quod heri hora tardissima diei post Andreæ famuli domini legati recessum venerunt nobis certa nova de Bohemia per nuntium Egrensem, qui fuit infra paucos dies Pragæ. Dirigimus igitur sacro generali concilio per Vestram Reverentiam præsentandas copias hic interclusas, quarum solum una est latinica, nobis per Bohemos missa, aliæ duæ sunt volgariter accopiatæ, quia propter festinum recessum reverendi patris provincialis Augustinensium, nunc habentis comitivam sibi congruam, transferendi tempus non habuimus. Item dieta per principes plures et nobiles posita in Norimbergam super dominica Reminiscere protelata est ad dominicam Oculi. Veniet tamen comes pala- tinus dominica Reminiscere, exspectaturus alios in Norimberga. Credo quod deus ordi- naverit dietam, quæ in Herbipolim fuit posita, non habuisse processum; melius enim est pro negotio Bohemorum, ut teneatur die qua supra, in qua necessaria erit præsentia prin- cipum et prælatorum. Faciemus igitur læte, quidquid poterimus, pro causis nobis com- missis etc. Item retulit nobis cursor Egrensium, qui a Praga nobis literas nunc attulit, quod Hussitæ pro nunc nullam expeditionem habent, nisi quod noviter quidam, cujus fratrem dux Austriæ captum detinet, congregavit in Bohemia quendam exercitum de solis ribaldis et lusoribus ac eisdem similibus, qui vadunt versus Moraviam et Austriam ad vindicandam captivitatem fratris prædicti. Orate, ut non minora mala sustineant in cor- poribus, quam hoc anno in Ungaria sustinuerunt et in Austria. Nam eidem expeditioni, quæ nunc versus Austriam proficiscitur, nullus in Bohemia civitatensis aut oppidanus civis, nullus capitaneus, nec nobilis se ei associare voluit. Item adhuc ignoramus, quales vel quos aut quot nuntios Bohemi elegerint. Item dominus Johannes adhuc hodie recedit ad dominum marchionem ad unam dietam a Norimberga distantem; qui dominus Johannes quædam avisamenta vel instructiones conceptas etiam per præsentium bajulum dirigit, nisi esset propter acta Coloniensis capituli. De Ungaria multi multa dicunt, et ignoro, qua- nam vera; tamen noveritis, quod tanta inundancia alveos suos exit Danubius in quibusdam villis Bavariæ et Ungariæ, ut abduxisse homines referatur et jumenta, villas et suburbia pro parte. Alia pro nunc non occurrunt, nisi quod vestri devoti oratores, prior et con- ventus Norimbergensis, se etiam commendant Vestræe Reverentiæ, quam altissimus in
194 Johannis de Ragusio, 1432. vel mittant, et ipse etiam suos oratores dirigat, et alia quæ videntur ad negotium deservire. 96. 1432. 12. Mart. Et si reliquis principibus non esset prius singulatim super hoc scriptum, posset sicut expediret cuilibet singulariter super hoc scribi. Item sicut in litera nobis a concilio tradita et ad Bohemiam transmissa apparet, tunc sumus missi versus Norimbergam: si per hoc concilium intendit, quod in Egra, sicut Bohemi desiderant, vel alibi quam in Norimberga, venire ad tractandum cum Bohemis non debeamus, tunc verisimiliter timendum, quod tractatus dissipentur, vel nimium suspendantur. Si autem voluerint, quod secundum consilia principum ac communitatum procedere debeamus, clarius et aliud super hoc mittant mandatum". Eadem etiam die 12 Martii prior Basiliensis, magister Johannes Nider, scripsit præfato magistro Johanni de Ragusio, ut sequitur: „Reverendo in Christo patri, fratri Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ pro- fessori egregio, ordinis Prædicatorum, ac totius ordinis ejusdem procuratori in sacro generali concilio Basiliensi. Post humillimam sui recommendationem. Reverende mi magister ! Noveritis, quod heri hora tardissima diei post Andreæ famuli domini legati recessum venerunt nobis certa nova de Bohemia per nuntium Egrensem, qui fuit infra paucos dies Pragæ. Dirigimus igitur sacro generali concilio per Vestram Reverentiam præsentandas copias hic interclusas, quarum solum una est latinica, nobis per Bohemos missa, aliæ duæ sunt volgariter accopiatæ, quia propter festinum recessum reverendi patris provincialis Augustinensium, nunc habentis comitivam sibi congruam, transferendi tempus non habuimus. Item dieta per principes plures et nobiles posita in Norimbergam super dominica Reminiscere protelata est ad dominicam Oculi. Veniet tamen comes pala- tinus dominica Reminiscere, exspectaturus alios in Norimberga. Credo quod deus ordi- naverit dietam, quæ in Herbipolim fuit posita, non habuisse processum; melius enim est pro negotio Bohemorum, ut teneatur die qua supra, in qua necessaria erit præsentia prin- cipum et prælatorum. Faciemus igitur læte, quidquid poterimus, pro causis nobis com- missis etc. Item retulit nobis cursor Egrensium, qui a Praga nobis literas nunc attulit, quod Hussitæ pro nunc nullam expeditionem habent, nisi quod noviter quidam, cujus fratrem dux Austriæ captum detinet, congregavit in Bohemia quendam exercitum de solis ribaldis et lusoribus ac eisdem similibus, qui vadunt versus Moraviam et Austriam ad vindicandam captivitatem fratris prædicti. Orate, ut non minora mala sustineant in cor- poribus, quam hoc anno in Ungaria sustinuerunt et in Austria. Nam eidem expeditioni, quæ nunc versus Austriam proficiscitur, nullus in Bohemia civitatensis aut oppidanus civis, nullus capitaneus, nec nobilis se ei associare voluit. Item adhuc ignoramus, quales vel quos aut quot nuntios Bohemi elegerint. Item dominus Johannes adhuc hodie recedit ad dominum marchionem ad unam dietam a Norimberga distantem; qui dominus Johannes quædam avisamenta vel instructiones conceptas etiam per præsentium bajulum dirigit, nisi esset propter acta Coloniensis capituli. De Ungaria multi multa dicunt, et ignoro, qua- nam vera; tamen noveritis, quod tanta inundancia alveos suos exit Danubius in quibusdam villis Bavariæ et Ungariæ, ut abduxisse homines referatur et jumenta, villas et suburbia pro parte. Alia pro nunc non occurrunt, nisi quod vestri devoti oratores, prior et con- ventus Norimbergensis, se etiam commendant Vestræe Reverentiæ, quam altissimus in
Strana 195
Tractatus de reductione Bohemorum. 195 cunctis feliciter tueri dignetur. Recommendate nos petimus reverendissimo domino nostro legato. Datum Norimbergæ, feria quarta post Invocavit, anno etc. 32. Frater Johannes Nider vocatus prior Basiliensis ordinis Prædicatorum, Vestræe reverendæ Paternitatis humilis discipulus". Item post dictas literas iterum præfatus frater Johannes de Mulenbrun scripsit magistro Johanni de Ragusio 14 die Martii in hunc modum: „Reverendo in Christo patri, domino Johanni de Ragusio, magistro sacræ paginæ, professori ordinis Prædicatorum, præceptori suo præcipuo detur. Post humillimam sui recommendationem, venerabilis pater et domine! Scripsi vobis nuper xu Martii per vene- rabilem patrem dominum provincialem Augustinensium multum festinanter, quia in pro- cinctu uterque nostrum erat recessurus, mittens certa avisamenta, secundum quæ volebamus a sacro concilio in commisso nobis negotio informari et nobis provideri. Iterum ergo rogo, quatinus diligenter sollicitetis, ut singula, sicut avisavi vel secundum quod patribus nostris videbitur, citius fiant, et festinus super hoc nuntius ad nos dirigatur, ut ante dissolutionem congregationis principum, quæ erit dominica Oculi, si fieri potest, nuntius huc veniat. Quia nunc oportet operam dare et prudenter circumspicere, ne si Bohemi venire simularent, ipsi suam in nos fraudem retorquere possint. Super quo opus est consilio et auxilio principum; quare omnino affective ipsis scribendum erit, et præsertim dominis marchioni Brandenburgensi et domino Johanni duci Bavariæ, ne indignentur tamquam despecti et minus negotiis promovendis faveant. Expedit etiam, ut specialius et expressius habeamus ad prosequendum commissa a sacro concilio mandatum, scilicet ad procurandum Bohemis sive nuntiis et oratoribus suis ad concilium mittendis plenam secu- ritatem, ad requirendum et invocandum nomine concilii singulos principes, prælatos, potentes, nobiles, communitates et quoscunque alios, ad dandum conductum et securi- tatem etc., item ad conveniendum cum eis super hoc, ubicunque visum fuerit expedire, ad tractandum etc. in forma meliori et pleniori. Item ut concipiantur et mittantur nobis capitula et avisamenta, secundum quæ cum ipsis tractare, ipsos recipere, cum eis con- versari habeamus. Item ne in præsentia ipsorum servetur interdictum. Item quod quan- tocius fieri potest, scribatur domino regi Romanorum, ut Sua Majestas singulis principibus, communitatibus et aliis quibuscunque scribat, prout sibi visum fuerit expedire, et mandet, quatinus nuntios Bohemorum assecurent et conducant, et specialiter illis de Swamberg, Tenicz et aliis, qui sua castra et fortalitia tenent, et per quorum fines ipsi transire habe- bunt; et quidquid negotiis conferre poterit, acriter avisetis. Item quidam miles, qui se pro fautore nostro et Christi fideli gerit et pro tali habetur, quæsivit a plebano sancti Sebaldi, anne quemdam notabilem inter Bohemos presbyterum, captivum suum, jure captivitatis requirere possit, ut se sibi statuat et in Norimbergam præsentet? Et dixit, quod non dubitet, quin requisitus se quantocius exhibeat, et interrogatus de statu totius Bohemiæ, ipsum et nos clarius informet. Super quo nos dictus plebanus interrogavit, et responsum exspectat, et nos vestrum in his et similibus casibus consilium petimus. Item super literis Bohemorum cum consilio principum, qui nunc proxima dominica venturi sunt, respondebimus, scilicet dominorum Ludovici palatini Rheni, ducis Johannis fratris sui, marchionis Brandenburgensis, domini de Ottingen, magistri curiæ regis, et aliorum quorundam, ac etiam consulatus Norimbergensis, quorum aliqui, per nos consulti, se ad 97. 1432. 14. Mart. 1432. 25*
Tractatus de reductione Bohemorum. 195 cunctis feliciter tueri dignetur. Recommendate nos petimus reverendissimo domino nostro legato. Datum Norimbergæ, feria quarta post Invocavit, anno etc. 32. Frater Johannes Nider vocatus prior Basiliensis ordinis Prædicatorum, Vestræe reverendæ Paternitatis humilis discipulus". Item post dictas literas iterum præfatus frater Johannes de Mulenbrun scripsit magistro Johanni de Ragusio 14 die Martii in hunc modum: „Reverendo in Christo patri, domino Johanni de Ragusio, magistro sacræ paginæ, professori ordinis Prædicatorum, præceptori suo præcipuo detur. Post humillimam sui recommendationem, venerabilis pater et domine! Scripsi vobis nuper xu Martii per vene- rabilem patrem dominum provincialem Augustinensium multum festinanter, quia in pro- cinctu uterque nostrum erat recessurus, mittens certa avisamenta, secundum quæ volebamus a sacro concilio in commisso nobis negotio informari et nobis provideri. Iterum ergo rogo, quatinus diligenter sollicitetis, ut singula, sicut avisavi vel secundum quod patribus nostris videbitur, citius fiant, et festinus super hoc nuntius ad nos dirigatur, ut ante dissolutionem congregationis principum, quæ erit dominica Oculi, si fieri potest, nuntius huc veniat. Quia nunc oportet operam dare et prudenter circumspicere, ne si Bohemi venire simularent, ipsi suam in nos fraudem retorquere possint. Super quo opus est consilio et auxilio principum; quare omnino affective ipsis scribendum erit, et præsertim dominis marchioni Brandenburgensi et domino Johanni duci Bavariæ, ne indignentur tamquam despecti et minus negotiis promovendis faveant. Expedit etiam, ut specialius et expressius habeamus ad prosequendum commissa a sacro concilio mandatum, scilicet ad procurandum Bohemis sive nuntiis et oratoribus suis ad concilium mittendis plenam secu- ritatem, ad requirendum et invocandum nomine concilii singulos principes, prælatos, potentes, nobiles, communitates et quoscunque alios, ad dandum conductum et securi- tatem etc., item ad conveniendum cum eis super hoc, ubicunque visum fuerit expedire, ad tractandum etc. in forma meliori et pleniori. Item ut concipiantur et mittantur nobis capitula et avisamenta, secundum quæ cum ipsis tractare, ipsos recipere, cum eis con- versari habeamus. Item ne in præsentia ipsorum servetur interdictum. Item quod quan- tocius fieri potest, scribatur domino regi Romanorum, ut Sua Majestas singulis principibus, communitatibus et aliis quibuscunque scribat, prout sibi visum fuerit expedire, et mandet, quatinus nuntios Bohemorum assecurent et conducant, et specialiter illis de Swamberg, Tenicz et aliis, qui sua castra et fortalitia tenent, et per quorum fines ipsi transire habe- bunt; et quidquid negotiis conferre poterit, acriter avisetis. Item quidam miles, qui se pro fautore nostro et Christi fideli gerit et pro tali habetur, quæsivit a plebano sancti Sebaldi, anne quemdam notabilem inter Bohemos presbyterum, captivum suum, jure captivitatis requirere possit, ut se sibi statuat et in Norimbergam præsentet? Et dixit, quod non dubitet, quin requisitus se quantocius exhibeat, et interrogatus de statu totius Bohemiæ, ipsum et nos clarius informet. Super quo nos dictus plebanus interrogavit, et responsum exspectat, et nos vestrum in his et similibus casibus consilium petimus. Item super literis Bohemorum cum consilio principum, qui nunc proxima dominica venturi sunt, respondebimus, scilicet dominorum Ludovici palatini Rheni, ducis Johannis fratris sui, marchionis Brandenburgensis, domini de Ottingen, magistri curiæ regis, et aliorum quorundam, ac etiam consulatus Norimbergensis, quorum aliqui, per nos consulti, se ad 97. 1432. 14. Mart. 1432. 25*
Strana 196
196 Johannis de Ragusio, dictum conventum principum et dominorum referunt. Qui tamen pro privatis suis trac- tandis negotiis convenient, et alios usque ad sequentem dominicam Oculi exspectabunt, ut dictus dominus marchio mihi dixit. Cognosco per expressum, quod male fert, quod concilium sibi dudum familiarius et affective non scripsit, quod adhuc supplere curetis. Mitto ex superabundanti copiam literæ per Bohemos nobis transmissæ, ne forte dictus dominus provincialis moram per viam faciens, negotium retardetur. Si esset aliquis nota- bilis ex vobis, ad hujusmodi tractatus industrius, et qui ecclesiæ libenter et utiliter servire vellet, gratum mihi esset et consultum videretur, quod vel nobis ad tempus jungeretur, vel mei loco deputaretur. Quod si fieri non possit, saltem in dando nobis mandato ponatur. quod nomine et mandato ecclesiæ requirere possimus quoscunque, ut nobis consulant, assistant ac nos dirigant etc. Valde speramus, quod si principes et communitates, de quibus adhuc bene speramus, nobis assistere et efficaciter cooperari velint, Bohemi ad concilium mittent, et ut confidimus, nobiscum concordabuntur. Ideo non prætermittatis scribere, quam opportune poteritis, domino regi prædicto. Non plura ad præsens; et parcatis mihi de inculto scripto, et recommendetis et salutetis, ut scitis. Scriptum die xIIII Martii, anno etc. xxxII. Per vestrum obedientiarium fratrem Johannem de Mulenbrun." 1432. 98. 1432. 14. Mart. Eadem die, scilicet 14, sacrum concilium scripsit dictis ambasiatoribus in modum qui sequitur: „Sacrosancta generalis synodus Basiliensis, in spiritu sancto legitime congregata, universalem ecclesiam repræsentans: venerabilibus et religiosis, Johanni Nider, priori conventus Prædicatorum Basileæ, et Johanni religioso Cisterciensi, salutem et omnipo- tentis dei benedictionem. Mittimus vobis, viri sincere nobis dilecti! literas nostras, ex communicatione et exhortatione serenissimi Romanorum regis, Pragensibus et ceteris regnicolis Bohemiæ, quarum copiam unacum præsentibus recipietis, atque considerabitis, an expediat illas destinare, et prout consultum vobis videbitur, facietis. Timuit nempe præfatus rex, ne audita prætensa hujus concilii dissolutione, occasionem non huc acce- dendi prætenderent isti Bohemi. Insuper nobis visum est expediens, si aliquod, quod ignoramus, non obsistit, præsentias vestras usque ad Egram transferre, ut promtius et facilius valeatis cum nominatis Bohemis modum et tempus eorum accessus ad nos per- tractare. Postulavit Procopius nobilem baronem Ulricum de Rosenberg, ut suos vellet conducere et reducere salve legatos, prout Serenitati Regiæ idem baro notificavit. Qui quidem, etsi ad hoc se reddat difficilem, ad consequendum tamen eorum reductionem et præfati regni pacificationem, paratum se obtulit ad omnia regia mandata. Rex autem propter ejus distantiam in omnibus hanc materiam concernentibus plenariam contulit illustri principi Wilhelmo duci Bavariæ, nostro protectori, facultatem, ne aliquid excusationis possint ipsi prætendere, et votiva reductio non differatur. Sitis itaque devoti viri, ut laudabiliter inchoastis, fervidi et diligentes tantorum bonorum assidui procuratores, et juxta discretiones vobis a deo collatas, vias et modos convenientiores perquirite cessa- tionis illius hæresis Bohemicæ reductionisque eorum efficaciter, ut in deo speramus, per hoc sacrum concilium efficiendæ. Consolidate fideles, nihil de nostra perseverantia hæsi- tantes, quoniam in dies augemur numero et spe grandi profectus. Dominus nempe Burgundiæ cum omnibus suis confoederans et benivolis magnum præbebit huic concilio
196 Johannis de Ragusio, dictum conventum principum et dominorum referunt. Qui tamen pro privatis suis trac- tandis negotiis convenient, et alios usque ad sequentem dominicam Oculi exspectabunt, ut dictus dominus marchio mihi dixit. Cognosco per expressum, quod male fert, quod concilium sibi dudum familiarius et affective non scripsit, quod adhuc supplere curetis. Mitto ex superabundanti copiam literæ per Bohemos nobis transmissæ, ne forte dictus dominus provincialis moram per viam faciens, negotium retardetur. Si esset aliquis nota- bilis ex vobis, ad hujusmodi tractatus industrius, et qui ecclesiæ libenter et utiliter servire vellet, gratum mihi esset et consultum videretur, quod vel nobis ad tempus jungeretur, vel mei loco deputaretur. Quod si fieri non possit, saltem in dando nobis mandato ponatur. quod nomine et mandato ecclesiæ requirere possimus quoscunque, ut nobis consulant, assistant ac nos dirigant etc. Valde speramus, quod si principes et communitates, de quibus adhuc bene speramus, nobis assistere et efficaciter cooperari velint, Bohemi ad concilium mittent, et ut confidimus, nobiscum concordabuntur. Ideo non prætermittatis scribere, quam opportune poteritis, domino regi prædicto. Non plura ad præsens; et parcatis mihi de inculto scripto, et recommendetis et salutetis, ut scitis. Scriptum die xIIII Martii, anno etc. xxxII. Per vestrum obedientiarium fratrem Johannem de Mulenbrun." 1432. 98. 1432. 14. Mart. Eadem die, scilicet 14, sacrum concilium scripsit dictis ambasiatoribus in modum qui sequitur: „Sacrosancta generalis synodus Basiliensis, in spiritu sancto legitime congregata, universalem ecclesiam repræsentans: venerabilibus et religiosis, Johanni Nider, priori conventus Prædicatorum Basileæ, et Johanni religioso Cisterciensi, salutem et omnipo- tentis dei benedictionem. Mittimus vobis, viri sincere nobis dilecti! literas nostras, ex communicatione et exhortatione serenissimi Romanorum regis, Pragensibus et ceteris regnicolis Bohemiæ, quarum copiam unacum præsentibus recipietis, atque considerabitis, an expediat illas destinare, et prout consultum vobis videbitur, facietis. Timuit nempe præfatus rex, ne audita prætensa hujus concilii dissolutione, occasionem non huc acce- dendi prætenderent isti Bohemi. Insuper nobis visum est expediens, si aliquod, quod ignoramus, non obsistit, præsentias vestras usque ad Egram transferre, ut promtius et facilius valeatis cum nominatis Bohemis modum et tempus eorum accessus ad nos per- tractare. Postulavit Procopius nobilem baronem Ulricum de Rosenberg, ut suos vellet conducere et reducere salve legatos, prout Serenitati Regiæ idem baro notificavit. Qui quidem, etsi ad hoc se reddat difficilem, ad consequendum tamen eorum reductionem et præfati regni pacificationem, paratum se obtulit ad omnia regia mandata. Rex autem propter ejus distantiam in omnibus hanc materiam concernentibus plenariam contulit illustri principi Wilhelmo duci Bavariæ, nostro protectori, facultatem, ne aliquid excusationis possint ipsi prætendere, et votiva reductio non differatur. Sitis itaque devoti viri, ut laudabiliter inchoastis, fervidi et diligentes tantorum bonorum assidui procuratores, et juxta discretiones vobis a deo collatas, vias et modos convenientiores perquirite cessa- tionis illius hæresis Bohemicæ reductionisque eorum efficaciter, ut in deo speramus, per hoc sacrum concilium efficiendæ. Consolidate fideles, nihil de nostra perseverantia hæsi- tantes, quoniam in dies augemur numero et spe grandi profectus. Dominus nempe Burgundiæ cum omnibus suis confoederans et benivolis magnum præbebit huic concilio
Strana 197
Tractatus de reductione Bohemorum. 197 incrementum. Mandavit etiam rex domino nostro papæ, nequaquam velle ab eo coronam recipere, si non prius a dissolutione prætensa resipuerit. Agite igitur, viri virtutis, opus vobis commissum salutare, cooperante Christo in animarum salvatione, quidquid acco- modum ad felicem successum hujus sacræe synodi conceperitis prodesse, exactissimis dili- gentiis prosequentes. Pro quibus salutaribus operationibus mercedem recipietis sempi- ternam: quam vobis conferre dignetur in illa die justus judex. Datum Basileæ, xIIII Martii, anno a nativitate domini M ccce xxXII. Sub sigillo reverendi in Christo patris, domini Philiberti episcopi Constantiensis, provinciæ Rotomagensis, quo de præsenti utimur. Tenor vero literarum, quas cum prædictis sacrum concilium destinavit Pragen- sibus et ceteris regnicolis Bohemiæ, de quibus fit mentio in supradictis literis, talis est: „Sacrosancta generalis synodus Basiliensis, in spiritu sancto legitime congregata, militantem ecclesiam repræsentans : universis et singulis sacerdotibus, nobilibus, consulibus, clientibus, ceterisque regni Bohemiæ incolis, unionem, concordiam, caritatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Dum eminentissimam redemtoris nostri dilectionem, qua pro nostra salute non dubitavit manibus tradi nocentium et ignominiosissimæ mortis subire tormentum, qui et præcepit nobis alterum alterius onera portare, ac mutuam ante omnia caritatem habere, attentius consideramus: cum maxima cordium nostrorum amaritudine vestram a nobis conspicimus dissensionem. Quam ob rem ex intimis affectionibus nostris cupimus tam gravem et noxiam divisionem ad concordiam revocare, ut omnium nostrum sub uno pastore Christo, quemadmodum paulo ante fuerat, sit eadem credulitas et cari- tativa dilectio, et eisdem spiritualibus pabulis in caulis refici mereamur dominicis, prout latius ex epistola nostra, a vobis reverenter, ut certificati fuimus, recepta, lucide potui- stis agnoscere. Quod et confirmaverunt oratores nostri Norimbergæ consistentes suis literis Vestris Discretionibus noviter transmissis, ex quibus grandem mutuæ unionis spem concepimus. Testificamur enim coram deo, magnam tristitiam et dolorem assiduum cor- dibus nostris inesse de tam diuturna et merito deflenda divisione: super omnia autem pacem, concordiam et in credendis salubrem unionem ex intimis affectionibus desideramus, quantum deus annuerit, perficere. Nec ab hac sacra synodali congregatione quovis modo intendimus discedere, donec omnia nobis possibilia pro votiva et optata nostrum ad invicem unione peregerimus; in domino sperantes, qui præesto adest invocantibus eum in veritate, quique neminem vult perire, sed omnes viam veritatis agnoscere, quod piorum intercessio- nibus exoratus et diligentiis humanis ad hoc, ut decet, adhibitis, spiritus sancti illustrante gratia, mutuam concordiam et affectuosissime hujusmodi desideratam unionem conse- quemur. In hoc autem amplius confidimus, quod potissima medicina, talibus dissensionibus subvenire solita, parata est, sacrosancta scilicet præsens synodus, cujus director est idem spiritus sanctus, eam deficere aut quoquo modo deviare non permittens, in his præsertim, quæ salutem animarum concernunt. Neque enim fieri potuit, quod Christi oratio, qua patrem exoravit, ne ecclesiæ fides deficeret, non fuerit exaudita. Est itaque certa regula, indeficiens mensura, cunctos fideles rectissime regulans, quæ credenda aut agenda sint, saluberrime demonstrans. Adhortamur igitur vos in visceribus Christi, et in illa salute, quam a justo judice speratis, quatinus omnes vestros conatus ad tam sanctum et divinum 99 *). 1432. 8. Mart. 1432. *) Impr. in actis conciliorum ap. Mansi, XXIX. 415 et XXX. 99; ap. Martene 1. c. p. 78 etc.
Tractatus de reductione Bohemorum. 197 incrementum. Mandavit etiam rex domino nostro papæ, nequaquam velle ab eo coronam recipere, si non prius a dissolutione prætensa resipuerit. Agite igitur, viri virtutis, opus vobis commissum salutare, cooperante Christo in animarum salvatione, quidquid acco- modum ad felicem successum hujus sacræe synodi conceperitis prodesse, exactissimis dili- gentiis prosequentes. Pro quibus salutaribus operationibus mercedem recipietis sempi- ternam: quam vobis conferre dignetur in illa die justus judex. Datum Basileæ, xIIII Martii, anno a nativitate domini M ccce xxXII. Sub sigillo reverendi in Christo patris, domini Philiberti episcopi Constantiensis, provinciæ Rotomagensis, quo de præsenti utimur. Tenor vero literarum, quas cum prædictis sacrum concilium destinavit Pragen- sibus et ceteris regnicolis Bohemiæ, de quibus fit mentio in supradictis literis, talis est: „Sacrosancta generalis synodus Basiliensis, in spiritu sancto legitime congregata, militantem ecclesiam repræsentans : universis et singulis sacerdotibus, nobilibus, consulibus, clientibus, ceterisque regni Bohemiæ incolis, unionem, concordiam, caritatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Dum eminentissimam redemtoris nostri dilectionem, qua pro nostra salute non dubitavit manibus tradi nocentium et ignominiosissimæ mortis subire tormentum, qui et præcepit nobis alterum alterius onera portare, ac mutuam ante omnia caritatem habere, attentius consideramus: cum maxima cordium nostrorum amaritudine vestram a nobis conspicimus dissensionem. Quam ob rem ex intimis affectionibus nostris cupimus tam gravem et noxiam divisionem ad concordiam revocare, ut omnium nostrum sub uno pastore Christo, quemadmodum paulo ante fuerat, sit eadem credulitas et cari- tativa dilectio, et eisdem spiritualibus pabulis in caulis refici mereamur dominicis, prout latius ex epistola nostra, a vobis reverenter, ut certificati fuimus, recepta, lucide potui- stis agnoscere. Quod et confirmaverunt oratores nostri Norimbergæ consistentes suis literis Vestris Discretionibus noviter transmissis, ex quibus grandem mutuæ unionis spem concepimus. Testificamur enim coram deo, magnam tristitiam et dolorem assiduum cor- dibus nostris inesse de tam diuturna et merito deflenda divisione: super omnia autem pacem, concordiam et in credendis salubrem unionem ex intimis affectionibus desideramus, quantum deus annuerit, perficere. Nec ab hac sacra synodali congregatione quovis modo intendimus discedere, donec omnia nobis possibilia pro votiva et optata nostrum ad invicem unione peregerimus; in domino sperantes, qui præesto adest invocantibus eum in veritate, quique neminem vult perire, sed omnes viam veritatis agnoscere, quod piorum intercessio- nibus exoratus et diligentiis humanis ad hoc, ut decet, adhibitis, spiritus sancti illustrante gratia, mutuam concordiam et affectuosissime hujusmodi desideratam unionem conse- quemur. In hoc autem amplius confidimus, quod potissima medicina, talibus dissensionibus subvenire solita, parata est, sacrosancta scilicet præsens synodus, cujus director est idem spiritus sanctus, eam deficere aut quoquo modo deviare non permittens, in his præsertim, quæ salutem animarum concernunt. Neque enim fieri potuit, quod Christi oratio, qua patrem exoravit, ne ecclesiæ fides deficeret, non fuerit exaudita. Est itaque certa regula, indeficiens mensura, cunctos fideles rectissime regulans, quæ credenda aut agenda sint, saluberrime demonstrans. Adhortamur igitur vos in visceribus Christi, et in illa salute, quam a justo judice speratis, quatinus omnes vestros conatus ad tam sanctum et divinum 99 *). 1432. 8. Mart. 1432. *) Impr. in actis conciliorum ap. Mansi, XXIX. 415 et XXX. 99; ap. Martene 1. c. p. 78 etc.
Strana 198
198 Johannis de Ragusio, unionis et concordiæ opus apponentes, viros timoratos, in lege Christi exercitatos, com- munem salutem et pacem, non particularia commoda affectantes, de quibus vobis alias scripsimus, ad hoc sacrum concilium placeat quantocius destinare; quibus plenam et omnimodam securitatem accedendi, standi et redeundi, promtis et non fictis animis dabimus, atque apud quoscunque, de quibus necessarium fuerit seu etiam opportunum, procurare non omittemus ; nec in aliquo deficiemus, quantum vires nostræe suppetent, tam salutiferæ et deo gratæ operationi. Super autem salvisconductibus ad hoc necessariis scribimus illustribus principibus, dominis marchioni Brandenburgensi, Alberto Austriæ et Johanni Bavariæ ducibus, necnon nobili Ulrico baroni de Rosemberg, ac etiam consulibus Norim- bergensibus et Egrensibus, necnon ambasiatoribus nostris in locis vobis vicinis persisten- tibus. Accingimini itaque sacro fidei baptismate insigniti operas vestras efficaces apponere, ad regni vestri cum ceteris firmam pacem, concordiam et unionem. Tædeat vos, quæ- sumus, cladium bellicarum, et hincinde tam horrendorum flagitiorum perpetratorum, ac viribus totis communem animarum et corporum salutem effectualiter procurare satagite. In his siquidem deo auctore vobis assistemus fideles cooperatores. Hoc tamen quantocius fieri rogitamus, quatinus morum omnium statuum emendationi, prout inchoavimus, latius et efficacius intendere valeamus, ad dei honorem et suæ immaculatæe sponsæe ecclesiæ sanctæ. Pax autem Christi, exsuperans omnem sensum, custodiat corda vestra et intelli- gentias vestras, vosque ad divitias gloriæ et agnitionem veritatis deificæ perducere dignetur, amen. Datum Basileæ in nostra congregatione generali, die Sabbati, vi mensis Martii, anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo tricesimo secundo, sub sigillo reve- rendi in Christo patris, domini Philiberti episcopi Constantiensis provinciæ Rotomagensis, quo utimur de præsenti." Magister etiam Johannes de Ragusio scripsit eisdem eadem 14 die, informans eos plene de singulis, et confortans, ut viriliter et constanter prosequantur incepta ad laudem dei et exaltationem fidei catholicæ. Quinta decima die magister Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio ita 1432. scripsit: 100. 1432. 15. Mart. „Reverendo in Christo patri fratri Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ pro- fessori eximio, ordinis Prædicatorum, præceptori suo præecipuo. Reverende magister! Post humillimam sui recommendationem. Noverit Vestra Paternitas, quod pridie per provincialem Augustinensem de Bavaria late scripsimus Vestræe Paternitati, tam socius quam ego, et nunc socius meus iterum repetit in sua litera, quoniam per præsentem bajulum transmittimus ea, quæ præfatus provincialis affert, ne forte idem in via tardans, dilationem sciendorum inducat. Mittit eandem ob causam socius meus copiam literæe nobis missæ nuper a Bohemis. Item quia heri venerunt consulibus Nurembergensibus a domino rege plura in scriptis nova bona, idcirco omnia, quæ ad acceptandum eadem habere potui, illico acceptare procuravi, ipsa præsentibus includendo, ex quibus videre poteritis statum Bohemiæ in notabili parte. Item videtur, quod multis ex causis, tactis in copiis hic inclusis, non statim sit possibile, quod Hussitis provideatur de salvoconductu sufficienter, licet finaliter fiet. Ideirco non oportet multum sollicitari, ne ita cito veniant concilio non multum congregato. Item in literis præfatis regiis etiam continebatur cedula alia, continens de verbo ad verbum puncta per Pragenses conclusa, quæ dudum vobis
198 Johannis de Ragusio, unionis et concordiæ opus apponentes, viros timoratos, in lege Christi exercitatos, com- munem salutem et pacem, non particularia commoda affectantes, de quibus vobis alias scripsimus, ad hoc sacrum concilium placeat quantocius destinare; quibus plenam et omnimodam securitatem accedendi, standi et redeundi, promtis et non fictis animis dabimus, atque apud quoscunque, de quibus necessarium fuerit seu etiam opportunum, procurare non omittemus ; nec in aliquo deficiemus, quantum vires nostræe suppetent, tam salutiferæ et deo gratæ operationi. Super autem salvisconductibus ad hoc necessariis scribimus illustribus principibus, dominis marchioni Brandenburgensi, Alberto Austriæ et Johanni Bavariæ ducibus, necnon nobili Ulrico baroni de Rosemberg, ac etiam consulibus Norim- bergensibus et Egrensibus, necnon ambasiatoribus nostris in locis vobis vicinis persisten- tibus. Accingimini itaque sacro fidei baptismate insigniti operas vestras efficaces apponere, ad regni vestri cum ceteris firmam pacem, concordiam et unionem. Tædeat vos, quæ- sumus, cladium bellicarum, et hincinde tam horrendorum flagitiorum perpetratorum, ac viribus totis communem animarum et corporum salutem effectualiter procurare satagite. In his siquidem deo auctore vobis assistemus fideles cooperatores. Hoc tamen quantocius fieri rogitamus, quatinus morum omnium statuum emendationi, prout inchoavimus, latius et efficacius intendere valeamus, ad dei honorem et suæ immaculatæe sponsæe ecclesiæ sanctæ. Pax autem Christi, exsuperans omnem sensum, custodiat corda vestra et intelli- gentias vestras, vosque ad divitias gloriæ et agnitionem veritatis deificæ perducere dignetur, amen. Datum Basileæ in nostra congregatione generali, die Sabbati, vi mensis Martii, anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo tricesimo secundo, sub sigillo reve- rendi in Christo patris, domini Philiberti episcopi Constantiensis provinciæ Rotomagensis, quo utimur de præsenti." Magister etiam Johannes de Ragusio scripsit eisdem eadem 14 die, informans eos plene de singulis, et confortans, ut viriliter et constanter prosequantur incepta ad laudem dei et exaltationem fidei catholicæ. Quinta decima die magister Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio ita 1432. scripsit: 100. 1432. 15. Mart. „Reverendo in Christo patri fratri Johanni de Ragusio, sacræ theologiæ pro- fessori eximio, ordinis Prædicatorum, præceptori suo præecipuo. Reverende magister! Post humillimam sui recommendationem. Noverit Vestra Paternitas, quod pridie per provincialem Augustinensem de Bavaria late scripsimus Vestræe Paternitati, tam socius quam ego, et nunc socius meus iterum repetit in sua litera, quoniam per præsentem bajulum transmittimus ea, quæ præfatus provincialis affert, ne forte idem in via tardans, dilationem sciendorum inducat. Mittit eandem ob causam socius meus copiam literæe nobis missæ nuper a Bohemis. Item quia heri venerunt consulibus Nurembergensibus a domino rege plura in scriptis nova bona, idcirco omnia, quæ ad acceptandum eadem habere potui, illico acceptare procuravi, ipsa præsentibus includendo, ex quibus videre poteritis statum Bohemiæ in notabili parte. Item videtur, quod multis ex causis, tactis in copiis hic inclusis, non statim sit possibile, quod Hussitis provideatur de salvoconductu sufficienter, licet finaliter fiet. Ideirco non oportet multum sollicitari, ne ita cito veniant concilio non multum congregato. Item in literis præfatis regiis etiam continebatur cedula alia, continens de verbo ad verbum puncta per Pragenses conclusa, quæ dudum vobis
Strana 199
Tractatus de reductione Bohemorum. 199 direximus *); est ergo certum, quod ita per Pragenses et eis adhærentes conclusum est. Alia necessaria in litera socii carissimi mei videbitis, nunc alia non occurrunt. Altissimus vestram personam in cunctis feliciter dirigere dignetur. Pridie direxi proprium nuntium ad provincialem, tum propter Ingoldi bona arrestanda, tum propter contributionem red- dendam. Datum Norimbergæ, Sabbato post Invocavit. Item noveritis, super dominica Oculi ad dietam Norimbergam venient marchio Brandenburgensis, dux Ludovicus comes palatinus, dux Saxoniæ, dux Johannes de Bavaria, et speratur de archiepiscopo Maguntino. Venient etiam omnes episcopi vicini; ad minus Bambergensis Herbipolensis et Eiste- tensis**). Et speramus, quod in brevi omnium talium legationes habebitis. Vestræ reverendæ Paternitatis discipulus, frater Johannes Nider, ordinis Prædicatorum." Præfati autem ambasiatores sacri concilii, receptis prædictis literis Bohemorum, quæ videlicet incipiunt: "Affectandæ pacis commoda", et habita matura et solerti delibe- ratione cum pluribus principibus, marchione videlicet Brandenburgensi, Johanne duce Bavariæ, consulibus Nurembergensibus et quam pluribus aliis tandem die 20 Martii (dede- runt) responsum: „Spectabilibus et egregiis viris, magistris civium, consulibus et scabinis civitatis Pragensis, nec non magnificis, nobilibus ac strenuis magnatibus, baronibus et capitaneis exercituum et communitatum regni Bohemiæ ac marchionatus Moraviæ dominis poten- tibus etc. etc. etc. Quæ inspirante domino salubriter concepistis, ad consolationem universi feliciter et constanter perficere. Magnifici, strenui, nobiles et egregii viri! Concors omnium vestra nunc missa pagina magnum nobis in eo gaudium attulit, quod desideratos jam dudum oratores pro- mittit, et statim, sicut eandem ipso die beati Gregorii papæ de sero jocundantes recepimus, aliquos principes, potentes etiam et prudentes viros, quorum consilio, favore et ope rem de qua agitur prosequi congruit, opportune adivimus, et eisdem consultis in hoc ipsi finaliter resedimus, quod et Vestræ Magnificentiæ præsentibus indicamus: quod in octava paschæ, cum hoc citius secundum vestra scripta et petita propter dominicæ passionis et resurrectionis celebritatem commode fieri non possit, cum illustribus principibus et dominis, dominis Friderico marchione Brandenburgensi et Johanne duce Bavariæ, qui se sponte ad hoc offerunt, et aliis principibus et dominis, vel ipsorum ambasiatoribus, et prudentibus communitatum viris, quotquot de vicinia commode habere potuerimus, ad Egram, quam ad hoc ipsi elegistis, annuente domino veniemus, et cum vestris, quos ad hoc mittetis, ora- toribus et nuntiis super salvoconductu et securitate vestris ambasiatoribus et nuntiis ad sacrosanctam synodum Basiliensem mittendis per eandem ac nos suo nomine et mandato oblatis, juxta traditam nobis a patribus formam, amicabiliter tractabimus, et deo propitio cum dictorum principum, dominorum et bonorum virorum, salutem et gloriam regni vestri nobiscum precantium, consilio, taliter providere curabimus, quod hac parte debeatis ut speramus manere contenti. Datum Nurembergæ, die xx mensis Martii, anno etc. xxxII, Fratres Johannes Nider prior etc. et Johannes de Mulenbrun nuntii etc. 101. 1432. 20. Mart. 1432. *) Conf. superius relata Nr. 88 et 89. *) MS. habet „Cisterciensis."
Tractatus de reductione Bohemorum. 199 direximus *); est ergo certum, quod ita per Pragenses et eis adhærentes conclusum est. Alia necessaria in litera socii carissimi mei videbitis, nunc alia non occurrunt. Altissimus vestram personam in cunctis feliciter dirigere dignetur. Pridie direxi proprium nuntium ad provincialem, tum propter Ingoldi bona arrestanda, tum propter contributionem red- dendam. Datum Norimbergæ, Sabbato post Invocavit. Item noveritis, super dominica Oculi ad dietam Norimbergam venient marchio Brandenburgensis, dux Ludovicus comes palatinus, dux Saxoniæ, dux Johannes de Bavaria, et speratur de archiepiscopo Maguntino. Venient etiam omnes episcopi vicini; ad minus Bambergensis Herbipolensis et Eiste- tensis**). Et speramus, quod in brevi omnium talium legationes habebitis. Vestræ reverendæ Paternitatis discipulus, frater Johannes Nider, ordinis Prædicatorum." Præfati autem ambasiatores sacri concilii, receptis prædictis literis Bohemorum, quæ videlicet incipiunt: "Affectandæ pacis commoda", et habita matura et solerti delibe- ratione cum pluribus principibus, marchione videlicet Brandenburgensi, Johanne duce Bavariæ, consulibus Nurembergensibus et quam pluribus aliis tandem die 20 Martii (dede- runt) responsum: „Spectabilibus et egregiis viris, magistris civium, consulibus et scabinis civitatis Pragensis, nec non magnificis, nobilibus ac strenuis magnatibus, baronibus et capitaneis exercituum et communitatum regni Bohemiæ ac marchionatus Moraviæ dominis poten- tibus etc. etc. etc. Quæ inspirante domino salubriter concepistis, ad consolationem universi feliciter et constanter perficere. Magnifici, strenui, nobiles et egregii viri! Concors omnium vestra nunc missa pagina magnum nobis in eo gaudium attulit, quod desideratos jam dudum oratores pro- mittit, et statim, sicut eandem ipso die beati Gregorii papæ de sero jocundantes recepimus, aliquos principes, potentes etiam et prudentes viros, quorum consilio, favore et ope rem de qua agitur prosequi congruit, opportune adivimus, et eisdem consultis in hoc ipsi finaliter resedimus, quod et Vestræ Magnificentiæ præsentibus indicamus: quod in octava paschæ, cum hoc citius secundum vestra scripta et petita propter dominicæ passionis et resurrectionis celebritatem commode fieri non possit, cum illustribus principibus et dominis, dominis Friderico marchione Brandenburgensi et Johanne duce Bavariæ, qui se sponte ad hoc offerunt, et aliis principibus et dominis, vel ipsorum ambasiatoribus, et prudentibus communitatum viris, quotquot de vicinia commode habere potuerimus, ad Egram, quam ad hoc ipsi elegistis, annuente domino veniemus, et cum vestris, quos ad hoc mittetis, ora- toribus et nuntiis super salvoconductu et securitate vestris ambasiatoribus et nuntiis ad sacrosanctam synodum Basiliensem mittendis per eandem ac nos suo nomine et mandato oblatis, juxta traditam nobis a patribus formam, amicabiliter tractabimus, et deo propitio cum dictorum principum, dominorum et bonorum virorum, salutem et gloriam regni vestri nobiscum precantium, consilio, taliter providere curabimus, quod hac parte debeatis ut speramus manere contenti. Datum Nurembergæ, die xx mensis Martii, anno etc. xxxII, Fratres Johannes Nider prior etc. et Johannes de Mulenbrun nuntii etc. 101. 1432. 20. Mart. 1432. *) Conf. superius relata Nr. 88 et 89. *) MS. habet „Cisterciensis."
Strana 200
200 Johannis de Ragusio, 102. 1432. 20. Mart. Et quia multum obscuritatis dictam literam Bohemorum, videlicet „Affectandæ pacis commoda", continere videbatur, pro declaratione ipsorum dicti ambasiatores sacri concilii eadem die alias literas consulatui majoris civitatis Pragensis tenoris, ut sequitur, transmiserunt : „Spectabilibus et egregiis viris, magistro civium et consulibus juratis majoris civitatis Pragensis. Multum per omnem modum, spectabiles et egregii viri! prior vestra ad nos missa pagina suo applauso, sincero quoque et patulo loquendi modo attulit gaudii, pacem in fronte præeferens, mittentes rationabiliter excusans, possibilia petens, ac honesta quadam et grata humilitate totam ejus seriem adornans ; unde hac etiam fama vestra, quæ latius, pro voluntate quam ad ea, quæ pacis sunt, salubriter concepistis, nunc suum coepit diffundere odorem, permoti, Vestræe Magnificentiæ aliquid ad partem, quo et nostram aliquid agnos- catis affectionem, scribere hac vice meditati sumus, non quidem ut nuntii, ne mittentibus aliquatenus nostra forsan simplicitate derogemus, sed ut privatæ personæ, impetum nostræe hac parte affectionis sequentes. Nam ab ea hora, qua hoc arduissimum pro vestra recon- ciliatione onus suscepimus, vestro spiritui unus idemque amborum incessabiliter loquitur, quæe ad pacem sunt, animus. Quæ si ac qualia vobis imprecantur, qui nos miserunt homines pacis, limpide vobis datum esset intueri, nihil dubitamus, quin fidei nostræe vos ulla cunctatione committeretis, proviso tamen, quod ab insultibus prædonum et eorum, qui deum non timent, nec homines reverentur, quorum et nos latibula, ne rapiant, et fauces ne devorent, formidare pro loco et caute declinare habemus, securi essetis. Super quo favente domino, et vestro concurrente patrocinio, decenter ut confidimus provide- bitur. Sed ut nostros utrimque acceleremus tractatus, videtur nobis, cum indulgentia loquendo, ut claro et intelligibili verbo nostras adinvicem pandamus voluntates, et exi- gamus abinvicem, quæ petenti sufficiant et expediant, rebus de quibus agitur congruant, et sint ei qui exigitur non modo possibilia, sed etiam viribus suis proportionata. De salvo conductu et securitate vestrorum ad concilium mittendorum nunc agitur ; Vestra Dignatio cum vestratibus petit suis ad nos novissime scriptis, ut ad Egram cum principibus regno Bohemiæ adjacentium regionum venire debeamus. Quod si ad literam capere debemus, qui dabit nobis de Ungaria, Austria, Bavaria, Franconia, Misna, Thuringa, Slesia, Polonia et si quæe sunt aliæ adjacentes vobis regiones, de eisdem ducere principes? qui monachi sumus, pauperes Christi, facultatem non habentes conducendi, sed magis propositum inducendi seculi potentes, ut securitatem, quam nomine præfati concilii offerimus, bona ac integra fide ac eo præstent effectu, quod vestri salvi per viam directam ad concilium ire, stare, redire deo propitio poterunt. Confidimus enim, quod antequam dictarum regionum principes invocati in quemcumque locum conveniant, vobiscum in plena et gau- diosa concordia, vel saltem in dispositione ad eandem propinqua esse velimus. Magnifici viri! In parte vestra vicem agatis reconciliatoris, et votis omnium in id, quod est pacis, juxta vestram prudentiam et magnanimitatem collocatis, etiam ad media rebus agendis simul et partibus congruentia, resecatis superfluis, inducere satagatis: et bona fide pro- mittimus, quod et nos cum reliquis pacis amatoribus hoc idem facere conabimur. Et omnino devitemus nos alterutrum verbo capere, sed bona et simplici intentione in spiritu lenitatis ad finem intentum generosos et castos in caritate Christi complexus festim tendamus. 1432.
200 Johannis de Ragusio, 102. 1432. 20. Mart. Et quia multum obscuritatis dictam literam Bohemorum, videlicet „Affectandæ pacis commoda", continere videbatur, pro declaratione ipsorum dicti ambasiatores sacri concilii eadem die alias literas consulatui majoris civitatis Pragensis tenoris, ut sequitur, transmiserunt : „Spectabilibus et egregiis viris, magistro civium et consulibus juratis majoris civitatis Pragensis. Multum per omnem modum, spectabiles et egregii viri! prior vestra ad nos missa pagina suo applauso, sincero quoque et patulo loquendi modo attulit gaudii, pacem in fronte præeferens, mittentes rationabiliter excusans, possibilia petens, ac honesta quadam et grata humilitate totam ejus seriem adornans ; unde hac etiam fama vestra, quæ latius, pro voluntate quam ad ea, quæ pacis sunt, salubriter concepistis, nunc suum coepit diffundere odorem, permoti, Vestræe Magnificentiæ aliquid ad partem, quo et nostram aliquid agnos- catis affectionem, scribere hac vice meditati sumus, non quidem ut nuntii, ne mittentibus aliquatenus nostra forsan simplicitate derogemus, sed ut privatæ personæ, impetum nostræe hac parte affectionis sequentes. Nam ab ea hora, qua hoc arduissimum pro vestra recon- ciliatione onus suscepimus, vestro spiritui unus idemque amborum incessabiliter loquitur, quæe ad pacem sunt, animus. Quæ si ac qualia vobis imprecantur, qui nos miserunt homines pacis, limpide vobis datum esset intueri, nihil dubitamus, quin fidei nostræe vos ulla cunctatione committeretis, proviso tamen, quod ab insultibus prædonum et eorum, qui deum non timent, nec homines reverentur, quorum et nos latibula, ne rapiant, et fauces ne devorent, formidare pro loco et caute declinare habemus, securi essetis. Super quo favente domino, et vestro concurrente patrocinio, decenter ut confidimus provide- bitur. Sed ut nostros utrimque acceleremus tractatus, videtur nobis, cum indulgentia loquendo, ut claro et intelligibili verbo nostras adinvicem pandamus voluntates, et exi- gamus abinvicem, quæ petenti sufficiant et expediant, rebus de quibus agitur congruant, et sint ei qui exigitur non modo possibilia, sed etiam viribus suis proportionata. De salvo conductu et securitate vestrorum ad concilium mittendorum nunc agitur ; Vestra Dignatio cum vestratibus petit suis ad nos novissime scriptis, ut ad Egram cum principibus regno Bohemiæ adjacentium regionum venire debeamus. Quod si ad literam capere debemus, qui dabit nobis de Ungaria, Austria, Bavaria, Franconia, Misna, Thuringa, Slesia, Polonia et si quæe sunt aliæ adjacentes vobis regiones, de eisdem ducere principes? qui monachi sumus, pauperes Christi, facultatem non habentes conducendi, sed magis propositum inducendi seculi potentes, ut securitatem, quam nomine præfati concilii offerimus, bona ac integra fide ac eo præstent effectu, quod vestri salvi per viam directam ad concilium ire, stare, redire deo propitio poterunt. Confidimus enim, quod antequam dictarum regionum principes invocati in quemcumque locum conveniant, vobiscum in plena et gau- diosa concordia, vel saltem in dispositione ad eandem propinqua esse velimus. Magnifici viri! In parte vestra vicem agatis reconciliatoris, et votis omnium in id, quod est pacis, juxta vestram prudentiam et magnanimitatem collocatis, etiam ad media rebus agendis simul et partibus congruentia, resecatis superfluis, inducere satagatis: et bona fide pro- mittimus, quod et nos cum reliquis pacis amatoribus hoc idem facere conabimur. Et omnino devitemus nos alterutrum verbo capere, sed bona et simplici intentione in spiritu lenitatis ad finem intentum generosos et castos in caritate Christi complexus festim tendamus. 1432.
Strana 201
Tractatus de reductione Bohemorum. 201 Et si qua rationabilia Vestræ Circumspectioni super hoc occurrerent avisamenta, gratiam non modicam nobis pararetis, si eadem nobis, quo citius ad finem optatum perveniremus, in quantum liceret, communicaretis. Omnino amicitiam vestram recuperare, quin et pro- prio sanguine mercari, si necessitas posceret aut utilitas suaderet, cupimus, ac vos vestrumque regnum in pristina gloria videre contendimus. Sedes imperatoris, magistra fidelium multis retroactis temporibus fuistis, ita ut ad vos, qui dominum mundi patronum habuistis et omni scientia et arte viros doctissimos nutristis, orbis terrarum longe lateque conflueret. Nec multum abest; si volueritis, imperium cum imperatore de propinquo habebitis. Qui quantis se exponat, pro conservatione et prosecutione inchoati et bene fundati concilii, et vestra ex consequenti cum honore ut confidimus reconciliatione, periculis et incom- modis, audistis forsan et amplius audietis. Vestrum igitur est multis respectibus, quod celebratur, concilium, ut clarius, dum vestris ore ad os loqui dabitur, pandemus; et sic vestrum, ut per eos omnino non (?) fieri possit, qui cauteriatas habentes conscientias, in sua delectati putredine, disciplinam fugientes, ipsum dissolvere pro viribus moliti sunt. Sed mentita est iniquitas sibi. Magnum igitur pro vobis et tota ecclesia dei, si opportuni veneritis, fructum procurare poteritis. Cooperemini igitur, ut quantocius fieri poterit, secundum quod universitati vestræe in corpore scribimus, conveniamus, et ibidem nobis alterutris clarius intellectis et super tractandis concordatis, ad concilium, quo tendimus et desideranter exspectamur, unanimes procedamus. Nec velimus nimium alter alterum præoccupare, in his potissimum, quæ commodius et efficacius per viros misericordiæ, quorum spiritus sanctus inhabitat pectora, in sacro præfato concilio expedire poterimus. Et vere confidimus, quod si vos in prosecutione coepti ferventes, placabiles et benignos exhibere curaveritis, sic ut sacra concio præfata et universalis quam repræsentat ecclesia, intelligat, quod justis suis et suorum desideriis condescendere studeatis, reciproco quodam et aucto, ne dubitetis, fenore suo tempore recompensabitur. Et si omnes æque ferventes nobiscum propositi fore laudarentur et agendis conferre sperandum fuisset, nostris nequa- quam personis, fatigis ac expensis pepercissemus, quin ad Vestram Magnificentiam perso- naliter reivissemus. Sed parcimus vestræ, parcimus et nostræ partibus, quæ per dei gratiam in favorosis sunt tractatibus, ne forte cujuscunque malignitate, cum non æque omnes pacem quærant et cupiant, quidquam in nos vobis invitis attentatum aut commissum fuisset, quo hujusmodi tractatus, quod absit, turbarentur. Nimis vos altioribus intentos tenemus, sed in eum excessum caritas, quæ omnia suffert et credit, nos pepulit, in qua et vos confidimus recipietis. Altissimus vos dirigat in viam salutis æternæ. Datum Nurem- bergæ, die xx Martii, anno etc. XXXII. 1432. Fratres Johannes Nider prior. Johannes de Mullenbrunn." Ulterius 24 Martii frater Johannes de Mullenbrun ita scripsit magistro Johanni de Ragusio: „Fervet, gratissime pater! nec tepescit vestra in commissis diligentia; nam sollicite nos de singulis ammonet, et eodem quasi agimur spiritu, ut frequenter id, quod alter ab altero petit, nos alterius diligentia præventos sentiamus. Sed sicut coepistis, ita prosequamini; et ubi non poterimus effectu, affectu saltim respondebimus accepto. Spe- ramus, quod de novissimis vestris avisatis, quæ xxI hujus mensis recepimus, vobis pro 103 1432. 24. Mart. Scriptores I. 26
Tractatus de reductione Bohemorum. 201 Et si qua rationabilia Vestræ Circumspectioni super hoc occurrerent avisamenta, gratiam non modicam nobis pararetis, si eadem nobis, quo citius ad finem optatum perveniremus, in quantum liceret, communicaretis. Omnino amicitiam vestram recuperare, quin et pro- prio sanguine mercari, si necessitas posceret aut utilitas suaderet, cupimus, ac vos vestrumque regnum in pristina gloria videre contendimus. Sedes imperatoris, magistra fidelium multis retroactis temporibus fuistis, ita ut ad vos, qui dominum mundi patronum habuistis et omni scientia et arte viros doctissimos nutristis, orbis terrarum longe lateque conflueret. Nec multum abest; si volueritis, imperium cum imperatore de propinquo habebitis. Qui quantis se exponat, pro conservatione et prosecutione inchoati et bene fundati concilii, et vestra ex consequenti cum honore ut confidimus reconciliatione, periculis et incom- modis, audistis forsan et amplius audietis. Vestrum igitur est multis respectibus, quod celebratur, concilium, ut clarius, dum vestris ore ad os loqui dabitur, pandemus; et sic vestrum, ut per eos omnino non (?) fieri possit, qui cauteriatas habentes conscientias, in sua delectati putredine, disciplinam fugientes, ipsum dissolvere pro viribus moliti sunt. Sed mentita est iniquitas sibi. Magnum igitur pro vobis et tota ecclesia dei, si opportuni veneritis, fructum procurare poteritis. Cooperemini igitur, ut quantocius fieri poterit, secundum quod universitati vestræe in corpore scribimus, conveniamus, et ibidem nobis alterutris clarius intellectis et super tractandis concordatis, ad concilium, quo tendimus et desideranter exspectamur, unanimes procedamus. Nec velimus nimium alter alterum præoccupare, in his potissimum, quæ commodius et efficacius per viros misericordiæ, quorum spiritus sanctus inhabitat pectora, in sacro præfato concilio expedire poterimus. Et vere confidimus, quod si vos in prosecutione coepti ferventes, placabiles et benignos exhibere curaveritis, sic ut sacra concio præfata et universalis quam repræsentat ecclesia, intelligat, quod justis suis et suorum desideriis condescendere studeatis, reciproco quodam et aucto, ne dubitetis, fenore suo tempore recompensabitur. Et si omnes æque ferventes nobiscum propositi fore laudarentur et agendis conferre sperandum fuisset, nostris nequa- quam personis, fatigis ac expensis pepercissemus, quin ad Vestram Magnificentiam perso- naliter reivissemus. Sed parcimus vestræ, parcimus et nostræ partibus, quæ per dei gratiam in favorosis sunt tractatibus, ne forte cujuscunque malignitate, cum non æque omnes pacem quærant et cupiant, quidquam in nos vobis invitis attentatum aut commissum fuisset, quo hujusmodi tractatus, quod absit, turbarentur. Nimis vos altioribus intentos tenemus, sed in eum excessum caritas, quæ omnia suffert et credit, nos pepulit, in qua et vos confidimus recipietis. Altissimus vos dirigat in viam salutis æternæ. Datum Nurem- bergæ, die xx Martii, anno etc. XXXII. 1432. Fratres Johannes Nider prior. Johannes de Mullenbrunn." Ulterius 24 Martii frater Johannes de Mullenbrun ita scripsit magistro Johanni de Ragusio: „Fervet, gratissime pater! nec tepescit vestra in commissis diligentia; nam sollicite nos de singulis ammonet, et eodem quasi agimur spiritu, ut frequenter id, quod alter ab altero petit, nos alterius diligentia præventos sentiamus. Sed sicut coepistis, ita prosequamini; et ubi non poterimus effectu, affectu saltim respondebimus accepto. Spe- ramus, quod de novissimis vestris avisatis, quæ xxI hujus mensis recepimus, vobis pro 103 1432. 24. Mart. Scriptores I. 26
Strana 202
202 Johannis de Ragusio, 104. 1432. 25. Mart. modo satisfactum sit. Qualiter autem de consilio principum potentum et prudentium virorum responsum sit Bohemis, in copiis literarum Vestræe Paternitati per dominum Cistercii assignandis videbitis. Si de necessariis vel accomodis aliquid obmissum sit, avi- setis, et nos de singulis petitis nuper, si nondum fecistis, clarius informetis. Instetis apud dominum Wilhelmum ducem illustrem, protectorem vestrum, quatinus suis castellanis et officialibus, ac etiam aliis nobilibus in vicinia ista prope sylvam Bohemicam scribat serenissimi domini regis et suo nominibus, ut ad constitutam dietam in Egra cum Hussitis et ad conducendum eosdem concurrant requisiti, et nobis literas suas cum literis concilii generalibus mittatis, ut opportune præsentare possimus. Illustris princeps dominus dux Ludovicus, palatinus Rheni, per nos nomine concilii requisitus, respondit, quod primum ad domum suam Heydelbergam redibit, ipse suos oratores totaliter paratos ad vos mittet, quia seriosius sibi super hoc dominus rex præedictus, sicut et aliis, scripsit. Sed opus est, ut oremus pro prosperitate regis, qui si, quod absit, deficeret, modicum consolatium de multis principibus et prælatis Alamanniæ haberemus. Non venerunt, sicut constituerunt, principes et communitas civitatum imperialium, nisi admodum pauci, pro privatis suis negotiis. Sed quid si Hussitæ ad constitutam sibi mittent dietam? Veniemus et nos, et audiemus, quid dicant, et concordabimus de his, quæe expedient, securitate seu forma ejus et tenore; reliqua ad vos referemus et ad practicam postea ponemus. Interim mittendas per vos opportunas adhuc literas præsentabimus, hortabimur et requiremus, prout negotiis congruet, et si oportuerit, scribendis vel demandandis per Hussitas, casu quo de responso nostro non manerent contenti, vel aliquid aliud peterent, opportune respondebimus. Alias juxta desiderium domini mei reverendissimi Cisterciensis ad Basileam venissem: sed neque principes, prudentes, collega meus et negotiorum constantia permiserunt. Nam postquam licet simpliciter procedendo coepi, videtur multis, quod coepta me prosequi expediat. Humiliter pareo, ad contrarium æeque paratus ; nihil exspecto, nec expeto in hoc mundo, quam pro labore laborem ; et hic me monet non modicus, sit nomen domini benedictum! Et vos estote non modo prudentes, sed et constanter patientes; veniet hora, et cito spero veniet, in qua revelabuntur filii iniquitatis, et vel a duplicata iniquitate resipiscant, vel pro sua fictione mercedem recipiant. Altissimus vos ad suam laudem confortet et in agendis dirigat; et parcite de inculto scripto. Nurembergæ, XXIIII Martii, anno etc. xXXII." Item in die Annuntiationis beatæ virginis prior Basiliensis ita scripsit præfato magistro Johanni de Ragusio : „Post humillimam sui recommendationem. Reverende mi pater ! Noveritis, quod pridie tarde literam Vestræ Caritatis recepimus per nuntium abbatum ordinis Cisterciensium, qui vobiscum sunt Basileæ, qui, quod verebar, elegerunt dominum Johannem socium meum in abbatem ejusdem in Teotonia monasterii, eidem supplicantes, sicut et dominus Cisterciensis petivit, quatinus ad Basileam rediret ad eos ad tempus, reversurus ad me Nurimbergam, supponentes me sufficere ad tempus tale pro negotiis nobis commissis. Quod revera ita non est, quia prout noviter latius vobis scripsi, dominus Johannes neces- sarius est mihi in dictando literas, sollicitando causas, transferendo epistolas et in solli- citando personas causis nostris necessarias, ac in aliis plurimis, quæ longum esset scribere; imo inter eos, quos in loco concilii vidi et novi, dum ibi fui, non recolo aliquem eorum tam idoneum pro injuncto valere negotio, sicut præfatum dominum Johannem. Idcirco si 1432.
202 Johannis de Ragusio, 104. 1432. 25. Mart. modo satisfactum sit. Qualiter autem de consilio principum potentum et prudentium virorum responsum sit Bohemis, in copiis literarum Vestræe Paternitati per dominum Cistercii assignandis videbitis. Si de necessariis vel accomodis aliquid obmissum sit, avi- setis, et nos de singulis petitis nuper, si nondum fecistis, clarius informetis. Instetis apud dominum Wilhelmum ducem illustrem, protectorem vestrum, quatinus suis castellanis et officialibus, ac etiam aliis nobilibus in vicinia ista prope sylvam Bohemicam scribat serenissimi domini regis et suo nominibus, ut ad constitutam dietam in Egra cum Hussitis et ad conducendum eosdem concurrant requisiti, et nobis literas suas cum literis concilii generalibus mittatis, ut opportune præsentare possimus. Illustris princeps dominus dux Ludovicus, palatinus Rheni, per nos nomine concilii requisitus, respondit, quod primum ad domum suam Heydelbergam redibit, ipse suos oratores totaliter paratos ad vos mittet, quia seriosius sibi super hoc dominus rex præedictus, sicut et aliis, scripsit. Sed opus est, ut oremus pro prosperitate regis, qui si, quod absit, deficeret, modicum consolatium de multis principibus et prælatis Alamanniæ haberemus. Non venerunt, sicut constituerunt, principes et communitas civitatum imperialium, nisi admodum pauci, pro privatis suis negotiis. Sed quid si Hussitæ ad constitutam sibi mittent dietam? Veniemus et nos, et audiemus, quid dicant, et concordabimus de his, quæe expedient, securitate seu forma ejus et tenore; reliqua ad vos referemus et ad practicam postea ponemus. Interim mittendas per vos opportunas adhuc literas præsentabimus, hortabimur et requiremus, prout negotiis congruet, et si oportuerit, scribendis vel demandandis per Hussitas, casu quo de responso nostro non manerent contenti, vel aliquid aliud peterent, opportune respondebimus. Alias juxta desiderium domini mei reverendissimi Cisterciensis ad Basileam venissem: sed neque principes, prudentes, collega meus et negotiorum constantia permiserunt. Nam postquam licet simpliciter procedendo coepi, videtur multis, quod coepta me prosequi expediat. Humiliter pareo, ad contrarium æeque paratus ; nihil exspecto, nec expeto in hoc mundo, quam pro labore laborem ; et hic me monet non modicus, sit nomen domini benedictum! Et vos estote non modo prudentes, sed et constanter patientes; veniet hora, et cito spero veniet, in qua revelabuntur filii iniquitatis, et vel a duplicata iniquitate resipiscant, vel pro sua fictione mercedem recipiant. Altissimus vos ad suam laudem confortet et in agendis dirigat; et parcite de inculto scripto. Nurembergæ, XXIIII Martii, anno etc. xXXII." Item in die Annuntiationis beatæ virginis prior Basiliensis ita scripsit præfato magistro Johanni de Ragusio : „Post humillimam sui recommendationem. Reverende mi pater ! Noveritis, quod pridie tarde literam Vestræ Caritatis recepimus per nuntium abbatum ordinis Cisterciensium, qui vobiscum sunt Basileæ, qui, quod verebar, elegerunt dominum Johannem socium meum in abbatem ejusdem in Teotonia monasterii, eidem supplicantes, sicut et dominus Cisterciensis petivit, quatinus ad Basileam rediret ad eos ad tempus, reversurus ad me Nurimbergam, supponentes me sufficere ad tempus tale pro negotiis nobis commissis. Quod revera ita non est, quia prout noviter latius vobis scripsi, dominus Johannes neces- sarius est mihi in dictando literas, sollicitando causas, transferendo epistolas et in solli- citando personas causis nostris necessarias, ac in aliis plurimis, quæ longum esset scribere; imo inter eos, quos in loco concilii vidi et novi, dum ibi fui, non recolo aliquem eorum tam idoneum pro injuncto valere negotio, sicut præfatum dominum Johannem. Idcirco si 1432.
Strana 203
Tractatus de reductione Bohemorum. 203 vultis, ut ego maneam et Basileam non redeam infecto negotio, et ut idem prosperetur, quod tamen est de principalissimis, quæ concilium habet providere, provideatis et cum domino Cisterciensi per concilium generale, ut vir præfatus dominus Johannes non amo- veatur a practica coepta. Si omnino debet habere idem dominus Johannes abbatiæ onus et honorem, quod sibi optime faveo, provideatur tamen interim, quod Hussitæ vocandi sunt, suum monasterium taliter, quod quieta conscientia mecum desudare possit. Satis miror, si Vestræe Reverentiæ nil dictum fuit de præfata electione; quoniam ultimam jam nobis scripsistis literam, quæ nil de hoc notat. Verum est, quod dominus Cisterciensis satis prudenter et discrete vocat sæpedictum dominum, non nisi cum exceptione, ne nobis commissa causa impediatur. Præterea sollicitat nos Vestra Caritas, ut frequenter Hussitis scribamus, ut in Egram, si fieri possit, veniamus, et ut principes et alios ad concilii favorem et ad vocationem Hussitarum inclinemus; quæ omnia, antequam vestra scripta haberemus, de Christi gratia fecimus. Nam marchio et dux Johannes ac episcopus Baben- bergensis cum nobilibus sylvæ Bohemicæ propinquis promiserunt, venire velle in Egram super dieta inter nos et Bohemos habenda dominica in Albis. Herbipolensis et Eistetensis episcopi nondum venerunt Nurembergam super dieta principum, quæ actu adhuc durat hic et tenetur. Dominus Ludovicus, comes palatinus Rheni, qui etiam actu hic est, pro- misit nobis, quod indubitanter indilate, quoniam statim ad partes suas rediret, vellet dirigere suos deputatos ad Basiliense concilium; quia desuper, præter nostras preces hic in Nuremberga porrectas, recenter regis Romanorum literas recepit. Verum est, quod cum ab eodem comite peteremus, quatinus super dominica in Albis aliquem de suis vellet in Egram ad dietam prætactam dirigere, et Hussitis, si per terram suam versus Basileam venire vellent, salvum conductum literis et hominibus providere vellet, primum omnino renuit, ad alia omnia annuit. Et suspicor, quod biberit de insula episcoporum quorundam Rhenensium. Cum enim ad primum petitum, ut præmittitur, renueret, replicavimus preces. Respondit, quod facere non vellet, nisi papa vel rex Romanorum sibi mandaret; et tacuit de concilio generali. Item noveritis, quod provinciali scripsi per specialem nuntium, quem appretiavi, qui mihi nihil respondit de bonis M. Ingoldi arrestandis, allegando ignorantiam suæ captivitatis, et committendo totum magistro ordinis, quem putat esse in Basilea, prout sibi frater Jacobus de Reate nuper scripsit. Porro de contributione fatetur se pro præsenti anno teneri, et mihi commisit, ut sua ex parte vobis in Basilea darem, quod etiam faciam : sed de aliis contributionibus dicit, se eas persolvisse, quia habet quittantiam a magistro Jacobo de Regno, credo, et aliam de magistro Jacobo de Clavaro. Item multa regratior Vestræ Caritati, quia fideliter in tot vestris occupationibus conventui nostro Basileæ astatis. Iterum noveritis, quod actu hic sunt marchio Brandenburgensis, dux Johannes, dux Ludovicus palatinus, dux Heinricus Bavariæ; dux Ernestus, frater domini ducis Wilhelmi, ambasiatam suam hic habuit. Item episcopus Bambergensis est hic, sed dux Saxoniæ exspectatur et episcopi Herbipolensis et Eistetensis. Alia pronunc non occurrunt. Item heri quidam fide dignus venit de oppido Clatow hæreticorum, ubi cognatus suus detinetur, qui dicit, quod Hussitæ sibi contrarii ibidem sunt; quidam jam in quadragesima solum oleata comedunt, alii butyrum et ova, alii carnes boum, quas in piscinas projicientes et postea capientes, dicunt ridiculose, quod sint husiones. Me et conventum Vestræ com- mendo Paternitati, quam altissimus in cunctis feliciter gubernare dignetur. Datum in 1432. 26.
Tractatus de reductione Bohemorum. 203 vultis, ut ego maneam et Basileam non redeam infecto negotio, et ut idem prosperetur, quod tamen est de principalissimis, quæ concilium habet providere, provideatis et cum domino Cisterciensi per concilium generale, ut vir præfatus dominus Johannes non amo- veatur a practica coepta. Si omnino debet habere idem dominus Johannes abbatiæ onus et honorem, quod sibi optime faveo, provideatur tamen interim, quod Hussitæ vocandi sunt, suum monasterium taliter, quod quieta conscientia mecum desudare possit. Satis miror, si Vestræe Reverentiæ nil dictum fuit de præfata electione; quoniam ultimam jam nobis scripsistis literam, quæ nil de hoc notat. Verum est, quod dominus Cisterciensis satis prudenter et discrete vocat sæpedictum dominum, non nisi cum exceptione, ne nobis commissa causa impediatur. Præterea sollicitat nos Vestra Caritas, ut frequenter Hussitis scribamus, ut in Egram, si fieri possit, veniamus, et ut principes et alios ad concilii favorem et ad vocationem Hussitarum inclinemus; quæ omnia, antequam vestra scripta haberemus, de Christi gratia fecimus. Nam marchio et dux Johannes ac episcopus Baben- bergensis cum nobilibus sylvæ Bohemicæ propinquis promiserunt, venire velle in Egram super dieta inter nos et Bohemos habenda dominica in Albis. Herbipolensis et Eistetensis episcopi nondum venerunt Nurembergam super dieta principum, quæ actu adhuc durat hic et tenetur. Dominus Ludovicus, comes palatinus Rheni, qui etiam actu hic est, pro- misit nobis, quod indubitanter indilate, quoniam statim ad partes suas rediret, vellet dirigere suos deputatos ad Basiliense concilium; quia desuper, præter nostras preces hic in Nuremberga porrectas, recenter regis Romanorum literas recepit. Verum est, quod cum ab eodem comite peteremus, quatinus super dominica in Albis aliquem de suis vellet in Egram ad dietam prætactam dirigere, et Hussitis, si per terram suam versus Basileam venire vellent, salvum conductum literis et hominibus providere vellet, primum omnino renuit, ad alia omnia annuit. Et suspicor, quod biberit de insula episcoporum quorundam Rhenensium. Cum enim ad primum petitum, ut præmittitur, renueret, replicavimus preces. Respondit, quod facere non vellet, nisi papa vel rex Romanorum sibi mandaret; et tacuit de concilio generali. Item noveritis, quod provinciali scripsi per specialem nuntium, quem appretiavi, qui mihi nihil respondit de bonis M. Ingoldi arrestandis, allegando ignorantiam suæ captivitatis, et committendo totum magistro ordinis, quem putat esse in Basilea, prout sibi frater Jacobus de Reate nuper scripsit. Porro de contributione fatetur se pro præsenti anno teneri, et mihi commisit, ut sua ex parte vobis in Basilea darem, quod etiam faciam : sed de aliis contributionibus dicit, se eas persolvisse, quia habet quittantiam a magistro Jacobo de Regno, credo, et aliam de magistro Jacobo de Clavaro. Item multa regratior Vestræ Caritati, quia fideliter in tot vestris occupationibus conventui nostro Basileæ astatis. Iterum noveritis, quod actu hic sunt marchio Brandenburgensis, dux Johannes, dux Ludovicus palatinus, dux Heinricus Bavariæ; dux Ernestus, frater domini ducis Wilhelmi, ambasiatam suam hic habuit. Item episcopus Bambergensis est hic, sed dux Saxoniæ exspectatur et episcopi Herbipolensis et Eistetensis. Alia pronunc non occurrunt. Item heri quidam fide dignus venit de oppido Clatow hæreticorum, ubi cognatus suus detinetur, qui dicit, quod Hussitæ sibi contrarii ibidem sunt; quidam jam in quadragesima solum oleata comedunt, alii butyrum et ova, alii carnes boum, quas in piscinas projicientes et postea capientes, dicunt ridiculose, quod sint husiones. Me et conventum Vestræ com- mendo Paternitati, quam altissimus in cunctis feliciter gubernare dignetur. Datum in 1432. 26.
Strana 204
204 Johannis de Ragusio, 105. 1432. 27. Mart. Nuremberga, ipsa die Annuntiationis dominicæ, anno 32. Vestræ Paternitatis humilis filius, frater Johannes Nider." Verum quia ambasiatores concilii non statim dederunt responsum nuntio, qui de dieta in Egra tenenda Bohemorum literas (scilicet „Affectandæ pacis commoda") detulerat, propter habendum consilium cum principibus, et novem dies distulerant : indignati Bohemi, non attendentes, quod ambasiatores concilii suum in die Cathedræe promissum responsum usque ad xx dies ultra exspectaverint, taliter et satis invective certis principibus et com- munitatibus scripserunt die 27 Martii in modum, qui sequitur: „Divinarum veritatum amorem atque fructum, prudentes et circumspecti viri! Vestræe sagacitatis industriam in vicino nequaquam latere potuit, quod ad longe positarum gentium notitiam non immerito pervenisse putamus, qualiter ab initio, quo nobis absque præeunte merito a patre luminum quatuor salutarium veritatum quadriforme lumen illuxit, nostrumque in earum amorem inflammavit affectum, ut pro earum clarificatione, magni- ficatione, ac prosecutione fideli nos et nostra summis et quasi innumeris exponamus periculis, quatinus ipsæ beatissimæ veritates in ecclesia dei consequantur effectum: unde per tot annorum curricula, sumtibus non parcentes, laboribus et expensis, coram regibus et nonnullis Christianismi principibus vigilanter et operose instetimus, ut a rectoribus ecclesiæ nobis publica, pia, plena et secura super eisdem benedictis veritatihus audientia donaretur. Et ecce, nunc domino disponente in Basilea synodus congregata nos triplicatis epistolis ac caritativis hortamentis invitavit ad plenam audientiam pariter et fraternam, per certos suos nuntios in Nuremberga destinatos, offerens sufficientem securitatem nostris oratoribus et legatis illic per nos mittendis, de qua merito debeamus esse contenti. Quapropter rectores et populus Bohemiæ regni, congregati in unum, in hoc determinative convenerunt, ut suos ad Basileense concilium transmittant legatos, et hoc ipsum præfatis nuntiis ipsius concilii liberaliter intimavit (sic), petens, ut quantocius in Egram cum principibus ad hoc opportunis venirent, cum certis nostris nuntiis illic mittendis conventuri, ad tractandum finaliter de assecuratione hujuscemodi sui salviconductus et audientiæ modis, conditionibus et processu per præfatum concilium nostris oratoribus et legatis disponendis et largiendis, prout ex copia literæ responsalis plenius eliquebit, quam Vestræe Providentiæ cum præsentibus destinavimus. Super qua hactenus postulantes responsum, de ipsius tam tarda prorogatione miramur. Quare vestræe sagacitatis providentiam flagitamus, ut præ- dictos concilii nuntios nostri intuitu studiose adhortare velitis, quatinus nobis super petitis respondeant finaliter et sincere, ut sciamus, quid simus amplius in hac parte facturi. Melius quippe foret, tam grande et cunctis fidelibus gratum opus non incipere, quam tam molliter et remisse id prosequi, aut ab ejus prosecutione, quod absit, resilire; cum scriptum sit: qui mollis et dissolutus est in operibus suis, frater est opera sua dissipantis, et qui ponit poenitentiam supplendam usque in finem, et qui auffert finem, auffert omne bonum et nulli parcit; quia finis est melior etiam cunctis ordinatis in ipsum. Hoc utique scientes, quod dissidia, bella et humani cruoris effusio non poterit commode conquiescere, uniri et pacari, si talis audientia debitum non consequatur effectum. Datum Pragæ, sub sigillo majoris civitatis Pragensis, feria v. ipsa die Salus populi. Quæ fuit xxvII dies Martii. Ita faciliter dixisset xxVII die Martii, sed noluit, forsan ne subito sciretur ab omnibus data. Ecce, ut apparet ex tenore primarum literarum in 1432.
204 Johannis de Ragusio, 105. 1432. 27. Mart. Nuremberga, ipsa die Annuntiationis dominicæ, anno 32. Vestræ Paternitatis humilis filius, frater Johannes Nider." Verum quia ambasiatores concilii non statim dederunt responsum nuntio, qui de dieta in Egra tenenda Bohemorum literas (scilicet „Affectandæ pacis commoda") detulerat, propter habendum consilium cum principibus, et novem dies distulerant : indignati Bohemi, non attendentes, quod ambasiatores concilii suum in die Cathedræe promissum responsum usque ad xx dies ultra exspectaverint, taliter et satis invective certis principibus et com- munitatibus scripserunt die 27 Martii in modum, qui sequitur: „Divinarum veritatum amorem atque fructum, prudentes et circumspecti viri! Vestræe sagacitatis industriam in vicino nequaquam latere potuit, quod ad longe positarum gentium notitiam non immerito pervenisse putamus, qualiter ab initio, quo nobis absque præeunte merito a patre luminum quatuor salutarium veritatum quadriforme lumen illuxit, nostrumque in earum amorem inflammavit affectum, ut pro earum clarificatione, magni- ficatione, ac prosecutione fideli nos et nostra summis et quasi innumeris exponamus periculis, quatinus ipsæ beatissimæ veritates in ecclesia dei consequantur effectum: unde per tot annorum curricula, sumtibus non parcentes, laboribus et expensis, coram regibus et nonnullis Christianismi principibus vigilanter et operose instetimus, ut a rectoribus ecclesiæ nobis publica, pia, plena et secura super eisdem benedictis veritatihus audientia donaretur. Et ecce, nunc domino disponente in Basilea synodus congregata nos triplicatis epistolis ac caritativis hortamentis invitavit ad plenam audientiam pariter et fraternam, per certos suos nuntios in Nuremberga destinatos, offerens sufficientem securitatem nostris oratoribus et legatis illic per nos mittendis, de qua merito debeamus esse contenti. Quapropter rectores et populus Bohemiæ regni, congregati in unum, in hoc determinative convenerunt, ut suos ad Basileense concilium transmittant legatos, et hoc ipsum præfatis nuntiis ipsius concilii liberaliter intimavit (sic), petens, ut quantocius in Egram cum principibus ad hoc opportunis venirent, cum certis nostris nuntiis illic mittendis conventuri, ad tractandum finaliter de assecuratione hujuscemodi sui salviconductus et audientiæ modis, conditionibus et processu per præfatum concilium nostris oratoribus et legatis disponendis et largiendis, prout ex copia literæ responsalis plenius eliquebit, quam Vestræe Providentiæ cum præsentibus destinavimus. Super qua hactenus postulantes responsum, de ipsius tam tarda prorogatione miramur. Quare vestræe sagacitatis providentiam flagitamus, ut præ- dictos concilii nuntios nostri intuitu studiose adhortare velitis, quatinus nobis super petitis respondeant finaliter et sincere, ut sciamus, quid simus amplius in hac parte facturi. Melius quippe foret, tam grande et cunctis fidelibus gratum opus non incipere, quam tam molliter et remisse id prosequi, aut ab ejus prosecutione, quod absit, resilire; cum scriptum sit: qui mollis et dissolutus est in operibus suis, frater est opera sua dissipantis, et qui ponit poenitentiam supplendam usque in finem, et qui auffert finem, auffert omne bonum et nulli parcit; quia finis est melior etiam cunctis ordinatis in ipsum. Hoc utique scientes, quod dissidia, bella et humani cruoris effusio non poterit commode conquiescere, uniri et pacari, si talis audientia debitum non consequatur effectum. Datum Pragæ, sub sigillo majoris civitatis Pragensis, feria v. ipsa die Salus populi. Quæ fuit xxvII dies Martii. Ita faciliter dixisset xxVII die Martii, sed noluit, forsan ne subito sciretur ab omnibus data. Ecce, ut apparet ex tenore primarum literarum in 1432.
Strana 205
Tractatus de reductione Bohemorum. 205 sua data, quæ fuit penultima mensis Januarii, ipsi promiserunt finale responsum se daturos ipso die Cathedræe beati Petri, quæ fuit xxIl Februarii, quod primum recepimus xII mensis Martii, et patienter sustinuimus, et super eodem, quoniam præsentiam principum petebant, primum hinc inde quæsitis principibus et ipsis consultis, xx die Martii respondimus. Quibus nostris responsis gratanter acceptis, secunda Aprilis nobis conpetenter responderunt, ut ex tenoribus earundem literarum apparet ; et post idem novissimum suum responsum dictæ querulosæ supervenerunt sub data anteriori. A tempore vero receptionis literarum et copiarum atque avisamentorum, quæ fuerunt Nurembergæ scripta 14 Martii per præfatos ambasiatores concilii et transmissa magistro Johanni de Ragusio, usque ad diem 27 Martii fuerunt expedita pro parte sacri concilii, sollicitudine sæpe dicti magistri Johannis de Ragusio, quæ sequuntur: inprimis litera concilii ad eosdem ambasiatores, sub tali forma: „Sacrosancta generalis synodus Basiliensis, in spiritu sancto legitime congregata, universalem ecclesiam repræsentans: venerabilibus et religiosis viris, fratribus Johanni Nider, sacræ theologiæ professori, priori domus Prædicatorum Basiliensis, et Johanni Cisterciensium ordinis monacho monasterii de Mulenbrunne, nuntiis et ambasiatoribus nostris, salutem et omnipotentis dei benedictionem. Diligentias vestras et labores, quos in illis partibus tam pro confirmatione fidelium, quam pro convocatione Bohemorum usque in hanc horam pertulistis, in domino commendantes, dilectissimi fratres, rogamus et obsecramus, ut divinum opus tam solerter tamque diligenter per vos inchoatum viriliter prosequamini, et usque ad optatum perducite finem, spem vestram in domino ponentes, sicuti et nos speramus, quia qui incepit in vobis bonum opus, perficiet solidabitque ad suam laudem, fidei et ecclesiæ exaltationem, hujus sacræ synodi gloriam et honorem animarum salutem, necnon et vestrorum amplissimum cumulum meritorum. Sane perlectis et auditis in nostra generali congregatione literis Bohemorum ad vos transmissis, intellec- toque earum tenore, immensum lætificati deo gratias retulimus, et illico nostris deputatis commisimus, ut quibus vobis opus esset pro ulteriori prosecutione negotiorum, cogitarent et ordinarent. Quod et factum est. Mittimus siquidem vobis salvosconductus generales pro nuntiis et ambasiatoribus Bohemorum plenum mandatum et facultatem, quibus cum eisdem in Egra vel alibi convenire et tractare valeatis, vobis adjungentes quatuor vene- rabiles et egregios viros; quorum duos, apud vos existentes, ex parte hujus sacræe synodi monere poteritis, ut in tam sancta et necessaria re vobis, imo potius ecclesiæ et fidei, nullo modo deficiant; aliorum vero duo celerem accessum, quantum fieri poterit, faciemus, ita ut vobiscum esse poterunt in prædicta conventione Bohemorum loco et tempore con- stitutis. Instructiones etiam mittimus, quibus in tractatu cum ipsis juxta intentionem sacræ synodi dirigi poteritis. Scribimus insuper illustribus principibus, domino marchioni Bran- denburgensi et domino Johanni duci Bavariæ, communitatibus Nurembergensi et Egrensi, summopere recommendantes eisdem negotium vobis injunctum et vos. Quibus et vos oretenus, quicunque vobis accomodi videbuntur, ex parte et nomine sacri concilii dicere poteritis, quia in literis credentialibus apposuimus in personis vestris. Reliqua vero par- ticularius vobis exprimenda venerabili magistro Johanni de Ragusio commisimus. Valete in domino, firmi de omnimoda stabilitate nostra et sancto proposito, et in agendis nos et vos dignetur dirigere spiritus sanctus, hujus sacri concilii gubernator et director, amen. 106. 1432. 28. Mart. 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 205 sua data, quæ fuit penultima mensis Januarii, ipsi promiserunt finale responsum se daturos ipso die Cathedræe beati Petri, quæ fuit xxIl Februarii, quod primum recepimus xII mensis Martii, et patienter sustinuimus, et super eodem, quoniam præsentiam principum petebant, primum hinc inde quæsitis principibus et ipsis consultis, xx die Martii respondimus. Quibus nostris responsis gratanter acceptis, secunda Aprilis nobis conpetenter responderunt, ut ex tenoribus earundem literarum apparet ; et post idem novissimum suum responsum dictæ querulosæ supervenerunt sub data anteriori. A tempore vero receptionis literarum et copiarum atque avisamentorum, quæ fuerunt Nurembergæ scripta 14 Martii per præfatos ambasiatores concilii et transmissa magistro Johanni de Ragusio, usque ad diem 27 Martii fuerunt expedita pro parte sacri concilii, sollicitudine sæpe dicti magistri Johannis de Ragusio, quæ sequuntur: inprimis litera concilii ad eosdem ambasiatores, sub tali forma: „Sacrosancta generalis synodus Basiliensis, in spiritu sancto legitime congregata, universalem ecclesiam repræsentans: venerabilibus et religiosis viris, fratribus Johanni Nider, sacræ theologiæ professori, priori domus Prædicatorum Basiliensis, et Johanni Cisterciensium ordinis monacho monasterii de Mulenbrunne, nuntiis et ambasiatoribus nostris, salutem et omnipotentis dei benedictionem. Diligentias vestras et labores, quos in illis partibus tam pro confirmatione fidelium, quam pro convocatione Bohemorum usque in hanc horam pertulistis, in domino commendantes, dilectissimi fratres, rogamus et obsecramus, ut divinum opus tam solerter tamque diligenter per vos inchoatum viriliter prosequamini, et usque ad optatum perducite finem, spem vestram in domino ponentes, sicuti et nos speramus, quia qui incepit in vobis bonum opus, perficiet solidabitque ad suam laudem, fidei et ecclesiæ exaltationem, hujus sacræ synodi gloriam et honorem animarum salutem, necnon et vestrorum amplissimum cumulum meritorum. Sane perlectis et auditis in nostra generali congregatione literis Bohemorum ad vos transmissis, intellec- toque earum tenore, immensum lætificati deo gratias retulimus, et illico nostris deputatis commisimus, ut quibus vobis opus esset pro ulteriori prosecutione negotiorum, cogitarent et ordinarent. Quod et factum est. Mittimus siquidem vobis salvosconductus generales pro nuntiis et ambasiatoribus Bohemorum plenum mandatum et facultatem, quibus cum eisdem in Egra vel alibi convenire et tractare valeatis, vobis adjungentes quatuor vene- rabiles et egregios viros; quorum duos, apud vos existentes, ex parte hujus sacræe synodi monere poteritis, ut in tam sancta et necessaria re vobis, imo potius ecclesiæ et fidei, nullo modo deficiant; aliorum vero duo celerem accessum, quantum fieri poterit, faciemus, ita ut vobiscum esse poterunt in prædicta conventione Bohemorum loco et tempore con- stitutis. Instructiones etiam mittimus, quibus in tractatu cum ipsis juxta intentionem sacræ synodi dirigi poteritis. Scribimus insuper illustribus principibus, domino marchioni Bran- denburgensi et domino Johanni duci Bavariæ, communitatibus Nurembergensi et Egrensi, summopere recommendantes eisdem negotium vobis injunctum et vos. Quibus et vos oretenus, quicunque vobis accomodi videbuntur, ex parte et nomine sacri concilii dicere poteritis, quia in literis credentialibus apposuimus in personis vestris. Reliqua vero par- ticularius vobis exprimenda venerabili magistro Johanni de Ragusio commisimus. Valete in domino, firmi de omnimoda stabilitate nostra et sancto proposito, et in agendis nos et vos dignetur dirigere spiritus sanctus, hujus sacri concilii gubernator et director, amen. 106. 1432. 28. Mart. 1432.
Strana 206
206 Johannis de Ragusio, 107 *). 1432. 28. Mart. Datum Basileæ, in nostra congregatione generali, die XxVII Martii, anno domini M cCCC XXXII, sub sigillo reverendi in Christo patris, domini Philiberti episcopi Constantiensis provinciæ Rotomagensis, quo utimur ad præsens etc. etc. etc." Deinde procuratorium in personam prædictorum duorum ambasiatorum et aliorum quatuor eisdem adjunctorum sub tali forma: „Sacrosancta etc. repræsentans, pacem et unitatem Christi fidelium et ecclesiæ, propter quas eo modo, quo præmittitur, congregari voluit, procurare, integritatemque pacis inchoatæ, præsertim cum regni Bohemiæ incolis, prosequi et ad optatum usque finem perducere desiderans, volensque ipsorum procuratoribus, nuntiis et ambasiatoribus propterea huc usque destinandis, de plena securitate pro suo accessu, mora et recessu usque ad propria sua loca, ac salvo conductu petito et oblato providere, et alia, quæ pro- dictæ pacis et unitatis ulteriori ac celeriori prosecutione deserviunt, præcedenter per- tractare : eadem sancta synodus, meliori modo et forma, via et jure, quibus efficacius potuit et debuit, potest et debet, fecit, constituit et ordinavit, ac facit, constituit ac solemniter ordinat suos veros et legitimos ac indubitatos procuratores, negotiorum suorum gestores ac nuntios speciales et ambasiatores, videlicet venerabiles et egregios viros, dominum Heinricum abbatem sancti Aegidii in Nuremberga, fratrem Johannem Nider, sacræ theologiæ professorem et priorem domus Prædicatorum Basiliensis, dominum Hein- ricum canonicum Magdeburgensem et in sacra theologia professorem, dominum Fridericum de Parsperg decanum Ratisponensem, licentiatum in decretis, magistrum Albertum ple- banum sancti Sebaldi in Nuremberga, et fratrem Johannem monachum Cisterciensis ordinis monasterii de Mulenbrun, et ex illis quoslibet duos in solidum, ita tamen, quod conditio occupantium non sit melior nec existat, sed quod duo ex eis inceperint, omnes præ- nominati, aut saltem duo ex eisdem, prosequi valeant et finire. Dans et concedens præe- missis omnibus, et singulis duobus, plenam, liberam ac omnimodam potestatem cum pro- curatoribus seu nuntiis dictorum incolarum regni Bohemiæ in Egra vel alibi, ubicunque necesse fuerit, conveniendi, colloquendi, avisandi, nec non de salvis conductibus opportunis eisdem parandis, dandis, procurandis et ordinandis, ac modo seu modis et forma ac tempore accessus et recessus ipsorum, et numero accedere volentium, tractandi, concordandi, concludendi, pactis quibuslibet, promissionibus et obligationibus, etiam juramento, si opus fuerit, per ipsos utrimque concorditer concludendi, firmandi et roborandi, et nihil- ominus quoscunque episcopos, prælatos, principes, comites, nobiles, necnon civitates, magistratus, scabinos, consules, ac quasvis alias ecclesiasticas ac seculares personas, quovis nomine nuncupentur, de quibus videbitur, et communitates, quatinus huic sacro concilio dictisque procuratoribus in hac parte suo nomine favorem, consilium, et auxilium ac assistentiam, supradictisque procuratoribus, nuntiis et ambasiatoribus Bohemorum huc accedere volentibus salvos conductus dent, præstent et impendant, petendi, rogandi, exhortandi et requirendi, ubi et quotiens procuratoribus prædictis videbitur opportunum; omniaque alia et singula faciendi, agendi, ordinandi et exercendi, quæ pro præmissis necessaria fuerint seu quomodolibet opportuna, etiam si majora forent superius expressis ac mandatum exigerent magis speciale: promittens se ratum, gratum et firmum perpetuo 1432. *) Exstat ap. Mansi 1. c. XXIX, 406.
206 Johannis de Ragusio, 107 *). 1432. 28. Mart. Datum Basileæ, in nostra congregatione generali, die XxVII Martii, anno domini M cCCC XXXII, sub sigillo reverendi in Christo patris, domini Philiberti episcopi Constantiensis provinciæ Rotomagensis, quo utimur ad præsens etc. etc. etc." Deinde procuratorium in personam prædictorum duorum ambasiatorum et aliorum quatuor eisdem adjunctorum sub tali forma: „Sacrosancta etc. repræsentans, pacem et unitatem Christi fidelium et ecclesiæ, propter quas eo modo, quo præmittitur, congregari voluit, procurare, integritatemque pacis inchoatæ, præsertim cum regni Bohemiæ incolis, prosequi et ad optatum usque finem perducere desiderans, volensque ipsorum procuratoribus, nuntiis et ambasiatoribus propterea huc usque destinandis, de plena securitate pro suo accessu, mora et recessu usque ad propria sua loca, ac salvo conductu petito et oblato providere, et alia, quæ pro- dictæ pacis et unitatis ulteriori ac celeriori prosecutione deserviunt, præcedenter per- tractare : eadem sancta synodus, meliori modo et forma, via et jure, quibus efficacius potuit et debuit, potest et debet, fecit, constituit et ordinavit, ac facit, constituit ac solemniter ordinat suos veros et legitimos ac indubitatos procuratores, negotiorum suorum gestores ac nuntios speciales et ambasiatores, videlicet venerabiles et egregios viros, dominum Heinricum abbatem sancti Aegidii in Nuremberga, fratrem Johannem Nider, sacræ theologiæ professorem et priorem domus Prædicatorum Basiliensis, dominum Hein- ricum canonicum Magdeburgensem et in sacra theologia professorem, dominum Fridericum de Parsperg decanum Ratisponensem, licentiatum in decretis, magistrum Albertum ple- banum sancti Sebaldi in Nuremberga, et fratrem Johannem monachum Cisterciensis ordinis monasterii de Mulenbrun, et ex illis quoslibet duos in solidum, ita tamen, quod conditio occupantium non sit melior nec existat, sed quod duo ex eis inceperint, omnes præ- nominati, aut saltem duo ex eisdem, prosequi valeant et finire. Dans et concedens præe- missis omnibus, et singulis duobus, plenam, liberam ac omnimodam potestatem cum pro- curatoribus seu nuntiis dictorum incolarum regni Bohemiæ in Egra vel alibi, ubicunque necesse fuerit, conveniendi, colloquendi, avisandi, nec non de salvis conductibus opportunis eisdem parandis, dandis, procurandis et ordinandis, ac modo seu modis et forma ac tempore accessus et recessus ipsorum, et numero accedere volentium, tractandi, concordandi, concludendi, pactis quibuslibet, promissionibus et obligationibus, etiam juramento, si opus fuerit, per ipsos utrimque concorditer concludendi, firmandi et roborandi, et nihil- ominus quoscunque episcopos, prælatos, principes, comites, nobiles, necnon civitates, magistratus, scabinos, consules, ac quasvis alias ecclesiasticas ac seculares personas, quovis nomine nuncupentur, de quibus videbitur, et communitates, quatinus huic sacro concilio dictisque procuratoribus in hac parte suo nomine favorem, consilium, et auxilium ac assistentiam, supradictisque procuratoribus, nuntiis et ambasiatoribus Bohemorum huc accedere volentibus salvos conductus dent, præstent et impendant, petendi, rogandi, exhortandi et requirendi, ubi et quotiens procuratoribus prædictis videbitur opportunum; omniaque alia et singula faciendi, agendi, ordinandi et exercendi, quæ pro præmissis necessaria fuerint seu quomodolibet opportuna, etiam si majora forent superius expressis ac mandatum exigerent magis speciale: promittens se ratum, gratum et firmum perpetuo 1432. *) Exstat ap. Mansi 1. c. XXIX, 406.
Strana 207
Tractatus de reductione Bohemorum. 207 habiturum, quidquid per supranominatos suos procuratores omnes aut duos ex ipsis actum, gestum seu procuratum fuerit quomodolibet in præmissis seu quolibet præmissorum. Acta fuerunt hæc in congregatione nostra generali, præsentibus dictæ nostræe sanctæ synodi Basiliensis notariis et scribis infrascriptis, sub sigillo reverendi in Christo patris, domini episcopi Constantiensis, provinciæ Rotomagensis, quo ad præsens utimur, die Veneris, xxVIII mensis Martii, anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo XXXII. Et ego Rudolphus Sapientis, clericus Gebennensis diocesis, publicus apostolica et imperiali auctoritatibus notarius, et sacræ Basiliensis synodi prædictæ scriba, prædic- torum procuratorum constitutioni ac potestatis concessioni, ceterisque præemissis omnibus et singulis, dum sic ut præmittitur fierent et concederentur, præesens interfui, eaque sic fieri et concedi vidi et audivi: et ideo de ejusdem sacræ synodi mandato signum meum consuetum præsentibus his literis apposui, hicque me subscripsi, requisitus in robur et testimonium omnium et singulorum hujusmodi præmissorum. Et ego Petrus Bruneti, baccalaurius in decretis, canonicus Atrebatensis, publicus apostolica et imperiali auctoritatibus notarius, ac sacræ Basiliensis synodi prædictæ scriba, præmissis omnibus et singulis, dum sic ut præmittitur fierent et agerentur, unacum magistro Rudolpho Sapientis ipsius sacræe synodi scriba suprascripto, præsens interfui, eaque sic fieri vidi et audivi: ideoque de ejusdem sacræ synodi mandato hic me propria manu sub- scribens præsentibus literis, manu aliena fideliter scriptis, signum meum apposui con- suetum, requisitus et rogatus in fidem et testimonium omnium et singulorum præ- missorum." 1432. Post hæc salvus conductus generalis, dandus Bohemis volentibus venire ad con- cilium, in forma, quæ sequitur: „Sacrosancta etc. repræsentans, universis viris ecclesiasticis, nobilibus et toti populo regni Bohemiæ, unitatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Dudum hæc sancta synodus inter alia sanctitatis opera, quæ proposuit et proponit, hoc principaliter cordi gerens, ut præclarum Bohemiæ regnum in eadem unitate cum aliis Christi fidelibus conjungatur, vos per suas literas sincera caritate requisivit, ut ad sacrum concilium nuntios destinaretis, liberam eis offerens audientiam salvumque conductum; quod sanctum opus ut eo maturius expediretur, venerabiles et religiosos viros, fratres Johannem Nider, priorem domus Prædicatorum Basiliensis, in sacra pagina professorem, et Johannem monachum Cisterciensis ordinis conventus de Mulembrun, nuntios pro hac re sollicitanda ad civitatem Norimbergensem destinavit. Qui, ut nobis pridie rescripserunt, literis exhor- tatoriis ad vos super hoc transmissis, vestras postmodum a vobis oblatæ pacis desideria amplectentibus acceperunt, in quibus inter alia continetur, ut prædicti nostri nuntii ad Egram pro finali conclusione adventus vestri se transferant. In primis creatori nostro gratias agimus, qui taliter hujus rei disponit initia, ut finis optatus verisimiliter sequi speretur. Deinde, ut res ista, quæ divino potius quam humano consilio coepta esse videtur, debitum sortiatur effectum, et ut tam regnum vestrum quam totus mundus evidenter agnoscat sincerum purumque hujus sanctæ synodi desiderium: ecce, quod polliciti sumus per primas literas, jam nunc efficaciter exequi properamus. Omnibus igitur illis personis, 108*), 1432. 28. Mart. *) Ap. Mansi 1. c. XXIX, 417.
Tractatus de reductione Bohemorum. 207 habiturum, quidquid per supranominatos suos procuratores omnes aut duos ex ipsis actum, gestum seu procuratum fuerit quomodolibet in præmissis seu quolibet præmissorum. Acta fuerunt hæc in congregatione nostra generali, præsentibus dictæ nostræe sanctæ synodi Basiliensis notariis et scribis infrascriptis, sub sigillo reverendi in Christo patris, domini episcopi Constantiensis, provinciæ Rotomagensis, quo ad præsens utimur, die Veneris, xxVIII mensis Martii, anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo XXXII. Et ego Rudolphus Sapientis, clericus Gebennensis diocesis, publicus apostolica et imperiali auctoritatibus notarius, et sacræ Basiliensis synodi prædictæ scriba, prædic- torum procuratorum constitutioni ac potestatis concessioni, ceterisque præemissis omnibus et singulis, dum sic ut præmittitur fierent et concederentur, præesens interfui, eaque sic fieri et concedi vidi et audivi: et ideo de ejusdem sacræ synodi mandato signum meum consuetum præsentibus his literis apposui, hicque me subscripsi, requisitus in robur et testimonium omnium et singulorum hujusmodi præmissorum. Et ego Petrus Bruneti, baccalaurius in decretis, canonicus Atrebatensis, publicus apostolica et imperiali auctoritatibus notarius, ac sacræ Basiliensis synodi prædictæ scriba, præmissis omnibus et singulis, dum sic ut præmittitur fierent et agerentur, unacum magistro Rudolpho Sapientis ipsius sacræe synodi scriba suprascripto, præsens interfui, eaque sic fieri vidi et audivi: ideoque de ejusdem sacræ synodi mandato hic me propria manu sub- scribens præsentibus literis, manu aliena fideliter scriptis, signum meum apposui con- suetum, requisitus et rogatus in fidem et testimonium omnium et singulorum præ- missorum." 1432. Post hæc salvus conductus generalis, dandus Bohemis volentibus venire ad con- cilium, in forma, quæ sequitur: „Sacrosancta etc. repræsentans, universis viris ecclesiasticis, nobilibus et toti populo regni Bohemiæ, unitatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Dudum hæc sancta synodus inter alia sanctitatis opera, quæ proposuit et proponit, hoc principaliter cordi gerens, ut præclarum Bohemiæ regnum in eadem unitate cum aliis Christi fidelibus conjungatur, vos per suas literas sincera caritate requisivit, ut ad sacrum concilium nuntios destinaretis, liberam eis offerens audientiam salvumque conductum; quod sanctum opus ut eo maturius expediretur, venerabiles et religiosos viros, fratres Johannem Nider, priorem domus Prædicatorum Basiliensis, in sacra pagina professorem, et Johannem monachum Cisterciensis ordinis conventus de Mulembrun, nuntios pro hac re sollicitanda ad civitatem Norimbergensem destinavit. Qui, ut nobis pridie rescripserunt, literis exhor- tatoriis ad vos super hoc transmissis, vestras postmodum a vobis oblatæ pacis desideria amplectentibus acceperunt, in quibus inter alia continetur, ut prædicti nostri nuntii ad Egram pro finali conclusione adventus vestri se transferant. In primis creatori nostro gratias agimus, qui taliter hujus rei disponit initia, ut finis optatus verisimiliter sequi speretur. Deinde, ut res ista, quæ divino potius quam humano consilio coepta esse videtur, debitum sortiatur effectum, et ut tam regnum vestrum quam totus mundus evidenter agnoscat sincerum purumque hujus sanctæ synodi desiderium: ecce, quod polliciti sumus per primas literas, jam nunc efficaciter exequi properamus. Omnibus igitur illis personis, 108*), 1432. 28. Mart. *) Ap. Mansi 1. c. XXIX, 417.
Strana 208
208 Johannis de Ragusio, 109*). 1432. 28. Mart. cujuscunque dignitatis, præeminentiæ, conditionis vel status existant, ecclesiastici vel secularis, quas ad hoc sacrum concilium destinare volueritis, in eo numero et pro eo tempore et sub his modis et conditionibus, tam in stando, veniendo et redeundo, quam in audientia præbenda, de quibus præedicti nostri ambasiatores vobiscum aut vestris nuntiis in Egra vel alibi convenerint et concordaverint, tenore præsentium plenissimum ac liber- rimum salvum conductum verissimamque securitatem, veniendi ad hanc civitatem Basili- ensem, ibidemque manendi et deinde ad præfatum regnum Bohemiæ redeundi, pura fide et integro corde concedimus et veraciter impertimur; in hocque salvoconductu omnes quascunque clausulas includi ac contineri volumus, quæ pro plena et efficaci securitate eorum in veniendo, stando et redeundo necessariæ sunt et opportunæ, et quæ de jure vel consuetudine in salvis conductibus apponi debent aut solitæe sunt. Universos autem et singulos Christi fideles, reverendos patres archiepiscopos, episcopos, abbates, prælatos, et clericos, nec non illustres principes, reges, duces, marchiones, comites et barones, nobiles, milites, universitates et communitates civitatum, castrorum et villarum, earumque consules, scabinos et officiales, et alios cujuscunque dignitatis et status, ecclesiastici vel secularis, quocumque nomine censeantur, per viscera misericordiæ dei nostri exhortamur et obsecramus, eisque nihilominus in virtute sanctæ obedientiæ, auctoritate a deo universali ecclesiæ concessa, districte præcipiendo mandamus, quatinus prædictos nuntios et amba- siatores regni Bohemiæ huc venturos cum omni benignitate, caritate ac mansuetudine, veniendo, stando ac redeundo pertractent, nec eis vel familiaribus eorum inferant, nec per aliquem inferri quoquo modo permittant, quameunque offensam, læsionem aut injuriam ; alioquin adversus contrarium facientes, tamquam turbatores pacis et unitatis, ad debitas poenas, tam per censuram ecclesiasticam, quam brachium seculare, severiter procedetur. Ceterum quod in primis literis vos rogavimus, nunc ad memoriam vestram reducimus: ut tales viros mittere huc velitis, super quos spiritus domini requiescere speretur, mites videlicet, timoratos, humiles corde, pacem optantes, et non quæ sua sunt quærentes, sed quæ Jesu Christi; qui nobis et vobis, et toti populo Christiano, hic pacem et in futuro seculo vitam æternam donare dignetur; qui vivit benedictus in secula, amen. Acta sunt hæc in congregatione nostra generali etc." (ut immediate præcedenti sub dato, sigillo, subscriptionibus, ut ibidem). Ulterius instructiones eorundem ambasiatorum, qualiter cum eisdem Bohemis in tractando se habere deberent, sub tali forma : „Sequuntur instructiones ambasiatorum sacri concilii in Nuremberga existentium et tractare debentium super adventu Bohemorum ad idem sacrum concilium Basiliense. Imprimis quod non incipiant tractare aliquid cum nuntiis vel ambasiatoribus Bohe- morum in Egra vel alibi, nisi prædicti nuntii Bohemorum habuerint plenum mandatum et sufficientem facultatem. Et poterunt super hoc scribere Pragensibus et aliis in regno Bohemiæ quibus opus fuerit avisando eos, ut mittant cum sufficienti mandato. Et similiter quod venturi ad concilium generale habeant plenum et sufficiens mandatum. Item quod in Egra vel alibi pendente dicto tractatu cum prædictis Bohemis propter præsentiam ipsorum non teneatur interdictum, et similiter in aliis civitatibus sive locis per 1432. *) Impr. in Martene coll. VIII, 96—99, et Mansi concil. XXX, 115.
208 Johannis de Ragusio, 109*). 1432. 28. Mart. cujuscunque dignitatis, præeminentiæ, conditionis vel status existant, ecclesiastici vel secularis, quas ad hoc sacrum concilium destinare volueritis, in eo numero et pro eo tempore et sub his modis et conditionibus, tam in stando, veniendo et redeundo, quam in audientia præbenda, de quibus præedicti nostri ambasiatores vobiscum aut vestris nuntiis in Egra vel alibi convenerint et concordaverint, tenore præsentium plenissimum ac liber- rimum salvum conductum verissimamque securitatem, veniendi ad hanc civitatem Basili- ensem, ibidemque manendi et deinde ad præfatum regnum Bohemiæ redeundi, pura fide et integro corde concedimus et veraciter impertimur; in hocque salvoconductu omnes quascunque clausulas includi ac contineri volumus, quæ pro plena et efficaci securitate eorum in veniendo, stando et redeundo necessariæ sunt et opportunæ, et quæ de jure vel consuetudine in salvis conductibus apponi debent aut solitæe sunt. Universos autem et singulos Christi fideles, reverendos patres archiepiscopos, episcopos, abbates, prælatos, et clericos, nec non illustres principes, reges, duces, marchiones, comites et barones, nobiles, milites, universitates et communitates civitatum, castrorum et villarum, earumque consules, scabinos et officiales, et alios cujuscunque dignitatis et status, ecclesiastici vel secularis, quocumque nomine censeantur, per viscera misericordiæ dei nostri exhortamur et obsecramus, eisque nihilominus in virtute sanctæ obedientiæ, auctoritate a deo universali ecclesiæ concessa, districte præcipiendo mandamus, quatinus prædictos nuntios et amba- siatores regni Bohemiæ huc venturos cum omni benignitate, caritate ac mansuetudine, veniendo, stando ac redeundo pertractent, nec eis vel familiaribus eorum inferant, nec per aliquem inferri quoquo modo permittant, quameunque offensam, læsionem aut injuriam ; alioquin adversus contrarium facientes, tamquam turbatores pacis et unitatis, ad debitas poenas, tam per censuram ecclesiasticam, quam brachium seculare, severiter procedetur. Ceterum quod in primis literis vos rogavimus, nunc ad memoriam vestram reducimus: ut tales viros mittere huc velitis, super quos spiritus domini requiescere speretur, mites videlicet, timoratos, humiles corde, pacem optantes, et non quæ sua sunt quærentes, sed quæ Jesu Christi; qui nobis et vobis, et toti populo Christiano, hic pacem et in futuro seculo vitam æternam donare dignetur; qui vivit benedictus in secula, amen. Acta sunt hæc in congregatione nostra generali etc." (ut immediate præcedenti sub dato, sigillo, subscriptionibus, ut ibidem). Ulterius instructiones eorundem ambasiatorum, qualiter cum eisdem Bohemis in tractando se habere deberent, sub tali forma : „Sequuntur instructiones ambasiatorum sacri concilii in Nuremberga existentium et tractare debentium super adventu Bohemorum ad idem sacrum concilium Basiliense. Imprimis quod non incipiant tractare aliquid cum nuntiis vel ambasiatoribus Bohe- morum in Egra vel alibi, nisi prædicti nuntii Bohemorum habuerint plenum mandatum et sufficientem facultatem. Et poterunt super hoc scribere Pragensibus et aliis in regno Bohemiæ quibus opus fuerit avisando eos, ut mittant cum sufficienti mandato. Et similiter quod venturi ad concilium generale habeant plenum et sufficiens mandatum. Item quod in Egra vel alibi pendente dicto tractatu cum prædictis Bohemis propter præsentiam ipsorum non teneatur interdictum, et similiter in aliis civitatibus sive locis per 1432. *) Impr. in Martene coll. VIII, 96—99, et Mansi concil. XXX, 115.
Strana 209
Tractatus de reductione Bohemorum. 209 quæ ipsos transire contingeret veniendo ad Basileam, ipsis tamen exclusis a divinis. Quod 1432. quidem interdictum D. Legatus ex nunc tollit et removet. Item si pendente dicto tractatu vel veniendo Basileam aut stando vel etiam redeundo voluerint secundum modum et ritum eorum dicti Bohemi divina celebrare, quod possint et celebrent in domibus eorum, januis tamen clausis et exclusis fidelibus nostris. Item numerus Bohemorum venire debentium ad concilium et tempus durationis salviconductus eisdem nuntiis et ambasiatoribus Bohemorum impendendi relinquitur discre- tioni dictorum ambasiatorum concilii, ita tamen quod restringant et numerum personarum et tempus quantum poterunt. Item instabunt et laborabunt, quod a principio quo iter arripient præfati nuntii Bohemorum ad veniendum Basileam et quousque reversi fuerint ad propria, habeantur abstinentiæ guerrarum generales inter regnum Bohemiæ et ceteros fideles. De hoc tamen ambasiatores concilii faciant secundum consilium et voluntatem D. marchionis Brandebur- gensis et aliorum principum et communitatum. Item ambasiatores dictorum Bohemorum et ipsorum familia veniant pacifice et modeste et sine notabilibus armis bellicis; et si qua forte eis deferri permittantur, quod in introitu civitatum, castrorum, villarum et aliorum locorum in quibus habebunt hospitare, deponant ea apud hospitem, ita quod in prædictis locis incedant sine armis. Item quod nullus prædictorum veniendo, stando hic in Basilea et redeundo ibit aut ambulabit per civitates, villas et alia loca in quibus continget eos aliquo modo moram trahere, nisi præsentibus deputandis; et hoc propter pericula et scandala vitanda quæ possent oriri hinc inde. Item veniendo, stando hic et redeundo, in audientia, in collationibus, disputa- tionibus et quibusvis aliis mutuis humanis conversationibus cavebunt ab injuriis, oppro- briis, detractionibus et quibuscunque contumeliosis verbis aut invectivis quarumcunque personarum cujuscunque status, gradus aut dignitatis fuerint, cum versa vice velit sacrum concilium hoc eisdem observare et ubique facere et procurare observari pro posse. Item quod veniendo, stando et redeundo nullomodo palam aut occulte præedicent aut doceant, nec cum quocunque nisi in præsentia sacri concilii vel deputatorum aut deputandorum ab eodem disceptabunt sive disputabunt. Item quod non scribent literas quibuscunque maxime nostris fidelibus absque visitatione deputatorum concilii, nec ullo modo libellos aut cedulas sive quascunque scrip- turas seminabunt aut dispergent sive dimittent post se in locis in quibus fuerint veniendo, stando, redeundo. Item quod tam in veniendo quam in redeundo ambulent et servent vias publicas secundum quod ductores eorum qui ad hoc deputabuntur ducent eos. Item si petant audientiam publicam, promittant eis quod habebunt coram toto concilio quotiens opus fuerit. Si autem instabunt ad habendam audientiam publicam coram laicis, nullomodo concedatur eis inconsulto concilio. Item prædicti ambasiatores concilii in tractando cum eis, conversando et loquendo cum omni mansuetudine, benignitate, humilitate, patientia atque caritate se habebunt, et secundum gratiam eis datam a domino omni via et modo possibilibus pacem et unionem inter nos et ipsos procurabunt. Scriptores I. 27
Tractatus de reductione Bohemorum. 209 quæ ipsos transire contingeret veniendo ad Basileam, ipsis tamen exclusis a divinis. Quod 1432. quidem interdictum D. Legatus ex nunc tollit et removet. Item si pendente dicto tractatu vel veniendo Basileam aut stando vel etiam redeundo voluerint secundum modum et ritum eorum dicti Bohemi divina celebrare, quod possint et celebrent in domibus eorum, januis tamen clausis et exclusis fidelibus nostris. Item numerus Bohemorum venire debentium ad concilium et tempus durationis salviconductus eisdem nuntiis et ambasiatoribus Bohemorum impendendi relinquitur discre- tioni dictorum ambasiatorum concilii, ita tamen quod restringant et numerum personarum et tempus quantum poterunt. Item instabunt et laborabunt, quod a principio quo iter arripient præfati nuntii Bohemorum ad veniendum Basileam et quousque reversi fuerint ad propria, habeantur abstinentiæ guerrarum generales inter regnum Bohemiæ et ceteros fideles. De hoc tamen ambasiatores concilii faciant secundum consilium et voluntatem D. marchionis Brandebur- gensis et aliorum principum et communitatum. Item ambasiatores dictorum Bohemorum et ipsorum familia veniant pacifice et modeste et sine notabilibus armis bellicis; et si qua forte eis deferri permittantur, quod in introitu civitatum, castrorum, villarum et aliorum locorum in quibus habebunt hospitare, deponant ea apud hospitem, ita quod in prædictis locis incedant sine armis. Item quod nullus prædictorum veniendo, stando hic in Basilea et redeundo ibit aut ambulabit per civitates, villas et alia loca in quibus continget eos aliquo modo moram trahere, nisi præsentibus deputandis; et hoc propter pericula et scandala vitanda quæ possent oriri hinc inde. Item veniendo, stando hic et redeundo, in audientia, in collationibus, disputa- tionibus et quibusvis aliis mutuis humanis conversationibus cavebunt ab injuriis, oppro- briis, detractionibus et quibuscunque contumeliosis verbis aut invectivis quarumcunque personarum cujuscunque status, gradus aut dignitatis fuerint, cum versa vice velit sacrum concilium hoc eisdem observare et ubique facere et procurare observari pro posse. Item quod veniendo, stando et redeundo nullomodo palam aut occulte præedicent aut doceant, nec cum quocunque nisi in præsentia sacri concilii vel deputatorum aut deputandorum ab eodem disceptabunt sive disputabunt. Item quod non scribent literas quibuscunque maxime nostris fidelibus absque visitatione deputatorum concilii, nec ullo modo libellos aut cedulas sive quascunque scrip- turas seminabunt aut dispergent sive dimittent post se in locis in quibus fuerint veniendo, stando, redeundo. Item quod tam in veniendo quam in redeundo ambulent et servent vias publicas secundum quod ductores eorum qui ad hoc deputabuntur ducent eos. Item si petant audientiam publicam, promittant eis quod habebunt coram toto concilio quotiens opus fuerit. Si autem instabunt ad habendam audientiam publicam coram laicis, nullomodo concedatur eis inconsulto concilio. Item prædicti ambasiatores concilii in tractando cum eis, conversando et loquendo cum omni mansuetudine, benignitate, humilitate, patientia atque caritate se habebunt, et secundum gratiam eis datam a domino omni via et modo possibilibus pacem et unionem inter nos et ipsos procurabunt. Scriptores I. 27
Strana 210
210 Johannis de Ragusio, 1432. Item prædicti ambasiatores concilii poterunt conversari cum eisdem nuntiis et ambasiatoribus Bohemorum in omnibus secundum discretionem ipsorum, exceptis divinis. 110. 1432. 28. Mart. Item prædicti nuntii Bohemorum in recessu ipsorum vel aliter non ducent aliquem ex nostris secum, etiam volentem eos sequi. Item quod prædictæ instructiones teneantur occultæ, ita quod nullo modo veniant ad notitiam dictorum Bohemorum. Item quod in præedictis communicent et habeant consilium cum D. Marchione et aliis principibus ecclesiasticis et secularibus, nec non et communitatibus, secundum quod prædictis ambasiatoribus concilii videbitur expedire. Item in præemissis omnibus et singulis taliter prædictis ambasiatoribus provideant, quod omnis captiositas, fraus et dolus evitetur. Acta fuerunt hæc in congregatione nostra generali præsentibus dictæ nostræe sanctæe synodi Basiliensis notariis et scribis infrascriptis, sub sigillo reverendi in Christo patris D. Episcopi Constantiensis provinciæ Rotomagensis, quo ad præsens utimur, die Veneris xxVIII mensis Martii, anno a nativitate domini M° cccc° xxxII°. Ita est: Bruneti m. p. Ad idem per me R. Sapient." Fuerunt etiam sub eadem data expeditæ literæ ad abbatem sancti Aegidii, et etiam ad dominum Albertum plebanum sancti Sebaldi de Nuremberga, quos sancta synodus adjunctos prædictis ambasiatoribus in procuratorio nominavit, sub tali tenore : „Sacrosancta etc. Venerabili patri, domino Heinrico abbati sancti Aegidii in Nuremberga, salutem etc. De religione ac fama ac zelo fidei, ceterisque virtutibus vestris, venerabilis pater, plenissime informati, placuit in re ardua fidei ac ecclesiæ catholicæ valde necessaria pro modico tempore uti persona vestra, prout religiosorum virorum nuntiorum et ambasiatorum nostrorum in Nuremberga apud vos existentium relatione scietis. Quare rogamus et obsecramus in visceribus Jesu Christi caritatem vestram, ut omnibus post- positis, etiam quantumcunque magnis et arduis, familiaribus et particularibus rebus, cum dictis ambasiatoribus nostris iter versus Egram arripiatis tempore opportuno, ad trac- tandum ibidem cum nuntiis Bohemorum, juxta gratiam vobis a domino datam, ea quæ pacis sunt et reductionis ipsorum, ad laudem dei, fidei et ecclesiæ catholicæ exaltationem, hujus sacri concilii, cujus vos ferventissimum zelatorem fide digna (relatione) percepimus, incrementum, necnon et vestrorum amplissimum cumulum meritorum. Ceterum de stabi- litate et firmitate nostra ac sancto proposito, aliisque hanc sanctam synodum concernen- tibus præfati nuntii et ambasiatores nostri Paternitatem Vestram ad plenum informabunt, quibus in dicendis nostra pro parte fidem indubiam adhibete. Valete in domino, et in agendis nos et vos dignetur dirigere spiritus sanctus, hujus sacri concilii gubernator et director, amen. Datum Basileæ etc." Item domino Alberto sub tali tenore : "Sacrosancta etc. Venerabili viro, magistro Alberto, plebano sancti Sebaldi in Nuremberga, salutem etc. De virtutibus vestris ac zelo fidei, venerabilis magister, plenissime sumus informati etc." ut supra. Fuerunt etiam expeditæ literæ ad dominos marchionem Brandenburgensem et Johannem ducem Bavariæ sub tali forma:
210 Johannis de Ragusio, 1432. Item prædicti ambasiatores concilii poterunt conversari cum eisdem nuntiis et ambasiatoribus Bohemorum in omnibus secundum discretionem ipsorum, exceptis divinis. 110. 1432. 28. Mart. Item prædicti nuntii Bohemorum in recessu ipsorum vel aliter non ducent aliquem ex nostris secum, etiam volentem eos sequi. Item quod prædictæ instructiones teneantur occultæ, ita quod nullo modo veniant ad notitiam dictorum Bohemorum. Item quod in præedictis communicent et habeant consilium cum D. Marchione et aliis principibus ecclesiasticis et secularibus, nec non et communitatibus, secundum quod prædictis ambasiatoribus concilii videbitur expedire. Item in præemissis omnibus et singulis taliter prædictis ambasiatoribus provideant, quod omnis captiositas, fraus et dolus evitetur. Acta fuerunt hæc in congregatione nostra generali præsentibus dictæ nostræe sanctæe synodi Basiliensis notariis et scribis infrascriptis, sub sigillo reverendi in Christo patris D. Episcopi Constantiensis provinciæ Rotomagensis, quo ad præsens utimur, die Veneris xxVIII mensis Martii, anno a nativitate domini M° cccc° xxxII°. Ita est: Bruneti m. p. Ad idem per me R. Sapient." Fuerunt etiam sub eadem data expeditæ literæ ad abbatem sancti Aegidii, et etiam ad dominum Albertum plebanum sancti Sebaldi de Nuremberga, quos sancta synodus adjunctos prædictis ambasiatoribus in procuratorio nominavit, sub tali tenore : „Sacrosancta etc. Venerabili patri, domino Heinrico abbati sancti Aegidii in Nuremberga, salutem etc. De religione ac fama ac zelo fidei, ceterisque virtutibus vestris, venerabilis pater, plenissime informati, placuit in re ardua fidei ac ecclesiæ catholicæ valde necessaria pro modico tempore uti persona vestra, prout religiosorum virorum nuntiorum et ambasiatorum nostrorum in Nuremberga apud vos existentium relatione scietis. Quare rogamus et obsecramus in visceribus Jesu Christi caritatem vestram, ut omnibus post- positis, etiam quantumcunque magnis et arduis, familiaribus et particularibus rebus, cum dictis ambasiatoribus nostris iter versus Egram arripiatis tempore opportuno, ad trac- tandum ibidem cum nuntiis Bohemorum, juxta gratiam vobis a domino datam, ea quæ pacis sunt et reductionis ipsorum, ad laudem dei, fidei et ecclesiæ catholicæ exaltationem, hujus sacri concilii, cujus vos ferventissimum zelatorem fide digna (relatione) percepimus, incrementum, necnon et vestrorum amplissimum cumulum meritorum. Ceterum de stabi- litate et firmitate nostra ac sancto proposito, aliisque hanc sanctam synodum concernen- tibus præfati nuntii et ambasiatores nostri Paternitatem Vestram ad plenum informabunt, quibus in dicendis nostra pro parte fidem indubiam adhibete. Valete in domino, et in agendis nos et vos dignetur dirigere spiritus sanctus, hujus sacri concilii gubernator et director, amen. Datum Basileæ etc." Item domino Alberto sub tali tenore : "Sacrosancta etc. Venerabili viro, magistro Alberto, plebano sancti Sebaldi in Nuremberga, salutem etc. De virtutibus vestris ac zelo fidei, venerabilis magister, plenissime sumus informati etc." ut supra. Fuerunt etiam expeditæ literæ ad dominos marchionem Brandenburgensem et Johannem ducem Bavariæ sub tali forma:
Strana 211
Tractatus de reductione Bohemorum. 211 „Sacrosancta etc. Illustri principi, domino Friderico etc. (et similiter: Illustri principi, domino Johanni etc.) Salutem etc. Noscitis, princeps illustris, cum quantis desideriis regnicolarum Bohemiæ reductionem affectamus, ex nostris literis Dominationi Vestræe nuper directis. Novimus et nos ad itidem eandem Dominationem Vestram sincer- rime voluntariam, et hoc ipsum sæpe numero nostri nobis patefecerunt oratores. Cum itaque certificati fuerimus, et Vestram Dominationem ignorare non credamus, præfatos Bohemos ad hoc sacrum concilium mittere conclusisse, et eorum ambasiatorum adventum in dies exspectamus : rogamus et hortamur in visceribus Jesu Christi Dominationem Vestram, quatinus ad hanc sacram unionem solerter, vigilanter ac diligenter operas vestras velitis apponere efficaces, eorum nuntios, oratores et legatos salve et cum omni securitate deduci mandando, eundo, stando ac ad propria redeundo in terris et dominiis vestris, ac in ceterorum principum dominiis similiter deduci procurando, ne aliquam excusationem sui accessus ad hoc sacrum concilium prætendere valeant ob prædictorum defectum. Placeat insuper inclytæ Dominationi Vestræe ambasiatoribus nostris Nurembergæ existen- tibus, quibus super adventu ipsorum Bohemorum plenam et sufficientem dedimus ad trac- tandum et concludendum potestatem, assistere consiliis, auxiliis et quibusvis aliis favoribus, eisdemque in dicendis pro parte nostra fidem et credulitatem indubiam adhibere. Nec moleste ferat Dominatio Vestra, si in hac re singulari fiducia ad eandem recurrimus, quoniam specialem benivolum et fautorem rerum bene gerendarum ecclesiæ et fidei catholicæ ac felicis successus hujus sacri concilii eandem Dominationem Vestram indubie esse con- fidimus. Qua propter et ex superabundanti Vestram Magnificentiam exhortamur, amba- siatores vestros solemnes celerius huc destinare, necnon et prælatos vestrorum territo- riorum ad huc accedendum commonere ac excitare. Nusquam siquidem acceptius deo eadem Dominatio Vestra valeret offerre sacrum, aut opus amplius meritorium perficere. In quibus eandem sæpe dictam Dominationem Vestram spiritus sanctus, hujus sacri concilii almus director et gubernator, dirigere dignetur feliciter et ad vota, amen. Datum Basileæ, in nostra congregatione generali, die Veneris, XXVIII Martii, anno domini M°" (ut supra). Insuper et civitatibus Nurembergensi et Egrensi scriptum fuit sic: „Sacrosancta etc. Honorabilibus et circumspectis viris, consulibus et civibus cunctis Egrensibus, salutem etc. Nuper, spectabiles viri, Vestras pulsavimus Discretiones, et in visceribus Christi adhortati fuimus pro omnimoda opera adhibenda ad illius flebilis discordiæ regnicolarum Bohemiæ sedationem et ad votivæ ac diu desideratæe unionis conse- cutionem. Hoc autem firmiter credimus cordibus vestris infixum, utpote maximum bonum in Christi ecclesia nunc temporis eventurum. Cum ergo eorum reductionis janua in præ- sentia deo volente aperta sit, (spondent quippe oratores suos ad hanc sacram synodum in brevi missuros, prout plene vos esse informatos non dubitamus): vias omnes, quibus sacresanctum hoc opus perfici valeat, exquirite, procurate, et usque ad effectum votivum, quantum valueritis, pro dei misericordia perducite, salvos conductus ac omnimodas secu- ritates ad veniendum, standum ac redeundum in terris vestris prædictorum nuntiis et ambasiatoribus conferatis, et apud quoscunque principes, duces, magnates, nobiles ac communitates, sive villas aut territoria, placeat procurare, et in his ac ceteris, salutiferam hanc reductionem concernentibus, ambasiatoribus et nuntiis nostris, prout hactenus semper fecistis, velitis auxilia, consilia, favoresque benignissime impendere ; maxime nunc, quoniam 112. 1432. 28. Mart. 111. 1432. 28. Mart. 27*
Tractatus de reductione Bohemorum. 211 „Sacrosancta etc. Illustri principi, domino Friderico etc. (et similiter: Illustri principi, domino Johanni etc.) Salutem etc. Noscitis, princeps illustris, cum quantis desideriis regnicolarum Bohemiæ reductionem affectamus, ex nostris literis Dominationi Vestræe nuper directis. Novimus et nos ad itidem eandem Dominationem Vestram sincer- rime voluntariam, et hoc ipsum sæpe numero nostri nobis patefecerunt oratores. Cum itaque certificati fuerimus, et Vestram Dominationem ignorare non credamus, præfatos Bohemos ad hoc sacrum concilium mittere conclusisse, et eorum ambasiatorum adventum in dies exspectamus : rogamus et hortamur in visceribus Jesu Christi Dominationem Vestram, quatinus ad hanc sacram unionem solerter, vigilanter ac diligenter operas vestras velitis apponere efficaces, eorum nuntios, oratores et legatos salve et cum omni securitate deduci mandando, eundo, stando ac ad propria redeundo in terris et dominiis vestris, ac in ceterorum principum dominiis similiter deduci procurando, ne aliquam excusationem sui accessus ad hoc sacrum concilium prætendere valeant ob prædictorum defectum. Placeat insuper inclytæ Dominationi Vestræe ambasiatoribus nostris Nurembergæ existen- tibus, quibus super adventu ipsorum Bohemorum plenam et sufficientem dedimus ad trac- tandum et concludendum potestatem, assistere consiliis, auxiliis et quibusvis aliis favoribus, eisdemque in dicendis pro parte nostra fidem et credulitatem indubiam adhibere. Nec moleste ferat Dominatio Vestra, si in hac re singulari fiducia ad eandem recurrimus, quoniam specialem benivolum et fautorem rerum bene gerendarum ecclesiæ et fidei catholicæ ac felicis successus hujus sacri concilii eandem Dominationem Vestram indubie esse con- fidimus. Qua propter et ex superabundanti Vestram Magnificentiam exhortamur, amba- siatores vestros solemnes celerius huc destinare, necnon et prælatos vestrorum territo- riorum ad huc accedendum commonere ac excitare. Nusquam siquidem acceptius deo eadem Dominatio Vestra valeret offerre sacrum, aut opus amplius meritorium perficere. In quibus eandem sæpe dictam Dominationem Vestram spiritus sanctus, hujus sacri concilii almus director et gubernator, dirigere dignetur feliciter et ad vota, amen. Datum Basileæ, in nostra congregatione generali, die Veneris, XXVIII Martii, anno domini M°" (ut supra). Insuper et civitatibus Nurembergensi et Egrensi scriptum fuit sic: „Sacrosancta etc. Honorabilibus et circumspectis viris, consulibus et civibus cunctis Egrensibus, salutem etc. Nuper, spectabiles viri, Vestras pulsavimus Discretiones, et in visceribus Christi adhortati fuimus pro omnimoda opera adhibenda ad illius flebilis discordiæ regnicolarum Bohemiæ sedationem et ad votivæ ac diu desideratæe unionis conse- cutionem. Hoc autem firmiter credimus cordibus vestris infixum, utpote maximum bonum in Christi ecclesia nunc temporis eventurum. Cum ergo eorum reductionis janua in præ- sentia deo volente aperta sit, (spondent quippe oratores suos ad hanc sacram synodum in brevi missuros, prout plene vos esse informatos non dubitamus): vias omnes, quibus sacresanctum hoc opus perfici valeat, exquirite, procurate, et usque ad effectum votivum, quantum valueritis, pro dei misericordia perducite, salvos conductus ac omnimodas secu- ritates ad veniendum, standum ac redeundum in terris vestris prædictorum nuntiis et ambasiatoribus conferatis, et apud quoscunque principes, duces, magnates, nobiles ac communitates, sive villas aut territoria, placeat procurare, et in his ac ceteris, salutiferam hanc reductionem concernentibus, ambasiatoribus et nuntiis nostris, prout hactenus semper fecistis, velitis auxilia, consilia, favoresque benignissime impendere ; maxime nunc, quoniam 112. 1432. 28. Mart. 111. 1432. 28. Mart. 27*
Strana 212
212 Johannis de Ragusio, 113. 1432. 2. Apr. 114. 1462. 3. Apr. ad vos et civitatem vestram scilicet in octavis Paschæ tam ipsi nostri, quam dictorum Bohemorum nuntii et ambasiatores sunt venturi, pro modo et forma concludendis, quibus ulteriores ipsorum nuntii et ambasiatores debeant nobiscum in hoc sacro concilio tractaturi ea, quæ perfectæ pacis sunt, convenire. Rogamus etiam, ut eisdem nostris ambasiatoribus in dicendis nostra pro parte fidem indubiam adhibere velitis, quibus etiam in prædictis plenariam concessimus facultatem. Sicutique facientes, cooperatores Christi in prædictorum Bohemorum reductione et unione cum ceteris Christi fidelibus eritis, ad laudem dei et fidei catholicæ ac ecclesiæ sanctæ dei exaltationem, cum maximo merito vestro et præmio. Ad quod opus perficiendum nos et vos dirigere dignetur spiritus sanctus, hujus sacri concilii director et gubernator. Cum prædictis scripsit etiam magister Johannes de Ragusio ad partem dictis amba- siatoribus de pluribus tam circa instructiones, quam circa alia occurrentia et contingentia, semper ad bonum eos confortando et animando. Prædictis igitur expeditis, cives Pragenses tales literas superioribus responsivas die 2 Aprilis scripserunt ambasiatoribus sacri concilii: „Reverendis ac religiosis etc. Laudabiliter inchoata feliciter consummare. Reve- rentiæ ac religiositatis viri! Quod votis nostris operose annuentes, vos cum principibus et aliis circumspectis personis in conductu Paschæ proximo venturos nuntiastis in Egram, lætanter accepimus, illic ad eandem diem certos nostros præconcepti negotii tractatores domino disponente missuri. Congruit quippe novum negotio, tempori et loco, ut in conductu Paschæ, quo pax nostra Christus inter deum et humanum genus reconciliatione patrata, coetui apostolorum apparens, pacis salutationem obtulit, et vulnerum suorum cicatrice monstrata, dubitantis discipuli ægrum animum ab impietatis morbo curatum in unitatem pristinæ caritatis reduxit, tractatores salvi conductus pacis et unitatis conducantur in Egram, utinam in mediis æquitatis nullatenus dissidentes, ut quos unitatis finis ad unum locum et tempus congregat, mediorum disparitas nulla ratione sejungat. Et quamquam, ubi in bona fide quidpiam agitur, de apicibus etiam juris non sit disputandum: quia tamen, quæ vobis reprehensione indigna censentur, vestris scriptis videntur esse limata: non latet, ut remur, oculatam vestræ rationis solertiam, qualiter pluralis eloquutio duorum numero contentatur. Si igitur vos cum principibus regionum regno Bohemiæ vicinarum optavimus venire in Egram, constat ipso scripto etiam quarumlibet literarum intellectio, non omnes principes omnium vicinarum regionum notavisse, cum logici astruant indefinitum suppositis posse verificari duobus. Datum feria quarta post Dominicam Lætare, quæ fuit 2 Aprilis, anno etc. XXXII." Scripserunt etiam præfati Pragenses civitati Egrensi, ut sequitur: „Venerabilibus et circumspectis viris et dominis Egrensibus: servitiis nostris præmissis etc. Propter pacis et concordiæ totius Christianitatis ac fidei catholicæ occu- pationem haud non laboriosum vestrum exercitium a vobis patratum, et ut speramus amplius faciendum, gratiarum cum omni bono, quod possimus, pariformiter prædispositi, referimus actiones. Noveritis, quod a sacrosancta synodo Basiliensi in ambasiatis perpen- dimus, quatinus nostros illuc destinaremus ambasiatores seu nuntios, cujus exhortationi et monitioni summa cum diligentia obedire intendimus. Qua de re vos exhortamur, qua- tinus nuntiis seu ambasiatoribus nostris salvum conductum procuretis, ut liberum ad vos possint habere accessum, ita ut convenirent, et si possibile esset, concordiam et unionem 1432.
212 Johannis de Ragusio, 113. 1432. 2. Apr. 114. 1462. 3. Apr. ad vos et civitatem vestram scilicet in octavis Paschæ tam ipsi nostri, quam dictorum Bohemorum nuntii et ambasiatores sunt venturi, pro modo et forma concludendis, quibus ulteriores ipsorum nuntii et ambasiatores debeant nobiscum in hoc sacro concilio tractaturi ea, quæ perfectæ pacis sunt, convenire. Rogamus etiam, ut eisdem nostris ambasiatoribus in dicendis nostra pro parte fidem indubiam adhibere velitis, quibus etiam in prædictis plenariam concessimus facultatem. Sicutique facientes, cooperatores Christi in prædictorum Bohemorum reductione et unione cum ceteris Christi fidelibus eritis, ad laudem dei et fidei catholicæ ac ecclesiæ sanctæ dei exaltationem, cum maximo merito vestro et præmio. Ad quod opus perficiendum nos et vos dirigere dignetur spiritus sanctus, hujus sacri concilii director et gubernator. Cum prædictis scripsit etiam magister Johannes de Ragusio ad partem dictis amba- siatoribus de pluribus tam circa instructiones, quam circa alia occurrentia et contingentia, semper ad bonum eos confortando et animando. Prædictis igitur expeditis, cives Pragenses tales literas superioribus responsivas die 2 Aprilis scripserunt ambasiatoribus sacri concilii: „Reverendis ac religiosis etc. Laudabiliter inchoata feliciter consummare. Reve- rentiæ ac religiositatis viri! Quod votis nostris operose annuentes, vos cum principibus et aliis circumspectis personis in conductu Paschæ proximo venturos nuntiastis in Egram, lætanter accepimus, illic ad eandem diem certos nostros præconcepti negotii tractatores domino disponente missuri. Congruit quippe novum negotio, tempori et loco, ut in conductu Paschæ, quo pax nostra Christus inter deum et humanum genus reconciliatione patrata, coetui apostolorum apparens, pacis salutationem obtulit, et vulnerum suorum cicatrice monstrata, dubitantis discipuli ægrum animum ab impietatis morbo curatum in unitatem pristinæ caritatis reduxit, tractatores salvi conductus pacis et unitatis conducantur in Egram, utinam in mediis æquitatis nullatenus dissidentes, ut quos unitatis finis ad unum locum et tempus congregat, mediorum disparitas nulla ratione sejungat. Et quamquam, ubi in bona fide quidpiam agitur, de apicibus etiam juris non sit disputandum: quia tamen, quæ vobis reprehensione indigna censentur, vestris scriptis videntur esse limata: non latet, ut remur, oculatam vestræ rationis solertiam, qualiter pluralis eloquutio duorum numero contentatur. Si igitur vos cum principibus regionum regno Bohemiæ vicinarum optavimus venire in Egram, constat ipso scripto etiam quarumlibet literarum intellectio, non omnes principes omnium vicinarum regionum notavisse, cum logici astruant indefinitum suppositis posse verificari duobus. Datum feria quarta post Dominicam Lætare, quæ fuit 2 Aprilis, anno etc. XXXII." Scripserunt etiam præfati Pragenses civitati Egrensi, ut sequitur: „Venerabilibus et circumspectis viris et dominis Egrensibus: servitiis nostris præmissis etc. Propter pacis et concordiæ totius Christianitatis ac fidei catholicæ occu- pationem haud non laboriosum vestrum exercitium a vobis patratum, et ut speramus amplius faciendum, gratiarum cum omni bono, quod possimus, pariformiter prædispositi, referimus actiones. Noveritis, quod a sacrosancta synodo Basiliensi in ambasiatis perpen- dimus, quatinus nostros illuc destinaremus ambasiatores seu nuntios, cujus exhortationi et monitioni summa cum diligentia obedire intendimus. Qua de re vos exhortamur, qua- tinus nuntiis seu ambasiatoribus nostris salvum conductum procuretis, ut liberum ad vos possint habere accessum, ita ut convenirent, et si possibile esset, concordiam et unionem 1432.
Strana 213
Tractatus de reductione Bohemorum. 213 facerent, necnon illæsis honoribus, personis seu bonis, absque ulla coactione seu contro- versia ad patriam redirent etc. Datum Pragæ, feria v ante Dominicam Judica, anno domini M° etc. XXXII. Item 4 die Aprilis frater Johannes de Mulbrun ita scripsit magistro Johanni de Ragusio : „Cum omni reverentia, quidquid usquam poterit, obsequiosæ complacentiæ. Vene- rabilis pater et domine! Misimus Reverentiæ Vestræe x die per Andream familiarem domini cardinalis, xi die per dominum provincialem Augustinensium, xiii die præteriti mensis per alium certum ut videbatur nuntium, quam plures super facto Hussitarum literas, con- silium requirentes et responsum. Rogavimus Paternitatem Vestram, quatinus opportune provideatis, quod juxta nostra avisamenta consolemur et dirigamur; nondum enim aliquod super his scriptum recepimus. Et nisi sufficienter credatis hoc hactenus factum, tunc videretur nobis, quod dominis Friderico marchioni Brandenburgensi, Johanni Bavariæ, et communitati Nurembergensi, cuilibet eorundem seorsum, tribus literis scriberetis, regra- tiando, quod se pro reverentia sacri concilii et, quam repræsentat, ecclesiæ, ad nostram parte vestra requestam, obsequiosos, benivolos et paratos offerunt, ad conducendum per suas terras Bohemos, et ad conveniendum super eisdem, de tractando super eorum asse- curatione et rogando, quatinus omni modo ipsi personaliter in constituta ipsorum consilio dieta in Egra, vel si eandem aliquo casu prorogari vel ad alium locum tutum transferri ipsorum consilio contingeret, ibidem interesse et vestros ambasiatores dirigere auxilio, consilio et favore dignentur, ac taliter et tam benivole et mansuete se cum suis erga eosdem Bohemos, durantibus hujusmodi tractatibus, gerere, ut omnibus possibilibus et decentibus modo et via ad concilium veniant, quia speretis ipsorum quantumlibet duritiam unctione spiritus sancti ac vestra mititate delinire, et ita in viam veritatis et pacis dirigere et reducere. Prudenti pauca sufficiunt; ipse adjiciatis, sicut videbitur opportunum. Si potestis, gratiam mihi gratissimam exhibebitis, in æterna vita, ut confido, recompensandam, inducendo reverendos patres ordinis nostri, et præsertim dominos Cistercii et Mulenbrun, quod me confracta nunc, viribus collapsa et destructa usque quaque abbatia non opprimant, quæ jam duos habet abbates, qui resignarunt et provisiones pro gravi sua negligentia meruerunt, et ego debeo addi tertius, nudus ad nudatum, declivis ad collapsum, ad patientes impatiens! Deum testor, si essem corpore utcumque robustior, non obstante alia insufficientia mea, obedienter me submitterem, et de quanto domus pauperior et laboriosior esset, de tanto majorem rependi mercedem sperarem: sed vere, ut dominus meus de Mulenbrun satis expertus est, ego debilis ad tantum opus nequaquam sufficiam, sed si omni modo voluerint, re sua poterunt domini mei uti, sicut voluerint. Ego vero pro omni, quod hactenus in obsequium ordinis et nunc ecclesiæ facere potui aut possim, aliud in vita hac ab homine non requiro rependi, quam ut dominus meus et pater de Mulenbrun indulgenter et nunc amodo ut hactenus ob reverentiam sacri concilii mecum agat, quod alias confido sua pietate facturus est. Dominus sit vobiscum; recommendate, salutate etc. Scriptum nimis celeriter et indeliberate, per vestrum obedientiarium fratrem Johannem de Mulenbrun, die un Aprilis, anno etc. xXXII." Nona etiam die Aprilis scripsit sacrum concilium multis principibus Alamanniæ, transmittendo diversos ambasiatores et nuntios pro salvis conductibus dandis Bohemis ad concilium venturis, sub tali forma: 115. 1432. 4. Apr. 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 213 facerent, necnon illæsis honoribus, personis seu bonis, absque ulla coactione seu contro- versia ad patriam redirent etc. Datum Pragæ, feria v ante Dominicam Judica, anno domini M° etc. XXXII. Item 4 die Aprilis frater Johannes de Mulbrun ita scripsit magistro Johanni de Ragusio : „Cum omni reverentia, quidquid usquam poterit, obsequiosæ complacentiæ. Vene- rabilis pater et domine! Misimus Reverentiæ Vestræe x die per Andream familiarem domini cardinalis, xi die per dominum provincialem Augustinensium, xiii die præteriti mensis per alium certum ut videbatur nuntium, quam plures super facto Hussitarum literas, con- silium requirentes et responsum. Rogavimus Paternitatem Vestram, quatinus opportune provideatis, quod juxta nostra avisamenta consolemur et dirigamur; nondum enim aliquod super his scriptum recepimus. Et nisi sufficienter credatis hoc hactenus factum, tunc videretur nobis, quod dominis Friderico marchioni Brandenburgensi, Johanni Bavariæ, et communitati Nurembergensi, cuilibet eorundem seorsum, tribus literis scriberetis, regra- tiando, quod se pro reverentia sacri concilii et, quam repræsentat, ecclesiæ, ad nostram parte vestra requestam, obsequiosos, benivolos et paratos offerunt, ad conducendum per suas terras Bohemos, et ad conveniendum super eisdem, de tractando super eorum asse- curatione et rogando, quatinus omni modo ipsi personaliter in constituta ipsorum consilio dieta in Egra, vel si eandem aliquo casu prorogari vel ad alium locum tutum transferri ipsorum consilio contingeret, ibidem interesse et vestros ambasiatores dirigere auxilio, consilio et favore dignentur, ac taliter et tam benivole et mansuete se cum suis erga eosdem Bohemos, durantibus hujusmodi tractatibus, gerere, ut omnibus possibilibus et decentibus modo et via ad concilium veniant, quia speretis ipsorum quantumlibet duritiam unctione spiritus sancti ac vestra mititate delinire, et ita in viam veritatis et pacis dirigere et reducere. Prudenti pauca sufficiunt; ipse adjiciatis, sicut videbitur opportunum. Si potestis, gratiam mihi gratissimam exhibebitis, in æterna vita, ut confido, recompensandam, inducendo reverendos patres ordinis nostri, et præsertim dominos Cistercii et Mulenbrun, quod me confracta nunc, viribus collapsa et destructa usque quaque abbatia non opprimant, quæ jam duos habet abbates, qui resignarunt et provisiones pro gravi sua negligentia meruerunt, et ego debeo addi tertius, nudus ad nudatum, declivis ad collapsum, ad patientes impatiens! Deum testor, si essem corpore utcumque robustior, non obstante alia insufficientia mea, obedienter me submitterem, et de quanto domus pauperior et laboriosior esset, de tanto majorem rependi mercedem sperarem: sed vere, ut dominus meus de Mulenbrun satis expertus est, ego debilis ad tantum opus nequaquam sufficiam, sed si omni modo voluerint, re sua poterunt domini mei uti, sicut voluerint. Ego vero pro omni, quod hactenus in obsequium ordinis et nunc ecclesiæ facere potui aut possim, aliud in vita hac ab homine non requiro rependi, quam ut dominus meus et pater de Mulenbrun indulgenter et nunc amodo ut hactenus ob reverentiam sacri concilii mecum agat, quod alias confido sua pietate facturus est. Dominus sit vobiscum; recommendate, salutate etc. Scriptum nimis celeriter et indeliberate, per vestrum obedientiarium fratrem Johannem de Mulenbrun, die un Aprilis, anno etc. xXXII." Nona etiam die Aprilis scripsit sacrum concilium multis principibus Alamanniæ, transmittendo diversos ambasiatores et nuntios pro salvis conductibus dandis Bohemis ad concilium venturis, sub tali forma: 115. 1432. 4. Apr. 1432.
Strana 214
214 Johannis de Ragusio, 116. 1432. 9. Apr. „Sacrosancta synodus generalis etc. Illustri principi, domino marchioni de Baden, salutem et omnipotentis dei bonum. Non putamus, illustris princeps, Dominationem Vestram ignorare, qualiter deo volente, et nostra opera interveniente, illius flebilis et miserabilis discordiæ, qua regnicolæ Bohemiæ a ceteris Christi fidelibus disjungebantur, finis appropinquat, ipsorum quia reductioni janua aperta sit. Spondent enim oratores et ambasiatores suos ad hanc sacram synodum in brevi missuros, et jam in octavis Paschæ dies in Egra statuta est, in qua utriusque partis solemnes convenient ambasiatores, trac- taturi de modo et forma ipsorum veniendi. Quapropter Dominationem Vestram in vis- ceribus Jesu Christi duximus per præsentes adhortandam, quatinus prædictorum Bohemorum ambasiatoribus ad hoc sacrum concilium venturis, ut prædictum est, in territoriis vestris, casu, quo eos per ea transire contingeret, de salvis conductibus et plena securitate in modo et forma, quibus per ambasiatores nostros requisiti fueritis, quotiens fuerit opportunum, velitis providere, taliterque ordinare, quod ipsis in territoriis vestris in transitu exsisten- tibus nulla facto vel verbo aut aliter molestia vel injuria inferatur, sed quod ubique pie, benigne et caritative pertractentur. Sic enim facientes, cooperator Christi in eorum reductione et unione cum ceteris Christi fidelibus eritis, ad laudem dei et fidei catholica ac ecclesiæ sanctæ exaltationem, cum maximo merito vestro et præmio. Quod Dominationi Vestræe concedat dominus noster Jesus Christus, cujus res agitur et procuratur, amen. Datum Basileæ, Ix Aprilis, anno domini M° cccc' xXXII, sub sigillo reverendi in Christo patris, domini Philiberti episcopi Constantiensis, provinciæ Rotomagensis, quo utimur de præsenti. Bruneti. Præfati ambasiatores sacri concilii die 13 Aprilis miserunt ad magistrum Johannem de Ragusio copiam dictæ literæ, scilicet „Laudabiliter inchoata", taliter eidem scribentes: 117. 1432. 13. Apr. „Post debitam recommendationem, venerabilis pater et domine! Statim, sicut hesternus nuntius, quidam scilicet juvenis, qui vadit ad vos ut famuletur domino Laurentio, recessit, venerunt nobis literæ, quas copias præsentibus inclusimus; Teotunicas facietis apud vos magis practicum, quam multum literatum transferre. Et gaudemus, quia se utrumque Pragenses declinaverunt; quia secunda litera multis etiam practicis et literatis videbatur non modicum captiosa. Nec nos curamus cum suo notario de gloria contendere, magis autem pro nostra simplicitate sibi hac parte libenter cedimus, tantum in effectu et pura intentione coepta prosequantur. Verum ex parte nos stratum aliquid adhuc habet ambiguitatis, nec minus forsan difficultatis. Quia ut ex literis Pragensium ad Egrenses et Egrensium ad nos perpendere poteritis, Egrenses nolunt se, sicut nec possunt, intro- mittere de assecurando nuntios Bohemorum veniendi ad se, sed bene apud se manendi. Et licet Pilznensibus et aliis in eorum districtu constitutis sufficienter super hoc a vobis, domino rege, dominis etiam marchione et duce Johanne ac nobis cum instantia scriptum sit, et supplicatum, quatinus hujusmodi securitatem procurent: nondum constat hoc factum esse, sed forsitan adhuc opportune fiet. Satis aliqui timent, quod quidam, qui se gerunt pro fidelibus, bona tamen ecclesiarum et monasteriorum occupant, non libenter viderent plenam concordiam: sed speramus, quod non poterunt finaliter impedire, si Bohemi bonæ fuerint voluntatis. Et si ob defectum hujusmodi securitatis, quod absit, constituta forte dieta prorogabitur, confidimus tamen, quod nostri tractatus quo ad hoc,
214 Johannis de Ragusio, 116. 1432. 9. Apr. „Sacrosancta synodus generalis etc. Illustri principi, domino marchioni de Baden, salutem et omnipotentis dei bonum. Non putamus, illustris princeps, Dominationem Vestram ignorare, qualiter deo volente, et nostra opera interveniente, illius flebilis et miserabilis discordiæ, qua regnicolæ Bohemiæ a ceteris Christi fidelibus disjungebantur, finis appropinquat, ipsorum quia reductioni janua aperta sit. Spondent enim oratores et ambasiatores suos ad hanc sacram synodum in brevi missuros, et jam in octavis Paschæ dies in Egra statuta est, in qua utriusque partis solemnes convenient ambasiatores, trac- taturi de modo et forma ipsorum veniendi. Quapropter Dominationem Vestram in vis- ceribus Jesu Christi duximus per præsentes adhortandam, quatinus prædictorum Bohemorum ambasiatoribus ad hoc sacrum concilium venturis, ut prædictum est, in territoriis vestris, casu, quo eos per ea transire contingeret, de salvis conductibus et plena securitate in modo et forma, quibus per ambasiatores nostros requisiti fueritis, quotiens fuerit opportunum, velitis providere, taliterque ordinare, quod ipsis in territoriis vestris in transitu exsisten- tibus nulla facto vel verbo aut aliter molestia vel injuria inferatur, sed quod ubique pie, benigne et caritative pertractentur. Sic enim facientes, cooperator Christi in eorum reductione et unione cum ceteris Christi fidelibus eritis, ad laudem dei et fidei catholica ac ecclesiæ sanctæ exaltationem, cum maximo merito vestro et præmio. Quod Dominationi Vestræe concedat dominus noster Jesus Christus, cujus res agitur et procuratur, amen. Datum Basileæ, Ix Aprilis, anno domini M° cccc' xXXII, sub sigillo reverendi in Christo patris, domini Philiberti episcopi Constantiensis, provinciæ Rotomagensis, quo utimur de præsenti. Bruneti. Præfati ambasiatores sacri concilii die 13 Aprilis miserunt ad magistrum Johannem de Ragusio copiam dictæ literæ, scilicet „Laudabiliter inchoata", taliter eidem scribentes: 117. 1432. 13. Apr. „Post debitam recommendationem, venerabilis pater et domine! Statim, sicut hesternus nuntius, quidam scilicet juvenis, qui vadit ad vos ut famuletur domino Laurentio, recessit, venerunt nobis literæ, quas copias præsentibus inclusimus; Teotunicas facietis apud vos magis practicum, quam multum literatum transferre. Et gaudemus, quia se utrumque Pragenses declinaverunt; quia secunda litera multis etiam practicis et literatis videbatur non modicum captiosa. Nec nos curamus cum suo notario de gloria contendere, magis autem pro nostra simplicitate sibi hac parte libenter cedimus, tantum in effectu et pura intentione coepta prosequantur. Verum ex parte nos stratum aliquid adhuc habet ambiguitatis, nec minus forsan difficultatis. Quia ut ex literis Pragensium ad Egrenses et Egrensium ad nos perpendere poteritis, Egrenses nolunt se, sicut nec possunt, intro- mittere de assecurando nuntios Bohemorum veniendi ad se, sed bene apud se manendi. Et licet Pilznensibus et aliis in eorum districtu constitutis sufficienter super hoc a vobis, domino rege, dominis etiam marchione et duce Johanne ac nobis cum instantia scriptum sit, et supplicatum, quatinus hujusmodi securitatem procurent: nondum constat hoc factum esse, sed forsitan adhuc opportune fiet. Satis aliqui timent, quod quidam, qui se gerunt pro fidelibus, bona tamen ecclesiarum et monasteriorum occupant, non libenter viderent plenam concordiam: sed speramus, quod non poterunt finaliter impedire, si Bohemi bonæ fuerint voluntatis. Et si ob defectum hujusmodi securitatis, quod absit, constituta forte dieta prorogabitur, confidimus tamen, quod nostri tractatus quo ad hoc,
Strana 215
Tractatus de reductione Bohemorum. 215 quantum in nobis erit, non rumpentur. Ideo instandum erit apud dominum regem seriosius, quod alicui in vicinia principi accurate conductum Bohemorum committat, et taliter, quod absque excusatione et tergiversatione quacumque cum effectu commissum exequatur. Nam licet multi ferventes se hactenus ad concurrendum et prosequendum subjectam materiam exhibuerint, timemus tamen, ne propter expensas quantulascunque fiendas sub ænigmate difficultatem nunc ad sanctum remedium esse, faciant ita, sicut per expressum heri quidam, quem non nominamus, si forsan resipiscat, fecit, qui hilariter ad vestram requestam se dixit nobiscum velle concurrere, et heri allegavit penuriam, et incepit dubitare, an venire posset. Sed quidquid sit, de possibilibus nihil a nobis obmittetur. Cras præsentatis vestris literis consulatui Nurembergensi, apud eosdem instabimus quibus poterimus per- suasionibus, ut aliquos notabiles de suis nobiscum ad dietam constitutam dirigant; quo facto, ambo ad dominum marchionem idem facturi proficiscemur, deinde ad dominum ducem Johannem alter forsan ex nobis. Idem dominus marchio et quidam notabiles con- sules Nurembergenses de Herbipoli reversi sunt ad propria, negotio infecto ; et magnum haud dubium eadem altercatio in commune comminatur periculum. Ab Herbipoli non valde distant Babenbergenses, et eisdem se confinant Bohemi. Sed merito hoc patimur, quia propriam refugimus salutem. De militaribus nihil prorsus audimus. Hussitæ horrenda Slesitis damna inferunt; latronibus et præedonibus hæc partes et plures abundant. Num merito hoc dominum nostrum, et quoscunque in hoc sibi faventes, ad dissolvendum sanctam vestram congregationem, pacis et salutis procuratricem, moneret? Dissolvat, qui velit, concilium: totam harmoniam ecclesiæ compaginis indubitanter dissolvet et confundet. Utinam non fuisset maledicta hæc massa, seu quecunque sit materia, quæ fomitem tantæ nobis infert maledictionis! Si integra et una fide animas nobis a domino donari peteremus, curam sibi de reliquis modesta nostra adhibita et sobria sollicitudine relinquentes: ipse indubitanter talem in nos non permitteret aut diu toleraret confusionem. De quo satis pro zelo, qui surrepsit. Satisfiat, precamur, cum effectu absque ulteriori mora domino Eberacensi de præstitis, cum gratiarum etiam actione, ut si commissa et imminens neces- sitas flagitent, amplius apud eundem aut suos mutuum recipiamus. Et confidite, quia de vestris nihil projiciemus, sed frugali necessitate contenti, propitios habentes hospites, gratam faciemus, ut confidimus, de expensis rationem. Fiat etiam promissio et sufficiens cautio de solutione mutuandorum in antea, si res forsan deposcat. Extrahemus etiam sub vulgari nostro aliqua de instructionibus vestris, quæe poterunt sine periculo in palam his prima facie ostendi, quia nobiscum ad tractandum venient, et juxta informationem reve- rendissimi patris domini ac vestram simul et qualemcunque nostram discretionem, singula masticabimus, moderabimus, restringemus et taliter ordinabimus, quod favente domino de hoc honorem et consolationem vos et vobis faventes habebitis. Veniunt interdum resipis- centes et volentes de Hussitis ad fidem nostram converti; et quia non est in propinquo, qui eos misericorditer recipiat, a proposito resiliunt et ad suos revertuntur, nimium rigorem refugientes. In hoc, ut vobis et domino legato videbitur, provideatis. Altissimus vos dirigat, salutantes et recommendantes, ut noscitis. Utinam nos de proximo læti videamus! Scriptum ipso die Palmarum, anno domini etc. xxxII. Vestræe Paternitati devoti fratres Johannes prior et Johannes Nider." Similiter prior Basiliensis per se eadem die scripsit eidem magistro sic: 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 215 quantum in nobis erit, non rumpentur. Ideo instandum erit apud dominum regem seriosius, quod alicui in vicinia principi accurate conductum Bohemorum committat, et taliter, quod absque excusatione et tergiversatione quacumque cum effectu commissum exequatur. Nam licet multi ferventes se hactenus ad concurrendum et prosequendum subjectam materiam exhibuerint, timemus tamen, ne propter expensas quantulascunque fiendas sub ænigmate difficultatem nunc ad sanctum remedium esse, faciant ita, sicut per expressum heri quidam, quem non nominamus, si forsan resipiscat, fecit, qui hilariter ad vestram requestam se dixit nobiscum velle concurrere, et heri allegavit penuriam, et incepit dubitare, an venire posset. Sed quidquid sit, de possibilibus nihil a nobis obmittetur. Cras præsentatis vestris literis consulatui Nurembergensi, apud eosdem instabimus quibus poterimus per- suasionibus, ut aliquos notabiles de suis nobiscum ad dietam constitutam dirigant; quo facto, ambo ad dominum marchionem idem facturi proficiscemur, deinde ad dominum ducem Johannem alter forsan ex nobis. Idem dominus marchio et quidam notabiles con- sules Nurembergenses de Herbipoli reversi sunt ad propria, negotio infecto ; et magnum haud dubium eadem altercatio in commune comminatur periculum. Ab Herbipoli non valde distant Babenbergenses, et eisdem se confinant Bohemi. Sed merito hoc patimur, quia propriam refugimus salutem. De militaribus nihil prorsus audimus. Hussitæ horrenda Slesitis damna inferunt; latronibus et præedonibus hæc partes et plures abundant. Num merito hoc dominum nostrum, et quoscunque in hoc sibi faventes, ad dissolvendum sanctam vestram congregationem, pacis et salutis procuratricem, moneret? Dissolvat, qui velit, concilium: totam harmoniam ecclesiæ compaginis indubitanter dissolvet et confundet. Utinam non fuisset maledicta hæc massa, seu quecunque sit materia, quæ fomitem tantæ nobis infert maledictionis! Si integra et una fide animas nobis a domino donari peteremus, curam sibi de reliquis modesta nostra adhibita et sobria sollicitudine relinquentes: ipse indubitanter talem in nos non permitteret aut diu toleraret confusionem. De quo satis pro zelo, qui surrepsit. Satisfiat, precamur, cum effectu absque ulteriori mora domino Eberacensi de præstitis, cum gratiarum etiam actione, ut si commissa et imminens neces- sitas flagitent, amplius apud eundem aut suos mutuum recipiamus. Et confidite, quia de vestris nihil projiciemus, sed frugali necessitate contenti, propitios habentes hospites, gratam faciemus, ut confidimus, de expensis rationem. Fiat etiam promissio et sufficiens cautio de solutione mutuandorum in antea, si res forsan deposcat. Extrahemus etiam sub vulgari nostro aliqua de instructionibus vestris, quæe poterunt sine periculo in palam his prima facie ostendi, quia nobiscum ad tractandum venient, et juxta informationem reve- rendissimi patris domini ac vestram simul et qualemcunque nostram discretionem, singula masticabimus, moderabimus, restringemus et taliter ordinabimus, quod favente domino de hoc honorem et consolationem vos et vobis faventes habebitis. Veniunt interdum resipis- centes et volentes de Hussitis ad fidem nostram converti; et quia non est in propinquo, qui eos misericorditer recipiat, a proposito resiliunt et ad suos revertuntur, nimium rigorem refugientes. In hoc, ut vobis et domino legato videbitur, provideatis. Altissimus vos dirigat, salutantes et recommendantes, ut noscitis. Utinam nos de proximo læti videamus! Scriptum ipso die Palmarum, anno domini etc. xxxII. Vestræe Paternitati devoti fratres Johannes prior et Johannes Nider." Similiter prior Basiliensis per se eadem die scripsit eidem magistro sic: 1432.
Strana 216
216 Johannis de Ragusio, „Post humillimam sui recommendationem, reverende mi pater et præceptor ! Quia socius meus carissimus satis late super occurrentibus novellis una mecum per aliam scribit literam: idcirco hic pauca aut nulla fere addenda videntur. Nam pridie ad nos vestris cum literis ambasiator venit Nurembergam præsentium bajulus, quem tunc reti- nuimus, ne recederet, quia nulla pro tunc nova habuimus, quæ vobis non pandiderimus prius. Heri de dei gratia venit a Praga per Egram nuntius, quem post Dominicam Oculi de consilio principum ad præfatas civitates misimus, attulitque bona nova a Pragensibus, qui ad dietam Quasimodogeniti venire promittunt in Egram, prout in copiis videbitis. Verum quia maxime expedit, marchionem Brandenburgensem venire nobiscum in Egram, licet idem prius annuisse videatur, tamen cras ambo ad eum nos transferimus cum sacri generalis concilii, domini regis et Bohemorum literis, petituri, ut ad dietam nobiscum veniat. De duce Johanne et mittendis per civitatem Nurembergensem non ambigimus: cras mane tamen de eisdem assecurabimur. Item noveritis, quod nuntius, qui a Praga nobis heri venit, mihi dixit, quod si ad duos dies tardius cum nostris literis Pragam venisset, jam Pragenses volebant paratis literis et nuntio ad nos misisse literas excusatorias, quo- modo eorum culpa non, sed nostra videretur, si dieta in Egram petita non servaretur. Bene tamen steterunt contenti, visis nostris literis. Item retulit idem noster nuntius. quomodo Taboritæ quidam conditionis miserabilis et Orphani, qui gladium, famem et pestem transacta hyeme evaserint, nuper Slesiam revaserunt, et inopinate villulam quamdam obtinuerunt; et fertur, quod se transferunt versus Poloniam. Item dominus Herbipolensis ex una, et canonici omnes et singuli colligati civibus Herbipolensibus parte ex altera, valde male stant simul, et forte tam periculose vel periculosius, sicut steterunt cives Bambergenses cum clero Bambergensi. Dieta fuit nuperrime tenta ad componendum partes Herbipolenses : sed durissimis existentibus partibus, medium nullum reperiri potuit ad dirimendum tale malum. Item provincialis noster est circa nos, qui mihi commisit pecuniam ministrare sui ex parte pro contributione etc. Id faciam, cum Basileam rediero; alia nobis per vestram epistolam commissa pro viribus exequimur. Alia non occurrunt, nisi quod me vestris orationibus commendo et conventum nostrum vestræe discretioni. Peto etiam sincerrime recommendari reverendissimo domino nostro legato, dominis meis et patribus, priori Sambiacensi, tribus prioribus ordinis Carthusiensis et domino auditori. Datum ex Nurem- berga, ipsa die Palmarum, anno xxxII. Item transmitto Vestræ Paternitati literas hic multas, nescio de qua parte mundi cuidam probo Nurembergensi missas ; distribuere velitis, prout bene scitis. 118. 1432. 13. Apr. 119. 1432. 21. Apr. Frater Johannes Nider ordinis Prædicatorum, Vestræe Paternitatis filius. Ulterius prior Basiliensis xxI Aprilis, qui fuit feria u Paschæ, ita scripsit magistro Johanni de Ragusio: „Reverende magister! Post humillimam sui recommendationem. Noveritis, feria sexta parasceves Nurembergam venisse prospere dominos et magistros nostros, per generale concilium condeputatos. Dominus dux Johannes indubitanter ibit in Egram; similiter ambasiatores ibunt civitatis Nurembergensis et marchio Brandenburgensis, cum quo et nos ibimus. Item pridie percepimus nova, utinam sint vera, quomodo dominus apostolicus consenserit in generalis concilii Basiliensis continuationem, et quomodo suos jam ad idem
216 Johannis de Ragusio, „Post humillimam sui recommendationem, reverende mi pater et præceptor ! Quia socius meus carissimus satis late super occurrentibus novellis una mecum per aliam scribit literam: idcirco hic pauca aut nulla fere addenda videntur. Nam pridie ad nos vestris cum literis ambasiator venit Nurembergam præsentium bajulus, quem tunc reti- nuimus, ne recederet, quia nulla pro tunc nova habuimus, quæ vobis non pandiderimus prius. Heri de dei gratia venit a Praga per Egram nuntius, quem post Dominicam Oculi de consilio principum ad præfatas civitates misimus, attulitque bona nova a Pragensibus, qui ad dietam Quasimodogeniti venire promittunt in Egram, prout in copiis videbitis. Verum quia maxime expedit, marchionem Brandenburgensem venire nobiscum in Egram, licet idem prius annuisse videatur, tamen cras ambo ad eum nos transferimus cum sacri generalis concilii, domini regis et Bohemorum literis, petituri, ut ad dietam nobiscum veniat. De duce Johanne et mittendis per civitatem Nurembergensem non ambigimus: cras mane tamen de eisdem assecurabimur. Item noveritis, quod nuntius, qui a Praga nobis heri venit, mihi dixit, quod si ad duos dies tardius cum nostris literis Pragam venisset, jam Pragenses volebant paratis literis et nuntio ad nos misisse literas excusatorias, quo- modo eorum culpa non, sed nostra videretur, si dieta in Egram petita non servaretur. Bene tamen steterunt contenti, visis nostris literis. Item retulit idem noster nuntius. quomodo Taboritæ quidam conditionis miserabilis et Orphani, qui gladium, famem et pestem transacta hyeme evaserint, nuper Slesiam revaserunt, et inopinate villulam quamdam obtinuerunt; et fertur, quod se transferunt versus Poloniam. Item dominus Herbipolensis ex una, et canonici omnes et singuli colligati civibus Herbipolensibus parte ex altera, valde male stant simul, et forte tam periculose vel periculosius, sicut steterunt cives Bambergenses cum clero Bambergensi. Dieta fuit nuperrime tenta ad componendum partes Herbipolenses : sed durissimis existentibus partibus, medium nullum reperiri potuit ad dirimendum tale malum. Item provincialis noster est circa nos, qui mihi commisit pecuniam ministrare sui ex parte pro contributione etc. Id faciam, cum Basileam rediero; alia nobis per vestram epistolam commissa pro viribus exequimur. Alia non occurrunt, nisi quod me vestris orationibus commendo et conventum nostrum vestræe discretioni. Peto etiam sincerrime recommendari reverendissimo domino nostro legato, dominis meis et patribus, priori Sambiacensi, tribus prioribus ordinis Carthusiensis et domino auditori. Datum ex Nurem- berga, ipsa die Palmarum, anno xxxII. Item transmitto Vestræ Paternitati literas hic multas, nescio de qua parte mundi cuidam probo Nurembergensi missas ; distribuere velitis, prout bene scitis. 118. 1432. 13. Apr. 119. 1432. 21. Apr. Frater Johannes Nider ordinis Prædicatorum, Vestræe Paternitatis filius. Ulterius prior Basiliensis xxI Aprilis, qui fuit feria u Paschæ, ita scripsit magistro Johanni de Ragusio: „Reverende magister! Post humillimam sui recommendationem. Noveritis, feria sexta parasceves Nurembergam venisse prospere dominos et magistros nostros, per generale concilium condeputatos. Dominus dux Johannes indubitanter ibit in Egram; similiter ambasiatores ibunt civitatis Nurembergensis et marchio Brandenburgensis, cum quo et nos ibimus. Item pridie percepimus nova, utinam sint vera, quomodo dominus apostolicus consenserit in generalis concilii Basiliensis continuationem, et quomodo suos jam ad idem
Strana 217
Tractatus de reductione Bohemorum. 217 mittere disponat ambasiatores. Item dudum petivi a Vestra Paternitate priori Nurem- bergensi expressam impetrare auctoritatem a domino legato, absolvendi poenitentes, qui cum Hussitis mercimonia exercuerunt, necesse est. Simili de causa tres personæ sunt in Egra, qui similibus irretiti sunt casibus, plebano in Egra super se petiverunt impetrari auctoritatem absolvendi. Scio, quod occupamus, est in aliis ecclesiæ dei maxime neces- sariis; fiat, prout dominus inspiraverit. Item quosdam juvenes idoneos secundum nostra statuta pro ingressu ordinis dirigo Basileam, qui una cum conventu sunt recommendati Vestræ Paternitati, quam altissimus feliciter in cunctis dirigat. Alia pro nunc nova nulla habemus. Datum ex Nuremberga, feria secunda Paschæ, anno 32. Peto sincerrime recommendari legato, magistro Guidoni et ceteris. Frater Johannes Nider, ordinis Prædicatorum, vester discipulus." Qualiter autem predicti ambasiatores sacri concilii in Egra tractaverint in termino statuto cum ambasiatoribus Bohemorum frater Johannes de Mulbrun ita referens scribit : „Adveniente postmodum die xxvII mensis Aprilis, quæ fuit octava Paschæ, consti- tuta a nobis ad tractandum cum nuntiis et ambasiatoribus Bohemorum in Egra, venimus nos omnes præfati concilii nuntii in dicto procuratorio nominati cum illustribus principibus dominis scilicet Friderico marchione et Johanne duce Bavariæ etc. ac aliis potentibus et prudentibus viris, quasi cum ducentis et quinquaginta equis circa horam vesperorum præfatæe diei: sed nemo de Bohemis tune comparuit. Scripserunt autem nobis Mathias Clumpezan capitaneus Piescensis et Nicolaus Humbolcz protonotarius majoris civitatis Pragensis, quomodo communitas Pilznensis, dominus de Schwamberg et alii in districtu Pilznensi morantes nondum dedissent salvum conductum parti suæ prout opus haberent, quare et nuntii sui non venissent ad diem constitutum; et petierunt sibi provideri de sufficienti salvo conductu usque ad nos, et tunc vellent nobiscum loqui et tractare super sibi commissis. Et habito salvo conductu literali et armato dictorum principum, Egrensium etiam et com- munitatis zum Elenbogen, venerunt dicti Mathias et Nicolaus ad dictos principes et nos, et obtento salvo conductu et sufficienti securitate pro nuntiis et ambasiatoribus suæ partis, venerunt vin mensis Maii in Egram cum xc equis. Et sequenti die convenimus tam ipsi quam nos in hospitio dicti D. Marchionis; et magister Henricus Toke canonicus Magdeburgensis, sacræ paginæ professor, unus de ambasiatoribus concilii, ipsos pulchro sermone, deducendo verbum evangelicum "Pax vobis", benigne suscepit; in quo magnam habuerunt compla- centiam et gratanter receperunt. Et post hoc in verbo magistri Joh. de Rokisano præe- dicatoris in Praga proposuerunt, quomodo magna injuria suæ parti a nobis fuisset hactenus irrogata, et quod numquam potuerint hucusque a nobis obtinere audientiam, quare coacti fuerint se armis defendere ; unde tot strages et mala hactenus provenerunt. Cum autem sacrum Basiliense concilium nunc sibi obtulerit liberam cum plena securitate audientiam, petierunt cognoscere, quisnam modus esset audientiæ futurus et qualem sibi securitatem et salvum conductum deliberasset præstare. Sed antequam nos ad ulteriora procederemus, petivimus ab eis, ut suum exhiberent, procuratorium nostrum exhibentes. Super quo habita deliberatione responderunt, quod ad quoscunque fuissent hactenus per partem suam transmissi, semper fuissent crediti, nec umquam ab eis fuisset petitum mandatum; et sic in illa fide more suo venissent ad nos ; nec aliquatenus dubitare deberemus, quin quidquid 120. 1432. 18. Mai. 1432. Scriptores I. 28
Tractatus de reductione Bohemorum. 217 mittere disponat ambasiatores. Item dudum petivi a Vestra Paternitate priori Nurem- bergensi expressam impetrare auctoritatem a domino legato, absolvendi poenitentes, qui cum Hussitis mercimonia exercuerunt, necesse est. Simili de causa tres personæ sunt in Egra, qui similibus irretiti sunt casibus, plebano in Egra super se petiverunt impetrari auctoritatem absolvendi. Scio, quod occupamus, est in aliis ecclesiæ dei maxime neces- sariis; fiat, prout dominus inspiraverit. Item quosdam juvenes idoneos secundum nostra statuta pro ingressu ordinis dirigo Basileam, qui una cum conventu sunt recommendati Vestræ Paternitati, quam altissimus feliciter in cunctis dirigat. Alia pro nunc nova nulla habemus. Datum ex Nuremberga, feria secunda Paschæ, anno 32. Peto sincerrime recommendari legato, magistro Guidoni et ceteris. Frater Johannes Nider, ordinis Prædicatorum, vester discipulus." Qualiter autem predicti ambasiatores sacri concilii in Egra tractaverint in termino statuto cum ambasiatoribus Bohemorum frater Johannes de Mulbrun ita referens scribit : „Adveniente postmodum die xxvII mensis Aprilis, quæ fuit octava Paschæ, consti- tuta a nobis ad tractandum cum nuntiis et ambasiatoribus Bohemorum in Egra, venimus nos omnes præfati concilii nuntii in dicto procuratorio nominati cum illustribus principibus dominis scilicet Friderico marchione et Johanne duce Bavariæ etc. ac aliis potentibus et prudentibus viris, quasi cum ducentis et quinquaginta equis circa horam vesperorum præfatæe diei: sed nemo de Bohemis tune comparuit. Scripserunt autem nobis Mathias Clumpezan capitaneus Piescensis et Nicolaus Humbolcz protonotarius majoris civitatis Pragensis, quomodo communitas Pilznensis, dominus de Schwamberg et alii in districtu Pilznensi morantes nondum dedissent salvum conductum parti suæ prout opus haberent, quare et nuntii sui non venissent ad diem constitutum; et petierunt sibi provideri de sufficienti salvo conductu usque ad nos, et tunc vellent nobiscum loqui et tractare super sibi commissis. Et habito salvo conductu literali et armato dictorum principum, Egrensium etiam et com- munitatis zum Elenbogen, venerunt dicti Mathias et Nicolaus ad dictos principes et nos, et obtento salvo conductu et sufficienti securitate pro nuntiis et ambasiatoribus suæ partis, venerunt vin mensis Maii in Egram cum xc equis. Et sequenti die convenimus tam ipsi quam nos in hospitio dicti D. Marchionis; et magister Henricus Toke canonicus Magdeburgensis, sacræ paginæ professor, unus de ambasiatoribus concilii, ipsos pulchro sermone, deducendo verbum evangelicum "Pax vobis", benigne suscepit; in quo magnam habuerunt compla- centiam et gratanter receperunt. Et post hoc in verbo magistri Joh. de Rokisano præe- dicatoris in Praga proposuerunt, quomodo magna injuria suæ parti a nobis fuisset hactenus irrogata, et quod numquam potuerint hucusque a nobis obtinere audientiam, quare coacti fuerint se armis defendere ; unde tot strages et mala hactenus provenerunt. Cum autem sacrum Basiliense concilium nunc sibi obtulerit liberam cum plena securitate audientiam, petierunt cognoscere, quisnam modus esset audientiæ futurus et qualem sibi securitatem et salvum conductum deliberasset præstare. Sed antequam nos ad ulteriora procederemus, petivimus ab eis, ut suum exhiberent, procuratorium nostrum exhibentes. Super quo habita deliberatione responderunt, quod ad quoscunque fuissent hactenus per partem suam transmissi, semper fuissent crediti, nec umquam ab eis fuisset petitum mandatum; et sic in illa fide more suo venissent ad nos ; nec aliquatenus dubitare deberemus, quin quidquid 120. 1432. 18. Mai. 1432. Scriptores I. 28
Strana 218
218 per eos nobiscum tractaretur et concluderetur, hoc per suam partem totum ratum, gratum et firmum perpetuo haberetur. Et sic incepimus tractare de modo et forma audientiæ et salvis conductibus suis ambasiatoribus præestandis; et tandem post multas difficultates et altercationes super his concordavimus, prout in articulis et forma salvi conductus, qui sequuntur, clarius apparebit. Pendente autem per aliquot dies hujusmodi inter nos tractatu et ingerentibus se plurimis quasi desperatis difficultatibus, quæ nos urgebant a datis nobis instructionibus utrumque recedere, clamor in populo suscitabatur, quod si nos ecclesiastici et præsertim nuntii concilii vellemus, tunc etiam pacem posset habere etc. Etiam domini de Praga cum suis fautoribus, qui multum inclinati fuerunt ad ea quæe sunt unitatis et pacis, nos supplices deprecabantur, quatenus omnem possibilem operam dare vellemus et in quantis possemus condescendere in finem quod et reliqui de sua parte, Orphani scilicet et Taboritæ. qui minus videbantur ad hoc affecti, cum ipsis ad concilium venirent; quod si fieret, de concordia ulteriori et puriori sperarent. Quare communicato et repetito sæpe cum prin- cipibus, doctoribus et prudentibus consilio, tandem concordavimus; etiam aliqua, quæ publice deducta fuerunt in pactum, propter bonum pacis ipsis condescendendo, non sunt in scriptis redacta, ut scilicet quia neminem de parte nostra debent vocare aut invitare ad sua divina, sermones, disputationes etc. Post hoc egerunt cum principibus et communitatibus de salvo conductu et secu- ritate per ipsos præstandis. Et primum petierunt sibi poni obsides aliquos principes et notabiles personas. Quod cum simpliciter negatum fuisset, nimium nobis difficiles modos alios obtulerunt. Et cum sic quasi desperati super concordia hujusmodi tractatus vide- remur, et nunc vulgus vociferaret, quia per principes et communitates staret quominus concordiam haberemus, sæpe memorati principes, marchio et dux Johannes, ad laudem dei, honorem sanctæ matris ecclesiæ ac etiam pro pace et salute dicti regni Bohemiæ desuper inspirati, nemine hoc suadente, se obligarunt in forma, quæ inferius annotatur, et induxerunt communitatem Egrensem, quod se similiter obligavit. Post hoc etiam illu- stris princeps et dominus, D. Wilhelmus dux Bavariæ protector concilii ad instantiam sacri concilii se sic pariter obligavit. Fuit etiam tunc concordatum, quod salvus conductus, quem D. Rex Romanorum dare sperabatur, deberet fieri in forma salviconductus sacri concilii, et quod omnes principes domini et communitates ac ipsa civitas Basiliensis, per quorum terras et dominia Bohemorum nuntii essent transituri vel moraturi, suos plenos salvos conductus dare deberent. Quæe cum facta essent, et sibi salviconductus concilii, regis, marchionis Brande- burgensis, Johannis et Wilhelmi ducum Bavariæ prædictorum ac etiam communitatis Egrensis et Basiliensis, ut ipsi postmodum adjecerunt, in Praga præsentarentur, ex tunc a parte nostra ipsis satisfactum esset, et ipsi ad mittendum suos ambasiatores ad concilium se disponere deberent : petierunt etiam tunc ipsi nuntii Bohemorum et optaverunt, quod D. Rex Romanorum in concilio præsens adesset, et quod concilium plenius congregaretur. Et dixerunt, quod antequam ambasiatores suos principales dirigerent, aliquos ipsi nuntios præmissuri essent, ad videndum et clarius se informandum de statu concilii et alis pro- suis securitate et commoditatibus requisitis et necessariis. Etiam fuit a nobis multum seriose et instanter super generalibus treugis cum ipsis per tempus hujusmodi tractatuum Johannis de Ragusio, 1432.
218 per eos nobiscum tractaretur et concluderetur, hoc per suam partem totum ratum, gratum et firmum perpetuo haberetur. Et sic incepimus tractare de modo et forma audientiæ et salvis conductibus suis ambasiatoribus præestandis; et tandem post multas difficultates et altercationes super his concordavimus, prout in articulis et forma salvi conductus, qui sequuntur, clarius apparebit. Pendente autem per aliquot dies hujusmodi inter nos tractatu et ingerentibus se plurimis quasi desperatis difficultatibus, quæ nos urgebant a datis nobis instructionibus utrumque recedere, clamor in populo suscitabatur, quod si nos ecclesiastici et præsertim nuntii concilii vellemus, tunc etiam pacem posset habere etc. Etiam domini de Praga cum suis fautoribus, qui multum inclinati fuerunt ad ea quæe sunt unitatis et pacis, nos supplices deprecabantur, quatenus omnem possibilem operam dare vellemus et in quantis possemus condescendere in finem quod et reliqui de sua parte, Orphani scilicet et Taboritæ. qui minus videbantur ad hoc affecti, cum ipsis ad concilium venirent; quod si fieret, de concordia ulteriori et puriori sperarent. Quare communicato et repetito sæpe cum prin- cipibus, doctoribus et prudentibus consilio, tandem concordavimus; etiam aliqua, quæ publice deducta fuerunt in pactum, propter bonum pacis ipsis condescendendo, non sunt in scriptis redacta, ut scilicet quia neminem de parte nostra debent vocare aut invitare ad sua divina, sermones, disputationes etc. Post hoc egerunt cum principibus et communitatibus de salvo conductu et secu- ritate per ipsos præstandis. Et primum petierunt sibi poni obsides aliquos principes et notabiles personas. Quod cum simpliciter negatum fuisset, nimium nobis difficiles modos alios obtulerunt. Et cum sic quasi desperati super concordia hujusmodi tractatus vide- remur, et nunc vulgus vociferaret, quia per principes et communitates staret quominus concordiam haberemus, sæpe memorati principes, marchio et dux Johannes, ad laudem dei, honorem sanctæ matris ecclesiæ ac etiam pro pace et salute dicti regni Bohemiæ desuper inspirati, nemine hoc suadente, se obligarunt in forma, quæ inferius annotatur, et induxerunt communitatem Egrensem, quod se similiter obligavit. Post hoc etiam illu- stris princeps et dominus, D. Wilhelmus dux Bavariæ protector concilii ad instantiam sacri concilii se sic pariter obligavit. Fuit etiam tunc concordatum, quod salvus conductus, quem D. Rex Romanorum dare sperabatur, deberet fieri in forma salviconductus sacri concilii, et quod omnes principes domini et communitates ac ipsa civitas Basiliensis, per quorum terras et dominia Bohemorum nuntii essent transituri vel moraturi, suos plenos salvos conductus dare deberent. Quæe cum facta essent, et sibi salviconductus concilii, regis, marchionis Brande- burgensis, Johannis et Wilhelmi ducum Bavariæ prædictorum ac etiam communitatis Egrensis et Basiliensis, ut ipsi postmodum adjecerunt, in Praga præsentarentur, ex tunc a parte nostra ipsis satisfactum esset, et ipsi ad mittendum suos ambasiatores ad concilium se disponere deberent : petierunt etiam tunc ipsi nuntii Bohemorum et optaverunt, quod D. Rex Romanorum in concilio præsens adesset, et quod concilium plenius congregaretur. Et dixerunt, quod antequam ambasiatores suos principales dirigerent, aliquos ipsi nuntios præmissuri essent, ad videndum et clarius se informandum de statu concilii et alis pro- suis securitate et commoditatibus requisitis et necessariis. Etiam fuit a nobis multum seriose et instanter super generalibus treugis cum ipsis per tempus hujusmodi tractatuum Johannis de Ragusio, 1432.
Strana 219
Tractatus de reductione Bohemorum. 219 nostrorum ineundis actum et propositum: ad quas domini de Praga cum suis benivole satis videbantur inclinati, sed presbyter Procopius respondit, quod tales treugæ non possent bene aut commode fieri, cum hujusmodi guerræ non solum ex una radice aut causa inter partes aut fautores partium hine inde verterentur, sed diversis et adversis, unus occasione fidei, alter pro hereditate sua paterna, unus pro debitis, quidam causa prædæ, unus sic alter sic ageret. Quicunque autem de parte nostra treugas ab ipsis aut pacem desideraret, a sua congregatione, quam de proximo universalem essent habituri, per se aut suum nuntium hoc petere posset et sibi responderetur. Etiam dixerunt se ad hoc non habere a sua parte tota mandatum. Rogavimus tamen eos, quatenus ad hoc ipsi inclinati essent et hoc apud prædictam suam de propinquo habituram congregationem pro i ribus promoverent, cum multis agendis negotiis et firmandæ perpetuo inter nos paci conferre posset; iniissent vero treugas cum eis, per quorum terras sui oratores ad concilium profecturi essent. Sed de hoc agere nolebamus, cum nuntii et procuratores universales essemus. Et sic tandem conclusimus tractatus nostros in xxi die adventus nostri in Egram, et conclusa ac concordata in scriptis redegimus ac quorumdam nostræe et suæ partis trac- tatorum sigillis munivimus, et cuilibet parti unum ex his scriptis taliter munitis, quorum tenor inferius annotatur, in testimonium et robur gestorum assignavimus. Et ipsi Bohemi altissimo, quod ad hæc media unionis et pacis nos perduxisset, ac ipsi sacro concilio ac nobis nuntiis suis, quod ipsos tam benigne et amicabiliter in spiritu bonitatis tractassemus, gratias reverenter egerunt et nobis valedicebant. Memoratus vero magister Henricus mellifluo suo et solito eloquio ipsis in verbo virtutis taliter respondit, quod multis ex nobis et eis tunc præsentibus cordibus dilatatis in dulcissimas ut videbatur resolvebantur lacrymas. Unde et magnam tunc spem futuræe pacis et unionis concepimus, et sic die xVII Maii inde recessimus, D. Duce Johanne et D. Friderico Parsperger decano Ratispo- nensi ad sua revertente. Nos vero reliqui ambasiatores concilii cum dicto marchione usque in castrum suum Blassenberg venimus. Et ibi D. Marchio movebat, qualiter suæ indemnitati ratione suæ obligationis et præstandi conductus per concilium provideri deberet; et cum diutius de hoc actum fuisset, et nullus ex nobis haberet mandatum sive potestatem obligandi concilium aliter, quam quod sibi et aliis pro viribus assisteret et cooperaretur potestate a deo sibi collata, quod omnes Christi fideles promissum salvumconductum servarent et nullatenus infringerent, sed magis ad conducendum concurrerent : ipse D. Marchio finaliter dixit: ego me sponte obligavi, et confido, quod concilium honori meo provideat, aut his similia verba. Et fuit tunc concepta quædam forma salvicon- ductus, quem singuli principes, domini et communitates, per quorum terras ambasia- tores Bohemorum transire haberent, præstare deberent ; cujus etiam inferius tenor inseritur." 1432. Tenor vero articulorum et salviconductus in Egra concordatorum, de quibus supra fit mentio, est talis : „In nomine domini nostri Jesu Christi. Anno a nativitate domini M' cecc xxXII°, die xvil mensis Maii, conclusa sunt inter nuntios et ambasiatores sacri concilii Basiliensis et oratores de regno Boemiæe et marchionatu Moraviæ articuli et forma salvi conductus, qui sequuntur, in oppido Egrensi. 121. 1432. 18. Mai. 28
Tractatus de reductione Bohemorum. 219 nostrorum ineundis actum et propositum: ad quas domini de Praga cum suis benivole satis videbantur inclinati, sed presbyter Procopius respondit, quod tales treugæ non possent bene aut commode fieri, cum hujusmodi guerræ non solum ex una radice aut causa inter partes aut fautores partium hine inde verterentur, sed diversis et adversis, unus occasione fidei, alter pro hereditate sua paterna, unus pro debitis, quidam causa prædæ, unus sic alter sic ageret. Quicunque autem de parte nostra treugas ab ipsis aut pacem desideraret, a sua congregatione, quam de proximo universalem essent habituri, per se aut suum nuntium hoc petere posset et sibi responderetur. Etiam dixerunt se ad hoc non habere a sua parte tota mandatum. Rogavimus tamen eos, quatenus ad hoc ipsi inclinati essent et hoc apud prædictam suam de propinquo habituram congregationem pro i ribus promoverent, cum multis agendis negotiis et firmandæ perpetuo inter nos paci conferre posset; iniissent vero treugas cum eis, per quorum terras sui oratores ad concilium profecturi essent. Sed de hoc agere nolebamus, cum nuntii et procuratores universales essemus. Et sic tandem conclusimus tractatus nostros in xxi die adventus nostri in Egram, et conclusa ac concordata in scriptis redegimus ac quorumdam nostræe et suæ partis trac- tatorum sigillis munivimus, et cuilibet parti unum ex his scriptis taliter munitis, quorum tenor inferius annotatur, in testimonium et robur gestorum assignavimus. Et ipsi Bohemi altissimo, quod ad hæc media unionis et pacis nos perduxisset, ac ipsi sacro concilio ac nobis nuntiis suis, quod ipsos tam benigne et amicabiliter in spiritu bonitatis tractassemus, gratias reverenter egerunt et nobis valedicebant. Memoratus vero magister Henricus mellifluo suo et solito eloquio ipsis in verbo virtutis taliter respondit, quod multis ex nobis et eis tunc præsentibus cordibus dilatatis in dulcissimas ut videbatur resolvebantur lacrymas. Unde et magnam tunc spem futuræe pacis et unionis concepimus, et sic die xVII Maii inde recessimus, D. Duce Johanne et D. Friderico Parsperger decano Ratispo- nensi ad sua revertente. Nos vero reliqui ambasiatores concilii cum dicto marchione usque in castrum suum Blassenberg venimus. Et ibi D. Marchio movebat, qualiter suæ indemnitati ratione suæ obligationis et præstandi conductus per concilium provideri deberet; et cum diutius de hoc actum fuisset, et nullus ex nobis haberet mandatum sive potestatem obligandi concilium aliter, quam quod sibi et aliis pro viribus assisteret et cooperaretur potestate a deo sibi collata, quod omnes Christi fideles promissum salvumconductum servarent et nullatenus infringerent, sed magis ad conducendum concurrerent : ipse D. Marchio finaliter dixit: ego me sponte obligavi, et confido, quod concilium honori meo provideat, aut his similia verba. Et fuit tunc concepta quædam forma salvicon- ductus, quem singuli principes, domini et communitates, per quorum terras ambasia- tores Bohemorum transire haberent, præstare deberent ; cujus etiam inferius tenor inseritur." 1432. Tenor vero articulorum et salviconductus in Egra concordatorum, de quibus supra fit mentio, est talis : „In nomine domini nostri Jesu Christi. Anno a nativitate domini M' cecc xxXII°, die xvil mensis Maii, conclusa sunt inter nuntios et ambasiatores sacri concilii Basiliensis et oratores de regno Boemiæe et marchionatu Moraviæ articuli et forma salvi conductus, qui sequuntur, in oppido Egrensi. 121. 1432. 18. Mai. 28
Strana 220
220 Johannis de Ragusio, 1432. 1. In nomine domini nostri Jesu Christi. Dabitur ambasiatoribus et nuntiis de regno Boemiæ et marchionatu Moraviæ ad generale concilium Basiliense mittendis, quam primum applicuerint et petierint, audientia plena et libera, coram tota congregatione ejusdem concilii, totiens quotiens in Basilea manentes poposcerint, cita, opportuna et negotiis, præsertim quatuor articulis, pro quibus se exposuerunt, per ipsos deducendis accomoda. Et nihil tractabitur interim in eodem concilio per dictum tempus, quod pro- secutionem et expeditionem hujuscemodi audientiæ et causæ impedire poterit sine dolo et fraude. 2. Item si petierint, deputabuntur aliqui notabiles boni et literati viri de concilio, qui cum ipsis vel eorum deputatis super propositis sive proponendis benigne et fraterne conferent totiens quotiens opus fuerit. 3. Item assignabitur ipsis pro tali audientia in congregatione ante mutuam nostram unionem honestus et decens locus; post unionem vero habebunt locum sibi juxta exigentiam suæ legationis debitum et honestum. 4. Item dabitur eis tempus unius, duorum vel plurium dierum, mature deliberandi super hujuscemodi sua audientia et responsis sive replicationibus ex adverso proponendis, secundum quod petierint. 5. Item dabitur eis copia ex adverso propositorum in scriptis, si petierint; sic et ipsi dabunt similiter in scriptis, si petitum fuerit. 6. Item quod nulla jura canonum, decretorum, decretalium et statutorum quorum- cunque edita vel edenda, aut quævis alia scripta in et contra quantumcumque facinorosos homines etiam usque quaque a fide deviantes sonantia, cruciatæ et sententiarum excom- municationis qualitercunque in præfatos dominos Boemos, Moravos vel eis adhærentes utriusque status secularis et spiritualis et a quocunque sive per quemcunque fulminatio, decreta sive determinationes, præsertim concilii Constantiensis et Senensis, aut quæecunque declarationes eorumdem debent aut poterunt quovis modo excogitato salvoconductui et audientiæ eorum prædictæe derogare, ea infringere, infirmare aut quovismodo annullare. 7. Item in causa quatuor articulorum, quam ut præfertur prosequuntur, lex divina, praxis Christi, apostolica et ecclesiæ primitivæ, unacum conciliis doctoribusque fundantibus se veraciter in eadem, pro veracissimo et indifferenti judice in hoc Basiliensi concilio admittentur. 8. Item liberum erit illis, sicut et nobis, salva pace et bona honestate, coram dicto concilio, si placuerit, objicere sive accusare quoscunque status exorbitantes, defectus sibi invicem quos senserint modeste exponendo. 9. Item sicut domini nuntii de Boemia insteterunt, ut publica crimina elimina- rentur ab ecclesia dei, et præsertim a loco dicti concilii: nos nuntii ejusdem concilii pro viribus cooperabimur, quod hæc gradatim et opportune, sicut et alia in ecclesia dei refor- manda, deo propitio expediantur. 10. Item ad quemeunque locum eundo, stando et redeundo per totum tempus salvi conductus eos contigerit declinare, nulla fiet cessatio a divinis, nec interdictum serva- bitur propter eorum præsentiam. 11. Item dabimus operam per honestam ordinationem, ita quod in suis divinis in ipsorum hospitiis agendis non inquietentur aut turbentur."
220 Johannis de Ragusio, 1432. 1. In nomine domini nostri Jesu Christi. Dabitur ambasiatoribus et nuntiis de regno Boemiæ et marchionatu Moraviæ ad generale concilium Basiliense mittendis, quam primum applicuerint et petierint, audientia plena et libera, coram tota congregatione ejusdem concilii, totiens quotiens in Basilea manentes poposcerint, cita, opportuna et negotiis, præsertim quatuor articulis, pro quibus se exposuerunt, per ipsos deducendis accomoda. Et nihil tractabitur interim in eodem concilio per dictum tempus, quod pro- secutionem et expeditionem hujuscemodi audientiæ et causæ impedire poterit sine dolo et fraude. 2. Item si petierint, deputabuntur aliqui notabiles boni et literati viri de concilio, qui cum ipsis vel eorum deputatis super propositis sive proponendis benigne et fraterne conferent totiens quotiens opus fuerit. 3. Item assignabitur ipsis pro tali audientia in congregatione ante mutuam nostram unionem honestus et decens locus; post unionem vero habebunt locum sibi juxta exigentiam suæ legationis debitum et honestum. 4. Item dabitur eis tempus unius, duorum vel plurium dierum, mature deliberandi super hujuscemodi sua audientia et responsis sive replicationibus ex adverso proponendis, secundum quod petierint. 5. Item dabitur eis copia ex adverso propositorum in scriptis, si petierint; sic et ipsi dabunt similiter in scriptis, si petitum fuerit. 6. Item quod nulla jura canonum, decretorum, decretalium et statutorum quorum- cunque edita vel edenda, aut quævis alia scripta in et contra quantumcumque facinorosos homines etiam usque quaque a fide deviantes sonantia, cruciatæ et sententiarum excom- municationis qualitercunque in præfatos dominos Boemos, Moravos vel eis adhærentes utriusque status secularis et spiritualis et a quocunque sive per quemcunque fulminatio, decreta sive determinationes, præsertim concilii Constantiensis et Senensis, aut quæecunque declarationes eorumdem debent aut poterunt quovis modo excogitato salvoconductui et audientiæ eorum prædictæe derogare, ea infringere, infirmare aut quovismodo annullare. 7. Item in causa quatuor articulorum, quam ut præfertur prosequuntur, lex divina, praxis Christi, apostolica et ecclesiæ primitivæ, unacum conciliis doctoribusque fundantibus se veraciter in eadem, pro veracissimo et indifferenti judice in hoc Basiliensi concilio admittentur. 8. Item liberum erit illis, sicut et nobis, salva pace et bona honestate, coram dicto concilio, si placuerit, objicere sive accusare quoscunque status exorbitantes, defectus sibi invicem quos senserint modeste exponendo. 9. Item sicut domini nuntii de Boemia insteterunt, ut publica crimina elimina- rentur ab ecclesia dei, et præsertim a loco dicti concilii: nos nuntii ejusdem concilii pro viribus cooperabimur, quod hæc gradatim et opportune, sicut et alia in ecclesia dei refor- manda, deo propitio expediantur. 10. Item ad quemeunque locum eundo, stando et redeundo per totum tempus salvi conductus eos contigerit declinare, nulla fiet cessatio a divinis, nec interdictum serva- bitur propter eorum præsentiam. 11. Item dabimus operam per honestam ordinationem, ita quod in suis divinis in ipsorum hospitiis agendis non inquietentur aut turbentur."
Strana 221
Tractatus de reductione Bohemorum. 221 Salvus conductus concilii datus Bohemis. „Sacrosancta Basiliensis etc. (sic) Recognoscimus tenore præsentium universis, quod magnificis baronibus, nobilibus, strenuis et spectabilibus dominis, venerabilibus eximiisque magistris et sacerdotibus de regno Boemiæ et marchionatu Moraviæ, de Praga et civitatibus ac aliis locis eorumdem, ac omnibus aliis ecclesiasticis et secularibus personis, qui aut quæ una cum ipsis ad generale Basiliense concilium mittentur ac profecturi existunt, omnibus eorum personis, quocunque nomine censeantur aut valeant nuncupari, infra tamen numerum ducentarum personarum, tenore præsentium nostrum plenissimum ac perfectum salvum conductum concedimus atque damus, verissimamque securitatem, veniendi ad hanc civitatem Basiliensem, ibidemque manendi, standi, morandi, nobiscumque de quibusvis negotiis opportunis ipsis commissis tractandi, placitandi, disponendi, concludendi et termi- nandi impertimur, ac in loco vel locis hospitiorum suorum divina officia sine impedimento nostrorum in ipsa civitate Basiliensi peragere permittimus ; sic etiam, ut propter illorum præsentiam neque in itinere neque in aliquo loco itineris in eundo, manendo aut redeundo, neque in ipsa civitate Basiliensi a divinis officiis cessetur quovismodo per modum interdicti. Ceterum in generali concilio seu synodo Basiliensi articulos quatuor, pro quorum claritate instant, oretenus aut in scriptis libere poterunt offerre aut propalare scripturis sacris beatorumque doctorum verbis, sententiis et rationibus eos declarare, astruere et persua- dere, et si opus fuerit etiam ad objecta concilii generalis respondere, aut cum aliquo vel aliquibus de concilio super eisdem disputare aut caritative absque omni impedimento conferre, opprobrio, convicio et contumelia procul motis, servatis forma et modis inter nos legatos A. B. C. (sic) et nuntios prædictorum regni et marchionatus in Egrensi civitate specificatis et uniformiter conclusis, et signanter, quod in causa quatuor articulorum per eos attentatorum lex divina, praxis Christi, apostolica et ecclesiæ primitivæ unacum conciliis doctoribusque fundantibus se veraciter in eadem, pro veracissimo et indifferenti judice in hoc Basiliensi concilio admittantur. Et illis peractis vel non peractis, quando- cunque de mandato aut consensu majorum suorum ad propria reverti optabunt aut aliquis eorum optabit, mox absque ulla renitentia, occasione et mora, salvis rebus illorum et suorum pariter honore et personis, vice versa poterint vel poterit juxta beneplacitum libere et secure redire, de scitu tamen deputandorum per concilium, ut pro tunc opportune securitati eorum provideatur, sine dolo et fraude. Nihilominus in hoc eorum salvo conductu omnes quascunque clausulas includi ac contineri volumus et pro inclusis haberi, quæ pro plena, efficaci et sufficienti securitate in eundo, stando, redeundo necessariæ sunt et opportunæ. Hoc notanter propter bonum pacis procurandum et conobservandum lucu- lenter expressantes, quod si quispiam aut aliqui ex illis, sive in itinere ad nos in Basileam veniendo, sive ibidem demorando aut redeundo, aliquid enorme quod absit egerit aut egerint, per quod posset assecurationis ipsorum beneficium eis aut eorum alicui concessum annullari aut cassari, volumus etiam ac admittimus et concedimus, ut talis vel tales in facinore hujusmodi deprehensi vel deprehensus ab ipsis dumtaxat et non ab aliis condigna animadversione cum emenda sufficienti per partem nostram merito approbanda et laudanda mox puniatur aut puniantur, illorum assecurationis forma, conditionibus et modis omnino manentibus illibatis. Et pariformiter, si quispiam vel aliqui ex nostris sive in itinere ad nos in Basileam veniendo, sive ibidem demorando aut redeundo, aliquid enorme quod 122. (1432.) (s. d.)
Tractatus de reductione Bohemorum. 221 Salvus conductus concilii datus Bohemis. „Sacrosancta Basiliensis etc. (sic) Recognoscimus tenore præsentium universis, quod magnificis baronibus, nobilibus, strenuis et spectabilibus dominis, venerabilibus eximiisque magistris et sacerdotibus de regno Boemiæ et marchionatu Moraviæ, de Praga et civitatibus ac aliis locis eorumdem, ac omnibus aliis ecclesiasticis et secularibus personis, qui aut quæ una cum ipsis ad generale Basiliense concilium mittentur ac profecturi existunt, omnibus eorum personis, quocunque nomine censeantur aut valeant nuncupari, infra tamen numerum ducentarum personarum, tenore præsentium nostrum plenissimum ac perfectum salvum conductum concedimus atque damus, verissimamque securitatem, veniendi ad hanc civitatem Basiliensem, ibidemque manendi, standi, morandi, nobiscumque de quibusvis negotiis opportunis ipsis commissis tractandi, placitandi, disponendi, concludendi et termi- nandi impertimur, ac in loco vel locis hospitiorum suorum divina officia sine impedimento nostrorum in ipsa civitate Basiliensi peragere permittimus ; sic etiam, ut propter illorum præsentiam neque in itinere neque in aliquo loco itineris in eundo, manendo aut redeundo, neque in ipsa civitate Basiliensi a divinis officiis cessetur quovismodo per modum interdicti. Ceterum in generali concilio seu synodo Basiliensi articulos quatuor, pro quorum claritate instant, oretenus aut in scriptis libere poterunt offerre aut propalare scripturis sacris beatorumque doctorum verbis, sententiis et rationibus eos declarare, astruere et persua- dere, et si opus fuerit etiam ad objecta concilii generalis respondere, aut cum aliquo vel aliquibus de concilio super eisdem disputare aut caritative absque omni impedimento conferre, opprobrio, convicio et contumelia procul motis, servatis forma et modis inter nos legatos A. B. C. (sic) et nuntios prædictorum regni et marchionatus in Egrensi civitate specificatis et uniformiter conclusis, et signanter, quod in causa quatuor articulorum per eos attentatorum lex divina, praxis Christi, apostolica et ecclesiæ primitivæ unacum conciliis doctoribusque fundantibus se veraciter in eadem, pro veracissimo et indifferenti judice in hoc Basiliensi concilio admittantur. Et illis peractis vel non peractis, quando- cunque de mandato aut consensu majorum suorum ad propria reverti optabunt aut aliquis eorum optabit, mox absque ulla renitentia, occasione et mora, salvis rebus illorum et suorum pariter honore et personis, vice versa poterint vel poterit juxta beneplacitum libere et secure redire, de scitu tamen deputandorum per concilium, ut pro tunc opportune securitati eorum provideatur, sine dolo et fraude. Nihilominus in hoc eorum salvo conductu omnes quascunque clausulas includi ac contineri volumus et pro inclusis haberi, quæ pro plena, efficaci et sufficienti securitate in eundo, stando, redeundo necessariæ sunt et opportunæ. Hoc notanter propter bonum pacis procurandum et conobservandum lucu- lenter expressantes, quod si quispiam aut aliqui ex illis, sive in itinere ad nos in Basileam veniendo, sive ibidem demorando aut redeundo, aliquid enorme quod absit egerit aut egerint, per quod posset assecurationis ipsorum beneficium eis aut eorum alicui concessum annullari aut cassari, volumus etiam ac admittimus et concedimus, ut talis vel tales in facinore hujusmodi deprehensi vel deprehensus ab ipsis dumtaxat et non ab aliis condigna animadversione cum emenda sufficienti per partem nostram merito approbanda et laudanda mox puniatur aut puniantur, illorum assecurationis forma, conditionibus et modis omnino manentibus illibatis. Et pariformiter, si quispiam vel aliqui ex nostris sive in itinere ad nos in Basileam veniendo, sive ibidem demorando aut redeundo, aliquid enorme quod 122. (1432.) (s. d.)
Strana 222
222 Johannis de Ragusio, absit egerit aut egerint, per quod posset assecurationis ipsorum beneficium eis aut alicui eorum concessum annullari aut cassari: volumus, ut talis vel tales in facinore hujusmodi deprehensi a nobis aut a nostris dumtaxat et ab aliis condigna animadversione cum emenda sufficienti per partem dominorum ambasiatorum et nuntiorum merito approbanda et lau- danda, mox puniatur aut puniantur, præsenti assecurationis forma, conditionibus et modis omnino manentibus illibatis. Volumus etiam, quod liceat ipsis ambasiatoribus omnibus et singulis, totiens quotienscunque opportunum fuerit seu necessarium, ad auram capiendam exire de civitate Basiliensi et reverti ad eandem, nec non nuntium vel nuntios suos ad quæcunque loca pro suis necessariis ordinandis libere mittere seu destinare, ad ipsos missos seu destinatos seu missum et destinatum suscipere totiens quotiens eis videbitur expedire, ita quod aliqui vel aliquis per deputandos concilii socientur, qui eorum securitati provideat vel provideant. Insuper nec in sermonibus seu prædicationibus publicis aut aliis colla- tionibus in præjudicium, derogationem seu deteriorationem causæe ipsorum quatuor arti- culorum pars nostra terminis quibuslibet in confusionem vergentibus poterit aut debebit uti et potiri in loco civitatis Basiliensis. Quiquidem salvi conductus et securitates stare atque durare debent et a tempore et per tempus, quo in nostræe et nostrorum tuitionis curam ipsos suscipi contigerit et usque Basileam perduci, ac toto tempore mansionis eorum ibidem, et rursum post sufficientem audientiam habitam, spatio viginti dierum præmisso, cum ipsi petierint aut concilium habita hujusmodi audientia ipsis recessum indixerit, a Basilea usque in Tustam aut Tachoviam aut Englspurg, in quem ex locis istis maluerint, deo favente restituemus, dolo et fraude prorsus exclusis. Etiam pro universis et singulis Christi fidelibus et specialiter pro sanctissimo domino nostro Romano pontifice, pro serenissimo principe et domino nostro D. Sigismundo Romanorum etc. rege ac reve- rendissimis dominis cardinalibus, archiepicopis et episcopis ac reverendis dominis abbatibus, prælatis et clericis, nec non illustrissimis principibus, regibus, ducibus, marchionibus, comitibus, baronibus, militibus, universitatibus et communitatibus civitatum castrorum et villarum, earumque consulibus, scabinis, officialibus et aliis cujuscunque conditionis et status ecclesiastici vel secularis existant, quocunque nomine censeantur, et pro subditis omnium præmissorum, et pro tota parte eorumdem, promittimus bona fide et spondemus, quod nos et singuli prædicti præscriptam assecurationis et salviconductus eorum formam in omnibus suis conditionibus, punctis et clausulis superius expressatis inviolabiliter et incon- cusse bona fide et puro corde observabimus, custodiemus, observabunt atque custodient. Insuper promittentes sine fraude et quolibet dolo, quod nolumus neque debemus occulte vel manifeste quacunque occasione prætensa uti aliqua auctoritate vel potentia, jure, statuto aut privilegio legum vel canonum et quorumcunque conciliorum, specialiter Constantiensis et Senensis, quacunque forma verborum expresso, in aliquod præjudicium salvoconductui seu assecurationi ac publicæ audientiæ ipsis per nos concesso vel concessæ. Quodsi nos aut aliquis ex nobis vel nostris, cujuscunque conditionis vel status aut præeminentiæ existens, præscriptæ assecurationis et salviconductus formam et modum in quocunque puncto vel clausula violaverit, quod tamen avertere dignetur omnipotens, et sufficiens emenda mox non fuerit subsecuta et ipsorum arbitrio merito approbanda et laudanda, habeant nos et habere poterunt incidisse in omnes poenas, quas jure divino et humano aut consuetudine hujusmodi salvorum conductuum violatores incurrere possunt, absque omni excusatione aut quavis in hac parte contradictione. 1432.
222 Johannis de Ragusio, absit egerit aut egerint, per quod posset assecurationis ipsorum beneficium eis aut alicui eorum concessum annullari aut cassari: volumus, ut talis vel tales in facinore hujusmodi deprehensi a nobis aut a nostris dumtaxat et ab aliis condigna animadversione cum emenda sufficienti per partem dominorum ambasiatorum et nuntiorum merito approbanda et lau- danda, mox puniatur aut puniantur, præsenti assecurationis forma, conditionibus et modis omnino manentibus illibatis. Volumus etiam, quod liceat ipsis ambasiatoribus omnibus et singulis, totiens quotienscunque opportunum fuerit seu necessarium, ad auram capiendam exire de civitate Basiliensi et reverti ad eandem, nec non nuntium vel nuntios suos ad quæcunque loca pro suis necessariis ordinandis libere mittere seu destinare, ad ipsos missos seu destinatos seu missum et destinatum suscipere totiens quotiens eis videbitur expedire, ita quod aliqui vel aliquis per deputandos concilii socientur, qui eorum securitati provideat vel provideant. Insuper nec in sermonibus seu prædicationibus publicis aut aliis colla- tionibus in præjudicium, derogationem seu deteriorationem causæe ipsorum quatuor arti- culorum pars nostra terminis quibuslibet in confusionem vergentibus poterit aut debebit uti et potiri in loco civitatis Basiliensis. Quiquidem salvi conductus et securitates stare atque durare debent et a tempore et per tempus, quo in nostræe et nostrorum tuitionis curam ipsos suscipi contigerit et usque Basileam perduci, ac toto tempore mansionis eorum ibidem, et rursum post sufficientem audientiam habitam, spatio viginti dierum præmisso, cum ipsi petierint aut concilium habita hujusmodi audientia ipsis recessum indixerit, a Basilea usque in Tustam aut Tachoviam aut Englspurg, in quem ex locis istis maluerint, deo favente restituemus, dolo et fraude prorsus exclusis. Etiam pro universis et singulis Christi fidelibus et specialiter pro sanctissimo domino nostro Romano pontifice, pro serenissimo principe et domino nostro D. Sigismundo Romanorum etc. rege ac reve- rendissimis dominis cardinalibus, archiepicopis et episcopis ac reverendis dominis abbatibus, prælatis et clericis, nec non illustrissimis principibus, regibus, ducibus, marchionibus, comitibus, baronibus, militibus, universitatibus et communitatibus civitatum castrorum et villarum, earumque consulibus, scabinis, officialibus et aliis cujuscunque conditionis et status ecclesiastici vel secularis existant, quocunque nomine censeantur, et pro subditis omnium præmissorum, et pro tota parte eorumdem, promittimus bona fide et spondemus, quod nos et singuli prædicti præscriptam assecurationis et salviconductus eorum formam in omnibus suis conditionibus, punctis et clausulis superius expressatis inviolabiliter et incon- cusse bona fide et puro corde observabimus, custodiemus, observabunt atque custodient. Insuper promittentes sine fraude et quolibet dolo, quod nolumus neque debemus occulte vel manifeste quacunque occasione prætensa uti aliqua auctoritate vel potentia, jure, statuto aut privilegio legum vel canonum et quorumcunque conciliorum, specialiter Constantiensis et Senensis, quacunque forma verborum expresso, in aliquod præjudicium salvoconductui seu assecurationi ac publicæ audientiæ ipsis per nos concesso vel concessæ. Quodsi nos aut aliquis ex nobis vel nostris, cujuscunque conditionis vel status aut præeminentiæ existens, præscriptæ assecurationis et salviconductus formam et modum in quocunque puncto vel clausula violaverit, quod tamen avertere dignetur omnipotens, et sufficiens emenda mox non fuerit subsecuta et ipsorum arbitrio merito approbanda et laudanda, habeant nos et habere poterunt incidisse in omnes poenas, quas jure divino et humano aut consuetudine hujusmodi salvorum conductuum violatores incurrere possunt, absque omni excusatione aut quavis in hac parte contradictione. 1432.
Strana 223
Tractatus de reductione Bohemorum. 223 Nuntii et oratores de regno Boemiæ et marchionatu Moraviæ: Johannes de Kray- nycz, Jacobus de Wryessouicz, Benessius de Makrowuz, Johannes Welwar de Praga, Mathias de Chlumpezan, Laurinus de Hradysst, Gregorius de Curia, Nicolaus protonotarius Pragensis, Johannes magister de Rokyzano, Mgr. Petrus de Anglia, Procopius director exercitus Taboritarum, Nicolaus de Pelherymow, Margoldus, Martinus de Chrudim. In fidem et testimonium omnium et singulorum præmissorum illustres principes et domini, D. Fridericus marchio Brandeburgensis S. Imperii archicamerarius et burgravius Nurenbergensis, et Johannes comes Palatinus Rheni et dux Bavariæ, nec non frater Johannes Nider prior domus Prædicatorum Basiliensis et Mgr. Henricus Toke canonicus Magdeburgensis sacræ paginæ professores, nuntii concilii Basiliensis prædicti, ac etiam magnifici et spectabiles domini Johannes de Kraynycz, Benessius de Mokrowuz, Johannes Welwar de Praga, Mathias de Chlumpczan et Procopii (sic) sacerdotis dirrectois exercitus Taboritarum sigilla sua præsentibus impresserunt. 1432. Nicolaus de Humpolez protonotarius majoris civitatis Pragensis se manu sua præsentibus subscripsit. Forma salvi conductus, quem dederunt principales conductores, scilicet domini Fridericus marchio Brandenburgensis etc., Johannes comes palatinus Rheni et dux Bavariæe protector concilii et communitas Egrensis. „Fridericus gratia dei marchio Brandenburgensis etc. Ad universorum deducimus notitiam per præsentes, quod sicut communitates, barones, nobiles, viri ecclesiastici ac populus de regno Bohemiæ et marchionatu Moraviæe suos ad sacrosanctum generale con- cilium Basiliense ambasiatores et nuntios pro suæ intentionis limpidiori declaratione destinare deliberarunt: nos ad honorem dei, universalis ecclesiæ pacem, fraternæ dilectionis recon- ciliationem, instantesque et multiplicatas sacri præfati concilii preces, et præsertim præclari regni Bohemiæ gloriam et salutem, onus hujusmodi suos ambasiatores et nuntios ad locum dicti concilii conducendi, ac deinde ad metas regni sui reducendi, in nostros humeros et curam, ut sequitur, suscepimus, præsentibus pro nobis et illustribus A. B. C. marchionibus, filiis nostris ac omnibus heredibus, subditis, amicis et fautoribus nostris, cunctisque nostræe partis fidelibus extra regnum Bohemiæ consistentibus recognoscentes, et bona fide puroque corde, sub discrimine et perditione honoris et famæ utriusque nostrum promittentes, quod salvosconductus, per memoratum sacrum concilium et illustrissimum principem et dominum nostrum generosissimum, dominum Sigismundum Romanorum, Ungariæ etc. regem, eisdem ambasiatoribus et nuntiis et quibusvis aliis et singulis secum ad præfatum concilium desti- nandis concessos, cum omnibus suis clausulis, modis, punctis et conditionibus ac etiam nostro salvoconductu, quem præsentibus ipsis plenum, securum et liberum concedimus, pure, integre, illæse et inviolabiliter servabimus; adjicientes, quod eosdem ambasiatores et nuntios cum omni sua familia, rebus et bonis, quæ secum deferre decreverint, in Tusta, Tachovia vel Engelspurg, tempore per ipsos opportune nobis intimando, cum manu gentium armigerorum in nostram protectionem et firmam custodiam favorabiliter recipiemus, et usque ad Basileam salvos et securos perducemus ; ubi juxta pacta, conditiones et modos inter se et dictum concilium concordatos secure et libere morari, sibique commissa pero- rare et expedire poterunt; et postquam ad propria redire voluerint, mox ut requisiti 123. (1432.) (s. d.)
Tractatus de reductione Bohemorum. 223 Nuntii et oratores de regno Boemiæ et marchionatu Moraviæ: Johannes de Kray- nycz, Jacobus de Wryessouicz, Benessius de Makrowuz, Johannes Welwar de Praga, Mathias de Chlumpezan, Laurinus de Hradysst, Gregorius de Curia, Nicolaus protonotarius Pragensis, Johannes magister de Rokyzano, Mgr. Petrus de Anglia, Procopius director exercitus Taboritarum, Nicolaus de Pelherymow, Margoldus, Martinus de Chrudim. In fidem et testimonium omnium et singulorum præmissorum illustres principes et domini, D. Fridericus marchio Brandeburgensis S. Imperii archicamerarius et burgravius Nurenbergensis, et Johannes comes Palatinus Rheni et dux Bavariæ, nec non frater Johannes Nider prior domus Prædicatorum Basiliensis et Mgr. Henricus Toke canonicus Magdeburgensis sacræ paginæ professores, nuntii concilii Basiliensis prædicti, ac etiam magnifici et spectabiles domini Johannes de Kraynycz, Benessius de Mokrowuz, Johannes Welwar de Praga, Mathias de Chlumpczan et Procopii (sic) sacerdotis dirrectois exercitus Taboritarum sigilla sua præsentibus impresserunt. 1432. Nicolaus de Humpolez protonotarius majoris civitatis Pragensis se manu sua præsentibus subscripsit. Forma salvi conductus, quem dederunt principales conductores, scilicet domini Fridericus marchio Brandenburgensis etc., Johannes comes palatinus Rheni et dux Bavariæe protector concilii et communitas Egrensis. „Fridericus gratia dei marchio Brandenburgensis etc. Ad universorum deducimus notitiam per præsentes, quod sicut communitates, barones, nobiles, viri ecclesiastici ac populus de regno Bohemiæ et marchionatu Moraviæe suos ad sacrosanctum generale con- cilium Basiliense ambasiatores et nuntios pro suæ intentionis limpidiori declaratione destinare deliberarunt: nos ad honorem dei, universalis ecclesiæ pacem, fraternæ dilectionis recon- ciliationem, instantesque et multiplicatas sacri præfati concilii preces, et præsertim præclari regni Bohemiæ gloriam et salutem, onus hujusmodi suos ambasiatores et nuntios ad locum dicti concilii conducendi, ac deinde ad metas regni sui reducendi, in nostros humeros et curam, ut sequitur, suscepimus, præsentibus pro nobis et illustribus A. B. C. marchionibus, filiis nostris ac omnibus heredibus, subditis, amicis et fautoribus nostris, cunctisque nostræe partis fidelibus extra regnum Bohemiæ consistentibus recognoscentes, et bona fide puroque corde, sub discrimine et perditione honoris et famæ utriusque nostrum promittentes, quod salvosconductus, per memoratum sacrum concilium et illustrissimum principem et dominum nostrum generosissimum, dominum Sigismundum Romanorum, Ungariæ etc. regem, eisdem ambasiatoribus et nuntiis et quibusvis aliis et singulis secum ad præfatum concilium desti- nandis concessos, cum omnibus suis clausulis, modis, punctis et conditionibus ac etiam nostro salvoconductu, quem præsentibus ipsis plenum, securum et liberum concedimus, pure, integre, illæse et inviolabiliter servabimus; adjicientes, quod eosdem ambasiatores et nuntios cum omni sua familia, rebus et bonis, quæ secum deferre decreverint, in Tusta, Tachovia vel Engelspurg, tempore per ipsos opportune nobis intimando, cum manu gentium armigerorum in nostram protectionem et firmam custodiam favorabiliter recipiemus, et usque ad Basileam salvos et securos perducemus ; ubi juxta pacta, conditiones et modos inter se et dictum concilium concordatos secure et libere morari, sibique commissa pero- rare et expedire poterunt; et postquam ad propria redire voluerint, mox ut requisiti 123. (1432.) (s. d.)
Strana 224
224 Johannis de Ragusio, fuerimus, ipsos in fortitudine gentium armatarum ad dictum locum, ubi eosdem recepimus, cum familia et rebus suis salvos et securos sine contradictione, offensa, injuria et impe- dimento nostris aut cujuscunque alterius reducemus; ita tamen, quod servatis singulis punctis et omnibus clausulis salvorum conductuum plene et inviolabiliter illis concessorum, quamprimum ad regnum suum redierint, de dicto salvo conductu ultra non obligemur. Sinceris insuper fide et corde absque dolo et fraude promittimus, quod si per præfatum concilium Basiliense aut dictum dominum nostrum regem Romanorum aut partem ipsorum nos aut aliquem nostræe partis, cujuscunque conditionis vel status exstiterit, præscriptæ assecurationis forma et modus in quocunque puncto vel clausula violati et non servati fuerint, quod deus avertat, et sufficiens emenda juxta modum excessus sive defectus mox non fuerit subsecuta, a dictis legatis secundum æquitatem merito approbanda: ex tunc prout ex nunc, et ex nunc prout ex tunc censemus et præsentibus profitemur palam et publice, nos fidem violasse et honorem cum omnibus nostris bonis perdidisse; dantes dominis baronibus, capitaneis, civitatibus et communitatibus regni Bohemiæ et marchio- natus Moraviæ et eisdem adherentibus quibuscumque plenam, liberam et omnimodam pote- statem, bona nostra omnia mobilia et immobilia pleno jure occupandi, arrestandi, de eisdem se intromittendi, ac ea juste et rite possidendi, accusatione, excusatione, resi- stentia, renitentia et contradictione quibuslibet omnino procul motis. Datum etc." Præfati igitur ambasiatores, videlicet magister Heinricus canonicus Magdebur- gensis, magister Johannes Nider prior Basiliensis ordinis Prædicatorum et frater Johannes de Mulenbrun, reversi Basileam, in congregatione generali, die 11 Junii fecerunt relationem de gestis per eos in Egra, sumens ipse magister Heinricus pro themate : "Regressi sunt in Jerusalem cum gaudio." Lecta fuerunt etiam ibidem concordata, formæ salvorum conductuum tam concilii, quam etiam marchionis Brandenburgensis superius inser- torum. Et licet pluribus multa puncta et clausulæ in dictis salvis conductibus contentæ prima facie displicerent, nihilominus, ex quo ita fuerant per ambasiatores concordatæe et conclusæ, admissi fuerunt dicti salvi conductus et approbati. Indictum fuit jejunium feria quarta immediate tunc sequenti, et in crastinum, scilicet feria v, processio generalis cum missa de spiritu sancto et sermone ad populum. Et ita factum est. Fuit commissum domino legato, quatinus cum quibus sibi videretur avisaret de modo procurandi salvos- conductus tam a serenissimo rege Romanorum, quam a ceteris principibus et communi- tatibus, cum gratiarum actione ex parte concilii pro zelo et sollicitudine, quam osten- derunt in procuratione adventus dictorum Bohemorum. Reverendissimus igitur dominus legatus de singulis deputationibus plures ad se vocans coepit diligenter invigilare, tam pro salvisconductibus procurandis, quam etiam circa modum, quo sacrum concilium et sup- posita ejusdem se habere deberent circa dictos Bohemos, dum essent Basileæ; et fuerat avisatum die 4 Junii, ut supposita concilii reformarentur tam in vestitu, quam in aliis reformandis, quodque dominus protector et cives ordinarent, ne meretrices per civitatem incederent, et quod ludi taxillorum tollerentur, choreæ prohiberentur, magni cultelli vel enses non portarentur per civitatem, et multa hujusmodi, quæe spectant ad honestatem tam civilem, quam ecclesiasticam. Istis diebus ordinatum fuit per dictum dominum legatum et deputatos, quod prædictus frater Johannes de Mulenbrun deberet accedere ad regem Romanorum, qui pro tunc erat Senis, ad informandum Suam Serenitatem de cunctis 1432.
224 Johannis de Ragusio, fuerimus, ipsos in fortitudine gentium armatarum ad dictum locum, ubi eosdem recepimus, cum familia et rebus suis salvos et securos sine contradictione, offensa, injuria et impe- dimento nostris aut cujuscunque alterius reducemus; ita tamen, quod servatis singulis punctis et omnibus clausulis salvorum conductuum plene et inviolabiliter illis concessorum, quamprimum ad regnum suum redierint, de dicto salvo conductu ultra non obligemur. Sinceris insuper fide et corde absque dolo et fraude promittimus, quod si per præfatum concilium Basiliense aut dictum dominum nostrum regem Romanorum aut partem ipsorum nos aut aliquem nostræe partis, cujuscunque conditionis vel status exstiterit, præscriptæ assecurationis forma et modus in quocunque puncto vel clausula violati et non servati fuerint, quod deus avertat, et sufficiens emenda juxta modum excessus sive defectus mox non fuerit subsecuta, a dictis legatis secundum æquitatem merito approbanda: ex tunc prout ex nunc, et ex nunc prout ex tunc censemus et præsentibus profitemur palam et publice, nos fidem violasse et honorem cum omnibus nostris bonis perdidisse; dantes dominis baronibus, capitaneis, civitatibus et communitatibus regni Bohemiæ et marchio- natus Moraviæ et eisdem adherentibus quibuscumque plenam, liberam et omnimodam pote- statem, bona nostra omnia mobilia et immobilia pleno jure occupandi, arrestandi, de eisdem se intromittendi, ac ea juste et rite possidendi, accusatione, excusatione, resi- stentia, renitentia et contradictione quibuslibet omnino procul motis. Datum etc." Præfati igitur ambasiatores, videlicet magister Heinricus canonicus Magdebur- gensis, magister Johannes Nider prior Basiliensis ordinis Prædicatorum et frater Johannes de Mulenbrun, reversi Basileam, in congregatione generali, die 11 Junii fecerunt relationem de gestis per eos in Egra, sumens ipse magister Heinricus pro themate : "Regressi sunt in Jerusalem cum gaudio." Lecta fuerunt etiam ibidem concordata, formæ salvorum conductuum tam concilii, quam etiam marchionis Brandenburgensis superius inser- torum. Et licet pluribus multa puncta et clausulæ in dictis salvis conductibus contentæ prima facie displicerent, nihilominus, ex quo ita fuerant per ambasiatores concordatæe et conclusæ, admissi fuerunt dicti salvi conductus et approbati. Indictum fuit jejunium feria quarta immediate tunc sequenti, et in crastinum, scilicet feria v, processio generalis cum missa de spiritu sancto et sermone ad populum. Et ita factum est. Fuit commissum domino legato, quatinus cum quibus sibi videretur avisaret de modo procurandi salvos- conductus tam a serenissimo rege Romanorum, quam a ceteris principibus et communi- tatibus, cum gratiarum actione ex parte concilii pro zelo et sollicitudine, quam osten- derunt in procuratione adventus dictorum Bohemorum. Reverendissimus igitur dominus legatus de singulis deputationibus plures ad se vocans coepit diligenter invigilare, tam pro salvisconductibus procurandis, quam etiam circa modum, quo sacrum concilium et sup- posita ejusdem se habere deberent circa dictos Bohemos, dum essent Basileæ; et fuerat avisatum die 4 Junii, ut supposita concilii reformarentur tam in vestitu, quam in aliis reformandis, quodque dominus protector et cives ordinarent, ne meretrices per civitatem incederent, et quod ludi taxillorum tollerentur, choreæ prohiberentur, magni cultelli vel enses non portarentur per civitatem, et multa hujusmodi, quæe spectant ad honestatem tam civilem, quam ecclesiasticam. Istis diebus ordinatum fuit per dictum dominum legatum et deputatos, quod prædictus frater Johannes de Mulenbrun deberet accedere ad regem Romanorum, qui pro tunc erat Senis, ad informandum Suam Serenitatem de cunctis 1432.
Strana 225
Tractatus de reductione Bohemorum. 225 gestis in Egra cum Bohemis, et ut salvosconductus regios pro adventu ipsorum obtineret. De prædictorum ambasiatorum reversione de Egra ad concilium et de profectu præfati fratris Johannis de Mulenbrun ad regem Romanorum, idem frater Johannes ita scribit, continuando ad superius per eundem narrata: „Post hoc pervenimus in Nurembergam una cum Petro Volkamer proconsule et (ad 120.) magistro Cunrado Kunhofer, qui mandato dicti consulatus Nurembergensis nobiscum in his tractatibus magnis sumptibus fuerunt; et ibi relictis dominis abbate sancti Aegidii et Alberto plebano prædictis, nos reliqui tres nuntii ulterius ad concilium proficiscebamur. In medio tamen itineris apud singulos potentes et communitates, per quorum dominia ipsi Bohemorum nuntii erant profecturi, ad dandum salvos conductus in forma ut præfertur concepta instetimus, ac eosdem, qualiter se erga eos secundum concordata in Egra gerere deberent, clarius instruximus. Qui omnes et singuli, deum in excelsis laudantes, et deprecantes, quatinus bene coeptis optatum citius jungeret finem, se ad omnia juxta posse paratos et benivolos obtulerunt. Et ita deo propitio salvi in Basileam pervenimus. Ubi facta de gestis per ordinem et extensum relatione, corda bonæ voluntatis hominum admodum lætificavimus, et indicta super hoc ad laudem dei, cujus res agitur, processione, missa de spiritu sancto cum sermone ad populum in præsentia totius concilii solemniter celebrabatur. Et deputatis quibusdam de concilio ad videndum et examinandum singula gesta et actitata, fuerunt demum in sessione publica per omnes approbata. Ut autem salvus conductus serenissimi domini regis Romanorum etc. tunc in partibus Italiæ, civitate Lucana degentis, pro securitate et adventu dictorum ambasiatorum de Bohemia citius expediretur, decreverunt dicti patres de concilio mittere ad Suam Serenitatem me fratrem Johannem de Mulembrun supra memoratum, tamquam de singulis sufficienter instructum, ut eo plenius de gestis omnibus eandem Suam Serenitatem informare possem. Et mihi simul injunxerunt inter alia, quatinus cum consilio et favore reverendissimi in Christo patris et domini, domini cardinalis Placentini, necnon illustris principis et domini, domini ducis Mediolanensis, Maiestatem dicti domini regis quibus possem modis et mediis, per- suadendo, exhortando et rogando, imo et si congrue videretur, ex parte ipsius sacri concilii mandando, inducere satagerem, quatinus se de periculis interitioni vicinis, quibus in medio adversariorum consistere videbatur, absolveret et ad partes Germaniæe quantocius redire curaret etc. datis et concessis ad hoc mihi per concilium credentialibus et aliis necessariis et opportunis literis et instructionibus. Et ita in nomine domini, in medio æstuantium caloris, ad dictum dominum Placentinum, qui me in domum suam generose collegit, imo ire coegit, et consiliarios præfati domini ducis in Mediolano perveni; ubi explicatis seriatim commissis, et de ipsorum intentione et consilio clarius informatus, sub umbra et tutela ejusdem domini ducis, generose suo favore concurrentis, ulterius versus Lucam proficiscens, in medio viæ magnificum comitem, Dominum Matikonem, cum quam pluribus armatis domini regis reperi. Qui audito, quod ad dominum regem per concilium mitterer, hoc subito ipsi domino regi intimare curavit, consulens, quatinus in Luca exspectaret, nec ad Senas, sicut proposuit, ante meum accessum properaret. Exspectatus igitur ad Suæ Majestatis præsentiam veni; qui me generosius ad suæ benignitatis amplexus suscipiens, ajebat: „vere libenter te video, et nisi mihi innotuisset, te esse venturum, ad Senas tetendissem : nunc vero ad completam tui expeditionem hic morabor." Et cum primum 1432. Scriptores I. 29
Tractatus de reductione Bohemorum. 225 gestis in Egra cum Bohemis, et ut salvosconductus regios pro adventu ipsorum obtineret. De prædictorum ambasiatorum reversione de Egra ad concilium et de profectu præfati fratris Johannis de Mulenbrun ad regem Romanorum, idem frater Johannes ita scribit, continuando ad superius per eundem narrata: „Post hoc pervenimus in Nurembergam una cum Petro Volkamer proconsule et (ad 120.) magistro Cunrado Kunhofer, qui mandato dicti consulatus Nurembergensis nobiscum in his tractatibus magnis sumptibus fuerunt; et ibi relictis dominis abbate sancti Aegidii et Alberto plebano prædictis, nos reliqui tres nuntii ulterius ad concilium proficiscebamur. In medio tamen itineris apud singulos potentes et communitates, per quorum dominia ipsi Bohemorum nuntii erant profecturi, ad dandum salvos conductus in forma ut præfertur concepta instetimus, ac eosdem, qualiter se erga eos secundum concordata in Egra gerere deberent, clarius instruximus. Qui omnes et singuli, deum in excelsis laudantes, et deprecantes, quatinus bene coeptis optatum citius jungeret finem, se ad omnia juxta posse paratos et benivolos obtulerunt. Et ita deo propitio salvi in Basileam pervenimus. Ubi facta de gestis per ordinem et extensum relatione, corda bonæ voluntatis hominum admodum lætificavimus, et indicta super hoc ad laudem dei, cujus res agitur, processione, missa de spiritu sancto cum sermone ad populum in præsentia totius concilii solemniter celebrabatur. Et deputatis quibusdam de concilio ad videndum et examinandum singula gesta et actitata, fuerunt demum in sessione publica per omnes approbata. Ut autem salvus conductus serenissimi domini regis Romanorum etc. tunc in partibus Italiæ, civitate Lucana degentis, pro securitate et adventu dictorum ambasiatorum de Bohemia citius expediretur, decreverunt dicti patres de concilio mittere ad Suam Serenitatem me fratrem Johannem de Mulembrun supra memoratum, tamquam de singulis sufficienter instructum, ut eo plenius de gestis omnibus eandem Suam Serenitatem informare possem. Et mihi simul injunxerunt inter alia, quatinus cum consilio et favore reverendissimi in Christo patris et domini, domini cardinalis Placentini, necnon illustris principis et domini, domini ducis Mediolanensis, Maiestatem dicti domini regis quibus possem modis et mediis, per- suadendo, exhortando et rogando, imo et si congrue videretur, ex parte ipsius sacri concilii mandando, inducere satagerem, quatinus se de periculis interitioni vicinis, quibus in medio adversariorum consistere videbatur, absolveret et ad partes Germaniæe quantocius redire curaret etc. datis et concessis ad hoc mihi per concilium credentialibus et aliis necessariis et opportunis literis et instructionibus. Et ita in nomine domini, in medio æstuantium caloris, ad dictum dominum Placentinum, qui me in domum suam generose collegit, imo ire coegit, et consiliarios præfati domini ducis in Mediolano perveni; ubi explicatis seriatim commissis, et de ipsorum intentione et consilio clarius informatus, sub umbra et tutela ejusdem domini ducis, generose suo favore concurrentis, ulterius versus Lucam proficiscens, in medio viæ magnificum comitem, Dominum Matikonem, cum quam pluribus armatis domini regis reperi. Qui audito, quod ad dominum regem per concilium mitterer, hoc subito ipsi domino regi intimare curavit, consulens, quatinus in Luca exspectaret, nec ad Senas, sicut proposuit, ante meum accessum properaret. Exspectatus igitur ad Suæ Majestatis præsentiam veni; qui me generosius ad suæ benignitatis amplexus suscipiens, ajebat: „vere libenter te video, et nisi mihi innotuisset, te esse venturum, ad Senas tetendissem : nunc vero ad completam tui expeditionem hic morabor." Et cum primum 1432. Scriptores I. 29
Strana 226
226 Johannis de Ragusio, in privata Suæ Majestati summariam de commissis et gestis, ac deinde die sequenti per extensum et seriatim coram suis ad hoc vocatis consiliariis relationem fecissem, ipse ex corde madentibus ut videbatur piis lacrymarum guttulis genis, deo super actis in Egra, protensis in altum manibus, (gratias) egit, ac subito suo cancellario mandavit, ut quæque ad consummationem coeptorum necessaria sibi possibilia absque dilatione perficeret; sicut et factum est. Nam salvumconductum in forma petita, literas ad prorogandum treugas inter illustres principes et dominos, dominos Fridericum marchionem Brandenburgensem etc. et suos fautores, ac Ludovicum ducem Bavariæ etc. et suos complices, literas etiam præ- ceptorias ad dominos episcopum et capitulum ac civitatem Herbipolensem, ne guerras intentarent et ab inceptis, si attentassent, conquiescerent, ac alias quam plures negotio accomodas, literas eciam credentiales super certis arduis, et præsertim super sua mora, ipsi sacro concilio referendis, vn die post meum adventum recepi. Verum presbyter Pro- copius, director exercitus Taboritarum, proprium cum literis nuntium ad dominum regem in Lucam direxit, quorum et responsivæ suæ ipse mihi copias inferius annotatas tradidit, ac mihi injunxit, quatinus sibi super eo, quod suam præsentiam in concilio desiderat et petit, juxta consilium concilii responderem. Quod, prout infra patebit, et feci. Et ita ad votum expeditus, et deinde ad Mediolanum reversus, aliqua satis ardua a memorato duce domino Mediolanensi ad concilium perferenda in commissis recepi. Et sic tandem ad concilium lætus reversus, et de singulis relationem faciens, manum ex post pro expeditione reliquorum salvorum conductuum pro securitate Bohemorum necessariorum apposui." Tenor vero literarum Procopii, et responsio regis Romanorum ad easdem, de quibus fecit mentionem paulo antea præfatus frater Johannes de Mulenbrun, sequitur et est talis : 1432. 124*). 1432. 21. Mai. „Serenissimo principi et domino D. Sigismundo dei gratia Romanorum regi ac Ungariæ, Croatiæ etc. regi. Serenissime princeps et domine D. Sigismunde dei gratia Romanorum Ungariæ etc. rex! Servitium meum cum optione rerum salutarium præmissum. Notifico vobis ex parte mei et aliorum nuntiorum nostrorum regni Boemiæ et marchionatus Moraviæ, qualiter nunc in Egra cum nuntiis vestris et cum illustribus prin- cipibus Friderico marchione Brandenburgensi et cum Johanne duce Bavariæ et doctoribus de concilio ad hanc congregationem ad Basileam pro conductibus ac modis sub quibus in Basilea ad concilium stare debemus, jam concordavimus. Ideo studiose optamus, quatenus etiam in hoc concilio personaliter esse dignemini et hoc non negligere; quia de hoc nobiscum sæepius loquebamini, quod utique huic concilio vultis interesse. Ulterius peto mandetis D. Puote, D. Zdeslao, D. Wilhelmo de Meczina, Johanni Sczepanowecz et aliis, qui nos alias ad Gratiam Vestram conduxerant, ut et nunc per terram nostram et sic ulterius usque Basileam ad Gratiam Vestram nos conducere non pigritentur. Etiam quando Gratia Vestra literam conductus vestri nobis dabit, petimus ut nobis apud D. Puotam aut D. Zdeslaum reponatur. Dat. Pragæ feria quarta ante Urbani anno domini M° cecc' xxxII°. Presbyter Procopius director communitatis Tabor. in campo laborantis. *) Impr. in Martene et Durand collectione ampliss. tom. VIII, pag. 133.
226 Johannis de Ragusio, in privata Suæ Majestati summariam de commissis et gestis, ac deinde die sequenti per extensum et seriatim coram suis ad hoc vocatis consiliariis relationem fecissem, ipse ex corde madentibus ut videbatur piis lacrymarum guttulis genis, deo super actis in Egra, protensis in altum manibus, (gratias) egit, ac subito suo cancellario mandavit, ut quæque ad consummationem coeptorum necessaria sibi possibilia absque dilatione perficeret; sicut et factum est. Nam salvumconductum in forma petita, literas ad prorogandum treugas inter illustres principes et dominos, dominos Fridericum marchionem Brandenburgensem etc. et suos fautores, ac Ludovicum ducem Bavariæ etc. et suos complices, literas etiam præ- ceptorias ad dominos episcopum et capitulum ac civitatem Herbipolensem, ne guerras intentarent et ab inceptis, si attentassent, conquiescerent, ac alias quam plures negotio accomodas, literas eciam credentiales super certis arduis, et præsertim super sua mora, ipsi sacro concilio referendis, vn die post meum adventum recepi. Verum presbyter Pro- copius, director exercitus Taboritarum, proprium cum literis nuntium ad dominum regem in Lucam direxit, quorum et responsivæ suæ ipse mihi copias inferius annotatas tradidit, ac mihi injunxit, quatinus sibi super eo, quod suam præsentiam in concilio desiderat et petit, juxta consilium concilii responderem. Quod, prout infra patebit, et feci. Et ita ad votum expeditus, et deinde ad Mediolanum reversus, aliqua satis ardua a memorato duce domino Mediolanensi ad concilium perferenda in commissis recepi. Et sic tandem ad concilium lætus reversus, et de singulis relationem faciens, manum ex post pro expeditione reliquorum salvorum conductuum pro securitate Bohemorum necessariorum apposui." Tenor vero literarum Procopii, et responsio regis Romanorum ad easdem, de quibus fecit mentionem paulo antea præfatus frater Johannes de Mulenbrun, sequitur et est talis : 1432. 124*). 1432. 21. Mai. „Serenissimo principi et domino D. Sigismundo dei gratia Romanorum regi ac Ungariæ, Croatiæ etc. regi. Serenissime princeps et domine D. Sigismunde dei gratia Romanorum Ungariæ etc. rex! Servitium meum cum optione rerum salutarium præmissum. Notifico vobis ex parte mei et aliorum nuntiorum nostrorum regni Boemiæ et marchionatus Moraviæ, qualiter nunc in Egra cum nuntiis vestris et cum illustribus prin- cipibus Friderico marchione Brandenburgensi et cum Johanne duce Bavariæ et doctoribus de concilio ad hanc congregationem ad Basileam pro conductibus ac modis sub quibus in Basilea ad concilium stare debemus, jam concordavimus. Ideo studiose optamus, quatenus etiam in hoc concilio personaliter esse dignemini et hoc non negligere; quia de hoc nobiscum sæepius loquebamini, quod utique huic concilio vultis interesse. Ulterius peto mandetis D. Puote, D. Zdeslao, D. Wilhelmo de Meczina, Johanni Sczepanowecz et aliis, qui nos alias ad Gratiam Vestram conduxerant, ut et nunc per terram nostram et sic ulterius usque Basileam ad Gratiam Vestram nos conducere non pigritentur. Etiam quando Gratia Vestra literam conductus vestri nobis dabit, petimus ut nobis apud D. Puotam aut D. Zdeslaum reponatur. Dat. Pragæ feria quarta ante Urbani anno domini M° cecc' xxxII°. Presbyter Procopius director communitatis Tabor. in campo laborantis. *) Impr. in Martene et Durand collectione ampliss. tom. VIII, pag. 133.
Strana 227
Tractatus de reductione Bohemorum. 227 Responsio regis ad Procopium. „Procopio presbytero, gubernatori communitatis Taboritarum. Sigismundus etc. Procopi ! Quemadmodum nobis ad præsens scripsisti parte tua et aliorum vestrorum nuntiorum, quatenus cum principibus cumque doctoribus per sacrum concilium ad Egram missis concordes sitis super adventu vestro ad Basileam pro salvis conductibus et modis ibidem tenendis etc., ita tibi notificamus, quod memoratum sacrum concilium super rebus illis etiam ad nos misit religiosum fratrem Johannem ordinis Cisterciensis, qui etiam illi dietæ Egrensi interfuit, informando nos de omnibus modis conclusis. Quos bene intelleximus ac libenter et multum lætanter audivimus, sperantes in deo omnipotente, quod res illæ cedent ad laudem suæ divinitatis et ad profectum Chri- stianismi et pacem ac tranquillitatem regni Bohemiæ coronæe. Et quidquid sacrum con- cilium de salvis conductibus et aliis rebus necessariis requisivit a nobis, mox expedivimus, et omnia vobis mittentur. Etiam scripsimus Bohemis de parte nostra, ut vos per regnum Bohemiæ conducant. Super illo autem ubi desideratis in concilio nostram personalem præsentiam etc. clare præfato fratri Johanni mentem nostram deteximus, qui eam vobis latius notificabit, quam possemus describere. Nam in omnibus quæ tendunt ad bonum et pacificum statum regni præfati numquam deficiemus, sed ita nos exhibebimus sicuti rex gratiosus et dominus. Dat. Lucæ etc." (sic). Tempore quo prædictus frater Johannes ivit ad regem Romanorum, scilicet xx die Junii, fuit tenta quarta sessio sacri concilii Basiliensis, in qua juxta formam superius expressatam et concordatam in Egra fuit concessus salvusconductus ambasiatoribus Bohe- morum, obmissis quibusdam terminis in principio, non ad rem pertinentibus, videlicet: „In nomine sanctæ et individuæ trinitatis, patris et filii et spiritus sancti, amen. In primis hæc sancta synodus decrevit salvum conductum nuntiis et ambasiatoribus regni Bohemiæ ad eandem sanctam synodum venturis in modum et formam, qui sequuntur: Sacrosancta generalis Basiliensis synodus, in spiritu sancto legitime congregata, universalem ecclesiam repræsentans : recognoscimus tenore præsentium universis, quod omnibus et singulis sacerdotibus, baronibus, nobilibus, militaribus, magistris, popularibus et aliis quibuscunque viris, cujuscunque status, conditionis aut qualitatis existant, de regno Bohemiæ et marchionatu Moraviæ, de Praga et civitatibus ac aliis locis eorundem, ac omnibus aliis ecclesiasticis et secularibus personis, qui aut quæ etc. (ut supra continetur quibusdam verbis mutatis, ut patet in marginibus **)." Item eadem sancta synodus decernit ad universos ejusdem regni Bohemiæ literas missivas in modum, qui sequitur: „Sacrosancta generalis Basiliensis synodus, in spiritu sancto legitime congregata, 127***). 1432. universalem ecclesiam repræsentans: universis viris ecclesiasticis, nobilibus et toti populo 20. Jun. regni Bohemiæ, unitatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Pridie oratores nostri, ex oppido Egra ad nos reversi, et ibidem cum nuntiis vestris conclusa seriose referentes, magno gaudio hanc sanctam synodum repleverunt. 125*). (1432.) (Jun.) 126. 1432. 20. Jun. *) Exstat ap. Martene 1. c. pag. 134. **) Forma literarum integra in actis sessionis quartæ vulgata ap. Mansi 1. c. XXIX. 27 etc. ***) Hæc etiam epistola typis expressa sistitur 1. c. XXIX, 30 etc. 29 *
Tractatus de reductione Bohemorum. 227 Responsio regis ad Procopium. „Procopio presbytero, gubernatori communitatis Taboritarum. Sigismundus etc. Procopi ! Quemadmodum nobis ad præsens scripsisti parte tua et aliorum vestrorum nuntiorum, quatenus cum principibus cumque doctoribus per sacrum concilium ad Egram missis concordes sitis super adventu vestro ad Basileam pro salvis conductibus et modis ibidem tenendis etc., ita tibi notificamus, quod memoratum sacrum concilium super rebus illis etiam ad nos misit religiosum fratrem Johannem ordinis Cisterciensis, qui etiam illi dietæ Egrensi interfuit, informando nos de omnibus modis conclusis. Quos bene intelleximus ac libenter et multum lætanter audivimus, sperantes in deo omnipotente, quod res illæ cedent ad laudem suæ divinitatis et ad profectum Chri- stianismi et pacem ac tranquillitatem regni Bohemiæ coronæe. Et quidquid sacrum con- cilium de salvis conductibus et aliis rebus necessariis requisivit a nobis, mox expedivimus, et omnia vobis mittentur. Etiam scripsimus Bohemis de parte nostra, ut vos per regnum Bohemiæ conducant. Super illo autem ubi desideratis in concilio nostram personalem præsentiam etc. clare præfato fratri Johanni mentem nostram deteximus, qui eam vobis latius notificabit, quam possemus describere. Nam in omnibus quæ tendunt ad bonum et pacificum statum regni præfati numquam deficiemus, sed ita nos exhibebimus sicuti rex gratiosus et dominus. Dat. Lucæ etc." (sic). Tempore quo prædictus frater Johannes ivit ad regem Romanorum, scilicet xx die Junii, fuit tenta quarta sessio sacri concilii Basiliensis, in qua juxta formam superius expressatam et concordatam in Egra fuit concessus salvusconductus ambasiatoribus Bohe- morum, obmissis quibusdam terminis in principio, non ad rem pertinentibus, videlicet: „In nomine sanctæ et individuæ trinitatis, patris et filii et spiritus sancti, amen. In primis hæc sancta synodus decrevit salvum conductum nuntiis et ambasiatoribus regni Bohemiæ ad eandem sanctam synodum venturis in modum et formam, qui sequuntur: Sacrosancta generalis Basiliensis synodus, in spiritu sancto legitime congregata, universalem ecclesiam repræsentans : recognoscimus tenore præsentium universis, quod omnibus et singulis sacerdotibus, baronibus, nobilibus, militaribus, magistris, popularibus et aliis quibuscunque viris, cujuscunque status, conditionis aut qualitatis existant, de regno Bohemiæ et marchionatu Moraviæ, de Praga et civitatibus ac aliis locis eorundem, ac omnibus aliis ecclesiasticis et secularibus personis, qui aut quæ etc. (ut supra continetur quibusdam verbis mutatis, ut patet in marginibus **)." Item eadem sancta synodus decernit ad universos ejusdem regni Bohemiæ literas missivas in modum, qui sequitur: „Sacrosancta generalis Basiliensis synodus, in spiritu sancto legitime congregata, 127***). 1432. universalem ecclesiam repræsentans: universis viris ecclesiasticis, nobilibus et toti populo 20. Jun. regni Bohemiæ, unitatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Pridie oratores nostri, ex oppido Egra ad nos reversi, et ibidem cum nuntiis vestris conclusa seriose referentes, magno gaudio hanc sanctam synodum repleverunt. 125*). (1432.) (Jun.) 126. 1432. 20. Jun. *) Exstat ap. Martene 1. c. pag. 134. **) Forma literarum integra in actis sessionis quartæ vulgata ap. Mansi 1. c. XXIX. 27 etc. ***) Hæc etiam epistola typis expressa sistitur 1. c. XXIX, 30 etc. 29 *
Strana 228
228 Johannis de Ragusio, Asserunt enim, cum tanta caritate et mansuetudine hoc sacrum unionis negotium fuisse tractatum, ut non aliud existimemus, quam spiritum sanctum, pacis et unitatis auctorem, in medio intervenisse. Concepimus ex his, quæ referunt, magnam spem futuræ unionis et indissolubilis inter nos caritatis. Pro qua re, sicut dignum est, ipsi spiritui sancto, cujus munere hoc factum esse non dubitamus, gratias ex toto corde retulimus, eleemo- synas, jejuniaque et orationes solemnes indiximus, et ubique usque ad rem optato fine conclusam indici faciemus. Laudamus et benedicimus *) dominum, qui tam lætam nobis præbuit diem, qua nullam adhue sensimus lætiorem, postquam hunc locum attigimus. Parari enim semitam videmus ad magnam dei gloriam et grandem populi Christiani pro- fectum. Nemo nostrum fuit, dum ipsi oratores singula vobiscum acta recensebant, qui vel oculis vel corde non fleret. Commovebantur inusitato gaudio viscera audientium, rem tam concorditer fuisse conclusam, sperantiumque post hanc aliam multo lætiorem diem adhuc successuram. Exultemus igitur et jubilemus invicem deo salutari nostro, qui recordatus misericordiæ suæ, incipit plebem suam tanta cum lætitia visitare. Levemus manus nostras ad coelum, glorificantes dominum nostrum Jesum Christum, quia pacem, quam quotidie diebus nostris ecclesiæ dari petimus, jam appropinquare videmus. Magni- ficemus spiritum sanctum, qui animos paulo ante dissidentes in hanc spem pacis repente convertit. Sed si pro hac spe tantum gaudium suscepimus, quam magna et inenarrabilis erit illa lætitia, tam nostra, quam vestra, quando optatum pacis et unitatis finem re ipsa intuebimur ? Ut autem cognoscatis, quantum hæc res nobis est cordi, ipsis nostris nuntiis in communi congregatione auditis, formam salviconductus et ea, quæ cum vestris ambasiato- ribus concluserunt, nihil addito vel retracto, hæc sancta synodus unanimi omnium consensu approbavit. Et ecce ipsum salvumconductum, in publica sessione decretum, quemadmodum in Egra condictum fuerat, ad vos destinamus. Misimus etiam, ut nihil ex parte nostra desit, fratrem Johannem de Mulenbrun, unum ex nuntis nostris qui in Egra fuerunt, ad sere- nissimum principem dominum regem Romanorum, ut ab eo salvumconductum in ea, quam optatis, forma obtineat. Quem ut primum habuerimus, ad vos sine mora transmittemus, parati semper agere omnia, quæ pro vestra tutela et libera audientia necessaria videbuntur. Utinam, sicut fas nobis est verba exprimere, ita mentes nostras in publicum exhibere possemus! utinam, sicut hanc epistolam lecturi estis, ita corda nostra palam inspicere possetis! Profecto non dubitamus, quin cognita nostra in vos summa caritate, mox sine ulteriori tractatu in unitate spiritus connecteremur. Et quoniam salvatoris nostri sententia est, non qui inceperit, sed qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit: vos omnes per spiritum sanctum, hujus sacri negotii directorem, hortamur et obsecramus, ut quem- admodum rem istam ferventer inchoastis, ita firmiter constanterque usque ad veræ unionis complementum perseveretis. Speramus in Christo Jesu videre diem, et jam forte prope est, quo alter alterum fraterna caritate nos invicem complectemur, et unanimes in eadem sanctæe matris ecclesiæ domo cum jocunditate perpetuo habitabimus. Confidimus in domino, tantam adhuc invicem futuram dilectionem, ut nullum inter nos fuisse olim dissidium videatur. Et quamquam nondum hæc sancta unio, pro qua laboramus, completa sit: tamen ipse spiritus sanctus tantam hujus rei spem et affectum cordibus nostris impressit, 1432. *) MS. laudavimus et benediximus.
228 Johannis de Ragusio, Asserunt enim, cum tanta caritate et mansuetudine hoc sacrum unionis negotium fuisse tractatum, ut non aliud existimemus, quam spiritum sanctum, pacis et unitatis auctorem, in medio intervenisse. Concepimus ex his, quæ referunt, magnam spem futuræ unionis et indissolubilis inter nos caritatis. Pro qua re, sicut dignum est, ipsi spiritui sancto, cujus munere hoc factum esse non dubitamus, gratias ex toto corde retulimus, eleemo- synas, jejuniaque et orationes solemnes indiximus, et ubique usque ad rem optato fine conclusam indici faciemus. Laudamus et benedicimus *) dominum, qui tam lætam nobis præbuit diem, qua nullam adhue sensimus lætiorem, postquam hunc locum attigimus. Parari enim semitam videmus ad magnam dei gloriam et grandem populi Christiani pro- fectum. Nemo nostrum fuit, dum ipsi oratores singula vobiscum acta recensebant, qui vel oculis vel corde non fleret. Commovebantur inusitato gaudio viscera audientium, rem tam concorditer fuisse conclusam, sperantiumque post hanc aliam multo lætiorem diem adhuc successuram. Exultemus igitur et jubilemus invicem deo salutari nostro, qui recordatus misericordiæ suæ, incipit plebem suam tanta cum lætitia visitare. Levemus manus nostras ad coelum, glorificantes dominum nostrum Jesum Christum, quia pacem, quam quotidie diebus nostris ecclesiæ dari petimus, jam appropinquare videmus. Magni- ficemus spiritum sanctum, qui animos paulo ante dissidentes in hanc spem pacis repente convertit. Sed si pro hac spe tantum gaudium suscepimus, quam magna et inenarrabilis erit illa lætitia, tam nostra, quam vestra, quando optatum pacis et unitatis finem re ipsa intuebimur ? Ut autem cognoscatis, quantum hæc res nobis est cordi, ipsis nostris nuntiis in communi congregatione auditis, formam salviconductus et ea, quæ cum vestris ambasiato- ribus concluserunt, nihil addito vel retracto, hæc sancta synodus unanimi omnium consensu approbavit. Et ecce ipsum salvumconductum, in publica sessione decretum, quemadmodum in Egra condictum fuerat, ad vos destinamus. Misimus etiam, ut nihil ex parte nostra desit, fratrem Johannem de Mulenbrun, unum ex nuntis nostris qui in Egra fuerunt, ad sere- nissimum principem dominum regem Romanorum, ut ab eo salvumconductum in ea, quam optatis, forma obtineat. Quem ut primum habuerimus, ad vos sine mora transmittemus, parati semper agere omnia, quæ pro vestra tutela et libera audientia necessaria videbuntur. Utinam, sicut fas nobis est verba exprimere, ita mentes nostras in publicum exhibere possemus! utinam, sicut hanc epistolam lecturi estis, ita corda nostra palam inspicere possetis! Profecto non dubitamus, quin cognita nostra in vos summa caritate, mox sine ulteriori tractatu in unitate spiritus connecteremur. Et quoniam salvatoris nostri sententia est, non qui inceperit, sed qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit: vos omnes per spiritum sanctum, hujus sacri negotii directorem, hortamur et obsecramus, ut quem- admodum rem istam ferventer inchoastis, ita firmiter constanterque usque ad veræ unionis complementum perseveretis. Speramus in Christo Jesu videre diem, et jam forte prope est, quo alter alterum fraterna caritate nos invicem complectemur, et unanimes in eadem sanctæe matris ecclesiæ domo cum jocunditate perpetuo habitabimus. Confidimus in domino, tantam adhuc invicem futuram dilectionem, ut nullum inter nos fuisse olim dissidium videatur. Et quamquam nondum hæc sancta unio, pro qua laboramus, completa sit: tamen ipse spiritus sanctus tantam hujus rei spem et affectum cordibus nostris impressit, 1432. *) MS. laudavimus et benediximus.
Strana 229
Tractatus de reductione Bohemorum. 229 ut quod futurum est, jam quodammodo in foribus esse credamus. Vos corpore absentes estis, sed ob hanc spem in visceribus caritatis et vinculo veræ dilectionis quasi præsentes amplectimur, et præe gaudio nos ipsi flentes, vos tenerrime osculamur. Jam igitur quasi arrham proximæ mutuæ unitatis pepigisse videmur, et vos dudum futuros nostros dilec- tissimos fratres jam esse existimamus. Talia enim ipse spiritus sanctus initia dedit, ut non aliud, quam pacem, caritatem et unitatem hinc contingere speremus. Læto ergo animo utrimque simus, et jocunda mente invicem vivamus, cum prope in januis gaudium, quod nemo tollet a nobis, per spiritum sanctum accepturi simus. Sed ut citius faciliusque con- sequamur, vigilemus supplices in orationibus, et continuis precibus dominum nostrum Jesum Christum devote exoremus, ut quod operari incepit, confirmet atque perficiat. Hora jam est, ut sancta mater ecclesia, quæ pro tam diro filiorum suorum dissidio diu contristata est, pro pace et unitate lætari et exultari incipiat, luctumque præteriti temporis convertat in gaudium. Tempus jam advenit, ut qui eodem Christi charactere insigniti sunt et eodem baptismatis fonte renati, deposita omni dissensione, eundem caritatis et unitatis spiritum induant, ad augmentum gloriamque nominis Christiani totis viribus intendant, fidemque orthodoxam protegere curent, quam infideles pagani multis in locis ignominiose pessumdant et extinguere moliuntur. Eja igitur, cum nostræe dilectionis et sinceræ voluntatis jam certi sitis, amodo vestros legatos præparate, quales in primis literis postulavimus, ut cum regius salvusconductus advenerit, cum pleno mandato ad hoc sacrum concilium proficis- cantur. Quos ita grate benigneque suscipiemus, ut a parentibus filii suscipi consueverunt. Spiritus sanctus paracletus, in cujus nomine hæc sancta synodus congregata est, nobis et vobis et toti populo Christiano hic veram dilectionem et pacem, ac in futuro seculo vitam æternam donare dignetur, qui cum patre et filio regnat benedictus in secula, amen. Datum in sessione publica solemniter celebrata in ecclesia majore Basileensi, die Veneris, vigesima mensis Junii anno a nativitate domini M° cccc° xxxn°. Prædictum vero salvum conductum sacri concilii et dictas literas missivas dominus legatus misit per cursorem ad consules Egrensis civitatis, hortando eos ex parte sacri concilii, quatinus fideliter et cum omni diligentia dictum salvum conductum et literas ad civitatem mitterent Pragensem, quodque nuntium, quem cum dictis suis literis ad Pragam mitterent, reversum ad se in Basileam dirigerent, ut ipsum sacrum concilium de visis et auditis vocaliter informaret. Qui nuntius de Praga ad Egram attulit eisdem suis dominis literas in effectu continentes, quod nihil aliud Bohemi exspectarent, quam salvos conductus juxta concordata in Egra promissos, et instanter rogabant, quatinus operam darent, quod hujusmodi salviconductus expedirentur et ipsis in Pragam mitterentur, quo facto ipsi procul dubio suos nuntios juxta conclusa sine dilatione dirigerent. Reversus est autem præfatus frater Johannes de Mulenbrun de rege Romanorum Basileam cum salvoconductu regio pro dictis Bohemis venturis ad concilium die 16 Julii, et fecit suam relationem in congregatione generali die 18 ejusdem; ubi etiam fuerunt lectæ copiæ literarum Procopii Rasi ad regem et responsivarum regis ad eundem, superius descriptæ, et quarumdam aliarum, quas dominus Udalricus de Rosenberg regi scripserat. Decimo septimo etiam die dicti mensis Julii sacrum concilium scripsit universis episcopis Germaniæ, ut orationes fierent pro dictorum Bohemorum votiva unione, sub tali forma: 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 229 ut quod futurum est, jam quodammodo in foribus esse credamus. Vos corpore absentes estis, sed ob hanc spem in visceribus caritatis et vinculo veræ dilectionis quasi præsentes amplectimur, et præe gaudio nos ipsi flentes, vos tenerrime osculamur. Jam igitur quasi arrham proximæ mutuæ unitatis pepigisse videmur, et vos dudum futuros nostros dilec- tissimos fratres jam esse existimamus. Talia enim ipse spiritus sanctus initia dedit, ut non aliud, quam pacem, caritatem et unitatem hinc contingere speremus. Læto ergo animo utrimque simus, et jocunda mente invicem vivamus, cum prope in januis gaudium, quod nemo tollet a nobis, per spiritum sanctum accepturi simus. Sed ut citius faciliusque con- sequamur, vigilemus supplices in orationibus, et continuis precibus dominum nostrum Jesum Christum devote exoremus, ut quod operari incepit, confirmet atque perficiat. Hora jam est, ut sancta mater ecclesia, quæ pro tam diro filiorum suorum dissidio diu contristata est, pro pace et unitate lætari et exultari incipiat, luctumque præteriti temporis convertat in gaudium. Tempus jam advenit, ut qui eodem Christi charactere insigniti sunt et eodem baptismatis fonte renati, deposita omni dissensione, eundem caritatis et unitatis spiritum induant, ad augmentum gloriamque nominis Christiani totis viribus intendant, fidemque orthodoxam protegere curent, quam infideles pagani multis in locis ignominiose pessumdant et extinguere moliuntur. Eja igitur, cum nostræe dilectionis et sinceræ voluntatis jam certi sitis, amodo vestros legatos præparate, quales in primis literis postulavimus, ut cum regius salvusconductus advenerit, cum pleno mandato ad hoc sacrum concilium proficis- cantur. Quos ita grate benigneque suscipiemus, ut a parentibus filii suscipi consueverunt. Spiritus sanctus paracletus, in cujus nomine hæc sancta synodus congregata est, nobis et vobis et toti populo Christiano hic veram dilectionem et pacem, ac in futuro seculo vitam æternam donare dignetur, qui cum patre et filio regnat benedictus in secula, amen. Datum in sessione publica solemniter celebrata in ecclesia majore Basileensi, die Veneris, vigesima mensis Junii anno a nativitate domini M° cccc° xxxn°. Prædictum vero salvum conductum sacri concilii et dictas literas missivas dominus legatus misit per cursorem ad consules Egrensis civitatis, hortando eos ex parte sacri concilii, quatinus fideliter et cum omni diligentia dictum salvum conductum et literas ad civitatem mitterent Pragensem, quodque nuntium, quem cum dictis suis literis ad Pragam mitterent, reversum ad se in Basileam dirigerent, ut ipsum sacrum concilium de visis et auditis vocaliter informaret. Qui nuntius de Praga ad Egram attulit eisdem suis dominis literas in effectu continentes, quod nihil aliud Bohemi exspectarent, quam salvos conductus juxta concordata in Egra promissos, et instanter rogabant, quatinus operam darent, quod hujusmodi salviconductus expedirentur et ipsis in Pragam mitterentur, quo facto ipsi procul dubio suos nuntios juxta conclusa sine dilatione dirigerent. Reversus est autem præfatus frater Johannes de Mulenbrun de rege Romanorum Basileam cum salvoconductu regio pro dictis Bohemis venturis ad concilium die 16 Julii, et fecit suam relationem in congregatione generali die 18 ejusdem; ubi etiam fuerunt lectæ copiæ literarum Procopii Rasi ad regem et responsivarum regis ad eundem, superius descriptæ, et quarumdam aliarum, quas dominus Udalricus de Rosenberg regi scripserat. Decimo septimo etiam die dicti mensis Julii sacrum concilium scripsit universis episcopis Germaniæ, ut orationes fierent pro dictorum Bohemorum votiva unione, sub tali forma: 1432.
Strana 230
230 Johannis de Ragusio, 128*). 1432. 17. Jul. „Sacrosancta etc. Venerabili fratri archiepiscopo etc. Salutem et omnipotentis dei benedictionem. Hæc sancta synodus juxta decreta sacrorum Constantiensis et Senensis conciliorum et auctoritate apostolica in spiritu sancto legitime congregata, pro divinæ majestatis gloria populique Christiani salute, ad exstirpandum hæreses, pacemque et reformationem morum in populo Christiano componendam accurata sollicitudine cum divinæ gratiæ adjutorio satagens, jam dudum ad partes Boemiæ suas literas destinavit, ipsos Bohemos ad hoc sacrum generale concilium convocando, benignam audientiam, quam sibi denegatam sæpissime questi sunt, caritativamque informationem et pacem evangelicam offerendo. Quas quidem literas cum ab ipsis de Boemia reverenter intellexit esse susceptas, atque se ad contenta in eisdem velle disponere, pro ulteriori debita prosecutione ad confinia regni prædicti suos ambasiatores transmisit. Qui quidem sacri concilii ambasia- tores, nonnullique principes et communitatum ambasiatores adjacentium regionum, in oppido Egræe diocesis Ratisponensis cum nuntiis et oratoribus omnium statuum regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ convenerant. Inter quos, aspirante spiritus sancti gratia, concordatum est et conclusum, quod ad hoc sacrum generale concilium pro dictis regno Boemiæ et marchionatu Moraviæ grandis et solemnis debet ambasiata transmitti, atque prout ambasiatores hujus sacri concilii referunt, quibus fidem plenariam dari experta prudentia zelique sinceritas et integritas vitæ facit, spem magnam de illorum conversione probabiles conjecturæe demonstrant. Hæc siquidem a dictis ambasiatoribus relata veluti quasdam spiritus sancti primitias cum gaudio magno hæc sancta synodus suscepit, omni- potenti deo gratias magnas, devotasque preces, jejunia et sacrificia obtulit, qui tale dignatus est propositum inspirare, hocque spei bonæ gaudium Christi fidelibus nuntiari dignum non immerito arbitrata est, fidelesque populos exhortandos, ut devotis orationibus aliisque operibus caritatis pro hujus rei consummatione felici divinam studeant clementiam exorare. Quantum quidem hujus rei salubris et votiva conclusio sit cunctis optanda Christi- colis, palam est omnibus, considerantibus maxime cæedes, strages, ecclesiarum et mona- steriorum eversiones, terrarumque depopulationes; et quod magis est lacrymantibus oculis referendum, interitus tantæ multitudinis animarum, quæ ex discessu prædictorum ab ecclesiæ catholicæ unitate sequuta sunt et sequi sperarentur, nisi per inspirantem spiritus sancti gratiam convertantur. Si enim pro unius conversione laborandum est plurimum, lacrymisque et suspiriis divinam esse interpellandam clementiam sacra dogmata patrumque exempla demonstrant, quantum magis pro tam numerosa multitudine animarum. Eapropter hæc sancta synodus per universas orbis ecclesias singularesque Christi fideles divinæ majestati preces et sacrificia offerri dignum arbitrata, omnibus archiepiscopis per universum orbem similes literas destinare decrevit. Tuam igitur Fraternitatem attentius exhortatur in domino, ac in virtute sanctæ obedientiæ præcipit et mandat, quatinus omnes et singulos suffraganeos tuos per literas tuas harum seriem continentes exhortari cures, eisque man- dare, sicut et hæc sacra synodus taliter et ipsis præecipit atque mandat, quatinus per omnes ecclesias hæc facias Christi fidelibus nuntiari, spirituales orationes fieri in singulis instituas ecclesiis, fideles Christi pis exhortationibus ammonendo, ut devotis orationibus, jejuniis et aliis operibus pietatis omnipotentis dei studeant exorare clementiam, quatinus *) Apud Martene et Durand 1. c. VIII, 140, Mansi, XXX. 152.
230 Johannis de Ragusio, 128*). 1432. 17. Jul. „Sacrosancta etc. Venerabili fratri archiepiscopo etc. Salutem et omnipotentis dei benedictionem. Hæc sancta synodus juxta decreta sacrorum Constantiensis et Senensis conciliorum et auctoritate apostolica in spiritu sancto legitime congregata, pro divinæ majestatis gloria populique Christiani salute, ad exstirpandum hæreses, pacemque et reformationem morum in populo Christiano componendam accurata sollicitudine cum divinæ gratiæ adjutorio satagens, jam dudum ad partes Boemiæ suas literas destinavit, ipsos Bohemos ad hoc sacrum generale concilium convocando, benignam audientiam, quam sibi denegatam sæpissime questi sunt, caritativamque informationem et pacem evangelicam offerendo. Quas quidem literas cum ab ipsis de Boemia reverenter intellexit esse susceptas, atque se ad contenta in eisdem velle disponere, pro ulteriori debita prosecutione ad confinia regni prædicti suos ambasiatores transmisit. Qui quidem sacri concilii ambasia- tores, nonnullique principes et communitatum ambasiatores adjacentium regionum, in oppido Egræe diocesis Ratisponensis cum nuntiis et oratoribus omnium statuum regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ convenerant. Inter quos, aspirante spiritus sancti gratia, concordatum est et conclusum, quod ad hoc sacrum generale concilium pro dictis regno Boemiæ et marchionatu Moraviæ grandis et solemnis debet ambasiata transmitti, atque prout ambasiatores hujus sacri concilii referunt, quibus fidem plenariam dari experta prudentia zelique sinceritas et integritas vitæ facit, spem magnam de illorum conversione probabiles conjecturæe demonstrant. Hæc siquidem a dictis ambasiatoribus relata veluti quasdam spiritus sancti primitias cum gaudio magno hæc sancta synodus suscepit, omni- potenti deo gratias magnas, devotasque preces, jejunia et sacrificia obtulit, qui tale dignatus est propositum inspirare, hocque spei bonæ gaudium Christi fidelibus nuntiari dignum non immerito arbitrata est, fidelesque populos exhortandos, ut devotis orationibus aliisque operibus caritatis pro hujus rei consummatione felici divinam studeant clementiam exorare. Quantum quidem hujus rei salubris et votiva conclusio sit cunctis optanda Christi- colis, palam est omnibus, considerantibus maxime cæedes, strages, ecclesiarum et mona- steriorum eversiones, terrarumque depopulationes; et quod magis est lacrymantibus oculis referendum, interitus tantæ multitudinis animarum, quæ ex discessu prædictorum ab ecclesiæ catholicæ unitate sequuta sunt et sequi sperarentur, nisi per inspirantem spiritus sancti gratiam convertantur. Si enim pro unius conversione laborandum est plurimum, lacrymisque et suspiriis divinam esse interpellandam clementiam sacra dogmata patrumque exempla demonstrant, quantum magis pro tam numerosa multitudine animarum. Eapropter hæc sancta synodus per universas orbis ecclesias singularesque Christi fideles divinæ majestati preces et sacrificia offerri dignum arbitrata, omnibus archiepiscopis per universum orbem similes literas destinare decrevit. Tuam igitur Fraternitatem attentius exhortatur in domino, ac in virtute sanctæ obedientiæ præcipit et mandat, quatinus omnes et singulos suffraganeos tuos per literas tuas harum seriem continentes exhortari cures, eisque man- dare, sicut et hæc sacra synodus taliter et ipsis præecipit atque mandat, quatinus per omnes ecclesias hæc facias Christi fidelibus nuntiari, spirituales orationes fieri in singulis instituas ecclesiis, fideles Christi pis exhortationibus ammonendo, ut devotis orationibus, jejuniis et aliis operibus pietatis omnipotentis dei studeant exorare clementiam, quatinus *) Apud Martene et Durand 1. c. VIII, 140, Mansi, XXX. 152.
Strana 231
Tractatus de reductione Bohemorum. 231 sicut spei bonæ concessit initia, largiri dignetur optatum conclusionis effectum, ad suæ majestatis gloriam et exaltationem fidei, hæc ut in remissionem suorum peccatorum eis profi- ciant injungentes. Datum Basileæ xvi Kal. Augusti, anno a nativitate domini M° ecec xXXII. Ut autem nihil sollicitudinis ex parte sacri concilii obmitteretur in dicto adventu Bohemorum, 24 Julii fuerunt electi, ad eundum eis obviam, et ad portandum salvum- conductum regium, atque ad procurandum nondum habitos a principibus quibusdam et communitatibus, in congregatione generali dominus abbas Ebracensis et prædictus frater Johannes de Mulenbrun, et fuit ipsis facta commissio pro parte concilii literatorie sub bulla per modum, qui sequitur: „Sacrosancta etc. dilectis ecclesiæ filiis, Hermanno abbati monasterii Ebracensis et Johanni de Mulenbrun presbytero Cisterciensis ordinis, Herbipolensis et Spirensis dioecesis, salutem et omnipotentis dei bonum. Ut tractatus, qui inter nos et viros eccle- siasticos et seculares nobiles et plebejos de regno Boemiæ et marchionatu Moraviæ ab nobis discrepantes super fraternæ dilectionis reconciliatione et aliorum, in quibus dissentire videntur, concordia, pendent, ad laudem dei et mutuam consolationem optato fine concludantur, nec quidquam per nos in tam grata nobis prosecutione de possibilibus usquam obmittatur: Circumspectioni Vestræe committimus per præsentes, arcius injungimus et mandamus, quatinus vos vel alter vestrum per vos vel alium aut alios omnia et singula, quæ pro secura et decenti conductione ambasiatorum dictorum regni et marchionatus ad nos ad hanc civitatem Basiliensem de proximo favente domino mittendorum necessaria, opportuna, vel quomodolibet juxta concordata inter nostros et ipsorum ambasiatores in Egra accomoda fuerint, sufficienter procuretis, et de eisdem ac singulis eorum juxta vires provideatis, et præsertim necessarios salvosconductus a quibuseunque principibus, dominis, communitatibus et personis ecclesiasticis et secularibus pro eadem securitate obtineatis et extrahatis, ac expediatis in regnum Bohemiæ, et ad alia loca et personas, ubi et quibus congruit, mittatis et præsentari faciatis, eosdemque partis nostræe principes, dominos, communitates et personas efficaciter nostro nomine et mandato requiratis et inducatis, ut sufficienti etiam hominum armatorum potentia et cautela præfatos Bohemiæ et Moraviæ nuntios et oratores, ubi et quando requisiti fuerint, benigne recipiant, caritative per- tractent ac per terras et districtus suos salvos usque ad nos inducant, et a nobis ad locum deputatum reducant. Et sic ubique auxilio, consilio, favore partis nostræe prin- cipum, dominorum, communitatum et personarum provideatis, quod præfati nuntii et sui neque in personis vel rebus aliquatenus lædantur vel turbentur, ladant vel turbent, scan- dalum patiantur aut faciant, (sed) omnia alia et singula per nostros et ipsorum ut præ- fertur oratores in Egra concordata et conclusa rite ab omnibus serventur. Quod si per nostros, ipsos vel suos, contra præmissa aut aliquod præmissorum quidquam, quod absit, admissum vel commissum fuerit, taliter providere et emendare curetis, quod pars lasa merito inde maneat contenta, et dati salviconductus in suo robore vigeant illibati. Et quia inter discordantes nunquam melius aut commodius, quam in abstinentia guerrarum et hostilis congressus opus reconciliationis et pacis agitur et perficitur, volumus, quod treugas generales pro tota parte nostra per tempus pendentiæ hujusmodi nostrorum trac- tatuum et post per tres menses continuos offeratis et ab ipsis exigatis, aut alter vestrum offerat et exigat, quas et nos præsentibus offerimus et exigimus; et ut hujusmodi treugas 129. 1432. 26. Jul. 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 231 sicut spei bonæ concessit initia, largiri dignetur optatum conclusionis effectum, ad suæ majestatis gloriam et exaltationem fidei, hæc ut in remissionem suorum peccatorum eis profi- ciant injungentes. Datum Basileæ xvi Kal. Augusti, anno a nativitate domini M° ecec xXXII. Ut autem nihil sollicitudinis ex parte sacri concilii obmitteretur in dicto adventu Bohemorum, 24 Julii fuerunt electi, ad eundum eis obviam, et ad portandum salvum- conductum regium, atque ad procurandum nondum habitos a principibus quibusdam et communitatibus, in congregatione generali dominus abbas Ebracensis et prædictus frater Johannes de Mulenbrun, et fuit ipsis facta commissio pro parte concilii literatorie sub bulla per modum, qui sequitur: „Sacrosancta etc. dilectis ecclesiæ filiis, Hermanno abbati monasterii Ebracensis et Johanni de Mulenbrun presbytero Cisterciensis ordinis, Herbipolensis et Spirensis dioecesis, salutem et omnipotentis dei bonum. Ut tractatus, qui inter nos et viros eccle- siasticos et seculares nobiles et plebejos de regno Boemiæ et marchionatu Moraviæ ab nobis discrepantes super fraternæ dilectionis reconciliatione et aliorum, in quibus dissentire videntur, concordia, pendent, ad laudem dei et mutuam consolationem optato fine concludantur, nec quidquam per nos in tam grata nobis prosecutione de possibilibus usquam obmittatur: Circumspectioni Vestræe committimus per præsentes, arcius injungimus et mandamus, quatinus vos vel alter vestrum per vos vel alium aut alios omnia et singula, quæ pro secura et decenti conductione ambasiatorum dictorum regni et marchionatus ad nos ad hanc civitatem Basiliensem de proximo favente domino mittendorum necessaria, opportuna, vel quomodolibet juxta concordata inter nostros et ipsorum ambasiatores in Egra accomoda fuerint, sufficienter procuretis, et de eisdem ac singulis eorum juxta vires provideatis, et præsertim necessarios salvosconductus a quibuseunque principibus, dominis, communitatibus et personis ecclesiasticis et secularibus pro eadem securitate obtineatis et extrahatis, ac expediatis in regnum Bohemiæ, et ad alia loca et personas, ubi et quibus congruit, mittatis et præsentari faciatis, eosdemque partis nostræe principes, dominos, communitates et personas efficaciter nostro nomine et mandato requiratis et inducatis, ut sufficienti etiam hominum armatorum potentia et cautela præfatos Bohemiæ et Moraviæ nuntios et oratores, ubi et quando requisiti fuerint, benigne recipiant, caritative per- tractent ac per terras et districtus suos salvos usque ad nos inducant, et a nobis ad locum deputatum reducant. Et sic ubique auxilio, consilio, favore partis nostræe prin- cipum, dominorum, communitatum et personarum provideatis, quod præfati nuntii et sui neque in personis vel rebus aliquatenus lædantur vel turbentur, ladant vel turbent, scan- dalum patiantur aut faciant, (sed) omnia alia et singula per nostros et ipsorum ut præ- fertur oratores in Egra concordata et conclusa rite ab omnibus serventur. Quod si per nostros, ipsos vel suos, contra præmissa aut aliquod præmissorum quidquam, quod absit, admissum vel commissum fuerit, taliter providere et emendare curetis, quod pars lasa merito inde maneat contenta, et dati salviconductus in suo robore vigeant illibati. Et quia inter discordantes nunquam melius aut commodius, quam in abstinentia guerrarum et hostilis congressus opus reconciliationis et pacis agitur et perficitur, volumus, quod treugas generales pro tota parte nostra per tempus pendentiæ hujusmodi nostrorum trac- tatuum et post per tres menses continuos offeratis et ab ipsis exigatis, aut alter vestrum offerat et exigat, quas et nos præsentibus offerimus et exigimus; et ut hujusmodi treugas 129. 1432. 26. Jul. 1432.
Strana 232
130. 1432. 26. Jul. 232 tota pars sua pro se et suis singula acceptare et dare velit atque servare, in Christo Jesu domino nostro quibus potestis rationabilibus modis et mediis persuadeatis et inducatis, persuadeat et inducat. Quod si facere annuerint, necessariis cautionibus, clausulis et capitulis, de consilio et consensu omnium, quos de parte nostra habere præsentes aut absentes requirere poteritis per tempus præedictum, in nomine domini concludatis et firmetis, et taliter conclusas omnibus, quorum de parte nostra interest, insinuetis et nostro nomine et auctoritate observare mandetis, suosque consensus expressos cum necessariis cautionibus et munimentis in scriptis authenticis exigatis, recipiatis et in testimonium servetis. Proviso tamen et in pactum deducto, quod si quis de parte nostra requisitus treugas hujusmodi acceptare et observare recusaverit et in factas consentire noluerit, vel de facto non consenserit, exsors tantæ benedictionis maneat et ab observantibus succursum contra Bohemos aut Moravos aut complices suos minime speret vel exspectet, nec intelli- gantur aut sint propter hoc quoad alios de parte nostra consentientes, hujusmodi treugæ infirmatæ vel quoquo modo cassatæ. Cum potestate alium vel alios loco vestri aut alterius vestrum substituendi, aut substitutum vel substitutos revocandi et onus in vos resumendi, ac omnia alia et singula faciendi, agendi et exercendi, quæ securitatem dictorum nuntio- rum, nostros ad invicem tractatus, desideratam ipsorum conclusionem et pacem inter nos promovere aut quomodolibet munire poterunt, aut præmissis in aliquo conferre, etiam si talia essent, quæ mandatum exigerent majus aut specialius, et quæ nos ipsi facere possemus, si præmissis personaliter interessemus. Gratum et ratum nos habi- turos promittentes, quidquid per vos aut alterum vestrum actum, factum, dictum vel gestum fuerit, vel quomodolibet conclusum. Datum Basileæ, vn Kal. Augusti, M° etc. XXXII." Scripsit etiam sancta synodus per prædictos Bohemis in modum, qui sequitur: „Sacrosancta etc. Universis viris ecclesiasticis et nobilibus, et toti populo regni Bohemiæ, unitatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Postquam nuntii nostri ex oppido Egræe reversi sunt, misimus vobis literatorium salvum conductum, quemadmodum nostri et vestri nuntii simul condixerant. Significavimus etiam per nostras literas, quantum gaudii lætitiæque suscepimus ex his, quæ inter dictos nuntios conclusa fuerant, inter alia scribentes, quod postquam a regia Romanorum serenitate salvumconductum pro nuntiorum vestrorum securitate accepissemus, illum ad vos continuo destinaremus. Ecce factum, quod polliciti fuimus, prædictum regium salvumconductum in lingua Latina ac Bohemica conscriptum ad vos transmittimus, obsecrantes, ut amodo, cum ex parte nostra omnia completa esse videatis, velitis juxta concordata in Egra cum pleno mandato vestros nuntios ad hoc sacrum concilium destinare, ut tandem hoc sanctum negotium unitatis et pacis, quod cum tanto desiderio ad honorem dei et utilitatem communem prosequimur, feliciter concludatur. Et si forsitan casu aliquo tam ipse salvusconductus, quam dictæ literæ delatæe non essent, ad cautelam duplicari fecimus, et ad vos per dilectos ecclesiæ filios Hermannum abbatem Ebracensem et Johannem monachum monasterii de Mulenbrun, nuntios nostros, transmittimus, quos pro adventu et conductione nuntiorum vestrorum et aliis necessariis ad complementum hujus sancti operis destinamus. Quibus, vel alteri eorum, super facto treugarum et aliis quibuscunque velitis adhibere credentiæ plenam fidem. Datum Basileæ, vn Kal. Augusti, anno domini etc. xxxu". Johannis de Ragusio, 1432.
130. 1432. 26. Jul. 232 tota pars sua pro se et suis singula acceptare et dare velit atque servare, in Christo Jesu domino nostro quibus potestis rationabilibus modis et mediis persuadeatis et inducatis, persuadeat et inducat. Quod si facere annuerint, necessariis cautionibus, clausulis et capitulis, de consilio et consensu omnium, quos de parte nostra habere præsentes aut absentes requirere poteritis per tempus præedictum, in nomine domini concludatis et firmetis, et taliter conclusas omnibus, quorum de parte nostra interest, insinuetis et nostro nomine et auctoritate observare mandetis, suosque consensus expressos cum necessariis cautionibus et munimentis in scriptis authenticis exigatis, recipiatis et in testimonium servetis. Proviso tamen et in pactum deducto, quod si quis de parte nostra requisitus treugas hujusmodi acceptare et observare recusaverit et in factas consentire noluerit, vel de facto non consenserit, exsors tantæ benedictionis maneat et ab observantibus succursum contra Bohemos aut Moravos aut complices suos minime speret vel exspectet, nec intelli- gantur aut sint propter hoc quoad alios de parte nostra consentientes, hujusmodi treugæ infirmatæ vel quoquo modo cassatæ. Cum potestate alium vel alios loco vestri aut alterius vestrum substituendi, aut substitutum vel substitutos revocandi et onus in vos resumendi, ac omnia alia et singula faciendi, agendi et exercendi, quæ securitatem dictorum nuntio- rum, nostros ad invicem tractatus, desideratam ipsorum conclusionem et pacem inter nos promovere aut quomodolibet munire poterunt, aut præmissis in aliquo conferre, etiam si talia essent, quæ mandatum exigerent majus aut specialius, et quæ nos ipsi facere possemus, si præmissis personaliter interessemus. Gratum et ratum nos habi- turos promittentes, quidquid per vos aut alterum vestrum actum, factum, dictum vel gestum fuerit, vel quomodolibet conclusum. Datum Basileæ, vn Kal. Augusti, M° etc. XXXII." Scripsit etiam sancta synodus per prædictos Bohemis in modum, qui sequitur: „Sacrosancta etc. Universis viris ecclesiasticis et nobilibus, et toti populo regni Bohemiæ, unitatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Postquam nuntii nostri ex oppido Egræe reversi sunt, misimus vobis literatorium salvum conductum, quemadmodum nostri et vestri nuntii simul condixerant. Significavimus etiam per nostras literas, quantum gaudii lætitiæque suscepimus ex his, quæ inter dictos nuntios conclusa fuerant, inter alia scribentes, quod postquam a regia Romanorum serenitate salvumconductum pro nuntiorum vestrorum securitate accepissemus, illum ad vos continuo destinaremus. Ecce factum, quod polliciti fuimus, prædictum regium salvumconductum in lingua Latina ac Bohemica conscriptum ad vos transmittimus, obsecrantes, ut amodo, cum ex parte nostra omnia completa esse videatis, velitis juxta concordata in Egra cum pleno mandato vestros nuntios ad hoc sacrum concilium destinare, ut tandem hoc sanctum negotium unitatis et pacis, quod cum tanto desiderio ad honorem dei et utilitatem communem prosequimur, feliciter concludatur. Et si forsitan casu aliquo tam ipse salvusconductus, quam dictæ literæ delatæe non essent, ad cautelam duplicari fecimus, et ad vos per dilectos ecclesiæ filios Hermannum abbatem Ebracensem et Johannem monachum monasterii de Mulenbrun, nuntios nostros, transmittimus, quos pro adventu et conductione nuntiorum vestrorum et aliis necessariis ad complementum hujus sancti operis destinamus. Quibus, vel alteri eorum, super facto treugarum et aliis quibuscunque velitis adhibere credentiæ plenam fidem. Datum Basileæ, vn Kal. Augusti, anno domini etc. xxxu". Johannis de Ragusio, 1432.
Strana 233
Tractatus de reductione Bohemorum. 233 Similiter per prædictos scripsit sacrum concilium domino marchioni Brandenbur- gensi, domino duci Johanni Bavariæ et communitati Egrensi sub tali forma: „Sacrosancta etc. Dilecto ecclesiæ filio, Johanni comiti palatino Rheni ac duci Bavariæ, salutem et omnipotentis dei benedictionem. Merito pro bona voluntate, qua se Tua Excellentia cum dilectis ecclesiæ filiis Friderico marchione Brandenburgensi et duce Bavariæ ac consulibus et civibus oppidi Egrensis de conducendo usque ad nos et reducendo salvos ambasiatores et nuntios regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ juxta concordata in prædicto oppido Egrensi ad laudem dei et nostram petitionem intromisit, dominum, qui tantum caritatis tibi largitus est munus, collaudamus, jugique precum instantia exoramus, ut voluntatem ac etiam facultatem, quas pro tam necessariæ et salutaris rei prosecutione tibi contulit, ad ejusdem et magnalium suorum votivam consummationem feliciter adaugeat, firmet et corroboret. Paratis itaque ex ordine nunc omnibus, quæ per nos et carissimum ecclesiæ filium Sigismundum Romanorum ac Ungariæ etc. regem illustrem et alios principes, dominos et communitates pro securitate dictorum nuntiorum et ambasiatorum fieri debent, mittimus ad Magnificentiam Tuam dilectos ecclesiæ filios, Hermannum abbatem Ebera- censem et fratrem Johannem de Mulenbrun ordinis Cisterciensis, cum necessariis et suffi- cientibus literis, salvisconductibus et instructionibus; affectuose rogantes eandem, sibique in remissionem peccatorum injungentes, quatinus cum periculum possit esse in mora, quæ desuper inspiratus tam laudabiliter coepisti, indefesse nunc prosequi et laudabiliter perficere satagas, et ipsos nuntios in nomine domini ad nos quantocius fieri poterit salvos conducere et suo tempore ad propria reducere, proviso, quod secundum concordata inter nos vicissim capitula, nequaquam ipsi aut sui in via eundi et redeundi in personis aut rebus turbentur neque turbent, scandalum patiantur aut faciant; circa quod etiam præfati nuntii nostri aut alter ipsorum juxta posse vigilabunt. Sicubi autem per nos aut suos quidquam in alterutrius offensæ, quod absit, admissum commissum aut permissum fuerit, taliter emendetur, quod pars læsa merito maneat contenta, et dati salviconductus omnino maneant illibati. Et ubi in hoc nostro opus erit auxilio, censuris ecclesiasticis et aliis juris remediis, etiam cum invocatione si oportuerit brachii secularis, opem viriliter exhibebimus. In omnibus autem, quæe nostro nomine dicti nostri nuntii aut alter eorum Tuæ Excellentiæ retulerint, placeat adhibere credentiæ plenam fidem. Datum Basileæ, vn Kal. Augusti, M° cccc° XXXII." Insuper sacrum concilium generales literas fecit ad omnes, mandans pro dandis salvisconductibus ambasiatoribus Bohemorum in forma, quæ sequitur: „Sacrosancta etc. repræsentans, universis et singulis venerabilibus archiepiscopis, episcopis, et dilectis ecclesiæ filiis, abbatibus, prælatis et aliis ecclesiasticis personis, necnon illustribus principibus, ducibus, comitibus, baronibus, militibus, armigeris, magi- stris civium, consulibus, communitatibus ac collegiatorum societatibus, et aliis per Germaniæ partes ac alias ubilibet constitutis, salutem et omnipotentis dei benedictionem. Cum in hanc civitatem Basiliensem ad exstirpandum hæreses et errores, ad reformandum mores et pacem inter ecclesiæ filios componendam favente domino convenerimus, et magna pars utriusque sexus hominum de regno Bohemiæ et marchionatu Moraviæ in quibusdam credendis ac ritibus ab ecclesia Romana discrepent, et idcirco nos mutuo armis tamdiu afflixerimus, animæ periclitatæ sint multorum et corpora, ac innumera inde scandala et damna secuta: talibus arbitrati occurrere malis, hujusmodi de regno et marchionatu prædictis a nobis 132. 1432. 26. Jul. 131. 1432. 26. Jul. Scriptores I. 30
Tractatus de reductione Bohemorum. 233 Similiter per prædictos scripsit sacrum concilium domino marchioni Brandenbur- gensi, domino duci Johanni Bavariæ et communitati Egrensi sub tali forma: „Sacrosancta etc. Dilecto ecclesiæ filio, Johanni comiti palatino Rheni ac duci Bavariæ, salutem et omnipotentis dei benedictionem. Merito pro bona voluntate, qua se Tua Excellentia cum dilectis ecclesiæ filiis Friderico marchione Brandenburgensi et duce Bavariæ ac consulibus et civibus oppidi Egrensis de conducendo usque ad nos et reducendo salvos ambasiatores et nuntios regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ juxta concordata in prædicto oppido Egrensi ad laudem dei et nostram petitionem intromisit, dominum, qui tantum caritatis tibi largitus est munus, collaudamus, jugique precum instantia exoramus, ut voluntatem ac etiam facultatem, quas pro tam necessariæ et salutaris rei prosecutione tibi contulit, ad ejusdem et magnalium suorum votivam consummationem feliciter adaugeat, firmet et corroboret. Paratis itaque ex ordine nunc omnibus, quæ per nos et carissimum ecclesiæ filium Sigismundum Romanorum ac Ungariæ etc. regem illustrem et alios principes, dominos et communitates pro securitate dictorum nuntiorum et ambasiatorum fieri debent, mittimus ad Magnificentiam Tuam dilectos ecclesiæ filios, Hermannum abbatem Ebera- censem et fratrem Johannem de Mulenbrun ordinis Cisterciensis, cum necessariis et suffi- cientibus literis, salvisconductibus et instructionibus; affectuose rogantes eandem, sibique in remissionem peccatorum injungentes, quatinus cum periculum possit esse in mora, quæ desuper inspiratus tam laudabiliter coepisti, indefesse nunc prosequi et laudabiliter perficere satagas, et ipsos nuntios in nomine domini ad nos quantocius fieri poterit salvos conducere et suo tempore ad propria reducere, proviso, quod secundum concordata inter nos vicissim capitula, nequaquam ipsi aut sui in via eundi et redeundi in personis aut rebus turbentur neque turbent, scandalum patiantur aut faciant; circa quod etiam præfati nuntii nostri aut alter ipsorum juxta posse vigilabunt. Sicubi autem per nos aut suos quidquam in alterutrius offensæ, quod absit, admissum commissum aut permissum fuerit, taliter emendetur, quod pars læsa merito maneat contenta, et dati salviconductus omnino maneant illibati. Et ubi in hoc nostro opus erit auxilio, censuris ecclesiasticis et aliis juris remediis, etiam cum invocatione si oportuerit brachii secularis, opem viriliter exhibebimus. In omnibus autem, quæe nostro nomine dicti nostri nuntii aut alter eorum Tuæ Excellentiæ retulerint, placeat adhibere credentiæ plenam fidem. Datum Basileæ, vn Kal. Augusti, M° cccc° XXXII." Insuper sacrum concilium generales literas fecit ad omnes, mandans pro dandis salvisconductibus ambasiatoribus Bohemorum in forma, quæ sequitur: „Sacrosancta etc. repræsentans, universis et singulis venerabilibus archiepiscopis, episcopis, et dilectis ecclesiæ filiis, abbatibus, prælatis et aliis ecclesiasticis personis, necnon illustribus principibus, ducibus, comitibus, baronibus, militibus, armigeris, magi- stris civium, consulibus, communitatibus ac collegiatorum societatibus, et aliis per Germaniæ partes ac alias ubilibet constitutis, salutem et omnipotentis dei benedictionem. Cum in hanc civitatem Basiliensem ad exstirpandum hæreses et errores, ad reformandum mores et pacem inter ecclesiæ filios componendam favente domino convenerimus, et magna pars utriusque sexus hominum de regno Bohemiæ et marchionatu Moraviæ in quibusdam credendis ac ritibus ab ecclesia Romana discrepent, et idcirco nos mutuo armis tamdiu afflixerimus, animæ periclitatæ sint multorum et corpora, ac innumera inde scandala et damna secuta: talibus arbitrati occurrere malis, hujusmodi de regno et marchionatu prædictis a nobis 132. 1432. 26. Jul. 131. 1432. 26. Jul. Scriptores I. 30
Strana 234
234 Johannis de Ragusio, discrepantes (ad) sacram congregationem benigne invitavimus, rogantes et exhortantes in domino, quatinus super hujusmodi diversitate et adversitate componendis suos ad nos mitterent quantocius oratores, omnem rationabilem securitatem cum salvisconductibus, plenam etiam et liberam audientiam per nostros nuntios et literas offerentes. Quibus reverenter admodum susceptis, et decentibus datis responsis, tandem volente domino in oppido Egrensi nostri, quos ad hoc solemnes misimus, et dictorum regni et marchionatus in unum convenientes nuntii et oratores, assistentibus et cooperantibus dilectis ecclesiæ filiis, Friderico marchione Brandenburgensi, sacri imperii archicamerario et burggravio Nurembergensi, et Johanne comite palatino Rheni et duce Bavariæ, et aliis notabilibus, nobilibus et prudentibus de consulatibus Nurembergensi et Egrensi viris ad hoc per nos rogatis et vocatis, in hoc sub certis capitulis concordarunt, quod certi tenoris salvis- conductibus pro sui securitate a nobis et a carissimo ecclesiæ filio Sigismundo Romanorum, Ungariæ, Bohemiæ etc. rege illustri, et a nonnullis aliis de parte nostra tunc memoratis principibus, dominis ac communitatibus datis, expeditis et sibi præsentatis, ad nostram sacram congregationem in hanc civitatem Basiliensem suos vellent dirigere cum sufficienti mandato oratores et nuntios. Et quia jam nos et ipse rex Romanorum nostros juxta condictum salvosconductus fieri fecimus, et per dilectos ecclesiæ filios Hermannum abbatem Ebracensem et fratrem Johannem de Mulenbrun ordinis Cisterciensis, nuntios nostros, nunc eosdem dirigimus, ipsosque Boemiæ et Moraviæ ambasiatores ad veniendum requi- rimus: quare universos vos et singulos supranominatos, qui præsentibus requisiti fueritis, affectuose rogamus, in remissionem peccatorum vobis injungentes, ac in virtute sanctæe obedientiæ districte præcipiendo mandantes, quatinus mox, ut præsentibus requisiti fueritis, aut alter vestrum fuerit requisitus, salvumconductum, juxta assignandam vobis parte nostra formam, literis vestris sigillatis dare velitis. Et nihilominus, dum pro parte marchionis et ducis præfatorum, etiam domini Wilhelmi comitis palatini Rheni et ducis Bavariæ ac communitatis Egrensis, ac alterius ipsorum, qui se ad honorem dei et nostram petitionem de conducendo et reducendo salvos dictos Bohemiæ et Moraviæ nuntios sua sponte, sub spe tamen vestræe et cujuslibet vestrum cooperationis, principaliter intromiserunt et obli- garunt, unde merito commendandi et regratiandi et juvandi sunt, requisiti fueritis, aut alter vestrum fuerit requisitus, tum subito, cum ad metas terrarum, dominiorum, distric- tuum aut locorum, quibus et per quæ vos conducere habetis, pervenerint, eosdem amba- siatores et nuntios cum suis conductoribus, familia, rebus et bonis per vestros et homines et gentes benigne recipiatis, salvos per eadem conducatis , et taliter juxta informationem dictorum nostrorum nuntiorum aut alterius ipsorum tractetis, ut causam captare non possint, se de nobis rationabiliter lamentandi. Et si quid quæstionis aut turbationis inter vestros aut nostros ex una ac ipsos aut suos ex alia partibus exortum fuerit, quod absit, taliter remediari et emendare curetis, quod pars læsa merito maneat contenta, et dati per vos et alios salviconductus maneant illæsi. Et pro quanto ad hoc opera nostra indigueritis, libenter censuris ecclesiasticis et aliis juris remediis occurremus. Datum Basileæ, vn Kal. Augusti, anno domini M. etc. XXXII." Cum prædictis igitur literis præfati nuntii, et ambasiatores, quam citius fieri potuit, prosecuti sunt iter ipsorum versus Nurembergam et Egram. Quibus cum essent prope Nurembergam ad quinque leucas, obvius fuit a casu nuntius civitatis Egrensis, qui salvum 1432.
234 Johannis de Ragusio, discrepantes (ad) sacram congregationem benigne invitavimus, rogantes et exhortantes in domino, quatinus super hujusmodi diversitate et adversitate componendis suos ad nos mitterent quantocius oratores, omnem rationabilem securitatem cum salvisconductibus, plenam etiam et liberam audientiam per nostros nuntios et literas offerentes. Quibus reverenter admodum susceptis, et decentibus datis responsis, tandem volente domino in oppido Egrensi nostri, quos ad hoc solemnes misimus, et dictorum regni et marchionatus in unum convenientes nuntii et oratores, assistentibus et cooperantibus dilectis ecclesiæ filiis, Friderico marchione Brandenburgensi, sacri imperii archicamerario et burggravio Nurembergensi, et Johanne comite palatino Rheni et duce Bavariæ, et aliis notabilibus, nobilibus et prudentibus de consulatibus Nurembergensi et Egrensi viris ad hoc per nos rogatis et vocatis, in hoc sub certis capitulis concordarunt, quod certi tenoris salvis- conductibus pro sui securitate a nobis et a carissimo ecclesiæ filio Sigismundo Romanorum, Ungariæ, Bohemiæ etc. rege illustri, et a nonnullis aliis de parte nostra tunc memoratis principibus, dominis ac communitatibus datis, expeditis et sibi præsentatis, ad nostram sacram congregationem in hanc civitatem Basiliensem suos vellent dirigere cum sufficienti mandato oratores et nuntios. Et quia jam nos et ipse rex Romanorum nostros juxta condictum salvosconductus fieri fecimus, et per dilectos ecclesiæ filios Hermannum abbatem Ebracensem et fratrem Johannem de Mulenbrun ordinis Cisterciensis, nuntios nostros, nunc eosdem dirigimus, ipsosque Boemiæ et Moraviæ ambasiatores ad veniendum requi- rimus: quare universos vos et singulos supranominatos, qui præsentibus requisiti fueritis, affectuose rogamus, in remissionem peccatorum vobis injungentes, ac in virtute sanctæe obedientiæ districte præcipiendo mandantes, quatinus mox, ut præsentibus requisiti fueritis, aut alter vestrum fuerit requisitus, salvumconductum, juxta assignandam vobis parte nostra formam, literis vestris sigillatis dare velitis. Et nihilominus, dum pro parte marchionis et ducis præfatorum, etiam domini Wilhelmi comitis palatini Rheni et ducis Bavariæ ac communitatis Egrensis, ac alterius ipsorum, qui se ad honorem dei et nostram petitionem de conducendo et reducendo salvos dictos Bohemiæ et Moraviæ nuntios sua sponte, sub spe tamen vestræe et cujuslibet vestrum cooperationis, principaliter intromiserunt et obli- garunt, unde merito commendandi et regratiandi et juvandi sunt, requisiti fueritis, aut alter vestrum fuerit requisitus, tum subito, cum ad metas terrarum, dominiorum, distric- tuum aut locorum, quibus et per quæ vos conducere habetis, pervenerint, eosdem amba- siatores et nuntios cum suis conductoribus, familia, rebus et bonis per vestros et homines et gentes benigne recipiatis, salvos per eadem conducatis , et taliter juxta informationem dictorum nostrorum nuntiorum aut alterius ipsorum tractetis, ut causam captare non possint, se de nobis rationabiliter lamentandi. Et si quid quæstionis aut turbationis inter vestros aut nostros ex una ac ipsos aut suos ex alia partibus exortum fuerit, quod absit, taliter remediari et emendare curetis, quod pars læsa merito maneat contenta, et dati per vos et alios salviconductus maneant illæsi. Et pro quanto ad hoc opera nostra indigueritis, libenter censuris ecclesiasticis et aliis juris remediis occurremus. Datum Basileæ, vn Kal. Augusti, anno domini M. etc. XXXII." Cum prædictis igitur literis præfati nuntii, et ambasiatores, quam citius fieri potuit, prosecuti sunt iter ipsorum versus Nurembergam et Egram. Quibus cum essent prope Nurembergam ad quinque leucas, obvius fuit a casu nuntius civitatis Egrensis, qui salvum 1432.
Strana 235
Tractatus de reductione Bohemorum. 235 conductum et literas missivas sacri concilii Pragam detulerat, et qui ex parte dictorum Egrensium ad concilium mittebatur cum literis ipsorum, in quibus etiam inclusa erat copia literarum, quas dictis Egrensibus Pragenses mittebant, per quæ etiam magister Johannes de Rokizano scribebat magistro Johanni Nider, priori Prædicatorum et magistro Heinrico Toche, qui alias fuerant in Egra. Acceptis igitur prædictis literis a dicto nuntio, eas illico præfati ambasiatores Basileam transmiserunt. Tenor vero literarum, quas Pragenses Egrensibus miserunt, talis erat : „Prudentibus ac circumspectis dominis consilio civitatis Egrensis, servitiis nostris cum animi promtitudine serviendi, venerabiles et circumspecti viri! Noveritis, quod literas nobis a sacrosancta synodo per nuntios vestros præsentatas honoranter omnique qua decuit reverentia suscepimus, aliisque super eadem responsione exspectantibus in scriptis destinari fecimus. Noveritis etiam, quod a retributionis vicissitudine de beneficiis nobis impensis, videlicet exhibitione in prosecutione unitatis et totius Christianitatis pacis, nec non quam pluribus aliis nostris cordibus inobliviscibilibus conamur, quod scitis. Etiam, prædilectissimi amici! sicut vestris bene constat mentibus, qualiter illustrissimus princeps rex Romanorum, dux Wilhelmus, gubernator seu protector sacri Basiliensis concilii, Fridericus marchio Brandenburgensis una cum filiis suis, Johannes dux Bavariæ cum filiisque, sicut tunc expressatum et determinatum est, literas salviconductus promissas nobis directe debuisse (sic) , non habemus nec recepimus. Quapropter vestras exhortamur amicitias, quatinus præfatas literas salviconductus una cum vestris literis nobis disponere, procurare nec non porrigere velitis. Scientes, quod si feceritis, omni semoto dubio ambasiatores seu nuntios ad sacrosanctum concilium juxta actitata et ordinata dirigemus. Datum Pragæ, in vigilia sancti Jacobi, anno domini M° etc. xxxn°. Consilium majoris civitatis Pragensis." Tenor etiam literarum, quas magister Johannes de Rokisano prædictis magistris scribebat, erat talis: „Reverendis in Christo Johanni Nider, priori domus Prædicatorum Basiliensis, Heinrico Tocke canonico Magdeburgensi, sacræ theologiæ professoribus sibi favorosis. Debita reverentia cum omni famulamine præporrectis. Literas concilii Basiliensis salviconductus scilicet cum epistola coadjuncta nobis multum placida grate una cum nostris secularibus dominis reverentiaque qua decet suscepimus lætabunde in domino Jesu, qui est spes nostra, confidentes, quia qui coepit opus bonum perficiet. Nam auribus nostris insonuerant novitates difficultatem coepti operis præmonstrantes, utputa quod concilii pars magna nollet annuere per vos ex una et nos parte ex altera in Egra dispositis et ordinatis. Sed jam aspicimus quod grato vultu cernentes videmus, quia mentita est iniquitas sibi. Vestris etiam notifico Patribus, quomodo Satan, cujus est ea quæ sunt salutis destruere, et qui Paulum apostolum magnum olim in salutiferorum progressu impedire moliebatur, sic et opus in Egra coeptum per plures Bohemos spirituales et seculares conabatur et modo conatur si quo modo quiret impedire. Sed dominus, cui mare obediunt et venti, imperat, et spero quia plus imperabit ut obmutescant, sicut et jam obmutescere coeperunt, digitum ori suo imponentes. Quapropter salvos conductus juxta dispositionem per nos et 133. 1432. 24. Jul. 134*). 1432. 25. Jul. 1432. *) Impr. mendose ap. Martene coll. VIII, 27—28, et 148. 30*
Tractatus de reductione Bohemorum. 235 conductum et literas missivas sacri concilii Pragam detulerat, et qui ex parte dictorum Egrensium ad concilium mittebatur cum literis ipsorum, in quibus etiam inclusa erat copia literarum, quas dictis Egrensibus Pragenses mittebant, per quæ etiam magister Johannes de Rokizano scribebat magistro Johanni Nider, priori Prædicatorum et magistro Heinrico Toche, qui alias fuerant in Egra. Acceptis igitur prædictis literis a dicto nuntio, eas illico præfati ambasiatores Basileam transmiserunt. Tenor vero literarum, quas Pragenses Egrensibus miserunt, talis erat : „Prudentibus ac circumspectis dominis consilio civitatis Egrensis, servitiis nostris cum animi promtitudine serviendi, venerabiles et circumspecti viri! Noveritis, quod literas nobis a sacrosancta synodo per nuntios vestros præsentatas honoranter omnique qua decuit reverentia suscepimus, aliisque super eadem responsione exspectantibus in scriptis destinari fecimus. Noveritis etiam, quod a retributionis vicissitudine de beneficiis nobis impensis, videlicet exhibitione in prosecutione unitatis et totius Christianitatis pacis, nec non quam pluribus aliis nostris cordibus inobliviscibilibus conamur, quod scitis. Etiam, prædilectissimi amici! sicut vestris bene constat mentibus, qualiter illustrissimus princeps rex Romanorum, dux Wilhelmus, gubernator seu protector sacri Basiliensis concilii, Fridericus marchio Brandenburgensis una cum filiis suis, Johannes dux Bavariæ cum filiisque, sicut tunc expressatum et determinatum est, literas salviconductus promissas nobis directe debuisse (sic) , non habemus nec recepimus. Quapropter vestras exhortamur amicitias, quatinus præfatas literas salviconductus una cum vestris literis nobis disponere, procurare nec non porrigere velitis. Scientes, quod si feceritis, omni semoto dubio ambasiatores seu nuntios ad sacrosanctum concilium juxta actitata et ordinata dirigemus. Datum Pragæ, in vigilia sancti Jacobi, anno domini M° etc. xxxn°. Consilium majoris civitatis Pragensis." Tenor etiam literarum, quas magister Johannes de Rokisano prædictis magistris scribebat, erat talis: „Reverendis in Christo Johanni Nider, priori domus Prædicatorum Basiliensis, Heinrico Tocke canonico Magdeburgensi, sacræ theologiæ professoribus sibi favorosis. Debita reverentia cum omni famulamine præporrectis. Literas concilii Basiliensis salviconductus scilicet cum epistola coadjuncta nobis multum placida grate una cum nostris secularibus dominis reverentiaque qua decet suscepimus lætabunde in domino Jesu, qui est spes nostra, confidentes, quia qui coepit opus bonum perficiet. Nam auribus nostris insonuerant novitates difficultatem coepti operis præmonstrantes, utputa quod concilii pars magna nollet annuere per vos ex una et nos parte ex altera in Egra dispositis et ordinatis. Sed jam aspicimus quod grato vultu cernentes videmus, quia mentita est iniquitas sibi. Vestris etiam notifico Patribus, quomodo Satan, cujus est ea quæ sunt salutis destruere, et qui Paulum apostolum magnum olim in salutiferorum progressu impedire moliebatur, sic et opus in Egra coeptum per plures Bohemos spirituales et seculares conabatur et modo conatur si quo modo quiret impedire. Sed dominus, cui mare obediunt et venti, imperat, et spero quia plus imperabit ut obmutescant, sicut et jam obmutescere coeperunt, digitum ori suo imponentes. Quapropter salvos conductus juxta dispositionem per nos et 133. 1432. 24. Jul. 134*). 1432. 25. Jul. 1432. *) Impr. mendose ap. Martene coll. VIII, 27—28, et 148. 30*
Strana 236
236 Johannis de Ragusio, vos utrinque factam sine procrastinatione disponere satagentes festinate, ut illis habitis possimus simul in unum confluere et caritativis vultibus se ipsos aspicere, in domo quoque domini læeti manentes, quæ sunt diaboli destruere, evellere et dissipare, et quæ sunt domini Jesu ædificare et plantare, ut sic eamus et in Basileam domino juvante veniamus, fruc- tumque cum magnorum virorum inibi congregatorum nos miseri populo dei velut dulcia poma in Bohemiam reveniendo afferamus. Opto nostrique optant Paternitates Vestras humiliter exorantes, ut de hospitiis honestis pro nostris et nostrorum personis curam et sollicitudinem habeatis. Novitates Vestris Reverentiis, que occurrerunt his diebus, satis dolenter refero, sic quod inundatione facta in regno nostro damna infinita sunt facta, villæ multæ funditus destructæ, partes civitatum dirutæ, pons Pragensis civitatis, cui similis in multis non fuit regnis, destructus, molendina omnia circum Pragam destructa alibique per regnum Bohemiæ asportata, et alia innumera mala illata per magnam partem regni et fere per totum regnum, etiam multi homines sexus utriusque et cum pueris per aquam submersi, cum subito factus sit concursus aquarum pernimius, imo nec a plerisque visus et auditus. Hæc acta sunt feria 11 ante Magdalenæ. Grates quo plus valeo Paternitatibus Vestris refero, quia sic pie et paterne placuit nobiscum in Egra contrectare, et jam me miserum post priora beneficia facietenus ostensa placuit scripto vestro avisare. Opto insuper humiliter supplicando, ut quotiens nuntius in Bohemiam occurreret, placeret mihi quæ forent intimanda intimare, præsertim si augetur ipsum concilium in affluentia mag- norum cardinalium, episcoporum et ceterorum hominum maturorum. Quæso pro me misero exorare, ut in domo domini pro honore Christi Jesu et profectu sanctæ matris ecclesiæ possem fructum offerendo permanere. Cupio bene valere Johannem dilectum de Mulbrun, quem Jesus Christus confortare in viribus dignetur, ut viriliter agat pro bono ecclesiæ et in domino roboretur. Valete in piissimo salvatore domino nostro. Datum Pragæ, in die Jacobi Apostoli, anno domini etc. XXXII, sub sigillo Johannis subscripti. Magister Johannes de Rokizano, prædicator ante Lætam Curiam in Praga, servitor vester et humilis exorator. Copiæ dictarum literarum fuerunt lectæ in congregatione generali die secunda Septembris in Basilea. Qualiter autem præfati nuntii sacri concilii ultra processerint, et quid fecerint, sæpe dictus frater Johannes de Mulenbrun ita scribit: "In vigilia beati Laurentii, in quadam grangia monasterii Fontis salutis, ad dominum marchionem venimus, et facto prandio, præsentatis sibi literis sacri concilii, (quarum tenor superius insertus est,) domini regis Romanorum et ducis Wilhelmi, a Sua Magnificentia nomine sacri concilii petivimus, quatinus promissum et concordatum salvumconductum fieri et dare, et requisitus in loco et tempore deputandis nuntios Bohembrum juxta concordata cum suis gentibus recipere dignaretur. Cui visum fuit, quod et alias literas a concilio et rege sibi debuissemus afferre, quibus sufficienter de sua hac parte indemnitate caveretur. Et cum ego, qui præmissis a principio semper interfui, et quid actum promissumve fuisset, memorialiter tenui, diutius super hoc cum Sua Excellentia in publica et ad partem tractassem, et dominus Eberacensis operam sibi possibilem adhibuisset, pro tunc nihil profecimus, quia tempus deliberandi usque ad mutuum conventum cum domino duce Johanne prædicto recepit, et sic ad quandam 1432.
236 Johannis de Ragusio, vos utrinque factam sine procrastinatione disponere satagentes festinate, ut illis habitis possimus simul in unum confluere et caritativis vultibus se ipsos aspicere, in domo quoque domini læeti manentes, quæ sunt diaboli destruere, evellere et dissipare, et quæ sunt domini Jesu ædificare et plantare, ut sic eamus et in Basileam domino juvante veniamus, fruc- tumque cum magnorum virorum inibi congregatorum nos miseri populo dei velut dulcia poma in Bohemiam reveniendo afferamus. Opto nostrique optant Paternitates Vestras humiliter exorantes, ut de hospitiis honestis pro nostris et nostrorum personis curam et sollicitudinem habeatis. Novitates Vestris Reverentiis, que occurrerunt his diebus, satis dolenter refero, sic quod inundatione facta in regno nostro damna infinita sunt facta, villæ multæ funditus destructæ, partes civitatum dirutæ, pons Pragensis civitatis, cui similis in multis non fuit regnis, destructus, molendina omnia circum Pragam destructa alibique per regnum Bohemiæ asportata, et alia innumera mala illata per magnam partem regni et fere per totum regnum, etiam multi homines sexus utriusque et cum pueris per aquam submersi, cum subito factus sit concursus aquarum pernimius, imo nec a plerisque visus et auditus. Hæc acta sunt feria 11 ante Magdalenæ. Grates quo plus valeo Paternitatibus Vestris refero, quia sic pie et paterne placuit nobiscum in Egra contrectare, et jam me miserum post priora beneficia facietenus ostensa placuit scripto vestro avisare. Opto insuper humiliter supplicando, ut quotiens nuntius in Bohemiam occurreret, placeret mihi quæ forent intimanda intimare, præsertim si augetur ipsum concilium in affluentia mag- norum cardinalium, episcoporum et ceterorum hominum maturorum. Quæso pro me misero exorare, ut in domo domini pro honore Christi Jesu et profectu sanctæ matris ecclesiæ possem fructum offerendo permanere. Cupio bene valere Johannem dilectum de Mulbrun, quem Jesus Christus confortare in viribus dignetur, ut viriliter agat pro bono ecclesiæ et in domino roboretur. Valete in piissimo salvatore domino nostro. Datum Pragæ, in die Jacobi Apostoli, anno domini etc. XXXII, sub sigillo Johannis subscripti. Magister Johannes de Rokizano, prædicator ante Lætam Curiam in Praga, servitor vester et humilis exorator. Copiæ dictarum literarum fuerunt lectæ in congregatione generali die secunda Septembris in Basilea. Qualiter autem præfati nuntii sacri concilii ultra processerint, et quid fecerint, sæpe dictus frater Johannes de Mulenbrun ita scribit: "In vigilia beati Laurentii, in quadam grangia monasterii Fontis salutis, ad dominum marchionem venimus, et facto prandio, præsentatis sibi literis sacri concilii, (quarum tenor superius insertus est,) domini regis Romanorum et ducis Wilhelmi, a Sua Magnificentia nomine sacri concilii petivimus, quatinus promissum et concordatum salvumconductum fieri et dare, et requisitus in loco et tempore deputandis nuntios Bohembrum juxta concordata cum suis gentibus recipere dignaretur. Cui visum fuit, quod et alias literas a concilio et rege sibi debuissemus afferre, quibus sufficienter de sua hac parte indemnitate caveretur. Et cum ego, qui præmissis a principio semper interfui, et quid actum promissumve fuisset, memorialiter tenui, diutius super hoc cum Sua Excellentia in publica et ad partem tractassem, et dominus Eberacensis operam sibi possibilem adhibuisset, pro tunc nihil profecimus, quia tempus deliberandi usque ad mutuum conventum cum domino duce Johanne prædicto recepit, et sic ad quandam 1432.
Strana 237
Tractatus de reductione Bohemorum. 237 dietam in Mergeteym profectus est. Et ita nos pro hujusmodi dilatione et difficultate periculum metuentes et moesti abivimus. Junxit tamen se nobis venerabilis pater dominus præpositus de Langenzeim, mandato dicti domini marchionis, ut videbatur, et nos die sequenti Nurembergam prævenit. Quo cum et nos applicuissemus, venerunt ad nos in domum domini Eberacensis superius nominati venerabiles viri Henricus abbas sancti Aegidii, Albertus plebanus sancti Sebaldi Nurembergensis et Conradus Cunhofer, qui et præstanter dictis interfuere tractatibus, ac etiam præfatus dominus Petrus præpositus. Qui concordi ad invicem super gestis collocutione facta, in una residerunt, sicut et actum fuit, sententia : unde ipsi domini præpositus et plebanus, ne negotium diutius protraheretur et ita periclitaretur, laborem sibi assumserunt et onus, dictum marchionem adeundi; et quinta die redeuntes, salvumconductum promissum attulerunt et dixerunt, quod illum apud se repositum haberent, quousque omnium principum, dominorum et communitatum, per quorum terras nuntii Bohemorum profecturi essent, ipsi domino marchioni assignarentur, quod iterum moram dispendiosam minabatur. Sed cum aliud ab eis obtinere non possemus, operam dedimus, immediate ipsi domino legato et duci Wilhelmo scribentes, quod hujus- modi salviconductus nondum expediti quasi omnes infra mensem ad nos Nurembergam venerunt ; pro quibus extrahendis missus fuit venerabilis et religiosus vir dominus Petrus de Understorff. Et ut suam usque quaque concilium monstraret hac parte, sicut in reliquis, diligentiam, metuens, ne major se forsan ingereret difficultas, misit reverendum in Christo patrem et dominum, dominum Conradum episcopum Ratisponensem, et venerabilem virum dominum Conradum Seglawer decanum Eistetensem, eisdem injungens, ne ad se, antequam dictos Bohemorum nuntios, si saltem venire vellent, adducerent, redirent. Sed antequam dicti domini, sicut præfertur, præmitterentur, dominus meus Ebracensis sub spe, salvum- conductum domini marchionis prædictum citius consequendi, ad Babenbergam, quo ipse sperabatur venturus, transivit. Sed ego, audito quod in Catelsburg maneret, adii, ac generosum prorsus et benivolum inveni; sicque literas ad dominum plebanum Nurember- gensem, ut literam salviconductus, quam tenebat, mihi ocius traderet, ac alias ad suos capitaneos et officiales, ut nos salvos ad Egram conducerent, et alias ad Egrenses, ut suum salvumconductum pro nuntiis Bohemorum, sicut et ipse, præstarent et se benivolos ad conducendum et coeptum exhiberent. Et sic nos ad votum expediti, illustrem prin- cipem dominum ducem Johannem accessimus ; qui postquam reverenter nos suscepisset, laute in mensa sua et alias benigne tractasset, et literas sibi sacri concilii, domini regis et domini ducis Wilhelmi præsentassemus, sine omni difficultate et contradictione suas nobis promisit salviconductus literas, in forma qua dominus marchio, protinus tradidit. Et sic ad Nurembergam redeuntes, ibidem compositis sarcinulis, iter in nomine domini cum literis sacri concilii, dominorum regis, marchionis, ducum Johannis et Wilhelmi præedictorum, versus Egram recepimus." Cum autem prædicti ambasiatores sacri concilii essent Nurembergæ, per nuntium, qui de Praga et Egra veniens occurrerat eisdem ad quinque leucas prope Nurembergam cum literis superius positis, die 13 Augusti scripserunt literas Pragensibus tenore, qui sequitur: 1432. „Spectabilibus et egregiis viris, dominis magistris civium et consulatui majoris civitatis Pragensis. Pacem, quam votis sedule optatis et exquisita diligentia procurare 135. 1432. 13. Aug.
Tractatus de reductione Bohemorum. 237 dietam in Mergeteym profectus est. Et ita nos pro hujusmodi dilatione et difficultate periculum metuentes et moesti abivimus. Junxit tamen se nobis venerabilis pater dominus præpositus de Langenzeim, mandato dicti domini marchionis, ut videbatur, et nos die sequenti Nurembergam prævenit. Quo cum et nos applicuissemus, venerunt ad nos in domum domini Eberacensis superius nominati venerabiles viri Henricus abbas sancti Aegidii, Albertus plebanus sancti Sebaldi Nurembergensis et Conradus Cunhofer, qui et præstanter dictis interfuere tractatibus, ac etiam præfatus dominus Petrus præpositus. Qui concordi ad invicem super gestis collocutione facta, in una residerunt, sicut et actum fuit, sententia : unde ipsi domini præpositus et plebanus, ne negotium diutius protraheretur et ita periclitaretur, laborem sibi assumserunt et onus, dictum marchionem adeundi; et quinta die redeuntes, salvumconductum promissum attulerunt et dixerunt, quod illum apud se repositum haberent, quousque omnium principum, dominorum et communitatum, per quorum terras nuntii Bohemorum profecturi essent, ipsi domino marchioni assignarentur, quod iterum moram dispendiosam minabatur. Sed cum aliud ab eis obtinere non possemus, operam dedimus, immediate ipsi domino legato et duci Wilhelmo scribentes, quod hujus- modi salviconductus nondum expediti quasi omnes infra mensem ad nos Nurembergam venerunt ; pro quibus extrahendis missus fuit venerabilis et religiosus vir dominus Petrus de Understorff. Et ut suam usque quaque concilium monstraret hac parte, sicut in reliquis, diligentiam, metuens, ne major se forsan ingereret difficultas, misit reverendum in Christo patrem et dominum, dominum Conradum episcopum Ratisponensem, et venerabilem virum dominum Conradum Seglawer decanum Eistetensem, eisdem injungens, ne ad se, antequam dictos Bohemorum nuntios, si saltem venire vellent, adducerent, redirent. Sed antequam dicti domini, sicut præfertur, præmitterentur, dominus meus Ebracensis sub spe, salvum- conductum domini marchionis prædictum citius consequendi, ad Babenbergam, quo ipse sperabatur venturus, transivit. Sed ego, audito quod in Catelsburg maneret, adii, ac generosum prorsus et benivolum inveni; sicque literas ad dominum plebanum Nurember- gensem, ut literam salviconductus, quam tenebat, mihi ocius traderet, ac alias ad suos capitaneos et officiales, ut nos salvos ad Egram conducerent, et alias ad Egrenses, ut suum salvumconductum pro nuntiis Bohemorum, sicut et ipse, præstarent et se benivolos ad conducendum et coeptum exhiberent. Et sic nos ad votum expediti, illustrem prin- cipem dominum ducem Johannem accessimus ; qui postquam reverenter nos suscepisset, laute in mensa sua et alias benigne tractasset, et literas sibi sacri concilii, domini regis et domini ducis Wilhelmi præsentassemus, sine omni difficultate et contradictione suas nobis promisit salviconductus literas, in forma qua dominus marchio, protinus tradidit. Et sic ad Nurembergam redeuntes, ibidem compositis sarcinulis, iter in nomine domini cum literis sacri concilii, dominorum regis, marchionis, ducum Johannis et Wilhelmi præedictorum, versus Egram recepimus." Cum autem prædicti ambasiatores sacri concilii essent Nurembergæ, per nuntium, qui de Praga et Egra veniens occurrerat eisdem ad quinque leucas prope Nurembergam cum literis superius positis, die 13 Augusti scripserunt literas Pragensibus tenore, qui sequitur: 1432. „Spectabilibus et egregiis viris, dominis magistris civium et consulatui majoris civitatis Pragensis. Pacem, quam votis sedule optatis et exquisita diligentia procurare 135. 1432. 13. Aug.
Strana 238
238 Johannis de Ragusio, satagitis, cum æterna beatitudine feliciter consequi, pro salute. Quemadmodum, spec- tabiles et magnifici viri! ex tenore literarum per Vestram Circumspectionem communitati Egrensi novissime missarum, quarum ad nos copia pervenit, comprehendere possumus, ardor, qui vobis est ad fraternæe dilectionis reconciliationem, nondum ne dicamus extinctus est, sed spirante domino nec tepuit; super quo gratias sibi agimus, qui ignem suum misit in terram, ut corda suorum in mutuam et sinceram (dilectionem) inflammaret. Et sciatis, quia idem est sacratissimæ ejus, quæ vos benivole ad se invitavit, congregationis fervor; quæ quousque vos firmis et castis mereatur artius constringere amplexibus, suspirare ad deum pro jocundo vestro adventu non cessat, omnem sibi moram poenalem existimans. Emisit igitur nunc nos parvulos suos cum regis conductibus et literis pro vestris nuntiis libera- lissime concessis, ad procurandum et providendum juxta posse de omnibus, quæ vestrorum nuntiorum securitati in veniendo stando, et redeundo conferre (possunt). Obtinuimus igitur aliquos salvosconductus principum duorum et communitatum, per quorum terras et districtus oratores vestri versus Basileam ire habebunt, et pro aliquibus adhuc instamus, et favente domino omnes de proximo necessarios habebimus. Quibus obtentis et princi- palibus vestris conductibus præsentatis, ut et ipsi assecurati confidentius vos conducere et reducere possint, apud eosdem, scilicet dominos Fridericum marchionem Brandenbur- gensem pro se et filiis suis tribus, Johannem ducem Bavariæ pro se et filio suo unico, Wilhelmum ducem Bavariæ et protectorem concilii præfati pro se ac suis fratre et fratrueli, ac communitatem Egrensem pro se et sibi subditis, obligantes, promissos vobis salvos conductus procurabimus, et usque ad vos vel deputandum nobis locum expeditos cum regio salvoconductu mittemus; quos cum patientia exspectare velitis, quia et nos super his exactam diligentiam, nihil ex inertia procrastinando, faciemus. Sed quia nunquam melius et commodius pacis negotium agitur, quam tempore pacis, vel saltem in abstinentia guerræ, pleno corde et affectu Vestrorum precamur Magnificentiam, quatinus partes vestras efficaciter interponere velitis, quod inter vestram et nostram partes totas, vel saltem eos, qui acceptare voluerint interim, quod hujusmodi nostri ad invicem tractatus pendent, et ex post ad tres menses fiant, et licitis ac rationabilibus modis et pactis firmentur, juxta con- tinentiam commissionis nobis per sacrum præfatum concilium factæ, cujus vobis copiam per Egrenses mitti ordinamus. Quod si in hoc pars vestra annuere et super hoc tractare, et aliquos deputare decreverit, nobis hoc et locum, in quo nos vel alter nostrum cum vestris deputandis ad hoc tractatoribus secure convenire poterimus, significare ex amore curetis, et nobis de salvoconductu sufficienti, si opus fuerit, providere totius partis vestræe; et nos vel alter nostrum cum vestris convenire, et rationabiles vias et modos pro firmatione hujusmodi treugarum amplecti conabimur. Scribit et alter ex nobis, secundum quod serenissimus Romanorum etc. rex in Luca sibi commisit, domino Procopio, qui apud ejus Serenitatem suum habuit nuntium, super quibusdam, quæ a domino rege suis tunc scriptis prudenter ut et utiliter postulavit, mittens sibi certos salvos conductus, et in aliquibus de intentione regis ipsum informans ; quæ omnia clarius ipse vobis poterit indicare, quia favorabilia sunt et in commune utilia. Et si ultra præemissa quidquam per nos fieri poterit aut debebit, nobis intimare curetis, et impigre juxta vires omnia facere et procurare satagemus. Vos autem cum vestris supplices interim dominum oretis, ut honor suus a nobis concorditer promoveatur et semper pro nostra 1432.
238 Johannis de Ragusio, satagitis, cum æterna beatitudine feliciter consequi, pro salute. Quemadmodum, spec- tabiles et magnifici viri! ex tenore literarum per Vestram Circumspectionem communitati Egrensi novissime missarum, quarum ad nos copia pervenit, comprehendere possumus, ardor, qui vobis est ad fraternæe dilectionis reconciliationem, nondum ne dicamus extinctus est, sed spirante domino nec tepuit; super quo gratias sibi agimus, qui ignem suum misit in terram, ut corda suorum in mutuam et sinceram (dilectionem) inflammaret. Et sciatis, quia idem est sacratissimæ ejus, quæ vos benivole ad se invitavit, congregationis fervor; quæ quousque vos firmis et castis mereatur artius constringere amplexibus, suspirare ad deum pro jocundo vestro adventu non cessat, omnem sibi moram poenalem existimans. Emisit igitur nunc nos parvulos suos cum regis conductibus et literis pro vestris nuntiis libera- lissime concessis, ad procurandum et providendum juxta posse de omnibus, quæ vestrorum nuntiorum securitati in veniendo stando, et redeundo conferre (possunt). Obtinuimus igitur aliquos salvosconductus principum duorum et communitatum, per quorum terras et districtus oratores vestri versus Basileam ire habebunt, et pro aliquibus adhuc instamus, et favente domino omnes de proximo necessarios habebimus. Quibus obtentis et princi- palibus vestris conductibus præsentatis, ut et ipsi assecurati confidentius vos conducere et reducere possint, apud eosdem, scilicet dominos Fridericum marchionem Brandenbur- gensem pro se et filiis suis tribus, Johannem ducem Bavariæ pro se et filio suo unico, Wilhelmum ducem Bavariæ et protectorem concilii præfati pro se ac suis fratre et fratrueli, ac communitatem Egrensem pro se et sibi subditis, obligantes, promissos vobis salvos conductus procurabimus, et usque ad vos vel deputandum nobis locum expeditos cum regio salvoconductu mittemus; quos cum patientia exspectare velitis, quia et nos super his exactam diligentiam, nihil ex inertia procrastinando, faciemus. Sed quia nunquam melius et commodius pacis negotium agitur, quam tempore pacis, vel saltem in abstinentia guerræ, pleno corde et affectu Vestrorum precamur Magnificentiam, quatinus partes vestras efficaciter interponere velitis, quod inter vestram et nostram partes totas, vel saltem eos, qui acceptare voluerint interim, quod hujusmodi nostri ad invicem tractatus pendent, et ex post ad tres menses fiant, et licitis ac rationabilibus modis et pactis firmentur, juxta con- tinentiam commissionis nobis per sacrum præfatum concilium factæ, cujus vobis copiam per Egrenses mitti ordinamus. Quod si in hoc pars vestra annuere et super hoc tractare, et aliquos deputare decreverit, nobis hoc et locum, in quo nos vel alter nostrum cum vestris deputandis ad hoc tractatoribus secure convenire poterimus, significare ex amore curetis, et nobis de salvoconductu sufficienti, si opus fuerit, providere totius partis vestræe; et nos vel alter nostrum cum vestris convenire, et rationabiles vias et modos pro firmatione hujusmodi treugarum amplecti conabimur. Scribit et alter ex nobis, secundum quod serenissimus Romanorum etc. rex in Luca sibi commisit, domino Procopio, qui apud ejus Serenitatem suum habuit nuntium, super quibusdam, quæ a domino rege suis tunc scriptis prudenter ut et utiliter postulavit, mittens sibi certos salvos conductus, et in aliquibus de intentione regis ipsum informans ; quæ omnia clarius ipse vobis poterit indicare, quia favorabilia sunt et in commune utilia. Et si ultra præemissa quidquam per nos fieri poterit aut debebit, nobis intimare curetis, et impigre juxta vires omnia facere et procurare satagemus. Vos autem cum vestris supplices interim dominum oretis, ut honor suus a nobis concorditer promoveatur et semper pro nostra 1432.
Strana 239
Tractatus de reductione Bohemorum. 239 salute magnificetur, amen. Datum Nurembergæ, ipso die beati Hippolyti martyris, 1432. anno etc. xXXIII° (sic). Hermannus abbas Ebracensis et Johannes de Mulenbrun, humiles nuntii sacri Basiliensis concilii. Eadem die et per eundem nuntium frater Johannes de Mulenbrun scripsit etiam Procopio Raso sub tali forma: „Spectabili et potenti viro, D. Procopio, directori exercitus in campo laborantis. 136 1432. 13. Aug. Pacem et dilectionem in Christo Jesu domino nostro pro salute. Quemadmodum, spectabilis vir! serenissimo principi et domino nostro Sigismundo Romanorum etc. regi scripsistis inter cetera rogando, quatenus quibusdam in Boemia nobilibus per vos tunc nominatis injungere et mandare dignaretur, quod vos cum reliquis ad sacrum Basiliense concilium mittendis conducerent et suam præsentiam personalem in eodem concilio sicut sæpius se dixerit fore facturum exhiberet etc. Idem D. Rex eisdem nominatis scribit, prout in literis quas cum præsentibus Vestræe circumspectioni transmitto, videre poteritis. Scribit etiam universis et singulis de regno Bohemiæ sibi fidelibus in litera aperta, quam apud consulatum Egrensem reposui, quatenus nuntios vestros præfatos secure per suos districtus singuli conducant. Injunxit etiam mihi idem D. Rex, quatenus vobis suo nomine intimarem, quod quam primum ipse perceperit quod vestri nuntii sunt in via veniendi ad concilium Basiliense præfatum, vel ad ipsum concilii locum appli- cuerint, quod ex tunc sine mora ad mandatum ejusdem concilii Sua Majestas personaliter ad idem (se) conferet; et si, quod absit, ex quacunque causa venire non posset, vices suas et potestatem vobiscum gratiose tractandi et concordandi vobiscum alicui sibi fideli, qui eidem intererit, ad plenum committet; et nihil in hoc mundo tam avide desiderat et optat, quam quod regnum vestrum præclarum in veritate fidei et pacis unitate cum reliquis de ecclesia concordetur. Quod si factum fuerit ut speramus, omnem pollicetur ex corde se velle remittere injuriam illatam et numquam ad vindictam reminisci. Quam sanctam suam et sinceram intentionem cum me referente concilium intellexisset, illico notabiles ad Suam Serenitatem ordinavit ambasiatores, unum scilicet episcopum, abbatem et doctorem cum decenti familia, qui in mandatis receperunt eundem D. Regem quantocius ad concilium revocandi et reducendi. Et speramus nihil hæsitantes, quia in (sic) mandatis concilii hac parte sicut et semper hactenus fecit, devotus parebit. Idem etiam sacrum concilium venerabilem patrem D. Hermannum abbatem Ebracensem servum Christi fidelem et meam parvitatem nunc emisit finaliter et commisit, quatenus omnia ad securitatem vestræ itinerationis necessaria et accomoda juxta concordata in Egra sufficienter provideremus, treugas pro parte nostra generales offerremus et peteremus juxta continentiam literarum, quarum copiam vestræ con- gregationi per consulatum Egrensem cum aliis literis transmitti ordinavimus. Quibus nos fideliter intendemus, et expeditis pro vestra securitate juxta nostram possibilitatem singulis, protinus salvos conductus Regiæ Majestatis, illustrium principum et dominorum Friderici mar- chionis Brandenburgensis etc. pro se et filiis suis, Johannis ducis Bavariæ etc. pro se et filio suo unico, et Wilhelmi ducis Bavariæ etc. pro se et fratre suo et filio fratris, ac communitatis Egrensis pro se et subditis suis obligantium ad Pragam vel alium deputandum vel accomodum locum mittemus. Interim se vestri oratores et nuntii mittendi præparent, ut paratis omnibus
Tractatus de reductione Bohemorum. 239 salute magnificetur, amen. Datum Nurembergæ, ipso die beati Hippolyti martyris, 1432. anno etc. xXXIII° (sic). Hermannus abbas Ebracensis et Johannes de Mulenbrun, humiles nuntii sacri Basiliensis concilii. Eadem die et per eundem nuntium frater Johannes de Mulenbrun scripsit etiam Procopio Raso sub tali forma: „Spectabili et potenti viro, D. Procopio, directori exercitus in campo laborantis. 136 1432. 13. Aug. Pacem et dilectionem in Christo Jesu domino nostro pro salute. Quemadmodum, spectabilis vir! serenissimo principi et domino nostro Sigismundo Romanorum etc. regi scripsistis inter cetera rogando, quatenus quibusdam in Boemia nobilibus per vos tunc nominatis injungere et mandare dignaretur, quod vos cum reliquis ad sacrum Basiliense concilium mittendis conducerent et suam præsentiam personalem in eodem concilio sicut sæpius se dixerit fore facturum exhiberet etc. Idem D. Rex eisdem nominatis scribit, prout in literis quas cum præsentibus Vestræe circumspectioni transmitto, videre poteritis. Scribit etiam universis et singulis de regno Bohemiæ sibi fidelibus in litera aperta, quam apud consulatum Egrensem reposui, quatenus nuntios vestros præfatos secure per suos districtus singuli conducant. Injunxit etiam mihi idem D. Rex, quatenus vobis suo nomine intimarem, quod quam primum ipse perceperit quod vestri nuntii sunt in via veniendi ad concilium Basiliense præfatum, vel ad ipsum concilii locum appli- cuerint, quod ex tunc sine mora ad mandatum ejusdem concilii Sua Majestas personaliter ad idem (se) conferet; et si, quod absit, ex quacunque causa venire non posset, vices suas et potestatem vobiscum gratiose tractandi et concordandi vobiscum alicui sibi fideli, qui eidem intererit, ad plenum committet; et nihil in hoc mundo tam avide desiderat et optat, quam quod regnum vestrum præclarum in veritate fidei et pacis unitate cum reliquis de ecclesia concordetur. Quod si factum fuerit ut speramus, omnem pollicetur ex corde se velle remittere injuriam illatam et numquam ad vindictam reminisci. Quam sanctam suam et sinceram intentionem cum me referente concilium intellexisset, illico notabiles ad Suam Serenitatem ordinavit ambasiatores, unum scilicet episcopum, abbatem et doctorem cum decenti familia, qui in mandatis receperunt eundem D. Regem quantocius ad concilium revocandi et reducendi. Et speramus nihil hæsitantes, quia in (sic) mandatis concilii hac parte sicut et semper hactenus fecit, devotus parebit. Idem etiam sacrum concilium venerabilem patrem D. Hermannum abbatem Ebracensem servum Christi fidelem et meam parvitatem nunc emisit finaliter et commisit, quatenus omnia ad securitatem vestræ itinerationis necessaria et accomoda juxta concordata in Egra sufficienter provideremus, treugas pro parte nostra generales offerremus et peteremus juxta continentiam literarum, quarum copiam vestræ con- gregationi per consulatum Egrensem cum aliis literis transmitti ordinavimus. Quibus nos fideliter intendemus, et expeditis pro vestra securitate juxta nostram possibilitatem singulis, protinus salvos conductus Regiæ Majestatis, illustrium principum et dominorum Friderici mar- chionis Brandenburgensis etc. pro se et filiis suis, Johannis ducis Bavariæ etc. pro se et filio suo unico, et Wilhelmi ducis Bavariæ etc. pro se et fratre suo et filio fratris, ac communitatis Egrensis pro se et subditis suis obligantium ad Pragam vel alium deputandum vel accomodum locum mittemus. Interim se vestri oratores et nuntii mittendi præparent, ut paratis omnibus
Strana 240
240 Johannis de Ragusio, vos principales vestros conductores, præefatos scilicet tres principes et communitatem Egrensem, requiratis, ut in uno ex tribus ad hoc electis locis vos juxta promissa recipiant et in nomine (dei) salvos conducant et reducant. Placeat igitur Dominationi Vestræ partes vestras efficaciter interponere, ut pendente hujusmodi nostro tractatu et ex post ad tres menses treugæ generales inter nostram et vestram partes fiant et rationabilibus pactis et modis firmentur; et tanto fructuosius et commodius poterimus interim de plena concordia tractare. Confido in domino, sicut et oro, quia in his et omnibus, quæ fraternam dilectionem et pacem reintegrare et firmare ac vitæ puritatem et tranquillitatem promovere poterunt, possibilem vobis operam adhibebitis. Quæ et alia ad æternæ felicitatis conse- cutionem vobis accomoda dominus inspiret et misericorditer largiatur. Datum Nurembergæ ipso die b. Hippolyti martyris anno etc. xxxII°. 1432. 137. 1432. 22. Aug. Frater Johannes de Mulbrun humilis nuntius concilii Basiliensis." Pragenses igitur prædictis literis ambasiatorum sacri concilii receptis, taliter die 22 Augusti rescripserunt eisdem: „Honorabilibus et religiosis fratribus, Hermanno abbati monasterii Ebracensis, et Johanni de Mulenbrun, nuntiis sacri concilii Basiliensis. Vinculum pacis, pro quo obnixe insudatis et labore assiduo, quo instanter cupitis, ut unanimes in domo domini habitemus, una cum incremento omnis boni ecclesiæ dei sanctæ, dignetur altissimus feliciter consummare. In domino Jesu nobis dilecti! Literis vestris lætanter susceptis, mente serena grates domino reddimus, cum coeptum opus in Egra, prosecutionem et finem per nos dudum, audientiæ puta generalis assecurationem, peroptatam, tendere videamus, et ut Satanas pacis, concordiæ, unionis inimicus existens confundatur, et corda non optantium, quæ ad pacem sunt Jerusalem, tædio procellantur. Satagite igitur festinantes, ut salviconductus per exactam diligentiam, quam vos circa hoc habere dicitis, quantocius valetis, sine procrastinatione in Praga reponantur ; hoc indubie scientes, quod congregatio nobilium, baronum, civitatum, communitatum regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ parti nostræe adhærentium die dominica post Bartho- lomæi nune proxime affutura est in montibus Cuthen celebranda, ut inibi præfatis salvis- conductibus per sic congregandos visis, citius per nos et vos finem in optatum manus extendentes possimus domino favente devenire. Insuper, si libet, illi congregationi, prout nobis accomodum videtur, literas vestras pacem optantes treugarum poteritis destinare. Tractatu vero super ipsis treugis in ipsa congregatione habito omnem diligentiam totumque conamen per vos optata juxta posse nostrum adhibentes, et quantum in nobis est, ea quæ pacis sunt omnimode persectantes, Vestris Honorabilitatibus, quidquid conclusum unanimiter et actum fuerit, insinuare non negligemus. Datum 6° feria ante beati Bartholomæi apostoli, anno domini etc. XXXII. 138. 1432. 22. Aug. Magister civium et jurati consules majoris civitatis Pragensis." Eadem etiam die magister Johannes de Rokizano scripsit fratri Johanni de Mulenbrun sub tali forma: „Honorabili Johanni de Geilnhusen presbytero et monacho professo in Mulenbrun, nuntio concilii Basiliensis sibi favoroso.
240 Johannis de Ragusio, vos principales vestros conductores, præefatos scilicet tres principes et communitatem Egrensem, requiratis, ut in uno ex tribus ad hoc electis locis vos juxta promissa recipiant et in nomine (dei) salvos conducant et reducant. Placeat igitur Dominationi Vestræ partes vestras efficaciter interponere, ut pendente hujusmodi nostro tractatu et ex post ad tres menses treugæ generales inter nostram et vestram partes fiant et rationabilibus pactis et modis firmentur; et tanto fructuosius et commodius poterimus interim de plena concordia tractare. Confido in domino, sicut et oro, quia in his et omnibus, quæ fraternam dilectionem et pacem reintegrare et firmare ac vitæ puritatem et tranquillitatem promovere poterunt, possibilem vobis operam adhibebitis. Quæ et alia ad æternæ felicitatis conse- cutionem vobis accomoda dominus inspiret et misericorditer largiatur. Datum Nurembergæ ipso die b. Hippolyti martyris anno etc. xxxII°. 1432. 137. 1432. 22. Aug. Frater Johannes de Mulbrun humilis nuntius concilii Basiliensis." Pragenses igitur prædictis literis ambasiatorum sacri concilii receptis, taliter die 22 Augusti rescripserunt eisdem: „Honorabilibus et religiosis fratribus, Hermanno abbati monasterii Ebracensis, et Johanni de Mulenbrun, nuntiis sacri concilii Basiliensis. Vinculum pacis, pro quo obnixe insudatis et labore assiduo, quo instanter cupitis, ut unanimes in domo domini habitemus, una cum incremento omnis boni ecclesiæ dei sanctæ, dignetur altissimus feliciter consummare. In domino Jesu nobis dilecti! Literis vestris lætanter susceptis, mente serena grates domino reddimus, cum coeptum opus in Egra, prosecutionem et finem per nos dudum, audientiæ puta generalis assecurationem, peroptatam, tendere videamus, et ut Satanas pacis, concordiæ, unionis inimicus existens confundatur, et corda non optantium, quæ ad pacem sunt Jerusalem, tædio procellantur. Satagite igitur festinantes, ut salviconductus per exactam diligentiam, quam vos circa hoc habere dicitis, quantocius valetis, sine procrastinatione in Praga reponantur ; hoc indubie scientes, quod congregatio nobilium, baronum, civitatum, communitatum regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ parti nostræe adhærentium die dominica post Bartho- lomæi nune proxime affutura est in montibus Cuthen celebranda, ut inibi præfatis salvis- conductibus per sic congregandos visis, citius per nos et vos finem in optatum manus extendentes possimus domino favente devenire. Insuper, si libet, illi congregationi, prout nobis accomodum videtur, literas vestras pacem optantes treugarum poteritis destinare. Tractatu vero super ipsis treugis in ipsa congregatione habito omnem diligentiam totumque conamen per vos optata juxta posse nostrum adhibentes, et quantum in nobis est, ea quæ pacis sunt omnimode persectantes, Vestris Honorabilitatibus, quidquid conclusum unanimiter et actum fuerit, insinuare non negligemus. Datum 6° feria ante beati Bartholomæi apostoli, anno domini etc. XXXII. 138. 1432. 22. Aug. Magister civium et jurati consules majoris civitatis Pragensis." Eadem etiam die magister Johannes de Rokizano scripsit fratri Johanni de Mulenbrun sub tali forma: „Honorabili Johanni de Geilnhusen presbytero et monacho professo in Mulenbrun, nuntio concilii Basiliensis sibi favoroso.
Strana 241
Tractatus de reductione Bohemorum. 241 Jesus ipse Nazarenus, qui est crucifixus, hæreat in corde vestro permanendo fixus. Honorabilis domine! Omnipotens cunctorum creator dominus, qui dat evangeli- zantibus virtutem, remittat ex alto et vobis pro bono ecclesiæ laboranti fortitudinem et vigorem. Scribitis nempe mihi, ut me interponerem, quatenus inter partem nostram scilicet et sibi adversam treugæ concludantur etc. Non solum interponere, sed pati vellem et alligari, scrutator cordium ipse novit, ut quæe sunt unionis orthodoxæ fidei et pacis singuli Christianorum imitentur ; cum noster dominus non sit dissensionis deus sed pacis, quia in pace factus est locus ejus. Hinc est quod in congregatione nobilium, baronum, civitatum communitatum etc. dominico post Bartholomæi affuturo celebranda laborem, itineris arripiam, loquar et me ipsum exponam, assecurationem treugarum inter partes adversas fiendam promovendo. Non solum autem hoc, sed et singula quæ ecclesiæ dei videritis rationabiliter profutura et per me miserum promovenda, mihi annuite et paratus sum non dedignando velut patri obedire. Hoc autem concupiscens, desidero salvoscon- ductus, quos jam in paratis habetis sive habere potestis die noctuque, ut congregationi proxime affuturæ offerantur, destinare in Pragam satagatis, ut puta salvum conductum regis Sigismundi etc., marchionis Brandenburgensis, Johannis ducis Bavariæ, Wilhelmi protectoris concilii, civitatum Basiliensis scilicet et Egrensis, prout in Egra per nos et vos utrinque fuit condictatum. Quod si quem vel quos conductus scilicet salvos ad manum jam habere nequitis, causam allegate scripto vestro assignantes, ut sic cessent verba per plerosque ad faciendum difficultates et jaciendum seminarium diaboli præparata. Placeat etiam et literam pro ineundis treugis ipsi congregationi fiendæe scribere in commune. Nam ex fide noscimus, quod semine bono per patrem familias superseminato homo inimicus non cessat zizania seminare. Nos ergo cum filii lucis esse debeamus vigilemus, ut venientes cum exultatione manipulos fructuum pro ecclesiæ incremento afferamus. Quod si instinctu et operatione Satanæ treugæ generales effectum sortiri nequirent, quod tamen absit, vos tamen supportate invicem et ut viri maturo consilio vacantes et a coepto bono velut ad aratrum manum missam non retrahatis. Ceterum scitote auribus meis insonuisse, quod pridem mihi literam per certum quemdam destinassetis etc. Profecto gratus de illa, si mihi fuisset oblata, sicut et modo de ista per nuntium de Egra ad me allata exsti- tissem, sed ut percipio nuntium ex casu certo ipsam literam perdidisse. Opto insuper cordintime, ut nuntio habito positionem et ordinem concilii Basiliensis, sique adest et affluit copia prudentum episcoporum et ceterorum notabilium in ipso concilio mihi scriptotenus dignemini intimare. Peto etiam si contingat in ipsam destinare Basileam, dominos meos et doctores, Johannem scilicet Nider et Heinricum Tocke mei ex parte salutari. Valete in filio virginis illibato. Datum Pragæ feria sexta ante Bar- tholomæi. 1432. Magister Johannes de Rokizano, prædicator ante Lætam curiam, vester humilis exorator." In die beati Bartholomæi apostoli frater Johannes de Mulenbrun taliter de Nurem- berga scripsit magistro Johanni de Ragusio : "Venerabilis pater et domine ! Post humilem recommendationem. Nuper venerabili patre domino Eberacensi et me petentibus promissum salvumconductum in conductione Bohemorum ab illustri principe domino marchione Brandenburgensi, visum sibi fuit, quod 139. 1432. 24. Aug. Scriptores I. 31
Tractatus de reductione Bohemorum. 241 Jesus ipse Nazarenus, qui est crucifixus, hæreat in corde vestro permanendo fixus. Honorabilis domine! Omnipotens cunctorum creator dominus, qui dat evangeli- zantibus virtutem, remittat ex alto et vobis pro bono ecclesiæ laboranti fortitudinem et vigorem. Scribitis nempe mihi, ut me interponerem, quatenus inter partem nostram scilicet et sibi adversam treugæ concludantur etc. Non solum interponere, sed pati vellem et alligari, scrutator cordium ipse novit, ut quæe sunt unionis orthodoxæ fidei et pacis singuli Christianorum imitentur ; cum noster dominus non sit dissensionis deus sed pacis, quia in pace factus est locus ejus. Hinc est quod in congregatione nobilium, baronum, civitatum communitatum etc. dominico post Bartholomæi affuturo celebranda laborem, itineris arripiam, loquar et me ipsum exponam, assecurationem treugarum inter partes adversas fiendam promovendo. Non solum autem hoc, sed et singula quæ ecclesiæ dei videritis rationabiliter profutura et per me miserum promovenda, mihi annuite et paratus sum non dedignando velut patri obedire. Hoc autem concupiscens, desidero salvoscon- ductus, quos jam in paratis habetis sive habere potestis die noctuque, ut congregationi proxime affuturæ offerantur, destinare in Pragam satagatis, ut puta salvum conductum regis Sigismundi etc., marchionis Brandenburgensis, Johannis ducis Bavariæ, Wilhelmi protectoris concilii, civitatum Basiliensis scilicet et Egrensis, prout in Egra per nos et vos utrinque fuit condictatum. Quod si quem vel quos conductus scilicet salvos ad manum jam habere nequitis, causam allegate scripto vestro assignantes, ut sic cessent verba per plerosque ad faciendum difficultates et jaciendum seminarium diaboli præparata. Placeat etiam et literam pro ineundis treugis ipsi congregationi fiendæe scribere in commune. Nam ex fide noscimus, quod semine bono per patrem familias superseminato homo inimicus non cessat zizania seminare. Nos ergo cum filii lucis esse debeamus vigilemus, ut venientes cum exultatione manipulos fructuum pro ecclesiæ incremento afferamus. Quod si instinctu et operatione Satanæ treugæ generales effectum sortiri nequirent, quod tamen absit, vos tamen supportate invicem et ut viri maturo consilio vacantes et a coepto bono velut ad aratrum manum missam non retrahatis. Ceterum scitote auribus meis insonuisse, quod pridem mihi literam per certum quemdam destinassetis etc. Profecto gratus de illa, si mihi fuisset oblata, sicut et modo de ista per nuntium de Egra ad me allata exsti- tissem, sed ut percipio nuntium ex casu certo ipsam literam perdidisse. Opto insuper cordintime, ut nuntio habito positionem et ordinem concilii Basiliensis, sique adest et affluit copia prudentum episcoporum et ceterorum notabilium in ipso concilio mihi scriptotenus dignemini intimare. Peto etiam si contingat in ipsam destinare Basileam, dominos meos et doctores, Johannem scilicet Nider et Heinricum Tocke mei ex parte salutari. Valete in filio virginis illibato. Datum Pragæ feria sexta ante Bar- tholomæi. 1432. Magister Johannes de Rokizano, prædicator ante Lætam curiam, vester humilis exorator." In die beati Bartholomæi apostoli frater Johannes de Mulenbrun taliter de Nurem- berga scripsit magistro Johanni de Ragusio : "Venerabilis pater et domine ! Post humilem recommendationem. Nuper venerabili patre domino Eberacensi et me petentibus promissum salvumconductum in conductione Bohemorum ab illustri principe domino marchione Brandenburgensi, visum sibi fuit, quod 139. 1432. 24. Aug. Scriptores I. 31
Strana 242
242 Johannis de Ragusio, antequam hujusmodi salvumconductum sigillaret et præsentaret, prius ipse cautionem a sacro concilio et domino rege Romanorum habere deberet, qua sibi promitterent, quod ipsum ab omni damno et onere, si quod occasione hujusmodi conductus occurreret ac haberet, relevarent. Sed tandem post aliquot dies, informatus per dominos abbatem sancti Aegidii, Conradum Kunhofer et Albertum plebanum sancti Sebaldi, prædictum tali pacto deposuit, quod ipsum nequaquam daret, quousque salviconductus eorum, per quorum terras et dominia nuntios Bohemorum conducere haberet, reponerentur. Cum autem illustris princeps dominus dux Wilhelmus, (protector) sacri concilii, sine quacunque diffi- cultate suum salvumconductum nobis dederit, ac etiam dicto domino marchioni scripsit, quod ipse dictos nuntios Bohemorum, dum ad Ulmam pervenirent, recipere vellet, et salvos usque ad Basileam ducere, et deinde suo tempore ad Ulmam reducere, salvosque in Basilea tenere vellet, et omnes necessarios salvosconductus infra Ulmam et Basileam extrahere et apud se retinere, et quod ipse marchio et nos alios salvosconductus procu- raremus, et eos salvos usque ad Ulmam conducere et de Ulma in metas Bohemiæ reducere curaremus: dominus marchio de hoc usque adhuc non manet contentus, sed omnino vult secum habere omnes salvosconductus, et quod idem dominus dux Wilhelmus etiam mittat suas gentes ad recipiendum dictos nuntios in metis Bohemiæ et ad conducendum et redu- cendum. Quare venerabilis pater, ne res nimiam recipiat dilationem, et ex tali mora venire posset impedimentum, interponite partes vestras apud reverendissimum patrem dominum nostrum legatum et dictum principem dominum ducem Wilhelmum, quibus pridie super hoc per extensum scripsi, et apud alios, ubi vobis visum fuerit, quod idem dominus dux Wilhelmus scribat seriosius fratri suo duci Ernesto, quod requisitus mittat gentes suas ad conducendum et reducendum, et quod operam det citam et efficacem, et domini mei de concilio sibi cooperentur, quod quantocius salviconductus dominorum de Wirten- burg, marchionis de Baden, marchionis de Rötilm, episcopi Constantiensis, communitatis Basiliensis, ducis Friderici Austriæ, domini Jacobi Truchsas de Walpurg, L. advocati in Suevia et societatis militarium sancti Georgii huc in domum abbatis Ebracensis vel ad dictum dominum plebanum sancti Sebaldi mittantur; quia quousque hoc fiat, conductio dictorum nuntiorum retardabitur, nisi dominus marchio, quod non est mihi verisimile, suam mutaret intentionem. De die in diem exspectamus nuntium et responsum de Praga, an velint tractare de generalibus treugis. Dominus dux Johannes suum salvumconductum libenter et gaudens dedit, nulla facta mentione de quacunque cautione alia, et omnem operam possibilem, sicut pollicitus est, adhibebit, et nullam omnino difficultatem fecit. Si qua veracia occurrerint nova, precor nobis in multorum consolationem, sicut consue- vistis, rescribite, et præsertim de incremento concilii, de statu domini regis et voluntate domini papæ. Altissimus vos conservare et confortare ad suam laudem dignetur. Scriptum ipso die beati Bartholomæi apostoli etc. anno etc. XXXII. 1432. Per vestrum obedientiarium, fratrem Johannem de Mulembrun. Licet illustris princeps dominus dux Wilhelmus, protector concilii, scripserit illustribus principibus, dominis Friderico marchioni Brandenburgensi et Johanni duci Bavariæ, quod ipse velit recipere nuntios Bohemorum in Ulma et salvos usque in Basileam conducere, et de Basilea ad Ulmam suo tempore reducere, et omnes ad hoc salvoscon-
242 Johannis de Ragusio, antequam hujusmodi salvumconductum sigillaret et præsentaret, prius ipse cautionem a sacro concilio et domino rege Romanorum habere deberet, qua sibi promitterent, quod ipsum ab omni damno et onere, si quod occasione hujusmodi conductus occurreret ac haberet, relevarent. Sed tandem post aliquot dies, informatus per dominos abbatem sancti Aegidii, Conradum Kunhofer et Albertum plebanum sancti Sebaldi, prædictum tali pacto deposuit, quod ipsum nequaquam daret, quousque salviconductus eorum, per quorum terras et dominia nuntios Bohemorum conducere haberet, reponerentur. Cum autem illustris princeps dominus dux Wilhelmus, (protector) sacri concilii, sine quacunque diffi- cultate suum salvumconductum nobis dederit, ac etiam dicto domino marchioni scripsit, quod ipse dictos nuntios Bohemorum, dum ad Ulmam pervenirent, recipere vellet, et salvos usque ad Basileam ducere, et deinde suo tempore ad Ulmam reducere, salvosque in Basilea tenere vellet, et omnes necessarios salvosconductus infra Ulmam et Basileam extrahere et apud se retinere, et quod ipse marchio et nos alios salvosconductus procu- raremus, et eos salvos usque ad Ulmam conducere et de Ulma in metas Bohemiæ reducere curaremus: dominus marchio de hoc usque adhuc non manet contentus, sed omnino vult secum habere omnes salvosconductus, et quod idem dominus dux Wilhelmus etiam mittat suas gentes ad recipiendum dictos nuntios in metis Bohemiæ et ad conducendum et redu- cendum. Quare venerabilis pater, ne res nimiam recipiat dilationem, et ex tali mora venire posset impedimentum, interponite partes vestras apud reverendissimum patrem dominum nostrum legatum et dictum principem dominum ducem Wilhelmum, quibus pridie super hoc per extensum scripsi, et apud alios, ubi vobis visum fuerit, quod idem dominus dux Wilhelmus scribat seriosius fratri suo duci Ernesto, quod requisitus mittat gentes suas ad conducendum et reducendum, et quod operam det citam et efficacem, et domini mei de concilio sibi cooperentur, quod quantocius salviconductus dominorum de Wirten- burg, marchionis de Baden, marchionis de Rötilm, episcopi Constantiensis, communitatis Basiliensis, ducis Friderici Austriæ, domini Jacobi Truchsas de Walpurg, L. advocati in Suevia et societatis militarium sancti Georgii huc in domum abbatis Ebracensis vel ad dictum dominum plebanum sancti Sebaldi mittantur; quia quousque hoc fiat, conductio dictorum nuntiorum retardabitur, nisi dominus marchio, quod non est mihi verisimile, suam mutaret intentionem. De die in diem exspectamus nuntium et responsum de Praga, an velint tractare de generalibus treugis. Dominus dux Johannes suum salvumconductum libenter et gaudens dedit, nulla facta mentione de quacunque cautione alia, et omnem operam possibilem, sicut pollicitus est, adhibebit, et nullam omnino difficultatem fecit. Si qua veracia occurrerint nova, precor nobis in multorum consolationem, sicut consue- vistis, rescribite, et præsertim de incremento concilii, de statu domini regis et voluntate domini papæ. Altissimus vos conservare et confortare ad suam laudem dignetur. Scriptum ipso die beati Bartholomæi apostoli etc. anno etc. XXXII. 1432. Per vestrum obedientiarium, fratrem Johannem de Mulembrun. Licet illustris princeps dominus dux Wilhelmus, protector concilii, scripserit illustribus principibus, dominis Friderico marchioni Brandenburgensi et Johanni duci Bavariæ, quod ipse velit recipere nuntios Bohemorum in Ulma et salvos usque in Basileam conducere, et de Basilea ad Ulmam suo tempore reducere, et omnes ad hoc salvoscon-
Strana 243
Tractatus de reductione Bohemorum. 243 ductus necessarios infra eadem loca procurare : tamen apparebat dicto domino marchioni, quod manendo in tractatibus et secundum eandem formam procedendo expediat, quod omnium ipsorum quatuor conductorum principalium armigeri semper in hujusmodi conductu sint præsentes, licet in uno loco unus ipsorum plures possit habere quam alter, et etiam quod omnes salviconductus a principibus et communitatibus ac dominis, per quorum terras et dominia ire habebunt, expediantur realiter sigillati et mittantur usque ad Nurembergam, et postea habeantur eundo et redeundo in via. Ideo sollicitetur dictus dominus Wilhelmus dux, quod si non scripserit adhuc, scribat fratri suo illustri duci Ernesto, quod requisitus tempore opportuno mittat armatos suos ad conducendum et reducendum, et quod expediat salvosconductus literales a dominis infrascriptis, prout desiderat dominus marchio, et quousque eidem et alii non habentur, ipsi suum salvumconductum, quem reposuit apud dominum plebanum sancti Sebaldi Nurembergensem, dari prohibuit: scilicet a domino de Wirtemberg, a domino marchione de Baden, a marchione de Rotiln, a nobilibus de Boden, a dominis Truchsesis de Walpurg, et specialiter a domino Jacobo Truchsese de Walpurg, a domino episcopo Constantiensi, a societate militarium sancti Georgii, et si qui sunt alii comites vel potentes domini temporales vel spirituales; item salvusconductus civitatis Basiliensis, item salvusconductus ducis Friderici Austriæ. In hoc, reverendissime pater, fiat diligentia, quia negotium alias dispendium patietur. Et si Dominationi Vestræ ex dictis ejusdem domini præpositi vel alias apparuerit, quod ego forsitan amodo non essem gratus coepti negotii prosecutor, tamquam qui dictum dominum marchionem et alios in petendo majorem a sacro concilio et a domino rege cautionem neglexissem: libenti et bono animo cedam, quandocunque mandaveritis. Neque in hoc me excuso, quia super hoc nihil promisi, neque de petendo aliud intromisi, quam quod si offertur casus, concilium sibi in possibilibus viriliter assisteret; sicut et in literis ad ipsos missis promittit, quarum copiam principaliter requirite ab his, qui easdem ingrossarunt, et apud vos diligenter servate. Date operam, de possibilibus nihil obmittatur, ne occasio detur pavidis. Dominus præ- positus de Langenzeim erat expeditus ad veniendum ad vos ex parte domini marchionis, sed cadens per quemdam gradum infirmatus est et lecto decumbit. Item dominus dux Johannes heri læto animo et vultu, nulla facta mentione de quacumque cautione, suum dedit salvumconductum, et se offert ad omnia possibilia et Bohemos cum effectu con- ducendum." 1432. Ad supra dictas vero literas Pragensium, quas eo die, quo a Nuremberga versus Egram iter arripuerunt, receperant, prædicti ambasiatores concilii de Egra die 1 Sep- tembris taliter rescripserunt : „Spectabilibus et egregiis dominis majoris civitatis Pragensis. Deus et pater domini nostri Jesu Christi, pater misericordiarum et deus totius consolationis, consoletur vos in omni tribulatione vestra. Audivimus, spectabiles et egregii viri! de quibusdam male gratis eventibus, qui præclaram vestram urbem et confinia gra- viter commoverunt: super quibus cordialiter compatimur, sed et gratias pro diligentia, quam fideliter communibus negotiis continuatis, reverenter agimus. Et sicut prudenter consuluistis, ita vestræ congregationi hodie, cum citius non possemus, scripto treugas juxta factæ nobis commissionis formam offerentes et petentes, mittimus etiam cum præ- sentium exhibitore literas concilii et duos salvosconductus, quos videbitis, et reliquos, 140. 1432 2. Sept. 31 *
Tractatus de reductione Bohemorum. 243 ductus necessarios infra eadem loca procurare : tamen apparebat dicto domino marchioni, quod manendo in tractatibus et secundum eandem formam procedendo expediat, quod omnium ipsorum quatuor conductorum principalium armigeri semper in hujusmodi conductu sint præsentes, licet in uno loco unus ipsorum plures possit habere quam alter, et etiam quod omnes salviconductus a principibus et communitatibus ac dominis, per quorum terras et dominia ire habebunt, expediantur realiter sigillati et mittantur usque ad Nurembergam, et postea habeantur eundo et redeundo in via. Ideo sollicitetur dictus dominus Wilhelmus dux, quod si non scripserit adhuc, scribat fratri suo illustri duci Ernesto, quod requisitus tempore opportuno mittat armatos suos ad conducendum et reducendum, et quod expediat salvosconductus literales a dominis infrascriptis, prout desiderat dominus marchio, et quousque eidem et alii non habentur, ipsi suum salvumconductum, quem reposuit apud dominum plebanum sancti Sebaldi Nurembergensem, dari prohibuit: scilicet a domino de Wirtemberg, a domino marchione de Baden, a marchione de Rotiln, a nobilibus de Boden, a dominis Truchsesis de Walpurg, et specialiter a domino Jacobo Truchsese de Walpurg, a domino episcopo Constantiensi, a societate militarium sancti Georgii, et si qui sunt alii comites vel potentes domini temporales vel spirituales; item salvusconductus civitatis Basiliensis, item salvusconductus ducis Friderici Austriæ. In hoc, reverendissime pater, fiat diligentia, quia negotium alias dispendium patietur. Et si Dominationi Vestræ ex dictis ejusdem domini præpositi vel alias apparuerit, quod ego forsitan amodo non essem gratus coepti negotii prosecutor, tamquam qui dictum dominum marchionem et alios in petendo majorem a sacro concilio et a domino rege cautionem neglexissem: libenti et bono animo cedam, quandocunque mandaveritis. Neque in hoc me excuso, quia super hoc nihil promisi, neque de petendo aliud intromisi, quam quod si offertur casus, concilium sibi in possibilibus viriliter assisteret; sicut et in literis ad ipsos missis promittit, quarum copiam principaliter requirite ab his, qui easdem ingrossarunt, et apud vos diligenter servate. Date operam, de possibilibus nihil obmittatur, ne occasio detur pavidis. Dominus præ- positus de Langenzeim erat expeditus ad veniendum ad vos ex parte domini marchionis, sed cadens per quemdam gradum infirmatus est et lecto decumbit. Item dominus dux Johannes heri læto animo et vultu, nulla facta mentione de quacumque cautione, suum dedit salvumconductum, et se offert ad omnia possibilia et Bohemos cum effectu con- ducendum." 1432. Ad supra dictas vero literas Pragensium, quas eo die, quo a Nuremberga versus Egram iter arripuerunt, receperant, prædicti ambasiatores concilii de Egra die 1 Sep- tembris taliter rescripserunt : „Spectabilibus et egregiis dominis majoris civitatis Pragensis. Deus et pater domini nostri Jesu Christi, pater misericordiarum et deus totius consolationis, consoletur vos in omni tribulatione vestra. Audivimus, spectabiles et egregii viri! de quibusdam male gratis eventibus, qui præclaram vestram urbem et confinia gra- viter commoverunt: super quibus cordialiter compatimur, sed et gratias pro diligentia, quam fideliter communibus negotiis continuatis, reverenter agimus. Et sicut prudenter consuluistis, ita vestræ congregationi hodie, cum citius non possemus, scripto treugas juxta factæ nobis commissionis formam offerentes et petentes, mittimus etiam cum præ- sentium exhibitore literas concilii et duos salvosconductus, quos videbitis, et reliquos, 140. 1432 2. Sept. 31 *
Strana 244
244 Johannis de Ragusio, 141. 1432. 2. Sept. quos putamus vobis necessarios, apud Egrenses reposuimus. Quos omnes utique similiter misissemus, sed timebamus, ne forte portitor in via periclitaretur, et literis perditis, profectio et adventus ambasiatorum vestrorum contra spem et desiderium omnium nostrorum nimium retardaretur, prout de hoc latius nos dictæ congregationi, et circumspecti viri, consules Egrenses Vestræ Providentiæ, scripsimus. Placeat igitur Vestræ Circumspectioni dictum negotium, prout hactenus indefesse fecistis, favorabiliter prosequi, et omni modo nuntios vestros ad concilium mittendos accelerare, atque pro treugis fiendis partes vestras efficaciter interponere. Et si ante præsentationem literarum nostrarum dicta vestra con- gregatio dissolveretur, vos de eisdem literis sicut expediens fuerit confidenter agite, et nobis, quid actum aut conclusum sit, et per nos ulterius agendum, an etiam et quam diu mittendos vestros nuntios exspectare debeamus, seriatim scriptis indicate, et nos de neces- sariis et accomodis juxta vires prorsus nihil obmittemus. Scriptum Egræ, u die Septem- bris, anno etc. xxxn°." Scripserunt etiam ad congregationem generalem Bohemorum in montibus Cuthen celebratam simili modo: „Spectabilibus et egregiis viris etc. Deus pacis et dilectionis in medio vestrorum sit, magnifici, nobiles et potentes et egregii viri, vosque in ea, quæ salutis sunt omnium, misericorditer dirigat! Emissi novissime per sacrum generale Basiliense concilium ad procurandum ea, quæ pro securitate nuntiorum et ambasiatorum vestrorum ad idem con- cilium favente domino de proximo mittendorum juxta concordata hic in Egra necessaria sunt aut quomodolibet opportuna, attulimus in hunc locum salvosconductus, unum sacri præefati concilii ad cautelam repetitum, duos serenissimi principis et domini, domini Sigis- mundi Romanorum regis, unum in Bohemico, alterum literalem ejusdem sententiæ, et tres unius tenoris et effectus, prout concordatum exstitit, illustrium principum dominorum Friderici marchionis Brandenburgensis, Wilhelmi protectoris præfati concilii et Johannis ducum Bavariæ: ex quibus vobis unum dumtaxat cum salvoconductu Egrensium ad præsens dirigimus, reliquos apud consulatum Egrensem reservandos deposuimus, ne forte simul omnes missi et in medio itineris perditi vel suppressi, negotium, de quo agimus, dispen- dium et moram contra utriusque partis voluntatem pariter et utilitatem pateretur. Et si in via, quod absit, missi perdantur, non oportebit ea propter hoc opus, profectionem et conductionem nuntiorum vestrorum, diutius retardari. Nam regius conductus literalis, et alius de novo per Egrenses eo casu fiendus, perditos possunt restaurare. Cum igitur nostra parte nil ad præsens pro securitate vestrorum restet, ut putamus, fiendum, Vestras supplices deprecamur Dominationes, et eosdem in Christo domino nostro requirimus et hortamur, quatinus quantocius hoc fieri poterit, ambasiatores vestros jam dudum magno desiderio, ut ex repetitis memorati sacri concilii scriptis intelligere potestis, exspectatos, ad viam parare, et paratos quantocius destinare velitis. Et nos, vel alter nostrum, si ut speramus citius venire decreverint, et hoc nobis intimare curaverint, eisdem per viam fideliter assistemus, et non tantum de securitate, sed et de ipsorum commoditate juxta vires nostras favorabiliter providebimus. Etiam nobiles, tanto ut scitis fructuosius et commodius, quanto tranquillius tempore pacis de compositione et firmatione pacis agitur, Vestras Magnificentias in auctore pacis rogamus, quatinus placeat pro tota vestra parte cum omnibus nostræe partis regionibus et hominibus ad tempus pendentiæ nostrorum ad invicem 1432.
244 Johannis de Ragusio, 141. 1432. 2. Sept. quos putamus vobis necessarios, apud Egrenses reposuimus. Quos omnes utique similiter misissemus, sed timebamus, ne forte portitor in via periclitaretur, et literis perditis, profectio et adventus ambasiatorum vestrorum contra spem et desiderium omnium nostrorum nimium retardaretur, prout de hoc latius nos dictæ congregationi, et circumspecti viri, consules Egrenses Vestræ Providentiæ, scripsimus. Placeat igitur Vestræ Circumspectioni dictum negotium, prout hactenus indefesse fecistis, favorabiliter prosequi, et omni modo nuntios vestros ad concilium mittendos accelerare, atque pro treugis fiendis partes vestras efficaciter interponere. Et si ante præsentationem literarum nostrarum dicta vestra con- gregatio dissolveretur, vos de eisdem literis sicut expediens fuerit confidenter agite, et nobis, quid actum aut conclusum sit, et per nos ulterius agendum, an etiam et quam diu mittendos vestros nuntios exspectare debeamus, seriatim scriptis indicate, et nos de neces- sariis et accomodis juxta vires prorsus nihil obmittemus. Scriptum Egræ, u die Septem- bris, anno etc. xxxn°." Scripserunt etiam ad congregationem generalem Bohemorum in montibus Cuthen celebratam simili modo: „Spectabilibus et egregiis viris etc. Deus pacis et dilectionis in medio vestrorum sit, magnifici, nobiles et potentes et egregii viri, vosque in ea, quæ salutis sunt omnium, misericorditer dirigat! Emissi novissime per sacrum generale Basiliense concilium ad procurandum ea, quæ pro securitate nuntiorum et ambasiatorum vestrorum ad idem con- cilium favente domino de proximo mittendorum juxta concordata hic in Egra necessaria sunt aut quomodolibet opportuna, attulimus in hunc locum salvosconductus, unum sacri præefati concilii ad cautelam repetitum, duos serenissimi principis et domini, domini Sigis- mundi Romanorum regis, unum in Bohemico, alterum literalem ejusdem sententiæ, et tres unius tenoris et effectus, prout concordatum exstitit, illustrium principum dominorum Friderici marchionis Brandenburgensis, Wilhelmi protectoris præfati concilii et Johannis ducum Bavariæ: ex quibus vobis unum dumtaxat cum salvoconductu Egrensium ad præsens dirigimus, reliquos apud consulatum Egrensem reservandos deposuimus, ne forte simul omnes missi et in medio itineris perditi vel suppressi, negotium, de quo agimus, dispen- dium et moram contra utriusque partis voluntatem pariter et utilitatem pateretur. Et si in via, quod absit, missi perdantur, non oportebit ea propter hoc opus, profectionem et conductionem nuntiorum vestrorum, diutius retardari. Nam regius conductus literalis, et alius de novo per Egrenses eo casu fiendus, perditos possunt restaurare. Cum igitur nostra parte nil ad præsens pro securitate vestrorum restet, ut putamus, fiendum, Vestras supplices deprecamur Dominationes, et eosdem in Christo domino nostro requirimus et hortamur, quatinus quantocius hoc fieri poterit, ambasiatores vestros jam dudum magno desiderio, ut ex repetitis memorati sacri concilii scriptis intelligere potestis, exspectatos, ad viam parare, et paratos quantocius destinare velitis. Et nos, vel alter nostrum, si ut speramus citius venire decreverint, et hoc nobis intimare curaverint, eisdem per viam fideliter assistemus, et non tantum de securitate, sed et de ipsorum commoditate juxta vires nostras favorabiliter providebimus. Etiam nobiles, tanto ut scitis fructuosius et commodius, quanto tranquillius tempore pacis de compositione et firmatione pacis agitur, Vestras Magnificentias in auctore pacis rogamus, quatinus placeat pro tota vestra parte cum omnibus nostræe partis regionibus et hominibus ad tempus pendentiæ nostrorum ad invicem 1432.
Strana 245
Tractatus de reductione Bohemorum. 245 tractatuum, et ex post ad tres menses, vel si videbitur amplius, treugas inire et firmiter servare, et ad tractandum super hoc aliquos ex vobis deputare, qui nobiscum in Egra, vel alio deputando ad hoc tuto loco conveniant, et easdem secundum æequas et rationabiles vias et conditiones firment et concludant. Et nos vel alter nostrum cum eis, quos de parte nostra habere poterimus hominibus pacis, ad quemcumque designandum nobis locum, ad quem secure accedere poterimus, libenter quantocius venire curabimus. Non tamen propter hoc, aut aliam quamcunque causam, precamur, vestros aliqualiter procrastinate mittere ad concilium oratores, ne principale propter ipsum accessorium aliquatenus retar- detur, sed magis cito et optato ipsorum adventu ardens desiderium patrum nostrorum quantocius impleatur. Vestrum nobis placeat super præmissis per præsentium exhibitorem favorabile, quod præstolamur, recommendare responsum, et simul intimare, an et quo- usque mittendos vestros oratores exspectare debeamus. Datum Egræe, n Septembris, anno domini etc. xxxII." Eadem secunda die Septembris iidem ambasiatores sacri concilii scripserunt domino legato sub tali forma: „Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Juliano, miseratione divina sancti Angeli diacono cardinali, sedis apostolicæ per Germaniam legato, præceptori et domino nostro generoso. Reverendissime pater et domine! Post humiles recommendationes et debitum reverentiæ et obedientiæ cultum. Penultima die Augusti, cum citius non possemus, de Nuremberga versus Egram tendentes, occurrit nobis eodem die nuntius, quem ad Pragam nuper remisimus cum literis, quarum vobis cum præsentibus copiam transmittimus; quem de Egra ad Pragam hodie iterum remisimus, cum aliquibus sacri concilii et nostris literis, et duobus salvisconductibus, uno domini regis Bohemico, alio communitatis Egrensis, et reliquos apud consulatum Egrensem reposuimus, ne forte literis salvorum conductuum omnium per viam perditis, res nimiam pateretur moram. Et in eventum, quo missæ literæ perderentur, non oportebit propter hoc nimium exspectare, cum literalem salvum con- ductum domini regis hic habeamus, et salvum conductum Egrensium de novo facere possemus. Sed quia Pragenses scribunt Egrensibus, et dominus Johannes de Rokizano mihi, petens salvumconductum Basiliensem: super quo quibusdam ex ipsis rescripsimus, quod non habeant opus de eodem salvocunductu, et quod repositus apud dominum ducem Wilhelmum, nec fuit eis promissus, si tamen omnino habere voluerint, cum venerint Basileam vel prope, speramus quod ipsum consequi poterunt. Quare generose pater, si vobis videbitur, detis operam, quod idem Basiliensis conductus duplicetur, et uno retento apud ducem Wilhelmum, alter mittatur in Nurembergam ad domum domini Ebracensis, ut si omni modo habere voluerint, res per hoc non impediatur. Sed unum timemus, ne forte habere voluerint in forma salviconductus, quod isti quatuor principales conductores, scilicet marchio etc. dederunt, volentes magis quærere occasionem differendi negotium, quam exigendi promissum. Sed nec propter hoc vellemus quod factum impediretur. Reperimus difficultatem non modicam adhuc in prosecutione: sed de possibilibus nobis nihil obmittemus, licet graves requirat expensas, et sub periculo laboreque, sub magno et sumtuoso salvoconductu nos hinc inde in metis harum partium ire habemus; et homines propter habitam qualemcumque post fatigationem guerrarum requiem, facti magis sunt, 142. 1432. 2. Sept. 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 245 tractatuum, et ex post ad tres menses, vel si videbitur amplius, treugas inire et firmiter servare, et ad tractandum super hoc aliquos ex vobis deputare, qui nobiscum in Egra, vel alio deputando ad hoc tuto loco conveniant, et easdem secundum æequas et rationabiles vias et conditiones firment et concludant. Et nos vel alter nostrum cum eis, quos de parte nostra habere poterimus hominibus pacis, ad quemcumque designandum nobis locum, ad quem secure accedere poterimus, libenter quantocius venire curabimus. Non tamen propter hoc, aut aliam quamcunque causam, precamur, vestros aliqualiter procrastinate mittere ad concilium oratores, ne principale propter ipsum accessorium aliquatenus retar- detur, sed magis cito et optato ipsorum adventu ardens desiderium patrum nostrorum quantocius impleatur. Vestrum nobis placeat super præmissis per præsentium exhibitorem favorabile, quod præstolamur, recommendare responsum, et simul intimare, an et quo- usque mittendos vestros oratores exspectare debeamus. Datum Egræe, n Septembris, anno domini etc. xxxII." Eadem secunda die Septembris iidem ambasiatores sacri concilii scripserunt domino legato sub tali forma: „Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Juliano, miseratione divina sancti Angeli diacono cardinali, sedis apostolicæ per Germaniam legato, præceptori et domino nostro generoso. Reverendissime pater et domine! Post humiles recommendationes et debitum reverentiæ et obedientiæ cultum. Penultima die Augusti, cum citius non possemus, de Nuremberga versus Egram tendentes, occurrit nobis eodem die nuntius, quem ad Pragam nuper remisimus cum literis, quarum vobis cum præsentibus copiam transmittimus; quem de Egra ad Pragam hodie iterum remisimus, cum aliquibus sacri concilii et nostris literis, et duobus salvisconductibus, uno domini regis Bohemico, alio communitatis Egrensis, et reliquos apud consulatum Egrensem reposuimus, ne forte literis salvorum conductuum omnium per viam perditis, res nimiam pateretur moram. Et in eventum, quo missæ literæ perderentur, non oportebit propter hoc nimium exspectare, cum literalem salvum con- ductum domini regis hic habeamus, et salvum conductum Egrensium de novo facere possemus. Sed quia Pragenses scribunt Egrensibus, et dominus Johannes de Rokizano mihi, petens salvumconductum Basiliensem: super quo quibusdam ex ipsis rescripsimus, quod non habeant opus de eodem salvocunductu, et quod repositus apud dominum ducem Wilhelmum, nec fuit eis promissus, si tamen omnino habere voluerint, cum venerint Basileam vel prope, speramus quod ipsum consequi poterunt. Quare generose pater, si vobis videbitur, detis operam, quod idem Basiliensis conductus duplicetur, et uno retento apud ducem Wilhelmum, alter mittatur in Nurembergam ad domum domini Ebracensis, ut si omni modo habere voluerint, res per hoc non impediatur. Sed unum timemus, ne forte habere voluerint in forma salviconductus, quod isti quatuor principales conductores, scilicet marchio etc. dederunt, volentes magis quærere occasionem differendi negotium, quam exigendi promissum. Sed nec propter hoc vellemus quod factum impediretur. Reperimus difficultatem non modicam adhuc in prosecutione: sed de possibilibus nobis nihil obmittemus, licet graves requirat expensas, et sub periculo laboreque, sub magno et sumtuoso salvoconductu nos hinc inde in metis harum partium ire habemus; et homines propter habitam qualemcumque post fatigationem guerrarum requiem, facti magis sunt, 142. 1432. 2. Sept. 1432.
Strana 246
246 Johannis de Ragusio, 143 *). 1432. 12. Sept. ut videtur, tepidi, quam ad prosequendum et cooperandum ferventes. Ipse tamen, qui coepit, speramus perficiet. Altissimus vos in agendis dirigat. Scriptum in Egra, die secunda mensis Septembris, anno xxxII°. Reverendissimæ Paternitatis Vestræe devoti fratres, Hermannus abbas Ebracensis et Johannes de Mulenbrun." Post hæc die nona Septembris in concilio fuit conclusum, quod dominus dux protector, dominus episcopus Ratisponensis, decanus Eystetensis et magister Johannes de Ragusio rogarentur, ut accederent ad partes Bohemiæ, ad conducendum ambasiatores Bohemorum cum aliis principibus ad concilium, et sic omnibus placuit. Similiter in eadem congregatione conclusum fuit, quod frater Petrus canonicus regularis mitteretur pro salvis conductibus Bohemorum impetrandis a dominis et communitatibus, a quibus nondum habiti fuerant; et ita placuit omnibus. Circa festum vero exaltationis sanctæ Crucis Pragenses ita scripserunt prædictis ambasiatoribus sacri concilii: „Reverendis ac religiosis fratribus, Hermanno abbati monasterii Ebracensis et Johanni de Mulbrun, nuntiis sacri concilii Basiliensis. Deus pacis et ipse dominus noster Jesus Christus exhortetur corda vestra et confirmet in omni opere et sermone bono, repleatque desiderium vestrum, ut frustra non currentes, pacem in orbem ecclesiæ sanctæ vestra pia sollicitudine pariter et labore inducere valeatis. Reverendi ac religiosi fratres in Christo ! Nuper congregatione baronum, nobilium, militum, civitatum, communi- tatum etc. generali in montibus Cuthen celebrata, deo patre, a quo omne datum optimum. imo et donum perfectum, operante, corda inibi congregatorum gratia spiritus sancti afflavit, omnes in unum id ipsum faciens sine quavis contradictione persentire: ita quod ea, quæ in Egra per nuntios utrosque tam nostros quam concilii Basiliensis pro rato et multum grato acceptarunt, simulque in unum dives et pauperes omnes, docti et indocti, magni pariter et parvi voce alacri concurrentes resederunt, imo et finaliter concluserunt, ut ad concilium præfatum Basiliense ambasiatores, qui electi sunt et nominatim deputati, servatis servandis dirigantur, et post bene coepta pro fine bono et complemento pacis et unionis salubri destinentur. Quod quidem nos auscultantes, et in nostris animis de felici conclusione deo grates referentes, confidimus in domino, quia tolletur aquilo, a quo omne panditur malum, et jam perflare incipit auster, in ipsum hortum, qui est populus dei, more sui flatus radicem omnis boni inserendo. Quare reverendi et in salutari nostro diligendi! cum juxta commune proverbium: "qui differt, auffert, et plerumque nocuit differre paratis," salvos conductus, pro quibus repetitis vicibus Vestris Reverentiis scrip- simus, plene et integre ad manus nostras reponere satagite, protractione, quæ huic coepto negotio sancto officere posset, qualibet procul mota; hoc nominanter scientes, quod quamvis nuntii et ambasiatores regni Boemiæ et marchionatus Moraviæ fere ad ultimum sint dispositi et parati, laborem itineris versus Basileam ineundo, nisi plene salviconductus juxta pacta altrinsecus in Egra facta reponantur, minime acceptabunt. Vestra ergo protelatio et salvorum conductuum procrastinatio expeditionis nuntiorum in viam inducit dilationem pariter et moram. Tres namque in manus nostras salvosconductus 1432. *) Typis vulgatum legitur ap. Martene et Durand in coll. ampliss. tom. VIII, pag. 174.
246 Johannis de Ragusio, 143 *). 1432. 12. Sept. ut videtur, tepidi, quam ad prosequendum et cooperandum ferventes. Ipse tamen, qui coepit, speramus perficiet. Altissimus vos in agendis dirigat. Scriptum in Egra, die secunda mensis Septembris, anno xxxII°. Reverendissimæ Paternitatis Vestræe devoti fratres, Hermannus abbas Ebracensis et Johannes de Mulenbrun." Post hæc die nona Septembris in concilio fuit conclusum, quod dominus dux protector, dominus episcopus Ratisponensis, decanus Eystetensis et magister Johannes de Ragusio rogarentur, ut accederent ad partes Bohemiæ, ad conducendum ambasiatores Bohemorum cum aliis principibus ad concilium, et sic omnibus placuit. Similiter in eadem congregatione conclusum fuit, quod frater Petrus canonicus regularis mitteretur pro salvis conductibus Bohemorum impetrandis a dominis et communitatibus, a quibus nondum habiti fuerant; et ita placuit omnibus. Circa festum vero exaltationis sanctæ Crucis Pragenses ita scripserunt prædictis ambasiatoribus sacri concilii: „Reverendis ac religiosis fratribus, Hermanno abbati monasterii Ebracensis et Johanni de Mulbrun, nuntiis sacri concilii Basiliensis. Deus pacis et ipse dominus noster Jesus Christus exhortetur corda vestra et confirmet in omni opere et sermone bono, repleatque desiderium vestrum, ut frustra non currentes, pacem in orbem ecclesiæ sanctæ vestra pia sollicitudine pariter et labore inducere valeatis. Reverendi ac religiosi fratres in Christo ! Nuper congregatione baronum, nobilium, militum, civitatum, communi- tatum etc. generali in montibus Cuthen celebrata, deo patre, a quo omne datum optimum. imo et donum perfectum, operante, corda inibi congregatorum gratia spiritus sancti afflavit, omnes in unum id ipsum faciens sine quavis contradictione persentire: ita quod ea, quæ in Egra per nuntios utrosque tam nostros quam concilii Basiliensis pro rato et multum grato acceptarunt, simulque in unum dives et pauperes omnes, docti et indocti, magni pariter et parvi voce alacri concurrentes resederunt, imo et finaliter concluserunt, ut ad concilium præfatum Basiliense ambasiatores, qui electi sunt et nominatim deputati, servatis servandis dirigantur, et post bene coepta pro fine bono et complemento pacis et unionis salubri destinentur. Quod quidem nos auscultantes, et in nostris animis de felici conclusione deo grates referentes, confidimus in domino, quia tolletur aquilo, a quo omne panditur malum, et jam perflare incipit auster, in ipsum hortum, qui est populus dei, more sui flatus radicem omnis boni inserendo. Quare reverendi et in salutari nostro diligendi! cum juxta commune proverbium: "qui differt, auffert, et plerumque nocuit differre paratis," salvos conductus, pro quibus repetitis vicibus Vestris Reverentiis scrip- simus, plene et integre ad manus nostras reponere satagite, protractione, quæ huic coepto negotio sancto officere posset, qualibet procul mota; hoc nominanter scientes, quod quamvis nuntii et ambasiatores regni Boemiæ et marchionatus Moraviæ fere ad ultimum sint dispositi et parati, laborem itineris versus Basileam ineundo, nisi plene salviconductus juxta pacta altrinsecus in Egra facta reponantur, minime acceptabunt. Vestra ergo protelatio et salvorum conductuum procrastinatio expeditionis nuntiorum in viam inducit dilationem pariter et moram. Tres namque in manus nostras salvosconductus 1432. *) Typis vulgatum legitur ap. Martene et Durand in coll. ampliss. tom. VIII, pag. 174.
Strana 247
Tractatus de reductione Bohemorum. 247 habemus repositos, puta domini regis Bohemicum, concilii Basiliensis et civitatis Egrensis. Cupimus autem ut ducum sive principum, marchionis Brandenburgensis pro eo et filiis, Johannis comitis palatini et ducis Bavariæ ac concilii protectoris, nec non civitatis Basili- ensis, quem multum necessarium pro nostris nuntiis reputamus, salviconductus, et domini regis in Latino, quem prout concipimus habetis in paratis, prorogatione et excusatione quavis remota, apud nos omnimodo reponantur; cum ut repetitum secundo verbum memoriæ vestræe melius infigatur, nuntii nostri absque jam tactis salvisconductibus, com- promissa in Egra facta impleri non cernentes, versus Basileam exire declinabunt. Et cum nescit tarda molimina spiritus sancti gratia, præfatos salvosconductus Christi gratia adjuti reponere festinate, ut sic coeptum unionis nostræe et vestræe ac pacis commune bonum suum citius valeat sortiri effectum et prosecutionem. Ceterum pro pace inter nos et partem vestram firmanda, qualiter in montibus Cuthen in eadem generali congregatione baronum et communitatum sit conclusum, domini Egrenses poterint vos clarius informare, tum quia ipsis pro eodem puncto satis diserte scribitur. Datum Pragæ feria 6 ante exal- tationem sanctæ Crucis, anno domini etc. XXXII. 1432. Magister civium et jurati consules majoris civitatis Pragensis." Infra dictam literam erat cedula inclusa talis tenoris, ut sequitur: „Nuntium autem vel nuntios ex certis emergentibus causis quam multum nobis necessariis versus Basileam quia destinare volumus : ideo petimus, ut salvumconductum pro personis sex et equis totidem ab Egrensibus et ipsis de Cubito disponentes quantocius fieri poterit, ne factum prorogetur, in Lutitz erga consules reponi faciatis, et aliquem, qui nuntium vel nuntios secure in Egram deducat, vestrum, signanter, si fieri potest, Echardum Seleiz, in Lutitz oppidum præmittatis, ipsis nuntiis nostris præfatis securitatem ulteriorem pro viæ prosecutione in Basileam disponendo. Optamusque, ut nostrum nuntium vel nuntios in Egra placeat præstolari, et si quis iturus vestri foret in Basileam ex parte, nostris obtemperet nuntiis ipsos exspectando." Dicti etiam Pragenses taliter scripserunt Egrensibus: "Obsequium nostrum vobis prudentibus et circumspectis dominis et amicis deman- damus, vobis notificantes, quod congregatione baronum, nobilium, communitatum etc. regni nostri Bohemiæ et marchionatus Moraviæ in montibus Cuthen proxime celebrata, concorditer electi et deputati sunt nuntii nostri mittendi ad concilium etc. (et petunt mitti salvosconductus, ut in literis ad nuntios concilii. Et subditur:) De treugis vero per nuntios concilii petitis in hoc resederunt, quod omnes, qui nuntios nostros in suam reci- pient securitatem ad conducendum in Basileam, et omnes alii conductores juxta concordata nuntiorum nostrorum, habebunt pacem seu treugas cum omnibus suis terris. Et marchio Misnensis conclusit treugas nobiscum, et tota Slesia et terra Lusatiæ, exceptis duobus vel tribus principibus, secundum quod nuntii nostri, dum ad vos de proximo venerint, vos clarius informabunt. Et petimus, quod hoc nuntiis concilii velitis indicare. Et quia ex parte omnium nostrum aliquos præmittemus, rogamus, quatinus dictos nuntios concilii apud vos ad tempus modicum teneatis, quoniam quam plurima habeant cum ipsis tractare. 144*). 1432. 12. Sept. *) Meliorem harum literarum formam exhibet Martene et Durand coll. ampliss. VIII. pag. 177.
Tractatus de reductione Bohemorum. 247 habemus repositos, puta domini regis Bohemicum, concilii Basiliensis et civitatis Egrensis. Cupimus autem ut ducum sive principum, marchionis Brandenburgensis pro eo et filiis, Johannis comitis palatini et ducis Bavariæ ac concilii protectoris, nec non civitatis Basili- ensis, quem multum necessarium pro nostris nuntiis reputamus, salviconductus, et domini regis in Latino, quem prout concipimus habetis in paratis, prorogatione et excusatione quavis remota, apud nos omnimodo reponantur; cum ut repetitum secundo verbum memoriæ vestræe melius infigatur, nuntii nostri absque jam tactis salvisconductibus, com- promissa in Egra facta impleri non cernentes, versus Basileam exire declinabunt. Et cum nescit tarda molimina spiritus sancti gratia, præfatos salvosconductus Christi gratia adjuti reponere festinate, ut sic coeptum unionis nostræe et vestræe ac pacis commune bonum suum citius valeat sortiri effectum et prosecutionem. Ceterum pro pace inter nos et partem vestram firmanda, qualiter in montibus Cuthen in eadem generali congregatione baronum et communitatum sit conclusum, domini Egrenses poterint vos clarius informare, tum quia ipsis pro eodem puncto satis diserte scribitur. Datum Pragæ feria 6 ante exal- tationem sanctæ Crucis, anno domini etc. XXXII. 1432. Magister civium et jurati consules majoris civitatis Pragensis." Infra dictam literam erat cedula inclusa talis tenoris, ut sequitur: „Nuntium autem vel nuntios ex certis emergentibus causis quam multum nobis necessariis versus Basileam quia destinare volumus : ideo petimus, ut salvumconductum pro personis sex et equis totidem ab Egrensibus et ipsis de Cubito disponentes quantocius fieri poterit, ne factum prorogetur, in Lutitz erga consules reponi faciatis, et aliquem, qui nuntium vel nuntios secure in Egram deducat, vestrum, signanter, si fieri potest, Echardum Seleiz, in Lutitz oppidum præmittatis, ipsis nuntiis nostris præfatis securitatem ulteriorem pro viæ prosecutione in Basileam disponendo. Optamusque, ut nostrum nuntium vel nuntios in Egra placeat præstolari, et si quis iturus vestri foret in Basileam ex parte, nostris obtemperet nuntiis ipsos exspectando." Dicti etiam Pragenses taliter scripserunt Egrensibus: "Obsequium nostrum vobis prudentibus et circumspectis dominis et amicis deman- damus, vobis notificantes, quod congregatione baronum, nobilium, communitatum etc. regni nostri Bohemiæ et marchionatus Moraviæ in montibus Cuthen proxime celebrata, concorditer electi et deputati sunt nuntii nostri mittendi ad concilium etc. (et petunt mitti salvosconductus, ut in literis ad nuntios concilii. Et subditur:) De treugis vero per nuntios concilii petitis in hoc resederunt, quod omnes, qui nuntios nostros in suam reci- pient securitatem ad conducendum in Basileam, et omnes alii conductores juxta concordata nuntiorum nostrorum, habebunt pacem seu treugas cum omnibus suis terris. Et marchio Misnensis conclusit treugas nobiscum, et tota Slesia et terra Lusatiæ, exceptis duobus vel tribus principibus, secundum quod nuntii nostri, dum ad vos de proximo venerint, vos clarius informabunt. Et petimus, quod hoc nuntiis concilii velitis indicare. Et quia ex parte omnium nostrum aliquos præmittemus, rogamus, quatinus dictos nuntios concilii apud vos ad tempus modicum teneatis, quoniam quam plurima habeant cum ipsis tractare. 144*). 1432. 12. Sept. *) Meliorem harum literarum formam exhibet Martene et Durand coll. ampliss. VIII. pag. 177.
Strana 248
248 Johannis de Ragusio, 1432. Et velitis etiam eisdem præmittendis nostris nuntiis salvum vestrum conductum ad castrum quoddam Cubitum reponere et ipsos per vestros armigeros simul ad vos de Luticz con- ducere. Et si fieri potest, veniat dictus Gefeller. Datum feria sexta ante exaltationem sanctæ Crucis, anno etc. xxxII." Scripsit etiam magister Johannes de Rochizana fratri Johanni de Mulenbrun taliter : 145*). 1432. 12. Sept. „In domino dilecto Johanni fratri de Mulbrun nuntio concilii Basiliensis sibi favoroso. 146**). 1432. 12. Sept. Benedictionis divinæ imbrem et supereffluentis gratiæ rorem, in Christo Jesu dilecte! Congregatione generali baronum civitatum etc. jam consummata quid sit actum quidve conclusum, tenor literarum Pragensium poterit vos edocere. Treugas pacis per vos et concilium postulatas, quas meo judicio huic negotio putans accomodas, sciens quia non est deus dissensionis sed pacis, labori non peperci, me ipsum pro eisdem quantum valui exponendo: Satana vero instigante et corda plerorumque movente, ut quæe sua sunt et non quæ domini Jesu perquirant, hac pro vice locum non valuerunt saltem generaliter quoad omnes obtinere, licet cum plerisque treugæ sint deputatæ, prout latius litera Pra- gensium dominorum poterit declarare. Et cum viri constantis non facile sit perturbari, sed viriliter agere et in domino confortari : manus ergo elevantes et cor ad deum erigentes procedite in ulteriora vosmet ipsos extendendo, et salvos conductus sine mora satagite reclinare. Nam et olim populus Judaicus Jerusalem reædificando graves insidias labores pariter et pericula sufferebat, una manu labori insistendo et alteri gladium ab inimicorum invasione acceptando. Sic et modo, quia nondum finis est malorum, volentes populum Christianum sicut Jerusalem reædificare et reformare, cordatos oportet esse viriles et manus dissolutas præcavere; sique non sic singula debito tramite prout placeret aguntur, non fas est dejici et conturbari. Ambasiatores electi et in Basileam destinandi sunt nobiles Menhardus de Novadomo, Wenceslaus de Krawarz, strenui Wilhelmus de Postupicz Kostka, Benedictus de Mokrowus, Przibiko de Klenow, Pragenses qui pridem fuerunt in Egra et alii omnes qui ordinationi Egrensi interfuere. Dominus sit vobiscum adaugendo robur fortitu- dinem pariter et virtutem. Plerique ex nuntiis deputati Basileam exire nolunt, nisi complete salvi conductus reponantur, de quibus expressa mentio fit per literam Pragensium domi- norum. Dat. feria sexta post Nativitatem Mariæ, Pragæ. Similiter Mathias Chlumpzan eidem fratri Johanni scripsit sic: „Honorando viro et fratri carissimo Johanni de Mulenbrun. Honorande vir et frater carissime! Quia pro inchoato boni communis felici pro- gressu per tot terrarum spatia migrans, corpus et res variis exponendo periculis operose et fructuose laborasti : non tantum a domino bonorum operum liberalissimo præmiatore, verum etiam a regni Boemiæ rectoribus ingenua laudis præemia te meruisse confi- denter agnoscas; sciasque in his, quæ tua et tuorum collegarum vota poscebant, me operam adhibuisse solertem, ut jam ex omnium regni communitatum consensu una- nimi ad Basiliense concilium transmittantur legati. Sed revera mirari non sufficio, *) Legitur ap. Martene 1. c. pag. 173. c°) Ap. Martene 1. c. pag. 176.
248 Johannis de Ragusio, 1432. Et velitis etiam eisdem præmittendis nostris nuntiis salvum vestrum conductum ad castrum quoddam Cubitum reponere et ipsos per vestros armigeros simul ad vos de Luticz con- ducere. Et si fieri potest, veniat dictus Gefeller. Datum feria sexta ante exaltationem sanctæ Crucis, anno etc. xxxII." Scripsit etiam magister Johannes de Rochizana fratri Johanni de Mulenbrun taliter : 145*). 1432. 12. Sept. „In domino dilecto Johanni fratri de Mulbrun nuntio concilii Basiliensis sibi favoroso. 146**). 1432. 12. Sept. Benedictionis divinæ imbrem et supereffluentis gratiæ rorem, in Christo Jesu dilecte! Congregatione generali baronum civitatum etc. jam consummata quid sit actum quidve conclusum, tenor literarum Pragensium poterit vos edocere. Treugas pacis per vos et concilium postulatas, quas meo judicio huic negotio putans accomodas, sciens quia non est deus dissensionis sed pacis, labori non peperci, me ipsum pro eisdem quantum valui exponendo: Satana vero instigante et corda plerorumque movente, ut quæe sua sunt et non quæ domini Jesu perquirant, hac pro vice locum non valuerunt saltem generaliter quoad omnes obtinere, licet cum plerisque treugæ sint deputatæ, prout latius litera Pra- gensium dominorum poterit declarare. Et cum viri constantis non facile sit perturbari, sed viriliter agere et in domino confortari : manus ergo elevantes et cor ad deum erigentes procedite in ulteriora vosmet ipsos extendendo, et salvos conductus sine mora satagite reclinare. Nam et olim populus Judaicus Jerusalem reædificando graves insidias labores pariter et pericula sufferebat, una manu labori insistendo et alteri gladium ab inimicorum invasione acceptando. Sic et modo, quia nondum finis est malorum, volentes populum Christianum sicut Jerusalem reædificare et reformare, cordatos oportet esse viriles et manus dissolutas præcavere; sique non sic singula debito tramite prout placeret aguntur, non fas est dejici et conturbari. Ambasiatores electi et in Basileam destinandi sunt nobiles Menhardus de Novadomo, Wenceslaus de Krawarz, strenui Wilhelmus de Postupicz Kostka, Benedictus de Mokrowus, Przibiko de Klenow, Pragenses qui pridem fuerunt in Egra et alii omnes qui ordinationi Egrensi interfuere. Dominus sit vobiscum adaugendo robur fortitu- dinem pariter et virtutem. Plerique ex nuntiis deputati Basileam exire nolunt, nisi complete salvi conductus reponantur, de quibus expressa mentio fit per literam Pragensium domi- norum. Dat. feria sexta post Nativitatem Mariæ, Pragæ. Similiter Mathias Chlumpzan eidem fratri Johanni scripsit sic: „Honorando viro et fratri carissimo Johanni de Mulenbrun. Honorande vir et frater carissime! Quia pro inchoato boni communis felici pro- gressu per tot terrarum spatia migrans, corpus et res variis exponendo periculis operose et fructuose laborasti : non tantum a domino bonorum operum liberalissimo præmiatore, verum etiam a regni Boemiæ rectoribus ingenua laudis præemia te meruisse confi- denter agnoscas; sciasque in his, quæ tua et tuorum collegarum vota poscebant, me operam adhibuisse solertem, ut jam ex omnium regni communitatum consensu una- nimi ad Basiliense concilium transmittantur legati. Sed revera mirari non sufficio, *) Legitur ap. Martene 1. c. pag. 173. c°) Ap. Martene 1. c. pag. 176.
Strana 249
Tractatus de reductione Bohemorum. 249 quod illic mittendæe salvi conductus seu assecurationis paginæ tam lente tamque intercalate et nondum destinantur ad plenum, ut perinde plerisque posset suspicio sinistra et retrac- tativa suboriri. Qui itaque in principiis horum felicium tractatuum fidele, diligens et utile impendisti studium, in mediis quæso nequaquam videare remissus, ne lentescat præconium priori diligentia acquisitum. Nam nonnullorum principum et Basiliensis concilii regnum Bohemiæe salvosconductus et assecurationis literas hactenus præstolatur juxta pactum in Egra digestum, vel saltem edoceri cupit de certo tempore missionis; quia legati ad eundum sunt omnino parati. Et quemadmodum optabatur in Egra, ut legati regni Bo- hemiæ in locum concilii aliquos possent mittere præcursores, qui concilium certificent de legatorum et oratorum adventu: ecce impensis et labori nequaquam parcendo duos idoneos viros illic destinare ipsius regni decrevit universitas. Quibus et optat de salvis conductibus tuæ cooperationis studio quantocius provideri, quatenus utique annuente altissimo per media opportuna utraque pars nanciscatur terminum deo et universali ipsius ecclesiæ gratum pariter et acceptum. Nec moleste feras, frater carissime, quod more scripturarum utendo, tibi in singulari et non in plurali scribitur; nam et Christus magister omnium numquam legitur vobisasse, et parem modum scribendi erga me, dum opus exegerit, opto ubilibet observari. Super præmissis omnibus et singulis peto tuis literis habere certum et finale responsum, quo possim infallibilia præefato regno referre. Scriptum Pragæ feria sexta ante exaltationem S. Crucis. Mathias Chlumpezan capitaneus Piescensis." Quid autem post prædicta secutum sit, frater Johannes de Mulenbrun ita narrat : „Et sic post dictarum literarum receptionem per aliquot dies, per conductum armatorum domini marchionis Brandenburgensis, Egrensium et illorum de Cubito, venerunt ad nos in Egram Nicolaus Humbolcz, protonotarius Pragensis, et Johannes de Sacz; qui petentes sibi congregari consilium communitatis Egrensis, venerunt nobiscum ad ibidem congre- gatos. Et postquam ad ipsorum requisitionem Egrenses suum salvumconductum ratifi- cassent et sigillum recognovissent, inter eos agebatur de treugis hinc inde tenendis. Et ego coram tunc præsentibus omnibus publice protestabar, et post hoc ad partem cum dictis Nicolao et Johanne in hospitio suo super hoc loquebar, quod cum nos essemus nuntii generalis concilii, universalem ecclesiam repræesentantis, in commissis habentes de generalibus agere treugis, nequaquam de particularibus nos intromitteremus, et (in) commune sive a particularibus dominiis aut terris servarentur vel non servarentur, sacrum concilium omni modo de hoc non teneretur neque responderet, ne injuriam cuiquam de ecclesia faceret, unum allevando et alterum deprimendo. Præsentavimus etiam tunc dictis Nicolao et Johanni reliquas, quæ eis debebantur, salvorum conductuum literas, videlicet sacri concilii repetitum, domini regis Latinum, et dominorum marchionis, Johannis et Wilhelmi ducum salvosconductus, et exhortatorias literas sacri concilii; item mandatum ad omnes de regno Bohemiæ, ut nuntios ad concilium mittendos conducerent. Quas literas apud consulatum Egrensem reposuerunt, ut dum de Basilea redirent, ipsas secum ad Pragam ducerent. Et sic nos cum eis conductu domini marchionis et Egrensium salvi usque in Nurembergam pervenimus. Quos dominus et collega meus abbas Ebracensis in domum suam ibidem recepit, et absque ulla commutatione, ob reverentiam sacri concilii, lautissime, honorifice et benigne tractavit, et taliter ibidem et undique cum ipsis se habuit, quod 1432. Scriptores I. 32
Tractatus de reductione Bohemorum. 249 quod illic mittendæe salvi conductus seu assecurationis paginæ tam lente tamque intercalate et nondum destinantur ad plenum, ut perinde plerisque posset suspicio sinistra et retrac- tativa suboriri. Qui itaque in principiis horum felicium tractatuum fidele, diligens et utile impendisti studium, in mediis quæso nequaquam videare remissus, ne lentescat præconium priori diligentia acquisitum. Nam nonnullorum principum et Basiliensis concilii regnum Bohemiæe salvosconductus et assecurationis literas hactenus præstolatur juxta pactum in Egra digestum, vel saltem edoceri cupit de certo tempore missionis; quia legati ad eundum sunt omnino parati. Et quemadmodum optabatur in Egra, ut legati regni Bo- hemiæ in locum concilii aliquos possent mittere præcursores, qui concilium certificent de legatorum et oratorum adventu: ecce impensis et labori nequaquam parcendo duos idoneos viros illic destinare ipsius regni decrevit universitas. Quibus et optat de salvis conductibus tuæ cooperationis studio quantocius provideri, quatenus utique annuente altissimo per media opportuna utraque pars nanciscatur terminum deo et universali ipsius ecclesiæ gratum pariter et acceptum. Nec moleste feras, frater carissime, quod more scripturarum utendo, tibi in singulari et non in plurali scribitur; nam et Christus magister omnium numquam legitur vobisasse, et parem modum scribendi erga me, dum opus exegerit, opto ubilibet observari. Super præmissis omnibus et singulis peto tuis literis habere certum et finale responsum, quo possim infallibilia præefato regno referre. Scriptum Pragæ feria sexta ante exaltationem S. Crucis. Mathias Chlumpezan capitaneus Piescensis." Quid autem post prædicta secutum sit, frater Johannes de Mulenbrun ita narrat : „Et sic post dictarum literarum receptionem per aliquot dies, per conductum armatorum domini marchionis Brandenburgensis, Egrensium et illorum de Cubito, venerunt ad nos in Egram Nicolaus Humbolcz, protonotarius Pragensis, et Johannes de Sacz; qui petentes sibi congregari consilium communitatis Egrensis, venerunt nobiscum ad ibidem congre- gatos. Et postquam ad ipsorum requisitionem Egrenses suum salvumconductum ratifi- cassent et sigillum recognovissent, inter eos agebatur de treugis hinc inde tenendis. Et ego coram tunc præsentibus omnibus publice protestabar, et post hoc ad partem cum dictis Nicolao et Johanne in hospitio suo super hoc loquebar, quod cum nos essemus nuntii generalis concilii, universalem ecclesiam repræesentantis, in commissis habentes de generalibus agere treugis, nequaquam de particularibus nos intromitteremus, et (in) commune sive a particularibus dominiis aut terris servarentur vel non servarentur, sacrum concilium omni modo de hoc non teneretur neque responderet, ne injuriam cuiquam de ecclesia faceret, unum allevando et alterum deprimendo. Præsentavimus etiam tunc dictis Nicolao et Johanni reliquas, quæ eis debebantur, salvorum conductuum literas, videlicet sacri concilii repetitum, domini regis Latinum, et dominorum marchionis, Johannis et Wilhelmi ducum salvosconductus, et exhortatorias literas sacri concilii; item mandatum ad omnes de regno Bohemiæ, ut nuntios ad concilium mittendos conducerent. Quas literas apud consulatum Egrensem reposuerunt, ut dum de Basilea redirent, ipsas secum ad Pragam ducerent. Et sic nos cum eis conductu domini marchionis et Egrensium salvi usque in Nurembergam pervenimus. Quos dominus et collega meus abbas Ebracensis in domum suam ibidem recepit, et absque ulla commutatione, ob reverentiam sacri concilii, lautissime, honorifice et benigne tractavit, et taliter ibidem et undique cum ipsis se habuit, quod 1432. Scriptores I. 32
Strana 250
250 Johannis de Ragusio, 147*). 1432. 18. Sept. multum de sua beneficentia et humanitate manserunt gratias agentes contenti. Unde et merito venit ab ecclesia regratiandus, quia magnos labores, incommoda et expensas de suis sustinuit. Deinde ipsa die beati Michaelis archangeli unacum præfatis dominis episcopo Ratisponensi et decano Eystetensi pervenimus ad marchionem in Catelsburg; qui ipsis et nobis magnum fecit honorem, nos invitans ad coenam, et per noctem apud se retinens. Ubi facta recognitione sigilli et approbato conductu, processimus ulterius versus Basileam; et apud singulos dominos et communitates, per quorum dominia ire habebant, petebant et faciebant recognosci sigilla, ut supra. In Bibrach vero quidam incola ejusdem loci quæsivit a Johanne de Sacz præedicto, unde esset? Qui cum respondisset: Ego sum de Sacz. Et alter: Ibi sunt maledicti hæretici et pessimi homines etc. Propter quod idem convicians fuit graviter et taliter per consulatum ibidem punitus, quod ipsi Nicolaus et Johannes, ipsius miserti, cum domino Ebracensi vix precibus suis instantissimis poenam sibi et carcerem obtinuerunt remitti. Et sic tandem venientes ad Basileam, dominus Ebracensis recepit eos in hospitium suum, ubi fuerunt absque ullius pretii solutione, per dominum legatum, cum suis famulis et equis per quinque dies et medium bene tractati, per communitatem Basiliensem vino et piscibus honorati. Et cum per suos in Bohemia timebantur mitti in mortem, recognoscebant, se cum gratiarum actione insperata ubique recepisse solatia, taliter jocundati et contenti, quod non dubitabant omnem a mittendis suis ambasiatoribus grata sua relatione abigere metum. Decimo vero die Octobris vene- runt ad congregationem concilii generalem apud Prædicatores, et ibidem exhibitis literis credentialibus, proposuerunt et in responsum habuerunt, prout in literis sacri concilii sequentibus latius continetur." Post hæc nuntii sacri concilii in Egra existentes die xyIII mensis Septembris taliter domino legato scripserunt: „Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Juliano, divina miseratione sancti Angeli diacono cardinali et apostolicæ sedis per Germaniam legato, domino præ- ceptori nostro generoso: cum humillima recommendatione, quidquid usquam poterunt reverentiæ. Reverendissime pater et domine! Nuper dum essemus in via veniendi ad Egram, occurrit nobis nuntius Egrensium, qui de Praga nobis attulit literas, quarum copias Dominationi Vestræe 2° vel 3° die mensis currentis cum scriptis nostris direximus; ex quibus utrumque claruit, quod Bohemi pro securitate mittendorum nuntiorum suorum salvumconductum civitatis Basiliensis poscebant sibi in Pragam cum aliis promissis salvis- conductibus extemplo transmitti. Sed quia consultum nobis fuit, ne simul omnes salvorum conductuum literas cum tam simplici cursore cum tanto dubio et discrimine viarum mitte- remus, ne forte suppressæ vel surreptæ, profectio ambasiatorum Bohemicorum nimium retardaretur : nos eadem consideratione salvosconductus domini regis Bohemicum et alium communitatis Egrensis cum quibusdam aliis literis ad congregationem ipsorum in montibus Cuthen per solitum nuntium transmisimus, ipsis in commune significantes, et quibusdam ad partes, quôd dicto respectu salvosconductus, unum sacri concilii ad cautelam repetitum, unum domini regis et principum, marchionis Brandenburgensis, Johannis et Wilhelmi ducum Bavariæ, tres apud dictam communitatem Egrensem reposuissemus, sicut et iidem 1432. ) Apud Martene 1. c. pag. 179.
250 Johannis de Ragusio, 147*). 1432. 18. Sept. multum de sua beneficentia et humanitate manserunt gratias agentes contenti. Unde et merito venit ab ecclesia regratiandus, quia magnos labores, incommoda et expensas de suis sustinuit. Deinde ipsa die beati Michaelis archangeli unacum præfatis dominis episcopo Ratisponensi et decano Eystetensi pervenimus ad marchionem in Catelsburg; qui ipsis et nobis magnum fecit honorem, nos invitans ad coenam, et per noctem apud se retinens. Ubi facta recognitione sigilli et approbato conductu, processimus ulterius versus Basileam; et apud singulos dominos et communitates, per quorum dominia ire habebant, petebant et faciebant recognosci sigilla, ut supra. In Bibrach vero quidam incola ejusdem loci quæsivit a Johanne de Sacz præedicto, unde esset? Qui cum respondisset: Ego sum de Sacz. Et alter: Ibi sunt maledicti hæretici et pessimi homines etc. Propter quod idem convicians fuit graviter et taliter per consulatum ibidem punitus, quod ipsi Nicolaus et Johannes, ipsius miserti, cum domino Ebracensi vix precibus suis instantissimis poenam sibi et carcerem obtinuerunt remitti. Et sic tandem venientes ad Basileam, dominus Ebracensis recepit eos in hospitium suum, ubi fuerunt absque ullius pretii solutione, per dominum legatum, cum suis famulis et equis per quinque dies et medium bene tractati, per communitatem Basiliensem vino et piscibus honorati. Et cum per suos in Bohemia timebantur mitti in mortem, recognoscebant, se cum gratiarum actione insperata ubique recepisse solatia, taliter jocundati et contenti, quod non dubitabant omnem a mittendis suis ambasiatoribus grata sua relatione abigere metum. Decimo vero die Octobris vene- runt ad congregationem concilii generalem apud Prædicatores, et ibidem exhibitis literis credentialibus, proposuerunt et in responsum habuerunt, prout in literis sacri concilii sequentibus latius continetur." Post hæc nuntii sacri concilii in Egra existentes die xyIII mensis Septembris taliter domino legato scripserunt: „Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Juliano, divina miseratione sancti Angeli diacono cardinali et apostolicæ sedis per Germaniam legato, domino præ- ceptori nostro generoso: cum humillima recommendatione, quidquid usquam poterunt reverentiæ. Reverendissime pater et domine! Nuper dum essemus in via veniendi ad Egram, occurrit nobis nuntius Egrensium, qui de Praga nobis attulit literas, quarum copias Dominationi Vestræe 2° vel 3° die mensis currentis cum scriptis nostris direximus; ex quibus utrumque claruit, quod Bohemi pro securitate mittendorum nuntiorum suorum salvumconductum civitatis Basiliensis poscebant sibi in Pragam cum aliis promissis salvis- conductibus extemplo transmitti. Sed quia consultum nobis fuit, ne simul omnes salvorum conductuum literas cum tam simplici cursore cum tanto dubio et discrimine viarum mitte- remus, ne forte suppressæ vel surreptæ, profectio ambasiatorum Bohemicorum nimium retardaretur : nos eadem consideratione salvosconductus domini regis Bohemicum et alium communitatis Egrensis cum quibusdam aliis literis ad congregationem ipsorum in montibus Cuthen per solitum nuntium transmisimus, ipsis in commune significantes, et quibusdam ad partes, quôd dicto respectu salvosconductus, unum sacri concilii ad cautelam repetitum, unum domini regis et principum, marchionis Brandenburgensis, Johannis et Wilhelmi ducum Bavariæ, tres apud dictam communitatem Egrensem reposuissemus, sicut et iidem 1432. ) Apud Martene 1. c. pag. 179.
Strana 251
Tractatus de reductione Bohemorum. 251 domini de Egra ipsis clarius scripserunt, petentes atque certis rationibus et motivis per- suadentes, quatinus de salvo conductu civitatis Basiliensis, quem securum et plenum dedissent, et dicto domino duci Wilhelmo protectori sacri concilii præsentassent, non causarentur, quia utilius apud eundem dominum reponeretur, quam si ipsis præsentaretur ; verum si omni modo eundem vellent habere, speraremus, quod nullam omnino per hoc nuntiorum suorum securitas sive transitus impedimentum sive difficultatem reciperet, quia ipsis in Basileam vel prope venientibus, idem dominus dux eundem salvumconductum, vel ipsi Basilienses alium sibi similem salvumconductum traderent, et quod propter hoc nequa- quam suam deberent differre profectionem. Etiam generales treugas, juxta factam nobis commissionem, ipsis ex parte sacri concilii et totius partis nostræe obtulimus, et fieri petivimus. Super quibus omnibus postquam usque ad xvi dies exspectassemus, nobis per literas suas responderunt, ut in copiis præsentibus inclusis intelligere poteritis. Et licet nostro judicio de dicto salvoconductu nullam prorsus habeant necessitatem, neque eundem putemus sibi taliter promissum, ut ipsis dirigi debeat, ac etiam quod ex aliis causis dictorum suorum nuntiorum differant missionem, quia ante dictam congregationem in montibus Cuthen apud plerosque ex ipsis et plurimos ex nostris non modicum fuit dubium atque difficultas, an mittere vellent. Et postquam nunc per dei gratiam apud se deliberaverunt, quod mittere volunt, aliquos tamen prævios nuntios præmittere disponunt, nihilominus nostræe negligentiæ suam protractionem imponunt. Super quibus cum eis verbis vel scriptis contendere minime expedit, ne occasionem ipsis aliquatenus præbeamus retrospiciendi. Ideo cum omni mansuetudine secum, prout melius possumus, agimus, ut coepta prosequantur et a proposito nequaquam resiliant, spem ipsis dantes, quod quantocius desideratum conductum Basiliensium ipsis procurabimus, et alios paratos quam primum secure poterimus ipsis destinabimus. Quare, gratiose pater! perspectis diligenter ipsorum scriptis, ipsa inclyta Vestra Paternitas perpendat, quid in publicum deducendum et qualiter providendum sit, ne a proposito, in quo nunc fervere videntur, tepescant, vel totaliter quod absit declinent. Et si nostrum, salvo semper meliori, placeret consilium, vellemus, quod de consulatu Basiliensi de principalioribus aliqui per medium illustris principis et domini, domini Wilhelmi ducis Bavariæ et quorundam ex vobis notabilium, instantius rogarentur et cum rationabilibus persuasionibus inducerentur, quatinus juxta effectum dati per eos salviconductus in lingua nostra Alemanica, et ipsi duci traditi, adhuc alium in meliori et pleniori si fieri possit forma literalem subito et absque dilatione darent et sigillarent salvumconductum, resecatis verbis, si quæ in eodem pone- rentur, quæ ipsos aliquatenus exarcerbare possent, eisque simul suggeretur, quod nos nuntii vestri satis timeremus, ne forte aliqui ex Bohemis occasionem per hoc quærentes resiliendi a promisso, hujusmodi conductu non manerent contenti, sed similem ab eis habere vellent, sicut a quatuor principalibus suis conductoribus, dominis scilicet marchione, Johanne et Wilhelmo ducibus Bavariæ et communitate Egrensi, licet eis minime fuerit promissus; ne tamen eis aliquatenus locus pateret a tanto bono declinandi, rogaretis, quatinus ad cautelam hujusmodi conductum darent et sigillarent. Et si ad hoc induci possent, omne apud nos dubium sublatum esset, si nobis citius in Nurembergam in domum Ebracensis, si ambo vel alter nostrum ibidem reperiretur, vel huc in Egram, vel alibi ubi in vestro obsequio essemus, mitterentur. Tunc nos illa uteremur utique cautela, 1432. 32%
Tractatus de reductione Bohemorum. 251 domini de Egra ipsis clarius scripserunt, petentes atque certis rationibus et motivis per- suadentes, quatinus de salvo conductu civitatis Basiliensis, quem securum et plenum dedissent, et dicto domino duci Wilhelmo protectori sacri concilii præsentassent, non causarentur, quia utilius apud eundem dominum reponeretur, quam si ipsis præsentaretur ; verum si omni modo eundem vellent habere, speraremus, quod nullam omnino per hoc nuntiorum suorum securitas sive transitus impedimentum sive difficultatem reciperet, quia ipsis in Basileam vel prope venientibus, idem dominus dux eundem salvumconductum, vel ipsi Basilienses alium sibi similem salvumconductum traderent, et quod propter hoc nequa- quam suam deberent differre profectionem. Etiam generales treugas, juxta factam nobis commissionem, ipsis ex parte sacri concilii et totius partis nostræe obtulimus, et fieri petivimus. Super quibus omnibus postquam usque ad xvi dies exspectassemus, nobis per literas suas responderunt, ut in copiis præsentibus inclusis intelligere poteritis. Et licet nostro judicio de dicto salvoconductu nullam prorsus habeant necessitatem, neque eundem putemus sibi taliter promissum, ut ipsis dirigi debeat, ac etiam quod ex aliis causis dictorum suorum nuntiorum differant missionem, quia ante dictam congregationem in montibus Cuthen apud plerosque ex ipsis et plurimos ex nostris non modicum fuit dubium atque difficultas, an mittere vellent. Et postquam nunc per dei gratiam apud se deliberaverunt, quod mittere volunt, aliquos tamen prævios nuntios præmittere disponunt, nihilominus nostræe negligentiæ suam protractionem imponunt. Super quibus cum eis verbis vel scriptis contendere minime expedit, ne occasionem ipsis aliquatenus præbeamus retrospiciendi. Ideo cum omni mansuetudine secum, prout melius possumus, agimus, ut coepta prosequantur et a proposito nequaquam resiliant, spem ipsis dantes, quod quantocius desideratum conductum Basiliensium ipsis procurabimus, et alios paratos quam primum secure poterimus ipsis destinabimus. Quare, gratiose pater! perspectis diligenter ipsorum scriptis, ipsa inclyta Vestra Paternitas perpendat, quid in publicum deducendum et qualiter providendum sit, ne a proposito, in quo nunc fervere videntur, tepescant, vel totaliter quod absit declinent. Et si nostrum, salvo semper meliori, placeret consilium, vellemus, quod de consulatu Basiliensi de principalioribus aliqui per medium illustris principis et domini, domini Wilhelmi ducis Bavariæ et quorundam ex vobis notabilium, instantius rogarentur et cum rationabilibus persuasionibus inducerentur, quatinus juxta effectum dati per eos salviconductus in lingua nostra Alemanica, et ipsi duci traditi, adhuc alium in meliori et pleniori si fieri possit forma literalem subito et absque dilatione darent et sigillarent salvumconductum, resecatis verbis, si quæ in eodem pone- rentur, quæ ipsos aliquatenus exarcerbare possent, eisque simul suggeretur, quod nos nuntii vestri satis timeremus, ne forte aliqui ex Bohemis occasionem per hoc quærentes resiliendi a promisso, hujusmodi conductu non manerent contenti, sed similem ab eis habere vellent, sicut a quatuor principalibus suis conductoribus, dominis scilicet marchione, Johanne et Wilhelmo ducibus Bavariæ et communitate Egrensi, licet eis minime fuerit promissus; ne tamen eis aliquatenus locus pateret a tanto bono declinandi, rogaretis, quatinus ad cautelam hujusmodi conductum darent et sigillarent. Et si ad hoc induci possent, omne apud nos dubium sublatum esset, si nobis citius in Nurembergam in domum Ebracensis, si ambo vel alter nostrum ibidem reperiretur, vel huc in Egram, vel alibi ubi in vestro obsequio essemus, mitterentur. Tunc nos illa uteremur utique cautela, 1432. 32%
Strana 252
252 Johannis de Ragusio, quod primo priorem mitteremus in Pragam salvumconductum, et si manerent contenti, reliquum ipsis Basiliensibus incunctanter restitueremus. Si alium requirerent, ne tantum bonum per hoc impediretur, secundum offerremus, et ita eos ad veniendum cum instantia, sicut et fecimus, requireremus. Si autem domini Basilienses secundum conductum sub forma principum principalium conductorum omnino dare recusarent, sub alia saltem forma repetitum literaliter assignent, et nobis sine mora mittatur, et faciemus quod nobis fuerit possibile. Non tamen videmus, quod Basiliensibus aliquod foret periculum, cum adeo a Bohemia distent, quod ipsis per viam facti nocere non possent. Si tamen aliter judicaveritis esse faciendum, vestræe humiliter cedimus sententiæ. Fideliter tamen hoc unum sugge- rimus, quod nulla mora dispendiosa in exequendis interveniat. Nam omni adhibita diligentia ex parte concilii, adhuc labor nos manebit non modicus et difficilis ac laboriosa difficultas. Usque adhuc nullas omnino de successibus vestris ac domini regis Romanorum audivimus novitates. Si quæ sunt, ad consolationem rogamus multorum nobis clarius describantur, et omnino quæratis colligere dispersos et licentiatos, et vocare ad concilium absentes, ut præfati Bohemorum præcursores notabilem inveniant et concordem in spiritu sancto congregationem. Et credimus, quod infra octo dies post præsentium exhibitionem iidem præcursores ad Basileam venient. Præsentium hic portitor infra duos dies de Basilea, ut asserit, poterit esse expeditus, et ad Nurembergam simul et Egram de propinquo protinus revertetur. Placeat igitur dominationi Vestræ nobis per eundem demandare, quæ decreveritis. Altissimus ad suam laudem et consolationem suorum fidelium vos con- fortare et consolari dignetur. Scriptum Egræe, die xvin mensis Septembris, anno domini M° etc. XxXII. Sacro concilio in commune scribere obmittimus, quia quid in publicum deduci expediat aut ædificet, ignoramus. Vos excusabitis. Reverendissimæ Paternitatis Vestræe humiles obedientiarii, fratres Hermannus abbas Ebracensis, et Johannes de Mulenbrun, nuntii concilii." Interim autem Basileæ die 3 Octobris in congregatione concilii lectis copiis literarum, quas Pragenses miserant nuntiis sacri concilii super adventu ambasiatorum Boemiæ juxta in Egra concordata superius descripta, dominus legatus præsidens exhortatus est eos, qui disputare debebant cum Bohemis, quatinus studio diligenter intenderent, et quod darentur deputati per singulas deputationes, qui cogitare deberent et conficere aliquos articulos super modo se habendi cum Bohemis, quoniam venirent, et super aliquali suppositorum concilii reformatione. Et ita factum est, et articuli confecti, qui incipiunt: „Admonet hæc sancta synodus," et habentur inserti in gestis concilii. Item septima Octobris fuerunt electi sexdecim solemnia supposita, 4° de singulis deputationibus, qui venientibus ambasiatoribus Bohemorum haberent eis exire obviam, et eos cum benignitate et caritate suscipere, et ad domos in quibus essent locandi con- ducere, postmodum vero sæpe eos visitare et conversari cum eisdem cum omni man- suetudine. 1432. Præcursores Bohemorum, de quibus facta est mentio superius, die x Octobris præsentaverunt se sacro concilio in congregatione generali, præsente in eadem duce Wilhelmo sacri concilii protectore ; et præsentatis literis Bohemorum credentialibus atque lectis, alter ipsorum duorum præcursorum, videlicet notarius civitatis majoris Pragensis,
252 Johannis de Ragusio, quod primo priorem mitteremus in Pragam salvumconductum, et si manerent contenti, reliquum ipsis Basiliensibus incunctanter restitueremus. Si alium requirerent, ne tantum bonum per hoc impediretur, secundum offerremus, et ita eos ad veniendum cum instantia, sicut et fecimus, requireremus. Si autem domini Basilienses secundum conductum sub forma principum principalium conductorum omnino dare recusarent, sub alia saltem forma repetitum literaliter assignent, et nobis sine mora mittatur, et faciemus quod nobis fuerit possibile. Non tamen videmus, quod Basiliensibus aliquod foret periculum, cum adeo a Bohemia distent, quod ipsis per viam facti nocere non possent. Si tamen aliter judicaveritis esse faciendum, vestræe humiliter cedimus sententiæ. Fideliter tamen hoc unum sugge- rimus, quod nulla mora dispendiosa in exequendis interveniat. Nam omni adhibita diligentia ex parte concilii, adhuc labor nos manebit non modicus et difficilis ac laboriosa difficultas. Usque adhuc nullas omnino de successibus vestris ac domini regis Romanorum audivimus novitates. Si quæ sunt, ad consolationem rogamus multorum nobis clarius describantur, et omnino quæratis colligere dispersos et licentiatos, et vocare ad concilium absentes, ut præfati Bohemorum præcursores notabilem inveniant et concordem in spiritu sancto congregationem. Et credimus, quod infra octo dies post præsentium exhibitionem iidem præcursores ad Basileam venient. Præsentium hic portitor infra duos dies de Basilea, ut asserit, poterit esse expeditus, et ad Nurembergam simul et Egram de propinquo protinus revertetur. Placeat igitur dominationi Vestræ nobis per eundem demandare, quæ decreveritis. Altissimus ad suam laudem et consolationem suorum fidelium vos con- fortare et consolari dignetur. Scriptum Egræe, die xvin mensis Septembris, anno domini M° etc. XxXII. Sacro concilio in commune scribere obmittimus, quia quid in publicum deduci expediat aut ædificet, ignoramus. Vos excusabitis. Reverendissimæ Paternitatis Vestræe humiles obedientiarii, fratres Hermannus abbas Ebracensis, et Johannes de Mulenbrun, nuntii concilii." Interim autem Basileæ die 3 Octobris in congregatione concilii lectis copiis literarum, quas Pragenses miserant nuntiis sacri concilii super adventu ambasiatorum Boemiæ juxta in Egra concordata superius descripta, dominus legatus præsidens exhortatus est eos, qui disputare debebant cum Bohemis, quatinus studio diligenter intenderent, et quod darentur deputati per singulas deputationes, qui cogitare deberent et conficere aliquos articulos super modo se habendi cum Bohemis, quoniam venirent, et super aliquali suppositorum concilii reformatione. Et ita factum est, et articuli confecti, qui incipiunt: „Admonet hæc sancta synodus," et habentur inserti in gestis concilii. Item septima Octobris fuerunt electi sexdecim solemnia supposita, 4° de singulis deputationibus, qui venientibus ambasiatoribus Bohemorum haberent eis exire obviam, et eos cum benignitate et caritate suscipere, et ad domos in quibus essent locandi con- ducere, postmodum vero sæpe eos visitare et conversari cum eisdem cum omni man- suetudine. 1432. Præcursores Bohemorum, de quibus facta est mentio superius, die x Octobris præsentaverunt se sacro concilio in congregatione generali, præsente in eadem duce Wilhelmo sacri concilii protectore ; et præsentatis literis Bohemorum credentialibus atque lectis, alter ipsorum duorum præcursorum, videlicet notarius civitatis majoris Pragensis,
Strana 253
Tractatus de reductione Bohemorum. 253 suam exposuit credentiam, inchoans: „Reverendissimi patres, qui cum deo Abraham in loco benedictionis, ut creditur, estis congregati" etc. et in sententia quinque puncta exposuit: primo, qualiter præemissi fuerant ad concilium per Bohemos ut eidem concilio nuntiarent ipsorum suorum ambasiatorum adventum juxta in Egra concordata; 2°, quia in salvisconductibus Bohemis transmissis tam per sacrum concilium, quam per alios principes, sigilla appensa erant ipsis Bohemis ignota, ideo petunt dicta sigilla per sacrum concilium cognosci; 3° rogabant instanter, quatinus sacrum concilium diligenter laboraret pro reditu serenissimi regis Romanorum, ita quod tempore, quo ambasiatores Bohemorum essent in Basilea, et ipse rex Romanorum esset ibidem, quia per medium ipsius sperabant, quod unio facilius inter partes procuraretur ; 4° petebant, quod concilium vellet ratificare omnia gesta et concordata in Egra per nuntios utriusque partis; quinto petebant, quod concilium vellet diligentem operam adhibere, quatinus ecclesia orientalis pro ipsius reduc- tione ad præsens sacrum Basiliense concilium vocaretur et benigne invitaretur. Finitis autem præedictis, et ad modicum dictis præcursoribus exeuntibus a congregatione, habi- taque super propositis et petitis matura deliberatione, fuit eis responsum vocaliter per dominum legatum valde solemniter, prout finaliter continetur in litera postmodum ex parte sacri concilii per eosdem cursores Bohemis transmissa. Qua responsione vocali habita, notarius Pragensis supradictus cum omni humilitate et magno gaudio de tam gratiosa responsione regratiabatur sacro concilio, et promisit se velle talem facere relationem dominis suis Bohemis, et taliter laborare, quod omnia gratia dei bene prosperarentur. Et valedicentes sacræ congregationi dicti præcursores, iverunt ad hospitium ipsorum. Post quorum exitum illustrissimus princeps, dominus dux Wilhelmus, protector sacri concilii, per organum domini auditoris de Camero avisavit sacrum concilium, quomodo sibi videbatur fore expediens, ut domini temporales de Germania ad concilium vocarentur et interessent tractatibus Bohemorum, ut casu, quo nollent assentire unioni, nec ad gremium redire ecclesiæ, in eorum pertinacia persistentes, dicti domini temporales eorum perfidiam cognoscentes, contra eosdem animarentur ac de hoc citius ad arma concur- rerent. Multa circa hanc materiam dictus dominus protector, velut princeps catholicus, avisabat, pro quibus eidem sacra congregatio immensas gratiarum obtulit actiones, petens ut dicta avisamenta, et si qua alia suæ Dominationi occurrerent, pro bono negotiorum daret domino legato in scriptis. Post hoc dominus legatus hortatus est singulos de concilio, ut singuli hæc nova de adventu Bohemorum sibi notis per literas communicarent, et specialiter rogavit dominum Lugdunensem et alios ambasiatores principum et dominorum, ut celeriter notificarent ea dominis, a quibus missi fuerant, quia per hoc sacrum concilium magnum caperet incrementum et famam. Tenor vero literarum credentialium dictorum præcursorum sequitur, et est talis : „Reverendissimis in Christo patribus feliciter in Basilea congregatis, barones, nobiles, milites, capitanei, Praga aliæque civitates et communitates regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ debitam reverentiam cum condigna exhibitione honoris. Reverendissimi in Christo patres! Egregios et spectabiles viros, Nicolaum de Humpolcz notarium majoris civitatis Pragensis, et Johannem de Sacz, fideles et specialiter 148*). 1432. 17. Sept. 1432. *) Apud Martene 1. c. pag. 178.
Tractatus de reductione Bohemorum. 253 suam exposuit credentiam, inchoans: „Reverendissimi patres, qui cum deo Abraham in loco benedictionis, ut creditur, estis congregati" etc. et in sententia quinque puncta exposuit: primo, qualiter præemissi fuerant ad concilium per Bohemos ut eidem concilio nuntiarent ipsorum suorum ambasiatorum adventum juxta in Egra concordata; 2°, quia in salvisconductibus Bohemis transmissis tam per sacrum concilium, quam per alios principes, sigilla appensa erant ipsis Bohemis ignota, ideo petunt dicta sigilla per sacrum concilium cognosci; 3° rogabant instanter, quatinus sacrum concilium diligenter laboraret pro reditu serenissimi regis Romanorum, ita quod tempore, quo ambasiatores Bohemorum essent in Basilea, et ipse rex Romanorum esset ibidem, quia per medium ipsius sperabant, quod unio facilius inter partes procuraretur ; 4° petebant, quod concilium vellet ratificare omnia gesta et concordata in Egra per nuntios utriusque partis; quinto petebant, quod concilium vellet diligentem operam adhibere, quatinus ecclesia orientalis pro ipsius reduc- tione ad præsens sacrum Basiliense concilium vocaretur et benigne invitaretur. Finitis autem præedictis, et ad modicum dictis præcursoribus exeuntibus a congregatione, habi- taque super propositis et petitis matura deliberatione, fuit eis responsum vocaliter per dominum legatum valde solemniter, prout finaliter continetur in litera postmodum ex parte sacri concilii per eosdem cursores Bohemis transmissa. Qua responsione vocali habita, notarius Pragensis supradictus cum omni humilitate et magno gaudio de tam gratiosa responsione regratiabatur sacro concilio, et promisit se velle talem facere relationem dominis suis Bohemis, et taliter laborare, quod omnia gratia dei bene prosperarentur. Et valedicentes sacræ congregationi dicti præcursores, iverunt ad hospitium ipsorum. Post quorum exitum illustrissimus princeps, dominus dux Wilhelmus, protector sacri concilii, per organum domini auditoris de Camero avisavit sacrum concilium, quomodo sibi videbatur fore expediens, ut domini temporales de Germania ad concilium vocarentur et interessent tractatibus Bohemorum, ut casu, quo nollent assentire unioni, nec ad gremium redire ecclesiæ, in eorum pertinacia persistentes, dicti domini temporales eorum perfidiam cognoscentes, contra eosdem animarentur ac de hoc citius ad arma concur- rerent. Multa circa hanc materiam dictus dominus protector, velut princeps catholicus, avisabat, pro quibus eidem sacra congregatio immensas gratiarum obtulit actiones, petens ut dicta avisamenta, et si qua alia suæ Dominationi occurrerent, pro bono negotiorum daret domino legato in scriptis. Post hoc dominus legatus hortatus est singulos de concilio, ut singuli hæc nova de adventu Bohemorum sibi notis per literas communicarent, et specialiter rogavit dominum Lugdunensem et alios ambasiatores principum et dominorum, ut celeriter notificarent ea dominis, a quibus missi fuerant, quia per hoc sacrum concilium magnum caperet incrementum et famam. Tenor vero literarum credentialium dictorum præcursorum sequitur, et est talis : „Reverendissimis in Christo patribus feliciter in Basilea congregatis, barones, nobiles, milites, capitanei, Praga aliæque civitates et communitates regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ debitam reverentiam cum condigna exhibitione honoris. Reverendissimi in Christo patres! Egregios et spectabiles viros, Nicolaum de Humpolcz notarium majoris civitatis Pragensis, et Johannem de Sacz, fideles et specialiter 148*). 1432. 17. Sept. 1432. *) Apud Martene 1. c. pag. 178.
Strana 254
254 Johannis de Ragusio, 149. 1432. 12. Oct. dilectos exhibitores præsentium, de intentione nostra et voto plenius eruditos V. P. duximus translegandos, accuratius supplicantes, quatenus Paternitatum Vestrarum dignitas insignis ipsorum singulis relatibus nostri ex parte pro hac vice referendis dignentur adhi- bere fidem creditivam per omnia, tamquam vestræe assistentes præsentiæ nostris propriis loqueremur in personis. Datum Pragæ sub sigillo nostro quo utimur ad præsens ex una- nimi consensu, anno domini M. cccc. xxxI°, feria quarta quatuor temporum ante festum beati Matthæi apostoli et evangelistæ. Tenor etiam literarum sacri concilii responsivarum ad prædicta Bohemis direc- tarum similiter est talis : „Sacrosancta etc. Universis baronibus, nobilibus, militibus, capitaneis, Pragæ aliisque civitatibus et communitatibus regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ unitatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Advenerunt pridie cum literis credentialibus nuntii vestri, Nicolaus de Humbolcz, notarius majoris civitatis Pragensis, et Johannes de Sacz, qui diligenter negotium sibi commissum in via et hic prosecuti, demum coram sacro concilio quædam nomine vestro exposuerunt, narrantes in primis se a vobis esse præmissos ad annuntiandum ambasiatores vestros, post reditum ipsorum ad sacrum con- cilium profecturos. Ex qua re nos supra modum lætati sumus, utique, cum nihil aliud tam ardenter optemus, quam ipsorum oratorum adventum, unde speramus unitatem et pacem tandem inter nos et regnum vestrum successuram. Inter cuncta hujus sacri concilii desideria hoc maximum et potissimum est, ut omne dissidium ex ecclesia dei amputetur; nihil tam ferventer et cum tanta diligentia quæsivimus et de præsenti quærimus, quam ut sublata omni dissensione unanimes in eadem unitate et caritate in domo domini invicem uniamur. Hujusmodi zelum et affectum nostrum jam liquido nosse debetis ex pluribus literis crebrisque oratoribus nostris ad hanc rem prosequendam transmissis. Referentibus igitur in plena nostra congregatione dictis vestris nuntiis, alios ambasiatores statim huc fore accessuros, visum est nobis verbum illud posse dicere, quod in canticis canticorum scribitur: „Apparuerunt flores in terra nostra." Sicut enim flores sunt indicia futurorum fructuum, ita ipsorum præcursorum accessus prænuntiavit nobis alios oratores in conti- nenti venturos, per quos rem tam diu quæsitam optato fine terminandam speramus. Incipimus jam videre semen, quod in spiritu sancto seminavimus, paulatim oriri et surgere super terram, quod speramus in domino suavissimum in tota ecclesia fructum producet; et quemadmodum colonus, qui multis sudoribus agrum suum excoluit, videns pullulare flores, gaudio exultat, cum jam merces laboris sui propinquior fiat: ita nos adventu dictorum Nicolai et Johannis jocundati sumus, quasi primitias et flores seminis nostri, unionis videlicet et pacis, inspexerimus. Gratias et laudes maximas referimus ex toto corde spiritui sancto, sacrorum conciliorum directori, qui huic sanctæ rei quotidie de bono in melius successum præparat. Petierunt postea iidem nuntii vestri per nos recog- nosci literas et sigillum salviconductus nostri ad vos pro securitate ambasiatorum vestrorum transmissas, approbarique et ratificari ea, quæ in Egra per oratores nostros et vestros conclusa fuerant. Hæc in præsentia ipsorum vestrorum nuntiorum unanimi consensu et alta voce tota synodus hilariter recognovit, approbavit et ratificavit, ex abundantique per alias literas, quas ad vos per eosdem nuntios transmittit, recognoscit, approbat et ratificat. Addiderunt deinde, vos desiderare, ut carissimum ecclesiæ filium, Sigismundum 1432.
254 Johannis de Ragusio, 149. 1432. 12. Oct. dilectos exhibitores præsentium, de intentione nostra et voto plenius eruditos V. P. duximus translegandos, accuratius supplicantes, quatenus Paternitatum Vestrarum dignitas insignis ipsorum singulis relatibus nostri ex parte pro hac vice referendis dignentur adhi- bere fidem creditivam per omnia, tamquam vestræe assistentes præsentiæ nostris propriis loqueremur in personis. Datum Pragæ sub sigillo nostro quo utimur ad præsens ex una- nimi consensu, anno domini M. cccc. xxxI°, feria quarta quatuor temporum ante festum beati Matthæi apostoli et evangelistæ. Tenor etiam literarum sacri concilii responsivarum ad prædicta Bohemis direc- tarum similiter est talis : „Sacrosancta etc. Universis baronibus, nobilibus, militibus, capitaneis, Pragæ aliisque civitatibus et communitatibus regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ unitatem et pacem in Christo Jesu domino nostro. Advenerunt pridie cum literis credentialibus nuntii vestri, Nicolaus de Humbolcz, notarius majoris civitatis Pragensis, et Johannes de Sacz, qui diligenter negotium sibi commissum in via et hic prosecuti, demum coram sacro concilio quædam nomine vestro exposuerunt, narrantes in primis se a vobis esse præmissos ad annuntiandum ambasiatores vestros, post reditum ipsorum ad sacrum con- cilium profecturos. Ex qua re nos supra modum lætati sumus, utique, cum nihil aliud tam ardenter optemus, quam ipsorum oratorum adventum, unde speramus unitatem et pacem tandem inter nos et regnum vestrum successuram. Inter cuncta hujus sacri concilii desideria hoc maximum et potissimum est, ut omne dissidium ex ecclesia dei amputetur; nihil tam ferventer et cum tanta diligentia quæsivimus et de præsenti quærimus, quam ut sublata omni dissensione unanimes in eadem unitate et caritate in domo domini invicem uniamur. Hujusmodi zelum et affectum nostrum jam liquido nosse debetis ex pluribus literis crebrisque oratoribus nostris ad hanc rem prosequendam transmissis. Referentibus igitur in plena nostra congregatione dictis vestris nuntiis, alios ambasiatores statim huc fore accessuros, visum est nobis verbum illud posse dicere, quod in canticis canticorum scribitur: „Apparuerunt flores in terra nostra." Sicut enim flores sunt indicia futurorum fructuum, ita ipsorum præcursorum accessus prænuntiavit nobis alios oratores in conti- nenti venturos, per quos rem tam diu quæsitam optato fine terminandam speramus. Incipimus jam videre semen, quod in spiritu sancto seminavimus, paulatim oriri et surgere super terram, quod speramus in domino suavissimum in tota ecclesia fructum producet; et quemadmodum colonus, qui multis sudoribus agrum suum excoluit, videns pullulare flores, gaudio exultat, cum jam merces laboris sui propinquior fiat: ita nos adventu dictorum Nicolai et Johannis jocundati sumus, quasi primitias et flores seminis nostri, unionis videlicet et pacis, inspexerimus. Gratias et laudes maximas referimus ex toto corde spiritui sancto, sacrorum conciliorum directori, qui huic sanctæ rei quotidie de bono in melius successum præparat. Petierunt postea iidem nuntii vestri per nos recog- nosci literas et sigillum salviconductus nostri ad vos pro securitate ambasiatorum vestrorum transmissas, approbarique et ratificari ea, quæ in Egra per oratores nostros et vestros conclusa fuerant. Hæc in præsentia ipsorum vestrorum nuntiorum unanimi consensu et alta voce tota synodus hilariter recognovit, approbavit et ratificavit, ex abundantique per alias literas, quas ad vos per eosdem nuntios transmittit, recognoscit, approbat et ratificat. Addiderunt deinde, vos desiderare, ut carissimum ecclesiæ filium, Sigismundum 1432.
Strana 255
Tractatus de reductione Bohemorum. 255 Romanorum etc. regem illustrem, huc vocaremus. Cui petitioni respondimus, nos per- maxime laborasse literis ac nuntiis, ut Sua Serenitas hac præsertim causa tunc temporis hic adesset; iterumque ipsum ad vestri instantiam arcessire decrevimus, ut vel perso- naliter, vel per procuratorem cum sufficienti mandato, in sacro concilio quantocius interesse dignetur. Sed quoniam ob graves arduasque oceupationes, quibus se impeditum fore per suas literas nobis respondit, quod per rei evidentiam manifeste constat, forsitan posset accidere, adventum suum longe differri: vos instanter hortamur, ut secundum conventionem in Egra conclusam, ex quo omnes salvorum conductuum literæ vobis con- signatæ sunt, oratores vestros sine alia dilatione jam destinare velitis. Quoniam etsi forte Sua Serenitas tunc in hoc loco adesse nequeat, certi sumus affuturum et adesse spiritum sanctum, qui vices quorumcunque supplebit absentium, hoc sacrum negotium taliter directurus, quod tandem pacem, quam mundus dare non potest, suo munere consequimur. Postremo postularunt ipsi vestri nuntii ut ad hanc sacram synodum ecclesiam orientalem convocaremus. Quibus respondimus, plurimum curæ nobis a principio congregationis nostræe fuisse, huc Græcos adducere: sed cum Romano pon- tifici multis ex causis hoc commodius videremus, eum per literas et nuntios, ut id agere dignaretur, exoravimus. Sed res postea successerunt, ut audistis. Nihilominus operam nobis possibilem ad ipsos Græcos huc vocandos adhibere intendimus. Nec modo Græcos, sed et Indos, et omnem nationem, quæ sub coelo est, cuperemus hic adesse, ut per virtutem spiritus sancti omnis homo unitatem et veritatem Christianam agnosceret et agnitam amplecteretur. Verum si consideraretur longitudo et difficultas itineris, tam illuc eundo quam huc veniendo, ac etiam temporis prolixitas, quam hujusmodi res exigit, antequam ecclesia orientalis insimul ad deliberandum super hiis conveniat, et si nuntii hodie versus Græciam proficiscerentur, anni spatium et amplius transire oporteret, antequam Græcorum nuntii Basileæ constituerentur; et si jam annus transactus est ab eo die, quo vos hue convocavimus, licet satis propinqui nobis sitis, quantum temporis exponendum erit in tam remotarum gentium convocatione? Propterea, quanto efficacius et instantius possumus, vos hortamur, ne propter hujusmodi Græcorum vocationem ambasiatorum vestrorum, quos paratos esse audivimus, accessus diutius pro- trahatur, quia tam sanctæ rei, quam utrimque prosequimur, omnis etiam modica mora dispendiosa est. Quod et vos Pragenses in literis ad oratores nostros, abbatem Ebra- censem et fratrem Johannem de Mulenbrun, transmissis fatemini, dum dicitis : Qui differt, aufert, et semper nocuit differre paratis. Placeat igitur secundum condicta in Egra et ea, quæ ipsi nuntii vestri Nicolaus et Johannes retulerunt, asserentes, non obstante quorumcunque absentia, oratores vestros omnino venturos, dare operam efficacem, ut oratores electi ex parte regni Boemiæ et marchionatus Moraviæ statim post reditum dictorum Nicolai et Johannis in nomine salvatoris nostri Jesu Christi iter arripiant, et ad hunc locum benedictionis, quem spiritus sanctus pro unione et pace ecclesiæ elegit, quantocius properent. Exhortamini ipsos ambasiatores vestros, ut jocunde et intrepide se ad hoc sanctum iter accingant, nihil penitus formidantes, quoniam cum omni caritate, benignitate et mansuetudine a nobis et per nostros in veniendo, stando et redeundo suscipientur et tractabuntur, quemadmodum dicti vestri prænuntii susceptos et tractatos se reputant, prout latius vobis referre poterunt. Mediator dei et hominum Jesus Christus, 1432.
Tractatus de reductione Bohemorum. 255 Romanorum etc. regem illustrem, huc vocaremus. Cui petitioni respondimus, nos per- maxime laborasse literis ac nuntiis, ut Sua Serenitas hac præsertim causa tunc temporis hic adesset; iterumque ipsum ad vestri instantiam arcessire decrevimus, ut vel perso- naliter, vel per procuratorem cum sufficienti mandato, in sacro concilio quantocius interesse dignetur. Sed quoniam ob graves arduasque oceupationes, quibus se impeditum fore per suas literas nobis respondit, quod per rei evidentiam manifeste constat, forsitan posset accidere, adventum suum longe differri: vos instanter hortamur, ut secundum conventionem in Egra conclusam, ex quo omnes salvorum conductuum literæ vobis con- signatæ sunt, oratores vestros sine alia dilatione jam destinare velitis. Quoniam etsi forte Sua Serenitas tunc in hoc loco adesse nequeat, certi sumus affuturum et adesse spiritum sanctum, qui vices quorumcunque supplebit absentium, hoc sacrum negotium taliter directurus, quod tandem pacem, quam mundus dare non potest, suo munere consequimur. Postremo postularunt ipsi vestri nuntii ut ad hanc sacram synodum ecclesiam orientalem convocaremus. Quibus respondimus, plurimum curæ nobis a principio congregationis nostræe fuisse, huc Græcos adducere: sed cum Romano pon- tifici multis ex causis hoc commodius videremus, eum per literas et nuntios, ut id agere dignaretur, exoravimus. Sed res postea successerunt, ut audistis. Nihilominus operam nobis possibilem ad ipsos Græcos huc vocandos adhibere intendimus. Nec modo Græcos, sed et Indos, et omnem nationem, quæ sub coelo est, cuperemus hic adesse, ut per virtutem spiritus sancti omnis homo unitatem et veritatem Christianam agnosceret et agnitam amplecteretur. Verum si consideraretur longitudo et difficultas itineris, tam illuc eundo quam huc veniendo, ac etiam temporis prolixitas, quam hujusmodi res exigit, antequam ecclesia orientalis insimul ad deliberandum super hiis conveniat, et si nuntii hodie versus Græciam proficiscerentur, anni spatium et amplius transire oporteret, antequam Græcorum nuntii Basileæ constituerentur; et si jam annus transactus est ab eo die, quo vos hue convocavimus, licet satis propinqui nobis sitis, quantum temporis exponendum erit in tam remotarum gentium convocatione? Propterea, quanto efficacius et instantius possumus, vos hortamur, ne propter hujusmodi Græcorum vocationem ambasiatorum vestrorum, quos paratos esse audivimus, accessus diutius pro- trahatur, quia tam sanctæ rei, quam utrimque prosequimur, omnis etiam modica mora dispendiosa est. Quod et vos Pragenses in literis ad oratores nostros, abbatem Ebra- censem et fratrem Johannem de Mulenbrun, transmissis fatemini, dum dicitis : Qui differt, aufert, et semper nocuit differre paratis. Placeat igitur secundum condicta in Egra et ea, quæ ipsi nuntii vestri Nicolaus et Johannes retulerunt, asserentes, non obstante quorumcunque absentia, oratores vestros omnino venturos, dare operam efficacem, ut oratores electi ex parte regni Boemiæ et marchionatus Moraviæ statim post reditum dictorum Nicolai et Johannis in nomine salvatoris nostri Jesu Christi iter arripiant, et ad hunc locum benedictionis, quem spiritus sanctus pro unione et pace ecclesiæ elegit, quantocius properent. Exhortamini ipsos ambasiatores vestros, ut jocunde et intrepide se ad hoc sanctum iter accingant, nihil penitus formidantes, quoniam cum omni caritate, benignitate et mansuetudine a nobis et per nostros in veniendo, stando et redeundo suscipientur et tractabuntur, quemadmodum dicti vestri prænuntii susceptos et tractatos se reputant, prout latius vobis referre poterunt. Mediator dei et hominum Jesus Christus, 1432.
Strana 256
256 Johannis de Ragusio, 150. 1432. 13. Oct. cujus res agitur, nobis et vobis et toti populo Christiano hic veram caritatem et pacem, et in futuro seculo vitam æternam donare dignetur ; qui vivit et regnat cum deo patre et spiritu sancto in secula seculorum, amen. Datum Basileæ, in plena congregatione omnium deputationum, xI Octobris, anno domini etc. XXXII." Item receperunt unam aliam bullam, in qua concilium approbat et ratificat omnia concordata in Egra cum suo salvoconductu, cujus tenor de verbo ad verbum ibidem inseritur. Et ita valedicentes, cum domino Eberacensi recesserunt. Quos ego post paucos dies de mandato domini legati et præsidentis secutus sum. Post hæc per concilium fuerunt expeditæ literæ super vocatione dominorum temporalium, prout illustrissimus dominus dux Wilhelmus protector concilii avisaverat, sub tali forma : „Sacrosancta etc. Dilecto ecclesiæ filio, Johanni duci etc. illustri, salutem et omnipotentis dei benedictionem. Inter cetera, ad quæ anhelare debet princeps catholicus. summum et præcipuum est fidei Christianæ et sacræ religionis Christianæ conservatio et defensio. Cum itaque sacrum præsens concilium exstirpationi hæresum, emendationi morum atque pacificationi catholicorum dissidentium summopere studeat, qua etiam de re ex omni Christianorum regione congregatum est, decet et quam maxime expedit Tuam militarem Filiationem nobiscum ad hæc sancta concurrere opera, et tuas adhibere operas ; præsertim cum instet tam diu desiderata reductio regnicolarum Bohemiæ et marchionatus Moraviæ ad ritum et cultum verorum fidelium. Destinarunt nempe duos præcursores ad denuntiandum legatorum dictorum regni et marchionatus celerem accessum futurum, atque ad disponendum de eorum receptione et hospitiis, tam in itinere quam hic Basiliense civitate. Age itaque, fili dilecte, tuos oratores huc celerius destinare cures, (et prælatos) tuorum dominiorum invitare ac exhortari ad illico accedendum, ut tenentur et obligantur, in propria, si non obstiterit infirmitas. Res quidem hæc arduissima est, et ob hoc nullus verus fidelis pro laboribus aut expensis se debet excusare. Hæc præterea tuam famam et gloriam augebunt apud deum et homines, nec non dominicæ clementiæ sunt acceptissima et gaudiorum æternorum meritoria; quæ tibi conferre dignetur rex regum et dominus dominantium Jesus Christus. Datum Basileæ, die xn mensis Octobris, anno a nativitate domini M° ccec' XXXII. Quid autem post recessum ipsorum præcursorum usque ad adventum principalium ambasiatorum Bohemiæ in conductione eorundem actum sit, frater Johannes de Mulenbrun ita continuanter narrat : „Recedentibus a Basilea præcursoribus Bohemorum, Nicolao scilicet et Johanne, de quibus supra, cum venerabili patre domino abbate Eberacensi versus Nurembergam, ego fui ad Heydelbergam, et obtinui ab illustri principe et domino, domino Ludovieo comite palatino Rheni, literas ad dominum Heinricum ducem Bavariæ, qui dominium in Amberg nomine ejusdem domini Ludovici tunc tenebat, ut et ipse cum suis operam ad conducendum ambasiatores Bohemorum daret; et deinde veni in Mulenbrun, et facta ibidem mora sex dierum, cum famulo et equis ejusdem monasterii veni in die Animarum in Nurembergam, sperans quod absque ulteriori mora, secundum quod dicti præcursores dixerant, præfati ambasiatores Bohemorum venire deberent. Sed post aliquot dies, signi- ficante illustri principe domino Johanne duce Bavariæ percepi, quod magister civium et consules majoris civitatis Pragensis scripsissent Egrensibus, quomodo sui præcursores 1432.
256 Johannis de Ragusio, 150. 1432. 13. Oct. cujus res agitur, nobis et vobis et toti populo Christiano hic veram caritatem et pacem, et in futuro seculo vitam æternam donare dignetur ; qui vivit et regnat cum deo patre et spiritu sancto in secula seculorum, amen. Datum Basileæ, in plena congregatione omnium deputationum, xI Octobris, anno domini etc. XXXII." Item receperunt unam aliam bullam, in qua concilium approbat et ratificat omnia concordata in Egra cum suo salvoconductu, cujus tenor de verbo ad verbum ibidem inseritur. Et ita valedicentes, cum domino Eberacensi recesserunt. Quos ego post paucos dies de mandato domini legati et præsidentis secutus sum. Post hæc per concilium fuerunt expeditæ literæ super vocatione dominorum temporalium, prout illustrissimus dominus dux Wilhelmus protector concilii avisaverat, sub tali forma : „Sacrosancta etc. Dilecto ecclesiæ filio, Johanni duci etc. illustri, salutem et omnipotentis dei benedictionem. Inter cetera, ad quæ anhelare debet princeps catholicus. summum et præcipuum est fidei Christianæ et sacræ religionis Christianæ conservatio et defensio. Cum itaque sacrum præsens concilium exstirpationi hæresum, emendationi morum atque pacificationi catholicorum dissidentium summopere studeat, qua etiam de re ex omni Christianorum regione congregatum est, decet et quam maxime expedit Tuam militarem Filiationem nobiscum ad hæc sancta concurrere opera, et tuas adhibere operas ; præsertim cum instet tam diu desiderata reductio regnicolarum Bohemiæ et marchionatus Moraviæ ad ritum et cultum verorum fidelium. Destinarunt nempe duos præcursores ad denuntiandum legatorum dictorum regni et marchionatus celerem accessum futurum, atque ad disponendum de eorum receptione et hospitiis, tam in itinere quam hic Basiliense civitate. Age itaque, fili dilecte, tuos oratores huc celerius destinare cures, (et prælatos) tuorum dominiorum invitare ac exhortari ad illico accedendum, ut tenentur et obligantur, in propria, si non obstiterit infirmitas. Res quidem hæc arduissima est, et ob hoc nullus verus fidelis pro laboribus aut expensis se debet excusare. Hæc præterea tuam famam et gloriam augebunt apud deum et homines, nec non dominicæ clementiæ sunt acceptissima et gaudiorum æternorum meritoria; quæ tibi conferre dignetur rex regum et dominus dominantium Jesus Christus. Datum Basileæ, die xn mensis Octobris, anno a nativitate domini M° ccec' XXXII. Quid autem post recessum ipsorum præcursorum usque ad adventum principalium ambasiatorum Bohemiæ in conductione eorundem actum sit, frater Johannes de Mulenbrun ita continuanter narrat : „Recedentibus a Basilea præcursoribus Bohemorum, Nicolao scilicet et Johanne, de quibus supra, cum venerabili patre domino abbate Eberacensi versus Nurembergam, ego fui ad Heydelbergam, et obtinui ab illustri principe et domino, domino Ludovieo comite palatino Rheni, literas ad dominum Heinricum ducem Bavariæ, qui dominium in Amberg nomine ejusdem domini Ludovici tunc tenebat, ut et ipse cum suis operam ad conducendum ambasiatores Bohemorum daret; et deinde veni in Mulenbrun, et facta ibidem mora sex dierum, cum famulo et equis ejusdem monasterii veni in die Animarum in Nurembergam, sperans quod absque ulteriori mora, secundum quod dicti præcursores dixerant, præfati ambasiatores Bohemorum venire deberent. Sed post aliquot dies, signi- ficante illustri principe domino Johanne duce Bavariæ percepi, quod magister civium et consules majoris civitatis Pragensis scripsissent Egrensibus, quomodo sui præcursores 1432.
Strana 257
Tractatus de reductione Bohemorum. 257 de Basilea ad ipsos rediissent et gesta per ordinem narrassent, et rogabat eosdem Egrenses, quatinus per suos nuntios et literas dominis marchioni Brandenburgensi et Johanni duci Bavariæ supra memoratis per suos nuntios et literas intimare curarent, quod ipso die beati Nicolai tune proxime venturo ambasiatores Bohemorum ad concilium mittendi venirent in Tustam, quæ sita est in finibus Bohemiæ versus Bavariam, et ibidem se a suis conduc- toribus juxta dictata in Egra recipi exspectarent. Unde desiderabant, quod ipsi Egrenses unacum dictis principibus in Chambiam, quæ quinque milliaribus a Tusta distat, venirent, et ipsos ambasiatores reciperent et in Basileam conducerent." Tenor vero dictarum literarum, quas Pragenses Egrensibus scripserunt, talis erat : 1432. „Servitium nostrum vobis, prudentibus et circumspectis dominis et amicis, inti- mamus, notificantes, quod ambasiata nostra ad concilium Basiliense missa ad nos reversa, et de singulis sibi commissis nos clare et prudenter informavit. Sciatis etiam, quod omnes alii ambasiatores ex parte regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ pro eundo ad concilium Basiliense electi in hoc ipso remanserunt, quod in die s. Nicolai proxime venturo debebunt in Tusta convenire et ibidem vestrum conductum exspectare. Quod volumus vos scire, desideramus quatenus illustres principes et dominos d. marchionem Brandenburgensem et Johannem ducem Bavariæ cum nuntiis et literis vestris avisetis, ut una vobiscum in ipsa die s. Nicolai veniant ad Cambiam, et ambasiatores nostros in suam recipiant tuitionem et salvumconductum, et eosdem deinceps ad Basileam juxta ea quæ apud vos pridem condicta sunt deducant. Credimus etiam de vobis, quod sicut factum istud incepistis, semper vestram faciendo diligentiam, non parcendo sumptibus et expensis, sic similiter ulterius propter inceptum bonum facietis. Datum feria quarta post festum Omnium Sanctorum." Receptis autem prædictis literis, Egrenses taliter scripserunt domino episcopo Ratisponensi: „Reverende in Christo pater, gratiose et dilecte! Prout vobis de proximo ad scripta vestra de ambasiatoribus et nuntiis Bohemorum respondimus et scripsimus, sic vobis notificamus, quod de post et præsertim heri quasi hora vesperarum quædam litera pro parte Pragensium nobis fuit præsentata, in qua scribunt, quod eorum ambasiatores et nuntii in die sancti Nicolai proxime futuro proponunt esse in Tusta, prout in copia præsentibus inclusa de Boemo linguagio in Teutonicum translata bene percipietis, ut juxta eam vos dirigere sciatis. Hæc etiam illustribus principibus, gratiosis et dilectis dominis nostris, marchioni Brandenburgensi et duci Johanni significavimus, consimiles quarum copias transmisimus. Quomodocumque enim illud laudabile bonum et in (sic) causam promovere et nos in talibus et omnibus aliis Vestræ Gratiæ complacere seu complacentiam exhibere poterimus, illud libenter, voluntarie et absque tædio faciemus. Datum die Lunæ, in vigilia sancti Martini, anno etc. XXXII." Interim autem tempore quo, post recessum dictorum præcursorum, dicti ambasiatores Bohemiæ exspectabantur, continuæ in concilio fiebant disputationes super articulis ipsorum et diligens exercitatio. Fueruntque ordinati quatuor doc- tores juxta quatuor ipsorum principales articulos, qui cum eisdem Bohemis habe- rent concertare, videlicet magister Johannes Stoyci de Ragusio ordinis Prædica- torum pro defensione communionis sub una specie quoad laicos, prout est in 152. 1432. 10. Nov. 151. 1432. 5. Nov. Scriptores I. 33
Tractatus de reductione Bohemorum. 257 de Basilea ad ipsos rediissent et gesta per ordinem narrassent, et rogabat eosdem Egrenses, quatinus per suos nuntios et literas dominis marchioni Brandenburgensi et Johanni duci Bavariæ supra memoratis per suos nuntios et literas intimare curarent, quod ipso die beati Nicolai tune proxime venturo ambasiatores Bohemorum ad concilium mittendi venirent in Tustam, quæ sita est in finibus Bohemiæ versus Bavariam, et ibidem se a suis conduc- toribus juxta dictata in Egra recipi exspectarent. Unde desiderabant, quod ipsi Egrenses unacum dictis principibus in Chambiam, quæ quinque milliaribus a Tusta distat, venirent, et ipsos ambasiatores reciperent et in Basileam conducerent." Tenor vero dictarum literarum, quas Pragenses Egrensibus scripserunt, talis erat : 1432. „Servitium nostrum vobis, prudentibus et circumspectis dominis et amicis, inti- mamus, notificantes, quod ambasiata nostra ad concilium Basiliense missa ad nos reversa, et de singulis sibi commissis nos clare et prudenter informavit. Sciatis etiam, quod omnes alii ambasiatores ex parte regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ pro eundo ad concilium Basiliense electi in hoc ipso remanserunt, quod in die s. Nicolai proxime venturo debebunt in Tusta convenire et ibidem vestrum conductum exspectare. Quod volumus vos scire, desideramus quatenus illustres principes et dominos d. marchionem Brandenburgensem et Johannem ducem Bavariæ cum nuntiis et literis vestris avisetis, ut una vobiscum in ipsa die s. Nicolai veniant ad Cambiam, et ambasiatores nostros in suam recipiant tuitionem et salvumconductum, et eosdem deinceps ad Basileam juxta ea quæ apud vos pridem condicta sunt deducant. Credimus etiam de vobis, quod sicut factum istud incepistis, semper vestram faciendo diligentiam, non parcendo sumptibus et expensis, sic similiter ulterius propter inceptum bonum facietis. Datum feria quarta post festum Omnium Sanctorum." Receptis autem prædictis literis, Egrenses taliter scripserunt domino episcopo Ratisponensi: „Reverende in Christo pater, gratiose et dilecte! Prout vobis de proximo ad scripta vestra de ambasiatoribus et nuntiis Bohemorum respondimus et scripsimus, sic vobis notificamus, quod de post et præsertim heri quasi hora vesperarum quædam litera pro parte Pragensium nobis fuit præsentata, in qua scribunt, quod eorum ambasiatores et nuntii in die sancti Nicolai proxime futuro proponunt esse in Tusta, prout in copia præsentibus inclusa de Boemo linguagio in Teutonicum translata bene percipietis, ut juxta eam vos dirigere sciatis. Hæc etiam illustribus principibus, gratiosis et dilectis dominis nostris, marchioni Brandenburgensi et duci Johanni significavimus, consimiles quarum copias transmisimus. Quomodocumque enim illud laudabile bonum et in (sic) causam promovere et nos in talibus et omnibus aliis Vestræ Gratiæ complacere seu complacentiam exhibere poterimus, illud libenter, voluntarie et absque tædio faciemus. Datum die Lunæ, in vigilia sancti Martini, anno etc. XXXII." Interim autem tempore quo, post recessum dictorum præcursorum, dicti ambasiatores Bohemiæ exspectabantur, continuæ in concilio fiebant disputationes super articulis ipsorum et diligens exercitatio. Fueruntque ordinati quatuor doc- tores juxta quatuor ipsorum principales articulos, qui cum eisdem Bohemis habe- rent concertare, videlicet magister Johannes Stoyci de Ragusio ordinis Prædica- torum pro defensione communionis sub una specie quoad laicos, prout est in 152. 1432. 10. Nov. 151. 1432. 5. Nov. Scriptores I. 33
Strana 258
258 Johannis de Ragusio, præesenti in usu ecclesiæ catholicæ, contra primum et principalem eorum articulum; magister Egidius Carlerii de punicione peccatorum contra secundum ipsorum articulum; magister Henricus Kalteysen ordinis Prædicatorum de præedicatione verbi dei, contra tertium articulum; dominus Johannes de Palomar auditor apostolici palatii, de possessionibus eccle- siasticorum, contra quartum articulum. Prædicti igitur articuli quotidie inter doctores utriusque juris, divini scilicet et humani, cum maxima diligentia examinabantur, semper prædictis quatuor doctoribus respondentibus ad objecta. Appropinquante igitur tempore, quo prædicti ambasiatores Bohemorum Basileam appropinquarent, juxta superius narrata, et esset sacro concilio nuntiatum per literas nuntiorum qui eos conducebant, 30 die Decembris fuerunt de singulis deputationibus electi solemnes viri de singulis statibus, videlicet archiepiscoporum, episcoporum, abbatum et doctorum ac aliorum in numero copioso, qui simul cum domino legato avisarent, qualiter dicti ambasiatores cum mansuetudine et honore debitis essent recipiendi, semper salvis honore fidei et ecclesiæ. Quibus deputatis inter alia visum fuit, ut singuli de sacro concilio essent avisati et bene instructi de punctis contentis in salvis conductibus ipsis concessis per concilium, ita quod nullus contraveniret quoquo modo. Quapropter secunda die Januarii fuerunt omnia supposita sacri concilii super prædictis avisata et data copia cunctis habere volentibus. De prædictis fuerunt etiam avisati cives et requisiti, ut juxta ordina- tiones sacri concilii civitatem regularent, ut videlicet meretrices non ita discurrerent, taxillatores non luderent, non ducerentur choreæ nec aliæ insolentiæ fierent, quæ merito possent dictos Bohemos insuperabilem religionem prætendentes aliquo modo scandalisare aut offendere. Ordinatum etiam exstitit, ut ipsis ambasiatoribus Bohemorum appropinquantibus Basileam plures prælatorum et ambasiatorum principum et aliorum eis obviam exirent, ita ut cum decentibus honore et humanitate inducerentur et reciperentur in civitatem. Verum cum prope essent dicti Bohemi, venerunt nova quod venirent cum magna superbia et ambitione in curribus et in equis, portantes tam in vexillis quam in coopertis curruum in quibusdam depictum calicem cum hostia, in quibusdam vero literas exprimentes „veritas omnia vincit." De quibus non modicum fideles, per quos transiverant, scandalisati et turbati remanserant. Cui insolentiæ dominus legatus volens obviare, ne videlicet cum talibus insigniis Basileam intrarent, remisit eis obviam fratrem Johannem de Mulbrun, qui aliquantulum ipsos præcesserat et venerat Basileam ad nuntiandum ipsorum adventum, ut eosdem Bohemos induceret, ne cum talibus locum concilii intrarent propter scandalum vitandum. Et cum ipse frater Johannes obviam tenderet eisdem, deo ita disponente ipsimet in Schaffhusa per octo milliaria Teutunicalia a Basilea distante dimissis curribus et aliis supradictis, navem intrantes per Rhenum flumen Basileam die quarta Januarii, quæ erat dies dominica, insperate hora vesperorum advenientes intraverunt. Unde nec prælati, nec alii nobiles et cives qui erant parati exierunt eis obviam, prout fuerat ordinatum. Eodem sero, quo venerunt, fuerunt locati in quatuor hospitiis publicis juxta ipsorum quatuor societates; et statim quando applicuerunt dominus legatus misit ad eos dominum Johannem de Palomar auditorem palatii apostolici et magistrum Johannem de Ragusio, qui ipsos ex parte suæ dominationis visitarent ad congratulandum ipsorum adventui et ad offerendum se et omnia sua ad ipsorum beneplacita et grata, quodque letanter et jocunde manerent cum omni hilaritate et lætitia, ac si essent in medio civitatis Pragensis in propriis domibus ; 1432.
258 Johannis de Ragusio, præesenti in usu ecclesiæ catholicæ, contra primum et principalem eorum articulum; magister Egidius Carlerii de punicione peccatorum contra secundum ipsorum articulum; magister Henricus Kalteysen ordinis Prædicatorum de præedicatione verbi dei, contra tertium articulum; dominus Johannes de Palomar auditor apostolici palatii, de possessionibus eccle- siasticorum, contra quartum articulum. Prædicti igitur articuli quotidie inter doctores utriusque juris, divini scilicet et humani, cum maxima diligentia examinabantur, semper prædictis quatuor doctoribus respondentibus ad objecta. Appropinquante igitur tempore, quo prædicti ambasiatores Bohemorum Basileam appropinquarent, juxta superius narrata, et esset sacro concilio nuntiatum per literas nuntiorum qui eos conducebant, 30 die Decembris fuerunt de singulis deputationibus electi solemnes viri de singulis statibus, videlicet archiepiscoporum, episcoporum, abbatum et doctorum ac aliorum in numero copioso, qui simul cum domino legato avisarent, qualiter dicti ambasiatores cum mansuetudine et honore debitis essent recipiendi, semper salvis honore fidei et ecclesiæ. Quibus deputatis inter alia visum fuit, ut singuli de sacro concilio essent avisati et bene instructi de punctis contentis in salvis conductibus ipsis concessis per concilium, ita quod nullus contraveniret quoquo modo. Quapropter secunda die Januarii fuerunt omnia supposita sacri concilii super prædictis avisata et data copia cunctis habere volentibus. De prædictis fuerunt etiam avisati cives et requisiti, ut juxta ordina- tiones sacri concilii civitatem regularent, ut videlicet meretrices non ita discurrerent, taxillatores non luderent, non ducerentur choreæ nec aliæ insolentiæ fierent, quæ merito possent dictos Bohemos insuperabilem religionem prætendentes aliquo modo scandalisare aut offendere. Ordinatum etiam exstitit, ut ipsis ambasiatoribus Bohemorum appropinquantibus Basileam plures prælatorum et ambasiatorum principum et aliorum eis obviam exirent, ita ut cum decentibus honore et humanitate inducerentur et reciperentur in civitatem. Verum cum prope essent dicti Bohemi, venerunt nova quod venirent cum magna superbia et ambitione in curribus et in equis, portantes tam in vexillis quam in coopertis curruum in quibusdam depictum calicem cum hostia, in quibusdam vero literas exprimentes „veritas omnia vincit." De quibus non modicum fideles, per quos transiverant, scandalisati et turbati remanserant. Cui insolentiæ dominus legatus volens obviare, ne videlicet cum talibus insigniis Basileam intrarent, remisit eis obviam fratrem Johannem de Mulbrun, qui aliquantulum ipsos præcesserat et venerat Basileam ad nuntiandum ipsorum adventum, ut eosdem Bohemos induceret, ne cum talibus locum concilii intrarent propter scandalum vitandum. Et cum ipse frater Johannes obviam tenderet eisdem, deo ita disponente ipsimet in Schaffhusa per octo milliaria Teutunicalia a Basilea distante dimissis curribus et aliis supradictis, navem intrantes per Rhenum flumen Basileam die quarta Januarii, quæ erat dies dominica, insperate hora vesperorum advenientes intraverunt. Unde nec prælati, nec alii nobiles et cives qui erant parati exierunt eis obviam, prout fuerat ordinatum. Eodem sero, quo venerunt, fuerunt locati in quatuor hospitiis publicis juxta ipsorum quatuor societates; et statim quando applicuerunt dominus legatus misit ad eos dominum Johannem de Palomar auditorem palatii apostolici et magistrum Johannem de Ragusio, qui ipsos ex parte suæ dominationis visitarent ad congratulandum ipsorum adventui et ad offerendum se et omnia sua ad ipsorum beneplacita et grata, quodque letanter et jocunde manerent cum omni hilaritate et lætitia, ac si essent in medio civitatis Pragensis in propriis domibus ; 1432.
Strana 259
Tractatus de reductione Bohemorum. 259 et quod tam ipsi quam alii patres de concilio libenter vidissent, quod per terram equestres civitatem intrassent, eo quod multi eis obviam exivissent ad honorandum ipsos. De qua visitatione dicti Bohemi fuerunt valde contenti et jocundi et regratiabantur ex intimis domino legato. In crastinum plures prælatorum de quolibet statu excepto cardinalium ex parte sacri concilii insimul ante prandium visitaverunt eosdem Bohemos insimul in uno hospitio congregatos, eadem in effectu dicentes eisdem, quæ de sero ante dicta fuerunt ex parte legati. Dominus legatus quasi quotidie faciebat eos per suos visitari et communicabat eis de bonis suis præsentando vina, carnes ferinas, pisces et alia multa juxta temporis exigentiam et opportunitatem. Ex parte etiam sacri concilii sæpe visitabantur et confortabantur per prælatos, ut dictum est superius. In die Epiphaniæ in hospitiis eorum more suo celebraverunt divina vario modo secundum varias ipsorum sectas. Nam Pragenses de antiqua civitate cum vestibus sacris et omnibus aliis cerimoniis nostris celebrabant, excepto quod communionem sacram ipsorum laicis sub utraque specie ministrabant; Procopius vero Rasus cum suis aliis sectis sine vestibus sacris, sine altari, sed in mensa una tabalea tantum supposita et sine ora- tionibus, sine epistola, sine evangelio, et simpliciter nihil aliud dicebat, nisi „hanc igitur oblationem" cum subsequentibus formis; post consecrationem subjungebat dominicam orationem, et sic communicabat se sub utraque specie et alios omnes circumstantes. In dictis igitur ipsorum divinis, nescio apud quam sectam, puto Taboritarum, et dicto die Epiphaniæ fuit præedicatum in Teutunico, et multi catholicorum dictæ prædicationi ut assertum fuit interfuerunt. De quo cum seitum fuisset in concilio, fuit multus rumor et dictum fuit domino legato ut remedium apponeret. Qui post prandium fecit vocari aliquot de Bohemis et ipsos valde modeste et benigne ammonuit, ut videlicet desisterent ab hujus- modi prædicationibus in Teutunico; debebat enim eis sufficere, ut juxta concordata possent divina celebrare in ipsorum hospitiis et suis in Bohemico prædicare. Ipsi vero excusaverunt se dicentes, quod quia habebant multos familiares Teutunicos, qui Bohemicum nesciebant, opus erat eis ut sic prædicarent. Quare dixerunt nullo modo se velle hujus- modi Teutunicam prædicationem dimittere, attento quod per concordata poterant ad libitum ipsorum in eorum hospitiis divina celebrare. Dixerunt nihilominus legato, quod ipse de suis taliter provideret, quod nullus ad ipsorum divina nec prædicationem accederet, cum ipsi neminem invitarent aut allicerent ad veniendum, sed nec venientes volebant repel- lere, cum non tenerentur ad hoc. Nec aliud dominus legatus potuit ab eis in hac materia obtinere. Sed post discessum ipsorum dominus legatus misit ad consules civitatis, ut adhi- berent diligentem curam, ne aliqui de populo aut mulieres sive juvenes haberent quamcunque conversationem cum eis, et specialiter ne aliqui ad ipsorum divina aut prædicationes accederent. Sed cum dicti consules negligerent, et multi ex curiositate accederent, factum est ut intra paucos dies visis ipsorum moribus et cerimoniis insuetis, derisui habe- rentur et in quadam nausea, ita ut nullus amplius ad ipsorum profana officia accederet. Unde factum est per neglectam licentiam, quod nullomodo factum fuisset per exactam prohibitionem, quia humana fragilitas semper nititur in vetitum. Dictis diebus, antequam se in congregatione generali sacro concilio præsentarent et proponerent, instanter petebant, ut ipsorum sacerdotes possent interesse sermonibus qui fiebant in literali sermone ad synodum: sed non fuit eis permissum antequam 1433. 33°
Tractatus de reductione Bohemorum. 259 et quod tam ipsi quam alii patres de concilio libenter vidissent, quod per terram equestres civitatem intrassent, eo quod multi eis obviam exivissent ad honorandum ipsos. De qua visitatione dicti Bohemi fuerunt valde contenti et jocundi et regratiabantur ex intimis domino legato. In crastinum plures prælatorum de quolibet statu excepto cardinalium ex parte sacri concilii insimul ante prandium visitaverunt eosdem Bohemos insimul in uno hospitio congregatos, eadem in effectu dicentes eisdem, quæ de sero ante dicta fuerunt ex parte legati. Dominus legatus quasi quotidie faciebat eos per suos visitari et communicabat eis de bonis suis præsentando vina, carnes ferinas, pisces et alia multa juxta temporis exigentiam et opportunitatem. Ex parte etiam sacri concilii sæpe visitabantur et confortabantur per prælatos, ut dictum est superius. In die Epiphaniæ in hospitiis eorum more suo celebraverunt divina vario modo secundum varias ipsorum sectas. Nam Pragenses de antiqua civitate cum vestibus sacris et omnibus aliis cerimoniis nostris celebrabant, excepto quod communionem sacram ipsorum laicis sub utraque specie ministrabant; Procopius vero Rasus cum suis aliis sectis sine vestibus sacris, sine altari, sed in mensa una tabalea tantum supposita et sine ora- tionibus, sine epistola, sine evangelio, et simpliciter nihil aliud dicebat, nisi „hanc igitur oblationem" cum subsequentibus formis; post consecrationem subjungebat dominicam orationem, et sic communicabat se sub utraque specie et alios omnes circumstantes. In dictis igitur ipsorum divinis, nescio apud quam sectam, puto Taboritarum, et dicto die Epiphaniæ fuit præedicatum in Teutunico, et multi catholicorum dictæ prædicationi ut assertum fuit interfuerunt. De quo cum seitum fuisset in concilio, fuit multus rumor et dictum fuit domino legato ut remedium apponeret. Qui post prandium fecit vocari aliquot de Bohemis et ipsos valde modeste et benigne ammonuit, ut videlicet desisterent ab hujus- modi prædicationibus in Teutunico; debebat enim eis sufficere, ut juxta concordata possent divina celebrare in ipsorum hospitiis et suis in Bohemico prædicare. Ipsi vero excusaverunt se dicentes, quod quia habebant multos familiares Teutunicos, qui Bohemicum nesciebant, opus erat eis ut sic prædicarent. Quare dixerunt nullo modo se velle hujus- modi Teutunicam prædicationem dimittere, attento quod per concordata poterant ad libitum ipsorum in eorum hospitiis divina celebrare. Dixerunt nihilominus legato, quod ipse de suis taliter provideret, quod nullus ad ipsorum divina nec prædicationem accederet, cum ipsi neminem invitarent aut allicerent ad veniendum, sed nec venientes volebant repel- lere, cum non tenerentur ad hoc. Nec aliud dominus legatus potuit ab eis in hac materia obtinere. Sed post discessum ipsorum dominus legatus misit ad consules civitatis, ut adhi- berent diligentem curam, ne aliqui de populo aut mulieres sive juvenes haberent quamcunque conversationem cum eis, et specialiter ne aliqui ad ipsorum divina aut prædicationes accederent. Sed cum dicti consules negligerent, et multi ex curiositate accederent, factum est ut intra paucos dies visis ipsorum moribus et cerimoniis insuetis, derisui habe- rentur et in quadam nausea, ita ut nullus amplius ad ipsorum profana officia accederet. Unde factum est per neglectam licentiam, quod nullomodo factum fuisset per exactam prohibitionem, quia humana fragilitas semper nititur in vetitum. Dictis diebus, antequam se in congregatione generali sacro concilio præsentarent et proponerent, instanter petebant, ut ipsorum sacerdotes possent interesse sermonibus qui fiebant in literali sermone ad synodum: sed non fuit eis permissum antequam 1433. 33°
Strana 260
260 Johannis de Ragusio, proposuissent eorum facta in congregatione. Quibus propositis fuerunt admissi. Intrabant ecclesiam finito evangelio, et finito sermone exibant, ita quod nihil de divinis officiis in eorum præsentia dicebatur. In crastinum Epiphaniæ dominus auditor et magister Johannes de Ragusio fuerunt in prandio cum Procopio Raso. Et post prandium longam habuerunt disputationem præcipue cum magisto Petro Anglico, et perceperunt dictum Anglicum et alios ipsorum sacerdotes multis erroribus implicatos, et præcipue in illo damnatissimo errore, quod omnia ex necessitate in hoc mundo eveniunt. Contra quem fuit multipliciter argutum: sed ipse Anglicus tamquam anguis lubricus quanto strictius teneri videbatur et concludi, tanto citius ad impertinentes dilabebatur materias. Sed de his ipsorum erroribus et aliis alibi latius prosequemur; nune historiam gestorum procuramus. Peractis igitur post ipsorum adventum tribus aut quatuor diebus in hospitiis publicis, postmodum quatuor domos conduxerunt. De quorum divisione per domos ita scribit frater Johannes de Mulbrun: „Ubi (scilicet in Basilea) dominus Wilhelmus Koska miles et presbyter Procopius unam domum pro se et familia sua; Pragenses videlicet Johannes Welwar civis Pragensis, Johannes de Rokiczana et Martinus de Chrudim presbyteri et cum eis dominus Benesius Mokrovauz cum sua familia aliam domum; Mathias Chlumpezan de Piesca et Laurinus laici, Markoldus et Nicolaus baccalarii in artibus presbyteri cum sua familia Taboritæ tertiam domum; ac Georius et Gregorius laici, magister Petrus Anglicus, Ulricus licentiatus in artibus et Johannes Teutonicus presbyteri de Orphanis cum sua familia quartam domum receperunt, et me sibi deputari pro certis suis occurrentibus negotiis in sacro concilio obtinuerunt. Volueruntque et rogaverunt, quatenus æqualitatem inter eos servarem et singulis diebus apud eos cibum sumerem ordine servato." Die vero octava Januarii, quæ fuit dies Iovis, more consueto fuit celebrata missa solemnis de spiritu sancto, et fuit facta processio generalis pro prædictorum Bohemorum reductione. Missam cantavit reverendissimus dominus cardinalis sancti Petri. Hac die vo- luerunt Bohemi informari de loco, in quo eis audientia præberetur; et cum fuisset eis ostensus locus consuetus, apud Prædicatores, displicuit eis, quia videbatur eis quasi in an- gulo civitatis, imo extra civitatem et etiam ut ipsis videbatur non erat capax multitudinis. Quam ob rem instabant apud legatum, ut ipsis daretur audientia in ecclesia majori, in loco sessionis; et circa hoc fecerunt omnem diligentiam. Sed non obtinuerunt, quia daba- tur eis audientia in loco solito, ubi etiam ambasiatores papæ et imperatoris et omnium regum et principum auditi fuerant, et ubi etiam consueverant semper generales congre- gationes sacri concilii celebrari. Die igitur 10 Januarii, quæ erat Sabbati, congregata plene congregatione generali, et præesente duce domino Wilhelmo, protectore concilii, de consensu totius congregationis indicta fuerunt jejunia singulis suppositis sacri concilii feriis quartis et sextis, quamdiu duraret tractatus Bohemorum, exhortati fuerunt et omni modo sacerdotes, ut sæpe celebrarent et orarent pro felici successu hujus sacri concilii et agendorum in eodem ; et concessi fuerunt omnibus jejunantibus, celebrantibus et orantibus pro dicta causa 40 dies indulgentiarum. Et fuit injunctum officiali Basiliensi, ut prædictam indulgentiam inti- maret curatis et conventibus religiosorum, ita quod exhortaretur totus populus ad prædicta. 1433.
260 Johannis de Ragusio, proposuissent eorum facta in congregatione. Quibus propositis fuerunt admissi. Intrabant ecclesiam finito evangelio, et finito sermone exibant, ita quod nihil de divinis officiis in eorum præsentia dicebatur. In crastinum Epiphaniæ dominus auditor et magister Johannes de Ragusio fuerunt in prandio cum Procopio Raso. Et post prandium longam habuerunt disputationem præcipue cum magisto Petro Anglico, et perceperunt dictum Anglicum et alios ipsorum sacerdotes multis erroribus implicatos, et præcipue in illo damnatissimo errore, quod omnia ex necessitate in hoc mundo eveniunt. Contra quem fuit multipliciter argutum: sed ipse Anglicus tamquam anguis lubricus quanto strictius teneri videbatur et concludi, tanto citius ad impertinentes dilabebatur materias. Sed de his ipsorum erroribus et aliis alibi latius prosequemur; nune historiam gestorum procuramus. Peractis igitur post ipsorum adventum tribus aut quatuor diebus in hospitiis publicis, postmodum quatuor domos conduxerunt. De quorum divisione per domos ita scribit frater Johannes de Mulbrun: „Ubi (scilicet in Basilea) dominus Wilhelmus Koska miles et presbyter Procopius unam domum pro se et familia sua; Pragenses videlicet Johannes Welwar civis Pragensis, Johannes de Rokiczana et Martinus de Chrudim presbyteri et cum eis dominus Benesius Mokrovauz cum sua familia aliam domum; Mathias Chlumpezan de Piesca et Laurinus laici, Markoldus et Nicolaus baccalarii in artibus presbyteri cum sua familia Taboritæ tertiam domum; ac Georius et Gregorius laici, magister Petrus Anglicus, Ulricus licentiatus in artibus et Johannes Teutonicus presbyteri de Orphanis cum sua familia quartam domum receperunt, et me sibi deputari pro certis suis occurrentibus negotiis in sacro concilio obtinuerunt. Volueruntque et rogaverunt, quatenus æqualitatem inter eos servarem et singulis diebus apud eos cibum sumerem ordine servato." Die vero octava Januarii, quæ fuit dies Iovis, more consueto fuit celebrata missa solemnis de spiritu sancto, et fuit facta processio generalis pro prædictorum Bohemorum reductione. Missam cantavit reverendissimus dominus cardinalis sancti Petri. Hac die vo- luerunt Bohemi informari de loco, in quo eis audientia præberetur; et cum fuisset eis ostensus locus consuetus, apud Prædicatores, displicuit eis, quia videbatur eis quasi in an- gulo civitatis, imo extra civitatem et etiam ut ipsis videbatur non erat capax multitudinis. Quam ob rem instabant apud legatum, ut ipsis daretur audientia in ecclesia majori, in loco sessionis; et circa hoc fecerunt omnem diligentiam. Sed non obtinuerunt, quia daba- tur eis audientia in loco solito, ubi etiam ambasiatores papæ et imperatoris et omnium regum et principum auditi fuerant, et ubi etiam consueverant semper generales congre- gationes sacri concilii celebrari. Die igitur 10 Januarii, quæ erat Sabbati, congregata plene congregatione generali, et præesente duce domino Wilhelmo, protectore concilii, de consensu totius congregationis indicta fuerunt jejunia singulis suppositis sacri concilii feriis quartis et sextis, quamdiu duraret tractatus Bohemorum, exhortati fuerunt et omni modo sacerdotes, ut sæpe celebrarent et orarent pro felici successu hujus sacri concilii et agendorum in eodem ; et concessi fuerunt omnibus jejunantibus, celebrantibus et orantibus pro dicta causa 40 dies indulgentiarum. Et fuit injunctum officiali Basiliensi, ut prædictam indulgentiam inti- maret curatis et conventibus religiosorum, ita quod exhortaretur totus populus ad prædicta. 1433.
Strana 261
Tractatus de reductione Bohemorum. 261 Post hæc ad dictam congregationem generalem accesserunt ambasiatores Bohe- morum numero triginta; et ipsis sedentibus ex opposito dominorum cardinalium, in duabus banchis in medio congregationis ad hoc dispositis, reverendissimus dominus cardinalis sancti Angeli legatus, antequam ipsi Bohemi aliquid dicerent, coepit loqui, et proposuit longam et valde pulcram et devotam suo more solito collationem, quæ incipit: "Locu- turus", cujus tenor ad longum, cum aliis, quas potui habere, collationibus, in fine hujus operis apponetur. Quæ collatio licet, ut postmodum fui informatus, non omnibus Bohemis placuerit, nihilominus vidi quam plurimos tam ex nostris catholicis, quam ex ipsis Bohemis, dulces et suaves lacrymas ex ejusdem collationis suavitate et dulcedine per genas emittere. Multum est suis verbis mellifluis consolatus omnem illam clericorum turbam, quæ illuc quasi ad quoddam spectaculum convenerat. Finita autem prædicta collatione per legatum, pro parte Bohemorum quidam sacerdos antiquæ civitatis Pragensis, magister in artibus, dictus magister Johannes de Rochizana, surgens in medium, capite discooperto proposuit, assumendo thema: „Ubi est, qui natus est, rex Judæorum? Vidimus enim stellam ejus in oriente, et venimus adorare eum," (Math. 2.) et prosecutus est excusationem Bohemorum, videlicet quod absque culpa et causa ratio- nabili ubique per orbem vocabantur Bohemi hæretici, et ob hoc multas passi fuerant injurias; et circa hæc multum prolocutus in excusationem et justificationem suæ partis, post hæc ex parte totius regni Bohemiæ et ipsorum ambasiatorum præsentium regratia- batur sacro concilio de diligentia, quam habuerat tam in vocatione, quam etiam in pro- curatione adventus ipsorum ad concilium, de plenis salvis conductibus tam ipsius sacri concilii, quam aliorum dominorum et communitatum, de securitate et honoribus ipsis ubique in itinere inpensis; et finaliter petiit dari eis publicam audientiam, juxta in Egra concordata, ibi apud Prædicatores vel alibi, prout ipsi sacro concilio placeret. Quibus finitis, reverendissimus dominus legatus præesidens, ad primam partem nihil respondens, ad secundam dixit, quod sacrum concilium tam in vocatione, quam in omnibus sub- sequenter factis, bono animo et optima voluntate ac cum sincerissima affectione fecit, quidquid fecit, et plura fecisset, si scivisset aut potuisset, facietque in futurum ita, quod ad ipsum sacrum concilium attinet, nihil obmittet deo volente de omnibus, quæ videbuntur ad sanctum opus unionis utriusque partium quoquo modo accomoda et opportuna. Quantum vero ad audientiam ipsis dandam dixit, quod sacrum concilium erat promptum et paratum omni momento et omni hora dare eis audientiam talem, qualem ipsi volent; unde in vobis est, dixit, nominare diem vel horam. Dicti vero Bohemi, habita inter se aliquali consultatione, dixerunt se esse paratos pro die Veneris immediate sequente. Et ita conclusum fuit, ut audirentur die præedicta, loco et hora consuetis, scilicet ibidem apud Prædicatores et de mane. Tunc dominus legatus narravit dictis Bohemis, quomodo indicta fuerant tam clero quam populo jejunia, orationes, elemosynæ et alia pietatis opera, exhortans eosdem, ut et ipsi inter se eadem facerent, pro prædicta votiva unione a deo celerius et perfectius obtinenda. Et responderunt, quod etiam in regno Bohemiæ ante exitum ipsorum omnia prædicta indicta erant et ordinata. Et sic valedicentes congregationi, recesserunt ad hospitia ipsorum. Adveniente igitur prædicta die Veneris, quæ fuit 16 Januarii, de mane in con- gregatione generali Bohemi suam audientiam publicam inceperunt. Et primo incepit loqui 1433.
Tractatus de reductione Bohemorum. 261 Post hæc ad dictam congregationem generalem accesserunt ambasiatores Bohe- morum numero triginta; et ipsis sedentibus ex opposito dominorum cardinalium, in duabus banchis in medio congregationis ad hoc dispositis, reverendissimus dominus cardinalis sancti Angeli legatus, antequam ipsi Bohemi aliquid dicerent, coepit loqui, et proposuit longam et valde pulcram et devotam suo more solito collationem, quæ incipit: "Locu- turus", cujus tenor ad longum, cum aliis, quas potui habere, collationibus, in fine hujus operis apponetur. Quæ collatio licet, ut postmodum fui informatus, non omnibus Bohemis placuerit, nihilominus vidi quam plurimos tam ex nostris catholicis, quam ex ipsis Bohemis, dulces et suaves lacrymas ex ejusdem collationis suavitate et dulcedine per genas emittere. Multum est suis verbis mellifluis consolatus omnem illam clericorum turbam, quæ illuc quasi ad quoddam spectaculum convenerat. Finita autem prædicta collatione per legatum, pro parte Bohemorum quidam sacerdos antiquæ civitatis Pragensis, magister in artibus, dictus magister Johannes de Rochizana, surgens in medium, capite discooperto proposuit, assumendo thema: „Ubi est, qui natus est, rex Judæorum? Vidimus enim stellam ejus in oriente, et venimus adorare eum," (Math. 2.) et prosecutus est excusationem Bohemorum, videlicet quod absque culpa et causa ratio- nabili ubique per orbem vocabantur Bohemi hæretici, et ob hoc multas passi fuerant injurias; et circa hæc multum prolocutus in excusationem et justificationem suæ partis, post hæc ex parte totius regni Bohemiæ et ipsorum ambasiatorum præsentium regratia- batur sacro concilio de diligentia, quam habuerat tam in vocatione, quam etiam in pro- curatione adventus ipsorum ad concilium, de plenis salvis conductibus tam ipsius sacri concilii, quam aliorum dominorum et communitatum, de securitate et honoribus ipsis ubique in itinere inpensis; et finaliter petiit dari eis publicam audientiam, juxta in Egra concordata, ibi apud Prædicatores vel alibi, prout ipsi sacro concilio placeret. Quibus finitis, reverendissimus dominus legatus præesidens, ad primam partem nihil respondens, ad secundam dixit, quod sacrum concilium tam in vocatione, quam in omnibus sub- sequenter factis, bono animo et optima voluntate ac cum sincerissima affectione fecit, quidquid fecit, et plura fecisset, si scivisset aut potuisset, facietque in futurum ita, quod ad ipsum sacrum concilium attinet, nihil obmittet deo volente de omnibus, quæ videbuntur ad sanctum opus unionis utriusque partium quoquo modo accomoda et opportuna. Quantum vero ad audientiam ipsis dandam dixit, quod sacrum concilium erat promptum et paratum omni momento et omni hora dare eis audientiam talem, qualem ipsi volent; unde in vobis est, dixit, nominare diem vel horam. Dicti vero Bohemi, habita inter se aliquali consultatione, dixerunt se esse paratos pro die Veneris immediate sequente. Et ita conclusum fuit, ut audirentur die præedicta, loco et hora consuetis, scilicet ibidem apud Prædicatores et de mane. Tunc dominus legatus narravit dictis Bohemis, quomodo indicta fuerant tam clero quam populo jejunia, orationes, elemosynæ et alia pietatis opera, exhortans eosdem, ut et ipsi inter se eadem facerent, pro prædicta votiva unione a deo celerius et perfectius obtinenda. Et responderunt, quod etiam in regno Bohemiæ ante exitum ipsorum omnia prædicta indicta erant et ordinata. Et sic valedicentes congregationi, recesserunt ad hospitia ipsorum. Adveniente igitur prædicta die Veneris, quæ fuit 16 Januarii, de mane in con- gregatione generali Bohemi suam audientiam publicam inceperunt. Et primo incepit loqui 1433.
Strana 262
262 Johannis de Ragusio, 153*). 1432. 5. Sept. Mathias Clumpzan, capitaneus Piescensis, dirigens verba sua primo domino duci pro- tectori, deinde domino præsidenti et ceteris de concilio. Petiit autem ante omnia benigne audiri, deinde in prosecutione verborum suorum narravit, quomodo Bohemi sæpe, imo sæpissime, et optaverant et petierant, tam a serenissimo rege Romanorum, quam etiam pluribus aliis regibus et principibus, ut possent habere publicam audientiam ob defen- sionem evangelicarum veritatum, nec umquam eam valuerunt obtinere usque ad præsens ; et circa hoc plurima dixit in excusationem ipsorum: sed ex quo jam obtinuerant, quod diu desideraverant, gratias referebant deo immensas et sacro concilio, quod dictam audientiam et cum sollicitudine procuraverat, et eam ipsis benigne exhibebat. Post hæc legebat idem concordata in Egra inter nuntios concilii et ipsorum, petens in fine a dominis de sacro concilio, si hujusmodi tractatus esset ille idem, qui fuerat conventus in Egra? Ad quod per dominum legatum respondebatur, quod si seivisset hujusmodi materiam debere deduci in medium, ipse apportasset originales literas hujusmodi tractatuum et conventorum ad congregationem: verum tamen primo aspectu credebat, quod sic se habeant omnia prout ipse legerat. Post hæc fuerunt producta duo mandata sive procuratoria per ipsos, unum pro parte regni, et aliud pro parte universitatis Pragensis. Tenor primi talis erat: „Reverendissimis in Christo patribus ac dominis, præsidenti, cardinalibus, archi- episcopis, episcopis, doctoribus et magistris, totique coetui ac synodo generali concilii Basiliensis: capitanei exercituum, barones, nobiles, civitas Praga, milites, clientes, civitates et communitates regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ, veritatibus evangelicis adhærentes, reverentiam debitam pariterque et honorem, prout decet sic præfectis exhi- bere. Quia audientiam generalem desideranter dudum, veluti diem mercenarii, sitibunde per nos exoptatam appropiare cernimus, gratias ipsi deo, cunctorum reparatori, in animis nostris exultanter decantamus. Pro cujus quidem, utinam felici et toti dei ecclesiæ salubri, complemento, sumtibus, laboribus et quibuslibet gravibus oneribus hucusque non parce- bamus, nec modo manus dissolvimus, nec expensis parcere volumus. Vestris quoque adhortationibus et crebris evocationibus, volentes juxta apostolum omnia probare et quod bonum est tenere, annuimus et consentimus, dirigentes ad Vestras Paternitates et con- cilium præfatum nobiles Wilhelmum de Postupicz, capitaneum in Litomysl, in Hradek residentem, et Benessium de Mokrowus, in Ulibicz residentem; famosum Georgium de Rzeczicz, in Kluk residentem; providos et circumspectos Johannem Velwar, civem civitatis majoris Pragensis, Matthiam de Chlumezan et Gregorium de Curia; reverendos Johannem de Rokizano et Petrum Payne Anglicum, artium liberalium magistros ; discretos et honorabiles sacerdotes, Procopium, exercitus Taboritarum in spiritualibus rectorem, Nicolaum de Pelrzimow, Ulricum de Znoyma, Marcoldum de Zbraslawicz, baccalaureos artium studii Pragensis, Martinum de Chrudim rectorem ecclesiæ parochialis in Chrudim, Petrum de Zacz baccalaureum, nostros fideles et carissimos, dantes eisdem plenam pote- statem et omnimodam auctoritatem, quam et præsentibus damus atque concedimus, vota nostra in materia quatuor articulorum aliaque nobis necessaria, consensu cum unanimi, coram sæpetacto concilio proponendi, cum eodem placitandi, conferendi, tractandi, disponendi, imo et concludendi, juxta ordinationem et dispositionem per vestros pariter 1433. *) Apud Martene 1. c. VIII. 246. Mansi 1. c. XXX. 255.
262 Johannis de Ragusio, 153*). 1432. 5. Sept. Mathias Clumpzan, capitaneus Piescensis, dirigens verba sua primo domino duci pro- tectori, deinde domino præsidenti et ceteris de concilio. Petiit autem ante omnia benigne audiri, deinde in prosecutione verborum suorum narravit, quomodo Bohemi sæpe, imo sæpissime, et optaverant et petierant, tam a serenissimo rege Romanorum, quam etiam pluribus aliis regibus et principibus, ut possent habere publicam audientiam ob defen- sionem evangelicarum veritatum, nec umquam eam valuerunt obtinere usque ad præsens ; et circa hoc plurima dixit in excusationem ipsorum: sed ex quo jam obtinuerant, quod diu desideraverant, gratias referebant deo immensas et sacro concilio, quod dictam audientiam et cum sollicitudine procuraverat, et eam ipsis benigne exhibebat. Post hæc legebat idem concordata in Egra inter nuntios concilii et ipsorum, petens in fine a dominis de sacro concilio, si hujusmodi tractatus esset ille idem, qui fuerat conventus in Egra? Ad quod per dominum legatum respondebatur, quod si seivisset hujusmodi materiam debere deduci in medium, ipse apportasset originales literas hujusmodi tractatuum et conventorum ad congregationem: verum tamen primo aspectu credebat, quod sic se habeant omnia prout ipse legerat. Post hæc fuerunt producta duo mandata sive procuratoria per ipsos, unum pro parte regni, et aliud pro parte universitatis Pragensis. Tenor primi talis erat: „Reverendissimis in Christo patribus ac dominis, præsidenti, cardinalibus, archi- episcopis, episcopis, doctoribus et magistris, totique coetui ac synodo generali concilii Basiliensis: capitanei exercituum, barones, nobiles, civitas Praga, milites, clientes, civitates et communitates regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ, veritatibus evangelicis adhærentes, reverentiam debitam pariterque et honorem, prout decet sic præfectis exhi- bere. Quia audientiam generalem desideranter dudum, veluti diem mercenarii, sitibunde per nos exoptatam appropiare cernimus, gratias ipsi deo, cunctorum reparatori, in animis nostris exultanter decantamus. Pro cujus quidem, utinam felici et toti dei ecclesiæ salubri, complemento, sumtibus, laboribus et quibuslibet gravibus oneribus hucusque non parce- bamus, nec modo manus dissolvimus, nec expensis parcere volumus. Vestris quoque adhortationibus et crebris evocationibus, volentes juxta apostolum omnia probare et quod bonum est tenere, annuimus et consentimus, dirigentes ad Vestras Paternitates et con- cilium præfatum nobiles Wilhelmum de Postupicz, capitaneum in Litomysl, in Hradek residentem, et Benessium de Mokrowus, in Ulibicz residentem; famosum Georgium de Rzeczicz, in Kluk residentem; providos et circumspectos Johannem Velwar, civem civitatis majoris Pragensis, Matthiam de Chlumezan et Gregorium de Curia; reverendos Johannem de Rokizano et Petrum Payne Anglicum, artium liberalium magistros ; discretos et honorabiles sacerdotes, Procopium, exercitus Taboritarum in spiritualibus rectorem, Nicolaum de Pelrzimow, Ulricum de Znoyma, Marcoldum de Zbraslawicz, baccalaureos artium studii Pragensis, Martinum de Chrudim rectorem ecclesiæ parochialis in Chrudim, Petrum de Zacz baccalaureum, nostros fideles et carissimos, dantes eisdem plenam pote- statem et omnimodam auctoritatem, quam et præsentibus damus atque concedimus, vota nostra in materia quatuor articulorum aliaque nobis necessaria, consensu cum unanimi, coram sæpetacto concilio proponendi, cum eodem placitandi, conferendi, tractandi, disponendi, imo et concludendi, juxta ordinationem et dispositionem per vestros pariter 1433. *) Apud Martene 1. c. VIII. 246. Mansi 1. c. XXX. 255.
Strana 263
Tractatus de reductione Bohemorum. 263 et nostros ambasiatores in Egra utrimque congestam, constitutam et exaratam, atque sigillis utrorumque roboratam. Horum in evidentiam sigillum coronæ regni Bohemiæ appensum est præsentibus testimonio literarum. Datum in plena congregatione regni, in montibus Cuthnis, die quinta Septembris, anno domini M° cccc° XXXII." Tenor vero secundi talis: „Reverendissimis in Christo patribus, dominis cardinalibus, primatibus, archi- episcopis, et venerabilibus episcopis, præpositis, decanis, archidiaconis, ac egregiis sapientiæ ac prudentiæ magistris et doctoribus, ceteris quoque honorabilibus viris in veneranda Basiliensi synodo congregatis: Christannus de Prachaticz, canonicus capellæ Omnium Sanctorum in castro Pragensi et plebanus ecclesiæ parochialis sancti Michaelis in majori civitate Pragensi, rector omnium magistrorum, coetus totaque universitas studii Pragensis, condignam reverentiam et profectum in Jesu Christi veritatibus salutarem. Olim paternæ gloriæ splendor æternus, ecclipsim nesciens, expers umbræe et ignorans occasum, ex arcano et inperscrutabili divinæ majestatis consilio, nostræ habitationis derivatus ad vallem, in virginei pudoris aula insigni, omni carismatum redimita candoribus, spiritus sancti in mysterio humanitatis pelle contectus, lucernam summi fulgoris constituit, quam pro illustratione mirabilis in æquitate templi sui, vivorum ex lapidum conformi unione constructi, in terris ineffabili miseracione produxit, illuminare his, qui in tenebris et umbra mortis desidiose sedebant, ad dirigendos affectionum ipsorum pedes in viam pacis æternæ. Quæ profecto divinitatis lucerna, infinita fulgoris claritate clarescens, licet varios et innumeros, quatuor tamen præcellentes non indigne creditur protulisse fulgores: quos nimirum quatuor immaculatæ legis veritates ex proprio ipsarum effectu congruo nun- cupamus prætextu; atque inter eos singularis privilegii dignitate pollentem istam ponimus in ordine primam, ut sacramentum divinæ eucharistiæ sub utraque specie, scilicet panis et vini, omnibus Christi fidelibus dispositis libere ministretur; secundam, ut verbum dei libere et sine impedimento ordinate a sacerdotibus domini prædicetur; tertiam, quod non licet clero super bonis ecclesiæ donatis civiliter seu seculariter dominari; quartam, ut omnia peccata mortalia, et specialiter publica, aliæque deordinationes legi dei contrariæ in quolibet statu rite et rationabiliter per eos, ad quos spectat, prohibeantur et destru- antur ; ita tamen, ut circa earum et cujuslibet ex eis executionem et observantiam sanus sensus et circumstantiæ catholicæ scripturæe sacræe consentaneæ jugiter observentur. Hi quippe claritatis divinæ fulgores, promotivi fidei, roborativi spei ac vivæ caritatis auctivi, in hoc novissimo imo periculosissimo tempore, quo heu! abundante iniquitate perit fides, languet spes ac fervor castæ dilectionis frigescit, aut torporis præsidentium tecto, aut arcentis potestatis modio latuere operti, in detrimentum notabile fidelium populorum; pro quorum revelatione ac usu fideli, utpote universali ecclesiæ salutari, dudum coram nonnullis regibus et principibus ac status utriusque præsidibus operose instantes, non adeo, ut affectabamus, profecimus usque modo. Nunc autem ejusdem paterni splendoris, orientis ex alto, humanum quoque illuminantis intellectum et inflammantis affectum, nutu ac dispensatione benigna, pro clarificatione eorundem radiorum seu quatuor beatissi- marum veritatum præscriptarum per inæstimabilem dignitatum vestrarum clementiam, 154*). 1432. 1. Dec. 1433. *) Apud Martene 1. c. VIII. 247. Mansi 1. c. XXX. 256.
Tractatus de reductione Bohemorum. 263 et nostros ambasiatores in Egra utrimque congestam, constitutam et exaratam, atque sigillis utrorumque roboratam. Horum in evidentiam sigillum coronæ regni Bohemiæ appensum est præsentibus testimonio literarum. Datum in plena congregatione regni, in montibus Cuthnis, die quinta Septembris, anno domini M° cccc° XXXII." Tenor vero secundi talis: „Reverendissimis in Christo patribus, dominis cardinalibus, primatibus, archi- episcopis, et venerabilibus episcopis, præpositis, decanis, archidiaconis, ac egregiis sapientiæ ac prudentiæ magistris et doctoribus, ceteris quoque honorabilibus viris in veneranda Basiliensi synodo congregatis: Christannus de Prachaticz, canonicus capellæ Omnium Sanctorum in castro Pragensi et plebanus ecclesiæ parochialis sancti Michaelis in majori civitate Pragensi, rector omnium magistrorum, coetus totaque universitas studii Pragensis, condignam reverentiam et profectum in Jesu Christi veritatibus salutarem. Olim paternæ gloriæ splendor æternus, ecclipsim nesciens, expers umbræe et ignorans occasum, ex arcano et inperscrutabili divinæ majestatis consilio, nostræ habitationis derivatus ad vallem, in virginei pudoris aula insigni, omni carismatum redimita candoribus, spiritus sancti in mysterio humanitatis pelle contectus, lucernam summi fulgoris constituit, quam pro illustratione mirabilis in æquitate templi sui, vivorum ex lapidum conformi unione constructi, in terris ineffabili miseracione produxit, illuminare his, qui in tenebris et umbra mortis desidiose sedebant, ad dirigendos affectionum ipsorum pedes in viam pacis æternæ. Quæ profecto divinitatis lucerna, infinita fulgoris claritate clarescens, licet varios et innumeros, quatuor tamen præcellentes non indigne creditur protulisse fulgores: quos nimirum quatuor immaculatæ legis veritates ex proprio ipsarum effectu congruo nun- cupamus prætextu; atque inter eos singularis privilegii dignitate pollentem istam ponimus in ordine primam, ut sacramentum divinæ eucharistiæ sub utraque specie, scilicet panis et vini, omnibus Christi fidelibus dispositis libere ministretur; secundam, ut verbum dei libere et sine impedimento ordinate a sacerdotibus domini prædicetur; tertiam, quod non licet clero super bonis ecclesiæ donatis civiliter seu seculariter dominari; quartam, ut omnia peccata mortalia, et specialiter publica, aliæque deordinationes legi dei contrariæ in quolibet statu rite et rationabiliter per eos, ad quos spectat, prohibeantur et destru- antur ; ita tamen, ut circa earum et cujuslibet ex eis executionem et observantiam sanus sensus et circumstantiæ catholicæ scripturæe sacræe consentaneæ jugiter observentur. Hi quippe claritatis divinæ fulgores, promotivi fidei, roborativi spei ac vivæ caritatis auctivi, in hoc novissimo imo periculosissimo tempore, quo heu! abundante iniquitate perit fides, languet spes ac fervor castæ dilectionis frigescit, aut torporis præsidentium tecto, aut arcentis potestatis modio latuere operti, in detrimentum notabile fidelium populorum; pro quorum revelatione ac usu fideli, utpote universali ecclesiæ salutari, dudum coram nonnullis regibus et principibus ac status utriusque præsidibus operose instantes, non adeo, ut affectabamus, profecimus usque modo. Nunc autem ejusdem paterni splendoris, orientis ex alto, humanum quoque illuminantis intellectum et inflammantis affectum, nutu ac dispensatione benigna, pro clarificatione eorundem radiorum seu quatuor beatissi- marum veritatum præscriptarum per inæstimabilem dignitatum vestrarum clementiam, 154*). 1432. 1. Dec. 1433. *) Apud Martene 1. c. VIII. 247. Mansi 1. c. XXX. 256.
Strana 264
264 Johannis de Ragusio, fraterna et secura nobis audientia non tantum caritative nobis offertur, verum etiam ad eam magni favoris et gratiæ hortamentis multiformibus invitamur. Qua siquidem munifica benignitate ac benigna munificentia supra modum grati pariter et gavisi, veluti de germine aut flore fructum allaturo beatum, en ad Vestrarum Dignitatum tam celebrem præsentiam honorandum et bene meritum nobisque acceptum virum, Johannem de Rokizano artium liberalium nostræe universitatis magistrum, oratorem nostrum fidelem, quamquam ejusdem munii onere ab eadem inclyta majori civitate Pragensi oneratum, duximus transmittendum, et cum præsentibus destinamus, concedentes et dantes eidem plenam et omnimodam potestatem, unum vel plures in consortium ejusdem ministerii cum eadem plenitudine facultatis assumendi, dum et quotiens fuerit aut sibi videbitur opportunum; easdem quoque salutigeras veritates, juxta foederis et pacti formam vestrorum et nostrorum legatorum unanimi consensu factam, dispositam et ordinatam in Egra, nec non ratificatam utrinque literis et sigillis, in publica hujus venerabilis synodi audientia, voce aut in scriptis propa- landi, offerendi et declarandi, et super eisdem, si opus fuerit, tractandi et conferendi, easdemque defendendi, probandi et persuadendi per rationes, per scripturas sacras ac beatorum doctorum sententias in eisdem rite fundatas, de ipsis quoque sacratissimis veri- tatibus placitationem, dispositionem et ordinationem rationabilem, scripturæ sacræ ac ipsis sanctorum doctorum sententiis consonam, faciendi, acceptandi, approbandi, ratificandi et emologandi, in his ac universis et singulis circa ea, quæ dicta sunt, et alias coope- rative ad reformationem ecclesiæ opportunis; promittentes bona fide, sicut præmittitur, facta, disposita et ordinata, acceptata, approbata, ratificata et emologata fideliter, invio- labiliter et inconcusse servare, ac si per nosmet ipsos sponte, deliberate ac præsentialiter acta, gesta, placitata, disposita et ordinata, acceptata, approbata, ratificata et emologata fuissent. In cujus rei testimonium ac robur perpetuum sigillum nostrum generale de certa nostra scientia et voluntate præsentibus est appensum. Datum Pragæ, anno ab incarnatione domini nostri Jesu Christi M° cecc° xxXII, die prima mensis Decembris." Lectis autem prædictis procuratoriis, et affirmatis per ambasiatores Bohemorum, quia unus nobilis miles, qui erat inter eos, in procuratorio regni non nominabatur, protestati sunt dicti ambasiatores, quod licet non exprimeretur in procuratorio, nihil- ominus erat nuntius regni sicut et quicunque aliorum nominatorum, et quod pro tali eum habebant et habere volebant; et promiserunt, quod regnum ratum et gratum haberet. Promotores autem concilii petierunt fieri instrumentum super aggregatione prædicti collegæ ipsorum a notariis sacri concilii. Quibus finitis, magister Petrus Anglicus, qui erat cum Bohemis, fecit quandam brevem collationem, et proposuit pro themate : "Ortus est sol, congregati sunt et in cubilibus suis collacabuntur;" cujus collationis materia menti pro præsenti non occurrit. Qua collatione finita, magister Johannes de Rochizano coepit proponere suum articulum de communione eucharistiæ quoad populum laicalem sub utraque specie. Cujus articulus, et inpugnatio ipsius facta per magistrum Johannem de Ragusio, similiter replicæ, et responsiones ad prædictas replicas, extra hoc opus narrationis in volumine per se describuntur; et similiter de aliis articulis factum est, propter ipsorum prolixitatem. Prædictus proponens fecit quamdam protestationem, quæ in principio suæ positionis ponitur, et credens eam sufficientem et per eam suos posse errores palliare, petiit de hujusmodi protestatione a notariis sacri concilii fieri instrumenta. Sed non ei 1433.
264 Johannis de Ragusio, fraterna et secura nobis audientia non tantum caritative nobis offertur, verum etiam ad eam magni favoris et gratiæ hortamentis multiformibus invitamur. Qua siquidem munifica benignitate ac benigna munificentia supra modum grati pariter et gavisi, veluti de germine aut flore fructum allaturo beatum, en ad Vestrarum Dignitatum tam celebrem præsentiam honorandum et bene meritum nobisque acceptum virum, Johannem de Rokizano artium liberalium nostræe universitatis magistrum, oratorem nostrum fidelem, quamquam ejusdem munii onere ab eadem inclyta majori civitate Pragensi oneratum, duximus transmittendum, et cum præsentibus destinamus, concedentes et dantes eidem plenam et omnimodam potestatem, unum vel plures in consortium ejusdem ministerii cum eadem plenitudine facultatis assumendi, dum et quotiens fuerit aut sibi videbitur opportunum; easdem quoque salutigeras veritates, juxta foederis et pacti formam vestrorum et nostrorum legatorum unanimi consensu factam, dispositam et ordinatam in Egra, nec non ratificatam utrinque literis et sigillis, in publica hujus venerabilis synodi audientia, voce aut in scriptis propa- landi, offerendi et declarandi, et super eisdem, si opus fuerit, tractandi et conferendi, easdemque defendendi, probandi et persuadendi per rationes, per scripturas sacras ac beatorum doctorum sententias in eisdem rite fundatas, de ipsis quoque sacratissimis veri- tatibus placitationem, dispositionem et ordinationem rationabilem, scripturæ sacræ ac ipsis sanctorum doctorum sententiis consonam, faciendi, acceptandi, approbandi, ratificandi et emologandi, in his ac universis et singulis circa ea, quæ dicta sunt, et alias coope- rative ad reformationem ecclesiæ opportunis; promittentes bona fide, sicut præmittitur, facta, disposita et ordinata, acceptata, approbata, ratificata et emologata fideliter, invio- labiliter et inconcusse servare, ac si per nosmet ipsos sponte, deliberate ac præsentialiter acta, gesta, placitata, disposita et ordinata, acceptata, approbata, ratificata et emologata fuissent. In cujus rei testimonium ac robur perpetuum sigillum nostrum generale de certa nostra scientia et voluntate præsentibus est appensum. Datum Pragæ, anno ab incarnatione domini nostri Jesu Christi M° cecc° xxXII, die prima mensis Decembris." Lectis autem prædictis procuratoriis, et affirmatis per ambasiatores Bohemorum, quia unus nobilis miles, qui erat inter eos, in procuratorio regni non nominabatur, protestati sunt dicti ambasiatores, quod licet non exprimeretur in procuratorio, nihil- ominus erat nuntius regni sicut et quicunque aliorum nominatorum, et quod pro tali eum habebant et habere volebant; et promiserunt, quod regnum ratum et gratum haberet. Promotores autem concilii petierunt fieri instrumentum super aggregatione prædicti collegæ ipsorum a notariis sacri concilii. Quibus finitis, magister Petrus Anglicus, qui erat cum Bohemis, fecit quandam brevem collationem, et proposuit pro themate : "Ortus est sol, congregati sunt et in cubilibus suis collacabuntur;" cujus collationis materia menti pro præsenti non occurrit. Qua collatione finita, magister Johannes de Rochizano coepit proponere suum articulum de communione eucharistiæ quoad populum laicalem sub utraque specie. Cujus articulus, et inpugnatio ipsius facta per magistrum Johannem de Ragusio, similiter replicæ, et responsiones ad prædictas replicas, extra hoc opus narrationis in volumine per se describuntur; et similiter de aliis articulis factum est, propter ipsorum prolixitatem. Prædictus proponens fecit quamdam protestationem, quæ in principio suæ positionis ponitur, et credens eam sufficientem et per eam suos posse errores palliare, petiit de hujusmodi protestatione a notariis sacri concilii fieri instrumenta. Sed non ei 1433.
Strana 265
Tractatus de reductione Bohemorum. 265 dicta protestatio profuit, quia onerosa fuit, insufficiens et capitosa, ut in dicto volumine luce clarius ostenditur. Incepit igitur eadem die suam positionem, et prosecutus est eam aliquantulum, quia jam erat hora tarda. In crastinum igitur, scilicet die Sabbati, qui erat 17 Januarii, prosecutus est dictus magister suam positionem, præmissa quadam brevi collatione sub themate: „Solliciti sitis servare unitatem spiritus in vinculo pacis", capitulo 4. Et quia eadem die non com- plevit, die Lunæ in proximum suum actum continuavit et finivit, similiter præmittendo brevem collationem. Sed antequam dicta die Lunæ Bohemi intrassent ad congregationem generalem, lecta fuit commissio facta per serenissimum regem Romanorum domino duci Gulielmo, protectori concilii, per quam dabatur dicto domino duci plena facultas tractandi cum Bohemis super reductione regni sui Bohemiæ. Cujus tenor erat talis : „Sigismundus dei gratia Romanorum rex semper Augustus, ac Hungariæ, Bohe- miæ, Dalmatiæ, Croatiæ rex, notum facimus tenore præsentium universis. Ineffabilis dispositionis clementiæ divinæ non ignari, collatam nobis coelitus, quam habemus et recognoscimus dignitatem, illudque a nobis ab illo bono patrefamilias protinus exigi debitum, ut reddamus sibi talenta, per eum nobis credita, duplicata: ad quod, prout tenemur, propositi ac debiti nostri effectum diligenter impendimus, et temporale stipen- dium et retributionis æternæ præemium nobis proventura speramus. Et quoniam Romani regni fastigium, et aliorum regnorum nostrorum dignitas, in qua orbis conditor nos pietatis suæ clementia feliciter collocavit, jugiter mentem nostram sollicitant, ut cura pervigili et laboribus sollicitis universorum sacri imperii ac regnorum nostrorum fidelium et subditorum amputemus incommoda, eisque votivæ quietudinis amoenitatem salubriter procuremus: ad hoc nempe dispensationis munere principalis monarchiæ obtinuimus prin- cipatum, ad hoc sacri Romani imperii non leve pondus, sed suave, ac aliorum nostrorum gubernacula regnorum suscepimus, ut si ad alia extrinseca quotidiana sollicitudo nos provocet, ad ea tamen, quæ processibus negotiorum improvide circumfluunt, reparationem felicem, statum quoque quietum ac reformationem nationum in sacri Romani imperii ambitu sub regiminis nostri felicitate respirantium respiciunt, tanto intendamus uberius, quanto præe ceteris mundi principibus solium magnificentius erexit coelestis providentia creatoris. 155*). 1432. 3. Dec. 1432. Sane quia pro bono sperato in nostro regno Bohemiæ certi deputati solemnes ambasiatores et nuntii, magnifici barones, nobiles ac strenui viri, ac magistri et sacer- dotes de regno Bohemiæ ac marchionatu Moraviæ, de Praga et aliis locis eorumdem, omnibusque aliis ecclesiasticis et secularibus personis de utroque statu deputati, ad sedandum dissensiones in regno nostro Boemiæ ac marchionatu Moraviæ exortas, ad sacrum generale Basiliense concilium in spiritu sancto legitime congregatum, universalem ecclesiam catholicam repræsentans, proponunt venire, et ad illud, prout accepimus, accedere dispositi sunt: pro cujus quidem negotii salubri consummatione nos per præ- fatum sacrum concilium ac ejus nuntios et bullas ac etiam per Boemorum ac Pragensium literas ad dictam conventionem invitati ac cum instantia rogati et requisiti sumus, ut nos *) Apud Martene 1. c. VIII, 233. Mansi 1. c. XXX, 223. Scriptores I. 34
Tractatus de reductione Bohemorum. 265 dicta protestatio profuit, quia onerosa fuit, insufficiens et capitosa, ut in dicto volumine luce clarius ostenditur. Incepit igitur eadem die suam positionem, et prosecutus est eam aliquantulum, quia jam erat hora tarda. In crastinum igitur, scilicet die Sabbati, qui erat 17 Januarii, prosecutus est dictus magister suam positionem, præmissa quadam brevi collatione sub themate: „Solliciti sitis servare unitatem spiritus in vinculo pacis", capitulo 4. Et quia eadem die non com- plevit, die Lunæ in proximum suum actum continuavit et finivit, similiter præmittendo brevem collationem. Sed antequam dicta die Lunæ Bohemi intrassent ad congregationem generalem, lecta fuit commissio facta per serenissimum regem Romanorum domino duci Gulielmo, protectori concilii, per quam dabatur dicto domino duci plena facultas tractandi cum Bohemis super reductione regni sui Bohemiæ. Cujus tenor erat talis : „Sigismundus dei gratia Romanorum rex semper Augustus, ac Hungariæ, Bohe- miæ, Dalmatiæ, Croatiæ rex, notum facimus tenore præsentium universis. Ineffabilis dispositionis clementiæ divinæ non ignari, collatam nobis coelitus, quam habemus et recognoscimus dignitatem, illudque a nobis ab illo bono patrefamilias protinus exigi debitum, ut reddamus sibi talenta, per eum nobis credita, duplicata: ad quod, prout tenemur, propositi ac debiti nostri effectum diligenter impendimus, et temporale stipen- dium et retributionis æternæ præemium nobis proventura speramus. Et quoniam Romani regni fastigium, et aliorum regnorum nostrorum dignitas, in qua orbis conditor nos pietatis suæ clementia feliciter collocavit, jugiter mentem nostram sollicitant, ut cura pervigili et laboribus sollicitis universorum sacri imperii ac regnorum nostrorum fidelium et subditorum amputemus incommoda, eisque votivæ quietudinis amoenitatem salubriter procuremus: ad hoc nempe dispensationis munere principalis monarchiæ obtinuimus prin- cipatum, ad hoc sacri Romani imperii non leve pondus, sed suave, ac aliorum nostrorum gubernacula regnorum suscepimus, ut si ad alia extrinseca quotidiana sollicitudo nos provocet, ad ea tamen, quæ processibus negotiorum improvide circumfluunt, reparationem felicem, statum quoque quietum ac reformationem nationum in sacri Romani imperii ambitu sub regiminis nostri felicitate respirantium respiciunt, tanto intendamus uberius, quanto præe ceteris mundi principibus solium magnificentius erexit coelestis providentia creatoris. 155*). 1432. 3. Dec. 1432. Sane quia pro bono sperato in nostro regno Bohemiæ certi deputati solemnes ambasiatores et nuntii, magnifici barones, nobiles ac strenui viri, ac magistri et sacer- dotes de regno Bohemiæ ac marchionatu Moraviæ, de Praga et aliis locis eorumdem, omnibusque aliis ecclesiasticis et secularibus personis de utroque statu deputati, ad sedandum dissensiones in regno nostro Boemiæ ac marchionatu Moraviæ exortas, ad sacrum generale Basiliense concilium in spiritu sancto legitime congregatum, universalem ecclesiam catholicam repræsentans, proponunt venire, et ad illud, prout accepimus, accedere dispositi sunt: pro cujus quidem negotii salubri consummatione nos per præ- fatum sacrum concilium ac ejus nuntios et bullas ac etiam per Boemorum ac Pragensium literas ad dictam conventionem invitati ac cum instantia rogati et requisiti sumus, ut nos *) Apud Martene 1. c. VIII, 233. Mansi 1. c. XXX, 223. Scriptores I. 34
Strana 266
266 Johannis de Ragusio, ad idem sacrum concilium personaliter appropinquare et eidem interesse dignaremur pro celebriori causarum et rerum spiritualium et temporalium regni Boemiæ expeditione. Et quia nos hic in Italia sollicitis laboribus pro bono statu universalis ecclesiæ ac ipsius sacri concilii, nec non arduissimis sacri imperii negotiis præoccupati, prædictum sacrum concilium personaliter tam cito accedere non possumus, sicuti tamen ex intima cordis nostri affectione ac libenti animo et interesse et facere vellemus : ne tamen propter nostræe personæe in hujusmodi conventione in ipso sacro concilio absentiam, pacis et unionis tranquillitas votiva apud Boemos, auxiliante deo, ordinanda, retardari aliquatenus possit, quam semper summopere desideravimus et affectamus totis viribus procurare, nos, quos hæc causa Boemiæ regni nostri in temporalitate præcipue concernere dignoscitur, pro qua feliciter pertractanda et opportune peragenda vice et nomine nostris procuratores nostros digne duximus deputare, habentes de immotæ fidei præclara constantia, ac sin- gularis circumspectionis et providentiæ industria illustris principis Wilhelmi, comitis palatini Rheni, ducis Bavariæ, avunculi nostri carissimi, protectoris sacri concilii et nostri in eodem locumtenentis, ac venerabilis Johannis episcopi Curiensis, principis, consiliariorum nostrorum fidelium dilectorum, plenissimam et indubitatam fiduciam, ipsos et eorum quemlibet in solidum animo deliberato sanoque, nostrorum et imperii sacri ac regnorum nostrorum Hungariæ et Boemiæ fidelium accedente consilio, et de certa nostra scientia, citra tamen potestatis alias per nos eidem Wilhelmo super locum tenentiæ in eodem con- cilio concessæ revocationem, fecimus, constituimus, creavimus, ordinavimus, ac tenore præsentium facimus, constituimus, creamus et ordinamus nostros veros, legitimos, certos et indubitatos procuratores, actores, factores, negotiorumque nostrorum gestores et nuntios generales et speciales : ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget, nec econtra, sic, quidquid unus eorum inceperit, alter eorum prosequi valeat, mediare et finire; dantes et concedentes eisdem procuratoribus nostris et cuilibet eorum in solidum plenam et omnimodam potestatem ad interponendum se nostro nomine ac auctoritate nostra cum omni possibilitate, una cum sacro Basiliensi concilio, ut pax, unio et con- cordia in ipso regno nostro Boemiæ ac terris circumvicinis reformentur auspice domino et sequantur. Insuper pro bono regni nostri Boemiæ et ejus regnicolarum, ut dissen- siones subortæ ibidem tam de rebus spiritualibus, quam etiam temporalibus, simul in eodem sacro concilio de medio populi Christiani submoveantur, unioque et tranquillitas cum optata conclusione redundent, vobis et cuilibet vestrum damus et concedimus, ut supra, plenam et omnimodam et liberam auctoritatem, potestatem, facultatem et man- datum sufficiens tenore præsentium, nomine et vice nostris regiis, ad tractandum cum suprascriptis ambasiatoribus et nuntiis Boemorum et Moravorum ad prædictum sacrum concilium missis et mittendis, communiter vel divisim accedente ad hoc consilio quorum- cumque prælatorum et aliarum notabilium personarum ecclesiasticarum, nec non ducum, principum, comitum, baronum, nobilium, civitatum et communitatum seu eorum procuratorum, ambasiatorum et nuntiorum et aliorum secularis status regni nostri Boemiæ, qui nobis adhæserunt et obediunt et adhærent, aut majoris partis eorum seu deputatorum ab eis, qui sunt et pro tunc erunt, dum et quando præmissa et infra- scripta peragentur ; nec non de consilio ipsius sacri concilii Basiliensis, seu deputatorum seu commissariorum ab eodem, de et super omnibus et singulis, quæ ad nos ratione 1432.
266 Johannis de Ragusio, ad idem sacrum concilium personaliter appropinquare et eidem interesse dignaremur pro celebriori causarum et rerum spiritualium et temporalium regni Boemiæ expeditione. Et quia nos hic in Italia sollicitis laboribus pro bono statu universalis ecclesiæ ac ipsius sacri concilii, nec non arduissimis sacri imperii negotiis præoccupati, prædictum sacrum concilium personaliter tam cito accedere non possumus, sicuti tamen ex intima cordis nostri affectione ac libenti animo et interesse et facere vellemus : ne tamen propter nostræe personæe in hujusmodi conventione in ipso sacro concilio absentiam, pacis et unionis tranquillitas votiva apud Boemos, auxiliante deo, ordinanda, retardari aliquatenus possit, quam semper summopere desideravimus et affectamus totis viribus procurare, nos, quos hæc causa Boemiæ regni nostri in temporalitate præcipue concernere dignoscitur, pro qua feliciter pertractanda et opportune peragenda vice et nomine nostris procuratores nostros digne duximus deputare, habentes de immotæ fidei præclara constantia, ac sin- gularis circumspectionis et providentiæ industria illustris principis Wilhelmi, comitis palatini Rheni, ducis Bavariæ, avunculi nostri carissimi, protectoris sacri concilii et nostri in eodem locumtenentis, ac venerabilis Johannis episcopi Curiensis, principis, consiliariorum nostrorum fidelium dilectorum, plenissimam et indubitatam fiduciam, ipsos et eorum quemlibet in solidum animo deliberato sanoque, nostrorum et imperii sacri ac regnorum nostrorum Hungariæ et Boemiæ fidelium accedente consilio, et de certa nostra scientia, citra tamen potestatis alias per nos eidem Wilhelmo super locum tenentiæ in eodem con- cilio concessæ revocationem, fecimus, constituimus, creavimus, ordinavimus, ac tenore præsentium facimus, constituimus, creamus et ordinamus nostros veros, legitimos, certos et indubitatos procuratores, actores, factores, negotiorumque nostrorum gestores et nuntios generales et speciales : ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget, nec econtra, sic, quidquid unus eorum inceperit, alter eorum prosequi valeat, mediare et finire; dantes et concedentes eisdem procuratoribus nostris et cuilibet eorum in solidum plenam et omnimodam potestatem ad interponendum se nostro nomine ac auctoritate nostra cum omni possibilitate, una cum sacro Basiliensi concilio, ut pax, unio et con- cordia in ipso regno nostro Boemiæ ac terris circumvicinis reformentur auspice domino et sequantur. Insuper pro bono regni nostri Boemiæ et ejus regnicolarum, ut dissen- siones subortæ ibidem tam de rebus spiritualibus, quam etiam temporalibus, simul in eodem sacro concilio de medio populi Christiani submoveantur, unioque et tranquillitas cum optata conclusione redundent, vobis et cuilibet vestrum damus et concedimus, ut supra, plenam et omnimodam et liberam auctoritatem, potestatem, facultatem et man- datum sufficiens tenore præsentium, nomine et vice nostris regiis, ad tractandum cum suprascriptis ambasiatoribus et nuntiis Boemorum et Moravorum ad prædictum sacrum concilium missis et mittendis, communiter vel divisim accedente ad hoc consilio quorum- cumque prælatorum et aliarum notabilium personarum ecclesiasticarum, nec non ducum, principum, comitum, baronum, nobilium, civitatum et communitatum seu eorum procuratorum, ambasiatorum et nuntiorum et aliorum secularis status regni nostri Boemiæ, qui nobis adhæserunt et obediunt et adhærent, aut majoris partis eorum seu deputatorum ab eis, qui sunt et pro tunc erunt, dum et quando præmissa et infra- scripta peragentur ; nec non de consilio ipsius sacri concilii Basiliensis, seu deputatorum seu commissariorum ab eodem, de et super omnibus et singulis, quæ ad nos ratione 1432.
Strana 267
Tractatus de reductione Bohemorum. 267 temporalitatis regni nostri Boemiæ jure pertinere quoquo modo dinoscuntur. Ad trac- tandum insuper et disponendum, ordinandum, concludendum et acceptandum vias, modos convenientes, necessarios, congruos et opportunos, per quos in ipso hereditario regno nostro Boemiæ et terris ei subjectis pacis dulcedo refloreat et feliciter conservetur; ac etiam de reconciliando nobis omnes et singulos regnicolas ipsius regni nostri Boemiæ, nobis hucusque contrarios, ac alios sibi de Moravia adhærentes, ac etiam de modo, via et forma suscipiendi et reassumendi nos in regnum nostrum Boemiæ hereditarium et ad alias terras nostras eidem subjectas, ipsumque et ipsas intrandi, regendi et in eisdem pacifice commorandi ; ac de et super retentione bonorum in eodem regno ac terris nostris prætactis ad nos et alios quoscunque pertinentibus ac per Boemos, Moravos et alios sub præsentium guerrarum disturbio occupatorum, nec non de restitutione facienda de bonis immobilibus per eosdem Boemos vel alterum eorum occupatis, et quæ de præsenti occu- pantur, ad sacrosanctas ecclesias, venerabilia quoque monasteria atque loca sancta, et ad personas ecclesiasticas et religiosas, ac etiam ad nos et nostrum tamquam regis Boemiæ fiscale dominium et cameram ; necnon ad quoscunque alios principes ecclesiasticos et seculares, comites, barones, nobiles, communitates, civitates, burgenses, cives, et ad quascunque alias personas de jure vel consuetudine ipsius regni Boemiæe pertinentibus, vel quovismodo debentibus, et eorum circumstantiis, dependentibus et connexis, sic quod unicuique hujusmodi bona sua libere restituantur, quodque unus quisque de regno Boemiæ ad possessionem bonorum suorum immobilium admittatur pacifice et introducatur. Ceterum pro uberiori reformatione pacis et tranquillitatis, ac salubris status in ipso regno nostro Boemiæ felici restauratione, ad honorem regis regum, per quem vivimus et regnamus, cui omnes actus nostros offerimus, cui omne, quod bene agimus, imputamus, præfatis nostris procuratoribus tenore præesentium damus et concedimus plenam et omnimodam auctoritatem et potestatem tractandi et concludendi cum supradictis ambasiatoribus, nuntis et procuratoribus Boemorum et Moravorum, ac cum omnibus et singulis ad nostram benignam gratiam, obedientiam et subjectionem debitam venire, nosque in suum verum naturalem dominum regem Boemiæ recognoscere et suscipere volentibus, eosque in nostram gratiam recipiendi et assumendi, ipsisque omnibus et eorum cuilibet nostræe clementiæ gratiam pollicitandi, dandi et benigne tribuendi, necnon ipsis omnibus et singulis omnes injurias, damna, culpas, transgressiones, offensas, crimina quoque læsæ majestatis quomodocumque in præterito per eos commissas ac perpetratas, ac commissa et perpetrata, penitus remittendi, relaxandi et dimittendi, ac restituendi eis omnes terras, civitates, castra, dominia, prædia, bona et jurisdictiones ad eos perti- nentes, et in regno et terris eisdem existentes et etiam restituendi eos et ipsorum quem- libet ad eorum privilegia et libertates, honores, dignitates, famam atque statum, in quibus retroactis temporibus fuerunt et esse consueverunt, dandique et concedendi omnibus et singulis generalem et specialem abolitionem et remissionem de omnibus per eosdem Boemos, Moravos et alios suos adhærentes perpetratis, prout ipsis Boemis et aliis et supradictis procuratoribus nostris videbitur, concedendi; ac etiam ad assecurandum vice et nomine nostris, ut omnes et singuli ejusdem regni nostri, ac totum ipsum regnum et omnes status ejusdem, permaneant et gaudeant, et gaudere possint et valeant, omnibus juribus, privilegiis et libertatibus, gratiis et honoribus, quibus ut supra antea gaudebant, 1432. 34°
Tractatus de reductione Bohemorum. 267 temporalitatis regni nostri Boemiæ jure pertinere quoquo modo dinoscuntur. Ad trac- tandum insuper et disponendum, ordinandum, concludendum et acceptandum vias, modos convenientes, necessarios, congruos et opportunos, per quos in ipso hereditario regno nostro Boemiæ et terris ei subjectis pacis dulcedo refloreat et feliciter conservetur; ac etiam de reconciliando nobis omnes et singulos regnicolas ipsius regni nostri Boemiæ, nobis hucusque contrarios, ac alios sibi de Moravia adhærentes, ac etiam de modo, via et forma suscipiendi et reassumendi nos in regnum nostrum Boemiæ hereditarium et ad alias terras nostras eidem subjectas, ipsumque et ipsas intrandi, regendi et in eisdem pacifice commorandi ; ac de et super retentione bonorum in eodem regno ac terris nostris prætactis ad nos et alios quoscunque pertinentibus ac per Boemos, Moravos et alios sub præsentium guerrarum disturbio occupatorum, nec non de restitutione facienda de bonis immobilibus per eosdem Boemos vel alterum eorum occupatis, et quæ de præsenti occu- pantur, ad sacrosanctas ecclesias, venerabilia quoque monasteria atque loca sancta, et ad personas ecclesiasticas et religiosas, ac etiam ad nos et nostrum tamquam regis Boemiæ fiscale dominium et cameram ; necnon ad quoscunque alios principes ecclesiasticos et seculares, comites, barones, nobiles, communitates, civitates, burgenses, cives, et ad quascunque alias personas de jure vel consuetudine ipsius regni Boemiæe pertinentibus, vel quovismodo debentibus, et eorum circumstantiis, dependentibus et connexis, sic quod unicuique hujusmodi bona sua libere restituantur, quodque unus quisque de regno Boemiæ ad possessionem bonorum suorum immobilium admittatur pacifice et introducatur. Ceterum pro uberiori reformatione pacis et tranquillitatis, ac salubris status in ipso regno nostro Boemiæ felici restauratione, ad honorem regis regum, per quem vivimus et regnamus, cui omnes actus nostros offerimus, cui omne, quod bene agimus, imputamus, præfatis nostris procuratoribus tenore præesentium damus et concedimus plenam et omnimodam auctoritatem et potestatem tractandi et concludendi cum supradictis ambasiatoribus, nuntis et procuratoribus Boemorum et Moravorum, ac cum omnibus et singulis ad nostram benignam gratiam, obedientiam et subjectionem debitam venire, nosque in suum verum naturalem dominum regem Boemiæ recognoscere et suscipere volentibus, eosque in nostram gratiam recipiendi et assumendi, ipsisque omnibus et eorum cuilibet nostræe clementiæ gratiam pollicitandi, dandi et benigne tribuendi, necnon ipsis omnibus et singulis omnes injurias, damna, culpas, transgressiones, offensas, crimina quoque læsæ majestatis quomodocumque in præterito per eos commissas ac perpetratas, ac commissa et perpetrata, penitus remittendi, relaxandi et dimittendi, ac restituendi eis omnes terras, civitates, castra, dominia, prædia, bona et jurisdictiones ad eos perti- nentes, et in regno et terris eisdem existentes et etiam restituendi eos et ipsorum quem- libet ad eorum privilegia et libertates, honores, dignitates, famam atque statum, in quibus retroactis temporibus fuerunt et esse consueverunt, dandique et concedendi omnibus et singulis generalem et specialem abolitionem et remissionem de omnibus per eosdem Boemos, Moravos et alios suos adhærentes perpetratis, prout ipsis Boemis et aliis et supradictis procuratoribus nostris videbitur, concedendi; ac etiam ad assecurandum vice et nomine nostris, ut omnes et singuli ejusdem regni nostri, ac totum ipsum regnum et omnes status ejusdem, permaneant et gaudeant, et gaudere possint et valeant, omnibus juribus, privilegiis et libertatibus, gratiis et honoribus, quibus ut supra antea gaudebant, 1432. 34°
Strana 268
268 Johannis de Ragusio, ac freti et gavisi fuere. Et generaliter ad faciendum omnia et singula alia, de simili consilio præedictorum regni nostri Boemiæ, qui tunc affuerint, et de consilio prædicti sacri concilii Basiliensis, vel pro parte ipsius deputatorum vel deputandorum, quæ nos faceremus, facereque possemus et deberemus, si personaliter præemissis vel alicui præe- missorum interessemus, etiam si talia essent, quæ mandatum magis isto exigerent speciale. Et quia in præmissis et dependentibus ab eis in tali et tam grandi materia multi diversique casus possent occurrere, emergere aut incidere, in quibus posset dubitari, an per superius expressata sufficienter explicari interpretarique possent: ut igitur nihil ex parte nostra desit vel deficiat, sed ut toti orbi et signanter regnicolis regni nostri Boemiæ clare constet de nostra cordiali affectione, quam circa hujusmodi unionem et concordiam et omnia alia præmissa habemus : ideirco prædictis nostris procuratoribus ex abundante plenitudine damus et concedimus omnimodam et plenariam potestatem et facultatem, ut ipsi in omnibus hujusmodi casibus, si qui emerserint, occurrerint, vel evenerint, tam in expressatis quam non expressatis, habeant et habere intelligantur omnem illam facultatem et plenitudinem potestatis, quam nos in præemissis, si præsentes essemus, haberemus et habere possemus, etiam si tales essent casus, de quibus oporteret quovismodo vel jure mentionem fieri specialem; quodque illum et illos, tot quot fuerint, eadem auctoritate nostra et nomine nostro declarare, interpretari, terminareque et concludere valeant secundum materiam subjectam de consilio prædictorum, prout videbitur expedire et fore faciendum. Promit- tentes in verbo nostro regio per præsentes, ex nunc prout ex tunc, et ex tunc prout ex nunc, omnia et singula habere et tenere rata, grata et firma, quæ procurata et tractata, acta, gesta, conclusa et firmata fuerint per supradictos nostros procuratores et de consilio eorum, ut supra; eaque aliis nostræ majestatis literis, si opus fuerit et desuper fuerimus requisiti, curabimus confirmare. Præsentium sub nostræ regiæ majestatis sigillo testi- monio literarum. Datum Senis, anno domini M° cccc xxxn°, die 3. mensis Decembris, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLVI, Romanorum xxII et Boemiæ xIII." Finita autem hujusmodi primi articuli declaratione, Procopius Rasus, rector Taboritarum et sacerdos non habens tonsuram, surgens discoperto capite, sacrum con- cilium allocutus est, dicens: Ecce domini, audivistis magistrum Johannem de Rochisana proponentem articulum de communione sub utraque specie, et adducentem pro declara- tione ipsius multas rationes, sumtas tam ex sacris scripturis, quam etiam ex conciliis generalibus et sanctis doctoribus: amore dei, aperiatis oculos vestros et agnoscite evan- gelicam veritatem! Et multa circa hoc dixit persuasive, ut videlicet sacrum concilium dictam communionem sub utraque specie acceptaret et approbaret; et adduxit etiam ipse aliquas rationes satis frivolas, quas tam catholici, quam ipsi Boemi deridebant, ad confir- mationem dicti articuli primi de communione. His peractis, dixit dominus legatus, quod sibi fore expediens videbatur, ut ipsi Bohemi successive alios tres articulos proponerent, quibus finitis illi, qui pro parte sacri concilii respondere habebunt, similiter facient, successive respondendo; et placuit modus tam sacro concilio, quam Bohemis. Placuit igitur, ut in crastinum Bohemi suas positiones continuarent. Die igitur Martis, qui fuit 20 Januarii, quidam Nicolaus Taborita, baccalarius in artibus, prosecutus est alium articulum, scilicet de corrigendis et eliminandis peccatis 1433.
268 Johannis de Ragusio, ac freti et gavisi fuere. Et generaliter ad faciendum omnia et singula alia, de simili consilio præedictorum regni nostri Boemiæ, qui tunc affuerint, et de consilio prædicti sacri concilii Basiliensis, vel pro parte ipsius deputatorum vel deputandorum, quæ nos faceremus, facereque possemus et deberemus, si personaliter præemissis vel alicui præe- missorum interessemus, etiam si talia essent, quæ mandatum magis isto exigerent speciale. Et quia in præmissis et dependentibus ab eis in tali et tam grandi materia multi diversique casus possent occurrere, emergere aut incidere, in quibus posset dubitari, an per superius expressata sufficienter explicari interpretarique possent: ut igitur nihil ex parte nostra desit vel deficiat, sed ut toti orbi et signanter regnicolis regni nostri Boemiæ clare constet de nostra cordiali affectione, quam circa hujusmodi unionem et concordiam et omnia alia præmissa habemus : ideirco prædictis nostris procuratoribus ex abundante plenitudine damus et concedimus omnimodam et plenariam potestatem et facultatem, ut ipsi in omnibus hujusmodi casibus, si qui emerserint, occurrerint, vel evenerint, tam in expressatis quam non expressatis, habeant et habere intelligantur omnem illam facultatem et plenitudinem potestatis, quam nos in præemissis, si præsentes essemus, haberemus et habere possemus, etiam si tales essent casus, de quibus oporteret quovismodo vel jure mentionem fieri specialem; quodque illum et illos, tot quot fuerint, eadem auctoritate nostra et nomine nostro declarare, interpretari, terminareque et concludere valeant secundum materiam subjectam de consilio prædictorum, prout videbitur expedire et fore faciendum. Promit- tentes in verbo nostro regio per præsentes, ex nunc prout ex tunc, et ex tunc prout ex nunc, omnia et singula habere et tenere rata, grata et firma, quæ procurata et tractata, acta, gesta, conclusa et firmata fuerint per supradictos nostros procuratores et de consilio eorum, ut supra; eaque aliis nostræ majestatis literis, si opus fuerit et desuper fuerimus requisiti, curabimus confirmare. Præsentium sub nostræ regiæ majestatis sigillo testi- monio literarum. Datum Senis, anno domini M° cccc xxxn°, die 3. mensis Decembris, regnorum nostrorum anno Hungariæ etc. XLVI, Romanorum xxII et Boemiæ xIII." Finita autem hujusmodi primi articuli declaratione, Procopius Rasus, rector Taboritarum et sacerdos non habens tonsuram, surgens discoperto capite, sacrum con- cilium allocutus est, dicens: Ecce domini, audivistis magistrum Johannem de Rochisana proponentem articulum de communione sub utraque specie, et adducentem pro declara- tione ipsius multas rationes, sumtas tam ex sacris scripturis, quam etiam ex conciliis generalibus et sanctis doctoribus: amore dei, aperiatis oculos vestros et agnoscite evan- gelicam veritatem! Et multa circa hoc dixit persuasive, ut videlicet sacrum concilium dictam communionem sub utraque specie acceptaret et approbaret; et adduxit etiam ipse aliquas rationes satis frivolas, quas tam catholici, quam ipsi Boemi deridebant, ad confir- mationem dicti articuli primi de communione. His peractis, dixit dominus legatus, quod sibi fore expediens videbatur, ut ipsi Bohemi successive alios tres articulos proponerent, quibus finitis illi, qui pro parte sacri concilii respondere habebunt, similiter facient, successive respondendo; et placuit modus tam sacro concilio, quam Bohemis. Placuit igitur, ut in crastinum Bohemi suas positiones continuarent. Die igitur Martis, qui fuit 20 Januarii, quidam Nicolaus Taborita, baccalarius in artibus, prosecutus est alium articulum, scilicet de corrigendis et eliminandis peccatis 1433.
Strana 269
Tractatus de reductione Bohemorum. 269 publicis, et continuavit etiam in crastinum. Prædicta die 20— magister Johannes de Rochi- sana tradidit articulum suum magistro Johanni de Ragusio, qui erat ipsum impugnaturus. Die vicesima tertia quidam nomine Ulricus, baccalarius in artibus, presbyter Orphanorum, proposuit 3imm articulum, videlicet de libera prædicatione verbi dei, et continuavit actum suum etiam in crastinum. Eadem 23 die magister Johannes de Rochisana narravit, quomodo ad notitiam Bohemorum devenerat, quod nonnullis dominis de sacro concilio suggestum fuerat, unum ex Bohemis projecisse de nive contra crucifixum supra pontem, et unum alium percussisse imaginem de pugno, quod tamen ipsi domini Bohemi non credebant; nihilominus si hoc posset probari, offerebant se de talibus facere bonam justitiam ad dictamen dominorum de concilio, juxta in Egra concordata. Ad quod dominus legatus respondens dixit, quod multa de ipsis narrata fuerant dominis de concilio, et multa dicta, sed omnia cum patientia tulerant, specialiter quod nonnulli ipsorum transibant extra civitatem per villas, dogma- tizando articulos ipsorum; quapropter ammonebat eos, ne permitterent de cetero talia fieri, quia possent exinde sequi multa scandala, de quibus multum sacro concilio displi- ceret. Responderunt Bohemi, de his nihil fore verum; tamen ammonebunt familiam ipsorum taliter, quod de cetero nihil talium eveniet. Die 26 Januarii, qui fuit dies Lunæe, Petrus Anglicus coepit 4' articulum de civili dominio clericorum, et prosecutus est ipsum per 3 dies. Eadem 26 magister Hie- ronymus de Praga, doctor in theologia, ordinis Camaldulensis, supplicavit in congrega- tione generali, quod quoniam Bohemi suas complevissent positiones, posset et ipse habere audientiam et ad articulos eorum gradatim respondere; et scrutatis votis dominorum visum fuit, ut illi, qui ordinati fuerant, responderent, et quod in fine, si vellet aliqua dicere aut superaddere dictus magister Hieronymus, diceret prout sibi placeret; et remansit contentus. Et quia 3 novissimi proponentes Bohemorum multum invective contra nos locuti fuerant, et damnatos Johannem Wicleph et Johannem Hus cum sua doctrina multum commendaverant, eos etiam evangelicos doctores nominando, fuit avisatum, ut completis ipsorum positionibus, legerentur coram Bohemis articuli Wicleph con- demnati, ad ostendendum ipsum non fuisse doctorem evangelicum, sed condemnatum hæreticum. Vicesima octava die Januarii, post finitam suam positionem, magister Petrus Anglicus dixit, se velle adhærere in omnibus dictis suis protestationi factæe per socios suos: et quia dictum fuerat, quod articulus de dominio clericorum, quem ipse propo- suerat, originem a magistro Johanne Wycleph duxit, quod multum desideraret, ut ille, qui in dicto articulo sibi haberet respondere, bene videret septem libros Ardimachani, et etiam libros fratris Hubertini de summa paupertate, explicans, quod non solus Wycleph fuit inventor illius articuli, sed etiam prædicti, et multi alii. Post hæc dixit, quod quo- niam accessit ad studium Oxoniense, doctores illius studii voluerunt, quod juraret non tenere nec dogmatizare articulos Wycleph, et aliquos alios articulos condemnatos, et quod jurare renuerat; atque ob hanc causam regem Angliæ accessisse, exposuisseque ei querimoniam de injusta arctatione, et quod se obtulerat eidem regi super dictis articulis responsurum, antequam juraret. Asseruit etiam, quod eo audito rex Angliæe non solum non admisit ut juraret, sed etiam sibi prohibuit, ordinavitque, ut sibi darentur articuli, 1433.
Tractatus de reductione Bohemorum. 269 publicis, et continuavit etiam in crastinum. Prædicta die 20— magister Johannes de Rochi- sana tradidit articulum suum magistro Johanni de Ragusio, qui erat ipsum impugnaturus. Die vicesima tertia quidam nomine Ulricus, baccalarius in artibus, presbyter Orphanorum, proposuit 3imm articulum, videlicet de libera prædicatione verbi dei, et continuavit actum suum etiam in crastinum. Eadem 23 die magister Johannes de Rochisana narravit, quomodo ad notitiam Bohemorum devenerat, quod nonnullis dominis de sacro concilio suggestum fuerat, unum ex Bohemis projecisse de nive contra crucifixum supra pontem, et unum alium percussisse imaginem de pugno, quod tamen ipsi domini Bohemi non credebant; nihilominus si hoc posset probari, offerebant se de talibus facere bonam justitiam ad dictamen dominorum de concilio, juxta in Egra concordata. Ad quod dominus legatus respondens dixit, quod multa de ipsis narrata fuerant dominis de concilio, et multa dicta, sed omnia cum patientia tulerant, specialiter quod nonnulli ipsorum transibant extra civitatem per villas, dogma- tizando articulos ipsorum; quapropter ammonebat eos, ne permitterent de cetero talia fieri, quia possent exinde sequi multa scandala, de quibus multum sacro concilio displi- ceret. Responderunt Bohemi, de his nihil fore verum; tamen ammonebunt familiam ipsorum taliter, quod de cetero nihil talium eveniet. Die 26 Januarii, qui fuit dies Lunæe, Petrus Anglicus coepit 4' articulum de civili dominio clericorum, et prosecutus est ipsum per 3 dies. Eadem 26 magister Hie- ronymus de Praga, doctor in theologia, ordinis Camaldulensis, supplicavit in congrega- tione generali, quod quoniam Bohemi suas complevissent positiones, posset et ipse habere audientiam et ad articulos eorum gradatim respondere; et scrutatis votis dominorum visum fuit, ut illi, qui ordinati fuerant, responderent, et quod in fine, si vellet aliqua dicere aut superaddere dictus magister Hieronymus, diceret prout sibi placeret; et remansit contentus. Et quia 3 novissimi proponentes Bohemorum multum invective contra nos locuti fuerant, et damnatos Johannem Wicleph et Johannem Hus cum sua doctrina multum commendaverant, eos etiam evangelicos doctores nominando, fuit avisatum, ut completis ipsorum positionibus, legerentur coram Bohemis articuli Wicleph con- demnati, ad ostendendum ipsum non fuisse doctorem evangelicum, sed condemnatum hæreticum. Vicesima octava die Januarii, post finitam suam positionem, magister Petrus Anglicus dixit, se velle adhærere in omnibus dictis suis protestationi factæe per socios suos: et quia dictum fuerat, quod articulus de dominio clericorum, quem ipse propo- suerat, originem a magistro Johanne Wycleph duxit, quod multum desideraret, ut ille, qui in dicto articulo sibi haberet respondere, bene videret septem libros Ardimachani, et etiam libros fratris Hubertini de summa paupertate, explicans, quod non solus Wycleph fuit inventor illius articuli, sed etiam prædicti, et multi alii. Post hæc dixit, quod quo- niam accessit ad studium Oxoniense, doctores illius studii voluerunt, quod juraret non tenere nec dogmatizare articulos Wycleph, et aliquos alios articulos condemnatos, et quod jurare renuerat; atque ob hanc causam regem Angliæ accessisse, exposuisseque ei querimoniam de injusta arctatione, et quod se obtulerat eidem regi super dictis articulis responsurum, antequam juraret. Asseruit etiam, quod eo audito rex Angliæe non solum non admisit ut juraret, sed etiam sibi prohibuit, ordinavitque, ut sibi darentur articuli, 1433.
Strana 270
270 Johannis de Ragusio, 156 *). 1433. 28. Jan. quibus in sua præsentia regali responderet. Et multa dixit circa ea, quæ in Anglia fecerat pro defensione doctrinæ Wicleph. Dixit insuper, quod numquam viderat magistrum Johannem Hus, sed audierat ipsum fuisse reputatum bonæ et laudabilis vitæ, quodque legerat aliquos de libris suis, in quibus non legerat nec perceperat aliquid erronei. Post hæc petiit sibi indulgeri a sacra congregatione, si in suis responsis et actu præsenti non tenuerat modos, quos debuisset. Finaliter dictus magister Petrus protulit quamdam cedulam in facto dominii cleri- corum, actibus concilii inserendam, talis tenoris: „Hæc verba sunt, quæ die hesterna procuratores concilii instanter petiverunt inscribi ad acta. Primo, ex quo in actu de dominio clericorum seculari facta est mentio de usu bonorum temporalium licito ipsi clero de dispensatione: hoc scire dignentur Vestræ Paternitates, quod usus temporalium bonorum est ipsi clero licitus, omni resecata super- fluitate et superabundantia vitiosa; sic tamen, quod ipse usus limites evangelicos non excedat, et semper circa hoc servata regula sancti Pauli, hac scilicet: habentes alimenta et quibus tegamur, his contenti simus. Dispensatio vero prædictorum bonorum, quæ abstrahit ab officio injuncto, et est impeditiva executionis officii ab ipso deo injuncti, excedens limites ei inimicos, est resecanda. Dominium autem civile ipsi clero Christi non congruit aut convenit, sed nec licet ipsi in persona propria civiliter dominari. Insuper circa prædictum punctum tenemus, quod ad tantum potest iniquitas regnare in clero, quod in defectu spiritualis præpositi liceret brachio seculari auferre bona temporalia a viris ecclesiasticis habitualiter delinquentibus." Et sic Bohemi finem fecerunt pro prima vice suarum positionum. Quibus sic finitis, magister Johannes de Rochizana Bohemus pro et nomine omnium Bohemorum dixit, quomodo de grata, patienti, benigna et libera audientia, quam habuerant domini Bohemi, summe contentabatur, et de ea, quantum sciebant et poterant, sacro regratia- bantur concilio ; adjiciens, quod si in eorum articulis aliquid dixissent aut posuissent, quod esset contra fidem vel veritatem, quod hoc erant parati reparare, si eis per rationes valioas ostenderetur oppositum, prout in Egra fuerat concordatum. Ulterius requisivit, ut hi, qui ipsis haberent respondere, sicuti ipsi fecerant, darent eis in scriptis propo- sitiones suas, asserens ipsos esse affectos ad unionem et bonam concordiam ; addidit insuper, quod in audientia, quam habuerant, non intendebant finaliter persistere, quoniam aliam haberent, si peterent. Post prædicta, quæ magister Johannes de Rokizana dixerat, vulgares Bohemi per organum cujusdam nobilis eorundem in vulgari Teotonico regratiati sunt de hujusmodi audientia illustrissimo principi domino duci, protectori sacri concilii. Qui dominus dux respondens eisdem dixit, quod si non habuissent plenam et amplam audientiam, quod ipse volebat instare apud sacrum concilium, ut plenam et ad nutum ipsorum haberent audientiam, et omnia alia se facturum promisit, quæcunque pro salubri completione hujus sanctæ unionis viderentur opportuna. De qua oblatione præfati Bohemi regratiati sunt dicto domino duci valde grate, et quod tam pro audientia, si qua per amplius indigerent, quam etiam pro quibuscunque aliis semper recursum habeant ad Dignationem Suam. 1433. *) Apud Martene 1. c. VIII, 251. Mansi XXX, 260.
270 Johannis de Ragusio, 156 *). 1433. 28. Jan. quibus in sua præsentia regali responderet. Et multa dixit circa ea, quæ in Anglia fecerat pro defensione doctrinæ Wicleph. Dixit insuper, quod numquam viderat magistrum Johannem Hus, sed audierat ipsum fuisse reputatum bonæ et laudabilis vitæ, quodque legerat aliquos de libris suis, in quibus non legerat nec perceperat aliquid erronei. Post hæc petiit sibi indulgeri a sacra congregatione, si in suis responsis et actu præsenti non tenuerat modos, quos debuisset. Finaliter dictus magister Petrus protulit quamdam cedulam in facto dominii cleri- corum, actibus concilii inserendam, talis tenoris: „Hæc verba sunt, quæ die hesterna procuratores concilii instanter petiverunt inscribi ad acta. Primo, ex quo in actu de dominio clericorum seculari facta est mentio de usu bonorum temporalium licito ipsi clero de dispensatione: hoc scire dignentur Vestræ Paternitates, quod usus temporalium bonorum est ipsi clero licitus, omni resecata super- fluitate et superabundantia vitiosa; sic tamen, quod ipse usus limites evangelicos non excedat, et semper circa hoc servata regula sancti Pauli, hac scilicet: habentes alimenta et quibus tegamur, his contenti simus. Dispensatio vero prædictorum bonorum, quæ abstrahit ab officio injuncto, et est impeditiva executionis officii ab ipso deo injuncti, excedens limites ei inimicos, est resecanda. Dominium autem civile ipsi clero Christi non congruit aut convenit, sed nec licet ipsi in persona propria civiliter dominari. Insuper circa prædictum punctum tenemus, quod ad tantum potest iniquitas regnare in clero, quod in defectu spiritualis præpositi liceret brachio seculari auferre bona temporalia a viris ecclesiasticis habitualiter delinquentibus." Et sic Bohemi finem fecerunt pro prima vice suarum positionum. Quibus sic finitis, magister Johannes de Rochizana Bohemus pro et nomine omnium Bohemorum dixit, quomodo de grata, patienti, benigna et libera audientia, quam habuerant domini Bohemi, summe contentabatur, et de ea, quantum sciebant et poterant, sacro regratia- bantur concilio ; adjiciens, quod si in eorum articulis aliquid dixissent aut posuissent, quod esset contra fidem vel veritatem, quod hoc erant parati reparare, si eis per rationes valioas ostenderetur oppositum, prout in Egra fuerat concordatum. Ulterius requisivit, ut hi, qui ipsis haberent respondere, sicuti ipsi fecerant, darent eis in scriptis propo- sitiones suas, asserens ipsos esse affectos ad unionem et bonam concordiam ; addidit insuper, quod in audientia, quam habuerant, non intendebant finaliter persistere, quoniam aliam haberent, si peterent. Post prædicta, quæ magister Johannes de Rokizana dixerat, vulgares Bohemi per organum cujusdam nobilis eorundem in vulgari Teotonico regratiati sunt de hujusmodi audientia illustrissimo principi domino duci, protectori sacri concilii. Qui dominus dux respondens eisdem dixit, quod si non habuissent plenam et amplam audientiam, quod ipse volebat instare apud sacrum concilium, ut plenam et ad nutum ipsorum haberent audientiam, et omnia alia se facturum promisit, quæcunque pro salubri completione hujus sanctæ unionis viderentur opportuna. De qua oblatione præfati Bohemi regratiati sunt dicto domino duci valde grate, et quod tam pro audientia, si qua per amplius indigerent, quam etiam pro quibuscunque aliis semper recursum habeant ad Dignationem Suam. 1433. *) Apud Martene 1. c. VIII, 251. Mansi XXX, 260.
Strana 271
Tractatus de reductione Bohemorum. 271 Quibus omnibus finitis, reverendissimus dominus legatus præsidens nomine sacri concilii interrogavit eos, si dicta et proposita per quatuor proponentes erant dicta et proposita de communi consensu eorundem. Et respondentibus, quod sic, eisdem Bohemis tale in forma dedit responsum: „Audivit hæc sancta synodus per decem dies magna cum patientia quatuor vestrorum articulorum propositiones, singulaque a vobis dicta notavit diligenter et adcu- rate. Inter illa id potissimum animos nostros exhilaravit, quod in principio sermonum vestrorum nos instanter deprecati estis, ut omnem suspicionem sinistram adversus vos de cordibus nostris vitaremus, piamque et caritativam assumeremus de vobis existimationem. Lætificati etiam non mediocriter nunc sumus, audientes per organum magistri Johannis Rokyzana, vos magnum unionis et pacis habere desiderium. Quod autem nobis gratias agitis pro benigna et caritativa vobis tradita audientia, nil aliud dicendum est, nisi quod quantum in nobis est, si quid vobis gratum fecimus, idem quoque in omnibus, quantum cum deo poterimus, nos facturos esse pollicemur. Nec parum consolationis nobis attulit protestatio illa, per eundem magistrum Johannem explicata, in principio emissa, ac deinde per alios sequentes repetita, inter alia hæc verba continens: Credimus insuper domum suam sanctam ecclesiam fundatam tam firmiter super firmam petram, quod portæ inferi adversus eam prævalere non possunt; quæ secundum Gregorium et Augustinum est uni- versitas fidelium per totum mundum diffusa, crescitque et fructificat in mundo universo; adjicientes, quod prompti estis, in spe ipsius capitis Christi domini, mortis diræ potius sustinere martyrium, quam elective aliquid dicere vel asserere, quod foret Christi suæque ecclesiæ veræ sponsæ contrarium voluntati. Ex his omnibus, si animus vester hujusmodi verbis correspondet, bonam spem futuræ unionis concipimus; nec nos reliqua terrent, quæ postmodum in expositione ipsorum articulorum dixistis. Dummodo enim mens operta sit veritati, cum animadvertenda sit intentio hominis, illa est, quæ in omni re præcipue considerari debet; ista opus gratum vel ingratum efficit, hæc merito oculus hominis appellatur. Qui si simplex fuerit, juxta sententiam salvatoris, totum corpus lucidum erit. Si intentio recta sit in cordibus vestris, quemadmodum verba vestra recte intellecta signi- ficant, non nisi bonos fructus hinc nascituros speramus. Intentio namque hominis arbor est, quæ, ut inquit dominus, si bona sit, non potest malos fructus facere; quamquam alicujus arboris cortex durus sit, fructus bonos faciat necesse est. Cum igitur talem vos mentem habere dicatis, et hoc sacrum concilium rectissimam intentionem ad veritatem et caritatem super omnia gerat, cujus rei evidens testimonium vobis exhibere possint epistolæ multæ ad vos missæ, diligentiaque in vestra vocatione adhibita: restat, si qua inter nos utrimque verba proferri contingat, sive aspera, sive pungentia, aut forte quæ convicium sonare videantur, ut nemo nostrum turbetur, nemo formidet, nec propterea spes utrimque concepta quoquo modo dirimatur ; si quando sermonem asperum aures nostræe aut vestræ audierint, mox utriusque partis intentionem ad memoriam revocemus. Tunc benigni erimus et patientes, non æmulabimur, non inflabimur, non commovebimur, non irritabimur, sed caritative invicem alter alterum supportabimus; nimirum quia caritas, ex qua hujus- modi procedit intentio, ita nos facere suadebit. Ad hanc igitur vestram intentionem nos respicientes, plurimum confortati sumus, et gratias agimus omnipotenti deo, qui talem vobis inspiravit animum; rogantes suam majestatem, ut in hac bona intentione 1433.
Tractatus de reductione Bohemorum. 271 Quibus omnibus finitis, reverendissimus dominus legatus præsidens nomine sacri concilii interrogavit eos, si dicta et proposita per quatuor proponentes erant dicta et proposita de communi consensu eorundem. Et respondentibus, quod sic, eisdem Bohemis tale in forma dedit responsum: „Audivit hæc sancta synodus per decem dies magna cum patientia quatuor vestrorum articulorum propositiones, singulaque a vobis dicta notavit diligenter et adcu- rate. Inter illa id potissimum animos nostros exhilaravit, quod in principio sermonum vestrorum nos instanter deprecati estis, ut omnem suspicionem sinistram adversus vos de cordibus nostris vitaremus, piamque et caritativam assumeremus de vobis existimationem. Lætificati etiam non mediocriter nunc sumus, audientes per organum magistri Johannis Rokyzana, vos magnum unionis et pacis habere desiderium. Quod autem nobis gratias agitis pro benigna et caritativa vobis tradita audientia, nil aliud dicendum est, nisi quod quantum in nobis est, si quid vobis gratum fecimus, idem quoque in omnibus, quantum cum deo poterimus, nos facturos esse pollicemur. Nec parum consolationis nobis attulit protestatio illa, per eundem magistrum Johannem explicata, in principio emissa, ac deinde per alios sequentes repetita, inter alia hæc verba continens: Credimus insuper domum suam sanctam ecclesiam fundatam tam firmiter super firmam petram, quod portæ inferi adversus eam prævalere non possunt; quæ secundum Gregorium et Augustinum est uni- versitas fidelium per totum mundum diffusa, crescitque et fructificat in mundo universo; adjicientes, quod prompti estis, in spe ipsius capitis Christi domini, mortis diræ potius sustinere martyrium, quam elective aliquid dicere vel asserere, quod foret Christi suæque ecclesiæ veræ sponsæ contrarium voluntati. Ex his omnibus, si animus vester hujusmodi verbis correspondet, bonam spem futuræ unionis concipimus; nec nos reliqua terrent, quæ postmodum in expositione ipsorum articulorum dixistis. Dummodo enim mens operta sit veritati, cum animadvertenda sit intentio hominis, illa est, quæ in omni re præcipue considerari debet; ista opus gratum vel ingratum efficit, hæc merito oculus hominis appellatur. Qui si simplex fuerit, juxta sententiam salvatoris, totum corpus lucidum erit. Si intentio recta sit in cordibus vestris, quemadmodum verba vestra recte intellecta signi- ficant, non nisi bonos fructus hinc nascituros speramus. Intentio namque hominis arbor est, quæ, ut inquit dominus, si bona sit, non potest malos fructus facere; quamquam alicujus arboris cortex durus sit, fructus bonos faciat necesse est. Cum igitur talem vos mentem habere dicatis, et hoc sacrum concilium rectissimam intentionem ad veritatem et caritatem super omnia gerat, cujus rei evidens testimonium vobis exhibere possint epistolæ multæ ad vos missæ, diligentiaque in vestra vocatione adhibita: restat, si qua inter nos utrimque verba proferri contingat, sive aspera, sive pungentia, aut forte quæ convicium sonare videantur, ut nemo nostrum turbetur, nemo formidet, nec propterea spes utrimque concepta quoquo modo dirimatur ; si quando sermonem asperum aures nostræe aut vestræ audierint, mox utriusque partis intentionem ad memoriam revocemus. Tunc benigni erimus et patientes, non æmulabimur, non inflabimur, non commovebimur, non irritabimur, sed caritative invicem alter alterum supportabimus; nimirum quia caritas, ex qua hujus- modi procedit intentio, ita nos facere suadebit. Ad hanc igitur vestram intentionem nos respicientes, plurimum confortati sumus, et gratias agimus omnipotenti deo, qui talem vobis inspiravit animum; rogantes suam majestatem, ut in hac bona intentione 1433.
Strana 272
272 Johannis de Ragusio, perseverare vos faciat, et eam quantocius fieri potest in hoc sacro concilio ad actum et rei executionem deducat. Vos autem ex toto corde hortamur, ut ita agatis, quod demum ex fructibus vestris hanc ipsam intentionem vestram cognoscere veraciter possemus. Illud quod postulatis, ut bonam de vobis existimationem accipiamus, libenter audimus, liben- terque exaudimus; nihil enim magis optamus, nisi ut res sic disponantur, quod eandem de vobis existimationem habere possimus, quam de nobis ipsis habemus. Utinam jam factum esset, quod tamen per gratiam spiritus sancti cito fieri speramus, ut nostrum ac vestrum cor esset unum et anima una! Sed ut hoc fiat, necesse est, ut omnem dissidii occasionem et quidquid nos abinvicem separare potest, utrimque in medium proferamus. Si unitatem et pacem perpetuam inter nos contracturi sumus, et in eodem spiritu ambulare intendimus, expedit, ut omnis diversitas opinionum, omnisque varietas sententiarum procul effugetur, et secundum apostolum id ipsum dicamus omni modo, et non sint in nobis schismata. Propterea permaxime necessarium, ut nihil inter nos occultemus, sed sine . . . (sic) et stimulatione, quidquid credimus ac sentimus, in lucem producamus. In hoc sacro concilio convenimus, quod fornax est et caminus spiritus sancti : ubi omnem scoriam ac rubiginem auri et argenti, et quidquid sive ad fidem, sive ad mores pertinet, ad purum expurgari oportebit. Mos est eorum, qui diu inter se litigarunt, si quando concordiam inire desiderant, ut omnes controversias simul componant. Alioquin, si vel una remansit indecisa, facile lites et odia suscitabit. Ignis penitus extinctus dici non potest, si aliqua ejus supersit favilla; quæ licet minima sit, paulatim crescendo potest totam domum incen- dere. Ita et nos omnem ignem discordiarum nostrarum taliter extinguamus, ut nulla prorsus scintilla remaneat. Proposuistis proximis diebus quatuor dumtaxat articulos: sed audivimus, præter hos quatuor multa alia vos habere dogmata peregrina, in quibus a nobis dissentitis. Necessarium est, si vera unitas ac perfecta fraternitas inter nos sequi debet, ut omnia in hoc sacro concilio propalentur, quatinus per gratiam spiritus sancti, qui pacis et unitatis est auctor, debita ac salubris provisio fieri possit. Nec ex levibus conjecturis ista accepimus: partim enim a fide dignis personis audivimus, partim quidam, qui hic sunt, propriis oculis in Boemia viderunt, partim etiam ex vestra relatione perpendimus. Magister enim Nicolaus, secundo loco proponens, inter alia nominavit Johannem Wycleff evan- gelicum doctorem. Si illum creditis virum esse evangelicum, consequens est, ut dicta ejus authentica reputetis: si vero ita non putatis, æquum esset, ut hoc nobis innotescat. Multa ex his, quæ infra sequuntur, prædictum Johannem Wycleff dogmatizasse accepimus. De his igitur et quibusdam aliis vos rogamus, ut nos certificare velitis, quid creditis et quam super his fidem habeatis; nec requirimus, ut motiva et rationes vestras nunc expli- cetis, sed satis modo nobis est, ut ad singulos articulos respondeatis per verbum cre- dimus aut non credimus. Quod si feceritis, prout speramus, tunc aperte cognos- cemus, vos cupere ut bonam de vobis existimationem capiamus. Si quid autem est, de quo velitis per nos certificari, interrogate audacter, et confestim vobis respondebimus. Parati enim sumus, juxta beati Petri doctrinam, unicuique poscenti reddere rationem de ea, quæ in nobis est, fide." Post dictam responsionem idem dominus legatus legebat in scriptis articulos erroneos, de quibus in dicta responsione fecerat mentionem. Quorum tenor sequitur, et est talis : 1433.
272 Johannis de Ragusio, perseverare vos faciat, et eam quantocius fieri potest in hoc sacro concilio ad actum et rei executionem deducat. Vos autem ex toto corde hortamur, ut ita agatis, quod demum ex fructibus vestris hanc ipsam intentionem vestram cognoscere veraciter possemus. Illud quod postulatis, ut bonam de vobis existimationem accipiamus, libenter audimus, liben- terque exaudimus; nihil enim magis optamus, nisi ut res sic disponantur, quod eandem de vobis existimationem habere possimus, quam de nobis ipsis habemus. Utinam jam factum esset, quod tamen per gratiam spiritus sancti cito fieri speramus, ut nostrum ac vestrum cor esset unum et anima una! Sed ut hoc fiat, necesse est, ut omnem dissidii occasionem et quidquid nos abinvicem separare potest, utrimque in medium proferamus. Si unitatem et pacem perpetuam inter nos contracturi sumus, et in eodem spiritu ambulare intendimus, expedit, ut omnis diversitas opinionum, omnisque varietas sententiarum procul effugetur, et secundum apostolum id ipsum dicamus omni modo, et non sint in nobis schismata. Propterea permaxime necessarium, ut nihil inter nos occultemus, sed sine . . . (sic) et stimulatione, quidquid credimus ac sentimus, in lucem producamus. In hoc sacro concilio convenimus, quod fornax est et caminus spiritus sancti : ubi omnem scoriam ac rubiginem auri et argenti, et quidquid sive ad fidem, sive ad mores pertinet, ad purum expurgari oportebit. Mos est eorum, qui diu inter se litigarunt, si quando concordiam inire desiderant, ut omnes controversias simul componant. Alioquin, si vel una remansit indecisa, facile lites et odia suscitabit. Ignis penitus extinctus dici non potest, si aliqua ejus supersit favilla; quæ licet minima sit, paulatim crescendo potest totam domum incen- dere. Ita et nos omnem ignem discordiarum nostrarum taliter extinguamus, ut nulla prorsus scintilla remaneat. Proposuistis proximis diebus quatuor dumtaxat articulos: sed audivimus, præter hos quatuor multa alia vos habere dogmata peregrina, in quibus a nobis dissentitis. Necessarium est, si vera unitas ac perfecta fraternitas inter nos sequi debet, ut omnia in hoc sacro concilio propalentur, quatinus per gratiam spiritus sancti, qui pacis et unitatis est auctor, debita ac salubris provisio fieri possit. Nec ex levibus conjecturis ista accepimus: partim enim a fide dignis personis audivimus, partim quidam, qui hic sunt, propriis oculis in Boemia viderunt, partim etiam ex vestra relatione perpendimus. Magister enim Nicolaus, secundo loco proponens, inter alia nominavit Johannem Wycleff evan- gelicum doctorem. Si illum creditis virum esse evangelicum, consequens est, ut dicta ejus authentica reputetis: si vero ita non putatis, æquum esset, ut hoc nobis innotescat. Multa ex his, quæ infra sequuntur, prædictum Johannem Wycleff dogmatizasse accepimus. De his igitur et quibusdam aliis vos rogamus, ut nos certificare velitis, quid creditis et quam super his fidem habeatis; nec requirimus, ut motiva et rationes vestras nunc expli- cetis, sed satis modo nobis est, ut ad singulos articulos respondeatis per verbum cre- dimus aut non credimus. Quod si feceritis, prout speramus, tunc aperte cognos- cemus, vos cupere ut bonam de vobis existimationem capiamus. Si quid autem est, de quo velitis per nos certificari, interrogate audacter, et confestim vobis respondebimus. Parati enim sumus, juxta beati Petri doctrinam, unicuique poscenti reddere rationem de ea, quæ in nobis est, fide." Post dictam responsionem idem dominus legatus legebat in scriptis articulos erroneos, de quibus in dicta responsione fecerat mentionem. Quorum tenor sequitur, et est talis : 1433.
Strana 273
Tractatus de reductione Bohemorum. 273 „I. Substantia panis et vini materialis manet in sacramento altaris post con- secrationem. 157*). 1433. 28. Jan. II. Accidentia panis et vini non possunt esse sine subjecto in prædicto sacramento. III. Christus non est in ipso sacramento identice et realiter in propria præsentia corporali. IV. In calice altaris pro conficiendo sacramento sanguinis aqua nullatenus est admiscenda. V. Sacramentum confirmationis est inutile et supervacuum. VI. Si homo de peccatis suis fuerit corde contritus, confessio oris exterior apud sacerdotem est supervacua et inutilis. VII. Sacramentum extremæ unctionis est inutile et supervacuum. Relatum est etiam sacro concilio, quod nonnulli in Boemia sacrum chrisma et oleum sanctum turpiter dehonestant, et sæpe ocreas hujusmodi chrismate et oleo perungunt. VIII. Sacro chrismate nullatenus inungendi sunt, qui baptisantur. IX. Nullus ritus seu observantia universalis ecclesiæ servari debet circa sacra- menta, tam in vestibus et paramentis sacris, quam in lectione sacræe scripturæ, oratio- nibus et signando signo crucis, et aliis cerimoniis hactenus per ecclesiam observatis. X. Post hanc vitam non est purgatorium, sed omnis anima corpore exuta, sive satisfecerit in vita de peccatis suis, sive non, sine ulla mora vadit ad perpetuam gloriam paradisi, vel ad perpetuam poenam inferni. XI. Vanum est orare pro mortuis. XII. Non sunt orandi sancti dei, nec eorum suffragia quidquam prosunt hominibus. XIII. Imagines Jesu Christi, aut salutiferæ crucis ac beatæ virginis et sanctorum dei, non sunt venerandæ, sed confringendæ et comburendæe. Similiter et reliquiæ quorum- cunque sanctorum, etiam beatorum Petri et Pauli. XIV. Jejunia quadragesimalia et alia ab ecclesia indicta non sunt tenenda nec servanda, nec etiam celebratio festivitatum sanctorum dei introducta ab ecclesia. XV. Præcepta circa habitum et tonsuram clericorum et horas canonicas non sunt servanda; et generaliter nulla præcepta ecclesiæ sunt servanda, nisi ea dumtaxat, quæ continentur specifice et verbotenus in lege evangelica. XVI. Si episcopus vel sacerdos existat in peccato mortali, non ordinat, non con- secrat, non conficit, non baptisat. XVII. Nullus est dominus civilis, nullus est prælatus, dum est in peccato mortali. XVIII. Populares et subditi possunt ad suum arbitrium dominos delinquentes punire, corrigere ac deponere. XIX. Omnes religiones tam monachorum possessionatorum, quam fratrum men- dicantium, sunt reprobatæ et a diabolo introductæ, et sancti instituentes hujusmodi religiones sunt viri diabolici, et omnes de ordine mendicantium sunt hæretici, et qui dant eis eleemosynas, peccant. XX. Omnia de necessitate absoluta eveniunt. *) Apud Martene I. c. VIII, 249. Scriptores I. 35
Tractatus de reductione Bohemorum. 273 „I. Substantia panis et vini materialis manet in sacramento altaris post con- secrationem. 157*). 1433. 28. Jan. II. Accidentia panis et vini non possunt esse sine subjecto in prædicto sacramento. III. Christus non est in ipso sacramento identice et realiter in propria præsentia corporali. IV. In calice altaris pro conficiendo sacramento sanguinis aqua nullatenus est admiscenda. V. Sacramentum confirmationis est inutile et supervacuum. VI. Si homo de peccatis suis fuerit corde contritus, confessio oris exterior apud sacerdotem est supervacua et inutilis. VII. Sacramentum extremæ unctionis est inutile et supervacuum. Relatum est etiam sacro concilio, quod nonnulli in Boemia sacrum chrisma et oleum sanctum turpiter dehonestant, et sæpe ocreas hujusmodi chrismate et oleo perungunt. VIII. Sacro chrismate nullatenus inungendi sunt, qui baptisantur. IX. Nullus ritus seu observantia universalis ecclesiæ servari debet circa sacra- menta, tam in vestibus et paramentis sacris, quam in lectione sacræe scripturæ, oratio- nibus et signando signo crucis, et aliis cerimoniis hactenus per ecclesiam observatis. X. Post hanc vitam non est purgatorium, sed omnis anima corpore exuta, sive satisfecerit in vita de peccatis suis, sive non, sine ulla mora vadit ad perpetuam gloriam paradisi, vel ad perpetuam poenam inferni. XI. Vanum est orare pro mortuis. XII. Non sunt orandi sancti dei, nec eorum suffragia quidquam prosunt hominibus. XIII. Imagines Jesu Christi, aut salutiferæ crucis ac beatæ virginis et sanctorum dei, non sunt venerandæ, sed confringendæ et comburendæe. Similiter et reliquiæ quorum- cunque sanctorum, etiam beatorum Petri et Pauli. XIV. Jejunia quadragesimalia et alia ab ecclesia indicta non sunt tenenda nec servanda, nec etiam celebratio festivitatum sanctorum dei introducta ab ecclesia. XV. Præcepta circa habitum et tonsuram clericorum et horas canonicas non sunt servanda; et generaliter nulla præcepta ecclesiæ sunt servanda, nisi ea dumtaxat, quæ continentur specifice et verbotenus in lege evangelica. XVI. Si episcopus vel sacerdos existat in peccato mortali, non ordinat, non con- secrat, non conficit, non baptisat. XVII. Nullus est dominus civilis, nullus est prælatus, dum est in peccato mortali. XVIII. Populares et subditi possunt ad suum arbitrium dominos delinquentes punire, corrigere ac deponere. XIX. Omnes religiones tam monachorum possessionatorum, quam fratrum men- dicantium, sunt reprobatæ et a diabolo introductæ, et sancti instituentes hujusmodi religiones sunt viri diabolici, et omnes de ordine mendicantium sunt hæretici, et qui dant eis eleemosynas, peccant. XX. Omnia de necessitate absoluta eveniunt. *) Apud Martene I. c. VIII, 249. Scriptores I. 35
Strana 274
274 Johannis de Raguiso, XXI. Omnes orationes præscitorum nulli valent. XXII. Præescitus, habens perfectam fidem et caritatem, non est pro tunc in gratia dei gratum faciente, nec est pars ecclesiæ, nec habet aliquam prælationem in ecclesia. Econtra præedestinatus mortaliter peccans non est membrum diaboli, nec extra gratiam dei gratum facientem. XXIII. Universitates, studia, collegia et graduationes et magisteria in eisdem sunt vana gentilitate introductæ, et tantum prosunt ecclesiæ, sicut diabolus. XXIV. Nulla excommunicatio papæ vel alterius prælati timenda est. XXV. Fatuum est credere indulgentiis papæ et episcoporum. XXVI. Omnia juramenta illicita sunt, quæ fiunt in judiciis, seu ad roborandum humanos contractus et commercia civilia. XXVII. Sancta universalis ecclesia est tantum prædestinatorum universitas. XXVIII. Obedientia ecclesiastica est secundum adinventionem sacerdotum ecclesiæ, præter expressam auctoritatem scripturæ. Cupit sacrum concilium certificari ab ambasiatoribus Boemorum, quibus verbis sacerdotes eorum utuntur in consecratione corporis et sanguinis domini. Item an servetur in Bohemia præceptum de matrimoniis non contrahendis usque ad quartum gradum consanguinitatis et affinitatis inclusive, et si infra illum gradum con- trahatur, an sit verum matrimonium. Item quam potestatem putant sacra concilia generalia legitime congregata habere in ecclesia dei. Item an putent, quod papa canonice electus sit vicarius Christi in terris et suc- cessor beati Petri apostoli, et quam potestatem putant ipsum ac etiam episcopos et sacer- dotes habere in ecclesia dei. Cupit etiam certificari, an credant spiritum sanctum procedere a patre et filio, et an putent esse hæreticum, qui hoc non crediderit. Item an credant esse hæreticum, quicunque pertinaciter contradixerit istis quatuor sanctis conciliis: Nicæno, Constantinopolitano, Ephesino primo et Calcedonensi, quæ universalis ecclesia veneratur, sicut sancta quatuor evangelia." Perlectis antedictis articulis, Boemi exierunt locum congregationis, et habita inter se deliberatione super articulis prædictis reversi, per organum magistri Johannis de Rokisana petierunt copiam articulorum dari eis in scriptis, et quod post audientiam eorum, qui ipsis habebant respondere ad quatuor articulos principales, volent et ipsi respondere, quid sentirent de articulis istis ipsis pro præsenti oblatis. Peractis autem prædictis, magistri Johannes de Ragusio, ordinis Prædicatorum, in præsentia dictorum Bohemorum surgens in medium congregationis, alta et intelligibili voce dixit in sententiam: Reverendissimi in Christo patres et domini! Audivit hæc sacra congregatio nostra per plures dies benigne et multum patienter venerabilium ambasiatorum inclyti regni Bohemiæ intentionem super quatuor articulis : justum et conforme rationi est, ut etiam pro alia parte Dominationes Vestræe audiant rationes et motiva responsio- nesque ad ea, quæ præfati domini Boemi introduxerunt, in sacra pagina et jure humano magistrorum et doctorum, quorum hic gratia dei copiosus est numerus et habetur. Inter quos licet minimus et insufficiens sim, nihilominus, quia ipsorum humanitati placuit et 1433.
274 Johannis de Raguiso, XXI. Omnes orationes præscitorum nulli valent. XXII. Præescitus, habens perfectam fidem et caritatem, non est pro tunc in gratia dei gratum faciente, nec est pars ecclesiæ, nec habet aliquam prælationem in ecclesia. Econtra præedestinatus mortaliter peccans non est membrum diaboli, nec extra gratiam dei gratum facientem. XXIII. Universitates, studia, collegia et graduationes et magisteria in eisdem sunt vana gentilitate introductæ, et tantum prosunt ecclesiæ, sicut diabolus. XXIV. Nulla excommunicatio papæ vel alterius prælati timenda est. XXV. Fatuum est credere indulgentiis papæ et episcoporum. XXVI. Omnia juramenta illicita sunt, quæ fiunt in judiciis, seu ad roborandum humanos contractus et commercia civilia. XXVII. Sancta universalis ecclesia est tantum prædestinatorum universitas. XXVIII. Obedientia ecclesiastica est secundum adinventionem sacerdotum ecclesiæ, præter expressam auctoritatem scripturæ. Cupit sacrum concilium certificari ab ambasiatoribus Boemorum, quibus verbis sacerdotes eorum utuntur in consecratione corporis et sanguinis domini. Item an servetur in Bohemia præceptum de matrimoniis non contrahendis usque ad quartum gradum consanguinitatis et affinitatis inclusive, et si infra illum gradum con- trahatur, an sit verum matrimonium. Item quam potestatem putant sacra concilia generalia legitime congregata habere in ecclesia dei. Item an putent, quod papa canonice electus sit vicarius Christi in terris et suc- cessor beati Petri apostoli, et quam potestatem putant ipsum ac etiam episcopos et sacer- dotes habere in ecclesia dei. Cupit etiam certificari, an credant spiritum sanctum procedere a patre et filio, et an putent esse hæreticum, qui hoc non crediderit. Item an credant esse hæreticum, quicunque pertinaciter contradixerit istis quatuor sanctis conciliis: Nicæno, Constantinopolitano, Ephesino primo et Calcedonensi, quæ universalis ecclesia veneratur, sicut sancta quatuor evangelia." Perlectis antedictis articulis, Boemi exierunt locum congregationis, et habita inter se deliberatione super articulis prædictis reversi, per organum magistri Johannis de Rokisana petierunt copiam articulorum dari eis in scriptis, et quod post audientiam eorum, qui ipsis habebant respondere ad quatuor articulos principales, volent et ipsi respondere, quid sentirent de articulis istis ipsis pro præsenti oblatis. Peractis autem prædictis, magistri Johannes de Ragusio, ordinis Prædicatorum, in præsentia dictorum Bohemorum surgens in medium congregationis, alta et intelligibili voce dixit in sententiam: Reverendissimi in Christo patres et domini! Audivit hæc sacra congregatio nostra per plures dies benigne et multum patienter venerabilium ambasiatorum inclyti regni Bohemiæ intentionem super quatuor articulis : justum et conforme rationi est, ut etiam pro alia parte Dominationes Vestræe audiant rationes et motiva responsio- nesque ad ea, quæ præfati domini Boemi introduxerunt, in sacra pagina et jure humano magistrorum et doctorum, quorum hic gratia dei copiosus est numerus et habetur. Inter quos licet minimus et insufficiens sim, nihilominus, quia ipsorum humanitati placuit et 1433.
Strana 275
Tractatus de reductione Bohemorum. 275 placet, ecce non ex præsumtione aut ex ambitione, sed ex zelo fidei offero me ad primum articulum de communione divinissimæ eucharistiæ magistro Johanni de Rokisana nomine proprio responsurum: subjiciens omnia per me dicenda judicio et determinationi hujus sacrosanctæ synodi Basiliensis et cujuslibet melius sentientis. Et consenserunt omnes, tam a sacro concilio, quam etiam Bohemi, ut præfatus magister Johannes primo loco responderet, placuitque, ut proxima die Sabbati actum suum inciperet de mane in nomine domini. Adveniente igitur dicta die Sabbati, quæ erat ultima dies Januarii, in congre- gatione generali, januis apertis et præsentibus Bohemis, maximaque tam cleri quam populi assistente multitudine, reverendus pater dominus abbas Cisterciensis ante omnia fecit collationem exhortatoriam et valde devotam, sub themate : „Exiit homo ad opus suum et ad operationem suam usque ad vesperam", quæ collatio in fine hujus operis subjungetur. Et ea finita magister Johannes de Ragusio incepit actum suum *). Et quia dominus Cisterciensis fuerat aliquantulum in sua collatione longus, ea die magister Johannes non est prosecutus de actu suo, nisi primordia tantummodo, videlicet excusationes, divini auxilii implorationem, et protestationes consuetas. Die 2 Februarii, in festo Purificationis beatissimæ virginis Mariæ, finita proces- sione et missa fuit factus sermo ad clerum. Cui interfuerunt Bohemi, prout rogaverant ; et de post etiam, quando fiebat sermo intra missarum solemnia, intrabant in principio sermonis, et eo finito recedebant. Die 3 Februarii, et erat dies Martis, magister Johannes prosecutus est respon- sionem suam, formans titulum quæstionis in forma conclusionis sui adversarii taliter: Utrum communio divinissimæ eucharistiæ sub specie utraque, panis scilicet et vini, sit utilis multum et saluti expediens toti credentium populo, necessariaque et a domino præcepta salvatore? Et prosecutus est eam ea die per plures horas. Postquam autem prædictus magister Johannes in dicendis finem fecerat pro ea die, magister Petrus Anglicus surgens in medium post plura dixit, quod bona temporalia per brachium seculare debent auferri a clericis habitualiter transgredientibus. Et obtulit propositionem suam, quam fecerat in scriptis, et eam promotores sacri concilii petierunt redigi in actis concilii. Post hoc recedentibus a congregatione Boemis, lectæ fuerunt literæ regis Romanorum, et copia literæ Bohemorum missæ generali magistro Prusciæ in favorem regis Poloniæ. Quarum literarum et copiæ tenores tales erant: „Reverendissimis ac venerabilibus in Christo patribus ac dominis, sacrosanctæ 158°2). 1433. Basiliensi synodo, in spiritu sancto legitime congregatæ, ecclesiam universalem repræe- 16. Jan. sentanti, nostris carissimis ac grate et sincere nobis dilectis. Reverendissimi in Christo patres et domini, ac venerabiles, grate et sincere nobis dilecti! Superiori tempore non obmisimus, prout conveniebat, Vestris Paternitatibus aperire satis clare illam conspirationem, quæ inter Boemos hæreticos et Polonos conflata extiterat ; quæe quidem revera ipsos Boemos taliter extulit, ut etiam juxta condicta ad sacrum Basi- liense concilium venire minus advertant, et etiam in fideles Christicolas fortius et securius 1433. *) Abhine incipit codicis autographi fragmentum asservatum in Codice Universitatis Basil. E. 1. 15, fol. 313—315. **) Apud Martene 1. c. VIII, 239. 35*
Tractatus de reductione Bohemorum. 275 placet, ecce non ex præsumtione aut ex ambitione, sed ex zelo fidei offero me ad primum articulum de communione divinissimæ eucharistiæ magistro Johanni de Rokisana nomine proprio responsurum: subjiciens omnia per me dicenda judicio et determinationi hujus sacrosanctæ synodi Basiliensis et cujuslibet melius sentientis. Et consenserunt omnes, tam a sacro concilio, quam etiam Bohemi, ut præfatus magister Johannes primo loco responderet, placuitque, ut proxima die Sabbati actum suum inciperet de mane in nomine domini. Adveniente igitur dicta die Sabbati, quæ erat ultima dies Januarii, in congre- gatione generali, januis apertis et præsentibus Bohemis, maximaque tam cleri quam populi assistente multitudine, reverendus pater dominus abbas Cisterciensis ante omnia fecit collationem exhortatoriam et valde devotam, sub themate : „Exiit homo ad opus suum et ad operationem suam usque ad vesperam", quæ collatio in fine hujus operis subjungetur. Et ea finita magister Johannes de Ragusio incepit actum suum *). Et quia dominus Cisterciensis fuerat aliquantulum in sua collatione longus, ea die magister Johannes non est prosecutus de actu suo, nisi primordia tantummodo, videlicet excusationes, divini auxilii implorationem, et protestationes consuetas. Die 2 Februarii, in festo Purificationis beatissimæ virginis Mariæ, finita proces- sione et missa fuit factus sermo ad clerum. Cui interfuerunt Bohemi, prout rogaverant ; et de post etiam, quando fiebat sermo intra missarum solemnia, intrabant in principio sermonis, et eo finito recedebant. Die 3 Februarii, et erat dies Martis, magister Johannes prosecutus est respon- sionem suam, formans titulum quæstionis in forma conclusionis sui adversarii taliter: Utrum communio divinissimæ eucharistiæ sub specie utraque, panis scilicet et vini, sit utilis multum et saluti expediens toti credentium populo, necessariaque et a domino præcepta salvatore? Et prosecutus est eam ea die per plures horas. Postquam autem prædictus magister Johannes in dicendis finem fecerat pro ea die, magister Petrus Anglicus surgens in medium post plura dixit, quod bona temporalia per brachium seculare debent auferri a clericis habitualiter transgredientibus. Et obtulit propositionem suam, quam fecerat in scriptis, et eam promotores sacri concilii petierunt redigi in actis concilii. Post hoc recedentibus a congregatione Boemis, lectæ fuerunt literæ regis Romanorum, et copia literæ Bohemorum missæ generali magistro Prusciæ in favorem regis Poloniæ. Quarum literarum et copiæ tenores tales erant: „Reverendissimis ac venerabilibus in Christo patribus ac dominis, sacrosanctæ 158°2). 1433. Basiliensi synodo, in spiritu sancto legitime congregatæ, ecclesiam universalem repræe- 16. Jan. sentanti, nostris carissimis ac grate et sincere nobis dilectis. Reverendissimi in Christo patres et domini, ac venerabiles, grate et sincere nobis dilecti! Superiori tempore non obmisimus, prout conveniebat, Vestris Paternitatibus aperire satis clare illam conspirationem, quæ inter Boemos hæreticos et Polonos conflata extiterat ; quæe quidem revera ipsos Boemos taliter extulit, ut etiam juxta condicta ad sacrum Basi- liense concilium venire minus advertant, et etiam in fideles Christicolas fortius et securius 1433. *) Abhine incipit codicis autographi fragmentum asservatum in Codice Universitatis Basil. E. 1. 15, fol. 313—315. **) Apud Martene 1. c. VIII, 239. 35*
Strana 276
276 Johannis de Ragusio, 159 *). 1432. 8. Sept. debacchentur. Modo, reverendissimi patres, habuimus literam a venerabili magistro generali Prussiæ etc. devoto nostro dilecto, cujus copiam hic inclusam transmittimus, quæ profecto clare affirmat ipsam edictam conspirationem contra orthodoxos, ubi dicit, ipsos hæreticos non solum contra ordinem, sed contra omnes alios velle procedere, qui adver- sarentur regi Poloniæ, adjutori et speciali fautori suo etc. Quæ res nedum miranda, sed abhorrenda, Vestras Paternitates et singulos fidei catholicæ zelatores merito reddere debet avisatos, ut huic morbo, ne in detrimentum fidelium amplius serpat, salubrius succurratur. Ille enim ordo Teutonicorum, ut de ceteris Christicolis taceamus, est præ- cipuus, quem dicti Poloni surripere dudum conati sunt. Qui tamen colendus et manu- tenendus esset propter laudabilia gesta et tantam amplificationem Christianismi, quam sanguine suo mercati sunt. Non possemus desistere, quin et ipsum ordinem, Christi- anitatis scutum illis in partibus, quem ab ætatis nostræe primordiis semper recommendatum habuimus , etiam Vestris Paternitatibus commendaremus, et sic facimus, Vestrasque Paternitates affectuosissime petimus et rogamus, quatinus eundem ordinem, dei et virginis gloriosæ intuitu, ac contemplatione nostri, velitis recommissum suscipere, et causas suas ad Vestras Paternitates deferendas, quæ in Romana curia omnimode postponuntur, ita favorabiliter secundum deum et justitiam tractare et dirigere, prout ipse ordo meretur, et nos de Paternitatibus Vestris summe confidimus, ad complacentiam nobis gratissimam. Datum in civitate nostra Senarum, die xvI mensis Januarii, regnorum nostrorum anno Hungariæe XLVI°, Romanorum xxII° et Boemiæ XIII. Subscriptio: Sigismundus dei gratia Romanorum rex semper Augustus etc. Ad mandatum domini regis Kaspar Slig." Copia literæ in suprascriptis literis inclusæ, et lectæ, prout supra in detrimentum Prutenorum per Boemos fratribus missæ. „Honorabili devoto ac religioso viro domino Paulo de Rusdorf, ordinis hospitalis sanctæ Mariæe Teutunicorum Hierosolymitani magistro generali, una cum omnibus suis fratribus officialibus atque communitate ejusdem ordinis, suisque omnibus terrigenis in Prussia et ubique locorum constitutis: Nos Johannes Czapko de Saan, Ottiko de Loza, capitanei communitatum Orpha- norum et Taboriensium, ceterique barones, milites, clientes, rectores civitatum et tota communitas regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ legi divinæ adhærentes cum eorum adjutoribus et subditis ubique terrarum nos circumadjacentium habitantibus: Servitiis nostris salutamus, quos minime salutare deberemus. Quia ut speramus nostris demeritis minime exigentibus sæpe in adjutorium serenissimo principi ac domino Sigismundo Romanorum, Hungariæ, Croatiæ, Dalmatiæ etc. regi in terram nostram et alias contra nostros subditos vestros in nostram destructionem, et non tantum in nostram destructionem, sed quod plus est in conculcationem veritatum divinarum æternarum et immortalium misistis et ordinastis; qui venientes infinita damna nobis et nostris intulerunt, et quantum in eis consideramus, et nos omnes destruere optaverunt. Et non mirum quod illa prætacta nobis fecistis ac plura facere voluistis, sed et nunc noviter contra serenissimum principem ac dominum dominum Valadislaum Poloniæ regem, supremum ducem Livoniæ 1433. *) Apud Martene 1. c. VIII, 240.
276 Johannis de Ragusio, 159 *). 1432. 8. Sept. debacchentur. Modo, reverendissimi patres, habuimus literam a venerabili magistro generali Prussiæ etc. devoto nostro dilecto, cujus copiam hic inclusam transmittimus, quæ profecto clare affirmat ipsam edictam conspirationem contra orthodoxos, ubi dicit, ipsos hæreticos non solum contra ordinem, sed contra omnes alios velle procedere, qui adver- sarentur regi Poloniæ, adjutori et speciali fautori suo etc. Quæ res nedum miranda, sed abhorrenda, Vestras Paternitates et singulos fidei catholicæ zelatores merito reddere debet avisatos, ut huic morbo, ne in detrimentum fidelium amplius serpat, salubrius succurratur. Ille enim ordo Teutonicorum, ut de ceteris Christicolis taceamus, est præ- cipuus, quem dicti Poloni surripere dudum conati sunt. Qui tamen colendus et manu- tenendus esset propter laudabilia gesta et tantam amplificationem Christianismi, quam sanguine suo mercati sunt. Non possemus desistere, quin et ipsum ordinem, Christi- anitatis scutum illis in partibus, quem ab ætatis nostræe primordiis semper recommendatum habuimus , etiam Vestris Paternitatibus commendaremus, et sic facimus, Vestrasque Paternitates affectuosissime petimus et rogamus, quatinus eundem ordinem, dei et virginis gloriosæ intuitu, ac contemplatione nostri, velitis recommissum suscipere, et causas suas ad Vestras Paternitates deferendas, quæ in Romana curia omnimode postponuntur, ita favorabiliter secundum deum et justitiam tractare et dirigere, prout ipse ordo meretur, et nos de Paternitatibus Vestris summe confidimus, ad complacentiam nobis gratissimam. Datum in civitate nostra Senarum, die xvI mensis Januarii, regnorum nostrorum anno Hungariæe XLVI°, Romanorum xxII° et Boemiæ XIII. Subscriptio: Sigismundus dei gratia Romanorum rex semper Augustus etc. Ad mandatum domini regis Kaspar Slig." Copia literæ in suprascriptis literis inclusæ, et lectæ, prout supra in detrimentum Prutenorum per Boemos fratribus missæ. „Honorabili devoto ac religioso viro domino Paulo de Rusdorf, ordinis hospitalis sanctæ Mariæe Teutunicorum Hierosolymitani magistro generali, una cum omnibus suis fratribus officialibus atque communitate ejusdem ordinis, suisque omnibus terrigenis in Prussia et ubique locorum constitutis: Nos Johannes Czapko de Saan, Ottiko de Loza, capitanei communitatum Orpha- norum et Taboriensium, ceterique barones, milites, clientes, rectores civitatum et tota communitas regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ legi divinæ adhærentes cum eorum adjutoribus et subditis ubique terrarum nos circumadjacentium habitantibus: Servitiis nostris salutamus, quos minime salutare deberemus. Quia ut speramus nostris demeritis minime exigentibus sæpe in adjutorium serenissimo principi ac domino Sigismundo Romanorum, Hungariæ, Croatiæ, Dalmatiæ etc. regi in terram nostram et alias contra nostros subditos vestros in nostram destructionem, et non tantum in nostram destructionem, sed quod plus est in conculcationem veritatum divinarum æternarum et immortalium misistis et ordinastis; qui venientes infinita damna nobis et nostris intulerunt, et quantum in eis consideramus, et nos omnes destruere optaverunt. Et non mirum quod illa prætacta nobis fecistis ac plura facere voluistis, sed et nunc noviter contra serenissimum principem ac dominum dominum Valadislaum Poloniæ regem, supremum ducem Livoniæ 1433. *) Apud Martene 1. c. VIII, 240.
Strana 277
Tractatus de reductione Bohemorum. 277 heredemque Russiæ minus juste et tempore pacis et tranquillitatis inter vos roboratæe con- surrexistis sibique infinita damna intulistis, virgines, viduas, honestasque matronas corrumpendo, pluresque occidendo, comburendo, devastando suas terras atque ejus terri- genas sexus utriusque; quæ enormia facta audiri et loqui detestabilia non solum decent homines religiosos prout vos esse dicitis, sed nec paganos qui fidem Christianam minime confitentur, sed totis viribus destruere conantur. Ideo adhuc ad vos caritate Christiana moti, vos precibus studiosis optamus atque monemus, ut excessus prætactos et alias vestras ordinationes per dignam poenitentiam emendare atque purgare festinetis, et ipsi domino ac domino Wladislao regi Poloniæ etc. satisfacere non recusetis. Quod si facere recusaveritis et distuleritis, extunc scitote nos infallibiliter ipsum tamquam regem Christi- anum contra vos juvare velle divino auxilio mediante. Et non solum contra vos, sed contra omnes ipsum injuste opprimere volentes tamquam nostrum adjutorem et specialem fautorem juvare intendimus. Data in Montibus Cuthnis in communi congregatione capita- neorum communitatum regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ legi divinæ adhærentium, ipso die Nativitatis beatæ virginis Mariæ anno domini M ccce xxXII°." Die 4 Februarii magister Johannes continuavit responsionem suam, ponendo tres conclusiones, prout patet in suo articulo. Et postquam pro illo mane fecit finem dictus magister Johannes, Procopius Rasus nomine omnium collegarum suorum conquestus fuit tam contra dominum Cisterciensem, quam contra dictum magistrum Johannem de Ragusio, asserens quod uterque prædictorum notaverat eos in multis. Et de domino Cisterciensi conquerebatur præcipue de exhortatione, qua eos exhortatus fuerat, ut se concilio sub- mitterent tamquam ecclesiæ catholicæ et determinationi ejusdem, quasi ex hoc innuisset eos, sicut et vere sunt, esse extra ecclesiam catholicam. Et circa hoc dicebat Johannes de Rochisana, quod quando veniret ad loquendum de materia ecclesiæ, quod tune dicet intentionem suam et suorum conambasiatorum. Quia dominus Eugenius non dicit hoc esse concilium legitime congregatum, nec hic esse ecclesiam universalem, cum ipse, qui est caput ecclesiæ, et multi cardinales et episcopi sint contrariæe opinionis, prout per certa ipsius domini Eugenii scripta dixit sibi constare. Et similiter conquerebantur de historia tribus Beniamin, quam induxit, credentes ipsum eam introduxisse ea intentione, ut sicut tribui Beniamin contigit, ita et ipsis tandem contingat finaliter. Quod deus, nisi ab inceptis resipuerint, sua pietate dignetur concedere ! De magistro vero Johanne conquerebantur de eo, quod prima die in protesta- tionibus suis dixerat, et utinam similem protestationem quoad singulas ejus partes fecissent domini, qui pro regno Bohemiæ proposuerunt, quia et se ipsos et nos et universam Christianitatem a multis laboribus, angustiis et perturbationibus satis faciliter potuissent et possent liberare, se determinationi ecclesiæ catholicæ Romanæ submittentes. Quod quandoque imo nunc et ipsis et nobis deus sua immensa pietate dignetur concedere, amen ! Conquerebantur etiam de eo, quia in suppositionibus specialibus inveherat contra doctrinam hæreticam damnatæ memoriæ magistri Johannis Wycleph de veritate sacramenti, et ex prædictis occasionem accipientes, ulterius conquerebantur, quod dictus magister Johannes erat multum longus, et quod introducebat multas materias extraneas, et volebant scire, si dictus magister Johannes respondebat nomine concilii, vel nomine proprio; et quod si nomine proprio dicebant, se nolle eum amplius audire, quia non 1433.
Tractatus de reductione Bohemorum. 277 heredemque Russiæ minus juste et tempore pacis et tranquillitatis inter vos roboratæe con- surrexistis sibique infinita damna intulistis, virgines, viduas, honestasque matronas corrumpendo, pluresque occidendo, comburendo, devastando suas terras atque ejus terri- genas sexus utriusque; quæ enormia facta audiri et loqui detestabilia non solum decent homines religiosos prout vos esse dicitis, sed nec paganos qui fidem Christianam minime confitentur, sed totis viribus destruere conantur. Ideo adhuc ad vos caritate Christiana moti, vos precibus studiosis optamus atque monemus, ut excessus prætactos et alias vestras ordinationes per dignam poenitentiam emendare atque purgare festinetis, et ipsi domino ac domino Wladislao regi Poloniæ etc. satisfacere non recusetis. Quod si facere recusaveritis et distuleritis, extunc scitote nos infallibiliter ipsum tamquam regem Christi- anum contra vos juvare velle divino auxilio mediante. Et non solum contra vos, sed contra omnes ipsum injuste opprimere volentes tamquam nostrum adjutorem et specialem fautorem juvare intendimus. Data in Montibus Cuthnis in communi congregatione capita- neorum communitatum regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ legi divinæ adhærentium, ipso die Nativitatis beatæ virginis Mariæ anno domini M ccce xxXII°." Die 4 Februarii magister Johannes continuavit responsionem suam, ponendo tres conclusiones, prout patet in suo articulo. Et postquam pro illo mane fecit finem dictus magister Johannes, Procopius Rasus nomine omnium collegarum suorum conquestus fuit tam contra dominum Cisterciensem, quam contra dictum magistrum Johannem de Ragusio, asserens quod uterque prædictorum notaverat eos in multis. Et de domino Cisterciensi conquerebatur præcipue de exhortatione, qua eos exhortatus fuerat, ut se concilio sub- mitterent tamquam ecclesiæ catholicæ et determinationi ejusdem, quasi ex hoc innuisset eos, sicut et vere sunt, esse extra ecclesiam catholicam. Et circa hoc dicebat Johannes de Rochisana, quod quando veniret ad loquendum de materia ecclesiæ, quod tune dicet intentionem suam et suorum conambasiatorum. Quia dominus Eugenius non dicit hoc esse concilium legitime congregatum, nec hic esse ecclesiam universalem, cum ipse, qui est caput ecclesiæ, et multi cardinales et episcopi sint contrariæe opinionis, prout per certa ipsius domini Eugenii scripta dixit sibi constare. Et similiter conquerebantur de historia tribus Beniamin, quam induxit, credentes ipsum eam introduxisse ea intentione, ut sicut tribui Beniamin contigit, ita et ipsis tandem contingat finaliter. Quod deus, nisi ab inceptis resipuerint, sua pietate dignetur concedere ! De magistro vero Johanne conquerebantur de eo, quod prima die in protesta- tionibus suis dixerat, et utinam similem protestationem quoad singulas ejus partes fecissent domini, qui pro regno Bohemiæ proposuerunt, quia et se ipsos et nos et universam Christianitatem a multis laboribus, angustiis et perturbationibus satis faciliter potuissent et possent liberare, se determinationi ecclesiæ catholicæ Romanæ submittentes. Quod quandoque imo nunc et ipsis et nobis deus sua immensa pietate dignetur concedere, amen ! Conquerebantur etiam de eo, quia in suppositionibus specialibus inveherat contra doctrinam hæreticam damnatæ memoriæ magistri Johannis Wycleph de veritate sacramenti, et ex prædictis occasionem accipientes, ulterius conquerebantur, quod dictus magister Johannes erat multum longus, et quod introducebat multas materias extraneas, et volebant scire, si dictus magister Johannes respondebat nomine concilii, vel nomine proprio; et quod si nomine proprio dicebant, se nolle eum amplius audire, quia non 1433.
Strana 278
278 Johannis de Ragusio, erant missi ex parte regni ad magistrum Johannem de Ragusio, sed ad ipsum concilium. Petebant igitur, quod observarentur concordata in Egra, videlicet quod aliqui deputa- rentur, qui nomine sacri concilii responderent. Ad prædictas querimonias et ad similes, licet multa hinc inde dicta fuissent, tandem dominus Cisterciensis pro se respondens dixit in effectum, quod non credebat aliquid proposuisse contra eos, nec habuit intentionem eos aliquo modo lædere verbis vel factis, et quod bene vellent videre et examinare suam propositionem, antequam con- querentur. Similiter magister Johannes post multas altercationes, quas habuit cum Procopio, magistro Johanne de Rochisana et Petro Anglico, super doctrina damnatæ memoriæ Johannis Wycleph, in effectu dixit, quod non intendebat aliquid dicere in præjudicium aut in confusionem ipsorum, et quæcunque in protestationibus dixerat, ex desiderio pacis et unionis ac bona intentione protulerat ; inveherat autem in Johannem Wycleph, quia ipsorum responsales in suis positionibus vocaverant eum doctorem catholicum et evan- gelicum. Et cum diceret Petrus Anglicus, Johannem Wycleph non posuisse in doctrina sua tales conclusiones de corpore Christi, magister Johannes de Ragusio produxit statim bullam papæ Martini quinti, in qua continentur articuli præfati hæretici in Constantia damnati, inter quos ponuntur primi prædicti tres articuli in forma. Et cum Petrus Anglicus diceret, quod concilium Constantiense male imponebat sibi dictos articulos, cum nunquam eos tenuerit, nec possent in tota ipsius doctrina reperiri: provincialis de ordine Carmelitarum de Anglia surgens, inter cetera dixit, quod si dentur sibi libri prædicti ter damnatæ memoriæ hæretici, quod infra duas horas in sua nefanda doctrina reperiet in effectu dictas propositiones per eundem hæreticum ex intentione assertas et affirmatas. Post prædictas altricationes imposito silentio, reverendissimus dominus legatus exhortatus est omnes, tam nostros, quam etiam Bohemos, suo more mansuetissimo, quod omnia cum patientia fierent, et pars partem cum mansuetudine audiret, nec vellent partes ponderare verba omnia, quæ forsan primo motu videntur dura, cum tamen bona intentione prolata sunt; et multa hujusmodi dixit, propter quæ omnia deberent in bonam partem interpretari. Hortabatur etiam dictos Bohemos, ut sicut ipsi habuerant plenam et cum omni patientia et mansuetudine audientiam, ita et ipsi patienter nostros audirent. De eo autem, quod dicebant magistrum Johannem multa inpertinentia induxisse, responsum fuit per eundem magistrum, quod licet ipsi multa inpertinentia in suis positionibus et injuriosa induxissent, non tamen credebat, quod aliquid ipse impertinenter induxisset, quia omnes suppositiones tam generales quam speciales ad sequentia sibi facerent ad propositum et contra positionem magistri Johannis de Rochisana sui adversarii. Si etiam ipsi respon- dissent, dicebat dominus legatus, ad xxvII articulos eis oblatos, magister Johannes de Ragusio forsan non haberet occasionem multa dicendi, quæ dixit et dicet fortasse in posterum. 1433. Quantum vero ad petitionem ipsorum, quod videlicet concilium eis ad suos quatuor articulos respondeat, dicebat magister Johannes, quod jam a principio in responsionem ipsius proprio nomine consenserant, quare non debebant ab ipsorum consensu resilire, quia quod semel placuit, amplius non debet displicere. Ad illud autem, quod dicebant, quod observarentur concordata in Egra, responsum fuit per dominum legatum nomine
278 Johannis de Ragusio, erant missi ex parte regni ad magistrum Johannem de Ragusio, sed ad ipsum concilium. Petebant igitur, quod observarentur concordata in Egra, videlicet quod aliqui deputa- rentur, qui nomine sacri concilii responderent. Ad prædictas querimonias et ad similes, licet multa hinc inde dicta fuissent, tandem dominus Cisterciensis pro se respondens dixit in effectum, quod non credebat aliquid proposuisse contra eos, nec habuit intentionem eos aliquo modo lædere verbis vel factis, et quod bene vellent videre et examinare suam propositionem, antequam con- querentur. Similiter magister Johannes post multas altercationes, quas habuit cum Procopio, magistro Johanne de Rochisana et Petro Anglico, super doctrina damnatæ memoriæ Johannis Wycleph, in effectu dixit, quod non intendebat aliquid dicere in præjudicium aut in confusionem ipsorum, et quæcunque in protestationibus dixerat, ex desiderio pacis et unionis ac bona intentione protulerat ; inveherat autem in Johannem Wycleph, quia ipsorum responsales in suis positionibus vocaverant eum doctorem catholicum et evan- gelicum. Et cum diceret Petrus Anglicus, Johannem Wycleph non posuisse in doctrina sua tales conclusiones de corpore Christi, magister Johannes de Ragusio produxit statim bullam papæ Martini quinti, in qua continentur articuli præfati hæretici in Constantia damnati, inter quos ponuntur primi prædicti tres articuli in forma. Et cum Petrus Anglicus diceret, quod concilium Constantiense male imponebat sibi dictos articulos, cum nunquam eos tenuerit, nec possent in tota ipsius doctrina reperiri: provincialis de ordine Carmelitarum de Anglia surgens, inter cetera dixit, quod si dentur sibi libri prædicti ter damnatæ memoriæ hæretici, quod infra duas horas in sua nefanda doctrina reperiet in effectu dictas propositiones per eundem hæreticum ex intentione assertas et affirmatas. Post prædictas altricationes imposito silentio, reverendissimus dominus legatus exhortatus est omnes, tam nostros, quam etiam Bohemos, suo more mansuetissimo, quod omnia cum patientia fierent, et pars partem cum mansuetudine audiret, nec vellent partes ponderare verba omnia, quæ forsan primo motu videntur dura, cum tamen bona intentione prolata sunt; et multa hujusmodi dixit, propter quæ omnia deberent in bonam partem interpretari. Hortabatur etiam dictos Bohemos, ut sicut ipsi habuerant plenam et cum omni patientia et mansuetudine audientiam, ita et ipsi patienter nostros audirent. De eo autem, quod dicebant magistrum Johannem multa inpertinentia induxisse, responsum fuit per eundem magistrum, quod licet ipsi multa inpertinentia in suis positionibus et injuriosa induxissent, non tamen credebat, quod aliquid ipse impertinenter induxisset, quia omnes suppositiones tam generales quam speciales ad sequentia sibi facerent ad propositum et contra positionem magistri Johannis de Rochisana sui adversarii. Si etiam ipsi respon- dissent, dicebat dominus legatus, ad xxvII articulos eis oblatos, magister Johannes de Ragusio forsan non haberet occasionem multa dicendi, quæ dixit et dicet fortasse in posterum. 1433. Quantum vero ad petitionem ipsorum, quod videlicet concilium eis ad suos quatuor articulos respondeat, dicebat magister Johannes, quod jam a principio in responsionem ipsius proprio nomine consenserant, quare non debebant ab ipsorum consensu resilire, quia quod semel placuit, amplius non debet displicere. Ad illud autem, quod dicebant, quod observarentur concordata in Egra, responsum fuit per dominum legatum nomine
Strana 279
Tractatus de reductione Bohemorum. 279 concilii, quod concilium vult et omnino intendit observare omnia concordata in Egra et nullo modo ab eisdem recedere : verum si concilium teneatur eis per se ad statim respon- dere, vel quid aut quomodo sit ulterius agendum, deputent ipsi duos vel tres, et concilium totidem, qui videant et concordent; et quidquid debebit concilium, offert se per omnia facturum. Et nihilominus quod interim nullo modo intermittatur actus magistri Johannis inchoatus, sed omnino prosequatur materiam suam, etiam ipsis Bohemis non interessen- tibus, casu quo interesse nollent. Post prædicta autem et multa alia, tandem de consensu ipsorum etiam Bohemorum placuit, ut magister Johannes prosequeretur actum suum; et sic fuit finis diei illius, quoad actum prædictum. Quia vero die et feria quinta celebrata fuit missa de spiritu sancto juxta consuetudinem concilii, quoad actum Bohemorum nihil factum est. 1433. Die igitur 6 Februarii et sexta feria magister Johannes de Ragusio, dum intraret locum congregationis et certaminis, reperit quod magister Johannes de Turrecremata de Hispania, ordinis Prædicatorum, paraverat mensam seu scamnum quoddam, ad ponen- dum desuper libros et originalia doctorum, quos allegaturus erat præfatus disputans : qui omnino renuit, et fecit amovere tam libros quam scamnum, ne appareret, quod prædicta in ipsorum fierent confusionem et contumeliam, et disposuit agere cum eis mitiori modo quo posset, nesciens quid divina misericordia disponeret. Verum cum præfatus magister Johannes suum actum prosequeretur ea die coram plena congregatione et prædictis Bohemis, magister Johannes de Rochisana in multis sibi contradicebat, arguens eum, quod sæpe male allegabat doctores et aliquando truncate, aliquando etiam contra eorum intentionem et intellectum. Insuper dum allegaret auctoritatem scripturæe de Melchisedech, et diceret "per hunc itaque Melchisedech panis et vinum oblata non leguntur a populo sub utraque specie sumta, sed solum per Melchisedech oblata" : ipse de Rochisana impa- tiens, librum Nicolai de Lyra, quem secum attulerat, produxit in medium, dicens, quo- modo Nicolaus diceret oppositum, et quod oblata per Melchisedech fuissent sub utraque specie sumta a populo. Qui cum legeret in libro, et recitaret opiniones aliquorum, quas dictus doctor postmodum improbavit, et ibidem sisteret tamquam in opinione doctoris, dimittens ea, quæ sequebantur, dictus magister Johannes de Ragusio impulit eum, ut usque ad finem doctoris sententiam prosequeretur. Qui licet renueret, tamen acclaman- tibus cunctis, præe verecundia prosecutus est usque ad finem lecturam, contra se omni- mode reddens testimonium, prout ex lectura patuit prædicta, et ideo magister Johannes de Ragusio in suis replicis postea manifestissime et clarissime ostendit. De qua re quam plurimum fuit tota congregatio fidelium consolata, videns, quod nutu dei contra se ipsum et pro veritate adversarius librum et testimonium in medium produxerat. Et in hac die prædictus magister Johannes deduxit actum suum usque ad allegationem doctorum, videlicet usque ad locum, ubi incipit: Quinto principaliter etc. et ibi finem fecit. Die septima Februarii, quæ fuit dies Sabbati, prosecuturus suam responsionem magister Johannes, et attendens, qualiter præcedenti die adversarius suus se erga eum habuerat, qualiter videlicet dixerat, quod male allegabat doctores, et quia etiam ipse libros produxerat, occasione data per dictum adversarium suum, ordinavit ut mensa librorum erigeretur, et fecit apportari originalia doctorum omnium, quos ibidem eadem die allegavit, et omnium dicta in ipsorum libris originalibus legit. Et dum inciperet, in sententia dixit:
Tractatus de reductione Bohemorum. 279 concilii, quod concilium vult et omnino intendit observare omnia concordata in Egra et nullo modo ab eisdem recedere : verum si concilium teneatur eis per se ad statim respon- dere, vel quid aut quomodo sit ulterius agendum, deputent ipsi duos vel tres, et concilium totidem, qui videant et concordent; et quidquid debebit concilium, offert se per omnia facturum. Et nihilominus quod interim nullo modo intermittatur actus magistri Johannis inchoatus, sed omnino prosequatur materiam suam, etiam ipsis Bohemis non interessen- tibus, casu quo interesse nollent. Post prædicta autem et multa alia, tandem de consensu ipsorum etiam Bohemorum placuit, ut magister Johannes prosequeretur actum suum; et sic fuit finis diei illius, quoad actum prædictum. Quia vero die et feria quinta celebrata fuit missa de spiritu sancto juxta consuetudinem concilii, quoad actum Bohemorum nihil factum est. 1433. Die igitur 6 Februarii et sexta feria magister Johannes de Ragusio, dum intraret locum congregationis et certaminis, reperit quod magister Johannes de Turrecremata de Hispania, ordinis Prædicatorum, paraverat mensam seu scamnum quoddam, ad ponen- dum desuper libros et originalia doctorum, quos allegaturus erat præfatus disputans : qui omnino renuit, et fecit amovere tam libros quam scamnum, ne appareret, quod prædicta in ipsorum fierent confusionem et contumeliam, et disposuit agere cum eis mitiori modo quo posset, nesciens quid divina misericordia disponeret. Verum cum præfatus magister Johannes suum actum prosequeretur ea die coram plena congregatione et prædictis Bohemis, magister Johannes de Rochisana in multis sibi contradicebat, arguens eum, quod sæpe male allegabat doctores et aliquando truncate, aliquando etiam contra eorum intentionem et intellectum. Insuper dum allegaret auctoritatem scripturæe de Melchisedech, et diceret "per hunc itaque Melchisedech panis et vinum oblata non leguntur a populo sub utraque specie sumta, sed solum per Melchisedech oblata" : ipse de Rochisana impa- tiens, librum Nicolai de Lyra, quem secum attulerat, produxit in medium, dicens, quo- modo Nicolaus diceret oppositum, et quod oblata per Melchisedech fuissent sub utraque specie sumta a populo. Qui cum legeret in libro, et recitaret opiniones aliquorum, quas dictus doctor postmodum improbavit, et ibidem sisteret tamquam in opinione doctoris, dimittens ea, quæ sequebantur, dictus magister Johannes de Ragusio impulit eum, ut usque ad finem doctoris sententiam prosequeretur. Qui licet renueret, tamen acclaman- tibus cunctis, præe verecundia prosecutus est usque ad finem lecturam, contra se omni- mode reddens testimonium, prout ex lectura patuit prædicta, et ideo magister Johannes de Ragusio in suis replicis postea manifestissime et clarissime ostendit. De qua re quam plurimum fuit tota congregatio fidelium consolata, videns, quod nutu dei contra se ipsum et pro veritate adversarius librum et testimonium in medium produxerat. Et in hac die prædictus magister Johannes deduxit actum suum usque ad allegationem doctorum, videlicet usque ad locum, ubi incipit: Quinto principaliter etc. et ibi finem fecit. Die septima Februarii, quæ fuit dies Sabbati, prosecuturus suam responsionem magister Johannes, et attendens, qualiter præcedenti die adversarius suus se erga eum habuerat, qualiter videlicet dixerat, quod male allegabat doctores, et quia etiam ipse libros produxerat, occasione data per dictum adversarium suum, ordinavit ut mensa librorum erigeretur, et fecit apportari originalia doctorum omnium, quos ibidem eadem die allegavit, et omnium dicta in ipsorum libris originalibus legit. Et dum inciperet, in sententia dixit:
Strana 280
280 Johannis de Ragusio, Reverendissimi patres et domini præstantissimi! satis fuisset mihi absque sanctorum doctorum voluminibus rem inceptam in cartulis, prout et domini Bohemi absque cujus- cunque reprehensione fecisse dignoscuntur, perficere : sed ut Vestræe Dominationes memo- rantur, hesterno die magister Johannes de Rochisana occasionem præstitit, me indebite et truncate doctores allegare, et sæpe ad contrarium sensum eos adducere criminatus est ; tum etiam volumen Nicolai de Lyra in medium produxit. Et quamquam etiam id me facere, quod hodie factum est, plures ex doctoribus per antea facere instigaverint, nolui tamen, ne aliquo modo mei ex parte turbationis quibuscunque daretur occasio. Nunc vero, ipso adversario meo occasionem præstante, non in cartulis et excerptionibus, sed in ipsis et cum ipsis doctorum voluminibus res agatur in nomine domini, ut neque truncate, neque ad contrarium sensum doctores in præsenti materia induci falso et mendose crimi- nentur. Et his dictis, præfatus magister incepit in propriis locis et voluminibus doctores allegare, prout in sua positione numerantur et allegantur. Et hac die fecit finem primæ partis suæ positionis, in qua nisus est ostendere, non esse de præcepto Christi, commu- nionem quoad laicos sub utraque specie. Die 9 Februarii, et erat dies Lunæ, dictus magister Johannes prosecutus est suam responsionem, et in primis impugnavit ipsorum protestationem tamquam insuffici- entem ex triplici capite; deinde incepit materiam ecclesiæ, et prosecutus est eam satis diffuse, ostendens ecclesiam non solum ex prædestinatis et in gratia constitutis constare, sed etiam ex bonis et malis, sive prædestinatis, sive præscitis, fidelibus tamen ; et quod ecclesia catholica nullo modo potest errare in his, quæ fidei sunt et necessitatis ad salutem. Et quia, ut dictus magister contestando et jurando in publica congregatione asseruit, præter intentionem , nec ad ipsos Bohemos habendo respectum, in dicta materia ecclesiæ sæpe oppositum suæ intentionis tenentes hæreticos et adversarios nominavit: hoc Bohemi ad se ipsos retorquentes, quasi propter ipsos dictum, valde fuerunt indignati. Unde post- quam cessavit magister Johannes prædictus loqui, et pro eadem die finem fecerat, magister Johannes de Rokizana nomine omnium ambasiatorum Bohemiæ protestabatur, quod eis non servaretur salvus conductus, nec concordata in Egra: primo, quia ibi fuit concor- datum, quod advenientibus Bohemis ad concilium, et durante tractatu quatuor articulorum, nihil interim deberet fieri, quod posset ipsorum tractatum impedire; cujus tamen oppo- situm facit quotidie magister Johannes de Ragusio, quinque vel sex præter dictos quatuor articulos alios in medium proponendo. Deinde quia videtur in sua positione innuere, quod Bohemi sint hæretici et schismatici, et ab ecclesia præcisi, quod etiam est contra salvum conductum, in quo cavetur, quod pacifice, modeste et honorifice tractarentur. Addidit etiam, quod si quis ipsum voluerit nominare hæreticum, quod talis inscribat se ad poenam talionis, quia sperat, quod numquam probabit eum hæreticum, cum tam ipse, quam sui socii, plus abhorreant hæresim quam mortem. Similiter Procopius Rasus surrexit in medium, confirmans dicta magistri Johannis de Rochizano, et addens, quod si scivisset ipse et socii sui, quod ita deberent tractari et hæreticari, quod numquam venissent; dice- batque, quod ipsis non servarentur conclusa et concordata in Egra. Ad prædicta objecta magister Johannes de Ragusio respondit eis utique magis modeste et mansuete, quam sua facies prætenderet et natura pateretur. Et ad primum dixit, quod materia ecclesiæ non erat impertinens, nec extranea, sed valde ad propositum 1433.
280 Johannis de Ragusio, Reverendissimi patres et domini præstantissimi! satis fuisset mihi absque sanctorum doctorum voluminibus rem inceptam in cartulis, prout et domini Bohemi absque cujus- cunque reprehensione fecisse dignoscuntur, perficere : sed ut Vestræe Dominationes memo- rantur, hesterno die magister Johannes de Rochisana occasionem præstitit, me indebite et truncate doctores allegare, et sæpe ad contrarium sensum eos adducere criminatus est ; tum etiam volumen Nicolai de Lyra in medium produxit. Et quamquam etiam id me facere, quod hodie factum est, plures ex doctoribus per antea facere instigaverint, nolui tamen, ne aliquo modo mei ex parte turbationis quibuscunque daretur occasio. Nunc vero, ipso adversario meo occasionem præstante, non in cartulis et excerptionibus, sed in ipsis et cum ipsis doctorum voluminibus res agatur in nomine domini, ut neque truncate, neque ad contrarium sensum doctores in præsenti materia induci falso et mendose crimi- nentur. Et his dictis, præfatus magister incepit in propriis locis et voluminibus doctores allegare, prout in sua positione numerantur et allegantur. Et hac die fecit finem primæ partis suæ positionis, in qua nisus est ostendere, non esse de præcepto Christi, commu- nionem quoad laicos sub utraque specie. Die 9 Februarii, et erat dies Lunæ, dictus magister Johannes prosecutus est suam responsionem, et in primis impugnavit ipsorum protestationem tamquam insuffici- entem ex triplici capite; deinde incepit materiam ecclesiæ, et prosecutus est eam satis diffuse, ostendens ecclesiam non solum ex prædestinatis et in gratia constitutis constare, sed etiam ex bonis et malis, sive prædestinatis, sive præscitis, fidelibus tamen ; et quod ecclesia catholica nullo modo potest errare in his, quæ fidei sunt et necessitatis ad salutem. Et quia, ut dictus magister contestando et jurando in publica congregatione asseruit, præter intentionem , nec ad ipsos Bohemos habendo respectum, in dicta materia ecclesiæ sæpe oppositum suæ intentionis tenentes hæreticos et adversarios nominavit: hoc Bohemi ad se ipsos retorquentes, quasi propter ipsos dictum, valde fuerunt indignati. Unde post- quam cessavit magister Johannes prædictus loqui, et pro eadem die finem fecerat, magister Johannes de Rokizana nomine omnium ambasiatorum Bohemiæ protestabatur, quod eis non servaretur salvus conductus, nec concordata in Egra: primo, quia ibi fuit concor- datum, quod advenientibus Bohemis ad concilium, et durante tractatu quatuor articulorum, nihil interim deberet fieri, quod posset ipsorum tractatum impedire; cujus tamen oppo- situm facit quotidie magister Johannes de Ragusio, quinque vel sex præter dictos quatuor articulos alios in medium proponendo. Deinde quia videtur in sua positione innuere, quod Bohemi sint hæretici et schismatici, et ab ecclesia præcisi, quod etiam est contra salvum conductum, in quo cavetur, quod pacifice, modeste et honorifice tractarentur. Addidit etiam, quod si quis ipsum voluerit nominare hæreticum, quod talis inscribat se ad poenam talionis, quia sperat, quod numquam probabit eum hæreticum, cum tam ipse, quam sui socii, plus abhorreant hæresim quam mortem. Similiter Procopius Rasus surrexit in medium, confirmans dicta magistri Johannis de Rochizano, et addens, quod si scivisset ipse et socii sui, quod ita deberent tractari et hæreticari, quod numquam venissent; dice- batque, quod ipsis non servarentur conclusa et concordata in Egra. Ad prædicta objecta magister Johannes de Ragusio respondit eis utique magis modeste et mansuete, quam sua facies prætenderet et natura pateretur. Et ad primum dixit, quod materia ecclesiæ non erat impertinens, nec extranea, sed valde ad propositum 1433.
Strana 281
Tractatus de reductione Bohemorum. 281 et necessaria, quia extra eam existentibus nec fides proficit, nec caritas suffragatur; quam si una nobiscum cognoscerent, et ejus determinationi suas opiniones submitterent, facile inter nos concordia sequeretur. Et præterea non est extra propositum, quia ipsemet magister Johannes de Rokizana dedit mihi occasionem loquendi de ecclesia et materiam ministravit, cum in distinctione terminorum suorum posuit, ecclesiam constare ex prædestinatis tantum, vel etiam in gratia constitutis; ex quo fundamento admisso, vel non impugnato, multa inconvenientia tam ecclesiæ universali, quam etiam mihi in hujusmodi certamine constituto sequerentur. Non ergo domini Bohemi moleste ferant, si materiam tam necessariam, data mihi ab eisdem occasione, aliqualiter aperuerim, ecclesiæ præcipue, cum et ipsi in suis positionibus multo magis extraneas a quatuor articulis materias induxerint, et auditi fuerint patienter. Quantum ad secundum, dicebat, quod in conscientia sua non intendebat aliquo modo Bohemos tangere, dum in materia ecclesiæ nomen hæretici nominabat, quia credebat, quod etiam magister Johannes de Rochizano et sui crederent ecclesiam catholicam errare non posse, licet ex quibus constaret aut apud quos esset hujusmodi ecclesia, a nostra intentione et opinione discreparent. Audiverat etiam ipsum et suos in eorum positionibus nomen hæretici libere pronuntiare, nec tantum ipsum nomen abhorrere, quantum se post- modum abhorrere in hoc actu ostenderunt. Sicut ergo eis permissum fuit, ut libere nomine hæretici in suis positionibus uterentur, nec tamen diximus eos rupisse salvum conductum, quare et nobis non erit permissum, ut ubi opus est, eodem nomine libere utamur, præcipue cum eos tales esse nullo signo aut verbo denotemus? Licitum fuit eis nos et sacrilegos et canes nominare, et nobis non erit licitum vel permissum, hæreticos propriis et convenientibus nominibus appellare? Post prædicta et multa alia, quæ dictus magister Johannes dixit, iterum Pro- copius Rasus revolutis oculis et sanguine ex ira plenis surgens dixit: Non possum plus audire verba, quibus sic hæreticamur. Et protestabatur contra magistros, qui cum eis in Egra salvos conductus concordaverant, videlicet magistrum Henricum Tok, magistrum Johannem Nider, priorem Prædicatorum Basiliensem, et fratrem Johannem de Mulbruno, quod non servarentur eis salviconductus. Respondit ei magister Henricus prædictus, quod tam ipsi Bohemi, quam etiam sacrum concilium haberet concordata in Egra, sub sigillis tam ipsorum Bohemorum quam nostrorum: videant bene et examinent, et reperient, quod in nullo gratia dei est eis salvus conductus violatus; et de eo, quod conqueruntur de materia ecclesiæ, quam magister Johannes in præsenti pertractavit, ipsi eidem dederunt occasionem, quia plurimi ex eis, et sæpe petierant, ubi esset illa ecclesia, quam nostri allegarent? quia libenter audirent eam et viderent. Finitis prædictis reverendissimus dominus legatus, imponens partibus silentium, coepit dirigere verba sua ad Bohemos, exhortans eos, quatenus nollent omnia verba, quæe audierant et audituri erant, tam in ista materia quam in aliis, in malam partem inter- pretari; et quantum est de magistro Johanne de Ragusio, credit quod quidquid dixit, bona intentione et non animo injuriandi eis dixit, prout etiam fuit a principio protestatus. Et debent attendere, quod tam domini de concilio, quam ipsi domini Bohemi sunt pro præsenti sicut mulier quæ est in partu, quæ cum parit, tristitiam habet, cum autem peperit, non meminit pressuræe propter gaudium, quia homo natus est in mundum. Sic 1433. Scriptores I. 36
Tractatus de reductione Bohemorum. 281 et necessaria, quia extra eam existentibus nec fides proficit, nec caritas suffragatur; quam si una nobiscum cognoscerent, et ejus determinationi suas opiniones submitterent, facile inter nos concordia sequeretur. Et præterea non est extra propositum, quia ipsemet magister Johannes de Rokizana dedit mihi occasionem loquendi de ecclesia et materiam ministravit, cum in distinctione terminorum suorum posuit, ecclesiam constare ex prædestinatis tantum, vel etiam in gratia constitutis; ex quo fundamento admisso, vel non impugnato, multa inconvenientia tam ecclesiæ universali, quam etiam mihi in hujusmodi certamine constituto sequerentur. Non ergo domini Bohemi moleste ferant, si materiam tam necessariam, data mihi ab eisdem occasione, aliqualiter aperuerim, ecclesiæ præcipue, cum et ipsi in suis positionibus multo magis extraneas a quatuor articulis materias induxerint, et auditi fuerint patienter. Quantum ad secundum, dicebat, quod in conscientia sua non intendebat aliquo modo Bohemos tangere, dum in materia ecclesiæ nomen hæretici nominabat, quia credebat, quod etiam magister Johannes de Rochizano et sui crederent ecclesiam catholicam errare non posse, licet ex quibus constaret aut apud quos esset hujusmodi ecclesia, a nostra intentione et opinione discreparent. Audiverat etiam ipsum et suos in eorum positionibus nomen hæretici libere pronuntiare, nec tantum ipsum nomen abhorrere, quantum se post- modum abhorrere in hoc actu ostenderunt. Sicut ergo eis permissum fuit, ut libere nomine hæretici in suis positionibus uterentur, nec tamen diximus eos rupisse salvum conductum, quare et nobis non erit permissum, ut ubi opus est, eodem nomine libere utamur, præcipue cum eos tales esse nullo signo aut verbo denotemus? Licitum fuit eis nos et sacrilegos et canes nominare, et nobis non erit licitum vel permissum, hæreticos propriis et convenientibus nominibus appellare? Post prædicta et multa alia, quæ dictus magister Johannes dixit, iterum Pro- copius Rasus revolutis oculis et sanguine ex ira plenis surgens dixit: Non possum plus audire verba, quibus sic hæreticamur. Et protestabatur contra magistros, qui cum eis in Egra salvos conductus concordaverant, videlicet magistrum Henricum Tok, magistrum Johannem Nider, priorem Prædicatorum Basiliensem, et fratrem Johannem de Mulbruno, quod non servarentur eis salviconductus. Respondit ei magister Henricus prædictus, quod tam ipsi Bohemi, quam etiam sacrum concilium haberet concordata in Egra, sub sigillis tam ipsorum Bohemorum quam nostrorum: videant bene et examinent, et reperient, quod in nullo gratia dei est eis salvus conductus violatus; et de eo, quod conqueruntur de materia ecclesiæ, quam magister Johannes in præsenti pertractavit, ipsi eidem dederunt occasionem, quia plurimi ex eis, et sæpe petierant, ubi esset illa ecclesia, quam nostri allegarent? quia libenter audirent eam et viderent. Finitis prædictis reverendissimus dominus legatus, imponens partibus silentium, coepit dirigere verba sua ad Bohemos, exhortans eos, quatenus nollent omnia verba, quæe audierant et audituri erant, tam in ista materia quam in aliis, in malam partem inter- pretari; et quantum est de magistro Johanne de Ragusio, credit quod quidquid dixit, bona intentione et non animo injuriandi eis dixit, prout etiam fuit a principio protestatus. Et debent attendere, quod tam domini de concilio, quam ipsi domini Bohemi sunt pro præsenti sicut mulier quæ est in partu, quæ cum parit, tristitiam habet, cum autem peperit, non meminit pressuræe propter gaudium, quia homo natus est in mundum. Sic 1433. Scriptores I. 36
Strana 282
282 Johannis de Ragusio, et nobis, ut speramus in domino continget, quia post hanc luctam, qua hinc inde amara audiuntur, adepta unione gaudebimus et exultabimus atque lætabimur in domino et ad invicem. Subjunxit etiam dominus legatus pro excusatione magistri Johannis, quia videlicet ideo fuit locutus de ecclesia, quia magister Johannes de Rochizana in sua positione fecerat mentionem de communione, quæ est ecclesia prædestinatorum sive sanctorum etc. Quibus finitis, Bohemi congregationem exiverunt, et iverunt ad hospitia ipsorum. Post exitum ipsorum dominus legatus narravit, qualiter heri convocaverat deputatos ad dandum responsum Bohemis super ipsorum petitione, scilicet si hi, qui deputati fuerant ad respondendum ipsorum articulis, deberent respondere nomine concilii vel nominibus propriis, prout jam magister Johannes de Ragusio inceperat; et quomodo super hac re locutus fuerat cum Bohemis, concordaveratque, quod hinc inde deputarentur aliqui, et visitarent atque examinarent salvos conductus atque concordata in Egra, et secundum ea disponerent et ordinarent; quod et sacræ congregationi placuit. Addiditque dominus legatus, quomodo requisiverat dictos Bohemos, ut se sine ulteriori dilatione et processu sacro concilio unirent et incorporarentur, submittendo omnem inter nos et ipsos diffe- rentiam determinationi sacri concilii. Qui non acquiescentes responderunt, se velle primo respondentes audire, et etiam alias a concilio audiri. Post prædicta dati fuerunt per congregationem deputati, qui ad videndum salvos conductus Bohemorum cum ipsorum deputatis concurrerent, videlicet dominus archiepis- copus Lugdunensis, ambasiator regis Franciæ, episcopus Ratisponensis. abbas Virgilia- censis et magister Gerardus Brant, ambasiator domini comitis palatini Rheni, electoris imperii. Convenientibus igitur prædictis deputatis eodem die post prandium cum deputatis Bohemorum, multum amare fuerunt conquesti de magistro Johanne prædicto de Ragusio, quærentes sibi fieri satisfactionem et emendam ab eodem. Et cum ipsi dicerent, quod satisfactum fuerat eis per id, quod palam testatus fuerat, se non dixisse aliquid animo injuriandi contra eos, nec ipsis remanentibus contentis, in crastinum præsentibus dictis Bohemis, loco et tempore consuetis, in congregatione generali, dominus Lugdunensis ante omnia dixit et narravit, quomodo domini ambasiatores Bohemorum fuerant multum contra magistrum Johannem de Ragusio turbati et commoti propter actum hesternum: et licet satis declaraverit, se nihil dixisse animo injuriandi præfatis dominis, tamen pro ipsorum ampliori pacatione testetur iterum, quo animo præcedenti die ita ut narratum est se habuerit. Quo affirmante et protestante, quod nihil animo injuriandi dixerat, sed potius sancta et recta intentione et amore veritatis, magister Johannes de Rochizana surgens in medium dixit, quod domini Bohemi contenti remanebant, ex quo fatetur magister Johannes de Ragusio nihil se dixisse animo injuriandi contra eos, et placebat eis, ut prosequeretur actum suum in nomine domini. Quibus dictis prædictus magister Johannes prosecutus est factum suum per plures horas. Quo finito pro die illa, receden- tibus Bohemis de congregatione, magister Petrus Anglicus quæsivit, ut sibi magister Johannes de Ragusio responderet, an aqua benedicta instituta per Alexandrum papam quintum majorem effectum haberet, quam species hujusmodi sacramenti altaris. Ad quam quæstionem, cum statim magister Johannes vellet respondere, quia hora jam tarda erat, domini non fuerunt passi, sed ut in crastinum responderetur remiserunt. Et hoc modo finis fuit actus præsentis diei in nomine domini, scilicet diei decimæ Februarii. 1433.
282 Johannis de Ragusio, et nobis, ut speramus in domino continget, quia post hanc luctam, qua hinc inde amara audiuntur, adepta unione gaudebimus et exultabimus atque lætabimur in domino et ad invicem. Subjunxit etiam dominus legatus pro excusatione magistri Johannis, quia videlicet ideo fuit locutus de ecclesia, quia magister Johannes de Rochizana in sua positione fecerat mentionem de communione, quæ est ecclesia prædestinatorum sive sanctorum etc. Quibus finitis, Bohemi congregationem exiverunt, et iverunt ad hospitia ipsorum. Post exitum ipsorum dominus legatus narravit, qualiter heri convocaverat deputatos ad dandum responsum Bohemis super ipsorum petitione, scilicet si hi, qui deputati fuerant ad respondendum ipsorum articulis, deberent respondere nomine concilii vel nominibus propriis, prout jam magister Johannes de Ragusio inceperat; et quomodo super hac re locutus fuerat cum Bohemis, concordaveratque, quod hinc inde deputarentur aliqui, et visitarent atque examinarent salvos conductus atque concordata in Egra, et secundum ea disponerent et ordinarent; quod et sacræ congregationi placuit. Addiditque dominus legatus, quomodo requisiverat dictos Bohemos, ut se sine ulteriori dilatione et processu sacro concilio unirent et incorporarentur, submittendo omnem inter nos et ipsos diffe- rentiam determinationi sacri concilii. Qui non acquiescentes responderunt, se velle primo respondentes audire, et etiam alias a concilio audiri. Post prædicta dati fuerunt per congregationem deputati, qui ad videndum salvos conductus Bohemorum cum ipsorum deputatis concurrerent, videlicet dominus archiepis- copus Lugdunensis, ambasiator regis Franciæ, episcopus Ratisponensis. abbas Virgilia- censis et magister Gerardus Brant, ambasiator domini comitis palatini Rheni, electoris imperii. Convenientibus igitur prædictis deputatis eodem die post prandium cum deputatis Bohemorum, multum amare fuerunt conquesti de magistro Johanne prædicto de Ragusio, quærentes sibi fieri satisfactionem et emendam ab eodem. Et cum ipsi dicerent, quod satisfactum fuerat eis per id, quod palam testatus fuerat, se non dixisse aliquid animo injuriandi contra eos, nec ipsis remanentibus contentis, in crastinum præsentibus dictis Bohemis, loco et tempore consuetis, in congregatione generali, dominus Lugdunensis ante omnia dixit et narravit, quomodo domini ambasiatores Bohemorum fuerant multum contra magistrum Johannem de Ragusio turbati et commoti propter actum hesternum: et licet satis declaraverit, se nihil dixisse animo injuriandi præfatis dominis, tamen pro ipsorum ampliori pacatione testetur iterum, quo animo præcedenti die ita ut narratum est se habuerit. Quo affirmante et protestante, quod nihil animo injuriandi dixerat, sed potius sancta et recta intentione et amore veritatis, magister Johannes de Rochizana surgens in medium dixit, quod domini Bohemi contenti remanebant, ex quo fatetur magister Johannes de Ragusio nihil se dixisse animo injuriandi contra eos, et placebat eis, ut prosequeretur actum suum in nomine domini. Quibus dictis prædictus magister Johannes prosecutus est factum suum per plures horas. Quo finito pro die illa, receden- tibus Bohemis de congregatione, magister Petrus Anglicus quæsivit, ut sibi magister Johannes de Ragusio responderet, an aqua benedicta instituta per Alexandrum papam quintum majorem effectum haberet, quam species hujusmodi sacramenti altaris. Ad quam quæstionem, cum statim magister Johannes vellet respondere, quia hora jam tarda erat, domini non fuerunt passi, sed ut in crastinum responderetur remiserunt. Et hoc modo finis fuit actus præsentis diei in nomine domini, scilicet diei decimæ Februarii. 1433.
Strana 283
Tractatus de reductione Bohemorum. 283 Item die undecima dictus magister Johannes prosecutus est actum suum, et ea die usque ad finem perduxit. Finito autem dicto actu taliter præefatus magister Johannes in sententia loquebatur : Reverendissimi, reverendique patres et domini mei præstantissimi! Placuit huic sacrosanctæ synodo me debilem et insufficientem usque in finem præsentis actus audire, et cum omni patientia ac modestia meam imbecillitatem per plures dies supportare; de qua re non quantas debeo, sed quantas possum et valeo, refero huie sacratissimo concilio gratiarum actiones. Verum quia propter insufficientiam meam et arduitatem materiæ, atque propter fortes adversarios, quos in hoc actu perpessus sum, timeo me in multis defecisse, nedum in dictis, verum etiam in modo dicendi: ideo sicut a principio hujus actus protestabar, ita et nunc omni qua valeo cordis humilitate supplico, deprecor et per viscera misericordiæ dei nostri obsecro hanc sanctam synodum, hoc glo- riosum auditorium, omnes simul magnos et parvos, qui me in præsenti actu audierunt, quatenus si in eo aliquid vel ex ignorantia, vel ex lapsu linguæ vel alio quocunque modo contigit me in multiloquio aliquid dixisse, asseruisse vel dogmatizasse, quod errorem contineat, quod sit contra determinationem, aut approbatam et laudabilem universalis ecclesiæ consuetudinem, quod sit contra declarationem universalium et generalium con- ciliorum legitime celebratorum, contra doctrinam doctorum ab ecélesia approbatorum, quod sit quovis modo piarum aurium offensivum, ut me hic materna pietate corrigatis, emendetis, et ad viam veritatis reducatis. Malo enim hic a Dominationibus Vestris paterne corrigi, quam alibi, si forte inemendatum dimiseritis, quasi vestra licentia fretus, novum scandalum generare. Non vos ab hoc pietatis opere amor fortasse causæ quam defendi retrahat, non personæ meæ particularis favor, non quicunque alienus respectus; duobus enim existentibus amicis, sanctum est præhonorare veritatem. Et ecce, offero me promtum et paratum ad omnem vestram correctionem et emendam humiliter suscipiendam et cum omni patientia perferendam. Fateor autem et ex toto corde profiteor, quod in dicto actu nihil me sentio malo animo aut pertinaci voluntate dixisse, nihil causa injuriandi alicui vel aliquibus, specialiter honorabilibus ambasiatoribus regni Bohemiæ hic in medium protulisse; doleo autem, et ex corde me dolere profiteor, quod ipsi sæpe ex indiscipli- natis moribus meis occasionem acceperint turbationis, et quod in responsionibus meis non me ita per omnia habuerim erga eos, prout evangelicam modestiam et humilitatem decuisset. Credo, quod zelus affuerit, sed non aliquando secundum modestiam; quare ex toto corde supplico, quatenus tam ipsi domini Bohemorum oratores, quam ceteri, qui præsenti interfuerunt certamini, dignentur mihi de defectibus meis in hoc actu commissis pie et paterne indulgere; offerens me omnibus et singulis ad omnia ipsorum secundum deum beneplacita et grata. Gratia domini nostri Jesu Christi, et caritas dei et communi- catio sancti spiritus, sit semper cum omnibus nobis, amen. Prædicta protestatio seu oblatio et excusatio dicti magistri Johannis omnibus placuit, et omnes, etiam ipsi Bohemi contenti remanserunt, nec fuit aliquis, qui se dictis suis opposuerit aut ipsum in aliquo redarguerit. Peractis prædictis, reverendissimus dominus legatus in sententia dixit : Reveren- dissimi patres et domini, et vos honorabiles oratores Bohemorum! Audivistis, quomodo et qualiter magister Johannes de Ragusio respondit ad primum articulum de communione divinissimæ eucharistiæ quoad non conficientes sub utraque specie, quem magister Johannes 1433. 36°
Tractatus de reductione Bohemorum. 283 Item die undecima dictus magister Johannes prosecutus est actum suum, et ea die usque ad finem perduxit. Finito autem dicto actu taliter præefatus magister Johannes in sententia loquebatur : Reverendissimi, reverendique patres et domini mei præstantissimi! Placuit huic sacrosanctæ synodo me debilem et insufficientem usque in finem præsentis actus audire, et cum omni patientia ac modestia meam imbecillitatem per plures dies supportare; de qua re non quantas debeo, sed quantas possum et valeo, refero huie sacratissimo concilio gratiarum actiones. Verum quia propter insufficientiam meam et arduitatem materiæ, atque propter fortes adversarios, quos in hoc actu perpessus sum, timeo me in multis defecisse, nedum in dictis, verum etiam in modo dicendi: ideo sicut a principio hujus actus protestabar, ita et nunc omni qua valeo cordis humilitate supplico, deprecor et per viscera misericordiæ dei nostri obsecro hanc sanctam synodum, hoc glo- riosum auditorium, omnes simul magnos et parvos, qui me in præsenti actu audierunt, quatenus si in eo aliquid vel ex ignorantia, vel ex lapsu linguæ vel alio quocunque modo contigit me in multiloquio aliquid dixisse, asseruisse vel dogmatizasse, quod errorem contineat, quod sit contra determinationem, aut approbatam et laudabilem universalis ecclesiæ consuetudinem, quod sit contra declarationem universalium et generalium con- ciliorum legitime celebratorum, contra doctrinam doctorum ab ecélesia approbatorum, quod sit quovis modo piarum aurium offensivum, ut me hic materna pietate corrigatis, emendetis, et ad viam veritatis reducatis. Malo enim hic a Dominationibus Vestris paterne corrigi, quam alibi, si forte inemendatum dimiseritis, quasi vestra licentia fretus, novum scandalum generare. Non vos ab hoc pietatis opere amor fortasse causæ quam defendi retrahat, non personæ meæ particularis favor, non quicunque alienus respectus; duobus enim existentibus amicis, sanctum est præhonorare veritatem. Et ecce, offero me promtum et paratum ad omnem vestram correctionem et emendam humiliter suscipiendam et cum omni patientia perferendam. Fateor autem et ex toto corde profiteor, quod in dicto actu nihil me sentio malo animo aut pertinaci voluntate dixisse, nihil causa injuriandi alicui vel aliquibus, specialiter honorabilibus ambasiatoribus regni Bohemiæ hic in medium protulisse; doleo autem, et ex corde me dolere profiteor, quod ipsi sæpe ex indiscipli- natis moribus meis occasionem acceperint turbationis, et quod in responsionibus meis non me ita per omnia habuerim erga eos, prout evangelicam modestiam et humilitatem decuisset. Credo, quod zelus affuerit, sed non aliquando secundum modestiam; quare ex toto corde supplico, quatenus tam ipsi domini Bohemorum oratores, quam ceteri, qui præsenti interfuerunt certamini, dignentur mihi de defectibus meis in hoc actu commissis pie et paterne indulgere; offerens me omnibus et singulis ad omnia ipsorum secundum deum beneplacita et grata. Gratia domini nostri Jesu Christi, et caritas dei et communi- catio sancti spiritus, sit semper cum omnibus nobis, amen. Prædicta protestatio seu oblatio et excusatio dicti magistri Johannis omnibus placuit, et omnes, etiam ipsi Bohemi contenti remanserunt, nec fuit aliquis, qui se dictis suis opposuerit aut ipsum in aliquo redarguerit. Peractis prædictis, reverendissimus dominus legatus in sententia dixit : Reveren- dissimi patres et domini, et vos honorabiles oratores Bohemorum! Audivistis, quomodo et qualiter magister Johannes de Ragusio respondit ad primum articulum de communione divinissimæ eucharistiæ quoad non conficientes sub utraque specie, quem magister Johannes 1433. 36°
Strana 284
284 Johannis de Ragusio, de Rochisana primo loco proposuit. Restat jam, ut alii tres ad subsequentes articulos responsuri disponantur: et quia oratores Bohemorum petierunt, ut hujusmodi responsales per sacrum concilium deputarentur, ideirco sacrum concilium ad collative conferendum et colloquendum super materia trium subsequentium articulorum deputavit et deputat pro præsenti tres magistros et doctores, videlicet magistrum Aegidium Carlerii pro secundo articulo ; magistrum Henricum Kalteisen, inquisitorem Maguntinum ordinis Prædicatorum, pro tertio, et magistrum Johannem Palomar, apostolici palatii auditorem, pro quarto: protestans, quod dicenda per ipsos deputatos sacrum concilium non intendit approbare, nisi quatenus veritati et fidei catholicæ consentanea fuerint, reservatque sibi potestatem corrigendi, addendi, diminuendi et inmutandi in dicendis per eos, prout ipsi sacro concilio placuerit; si qua etiam dictos deputatos dicere contingeret, quæ quoquo modo possent esse contra tenorem salviconductus et contra concordata in Egra, ipsa nullatenus sacrum concilium intendit approbare, aut eisdem aliquo modo consentire, quin imo ipsum salvum conductum et concordata in omnibus suis punctis vult inviolabiliter servare, et quantum in se est, ab omnibus inviolabiliter observari facere, et de contra facientibus quantum in se erit offert condignam emendam. Prædictis finitis, surgens magister Johannes de Rochi- sano Bohemus, nomine suo et suorum coambasiatorum similiter dixit, quod vellent eodem privilegio uti quoad suos responsales, videlicet inmutandi, diminuendi et corrigendi, in quibus contingeret eos deficere, offerens etiam condignam emendam de suis, si aliquid fecerint aut dixerint, quod cederet in injuriam sacri concilii seu ejus suppositorum, vel si aliquis ipsorum contraveniret salvis conductibus aut in Egra concordatis. Et hoc modo die xi fuit finitus actus magistri Johannis de Ragusio. Item die 13 Februarii in congregatione generali hora consueta de mane magister Aegidius Carlerii, magister in theologia Parisiensis , incepit suam propositionem ad secundum articulum de peccatis mortalibus publice corrigendis respondendo, præmissis brevi collatione et protestationibus in similibus actibus fieri consuetis. Et ea die com- plevit primum punctum suæ positionis, quam prosecutus est per tres dies alios, videlicet die Sabbati, qui fuit dies 14, et die Lunæ, qui erat dies 16, et die Martis sequenti, qui fuit 17. Et in fine positionis petiit veniam, si in aliquo offendisset sacrum concilium vel quemcumque auditorem sive in fide, sive in quibuscunque aliis, et ut de offensis aut erratis benigne per sacrum concilium corrigeretur, si aliquo modo impegisset in aliquem, aut aliquem quoquo modo offendisset; et in his actus magistri Aegidii fuit finitus. Quo finito. Nicolaus Bohemus, qui secundo loco proposuerat, petiit copiam propositionis dicti magistri Aegidii, et eidem se daturum promisit in brevi. Fuitque tunc ordinatum, ut in crastinum magister Henricus inquisitor Maguntinus suam deberet incipere ad tertium articulum responsionem. Die igitur 18 Februarii præefatus magister inquisitor coepit ad tertium articulum respondere, præemissis collatione brevi et protestationibus, et continuavit responsionem suam ad tres dies, scilicet 18, 20 et 21. Et in fine obtulit se ad emendam, si in aliquo quemquam offendisset quomodocunque. Ulricus Bohemus, contra quem egerat, petiit copiam dictorum dicti inquisitoris, et promisit se ei in brevi daturum. Post reverendus dominus legatus dixit, dirigens verba sua ad Bohemos, quod die Lunæ dominus auditor inciperet suam responsionem, et cum eis fuerint oblati præter dictos quatuor articulos 1433.
284 Johannis de Ragusio, de Rochisana primo loco proposuit. Restat jam, ut alii tres ad subsequentes articulos responsuri disponantur: et quia oratores Bohemorum petierunt, ut hujusmodi responsales per sacrum concilium deputarentur, ideirco sacrum concilium ad collative conferendum et colloquendum super materia trium subsequentium articulorum deputavit et deputat pro præsenti tres magistros et doctores, videlicet magistrum Aegidium Carlerii pro secundo articulo ; magistrum Henricum Kalteisen, inquisitorem Maguntinum ordinis Prædicatorum, pro tertio, et magistrum Johannem Palomar, apostolici palatii auditorem, pro quarto: protestans, quod dicenda per ipsos deputatos sacrum concilium non intendit approbare, nisi quatenus veritati et fidei catholicæ consentanea fuerint, reservatque sibi potestatem corrigendi, addendi, diminuendi et inmutandi in dicendis per eos, prout ipsi sacro concilio placuerit; si qua etiam dictos deputatos dicere contingeret, quæ quoquo modo possent esse contra tenorem salviconductus et contra concordata in Egra, ipsa nullatenus sacrum concilium intendit approbare, aut eisdem aliquo modo consentire, quin imo ipsum salvum conductum et concordata in omnibus suis punctis vult inviolabiliter servare, et quantum in se est, ab omnibus inviolabiliter observari facere, et de contra facientibus quantum in se erit offert condignam emendam. Prædictis finitis, surgens magister Johannes de Rochi- sano Bohemus, nomine suo et suorum coambasiatorum similiter dixit, quod vellent eodem privilegio uti quoad suos responsales, videlicet inmutandi, diminuendi et corrigendi, in quibus contingeret eos deficere, offerens etiam condignam emendam de suis, si aliquid fecerint aut dixerint, quod cederet in injuriam sacri concilii seu ejus suppositorum, vel si aliquis ipsorum contraveniret salvis conductibus aut in Egra concordatis. Et hoc modo die xi fuit finitus actus magistri Johannis de Ragusio. Item die 13 Februarii in congregatione generali hora consueta de mane magister Aegidius Carlerii, magister in theologia Parisiensis , incepit suam propositionem ad secundum articulum de peccatis mortalibus publice corrigendis respondendo, præmissis brevi collatione et protestationibus in similibus actibus fieri consuetis. Et ea die com- plevit primum punctum suæ positionis, quam prosecutus est per tres dies alios, videlicet die Sabbati, qui fuit dies 14, et die Lunæ, qui erat dies 16, et die Martis sequenti, qui fuit 17. Et in fine positionis petiit veniam, si in aliquo offendisset sacrum concilium vel quemcumque auditorem sive in fide, sive in quibuscunque aliis, et ut de offensis aut erratis benigne per sacrum concilium corrigeretur, si aliquo modo impegisset in aliquem, aut aliquem quoquo modo offendisset; et in his actus magistri Aegidii fuit finitus. Quo finito. Nicolaus Bohemus, qui secundo loco proposuerat, petiit copiam propositionis dicti magistri Aegidii, et eidem se daturum promisit in brevi. Fuitque tunc ordinatum, ut in crastinum magister Henricus inquisitor Maguntinus suam deberet incipere ad tertium articulum responsionem. Die igitur 18 Februarii præefatus magister inquisitor coepit ad tertium articulum respondere, præemissis collatione brevi et protestationibus, et continuavit responsionem suam ad tres dies, scilicet 18, 20 et 21. Et in fine obtulit se ad emendam, si in aliquo quemquam offendisset quomodocunque. Ulricus Bohemus, contra quem egerat, petiit copiam dictorum dicti inquisitoris, et promisit se ei in brevi daturum. Post reverendus dominus legatus dixit, dirigens verba sua ad Bohemos, quod die Lunæ dominus auditor inciperet suam responsionem, et cum eis fuerint oblati præter dictos quatuor articulos 1433.
Strana 285
Tractatus de reductione Bohemorum. 285 alii 28 articuli, hortabatur eos, ut completa responsione domini auditoris, promti essent et parati ad illos 28 articulos respondere, prout promiserant. Ad quam requisitionem domini legati magister Petrus Anglicus respondit, quod quia pro tunc non essent omnes domini Bohemi præsentes, non poterant Dominationi suæ aliquid super responsione dictorum 28 articulorum respondere, sed quod vellent esse simul omnes, et habita deli- beratione die Lunæ proxime futura dabunt responsum, quid essent facturi circa prædictos articulos. Die Lunæ, 23 Februarii, dominus auditor inchoavit suam propositionem per verba: "Deus in adjutorium meum intende," et præmissa collatione, protestationibus et submissionibus consuetis, continuavit suam responsionem per quatuor dies, et fecit finem die Sabbati, quæe erat ultima Februarii, cum repetitione excusationis et veniæ, prout et præcedentes fecerant. Quo facto adstatim dedit positionem suam magistro Petro Anglico, contra quem dictum articulum tractaverat. Præedicta die Lunæ, vicesima tertia Bohemi subterfugere volentes responsionem 28 articulorum, responderunt ad requisitionem domini legati per organum magistri Johannis de Rochizana, quod finita et completa materia quatuor articulorum expositorum, et responsione facta pro parte concilii ad eosdem intendunt super prædictis 28 articulis seriose respondere; quod tamen nunquam fecerunt. Completa autem positione dicti auditoris die ultima, ut dictum est, Februarii, magister Johannes de Rochisana surgens petiit a concilio locum replicandi contra dicta magistri Johannis de Ragusio, quia similiter et alii tres sui socii intendunt facere contra dicta trium aliorum respondentium. Ad quod magister Johannes de Ragusio respondens dixit, quod erat valde contentus, ita tamen, quod et sibi postmodum detur locus et tempus, ad replicas suas respondendi, et quod obligent se et sui ad audiendum responsa, quemadmodum ipsi in suis replicis audientur; alias supplicabat sacro concilio quod nullo modo (in) eorum replicis audirentur. Responderunt Bohemi, quod vellent se obligare, sed rogabant concilium, ut eis concordata servarentur, videlicet, quod a sacro concilio audirentur, quando vellent, quia sic in concordatis habebatur. Magister Johannes de Ragusio respondebat, quod concordata debent civiliter intelligi et secundum rectam inten- tionem, quod videlicet audirentur et audirent, arguerent et proponerent quantum vellent, et nihilominus audirent responsa vel econtra, quantum sacrum concilium sufficere judi- caret. Cum sic prædicti contenderunt, imposito silentio, reverendissimus dominus legatus ex se ipso dixit, quod postquam domini Bohemi volunt replicare, credit, quod concilium non denegabit, sed videretur sibi expediens, quod pro parte concilii deputarentur quatuor, et totidem pro parte Bohemorum, qui viderent de modo tenendo in hujusmodi replicis et responsionibus, ut omnia cum pace fiant et utriusque partis honor servetur. Bohemi igitur his dictis, habita inter se aliquali deliberatione, responderunt, quod erant contenti dare suos deputatos, et prædictis similiter concilium annuit, et fuit ordinatum, ut ea die post prandium alias in facto eorundem Bohemorum deputati convenirent ad domum domini legati cum deputatis Boemorum, et super prædictis deliberarent et ordinarent, prout melius possent. Secundum igitur dictorum deputatorum deliberationem supradictus magi- ster Johannes de Rochisana die Lunæ scilicet 2 " Martii incepit contra responsionem magi- stri Johannis de Ragusio replicare, præemissis suis insufficientibus solitis protestationibus, 1433.
Tractatus de reductione Bohemorum. 285 alii 28 articuli, hortabatur eos, ut completa responsione domini auditoris, promti essent et parati ad illos 28 articulos respondere, prout promiserant. Ad quam requisitionem domini legati magister Petrus Anglicus respondit, quod quia pro tunc non essent omnes domini Bohemi præsentes, non poterant Dominationi suæ aliquid super responsione dictorum 28 articulorum respondere, sed quod vellent esse simul omnes, et habita deli- beratione die Lunæ proxime futura dabunt responsum, quid essent facturi circa prædictos articulos. Die Lunæ, 23 Februarii, dominus auditor inchoavit suam propositionem per verba: "Deus in adjutorium meum intende," et præmissa collatione, protestationibus et submissionibus consuetis, continuavit suam responsionem per quatuor dies, et fecit finem die Sabbati, quæe erat ultima Februarii, cum repetitione excusationis et veniæ, prout et præcedentes fecerant. Quo facto adstatim dedit positionem suam magistro Petro Anglico, contra quem dictum articulum tractaverat. Præedicta die Lunæ, vicesima tertia Bohemi subterfugere volentes responsionem 28 articulorum, responderunt ad requisitionem domini legati per organum magistri Johannis de Rochizana, quod finita et completa materia quatuor articulorum expositorum, et responsione facta pro parte concilii ad eosdem intendunt super prædictis 28 articulis seriose respondere; quod tamen nunquam fecerunt. Completa autem positione dicti auditoris die ultima, ut dictum est, Februarii, magister Johannes de Rochisana surgens petiit a concilio locum replicandi contra dicta magistri Johannis de Ragusio, quia similiter et alii tres sui socii intendunt facere contra dicta trium aliorum respondentium. Ad quod magister Johannes de Ragusio respondens dixit, quod erat valde contentus, ita tamen, quod et sibi postmodum detur locus et tempus, ad replicas suas respondendi, et quod obligent se et sui ad audiendum responsa, quemadmodum ipsi in suis replicis audientur; alias supplicabat sacro concilio quod nullo modo (in) eorum replicis audirentur. Responderunt Bohemi, quod vellent se obligare, sed rogabant concilium, ut eis concordata servarentur, videlicet, quod a sacro concilio audirentur, quando vellent, quia sic in concordatis habebatur. Magister Johannes de Ragusio respondebat, quod concordata debent civiliter intelligi et secundum rectam inten- tionem, quod videlicet audirentur et audirent, arguerent et proponerent quantum vellent, et nihilominus audirent responsa vel econtra, quantum sacrum concilium sufficere judi- caret. Cum sic prædicti contenderunt, imposito silentio, reverendissimus dominus legatus ex se ipso dixit, quod postquam domini Bohemi volunt replicare, credit, quod concilium non denegabit, sed videretur sibi expediens, quod pro parte concilii deputarentur quatuor, et totidem pro parte Bohemorum, qui viderent de modo tenendo in hujusmodi replicis et responsionibus, ut omnia cum pace fiant et utriusque partis honor servetur. Bohemi igitur his dictis, habita inter se aliquali deliberatione, responderunt, quod erant contenti dare suos deputatos, et prædictis similiter concilium annuit, et fuit ordinatum, ut ea die post prandium alias in facto eorundem Bohemorum deputati convenirent ad domum domini legati cum deputatis Boemorum, et super prædictis deliberarent et ordinarent, prout melius possent. Secundum igitur dictorum deputatorum deliberationem supradictus magi- ster Johannes de Rochisana die Lunæ scilicet 2 " Martii incepit contra responsionem magi- stri Johannis de Ragusio replicare, præemissis suis insufficientibus solitis protestationibus, 1433.
Strana 286
286 Johannes de Ragusio. et etiam quod non intendebat aliquo modo injuriari prædicto magistro Johanni de Ragusio. Continuavit prædictam replicam per 5 dies, et finivit eam die Martis, quæ erat 10 Martii. Qua finita, adstatim magister Johannes de Ragusio iterum sacro concilio supplicavit, ut sicut de Rochizano amplam et longam audientiam atque pacificam in suis replicis habuerat, et quantum voluerat, dixerat absque omni impedimento, ita et sibi daretur audientia ad hujusmodi replicis respondendum. Dicebatque et persuadebat hoc modo, vellent quoque patres de concilio attendere, quod hoc non de re modica ageretur, sed de fide, in quo negotio nihil quod leviter agi debet, nihil, quod ad rem pertineat prætermitti. Audivit hoc in loco pæne innumerabilis multitudo de omni statu ipsorum positionem primariam, et non dubito, quam plurimi fuerunt etiam literatorum, dum audiverunt, timore perterriti; audiverunt post hoc responsionem ad prædicta, et resumtis viribus confortati fuerunt et consolati. Post hæc audiverunt in ipsius replicis eum quædam evadere vel potius palliate quædam subterfugere, quædam inverecunda fronte irrationabiliter negare, ut fecit de omnibus doctoribus, qui jam a ducentis annis et ultra in ecclesia floruerunt, contra quædam vero potiora silentio præetereundo sophistice replicare; ex quibus non potuit esse, quin multorum animi aliquo modo moverentur, qui nisi per verissimas et manifestissimas responsiones et declarationes solidentur, possent aliquo modo vulnerati et scandalizati remanere. Sed absit, ut pusilli hoc et tantum scandalum in facie ecclesiæ patiantur. Supplico igitur, et omni qua virtute valeo, hoc sacrum consistorium, hoc uni- versale concilium, hanc fidei scholam obsecro coram deo, ut nullo modo hic replicas absque responsis habeat, et si me insufficientem cernitis, si debilem, si elinguem, ecce ut veraciter me esse et credo et profiteor, cedo, do locum potiori cum fides salva sit, et contentus remaneo. Protestabatur etiam post prædicta præfatus magister Johannes de Ragusio, quod per eum non stabat, non stabit, quin ipsius adversarii frivolis replicis vellet pro posse satisfacere, et ut credebat et sperabat in domino, ad plenum respondere. Et tandem idem de Ragusio a prædicto magistro Johanne de Rochizano petivit juxta in Egra concordata, ut sibi traderet replicas suas in scriptis. Quibus finitis, reverendissimus dominus legatus petiit, an domini ambasiatores Bohemorum vellent ad prædicta aliqua dicere vel respondere? Qui habito inter se colloquio et deliberatione aliquali, magister Johannes de Rochizano nomine omnium respondit, quod domini ambasiatores Bohemorum erant dispositi ad faciendum et agendum omnia, ad quæ secundum in Egra concordata tenebantur. Et in hac tali responsione, quia jam tarde erat, fuit finis pro ea die. 1433.
286 Johannes de Ragusio. et etiam quod non intendebat aliquo modo injuriari prædicto magistro Johanni de Ragusio. Continuavit prædictam replicam per 5 dies, et finivit eam die Martis, quæ erat 10 Martii. Qua finita, adstatim magister Johannes de Ragusio iterum sacro concilio supplicavit, ut sicut de Rochizano amplam et longam audientiam atque pacificam in suis replicis habuerat, et quantum voluerat, dixerat absque omni impedimento, ita et sibi daretur audientia ad hujusmodi replicis respondendum. Dicebatque et persuadebat hoc modo, vellent quoque patres de concilio attendere, quod hoc non de re modica ageretur, sed de fide, in quo negotio nihil quod leviter agi debet, nihil, quod ad rem pertineat prætermitti. Audivit hoc in loco pæne innumerabilis multitudo de omni statu ipsorum positionem primariam, et non dubito, quam plurimi fuerunt etiam literatorum, dum audiverunt, timore perterriti; audiverunt post hoc responsionem ad prædicta, et resumtis viribus confortati fuerunt et consolati. Post hæc audiverunt in ipsius replicis eum quædam evadere vel potius palliate quædam subterfugere, quædam inverecunda fronte irrationabiliter negare, ut fecit de omnibus doctoribus, qui jam a ducentis annis et ultra in ecclesia floruerunt, contra quædam vero potiora silentio præetereundo sophistice replicare; ex quibus non potuit esse, quin multorum animi aliquo modo moverentur, qui nisi per verissimas et manifestissimas responsiones et declarationes solidentur, possent aliquo modo vulnerati et scandalizati remanere. Sed absit, ut pusilli hoc et tantum scandalum in facie ecclesiæ patiantur. Supplico igitur, et omni qua virtute valeo, hoc sacrum consistorium, hoc uni- versale concilium, hanc fidei scholam obsecro coram deo, ut nullo modo hic replicas absque responsis habeat, et si me insufficientem cernitis, si debilem, si elinguem, ecce ut veraciter me esse et credo et profiteor, cedo, do locum potiori cum fides salva sit, et contentus remaneo. Protestabatur etiam post prædicta præfatus magister Johannes de Ragusio, quod per eum non stabat, non stabit, quin ipsius adversarii frivolis replicis vellet pro posse satisfacere, et ut credebat et sperabat in domino, ad plenum respondere. Et tandem idem de Ragusio a prædicto magistro Johanne de Rochizano petivit juxta in Egra concordata, ut sibi traderet replicas suas in scriptis. Quibus finitis, reverendissimus dominus legatus petiit, an domini ambasiatores Bohemorum vellent ad prædicta aliqua dicere vel respondere? Qui habito inter se colloquio et deliberatione aliquali, magister Johannes de Rochizano nomine omnium respondit, quod domini ambasiatores Bohemorum erant dispositi ad faciendum et agendum omnia, ad quæ secundum in Egra concordata tenebantur. Et in hac tali responsione, quia jam tarde erat, fuit finis pro ea die. 1433.
Strana 287
PETRI ZATECENSIS, ORPHANORUM SECTAE PRESBYTERI, LIBER DIURNUS DE GESTIS BOHEMORUM IN CONCILIO BASILEENSI. E codice Ms. bibliothecae capituli ecclesiae Pragensis (sign. O. XXIX. fol. 3—60) nunc primum in lucem editus FRANCISCO PALACKY.
PETRI ZATECENSIS, ORPHANORUM SECTAE PRESBYTERI, LIBER DIURNUS DE GESTIS BOHEMORUM IN CONCILIO BASILEENSI. E codice Ms. bibliothecae capituli ecclesiae Pragensis (sign. O. XXIX. fol. 3—60) nunc primum in lucem editus FRANCISCO PALACKY.
Strana 288
Strana 289
In nomine domini, amen. Anno incarnationis ejusdem M'cccc XXXII, dominico die proximo post festum Circumcisionis, ambasiatores inclyti regni Bohemiæ et illustris marchionatus Moraviæ hora fere xxI’ ad Basileam per navigium venerunt. Quibus adhuc in navi exis- tentibus occurrit turba populi utriusque sexus non modica, nec non et consules prædictæ civitatis, et cum reverentia satis decenti ad hospitia adduxerunt. In crastino autem, hoc est n� feria in vigilia Epiphaniæ, concilium Basiliense legatos suos hora quasi xvi' ad antedictos ambasiatores suscipiendos miserunt. Inter quos specialissimus erat archiepiscopus Lugdunensis, qui legationem suam explanans, eos suscepit caritative, et inter cetera multa gratitudinem adventus Bohemorum declaravit, et eos de ecclesiæ corpore publice et jocunde asseruit. In eodem etiam tractatu asseruit, Satanam non dormitare, sed vigilanter laborare ad dissipationem concilii, ipsum tamen usque in præsens effectum non fuisse sortitum. Post quorum legatorum recessum consules Basiliensis civitatis venerunt, et ipsos honeste susceperunt, et sub prandio donis honoraverunt, scilicet piscibus et vino. Feria autem nn“ in alia hospitia se conventa ambasiatores antedicti transtulerunt. Quinta feria vero de suis quatuor spiritualibus et totidem de secularihus ad legatum papæ Julianum cardinalem, directorem concilii, direxerunt, ad salutandum eum et grati- ficandum de pia atque caritativa susceptione, insuper petentes tempus ingressus concilium sibi tribuendum dèterminatum. Qui terminum eis limitavit in crastinum, scilicet feria 6, super addens suam petitionem, ut ab eis in teutonico sermo ad populum non fieret, adjungens : si autem non placuerit, placitatione in Egra facta quod uterentur. Responsum pro tunc non est ei datum ullum. Mane autem facto, quidam monachus, dictus frater Johannes Molbrunn, ordinis Benedicti, ex parte legati nuntiavit, ingressum ambasiatorum Bohemiæ conveniens non fore, tum quia quædam alia in concilio tractari deberent, quibus tempus prolongarent, et sic eis nimium tempus protraheretur; tum etiam, quia ad honorem majorem prædic- torum sæpe ambasiatorum vergeret, ut diem specialem constituerent, quo convenire simul possent, et non die consueto, scilicet feria 6; tum etiam, quia locus pro Bohemis 37 5. Jan. 7. Jan. 8. Jan. 9. Jan. 1433. 4. Jan. Scriptores I.
In nomine domini, amen. Anno incarnationis ejusdem M'cccc XXXII, dominico die proximo post festum Circumcisionis, ambasiatores inclyti regni Bohemiæ et illustris marchionatus Moraviæ hora fere xxI’ ad Basileam per navigium venerunt. Quibus adhuc in navi exis- tentibus occurrit turba populi utriusque sexus non modica, nec non et consules prædictæ civitatis, et cum reverentia satis decenti ad hospitia adduxerunt. In crastino autem, hoc est n� feria in vigilia Epiphaniæ, concilium Basiliense legatos suos hora quasi xvi' ad antedictos ambasiatores suscipiendos miserunt. Inter quos specialissimus erat archiepiscopus Lugdunensis, qui legationem suam explanans, eos suscepit caritative, et inter cetera multa gratitudinem adventus Bohemorum declaravit, et eos de ecclesiæ corpore publice et jocunde asseruit. In eodem etiam tractatu asseruit, Satanam non dormitare, sed vigilanter laborare ad dissipationem concilii, ipsum tamen usque in præsens effectum non fuisse sortitum. Post quorum legatorum recessum consules Basiliensis civitatis venerunt, et ipsos honeste susceperunt, et sub prandio donis honoraverunt, scilicet piscibus et vino. Feria autem nn“ in alia hospitia se conventa ambasiatores antedicti transtulerunt. Quinta feria vero de suis quatuor spiritualibus et totidem de secularihus ad legatum papæ Julianum cardinalem, directorem concilii, direxerunt, ad salutandum eum et grati- ficandum de pia atque caritativa susceptione, insuper petentes tempus ingressus concilium sibi tribuendum dèterminatum. Qui terminum eis limitavit in crastinum, scilicet feria 6, super addens suam petitionem, ut ab eis in teutonico sermo ad populum non fieret, adjungens : si autem non placuerit, placitatione in Egra facta quod uterentur. Responsum pro tunc non est ei datum ullum. Mane autem facto, quidam monachus, dictus frater Johannes Molbrunn, ordinis Benedicti, ex parte legati nuntiavit, ingressum ambasiatorum Bohemiæ conveniens non fore, tum quia quædam alia in concilio tractari deberent, quibus tempus prolongarent, et sic eis nimium tempus protraheretur; tum etiam, quia ad honorem majorem prædic- torum sæpe ambasiatorum vergeret, ut diem specialem constituerent, quo convenire simul possent, et non die consueto, scilicet feria 6; tum etiam, quia locus pro Bohemis 37 5. Jan. 7. Jan. 8. Jan. 9. Jan. 1433. 4. Jan. Scriptores I.
Strana 290
290 Petri Zatecensis, 10. Jan. locandis nondum foret dispositus. Et sic illo die in concilium non introibant. Eodem die hora vesperorum simul congregati, archiepiscopus supradictus Lugdunensis cum duobus doctoribus Parisiensibus in medium Bohemorum venit, qui honorifice susceptus, legationem, quam a rege christianissimo suo Francorum habuit, sibi sub fide et honore et quasi jura- mento astrictus, inter cetera retulit, quod memor beneficiorum per regem Bohemiæ Johannem coecum ipsis collatorum, et filiam cujusdam regis Bohemiæ in matrimonium Francorum cuidam datam, a qua ipse processit seu natus est: ob hoc commisisset suis legatis Bohemis famulari et complacere, quantum possent. Cui pro tunc responsum non dabant, sed differebant inde post. Die vero Sabbati proximo post Circumcisionem præsentati sumus concilio, in quo Julianus cardinalis fuit, cujus fuit thema ad Philip. 2° : Si qua ergo consolatio in Christo, si quod solatium caritatis, si qua societas spiritus etc. In quo sermone dixit, se non ad partem congregationis, sed ad totam congregationem, in forma ecclesiæ loquens, dirigere sermonem suum. Item dixit in forma ecclesiæ, quod naturali lege stringimini præceptis meis et consiliis credere, probans per Tob. 4: Honorem habebis matri tuæ omnibus diebus vitæ tuæ etc., et post subjunxit, quod vos Bohemi estis concepti in utero meo. De sponso Christo adduxit idem : in mundo pressuram habebitis, in me autem pacem ; et post plures gratitudines exhibitas a Christo ecclesiæ, dixit in forma ecclesiæ: Nec me umquam errare permittit, nec passa est. Intentionem concilii declarans dixit: et ibi dixit, ut alter ab altero de fide domini nostri Jesu Christi non dissentiat, probans dixit: Aliud enim funda- mentum nemo potest etc., et exponens fundamentum, dixit: Hoc est fundamentum fidei. Item dixit multa de fundamento, quæ super ipsum ædificantur, et quomodo ecclesia æedificatur super ipsum : Super hanc petram, scilicet fidei, ædificabo ecclesiam meam, vocans ecclesiam domum. Dixit: Hanc venti perflare non possunt; petram ibidem vocavit Christum. Item loquens de illa dixit, quod magis sol et luna non egebat, adducens textum Apocalyp. Et suadens in hanc domum multis modis, inter cetera dixit: Quomodo prædicabunt, nisi mittantur ab ipsa? scilicet ecclesia. Sed quid præ- dicatur nisi evangelium, et quod evangelium nisi illud, quod illa approbavit? Nam multi, inquit, apostoli evangelia scripserunt, sed solum quatuor acceptavit ipsa ecclesia. Item claves solum ecclesia tradidit. Item impossibile est angelos errare, et ipsam impossibilius denotans ecclesiam. Item scripturam sacram nullus aliter debet intelli- gere, quam ipsa interpretatur, et declaravit hoc de parabola zizaniarum. Et suadens ad ecclesiam accedere, dixit: Nullus per me deceptus fuit, neque decipietur in æternum. Item nullam aliam sequi facit, nisi se ipsam; magistros, quos ipsa non approbat, facit spernere. Item in omnibus se ipsam judicem ponunt, per se ipsam intelligens ecclesiam; evangelium fidei catholicæ a me sumpsit auctoritatem; item disputationes et libros, nisi quos ipsa approbat, prohibet acceptare. Item per totum orbem diffusam dixit ecclesiam; concilium Basiliense vocavit ecclesiam; ecclesiæ auctoritatem totam tribuit huic sacro concilio. Item judicio hujus concilii suadet nos subjici; quidquid difficile et ambiguum et tale, ad ipsam ecclesiam esse recurrendum per hoc scriptum suasit; item hoc concilium dixit esse locum, quem ipsa arrexit. Item si omne verbum debuit referri ad sacerdotes Levitici generis, a fortiori ad hoc concilium, sed si secus fecerimus, tunc nostram volun- tatem faciemus. Item ibidem pollicitus est, se non aliud judicare, quam quod spiritus 1433.
290 Petri Zatecensis, 10. Jan. locandis nondum foret dispositus. Et sic illo die in concilium non introibant. Eodem die hora vesperorum simul congregati, archiepiscopus supradictus Lugdunensis cum duobus doctoribus Parisiensibus in medium Bohemorum venit, qui honorifice susceptus, legationem, quam a rege christianissimo suo Francorum habuit, sibi sub fide et honore et quasi jura- mento astrictus, inter cetera retulit, quod memor beneficiorum per regem Bohemiæ Johannem coecum ipsis collatorum, et filiam cujusdam regis Bohemiæ in matrimonium Francorum cuidam datam, a qua ipse processit seu natus est: ob hoc commisisset suis legatis Bohemis famulari et complacere, quantum possent. Cui pro tunc responsum non dabant, sed differebant inde post. Die vero Sabbati proximo post Circumcisionem præsentati sumus concilio, in quo Julianus cardinalis fuit, cujus fuit thema ad Philip. 2° : Si qua ergo consolatio in Christo, si quod solatium caritatis, si qua societas spiritus etc. In quo sermone dixit, se non ad partem congregationis, sed ad totam congregationem, in forma ecclesiæ loquens, dirigere sermonem suum. Item dixit in forma ecclesiæ, quod naturali lege stringimini præceptis meis et consiliis credere, probans per Tob. 4: Honorem habebis matri tuæ omnibus diebus vitæ tuæ etc., et post subjunxit, quod vos Bohemi estis concepti in utero meo. De sponso Christo adduxit idem : in mundo pressuram habebitis, in me autem pacem ; et post plures gratitudines exhibitas a Christo ecclesiæ, dixit in forma ecclesiæ: Nec me umquam errare permittit, nec passa est. Intentionem concilii declarans dixit: et ibi dixit, ut alter ab altero de fide domini nostri Jesu Christi non dissentiat, probans dixit: Aliud enim funda- mentum nemo potest etc., et exponens fundamentum, dixit: Hoc est fundamentum fidei. Item dixit multa de fundamento, quæ super ipsum ædificantur, et quomodo ecclesia æedificatur super ipsum : Super hanc petram, scilicet fidei, ædificabo ecclesiam meam, vocans ecclesiam domum. Dixit: Hanc venti perflare non possunt; petram ibidem vocavit Christum. Item loquens de illa dixit, quod magis sol et luna non egebat, adducens textum Apocalyp. Et suadens in hanc domum multis modis, inter cetera dixit: Quomodo prædicabunt, nisi mittantur ab ipsa? scilicet ecclesia. Sed quid præ- dicatur nisi evangelium, et quod evangelium nisi illud, quod illa approbavit? Nam multi, inquit, apostoli evangelia scripserunt, sed solum quatuor acceptavit ipsa ecclesia. Item claves solum ecclesia tradidit. Item impossibile est angelos errare, et ipsam impossibilius denotans ecclesiam. Item scripturam sacram nullus aliter debet intelli- gere, quam ipsa interpretatur, et declaravit hoc de parabola zizaniarum. Et suadens ad ecclesiam accedere, dixit: Nullus per me deceptus fuit, neque decipietur in æternum. Item nullam aliam sequi facit, nisi se ipsam; magistros, quos ipsa non approbat, facit spernere. Item in omnibus se ipsam judicem ponunt, per se ipsam intelligens ecclesiam; evangelium fidei catholicæ a me sumpsit auctoritatem; item disputationes et libros, nisi quos ipsa approbat, prohibet acceptare. Item per totum orbem diffusam dixit ecclesiam; concilium Basiliense vocavit ecclesiam; ecclesiæ auctoritatem totam tribuit huic sacro concilio. Item judicio hujus concilii suadet nos subjici; quidquid difficile et ambiguum et tale, ad ipsam ecclesiam esse recurrendum per hoc scriptum suasit; item hoc concilium dixit esse locum, quem ipsa arrexit. Item si omne verbum debuit referri ad sacerdotes Levitici generis, a fortiori ad hoc concilium, sed si secus fecerimus, tunc nostram volun- tatem faciemus. Item ibidem pollicitus est, se non aliud judicare, quam quod spiritus 1433.
Strana 291
Liber diurnus. 291 sanctus judicat. Monuit ad unionem nos propter detractionem aliorum et Saracenorum augmentationem, et quomodo jam ad parvum angulum stringimur orientalem; item quo- modo est circumdata varietate membrorum ecclesiæ. Item obedientes nos esse filios ecclesiæ suasit; et multa alia dixit, quæ patent in suo sermone. Tamen extra sermonem dixit, quod filius a patre non est tanto desiderio exspectatus, sicut ego, denotans se ecclesiam seu concilium Basiliense, vos exspectavit. Eodem die de teutonicali sermone responsum cardinali dederunt, quod non deceret eis dimittere, sed juxta compositionem in Egra factam velle stare. Ibique petivit Mathias de Piska pro sermone supra notato allegato, dicens : Si licet petere? Qui responderunt: Pete audacter. Et petiit pronuntiata *) ad rescribendum; post aliquod tempus concessit. Feria n° infra octavas Epiphaniæ unanimiter ambasiatores omnes, tam seculares quam spirituales, archiepiscopum Lugdunensem avisarunt ad sibi dandum responsum, scilicet quod pro magno bono suscipimus gratitudinem ejus, quia memor est beneficiorum sibi collatorum. Ideo et de post in veritate quantum intellexerint eum habiturum, juxta posse volunt sibi auxiliari ; amminiculum autem ab archiepiscopo non optabant ullum, nisi quantum cognosceret Bohemos veritatem habere, eis juxta auxiliari. Qui respondit: Non ad petita vestra, sed quia veritatem et justitiam tueri debeo, paratum offero me. Subjunxit inter eetera Rokicana: Si autem veritatem non haberemus, docti de opposito, parati sumus emendare. Cui respondit archiepiscopus : Hoc verbum acceptabile erit toti concilio, et non solum concilio, sed et toti mundo. Feria I° mane sacerdotes simul congregati tractabant de articulo uno, scilicet de libertatione verbi dei, cui committerent declarandum; et inter cetera finaliter omnes consenserunt in Ulricum de Czaslavia. Post prandium autem ad eundem locum conve- nientes, Rokicana coepit recusare, allegans vocem dominorum terrestrium, quibus fieret injuria, volens ex parte eorum articulum proponere. Dixit: Non dico, quod multum curarem articulum suscipere, sed nisi quod eis injuria non fieret. Deinde concluserunt eodem tempore aliquos transmittendos ad cardinalem Julianum, petentes pro loco dispu- tationis latiori, scilicet in ecclesia cathedrali, pro intimationibus fiendis de articulo decla- rando, ut in civitate plures convenirent ad audiendum ea, quæ a Bohemis proponerentur, et tertio, de libertate in auditorium intrantium, ut nullus intelligens latinum excluderetur. Cum autem hæc per magistrum Petrum Anglicum proposita fuissent, respondit legatus consilio capto a doctoribus: Vestrum non est, optare amplius, nisi ut audiamini. Ad hoc solum huc vocati estis. Præsens locus concilii semper fuit locus ad ibidem conveniendum; ideo non est conveniens, illum immutare. Ibi namque ambasiatores papæ, regis Roma- norum, regis Franciæ et electorum imperialium sunt auditi. Intimationes opus non est faciendas astruxit, cum omnes per civitatem totam sciunt, vos die Veneris seu 6 feria articulum vestrum proponendum; libertatem intrandi habebunt literati, quia ostium non recludetur. Cum tali sententia remissi sunt nuntii Bohemorum ad suos; cum quibus missi sunt doctores tres, qui eadem dixerunt, quibus pro tunc responsum non dabant finale, sed in crastinum differebant. Eodem die in prætorio dux Wilhelmus cum consulibus et communitate civitatis concluserunt, ut nullus visitaret officium Bohemorum, nec cum eis 12. Jan. 13. Jan. 1433. *) MS. habet „promittentes.“ 37
Liber diurnus. 291 sanctus judicat. Monuit ad unionem nos propter detractionem aliorum et Saracenorum augmentationem, et quomodo jam ad parvum angulum stringimur orientalem; item quo- modo est circumdata varietate membrorum ecclesiæ. Item obedientes nos esse filios ecclesiæ suasit; et multa alia dixit, quæ patent in suo sermone. Tamen extra sermonem dixit, quod filius a patre non est tanto desiderio exspectatus, sicut ego, denotans se ecclesiam seu concilium Basiliense, vos exspectavit. Eodem die de teutonicali sermone responsum cardinali dederunt, quod non deceret eis dimittere, sed juxta compositionem in Egra factam velle stare. Ibique petivit Mathias de Piska pro sermone supra notato allegato, dicens : Si licet petere? Qui responderunt: Pete audacter. Et petiit pronuntiata *) ad rescribendum; post aliquod tempus concessit. Feria n° infra octavas Epiphaniæ unanimiter ambasiatores omnes, tam seculares quam spirituales, archiepiscopum Lugdunensem avisarunt ad sibi dandum responsum, scilicet quod pro magno bono suscipimus gratitudinem ejus, quia memor est beneficiorum sibi collatorum. Ideo et de post in veritate quantum intellexerint eum habiturum, juxta posse volunt sibi auxiliari ; amminiculum autem ab archiepiscopo non optabant ullum, nisi quantum cognosceret Bohemos veritatem habere, eis juxta auxiliari. Qui respondit: Non ad petita vestra, sed quia veritatem et justitiam tueri debeo, paratum offero me. Subjunxit inter eetera Rokicana: Si autem veritatem non haberemus, docti de opposito, parati sumus emendare. Cui respondit archiepiscopus : Hoc verbum acceptabile erit toti concilio, et non solum concilio, sed et toti mundo. Feria I° mane sacerdotes simul congregati tractabant de articulo uno, scilicet de libertatione verbi dei, cui committerent declarandum; et inter cetera finaliter omnes consenserunt in Ulricum de Czaslavia. Post prandium autem ad eundem locum conve- nientes, Rokicana coepit recusare, allegans vocem dominorum terrestrium, quibus fieret injuria, volens ex parte eorum articulum proponere. Dixit: Non dico, quod multum curarem articulum suscipere, sed nisi quod eis injuria non fieret. Deinde concluserunt eodem tempore aliquos transmittendos ad cardinalem Julianum, petentes pro loco dispu- tationis latiori, scilicet in ecclesia cathedrali, pro intimationibus fiendis de articulo decla- rando, ut in civitate plures convenirent ad audiendum ea, quæ a Bohemis proponerentur, et tertio, de libertate in auditorium intrantium, ut nullus intelligens latinum excluderetur. Cum autem hæc per magistrum Petrum Anglicum proposita fuissent, respondit legatus consilio capto a doctoribus: Vestrum non est, optare amplius, nisi ut audiamini. Ad hoc solum huc vocati estis. Præsens locus concilii semper fuit locus ad ibidem conveniendum; ideo non est conveniens, illum immutare. Ibi namque ambasiatores papæ, regis Roma- norum, regis Franciæ et electorum imperialium sunt auditi. Intimationes opus non est faciendas astruxit, cum omnes per civitatem totam sciunt, vos die Veneris seu 6 feria articulum vestrum proponendum; libertatem intrandi habebunt literati, quia ostium non recludetur. Cum tali sententia remissi sunt nuntii Bohemorum ad suos; cum quibus missi sunt doctores tres, qui eadem dixerunt, quibus pro tunc responsum non dabant finale, sed in crastinum differebant. Eodem die in prætorio dux Wilhelmus cum consulibus et communitate civitatis concluserunt, ut nullus visitaret officium Bohemorum, nec cum eis 12. Jan. 13. Jan. 1433. *) MS. habet „promittentes.“ 37
Strana 292
292 Petri Zatecensis, 15. Jan. 16. Jan. 17. Jan. de fide conferret, sed de temporalibus rebus possent tractare, vendendo vel emendo, vel utroque modo, sub poena privationis colli et bonorum. In crastino autem mane, scilicet feria 11°, petitionem suam per suos repetentes, idem legatus ut prius respondit adjiciens : Cor meum vobis aperiam. Quidam ex patribus suspicantur, vos non pro alio illa petere, nisi ut inter eos rumorem faceretis. Deinde Procopius, qui erat unus ex nuntiis, legatum de actibus Australium et Boemorum inqui- sivit: qui dixit, se ex parte Boemorum mala audisse, scilicet ccce occisos et ce lethaliter vulneratos. Et ulterius interrogavit, quare unionem non haberetis vel caperetis pacem cum omnibus nostris ? Cui respondit Procopius : Quia nobis non tenent, quod promittunt. Etiam dux Austriæ nostros captivos non vult taxare, sed paulatim et successive interemit eos in carcere, ideo *) specialiter cum eo treugas non habemus. Feria v' in hac syllaba li mar etc. omnes congregati ivimus ad tres cardinales, scilicet ad cardinalem Placentinum et alios duos, qui nec susceperunt, nec sedere fece- runt, imo archiepiscopus Mediolanensis nec assurrexit; similiter quidam patriarcha. Quos dum salutassemus et benivolentiam cepissemus, quasi sine valedictione recessimus, ipsis dicentibus: Si aliqua fuerint justa et sancta, amplectabitur; et si veritati opposita, reprobabitur. Deinde feria 6 mane in concilium per abbatem Eboracensem et decanum Ratis- ponensem et consules civitatis Basiliensis et fratrem Johannem Molbrun conducti sumus, in qua existens Mathias Lauda proposuit causam advocationis in concilium et paratum animum Bohemorum, proponens rationem erectionis belli in Bohemia existentis, adjungens conditiones seu conclusos vel mutuos consensus in Egra conclusos (sic). Post hunc exhortationem brevem magister Petrus Payn Anglicus stylo subtili fecit. Deinde lecta sunt mandata regni Bohemiæ marchionatusque Moraviæ, nec non commissoria litera uni- versitatis Pragensis. Post hæc commissa sunt hæc intitulari publicis notariis, salvo solario. Postremo Rokicana primum articulum, scilicet de communione calicis ad populum, in medium proposuit et scripturis sacris et doctorum firmavit, ostendens utilitatem sumtionis sacramenti calicis. Et sic ad prandium euntes, ne tædio seniores afficerentur, in cra- stinum tractanda condixerunt, scilicet Sabbato in die Antonii. Eodem die scilicet Antonii mane sine conditione aliqua ad concilii congregationem pergentes, occurrit nobis Johannes Molbrun et illuc perduxit. Ad locum autem cum venissemus, exspectabamus usque ad tempus breve cardinales; qui dum venissent, scilicet duo, quilibet caudæ pallii adhærentem famulum habebat, sequendo ipsum, ipsam bajulabat; quibus nec assurreximus, licet quidam alii assurrexissent. Deinde facto silentio, Rokicana exhortationem fecit, assumens verbum apostoli Eph.: Unanimes. Deinde rediit ad quæe- stionem, resumens quæedam heri dicta, scilicet quod Christus communionem sub utraque specie laicis etiam suscipiendam instituit, et quam est utilis digne sumenti, et est de necessitate, non absoluta sed conditionata, scilicet si haberi potest, tempore debito et aliis circumstantiis ad hoc requisitis. Post hoc declaravit Christi esse præceptum, scilicet laicos communicare sub utraque specie ; probans per illud Joh. vi: Nisi manduca- veritis carnem etc., quod Christi dictum multi expositores de sacramentali et spirituali 1433. 14. Jan. *) MS. „imo.“
292 Petri Zatecensis, 15. Jan. 16. Jan. 17. Jan. de fide conferret, sed de temporalibus rebus possent tractare, vendendo vel emendo, vel utroque modo, sub poena privationis colli et bonorum. In crastino autem mane, scilicet feria 11°, petitionem suam per suos repetentes, idem legatus ut prius respondit adjiciens : Cor meum vobis aperiam. Quidam ex patribus suspicantur, vos non pro alio illa petere, nisi ut inter eos rumorem faceretis. Deinde Procopius, qui erat unus ex nuntiis, legatum de actibus Australium et Boemorum inqui- sivit: qui dixit, se ex parte Boemorum mala audisse, scilicet ccce occisos et ce lethaliter vulneratos. Et ulterius interrogavit, quare unionem non haberetis vel caperetis pacem cum omnibus nostris ? Cui respondit Procopius : Quia nobis non tenent, quod promittunt. Etiam dux Austriæ nostros captivos non vult taxare, sed paulatim et successive interemit eos in carcere, ideo *) specialiter cum eo treugas non habemus. Feria v' in hac syllaba li mar etc. omnes congregati ivimus ad tres cardinales, scilicet ad cardinalem Placentinum et alios duos, qui nec susceperunt, nec sedere fece- runt, imo archiepiscopus Mediolanensis nec assurrexit; similiter quidam patriarcha. Quos dum salutassemus et benivolentiam cepissemus, quasi sine valedictione recessimus, ipsis dicentibus: Si aliqua fuerint justa et sancta, amplectabitur; et si veritati opposita, reprobabitur. Deinde feria 6 mane in concilium per abbatem Eboracensem et decanum Ratis- ponensem et consules civitatis Basiliensis et fratrem Johannem Molbrun conducti sumus, in qua existens Mathias Lauda proposuit causam advocationis in concilium et paratum animum Bohemorum, proponens rationem erectionis belli in Bohemia existentis, adjungens conditiones seu conclusos vel mutuos consensus in Egra conclusos (sic). Post hunc exhortationem brevem magister Petrus Payn Anglicus stylo subtili fecit. Deinde lecta sunt mandata regni Bohemiæ marchionatusque Moraviæ, nec non commissoria litera uni- versitatis Pragensis. Post hæc commissa sunt hæc intitulari publicis notariis, salvo solario. Postremo Rokicana primum articulum, scilicet de communione calicis ad populum, in medium proposuit et scripturis sacris et doctorum firmavit, ostendens utilitatem sumtionis sacramenti calicis. Et sic ad prandium euntes, ne tædio seniores afficerentur, in cra- stinum tractanda condixerunt, scilicet Sabbato in die Antonii. Eodem die scilicet Antonii mane sine conditione aliqua ad concilii congregationem pergentes, occurrit nobis Johannes Molbrun et illuc perduxit. Ad locum autem cum venissemus, exspectabamus usque ad tempus breve cardinales; qui dum venissent, scilicet duo, quilibet caudæ pallii adhærentem famulum habebat, sequendo ipsum, ipsam bajulabat; quibus nec assurreximus, licet quidam alii assurrexissent. Deinde facto silentio, Rokicana exhortationem fecit, assumens verbum apostoli Eph.: Unanimes. Deinde rediit ad quæe- stionem, resumens quæedam heri dicta, scilicet quod Christus communionem sub utraque specie laicis etiam suscipiendam instituit, et quam est utilis digne sumenti, et est de necessitate, non absoluta sed conditionata, scilicet si haberi potest, tempore debito et aliis circumstantiis ad hoc requisitis. Post hoc declaravit Christi esse præceptum, scilicet laicos communicare sub utraque specie ; probans per illud Joh. vi: Nisi manduca- veritis carnem etc., quod Christi dictum multi expositores de sacramentali et spirituali 1433. 14. Jan. *) MS. „imo.“
Strana 293
Liber diurnus. 293 exponunt communione. In eodem sermone instruit de remanentia panis dicens ete. Et 1433. postremo differebant terminationem positionis in secundam feriam proximo venturam. In crastino autem, scilicet die dominico proximo post Antonii, in sermone quoad 18. Jan. populum laicalem, prædicator de ordine Minorum populo vulgari ex parte legati, cujus literam habuit, injunxit, ut feria un' proxima futura omnes jejunarent; qui non posset propter debilitatem, diceret tria „Pater noster,“ totidem „Ave Maria“ ob indulgentiarum 40 dierum spem, et processionem solemnem agere vellent, ut deus Bohemis cor tale daret, et quod nobiscum uniantur et recedant a suo proposito. Feria 2° in concilium intravimus; ubi dum cepissent loca, Rokicana propositionem 19. Jan. suam continuando arengam primam fecit, ut viderent Christi legem, vigilarent contra insidias astutas diaboli, orarent devote deum, ut unanimes fierent et unionem sanctam sortirentur, quam semper optando labores graves fecerunt. Deinde assumens propositionem suam: „In primitiva ecclesia fuit communio utriusque speciei,“ coepit præceptam esse a Christo communionem ostendere. Et post hoc coepit declarare, communionem fuisse tentam in primitiva ecclesia tempore Gregorii papæ, Augustini, Laurentii diaconi, quem asseruit calicem populo propinasse. Similiter tempore Donati, cujus diaconus calicem fregisse repe- ritur, dum populo sanguinem divisisset paganorum impulsu; tempore Cypriani, Fulgentii. Item astruxit et publice asserendo dixit, Græcos fidem ab apostolo suscepisse, qui usque in præesens communionem utriusque speciei numquam obmiserunt. De quibus dum Gregorius papa mentionem faceret, narrat, quomodo in fermento conficiunt, et communionem utriusque speciei indesinenter servant, quorum neutrum in eis reprehendit; quod non obmisisset talis sanctus, si reprehensibile fuisset, specialiter sub utraque specie communicare. Item Hiero- nymus de Græcis loquens in prologo super epistolam Jacobi dicit: Qui integre sapiunt, rectamque fidem sectantur. Postremo dixit: Optamus audire, quis doctorum, loquens contra communionem utriusque speciei, dicat eam exercentes esse hæreticos, erroneos et scanda- losos. Item optamus scire, si in aliquo concilio generali sit deposita, quod non credimus, demto concilio Constantiensi. Item istud tenemus et populum ita docemus, et si docti fuerimus de opposito, libenter suscipiemus. Et sic surrexit dominus Procopius, affirmans commu- nionem eandem esse sanctam, quia a domino præceptam; sicut in Genesis 2° capitulo non exprimitur verbum "præcipio,“ tamen injungendo per alia verba Adæ et uxori ejus præcepit, ne comederent etc. Hoc dominus postea tertio capitolo solus expresse decla- ravit. Item sicut invitatio hominum angelorum ab hominibus non fuit spreta, uti de Loth, Abraham, Melchisedech, sic multo plus Christi invitatio, Luc. 14, Matth. 22. Cujus oppo- situm fecit Vasti regina; ideo repudiata fuit a viro suo. Item in lege veteri oblationes debebant sperni, Num. 2 de Phase. Qui non manducaret, deberet de populo deleri, multo magis Christi oblatio. Ideo Judas dicit in canonica: in sanctis millibus puniet. Quarto non consulo, ut aliquid contra deum dicatis, nec contra ejus nuntios, qui ab eo mittuntur, ut invitent ad communionem. Post optabat Rokicana scripta, quæ eis porri- gerent, ut regrossata ipsis redderentur, similiter ipsi eis vellent facere. Ultimo legatus præsidens concilii dixit : Quia cras, sicuti hodie ante vestrum adventum conclusum est, dominus Wilhelmus, protector concilii, dux Bavariæ, habens literam a domino rege Romanorum, debet audiri. Nostris autem displicuit prolongatio. Petiverunt, ut mane possint proponere, post prandium autem ducem audirent. Et sic fuit conclusum.
Liber diurnus. 293 exponunt communione. In eodem sermone instruit de remanentia panis dicens ete. Et 1433. postremo differebant terminationem positionis in secundam feriam proximo venturam. In crastino autem, scilicet die dominico proximo post Antonii, in sermone quoad 18. Jan. populum laicalem, prædicator de ordine Minorum populo vulgari ex parte legati, cujus literam habuit, injunxit, ut feria un' proxima futura omnes jejunarent; qui non posset propter debilitatem, diceret tria „Pater noster,“ totidem „Ave Maria“ ob indulgentiarum 40 dierum spem, et processionem solemnem agere vellent, ut deus Bohemis cor tale daret, et quod nobiscum uniantur et recedant a suo proposito. Feria 2° in concilium intravimus; ubi dum cepissent loca, Rokicana propositionem 19. Jan. suam continuando arengam primam fecit, ut viderent Christi legem, vigilarent contra insidias astutas diaboli, orarent devote deum, ut unanimes fierent et unionem sanctam sortirentur, quam semper optando labores graves fecerunt. Deinde assumens propositionem suam: „In primitiva ecclesia fuit communio utriusque speciei,“ coepit præceptam esse a Christo communionem ostendere. Et post hoc coepit declarare, communionem fuisse tentam in primitiva ecclesia tempore Gregorii papæ, Augustini, Laurentii diaconi, quem asseruit calicem populo propinasse. Similiter tempore Donati, cujus diaconus calicem fregisse repe- ritur, dum populo sanguinem divisisset paganorum impulsu; tempore Cypriani, Fulgentii. Item astruxit et publice asserendo dixit, Græcos fidem ab apostolo suscepisse, qui usque in præesens communionem utriusque speciei numquam obmiserunt. De quibus dum Gregorius papa mentionem faceret, narrat, quomodo in fermento conficiunt, et communionem utriusque speciei indesinenter servant, quorum neutrum in eis reprehendit; quod non obmisisset talis sanctus, si reprehensibile fuisset, specialiter sub utraque specie communicare. Item Hiero- nymus de Græcis loquens in prologo super epistolam Jacobi dicit: Qui integre sapiunt, rectamque fidem sectantur. Postremo dixit: Optamus audire, quis doctorum, loquens contra communionem utriusque speciei, dicat eam exercentes esse hæreticos, erroneos et scanda- losos. Item optamus scire, si in aliquo concilio generali sit deposita, quod non credimus, demto concilio Constantiensi. Item istud tenemus et populum ita docemus, et si docti fuerimus de opposito, libenter suscipiemus. Et sic surrexit dominus Procopius, affirmans commu- nionem eandem esse sanctam, quia a domino præceptam; sicut in Genesis 2° capitulo non exprimitur verbum "præcipio,“ tamen injungendo per alia verba Adæ et uxori ejus præcepit, ne comederent etc. Hoc dominus postea tertio capitolo solus expresse decla- ravit. Item sicut invitatio hominum angelorum ab hominibus non fuit spreta, uti de Loth, Abraham, Melchisedech, sic multo plus Christi invitatio, Luc. 14, Matth. 22. Cujus oppo- situm fecit Vasti regina; ideo repudiata fuit a viro suo. Item in lege veteri oblationes debebant sperni, Num. 2 de Phase. Qui non manducaret, deberet de populo deleri, multo magis Christi oblatio. Ideo Judas dicit in canonica: in sanctis millibus puniet. Quarto non consulo, ut aliquid contra deum dicatis, nec contra ejus nuntios, qui ab eo mittuntur, ut invitent ad communionem. Post optabat Rokicana scripta, quæ eis porri- gerent, ut regrossata ipsis redderentur, similiter ipsi eis vellent facere. Ultimo legatus præsidens concilii dixit : Quia cras, sicuti hodie ante vestrum adventum conclusum est, dominus Wilhelmus, protector concilii, dux Bavariæ, habens literam a domino rege Romanorum, debet audiri. Nostris autem displicuit prolongatio. Petiverunt, ut mane possint proponere, post prandium autem ducem audirent. Et sic fuit conclusum.
Strana 294
294 Petri Zatecensis, 21. Jan. 22. Jan. Feria ill , in die Fabiani et Sebastiani, intrando in concilium mane sedimus. Tunc Nicolaus, Episcopus de Pisk, thema pulcrum fecit pro combinatione articuli sui ad priorem. Post exposuit articulum de destructione peccatorum publicorum et privatorum, quantum modo bono et decenti fieri potest, ponens descriptionem peccati mortalis. Post Rokicana præsentavit positionem suam Juliano legato, sic tamen, quod regrossando sibi restituat, quia sic ipsi faciemus nos vobis. Feria In°, in die Agnetis, mane conveniendo ad hospitium Mathiæ Lauda, de domo cum volebamus exire in concilium, præterierunt nos duo cardinales, salutantes cum capitis inclinatione, caudam longam quilibet habens, quam servus cujuslibet ipsum sequens deferebat. Cum autem venissemus ad cimiterium ecclesiæ, in cujus parte fuit concilium congregatum, occurrit nobis Johannes Molbrun, nuntians factum coram concilio publi- catum, quomodo quidam ex nostris in ponte Christi imaginem pertransiens, contra eam projecit, de quo ignorabamus. Post in concilium intrantes Nicolaus Episcopus surgens prædicta repetivit, superaddens peccata specialia populi carnalia et spiritualium, deinde tantum spiritualium, ut simoniam, verbi dei impeditionem, adjiciens de Alexandro, qui primum contra Johannem Hus excommunicationis tulit sententiam injustam, volens præ- dicationem verbi dei impedire in civitate Pragensi in Johannem Hus; et finaliter ipsum in magnam regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ combusserunt confusionem, cujus vita omnibus manifesta, pudica, casta, sancta et irreprehensibilis coram toto regno persistit. Post cujus combustionem Hieronymus magister, quia eam affirmare justam fuisse recusavit et damnationi Johannis Vikleph assentire noluit, impie et crudeliter per ignem est exstinctus. De isto ergo sermone multum contrario concilio quidam riserunt, alii dentibus stridebant, ceteri autem murmurabant. Legatus vero complosis manibus sursus versum coelum respexit. Tunc Episcopus Nicolaus dixit, nobis esse permissum, quod liberam dare velletis audientiam, quod intentionem nostram exprimere debemus coram vobis. Cui legatus : aliquando pausam faciatis, ut spuere possint, utique plenam debetis habere audientiam; et sic pulcre et honeste suum sermonem terminavit. Eodem die convenerunt omnes quasi nostri ad hospitium Procopii, et ibi Rokicana pro articulo declarando tertio locum obtinere vi voluit. Cui tantum Benesius Mokrovusky et Johannes Welwar et Martinus de Chrudim consenserunt; aliis autem dissentientibus, nihil concludere valuerunt. Ibidem Rokicana arguit Episcopum, quare tam dure contra prælatos invehisset. Cui responsionabiliter satisfecit, et de ostensione sui scripti, quod non fecerat Episcopus Rokicanæ, rationabiliter excusavit. Eodem die Procopius, quia concilio non interfuit, legationem habuit hora vesper- tina a legato Juliano per Johannem Molbrun, si infirmaretur, quasi dolenter illud de eo audivit; et obmisit tamen ingressum propter balneum. Feria v', in die Vincentii, eramus congregati post prandium in hospitio Orpha- norum sacerdotes omnes, et tractavimus de positione articuli tertii, scilicet de libertatione verbi dei, cui committeretur; et ibi Rokyczana inculpavit Procopium et Anglicum, quod essent causa totius illius divisionis Episcopum (sic) de supradictis culpis, et in illo rese- dimus, quod Ulricus et non Rokycana, sic tamen, quod non deberet vergi baronibus in præjudicium eo, quod Rokicana volens nomine eorum proponere, non est a fratribus sacerdotibus admissus ; etiam, quod ex hoc Benessio non deberet derogari, sic quod ex 1433. 20. Jan.
294 Petri Zatecensis, 21. Jan. 22. Jan. Feria ill , in die Fabiani et Sebastiani, intrando in concilium mane sedimus. Tunc Nicolaus, Episcopus de Pisk, thema pulcrum fecit pro combinatione articuli sui ad priorem. Post exposuit articulum de destructione peccatorum publicorum et privatorum, quantum modo bono et decenti fieri potest, ponens descriptionem peccati mortalis. Post Rokicana præsentavit positionem suam Juliano legato, sic tamen, quod regrossando sibi restituat, quia sic ipsi faciemus nos vobis. Feria In°, in die Agnetis, mane conveniendo ad hospitium Mathiæ Lauda, de domo cum volebamus exire in concilium, præterierunt nos duo cardinales, salutantes cum capitis inclinatione, caudam longam quilibet habens, quam servus cujuslibet ipsum sequens deferebat. Cum autem venissemus ad cimiterium ecclesiæ, in cujus parte fuit concilium congregatum, occurrit nobis Johannes Molbrun, nuntians factum coram concilio publi- catum, quomodo quidam ex nostris in ponte Christi imaginem pertransiens, contra eam projecit, de quo ignorabamus. Post in concilium intrantes Nicolaus Episcopus surgens prædicta repetivit, superaddens peccata specialia populi carnalia et spiritualium, deinde tantum spiritualium, ut simoniam, verbi dei impeditionem, adjiciens de Alexandro, qui primum contra Johannem Hus excommunicationis tulit sententiam injustam, volens præ- dicationem verbi dei impedire in civitate Pragensi in Johannem Hus; et finaliter ipsum in magnam regni Bohemiæ et marchionatus Moraviæ combusserunt confusionem, cujus vita omnibus manifesta, pudica, casta, sancta et irreprehensibilis coram toto regno persistit. Post cujus combustionem Hieronymus magister, quia eam affirmare justam fuisse recusavit et damnationi Johannis Vikleph assentire noluit, impie et crudeliter per ignem est exstinctus. De isto ergo sermone multum contrario concilio quidam riserunt, alii dentibus stridebant, ceteri autem murmurabant. Legatus vero complosis manibus sursus versum coelum respexit. Tunc Episcopus Nicolaus dixit, nobis esse permissum, quod liberam dare velletis audientiam, quod intentionem nostram exprimere debemus coram vobis. Cui legatus : aliquando pausam faciatis, ut spuere possint, utique plenam debetis habere audientiam; et sic pulcre et honeste suum sermonem terminavit. Eodem die convenerunt omnes quasi nostri ad hospitium Procopii, et ibi Rokicana pro articulo declarando tertio locum obtinere vi voluit. Cui tantum Benesius Mokrovusky et Johannes Welwar et Martinus de Chrudim consenserunt; aliis autem dissentientibus, nihil concludere valuerunt. Ibidem Rokicana arguit Episcopum, quare tam dure contra prælatos invehisset. Cui responsionabiliter satisfecit, et de ostensione sui scripti, quod non fecerat Episcopus Rokicanæ, rationabiliter excusavit. Eodem die Procopius, quia concilio non interfuit, legationem habuit hora vesper- tina a legato Juliano per Johannem Molbrun, si infirmaretur, quasi dolenter illud de eo audivit; et obmisit tamen ingressum propter balneum. Feria v', in die Vincentii, eramus congregati post prandium in hospitio Orpha- norum sacerdotes omnes, et tractavimus de positione articuli tertii, scilicet de libertatione verbi dei, cui committeretur; et ibi Rokyczana inculpavit Procopium et Anglicum, quod essent causa totius illius divisionis Episcopum (sic) de supradictis culpis, et in illo rese- dimus, quod Ulricus et non Rokycana, sic tamen, quod non deberet vergi baronibus in præjudicium eo, quod Rokicana volens nomine eorum proponere, non est a fratribus sacerdotibus admissus ; etiam, quod ex hoc Benessio non deberet derogari, sic quod ex 1433. 20. Jan.
Strana 295
Liber diurnus. 295 eo pateretur repulsam circa alia agibilia in consilio fratrum ambasiatorum ad concilium missorum; etiam ex hoc tertio fratres non deberent instare in regno Bohemiæ, illuc ipsis cum dei auxilio venturis, contra barones, quod propter hoe vocem suam perderent. Ad tertium est responsum, ipsorum officio non competere talia promovere, sed quod argu- erentur de eo, quod promiserunt ire, et non implerunt promissum *). Prima vero duo simpliciter sunt admissa; primum tamen pro tunc dure Rokicana proposuit, scilicet, quod depositum custodire deberet, juxta apostolum, quod injunctum sibi fuisset a dominis terrigenis Bohemorum; secundum, quod si alter vellet pronuntiare, ipse forte citius veniret, vel si alter præveniret eum, ita alte posset clamare, sicut alter. Procopius respondit: Potius morerer, quam talem divisionem coram eis attentarem, sed per nuntios vellemus tuum propositum impedire; item quod sibi juxta depositum committerent vel Martino, ne nimis magna controversia exinde sequeretur. Postremo modificavit sermones scilicet formam suprapositam circa tale signum ad duo puncta (sic) **). Feria 6 post Vincentii mane in concilium ingressi, Ulricus positionem pro tertio 23. Jan. articulo posuit, scilicet de libertate verbi dei; primum de duplici dei verbo i. e. filius dei et verbum a deo per angelos, prophetas, Christum et apostolum hominibus nuntiatum. De primo Apok. 19, de secundo Johannes: Verbum autem domini manet in æternum; post quomodo differunt verbum dei a verbo hominum, scilicet in veritate, fidelitate etc.; post conclusiones cum corollariis de sacerdotibus fecit. In fine surrexit Rokicana, notificans delationem, qua coram concilio essent delati, scilicet de projectione super imaginem cru- cifixi, de quo omnino ignorant, vellent omnem honestatem servare propter finem optatum adipiscendum. Cui respondens Julianus consilio habito: Grati sumus de vestro desiderio, et speramus de bono fine; etiam si quidam exire volunt pro aura capienda habebunt commeatus, nisi dicant. Sunt enim quidam ad villas euntes, ut præedicent, de quo timemus, ne aliquod malum exinde sequeretur, imo optamus, ut vos impediatis. Cui responsum est: Laici nostri pro pabulis equorum, puta pro foeno et straminibus exeunt, qui ignari sunt ad prædicandum ; etiam sunt Bohemi. Insuper adjectum est: Scitis Teutonicos esse curiosos; si ergo aliqui nostris quæstionem facerent, utrum Mariam matrem Christi pro virgine habeamus, et si respondetur eis, quod tenemus eam virginem, et dignissimam creaturam post filium suum: non videtur hoc periculi inferre. Et sic in hospitia regressi 1433. sumus. Sabbato mane in concilio surgens Ulricus, frater carissimus, replicavit breviter dicta de animo de sacerdotibus bonis et malis, et inchoavit declarare libertatem verbi dei sacerdotibus domini licere Christi exemplo et apostolorum et primitivæ ecclesiæ scripturis sacris et doctorum et conciliorum. Ultimo adjunxit dicens: Protestor vobis, quod non est, ut quidam asserunt, nos doctores omnino rejicere; imo cum allegamus, non tantum antiquos, sed etiam novellos, se veraciter in scripturis fundantes, ut Lyram, Gorram etc. Unus sacerdos, scilicet procurator concilii, qui interloquitur, in concilio surgens, cum dixisset: "Istam positionem factam ad acta concilii sacri ponite,“ et demum subjunxit: 24. Jan. **) *) Innuuntur hic barones absentes, Menhardus de Novadomo, Wenceslaus de Krawar et Prihiko de Klenowa, qui licet a generali regni congregatione cum aliis præsentibus electi, legationis officium suscepissent, Basileam tamen cum eis venire neglexerant. Forma hæc in codice nostro desideratur.
Liber diurnus. 295 eo pateretur repulsam circa alia agibilia in consilio fratrum ambasiatorum ad concilium missorum; etiam ex hoc tertio fratres non deberent instare in regno Bohemiæ, illuc ipsis cum dei auxilio venturis, contra barones, quod propter hoe vocem suam perderent. Ad tertium est responsum, ipsorum officio non competere talia promovere, sed quod argu- erentur de eo, quod promiserunt ire, et non implerunt promissum *). Prima vero duo simpliciter sunt admissa; primum tamen pro tunc dure Rokicana proposuit, scilicet, quod depositum custodire deberet, juxta apostolum, quod injunctum sibi fuisset a dominis terrigenis Bohemorum; secundum, quod si alter vellet pronuntiare, ipse forte citius veniret, vel si alter præveniret eum, ita alte posset clamare, sicut alter. Procopius respondit: Potius morerer, quam talem divisionem coram eis attentarem, sed per nuntios vellemus tuum propositum impedire; item quod sibi juxta depositum committerent vel Martino, ne nimis magna controversia exinde sequeretur. Postremo modificavit sermones scilicet formam suprapositam circa tale signum ad duo puncta (sic) **). Feria 6 post Vincentii mane in concilium ingressi, Ulricus positionem pro tertio 23. Jan. articulo posuit, scilicet de libertate verbi dei; primum de duplici dei verbo i. e. filius dei et verbum a deo per angelos, prophetas, Christum et apostolum hominibus nuntiatum. De primo Apok. 19, de secundo Johannes: Verbum autem domini manet in æternum; post quomodo differunt verbum dei a verbo hominum, scilicet in veritate, fidelitate etc.; post conclusiones cum corollariis de sacerdotibus fecit. In fine surrexit Rokicana, notificans delationem, qua coram concilio essent delati, scilicet de projectione super imaginem cru- cifixi, de quo omnino ignorant, vellent omnem honestatem servare propter finem optatum adipiscendum. Cui respondens Julianus consilio habito: Grati sumus de vestro desiderio, et speramus de bono fine; etiam si quidam exire volunt pro aura capienda habebunt commeatus, nisi dicant. Sunt enim quidam ad villas euntes, ut præedicent, de quo timemus, ne aliquod malum exinde sequeretur, imo optamus, ut vos impediatis. Cui responsum est: Laici nostri pro pabulis equorum, puta pro foeno et straminibus exeunt, qui ignari sunt ad prædicandum ; etiam sunt Bohemi. Insuper adjectum est: Scitis Teutonicos esse curiosos; si ergo aliqui nostris quæstionem facerent, utrum Mariam matrem Christi pro virgine habeamus, et si respondetur eis, quod tenemus eam virginem, et dignissimam creaturam post filium suum: non videtur hoc periculi inferre. Et sic in hospitia regressi 1433. sumus. Sabbato mane in concilio surgens Ulricus, frater carissimus, replicavit breviter dicta de animo de sacerdotibus bonis et malis, et inchoavit declarare libertatem verbi dei sacerdotibus domini licere Christi exemplo et apostolorum et primitivæ ecclesiæ scripturis sacris et doctorum et conciliorum. Ultimo adjunxit dicens: Protestor vobis, quod non est, ut quidam asserunt, nos doctores omnino rejicere; imo cum allegamus, non tantum antiquos, sed etiam novellos, se veraciter in scripturis fundantes, ut Lyram, Gorram etc. Unus sacerdos, scilicet procurator concilii, qui interloquitur, in concilio surgens, cum dixisset: "Istam positionem factam ad acta concilii sacri ponite,“ et demum subjunxit: 24. Jan. **) *) Innuuntur hic barones absentes, Menhardus de Novadomo, Wenceslaus de Krawar et Prihiko de Klenowa, qui licet a generali regni congregatione cum aliis præsentibus electi, legationis officium suscepissent, Basileam tamen cum eis venire neglexerant. Forma hæc in codice nostro desideratur.
Strana 296
296 Petri Zatecensis, 1433. „De doctoribus etiam notate.“ Cui dixit Procopius : "Bene, tamen sic est conclusum in Egra." 26. Jan. 27. Jan. Dominico in commemoratione conversionis Pauli Procopius duos visitavit cardi- nales ; qui licet prius inhoneste suscepissent Bohemos, tamen cum honestate satis decenti eum cum domino Wilhelmo Costkone tractaverunt, et de inhonestate se excusaverunt, et inter cetera unus dixit: „Et si papa nos haberet, suspenderet." Secunda feria mane cum venissemus in concilium, duo cardinales sequebantur nos caudati, servis deferentibus caudas. Tunc magister Petrus Anglicus inchoavit ponere positionem, primum recommendans singulariter prædictos tres articulos; post in forma pronuntiavit articulum suum, scilicet contra dominium cleri, suppositiones ponens quatuor. Illis suppositis pronuntiavit pro veritate articuli scripturam veteris legis, deinde novæ legis ; post hoc Lyram dicta loca exponentem, aliqua, ultimo doctores antiquos, scilicet Dionysium, Clementem, Origenem et Hieronymum. Et sic cetera in futurum terminanda servavit. Post procuratores concilii Ulrici positionem, quam pro tune præsentavit, ad acta concilii signare fecerunt. Post prandium cum Procopio et Marcoldo ivi ad Minores, conspiciendo eorum librariam, in qua pauca valentia volumina invenimus, dempta biblia, concordantiis ejusdem mediocribus, et expositionem super quosdam libros bibliæ. Eodem die missa est ambasiata ad Græcos, ut venirent ad concilium Basiliense. Feria tertia mane in concilium venientes, magister Petrus Anglicus ulterius doctores allegando pro veritate articuli, scilicet contra dominium cleri, processit, narrando dicta quædam Hieronymi, Augustini, Ambrosii, Gregorii, Chrysostomi et quendam Parisi- ensem; et residuum reservavit in crastinum. Post prandium ivimus ad Prædicatorum claustrum sacerdotes quatuor cum aliis ad conspiciendam librariam eorum, quæ bene solemnior fuit et pretiosior libraria Minorum. In eodem, scilicet Prædicatorum, invenimus mysticationem ludi scacorum et plures alios libros bonos, seorsum etiam in secunda camera habuerunt volumina multa in jure canonico et civili cum doctoribus eorundem. Deinde euntes, venimus ad cardinalem Placentinum, morantem in eodem claustro, qui favorosam nobis faciem ostendit. Cui dixit Procopius: Optaremus aliquos libros, et illi fratres cum suo statuto denegant nobis, scilicet quod non concedatur extra claustrum aliquis liber. Respondit cardinalis: Quantumcumque volueritis habere, habebitis. Tunc prior sermonem proprium prius dictum temperavit, dicens : Adhuc in toto non recusavi. Et sic bibentes cum cardinali recessimus, et venimus ad legatum Julianum, qui amplexando Procopium suscepit et secum in æstuarium duxit, et ibi fere per mediam horam soli duo fuerunt. Qui se ipsos constrinxerunt, ut mihi Procopius retulit, quod alter alteri posset dicere quid- quid vellet, et non deberet ei imputari. Et sic Procopius cardinali dixit: Pessime statis, respicitis primitivam ecclesiam cum auctoritate, et nimis remoti estis a spiritus sancti conversatione, et æstimatis, quod quidquid facitis, spiritus sancti instinctu faceretis, quod tamen coram deo non est; nos respiciendo primitivam ecclesiam, reperimus eam nostros quatuor articulos tenuisse. Cui tamen legatus non multum contradixit, et plura interlocuti sunt. Eodem tempore cum Mathias Anglicus cuidam doctori Johanni Sclavo de ordine Prædicatorum probare voluisset, omnes suos fratres prædicare debere, dixit Johannes: Sufficit, quod unus prædicet. Et quidam auditor palatii papæ adjecit : Prius monachi pauci erant sacerdotes, nunc autem monachi laici et plures 25. Jan.
296 Petri Zatecensis, 1433. „De doctoribus etiam notate.“ Cui dixit Procopius : "Bene, tamen sic est conclusum in Egra." 26. Jan. 27. Jan. Dominico in commemoratione conversionis Pauli Procopius duos visitavit cardi- nales ; qui licet prius inhoneste suscepissent Bohemos, tamen cum honestate satis decenti eum cum domino Wilhelmo Costkone tractaverunt, et de inhonestate se excusaverunt, et inter cetera unus dixit: „Et si papa nos haberet, suspenderet." Secunda feria mane cum venissemus in concilium, duo cardinales sequebantur nos caudati, servis deferentibus caudas. Tunc magister Petrus Anglicus inchoavit ponere positionem, primum recommendans singulariter prædictos tres articulos; post in forma pronuntiavit articulum suum, scilicet contra dominium cleri, suppositiones ponens quatuor. Illis suppositis pronuntiavit pro veritate articuli scripturam veteris legis, deinde novæ legis ; post hoc Lyram dicta loca exponentem, aliqua, ultimo doctores antiquos, scilicet Dionysium, Clementem, Origenem et Hieronymum. Et sic cetera in futurum terminanda servavit. Post procuratores concilii Ulrici positionem, quam pro tune præsentavit, ad acta concilii signare fecerunt. Post prandium cum Procopio et Marcoldo ivi ad Minores, conspiciendo eorum librariam, in qua pauca valentia volumina invenimus, dempta biblia, concordantiis ejusdem mediocribus, et expositionem super quosdam libros bibliæ. Eodem die missa est ambasiata ad Græcos, ut venirent ad concilium Basiliense. Feria tertia mane in concilium venientes, magister Petrus Anglicus ulterius doctores allegando pro veritate articuli, scilicet contra dominium cleri, processit, narrando dicta quædam Hieronymi, Augustini, Ambrosii, Gregorii, Chrysostomi et quendam Parisi- ensem; et residuum reservavit in crastinum. Post prandium ivimus ad Prædicatorum claustrum sacerdotes quatuor cum aliis ad conspiciendam librariam eorum, quæ bene solemnior fuit et pretiosior libraria Minorum. In eodem, scilicet Prædicatorum, invenimus mysticationem ludi scacorum et plures alios libros bonos, seorsum etiam in secunda camera habuerunt volumina multa in jure canonico et civili cum doctoribus eorundem. Deinde euntes, venimus ad cardinalem Placentinum, morantem in eodem claustro, qui favorosam nobis faciem ostendit. Cui dixit Procopius: Optaremus aliquos libros, et illi fratres cum suo statuto denegant nobis, scilicet quod non concedatur extra claustrum aliquis liber. Respondit cardinalis: Quantumcumque volueritis habere, habebitis. Tunc prior sermonem proprium prius dictum temperavit, dicens : Adhuc in toto non recusavi. Et sic bibentes cum cardinali recessimus, et venimus ad legatum Julianum, qui amplexando Procopium suscepit et secum in æstuarium duxit, et ibi fere per mediam horam soli duo fuerunt. Qui se ipsos constrinxerunt, ut mihi Procopius retulit, quod alter alteri posset dicere quid- quid vellet, et non deberet ei imputari. Et sic Procopius cardinali dixit: Pessime statis, respicitis primitivam ecclesiam cum auctoritate, et nimis remoti estis a spiritus sancti conversatione, et æstimatis, quod quidquid facitis, spiritus sancti instinctu faceretis, quod tamen coram deo non est; nos respiciendo primitivam ecclesiam, reperimus eam nostros quatuor articulos tenuisse. Cui tamen legatus non multum contradixit, et plura interlocuti sunt. Eodem tempore cum Mathias Anglicus cuidam doctori Johanni Sclavo de ordine Prædicatorum probare voluisset, omnes suos fratres prædicare debere, dixit Johannes: Sufficit, quod unus prædicet. Et quidam auditor palatii papæ adjecit : Prius monachi pauci erant sacerdotes, nunc autem monachi laici et plures 25. Jan.
Strana 297
Liber diurnus. 297 ordinantur sacerdotes, non propter prædicationis officium, sed devotionem et sacrificii multiplicationem ; ideo secundum sanctum Thomam non ita rigide debent in scientia exa- minari, sicut sacerdotes promovendi ad curam animarum. Feria quarta mane ad concilium venimus; tunc magister Petrus Anglicus incipiens 28. Jan. a Bernardo, cujus dictum ad Eugenium papam recitavit, ubi dicit: In hoc Constantino successisti et non Petro. Post hoc allegavit Hugonem, qui magis videbatur pro eis; ideo quidam dixit: Grates vobis. Post allegavit magistrum historiarum, magistrum senten- tiarum, doctorem solemnem, Thomam, ex canone apostolorum, ex conciliis et decreto. Post hoc ex sua parte quiddam coram concilio dixit, contradicens festivæ condemnationi librorum magistri Johannis Wicleph et Johannis Hus, qui fuit bonæ famæ per totam Bohemiam. Item excusavit se de moribus suis, quos habet in accentuando. Deinde dixit: Propter deum, conveniamus in quidditate ecclesiæ, quia ille dicit, illi sunt ecclesia, et ille dicit, non. Post hoc surrexit Rokyczana, ex parte omnium regratiabatur, quia liberam et plenam audientiam dedissent, scilicet in quatuor articulis propositis, et petivit, si offendimus Reverentias Vestras et Paternitates in aliquo, parcatis nobis. Item qui debuerint scripturas proponere contra nostra, petimus, ut quanto succinctius potest fieri, ut fiat, solidiores ponant, propter finem optatum citius adipiscendum. Etiam quod si qua vide- buntur nobis replicanda, quod locum et tempus habeamus. Et legatus promisit. Et sub- junxit Rokicana : Petimus, ut eadem dicatis et regratiamini domino duci, quod licet non intellexit, diligens fuit interesse, ob amorem futuræ unionis. Eadem sunt sibi dicta in teotunico. Et ipse solus dixit, hæc sibi commissa fuisse a domino rege, cujus ex parte esset concilii sacri protector et civitatis servator, et ideo quidquid ad futuram unionem juvare possum, libenter faciam. Cui Costka ex parte omnium regratiabatur. Post hoc legatus incepit sermonem facere, scilicet ut injuriarum deberemus oblivisci, ad unitatem caritativam tendamus ; et post hoc proposuit dicens: Vellemus intelligere primum, utrum omnia dicta hæc sunt de communi omnium consensu? Et statim subjunxit: Audimus, quod quidam non tenent, accidens stare posse sine subjecto; item quod panis manet post consecrationem; et quidam ex vestris Græcos multum commendant. Postea tamen hoc in scripto suo non posuit Julianus, licet alia in forma posuisset, et Bohemis dedisset, qui alibi in forma propria habentur. His propositis legatus statim responsum habere optavit per verbum simplex, credo vel non credo. Quo tacente, surrexit Johannes Sclavus de ordine Prædicatorum, doctor theologiæ, petens a concilio sibi dari locum ad oppo- nendum se contra primum articulum, scilicet de communione utriusque speciei. Tunc cum inquisitione aliorum datus est sibi locus. Dixit tamen legatus: Forte prius ad objectos vultis respondere articulos. Nostri vero licentiam exeundi ad confabulandum petierunt; qua data et completa regressi, ex unanimi consensu optaverunt in scriptis articulos illos, et tempus deliberandi; quod legatus promisit, et in die Jovis ante coenam i. e. quinta feria complevit. Feria autem vi‘ mane convenimus tractantes de articulo cleri domini, quod adderetur de ablatione bonorum cleri, (eo) delinquente actualiter. Et sic finaliter magister Petrus Anglicus dixit: Addam tria, scilicet de oblatione cleri, actualiter delin- quente, secundo contra superfluitatem bonorum, tertio de usu evangelico. Sabbato in concilium venientes, surrexit quidam doctor Cisterciensis, inter cetera 31. Jan. dixit: Sacrosancta Romana ecclesia in spiritu sancto legitime congregata etc. Item 30. Jan. 1433. Scriptores I. 38
Liber diurnus. 297 ordinantur sacerdotes, non propter prædicationis officium, sed devotionem et sacrificii multiplicationem ; ideo secundum sanctum Thomam non ita rigide debent in scientia exa- minari, sicut sacerdotes promovendi ad curam animarum. Feria quarta mane ad concilium venimus; tunc magister Petrus Anglicus incipiens 28. Jan. a Bernardo, cujus dictum ad Eugenium papam recitavit, ubi dicit: In hoc Constantino successisti et non Petro. Post hoc allegavit Hugonem, qui magis videbatur pro eis; ideo quidam dixit: Grates vobis. Post allegavit magistrum historiarum, magistrum senten- tiarum, doctorem solemnem, Thomam, ex canone apostolorum, ex conciliis et decreto. Post hoc ex sua parte quiddam coram concilio dixit, contradicens festivæ condemnationi librorum magistri Johannis Wicleph et Johannis Hus, qui fuit bonæ famæ per totam Bohemiam. Item excusavit se de moribus suis, quos habet in accentuando. Deinde dixit: Propter deum, conveniamus in quidditate ecclesiæ, quia ille dicit, illi sunt ecclesia, et ille dicit, non. Post hoc surrexit Rokyczana, ex parte omnium regratiabatur, quia liberam et plenam audientiam dedissent, scilicet in quatuor articulis propositis, et petivit, si offendimus Reverentias Vestras et Paternitates in aliquo, parcatis nobis. Item qui debuerint scripturas proponere contra nostra, petimus, ut quanto succinctius potest fieri, ut fiat, solidiores ponant, propter finem optatum citius adipiscendum. Etiam quod si qua vide- buntur nobis replicanda, quod locum et tempus habeamus. Et legatus promisit. Et sub- junxit Rokicana : Petimus, ut eadem dicatis et regratiamini domino duci, quod licet non intellexit, diligens fuit interesse, ob amorem futuræ unionis. Eadem sunt sibi dicta in teotunico. Et ipse solus dixit, hæc sibi commissa fuisse a domino rege, cujus ex parte esset concilii sacri protector et civitatis servator, et ideo quidquid ad futuram unionem juvare possum, libenter faciam. Cui Costka ex parte omnium regratiabatur. Post hoc legatus incepit sermonem facere, scilicet ut injuriarum deberemus oblivisci, ad unitatem caritativam tendamus ; et post hoc proposuit dicens: Vellemus intelligere primum, utrum omnia dicta hæc sunt de communi omnium consensu? Et statim subjunxit: Audimus, quod quidam non tenent, accidens stare posse sine subjecto; item quod panis manet post consecrationem; et quidam ex vestris Græcos multum commendant. Postea tamen hoc in scripto suo non posuit Julianus, licet alia in forma posuisset, et Bohemis dedisset, qui alibi in forma propria habentur. His propositis legatus statim responsum habere optavit per verbum simplex, credo vel non credo. Quo tacente, surrexit Johannes Sclavus de ordine Prædicatorum, doctor theologiæ, petens a concilio sibi dari locum ad oppo- nendum se contra primum articulum, scilicet de communione utriusque speciei. Tunc cum inquisitione aliorum datus est sibi locus. Dixit tamen legatus: Forte prius ad objectos vultis respondere articulos. Nostri vero licentiam exeundi ad confabulandum petierunt; qua data et completa regressi, ex unanimi consensu optaverunt in scriptis articulos illos, et tempus deliberandi; quod legatus promisit, et in die Jovis ante coenam i. e. quinta feria complevit. Feria autem vi‘ mane convenimus tractantes de articulo cleri domini, quod adderetur de ablatione bonorum cleri, (eo) delinquente actualiter. Et sic finaliter magister Petrus Anglicus dixit: Addam tria, scilicet de oblatione cleri, actualiter delin- quente, secundo contra superfluitatem bonorum, tertio de usu evangelico. Sabbato in concilium venientes, surrexit quidam doctor Cisterciensis, inter cetera 31. Jan. dixit: Sacrosancta Romana ecclesia in spiritu sancto legitime congregata etc. Item 30. Jan. 1433. Scriptores I. 38
Strana 298
298 Petri Zatecensis, 1. Febr. 2. Febr. multum laudavit concilium. Item exibit homo ad opus suum etc. Operationes duplices sunt: primum caritatis vinculo dissoluta reunire; hoc causavit apostolus unitatem in vinculo pacis; secundum sapientiæ pabulo populo dei refundere; secundum pertinet ad superiores, ideo Timotheum apostolus monet. Ad primum inducunt tria, scilicet natura, quæ optat unum, ideo pacem ex hoc, qui ad hoc non instat, brutis se constituit inferiorem. Item divisit, qui unionem non quærunt, non habent caritatem. Item inducit humana neces- sitas. Item qui spiritualem unitatem habere voluerit, licet ad tempus floreat, tamen finaliter in nihilum redigetur, sicut tribus Beniamin judicum; patet etiam de Datan et Abiron; hora ergo est vobis de somno surgere. Item hortamur vos, ne in vacuum gratiam dei recipiatis. Item ad vos sermonem meum dirigo Bohemos, an nescitis, quem dicunt homines esse filium hominis; an nescitis, quid de vobis dicitur, in vobis omne bonum pendeat. Cur tantum tardatis, concilio vos non subjicitis? Quod haud dubium errare non potest. Dixit de hoc sacro concilio: credite mihi, quia si per c annos disputaretur de fide, oportet ut submittatur concilio, sicut commissum est de cessatione legalium concilio in Actuum xv°. Item quantum gaudium esset angelis dei de vestra commissione concilio. Item per vos doctores et magistros scriptura exponi debet, ut Bohemorum ambasiatores natum regem diligenter si intueantur, in hoc loco invenirent. Et plura alia concilium laudantia, Bohemos autem deturpantia dixit, et eos concilio sacro subjici suasit. Post hunc statim surrexit Johannes Sclavus supra nominatus, et incepit positionem ponere, in quatuor eam dividens, scilicet oportunitatem etc. Patet alibi. Dominica ante Purificationis festum solemnem processionem fecerunt, in qua Julianus ultimus fuit, populo benedictionem more papali secundum relata dedit transeundo. Eodem die remisit partem unam Vicleph, quam die præcedenti dominus Procopius sibi mutuavit, optans secundam tamen habere. Feria secunda, scilicet in die Purificationis, post prandium convenientes sacer- dotes, de articulis eis objectis tractandis, non fuerunt concordes pro responsione danda. Unde Rokycana, quia non omnia eis manifestare intenderet, occulte dixit: Christus aliqua sub æterna damnatione mandavit, ut patet in evangeliis, quæ tamen voluit habere occulta. Ideo magister Jacobellus circa agonem dixit, fere duodecim sacerdotibus præsentibus: Duplices habere debetis libros, quosdam pro comtemplatione vestra, et cum illis ad populum non accedatis ; alios autem pro populi informatione. Et de sacramenti panis remanentia cautos vos habete, ne honorem a sacramento removeatis in populo; videtis enim quam proni homines ad contemptum. Item imagines multiplices sibi non placere, dixit Rokycana. Item horas canonicas dico, sed non semper, quia aliis occupatus; et sic quam plures articulos contra concilium proponendos pronuntiarunt, sed tamen in nullo se stabili- verunt. Eodem tempore venit Johannes Molbrun cum sacerdotibus duobus in medium nostrum ex parte episcopi Lugdunensis, petens septem personas ad crastinum ad pran- dium, quas Johannes Molbrun nominare deberet. Et statim nominavit Procopium cum Wilhelmo Kostka, Rokycanam cum Welwar, Martinum de Chrudim cum Benedicto Mokrowusky, Markoldum cum Mathia Lauda, Ulricum cum Georgio, quorum aliqui statim promiserunt, alii autem scilicet Markoldus et Ulricus dixerunt, illa suis manife- stare, ratione habente pro se. In crastino non iverunt, scilicet Markoldus et Mathias Lauda. 1433.
298 Petri Zatecensis, 1. Febr. 2. Febr. multum laudavit concilium. Item exibit homo ad opus suum etc. Operationes duplices sunt: primum caritatis vinculo dissoluta reunire; hoc causavit apostolus unitatem in vinculo pacis; secundum sapientiæ pabulo populo dei refundere; secundum pertinet ad superiores, ideo Timotheum apostolus monet. Ad primum inducunt tria, scilicet natura, quæ optat unum, ideo pacem ex hoc, qui ad hoc non instat, brutis se constituit inferiorem. Item divisit, qui unionem non quærunt, non habent caritatem. Item inducit humana neces- sitas. Item qui spiritualem unitatem habere voluerit, licet ad tempus floreat, tamen finaliter in nihilum redigetur, sicut tribus Beniamin judicum; patet etiam de Datan et Abiron; hora ergo est vobis de somno surgere. Item hortamur vos, ne in vacuum gratiam dei recipiatis. Item ad vos sermonem meum dirigo Bohemos, an nescitis, quem dicunt homines esse filium hominis; an nescitis, quid de vobis dicitur, in vobis omne bonum pendeat. Cur tantum tardatis, concilio vos non subjicitis? Quod haud dubium errare non potest. Dixit de hoc sacro concilio: credite mihi, quia si per c annos disputaretur de fide, oportet ut submittatur concilio, sicut commissum est de cessatione legalium concilio in Actuum xv°. Item quantum gaudium esset angelis dei de vestra commissione concilio. Item per vos doctores et magistros scriptura exponi debet, ut Bohemorum ambasiatores natum regem diligenter si intueantur, in hoc loco invenirent. Et plura alia concilium laudantia, Bohemos autem deturpantia dixit, et eos concilio sacro subjici suasit. Post hunc statim surrexit Johannes Sclavus supra nominatus, et incepit positionem ponere, in quatuor eam dividens, scilicet oportunitatem etc. Patet alibi. Dominica ante Purificationis festum solemnem processionem fecerunt, in qua Julianus ultimus fuit, populo benedictionem more papali secundum relata dedit transeundo. Eodem die remisit partem unam Vicleph, quam die præcedenti dominus Procopius sibi mutuavit, optans secundam tamen habere. Feria secunda, scilicet in die Purificationis, post prandium convenientes sacer- dotes, de articulis eis objectis tractandis, non fuerunt concordes pro responsione danda. Unde Rokycana, quia non omnia eis manifestare intenderet, occulte dixit: Christus aliqua sub æterna damnatione mandavit, ut patet in evangeliis, quæ tamen voluit habere occulta. Ideo magister Jacobellus circa agonem dixit, fere duodecim sacerdotibus præsentibus: Duplices habere debetis libros, quosdam pro comtemplatione vestra, et cum illis ad populum non accedatis ; alios autem pro populi informatione. Et de sacramenti panis remanentia cautos vos habete, ne honorem a sacramento removeatis in populo; videtis enim quam proni homines ad contemptum. Item imagines multiplices sibi non placere, dixit Rokycana. Item horas canonicas dico, sed non semper, quia aliis occupatus; et sic quam plures articulos contra concilium proponendos pronuntiarunt, sed tamen in nullo se stabili- verunt. Eodem tempore venit Johannes Molbrun cum sacerdotibus duobus in medium nostrum ex parte episcopi Lugdunensis, petens septem personas ad crastinum ad pran- dium, quas Johannes Molbrun nominare deberet. Et statim nominavit Procopium cum Wilhelmo Kostka, Rokycanam cum Welwar, Martinum de Chrudim cum Benedicto Mokrowusky, Markoldum cum Mathia Lauda, Ulricum cum Georgio, quorum aliqui statim promiserunt, alii autem scilicet Markoldus et Ulricus dixerunt, illa suis manife- stare, ratione habente pro se. In crastino non iverunt, scilicet Markoldus et Mathias Lauda. 1433.
Strana 299
Liber diurnus. 299 Feria tertia in die Blasii in concilium mane venientes, intraverunt duo cardinales post nos caudati, cuilibet minister sequens caudam ferebat. Post hoc statim recapitulavit succinctim hesterna dicta *), scilicet de sua debita excusatione propter multos defectus **) meos ; secundo auxilium divinum invocavit ; tertio protestationem fecit talem, quod in suis male dictis a concilio vellet emendari, subjungens, utinam pars adversa talem catholicam fecisset protestationem! Post hoc posuit suppositiones multas. Deinde conclusiones tres, et ultimo promisit ponere motiva sibi contraria. Suppositiones expedivit suas taliter qualiter. 1433. 3. Febr. Feria autem quarta mane in concilium venientes conclusionem primam, scilicet quod sacramentum eucharistiæ sub utraque specie omnibus fidelibus non est de necessitate salutis, scilicet necessitate absoluta, (et illam transcurrit breviter,) et secundam posuit, scilicet quod non est necessaria prædicta communio populo laicali, capiendo necessitatem pro meliori modo percipiendi finem optatum, nec utilis, sed sit sine auctoritate Romanæe ecclesiæ inutilis et nociva. Et istam per duas vices repetivit et probando secundam con- clusionem, secundam probavit I. Joh. 6: quia pluries Christus nominavit panem, et non sanguinem, nisi aliquotiens. Item de vino nullam ibidem fecit mentionem. Item Lucæ XI: Panem quotidianum; Mat. 6: Item non optamus speciem sed rem i. e. Christum, qui sub utraque continetur. Item Lucæ decimo quinto de vitulo saginato nullam de bibitione fecit mentionem. Item tertio ex doctrina apostolica: I. Cor. V, Pascha nostrum immolatus est Christus, nullam fecit mentionem de vino. Item I. Cor. XI: Item cum convenitis ad man- ducandum, non fecit mentionem de vino, significando, quod sumentibus sufficere debet sub una. Item panis et vinum a Melchisedech oblati, non populo obtulit, sed deo, et fuit figura Christi, ut dicit apostolus Hebræis. Item nec agnus paschalis non reperitur comestus cum bibitione vini, licet comedendo biberunt; sed tamen principaliter voluit ostendere, quid esset necessarium. Item manna cibus erat, nec fecit mentionem de bibitione, ideo Christus confirmans figuras veteris legis, non mandavit bibere sanguinem. Item sanguis a sacerdote offerebatur et non a populo, nisi ministerialiter. Item solis sacerdotibus licuit liquida sumere libamina. Item Thomas in quarto sententiarum, quod soli sacerdotes tantum debent sumere primam speciem. Item quidam petivit dicens: Peto ut admittar ad unam partem sacramentalem, ut manducaret panem. Item Gen. XIX posuit panem et vinum non. Item 3. Regum XIX: Helias comedens panem, non bibit vinum. Item secundo probatur ex praxi Christi, ubi communicavit tantum duodecim. Joh. XIII, Mat. 26 : Item communi- cavit eos non ut laicos, sed dans eis formam, qualiter in sacerdotio deberent sumere. Item nec Maria nec aliæ mulieres interfuerunt coenæe domini, nec alii cari sui, quos omnes exclusit. Item Joh. 6, Mat. XIV: Satiando populum non facit mentionem de potu, et ille panis fuit sacramentalis figura panis, habens tamen specialem delectationem corporalem. Item Lucæ 24: Panem fregit jejunans; et fuit sacramentum secundum Augustinum in libro de concordantia evangelistarum. Item Beda idem dicit et Theophilus. Item Johannis ultimo: Piscem i. e. Christum crucifixum servus dedit eis, non tamen potum. Item ex contemptu: esset peccatum sub una specie non sumptio, quia latro non sumpsit. Item 4. Febr. *) Intelligenda hæc de Johanne Ragusio et dictis suis die 31. Januarii (vid. supra.) **) Cod. MS. habet „effectus.“ 38
Liber diurnus. 299 Feria tertia in die Blasii in concilium mane venientes, intraverunt duo cardinales post nos caudati, cuilibet minister sequens caudam ferebat. Post hoc statim recapitulavit succinctim hesterna dicta *), scilicet de sua debita excusatione propter multos defectus **) meos ; secundo auxilium divinum invocavit ; tertio protestationem fecit talem, quod in suis male dictis a concilio vellet emendari, subjungens, utinam pars adversa talem catholicam fecisset protestationem! Post hoc posuit suppositiones multas. Deinde conclusiones tres, et ultimo promisit ponere motiva sibi contraria. Suppositiones expedivit suas taliter qualiter. 1433. 3. Febr. Feria autem quarta mane in concilium venientes conclusionem primam, scilicet quod sacramentum eucharistiæ sub utraque specie omnibus fidelibus non est de necessitate salutis, scilicet necessitate absoluta, (et illam transcurrit breviter,) et secundam posuit, scilicet quod non est necessaria prædicta communio populo laicali, capiendo necessitatem pro meliori modo percipiendi finem optatum, nec utilis, sed sit sine auctoritate Romanæe ecclesiæ inutilis et nociva. Et istam per duas vices repetivit et probando secundam con- clusionem, secundam probavit I. Joh. 6: quia pluries Christus nominavit panem, et non sanguinem, nisi aliquotiens. Item de vino nullam ibidem fecit mentionem. Item Lucæ XI: Panem quotidianum; Mat. 6: Item non optamus speciem sed rem i. e. Christum, qui sub utraque continetur. Item Lucæ decimo quinto de vitulo saginato nullam de bibitione fecit mentionem. Item tertio ex doctrina apostolica: I. Cor. V, Pascha nostrum immolatus est Christus, nullam fecit mentionem de vino. Item I. Cor. XI: Item cum convenitis ad man- ducandum, non fecit mentionem de vino, significando, quod sumentibus sufficere debet sub una. Item panis et vinum a Melchisedech oblati, non populo obtulit, sed deo, et fuit figura Christi, ut dicit apostolus Hebræis. Item nec agnus paschalis non reperitur comestus cum bibitione vini, licet comedendo biberunt; sed tamen principaliter voluit ostendere, quid esset necessarium. Item manna cibus erat, nec fecit mentionem de bibitione, ideo Christus confirmans figuras veteris legis, non mandavit bibere sanguinem. Item sanguis a sacerdote offerebatur et non a populo, nisi ministerialiter. Item solis sacerdotibus licuit liquida sumere libamina. Item Thomas in quarto sententiarum, quod soli sacerdotes tantum debent sumere primam speciem. Item quidam petivit dicens: Peto ut admittar ad unam partem sacramentalem, ut manducaret panem. Item Gen. XIX posuit panem et vinum non. Item 3. Regum XIX: Helias comedens panem, non bibit vinum. Item secundo probatur ex praxi Christi, ubi communicavit tantum duodecim. Joh. XIII, Mat. 26 : Item communi- cavit eos non ut laicos, sed dans eis formam, qualiter in sacerdotio deberent sumere. Item nec Maria nec aliæ mulieres interfuerunt coenæe domini, nec alii cari sui, quos omnes exclusit. Item Joh. 6, Mat. XIV: Satiando populum non facit mentionem de potu, et ille panis fuit sacramentalis figura panis, habens tamen specialem delectationem corporalem. Item Lucæ 24: Panem fregit jejunans; et fuit sacramentum secundum Augustinum in libro de concordantia evangelistarum. Item Beda idem dicit et Theophilus. Item Johannis ultimo: Piscem i. e. Christum crucifixum servus dedit eis, non tamen potum. Item ex contemptu: esset peccatum sub una specie non sumptio, quia latro non sumpsit. Item 4. Febr. *) Intelligenda hæc de Johanne Ragusio et dictis suis die 31. Januarii (vid. supra.) **) Cod. MS. habet „effectus.“ 38
Strana 300
300 Petri Zatecensis, ex praxi primitivæ ecclesiæ: Actuum II: erant in fractione panis, i. e. eucharistiæ, et non facit de potu aliquam mentionem scriptura. Item nullus apostolus fecit mentionem de sumptione sanguinis, nisi apostolus Paulus. Cui admisit Paulus, quia pagani existentes bibebant in oblationibus sanguinem. Ideo eis admisit, sed Hebræi non leguntur sumpsisse. Item de S. Petronilla, S. Petri filia, legitur tantum unam speciem sumpsisse. Item Hiero- nymus non sumpsit, quia tantum orationem ad primam speciem fecit, ut Eusebius refert. Item beatus Eusebius ut Cyrillus: tantum, scribit, corpus domini sumpsit. Idem fecit Dominicus, Franciscus, Hugo ; de Victore idem firma. Item ex concilio Toletano IX habemus, non fuisse differentiam sumendo unum tantum vel aliud, scilicet primam vel secundam speciem. Item ex concilio Remensi, de consecratione distinctione II, nulla mentio fit de sanguine, sed tantum de corpore. Idem ex concilio Varmacensi ibidem habetur, quia ubi corpus, ibi et sanguis. Item sacerdotibus tantum sumere sub una, cum erant degradati, licuit. Idem Pelaginus dicit laicam communionem. Idem Sardinense concilium dicit. Item Clemens papa de con. distinctione II. Item Romana synodus idem. Post hunc Johannem Sclavum surrexit dominus Procopius, primum objiciens, quod contra conclusa in Egra facerent, inhonestando personas et dicentes, quod concilio deberent subjici, et inter cetera dixit: Spero, si habueritis veritatem in quocumque, lege domini etc. judice nostro approbante, non erimus contrarii, sed libenter suscipiemus; si autem nos habebimus veritatem, spero, quod etiam suscipietis; et ubi dicitis, quod ad ecclesiam deberemus redire, spero quod ab ea non recessimus, sed optamus ad eam alios inducere, similiter et vos. Tunc fuit notabilis risus. Secundum proposuit desiderium et rogatum Bohemorum ambasiatorum, quod si possint, tempus abbreviarent, et non de extravagante materia multum protraherent, sicut doctor Johannes Sclavus heri fecit de inexistentia corporis Christi in sacramento, quod quasi non crederemus, ut nos aliis suspectos et odiosos redderet. Tertio quæsivit, utrum doctor nomine suo vel concilii proponeret? quia intellexerunt nostri, nomine suo quod faceret, scio, quod nostræe com- munitates tantum laborem propter tres vel quatuor doctores non habuissent. Et promisit legatus de tertio in brevi dare responsum. Post hunc surrexit Cisterciensis, a Procopio coram concilio accusatus, quod non eos detractive nominasset, sed ex caritate. Similiter Johannes Sclavus se excusavit quantum potuit, subjungens, se bene posse inculpare, sicut vos fecistis. Deinde surrexit Rokycana, denegans pro nunc judicio concilii causam sub- mittere, quia esset contra condictata in Egra; scimus etiam bene, quod de vobis papa Eugenius dicit; sed ejus dicta etiam in hoc non multum advertimus, et magnam utique spem de bono unionis habuimus. Ob hoc huc venimus. De ecclesia etiam quid tenemus, tempore suo dicemus. Tunc dux Fredericus, (sic) concilii protector, dixit: Peto, sicut dixistis, quod vobis daretur caritativa audientia, quod illam etiam sustineatis, rogo vos ex parte domini regis, quia etiam post iterum habebitis tempus ad respondendum, quantum volueritis. Cui Benesius consilio capto dixit: Regratiati sumus et adhuc regratiamur; sed quædam nobis in Egra promissa hic non tenentur. Tunc dux: hoc esset malum, quia meum sigillum etiam applicui, ideo vellem utique instare juxta posse, si non fieret effec- tualiter, quod vobis servarent. Julianus autem postremo dixit: Habere patientiam necesse est, sicut sacrum concilium habuit, suspicionem bonam unus ad alterum. Eodem tempore carmelita frater monachus, doctor theologiæ dixit, Vicleph hæresim tenere, ter dampnatæ 1433.
300 Petri Zatecensis, ex praxi primitivæ ecclesiæ: Actuum II: erant in fractione panis, i. e. eucharistiæ, et non facit de potu aliquam mentionem scriptura. Item nullus apostolus fecit mentionem de sumptione sanguinis, nisi apostolus Paulus. Cui admisit Paulus, quia pagani existentes bibebant in oblationibus sanguinem. Ideo eis admisit, sed Hebræi non leguntur sumpsisse. Item de S. Petronilla, S. Petri filia, legitur tantum unam speciem sumpsisse. Item Hiero- nymus non sumpsit, quia tantum orationem ad primam speciem fecit, ut Eusebius refert. Item beatus Eusebius ut Cyrillus: tantum, scribit, corpus domini sumpsit. Idem fecit Dominicus, Franciscus, Hugo ; de Victore idem firma. Item ex concilio Toletano IX habemus, non fuisse differentiam sumendo unum tantum vel aliud, scilicet primam vel secundam speciem. Item ex concilio Remensi, de consecratione distinctione II, nulla mentio fit de sanguine, sed tantum de corpore. Idem ex concilio Varmacensi ibidem habetur, quia ubi corpus, ibi et sanguis. Item sacerdotibus tantum sumere sub una, cum erant degradati, licuit. Idem Pelaginus dicit laicam communionem. Idem Sardinense concilium dicit. Item Clemens papa de con. distinctione II. Item Romana synodus idem. Post hunc Johannem Sclavum surrexit dominus Procopius, primum objiciens, quod contra conclusa in Egra facerent, inhonestando personas et dicentes, quod concilio deberent subjici, et inter cetera dixit: Spero, si habueritis veritatem in quocumque, lege domini etc. judice nostro approbante, non erimus contrarii, sed libenter suscipiemus; si autem nos habebimus veritatem, spero, quod etiam suscipietis; et ubi dicitis, quod ad ecclesiam deberemus redire, spero quod ab ea non recessimus, sed optamus ad eam alios inducere, similiter et vos. Tunc fuit notabilis risus. Secundum proposuit desiderium et rogatum Bohemorum ambasiatorum, quod si possint, tempus abbreviarent, et non de extravagante materia multum protraherent, sicut doctor Johannes Sclavus heri fecit de inexistentia corporis Christi in sacramento, quod quasi non crederemus, ut nos aliis suspectos et odiosos redderet. Tertio quæsivit, utrum doctor nomine suo vel concilii proponeret? quia intellexerunt nostri, nomine suo quod faceret, scio, quod nostræe com- munitates tantum laborem propter tres vel quatuor doctores non habuissent. Et promisit legatus de tertio in brevi dare responsum. Post hunc surrexit Cisterciensis, a Procopio coram concilio accusatus, quod non eos detractive nominasset, sed ex caritate. Similiter Johannes Sclavus se excusavit quantum potuit, subjungens, se bene posse inculpare, sicut vos fecistis. Deinde surrexit Rokycana, denegans pro nunc judicio concilii causam sub- mittere, quia esset contra condictata in Egra; scimus etiam bene, quod de vobis papa Eugenius dicit; sed ejus dicta etiam in hoc non multum advertimus, et magnam utique spem de bono unionis habuimus. Ob hoc huc venimus. De ecclesia etiam quid tenemus, tempore suo dicemus. Tunc dux Fredericus, (sic) concilii protector, dixit: Peto, sicut dixistis, quod vobis daretur caritativa audientia, quod illam etiam sustineatis, rogo vos ex parte domini regis, quia etiam post iterum habebitis tempus ad respondendum, quantum volueritis. Cui Benesius consilio capto dixit: Regratiati sumus et adhuc regratiamur; sed quædam nobis in Egra promissa hic non tenentur. Tunc dux: hoc esset malum, quia meum sigillum etiam applicui, ideo vellem utique instare juxta posse, si non fieret effec- tualiter, quod vobis servarent. Julianus autem postremo dixit: Habere patientiam necesse est, sicut sacrum concilium habuit, suspicionem bonam unus ad alterum. Eodem tempore carmelita frater monachus, doctor theologiæ dixit, Vicleph hæresim tenere, ter dampnatæ 1433.
Strana 301
Liber diurnus. 301 memoriæ esse, et vellem in libris suis infra duas horas hæresim reperire in forma articulum notatum; quem etiam Johannes Sclavus nominavit eum damnatissimæ et male- dictissimæ memoriæ hæresiarcham. Et sic abinde ad hospitia recessimus. Feria v' cardinalis quidam eodem die venturus præmisit xu oneratos mulos tectos mappis rubeis. Exiit ergo obviam Julianus legatus cum alio cardinali et cum aliis sibi famu- lantibus, cruce super homines signando et crucem argenteam ante se per sacerdotem ferendo. Cum autem simul civitatem intrassent, Julianus et cardinalis, ambo cruce signa- bant homines, crucibus duabus ante eos latis, in magna superbia intrabant civitatem. Feria sexta in die Dorotheæ venientes in concilium, surrexit prædictus Johannes Sclavus, subjunxit: Ponam duas vias, scilicet doctores et rationes, potissimum tamen argumentum est ecclesiæ consuetudo. Unde ultra cc annos doctores illam communionem secundum consuetudinem laudant et approbant; unde numquam tenuerunt pro lege com- munionem utriusque speciei, quia in hora coenæ sub utraque Christus tradidit specie, sed non in Emaus. Post hoc adjunxit auctoritatem consuetudinis per Augustinum Tho. (sic) Iterum Augustinus XI dist. et accurtavit auctoritatem consuetudinis. Item communionem utriusque speciei inutilem et superstitiosam vocavit. Item dixit, deus permittat me num- quam affectualiter libros Vicleph legere. Item cuidam profundo doctori videbatur Græcos, quia gentiles erant, et in usu sanguinis oblationes sumebant, ideo acceperunt sub utraque specie, sed e converso Hebræi. Item allegavit Ambrosium et Hieronymum de con. dist. II, de hac quidem. Item Alexander de Halis, qui bene fuit ante ducentos annos, et non debet haberi suspectus parti adversæ; primo propter consuetudinem, secundo propter infidelitatem, ut miraculum ostenderat in fractione. Item allegavit Albertum magnum in tractatu de officio missæ. Item tenemus, quod sacerdos quilibet tenetur conficiendo sumere sub utraque specie propter perfectionem sacramenti et propter significationem passionis Christi perfectam. Item, quod Christus non per se præcepit, sed per statutum apostolicum, cui promisit assistere usque ad consummationem seculi. Item Thomas, qui potius ingenii angelici quam humani, et multum commendant eum; item S. Petrus apparuit sibi nocte, perfecte instruxit eum; item quasi fuit circa ducentos annos; item: si sanguis sumeretur, esset periculum, ideo in quibusdam ecclesiis tantum sub una specie sumitur. Item idem: ad sacramenti perfectionem requiritur utraque species, ideo sacerdos sic sumere debet. Item in sermone 29: propter tres rationes tantum capitur corpus et san- guis a sacerdote, scilicet propter sacerdotis significantiam, secundo propter periculum, tertio propter infidelitatem. Item allegavit Bonaventuram cardinalem, qui fuit contempo- raneus Thomæ et Alberti magni. Dicit idem : ad perfectam significantiam utraque species sufficienter significatur. Item Petrus de Tarentasia, item Richardus de Media villa, easdem causas ponit unius speciei sumptionis, et dicit, quod majoribus, ubi illæ causæ non timentur, potest dari sub utraque specie. Item Lyra unius speciei sumptionem asserit, aliter et aliter est in corpore sanguis et e converso. Item Petrus de Palude: Unius speciei sumptio populo sufficit, propter causas prædictas. Item quando mos erat, crimen non erat sub utraque specie sumere, ut Græci faciunt et in aliquibus ecclesiis adhuc fit, et ibi caute circumeunt cum sanguine. Item Scotus. Item Thomas de Argentina dicit: Sanguis fuit divisus tempore Christi, sed in resurrectione sanguis est unitus corpori. Item Hugo dicit tres causas supradictas, scilicet propter periculum effusionis, propter infidelitatem 6. Febr. 1433. 5. Febr.
Liber diurnus. 301 memoriæ esse, et vellem in libris suis infra duas horas hæresim reperire in forma articulum notatum; quem etiam Johannes Sclavus nominavit eum damnatissimæ et male- dictissimæ memoriæ hæresiarcham. Et sic abinde ad hospitia recessimus. Feria v' cardinalis quidam eodem die venturus præmisit xu oneratos mulos tectos mappis rubeis. Exiit ergo obviam Julianus legatus cum alio cardinali et cum aliis sibi famu- lantibus, cruce super homines signando et crucem argenteam ante se per sacerdotem ferendo. Cum autem simul civitatem intrassent, Julianus et cardinalis, ambo cruce signa- bant homines, crucibus duabus ante eos latis, in magna superbia intrabant civitatem. Feria sexta in die Dorotheæ venientes in concilium, surrexit prædictus Johannes Sclavus, subjunxit: Ponam duas vias, scilicet doctores et rationes, potissimum tamen argumentum est ecclesiæ consuetudo. Unde ultra cc annos doctores illam communionem secundum consuetudinem laudant et approbant; unde numquam tenuerunt pro lege com- munionem utriusque speciei, quia in hora coenæ sub utraque Christus tradidit specie, sed non in Emaus. Post hoc adjunxit auctoritatem consuetudinis per Augustinum Tho. (sic) Iterum Augustinus XI dist. et accurtavit auctoritatem consuetudinis. Item communionem utriusque speciei inutilem et superstitiosam vocavit. Item dixit, deus permittat me num- quam affectualiter libros Vicleph legere. Item cuidam profundo doctori videbatur Græcos, quia gentiles erant, et in usu sanguinis oblationes sumebant, ideo acceperunt sub utraque specie, sed e converso Hebræi. Item allegavit Ambrosium et Hieronymum de con. dist. II, de hac quidem. Item Alexander de Halis, qui bene fuit ante ducentos annos, et non debet haberi suspectus parti adversæ; primo propter consuetudinem, secundo propter infidelitatem, ut miraculum ostenderat in fractione. Item allegavit Albertum magnum in tractatu de officio missæ. Item tenemus, quod sacerdos quilibet tenetur conficiendo sumere sub utraque specie propter perfectionem sacramenti et propter significationem passionis Christi perfectam. Item, quod Christus non per se præcepit, sed per statutum apostolicum, cui promisit assistere usque ad consummationem seculi. Item Thomas, qui potius ingenii angelici quam humani, et multum commendant eum; item S. Petrus apparuit sibi nocte, perfecte instruxit eum; item quasi fuit circa ducentos annos; item: si sanguis sumeretur, esset periculum, ideo in quibusdam ecclesiis tantum sub una specie sumitur. Item idem: ad sacramenti perfectionem requiritur utraque species, ideo sacerdos sic sumere debet. Item in sermone 29: propter tres rationes tantum capitur corpus et san- guis a sacerdote, scilicet propter sacerdotis significantiam, secundo propter periculum, tertio propter infidelitatem. Item allegavit Bonaventuram cardinalem, qui fuit contempo- raneus Thomæ et Alberti magni. Dicit idem : ad perfectam significantiam utraque species sufficienter significatur. Item Petrus de Tarentasia, item Richardus de Media villa, easdem causas ponit unius speciei sumptionis, et dicit, quod majoribus, ubi illæ causæ non timentur, potest dari sub utraque specie. Item Lyra unius speciei sumptionem asserit, aliter et aliter est in corpore sanguis et e converso. Item Petrus de Palude: Unius speciei sumptio populo sufficit, propter causas prædictas. Item quando mos erat, crimen non erat sub utraque specie sumere, ut Græci faciunt et in aliquibus ecclesiis adhuc fit, et ibi caute circumeunt cum sanguine. Item Scotus. Item Thomas de Argentina dicit: Sanguis fuit divisus tempore Christi, sed in resurrectione sanguis est unitus corpori. Item Hugo dicit tres causas supradictas, scilicet propter periculum effusionis, propter infidelitatem 6. Febr. 1433. 5. Febr.
Strana 302
Petri Zatecensis, 302 semovendam, et quia in lege liquida tantum a sacerdotibus sumebantur. Item quidam doctor versifice scribit contra utramque speciem, et fuit ante centum et x annos. Item in summa confessorum. Item Ardmachanus, quod non est opus, propter cautelam adser- vandam. Item Piscator, alias Vischer: propter prædictas tres causas datur tantum sub una specie populo, scilicet propter periculum, infidelitatem et figuram libaminum sump- torum in veteri testamento. Item dixit: mirabile, quod a multis centenis annorum nullus doctor inventus est, qui hane consuetudinem impugnaret, usque ad quendam Jacobellum, qui hoc adinvenit, mirandum est, quod tot seduxit. Item si aliquis doctor a tempore Christi usque in præsens ex intentione sua moverit hanc quæstionem et affirmet eandem? Ultimo rationes posuit pro sua intentione: item extra hanc domum, scilicet ecclesiam Romanam, quicumque sumpserit sub una vel sub utraque specie, peccat mortaliter. Motiva in oppositum, scilicet quare per ecclesiam introducta est communio sub una specie et facta: primum periculum effusionis sanguinis. Item Pius papa, qui fuit decimus post Petrum, anno centesimo. Secundum motivum est propter infirmos, quos in sacrario deberet reservari, ubi multa pericula concurrerent. Item propter periculum deportationis ad infirmum. Tertio propter vitationem errorum; unde Nestorius sub utraque specie ministravit propter infidelitatem, quam habuit. Item Pelagius idem fecit, et parvulos post baptismum communicavit. Quartum motivum, ut umbra corresponderet veritati. Quintum motivum, propter dignitatem et honorem sacerdotii, quia ex quo distinguimur a populo in habitu, etiam debet in sumptione. Unde Petrus de Padua*): Ultima ecclesia etiam debuit deponere unam speciem; prius decuit, ut martyrio adjungerentur, ideo sub utraque specie communicare debuerunt, sed cessante fervore caritatis et desiderii, cessare debet causa, quare sub utraque specie dabatur laicis. Et sic recessimus de concilio. Post prandium omnes venimus ad Julianum legatum, petentes, ut secundum compactata in Egra ageretur, scilicet de judice in causa nostra, et ut non unus nomine suo, sed secundum compactata nomine concilii loqueretur. Legatus respondit: Omnibus modis optarem unionem, nec scio opus exsequi, quod tantum in spe deo placeret, sicut reconciliatio unionis. Etiam scitote, quod omnes patres unionem nostram mutuam optant summe et cleri reformationem. Item de verbis opprobriosis nolite attædiari multum, quia etiam vestra similia fuerunt, secundum verum judicium. Item salvi conductus sine fallo servabuntur vobis et compactata in Egra. Item ait secundo: Ego consulo, si tamen est consilium, quod admittatis aliquos loqui nomine proprio, quia si concilium deberet respon- dere, quilibet graduatorum vellet copiam dictorum habere et deliberare de quolibet consilio speciali, cum inter nos unus casus nimis difficulter concluderetur et sic tempus nimis prolongaretur. Etiam scitis, quod opponens ponit se totaliter ad extremum, volens totaliter adversanti resistere. Concilium autem non sic ageret, ideo sicut sacrum concilium audivit vos quatuor, et in parte dominum Johannem, audiet etiam alios tres, et postea sacrum concilium per spiritum sanctum eliget quatuor et vos quatuor, qui in aliquo bono concordabunt. Item bonum esset, si essemus simul, ut vos non essetis judicati, sed judicantes. Post hoc recessit ad commodum, ut nobis in loco gratia confabulationis 1433. *) MS. habet „Padwaw“: attamen in Henrici Canisii antiquæ lectionis, tomi tertii parte secunda, pag. 120 (edit. anni 1603) hoc loco legitur: „quidam doctor dictus Albertus de Padua“.
Petri Zatecensis, 302 semovendam, et quia in lege liquida tantum a sacerdotibus sumebantur. Item quidam doctor versifice scribit contra utramque speciem, et fuit ante centum et x annos. Item in summa confessorum. Item Ardmachanus, quod non est opus, propter cautelam adser- vandam. Item Piscator, alias Vischer: propter prædictas tres causas datur tantum sub una specie populo, scilicet propter periculum, infidelitatem et figuram libaminum sump- torum in veteri testamento. Item dixit: mirabile, quod a multis centenis annorum nullus doctor inventus est, qui hane consuetudinem impugnaret, usque ad quendam Jacobellum, qui hoc adinvenit, mirandum est, quod tot seduxit. Item si aliquis doctor a tempore Christi usque in præsens ex intentione sua moverit hanc quæstionem et affirmet eandem? Ultimo rationes posuit pro sua intentione: item extra hanc domum, scilicet ecclesiam Romanam, quicumque sumpserit sub una vel sub utraque specie, peccat mortaliter. Motiva in oppositum, scilicet quare per ecclesiam introducta est communio sub una specie et facta: primum periculum effusionis sanguinis. Item Pius papa, qui fuit decimus post Petrum, anno centesimo. Secundum motivum est propter infirmos, quos in sacrario deberet reservari, ubi multa pericula concurrerent. Item propter periculum deportationis ad infirmum. Tertio propter vitationem errorum; unde Nestorius sub utraque specie ministravit propter infidelitatem, quam habuit. Item Pelagius idem fecit, et parvulos post baptismum communicavit. Quartum motivum, ut umbra corresponderet veritati. Quintum motivum, propter dignitatem et honorem sacerdotii, quia ex quo distinguimur a populo in habitu, etiam debet in sumptione. Unde Petrus de Padua*): Ultima ecclesia etiam debuit deponere unam speciem; prius decuit, ut martyrio adjungerentur, ideo sub utraque specie communicare debuerunt, sed cessante fervore caritatis et desiderii, cessare debet causa, quare sub utraque specie dabatur laicis. Et sic recessimus de concilio. Post prandium omnes venimus ad Julianum legatum, petentes, ut secundum compactata in Egra ageretur, scilicet de judice in causa nostra, et ut non unus nomine suo, sed secundum compactata nomine concilii loqueretur. Legatus respondit: Omnibus modis optarem unionem, nec scio opus exsequi, quod tantum in spe deo placeret, sicut reconciliatio unionis. Etiam scitote, quod omnes patres unionem nostram mutuam optant summe et cleri reformationem. Item de verbis opprobriosis nolite attædiari multum, quia etiam vestra similia fuerunt, secundum verum judicium. Item salvi conductus sine fallo servabuntur vobis et compactata in Egra. Item ait secundo: Ego consulo, si tamen est consilium, quod admittatis aliquos loqui nomine proprio, quia si concilium deberet respon- dere, quilibet graduatorum vellet copiam dictorum habere et deliberare de quolibet consilio speciali, cum inter nos unus casus nimis difficulter concluderetur et sic tempus nimis prolongaretur. Etiam scitis, quod opponens ponit se totaliter ad extremum, volens totaliter adversanti resistere. Concilium autem non sic ageret, ideo sicut sacrum concilium audivit vos quatuor, et in parte dominum Johannem, audiet etiam alios tres, et postea sacrum concilium per spiritum sanctum eliget quatuor et vos quatuor, qui in aliquo bono concordabunt. Item bonum esset, si essemus simul, ut vos non essetis judicati, sed judicantes. Post hoc recessit ad commodum, ut nobis in loco gratia confabulationis 1433. *) MS. habet „Padwaw“: attamen in Henrici Canisii antiquæ lectionis, tomi tertii parte secunda, pag. 120 (edit. anni 1603) hoc loco legitur: „quidam doctor dictus Albertus de Padua“.
Strana 303
Liber diurnus. 303 opportunitatem daret. Consilio ergo capto regratiabantur sibi de bona voluntate, quod unionem optaret pro finali, et si aliqua aliquando intervenirent, quæ viderentur illi fini obstare, nimis turbaretur, (sic) et quod omnia pactata in Egra et salvi conductus inviolata deberent servari, quod etiam optant omnes patres sacri concilii, ut legatus retulit, sed de locutione doctorum nomine proprio timerent temporis protractionem, sicut quod istis quatuor auditis concilium vellet difficultare in responso, quasi nihil doctores dixissent. Ideo non potuimus finale dare responsum, sed in crastinum distulimus. Post bibentes semel electuario recepto, Mathias Lauda dixit: Petimus, reverende pater, quia vellemus aliquos Bohemiam dirigere, ut daretur eis salvus conductus, quia dux vult idem facere. Et promisit, in quantum posset Julianus disponere, et cum concilio loqui. Eodem tempore quidam frater carmelita, doctor theologiæ, circuivit cum libris Vicleph per duas horas, ut inveniret sicut promisit coram concilio in forma illum articulum, ab eis pro hæresi dam- natum, scilicet: Christus non est in sacramento ipso identice et realiter in propria præ- sentia corporali. Et cum propositum habere non posset, coram Juliano invenit locum in libro de simonia, remote impertinens voto suo. Non verebatur tamen de mendacio, licet Anglicus esset. Julianus tamen et quidam doctor theologiæ ordinis Prædicatorum de Hispania eum nitebantur a mendacio excusare, quia materiam non intellexerunt sic, quod sententialiter invenisset. Testabatur tamen Julianus, quod in forma invenire deberet, sed non fecisset. Tunc dominus Procopius contra doctores utrosque loquebatur, asserens panis remanentiam; dixit, utique habetis mirabilem fidem, quam non possum intelligere; et plura fuerunt verba. Postea tamen omnibus in futurum servatis, recessimus ad hospitia. 1433. Sabbato proximo post Dorotheæ in concilium venientes, antedictus Johannes de Ragusio surrexit et commendavit suum sermonem hesterno die dictum, scilicet quod accidens sine subjecto maneret, volens probare per Augustinum, Hieronymum, Chryso- stomum, sed adversarii habent, scilicet Vicleph, qui non ante centum annos fuit. Etiam dico quod accidens non debet latria adorari adoratione. Nunc accedo ad respondendum adversæ parti, et primo ea, in quibus convenimus, breviter pertranseam. Prima ergo eorum professio videtur esse insufficiens, quia dicunt articulos velle credi secundum sensum benedictæ trinitatis. Item dicunt, quod ecclesia catholica esset diffusa in universo mundo- Item causa collationis loquor, quæ si non placet adversario, poterit reprobare. Item omnium Christus est caput, scilicet malorum propter potentiam, quæ attenditur penes sufficientiam passionis Christi et liberum arbitrium hominum omnium. Item ecclesia est corpus Christi mysticum, organicum, fide Christi animatum. Item malus sine operibus bonis vivit. Item membrum abscisum non est membrum. Item heri fundavi articulum in eo, quod ecclesia non potest errare, cui quemlibet fidelem oportet obedire. Ideo pono istam propositionem: Ecclesia catholica est etc. Item fatuum esset doctori plus credere, quam ipse sibi ipsi credidit. Item multa dixit de ecclesia Romana, quod sibi omnino in omnibus necessariis est credendum. Item ecclesia catholica est sine macula, intellige de fide ecclesiæ. Item est sine macula, intellige etc. Item ecclesia congregat bonos et malos, sed ratione bonorum est sine macula, ut dicitur in Canticis: magna sum sed formosa. Item ecclesia Romana non dubitabit nec errabit in his, quæ pertinent ad salutem de necessitate. Item papa et cardinales sunt ecclesia Romana, quibus sub æterna damnatione 7. Febr.
Liber diurnus. 303 opportunitatem daret. Consilio ergo capto regratiabantur sibi de bona voluntate, quod unionem optaret pro finali, et si aliqua aliquando intervenirent, quæ viderentur illi fini obstare, nimis turbaretur, (sic) et quod omnia pactata in Egra et salvi conductus inviolata deberent servari, quod etiam optant omnes patres sacri concilii, ut legatus retulit, sed de locutione doctorum nomine proprio timerent temporis protractionem, sicut quod istis quatuor auditis concilium vellet difficultare in responso, quasi nihil doctores dixissent. Ideo non potuimus finale dare responsum, sed in crastinum distulimus. Post bibentes semel electuario recepto, Mathias Lauda dixit: Petimus, reverende pater, quia vellemus aliquos Bohemiam dirigere, ut daretur eis salvus conductus, quia dux vult idem facere. Et promisit, in quantum posset Julianus disponere, et cum concilio loqui. Eodem tempore quidam frater carmelita, doctor theologiæ, circuivit cum libris Vicleph per duas horas, ut inveniret sicut promisit coram concilio in forma illum articulum, ab eis pro hæresi dam- natum, scilicet: Christus non est in sacramento ipso identice et realiter in propria præ- sentia corporali. Et cum propositum habere non posset, coram Juliano invenit locum in libro de simonia, remote impertinens voto suo. Non verebatur tamen de mendacio, licet Anglicus esset. Julianus tamen et quidam doctor theologiæ ordinis Prædicatorum de Hispania eum nitebantur a mendacio excusare, quia materiam non intellexerunt sic, quod sententialiter invenisset. Testabatur tamen Julianus, quod in forma invenire deberet, sed non fecisset. Tunc dominus Procopius contra doctores utrosque loquebatur, asserens panis remanentiam; dixit, utique habetis mirabilem fidem, quam non possum intelligere; et plura fuerunt verba. Postea tamen omnibus in futurum servatis, recessimus ad hospitia. 1433. Sabbato proximo post Dorotheæ in concilium venientes, antedictus Johannes de Ragusio surrexit et commendavit suum sermonem hesterno die dictum, scilicet quod accidens sine subjecto maneret, volens probare per Augustinum, Hieronymum, Chryso- stomum, sed adversarii habent, scilicet Vicleph, qui non ante centum annos fuit. Etiam dico quod accidens non debet latria adorari adoratione. Nunc accedo ad respondendum adversæ parti, et primo ea, in quibus convenimus, breviter pertranseam. Prima ergo eorum professio videtur esse insufficiens, quia dicunt articulos velle credi secundum sensum benedictæ trinitatis. Item dicunt, quod ecclesia catholica esset diffusa in universo mundo- Item causa collationis loquor, quæ si non placet adversario, poterit reprobare. Item omnium Christus est caput, scilicet malorum propter potentiam, quæ attenditur penes sufficientiam passionis Christi et liberum arbitrium hominum omnium. Item ecclesia est corpus Christi mysticum, organicum, fide Christi animatum. Item malus sine operibus bonis vivit. Item membrum abscisum non est membrum. Item heri fundavi articulum in eo, quod ecclesia non potest errare, cui quemlibet fidelem oportet obedire. Ideo pono istam propositionem: Ecclesia catholica est etc. Item fatuum esset doctori plus credere, quam ipse sibi ipsi credidit. Item multa dixit de ecclesia Romana, quod sibi omnino in omnibus necessariis est credendum. Item ecclesia catholica est sine macula, intellige de fide ecclesiæ. Item est sine macula, intellige etc. Item ecclesia congregat bonos et malos, sed ratione bonorum est sine macula, ut dicitur in Canticis: magna sum sed formosa. Item ecclesia Romana non dubitabit nec errabit in his, quæ pertinent ad salutem de necessitate. Item papa et cardinales sunt ecclesia Romana, quibus sub æterna damnatione 7. Febr.
Strana 304
304 Petri Zatecensis, debetur obedientia. Item ecclesia Romana est omnium fidelium, profitentium obedientiam papæ et cardinalibus, congregatio. Item nos in eodem actu hæreticavit per 16 vices sub tali forma et consimili, scilicet dicens ; hæreticus ; et si objiceret hæreticus; posset dicere hæreticus, et aliquotiens aliis satis enormibus nominibus alloquebatur nos, semper decla- rando suum errorem, scilicet quod ecclesia non posset errare. Circa finem voluit accur- tare, tune cardinalis Placentinus dixit: Volo, quod ad finem dicatis ; et sic modo suo incepto terminavit. Finito actu et collocutione habita, surrexit Rokicana: imprimis ex parte omnium corripuit eum de tali detractoria et scandalosa locutione, asserens magis intentum finem impedire, quam ad eundem perducere, cum imprimis hoc dictum est, quod talia verba caveamus. Ex parte autem propria dixit: Fateor, quod in tantum horreo hæresim, sicut mihi similis ; est tamen aliquis, qui me suspectum de hæresi habet, obliget se sub poena talionis, et probet. Post hunc surrexit dominus Procopius, dicens: Et ego cum aliis fratribus dico, quod non sumus hæretici, nec aliquis adhuc probavit: et ille monachus stans continue hæreticavit nos. Etiam debetis scire, si hoc in Bohemia scivissem, nullo- modo huc venissem. Et vos contra condictata facitis in Egra facta, sicut sciunt, qui ibi fuerunt, ut doctor Tok. Qui cum tacuisset, monachus se excusavit, dicens: Ego vos non notavi; non sit misericors mihi deus, si intentione maculandi quidquam dixi. Etiam nescivi, quod ita odiretis hoc nomen, cum vestri sæpius nominaverunt in suis positionibus, scilicet quod simoniaci essent præcipui hæretici, sed non replicavit, qualiter hæreticassent. Post hunc Tok surrexit et monachum excusavit, dicens: Illa est materia condependens articulis, ideo fecit debite mentionem. Etiam non fecit contra compactata in Egra, cum in generali sermone dixit. Tunc magister Petrus Anglicus dixit monacho: Scitote, quod vos non timemus; etiam si ex parte seu nomine concilii loqueremini, levius nobis esset. Ultimo Julianus legatus papæ et præsidens concilii dixit: Dixi prius, quod omnia cum patientia deberetis audire, et interpretari omnia in partem meliorem. Etiam in generali sermone dixit: ideo non deberetis ita graviter suscipere sermonem. Insuper omnia ista possunt in melius provenire. Oportet ergo, quod ante unionem mutuam sint altercationes ; mulier enim cum parit, tristitiam habet. Finito illo recessimus ad hospitia. Post prandium autem directi sunt quatuor electi, scilicet magister Petrus Anglicus, episcopus Taborensium, Welwar et Mathias Lauda ad Julianum, juxta præteriti diei con- clusa, ut conspicerent compactata in Egra et salvi conductus literam et alias epistolas in regnum a concilio destinatas. Venientibus autem illis illuc, inter cetera nostri parti adversæ quatuor proposuerunt: primum sic videtur nobis, quod salvus conductus nobis et compactata in Egra violantur; secundum videtur nobis, quod Johannes Sclavus de Ragusio frater Prædicatorum cum suo actu vel interceptione est impediens executionem quatuor articulorum secundum compactata; tertio petimus, ut tempus nobis ad respon- dendum illi detur; quarto, si quis loquetur, quod nomine concilii loquatur; quinto, si aliquid talium fieret nobis, sicut factum est, domini nostri vellent providere de se. Quibus auditis consilium iniit legatus cum aliis, et respondit: Nobis videtur, quod salvus con- ductus et compactata servantur vobis; secundo videtur nobis, quod interceptio Johannis de Ragusio non est impeditiva executioni et expeditioni quatuor vestrorum articulorum; tertio, responsum dabitur ad replicandum Johanni de Ragusio, utrum statim post ejus 1433.
304 Petri Zatecensis, debetur obedientia. Item ecclesia Romana est omnium fidelium, profitentium obedientiam papæ et cardinalibus, congregatio. Item nos in eodem actu hæreticavit per 16 vices sub tali forma et consimili, scilicet dicens ; hæreticus ; et si objiceret hæreticus; posset dicere hæreticus, et aliquotiens aliis satis enormibus nominibus alloquebatur nos, semper decla- rando suum errorem, scilicet quod ecclesia non posset errare. Circa finem voluit accur- tare, tune cardinalis Placentinus dixit: Volo, quod ad finem dicatis ; et sic modo suo incepto terminavit. Finito actu et collocutione habita, surrexit Rokicana: imprimis ex parte omnium corripuit eum de tali detractoria et scandalosa locutione, asserens magis intentum finem impedire, quam ad eundem perducere, cum imprimis hoc dictum est, quod talia verba caveamus. Ex parte autem propria dixit: Fateor, quod in tantum horreo hæresim, sicut mihi similis ; est tamen aliquis, qui me suspectum de hæresi habet, obliget se sub poena talionis, et probet. Post hunc surrexit dominus Procopius, dicens: Et ego cum aliis fratribus dico, quod non sumus hæretici, nec aliquis adhuc probavit: et ille monachus stans continue hæreticavit nos. Etiam debetis scire, si hoc in Bohemia scivissem, nullo- modo huc venissem. Et vos contra condictata facitis in Egra facta, sicut sciunt, qui ibi fuerunt, ut doctor Tok. Qui cum tacuisset, monachus se excusavit, dicens: Ego vos non notavi; non sit misericors mihi deus, si intentione maculandi quidquam dixi. Etiam nescivi, quod ita odiretis hoc nomen, cum vestri sæpius nominaverunt in suis positionibus, scilicet quod simoniaci essent præcipui hæretici, sed non replicavit, qualiter hæreticassent. Post hunc Tok surrexit et monachum excusavit, dicens: Illa est materia condependens articulis, ideo fecit debite mentionem. Etiam non fecit contra compactata in Egra, cum in generali sermone dixit. Tunc magister Petrus Anglicus dixit monacho: Scitote, quod vos non timemus; etiam si ex parte seu nomine concilii loqueremini, levius nobis esset. Ultimo Julianus legatus papæ et præsidens concilii dixit: Dixi prius, quod omnia cum patientia deberetis audire, et interpretari omnia in partem meliorem. Etiam in generali sermone dixit: ideo non deberetis ita graviter suscipere sermonem. Insuper omnia ista possunt in melius provenire. Oportet ergo, quod ante unionem mutuam sint altercationes ; mulier enim cum parit, tristitiam habet. Finito illo recessimus ad hospitia. Post prandium autem directi sunt quatuor electi, scilicet magister Petrus Anglicus, episcopus Taborensium, Welwar et Mathias Lauda ad Julianum, juxta præteriti diei con- clusa, ut conspicerent compactata in Egra et salvi conductus literam et alias epistolas in regnum a concilio destinatas. Venientibus autem illis illuc, inter cetera nostri parti adversæ quatuor proposuerunt: primum sic videtur nobis, quod salvus conductus nobis et compactata in Egra violantur; secundum videtur nobis, quod Johannes Sclavus de Ragusio frater Prædicatorum cum suo actu vel interceptione est impediens executionem quatuor articulorum secundum compactata; tertio petimus, ut tempus nobis ad respon- dendum illi detur; quarto, si quis loquetur, quod nomine concilii loquatur; quinto, si aliquid talium fieret nobis, sicut factum est, domini nostri vellent providere de se. Quibus auditis consilium iniit legatus cum aliis, et respondit: Nobis videtur, quod salvus con- ductus et compactata servantur vobis; secundo videtur nobis, quod interceptio Johannis de Ragusio non est impeditiva executioni et expeditioni quatuor vestrorum articulorum; tertio, responsum dabitur ad replicandum Johanni de Ragusio, utrum statim post ejus 1433.
Strana 305
Liber diurnus. 305 actum habere vultis? Cui pro tunc nullum dederunt responsum, quia non habuerunt in sibi commissis. Quarto non videtur nobis conveniens esse, quod aliquis ex parte concilii loqueretur, quia hoc, quod dicit, non retractat. Quinto petimus, quod abhine non agitetis, quia quicunque nomine suo loquitur ; Johannes de Ragusio modum non habebit, quia non tam prolixe, tum etiam caritative sine omni offensione loquetur. Ideo hortamini alios, petimus, ut non ita graviter factum recipiant, magis attendentes ad intentionem loquentis quam ad verba. Et tunc idem Johannes se ipsum anathematisavit, quia non animo injuriandi vel nocendi vel confundendi dixisset. Dominica 6 mane post officium, sed ante prandium, in hospitium Orphanorum 8. Febr. convenientes, tractavimus de istis, et finaliter resedimus omnes, Pragensibus exceptis, quod nomine concilii deberet proponere, quicumque vellet, et libenter vellent eum audire; et secundo, quod monachus pessime, non tantum in nostram, sed totius regni confusionem locutus est. Post prandium ibidem convenientes, venit archiepiscopus Lugdunensis cum abbate quodam et auditore palatii papæ et Henrico Tok doctore, petentes gratiam Johanni de Ragusia, et multis verbis eum excusantes, quod bona intentione dixisset, et finaliter coram sacro concilio non petitus nec monitus solus honorifice se ipsum excusavit; et finaliter, consilio inter se capto, nostri totam causam archiepiscopo commiserunt, qui regratiando fuit gratus. Magister Petrus Anglicus in consilio præhabito existens, omnibus modis instetit, ut reclamaret, sed non est sortitus effectum. De locutione doctoris ali- cujus nomine concilii diu nostri non potuerunt esse concordes. Ultimo tamen Rokicana dixit: Bene placet mihi, ex quo aliter non potest fieri, sed si aliquid malum inde veniat, nolo esse particeps. Referentibus nostris intentionem de ponenda positione trium contra tres nostras positiones nomine concilii archiepiscopo prædicto et sibi pro tunc adhæren- tibus, consilio inter se capto, optatum non susceperunt, supradicta causa, promittentes aliorum trium brevitatem et discretam verborum probationem. Magister Petrus Anglicus dixit nomine suo : Si videretur, non tamen habeo voluntatem aliorum, quia non sumus de hoc conlocuti, quod aliquis nomine concilii loqueretur disputative et non diffinitive, sic quod aliquam auctoritatem dicta haberent vel proponenda. In concludendo istud non habuerunt auctoritatem ex parte concilii, sed dixerunt illa concilio velle referre. Feria 2 da in die Apolloniæ concilium intrantes sedimus; statim facto silentio archi- episcopus Lugdunensis dixit, se habere in mandatis ex parte domini legati et concilii, ut alloqueretur omnes de facto hesterno Johannis de Ragusia; et excusavit sicut potuit ipsum. Quo tacente, Johannes de Ragusia regratiabatur sibi de justa excusatione, et iterum coram toto concilio anathematisavit se ipsum, dicens : Confundat me deus in perpetuum, si non loquor veritatem, scilicet quod non animo injuriandi vel nocendi vel confundendi hoc dixi, nec vos denotavi, sed motus quia ipsi soli in positionibus suis utebantur illo termino, non tamen nos denotabant, nec ego eos. Post hoc surrexit Anglicus, dicens nomine suo : Vos domine Johannes dixistis, quod nos teneremus in dividuum vagum, et post sumsistis minorem universalem, scilicet: quicumque non vult pro judice habere ecclesiam Romanam, hæreticus est; ergo concludatis. Tunc quietavit Rokicana, dicens: Heri domino archiepiscopo in manus dedimus; ego ex parte omnium dico; ideo sl vultis, dicatis ulterius. Et sic quantum potuit, solvit auctoritates per Rokicanam allegatas, sed satis sinistre, et inter cetera dixit, quod communio sub una juxta consuetudinem ecclesiæ 9. Febr. 1433. Scriptores I. 39
Liber diurnus. 305 actum habere vultis? Cui pro tunc nullum dederunt responsum, quia non habuerunt in sibi commissis. Quarto non videtur nobis conveniens esse, quod aliquis ex parte concilii loqueretur, quia hoc, quod dicit, non retractat. Quinto petimus, quod abhine non agitetis, quia quicunque nomine suo loquitur ; Johannes de Ragusio modum non habebit, quia non tam prolixe, tum etiam caritative sine omni offensione loquetur. Ideo hortamini alios, petimus, ut non ita graviter factum recipiant, magis attendentes ad intentionem loquentis quam ad verba. Et tunc idem Johannes se ipsum anathematisavit, quia non animo injuriandi vel nocendi vel confundendi dixisset. Dominica 6 mane post officium, sed ante prandium, in hospitium Orphanorum 8. Febr. convenientes, tractavimus de istis, et finaliter resedimus omnes, Pragensibus exceptis, quod nomine concilii deberet proponere, quicumque vellet, et libenter vellent eum audire; et secundo, quod monachus pessime, non tantum in nostram, sed totius regni confusionem locutus est. Post prandium ibidem convenientes, venit archiepiscopus Lugdunensis cum abbate quodam et auditore palatii papæ et Henrico Tok doctore, petentes gratiam Johanni de Ragusia, et multis verbis eum excusantes, quod bona intentione dixisset, et finaliter coram sacro concilio non petitus nec monitus solus honorifice se ipsum excusavit; et finaliter, consilio inter se capto, nostri totam causam archiepiscopo commiserunt, qui regratiando fuit gratus. Magister Petrus Anglicus in consilio præhabito existens, omnibus modis instetit, ut reclamaret, sed non est sortitus effectum. De locutione doctoris ali- cujus nomine concilii diu nostri non potuerunt esse concordes. Ultimo tamen Rokicana dixit: Bene placet mihi, ex quo aliter non potest fieri, sed si aliquid malum inde veniat, nolo esse particeps. Referentibus nostris intentionem de ponenda positione trium contra tres nostras positiones nomine concilii archiepiscopo prædicto et sibi pro tunc adhæren- tibus, consilio inter se capto, optatum non susceperunt, supradicta causa, promittentes aliorum trium brevitatem et discretam verborum probationem. Magister Petrus Anglicus dixit nomine suo : Si videretur, non tamen habeo voluntatem aliorum, quia non sumus de hoc conlocuti, quod aliquis nomine concilii loqueretur disputative et non diffinitive, sic quod aliquam auctoritatem dicta haberent vel proponenda. In concludendo istud non habuerunt auctoritatem ex parte concilii, sed dixerunt illa concilio velle referre. Feria 2 da in die Apolloniæ concilium intrantes sedimus; statim facto silentio archi- episcopus Lugdunensis dixit, se habere in mandatis ex parte domini legati et concilii, ut alloqueretur omnes de facto hesterno Johannis de Ragusia; et excusavit sicut potuit ipsum. Quo tacente, Johannes de Ragusia regratiabatur sibi de justa excusatione, et iterum coram toto concilio anathematisavit se ipsum, dicens : Confundat me deus in perpetuum, si non loquor veritatem, scilicet quod non animo injuriandi vel nocendi vel confundendi hoc dixi, nec vos denotavi, sed motus quia ipsi soli in positionibus suis utebantur illo termino, non tamen nos denotabant, nec ego eos. Post hoc surrexit Anglicus, dicens nomine suo : Vos domine Johannes dixistis, quod nos teneremus in dividuum vagum, et post sumsistis minorem universalem, scilicet: quicumque non vult pro judice habere ecclesiam Romanam, hæreticus est; ergo concludatis. Tunc quietavit Rokicana, dicens: Heri domino archiepiscopo in manus dedimus; ego ex parte omnium dico; ideo sl vultis, dicatis ulterius. Et sic quantum potuit, solvit auctoritates per Rokicanam allegatas, sed satis sinistre, et inter cetera dixit, quod communio sub una juxta consuetudinem ecclesiæ 9. Febr. 1433. Scriptores I. 39
Strana 306
10. Febr. 306 non solum est utilis, sed et pernecessaria. Item dixit perfectionem triplicem, scilicet rei, signi et effectus. Et sic voluit, quod communio unius speciei esset perfecta ratione rei contentæe in sacramento panis, et ratione effectuum suorum, quos operatur in anima, sed non perfecta signi ratione, quia utriusque significat perfectam passionem Christi etc. Item dixit : Dominus non præcepit excommunicare peccatorem, sed ecclesiæ inobedientem. Item ecclesia posset dispensare in partibus, vbi vinum non est, quod sacerdos tantum sub una specie scilicet panis conficeret, quanto magis potest laico unam speciem subtra- here vel tantum tribuere. Item allegavit Præpositum *), qui diceret, quod quicumque manducat corpus, etiam bibit sanguinem, et fuisset antiquissimus doctorum, ante Thomam de Aquino. Idem dixit asserere Petrum de Tarentasio et Petrum de Argentina. Finito opere diei dixit: Illa ex adverso pono, ut circumspectis illis aliquod medium inveniatur et vos cum gaudio et sancta unione ad vestros redire possitis. Quo completo dixit magister Petrus Anglicus nomine suo : Quia Johannes de Ragusia dixerat sacramenti speciem nullam habere in se efficaciam; utrum aqua benedicta ab Alexandro quinto introducta est effi- cacior vel majoris efficaciæ, quam species sacramenti? Peto, ut cras illam declaretis quæstionem; qui et promisit. Sic in hospitia ivimus. Facto prandio directi sunt quatuor ad legatum, ut dicerent primum: Si contra articulos nostros vellent aliqui positiones ponere, quod hoc facerent nomine concilii; secundo, si vero videtur, quod velletis seorsum cum certis personis tractare, petimus, quod ille opponens scilicet Johannes de Ragusia, (quæ est civitas in Carvatia,) habeat replicam. Et sic sine finali responso recesserunt a legato. Feria m°, hoc est in die Scholasticæ, mane intrantes concilium sine Procopio et Wilhelmo Costka, (qui ad actum Johannis post hæreticationem Sabbato factam non intra- bant,) surrexit idem Johannes de Ragusia, et inter cetera dixit : In evangeliis Math. Mar. Luc. Joh. non ubicumque in doctrina Christi ponitur nota præcepti, est præceptiva; ut Christus duobus coecis: Videte, ne quis sciat; qui tamen postea iverunt et diffamaverunt ubique. Item Math. 10° : Nihil tuleritis in via, neque duas tunicas; cum tamen Christus duas tunicas habuit, patet Joh. 13° et 19: Diviserunt sibi vestimenta sua etc. Item ad idem dixit: Nisi quis renuntiaverit omnibus; nam multi divites commemorantur, ecclesiam regnare nunc in regno coelesti, ut Martha etc. Nicodemus, Joseph ab Arimatha, Gregorius. Silvester, Constantinus, Carolus, Wenceslaus, Henricus et plures alii. Item dixit: verba præceptiva aliquando capiuntur imperative: (Ozeæ primo : Sume tibi uxorem fornicariam etc. Sapientiæ I°: Diligite justitiam, qui judicatis terram;) aliquando hortative: (Ezechiæ 5°: Surge, qui dormis; Math. 5°: Nolite solliciti esse etc.) aliquando optative: (Proverb. I: emitte agnum domini;) aliquando invitatorie; aliquando ironice, ut: Dominus servo dicit: Dormi piger. Item Lyram reprobavit, dicens : Potius sequendum esset antiquos doctores, scilicet Augustinum, qui de spirituali manducatione exposuit illud: Nisi manducaveritis carnem fil. etc. Item dixit: „Nisi manducaveritis." non intelligitur præceptive, et dato. tamen non probato, quod intelligeretur præceptive, tamen non de sacramentali sumptione intelligitur; et si etiam de sacramentali intelligeretur, tamen non sub utraque specie. quia sub una specie comederet et biberet, ut supra Thomas de Argentina dicit. Et si Petri Zatecensis, 1433. *) Apud Canisium 1. c. pag. 176: „Præpositivus, qui fuit doctor antiquissimus“ etc.
10. Febr. 306 non solum est utilis, sed et pernecessaria. Item dixit perfectionem triplicem, scilicet rei, signi et effectus. Et sic voluit, quod communio unius speciei esset perfecta ratione rei contentæe in sacramento panis, et ratione effectuum suorum, quos operatur in anima, sed non perfecta signi ratione, quia utriusque significat perfectam passionem Christi etc. Item dixit : Dominus non præcepit excommunicare peccatorem, sed ecclesiæ inobedientem. Item ecclesia posset dispensare in partibus, vbi vinum non est, quod sacerdos tantum sub una specie scilicet panis conficeret, quanto magis potest laico unam speciem subtra- here vel tantum tribuere. Item allegavit Præpositum *), qui diceret, quod quicumque manducat corpus, etiam bibit sanguinem, et fuisset antiquissimus doctorum, ante Thomam de Aquino. Idem dixit asserere Petrum de Tarentasio et Petrum de Argentina. Finito opere diei dixit: Illa ex adverso pono, ut circumspectis illis aliquod medium inveniatur et vos cum gaudio et sancta unione ad vestros redire possitis. Quo completo dixit magister Petrus Anglicus nomine suo : Quia Johannes de Ragusia dixerat sacramenti speciem nullam habere in se efficaciam; utrum aqua benedicta ab Alexandro quinto introducta est effi- cacior vel majoris efficaciæ, quam species sacramenti? Peto, ut cras illam declaretis quæstionem; qui et promisit. Sic in hospitia ivimus. Facto prandio directi sunt quatuor ad legatum, ut dicerent primum: Si contra articulos nostros vellent aliqui positiones ponere, quod hoc facerent nomine concilii; secundo, si vero videtur, quod velletis seorsum cum certis personis tractare, petimus, quod ille opponens scilicet Johannes de Ragusia, (quæ est civitas in Carvatia,) habeat replicam. Et sic sine finali responso recesserunt a legato. Feria m°, hoc est in die Scholasticæ, mane intrantes concilium sine Procopio et Wilhelmo Costka, (qui ad actum Johannis post hæreticationem Sabbato factam non intra- bant,) surrexit idem Johannes de Ragusia, et inter cetera dixit : In evangeliis Math. Mar. Luc. Joh. non ubicumque in doctrina Christi ponitur nota præcepti, est præceptiva; ut Christus duobus coecis: Videte, ne quis sciat; qui tamen postea iverunt et diffamaverunt ubique. Item Math. 10° : Nihil tuleritis in via, neque duas tunicas; cum tamen Christus duas tunicas habuit, patet Joh. 13° et 19: Diviserunt sibi vestimenta sua etc. Item ad idem dixit: Nisi quis renuntiaverit omnibus; nam multi divites commemorantur, ecclesiam regnare nunc in regno coelesti, ut Martha etc. Nicodemus, Joseph ab Arimatha, Gregorius. Silvester, Constantinus, Carolus, Wenceslaus, Henricus et plures alii. Item dixit: verba præceptiva aliquando capiuntur imperative: (Ozeæ primo : Sume tibi uxorem fornicariam etc. Sapientiæ I°: Diligite justitiam, qui judicatis terram;) aliquando hortative: (Ezechiæ 5°: Surge, qui dormis; Math. 5°: Nolite solliciti esse etc.) aliquando optative: (Proverb. I: emitte agnum domini;) aliquando invitatorie; aliquando ironice, ut: Dominus servo dicit: Dormi piger. Item Lyram reprobavit, dicens : Potius sequendum esset antiquos doctores, scilicet Augustinum, qui de spirituali manducatione exposuit illud: Nisi manducaveritis carnem fil. etc. Item dixit: „Nisi manducaveritis." non intelligitur præceptive, et dato. tamen non probato, quod intelligeretur præceptive, tamen non de sacramentali sumptione intelligitur; et si etiam de sacramentali intelligeretur, tamen non sub utraque specie. quia sub una specie comederet et biberet, ut supra Thomas de Argentina dicit. Et si Petri Zatecensis, 1433. *) Apud Canisium 1. c. pag. 176: „Præpositivus, qui fuit doctor antiquissimus“ etc.
Strana 307
Liber diurnus. 307 intelligeretur sub utraque specie, tamen non ad laicum populum. Item necessarium ali- quando idem est quod utile. Item ecclesia est audienda, secundum illud Lucæ 10: Qui vos audit, me audit. Item Math. 18: Si ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Item Math. 23 : super cathedram Moysi etc. Item dixit Remigium sanctum fuisse abbreviatorem Augustini. Item quotienscumque ponitur admonitive. Item probet autem ete. non dijudicans, excluduntur infantes, qui illa facere non possunt. Item nomi- navit Jacobellum in Bohemia, cujus antecessores doctores a multis centenis nullam fecerunt mentionem de utraque specie. Finito illo die actu suo, volens promisso hesterno satisfacere, scilicet quæstioni, utrum aqua benedicta ab Alexandro quinto introducta esset majoris efficaciæ, quam species sacramenti eucharistiæ: dixit, quod aqua nullam haberet in se efficaciam, sicut nec sacramenti species. Respondit Anglicus magister Petrus: Tamen vester sanctus doctor dicit, quod aqua benedicta delet venalia peccata. Cui monachus Johannes ait: Fateor, quod sic est, et quod hoc dicit in pluribus locis; non tamen aqua in se, sed virtus inclusa virtute benedictionis. Et cum magister Petrus dixisset „vester sanctus doctor,“ factus est iterum satis magnus risus. Tunc Johannes Sclavus de Carvatia voluit transcurrere auctoritates sub magna brevitate, sed ipsum impediverunt cardinales, sic quod omnino finiret. Cum autem requisisset voluntatem Rokyczanæ cum aliorum voluntate, dixit *): „In Christi nomine etiam cras, et si placuerit, per unam septimanam vel duas;“ et sic factus est risus. Post hoc primo surrexit Anglicus, ut supradictum est immediate. Post prandium quatuor ex nostris, Anglicus et Episcopus, Mathias Lauda et Gira, ad legatum iverunt, optantes ab eo responsum. Qui hoc dedit responsum: Loquentur tres ex parte concilii, non tamen diffinitive. Eodem tempore monuit legatum Anglicus, ut monachum ad ostendendum auctoritatem Vicleph propositam in forma teneret. Legatus dicebat, virtualiter quod ostendat. Dixit Anglicus in forma ostendat, sicut promisit. Si autem non potest, quod virtualiter eam ostendat. Eodem die xxun hora legatus volumen unum domino Procopio per duos suos servitores transmisit, ut conspiceret continens dictum cujusdam fratris Carmelitarum, Thomæ Walden Anglici, contra libros Wicleph compositum ipsi Martino quinto ; qui scilicet Procopius grate volumen suscipiens, trans- misit hora eadem Petro magistro Anglico, qui multum gaudebat viso volumine. Feria quarta post Scholasticæ, mane concilium intrantes, surrexit Johannes de 11. Febr. Ragusia, volens suum terminare actum. Inter cetera sic loquebatur: Communio sub una specie vel sub utraque est indifferens, quia licet Christus sacramentum instituit, tamen modum ecclesiæ determinandi reliquit. Item communio utriusque speciei non est licita, stante statuto ecclesiæ contrario, licet Christus institueret, apostoli practicaverint et primitiva teneret ecclesia. Item Rokyczanam nominando adversarium, dixit: Non habeatis pro malo, si utor illo verbo "adversarius," quia in hac materia adversarii sumus. Roky- czana respondit: Nihil curetis, nisi dicatis, quia etiam illo termino vos baptisabo. Et cum hoc dixisset, factus satis notabilis risus. Ideo in eodem totali actu numquam amplius eum vocabat adversarium, sed dominum opponentem vel opponentem. Item dixit: Licet consuetudo fuit in fermento conficere et licuit, cum tamen Christus non fecisset sed in 1433. *) Rokyczana nempe. 39.
Liber diurnus. 307 intelligeretur sub utraque specie, tamen non ad laicum populum. Item necessarium ali- quando idem est quod utile. Item ecclesia est audienda, secundum illud Lucæ 10: Qui vos audit, me audit. Item Math. 18: Si ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Item Math. 23 : super cathedram Moysi etc. Item dixit Remigium sanctum fuisse abbreviatorem Augustini. Item quotienscumque ponitur admonitive. Item probet autem ete. non dijudicans, excluduntur infantes, qui illa facere non possunt. Item nomi- navit Jacobellum in Bohemia, cujus antecessores doctores a multis centenis nullam fecerunt mentionem de utraque specie. Finito illo die actu suo, volens promisso hesterno satisfacere, scilicet quæstioni, utrum aqua benedicta ab Alexandro quinto introducta esset majoris efficaciæ, quam species sacramenti eucharistiæ: dixit, quod aqua nullam haberet in se efficaciam, sicut nec sacramenti species. Respondit Anglicus magister Petrus: Tamen vester sanctus doctor dicit, quod aqua benedicta delet venalia peccata. Cui monachus Johannes ait: Fateor, quod sic est, et quod hoc dicit in pluribus locis; non tamen aqua in se, sed virtus inclusa virtute benedictionis. Et cum magister Petrus dixisset „vester sanctus doctor,“ factus est iterum satis magnus risus. Tunc Johannes Sclavus de Carvatia voluit transcurrere auctoritates sub magna brevitate, sed ipsum impediverunt cardinales, sic quod omnino finiret. Cum autem requisisset voluntatem Rokyczanæ cum aliorum voluntate, dixit *): „In Christi nomine etiam cras, et si placuerit, per unam septimanam vel duas;“ et sic factus est risus. Post hoc primo surrexit Anglicus, ut supradictum est immediate. Post prandium quatuor ex nostris, Anglicus et Episcopus, Mathias Lauda et Gira, ad legatum iverunt, optantes ab eo responsum. Qui hoc dedit responsum: Loquentur tres ex parte concilii, non tamen diffinitive. Eodem tempore monuit legatum Anglicus, ut monachum ad ostendendum auctoritatem Vicleph propositam in forma teneret. Legatus dicebat, virtualiter quod ostendat. Dixit Anglicus in forma ostendat, sicut promisit. Si autem non potest, quod virtualiter eam ostendat. Eodem die xxun hora legatus volumen unum domino Procopio per duos suos servitores transmisit, ut conspiceret continens dictum cujusdam fratris Carmelitarum, Thomæ Walden Anglici, contra libros Wicleph compositum ipsi Martino quinto ; qui scilicet Procopius grate volumen suscipiens, trans- misit hora eadem Petro magistro Anglico, qui multum gaudebat viso volumine. Feria quarta post Scholasticæ, mane concilium intrantes, surrexit Johannes de 11. Febr. Ragusia, volens suum terminare actum. Inter cetera sic loquebatur: Communio sub una specie vel sub utraque est indifferens, quia licet Christus sacramentum instituit, tamen modum ecclesiæ determinandi reliquit. Item communio utriusque speciei non est licita, stante statuto ecclesiæ contrario, licet Christus institueret, apostoli practicaverint et primitiva teneret ecclesia. Item Rokyczanam nominando adversarium, dixit: Non habeatis pro malo, si utor illo verbo "adversarius," quia in hac materia adversarii sumus. Roky- czana respondit: Nihil curetis, nisi dicatis, quia etiam illo termino vos baptisabo. Et cum hoc dixisset, factus satis notabilis risus. Ideo in eodem totali actu numquam amplius eum vocabat adversarium, sed dominum opponentem vel opponentem. Item dixit: Licet consuetudo fuit in fermento conficere et licuit, cum tamen Christus non fecisset sed in 1433. *) Rokyczana nempe. 39.
Strana 308
308 Petri Zatecensis, azymis, postea per ecclesiam statutum firmum factum est auctoritate ecclesiæ in oppositum. Item exponunt: hoc facite i. e. conficite vel sacrificate, non autem referendum est ad manducationem. Item Cyprianus non in omnibus tenetur, quia dicit hæreticos non posse conficere, nec eorundem baptismum catholicum, sed diaboli lavacrum appellat, quem reprehendit in his Augustinus dist. 32 porro. Item Christi praxis et opera non sunt præ- ceptum, multo minus apostolorum. Item Fulgentius aliquando vocatur Ambrosius, ab aliquibus discipulus Ambrosii, aliquando Isiodorus, aliquando Berengarius *), quod magis in proposito videtur, quia panis remanentiam post consecrationem affirmat, sicut Beren- garius, qui videtur fuisse tempore Wilhelmi. Item in monasteriis ministri sub utraque specie in aliquibus locis communicabant. Item positio mea potissime fundatur in ecclesiæ statuto. Item biblia ab ecclesia recepit auctoritatem. Item libri, qui apud Judæos sunt apocryphi, ecclesia auctorisavit. Item tantum evangelia quatuor, aliorum autem aposto- lorum evangelia respuit. Item quis quatuordecim epistolas Pauli authenticavit? ecclesia. Item epistolam ad Hebræos ejus esse astruxit? Item actus apostolorum et Apokal. etc. Item glossa ordinaria, decretum, decretales, sextum Clementinarum, libri juris civilis omnia volumina tantam habent auctoritatem, quantam eis attribuit ecclesia. Item puer non credens, quia infans credens judicatur, quia ecclesia auctoritatem dedit. Item ecclesia statuit inibi fidem fore, ubi non fuit, scilicet in infante, dum modo baptisari debet, quia ante non baptisabantur, nisi qui ætatem habebant. Item symbolum apostolorum auctori- savit et vocavit in concilio Nicæno. Item spiritum sanctum ab utroque procedere firmavit. Item imagines veteres non licitum erat habere fidelibus, sed ecclesia illas auctorisavit, non tantum dei sed et beatæ virginis et sanctorum, ut homines illas honorent etc. Item Leo papa in fermento conficere statuit, sed post ecclesia immutavit. Item diei sabbati festivatio fuit in lege naturæ præcepta, in lege Moysi firmata, ut patet Exodi 20, Numeri 15 ; sed ecclesia immutavit in dominicum. Item in prima ecclesia baptisabant in nomine Christi, sed post ecclesia mutavit. Item primum tantum ætate perfecti baptisabantur, post ecclesia statuit ut etiam et pueri. Item primum tantum sacerdotes et diaconi, post ecclesia con- cessit mulieribus, Judæis, gentibus et hæreticis in articulo necessitatis, dummodo habent formam, materiam et intentionem a Christo traditam. Item ecclesia mutavit rationabiliter in materia matrimonium in gradibus. Item de pluralitate uxorum. Item quod frater fratris uxorem ducat, etiam in novo testamento licuit, sed post ecclesia prohibuit. Item de confessione primum in lege naturæ tantum deo licuit, post opera coram sacerdote, ut patet in Levitico, sed ecclesia statuit, ut etiam et cogitationes, verba et opera sacerdoti confiteantur. Item sacramentum ordinis, quia olim idem erat presbyter qui et episcopus, sed ecclesia hoc mutavit. Item Christus statuta variavit. Lucæ 22°: Quando misi vos sine sacculo et pera ete. Sic apostoli Actuum 15, et apostolus Timotheum circumcidit et tamen dixit Gal. 5°: Si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit. Post breviter recapitulavit totam suam positionem. Deinde protestationem, generali sacro concilio se 1433. *) Apud Canisium l. c. pag. 254 et 255 hæc ita ponuntur: „Prædicta auctoritas sub nomine Fulgentii allegata non est illius antiquissimi doctoris." — „Hunc Fulgentium Wickleff animo vocabat magnum Ambrosium, vel saltem magni Ambrosii discipulum; alii vero subsequentes Wicklevistæ hunc eundem vocaverunt et vocant Isidorum" etc. „Videtur prædicta auctoritas esse Berengarii“ — qui fuit „contemporaneus Anselmi“ (non Wilhelmi) etc.
308 Petri Zatecensis, azymis, postea per ecclesiam statutum firmum factum est auctoritate ecclesiæ in oppositum. Item exponunt: hoc facite i. e. conficite vel sacrificate, non autem referendum est ad manducationem. Item Cyprianus non in omnibus tenetur, quia dicit hæreticos non posse conficere, nec eorundem baptismum catholicum, sed diaboli lavacrum appellat, quem reprehendit in his Augustinus dist. 32 porro. Item Christi praxis et opera non sunt præ- ceptum, multo minus apostolorum. Item Fulgentius aliquando vocatur Ambrosius, ab aliquibus discipulus Ambrosii, aliquando Isiodorus, aliquando Berengarius *), quod magis in proposito videtur, quia panis remanentiam post consecrationem affirmat, sicut Beren- garius, qui videtur fuisse tempore Wilhelmi. Item in monasteriis ministri sub utraque specie in aliquibus locis communicabant. Item positio mea potissime fundatur in ecclesiæ statuto. Item biblia ab ecclesia recepit auctoritatem. Item libri, qui apud Judæos sunt apocryphi, ecclesia auctorisavit. Item tantum evangelia quatuor, aliorum autem aposto- lorum evangelia respuit. Item quis quatuordecim epistolas Pauli authenticavit? ecclesia. Item epistolam ad Hebræos ejus esse astruxit? Item actus apostolorum et Apokal. etc. Item glossa ordinaria, decretum, decretales, sextum Clementinarum, libri juris civilis omnia volumina tantam habent auctoritatem, quantam eis attribuit ecclesia. Item puer non credens, quia infans credens judicatur, quia ecclesia auctoritatem dedit. Item ecclesia statuit inibi fidem fore, ubi non fuit, scilicet in infante, dum modo baptisari debet, quia ante non baptisabantur, nisi qui ætatem habebant. Item symbolum apostolorum auctori- savit et vocavit in concilio Nicæno. Item spiritum sanctum ab utroque procedere firmavit. Item imagines veteres non licitum erat habere fidelibus, sed ecclesia illas auctorisavit, non tantum dei sed et beatæ virginis et sanctorum, ut homines illas honorent etc. Item Leo papa in fermento conficere statuit, sed post ecclesia immutavit. Item diei sabbati festivatio fuit in lege naturæ præcepta, in lege Moysi firmata, ut patet Exodi 20, Numeri 15 ; sed ecclesia immutavit in dominicum. Item in prima ecclesia baptisabant in nomine Christi, sed post ecclesia mutavit. Item primum tantum ætate perfecti baptisabantur, post ecclesia statuit ut etiam et pueri. Item primum tantum sacerdotes et diaconi, post ecclesia con- cessit mulieribus, Judæis, gentibus et hæreticis in articulo necessitatis, dummodo habent formam, materiam et intentionem a Christo traditam. Item ecclesia mutavit rationabiliter in materia matrimonium in gradibus. Item de pluralitate uxorum. Item quod frater fratris uxorem ducat, etiam in novo testamento licuit, sed post ecclesia prohibuit. Item de confessione primum in lege naturæ tantum deo licuit, post opera coram sacerdote, ut patet in Levitico, sed ecclesia statuit, ut etiam et cogitationes, verba et opera sacerdoti confiteantur. Item sacramentum ordinis, quia olim idem erat presbyter qui et episcopus, sed ecclesia hoc mutavit. Item Christus statuta variavit. Lucæ 22°: Quando misi vos sine sacculo et pera ete. Sic apostoli Actuum 15, et apostolus Timotheum circumcidit et tamen dixit Gal. 5°: Si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit. Post breviter recapitulavit totam suam positionem. Deinde protestationem, generali sacro concilio se 1433. *) Apud Canisium l. c. pag. 254 et 255 hæc ita ponuntur: „Prædicta auctoritas sub nomine Fulgentii allegata non est illius antiquissimi doctoris." — „Hunc Fulgentium Wickleff animo vocabat magnum Ambrosium, vel saltem magni Ambrosii discipulum; alii vero subsequentes Wicklevistæ hunc eundem vocaverunt et vocant Isidorum" etc. „Videtur prædicta auctoritas esse Berengarii“ — qui fuit „contemporaneus Anselmi“ (non Wilhelmi) etc.
Strana 309
Liber diurnus. 309 submittens correctioni, et addidit: Peto, si excessi ex lapsu linguæ vel alio modo, ut ante exitum de concilio me emendetis, nec ante exire permittatis; secundo dixi intentionis meæ esse, nemini detrahere, nec quemquam confundere; ideo si aliquem offendi, peto propter deum, ut parcatis mihi. Eodem tempore Bohemorum ambasiatores pro gratia petivit, dicens, se nolle concausa esse dissidionis. Finito totali actu, legatus consilio ab aliis cardinalibus capto, dixit: Magister Johannes de Ragusia contra primum articulum positionem posuit. Adhuc sunt tres, sed quia vos ambasiatores Bohemiæ heri optastis, ut quicumque aliquid loqueretur, quod nomine concilii: nune ergo concilium eligit hos tres viros, scilicet magistrum Aegidium, qui ponet de peccatis; fratrem prædicatorem Henricum, doctorem theologiæ, qui de verbo dei ponet, et dominus Auditor de temporalitate cleri, sic tamen quod non diffinitive, quia hoc concilium sacrum habebit potestatem minuendi vel addendi, ubi videbitur. Et ibi cum omni honestate et pace loquentur; si autem in aliquo excederent, per hoc nolunt patres reverendissimi, ut salvus conductus sit violatus, quia hoc concilium ad minimum iota salvos conductus et condictata in Egra inviolabiliter vult servari. Speramus tamen de eis, quod ista non facient. Tunc Rokiczana consilio accepto dixit: Ambasiatores eodem privilegio optant, ut potiantur, quia si quis limites excederet, ut ab eorum possit emendari comitiva. Secundo peto, magister Johannes de Ragusia! ut copiam dictorum vestrorum mihi detis; cui promisit se velle combinare, et quando citius posset tribuere, vel si vellet quod sexternum post sexternum. Et sic legatus asseruit, ut quanto citius posset dare, quod daret. Et sic inde in hospitia ivimus. Feria v in concilium non intravimus, quia legatus dixit: Occupabimur in missa de 12. Febr. sancto spiritu propter unionem. Feria 6 ante Valentini in concilium venimus, et sedentes, surrexit doctor theo- 13. Febr. logiæ Aegidius de Picardia, volens ponere positionem contra Episcopi de destructione peccatorum. Authenticavit imprimis positionem Johannis, fratris Prædicatoris, contra communionis utriusque speciei ad populum laicalem necessitatem. Et deinde venerunt duo cardinales caudati, quibus secundum morem proprium caudam famulus sequens defert, quos post breve temporis spatium dux Fredericus (sic) protector concilii sequens, secundum communem hominum morem cauda caruit. His ingressis supradictus doctor theologiæ Aegidius posuit suam positionem, in qua inclusit, meretrices esse fovendas non in civitatibus, sed extra, secundum suum videre. Item non in ornatu auri et argenti, crinium aut vestium, sed in habitu ab aliis mulieribus honestis distincto. Item non in loco occulto propter alia peccata majora, sed publico, sed immundo. Pro confirmatione alle- gavit Augustinum, qui dicit: Tolle meretrices de civitatibus, et omnia turbabis libidine; et Hieronymum, qui dicit: Venter mero æstuans, cito spumat in libidinem. Item Judæos asseruit in civitatibus esse permittendos, quia sunt testimonium figurarum, quarum nos tenemus veritatem. Item homicidium in punitione malorum fieri dixit, probans per illud Romanorum 13: Non sum sine causa etc. Item Lucæ 19: Inimicos meos etc. Item Actuum 5° de Anania et Zaphira, quas personas Petrus sententiavit, vel potius illatam assertive pronuntiavit. Item juramentum licitum fieri stantibus tribus conditionibus in Jeremia expressatis, scilicet in judicio, justitia et veritate. Item mortem infigere potest judex, scilicet cum est causa justa, ordo justus et animus justus. 1433.
Liber diurnus. 309 submittens correctioni, et addidit: Peto, si excessi ex lapsu linguæ vel alio modo, ut ante exitum de concilio me emendetis, nec ante exire permittatis; secundo dixi intentionis meæ esse, nemini detrahere, nec quemquam confundere; ideo si aliquem offendi, peto propter deum, ut parcatis mihi. Eodem tempore Bohemorum ambasiatores pro gratia petivit, dicens, se nolle concausa esse dissidionis. Finito totali actu, legatus consilio ab aliis cardinalibus capto, dixit: Magister Johannes de Ragusia contra primum articulum positionem posuit. Adhuc sunt tres, sed quia vos ambasiatores Bohemiæ heri optastis, ut quicumque aliquid loqueretur, quod nomine concilii: nune ergo concilium eligit hos tres viros, scilicet magistrum Aegidium, qui ponet de peccatis; fratrem prædicatorem Henricum, doctorem theologiæ, qui de verbo dei ponet, et dominus Auditor de temporalitate cleri, sic tamen quod non diffinitive, quia hoc concilium sacrum habebit potestatem minuendi vel addendi, ubi videbitur. Et ibi cum omni honestate et pace loquentur; si autem in aliquo excederent, per hoc nolunt patres reverendissimi, ut salvus conductus sit violatus, quia hoc concilium ad minimum iota salvos conductus et condictata in Egra inviolabiliter vult servari. Speramus tamen de eis, quod ista non facient. Tunc Rokiczana consilio accepto dixit: Ambasiatores eodem privilegio optant, ut potiantur, quia si quis limites excederet, ut ab eorum possit emendari comitiva. Secundo peto, magister Johannes de Ragusia! ut copiam dictorum vestrorum mihi detis; cui promisit se velle combinare, et quando citius posset tribuere, vel si vellet quod sexternum post sexternum. Et sic legatus asseruit, ut quanto citius posset dare, quod daret. Et sic inde in hospitia ivimus. Feria v in concilium non intravimus, quia legatus dixit: Occupabimur in missa de 12. Febr. sancto spiritu propter unionem. Feria 6 ante Valentini in concilium venimus, et sedentes, surrexit doctor theo- 13. Febr. logiæ Aegidius de Picardia, volens ponere positionem contra Episcopi de destructione peccatorum. Authenticavit imprimis positionem Johannis, fratris Prædicatoris, contra communionis utriusque speciei ad populum laicalem necessitatem. Et deinde venerunt duo cardinales caudati, quibus secundum morem proprium caudam famulus sequens defert, quos post breve temporis spatium dux Fredericus (sic) protector concilii sequens, secundum communem hominum morem cauda caruit. His ingressis supradictus doctor theologiæ Aegidius posuit suam positionem, in qua inclusit, meretrices esse fovendas non in civitatibus, sed extra, secundum suum videre. Item non in ornatu auri et argenti, crinium aut vestium, sed in habitu ab aliis mulieribus honestis distincto. Item non in loco occulto propter alia peccata majora, sed publico, sed immundo. Pro confirmatione alle- gavit Augustinum, qui dicit: Tolle meretrices de civitatibus, et omnia turbabis libidine; et Hieronymum, qui dicit: Venter mero æstuans, cito spumat in libidinem. Item Judæos asseruit in civitatibus esse permittendos, quia sunt testimonium figurarum, quarum nos tenemus veritatem. Item homicidium in punitione malorum fieri dixit, probans per illud Romanorum 13: Non sum sine causa etc. Item Lucæ 19: Inimicos meos etc. Item Actuum 5° de Anania et Zaphira, quas personas Petrus sententiavit, vel potius illatam assertive pronuntiavit. Item juramentum licitum fieri stantibus tribus conditionibus in Jeremia expressatis, scilicet in judicio, justitia et veritate. Item mortem infigere potest judex, scilicet cum est causa justa, ordo justus et animus justus. 1433.
Strana 310
310 Petri Zatecensis, 14. Febr. Eodem die post prandium nostri intendebant ire ad cardinalem S. Eustachii, ad ipsum suscipiendum, sed quia eodem die fuit occupatus, cum ejus voluntate transposuerunt ad diem domini proximo futurum, secundum nuntiationem ejus per Johannem Molbrun, qui inter cetera dixit: Si aliqua quasi ad superbiam disposita circa eum videbitis, nolite indigne ferre, quia sacerdos non est, sed tantum diaconus, etiam quia est de regia stirpe, cui vult aliqualiter satisfacere. Sabbato, hoc est in die Valentini, mane omnibus congregatis, tunc mox surrexit doctor theologiæ supranominatus, continuando suam positionem. Et primo breviter repetivit hesterna, scilicet quod lex humana necessaria est ad rem publicam regendam; secundo non omnia peccata mortalia esse punienda in ecclesia, non tamen ideo ecclesia approbat illa, sed tantum tolerat; tertio, quod non omnia peccata mortalia ab homine puniri non possunt (sic). Nunc ergo dicetur, per quos debent corrigi. Inter cetera inculcavit pro conclusione una, quod quilibet fidelis tenetur ex amore fraterno fratrem fraterne corrigere, etiam quantum potest occulte, secundum illud Math. 18 : Si peccaverit in te frater tuus etc. quia prælatus est etiam frater, et Eccles. 17: Unicuique mandavit deus de proximo suo etc. Item prælatus in fide devius est quolibet fideli inferior. Item sacerdos peccatis personalibus involutus, non tamen in fide devius, nec mores malos docet, potest recipere a subditis decimas et oblationes, et subditi tenentur sibi dare, nam Christus Judam nutrivit, gentes nutrit et Judæos. Item si sacerdos est in fide devius, potest dicere ejus superiori, ut corrigatur ; alias laicus non potest corrigere, ne populus ab obedientia et honore sacer- dotum recedat. Item inferiores non debent superiores punire. 2 Regum 1 : contra eum, qui attulit dextralia Saul, et misit manum in christum domini. Proverbiorum 18: Nec servum dominari principibus. Isaiæ 10: Numquid gloriabitur securis contra eum, qui etc. Sed contra Daniel punivit duos presbyteros, solus hoc fecit instinctu divino. Item dominus judicavit sacerdotes, non populus terræ, Ezech. 33. Quia ibi in antiquis bibliis ponitur: sanguinem ejus de manu tua requiram, non populus terræ. Ita quod ly "non populus terræ" sit de textu. Item quod non debent inferiores superiores corrigere, per hoc etiam probavit Math. 26: Omnis qui gladium acceperit ete. scilicet cui non a domino datur, quia tantum superioribus. Item Romanorum 13: peccat, quicunque resistit dei ordina- tioni etc. Item Rom. 14: tu quis es, qui judicas alienum servum etc. Item 1 Petri 2: subditi estote non solum bonis, sed et discolis. Item sacerdotes licet judicare populum, sed non e contrario; patet Actuum 5°, ubi Petrus quasi superior contra Ananiam et Zaphiram etc. Item primo Judæ cum Michael archangelus cum diabolo disputans alter- caretur , sed adversarius dixit altercaretur. Item Constantinus noluit inter sacerdotes contendentes judicare. Item Ambrosius imperatorem correxit, sed non e contrario. Item 2. quæst. 7 non est arguendus vel accusandus episcopus a laico, licet sit inordinatus. Item e contra laicos. Item in lege veteri sacerdotes laicis non fuerunt subjecti, patet de sacerdotibus Pharaonis, quia non compulsi erant vendere suas possessiones, multo minus non fuerunt eis subjecti in judicio in lege scripta, quia dicitur Deut. 17: si judicium intra portas tuas pervenerit etc. In lege gratiæ, Math. 17: Ergo liberi sunt filii i. e. apostoli, et sacerdotes ceteri a subjectione sæculari. Item dixit ecclesiam non esse con- gregatam in uno regno tantum, sed per mundum, quia Abrahæ dictum est, in semine tuo benedicentur omnes gentes etc. Item dictum est Isaac sic et ipsi Jacob. Item ecclesia 1433.
310 Petri Zatecensis, 14. Febr. Eodem die post prandium nostri intendebant ire ad cardinalem S. Eustachii, ad ipsum suscipiendum, sed quia eodem die fuit occupatus, cum ejus voluntate transposuerunt ad diem domini proximo futurum, secundum nuntiationem ejus per Johannem Molbrun, qui inter cetera dixit: Si aliqua quasi ad superbiam disposita circa eum videbitis, nolite indigne ferre, quia sacerdos non est, sed tantum diaconus, etiam quia est de regia stirpe, cui vult aliqualiter satisfacere. Sabbato, hoc est in die Valentini, mane omnibus congregatis, tunc mox surrexit doctor theologiæ supranominatus, continuando suam positionem. Et primo breviter repetivit hesterna, scilicet quod lex humana necessaria est ad rem publicam regendam; secundo non omnia peccata mortalia esse punienda in ecclesia, non tamen ideo ecclesia approbat illa, sed tantum tolerat; tertio, quod non omnia peccata mortalia ab homine puniri non possunt (sic). Nunc ergo dicetur, per quos debent corrigi. Inter cetera inculcavit pro conclusione una, quod quilibet fidelis tenetur ex amore fraterno fratrem fraterne corrigere, etiam quantum potest occulte, secundum illud Math. 18 : Si peccaverit in te frater tuus etc. quia prælatus est etiam frater, et Eccles. 17: Unicuique mandavit deus de proximo suo etc. Item prælatus in fide devius est quolibet fideli inferior. Item sacerdos peccatis personalibus involutus, non tamen in fide devius, nec mores malos docet, potest recipere a subditis decimas et oblationes, et subditi tenentur sibi dare, nam Christus Judam nutrivit, gentes nutrit et Judæos. Item si sacerdos est in fide devius, potest dicere ejus superiori, ut corrigatur ; alias laicus non potest corrigere, ne populus ab obedientia et honore sacer- dotum recedat. Item inferiores non debent superiores punire. 2 Regum 1 : contra eum, qui attulit dextralia Saul, et misit manum in christum domini. Proverbiorum 18: Nec servum dominari principibus. Isaiæ 10: Numquid gloriabitur securis contra eum, qui etc. Sed contra Daniel punivit duos presbyteros, solus hoc fecit instinctu divino. Item dominus judicavit sacerdotes, non populus terræ, Ezech. 33. Quia ibi in antiquis bibliis ponitur: sanguinem ejus de manu tua requiram, non populus terræ. Ita quod ly "non populus terræ" sit de textu. Item quod non debent inferiores superiores corrigere, per hoc etiam probavit Math. 26: Omnis qui gladium acceperit ete. scilicet cui non a domino datur, quia tantum superioribus. Item Romanorum 13: peccat, quicunque resistit dei ordina- tioni etc. Item Rom. 14: tu quis es, qui judicas alienum servum etc. Item 1 Petri 2: subditi estote non solum bonis, sed et discolis. Item sacerdotes licet judicare populum, sed non e contrario; patet Actuum 5°, ubi Petrus quasi superior contra Ananiam et Zaphiram etc. Item primo Judæ cum Michael archangelus cum diabolo disputans alter- caretur , sed adversarius dixit altercaretur. Item Constantinus noluit inter sacerdotes contendentes judicare. Item Ambrosius imperatorem correxit, sed non e contrario. Item 2. quæst. 7 non est arguendus vel accusandus episcopus a laico, licet sit inordinatus. Item e contra laicos. Item in lege veteri sacerdotes laicis non fuerunt subjecti, patet de sacerdotibus Pharaonis, quia non compulsi erant vendere suas possessiones, multo minus non fuerunt eis subjecti in judicio in lege scripta, quia dicitur Deut. 17: si judicium intra portas tuas pervenerit etc. In lege gratiæ, Math. 17: Ergo liberi sunt filii i. e. apostoli, et sacerdotes ceteri a subjectione sæculari. Item dixit ecclesiam non esse con- gregatam in uno regno tantum, sed per mundum, quia Abrahæ dictum est, in semine tuo benedicentur omnes gentes etc. Item dictum est Isaac sic et ipsi Jacob. Item ecclesia 1433.
Strana 311
Liber diurnus. 311 militans communi cursu non est sine permixtione malorum et ab ea nullatenus est rece- dendum, quia extra eam non est salus. Ibi enim sunt coeci, claudi, surdi etc., et a Christo sanantur. Et sic pro illo die finito actu in hospitia ivimus. Post prandium vocatus per bis Procopius ad legatum ivit et cum eo multa tractavit, et clare sine timore Procopius legato dixit: Illi doctores decipiunt vos, quod non possetis errare, cum tamen possetis intelligere, quod non bene statis ; et vos ulterius dominos decipitis, non dicendo eis veritatem, semper affirmando dominia eorum et non dicitis: "vos pessime statis ; tu male vivis, cave ne illud in te impleatur : ipsi regnaverunt, et non ex me“ etc. Item legatus dixit : Quanto ego plus vobiscum conversor, tanto meum cor plus vobiscum inclinatur. Ideo domine Procopie, peto ut diu hic nobiscum maneatis, et melius concordando nos uniemus. Recusavit longitudinem temporis propter expensarum gravedinem. Cui tamen noluit credere legatus. Ideo inquisivit de ejus substantia et nutrimento et dominio et curruum dispositione, ridendo. Procopius omnia exposuit secundum quod se singula in re haberent. Item optavit legatus festinam responsionem ad articulos objectos. Cui Procopius : Respon- debimus, et etiam objiciemus, secundum antiquum prophetam Donatum „criminor te, criminor a te;" sed legatus negavit articulos propositos fuisse causa criminationis vel injuriationis. Et subjunxit Procopius: Ego utique nullo modo volo esse hæreticus, ideo omnia proponam, et si quis poterit sacra scriptura mihi insurgere, libenter capiam; si autem non, etiam vellem, quod veritatem susciperent alii. Item ibidem mentio facta est de Pichardis a Siscone occisis per auditorem palatii papæ, qui etiam dixit: Scitote, quod non tantum prope sed etiam remote estis diffamati; habeo enim unum tractatum contra vestros articulos multos, per multas dietas abhinc compositum. Ego vero mutuarem, si non velletis pro malo habere, quia dure contra vos loquitur; et spero, quod non sumus ita distantes ab invicem, sicut æstimatis. Ibidem professio Berengarii lecta est, de qua inquisivit Procopius, utrum tamen bene profitetur; cui legatus et auditor "bene,“ et cum legato protestatus est Procopius verbum istud. Ibidem dictum est mihi a camerario legati, quod quidam magister de Bohemia, cujus nomen ignorabat, literam multum subtilem legato misisset. Cui cum Johannem Przibram nominassem, sibi ille esse videbatur. Eodem tempore venerunt Anglici in Basileam. Item eodem tempore legatus inquisivit de parvo Procopio, ridendo dicens: Tamen vos estis magnus Procopius, est tamen unus parvus adhuc. Cum audiret, quod esset Orphanorum, dixit legatus Procopio: Vos estis ab Orphanis divisi? Cui respondit Procopius: sic, in aliquibus. Et iterum legatus: Sed cum Pragensibus plus estis divisi; ergo uniamus nos omnes. Item ibidem mentio facta de magistro Johanne Hus, quem asseruit auditor palatii papæ bullam Alexandri papæ, pro- hibitionem prædicationis ipsi inclusam, cuidam equæ in Praga ad caudam alligatam et per civitatem tractam, in contradictionem et confusionem papæ. Cui Procopius contradixit et oppositum de eo asseruit, sed literas cujusdam procuratoris toxicum regi porrigere volentis turpiter tractatas asseruit. Item legatus de Johanne de Ragusia dixit : Habete caritatem, peto vos, ad ipsum, et parcatis sibi. Cui respondit Procopius: Ego parco sibi. Tunc legatus ait: Ego dirigam eum ad vos ad prandium. Respondit Procopius: Non, quia scriptum est : Si quis venit et hanc doctrinam non affert, nolite eum recipere in domum etc. Legatus dixit: Tamen prius vobiscum manducavit. Cui Procopius respondit: Nescivimus quod ita fuisset venenosus. Illo dicto, tacuit de monacho legatus. Etiam eodem tempore 1433.
Liber diurnus. 311 militans communi cursu non est sine permixtione malorum et ab ea nullatenus est rece- dendum, quia extra eam non est salus. Ibi enim sunt coeci, claudi, surdi etc., et a Christo sanantur. Et sic pro illo die finito actu in hospitia ivimus. Post prandium vocatus per bis Procopius ad legatum ivit et cum eo multa tractavit, et clare sine timore Procopius legato dixit: Illi doctores decipiunt vos, quod non possetis errare, cum tamen possetis intelligere, quod non bene statis ; et vos ulterius dominos decipitis, non dicendo eis veritatem, semper affirmando dominia eorum et non dicitis: "vos pessime statis ; tu male vivis, cave ne illud in te impleatur : ipsi regnaverunt, et non ex me“ etc. Item legatus dixit : Quanto ego plus vobiscum conversor, tanto meum cor plus vobiscum inclinatur. Ideo domine Procopie, peto ut diu hic nobiscum maneatis, et melius concordando nos uniemus. Recusavit longitudinem temporis propter expensarum gravedinem. Cui tamen noluit credere legatus. Ideo inquisivit de ejus substantia et nutrimento et dominio et curruum dispositione, ridendo. Procopius omnia exposuit secundum quod se singula in re haberent. Item optavit legatus festinam responsionem ad articulos objectos. Cui Procopius : Respon- debimus, et etiam objiciemus, secundum antiquum prophetam Donatum „criminor te, criminor a te;" sed legatus negavit articulos propositos fuisse causa criminationis vel injuriationis. Et subjunxit Procopius: Ego utique nullo modo volo esse hæreticus, ideo omnia proponam, et si quis poterit sacra scriptura mihi insurgere, libenter capiam; si autem non, etiam vellem, quod veritatem susciperent alii. Item ibidem mentio facta est de Pichardis a Siscone occisis per auditorem palatii papæ, qui etiam dixit: Scitote, quod non tantum prope sed etiam remote estis diffamati; habeo enim unum tractatum contra vestros articulos multos, per multas dietas abhinc compositum. Ego vero mutuarem, si non velletis pro malo habere, quia dure contra vos loquitur; et spero, quod non sumus ita distantes ab invicem, sicut æstimatis. Ibidem professio Berengarii lecta est, de qua inquisivit Procopius, utrum tamen bene profitetur; cui legatus et auditor "bene,“ et cum legato protestatus est Procopius verbum istud. Ibidem dictum est mihi a camerario legati, quod quidam magister de Bohemia, cujus nomen ignorabat, literam multum subtilem legato misisset. Cui cum Johannem Przibram nominassem, sibi ille esse videbatur. Eodem tempore venerunt Anglici in Basileam. Item eodem tempore legatus inquisivit de parvo Procopio, ridendo dicens: Tamen vos estis magnus Procopius, est tamen unus parvus adhuc. Cum audiret, quod esset Orphanorum, dixit legatus Procopio: Vos estis ab Orphanis divisi? Cui respondit Procopius: sic, in aliquibus. Et iterum legatus: Sed cum Pragensibus plus estis divisi; ergo uniamus nos omnes. Item ibidem mentio facta de magistro Johanne Hus, quem asseruit auditor palatii papæ bullam Alexandri papæ, pro- hibitionem prædicationis ipsi inclusam, cuidam equæ in Praga ad caudam alligatam et per civitatem tractam, in contradictionem et confusionem papæ. Cui Procopius contradixit et oppositum de eo asseruit, sed literas cujusdam procuratoris toxicum regi porrigere volentis turpiter tractatas asseruit. Item legatus de Johanne de Ragusia dixit : Habete caritatem, peto vos, ad ipsum, et parcatis sibi. Cui respondit Procopius: Ego parco sibi. Tunc legatus ait: Ego dirigam eum ad vos ad prandium. Respondit Procopius: Non, quia scriptum est : Si quis venit et hanc doctrinam non affert, nolite eum recipere in domum etc. Legatus dixit: Tamen prius vobiscum manducavit. Cui Procopius respondit: Nescivimus quod ita fuisset venenosus. Illo dicto, tacuit de monacho legatus. Etiam eodem tempore 1433.
Strana 312
312 Petri Zatecensis, 15. Febr. 16. Febr. dixit Procopius difficultatem magnam in Bohemia fuisse de exitu propter periculum occi- sionis, quæ facta est in Constantia, ne similiter in Basilea pluribus contingeret: sed desi- derium habentes unionis et audientiæ, ut nos homines intelligerent, periculo nos exposuimus et huc venimus. Item Procopius dixit: Quæramus primum, ut in essentialibus uniamur. Cui consensit legatus, dicens : Utinam hoc fieret, alias inutilis erit labor noster. Dominica septima, hoc est in crastino Valentini, convenimus ad hospitium Pra- gensium, visitare volentes cardinalem sancti Eustachii, sed quia præpeditus fuit aliorum cardinalium concilio, quo interfuit, ideo per quendam doctorem juris, Simonem de Italia, nobis nuntiavit occupationem suam, et sic opus est obmissum. Eodem die archiepiscopus Lugdunensis pro Wilhelmo Costka quendam sacerdotem misit, qui cum ad ejus libitum ad eum venisset, incepit tractare de contradictione omnium quatuor articulorum, optans, consulens, suadens, et quodammodo juramento se astringens, quatenus Bohemi se con- cilio illi sacro subjicerent, certi quia infideliter eis non facerent, nec confundere vellent. Cui Wilhelmus Kostka assentire nolens, auctoritatem illam solum regnum *) Bohemiæ, ut mihi retulit, habere asseruit. Feria secunda in die Julii (sic) volentes ire in concilium, occurrit nobis, quia in mula sedit et sic circuivit, cardinalis Eustachii, cujus pallium ex utraque parte unus famulus bajulabat, ne in mula sedens ad terram emitteret vestem, et sic in descensu æqualiter ferebant caudam post eum. In concilium autem venientes, ulterius processit in responsione doctor Aegidius, dicens, quod literæ de absolutione videntur esse subreptitiæ, quæ dantur a poena et a culpa, quia talem papa non habet auctoritatem, sed potest absolvere, id est, ad eam disponere vi clavium. Item sacerdos dimittit peccata, partem poenarum aufert. Item indulgentia valet præsupponendo auctoritatem conferentis, et caritatem recipientis, (et) pietatem in causa. Item absolutio fundatur Math. 16: Tibi dabo claves regni et cetera. Item quodcumque ligaveris, exponit: clave non errante. Item ly "persona propter trinitatis distinctionem adinvenit ecclesia *). Item auctoritas ecclesiæ instituendi non sequitur vitæ sanctitatem, sed dignitatem officii, et potestatem seu excellentiam. Item peregrinationes approbavit per illud Deut. 16 : Ter apparebit omne masculinum etc. Sic Christus fecit, Luc. 2; illud gentes servabant, Zachar. ult. Hoc implendo Joh. 12; Aethiops, Actuum 8 ; ita pastores, Lucæ 2 ; sic magi Math. 2 ; item mulieres ad sepul- crum, Math. 28. Item Nicodemus peregre venit, et Joseph et Christus se peregrinum ostendit Lucæ 24. Item Hieronymus dicit de Maria, quod peregrinata est ad sepulcrum ob filii caritatem, et sic gloriosum est ejus sepulcrum. Item vestis honoratur non propter se, sed propter eum, cujus est: I Regum 24, de chlamyde Sauli Apok. 19. Item literas fraternitatum et confessionales dixit fundatas esse Proverb. 18: Frater cum adjuvatur a fratre, quasi civitas firma. Licet omnibus prosint opera bona, tamen quibus literæ frater- nitatum dantur, magis. Item probatur Exodi 8: Pharao dixit: Orate pro me; item 2 Maccab. 3 ; item Ephes. I°: Ego audiens fidem vestram, non cesso ete.; Coloss. 1 : nune gaudeo etc. Item quam libenter deus exaudit, quando aliquis pro aliquo orat. Item doctores 1433. *) MS. solo regno. **) Apud Canisium 1. c. pag. 383 hoc ita legitur: „In illo, quod „tres sunt, qui testimonium dant in coelo etc.“ cum quærerent hæretici, qui tres ? non habens ecclesia, quid ex canone responderet, importunitati hæreticorum satisfaciens, invenit hoc nomen „Persona,“ et dixit : tres personæ.“ — Vox ly hic articuli locum tenet.
312 Petri Zatecensis, 15. Febr. 16. Febr. dixit Procopius difficultatem magnam in Bohemia fuisse de exitu propter periculum occi- sionis, quæ facta est in Constantia, ne similiter in Basilea pluribus contingeret: sed desi- derium habentes unionis et audientiæ, ut nos homines intelligerent, periculo nos exposuimus et huc venimus. Item Procopius dixit: Quæramus primum, ut in essentialibus uniamur. Cui consensit legatus, dicens : Utinam hoc fieret, alias inutilis erit labor noster. Dominica septima, hoc est in crastino Valentini, convenimus ad hospitium Pra- gensium, visitare volentes cardinalem sancti Eustachii, sed quia præpeditus fuit aliorum cardinalium concilio, quo interfuit, ideo per quendam doctorem juris, Simonem de Italia, nobis nuntiavit occupationem suam, et sic opus est obmissum. Eodem die archiepiscopus Lugdunensis pro Wilhelmo Costka quendam sacerdotem misit, qui cum ad ejus libitum ad eum venisset, incepit tractare de contradictione omnium quatuor articulorum, optans, consulens, suadens, et quodammodo juramento se astringens, quatenus Bohemi se con- cilio illi sacro subjicerent, certi quia infideliter eis non facerent, nec confundere vellent. Cui Wilhelmus Kostka assentire nolens, auctoritatem illam solum regnum *) Bohemiæ, ut mihi retulit, habere asseruit. Feria secunda in die Julii (sic) volentes ire in concilium, occurrit nobis, quia in mula sedit et sic circuivit, cardinalis Eustachii, cujus pallium ex utraque parte unus famulus bajulabat, ne in mula sedens ad terram emitteret vestem, et sic in descensu æqualiter ferebant caudam post eum. In concilium autem venientes, ulterius processit in responsione doctor Aegidius, dicens, quod literæ de absolutione videntur esse subreptitiæ, quæ dantur a poena et a culpa, quia talem papa non habet auctoritatem, sed potest absolvere, id est, ad eam disponere vi clavium. Item sacerdos dimittit peccata, partem poenarum aufert. Item indulgentia valet præsupponendo auctoritatem conferentis, et caritatem recipientis, (et) pietatem in causa. Item absolutio fundatur Math. 16: Tibi dabo claves regni et cetera. Item quodcumque ligaveris, exponit: clave non errante. Item ly "persona propter trinitatis distinctionem adinvenit ecclesia *). Item auctoritas ecclesiæ instituendi non sequitur vitæ sanctitatem, sed dignitatem officii, et potestatem seu excellentiam. Item peregrinationes approbavit per illud Deut. 16 : Ter apparebit omne masculinum etc. Sic Christus fecit, Luc. 2; illud gentes servabant, Zachar. ult. Hoc implendo Joh. 12; Aethiops, Actuum 8 ; ita pastores, Lucæ 2 ; sic magi Math. 2 ; item mulieres ad sepul- crum, Math. 28. Item Nicodemus peregre venit, et Joseph et Christus se peregrinum ostendit Lucæ 24. Item Hieronymus dicit de Maria, quod peregrinata est ad sepulcrum ob filii caritatem, et sic gloriosum est ejus sepulcrum. Item vestis honoratur non propter se, sed propter eum, cujus est: I Regum 24, de chlamyde Sauli Apok. 19. Item literas fraternitatum et confessionales dixit fundatas esse Proverb. 18: Frater cum adjuvatur a fratre, quasi civitas firma. Licet omnibus prosint opera bona, tamen quibus literæ frater- nitatum dantur, magis. Item probatur Exodi 8: Pharao dixit: Orate pro me; item 2 Maccab. 3 ; item Ephes. I°: Ego audiens fidem vestram, non cesso ete.; Coloss. 1 : nune gaudeo etc. Item quam libenter deus exaudit, quando aliquis pro aliquo orat. Item doctores 1433. *) MS. solo regno. **) Apud Canisium 1. c. pag. 383 hoc ita legitur: „In illo, quod „tres sunt, qui testimonium dant in coelo etc.“ cum quærerent hæretici, qui tres ? non habens ecclesia, quid ex canone responderet, importunitati hæreticorum satisfaciens, invenit hoc nomen „Persona,“ et dixit : tres personæ.“ — Vox ly hic articuli locum tenet.
Strana 313
Liber diurnus. 313 approbant literas confessionales propter utilitatem poenitentis, non dantis. Item flagitiosi, qui non nocent aliis, sed facinorosi, et illi sunt tolerandi, non primi. Item Judæis mere- trices erant prohibitæ, quia fuerunt contra uxores proprias nimis duri, sed non sic sunt Christiani, et sic nec repudiantur uxores eorum, sicut Judæorum. Item per sensum mysticum non est probatio. Item ad idem Dionysius: symbolica theologia non est argu- mentativa. Item porci sunt juxta homines, sic mali cum bonis. Item a gentibus (non) omnes sunt expulsæ, ut patet in Jerusalem etc. Sic non omnia peccata mortalia debent puniri. Item apostoli non omnes immundos spiritus ejecerunt, ergo etiam non omnia peccata mortalia debent puniri. Feria m‘ in crastino Julii mane in concilium venientes, volens suum finire actum 17. Febr. Aegidius, solvit auctoritates partis nostræ, scilicet quod omnia peccata mortalia, licet sint prohibita, tamen non sunt omnia a judice judicaliter punienda. Et illud probavit per illud Lucæ 6: Estote misericordes. Item Math. 18: Quotiens peccabit in me etc. Et iterum : serve nequam, omne debitum dimisi tibi. Item Christi sacerdotium magis succedit sacerdotio Melchisedechico quam Levitico, quia dicitur: tu es sacerdos in æternum secundum ordinem Melchisedech, et iterum translato sacerdotio etc. Ideo non debent sicut sacerdotes Aaron more Abiatar a secularibus corrigi et deponi. Quod autem aliqui se secularibus subjecerunt, magis fuit ex perfectione majori quam ex debito. Item causas posuit, quare peregrinationes sunt faciendæ, scilicet ad excitandum sequelam sanctorum majorem et fervorem in sequela etc. Item fecit malam de magistro Johanne Hus men- tionem, scilicet pro multis hæreticis articulis in Constantiensi concilio, quod errare in fide non potuit, prout ex fide teneo, juste fuit dampnatus ; Johannem Vicleph diu fuisse damnatum propter perfidiam Arreani et ceterorum hæreticorum, quam in suis libris inculcavit; Hieronymum de Praga arrogantem asseruit, etiam in studio Parisiensi exsti- tisse et hospite insalutato recessisse dixit. Et sic finaliter per modum epilogi repe- tivit, scilicet, quod in quatuor in hac materia discordo a venerando proponente: primum: Omnia peccata publica debent puniri in hoc mundo, cujus ego probavi oppositum; secundum, quia dicit, quod a quocumque sunt arguenda et punienda, sed ego spiri- tualium dico non taliter esse arguenda et punienda; tertio quia dicit, quod peccata clericorum populo sunt nuntianda, sed ego dico oppositum et probavi; quarto, quod peccata publiea a quolibet sunt punienda, sicut sacerdotum a laico. Item sum contra- rius reverendo proponente de meretricibus, quas ego dico tolerandas causa ratio- nabili. Item de poena mortis reo esse infligenda, quod ipse negat etc. et sic protesta- tionem repetens se concilio subjecit et emendari ab eo optavit etc. Etiam si aliquem offendit, petivit, sibi parci a concilio, et ab offensis iram de animo depositionem, quo a Bohemis (sic). Et sic recessimus ad hospitia. Et eodem die rogati manducaverunt multi cum principe. Feria un’ in hac syllaba conjunge etc. venientes in concilium, surrexit doctor 18. Febr. theologiæ de ordine Prædicatorum, hæreticorum inquisitor, nomine Henricus, natione Teotunicus de Cobelencz, et incipiens positionem ponere, primo exhortationem fecit de auditoribus, cor bonum et optimum, et e converso malum et durum, et aliquo modo Bohemos inclusive alloquebatur per cor durum, optans idem habentibus dari cor carneum, ne illud adimpleretur in eis, hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. 1433. Scriptores I. 40
Liber diurnus. 313 approbant literas confessionales propter utilitatem poenitentis, non dantis. Item flagitiosi, qui non nocent aliis, sed facinorosi, et illi sunt tolerandi, non primi. Item Judæis mere- trices erant prohibitæ, quia fuerunt contra uxores proprias nimis duri, sed non sic sunt Christiani, et sic nec repudiantur uxores eorum, sicut Judæorum. Item per sensum mysticum non est probatio. Item ad idem Dionysius: symbolica theologia non est argu- mentativa. Item porci sunt juxta homines, sic mali cum bonis. Item a gentibus (non) omnes sunt expulsæ, ut patet in Jerusalem etc. Sic non omnia peccata mortalia debent puniri. Item apostoli non omnes immundos spiritus ejecerunt, ergo etiam non omnia peccata mortalia debent puniri. Feria m‘ in crastino Julii mane in concilium venientes, volens suum finire actum 17. Febr. Aegidius, solvit auctoritates partis nostræ, scilicet quod omnia peccata mortalia, licet sint prohibita, tamen non sunt omnia a judice judicaliter punienda. Et illud probavit per illud Lucæ 6: Estote misericordes. Item Math. 18: Quotiens peccabit in me etc. Et iterum : serve nequam, omne debitum dimisi tibi. Item Christi sacerdotium magis succedit sacerdotio Melchisedechico quam Levitico, quia dicitur: tu es sacerdos in æternum secundum ordinem Melchisedech, et iterum translato sacerdotio etc. Ideo non debent sicut sacerdotes Aaron more Abiatar a secularibus corrigi et deponi. Quod autem aliqui se secularibus subjecerunt, magis fuit ex perfectione majori quam ex debito. Item causas posuit, quare peregrinationes sunt faciendæ, scilicet ad excitandum sequelam sanctorum majorem et fervorem in sequela etc. Item fecit malam de magistro Johanne Hus men- tionem, scilicet pro multis hæreticis articulis in Constantiensi concilio, quod errare in fide non potuit, prout ex fide teneo, juste fuit dampnatus ; Johannem Vicleph diu fuisse damnatum propter perfidiam Arreani et ceterorum hæreticorum, quam in suis libris inculcavit; Hieronymum de Praga arrogantem asseruit, etiam in studio Parisiensi exsti- tisse et hospite insalutato recessisse dixit. Et sic finaliter per modum epilogi repe- tivit, scilicet, quod in quatuor in hac materia discordo a venerando proponente: primum: Omnia peccata publica debent puniri in hoc mundo, cujus ego probavi oppositum; secundum, quia dicit, quod a quocumque sunt arguenda et punienda, sed ego spiri- tualium dico non taliter esse arguenda et punienda; tertio quia dicit, quod peccata clericorum populo sunt nuntianda, sed ego dico oppositum et probavi; quarto, quod peccata publiea a quolibet sunt punienda, sicut sacerdotum a laico. Item sum contra- rius reverendo proponente de meretricibus, quas ego dico tolerandas causa ratio- nabili. Item de poena mortis reo esse infligenda, quod ipse negat etc. et sic protesta- tionem repetens se concilio subjecit et emendari ab eo optavit etc. Etiam si aliquem offendit, petivit, sibi parci a concilio, et ab offensis iram de animo depositionem, quo a Bohemis (sic). Et sic recessimus ad hospitia. Et eodem die rogati manducaverunt multi cum principe. Feria un’ in hac syllaba conjunge etc. venientes in concilium, surrexit doctor 18. Febr. theologiæ de ordine Prædicatorum, hæreticorum inquisitor, nomine Henricus, natione Teotunicus de Cobelencz, et incipiens positionem ponere, primo exhortationem fecit de auditoribus, cor bonum et optimum, et e converso malum et durum, et aliquo modo Bohemos inclusive alloquebatur per cor durum, optans idem habentibus dari cor carneum, ne illud adimpleretur in eis, hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. 1433. Scriptores I. 40
Strana 314
314 Petri Zatecensis, Post hoc ad propositionem proponentis de liberatione verbi dei procedens , informare nitebatur modo suo : Primum illud inter cetera : hoc mandat Christus, ergo est faciendum ; et hoc prohibet Christus , ergo est dimittendum. Sed hoc non valet: Hoc mandat papa, ergo faciendum ; et e converso dixit illud, ego ponam corollarium : papa mandat hoc, et non se veraciter i. e. expresse fundat in scriptura, tamen est faciendum etc. et e converso. Item dixit: papa ex officio est sanctissimus, quia habet alios sanctificare, i. e. sacramenta committere, per quæe sanctificantur. Unde Num. 18: portabitis iniquitatem sanctuarii. Item dixit: Credo in sanctam ecclesiam catholicam. Item redarguit proponentem, quod tantum posuit duplex verbum dei; addidit, debuit ponere verbum dei inspiratum; et quoddam est privatum, quo utebantur doctores ecclesiæ ad scripturas: Psalm. audiam, quid loquatur in me Deus; item 2 Pet. I: spiritu sancto inspirati locuti sunt etc. Item 2 Timot. 3°: Omnis scriptura divinitus inspirata etc. et ideo doctoribus est obediendum. Deuteronom. 17, ut dici possent hoc quod scribitur 2 Reg. 22. Aliud est verbum inspi- ratum publicum, et illud est verbum conciliorum generalium, cui omnino est obediendum secundum illum Lucæ 10: Qui vos audit, me audit. Item Joh. 16: Multa habeo vobis dicere etc. Cui quicumque se subtrahit obedire, a vita æterna se subtrahit. Item dixit: dominus proponens multa mala dixit de malis sacerdotibus, sed de bonis pauca bona. Ideo ego dicam aliqua bona de malis et pauca propter officium, non personam; unde Cham est maledictus, quia non texit verenda patris, quia malorum præpositorum opera mala cooperire secundum Gregor. debemus. Ideo Constantinus Collobio sacerdotem cum mere- trice vellet tegere, si videret secundum eundem simul commisceri; quod probavit per illud Exodi 22 : diis non detrahes etc. Deut. 5: Honora patrem carnalem et spiritualem, et matrem carnalem et spiritualem ecclesiam. Threnor. 4 : quoniam facies sacerdotum non erubuerunt, et ideo quia non honoraverunt eos etiam malos, venit plaga super eos. I° Regum 24: Saulem honoravit David et noluit eum percutere; igitur mali præpositi tamquam Saul egerunt immunditiam tamquam stercora, cum malitiam corde præcogitatam opere perficiunt, cui tamen David plagas infligere noluit etc. Item contra illud : ruina populi sunt sacerdotes mali, verum est sæpe, et ego etiam dico, malitia populi sæpius fit ruina sacerdotum ; et probavit per mysticationem Gen. I°. In principio creavit Deus coelum et terram; coelum sacerdotes, terra populi sunt, et sicut eclipsis fit propter terræe impositionem vel lunæ, sic propter malitiam populi etc. Stellæ fixæ sunt curati, sed erraticæe prædicatores per mundum currentes. Item tempore Gregorii boni fuerunt sacer- dotes, et tamen populus multipliciter fuit punitus. Item Job bonus, tamen filii puniti. Item coecus natus, qui tamen non peccavit. Job. 34: propter peccata populi fecit dominus regnare etc. Item curati tenentur prædicare, non curati numquam, nisi per licentiam. Item actus sacerdotis duplex: super corpus Christi sacramentale, et illum habent omnes; secundus super corpus Christi mysticum per prædicationem, et illum tantum habent curati, a quibus debet quæri de lege, secundum Matth., sed non a primis; a prælatis autem in difficilibus debet quæstio fieri. Item non omnes prælati successerunt in locum apostolorum, sed tantum episcopi, et sic non omnes sacerdotes directe in locum 72 discipulorum, sed tantum curati. Item tantum episcopi sunt pastores, curati autem sunt coadjutores. Item non servans concilia Christi non peccat venialiter. Item diligere inimicos in affectu est consilium, sed non in effectu, signa exterius amicitiæ ostendendo. Item Christus dicens: 1433.
314 Petri Zatecensis, Post hoc ad propositionem proponentis de liberatione verbi dei procedens , informare nitebatur modo suo : Primum illud inter cetera : hoc mandat Christus, ergo est faciendum ; et hoc prohibet Christus , ergo est dimittendum. Sed hoc non valet: Hoc mandat papa, ergo faciendum ; et e converso dixit illud, ego ponam corollarium : papa mandat hoc, et non se veraciter i. e. expresse fundat in scriptura, tamen est faciendum etc. et e converso. Item dixit: papa ex officio est sanctissimus, quia habet alios sanctificare, i. e. sacramenta committere, per quæe sanctificantur. Unde Num. 18: portabitis iniquitatem sanctuarii. Item dixit: Credo in sanctam ecclesiam catholicam. Item redarguit proponentem, quod tantum posuit duplex verbum dei; addidit, debuit ponere verbum dei inspiratum; et quoddam est privatum, quo utebantur doctores ecclesiæ ad scripturas: Psalm. audiam, quid loquatur in me Deus; item 2 Pet. I: spiritu sancto inspirati locuti sunt etc. Item 2 Timot. 3°: Omnis scriptura divinitus inspirata etc. et ideo doctoribus est obediendum. Deuteronom. 17, ut dici possent hoc quod scribitur 2 Reg. 22. Aliud est verbum inspi- ratum publicum, et illud est verbum conciliorum generalium, cui omnino est obediendum secundum illum Lucæ 10: Qui vos audit, me audit. Item Joh. 16: Multa habeo vobis dicere etc. Cui quicumque se subtrahit obedire, a vita æterna se subtrahit. Item dixit: dominus proponens multa mala dixit de malis sacerdotibus, sed de bonis pauca bona. Ideo ego dicam aliqua bona de malis et pauca propter officium, non personam; unde Cham est maledictus, quia non texit verenda patris, quia malorum præpositorum opera mala cooperire secundum Gregor. debemus. Ideo Constantinus Collobio sacerdotem cum mere- trice vellet tegere, si videret secundum eundem simul commisceri; quod probavit per illud Exodi 22 : diis non detrahes etc. Deut. 5: Honora patrem carnalem et spiritualem, et matrem carnalem et spiritualem ecclesiam. Threnor. 4 : quoniam facies sacerdotum non erubuerunt, et ideo quia non honoraverunt eos etiam malos, venit plaga super eos. I° Regum 24: Saulem honoravit David et noluit eum percutere; igitur mali præpositi tamquam Saul egerunt immunditiam tamquam stercora, cum malitiam corde præcogitatam opere perficiunt, cui tamen David plagas infligere noluit etc. Item contra illud : ruina populi sunt sacerdotes mali, verum est sæpe, et ego etiam dico, malitia populi sæpius fit ruina sacerdotum ; et probavit per mysticationem Gen. I°. In principio creavit Deus coelum et terram; coelum sacerdotes, terra populi sunt, et sicut eclipsis fit propter terræe impositionem vel lunæ, sic propter malitiam populi etc. Stellæ fixæ sunt curati, sed erraticæe prædicatores per mundum currentes. Item tempore Gregorii boni fuerunt sacer- dotes, et tamen populus multipliciter fuit punitus. Item Job bonus, tamen filii puniti. Item coecus natus, qui tamen non peccavit. Job. 34: propter peccata populi fecit dominus regnare etc. Item curati tenentur prædicare, non curati numquam, nisi per licentiam. Item actus sacerdotis duplex: super corpus Christi sacramentale, et illum habent omnes; secundus super corpus Christi mysticum per prædicationem, et illum tantum habent curati, a quibus debet quæri de lege, secundum Matth., sed non a primis; a prælatis autem in difficilibus debet quæstio fieri. Item non omnes prælati successerunt in locum apostolorum, sed tantum episcopi, et sic non omnes sacerdotes directe in locum 72 discipulorum, sed tantum curati. Item tantum episcopi sunt pastores, curati autem sunt coadjutores. Item non servans concilia Christi non peccat venialiter. Item diligere inimicos in affectu est consilium, sed non in effectu, signa exterius amicitiæ ostendendo. Item Christus dicens: 1433.
Strana 315
Liber diurnus. 315 Si male locutus sum etc. non servavit proprium concilium Math. 5°: Si aliquis percusserit te in dextram etc. et tamen non peccavit venialiter. Et sic epilogisando petivit specialiter Bohemorum oratores, ne per ejus sermonem offenderentur, quia hoc non intenderet. Eodem die, cum Procopius cum legato manducasset, post prandium dixit sibi inter cetera: In tribus articulis non erit difficultas, sed in quarto de utraque specie. Feria v' in hac syllaba jun. ge. etc. dominus Wilhelmus Kostka manducavit cum 19. Febr. cardinale S. Petri, qui idem dixit, scilicet quod pro tribus articulis non erit difficultas inter nos, sed de 4°, et subjunxit, communi populo sanguinem Christi porrigere est valde periculosum et pueris; discretis hominibus solus porrigerem, et si vos optaretis a me, ego darem; sed indiscretis non darem. Audiens autem, quod Bohemi totaliter se in hoc stabilivissent, scilicet sub utraque specie sacramentum velle porrigere omnibus fidelibus, graviter tulit. Feria 6 mane in concilium intrantes, surrexit hæreticorum inquisitor doctor 20. Febr. theologiæ Henricus, volens ulterius prosequi suum actum, et satis inconvenientia multa dixit, scilicet, quod post Christi ascensionem apostoli nonnisi a Petro missi ad præedicandum iverunt. Et sic quantum potuit, voluit probare unius supremi auctoritatem, sine cujus mandato non est prædicandum. Sabbato in hac syllaba "tunc" in concilium mane venientes, surrexit prædictus 21. Febr. hæreticorum magister, et primum modo consueto exhortationem fecit, in qua sicut in aliis duabus prioribus cum summa devotione mentionem de beata virgine fecit. Post hoc processit ad actum, et dixit: dominus proponens posuit octo corollaria pro libertatione verbi dei, et ego ponam directe octo illis contradictoria. Item prædicatio est opus extra- neum a sacerdotio, quia nullus sine auctoritate superioris etiam sacerdos prædicare (sic) ; potest etiam papa laico concedere, ut prædicaret. Item prædicare est officium pastoris. Item secundum Thomam quidam sacerdos heremita bonus et multis annis sacerdos existens, numquam missavit. Item licet episcopi per se non discurrunt per mundum, tamen disponunt verbum dei parabulum per totum mundum. Item Petrus suscepit auctoritatem apostolos alios xI Christi dirigendi per mundum per hæc verba Christi: Pasce oves meas etc. Item prædicare non est verbum dei prædicare, sed evangelium legere. Item Leo papa, quem sanctissimum æstimamus, eandem missam repetivit aliquando per unum diem novies. Item Christus tantum semel missavit, quia non propter se, sed propter nos illud instituit. Item missa tot repleta est mysteriis, quot sol atomis, mare guttis, coelum stellis etc. Item principalissimus actus sacerdotis est missare. Item in casu, dum essent infideles et in fide infirmi, laudabilius tune esset prædicare, quam missare. Item sacerdotes domini debent obmittere fidelem dei verbi prædicationem propter scandalum perversorum, nisi fides periclitaretur per illam taciturnitatem. Completo actu suo more aliorum petivit concilium, si quid minus bene dixisset, emendationem. Post hoc legatus Julianus dixit: Carissimi Bohemi! jam audistis tres opponentes contra vestros articulos; adhuc dominus Auditor respondebit ad quartum et brevissime faciet. Rogat hoc sacrum (concilium) ut postquam ipse terminaverit, mox vos ad articulos vobis objectos respondere velitis, quos vobis præsentavimus, et vos deliberantes, ut pro- misistis, respondere post quartum respondentem non recusaretis. Etiam si optaveritis a nobis, secundum beatum Petrum erimus parati reddere rationem de fide nostra. Tunc 1433. 40
Liber diurnus. 315 Si male locutus sum etc. non servavit proprium concilium Math. 5°: Si aliquis percusserit te in dextram etc. et tamen non peccavit venialiter. Et sic epilogisando petivit specialiter Bohemorum oratores, ne per ejus sermonem offenderentur, quia hoc non intenderet. Eodem die, cum Procopius cum legato manducasset, post prandium dixit sibi inter cetera: In tribus articulis non erit difficultas, sed in quarto de utraque specie. Feria v' in hac syllaba jun. ge. etc. dominus Wilhelmus Kostka manducavit cum 19. Febr. cardinale S. Petri, qui idem dixit, scilicet quod pro tribus articulis non erit difficultas inter nos, sed de 4°, et subjunxit, communi populo sanguinem Christi porrigere est valde periculosum et pueris; discretis hominibus solus porrigerem, et si vos optaretis a me, ego darem; sed indiscretis non darem. Audiens autem, quod Bohemi totaliter se in hoc stabilivissent, scilicet sub utraque specie sacramentum velle porrigere omnibus fidelibus, graviter tulit. Feria 6 mane in concilium intrantes, surrexit hæreticorum inquisitor doctor 20. Febr. theologiæ Henricus, volens ulterius prosequi suum actum, et satis inconvenientia multa dixit, scilicet, quod post Christi ascensionem apostoli nonnisi a Petro missi ad præedicandum iverunt. Et sic quantum potuit, voluit probare unius supremi auctoritatem, sine cujus mandato non est prædicandum. Sabbato in hac syllaba "tunc" in concilium mane venientes, surrexit prædictus 21. Febr. hæreticorum magister, et primum modo consueto exhortationem fecit, in qua sicut in aliis duabus prioribus cum summa devotione mentionem de beata virgine fecit. Post hoc processit ad actum, et dixit: dominus proponens posuit octo corollaria pro libertatione verbi dei, et ego ponam directe octo illis contradictoria. Item prædicatio est opus extra- neum a sacerdotio, quia nullus sine auctoritate superioris etiam sacerdos prædicare (sic) ; potest etiam papa laico concedere, ut prædicaret. Item prædicare est officium pastoris. Item secundum Thomam quidam sacerdos heremita bonus et multis annis sacerdos existens, numquam missavit. Item licet episcopi per se non discurrunt per mundum, tamen disponunt verbum dei parabulum per totum mundum. Item Petrus suscepit auctoritatem apostolos alios xI Christi dirigendi per mundum per hæc verba Christi: Pasce oves meas etc. Item prædicare non est verbum dei prædicare, sed evangelium legere. Item Leo papa, quem sanctissimum æstimamus, eandem missam repetivit aliquando per unum diem novies. Item Christus tantum semel missavit, quia non propter se, sed propter nos illud instituit. Item missa tot repleta est mysteriis, quot sol atomis, mare guttis, coelum stellis etc. Item principalissimus actus sacerdotis est missare. Item in casu, dum essent infideles et in fide infirmi, laudabilius tune esset prædicare, quam missare. Item sacerdotes domini debent obmittere fidelem dei verbi prædicationem propter scandalum perversorum, nisi fides periclitaretur per illam taciturnitatem. Completo actu suo more aliorum petivit concilium, si quid minus bene dixisset, emendationem. Post hoc legatus Julianus dixit: Carissimi Bohemi! jam audistis tres opponentes contra vestros articulos; adhuc dominus Auditor respondebit ad quartum et brevissime faciet. Rogat hoc sacrum (concilium) ut postquam ipse terminaverit, mox vos ad articulos vobis objectos respondere velitis, quos vobis præsentavimus, et vos deliberantes, ut pro- misistis, respondere post quartum respondentem non recusaretis. Etiam si optaveritis a nobis, secundum beatum Petrum erimus parati reddere rationem de fide nostra. Tunc 1433. 40
Strana 316
316 Petri Zatecensis, 23. Febr. 25. Febr. magister Petrus Anglicus cum aliorum voluntate dixit: Vos reverende pater considerare potestis, quia omnes ambasiatores non hic pro nunc sumus; ideo feria 2° respondebimus, scilicet quid voluerimus facere. Et sic in hospitia ivimus. Dominica in die Petri post prandium convenerunt nostri in hospitium T(abor.) et ibi concluserunt, quod circa condictata vellent manere, scilicet primum expediendo quatuor articulos, post ad alios sibi objectos etiam vellent respondere. Feria 2“ mane in concilium intrantes, surrexit auditor palatii papæ, et primo nomi- navit sectas hæreticorum multas; inter cetera Apostolicos nominavit, qui nollent propria habere, pauperes de Lugduno et Valdenses; postea aggressurus articulum falsificandum, scilicet contra cleri civile dominium, invocavit in adjutorium deum, beatam virginem et omnes sanctos, et specialiter Gregorium sanctum papam et Thomam Cantuariensem, qui suum proprium honorem defendere debent, pro quo ego nunc laborabo. Item dixit, nolens decipi in moneta, debet publicam ab omnibus approbatam respicere et secundum illam monetam aliam judicare; sic in fide debet, qui decipi non vult, debet publicam capere et communem, particularem autem (sc. fidem) debet spernere. Item Melchisedech, rex et sacerdos dei summi, habuit propria; ideo sacerdotibus novæ legis convenit, eodem modo habere. Item primogeniti etiam ante legem fuerunt sacerdotes et habuerunt propria, imo plura quam alii, ideo etc. Item per literam „noli" vel "nolite" non semper fit pro- hibitio, ut contraveniens semper peccet, ut Luc. 14 : Noli vocare amicos, scilicet ad convivium ; Math. 10 : Nolite timere eos, qui occidunt ; Math. 5: Nolite solliciti etc. Nolite cogitare, quid loquemini etc. Math. 7: Nolite judicare, Jac. 5: Nolite jurare; noli adhuc aquam bibere etc. Ideo necessarium est mentem dicentis et causam dicendi attendere in talibus sermonibus Math. 23 : Nolite vocari rabi etc. et si sic, magister Petrus Anglicus peccaret qui utique vult rabi vocari. Item non pecuniam portare debebant, i. e. deo non servire propter pecuniam, quia Paulo ministrabant pecuniam pro sustentatione, (2 Cor. 11, Phil. 4,) non ova, nec caseum etc. Item Abraham sacerdos proprie (sic) habuit. Item sacerdotes veteris legis. Levit. 27 et 25, Num. 35, 31, Deut. 18, Jos. 25, et Paralip. 11, Jere. 32, 37, I Esdr. 2, Nehe. 7, Mach. 10, Actuum 4. Joseph levites habuit agrum. Item si terram promissionis Christiani acquirerent, non darent sacerdotibus unum districtum, sed dividerent eos per omnes partes terræe ; sic ibi factum est. Item Petrus habuit calceos. ut patet Actu. 12. Nec aliquem sine calceis video sacerdotem, designando Bohemorum. Hoc actu finito surrexit Rokiczana, ex parte ambasiatorum dicens, quod videtur nobis, non aliis interpositis articulis cum eorundem tractatibus, quatuor articulos susceptos expedire, ne fiat quædam permixtio; et in fine post subjunxit: Etiam sic in compactatis habemus, et sic jubent mihi dicere. Cui respondens legatus dixit: "Et aliis forte patribus hoc idem placebit;“ qui omnes dixerunt "placet.“ Et sic invitati ad reveniendum in hospitia ivimus. Feria quarta, scilicet in die cinerum, in hospitium Tabor. convenientes, tracta- verunt primum, quia legatus die hesterna (i. e. die Mathiæ) misit ad Rokiczanam, cupiens scire, qualiter vellet se habere in replica, cui pro tunc non dabat responsum, dicens: Adhuc non in toto diffinivi; ideo ignoro. Et sic feria mië concluserunt, ut haberent se omnes, sicut se habuerunt in proponendo articulum quemlibet singulariter etc. quomodo post replicam agere deberent cum concilio. Secundum, quod Johannes Molbrun misit 1433. 22. Febr.
316 Petri Zatecensis, 23. Febr. 25. Febr. magister Petrus Anglicus cum aliorum voluntate dixit: Vos reverende pater considerare potestis, quia omnes ambasiatores non hic pro nunc sumus; ideo feria 2° respondebimus, scilicet quid voluerimus facere. Et sic in hospitia ivimus. Dominica in die Petri post prandium convenerunt nostri in hospitium T(abor.) et ibi concluserunt, quod circa condictata vellent manere, scilicet primum expediendo quatuor articulos, post ad alios sibi objectos etiam vellent respondere. Feria 2“ mane in concilium intrantes, surrexit auditor palatii papæ, et primo nomi- navit sectas hæreticorum multas; inter cetera Apostolicos nominavit, qui nollent propria habere, pauperes de Lugduno et Valdenses; postea aggressurus articulum falsificandum, scilicet contra cleri civile dominium, invocavit in adjutorium deum, beatam virginem et omnes sanctos, et specialiter Gregorium sanctum papam et Thomam Cantuariensem, qui suum proprium honorem defendere debent, pro quo ego nunc laborabo. Item dixit, nolens decipi in moneta, debet publicam ab omnibus approbatam respicere et secundum illam monetam aliam judicare; sic in fide debet, qui decipi non vult, debet publicam capere et communem, particularem autem (sc. fidem) debet spernere. Item Melchisedech, rex et sacerdos dei summi, habuit propria; ideo sacerdotibus novæ legis convenit, eodem modo habere. Item primogeniti etiam ante legem fuerunt sacerdotes et habuerunt propria, imo plura quam alii, ideo etc. Item per literam „noli" vel "nolite" non semper fit pro- hibitio, ut contraveniens semper peccet, ut Luc. 14 : Noli vocare amicos, scilicet ad convivium ; Math. 10 : Nolite timere eos, qui occidunt ; Math. 5: Nolite solliciti etc. Nolite cogitare, quid loquemini etc. Math. 7: Nolite judicare, Jac. 5: Nolite jurare; noli adhuc aquam bibere etc. Ideo necessarium est mentem dicentis et causam dicendi attendere in talibus sermonibus Math. 23 : Nolite vocari rabi etc. et si sic, magister Petrus Anglicus peccaret qui utique vult rabi vocari. Item non pecuniam portare debebant, i. e. deo non servire propter pecuniam, quia Paulo ministrabant pecuniam pro sustentatione, (2 Cor. 11, Phil. 4,) non ova, nec caseum etc. Item Abraham sacerdos proprie (sic) habuit. Item sacerdotes veteris legis. Levit. 27 et 25, Num. 35, 31, Deut. 18, Jos. 25, et Paralip. 11, Jere. 32, 37, I Esdr. 2, Nehe. 7, Mach. 10, Actuum 4. Joseph levites habuit agrum. Item si terram promissionis Christiani acquirerent, non darent sacerdotibus unum districtum, sed dividerent eos per omnes partes terræe ; sic ibi factum est. Item Petrus habuit calceos. ut patet Actu. 12. Nec aliquem sine calceis video sacerdotem, designando Bohemorum. Hoc actu finito surrexit Rokiczana, ex parte ambasiatorum dicens, quod videtur nobis, non aliis interpositis articulis cum eorundem tractatibus, quatuor articulos susceptos expedire, ne fiat quædam permixtio; et in fine post subjunxit: Etiam sic in compactatis habemus, et sic jubent mihi dicere. Cui respondens legatus dixit: "Et aliis forte patribus hoc idem placebit;“ qui omnes dixerunt "placet.“ Et sic invitati ad reveniendum in hospitia ivimus. Feria quarta, scilicet in die cinerum, in hospitium Tabor. convenientes, tracta- verunt primum, quia legatus die hesterna (i. e. die Mathiæ) misit ad Rokiczanam, cupiens scire, qualiter vellet se habere in replica, cui pro tunc non dabat responsum, dicens: Adhuc non in toto diffinivi; ideo ignoro. Et sic feria mië concluserunt, ut haberent se omnes, sicut se habuerunt in proponendo articulum quemlibet singulariter etc. quomodo post replicam agere deberent cum concilio. Secundum, quod Johannes Molbrun misit 1433. 22. Febr.
Strana 317
Liber diurnus. 317 eodem die literam Rokiczanæ, i. e. in die Mathiæ, præmuniens, ut nullus iret ad eorum officia divina. Tertio, de magistro Petro Anglico, quem secundum audita volebant Anglici ex parte regis accusare, quod intendebant omnes impedire. Eodem tempore narravit Rokiczana, quomodo die dominico proxime præterito quidam episcopus ab eo inquisivit, utrum replicare vellet. Cui dixit, sic. Tunc episcopus mania motus ad partem sputum projecit, dicens: „Vultis nos informare! utrum nescimus, quod debemus agere? et si tunc sanctus Gregorius et sanctus Paulus venirent, adhuc bene sciremus, quid deberemus facere. Phey ! vultis nos informare!“ Feria vi post diem cinerum mane venientes in concilium continuavit auditor posi- 27. Febr. tionem suam, et honestius se ad magistrum Petrum Anglicum habuit, et inter cetera dixit: Vade et vende omnia, quæ habes etc. (Math. 19, Luc. 18, Mar. 10,) non est de essentia perfectionis, sed instrumentum conveniens, et ideo non necessitatur quis hoc facere, quando sine illa potest adipisci perfectionem evangelicam. Item probatur fundamentaliter dotatio cleri per prophetas, secundum expositionem Lyræ: primo in psalmo illo: Exsurgat deus ; secundo Is. 52: Consurge, consurge, induere etc. tertio Is. 60. Sabbato ante Invocavit, in hac syllaba "de Marci“ etc. mane in concilium 28. Febr. venientes, post nos venit cardinalis S. Eustachii caudatus more ipsorum, cujus caudam famulus eum sequens ferebat. Post hoc surrexit Auditor, suam volens *) positionem terminare; dixit: Declaratum et deductum est, quod viri ecclesiastici possunt habere et possidere temporalia, et fundavi in sacra scriptura. Nunc administravit mihi quartum dominus, et est Augustinus super psalmo 103. Post hoc narravit multos, qui dotationi successerunt, et eam non reprobaverunt, ut Silvester, Augustinus, Petrus de Tarentasio, qui fuit papa Innocentius v sic intitulatur (sic) etc. Item sanctus Lullus archiepiscopus Moguntinensis. Item Wolfgangus, Procopius, dives monachus, Albertus Pragensis archi- episcopus, Stanislaus, qui militem ante triennium mortuum resuscitavit, ut testimonium sibi de villæ possessione daret. Item fabulam dixit, quomodo lupus pastori consulit, ne canibus panem otiosum edere daret, sed quod laborarent, et ipse etiam omnibus nocere non vellet, sed laboribus se nutrire vellet. Quod dum pastor panem abstrahendo a canibus secundum lupi consilium fecisset et canes fame obissent, tunc lupus oves vehementer insequebatur; sic ne diabolus ita ablata possessione cleri oves Christi invadat, non est possessionem clero bonum derelinquere. Item xu doctores pro dotatione allegavit, scilicet: Prosper, Gregorius Nazianzenus, Ambrosius, Hieronymus, Augustinus (in Omel. 6 super Joannem,) Gregorius papa, Isidorus noster Hispanus, Bonaventura crucis Christi contem- plator, doctor sanctus Thomas, Nicolaus de Lyra, venerabilis Gratianus, Hugo. Item interseruit laicos non debere punire clericos per illud Eze. 33 : sanguinem ejus de manu tua requiram, non populus terræ, sed ego dicit dominus. Item dixit Vicleph appetivisse Wigorniensem episcopatum, sed quia habere non potuit, ideo contra dotationem cleri insurrexit, ut dicitur. Item in omni tempore sacerdotes in magno honore et opulentia fuerunt. Ante legem patet de Melchisedech, Abraham et omnes primogeniti sub lege sacerdotes Aaronitæ, qui decimam accipiebant, et ceteras multas oblationes. In nova lege Actuum 4°, ubi dicitur : vendebant possessiones et pretia posuerunt ante pedes apostolorum. 1433. *) MS. habet „vellens.“
Liber diurnus. 317 eodem die literam Rokiczanæ, i. e. in die Mathiæ, præmuniens, ut nullus iret ad eorum officia divina. Tertio, de magistro Petro Anglico, quem secundum audita volebant Anglici ex parte regis accusare, quod intendebant omnes impedire. Eodem tempore narravit Rokiczana, quomodo die dominico proxime præterito quidam episcopus ab eo inquisivit, utrum replicare vellet. Cui dixit, sic. Tunc episcopus mania motus ad partem sputum projecit, dicens: „Vultis nos informare! utrum nescimus, quod debemus agere? et si tunc sanctus Gregorius et sanctus Paulus venirent, adhuc bene sciremus, quid deberemus facere. Phey ! vultis nos informare!“ Feria vi post diem cinerum mane venientes in concilium continuavit auditor posi- 27. Febr. tionem suam, et honestius se ad magistrum Petrum Anglicum habuit, et inter cetera dixit: Vade et vende omnia, quæ habes etc. (Math. 19, Luc. 18, Mar. 10,) non est de essentia perfectionis, sed instrumentum conveniens, et ideo non necessitatur quis hoc facere, quando sine illa potest adipisci perfectionem evangelicam. Item probatur fundamentaliter dotatio cleri per prophetas, secundum expositionem Lyræ: primo in psalmo illo: Exsurgat deus ; secundo Is. 52: Consurge, consurge, induere etc. tertio Is. 60. Sabbato ante Invocavit, in hac syllaba "de Marci“ etc. mane in concilium 28. Febr. venientes, post nos venit cardinalis S. Eustachii caudatus more ipsorum, cujus caudam famulus eum sequens ferebat. Post hoc surrexit Auditor, suam volens *) positionem terminare; dixit: Declaratum et deductum est, quod viri ecclesiastici possunt habere et possidere temporalia, et fundavi in sacra scriptura. Nunc administravit mihi quartum dominus, et est Augustinus super psalmo 103. Post hoc narravit multos, qui dotationi successerunt, et eam non reprobaverunt, ut Silvester, Augustinus, Petrus de Tarentasio, qui fuit papa Innocentius v sic intitulatur (sic) etc. Item sanctus Lullus archiepiscopus Moguntinensis. Item Wolfgangus, Procopius, dives monachus, Albertus Pragensis archi- episcopus, Stanislaus, qui militem ante triennium mortuum resuscitavit, ut testimonium sibi de villæ possessione daret. Item fabulam dixit, quomodo lupus pastori consulit, ne canibus panem otiosum edere daret, sed quod laborarent, et ipse etiam omnibus nocere non vellet, sed laboribus se nutrire vellet. Quod dum pastor panem abstrahendo a canibus secundum lupi consilium fecisset et canes fame obissent, tunc lupus oves vehementer insequebatur; sic ne diabolus ita ablata possessione cleri oves Christi invadat, non est possessionem clero bonum derelinquere. Item xu doctores pro dotatione allegavit, scilicet: Prosper, Gregorius Nazianzenus, Ambrosius, Hieronymus, Augustinus (in Omel. 6 super Joannem,) Gregorius papa, Isidorus noster Hispanus, Bonaventura crucis Christi contem- plator, doctor sanctus Thomas, Nicolaus de Lyra, venerabilis Gratianus, Hugo. Item interseruit laicos non debere punire clericos per illud Eze. 33 : sanguinem ejus de manu tua requiram, non populus terræ, sed ego dicit dominus. Item dixit Vicleph appetivisse Wigorniensem episcopatum, sed quia habere non potuit, ideo contra dotationem cleri insurrexit, ut dicitur. Item in omni tempore sacerdotes in magno honore et opulentia fuerunt. Ante legem patet de Melchisedech, Abraham et omnes primogeniti sub lege sacerdotes Aaronitæ, qui decimam accipiebant, et ceteras multas oblationes. In nova lege Actuum 4°, ubi dicitur : vendebant possessiones et pretia posuerunt ante pedes apostolorum. 1433. *) MS. habet „vellens.“
Strana 318
318 Petri Zatecensis, 1. Mart. 2. Mart. Finito actu dixit cardinalis Julianus: Dilectissimi Bohemi! Jam completus est tenor primæ nostræ epistolæe, in qua dicitur: Audiemus vos, audietis et nos. Ideo si ad tractatum nunc velletis vos dare, qui sic fieret: Unus diceret intentum suum, et alter, cui non placeret, reprobaret, nobis placeret. Post hoc surrexit Rokiczana, petens sibi locum dari ad replicandum suo opponenti, quia multa, ut dixit, peregrina nostræ materiæ inter- seruit, etiam in multis defecit, sicut cum dei auxilio audietis, etiam, ut ita dicam cum reverentia, manu palpare poteritis. Cui tunc Johannes de Ragusia respondit: Si vultis replicare, ut et ego etiam replicem, et hoc concilium sacrum ut non minorem mihi favorem libertatem (sic) tribuat, quam parti adversæ. Et Rokiczana: Duo in vestris communiter actibus fecistis, scilicet vestra ponendo et nostra reprobando; nos autem tantum nostra ponimus. Et sic legatus dixit: Si vos volueritis replicare, illi magistri voluerint etiam respondere. Et subjunxit post multa collata: Ego ex parte mei dico, quia tempus non habeo, ut cum patribus possem loqui : videtur mihi bonum, quod quatuor personas eligatis, et a sacro concilio etiam quatuor dabimus, qui potuerint simul pro ista materia conferre. Et sic in hospitia ivimus. Eodem die quatuor electi venientes ad Julianum, propositum habere non potu- erunt, quia replicis replicas pars veritatis inimica ponere voluerunt, ad quas audiendas nostri se obligare noluerunt. Ideo dominico vespere cardinales convenientes concluserunt, ut 2� feria, hoc est in crastino, replicam poneret, et hoc in crepusculo noctis nostris nuntiaverunt, quod responsum tota die exspectaverunt. Secunda feria mane intrantes concilium, surrexit Rokiczana, exhortationem faciens, in qua inclusit, ut qui præessent populis, stare deberent super vias, et interrogare de semitis antiquis, quæ esset via bona, et ambulare in ea etc., quia pro themate illud accepit Jer. 6: State super vias etc. et satis fortiter pupugit eos insinuans, qui non inquirerent de semitis antiquis apostolorum et primitivæ ecclesiæ. Post hoc protestationem fecit, si ex incircumspectione aliqua, ignorantia aut lapsu linguæ aliquid diceret, quæ non con- venirent, ut patres reverendissimi et reverendi non imputarent, quia pro non dicto habere vellet; Johannem de Ragusia alloquens protestatus est, si aliqua diceret, quæ vergerent in ejus confusionem vel detractionem illa revoco et habere volo pro non dicto. Etiam Bohemos alloquens dixit : Et vos Bohemi, si aliqua dixero, quæ non conveniunt et veritati fuerint contraria, peto, ut silentium mihi imponatis. Item pro causa sua probanda in auxilium invocavit Christum, hujus praxis scilicet communionis calicis institutorem, sanctum Paulum, qui Christi institutionem cum Corinthiis practicavit, Dionysium, Cyprianum, qui calicem ad populum ministrassent. Item optavit, ut Johannes de Ragusia statim argu- mentis ejus responderet. Sed ipse nolens dixit: Noster tractatus debet ire per totum mundum, et verba volatilia non debent, sed scripta; ideo non intendo respondere argu- mentatione. Postdum incepit reprobare posita per Johannem de Ragusia, nominans eum impugnatorem evangelicæe veritatis et benedictissimæ communionis, inimicum veritatis, dicens: Quia me adversarium nominastis et bene dixistis, sum etenim: ideo si aliquo termino utar, scilicet impugnatore, nolite moveri. Qui respondit: Non curo, dicatis. Et sic reprobato Johanne de Ragusio, surrexit abbas Cisterciensis, qui sermonem nobis præsentibus coram concilio fecit, et optavit loqui, et locum statim non habuit. Post Julianus dixit, ceteris inter se colloquentibus, quid vellet dicere dominus abbas? Tunc 1433.
318 Petri Zatecensis, 1. Mart. 2. Mart. Finito actu dixit cardinalis Julianus: Dilectissimi Bohemi! Jam completus est tenor primæ nostræ epistolæe, in qua dicitur: Audiemus vos, audietis et nos. Ideo si ad tractatum nunc velletis vos dare, qui sic fieret: Unus diceret intentum suum, et alter, cui non placeret, reprobaret, nobis placeret. Post hoc surrexit Rokiczana, petens sibi locum dari ad replicandum suo opponenti, quia multa, ut dixit, peregrina nostræ materiæ inter- seruit, etiam in multis defecit, sicut cum dei auxilio audietis, etiam, ut ita dicam cum reverentia, manu palpare poteritis. Cui tunc Johannes de Ragusia respondit: Si vultis replicare, ut et ego etiam replicem, et hoc concilium sacrum ut non minorem mihi favorem libertatem (sic) tribuat, quam parti adversæ. Et Rokiczana: Duo in vestris communiter actibus fecistis, scilicet vestra ponendo et nostra reprobando; nos autem tantum nostra ponimus. Et sic legatus dixit: Si vos volueritis replicare, illi magistri voluerint etiam respondere. Et subjunxit post multa collata: Ego ex parte mei dico, quia tempus non habeo, ut cum patribus possem loqui : videtur mihi bonum, quod quatuor personas eligatis, et a sacro concilio etiam quatuor dabimus, qui potuerint simul pro ista materia conferre. Et sic in hospitia ivimus. Eodem die quatuor electi venientes ad Julianum, propositum habere non potu- erunt, quia replicis replicas pars veritatis inimica ponere voluerunt, ad quas audiendas nostri se obligare noluerunt. Ideo dominico vespere cardinales convenientes concluserunt, ut 2� feria, hoc est in crastino, replicam poneret, et hoc in crepusculo noctis nostris nuntiaverunt, quod responsum tota die exspectaverunt. Secunda feria mane intrantes concilium, surrexit Rokiczana, exhortationem faciens, in qua inclusit, ut qui præessent populis, stare deberent super vias, et interrogare de semitis antiquis, quæ esset via bona, et ambulare in ea etc., quia pro themate illud accepit Jer. 6: State super vias etc. et satis fortiter pupugit eos insinuans, qui non inquirerent de semitis antiquis apostolorum et primitivæ ecclesiæ. Post hoc protestationem fecit, si ex incircumspectione aliqua, ignorantia aut lapsu linguæ aliquid diceret, quæ non con- venirent, ut patres reverendissimi et reverendi non imputarent, quia pro non dicto habere vellet; Johannem de Ragusia alloquens protestatus est, si aliqua diceret, quæ vergerent in ejus confusionem vel detractionem illa revoco et habere volo pro non dicto. Etiam Bohemos alloquens dixit : Et vos Bohemi, si aliqua dixero, quæ non conveniunt et veritati fuerint contraria, peto, ut silentium mihi imponatis. Item pro causa sua probanda in auxilium invocavit Christum, hujus praxis scilicet communionis calicis institutorem, sanctum Paulum, qui Christi institutionem cum Corinthiis practicavit, Dionysium, Cyprianum, qui calicem ad populum ministrassent. Item optavit, ut Johannes de Ragusia statim argu- mentis ejus responderet. Sed ipse nolens dixit: Noster tractatus debet ire per totum mundum, et verba volatilia non debent, sed scripta; ideo non intendo respondere argu- mentatione. Postdum incepit reprobare posita per Johannem de Ragusia, nominans eum impugnatorem evangelicæe veritatis et benedictissimæ communionis, inimicum veritatis, dicens: Quia me adversarium nominastis et bene dixistis, sum etenim: ideo si aliquo termino utar, scilicet impugnatore, nolite moveri. Qui respondit: Non curo, dicatis. Et sic reprobato Johanne de Ragusio, surrexit abbas Cisterciensis, qui sermonem nobis præsentibus coram concilio fecit, et optavit loqui, et locum statim non habuit. Post Julianus dixit, ceteris inter se colloquentibus, quid vellet dicere dominus abbas? Tunc 1433.
Strana 319
Liber diurnus. 319 secundo surgens dixit: Mihi placet utique, quia scripta utriusque partis et sufficientia audivimus, quod arguant sibi mutuo, quia citius intelligemus, quis veritatem habet. Tune Johannes de Ragusio Rokiczanæ ostendit: Si esset in causa mea, scitote magister, quod paratus essem vobis respondere, sed quia est materia fidei, volo levitates cavere. Et sic Rokiczana probavit satis convenienter, Johannem de Ragusio defecisse in multis, scilicet quod figura veteris legis, quam describit apostolus I Cor. 10, congruit utrique speciei. Item quod nomine panis tota refectio intelligitur, ideo videlicet hic fit mentio de pane, ergo calix excluditur. Item Joh. 7 dicitur: Qui sitit, veniat ad me et bibat, ubi tamen comestio non excluditur. Similiter Joh. 4. Item quod ab auctoritate negativa non valeret probatio. Item quod sibi ipsi in verbis contradictoriis contradiceret, quia negat textum Joh. 6 exponendum esse, sed secundum literalem, de manducatione sacramentali, et postea per eundem textum arguit contra communionem utriusque speciei, scilicet quia pluries fieret mentio de comestione, quam de potatione, et de vino omnino nulla fit mentio, nec de calice ibidem. Sed quia Anglici debuerunt intrare concilium, ideo brevius fecit Roki- czana illo die. Eodem die Johannes Molbrun ad Procopium venit dicens, quia non est causa propria, ideo ne una pars contra aliam gravissime, propter eorum verba in argumentatione insurgeret, ita quod concordia nequaquam fieri propterea posset, ideo est conclusum, ut pars contra partem non concitaretur; quod simpliciter modo priori proponeret quilibet, etiam quod pro malo haberent, quod coram tali solemni multitudine talia puerilia proponere auderent. Quem cum interrogassemus, quis ille? et respondit: uterque, scilicet Roki- czana et Johannes de Ragusio. Feria m� in hac syllaba „Us“ mane in concilium venientes, surrexit Rokiczana, 3. Mart. ulterius replicans dixit, quod contradictoria implicat in suis dictis. Item de quodam magistro Thoma Anglico, qui asserit Corinthios ideo sub utraque specie communicasse, quia gentiles erant et ad Christianitatem conversi, in usu habentes sanguinem oblationum bibere, non autem potens eos retrahere, permisit eis sanguinem Christi bibere. Ad quod respondit Rokiczana: Ille est novellus doctor, et in suis scriptis posuit, quomodo in Bohemia frustum panis ad haculum ponunt et per campos currunt, et ut dicerent ad panem : Si filius dei es etc. quod nunquam aliquis homo vidit. Item de communione par- vulorum mentionem fecit. Item contra offertoria. Item dixit: concilium Constantiense damnavit, vos autem bene possetis modificare communionem utriusque speciei. Item Gregorius non damnavit Græcos, quia in fermento conficiunt et sub utraque specie com- municant, quod si fuisset, utique malum reprehendisset. Item contrariam consuetudinem malam dixit, auctoritates multas, Dist. 8 per totum. Item tales sequentes magis consue- tudinem, quam dei veritatem, vocavit canes, allegans gloss. Phil. 2° cap. quia contra insolitam eis veritatem latrant, erroribus consuetudinalibus blandiendo, quia ipsis sunt noti, sed veritas ignota. Feria i’ in hac syllaba "trans“ mane in concilium venientes, surrexit Rokiczana, 4. Mart. continuando replicam contra Johannem de Ragusio. Imprimis dixit de doctoribus novellis: Quia eos non in omnibus suscipimus, est illa causa, quia inter se sæpius videntur discor- dare; aliquando unus contra tres loquitur, aliquando etiam contra se ipsum, ut Thomas. Ideo antiquiores, legi dei plus adhærentes, illis potius fidem adhibemus. Item doctores 1433.
Liber diurnus. 319 secundo surgens dixit: Mihi placet utique, quia scripta utriusque partis et sufficientia audivimus, quod arguant sibi mutuo, quia citius intelligemus, quis veritatem habet. Tune Johannes de Ragusio Rokiczanæ ostendit: Si esset in causa mea, scitote magister, quod paratus essem vobis respondere, sed quia est materia fidei, volo levitates cavere. Et sic Rokiczana probavit satis convenienter, Johannem de Ragusio defecisse in multis, scilicet quod figura veteris legis, quam describit apostolus I Cor. 10, congruit utrique speciei. Item quod nomine panis tota refectio intelligitur, ideo videlicet hic fit mentio de pane, ergo calix excluditur. Item Joh. 7 dicitur: Qui sitit, veniat ad me et bibat, ubi tamen comestio non excluditur. Similiter Joh. 4. Item quod ab auctoritate negativa non valeret probatio. Item quod sibi ipsi in verbis contradictoriis contradiceret, quia negat textum Joh. 6 exponendum esse, sed secundum literalem, de manducatione sacramentali, et postea per eundem textum arguit contra communionem utriusque speciei, scilicet quia pluries fieret mentio de comestione, quam de potatione, et de vino omnino nulla fit mentio, nec de calice ibidem. Sed quia Anglici debuerunt intrare concilium, ideo brevius fecit Roki- czana illo die. Eodem die Johannes Molbrun ad Procopium venit dicens, quia non est causa propria, ideo ne una pars contra aliam gravissime, propter eorum verba in argumentatione insurgeret, ita quod concordia nequaquam fieri propterea posset, ideo est conclusum, ut pars contra partem non concitaretur; quod simpliciter modo priori proponeret quilibet, etiam quod pro malo haberent, quod coram tali solemni multitudine talia puerilia proponere auderent. Quem cum interrogassemus, quis ille? et respondit: uterque, scilicet Roki- czana et Johannes de Ragusio. Feria m� in hac syllaba „Us“ mane in concilium venientes, surrexit Rokiczana, 3. Mart. ulterius replicans dixit, quod contradictoria implicat in suis dictis. Item de quodam magistro Thoma Anglico, qui asserit Corinthios ideo sub utraque specie communicasse, quia gentiles erant et ad Christianitatem conversi, in usu habentes sanguinem oblationum bibere, non autem potens eos retrahere, permisit eis sanguinem Christi bibere. Ad quod respondit Rokiczana: Ille est novellus doctor, et in suis scriptis posuit, quomodo in Bohemia frustum panis ad haculum ponunt et per campos currunt, et ut dicerent ad panem : Si filius dei es etc. quod nunquam aliquis homo vidit. Item de communione par- vulorum mentionem fecit. Item contra offertoria. Item dixit: concilium Constantiense damnavit, vos autem bene possetis modificare communionem utriusque speciei. Item Gregorius non damnavit Græcos, quia in fermento conficiunt et sub utraque specie com- municant, quod si fuisset, utique malum reprehendisset. Item contrariam consuetudinem malam dixit, auctoritates multas, Dist. 8 per totum. Item tales sequentes magis consue- tudinem, quam dei veritatem, vocavit canes, allegans gloss. Phil. 2° cap. quia contra insolitam eis veritatem latrant, erroribus consuetudinalibus blandiendo, quia ipsis sunt noti, sed veritas ignota. Feria i’ in hac syllaba "trans“ mane in concilium venientes, surrexit Rokiczana, 4. Mart. continuando replicam contra Johannem de Ragusio. Imprimis dixit de doctoribus novellis: Quia eos non in omnibus suscipimus, est illa causa, quia inter se sæpius videntur discor- dare; aliquando unus contra tres loquitur, aliquando etiam contra se ipsum, ut Thomas. Ideo antiquiores, legi dei plus adhærentes, illis potius fidem adhibemus. Item doctores 1433.
Strana 320
320 Petri Zatecensis, novelli sæpius secundum consuetudinem loquuntur, illam volentes recusare. Item supe- riores nolunt turbare. Item sæpius opinative loquuntur, aliquando argumentative. Item sacramentum eucharistiæ principaliter est institutum propter usum, scilicet manducandi et bibendi, et de post propter significationem. Item sub una specie sumit totum Christum, sed comedendo non bibit, nec e converso. Item ceteris paribus majorem efficaciam operatur sub utraque quam sub una. Item reprehendit eum, quod corrupit Petrum de Palude, qui dicit, quod ministrare sub utraque specie est magis periculum, quam sub una, et Johannes de Ragusio posuit, quod esset majus peccatum. Item repre- hendit, quod truncavit Scotum, tunc factus est murmur satis notabilis. Igitur alta voce dixit Johannes Welwar, quod nobis fiat justitia, quod non nos impediant; et licet Roki- czana fecisset eum tacere aliquotiens, tamen noluit. Tunc legatus dixit procuratori concilii, ut mandaret silentium ex parte concilii ; quia dixerat eis Rokiczana, facto rumore : „Hoc non est bonum signum, quod vultis sic ridere; et si esset aliquod malum, potius deberetis flere ; hoc non tendit ad unionem.“ Item quando Petrum de Palude solvere in suo secundo dicto voluit, quia dicit, quod non datur laicis propter effusionem, dixit: Est mihi ille doctor ignotus, est etiam novus, sed habemus unum, Nicolaum de Lacu satis antiquum; non habemus eum hic, sed est in Praga; qui dicit expresse, quod sub utraque specie sumere est de necessitate et præcepto Christi, (denotans plebanum in Lacu, mnichonem *). Item Wyscheker est etiam novellus, ideo contra nos non facit aliquid auctoritative. Item commendavit magistrum Johannem Hus, multum narrans originem controversiæ cum sacerdotibus in Bohemia, et mortem plus imputavit falsis testibus, quam concilio Constantiensi. Item laudavit multum magistrum Jacobellum, asserens eum fecisse mirabilia, quia aurum et argentum in mundo sprevit. De Vicleph modicum dixit; de Hieronymo omnino tacuit. Item reprobavit Johannem de Ragusio pro eo, quod dixit se nolle libros Vicleph legere; dicens etiam si esset hæreticus, adhuc Hieronymus dicit, hæreticorum libros, sed non gentilium, esse legendos. Item reprobavit Johannem de Ragusio eo, quod dixisset, si etiam communio utriusque speciei esset præceptum Christi, adhuc ecclesia, quæ regitur spiritu sancto, ut sunt concilia generalia, posset speciem unam demere, quod Rokyczana dixit esse falsum, quia secundum apostolum nec angelus hoc posset, ut dicit Gal. I, multo minus homines mortales contra Christi præcepta possunt. 1433. Eodem die Rokiczana, Anglicus, Episcopus et Ulricus, illi quatuor proponentes, et ex opposito quatuor respondentes, manducaverunt cum legato; et circa prandium hortabantur nostros, ut causam suam committerent sacro concilio. Omnes ergo nostri recusaverunt. Ideo dixit auditor: Augustinus dicta sua ecclesiæ judicanda commisit; similiter Hieronymus Damaso papæ; quare vos non? forte æstimatis, vos ita sapientes esse, quasi errare non possetis in fide? Et sic omnem divisionem et bellorum causam retorquebant in nostros, nostri autem e converso in eos, quia evangelio contra- dicerent. *) Ex actis consistorii Pragensis antiquissimis (sign. U, XVII, fol. 56 et 89) comperimus, Nicolaum hunc ple- banum ecclesiæ S. Mariæ in civitate Pragensi, dictæ in Lacu, mortuum esse anno 1380, intra dies 12 Sept. et 3 Novembris.
320 Petri Zatecensis, novelli sæpius secundum consuetudinem loquuntur, illam volentes recusare. Item supe- riores nolunt turbare. Item sæpius opinative loquuntur, aliquando argumentative. Item sacramentum eucharistiæ principaliter est institutum propter usum, scilicet manducandi et bibendi, et de post propter significationem. Item sub una specie sumit totum Christum, sed comedendo non bibit, nec e converso. Item ceteris paribus majorem efficaciam operatur sub utraque quam sub una. Item reprehendit eum, quod corrupit Petrum de Palude, qui dicit, quod ministrare sub utraque specie est magis periculum, quam sub una, et Johannes de Ragusio posuit, quod esset majus peccatum. Item repre- hendit, quod truncavit Scotum, tunc factus est murmur satis notabilis. Igitur alta voce dixit Johannes Welwar, quod nobis fiat justitia, quod non nos impediant; et licet Roki- czana fecisset eum tacere aliquotiens, tamen noluit. Tunc legatus dixit procuratori concilii, ut mandaret silentium ex parte concilii ; quia dixerat eis Rokiczana, facto rumore : „Hoc non est bonum signum, quod vultis sic ridere; et si esset aliquod malum, potius deberetis flere ; hoc non tendit ad unionem.“ Item quando Petrum de Palude solvere in suo secundo dicto voluit, quia dicit, quod non datur laicis propter effusionem, dixit: Est mihi ille doctor ignotus, est etiam novus, sed habemus unum, Nicolaum de Lacu satis antiquum; non habemus eum hic, sed est in Praga; qui dicit expresse, quod sub utraque specie sumere est de necessitate et præcepto Christi, (denotans plebanum in Lacu, mnichonem *). Item Wyscheker est etiam novellus, ideo contra nos non facit aliquid auctoritative. Item commendavit magistrum Johannem Hus, multum narrans originem controversiæ cum sacerdotibus in Bohemia, et mortem plus imputavit falsis testibus, quam concilio Constantiensi. Item laudavit multum magistrum Jacobellum, asserens eum fecisse mirabilia, quia aurum et argentum in mundo sprevit. De Vicleph modicum dixit; de Hieronymo omnino tacuit. Item reprobavit Johannem de Ragusio pro eo, quod dixit se nolle libros Vicleph legere; dicens etiam si esset hæreticus, adhuc Hieronymus dicit, hæreticorum libros, sed non gentilium, esse legendos. Item reprobavit Johannem de Ragusio eo, quod dixisset, si etiam communio utriusque speciei esset præceptum Christi, adhuc ecclesia, quæ regitur spiritu sancto, ut sunt concilia generalia, posset speciem unam demere, quod Rokyczana dixit esse falsum, quia secundum apostolum nec angelus hoc posset, ut dicit Gal. I, multo minus homines mortales contra Christi præcepta possunt. 1433. Eodem die Rokiczana, Anglicus, Episcopus et Ulricus, illi quatuor proponentes, et ex opposito quatuor respondentes, manducaverunt cum legato; et circa prandium hortabantur nostros, ut causam suam committerent sacro concilio. Omnes ergo nostri recusaverunt. Ideo dixit auditor: Augustinus dicta sua ecclesiæ judicanda commisit; similiter Hieronymus Damaso papæ; quare vos non? forte æstimatis, vos ita sapientes esse, quasi errare non possetis in fide? Et sic omnem divisionem et bellorum causam retorquebant in nostros, nostri autem e converso in eos, quia evangelio contra- dicerent. *) Ex actis consistorii Pragensis antiquissimis (sign. U, XVII, fol. 56 et 89) comperimus, Nicolaum hunc ple- banum ecclesiæ S. Mariæ in civitate Pragensi, dictæ in Lacu, mortuum esse anno 1380, intra dies 12 Sept. et 3 Novembris.
Strana 321
Liber diurnus. 321 Feria v' in hac syllaba „la,“ nostri in hospitium tractantes venerunt, si sine ceteris tribus replicis, scilicet Episcopi, Anglici et Ulrici, concordare cum adversa parte possent. Et cum difficultate sibi consenserunt; et post prandium duci Wilhelmo retulerunt, quia ab eis pars adversa optavit. Eodem die venit ambasiata seu legatio papæ in Basileam, cui obviam dedit turba cleri et cum equis non modica. Feria 6° in hac syllaba "ci“ mane in concilium venientes, sequebantur nos post 6. Mart. tempus breve duo caudati cardinales, caudis per servos delatis. Tunc surrexit Rokyczana, volens replicam contra Johannem de Ragusia continuare; dixit: Quomodo Albertus magnus, quia tenet, quod verbis sacramentalibus prolatis statim corpus Christi conficitur, reprobat Placentinum et alios duos, qui dicunt non fieri nisi etiam verbis super calicem prolatis; et ideo dicit Albertus, quod est propinquum errori et hæresi. Item non est nutrimentum potus sub prima specie, nec nutrimentum cibi sub secunda, secundum Albertum magnum, et habet aliquos effectus sub prima specie, quos non habet sub secunda, et e converso. Item contra damnationem parentum dixit, quia ignoranter fecerunt. Item tempus depo- sitionis nescitur. Item redarguit Johannem de Ragusio ideo, quod poneret, nullus poeni- tentiam egisset de non communicatione, quia potuerunt in fine mortis agere. Item peri- culum effusionis non obstat, quia si sic, nec arbor deberet plantari, ne aliquis se in ea suspenderet, nec fenestra in domo construi, ne se abinde aliquis præcipitaret etc. Item propter gravedinem laboris æstimo, ait Rokiczana, obmiserunt sub utraque specie com- municare, quia est maximus labor, ita quod sæpe sacerdotes in Bohemia venientes de ecclesia nec manducare possunt; communio enim in Praga magna est, omni dominica die aliquot millia, et semper sacerdotes confessionem audiunt. Item in Bohemia reverentius se habent ad sacramentum quam hic, quia ibi flectunt etiam in luto, cum ad infirmum itur, hic vero tantum inclinant. Item Nestorius et Pelagius ideo damnantur, quia non tenuerunt, quod totus Christus est sub una specie, et ex causa illa sub utraque specie communicabant. Hoc etiam reprobo. Item si propter errorem, ne homines caperent exinde erroris occa- sionem, deberet communio fieri tantum sub una specie, eodem modo multæ scripturæ deberent abradi et destrui, ex quibus multi occasionem erroris ceperunt. Item per Lyram, Gorram et Augustinum probavit, quod ille textus Joh. 6. intelligitur de sacramentali et spirituali, quia spiritualis quodammodo sacramentalem consequitur communionem. Item mentionem fecit de parvulis, confitens parvulos sacramento utriusque speciei communicari. Quo audito multi suspiria fecerunt. Eodem die seculares omnes nostri cum legato mandu- caverunt, qui eos hortatus est ad pacem capescendam. Sabbato ante dominicam Reminiscere in concilium non intravimus, quia concilium 7. Mart. festivavit festum Thomæ de Aquino solemniter. 1� feria post Reminiscere, in hac syllaba "co. ra. tur,“ legati papæ Eugenii 9. Mart. coram concilio Basiliensi, in refectorio domus Prædicatorum in loco consueto, præsentia totius auditorii proposuerunt oratorie, et proponens fuit abbas nigri ordinis. Et cepit pro themate : Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis etc. 2. Co. 6. Et post- quam fecit multa verba, venit ad factum in se. Et proposuit primum probans, quod papa rationabiliter potuit immutare locum concilii, et hoc multiplici ratione. Prima fuit, cum ipse sit princeps, et princeps debet concilium convocare. Secundo, quia illud capitulum „frequens“ concilii Constantiensis posuit, quod infra septennium, et hoc concilium incepit 41 1433. 5. Mart. Scriptores I.
Liber diurnus. 321 Feria v' in hac syllaba „la,“ nostri in hospitium tractantes venerunt, si sine ceteris tribus replicis, scilicet Episcopi, Anglici et Ulrici, concordare cum adversa parte possent. Et cum difficultate sibi consenserunt; et post prandium duci Wilhelmo retulerunt, quia ab eis pars adversa optavit. Eodem die venit ambasiata seu legatio papæ in Basileam, cui obviam dedit turba cleri et cum equis non modica. Feria 6° in hac syllaba "ci“ mane in concilium venientes, sequebantur nos post 6. Mart. tempus breve duo caudati cardinales, caudis per servos delatis. Tunc surrexit Rokyczana, volens replicam contra Johannem de Ragusia continuare; dixit: Quomodo Albertus magnus, quia tenet, quod verbis sacramentalibus prolatis statim corpus Christi conficitur, reprobat Placentinum et alios duos, qui dicunt non fieri nisi etiam verbis super calicem prolatis; et ideo dicit Albertus, quod est propinquum errori et hæresi. Item non est nutrimentum potus sub prima specie, nec nutrimentum cibi sub secunda, secundum Albertum magnum, et habet aliquos effectus sub prima specie, quos non habet sub secunda, et e converso. Item contra damnationem parentum dixit, quia ignoranter fecerunt. Item tempus depo- sitionis nescitur. Item redarguit Johannem de Ragusio ideo, quod poneret, nullus poeni- tentiam egisset de non communicatione, quia potuerunt in fine mortis agere. Item peri- culum effusionis non obstat, quia si sic, nec arbor deberet plantari, ne aliquis se in ea suspenderet, nec fenestra in domo construi, ne se abinde aliquis præcipitaret etc. Item propter gravedinem laboris æstimo, ait Rokiczana, obmiserunt sub utraque specie com- municare, quia est maximus labor, ita quod sæpe sacerdotes in Bohemia venientes de ecclesia nec manducare possunt; communio enim in Praga magna est, omni dominica die aliquot millia, et semper sacerdotes confessionem audiunt. Item in Bohemia reverentius se habent ad sacramentum quam hic, quia ibi flectunt etiam in luto, cum ad infirmum itur, hic vero tantum inclinant. Item Nestorius et Pelagius ideo damnantur, quia non tenuerunt, quod totus Christus est sub una specie, et ex causa illa sub utraque specie communicabant. Hoc etiam reprobo. Item si propter errorem, ne homines caperent exinde erroris occa- sionem, deberet communio fieri tantum sub una specie, eodem modo multæ scripturæ deberent abradi et destrui, ex quibus multi occasionem erroris ceperunt. Item per Lyram, Gorram et Augustinum probavit, quod ille textus Joh. 6. intelligitur de sacramentali et spirituali, quia spiritualis quodammodo sacramentalem consequitur communionem. Item mentionem fecit de parvulis, confitens parvulos sacramento utriusque speciei communicari. Quo audito multi suspiria fecerunt. Eodem die seculares omnes nostri cum legato mandu- caverunt, qui eos hortatus est ad pacem capescendam. Sabbato ante dominicam Reminiscere in concilium non intravimus, quia concilium 7. Mart. festivavit festum Thomæ de Aquino solemniter. 1� feria post Reminiscere, in hac syllaba "co. ra. tur,“ legati papæ Eugenii 9. Mart. coram concilio Basiliensi, in refectorio domus Prædicatorum in loco consueto, præsentia totius auditorii proposuerunt oratorie, et proponens fuit abbas nigri ordinis. Et cepit pro themate : Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis etc. 2. Co. 6. Et post- quam fecit multa verba, venit ad factum in se. Et proposuit primum probans, quod papa rationabiliter potuit immutare locum concilii, et hoc multiplici ratione. Prima fuit, cum ipse sit princeps, et princeps debet concilium convocare. Secundo, quia illud capitulum „frequens“ concilii Constantiensis posuit, quod infra septennium, et hoc concilium incepit 41 1433. 5. Mart. Scriptores I.
Strana 322
322 Petri Zatecensis, 10. Mart. per multum tempus elapsum post septennium; ergo non observabat tempus. Tertio, quod papa potest inmutare locum concilii, sed non annullare ipsum concilium. Item quia Bononia est civitas ecclesiæ, ergo magis licet illic esse concilium, quam in alia civitate multum extera. Et etiam ibi est copia virorum illuminatorum et moribus deditorum, rationabile ergo est, ut ibi fiat. Etiam papa civitatem vult ad manus concilii dare illam cum muni- tionibus secure, ergo poterit ibi concilium celebrari. Hiis ergo rationibus habitis et causis, quare ipse locum concilii immutaverat, proposuit secundo, quod si prælatis in concilio Basiliensi constitutis utique non videretur, quod Bononiæ concilium celebraretur, eligant ergo aliquam civitatem in Italia, solummodo quod esset conveniens, quod in ipsam sanc- tissimus papa noster Eugenius posset pervenire, et paratus est ibi pro reformatione, quam totis viribus anhelat in effectu sequi, venire ; et si nec hoc placet huic latæ prælatorum multitudini, eligat concilium hoc xu prælatos, et ipsi oratores papæ alios xi, et quam- cumque civitatem elegerint in Almania, dummodo pater noster sanctissimus posset ad eam pervenire, paratus est venire, et ibi reformationi stare; his duabus conditionibus adjunctis, quod si deberet fieri reformatio, oportet quod intersint tum 70 vel 60" prælati cum electoribus imperii spiritualibus, quia alias 6 vel 7tm, quibus concilium adest, (sic) posset statuere consilium, (sic) quod esset nimis onerosum; et etiam quod hoc concilium Basiliense habeat auctoritatem cum Bohemis facere unionem in civitate Basiliensi, et post transferre juxta jam dictum modum concilium ad locum alium, secundum horum et quatuor decretum. Et postquam fecit ille abbas suum sermonem, tunc episcopus alius surrexit dicens: Obsecro Reverentias Vestras, quatenus ad unionem respicientes, propter quam solum venimus, in aliquo domino papæ consentire velitis. Et finito sermone legatus, scilicet Julianus, optavit ab oratoribus papæ has propositiones in scriptis concilio dari, ut responsio eo solidior per sacrum concilium daretur. Et sic recesserunt oratores papæ, et concilium mansit in refectorio, sed quid fecit, nescio. Feria vero tertia sequenti, in hac syllaba „ratur,“ Rokiczana continuavit actum suum, in quo tractavit materias, recapitulans de parvulorum communione, quas tractavit feria 6; et finitis recapitulationibus, dedit se ad materiam de ecclesia, in qua materia divisit ecclesiam in 6 modos, postquam divisionem declaravit, quæ ecclesia est illa, quam credimus catholicam, de qua in symbolo, et ostendens, quomodo illa est sine macula et ruga. Et sic multa adjecta illius ecclesiæ describens, et etiam penes quid illa ecclesia potest cognosci, duas regulas posuit. Item auctoritatem Augustini „Non crederem evangelio, nisi me ecclesiæ auctoritas commoveret“ declaravit, triplicem sensum catholicum illi appropriando. Item ostendit, quod ista partialis ecclesia non habet, nec tota simul, immutare, annullare vel suspendere Christi præceptum, quod tamen magister Johannes de Ragusio asseruit, dicens etiam, quod sola consuetudine laudabili et sanctorum approba- tione stat communio unius speciei. Item differentiam triplicem posuit conciliorum: primum spiritu sancto rectum, quia in lege fundatum, ut patet Actuum 1 et 15. Secundum est, quo multa bona ponuntur, non tamen sub fide omnia tenentur, et generalia quatuor con- cilia, quia ibi damnatus est Diascorus propter latæ sententiæ exercationem (sic) in papam Leonem et non propter fidem; et ideo tale concilium non est ita firmum sicut primum. Tertium fictum, quod fingit se spiritu dei regi, et tamen contra eum sententiavit et diffinivit. Ideo si concilium dictum conforme est legi dei, est sanctum, e contrario 1433.
322 Petri Zatecensis, 10. Mart. per multum tempus elapsum post septennium; ergo non observabat tempus. Tertio, quod papa potest inmutare locum concilii, sed non annullare ipsum concilium. Item quia Bononia est civitas ecclesiæ, ergo magis licet illic esse concilium, quam in alia civitate multum extera. Et etiam ibi est copia virorum illuminatorum et moribus deditorum, rationabile ergo est, ut ibi fiat. Etiam papa civitatem vult ad manus concilii dare illam cum muni- tionibus secure, ergo poterit ibi concilium celebrari. Hiis ergo rationibus habitis et causis, quare ipse locum concilii immutaverat, proposuit secundo, quod si prælatis in concilio Basiliensi constitutis utique non videretur, quod Bononiæ concilium celebraretur, eligant ergo aliquam civitatem in Italia, solummodo quod esset conveniens, quod in ipsam sanc- tissimus papa noster Eugenius posset pervenire, et paratus est ibi pro reformatione, quam totis viribus anhelat in effectu sequi, venire ; et si nec hoc placet huic latæ prælatorum multitudini, eligat concilium hoc xu prælatos, et ipsi oratores papæ alios xi, et quam- cumque civitatem elegerint in Almania, dummodo pater noster sanctissimus posset ad eam pervenire, paratus est venire, et ibi reformationi stare; his duabus conditionibus adjunctis, quod si deberet fieri reformatio, oportet quod intersint tum 70 vel 60" prælati cum electoribus imperii spiritualibus, quia alias 6 vel 7tm, quibus concilium adest, (sic) posset statuere consilium, (sic) quod esset nimis onerosum; et etiam quod hoc concilium Basiliense habeat auctoritatem cum Bohemis facere unionem in civitate Basiliensi, et post transferre juxta jam dictum modum concilium ad locum alium, secundum horum et quatuor decretum. Et postquam fecit ille abbas suum sermonem, tunc episcopus alius surrexit dicens: Obsecro Reverentias Vestras, quatenus ad unionem respicientes, propter quam solum venimus, in aliquo domino papæ consentire velitis. Et finito sermone legatus, scilicet Julianus, optavit ab oratoribus papæ has propositiones in scriptis concilio dari, ut responsio eo solidior per sacrum concilium daretur. Et sic recesserunt oratores papæ, et concilium mansit in refectorio, sed quid fecit, nescio. Feria vero tertia sequenti, in hac syllaba „ratur,“ Rokiczana continuavit actum suum, in quo tractavit materias, recapitulans de parvulorum communione, quas tractavit feria 6; et finitis recapitulationibus, dedit se ad materiam de ecclesia, in qua materia divisit ecclesiam in 6 modos, postquam divisionem declaravit, quæ ecclesia est illa, quam credimus catholicam, de qua in symbolo, et ostendens, quomodo illa est sine macula et ruga. Et sic multa adjecta illius ecclesiæ describens, et etiam penes quid illa ecclesia potest cognosci, duas regulas posuit. Item auctoritatem Augustini „Non crederem evangelio, nisi me ecclesiæ auctoritas commoveret“ declaravit, triplicem sensum catholicum illi appropriando. Item ostendit, quod ista partialis ecclesia non habet, nec tota simul, immutare, annullare vel suspendere Christi præceptum, quod tamen magister Johannes de Ragusio asseruit, dicens etiam, quod sola consuetudine laudabili et sanctorum approba- tione stat communio unius speciei. Item differentiam triplicem posuit conciliorum: primum spiritu sancto rectum, quia in lege fundatum, ut patet Actuum 1 et 15. Secundum est, quo multa bona ponuntur, non tamen sub fide omnia tenentur, et generalia quatuor con- cilia, quia ibi damnatus est Diascorus propter latæ sententiæ exercationem (sic) in papam Leonem et non propter fidem; et ideo tale concilium non est ita firmum sicut primum. Tertium fictum, quod fingit se spiritu dei regi, et tamen contra eum sententiavit et diffinivit. Ideo si concilium dictum conforme est legi dei, est sanctum, e contrario 1433.
Strana 323
Liber diurnus. 323 maledictum ; si dictum ejus inducit et sapit fastum et amorem seculi, est maledictum, et e contrario. His completis surrexit monachus Johannes de Ragusio, et concilium allocutus petivit primum, ut Rokiczana teneretur ad hoc, quod ad audiendum responsa suæ replicæ se obligaret, quia salvus conductus Bohemorum hoc includit; secundo, ut scripta sua sibi daret. Sed Bohemi exeuntes, consilio adepto, dominus Wilhelmus Kostka hanc sententiam respondit nomine aliorum: Magister Johannes! est in nostra potestate, ideo si videbimus competens fieri, ipse audiet, et nos audiemus responsum replicæ ejus. Etiam ipse mona- chus potestatem adhuc a nobis non habet, salvum nostrum conductum glossare. Tunc Johannes de Ragusio surrexit, dicens: Erit vestra magna confusio, si sic recedetis, quia diu optastis, ut daretur vobis audientia et informatio; si ergo per omnes terras scribemus, quod non audebant audire, nec volebant responsa dare, qualis vobis confusio! Ideo consilium obsecrando subjunxit, ut eum ad hoc teneret, ut scripta daret sua Rokiczana, quia volo ostendere, quod false et sophistice posuit. Consilio in loco eodem inter se capto, surrexit Rokiczana, dicens: Hic domini Bohemi valde mirantur, quod magister Johannes de Ragusio existens doctor, non servat illam maturitatem, quæ spectat ad doc- torem, quia non audivit adhuc, quod nollemus audire, et jam affirmat simpliciter, quod nolumus. Etiam ego dico, quod nos non ad eum sed ad concilium venimus huc, nescientes, utrum esset in mundo vel non, dum eramus in Bohemia et in Egra. Illo tamen non obstante, ego ostendi dicta ejus esse erronea, imo contra fidem scripturæ, quia per glossam possemus contradictoria glossare, ut: deus est, et non est, intelligendo non est, scilicet solus. Et elevans vocem subdidit: nonne hoc est erroneum, ponere, quod aliquis homo vel concilium potest Christi præceptum immutare? et Christus dixit de suis verbis : Coelum et terra transibit, verba autem mea non transibunt. Et monachus inter- rumpens sermonem, dixit: Videbitis domini Bohemi, quod non erit honor vester, quia per totum mundum nos omnes de vobis scribemus, quia non ausi fuistis respondere, et sic cum confusione recedetis; videte ergo pro vobis. Etiam interseruit dicens : Qui dicit, Christi præceptum non esse præceptum pertinaciter, est hæreticus, et qui dicit, Christi non præceptum esse præceptum pertinaciter, etiam est hæreticus. Et sic multis altercationibus factis detractivis, legatus dixit : Quando vultis continuare ? et post sermonem ad Nicolaum episcopum de Pieska dirigens, dixit: Magister Nicolae ! estis paratus? Qui respondit: Etiam sum. At ille : Quando ergo placet vobis continuare ? Tunc respondit : Cras. Et ad magi- strum Rokyczanam dixit: Magister! habetis vos jam finem? Rokyczana dixit: Non, quia ego adhuc nihil feci contra replicam magistri de Ragusio, et ergo volo contra hoc etiam repli- care tempore mihi occurrente, sed nunc non sum paratus. Et sic ad hospitia ivimus. In hospitio ergo existentes, venit dominus Zdislaus, illo die comesturus cum domino Wilhelmo, dicens domino Procopio et Wilhelmo : Vobis ex parte concilii intimatum est, ut cras ad hospitium domini Procopii omnes conveniatis, et concilium eliget certas personas, qui in loco determinato vobiscum tractabunt de articulo primo, utrum possetis mutuo uniri. Eodem die Procopius, Marcoldus plebanus et ego manducavimus cum cardinale, et sub prandio commendavit prædicationem, in qua multus textus præassumitur, quia dixit: Sic apostoli fecerunt et doctores sancti. Post prandium intravit quidam episcopus 41° 1433.
Liber diurnus. 323 maledictum ; si dictum ejus inducit et sapit fastum et amorem seculi, est maledictum, et e contrario. His completis surrexit monachus Johannes de Ragusio, et concilium allocutus petivit primum, ut Rokiczana teneretur ad hoc, quod ad audiendum responsa suæ replicæ se obligaret, quia salvus conductus Bohemorum hoc includit; secundo, ut scripta sua sibi daret. Sed Bohemi exeuntes, consilio adepto, dominus Wilhelmus Kostka hanc sententiam respondit nomine aliorum: Magister Johannes! est in nostra potestate, ideo si videbimus competens fieri, ipse audiet, et nos audiemus responsum replicæ ejus. Etiam ipse mona- chus potestatem adhuc a nobis non habet, salvum nostrum conductum glossare. Tunc Johannes de Ragusio surrexit, dicens: Erit vestra magna confusio, si sic recedetis, quia diu optastis, ut daretur vobis audientia et informatio; si ergo per omnes terras scribemus, quod non audebant audire, nec volebant responsa dare, qualis vobis confusio! Ideo consilium obsecrando subjunxit, ut eum ad hoc teneret, ut scripta daret sua Rokiczana, quia volo ostendere, quod false et sophistice posuit. Consilio in loco eodem inter se capto, surrexit Rokiczana, dicens: Hic domini Bohemi valde mirantur, quod magister Johannes de Ragusio existens doctor, non servat illam maturitatem, quæ spectat ad doc- torem, quia non audivit adhuc, quod nollemus audire, et jam affirmat simpliciter, quod nolumus. Etiam ego dico, quod nos non ad eum sed ad concilium venimus huc, nescientes, utrum esset in mundo vel non, dum eramus in Bohemia et in Egra. Illo tamen non obstante, ego ostendi dicta ejus esse erronea, imo contra fidem scripturæ, quia per glossam possemus contradictoria glossare, ut: deus est, et non est, intelligendo non est, scilicet solus. Et elevans vocem subdidit: nonne hoc est erroneum, ponere, quod aliquis homo vel concilium potest Christi præceptum immutare? et Christus dixit de suis verbis : Coelum et terra transibit, verba autem mea non transibunt. Et monachus inter- rumpens sermonem, dixit: Videbitis domini Bohemi, quod non erit honor vester, quia per totum mundum nos omnes de vobis scribemus, quia non ausi fuistis respondere, et sic cum confusione recedetis; videte ergo pro vobis. Etiam interseruit dicens : Qui dicit, Christi præceptum non esse præceptum pertinaciter, est hæreticus, et qui dicit, Christi non præceptum esse præceptum pertinaciter, etiam est hæreticus. Et sic multis altercationibus factis detractivis, legatus dixit : Quando vultis continuare ? et post sermonem ad Nicolaum episcopum de Pieska dirigens, dixit: Magister Nicolae ! estis paratus? Qui respondit: Etiam sum. At ille : Quando ergo placet vobis continuare ? Tunc respondit : Cras. Et ad magi- strum Rokyczanam dixit: Magister! habetis vos jam finem? Rokyczana dixit: Non, quia ego adhuc nihil feci contra replicam magistri de Ragusio, et ergo volo contra hoc etiam repli- care tempore mihi occurrente, sed nunc non sum paratus. Et sic ad hospitia ivimus. In hospitio ergo existentes, venit dominus Zdislaus, illo die comesturus cum domino Wilhelmo, dicens domino Procopio et Wilhelmo : Vobis ex parte concilii intimatum est, ut cras ad hospitium domini Procopii omnes conveniatis, et concilium eliget certas personas, qui in loco determinato vobiscum tractabunt de articulo primo, utrum possetis mutuo uniri. Eodem die Procopius, Marcoldus plebanus et ego manducavimus cum cardinale, et sub prandio commendavit prædicationem, in qua multus textus præassumitur, quia dixit: Sic apostoli fecerunt et doctores sancti. Post prandium intravit quidam episcopus 41° 1433.
Strana 324
324 Petri Zatecensis, in longo pallio, pulveres excitans, cui legatus dixit ridendo: Dominus Procopius vellet, quod haberetis pallium breve. Ait episcopus: Uniamur omnes mutuo, et omnes in brevi veste ambulabimus. Feria 4, in hac syllaba "tur. Grego“ etc. mane in stubam ad Prdicatores convenimus ad placitandum seu seorsum conferendum. Ibi ad nos venit dux Wilhelmus, protector concilii, dicens: Bonum vestrum semper libenter optarem et regni vestri hono- rem, vestramque cum omnibus unionem. Ideo peto, ut dicatis, quod esset medium optimum dirigens ad unionem. Nostri ergo consilio inter se capto responderunt: Grates de vestro bono desiderio reddimus magnas. Optamus audire personas a concilio electas, et nos respondebimus secundum quod videbimus expedire. Dux ergo certis personis illa intimavit a concilio electis, et fuerunt: Julianus cardinalis et Placentinus et sancti Petri, archi- episcopus Lugdunensis, episcopus Ratisponensis, Misnensis et quidam alius episcopus, et ceteri doctores, scilicet doctor Tok et auditor palatii domini papæ et ceteri in numero 17. Qui omnes consilio diu inito post nos vocati. Tunc Julianus incepit exhortationem facere brevem, dicens : Nemo potest aliud fundamentum ponere præter id, quod positum est, quod est Christus Jesus. Ne ergo super arenam fundamentum ædificemus, cum nemo potest dicere, dominus Jesus, nisi in spiritu sancto: ideo ad orationem unanimiter, si placet, recurramus flectentes. Et ita omnes fecerunt. Post orationem vero inchoavit commendare intentionem concilii, quod a principio omnium epistolarum, ut æstimo, vobis pro unione vestra nobiscum primam transmisit epistolam, et multi patres de longinquo venerunt ad reformandum unionem, periculis magnis se exponentes. Illustris princeps nobis inti- mavit electionem certarum personarum a nobis fieri. Cui consensimus, et ita factum est. Unum præconceperunt patres isti modum, quem si susceperitis, pax erit in foribus et unio. Nos dicimus, apud nos esse ecclesiam, et vos dicitis, apud vos esse ecclesiam. (Hoc dixit subridendo.) Illud tollamus, et efficiamur unum corpus, et non erit vobis confusio, quia quidquid erit, ex vestra inductione, et sic honor regno vestro. Item papa quasi unum est nobiscum, dominus imperator, omnes reges et omnia regna; cui unus ex suis dixit "præter rex Poloniæ.“ Tunc legatus: Ille non erit contra nos. Si ergo vos unie- mini nobiscum, erit tota ecclesia. Item dixit: Major honor non potest vobis esse, nisi ut vos nobiscum judicetis. Tunc nostri de refectorio iverunt ad confabulandum in stubam, et redeuntes, surrexit Rokiczana, primum notificans, quod cum articulis non festine egissent ad publicandum illos. Post hoc tres posuit causas, quare pro nunc non potest fieri incorporatio Bohemorum concilio: prima, quia essemus aliis in derisum, si incorpo- raremur, et postea sine unione recederemus; secunda, quia vera unio non potest esse inter nos, dum est bellum fidei, ut dicti doctores (sic). Nos enim tenemus, quod com- munio utriusque speciei cadit sub præcepto, vos enim (sic) dicitis, quod non. Tertio quia si incorporaremur, vellemus uti libertate, sicut vos in ecclesia officiare, et si quos habe- remus sub utraque specie communicare, quod tamen vobis displiceret. Sicut ergo omnis mechanicus materiam ineptam prius aptat, et postea eam materiæ apte conjungit, sic debet etiam hic fieri. Et sic intravimus iterum stubam; ipsi autem consiliati sunt fere per quartam partem horæ. Post iterum intrantes refectorium, seu concilii locum, incepit legatus Julianus dicere : Responsum vellem quod alter daret, sed ex quo mandant patres, obedire debeo; coactus et invitus ego dicam, primum quia dixistis, quod non agitastis. 1433. 11. Mart.
324 Petri Zatecensis, in longo pallio, pulveres excitans, cui legatus dixit ridendo: Dominus Procopius vellet, quod haberetis pallium breve. Ait episcopus: Uniamur omnes mutuo, et omnes in brevi veste ambulabimus. Feria 4, in hac syllaba "tur. Grego“ etc. mane in stubam ad Prdicatores convenimus ad placitandum seu seorsum conferendum. Ibi ad nos venit dux Wilhelmus, protector concilii, dicens: Bonum vestrum semper libenter optarem et regni vestri hono- rem, vestramque cum omnibus unionem. Ideo peto, ut dicatis, quod esset medium optimum dirigens ad unionem. Nostri ergo consilio inter se capto responderunt: Grates de vestro bono desiderio reddimus magnas. Optamus audire personas a concilio electas, et nos respondebimus secundum quod videbimus expedire. Dux ergo certis personis illa intimavit a concilio electis, et fuerunt: Julianus cardinalis et Placentinus et sancti Petri, archi- episcopus Lugdunensis, episcopus Ratisponensis, Misnensis et quidam alius episcopus, et ceteri doctores, scilicet doctor Tok et auditor palatii domini papæ et ceteri in numero 17. Qui omnes consilio diu inito post nos vocati. Tunc Julianus incepit exhortationem facere brevem, dicens : Nemo potest aliud fundamentum ponere præter id, quod positum est, quod est Christus Jesus. Ne ergo super arenam fundamentum ædificemus, cum nemo potest dicere, dominus Jesus, nisi in spiritu sancto: ideo ad orationem unanimiter, si placet, recurramus flectentes. Et ita omnes fecerunt. Post orationem vero inchoavit commendare intentionem concilii, quod a principio omnium epistolarum, ut æstimo, vobis pro unione vestra nobiscum primam transmisit epistolam, et multi patres de longinquo venerunt ad reformandum unionem, periculis magnis se exponentes. Illustris princeps nobis inti- mavit electionem certarum personarum a nobis fieri. Cui consensimus, et ita factum est. Unum præconceperunt patres isti modum, quem si susceperitis, pax erit in foribus et unio. Nos dicimus, apud nos esse ecclesiam, et vos dicitis, apud vos esse ecclesiam. (Hoc dixit subridendo.) Illud tollamus, et efficiamur unum corpus, et non erit vobis confusio, quia quidquid erit, ex vestra inductione, et sic honor regno vestro. Item papa quasi unum est nobiscum, dominus imperator, omnes reges et omnia regna; cui unus ex suis dixit "præter rex Poloniæ.“ Tunc legatus: Ille non erit contra nos. Si ergo vos unie- mini nobiscum, erit tota ecclesia. Item dixit: Major honor non potest vobis esse, nisi ut vos nobiscum judicetis. Tunc nostri de refectorio iverunt ad confabulandum in stubam, et redeuntes, surrexit Rokiczana, primum notificans, quod cum articulis non festine egissent ad publicandum illos. Post hoc tres posuit causas, quare pro nunc non potest fieri incorporatio Bohemorum concilio: prima, quia essemus aliis in derisum, si incorpo- raremur, et postea sine unione recederemus; secunda, quia vera unio non potest esse inter nos, dum est bellum fidei, ut dicti doctores (sic). Nos enim tenemus, quod com- munio utriusque speciei cadit sub præcepto, vos enim (sic) dicitis, quod non. Tertio quia si incorporaremur, vellemus uti libertate, sicut vos in ecclesia officiare, et si quos habe- remus sub utraque specie communicare, quod tamen vobis displiceret. Sicut ergo omnis mechanicus materiam ineptam prius aptat, et postea eam materiæ apte conjungit, sic debet etiam hic fieri. Et sic intravimus iterum stubam; ipsi autem consiliati sunt fere per quartam partem horæ. Post iterum intrantes refectorium, seu concilii locum, incepit legatus Julianus dicere : Responsum vellem quod alter daret, sed ex quo mandant patres, obedire debeo; coactus et invitus ego dicam, primum quia dixistis, quod non agitastis. 1433. 11. Mart.
Strana 325
Liber diurnus. 325 Etiam nos non agitavimus, quia totus mundus nobiscum tenuit, omnes reges, omnes uni- versitates et multi viri illuminati, quibus deus testimonium contulit sanctitatis per miracu- lorum operationem post ipsorum mortem, qui omnes nobiscum tenuerunt, imo et univer- sitas Pragensis, dum fuit in vigore suo. Primam ergo causam a vobis objectam, ne nobiscum pro nunc uniremini, dixistis, ne aliis in derisum essetis. Ita dico, cum erimus unum corpus, non potest fieri, nisi sancta unio, quam illud totum corpus conabitur. Secundo quia sumus in fide discordes etc. dixistis, ego dico: Cum incorporati fueritis et unum nobiscum, illud totum corpus nos informabit, quis quid sentire debeamus, et non erit bellum fidei. Tertio, quia velletis in ecclesiis officiare et vestros sub utraque specie communicare: dico, ex quo vobis concessum est in hospitiis, sine impedimento hoc fiet, sicut et fit. Etiam scitis, quicumque est possessor, dum de unione inter eum et alium causa geritur, non expellitur ante latam sententiam. Etiam non debetis æstimare, quod haberent vobis pro malo, quia omnes dicent: Ecce Bohemi sapientes homines noluerunt proprio sensu uti, nec propria voluntate inniti, dum essetis unum nobiscum. Et sic nostri non statim dederunt responsum, sed cesserunt in refectorio ad partem circa hostium simul conferentes, ut post prandium iterum simul convenirent. Ad quos dux accessit, et ex parte electorum a concilio dixit: Multa habent agere, optant, ut cras reveniretis, non quod protelare vellent unionis terminum, quam multum optant, sed sunt aliis impediti. Ideo si placet, maturius venient. Cui nostri consenserunt, et sic in hospitia recessimus. Post prandium vero ejusdem diei nostri convenerunt in hospitium Pragense, deli- berantes, quid in crastino respondere vellent. Eodem die Cisterciensis, cum quo Proco- pius manducavit, dixit: Non male facitis, quod sub utraque specie populum communicatis, quia exemplar Christi et apostolorum habetis; sed in hoc non bene facitis, quod alios damnatis. 1433. Feria v. in die Gregorii mane in hospitio domini Procopii existentes, missus fuit 12. Mart. Mathias Anglicus, utrum essent cardinales cum episcopis et doctoribus congregati in consueto loco concilii. Cum ergo venisset, dixit illi doctor Henricus Tok et Molbrun: Petimus, quantum in vobis est, vestros teneatis, ut concilio incorporentur, nec videmus meliorem modum uniendi, quam incorporandi vos concilio. Etiam vos non vultis, ut nos judicemus vos, et hoc idem debetis nobis optare. Etiam non omnes concilio intersunt, ut Græeci. Ideo auctoritatem plenam concludendi non habemus, sed si vos incorporabimini. erimus magna pars. Cum ergo vocati in stubam domus Prædicatorum venimus, in qua ducem Wilhelmum invenimus, qui cum ad Kostkonem accessisset, dictum est sibi: Vultis nobiscum esse? Ait dux : Nolo esse nec cum illis nec vobiscum, sed si utrasque partes unire possem, hoc libenter viderem. Sed Kostka dixit: Sitis nobiscum contra illos ; sed ille ridendo recusavit. Post vocati in refectorium, sedentes, dixit Julianus: Oremus primum, et sic cum genuflexione orantes (sic). Et post sedens Rokiczana, quia legatus eum stare noluit nec caput discooperire, incepit dictis Juliani die hesterno propositis respondere. Primum, quia multitudinem contra nos objecistis, qui nec tenuerunt nec tenent communionem utriusque speciei sub præcepto: dicimus, quod multitudo non facit auctoritatem, sed auctoritas multitudinem. Scimus enim, quod salvator noster dixit: Multi vocati, pauci vero electi. Super quo verbo dicit Anshelmus: Si vis esse de numero
Liber diurnus. 325 Etiam nos non agitavimus, quia totus mundus nobiscum tenuit, omnes reges, omnes uni- versitates et multi viri illuminati, quibus deus testimonium contulit sanctitatis per miracu- lorum operationem post ipsorum mortem, qui omnes nobiscum tenuerunt, imo et univer- sitas Pragensis, dum fuit in vigore suo. Primam ergo causam a vobis objectam, ne nobiscum pro nunc uniremini, dixistis, ne aliis in derisum essetis. Ita dico, cum erimus unum corpus, non potest fieri, nisi sancta unio, quam illud totum corpus conabitur. Secundo quia sumus in fide discordes etc. dixistis, ego dico: Cum incorporati fueritis et unum nobiscum, illud totum corpus nos informabit, quis quid sentire debeamus, et non erit bellum fidei. Tertio, quia velletis in ecclesiis officiare et vestros sub utraque specie communicare: dico, ex quo vobis concessum est in hospitiis, sine impedimento hoc fiet, sicut et fit. Etiam scitis, quicumque est possessor, dum de unione inter eum et alium causa geritur, non expellitur ante latam sententiam. Etiam non debetis æstimare, quod haberent vobis pro malo, quia omnes dicent: Ecce Bohemi sapientes homines noluerunt proprio sensu uti, nec propria voluntate inniti, dum essetis unum nobiscum. Et sic nostri non statim dederunt responsum, sed cesserunt in refectorio ad partem circa hostium simul conferentes, ut post prandium iterum simul convenirent. Ad quos dux accessit, et ex parte electorum a concilio dixit: Multa habent agere, optant, ut cras reveniretis, non quod protelare vellent unionis terminum, quam multum optant, sed sunt aliis impediti. Ideo si placet, maturius venient. Cui nostri consenserunt, et sic in hospitia recessimus. Post prandium vero ejusdem diei nostri convenerunt in hospitium Pragense, deli- berantes, quid in crastino respondere vellent. Eodem die Cisterciensis, cum quo Proco- pius manducavit, dixit: Non male facitis, quod sub utraque specie populum communicatis, quia exemplar Christi et apostolorum habetis; sed in hoc non bene facitis, quod alios damnatis. 1433. Feria v. in die Gregorii mane in hospitio domini Procopii existentes, missus fuit 12. Mart. Mathias Anglicus, utrum essent cardinales cum episcopis et doctoribus congregati in consueto loco concilii. Cum ergo venisset, dixit illi doctor Henricus Tok et Molbrun: Petimus, quantum in vobis est, vestros teneatis, ut concilio incorporentur, nec videmus meliorem modum uniendi, quam incorporandi vos concilio. Etiam vos non vultis, ut nos judicemus vos, et hoc idem debetis nobis optare. Etiam non omnes concilio intersunt, ut Græeci. Ideo auctoritatem plenam concludendi non habemus, sed si vos incorporabimini. erimus magna pars. Cum ergo vocati in stubam domus Prædicatorum venimus, in qua ducem Wilhelmum invenimus, qui cum ad Kostkonem accessisset, dictum est sibi: Vultis nobiscum esse? Ait dux : Nolo esse nec cum illis nec vobiscum, sed si utrasque partes unire possem, hoc libenter viderem. Sed Kostka dixit: Sitis nobiscum contra illos ; sed ille ridendo recusavit. Post vocati in refectorium, sedentes, dixit Julianus: Oremus primum, et sic cum genuflexione orantes (sic). Et post sedens Rokiczana, quia legatus eum stare noluit nec caput discooperire, incepit dictis Juliani die hesterno propositis respondere. Primum, quia multitudinem contra nos objecistis, qui nec tenuerunt nec tenent communionem utriusque speciei sub præcepto: dicimus, quod multitudo non facit auctoritatem, sed auctoritas multitudinem. Scimus enim, quod salvator noster dixit: Multi vocati, pauci vero electi. Super quo verbo dicit Anshelmus: Si vis esse de numero
Strana 326
326 Petri Zatecensis, salvandorum, sis de numero paucorum. Item temporis prioritatem non ignoramus; nam scimus, quando et qui communicabant, et etiam scimus dei dona esse divisa; nam deus nunc Isaiam, nunc Jeremiam misit et ei verba sua mandavit, non tamen omnibus simul; tamen non causamur, quare prius nobis non revelavit, sed grati sumus, quod nunc nobis revelavit. Item non novum, sed antiquum tenemus ab apostolis et Christo practisatum. Item dixistis: In ecclesia legitur "nisi manducaveritis,“ et tamen prophetias de Messia aliqui cognoverunt. Dicimus: Illi, qui legerunt et non intellexerunt, fuit defectus eorum, sic stat illos non intelligere, quod deo committimus. Item dixistis: Omnia ista præclu- derentur, si fieret incorporatio eo modo, quo fieri debet, scilicet non derideremur etc. Dicimus : Illa incorporatio vel fieret vera, vel simulata, quid valeret? Item si incorpora- remur, non minus loqueremur pro nostris articulis, quam modo. Item cederemus com- pactatis in Egra, quia judicem alium eligeremus. Etiam hoc scitote, quod nulli homini vel multitudini intendimus dare scripturam ad judicandum, quia omnis homo mendax et omnes homines sensus suos captivare debent in obsequium Christi. Item medium seu modum damus: audiverunt Paternitates Vestræe nos, et audiverunt vestros; quid ergo agere velitis, aperiatis nobis. Item dixistis, articulos non esse 28, sed 36, et ultimos graviores esse, quam istos. Dicimus: expeditis vel quatuor articulis, congruum fuerit, respondebimus ad eosdem. Et sic recessimus ab eis in stubam. Illi autem consiliati ultra horam ; post intravimus, et sedentes, incepit legatus loqui, dicens: Non miremini, quod aliquamdiu stetimus; habemus enim affectum ad bonum. Item ita volumus ad bonum loqui, sicut essemus de uno patre, et de una matre. Primum dictum est de multitudine, quod non facit auctoritatem. Dico, quod hæc multitudo non est imperitorum, sed electa ex millibus. Item dixistis de novitate. Dico quod antiqui, sicut Paulus, doctores ceteri antiqui numquam tenuerunt, sicut vos tenetis esse de necessitate et præcepto communionem utriusque speciei. Item dixistis : Non omnes Christum cognoverunt, qui prophetas legerunt. Dico quod numquam unus repertus est, qui contradiceret communioni unius speciei, et tamen fuerunt multum excellentes multi. Item post incorporationem statim vellemus ad illum judicem tendere a nobis et vobis electum. Item si daretis nobis ad manus totaliter, adhuc sine judice illo nollemus aliquid agere. Item dixistis: Omnis homo mendax etc. Dico: sicut ergo æstimatis nos posse errare, sic æstimetis vos. Item in omnibus difficul- tatibus recursus fuit ad concilia, in quibus omnes difficultates spiritu sancto agente sunt decisæ; et non æstimetis, quod manus dei totaliter est abbreviata modo, ut salvare nequeat. Quomodo ergo posset aliqua causa discuti, nisi per concilia, cum etiam in veteri lege ad sacerdotes levitici generis in casibus difficilibus deus ostenderet. Item incorporatio vestra erit pro vestro majori honore et meliori expeditione. Et si non videtur vobis facere, mittatis in Bohemiam, et scietis, quid facere debetis. Item quid credimus de articulis, sæpius audistis; ideo optamus, ut primam viam attentetis. Nostri vero exeuntes, consilio capto, et regressi ad eos, dixit Rokiczana : Instatis ita diligenter pro illa incorporatione: scitote, quia jam non expedit nobis illam facere, certis causis nos moventibus ; sed quod dicitis nos ad Bohemiam destinare, scitote, quod non est opus, quia mentes eorum intelli- gimus. Quod autem dicitis, quod difficultates antiquitus per concilia generalia determina- bantur, et quod hic sunt viri periti: nos scimus, quid nobis fecit concilium Constantiense, et quod multa mala ex hoc emerserunt, pro quibus nos et vos deus judicabit et stabimus 1433.
326 Petri Zatecensis, salvandorum, sis de numero paucorum. Item temporis prioritatem non ignoramus; nam scimus, quando et qui communicabant, et etiam scimus dei dona esse divisa; nam deus nunc Isaiam, nunc Jeremiam misit et ei verba sua mandavit, non tamen omnibus simul; tamen non causamur, quare prius nobis non revelavit, sed grati sumus, quod nunc nobis revelavit. Item non novum, sed antiquum tenemus ab apostolis et Christo practisatum. Item dixistis: In ecclesia legitur "nisi manducaveritis,“ et tamen prophetias de Messia aliqui cognoverunt. Dicimus: Illi, qui legerunt et non intellexerunt, fuit defectus eorum, sic stat illos non intelligere, quod deo committimus. Item dixistis: Omnia ista præclu- derentur, si fieret incorporatio eo modo, quo fieri debet, scilicet non derideremur etc. Dicimus : Illa incorporatio vel fieret vera, vel simulata, quid valeret? Item si incorpora- remur, non minus loqueremur pro nostris articulis, quam modo. Item cederemus com- pactatis in Egra, quia judicem alium eligeremus. Etiam hoc scitote, quod nulli homini vel multitudini intendimus dare scripturam ad judicandum, quia omnis homo mendax et omnes homines sensus suos captivare debent in obsequium Christi. Item medium seu modum damus: audiverunt Paternitates Vestræe nos, et audiverunt vestros; quid ergo agere velitis, aperiatis nobis. Item dixistis, articulos non esse 28, sed 36, et ultimos graviores esse, quam istos. Dicimus: expeditis vel quatuor articulis, congruum fuerit, respondebimus ad eosdem. Et sic recessimus ab eis in stubam. Illi autem consiliati ultra horam ; post intravimus, et sedentes, incepit legatus loqui, dicens: Non miremini, quod aliquamdiu stetimus; habemus enim affectum ad bonum. Item ita volumus ad bonum loqui, sicut essemus de uno patre, et de una matre. Primum dictum est de multitudine, quod non facit auctoritatem. Dico, quod hæc multitudo non est imperitorum, sed electa ex millibus. Item dixistis de novitate. Dico quod antiqui, sicut Paulus, doctores ceteri antiqui numquam tenuerunt, sicut vos tenetis esse de necessitate et præcepto communionem utriusque speciei. Item dixistis : Non omnes Christum cognoverunt, qui prophetas legerunt. Dico quod numquam unus repertus est, qui contradiceret communioni unius speciei, et tamen fuerunt multum excellentes multi. Item post incorporationem statim vellemus ad illum judicem tendere a nobis et vobis electum. Item si daretis nobis ad manus totaliter, adhuc sine judice illo nollemus aliquid agere. Item dixistis: Omnis homo mendax etc. Dico: sicut ergo æstimatis nos posse errare, sic æstimetis vos. Item in omnibus difficul- tatibus recursus fuit ad concilia, in quibus omnes difficultates spiritu sancto agente sunt decisæ; et non æstimetis, quod manus dei totaliter est abbreviata modo, ut salvare nequeat. Quomodo ergo posset aliqua causa discuti, nisi per concilia, cum etiam in veteri lege ad sacerdotes levitici generis in casibus difficilibus deus ostenderet. Item incorporatio vestra erit pro vestro majori honore et meliori expeditione. Et si non videtur vobis facere, mittatis in Bohemiam, et scietis, quid facere debetis. Item quid credimus de articulis, sæpius audistis; ideo optamus, ut primam viam attentetis. Nostri vero exeuntes, consilio capto, et regressi ad eos, dixit Rokiczana : Instatis ita diligenter pro illa incorporatione: scitote, quia jam non expedit nobis illam facere, certis causis nos moventibus ; sed quod dicitis nos ad Bohemiam destinare, scitote, quod non est opus, quia mentes eorum intelli- gimus. Quod autem dicitis, quod difficultates antiquitus per concilia generalia determina- bantur, et quod hic sunt viri periti: nos scimus, quid nobis fecit concilium Constantiense, et quod multa mala ex hoc emerserunt, pro quibus nos et vos deus judicabit et stabimus 1433.
Strana 327
Liber diurnus. 327 utrique ante tribunal Christi. Etiam scitote, quod nullum concilium est nobis evangelium; ideo jam cavemus nobis a talibus conciliis. Item dicitis, quod audientiam habuimus suffi- cientem: fatemur nos habere et habuisse audientiam, sed aliquando cum murmure, ali- quando cum risu et sibilis; hæc omnia toleramus. Nec etiam unum doctorem contra communionem utriusque speciei audimus, quod non esset sub præcepto, nec de necessitate, et illud oportebit nos toti mundo nuntiare. Etiam omnes doctores in Bohemia vidimus per vestros allegatos, præter Walden et Vischeker. Item dicitis: via per nos porrecta non est via; nos dicimus, quod est certissima et propinquissima ad finem optatum; nam audimus, vos dixisse, quod illi tres doctores loquentur ex parte concilii, sed concilium reservat sibi potestatem addendi, minuendi et corrigendi. Jam ergo dicatis, si aliquid vultis addere, minuere vel corrigere vel in eorum dictis stare. Item dicitis, quod Sabbato Johannes de Ragusio deberet replicæ respondere : nos scimus aliter fuisse determi- natum, scilicet quod nostri per ordinem terminarent; et legatus quæsivit a Nicolao, utrum esset aptus. Sic etiam est nobis dictum per ducem Wilhelmum. Tunc Anglicus dixit: Reverendissimi ! ex me ipso dicam. Cum fuimus in Egra, tunc habuerunt doc- tores vestri quosdam terminos loquendo nobiscum, videlicet „incorporemini, rervertamini, uniamini" etc. Quibus statim respondimus, ut talibus terminis non utantur, quia nobis displicent; et modo petimus, quatenus talibus non utamini. Etiam alibi in aliis regnis, quando eadem verba nobis dixerunt, respondimus: nos vobis eodem modo dicimus: Revertimini ad primam ecclesiam, uniemini nobiscum in evangelio, et ita possum vobis dicere. Secundo dico, quod intelligimus, quem vigorem habeat vox nostra, quousque sumus partes divisæ, vos pars una, nos pars alia; quem etiam vigorem haberet vox post incorporationem, sciunt, qui legerunt jura divina et humana. Tunc præemissa deliberatione responderunt nobis dicentes, quod tempus breve est; ideo non potest ita de facili respon- deri. Placeat ergo cras convenire eadem hora consueta. Postulantibus autem nobis, ut fieret post prandium, responderunt petentes, quod non potest fieri propter ardua, quæ agenda sunt per certos deputatos a concilio pro generali ecclesiæ reformatione; ambasiata etiam ducis Burgundiæ debet hodie intrare, quam suscipere vellemus et honorare. Et consensimus, et sic recessimus in hospitia. Feria 6 in crastino Gregorii intravimus in stubam ; vocati sumus abinde in refec- torium ad electos ex parte concilii. Cum autem sedissemus, dixit legatus: Incipiamus ab oratione; et sic genu flectentes oraverunt omnes. Et post orationem dixit legatus : Dilec- tissimi domini Bohemi! Reverendissimi domini mei mandaverunt mihi dicere prius, ex quo de incorporatione vobis non placet, coartare non possumus; placet etiam nobis, ut de petitione vestra conquiescamus. Item deputati locuti sunt, et audistis; ideo scire voluistis, utrum vellet sacrum concilium in eodem dicto stare, vel si vellemus addere, minuere vel mutare. Dicimus: sacrum concilium responsum dare non potest, nisi alteram partem replicis respondendo audierit. Item optavit, ut tractatus ideo fieret, ut partes medium aliquod tangerent; ideo vos optavimus incorporari. Item audientiam cum cachinnis voluit sacrum concilium sedare, ideo aliquando sibili fuerunt. Etiam voluit sacrum concilium, ut clausissent omnia ora, vel si fieri posset consuissent; ideo rogamus, ut a mente vestra ejiciatis, quia non fuit mentis concilii, vos deturpare. Item ex me dico, fuimus aliquando vocati canes, nune pseudo-prophetæ; et tamen patres patienter sustinuerunt. De magistro 13. Mart. 1433.
Liber diurnus. 327 utrique ante tribunal Christi. Etiam scitote, quod nullum concilium est nobis evangelium; ideo jam cavemus nobis a talibus conciliis. Item dicitis, quod audientiam habuimus suffi- cientem: fatemur nos habere et habuisse audientiam, sed aliquando cum murmure, ali- quando cum risu et sibilis; hæc omnia toleramus. Nec etiam unum doctorem contra communionem utriusque speciei audimus, quod non esset sub præcepto, nec de necessitate, et illud oportebit nos toti mundo nuntiare. Etiam omnes doctores in Bohemia vidimus per vestros allegatos, præter Walden et Vischeker. Item dicitis: via per nos porrecta non est via; nos dicimus, quod est certissima et propinquissima ad finem optatum; nam audimus, vos dixisse, quod illi tres doctores loquentur ex parte concilii, sed concilium reservat sibi potestatem addendi, minuendi et corrigendi. Jam ergo dicatis, si aliquid vultis addere, minuere vel corrigere vel in eorum dictis stare. Item dicitis, quod Sabbato Johannes de Ragusio deberet replicæ respondere : nos scimus aliter fuisse determi- natum, scilicet quod nostri per ordinem terminarent; et legatus quæsivit a Nicolao, utrum esset aptus. Sic etiam est nobis dictum per ducem Wilhelmum. Tunc Anglicus dixit: Reverendissimi ! ex me ipso dicam. Cum fuimus in Egra, tunc habuerunt doc- tores vestri quosdam terminos loquendo nobiscum, videlicet „incorporemini, rervertamini, uniamini" etc. Quibus statim respondimus, ut talibus terminis non utantur, quia nobis displicent; et modo petimus, quatenus talibus non utamini. Etiam alibi in aliis regnis, quando eadem verba nobis dixerunt, respondimus: nos vobis eodem modo dicimus: Revertimini ad primam ecclesiam, uniemini nobiscum in evangelio, et ita possum vobis dicere. Secundo dico, quod intelligimus, quem vigorem habeat vox nostra, quousque sumus partes divisæ, vos pars una, nos pars alia; quem etiam vigorem haberet vox post incorporationem, sciunt, qui legerunt jura divina et humana. Tunc præemissa deliberatione responderunt nobis dicentes, quod tempus breve est; ideo non potest ita de facili respon- deri. Placeat ergo cras convenire eadem hora consueta. Postulantibus autem nobis, ut fieret post prandium, responderunt petentes, quod non potest fieri propter ardua, quæ agenda sunt per certos deputatos a concilio pro generali ecclesiæ reformatione; ambasiata etiam ducis Burgundiæ debet hodie intrare, quam suscipere vellemus et honorare. Et consensimus, et sic recessimus in hospitia. Feria 6 in crastino Gregorii intravimus in stubam ; vocati sumus abinde in refec- torium ad electos ex parte concilii. Cum autem sedissemus, dixit legatus: Incipiamus ab oratione; et sic genu flectentes oraverunt omnes. Et post orationem dixit legatus : Dilec- tissimi domini Bohemi! Reverendissimi domini mei mandaverunt mihi dicere prius, ex quo de incorporatione vobis non placet, coartare non possumus; placet etiam nobis, ut de petitione vestra conquiescamus. Item deputati locuti sunt, et audistis; ideo scire voluistis, utrum vellet sacrum concilium in eodem dicto stare, vel si vellemus addere, minuere vel mutare. Dicimus: sacrum concilium responsum dare non potest, nisi alteram partem replicis respondendo audierit. Item optavit, ut tractatus ideo fieret, ut partes medium aliquod tangerent; ideo vos optavimus incorporari. Item audientiam cum cachinnis voluit sacrum concilium sedare, ideo aliquando sibili fuerunt. Etiam voluit sacrum concilium, ut clausissent omnia ora, vel si fieri posset consuissent; ideo rogamus, ut a mente vestra ejiciatis, quia non fuit mentis concilii, vos deturpare. Item ex me dico, fuimus aliquando vocati canes, nune pseudo-prophetæ; et tamen patres patienter sustinuerunt. De magistro 13. Mart. 1433.
Strana 328
328 Petri Zatecensis, Petro Anglico absente, utinam *) præsens esset, rogo tamen, ut sibi dicatis ; dixit ex sua persona, quod recessimus ab evangelio, et sic essemus plus quam proditores, quia pro- ditor est hominis, sed recessus ab evangelio est proditio dei ; numquam tamen fuit pro- batum, quod noster ritus esset contra evangelium. Et sic ivimus ad stubam ad collo- quendum. Reversi ergo ad eos, coepit respondere Rokyczana, dicens: Quidquid locutus sum, non a me ipso sum locutus, sed etiam ex nomine aliorum. Cui nostri testimonium dabant, dicentes: Sic est. Item Reverentias Vestras, quantum cavere possem, nollem turbare. Quantum tamen locutus sum de canibus, glossam ordinariam allegavi in forma. Etiam quo ad populum quando prædicationem feci de falsis prophetis, timui, ne ego essem. Item via optima pro pace introducenda est bona dispositio circa quatuor articulos, alias si non fuerit illa, in vanum erit omnis labor. Modus autem, quo fieri debet, dispositus est in Egra, scilicet judex ex utraque parte electus. Item videntes literas nostras quasi compassivas malorum, ideo petimus propter deum, ut cum ecclesiam universalem con- cilium repræsentat, quatenus effectualiter compassionem ostendatis. Item literas concilii multum benignas in regno vidimus, propter quas cito huc venimus, sperantes, nos velocem habituros finem. Nunc autem nec principium videmus, quia illi replicare volunt et nos volumus, et illi iterum et nos similiter etc. et sic numquam finis. Ideo Bohemi nobis pro malo valde haberent, cum non videmus aliquod bonum principium, quare tam diu moram nostram hic protraxissemus. Quapropter petimus et requirimus, juxta compactata nos disponatis in locum, unde nos recepistis. Et sic cessimus ad stubam. Illis autem delibe- rantibus, revocati ad eos venimus, dixit legatus: In quo debemus condescendere vobis, sicut pia mater? Item judex scripturæ etc. non cito diffiniet, nisi auditis replicis ex utraque parte. Item nos dicimus: Ille judex est pro nobis, et vos dicitis eodem modo, quod sit pro vobis. Item dixit auditor palatii domini papæ, quod nulla consuetudo habet auctoritatem, quam evangelium. Respondit Rokyczana statim: optaremus, nomine meo dico, quod rigor Constantiensis concilii temperaretur. Item dummodo erimus in Bohemia, si aliquid hic boni concluseritis, erimus grati: si autem malum, scitote, quod non susci- piemus. Cui iterum nomine suo respondit legatus: Concilium Constantiense defendit con- suetudinem, et damnavit illos, qui dicunt: Sacrilegium est communicare sub una specie. Etiam dico, si non audiveritis replicas, non erit honor vester. Iterum Rokyczana dixit: Nos dicimus, quod qui potest habere et non vult, habita informatione, sacrilegium com- mittit. Interposuit sermonem cardinalis S. Petri, hanc dicens sententiam: Propter deum quærere non debemus, quæ nostra sunt, sed quæ Jesu Christi, et ejus causa hic agitur. Non vadit periculum parvum, cum una anima melior est toto mundo, quanto multo regna etc. Ideo non agitetis cum recessu. Item dixit legatus contra Bohemos: Missi sunt exercitus, quia asseruerunt nos esse sacrilegos. Tunc surrexit Anglicus et dixit: Utique vellem, sicut heri dixi, nulli detrahendo, quod simul in evangelio uniremur. Et fuit etiam dux in stuba inter nos primum per se ipsum loquens et optans unionem, et dolens de licentia capta. Postea per doctorem quendam juris Nicolaum allocutus est nos per multa verba, scilicet, si posset disponere susceptionem articuli de communione utriusque speciei 1433. *) MS. habet „utrum.“
328 Petri Zatecensis, Petro Anglico absente, utinam *) præsens esset, rogo tamen, ut sibi dicatis ; dixit ex sua persona, quod recessimus ab evangelio, et sic essemus plus quam proditores, quia pro- ditor est hominis, sed recessus ab evangelio est proditio dei ; numquam tamen fuit pro- batum, quod noster ritus esset contra evangelium. Et sic ivimus ad stubam ad collo- quendum. Reversi ergo ad eos, coepit respondere Rokyczana, dicens: Quidquid locutus sum, non a me ipso sum locutus, sed etiam ex nomine aliorum. Cui nostri testimonium dabant, dicentes: Sic est. Item Reverentias Vestras, quantum cavere possem, nollem turbare. Quantum tamen locutus sum de canibus, glossam ordinariam allegavi in forma. Etiam quo ad populum quando prædicationem feci de falsis prophetis, timui, ne ego essem. Item via optima pro pace introducenda est bona dispositio circa quatuor articulos, alias si non fuerit illa, in vanum erit omnis labor. Modus autem, quo fieri debet, dispositus est in Egra, scilicet judex ex utraque parte electus. Item videntes literas nostras quasi compassivas malorum, ideo petimus propter deum, ut cum ecclesiam universalem con- cilium repræsentat, quatenus effectualiter compassionem ostendatis. Item literas concilii multum benignas in regno vidimus, propter quas cito huc venimus, sperantes, nos velocem habituros finem. Nunc autem nec principium videmus, quia illi replicare volunt et nos volumus, et illi iterum et nos similiter etc. et sic numquam finis. Ideo Bohemi nobis pro malo valde haberent, cum non videmus aliquod bonum principium, quare tam diu moram nostram hic protraxissemus. Quapropter petimus et requirimus, juxta compactata nos disponatis in locum, unde nos recepistis. Et sic cessimus ad stubam. Illis autem delibe- rantibus, revocati ad eos venimus, dixit legatus: In quo debemus condescendere vobis, sicut pia mater? Item judex scripturæ etc. non cito diffiniet, nisi auditis replicis ex utraque parte. Item nos dicimus: Ille judex est pro nobis, et vos dicitis eodem modo, quod sit pro vobis. Item dixit auditor palatii domini papæ, quod nulla consuetudo habet auctoritatem, quam evangelium. Respondit Rokyczana statim: optaremus, nomine meo dico, quod rigor Constantiensis concilii temperaretur. Item dummodo erimus in Bohemia, si aliquid hic boni concluseritis, erimus grati: si autem malum, scitote, quod non susci- piemus. Cui iterum nomine suo respondit legatus: Concilium Constantiense defendit con- suetudinem, et damnavit illos, qui dicunt: Sacrilegium est communicare sub una specie. Etiam dico, si non audiveritis replicas, non erit honor vester. Iterum Rokyczana dixit: Nos dicimus, quod qui potest habere et non vult, habita informatione, sacrilegium com- mittit. Interposuit sermonem cardinalis S. Petri, hanc dicens sententiam: Propter deum quærere non debemus, quæ nostra sunt, sed quæ Jesu Christi, et ejus causa hic agitur. Non vadit periculum parvum, cum una anima melior est toto mundo, quanto multo regna etc. Ideo non agitetis cum recessu. Item dixit legatus contra Bohemos: Missi sunt exercitus, quia asseruerunt nos esse sacrilegos. Tunc surrexit Anglicus et dixit: Utique vellem, sicut heri dixi, nulli detrahendo, quod simul in evangelio uniremur. Et fuit etiam dux in stuba inter nos primum per se ipsum loquens et optans unionem, et dolens de licentia capta. Postea per doctorem quendam juris Nicolaum allocutus est nos per multa verba, scilicet, si posset disponere susceptionem articuli de communione utriusque speciei 1433. *) MS. habet „utrum.“
Strana 329
Liber diurnus. 329 laicis libertari, utrum in aliis articulis vellemus contentari *)? Responsum tamen ei non dabant pro tunc ullum, quia videbatur nos venari, in aliis veritatibus timemus damnari per eum. Item dixit : Concilium Constantiense servavit sibi auctoritatem, communionem unius speciei mutare, dum videret expedire. Item idem concilium damnat tantum illos, qui dicunt sacrilegos esse sub una specie communicantes. Intrantes in refectorium, responsum legatus dedit in hunc modum : Dixistis, viam meliorem pro unione invenire non potestis, quam judicem in Egra electum. Dicimus, quod non volumus, nec volebamus, nec in futurum optamus alium habere judicem, quam eundem. Item licentia vestra capta videtur esse contra pactata, quia si judex debet discerni (sic) debet audiri, sed cum vos audimini, reaudire non vultis. Item dicitis, quod pulcræe vobis missæ sunt literæ: dicimus, quod ex magna caritate, imo et ex medulla caritatis sunt vobis transmissæ. Item in quo debemus vobis condescendere? quia parati sumus in omnibus vobis condescendere, salva fide et honore ecclesiæ. Item treugas universales quod disponeretis. Item sacrum concilium fuit paratum, et est, vos audire, et etiam quod vos audiretis, sicut includitur in salvo conductu, et si vos non audiretis, audient alii ipsis proponentibus. Item moleste ceperunt de vestra licentia capta, quæ festina est et cita nimis. Item habetis in regno multos sapientes viros, qui sciunt disponere necessaria quæ sunt: ideo vos non oportet domum festinare. Item non est in Egra conclusum, quod vos a nobis licentiam deberetis capere, vel quod etiam nos dare vobis possimus, sed a concilio ; ideo cras a concilio petere. (sic) Respondit Rokiczana statim : non speraverunt licentiam tam citam, sed qui clavo offenditur, melius sentit; item Nicolaus 2“ feria replicet. Sabbato ante Oculi mane in stubam ad ducem venimus, et responsum per 14. Mart. Beneschium duci Wilhelmo dedimus sic : Vos dixistis, si concordaremus in primo, qualiter in aliis tribus et aliis objectis omnibus articulis concordia fieret, quia per disputationem de singulis non expedit, quis scit finem. Respondemus, secundum judicem omnia volu- mus terminare, etiam si hodie fieri posset. Secundo optamus, quod nullus aliter nos interpretetur, nisi quod secundum judicem omnia intendimus ab ambabus partibus electum terminare et sic vivere. Ideo tot damna perpessi sumus. Consilio capto dux per Nicolaum respondit supra memoratum in latinis: Dominus dux heri dixit: si concordia in primo reperiretur articulo, quia est sacramentum unionis, ut post sine disputatione unum corpus secundum apostolum existentes juxta judicem electum diffinire cum concilio ceteros arti- culos vos obligetis, quia quid unio in uno valeret articulo, et reliquis discordia perma- nente? Ad quod nostri consilio habito per Martinum de Chrudim responderunt: Illam incorporationem seu unionem, per quam unum corpus effecti, non bene percepimus, ad quantum se extendit, videntes ex ea quæedam nobis imminere pericula. Ideo ut nos securius agamus, optamus in scripto illam incorporationem, ut visa forma, quid bonum fuerit, teneamus, et si quod malum, repudiemus. Consilio igitur capto iterum Nicolaus doctor ex parte ducis respondit clarius, incorporationem cum concilio unionem totalem expressit, subjungens, quod dominus dux fraterne a se ipso motus et a nullo monitus se mediatorem posuit, si ad aliquem sanctum finem deducere posset. Cui consilio habito Wilhelmus Costka ex parte omnium dixit: Timemus, ne quid insecure faceremus, per quod involvi possemus; ideo petimus, ut cum concilio loquamini, de incorporatione scriptum nobis 1433. *) MS. contemplari. Scriptores I. 42
Liber diurnus. 329 laicis libertari, utrum in aliis articulis vellemus contentari *)? Responsum tamen ei non dabant pro tunc ullum, quia videbatur nos venari, in aliis veritatibus timemus damnari per eum. Item dixit : Concilium Constantiense servavit sibi auctoritatem, communionem unius speciei mutare, dum videret expedire. Item idem concilium damnat tantum illos, qui dicunt sacrilegos esse sub una specie communicantes. Intrantes in refectorium, responsum legatus dedit in hunc modum : Dixistis, viam meliorem pro unione invenire non potestis, quam judicem in Egra electum. Dicimus, quod non volumus, nec volebamus, nec in futurum optamus alium habere judicem, quam eundem. Item licentia vestra capta videtur esse contra pactata, quia si judex debet discerni (sic) debet audiri, sed cum vos audimini, reaudire non vultis. Item dicitis, quod pulcræe vobis missæ sunt literæ: dicimus, quod ex magna caritate, imo et ex medulla caritatis sunt vobis transmissæ. Item in quo debemus vobis condescendere? quia parati sumus in omnibus vobis condescendere, salva fide et honore ecclesiæ. Item treugas universales quod disponeretis. Item sacrum concilium fuit paratum, et est, vos audire, et etiam quod vos audiretis, sicut includitur in salvo conductu, et si vos non audiretis, audient alii ipsis proponentibus. Item moleste ceperunt de vestra licentia capta, quæ festina est et cita nimis. Item habetis in regno multos sapientes viros, qui sciunt disponere necessaria quæ sunt: ideo vos non oportet domum festinare. Item non est in Egra conclusum, quod vos a nobis licentiam deberetis capere, vel quod etiam nos dare vobis possimus, sed a concilio ; ideo cras a concilio petere. (sic) Respondit Rokiczana statim : non speraverunt licentiam tam citam, sed qui clavo offenditur, melius sentit; item Nicolaus 2“ feria replicet. Sabbato ante Oculi mane in stubam ad ducem venimus, et responsum per 14. Mart. Beneschium duci Wilhelmo dedimus sic : Vos dixistis, si concordaremus in primo, qualiter in aliis tribus et aliis objectis omnibus articulis concordia fieret, quia per disputationem de singulis non expedit, quis scit finem. Respondemus, secundum judicem omnia volu- mus terminare, etiam si hodie fieri posset. Secundo optamus, quod nullus aliter nos interpretetur, nisi quod secundum judicem omnia intendimus ab ambabus partibus electum terminare et sic vivere. Ideo tot damna perpessi sumus. Consilio capto dux per Nicolaum respondit supra memoratum in latinis: Dominus dux heri dixit: si concordia in primo reperiretur articulo, quia est sacramentum unionis, ut post sine disputatione unum corpus secundum apostolum existentes juxta judicem electum diffinire cum concilio ceteros arti- culos vos obligetis, quia quid unio in uno valeret articulo, et reliquis discordia perma- nente? Ad quod nostri consilio habito per Martinum de Chrudim responderunt: Illam incorporationem seu unionem, per quam unum corpus effecti, non bene percepimus, ad quantum se extendit, videntes ex ea quæedam nobis imminere pericula. Ideo ut nos securius agamus, optamus in scripto illam incorporationem, ut visa forma, quid bonum fuerit, teneamus, et si quod malum, repudiemus. Consilio igitur capto iterum Nicolaus doctor ex parte ducis respondit clarius, incorporationem cum concilio unionem totalem expressit, subjungens, quod dominus dux fraterne a se ipso motus et a nullo monitus se mediatorem posuit, si ad aliquem sanctum finem deducere posset. Cui consilio habito Wilhelmus Costka ex parte omnium dixit: Timemus, ne quid insecure faceremus, per quod involvi possemus; ideo petimus, ut cum concilio loquamini, de incorporatione scriptum nobis 1433. *) MS. contemplari. Scriptores I. 42
Strana 330
330 Petri Zatecensis. 15. Mart. detis, cui responsum dabimus habita deliberatione. Dux ergo præhabito consilio respondit, quod nullum dolum intenderet, sed vellem si etiam hodie fieri posset, cum concilio loqui, ut formam incorporationis eis daret. Et sic recessimus, et nostri neglexerunt illo die coram congregato concilio licentiam recedendi capere. Dominica Oculi mane in locum consuetum cum duce in stubam domus Prædi- catorum convenimus. Ibi Nicolaus doctor juris coram nobis legit cedulam continentem vigorem incorporatorum in hæc verba : Sacrum concilium per incorporationem, dominis Bohemis oblatam, intelligit veram et perfectam unionem in fraterna caritate, et quod ipsi ad ea tantum adstringantur, ad quæ omnes alii incorporati. Primo enim tenentur incorporandi jurare, dare sanum consilium secundum deum et conscientiam suam, in his, quæ agenda sunt, et diligenter laborare pro honore dei, ecclesiæ et ipsius concilii. Item in deliberando et consultando et judicando habent incorporati plenam facultatem allegandi. proponendi et discernendi sacram scripturam et quæcumque alia, quæ videbuntur rationa- bilia. Item omnibus per concilium determinandis quilibet stare debet maxime in materia fidei, quoniam ibi sacrum concilium intendit judicare secundum legem divinam, praxim Christi, apostolorum et primitivæ ecclesiæ et sacra concilia et doctores se veraciter fun- dantes in eadem. Hæc sunt communia omnibus incorporatis, et ita etiam erunt dominis Bohemis, si incorporabuntur, ut optatur. Et quia inter nos et dictos dominos Bohemos fuit diversitas aliquamdiu, tunc requiritur fraterna caritas, quæ solum quæritur, quod omnes præteritæ injuriæ et poenæ in alterutrum commissæ ex tune facta incorporatione intelligantur penitus esse abolitæ cum cessatione guerrarum, et sic plena securitas ad alterum eundi, manendi et redeundi ad terras utriusque partis; et gaudebunt domini Bohemi, ut ambasiatores inclyti regni Bohemiæ, omnibus honoribus et privilegiis et loco sessionis, uti ceteri incorporati, et quilibet juxta gradum suum. Dabit etiam operam sacrum concilium condescendendi rationabilibus petitionibus dominorum Bohemorum, maxime in expediendis articulis, dum insteterint et commode fieri poterit. Cum autem hæc legisset doctor, asseruit, ducem bonam voluntatem ad unionem disponendam habere, nec vos, scilicet Bohemi, aliquid malum ex illo debetis timere, dummodo incorporabimini. Quare nostri in refectorium intrantes, confabulabantur, cujusmodi duci darent responsum ; literam etiam lectam statim rescribi fecerunt per doctorem eis præsentatam, et regressi in stubam, per Procopium dabant responsum: primum regratiando duci pro eo, quod laboravit, ut intelligerent vim incorporationis, quam propter certas rationabiles causas pro nunc non exsequi intenderent; unam tamen pro nunc assignavimus, quia omnia in Egra compactata essent sopita, a quibus recedere non intendimus. Insuper petimus dominum ducem, si fieri poterit, ut laboret pro unione in quatuor articulis, quia valde doleremus, si sine unione abhine recederemus. Dux itaque consilio habito et nobis ad eum reverso (sic) Nicolaum doctorem loqui fecit, qui hanc sententiam protulit: Dominus dux libenter laboravit et adhuc non cessabit pro unione laborare. Illa enim est via, per quam vester servabitur honor, pervenietisque ad concordiam et in Egra compactata serva- buntur, quia omnia in Egra facta ex utraque parte sunt confecta, ut ad unionem perve- niamus. Si ergo uniemur, quomodo compactata violabuntur? Si tamen est via utilior et compendiosior ad unionem, illam explicetis. Nostri ergo in loco refectorii consiliati, et duce illuc veniente, per Rokiczanam responderunt sic: Per incorporationem a judice 1433.
330 Petri Zatecensis. 15. Mart. detis, cui responsum dabimus habita deliberatione. Dux ergo præhabito consilio respondit, quod nullum dolum intenderet, sed vellem si etiam hodie fieri posset, cum concilio loqui, ut formam incorporationis eis daret. Et sic recessimus, et nostri neglexerunt illo die coram congregato concilio licentiam recedendi capere. Dominica Oculi mane in locum consuetum cum duce in stubam domus Prædi- catorum convenimus. Ibi Nicolaus doctor juris coram nobis legit cedulam continentem vigorem incorporatorum in hæc verba : Sacrum concilium per incorporationem, dominis Bohemis oblatam, intelligit veram et perfectam unionem in fraterna caritate, et quod ipsi ad ea tantum adstringantur, ad quæ omnes alii incorporati. Primo enim tenentur incorporandi jurare, dare sanum consilium secundum deum et conscientiam suam, in his, quæ agenda sunt, et diligenter laborare pro honore dei, ecclesiæ et ipsius concilii. Item in deliberando et consultando et judicando habent incorporati plenam facultatem allegandi. proponendi et discernendi sacram scripturam et quæcumque alia, quæ videbuntur rationa- bilia. Item omnibus per concilium determinandis quilibet stare debet maxime in materia fidei, quoniam ibi sacrum concilium intendit judicare secundum legem divinam, praxim Christi, apostolorum et primitivæ ecclesiæ et sacra concilia et doctores se veraciter fun- dantes in eadem. Hæc sunt communia omnibus incorporatis, et ita etiam erunt dominis Bohemis, si incorporabuntur, ut optatur. Et quia inter nos et dictos dominos Bohemos fuit diversitas aliquamdiu, tunc requiritur fraterna caritas, quæ solum quæritur, quod omnes præteritæ injuriæ et poenæ in alterutrum commissæ ex tune facta incorporatione intelligantur penitus esse abolitæ cum cessatione guerrarum, et sic plena securitas ad alterum eundi, manendi et redeundi ad terras utriusque partis; et gaudebunt domini Bohemi, ut ambasiatores inclyti regni Bohemiæ, omnibus honoribus et privilegiis et loco sessionis, uti ceteri incorporati, et quilibet juxta gradum suum. Dabit etiam operam sacrum concilium condescendendi rationabilibus petitionibus dominorum Bohemorum, maxime in expediendis articulis, dum insteterint et commode fieri poterit. Cum autem hæc legisset doctor, asseruit, ducem bonam voluntatem ad unionem disponendam habere, nec vos, scilicet Bohemi, aliquid malum ex illo debetis timere, dummodo incorporabimini. Quare nostri in refectorium intrantes, confabulabantur, cujusmodi duci darent responsum ; literam etiam lectam statim rescribi fecerunt per doctorem eis præsentatam, et regressi in stubam, per Procopium dabant responsum: primum regratiando duci pro eo, quod laboravit, ut intelligerent vim incorporationis, quam propter certas rationabiles causas pro nunc non exsequi intenderent; unam tamen pro nunc assignavimus, quia omnia in Egra compactata essent sopita, a quibus recedere non intendimus. Insuper petimus dominum ducem, si fieri poterit, ut laboret pro unione in quatuor articulis, quia valde doleremus, si sine unione abhine recederemus. Dux itaque consilio habito et nobis ad eum reverso (sic) Nicolaum doctorem loqui fecit, qui hanc sententiam protulit: Dominus dux libenter laboravit et adhuc non cessabit pro unione laborare. Illa enim est via, per quam vester servabitur honor, pervenietisque ad concordiam et in Egra compactata serva- buntur, quia omnia in Egra facta ex utraque parte sunt confecta, ut ad unionem perve- niamus. Si ergo uniemur, quomodo compactata violabuntur? Si tamen est via utilior et compendiosior ad unionem, illam explicetis. Nostri ergo in loco refectorii consiliati, et duce illuc veniente, per Rokiczanam responderunt sic: Per incorporationem a judice 1433.
Strana 331
Liber diurnus. 331 recederemus, quod non intendimus. Item condescendere in hominem in fidei materia nullo modo intendimus. Item a litera mandati recederemus per incorporationem. Item concilium judicem nostrum nolumus esse. Licet enim incorporati in congregatione concilii ad libitum loqueremur, tamen concilio diffiniente in materia etiam nobis adversa, obligaremur illud tenere, quod non intendimus facere. Regratiamur etiam domino duci, quod diligentiam apposuit pro unione, et speramus quod non cessabit. Item via est, per quam uniri debe- remus, ut partes sibi contrariæ se alterutrum aperirent. Nostram audiverunt intentionem, concilii vero intentionem circa articulos non audimus, quid velit tenere; et si non audi- verimus, oportebit nos dicere in recessu : nihil dixerunt nobis, quid tenerent in articulis, scilicet in concilio congregati. Tunc sine deliberatione a se ipso Nicolaus doctor dixit: primus articulus, scilicet de communione utriusque speciei, est fidei articulus, illum non dabitis in manus hominum, sed alii tres spectant ad reformationem morum, ad illam indu- cendam sedebitis cum concilio, et quidquid videbitur, poteritis dicere. Cui illico Rokiczana respondit: Est etiam fides nostra, quod Christiani tenentur peccata fugere. Ait doctor : Mea similiter. Similiter inquit Rokiczana de verbi dei libertatione, non tamen quod omnes sacerdotes prædicarent, sed apti et docti, non erronei. Ad quod etiam doctor consensit. Ulterius Rokiczana dixit: Ex quo in articulo difficiliori sine incorporatione possumus con- cludere, qualiter etiam non in aliis? Cui doctor: Spero, ut intelleximus, quod cum paucis sumus discordes in aliis articulis, de quibus non videtur disputationi insistere, sicut de his quatuor, alias quando esset finis. At Rokiczana respondit: De aliis articulis, qui- cumque illos tenent, intendunt diffinire per judicem electum. Tunc dux consilium habuit et in propria persona respondit hanc sententiam : Vos viam unionis per me vobis porrectam suscipere recusatis, et aliam non exprimitis; et videtur mihi, quod fuisset optima et com- petentissima pro unione acquirenda. Spero tamen, quod adhuc cogitabitis et non omnino illam spernetis. Quasi gemendo dixit : alias vehementer timeo, quod verum dico, scilicet quod usque ad mortem meam ad tam facilem concordiæ viam non pervenietis. Adhuc ergo cogitate, et quando placuerit, responsum mihi date, quod si utique nolueritis susci- pere, literam, scilicet modum incorporationis vigoremque incorporatorum continentem mihi restituetis, ne ulterius perveniat. Cui nostri statim restituerunt. (Forma ejus supra ponitur.) Optavit tamen seire, si responsum et quando nostri vellent sibi dare? Nostri autem sub conditione dixerunt: Si suscipere voluerimus incorporationem, hodie dabimus responsum. Et sic in hospitia recessimus. Eodem tempore et in eodem loco dictum est nobis per quendam Bohemum, sed legis adversarium, quod Bohemi in festo Dorotheæ in Praga convocationem habuissent ; secundum, quod magnum bellum et strages in Austria nostri peregissent. Feria 2° post Oculi mane in concilium venientes, surrexit Nicolaus Episcopus, 16. Mart. replicare incipiens contra responsum doctoris Aegidii de Pichardia. In qua replica repre- hendit dictum doctorem, quod sine scripturæ fundamento meretricium tolerari asseruit, et vocavit curiam Romanam in timore meretricem apocalypticam. Cui sæpius sermonem interposuit doctor. E contrario sub actu magister Petrus Anglicus sibi quæstionem fecit, ipsam debiliter solventem. In fine autem actus illius diei surrexit præedictus doctor, primum a concilio petens, ut sibi darent locum et tempus respondendi, quia facillime argumentis vellet satisfacere sibi adversantis; secundum, ut Episcopus sibi in scriptis daret replicam. 42 1433.
Liber diurnus. 331 recederemus, quod non intendimus. Item condescendere in hominem in fidei materia nullo modo intendimus. Item a litera mandati recederemus per incorporationem. Item concilium judicem nostrum nolumus esse. Licet enim incorporati in congregatione concilii ad libitum loqueremur, tamen concilio diffiniente in materia etiam nobis adversa, obligaremur illud tenere, quod non intendimus facere. Regratiamur etiam domino duci, quod diligentiam apposuit pro unione, et speramus quod non cessabit. Item via est, per quam uniri debe- remus, ut partes sibi contrariæ se alterutrum aperirent. Nostram audiverunt intentionem, concilii vero intentionem circa articulos non audimus, quid velit tenere; et si non audi- verimus, oportebit nos dicere in recessu : nihil dixerunt nobis, quid tenerent in articulis, scilicet in concilio congregati. Tunc sine deliberatione a se ipso Nicolaus doctor dixit: primus articulus, scilicet de communione utriusque speciei, est fidei articulus, illum non dabitis in manus hominum, sed alii tres spectant ad reformationem morum, ad illam indu- cendam sedebitis cum concilio, et quidquid videbitur, poteritis dicere. Cui illico Rokiczana respondit: Est etiam fides nostra, quod Christiani tenentur peccata fugere. Ait doctor : Mea similiter. Similiter inquit Rokiczana de verbi dei libertatione, non tamen quod omnes sacerdotes prædicarent, sed apti et docti, non erronei. Ad quod etiam doctor consensit. Ulterius Rokiczana dixit: Ex quo in articulo difficiliori sine incorporatione possumus con- cludere, qualiter etiam non in aliis? Cui doctor: Spero, ut intelleximus, quod cum paucis sumus discordes in aliis articulis, de quibus non videtur disputationi insistere, sicut de his quatuor, alias quando esset finis. At Rokiczana respondit: De aliis articulis, qui- cumque illos tenent, intendunt diffinire per judicem electum. Tunc dux consilium habuit et in propria persona respondit hanc sententiam : Vos viam unionis per me vobis porrectam suscipere recusatis, et aliam non exprimitis; et videtur mihi, quod fuisset optima et com- petentissima pro unione acquirenda. Spero tamen, quod adhuc cogitabitis et non omnino illam spernetis. Quasi gemendo dixit : alias vehementer timeo, quod verum dico, scilicet quod usque ad mortem meam ad tam facilem concordiæ viam non pervenietis. Adhuc ergo cogitate, et quando placuerit, responsum mihi date, quod si utique nolueritis susci- pere, literam, scilicet modum incorporationis vigoremque incorporatorum continentem mihi restituetis, ne ulterius perveniat. Cui nostri statim restituerunt. (Forma ejus supra ponitur.) Optavit tamen seire, si responsum et quando nostri vellent sibi dare? Nostri autem sub conditione dixerunt: Si suscipere voluerimus incorporationem, hodie dabimus responsum. Et sic in hospitia recessimus. Eodem tempore et in eodem loco dictum est nobis per quendam Bohemum, sed legis adversarium, quod Bohemi in festo Dorotheæ in Praga convocationem habuissent ; secundum, quod magnum bellum et strages in Austria nostri peregissent. Feria 2° post Oculi mane in concilium venientes, surrexit Nicolaus Episcopus, 16. Mart. replicare incipiens contra responsum doctoris Aegidii de Pichardia. In qua replica repre- hendit dictum doctorem, quod sine scripturæ fundamento meretricium tolerari asseruit, et vocavit curiam Romanam in timore meretricem apocalypticam. Cui sæpius sermonem interposuit doctor. E contrario sub actu magister Petrus Anglicus sibi quæstionem fecit, ipsam debiliter solventem. In fine autem actus illius diei surrexit præedictus doctor, primum a concilio petens, ut sibi darent locum et tempus respondendi, quia facillime argumentis vellet satisfacere sibi adversantis; secundum, ut Episcopus sibi in scriptis daret replicam. 42 1433.
Strana 332
332 Petri Zatecensis, 17. Mart. 18. Mart. Cui Episcopus respondit: Adhuc non finivi; post finem autem, quidquid secundum com- pactata debuero facere, faciam. Eodem etiam tempore petivit Aegidius, si aliter non posset tempus habere et locum, quod tamen post prandium audiretur : sed nostri respondentes, consilio capto in stuba, dixerunt, se velle modo priori electo permanere. Etiam a Ragusio idem fuit petitum, et quod induceremur ad responsa audiendum, quæ subterfugere vellemus. Cui consilio in stuba (capto) dixerunt, ut talibus verbis non uterentur, quia inducere spectaret ad deviantes. Interposuit etiam sermonem suum legatus modo suo priori, ut videlicet omnem piam æstimationem haberemus, quia sicut pia mater vellet agere; quia etiam Rokiczana dixerat, non æstimet Johannes de Ragusio, quod timerem responsum suum, etiam si ter, quater, decies vel vigesies replicaret, ego libenter audirem, quia me excitarent ejus replicæ ad videndum libros. Idem spero de aliis fratribus. Cui dixit legatus: Maneatis hic clerici, et seculares domum pergant. Ait Rokiczana: Placeret mihi, sed non habemus illam potestatem. Feria 3' post Oculi, in die Gerdrudis, mane in concilium venientes, surrexit Nicolaus Episcopus, replicans contra Aegidium, et fuit specialiter in materia de clericorum peccatorum publicorum publica coram populo correctione, dum tamen desistit a correc- tione superior ; redarguens etiam excusationem cleri in peccato, dum scilicet manum in sinum mulieris mittit, vel super eam jaceat, quod causa absolutionis hoc faciat et resusci- tationis, sicut Helias et Helizeus jacuerunt super pueros, et de Constantino, qui palleo coeuntem sacerdotem cum muliere cooperire vellet. Eidem repugnavit sæpius Aegidius doctor, et inter cetera dixit: Defensorium Occam omnes abjurant graduandi vel libros ejus, alias non ordinantur. Alter doctor post modicum nomine Pascasinus de ordine Minorum dixit: Melius esset mori, quam audire tales hæreses. Quem cum Episcopus Nicolaus et Rokiczana apprehenderent, legatus eum excusavit, insinuans, quod tantum doctorem sui ordinis defenderet, scilicet Occam, qui hæreticos libros nec unum compo- suisset; sic a legato nostris respondere non est admissus. Inter aliqua tantum verba, cum Rokyczana dixisset, quod nos Bohemi inviti hæresim vellemus tenere, risus cum murmure in auditorio factus est. Finito ergo actu pro illo die, Aegidius contra Episcopum petivit audientiam. Cui tamen nostri responsum dederunt per Nicolaum Episcopum, sicut die præterita. Et sic totam illam audientiam cum inquiete habuimus; in crastinum tamen legatus nos revenire fecit. Cum autem exivissemus, vocati per Molbrun in stubam ad ducem, qui dum ad nos illuc venisset, proposuit, sibi bonum videri, ut pauciores in tractatu ex utraque parte convenirent, quia citius se partes sibi invicem aperirent, vel si vellent nostri, ut ipse interloqueretur, verba partis unius ad alteram referendo, et e converso. Cui responsum non dabant, sed inde post, ut consilio habito respondere vale- rent, protrahebant. Feria 4° in crastino Gerdrudis, mane in concilium venientes, surrexit Nicolaus Episcopus, terminare proponens suam replicam, in qua absolutiones fictas, peregrina- tiones humanitus adinventas et fraternitatum dare literas reprehendit. Et post epilogum talem posuit dicens: Jam dictis finem cupiens imponere, istas differentias inter me et doctorem recolligo: Primo, quia doctor dicit, omnia peccata publica possunt puniri lege humana: ego posui oppositum, quod omnia peccata mortalia publica possunt puniri lege humana, legem humanam capiendo subservientem legi divinæ; et rectitudinem ac justitiam 1433.
332 Petri Zatecensis, 17. Mart. 18. Mart. Cui Episcopus respondit: Adhuc non finivi; post finem autem, quidquid secundum com- pactata debuero facere, faciam. Eodem etiam tempore petivit Aegidius, si aliter non posset tempus habere et locum, quod tamen post prandium audiretur : sed nostri respondentes, consilio capto in stuba, dixerunt, se velle modo priori electo permanere. Etiam a Ragusio idem fuit petitum, et quod induceremur ad responsa audiendum, quæ subterfugere vellemus. Cui consilio in stuba (capto) dixerunt, ut talibus verbis non uterentur, quia inducere spectaret ad deviantes. Interposuit etiam sermonem suum legatus modo suo priori, ut videlicet omnem piam æstimationem haberemus, quia sicut pia mater vellet agere; quia etiam Rokiczana dixerat, non æstimet Johannes de Ragusio, quod timerem responsum suum, etiam si ter, quater, decies vel vigesies replicaret, ego libenter audirem, quia me excitarent ejus replicæ ad videndum libros. Idem spero de aliis fratribus. Cui dixit legatus: Maneatis hic clerici, et seculares domum pergant. Ait Rokiczana: Placeret mihi, sed non habemus illam potestatem. Feria 3' post Oculi, in die Gerdrudis, mane in concilium venientes, surrexit Nicolaus Episcopus, replicans contra Aegidium, et fuit specialiter in materia de clericorum peccatorum publicorum publica coram populo correctione, dum tamen desistit a correc- tione superior ; redarguens etiam excusationem cleri in peccato, dum scilicet manum in sinum mulieris mittit, vel super eam jaceat, quod causa absolutionis hoc faciat et resusci- tationis, sicut Helias et Helizeus jacuerunt super pueros, et de Constantino, qui palleo coeuntem sacerdotem cum muliere cooperire vellet. Eidem repugnavit sæpius Aegidius doctor, et inter cetera dixit: Defensorium Occam omnes abjurant graduandi vel libros ejus, alias non ordinantur. Alter doctor post modicum nomine Pascasinus de ordine Minorum dixit: Melius esset mori, quam audire tales hæreses. Quem cum Episcopus Nicolaus et Rokiczana apprehenderent, legatus eum excusavit, insinuans, quod tantum doctorem sui ordinis defenderet, scilicet Occam, qui hæreticos libros nec unum compo- suisset; sic a legato nostris respondere non est admissus. Inter aliqua tantum verba, cum Rokyczana dixisset, quod nos Bohemi inviti hæresim vellemus tenere, risus cum murmure in auditorio factus est. Finito ergo actu pro illo die, Aegidius contra Episcopum petivit audientiam. Cui tamen nostri responsum dederunt per Nicolaum Episcopum, sicut die præterita. Et sic totam illam audientiam cum inquiete habuimus; in crastinum tamen legatus nos revenire fecit. Cum autem exivissemus, vocati per Molbrun in stubam ad ducem, qui dum ad nos illuc venisset, proposuit, sibi bonum videri, ut pauciores in tractatu ex utraque parte convenirent, quia citius se partes sibi invicem aperirent, vel si vellent nostri, ut ipse interloqueretur, verba partis unius ad alteram referendo, et e converso. Cui responsum non dabant, sed inde post, ut consilio habito respondere vale- rent, protrahebant. Feria 4° in crastino Gerdrudis, mane in concilium venientes, surrexit Nicolaus Episcopus, terminare proponens suam replicam, in qua absolutiones fictas, peregrina- tiones humanitus adinventas et fraternitatum dare literas reprehendit. Et post epilogum talem posuit dicens: Jam dictis finem cupiens imponere, istas differentias inter me et doctorem recolligo: Primo, quia doctor dicit, omnia peccata publica possunt puniri lege humana: ego posui oppositum, quod omnia peccata mortalia publica possunt puniri lege humana, legem humanam capiendo subservientem legi divinæ; et rectitudinem ac justitiam 1433.
Strana 333
Liber diurnus. 333 ipsius imitantem; probans, quod lex humana potest ad tantum deservire et subjici legi divinæ, tamquam ancilla dominæ, quod in ipsa expresse statuatur exsecutio contra omnes transgressores publicos legis divinæ, sicut fecerunt Nabuchodonosor, Arthaxerxes et Asa reges. Secunda differentia: Doctor tenet, quod non omnia peccata mortalia publica ab homine sunt ex dictamine legis divinæ poenaliter per judicium punienda. Ego posui oppo- situm, certis appositis circumstantiis; probans, quod peccata, quæ lex divina sententiat poenaliter punienda, illa potest homo judex juxta dictamen ejusdem legis poenaliter per judicium punire. Sed omnia peccata mortalia publica lex divina in communi vel speciali sententiat poenaliter punienda: ergo omnia potest homo judex, sic ut dictum est, per judicium punire, ut etiam dictis doctoris ostensum est. Tertia differentia : Doctor tenet, quod prælati, sacerdotes et alii ecclesiastici pro peccatis personalibus publicis etiam data eorum pertinacia non sunt coram multitudine laicorum correptione fraterna caritative arguendi. Ego posui oppositum, quod talia peccata prælatorum sunt in casu a laicis cor- reptione fraterna caritative arguenda, etiam coram multitudine aliorum, et in evangeli- satione per sacerdotes fideles detegenda, ut sufficienter probatum est. Quarta differentia: Doctor tenet, quod peccata publica personalia prælatorum et aliorum ecclesiasticorum per fideles laicos non sunt punienda, etiam secundum dictamen divinæe legis, exceptis casibus paucis, in quibus dicit, "nec eis liceret, nisi esset eis ab ecclesia concessum; et addit, quod nec sunt judicandi judicio diffinitionis, ut est actus justitiæ. Ege posui oppositum, quod peccata mortalia publica personalia prælatorum, in defectu spiritualis præpositi, data eorum pertinacia et habita sufficientia et opportunitate data, sunt per potestates seculares aut per Christi fideles laicos secundum dictamen divinæ legis, etiam sine aliquali speciali licentia ab ecclesia habita, coactive punienda, et judicio diffinitionis, ut est actus justitiæ, judicanda. Et probavi exemplariter de Christo, qui subdidit se benivole judicio Pilati, vicario Cæsaris; et aliis modis probavi, quod olim omne cleri- corum collegium vixit sub principum et aliorum Christi fidelium laicorum coactiva seculi jurisdictione et punitione, et judicio secularium subjacebat usque ad tempora Constantini imperatoris, et longe post, ut heri deductum est. Quinta differentia : Doctor ponit, quod subditus populus non potest licite subtrahere decimas et oblationes a malis sacerdotibus malitia personalia. (sic) Et ego in hoc teneo oppositum, sed hoc causa brevitatis nunc obmitto probare et committo magistro Petro, quia suam magis tangit materiam. Et plures ego reperissem differentias, si tempestive scriptum domini mei doctoris habuissem, ita quod in tam brevi tempore materiam tam longam nec bene videre potui. His dictis justi- ficavit damnatos in Constantia dicens: Nos eos pro juste damnatis non habemus ; et sic fuit factus notabilis murmur. Finito actu petivit iterum doctor replicam in scriptis sibi dari; Episcopus ergo promisit quanto citius posset. Feria 5° in hac syllaba "ab. ba“ etc. mane nostri convenerunt ad legatum, et 19. Mart. ibi elegerunt octo personas, ex utraque parte quatuor, qui inter se tractare debebant pro aliquali concordia. Et sic per unam septimanam tractantes concluserunt, quod ambasia- tores Bohemorum redire deberent in Bohemiam , nostri tamen replicare ad finem. Sabbato ante Judica mane in concilium venientes, surrexit frater Ulricus de 28. Mart. Czaslavia, replicans contra hæreticorum inquisitorem, et vocavit eum olei venditorem, quia applausive malis sacerdotibus dulcia ad protegendum eorum ordinem coram concilio 1433.
Liber diurnus. 333 ipsius imitantem; probans, quod lex humana potest ad tantum deservire et subjici legi divinæ, tamquam ancilla dominæ, quod in ipsa expresse statuatur exsecutio contra omnes transgressores publicos legis divinæ, sicut fecerunt Nabuchodonosor, Arthaxerxes et Asa reges. Secunda differentia: Doctor tenet, quod non omnia peccata mortalia publica ab homine sunt ex dictamine legis divinæ poenaliter per judicium punienda. Ego posui oppo- situm, certis appositis circumstantiis; probans, quod peccata, quæ lex divina sententiat poenaliter punienda, illa potest homo judex juxta dictamen ejusdem legis poenaliter per judicium punire. Sed omnia peccata mortalia publica lex divina in communi vel speciali sententiat poenaliter punienda: ergo omnia potest homo judex, sic ut dictum est, per judicium punire, ut etiam dictis doctoris ostensum est. Tertia differentia : Doctor tenet, quod prælati, sacerdotes et alii ecclesiastici pro peccatis personalibus publicis etiam data eorum pertinacia non sunt coram multitudine laicorum correptione fraterna caritative arguendi. Ego posui oppositum, quod talia peccata prælatorum sunt in casu a laicis cor- reptione fraterna caritative arguenda, etiam coram multitudine aliorum, et in evangeli- satione per sacerdotes fideles detegenda, ut sufficienter probatum est. Quarta differentia: Doctor tenet, quod peccata publica personalia prælatorum et aliorum ecclesiasticorum per fideles laicos non sunt punienda, etiam secundum dictamen divinæe legis, exceptis casibus paucis, in quibus dicit, "nec eis liceret, nisi esset eis ab ecclesia concessum; et addit, quod nec sunt judicandi judicio diffinitionis, ut est actus justitiæ. Ege posui oppositum, quod peccata mortalia publica personalia prælatorum, in defectu spiritualis præpositi, data eorum pertinacia et habita sufficientia et opportunitate data, sunt per potestates seculares aut per Christi fideles laicos secundum dictamen divinæ legis, etiam sine aliquali speciali licentia ab ecclesia habita, coactive punienda, et judicio diffinitionis, ut est actus justitiæ, judicanda. Et probavi exemplariter de Christo, qui subdidit se benivole judicio Pilati, vicario Cæsaris; et aliis modis probavi, quod olim omne cleri- corum collegium vixit sub principum et aliorum Christi fidelium laicorum coactiva seculi jurisdictione et punitione, et judicio secularium subjacebat usque ad tempora Constantini imperatoris, et longe post, ut heri deductum est. Quinta differentia : Doctor ponit, quod subditus populus non potest licite subtrahere decimas et oblationes a malis sacerdotibus malitia personalia. (sic) Et ego in hoc teneo oppositum, sed hoc causa brevitatis nunc obmitto probare et committo magistro Petro, quia suam magis tangit materiam. Et plures ego reperissem differentias, si tempestive scriptum domini mei doctoris habuissem, ita quod in tam brevi tempore materiam tam longam nec bene videre potui. His dictis justi- ficavit damnatos in Constantia dicens: Nos eos pro juste damnatis non habemus ; et sic fuit factus notabilis murmur. Finito actu petivit iterum doctor replicam in scriptis sibi dari; Episcopus ergo promisit quanto citius posset. Feria 5° in hac syllaba "ab. ba“ etc. mane nostri convenerunt ad legatum, et 19. Mart. ibi elegerunt octo personas, ex utraque parte quatuor, qui inter se tractare debebant pro aliquali concordia. Et sic per unam septimanam tractantes concluserunt, quod ambasia- tores Bohemorum redire deberent in Bohemiam , nostri tamen replicare ad finem. Sabbato ante Judica mane in concilium venientes, surrexit frater Ulricus de 28. Mart. Czaslavia, replicans contra hæreticorum inquisitorem, et vocavit eum olei venditorem, quia applausive malis sacerdotibus dulcia ad protegendum eorum ordinem coram concilio 1433.
Strana 334
334 Petri Zatecensis, 29. Mart. 30. Mart. 31. Mart. proposuisset. Item quod papa non est nomen dignitatis officii Romani episcopi, sed ortum habet ab interjectione papæ, quæ admirationem importat; et sic Ambrosius vocatus est papa, Augustinus, et quam plures alii episcopi. Item dixit: bis mentio facta est de Con- stantino in hoc concilio, quomodo pallio tegere vellet sacerdotem cum muliere peccantem, quod timeo non propter aliud fit, nisi ad protegendum sacerdotes fornicatores in peccatis. Scio quod in Bohemia populus, qui scit dei mandata, (non fornicaberis Exo. 20, et 1 Cor. 5 : Si is, qui frater nominatur, est fornicator etc.) talem fornicantem pallio non tegeret, sed potius genitalia amputaret. Hoc dicto factus est risus in concilio. Item legit protestationem magistri Johannis Hus, asserens, quod propter talem protestationem non deberet damnari quovis modo. Item inquisivit monachum dicens: Ex quo episcopi succe- dunt in locum apostolorum et curati in locum 72 discipulorum, reliqui sacerdotes in locum quorum ibi succedunt? Respondit monachus: In apostolis sunt duo consideranda, sic in 72, quia nullam potestatem habuerunt super corpus Christi verum conficiendum, in quorum locum quo ad hoc succedunt omnes sacerdotes, sed potestatem habentes super corpus Christi mysticum ; habent quo ad hoc succedentes tantum curatos. Item dixit, quia nomina illa archidiaconus, archiepiscopus etc. sunt introducti gentiliter, secundum decretum di., ubi gentiles, ut dicitur, quosdam vocabant flamines etc. Item si episcopi triplici pastu fideles pascunt, juxta Ezech. 34 scriptum et Christi mandatum, potius mer- cenarii et tonsores Christi ovium, quam pastores sunt dicendi. Dominica Judica nostri convenientes, contractaverunt de modo salvi conductus, dandi ambasiatoribus concilii in Bohemiam missuris, et cum electis de concilio hora vespe- rorum concluserunt, promittentes eis securitatem ex parte veritati adhærentium. Feria 2° mane in concilium intrantes, surrexit Ulricus, suam volens terminare replicam, sicut et fecit, in qua loquebatur inprimis de consiliis evangelisantis Math. 5, vocans ea secundum Christum et Chrysost. mandata minima, quæ Christus omnia servavit, licet non actu tamen animo, ut dicit Lyra Jo. 18. Item contra multitudinem missarum et altarium plura dixit. Item utilitatem prædicationis verbi dei sæpius iterate dixit, scilicet quod privat otium et ignorantiam sacerdotum, spem populi illuminati ad eum erigit et ignari a sacerdotio repellerentur. In fine autem commisit se correctioni omnium deum timentium dominorum suorum magistrorum. Feria 3° in hac syllaba „ce April“ etc. mane in concilium venientes, post nos venit legatus caudam post se servum portantem habentem (sic). Tunc surrexit magister Petrus Anglicus, replicam incipiens contra auditorem Johannem, doctorem juris; asseruit se velle loqui contra cleri dominium et commendare Christi pauperiem, moderno clero heu odiosam. Item perfectum opus Christi Christum imitari secundum Bedam. Item moderni hæretici faciunt sicut priores, scripturas ad eorum voluntatem trahentes, mores et con- suetudines atque statuta hominum per sinistram expositionem et adulterinam excusantes. Item allegavit Chrysostomum de opere imperfecto de clero, qui perversis expositionibus scripturarum Christum occidit et gentibus i. e. Christianis gentiliter viventibus tradunt. Item dixit: Dominus Auditor in suis scriptis in principio claudicat, et in fine plus claudi- cabit. Item declaravit dominium civile. Item vocavit clericos maximos præedones, qui pauperibus eroganda subtrahunt. Item Bernardum, qui dicit, quod clerici nostri temporis non laborant ut laici, nec pugnant ut milites, nec præedicant ut clerici: quomodo ergo 1433.
334 Petri Zatecensis, 29. Mart. 30. Mart. 31. Mart. proposuisset. Item quod papa non est nomen dignitatis officii Romani episcopi, sed ortum habet ab interjectione papæ, quæ admirationem importat; et sic Ambrosius vocatus est papa, Augustinus, et quam plures alii episcopi. Item dixit: bis mentio facta est de Con- stantino in hoc concilio, quomodo pallio tegere vellet sacerdotem cum muliere peccantem, quod timeo non propter aliud fit, nisi ad protegendum sacerdotes fornicatores in peccatis. Scio quod in Bohemia populus, qui scit dei mandata, (non fornicaberis Exo. 20, et 1 Cor. 5 : Si is, qui frater nominatur, est fornicator etc.) talem fornicantem pallio non tegeret, sed potius genitalia amputaret. Hoc dicto factus est risus in concilio. Item legit protestationem magistri Johannis Hus, asserens, quod propter talem protestationem non deberet damnari quovis modo. Item inquisivit monachum dicens: Ex quo episcopi succe- dunt in locum apostolorum et curati in locum 72 discipulorum, reliqui sacerdotes in locum quorum ibi succedunt? Respondit monachus: In apostolis sunt duo consideranda, sic in 72, quia nullam potestatem habuerunt super corpus Christi verum conficiendum, in quorum locum quo ad hoc succedunt omnes sacerdotes, sed potestatem habentes super corpus Christi mysticum ; habent quo ad hoc succedentes tantum curatos. Item dixit, quia nomina illa archidiaconus, archiepiscopus etc. sunt introducti gentiliter, secundum decretum di., ubi gentiles, ut dicitur, quosdam vocabant flamines etc. Item si episcopi triplici pastu fideles pascunt, juxta Ezech. 34 scriptum et Christi mandatum, potius mer- cenarii et tonsores Christi ovium, quam pastores sunt dicendi. Dominica Judica nostri convenientes, contractaverunt de modo salvi conductus, dandi ambasiatoribus concilii in Bohemiam missuris, et cum electis de concilio hora vespe- rorum concluserunt, promittentes eis securitatem ex parte veritati adhærentium. Feria 2° mane in concilium intrantes, surrexit Ulricus, suam volens terminare replicam, sicut et fecit, in qua loquebatur inprimis de consiliis evangelisantis Math. 5, vocans ea secundum Christum et Chrysost. mandata minima, quæ Christus omnia servavit, licet non actu tamen animo, ut dicit Lyra Jo. 18. Item contra multitudinem missarum et altarium plura dixit. Item utilitatem prædicationis verbi dei sæpius iterate dixit, scilicet quod privat otium et ignorantiam sacerdotum, spem populi illuminati ad eum erigit et ignari a sacerdotio repellerentur. In fine autem commisit se correctioni omnium deum timentium dominorum suorum magistrorum. Feria 3° in hac syllaba „ce April“ etc. mane in concilium venientes, post nos venit legatus caudam post se servum portantem habentem (sic). Tunc surrexit magister Petrus Anglicus, replicam incipiens contra auditorem Johannem, doctorem juris; asseruit se velle loqui contra cleri dominium et commendare Christi pauperiem, moderno clero heu odiosam. Item perfectum opus Christi Christum imitari secundum Bedam. Item moderni hæretici faciunt sicut priores, scripturas ad eorum voluntatem trahentes, mores et con- suetudines atque statuta hominum per sinistram expositionem et adulterinam excusantes. Item allegavit Chrysostomum de opere imperfecto de clero, qui perversis expositionibus scripturarum Christum occidit et gentibus i. e. Christianis gentiliter viventibus tradunt. Item dixit: Dominus Auditor in suis scriptis in principio claudicat, et in fine plus claudi- cabit. Item declaravit dominium civile. Item vocavit clericos maximos præedones, qui pauperibus eroganda subtrahunt. Item Bernardum, qui dicit, quod clerici nostri temporis non laborant ut laici, nec pugnant ut milites, nec præedicant ut clerici: quomodo ergo 1433.
Strana 335
Liber diurnus. 335 resurgent, in quali ordine, qui sunt sine ordine etc. Item dixit: auctoritatibus per me allegatis non satisfecit. Tunc interposuit verbum Auditor. Cui magister Petrus Anglicus dixit: Non impediatis me, quia non dubitetis; ego idem faciam. Et sic factus est risus notabilis. Item dixit, quod heu nunc clerus delicatus non advertit primitivam ecclesiam. Item differentiam resumpsit Chrysostomi de dominio civili et spirituali, et quod filii Zebedæi tyrannicum dominium non optabant, sed civile, quibus Christus non concessit, sed ad dominium spirituale direxit. Item dixit, quomodo pro nunc clerici delicati martyria fugiunt. Dixit quidam doctor theologiæ Anglicus scilicet Perdix, nomine Petrus Pertricz: et vos martyrium fugistis, ideo ab Anglia recessistis. Cui magister Petrus Anglicus: Bene, inquit, vultis sic, vos fuistis antiquus faber nostræ artis; et sic multum risus factus est. Utrisque ergo legatus silentium imposuit, et magistrum Petrum Anglicum continuare replicam fecit. In fine Auditor petivit, ut finito actu statim more suo sibi replicam daret. Quem petivit, ut scriptum ejus etiam redderet sibi, ut Auditoris scriptum sibi præsen- tatum, per Anglicum tamen confectum, corrigere valeret ; et sic promissum est sibi, sed non factum. Feria 4° in hac syllaba „A pril“ etc. mane in concilium venientes, surrexit magister Petrus Anglicus, et primo declaravit, quod dotatio cleri, per quam augetur et aucta est in eis avaritia, et eam in laicis non audent, ut deberent arguere, est occasio omnium bellorum, ut dicit Jac. 4 ca°. Quia est radix omnium malorum, Timo. 6. Item monachi moderni a prioribus, de quibus Dionysius scribit, analogice loquendo, tantum distant, sicut terra a coelo. Item Auditor multum monachos modernos laudavit. Timeo, inquit Anglicus, quod oleo adulationis nimium inpinguat caput ipsorum. Et factus est risus. Item reprehendit Auditorem, quia truncavit auctoritatem Augustini 12, 91. Certe in hoc, quod dicit, habentes proprium sacerdotes, partem nolle habere dominii, et quod tales sunt hypocritæ, et subjunxit: forte ideo tacuit, quia fuit contra eum. Et iterum factus est notabilis risus, cum dixisset: Utinam doctor non esset unus, quibus dominii pars non sufficit. Item quando Anglicus reprehendit cleri dominium, dixit Auditor: Ego sacerdotes non dico debere dominari. Cui Anglicus: Forte non estis contra me ? et iterum factus est risus. Item dixit, quod sacerdotes habentes proprium partim sunt clerici et partim hypocritæ; et iterum eum a proprietate arguendo, se Auditor excusavit. Cui Anglicus: Jam appropinquamus, et forte deus miraculum posset facere, quod essemus unum. Iterum risus. Item dixit: Nullum concilium post Silvestrum est æquale evangelio, licet Gregorius quatuor concilia velit venerari ut quatuor dei evangelia. Item non minimum sunt doctores attendendi præter scripturam, quia Augustinus et Hieronymus sibi contra- dicunt in hoc, quod Hieronymus dicit, Petrum non peccasse, cum Paulus eum redarguit, et Augustinus dicit oppositum, et videtur melius sentire, quia ibi dicitur: reprehensibilis erat. Ideo quicumque doctor propinquius legi adhæret, plus ei est credendum. Item probavit, quod clericis habitualiter delinquentibus, in defectu præpositi, laici possunt eis auferre temporalia. Post hoc fuit concertatio inter eos, quia Auditor non intellexit civile dominium formaliter captum, quod clericis non convenit, et dominium civile materialiter captum, quod habere possunt clerici. Et sic opprobriosa et derisiva verba multa intulit Anglico, et Anglicus dixit: Scitis clamare, ridere et verba confusionis exprimere: scire debetis, quod etiam scirem, si vellem. Et sic Auditor fuit benignior; prius tamen modicum 1. Apr. 1433.
Liber diurnus. 335 resurgent, in quali ordine, qui sunt sine ordine etc. Item dixit: auctoritatibus per me allegatis non satisfecit. Tunc interposuit verbum Auditor. Cui magister Petrus Anglicus dixit: Non impediatis me, quia non dubitetis; ego idem faciam. Et sic factus est risus notabilis. Item dixit, quod heu nunc clerus delicatus non advertit primitivam ecclesiam. Item differentiam resumpsit Chrysostomi de dominio civili et spirituali, et quod filii Zebedæi tyrannicum dominium non optabant, sed civile, quibus Christus non concessit, sed ad dominium spirituale direxit. Item dixit, quomodo pro nunc clerici delicati martyria fugiunt. Dixit quidam doctor theologiæ Anglicus scilicet Perdix, nomine Petrus Pertricz: et vos martyrium fugistis, ideo ab Anglia recessistis. Cui magister Petrus Anglicus: Bene, inquit, vultis sic, vos fuistis antiquus faber nostræ artis; et sic multum risus factus est. Utrisque ergo legatus silentium imposuit, et magistrum Petrum Anglicum continuare replicam fecit. In fine Auditor petivit, ut finito actu statim more suo sibi replicam daret. Quem petivit, ut scriptum ejus etiam redderet sibi, ut Auditoris scriptum sibi præsen- tatum, per Anglicum tamen confectum, corrigere valeret ; et sic promissum est sibi, sed non factum. Feria 4° in hac syllaba „A pril“ etc. mane in concilium venientes, surrexit magister Petrus Anglicus, et primo declaravit, quod dotatio cleri, per quam augetur et aucta est in eis avaritia, et eam in laicis non audent, ut deberent arguere, est occasio omnium bellorum, ut dicit Jac. 4 ca°. Quia est radix omnium malorum, Timo. 6. Item monachi moderni a prioribus, de quibus Dionysius scribit, analogice loquendo, tantum distant, sicut terra a coelo. Item Auditor multum monachos modernos laudavit. Timeo, inquit Anglicus, quod oleo adulationis nimium inpinguat caput ipsorum. Et factus est risus. Item reprehendit Auditorem, quia truncavit auctoritatem Augustini 12, 91. Certe in hoc, quod dicit, habentes proprium sacerdotes, partem nolle habere dominii, et quod tales sunt hypocritæ, et subjunxit: forte ideo tacuit, quia fuit contra eum. Et iterum factus est notabilis risus, cum dixisset: Utinam doctor non esset unus, quibus dominii pars non sufficit. Item quando Anglicus reprehendit cleri dominium, dixit Auditor: Ego sacerdotes non dico debere dominari. Cui Anglicus: Forte non estis contra me ? et iterum factus est risus. Item dixit, quod sacerdotes habentes proprium partim sunt clerici et partim hypocritæ; et iterum eum a proprietate arguendo, se Auditor excusavit. Cui Anglicus: Jam appropinquamus, et forte deus miraculum posset facere, quod essemus unum. Iterum risus. Item dixit: Nullum concilium post Silvestrum est æquale evangelio, licet Gregorius quatuor concilia velit venerari ut quatuor dei evangelia. Item non minimum sunt doctores attendendi præter scripturam, quia Augustinus et Hieronymus sibi contra- dicunt in hoc, quod Hieronymus dicit, Petrum non peccasse, cum Paulus eum redarguit, et Augustinus dicit oppositum, et videtur melius sentire, quia ibi dicitur: reprehensibilis erat. Ideo quicumque doctor propinquius legi adhæret, plus ei est credendum. Item probavit, quod clericis habitualiter delinquentibus, in defectu præpositi, laici possunt eis auferre temporalia. Post hoc fuit concertatio inter eos, quia Auditor non intellexit civile dominium formaliter captum, quod clericis non convenit, et dominium civile materialiter captum, quod habere possunt clerici. Et sic opprobriosa et derisiva verba multa intulit Anglico, et Anglicus dixit: Scitis clamare, ridere et verba confusionis exprimere: scire debetis, quod etiam scirem, si vellem. Et sic Auditor fuit benignior; prius tamen modicum 1. Apr. 1433.
Strana 336
336 Petri Zatecensis, 2. Apr. ante dixerat, ut ambo in una camera clauderentur et sine comestione usque ad concordiam: sed Anglicus recusavit, asserens, non esse conveniens, quod simul morderent se in occulto, sed potius scripta cum aliis peritis magistris poneret et videret, quod ea destruere vellet, si posset. Et sic illo finito dedit Anglicus Auditori copiam replicæ suæ, et nos ad hospitia ivimus. Feria v' in hac syllaba „pril in Am“ etc. venientes in concilium, surrexit de Ragusio, volens replicæ Rokiczanæ respondere. Primum dixit, se intrepide contra Rokicza- nam insurgere, ejus argumentis sophisticis respondendo. Post hoc desiderium auxilii ad trinitatem sanctam se habere dicebat; deinde ad beatam virginem, quam salutare sub silen- tio fecit dicendo „Ave Maria.“ Item si durius loquar, quam oportet vel debeo, potius zelo quam rancori, iræ vel odio ascribatur. Item rogo proponentem, ut nunc non impediat me, sed post prandium hora i“ habebit locum loquendi, et ego sibi respondebo. Et sic Roki- czana dixit: Intendebam vobis statim respondisse, sed quia habeo tempus post, ideo nunc tacebo ; detis mihi ergo hodie, cum habetis in paratis, scriptulum vestrum, et ego post prandium cras hora i1‘ respondebo; sed quia sexternum non finivit, ideo sibi non dedit. Item consuetudinem antiquam diu tentam etiam in regno Boemiæ usque ad ultima ad illa tem- pora est argumentum magnum veritatis nostræ, quam tenemus, scilicet non esse de præcepto Christi communionem utriusque speciei. Item ecclesiæ auctoritas propositum meum tenet, quæ in fide et in pertinentibus ad salutem errare non potest. Item ecclesia non tenetur hoc defendere quod tenet, sed adversarius reddat sibi spolia, scilicet auctoritatem suam, et quod errare non potest, et postea ducat canones contra ecclesiæ laudabilem consuetudinem et auctoritatem, si potest. Item summum principium in mea probatione est, ecclesiam errare non posse in fide et in his, quæ sunt de necessitate ad salutem; contra ergo eum, qui negat principia, per se non est disputandum. Item mihi sufficit defendere negativam, scilicet quod communio utriusque speciei non est de necessitate ad salutem: sed adver- sarius debet probare affirmativam, scilicet quod est necesse ; quod non fecit, nec faciet, quam diu vivet. Item communio est indifferens, seu sub una, seu sub utraque, nec est determinatum a Christo, si secunda specie debet tantum fieri, quia posset, si ecclesia statueret, vel sub prima tantum, sicut tenet consuetudo ecclesiæ; et hoc propter conten- tum sub speciebus, quia sub una est totus Christus. Item effrenata licentia adversarii con- vicia et verba derisiva multa non in meam personam sed ecclesiæ dixit, quæ me nutrivit a pueritia mea usque modo, nec ab ea quovismodo recedere intendo; non tamen intendo æqualiter sibi loqui, quia maledictum pro maledicto non dabo, nec mala pro malo. Item in levibus respondebo sibi et in parvis, ne sibi in subtilibus et magnis sapiens videretur. Item quando narrative ponuntur aliqua, tunc solum principalia exprimuntur, alia autem subintelliguntur, ut Luc. 7 : Rogavit Jesum quidam Pharisæus, ut manducaret panem, sed quando oratio ponitur institutive vel figurative, totum exprimitur; ut de Melchisedech, obtulit panem et vinum; Gen. 14. et 3 Reg. 19; sic est Johannis 6, ubi tantum dicitur de pane : Qui manducat hunc panem, vivet in æternum. Item opinio est doctorum, utrum Christus post resurrectionem bibit vel non, quia aliqui doctores dicunt, quod non. Sed cum Rokiczana eum interrogasset, qui sunt illi doctores, sed nullum dicere potuit, cum est contra textum Act. 10. Item nec una, nec altera species est necessaria determinate. Item in hoc est diversitas inter nos : de necessitate salutis est, communicare sub utraque, 1433.
336 Petri Zatecensis, 2. Apr. ante dixerat, ut ambo in una camera clauderentur et sine comestione usque ad concordiam: sed Anglicus recusavit, asserens, non esse conveniens, quod simul morderent se in occulto, sed potius scripta cum aliis peritis magistris poneret et videret, quod ea destruere vellet, si posset. Et sic illo finito dedit Anglicus Auditori copiam replicæ suæ, et nos ad hospitia ivimus. Feria v' in hac syllaba „pril in Am“ etc. venientes in concilium, surrexit de Ragusio, volens replicæ Rokiczanæ respondere. Primum dixit, se intrepide contra Rokicza- nam insurgere, ejus argumentis sophisticis respondendo. Post hoc desiderium auxilii ad trinitatem sanctam se habere dicebat; deinde ad beatam virginem, quam salutare sub silen- tio fecit dicendo „Ave Maria.“ Item si durius loquar, quam oportet vel debeo, potius zelo quam rancori, iræ vel odio ascribatur. Item rogo proponentem, ut nunc non impediat me, sed post prandium hora i“ habebit locum loquendi, et ego sibi respondebo. Et sic Roki- czana dixit: Intendebam vobis statim respondisse, sed quia habeo tempus post, ideo nunc tacebo ; detis mihi ergo hodie, cum habetis in paratis, scriptulum vestrum, et ego post prandium cras hora i1‘ respondebo; sed quia sexternum non finivit, ideo sibi non dedit. Item consuetudinem antiquam diu tentam etiam in regno Boemiæ usque ad ultima ad illa tem- pora est argumentum magnum veritatis nostræ, quam tenemus, scilicet non esse de præcepto Christi communionem utriusque speciei. Item ecclesiæ auctoritas propositum meum tenet, quæ in fide et in pertinentibus ad salutem errare non potest. Item ecclesia non tenetur hoc defendere quod tenet, sed adversarius reddat sibi spolia, scilicet auctoritatem suam, et quod errare non potest, et postea ducat canones contra ecclesiæ laudabilem consuetudinem et auctoritatem, si potest. Item summum principium in mea probatione est, ecclesiam errare non posse in fide et in his, quæ sunt de necessitate ad salutem; contra ergo eum, qui negat principia, per se non est disputandum. Item mihi sufficit defendere negativam, scilicet quod communio utriusque speciei non est de necessitate ad salutem: sed adver- sarius debet probare affirmativam, scilicet quod est necesse ; quod non fecit, nec faciet, quam diu vivet. Item communio est indifferens, seu sub una, seu sub utraque, nec est determinatum a Christo, si secunda specie debet tantum fieri, quia posset, si ecclesia statueret, vel sub prima tantum, sicut tenet consuetudo ecclesiæ; et hoc propter conten- tum sub speciebus, quia sub una est totus Christus. Item effrenata licentia adversarii con- vicia et verba derisiva multa non in meam personam sed ecclesiæ dixit, quæ me nutrivit a pueritia mea usque modo, nec ab ea quovismodo recedere intendo; non tamen intendo æqualiter sibi loqui, quia maledictum pro maledicto non dabo, nec mala pro malo. Item in levibus respondebo sibi et in parvis, ne sibi in subtilibus et magnis sapiens videretur. Item quando narrative ponuntur aliqua, tunc solum principalia exprimuntur, alia autem subintelliguntur, ut Luc. 7 : Rogavit Jesum quidam Pharisæus, ut manducaret panem, sed quando oratio ponitur institutive vel figurative, totum exprimitur; ut de Melchisedech, obtulit panem et vinum; Gen. 14. et 3 Reg. 19; sic est Johannis 6, ubi tantum dicitur de pane : Qui manducat hunc panem, vivet in æternum. Item opinio est doctorum, utrum Christus post resurrectionem bibit vel non, quia aliqui doctores dicunt, quod non. Sed cum Rokiczana eum interrogasset, qui sunt illi doctores, sed nullum dicere potuit, cum est contra textum Act. 10. Item nec una, nec altera species est necessaria determinate. Item in hoc est diversitas inter nos : de necessitate salutis est, communicare sub utraque, 1433.
Strana 337
Liber diurnus. 337 et non communicare sub utraque specie, sed sub una specie. Item in omnibus meis non intendo aliud, nisi unam negativam inducere, scilicet quod non est necessaria communio utriusque speciei. Item pro maximo argumento habent adversarii illud Joh. 6: „Nisi mandu- caveritis ;“ et si cum illo non probaverint suum intentum, tunc cum nullo alio. Sicut, si papa non potest absolvere, sequitur, quod nullus alius homo purus ; et si rex non potest expugnare castrum, tunc nec miles. Eodem die cardinalis Bononiensis intravit civitatem Basiliæ, cui alii cardinales, episcopi et prælati multi obviam dederunt, et in civitatem introduxerunt honorifice. Bannitæe autem mulieres duæ palleo suo adhæserunt, ut civitatis gratiam ejusdem (sic) permanendi per eum susciperent. Feria 6° in hac syllaba „in Ambro“ etc. mane venientes in concilium, sedimus ; venerunt duo cardinales caudati more suo communi quasi proprio; surrexit Ragusius Johannes, replicam replicæ per Rokyczanam positam (sic) continuare volens. Primum dixit: Adversarius Lyram ad medium attulit contra se ipsum, sicut Judæi biblias ferebant, in quibus de Christo testimonium sufficiens contra eosdem habetur. Item doctores legi conformiores in dictis magis sunt attendendi, etiam si sunt moderniores, cum tamen eorum sententia ab ecclesia est acceptabilior et magis approbata, magis sunt suscipiendi. Item non adduxi auctoritates in contrarium, ut ostenderem necessitatem unius speciei, vel damnationem utriusque, sed tantummodo ad hoc, quod licet sub una specie communicare. Item alia quæcumque in ecclesia observata, præter præcepta, ecclesia potest mutare. Et cum sibi fuisset dictum: etiam mandata dei, ut prius posuistis? verbum etiam Anglico faciente, dixit Ragusius : Magister Petre! taceatis, ego vobiscum nihil habeo agere. Anglicus respondit: Gratias, sancte pater! et sic risus factus est aliqualis. Item non peccabant doctores, ut Augustinus, Donatus, Cyprianus etc. communicando sub utraque specie, nec nunc peccat ecclesia, communicando sub una. Item qui dicit, Christi man- datum non esse mandatum, et non mandatum esse mandatum, graviter peccat, quia addit vel minuit. E contra illud Apokal. ultimo : Qui apposuerit ad verba hæc etc. Tunc cardinalis Placentinus primum intravit, caudatus more eorum. Item dixit de Ragusio: non intendo probare necessitatem unius speciei, nec damnare communionem utriusque, sed ecclesiæ auctoritatem declarare, quæ potest secundum exigentiam temporis et loci disponere et variare. Ideo spiritus sanctus varietatem figurarum in veteri testamento prædisposuit, ut nunc esset figura communionis sub una, nunc vero figura existeret de utraque. Item licet sumptio sacramenti caderet sub præcepto, tamen non usus taliter vel taliter sumendi. Item ea, quæ in scriptura per literalem sensum probantur, per spiritualem seu figuralem etiam persuadentur, ut passio Christi Is. 53. Hanc etiam Christus probavit Joh. 3 per serpentem erectum. Idem facit Paulus in multis locis, etiam specialiter in epistola Hebræis. Item unicus facit exclusionem, ut erat filius unicus matris suæ, Mar. 7, sed non unus excludit. Si ergo adversarius hodie unicam buccellam panis manducaret, haberet patientiam. Cui Rokiczana: Videbitis, petatis me ad prandium. Et sic aliqualis factus est risus. Item nullibi aqua sanguinem præfiguravit, sicut vult adversarius forte 3 Reg. 19, Joh. 7; sed bene ecclesia unitatem, quam designandam aqua ad vinum in sacrificio admiscetur. Item Luc. 22: „Hoc facite,“ quo dicto eos in sacerdotes conse- cravit, et sic prius tamquam laici primam speciem ceperunt. Post hoc tribuit eis calicem et mandavit quasi sacerdotibus, ut facerent præceptive in ejus commemorationem. Item 3. Apr. 1433. Scriptores I. 43
Liber diurnus. 337 et non communicare sub utraque specie, sed sub una specie. Item in omnibus meis non intendo aliud, nisi unam negativam inducere, scilicet quod non est necessaria communio utriusque speciei. Item pro maximo argumento habent adversarii illud Joh. 6: „Nisi mandu- caveritis ;“ et si cum illo non probaverint suum intentum, tunc cum nullo alio. Sicut, si papa non potest absolvere, sequitur, quod nullus alius homo purus ; et si rex non potest expugnare castrum, tunc nec miles. Eodem die cardinalis Bononiensis intravit civitatem Basiliæ, cui alii cardinales, episcopi et prælati multi obviam dederunt, et in civitatem introduxerunt honorifice. Bannitæe autem mulieres duæ palleo suo adhæserunt, ut civitatis gratiam ejusdem (sic) permanendi per eum susciperent. Feria 6° in hac syllaba „in Ambro“ etc. mane venientes in concilium, sedimus ; venerunt duo cardinales caudati more suo communi quasi proprio; surrexit Ragusius Johannes, replicam replicæ per Rokyczanam positam (sic) continuare volens. Primum dixit: Adversarius Lyram ad medium attulit contra se ipsum, sicut Judæi biblias ferebant, in quibus de Christo testimonium sufficiens contra eosdem habetur. Item doctores legi conformiores in dictis magis sunt attendendi, etiam si sunt moderniores, cum tamen eorum sententia ab ecclesia est acceptabilior et magis approbata, magis sunt suscipiendi. Item non adduxi auctoritates in contrarium, ut ostenderem necessitatem unius speciei, vel damnationem utriusque, sed tantummodo ad hoc, quod licet sub una specie communicare. Item alia quæcumque in ecclesia observata, præter præcepta, ecclesia potest mutare. Et cum sibi fuisset dictum: etiam mandata dei, ut prius posuistis? verbum etiam Anglico faciente, dixit Ragusius : Magister Petre! taceatis, ego vobiscum nihil habeo agere. Anglicus respondit: Gratias, sancte pater! et sic risus factus est aliqualis. Item non peccabant doctores, ut Augustinus, Donatus, Cyprianus etc. communicando sub utraque specie, nec nunc peccat ecclesia, communicando sub una. Item qui dicit, Christi man- datum non esse mandatum, et non mandatum esse mandatum, graviter peccat, quia addit vel minuit. E contra illud Apokal. ultimo : Qui apposuerit ad verba hæc etc. Tunc cardinalis Placentinus primum intravit, caudatus more eorum. Item dixit de Ragusio: non intendo probare necessitatem unius speciei, nec damnare communionem utriusque, sed ecclesiæ auctoritatem declarare, quæ potest secundum exigentiam temporis et loci disponere et variare. Ideo spiritus sanctus varietatem figurarum in veteri testamento prædisposuit, ut nunc esset figura communionis sub una, nunc vero figura existeret de utraque. Item licet sumptio sacramenti caderet sub præcepto, tamen non usus taliter vel taliter sumendi. Item ea, quæ in scriptura per literalem sensum probantur, per spiritualem seu figuralem etiam persuadentur, ut passio Christi Is. 53. Hanc etiam Christus probavit Joh. 3 per serpentem erectum. Idem facit Paulus in multis locis, etiam specialiter in epistola Hebræis. Item unicus facit exclusionem, ut erat filius unicus matris suæ, Mar. 7, sed non unus excludit. Si ergo adversarius hodie unicam buccellam panis manducaret, haberet patientiam. Cui Rokiczana: Videbitis, petatis me ad prandium. Et sic aliqualis factus est risus. Item nullibi aqua sanguinem præfiguravit, sicut vult adversarius forte 3 Reg. 19, Joh. 7; sed bene ecclesia unitatem, quam designandam aqua ad vinum in sacrificio admiscetur. Item Luc. 22: „Hoc facite,“ quo dicto eos in sacerdotes conse- cravit, et sic prius tamquam laici primam speciem ceperunt. Post hoc tribuit eis calicem et mandavit quasi sacerdotibus, ut facerent præceptive in ejus commemorationem. Item 3. Apr. 1433. Scriptores I. 43
Strana 338
338 Petri Zatecensis, legendo omnes doctores, mihi lucide patuit, quod communio utriusque speciei nullo modo cadit sub præcepto. Item Christus mandavit baptisare laicos, ut patet Math. ult. Mar. ult. etc. Et licet hoc de eis non sit scriptum, tamen quia Christi mandata impleverunt, hoc etiam non neglexerunt; sed communicare laicos non est præceptum, ideo hoc cum non sit scriptum, dimittere potuerunt, præter Paulum, qui Corinthos ex gentilitate con- versos, in usu sanguinem bibere habentes, retrahere non potuit, ideo hoc eis permisit. Item 1 Co. 11 : ego accepi a domino etc. apostolus recepit a Christo per modum doctrinæ, sed non per modum mandati, sicut servus a domino præceptum capit, sed potius sicut discipulus per modum doctrinæ a magistro capit. Item proprie loquendo invocare est sacerdotum secundum Hieronymum super illo 1 Cor. 1: Omnibus, qui invocant nomen. Item 1 Cor. 11 : probet se ipsum etc. probatio cadit sub mandato, sed comestio et bibitio non, quia narrative loquitur apostolus. Et sic præcipitur probari, cum dicitur: Probet se ipsum homo; sed sumptio narratur: de pane illo edat, solummodo laicus, et de calice bibat, sacerdos, sumpta prima specie. Item Christi sanguis sumitur et bibitur sub specie panis, ut dictum et declaratum est. Item adversarius allegavit pro se Petrum Valdensem, et alias negavit eum, dicens eum esse unum de novellis doctoribus, et sic ubi est pro eo, suscipit, et ubi contra eum, respuit. Et sic pæne facit omnibus doctoribus, sed Roki- czana recusavit. Item citra i. e. præter exposuit adversarius, sed Rokiczana redarguit eum, quod non idem factum est de ly præter, i. e. ante. Finito actu illius diei, surrexit Rokiczana et petivit scriptum, qui scilicet Johannes de Ragusio recusavit, dicens: Nisi regrossavero, non dabo, quia quædam vobis gravia in spatiis habeo signata; secundo, quia vos mihi mea non dedistis, ut corrigerem. Respondit Rokiczana: Volo dare, sed tali sub conditione, ut clericus meus adesset correcturæ, quia aperte dico, timui ne aliqua abradissetis (sic) et postea negassetis; quod multi graviter cum murmure passi sunt. Deinde ex parte ambasiatorum inculpavit Johannem de Ragusio pro eo, quod dixit: Bohemi nolunt me audire, quærunt subterfugia. Ideo cum numquam a nobis hoc audistis, et tamen dixistis, committimus vestræe conscientiæ; et Johannes de Ragusio dixit: Gratias vobis, quod meæ conscientiæ committitis. Post hoc surrexit magister Petrus Anglicus, petens, ut verbum loqueretur. Inquisivit igitur legatus, si nomine suo aliqua proponere vellet. Cum autem intellexisset, quod etiam ex voluntate aliorum ambasiatorum dicere vellet, dixit: Postea venietis ad me, et ego aliquos vocabo, qui audiemus vos. Rursus inquit Anglicus : Quia hic coram toto auditorio nimis graviter diffamatus sum, et famam meam tueri volo, hic etiam intendo respondere. At ait legatus: Postea habebitis locum, si aliter fieri non potest. Et sic de concilio exivimus. Vocati sumus ergo ad capellam ejusdem monasterii, ubi invenimus ducem Wilhelmum et ambasiatores ducis Burgundiæ. Episcopus ergo de Burgundia loqui coepit dicens : Animum dudum habuimus ad vobiscum colloquendum ex parte domini maximi ducis Burgundiæ, unde animus domini de Burgundia ducis multum delectatur in bono Bohemorum, tum quia est de prosapia illius regni; nam ejus avus fuit filius reginæ Francorum, captæ in matri- monium regi Francorum de Bohemia; tum etiam propter mutuam ligam illorum duorum regnorum, scilicet Franciæ et Bohemiæ; tum tertio, quia scutarios unius regni in servitium transmisit alteri regno, et e converso. Unionem vestram dominus dux multum optat cum ecclesia; nam quanta mala surrexerint, postquam aliqui tempore Constantini se ab ecclesia 1433.
338 Petri Zatecensis, legendo omnes doctores, mihi lucide patuit, quod communio utriusque speciei nullo modo cadit sub præcepto. Item Christus mandavit baptisare laicos, ut patet Math. ult. Mar. ult. etc. Et licet hoc de eis non sit scriptum, tamen quia Christi mandata impleverunt, hoc etiam non neglexerunt; sed communicare laicos non est præceptum, ideo hoc cum non sit scriptum, dimittere potuerunt, præter Paulum, qui Corinthos ex gentilitate con- versos, in usu sanguinem bibere habentes, retrahere non potuit, ideo hoc eis permisit. Item 1 Co. 11 : ego accepi a domino etc. apostolus recepit a Christo per modum doctrinæ, sed non per modum mandati, sicut servus a domino præceptum capit, sed potius sicut discipulus per modum doctrinæ a magistro capit. Item proprie loquendo invocare est sacerdotum secundum Hieronymum super illo 1 Cor. 1: Omnibus, qui invocant nomen. Item 1 Cor. 11 : probet se ipsum etc. probatio cadit sub mandato, sed comestio et bibitio non, quia narrative loquitur apostolus. Et sic præcipitur probari, cum dicitur: Probet se ipsum homo; sed sumptio narratur: de pane illo edat, solummodo laicus, et de calice bibat, sacerdos, sumpta prima specie. Item Christi sanguis sumitur et bibitur sub specie panis, ut dictum et declaratum est. Item adversarius allegavit pro se Petrum Valdensem, et alias negavit eum, dicens eum esse unum de novellis doctoribus, et sic ubi est pro eo, suscipit, et ubi contra eum, respuit. Et sic pæne facit omnibus doctoribus, sed Roki- czana recusavit. Item citra i. e. præter exposuit adversarius, sed Rokiczana redarguit eum, quod non idem factum est de ly præter, i. e. ante. Finito actu illius diei, surrexit Rokiczana et petivit scriptum, qui scilicet Johannes de Ragusio recusavit, dicens: Nisi regrossavero, non dabo, quia quædam vobis gravia in spatiis habeo signata; secundo, quia vos mihi mea non dedistis, ut corrigerem. Respondit Rokiczana: Volo dare, sed tali sub conditione, ut clericus meus adesset correcturæ, quia aperte dico, timui ne aliqua abradissetis (sic) et postea negassetis; quod multi graviter cum murmure passi sunt. Deinde ex parte ambasiatorum inculpavit Johannem de Ragusio pro eo, quod dixit: Bohemi nolunt me audire, quærunt subterfugia. Ideo cum numquam a nobis hoc audistis, et tamen dixistis, committimus vestræe conscientiæ; et Johannes de Ragusio dixit: Gratias vobis, quod meæ conscientiæ committitis. Post hoc surrexit magister Petrus Anglicus, petens, ut verbum loqueretur. Inquisivit igitur legatus, si nomine suo aliqua proponere vellet. Cum autem intellexisset, quod etiam ex voluntate aliorum ambasiatorum dicere vellet, dixit: Postea venietis ad me, et ego aliquos vocabo, qui audiemus vos. Rursus inquit Anglicus : Quia hic coram toto auditorio nimis graviter diffamatus sum, et famam meam tueri volo, hic etiam intendo respondere. At ait legatus: Postea habebitis locum, si aliter fieri non potest. Et sic de concilio exivimus. Vocati sumus ergo ad capellam ejusdem monasterii, ubi invenimus ducem Wilhelmum et ambasiatores ducis Burgundiæ. Episcopus ergo de Burgundia loqui coepit dicens : Animum dudum habuimus ad vobiscum colloquendum ex parte domini maximi ducis Burgundiæ, unde animus domini de Burgundia ducis multum delectatur in bono Bohemorum, tum quia est de prosapia illius regni; nam ejus avus fuit filius reginæ Francorum, captæ in matri- monium regi Francorum de Bohemia; tum etiam propter mutuam ligam illorum duorum regnorum, scilicet Franciæ et Bohemiæ; tum tertio, quia scutarios unius regni in servitium transmisit alteri regno, et e converso. Unionem vestram dominus dux multum optat cum ecclesia; nam quanta mala surrexerint, postquam aliqui tempore Constantini se ab ecclesia 1433.
Strana 339
Liber diurnus. 339 separaverunt! Post quanta mala Machomet fecit, demum Græci propter suam divisionem quanta passi sunt et patiuntur a Torcis ! quæ utique dominus dux optaret Bohemis. Et de unitate, quam bona est, aliqua dixit, et pace, quam omnes debent optare, quantum in eis est, quia omne regnum in se divisum etc. Alias si non fieret, dominus dux, licet ad domum Bohemorum esset obligatus tuendam, propter causas dictas oporteret eum gladium evaginare cum catholicis ; et nune in foribus est contra ecclesiæ inobedientes. Consilio ergo capto Rokiczana respondens: grates deo, in cujus manu cor regis est, dedit, qui incitavit ducem ad priora memoriæ revocanda. Deinde etiam duci regratiamur, quia hoc fecit; unionem semper optamus, ad hoc laboribus magnis nos exposuimus et usque huc venimus, nolentes in aliquo contra deum esse contumaces ; de depopulationibus dolemus et finem optaremus. Speramus etiam, quod non festinabit contra nos gladium evaginare et arma arripere, sed secundum judicem electum stare intendimus. Et subdidit Costka: Nos non speramus, quod aliquid contra nos faciet, sed si venerit contra nos, repugna- bimus ei, sicut aliis fecimus cum dei auxilio. Et sic ab invicem ad partem cessimus. Ipsi autem consilio capto per eundem episcopum responderunt: Bonam voluntatem vestram audientes gaudemus, et etiam scimus, quod dominus noster gaudebit; de ultimo autem, scilicet de minis, dico, quod nullomodo dominus noster dux vobis minatur, sed si ecclesia determinaret, manente discordia inter vos et eam, ipse cum aliis principibus oporteret ecclesiæ obediendo ire, etiam in tali casu contra matrem et patrem. De tribus articulis non est magna difficultas, sed de primo ; tamen sunt tot illuminati viri, qui bene discernent ; et si incorporabimini concilio, eritis judices et acquiretis honorem magnum, quia vocabi- mini secundi apostoli, per quos ecclesia reformabitur. Tunc ait Costka: Propter minas ejus non recedemus de regno, sed contra eum nos defendemus, sicut contra alios. Cui miles de Burgundia dixit: Dominus noster vobis nequaquam minatur, sed vos pauci vultis novam legem invenire contra omnes terras circumjacentes, oportebit eum facere. Et ait Kostka: Nos habemus antiquam legem Jesu Christi. Eodem die post prandium, post horam tertiam, volentes ire in concilium, præ- cesserunt nos duo cardinales caudis per servos deportatis, inter quos unus fuit legatus, qui etiam crucem argenteam ante se servum gerentem habebat. Ingressi ergo concilium, surrexit de Ragusio, duo protestans : primum, quod negativam suam vellet protegere; secundum, quod almæ universitati suæ nollet derogare. Tunc respondit Rokiczana: negativam, dicitis, tantum vultis protegere, et multa alia interseruistis, etiam universitati non vultis dero- gare. In quo? dicatis, quia nec ego meæ universitati. In primis recusavit dicere; post dixit, quia statutum est, quod nullus doctor respondeat magistro artium; sed quia est in materia fidei, ideo respondebo. Cui Rokiczana : Johannes de Ragusio non est melior Christo, nec Johannes de Rokiczana pejor diabolo, et tamen Christus diabolo arguit et respondit. Inter alia Johannes de Ragusio multa loquebatur. Dixit Rokiczana : Vos estis de ordine Prædica- torum, ergo oportet vos multa loqui; et factus est risus. Item de Ragusio in quadam distinc- tione dixit, quod sacramentum eucharistiæ, quantum ad laicos, omnino non est sacramentum necessitatis, ut dicit Alexander de Halis et Bonaventura, sed ego hoc non dico, nec oppositum, quia ecclesia nullum determinavit; et post glossavit se dicens, non determinavit ecclesia, quod est præceptum Christi. Item quandam propositionem nec negavit, nec concessit. Dixit Rokiczana : Non timeatis ! et factus est risus. Tunc monachus quidam niger surrexit et dixit : 43 1433.
Liber diurnus. 339 separaverunt! Post quanta mala Machomet fecit, demum Græci propter suam divisionem quanta passi sunt et patiuntur a Torcis ! quæ utique dominus dux optaret Bohemis. Et de unitate, quam bona est, aliqua dixit, et pace, quam omnes debent optare, quantum in eis est, quia omne regnum in se divisum etc. Alias si non fieret, dominus dux, licet ad domum Bohemorum esset obligatus tuendam, propter causas dictas oporteret eum gladium evaginare cum catholicis ; et nune in foribus est contra ecclesiæ inobedientes. Consilio ergo capto Rokiczana respondens: grates deo, in cujus manu cor regis est, dedit, qui incitavit ducem ad priora memoriæ revocanda. Deinde etiam duci regratiamur, quia hoc fecit; unionem semper optamus, ad hoc laboribus magnis nos exposuimus et usque huc venimus, nolentes in aliquo contra deum esse contumaces ; de depopulationibus dolemus et finem optaremus. Speramus etiam, quod non festinabit contra nos gladium evaginare et arma arripere, sed secundum judicem electum stare intendimus. Et subdidit Costka: Nos non speramus, quod aliquid contra nos faciet, sed si venerit contra nos, repugna- bimus ei, sicut aliis fecimus cum dei auxilio. Et sic ab invicem ad partem cessimus. Ipsi autem consilio capto per eundem episcopum responderunt: Bonam voluntatem vestram audientes gaudemus, et etiam scimus, quod dominus noster gaudebit; de ultimo autem, scilicet de minis, dico, quod nullomodo dominus noster dux vobis minatur, sed si ecclesia determinaret, manente discordia inter vos et eam, ipse cum aliis principibus oporteret ecclesiæ obediendo ire, etiam in tali casu contra matrem et patrem. De tribus articulis non est magna difficultas, sed de primo ; tamen sunt tot illuminati viri, qui bene discernent ; et si incorporabimini concilio, eritis judices et acquiretis honorem magnum, quia vocabi- mini secundi apostoli, per quos ecclesia reformabitur. Tunc ait Costka: Propter minas ejus non recedemus de regno, sed contra eum nos defendemus, sicut contra alios. Cui miles de Burgundia dixit: Dominus noster vobis nequaquam minatur, sed vos pauci vultis novam legem invenire contra omnes terras circumjacentes, oportebit eum facere. Et ait Kostka: Nos habemus antiquam legem Jesu Christi. Eodem die post prandium, post horam tertiam, volentes ire in concilium, præ- cesserunt nos duo cardinales caudis per servos deportatis, inter quos unus fuit legatus, qui etiam crucem argenteam ante se servum gerentem habebat. Ingressi ergo concilium, surrexit de Ragusio, duo protestans : primum, quod negativam suam vellet protegere; secundum, quod almæ universitati suæ nollet derogare. Tunc respondit Rokiczana: negativam, dicitis, tantum vultis protegere, et multa alia interseruistis, etiam universitati non vultis dero- gare. In quo? dicatis, quia nec ego meæ universitati. In primis recusavit dicere; post dixit, quia statutum est, quod nullus doctor respondeat magistro artium; sed quia est in materia fidei, ideo respondebo. Cui Rokiczana : Johannes de Ragusio non est melior Christo, nec Johannes de Rokiczana pejor diabolo, et tamen Christus diabolo arguit et respondit. Inter alia Johannes de Ragusio multa loquebatur. Dixit Rokiczana : Vos estis de ordine Prædica- torum, ergo oportet vos multa loqui; et factus est risus. Item de Ragusio in quadam distinc- tione dixit, quod sacramentum eucharistiæ, quantum ad laicos, omnino non est sacramentum necessitatis, ut dicit Alexander de Halis et Bonaventura, sed ego hoc non dico, nec oppositum, quia ecclesia nullum determinavit; et post glossavit se dicens, non determinavit ecclesia, quod est præceptum Christi. Item quandam propositionem nec negavit, nec concessit. Dixit Rokiczana : Non timeatis ! et factus est risus. Tunc monachus quidam niger surrexit et dixit : 43 1433.
Strana 340
340 Petri Zatecensis, 4. Apr. Est suppositio in materia fidei, concedatur. Cui Johannes de Ragusio: Veniatis et con- cedatis ei. Ait monachus: Ego responderem statim sine libro. Tunc legatus, quod nullus loquatur. Cui idem monachus niger: Interim, quod non erit contra fidem, ego non loquar. Et sic legatus fecit eum exire; tamen postea sibi silentio imposito a procuratore concilii, mansit. Et sic ulterius Rokiczana arguendo, numquam Johannes de Ragusio ad propositum voluit respondere, sed cum satis confusione magna tacuit vel glossavit, vel aliquando dimisit. Item Johannes de Ragusio dixit: Dicta doctorum non debent consi- derari tantum in uno loco, sed in omnibus, quia quod in uno loco omittunt, in alio sup- plent. Post finem actus surrexit magister Petrus Anglicus. Tunc Johannes de Ragusio dixit: Magister Johannes de Rokiczana jam gravatur; respondeat ergo aliquis alius doctor magistro Petro Anglico, et ego etiam quiescam. Tunc Rokiczana : Non aggravor, ait, sed quia patribus placuit, quod cessarem, et ideo si vultis, ego vobis adhuc arguam. Et sic surrexit quidam doctor Petrus Anglicus, supra etiam semel nominatus, et cardinalis fecit sedere Johannem de Ragusio et magistrum nostrum Petrum Anglicum, qui dixit: Gratias vobis, sancte pater! Et factus est risus. Tunc incepit arguere magister Petrus Anglicus doctori Petro Anglico, qui primo duas fecit protestationes, primam, quod omnia dicta in præsenti, præeterito vel futuro tempore dicenda, committeret judicio ecclesiæ, nihil pertinaciter volens asserere; secundum, quod si loquendo cum illo homine, utinam bono, denotando nostrum magistrum Petrum Anglicum, (iterum risus factus est,) non intendo detrahere ambasiatoribus inclyti regni Bohemiæ, quod teneor honorare ultra omnia regna mundi, præeter Angliæ et Franciæ, et volo. Tunc proponendo sibi quæstiones duas, nulli satisfecit, quia interpretatus episcopum i. e missus, et sic bis episcopatum susceperunt apostoli, quia bis missi. Et Placentinus dixit: Satis pro illa vice, quia collationem negligerem. Et sic omnes surrexerunt, et cum pressura magna exierunt, quilibet in locum suum. Sabbato ante Palmarum, hoc est in commemoratione Ambrosii, mane in concilium venientes sedimus, et venit post nos cardinalis Placentinus cauda lata etc. more suo. Tunc surrexit doctor Aegidius theologiæ, replicam Episcopi Nicolai ad peccata destruenda positam infringere volens, distinxit eam in xu contrarietates, sibi repugnantes. Imprimis dixit Nicolaum Episcopum ollam nimis succendisse, etiam non solum ad materiæ contentæ combustionem, sed etiam ad ollæ combustionem; ego autem dixi aquam administrare, quæ est aqua gratiæ Joh. 4: Qui biberit ex hac aqua etc. non tamen ego sum dator, sed mini- strator, tribuit autem dominus ; utinam opponens dicat : Da mihi hanc aquam, ut non etc. Item miror, quod dominus opponens rationes exiles multum et tela perforata direxerit et transmiserit contra fortissimam turrim David, quam custodiunt viri fortissimi. Item dicam, quod dicta opponentis non sunt vere posita; secundo, quod meis dictis et rationibus non satisfecit; sed sæpius cum arguit doctor Aegidius, contradixit sibi Episcopus, asserens, quod sua dicta non vere caperet, vel in toto respiceret. Item posuit Aegidius duplicem necessitatem, scilicet simpliciter et absolute; secundo respectu finis convenientius adipis- cendæ. (sic) Item lex humana est necessaria, secundo modo capta necessitate, ad regendam rempublicam, non propter defectibilitatem legis Christi, sed propter defectum rationis humanæ. Item placet mihi, quod necessaria ad salutem sufficienter tradit lex nova. Item consecratio altarium, calicum etc. non sunt de lege dei, sed hominibus reliquit insti- tuenda, secundum arbitrarium. Item negare, leges humanas esse utiles vel necessarias, 1433.
340 Petri Zatecensis, 4. Apr. Est suppositio in materia fidei, concedatur. Cui Johannes de Ragusio: Veniatis et con- cedatis ei. Ait monachus: Ego responderem statim sine libro. Tunc legatus, quod nullus loquatur. Cui idem monachus niger: Interim, quod non erit contra fidem, ego non loquar. Et sic legatus fecit eum exire; tamen postea sibi silentio imposito a procuratore concilii, mansit. Et sic ulterius Rokiczana arguendo, numquam Johannes de Ragusio ad propositum voluit respondere, sed cum satis confusione magna tacuit vel glossavit, vel aliquando dimisit. Item Johannes de Ragusio dixit: Dicta doctorum non debent consi- derari tantum in uno loco, sed in omnibus, quia quod in uno loco omittunt, in alio sup- plent. Post finem actus surrexit magister Petrus Anglicus. Tunc Johannes de Ragusio dixit: Magister Johannes de Rokiczana jam gravatur; respondeat ergo aliquis alius doctor magistro Petro Anglico, et ego etiam quiescam. Tunc Rokiczana : Non aggravor, ait, sed quia patribus placuit, quod cessarem, et ideo si vultis, ego vobis adhuc arguam. Et sic surrexit quidam doctor Petrus Anglicus, supra etiam semel nominatus, et cardinalis fecit sedere Johannem de Ragusio et magistrum nostrum Petrum Anglicum, qui dixit: Gratias vobis, sancte pater! Et factus est risus. Tunc incepit arguere magister Petrus Anglicus doctori Petro Anglico, qui primo duas fecit protestationes, primam, quod omnia dicta in præsenti, præeterito vel futuro tempore dicenda, committeret judicio ecclesiæ, nihil pertinaciter volens asserere; secundum, quod si loquendo cum illo homine, utinam bono, denotando nostrum magistrum Petrum Anglicum, (iterum risus factus est,) non intendo detrahere ambasiatoribus inclyti regni Bohemiæ, quod teneor honorare ultra omnia regna mundi, præeter Angliæ et Franciæ, et volo. Tunc proponendo sibi quæstiones duas, nulli satisfecit, quia interpretatus episcopum i. e missus, et sic bis episcopatum susceperunt apostoli, quia bis missi. Et Placentinus dixit: Satis pro illa vice, quia collationem negligerem. Et sic omnes surrexerunt, et cum pressura magna exierunt, quilibet in locum suum. Sabbato ante Palmarum, hoc est in commemoratione Ambrosii, mane in concilium venientes sedimus, et venit post nos cardinalis Placentinus cauda lata etc. more suo. Tunc surrexit doctor Aegidius theologiæ, replicam Episcopi Nicolai ad peccata destruenda positam infringere volens, distinxit eam in xu contrarietates, sibi repugnantes. Imprimis dixit Nicolaum Episcopum ollam nimis succendisse, etiam non solum ad materiæ contentæ combustionem, sed etiam ad ollæ combustionem; ego autem dixi aquam administrare, quæ est aqua gratiæ Joh. 4: Qui biberit ex hac aqua etc. non tamen ego sum dator, sed mini- strator, tribuit autem dominus ; utinam opponens dicat : Da mihi hanc aquam, ut non etc. Item miror, quod dominus opponens rationes exiles multum et tela perforata direxerit et transmiserit contra fortissimam turrim David, quam custodiunt viri fortissimi. Item dicam, quod dicta opponentis non sunt vere posita; secundo, quod meis dictis et rationibus non satisfecit; sed sæpius cum arguit doctor Aegidius, contradixit sibi Episcopus, asserens, quod sua dicta non vere caperet, vel in toto respiceret. Item posuit Aegidius duplicem necessitatem, scilicet simpliciter et absolute; secundo respectu finis convenientius adipis- cendæ. (sic) Item lex humana est necessaria, secundo modo capta necessitate, ad regendam rempublicam, non propter defectibilitatem legis Christi, sed propter defectum rationis humanæ. Item placet mihi, quod necessaria ad salutem sufficienter tradit lex nova. Item consecratio altarium, calicum etc. non sunt de lege dei, sed hominibus reliquit insti- tuenda, secundum arbitrarium. Item negare, leges humanas esse utiles vel necessarias, 1433.
Strana 341
Liber diurnus. 341 est negare canones et doctores, qui eas approbant. Item volens reprobare Episcopum, qui dixit: "Utinam curia Romana non est meretrix apokalyptica!“ inter cetera doctor Aegidius sic dixit: Hunc errorem tenuit Vicleph, qui in multis locis librorum suorum detrahit auctoritati Romanæ, ita quod super illo Math. 24 abominatio desolationis etc. vocavit curiam Romanam in abstracto abominationem desolationis ; et est etiam error Valdensium, qui dicunt, quod propter peccata clericorum tota auctoritas ab ecclesia est ablata. Item consulo, quod opponens non ponat os suum in coelum, nec patris confu- sionem fratribus ostendat, ne maledicat patri papæ et matri ecclesiæ, et maledictus sit, et dicit omnis populus Amen, quod avertat deus etc., plura exempla adduxit. Item dominus opponens adduxit Scotum contra me. Si esset contra me, secundum unam suppositionem Johannis de Ragusio, quam etiam magister Johannes Rokyczana allegavit, facerem, in qua continetur, quod ubi adversitas est in doctoribus, seniores sunt præponendi modernis et junioribus ; sed Scotus non est contra me, sed contra opponentem. Item poena habet in se partem poenæ respectu culpæ præteritæ, et medicinam respectu peccati futuri. Finito actu illius diei surrexit Rokyczana, dicens: Nollem, magister Aegidie! quod vestra scripta, quæ pro occisionibus allegastis, habuissent in Bohemia: quia in expugnationibus civitatum et castrorum et in aliis bellis multi fuissent peremti, qui alias circa vitam sunt conservati; unde et traditores multi non sunt occisi tempore ingressus Hynkonis ad Pragam cum aliquot centenis equestrium *), quos ego cum ceteris sacerdotibus juxta posse circa vitam conservavimus ita eodem tempore, quod exivi in superpellicio, capiendo aliquos et me ipsum periculis exponendo, ita quod rubricatum fuit mihi superpellicium sanguine etc. De patibulis dico, quod Pragæ per multos annos nullus est suspensus; nam in veteri lege poena furis non fuit mors, nisi speciali revelatione super hoc præhibita, ut fuit in furto Achor, qui argenteam regulam furatus est, sed pro uno bove fur debuit reddere quinque boves, vel in servitutem reddi in casu. Et nunc, si inebriatus fuerit aliquis, pro nullo peccato computant, cum secundum Bohemicale proverbium triplicem viam habet, scilicet circumstantes vel transeuntes et videntes rident, et si adulteratur, non punitur morte, sed si furatur equum, propter injuriam propriam vindicandam suspenditur; et si aliquando pro minimo furatur quis, antequam perducitur ad judicem, percutitur et nimis crudeliter tractatur: cum utique adulterium est majus peccatum, quam si quis furaretur centum equos etc. Et sic fecerunt silentium. Insuper petivit Rokiczana Johannem de Ragusio, ut daret sibi copiam dictorum seu replicatorum contra sua dicta, et sic prolongare voluit. Tunc legatus dixit: Hodie habebitis unum sexternum, et forte cras alium. Post hoc legatus dixit de disputatione: Heri fuerunt convicia multa; si ergo hodie iterum sic deberet fieri, melius esset dimittere. Et sic finaliter concluserunt, ut post prandium hora tertia revenirent. Statim post prandium quidam monachus ordinis Prædicatorum, Nicolaus Bohemus, a concilio missus, venit ad Bohemos, singulariter ad quodlibet hospitium, petendo ex parte concilii, ut supersederent de disputatione illius diei. Omnes consensissent et con- senserunt, usque ad voluntatem Rokiczanæ, qui omnino recusavit. Adveniente ergo hora ingrediebamur, surrexit Rokiczana et Johannes de Ragusio et incepit arguere, et tantum 1433. *) Referenda hæc ad ea, quæ die 6. Sept. 1427 Pragæ contigerunt.
Liber diurnus. 341 est negare canones et doctores, qui eas approbant. Item volens reprobare Episcopum, qui dixit: "Utinam curia Romana non est meretrix apokalyptica!“ inter cetera doctor Aegidius sic dixit: Hunc errorem tenuit Vicleph, qui in multis locis librorum suorum detrahit auctoritati Romanæ, ita quod super illo Math. 24 abominatio desolationis etc. vocavit curiam Romanam in abstracto abominationem desolationis ; et est etiam error Valdensium, qui dicunt, quod propter peccata clericorum tota auctoritas ab ecclesia est ablata. Item consulo, quod opponens non ponat os suum in coelum, nec patris confu- sionem fratribus ostendat, ne maledicat patri papæ et matri ecclesiæ, et maledictus sit, et dicit omnis populus Amen, quod avertat deus etc., plura exempla adduxit. Item dominus opponens adduxit Scotum contra me. Si esset contra me, secundum unam suppositionem Johannis de Ragusio, quam etiam magister Johannes Rokyczana allegavit, facerem, in qua continetur, quod ubi adversitas est in doctoribus, seniores sunt præponendi modernis et junioribus ; sed Scotus non est contra me, sed contra opponentem. Item poena habet in se partem poenæ respectu culpæ præteritæ, et medicinam respectu peccati futuri. Finito actu illius diei surrexit Rokyczana, dicens: Nollem, magister Aegidie! quod vestra scripta, quæ pro occisionibus allegastis, habuissent in Bohemia: quia in expugnationibus civitatum et castrorum et in aliis bellis multi fuissent peremti, qui alias circa vitam sunt conservati; unde et traditores multi non sunt occisi tempore ingressus Hynkonis ad Pragam cum aliquot centenis equestrium *), quos ego cum ceteris sacerdotibus juxta posse circa vitam conservavimus ita eodem tempore, quod exivi in superpellicio, capiendo aliquos et me ipsum periculis exponendo, ita quod rubricatum fuit mihi superpellicium sanguine etc. De patibulis dico, quod Pragæ per multos annos nullus est suspensus; nam in veteri lege poena furis non fuit mors, nisi speciali revelatione super hoc præhibita, ut fuit in furto Achor, qui argenteam regulam furatus est, sed pro uno bove fur debuit reddere quinque boves, vel in servitutem reddi in casu. Et nunc, si inebriatus fuerit aliquis, pro nullo peccato computant, cum secundum Bohemicale proverbium triplicem viam habet, scilicet circumstantes vel transeuntes et videntes rident, et si adulteratur, non punitur morte, sed si furatur equum, propter injuriam propriam vindicandam suspenditur; et si aliquando pro minimo furatur quis, antequam perducitur ad judicem, percutitur et nimis crudeliter tractatur: cum utique adulterium est majus peccatum, quam si quis furaretur centum equos etc. Et sic fecerunt silentium. Insuper petivit Rokiczana Johannem de Ragusio, ut daret sibi copiam dictorum seu replicatorum contra sua dicta, et sic prolongare voluit. Tunc legatus dixit: Hodie habebitis unum sexternum, et forte cras alium. Post hoc legatus dixit de disputatione: Heri fuerunt convicia multa; si ergo hodie iterum sic deberet fieri, melius esset dimittere. Et sic finaliter concluserunt, ut post prandium hora tertia revenirent. Statim post prandium quidam monachus ordinis Prædicatorum, Nicolaus Bohemus, a concilio missus, venit ad Bohemos, singulariter ad quodlibet hospitium, petendo ex parte concilii, ut supersederent de disputatione illius diei. Omnes consensissent et con- senserunt, usque ad voluntatem Rokiczanæ, qui omnino recusavit. Adveniente ergo hora ingrediebamur, surrexit Rokiczana et Johannes de Ragusio et incepit arguere, et tantum 1433. *) Referenda hæc ad ea, quæ die 6. Sept. 1427 Pragæ contigerunt.
Strana 342
6. Apr. 342 fuit contentio verborum, quia concessit quod voluit et negavit quod sibi displicuit, licet in forma fuissent verba doctorum, ut Scoti, Thomæ de Aquino, Petri de Palude, et aliquando etiam interrupit sermonem Rokyezanæ. In fine ergo volens cessare, quia verba multa fudit contra eum Rokiczana, de quibus nil nisi aliquando cachinnationes sequebantur. Similiter factum est, quando Anglicus surrexit et loqui voluit. Dixit ergo Johannes de Ragusio : In primo meo actu dixi magistro Johanni de Rokyczana, vellem respondere ad argumenta sua heri et hodie, quod feci, cum ad factum in se nihil agit, scilicet, quod sit præceptum communio utriusque speciei, quoad non conficientes, supposito, quod ille textus Joh. 6 intelligatur de sacramentali communione etc. adhuc non habebit contentum. Respondit Rokyczana: Non admittatis mihi illa, et videbitis, quid fiet ; sed quod vultis admittere per modum suppositionis, intelligo bene, quid exinde sequitur. Et sic ulterius loquebatur Johannes de Ragusio. Cum ergo omnes et singuli audistis, quod perfeci, ad quæ me obligavi, peto, ut reus absolvatur; et ostendit fere 20 magnos sexternos, dicens: collegi, ideo etiam libenter vellem quiescere. Cui respondit Rokyczana: Illa per 40 �am Respondebo, incipiendo a fine: Cum magister Johannes de Ragusio petit, ut reus absol- vatur, fatetur, se esse reum in communione, quam reprobare intendebat, non valens. Videtis ergo, quod ipse se ipsum reum fatetur: et factus est magnus risus nimis. Post hoc subjunxit Rokyczana: Omni anno, sicut et cras, canitur in ecclesia: unus autem ex ipsis, Caiphas nomine etc. prophetavit, nesciens, quid diceret; sic ille magister Johannes de Ragusio; et iterum risus. Tunc dixit Auditor: magister Johannes de Rokiczana sic locutus est, ut risum faceret. Cui respondit: Certe non, ego habeo pro illo, quod ipse est reus. Asseruit tamen Rokiczana coram omnibus, quod adhuc dicta cum haberet, ea vellet cribrare; et de Ragusio obligavit se, quod non tantum duobus diebus, sed quantum placeret, vellet respondere omnibus. In eodem etiam actu voluit suum propositum probare, scilicet quod sacramentalis communio non esset de præcepto Christi; allegavit contra Rokyczanam magistrum Johannem Hus et contra communionem parvulorum; cui Rokiczana dixit: Intelligit magister Hus de necessitate absolute, quod nec nos dicimus; de parvulis dico, quod nos etiam tenemus, quia possunt salvari sine illa, quia dicit Thomas in baptismo: parvuli eucharistiam suscipiunt in voto. Feria 2° post Palmarum, in hac syllaba „sii festis“ etc. mane in concilium intrantes, venit caudatus cardinalis Placentinus. Et sic omnes fuerunt 6, quia eodem die cardinalis Bononiensis primum in concilium intravit. Tunc surrexit doctor Aegidius, et primo declaravit, quod sacerdotes a primordio non fuerunt subjecti jurisdictioni seculari, ut patet de Melchisedech, major existens Abrahæ, Moyses sacerdos constitutus deus Pha- raonis, cujus etiam sacerdotes tempore extremæ necessitatis fuerunt a tributo exempti, ut patet Genes. 40. Et sic quatuor monarchiæ finem capientes ; et secundum Danielem 2° capi- tulo, insurgere debuit, ut ibidem dicitur, Christi regnum, nullum habens finem, cujus papa locum tenet. Item Jere. 1: Jeremias constitutus est super gentes et regna, ergo non debet esse subjectus eis. Item ille est articulus Vicleph et Hus, scilicet quod laici possunt jurisdic- tionem exercere in personas ecclesiasticas. Item bona temporalia clericis data non sunt bona mundi, sed dei, quia sancta sanctorum domino collata. Item defensorium pacis non ipsius, sed potius Marsilii de Padua hæretici. Item Pilatus in eo, quod habuit potestatem super Chri- stum tempore, quo sibi traditus est, non aliter habuit potestatem, quam super hominem Petri Zatecensis, 1433.
6. Apr. 342 fuit contentio verborum, quia concessit quod voluit et negavit quod sibi displicuit, licet in forma fuissent verba doctorum, ut Scoti, Thomæ de Aquino, Petri de Palude, et aliquando etiam interrupit sermonem Rokyezanæ. In fine ergo volens cessare, quia verba multa fudit contra eum Rokiczana, de quibus nil nisi aliquando cachinnationes sequebantur. Similiter factum est, quando Anglicus surrexit et loqui voluit. Dixit ergo Johannes de Ragusio : In primo meo actu dixi magistro Johanni de Rokyczana, vellem respondere ad argumenta sua heri et hodie, quod feci, cum ad factum in se nihil agit, scilicet, quod sit præceptum communio utriusque speciei, quoad non conficientes, supposito, quod ille textus Joh. 6 intelligatur de sacramentali communione etc. adhuc non habebit contentum. Respondit Rokyczana: Non admittatis mihi illa, et videbitis, quid fiet ; sed quod vultis admittere per modum suppositionis, intelligo bene, quid exinde sequitur. Et sic ulterius loquebatur Johannes de Ragusio. Cum ergo omnes et singuli audistis, quod perfeci, ad quæ me obligavi, peto, ut reus absolvatur; et ostendit fere 20 magnos sexternos, dicens: collegi, ideo etiam libenter vellem quiescere. Cui respondit Rokyczana: Illa per 40 �am Respondebo, incipiendo a fine: Cum magister Johannes de Ragusio petit, ut reus absol- vatur, fatetur, se esse reum in communione, quam reprobare intendebat, non valens. Videtis ergo, quod ipse se ipsum reum fatetur: et factus est magnus risus nimis. Post hoc subjunxit Rokyczana: Omni anno, sicut et cras, canitur in ecclesia: unus autem ex ipsis, Caiphas nomine etc. prophetavit, nesciens, quid diceret; sic ille magister Johannes de Ragusio; et iterum risus. Tunc dixit Auditor: magister Johannes de Rokiczana sic locutus est, ut risum faceret. Cui respondit: Certe non, ego habeo pro illo, quod ipse est reus. Asseruit tamen Rokiczana coram omnibus, quod adhuc dicta cum haberet, ea vellet cribrare; et de Ragusio obligavit se, quod non tantum duobus diebus, sed quantum placeret, vellet respondere omnibus. In eodem etiam actu voluit suum propositum probare, scilicet quod sacramentalis communio non esset de præcepto Christi; allegavit contra Rokyczanam magistrum Johannem Hus et contra communionem parvulorum; cui Rokiczana dixit: Intelligit magister Hus de necessitate absolute, quod nec nos dicimus; de parvulis dico, quod nos etiam tenemus, quia possunt salvari sine illa, quia dicit Thomas in baptismo: parvuli eucharistiam suscipiunt in voto. Feria 2° post Palmarum, in hac syllaba „sii festis“ etc. mane in concilium intrantes, venit caudatus cardinalis Placentinus. Et sic omnes fuerunt 6, quia eodem die cardinalis Bononiensis primum in concilium intravit. Tunc surrexit doctor Aegidius, et primo declaravit, quod sacerdotes a primordio non fuerunt subjecti jurisdictioni seculari, ut patet de Melchisedech, major existens Abrahæ, Moyses sacerdos constitutus deus Pha- raonis, cujus etiam sacerdotes tempore extremæ necessitatis fuerunt a tributo exempti, ut patet Genes. 40. Et sic quatuor monarchiæ finem capientes ; et secundum Danielem 2° capi- tulo, insurgere debuit, ut ibidem dicitur, Christi regnum, nullum habens finem, cujus papa locum tenet. Item Jere. 1: Jeremias constitutus est super gentes et regna, ergo non debet esse subjectus eis. Item ille est articulus Vicleph et Hus, scilicet quod laici possunt jurisdic- tionem exercere in personas ecclesiasticas. Item bona temporalia clericis data non sunt bona mundi, sed dei, quia sancta sanctorum domino collata. Item defensorium pacis non ipsius, sed potius Marsilii de Padua hæretici. Item Pilatus in eo, quod habuit potestatem super Chri- stum tempore, quo sibi traditus est, non aliter habuit potestatem, quam super hominem Petri Zatecensis, 1433.
Strana 343
Liber diurnus. 343 communem malum, et in illo papa ei non succedit, quia sic dicit doctor*). Item decimæ non debent subtrahi a malis sacerdotibus, quia eorum sunt debita, quæ non debent auferri habi- tualiter ab aliquo peccante, et videtur opponens innuere, quod sunt puræ elemosynæ ; et ille est articulus Wicleph 18. Item pro veneratione reliquiarum allegavit Hieronymum contra Vigilantium, qui ideo hæreticus assertus est, quod ossa sanctorum honorare noluit, dicens idola sibi ex ipsis facere Christianos. Item pro imaginibus allegavit chronicas, in quibus ponitur, quod quidam papæ destruentes imagines anathematisaverunt. Item concilia duo pro imaginibus. Item in veteri testamento non licuerunt (sic) imagines fieri, quia deus nondum fuit incarnatus. Item imago plus movet, quam scriptura vel precatio. Item de opponentis dictis nullus moveatur, quia non alia debet tenere, quam quæ tenet ecclesia. Hiis finitis Nicolaus de Pisk petivit sibi dari scripta, et promisit. Post hoc surrexit Mathias Lauda, petens secundum legati dicta, ut quicumque aliquid contra magistrum Petrum Anglicum dixisset, quod resumeret. Tunc legatus consilio habito dixit: Hic dicta sunt in occulto; si ergo aliquid dictum est vobis, et probare potestis testibus, habebitis responsum. Post hoc iterum consilio capto, dixit: Si non vultis habere pro violatione treugarum, quidquid dicitur a quocumque, quia monachus Cister- ciensis noluit dicere, sed asseruit, se velle auditis respondere. Nostri ergo consilio habito loco in eodem responderunt: Non habebimus pro violatione, sic tamen, quod etiam possunt loqui, quidquid videbitur, sine violatione salvorum conducti (sic). Et concessum est, sic tamen, quod non contra alias personas, nisi contra accusantes. Surrexit igitur doctor theologiæ monachus, et inculpavit magistrum Petrum Anglicum, inprimis innuens, quod noluit turbare ambasiatores Bohemiæ quovis modo, ideo non fuisset aliqua coram eorum præsentia contra aliquam eorum personam locutus, sed contra magistrum Petrum tria proponeret: primum, quod in regno Angliæ diffamatus de hæresi fuisset, et citatus non comparuisset; secundum, pertinacia habita fuisset excommunicatus, et in illa excom- municatione maneret; tertio, quod fuisset proditor regis ; primum ideo, quia in parlamento regis fuisset statutum, quicumque teneret articulos Wiclef, deberet esse regis proditor, quia spiritualiter animas proderet, et hoc ipse teneret; secundo, quia per personas medias machinatus fuisset in personam regis; quia veritatem dictum hoc non habet; ideo ea facilitate contemnimur. Dixit ergo magister Petrus Anglicus: De primo, quia articulos Wiclef nolui abjurare, poterunt me habere suspectum, qui voluerint. De secundo, citatus comparere nolui, ut dicit; dico, quod si citatus post meum recessum de Anglia, quid potui? De tertio, scilicet statuto in parliamento regis, quid possum? possunt statuere id, quod volunt. Sed de traditione dico, quod a pueritia mea numquam consentire potui in mortem alicujus personæ, qualiter tune in personam regis? Tunc surrexit quidam supranominatus Petrus Anglicus Perdix cognomine, monachi confirmans verba, super addens, se affuisse citationi magistri Petri Anglici, et ipsum hora eadem facie ad faciem conspexisse. Insuper de proditione asseruit, comitem strenuissimum et optimum in toto mundo, si non hæresibus fuisset infectus, (denotans dominum Cobam,) tractasse ex inductione forte illius, utinam boni hominis, (denotando magistrum Petrum Anglicum,) et post uxorem ejus, postea coram rege dixisse. Alii insurgentes secundo legati Anglici, 1433. *) Hic est hiatus in MS.
Liber diurnus. 343 communem malum, et in illo papa ei non succedit, quia sic dicit doctor*). Item decimæ non debent subtrahi a malis sacerdotibus, quia eorum sunt debita, quæ non debent auferri habi- tualiter ab aliquo peccante, et videtur opponens innuere, quod sunt puræ elemosynæ ; et ille est articulus Wicleph 18. Item pro veneratione reliquiarum allegavit Hieronymum contra Vigilantium, qui ideo hæreticus assertus est, quod ossa sanctorum honorare noluit, dicens idola sibi ex ipsis facere Christianos. Item pro imaginibus allegavit chronicas, in quibus ponitur, quod quidam papæ destruentes imagines anathematisaverunt. Item concilia duo pro imaginibus. Item in veteri testamento non licuerunt (sic) imagines fieri, quia deus nondum fuit incarnatus. Item imago plus movet, quam scriptura vel precatio. Item de opponentis dictis nullus moveatur, quia non alia debet tenere, quam quæ tenet ecclesia. Hiis finitis Nicolaus de Pisk petivit sibi dari scripta, et promisit. Post hoc surrexit Mathias Lauda, petens secundum legati dicta, ut quicumque aliquid contra magistrum Petrum Anglicum dixisset, quod resumeret. Tunc legatus consilio habito dixit: Hic dicta sunt in occulto; si ergo aliquid dictum est vobis, et probare potestis testibus, habebitis responsum. Post hoc iterum consilio capto, dixit: Si non vultis habere pro violatione treugarum, quidquid dicitur a quocumque, quia monachus Cister- ciensis noluit dicere, sed asseruit, se velle auditis respondere. Nostri ergo consilio habito loco in eodem responderunt: Non habebimus pro violatione, sic tamen, quod etiam possunt loqui, quidquid videbitur, sine violatione salvorum conducti (sic). Et concessum est, sic tamen, quod non contra alias personas, nisi contra accusantes. Surrexit igitur doctor theologiæ monachus, et inculpavit magistrum Petrum Anglicum, inprimis innuens, quod noluit turbare ambasiatores Bohemiæ quovis modo, ideo non fuisset aliqua coram eorum præsentia contra aliquam eorum personam locutus, sed contra magistrum Petrum tria proponeret: primum, quod in regno Angliæ diffamatus de hæresi fuisset, et citatus non comparuisset; secundum, pertinacia habita fuisset excommunicatus, et in illa excom- municatione maneret; tertio, quod fuisset proditor regis ; primum ideo, quia in parlamento regis fuisset statutum, quicumque teneret articulos Wiclef, deberet esse regis proditor, quia spiritualiter animas proderet, et hoc ipse teneret; secundo, quia per personas medias machinatus fuisset in personam regis; quia veritatem dictum hoc non habet; ideo ea facilitate contemnimur. Dixit ergo magister Petrus Anglicus: De primo, quia articulos Wiclef nolui abjurare, poterunt me habere suspectum, qui voluerint. De secundo, citatus comparere nolui, ut dicit; dico, quod si citatus post meum recessum de Anglia, quid potui? De tertio, scilicet statuto in parliamento regis, quid possum? possunt statuere id, quod volunt. Sed de traditione dico, quod a pueritia mea numquam consentire potui in mortem alicujus personæ, qualiter tune in personam regis? Tunc surrexit quidam supranominatus Petrus Anglicus Perdix cognomine, monachi confirmans verba, super addens, se affuisse citationi magistri Petri Anglici, et ipsum hora eadem facie ad faciem conspexisse. Insuper de proditione asseruit, comitem strenuissimum et optimum in toto mundo, si non hæresibus fuisset infectus, (denotans dominum Cobam,) tractasse ex inductione forte illius, utinam boni hominis, (denotando magistrum Petrum Anglicum,) et post uxorem ejus, postea coram rege dixisse. Alii insurgentes secundo legati Anglici, 1433. *) Hic est hiatus in MS.
Strana 344
344 Petri Zatecensis, idem fatebantur. Insuper dixit probare sigillis multorum tam spiritualium quam secularium, si permanebitis domini Bohemi, vel si revertimini, ut speratur. Magister igitur Anglicus illa falsa ostendens, dixit eum, sicut et priorem monachum, ex invidia dicere; nam monachis mendicantibus elemosynam panem dare in aula mea recusavi, et dixi eis aliqua, quæe non libenter audierunt. Et ille doctor Petrus, socius meus fuit et me ad legendum libros Wicleph induxit, et dicta ejus per scripturam mihi probavit, sed habita præbenda cancrisavit. Et verum est, quia cum hoc vidissem, ego eum fugi. Sed de proditione coram deo loquens injuriam facit, cum nequaquam in mortem alicujus personæe consentire possem. Etiam si dixit uxor ejus, nescio, et quid possum, cum ibi non sum ? Tunc idem doctor dixit: Scitis magister, quod ante domum meam, vobis dixi de opinionibus, quod eas dimitteretis et hæreses, quia destrueretis vos ipsum; etiam si essent veritates, nihil possitis proficere, sed obstrueretis vobis viam prædicandi et docendi, et essetis inutilis in ecclesia. Surrexit igitur Costka, et dixit: Mirabile est, quod magister Petrus Anglicus fuit nobiscum in Ungaria coram rege, et ibi invenimus unum militem Hartunghen, qui valde honoravit magistrum Petrum, et nihil mali dixit, sed omne bonum de eo, qui tamen plus est cum rege, quam aliquis ex eis. Et Rokiczana dixit ex parte omnium: Unum miramur, quod sicut dicit doctor, quod ultra omnia regna mundi præter Angliæ et Franciæ vellet servire regno Boemiæ, et sicut dicit de magistro Petro, quod talis esset, quod tamen non credimus, quia nihil mali ab eo audivimus usque in præsens, et ideo æstima- vimus ex invidia dicta esse; literas etiam si ad regnum dirigetis, regnum ponderabit, et vobis responsum dabit. Post prandium hora tertia convenimus in concilium. Surrexit Rokyczana et arguit Ragusio, quod ex suppositione vellet sibi concedere textum Joh. 6 posse intelligi de sacramentali communione. Et sic concessit sibi simpliciter, quod ille textus Joh. 6 intelli- getur de sacramentali etiam manducatione et de præcepto, sed non sub utraque specie. Hoc debuit probare per Eusebium, probavit quod intelligeretur de utraque specie. Johannes ergo de Ragusio negavit ipsum esse dictum Eusebii, cum non videret originale, sed dixit potius: Si esset dictum Eusebii, debere intelligi de confectione. Tunc surrexit quidam episcopus monachus albus, dicens de Hus sic: Magister Johannes Hus negavit articulos oblatos suos esse, et postea manum suam ostenderunt sibi; tunc dixit, quod cum illo libro vellet mori ; et factus est magnus risus propter hoc verbum Hus. Item Johannes de Ragusio negavit Eusebium, dicens: Vos negastis Thomam Walden honora- bilem virum. Cui Rokyczana: Ego scio, quod ipse est novellus, ante 6 vel 7 annos mortuus, et scripsit manifestum falsum de Bohemis, scilicet quod ponerent buccellam panis super baculum, et dicerent: „Si filius dei es, descende deorsum,“ quod numquam aliquis audivit nec vidit; ergo non debet assimilari sancto Eusebio, cujus antiquum originale librum habeo in Praga, de quo scripsi illam auctoritatem, et de gratia dei ambasiatoribus a concilio mittendis, cum ibi venerint, ego ostendam. Item dixit Johannes de Ragusio : Sive quis capiat sub una, sive sub duabus speciebus, implet Christi mandatum. Etiam hoc accepit Rokiczana, quod communicans sub duplici specie impleret Christi mandatum, quia ad veritatem disjunctivæ requiritur veritas unius partis; qualiter ergo hæreticastis Bohemos? Et legatus dixit: Quare dixistis sacrilegos communicantes sub una specie? Surrexit magister Petrus Anglicus dicens : Mihi non placet, ut aliquid surreptitie fiat. 1433.
344 Petri Zatecensis, idem fatebantur. Insuper dixit probare sigillis multorum tam spiritualium quam secularium, si permanebitis domini Bohemi, vel si revertimini, ut speratur. Magister igitur Anglicus illa falsa ostendens, dixit eum, sicut et priorem monachum, ex invidia dicere; nam monachis mendicantibus elemosynam panem dare in aula mea recusavi, et dixi eis aliqua, quæe non libenter audierunt. Et ille doctor Petrus, socius meus fuit et me ad legendum libros Wicleph induxit, et dicta ejus per scripturam mihi probavit, sed habita præbenda cancrisavit. Et verum est, quia cum hoc vidissem, ego eum fugi. Sed de proditione coram deo loquens injuriam facit, cum nequaquam in mortem alicujus personæe consentire possem. Etiam si dixit uxor ejus, nescio, et quid possum, cum ibi non sum ? Tunc idem doctor dixit: Scitis magister, quod ante domum meam, vobis dixi de opinionibus, quod eas dimitteretis et hæreses, quia destrueretis vos ipsum; etiam si essent veritates, nihil possitis proficere, sed obstrueretis vobis viam prædicandi et docendi, et essetis inutilis in ecclesia. Surrexit igitur Costka, et dixit: Mirabile est, quod magister Petrus Anglicus fuit nobiscum in Ungaria coram rege, et ibi invenimus unum militem Hartunghen, qui valde honoravit magistrum Petrum, et nihil mali dixit, sed omne bonum de eo, qui tamen plus est cum rege, quam aliquis ex eis. Et Rokiczana dixit ex parte omnium: Unum miramur, quod sicut dicit doctor, quod ultra omnia regna mundi præter Angliæ et Franciæ vellet servire regno Boemiæ, et sicut dicit de magistro Petro, quod talis esset, quod tamen non credimus, quia nihil mali ab eo audivimus usque in præsens, et ideo æstima- vimus ex invidia dicta esse; literas etiam si ad regnum dirigetis, regnum ponderabit, et vobis responsum dabit. Post prandium hora tertia convenimus in concilium. Surrexit Rokyczana et arguit Ragusio, quod ex suppositione vellet sibi concedere textum Joh. 6 posse intelligi de sacramentali communione. Et sic concessit sibi simpliciter, quod ille textus Joh. 6 intelli- getur de sacramentali etiam manducatione et de præcepto, sed non sub utraque specie. Hoc debuit probare per Eusebium, probavit quod intelligeretur de utraque specie. Johannes ergo de Ragusio negavit ipsum esse dictum Eusebii, cum non videret originale, sed dixit potius: Si esset dictum Eusebii, debere intelligi de confectione. Tunc surrexit quidam episcopus monachus albus, dicens de Hus sic: Magister Johannes Hus negavit articulos oblatos suos esse, et postea manum suam ostenderunt sibi; tunc dixit, quod cum illo libro vellet mori ; et factus est magnus risus propter hoc verbum Hus. Item Johannes de Ragusio negavit Eusebium, dicens: Vos negastis Thomam Walden honora- bilem virum. Cui Rokyczana: Ego scio, quod ipse est novellus, ante 6 vel 7 annos mortuus, et scripsit manifestum falsum de Bohemis, scilicet quod ponerent buccellam panis super baculum, et dicerent: „Si filius dei es, descende deorsum,“ quod numquam aliquis audivit nec vidit; ergo non debet assimilari sancto Eusebio, cujus antiquum originale librum habeo in Praga, de quo scripsi illam auctoritatem, et de gratia dei ambasiatoribus a concilio mittendis, cum ibi venerint, ego ostendam. Item dixit Johannes de Ragusio : Sive quis capiat sub una, sive sub duabus speciebus, implet Christi mandatum. Etiam hoc accepit Rokiczana, quod communicans sub duplici specie impleret Christi mandatum, quia ad veritatem disjunctivæ requiritur veritas unius partis; qualiter ergo hæreticastis Bohemos? Et legatus dixit: Quare dixistis sacrilegos communicantes sub una specie? Surrexit magister Petrus Anglicus dicens : Mihi non placet, ut aliquid surreptitie fiat. 1433.
Strana 345
Liber diurnus. 345 Hoc tenemus, quod communio utriusque est de Christi præcepto, et qui sub una com- municat, etiam quoad primam speciem implet præceptum Christi, sed oportet quod etiam secundam accipiat, si integre præceptum Christi vult implere. Quem sermonem confir- mavit Rokiczana, dicens: Quoad nos patet veritas disjunctivæ, quam nos implemus, non tamen affirmamus tantum per unam speciem impleri præceptum Christi integre. Item contra necessitatem sacramentalis sumptionis Johannes de Ragusio allegavit Johannem Hus sicut fecit Sabbato præcedenti. Cui Rokiczana: Loquitur de necessitate absoluta. Etiam debetis scire, nihil certi volo de Hus judicare; si est in inferno, domine deus torqueas eum æternaliter, si autem est in coelo, domine deus vindica sanguinem innocentem. Quia dico, quod multum fuit exemplaris sacerdos, et in multis sermonibus ejus fere mille existens, numquam aliquem errorem audivi. Ideo si vultis eum allegare contra necessi- tatem, accipiatis eum pro necessitate utriusque speciei, sicut scripsit in carcere Constantiæ cuidam sacerdoti Gallo, adhuc cujus manum habemus in Praga. Et subintulit Rokiczana: Veniatis mecum ad Pragam sine omni timore; promitto vobis securitatem sub privatione colli, quod nullus movebit vobis crinem; sed oportet vos cappam dimittere. Et sic factus est magnus risus. Tunc finaliter repetivit puncta, in quibus dissentirent sibi mutuo; sed quia multa habent patres tractare propter legationem in Bohemiam, et si ut spero amba- siatores fuerint discreti, venient illa omnia ad bonum finem et sanctam concordiam. Ideo magister disponatis, quod sitis aptus mihi respondere, si remissus huc fuero publice vel privatim, secundum quod ambasiatoribus aliis et patribus placebit. Primo nos dicimus præceptum de communione, vos autem dicitis, quod ecclesia ex certis et rationabilibus causis pro locorum et temporum varietate præcepta Christi et ordinationes potest suspen- dere, tollere aut immutare. Secundo dicitis, quod libri divinæ legis tam novæ quam veteris auctoritatem ab ecclesia habent. Tertio dicitis, quod nullomodo intelligendum est capitulum Joh. 6. de sacramentali manducatione. Quarto dicitis, quod nullum bonum, nulla utilitas sequitur ex sumtione duplicis speciei. Quinto dicitis: Sanguis Christi nullum habet alium modum existendi sub speciebus panis quam vini. Sexto dicitis: Sumendo sub una specie sacramentali est sumptio sacramentalis corporis et sanguinis salvatoris nostri. Septimo dicitis: Proprie nee corpus manducatur, nee sanguis bibitur. Octavo dicitis, quod trans- gressores legum humanarum sicut divinarum sunt puniendi. Ego dico, quod „sicut“ non est nota similitudinis. Tunc monachus: sicut damnantur æternaliter secundi, sic primi. Post hoc surrexit Kostka, et dixit: Propter deum! jam multi amici nostri et vestri sunt interfecti ex utraque parte, ideo dimittatis in pace magistrum Johannem Hus, et disponatis vos, ut veniendo nobiscum in Bohemiam fiat sancta concordia, quam speramus. Cui multi dixerunt: Det deus. Et sic abinde recessimus. Feria 3° post Palmarum, in hac syllaba „i. festis o.“ etc. mane in concilium venientes, surrexit doctor Henricus theologiæ de Cobelencz, ordinis Prædicatorum, et suscepit pro themate Lucæ undecimo: Beati, qui audiunt verbum dei et custodiunt illud. In quibus verbis primo dixit notari obedientiam salutarem; secundo operum impletionem; primum ibi: beati, qui audiunt verbum dei, secundum ibi: et custodiunt illud. Item Math. vn°: Sapiens, qui audit et facit. Christus sapiens est, ecclesiam suam domum non manu factam ædificavit supra petram, i. e. fidei firmitatem. E contra, qui audit, non facit, stultus est, diabolus, qui supra arenam i. e. multitudinem malorum, domum suam 7. Apr. 1433. Scriptores I. 44
Liber diurnus. 345 Hoc tenemus, quod communio utriusque est de Christi præcepto, et qui sub una com- municat, etiam quoad primam speciem implet præceptum Christi, sed oportet quod etiam secundam accipiat, si integre præceptum Christi vult implere. Quem sermonem confir- mavit Rokiczana, dicens: Quoad nos patet veritas disjunctivæ, quam nos implemus, non tamen affirmamus tantum per unam speciem impleri præceptum Christi integre. Item contra necessitatem sacramentalis sumptionis Johannes de Ragusio allegavit Johannem Hus sicut fecit Sabbato præcedenti. Cui Rokiczana: Loquitur de necessitate absoluta. Etiam debetis scire, nihil certi volo de Hus judicare; si est in inferno, domine deus torqueas eum æternaliter, si autem est in coelo, domine deus vindica sanguinem innocentem. Quia dico, quod multum fuit exemplaris sacerdos, et in multis sermonibus ejus fere mille existens, numquam aliquem errorem audivi. Ideo si vultis eum allegare contra necessi- tatem, accipiatis eum pro necessitate utriusque speciei, sicut scripsit in carcere Constantiæ cuidam sacerdoti Gallo, adhuc cujus manum habemus in Praga. Et subintulit Rokiczana: Veniatis mecum ad Pragam sine omni timore; promitto vobis securitatem sub privatione colli, quod nullus movebit vobis crinem; sed oportet vos cappam dimittere. Et sic factus est magnus risus. Tunc finaliter repetivit puncta, in quibus dissentirent sibi mutuo; sed quia multa habent patres tractare propter legationem in Bohemiam, et si ut spero amba- siatores fuerint discreti, venient illa omnia ad bonum finem et sanctam concordiam. Ideo magister disponatis, quod sitis aptus mihi respondere, si remissus huc fuero publice vel privatim, secundum quod ambasiatoribus aliis et patribus placebit. Primo nos dicimus præceptum de communione, vos autem dicitis, quod ecclesia ex certis et rationabilibus causis pro locorum et temporum varietate præcepta Christi et ordinationes potest suspen- dere, tollere aut immutare. Secundo dicitis, quod libri divinæ legis tam novæ quam veteris auctoritatem ab ecclesia habent. Tertio dicitis, quod nullomodo intelligendum est capitulum Joh. 6. de sacramentali manducatione. Quarto dicitis, quod nullum bonum, nulla utilitas sequitur ex sumtione duplicis speciei. Quinto dicitis: Sanguis Christi nullum habet alium modum existendi sub speciebus panis quam vini. Sexto dicitis: Sumendo sub una specie sacramentali est sumptio sacramentalis corporis et sanguinis salvatoris nostri. Septimo dicitis: Proprie nee corpus manducatur, nee sanguis bibitur. Octavo dicitis, quod trans- gressores legum humanarum sicut divinarum sunt puniendi. Ego dico, quod „sicut“ non est nota similitudinis. Tunc monachus: sicut damnantur æternaliter secundi, sic primi. Post hoc surrexit Kostka, et dixit: Propter deum! jam multi amici nostri et vestri sunt interfecti ex utraque parte, ideo dimittatis in pace magistrum Johannem Hus, et disponatis vos, ut veniendo nobiscum in Bohemiam fiat sancta concordia, quam speramus. Cui multi dixerunt: Det deus. Et sic abinde recessimus. Feria 3° post Palmarum, in hac syllaba „i. festis o.“ etc. mane in concilium venientes, surrexit doctor Henricus theologiæ de Cobelencz, ordinis Prædicatorum, et suscepit pro themate Lucæ undecimo: Beati, qui audiunt verbum dei et custodiunt illud. In quibus verbis primo dixit notari obedientiam salutarem; secundo operum impletionem; primum ibi: beati, qui audiunt verbum dei, secundum ibi: et custodiunt illud. Item Math. vn°: Sapiens, qui audit et facit. Christus sapiens est, ecclesiam suam domum non manu factam ædificavit supra petram, i. e. fidei firmitatem. E contra, qui audit, non facit, stultus est, diabolus, qui supra arenam i. e. multitudinem malorum, domum suam 7. Apr. 1433. Scriptores I. 44
Strana 346
346 Petri Zatecensis, ædificavit, quæ non est unita, quia non cohæret sibi mutuo, sicut nec arena, sed est in varias sectas divisa, quæ tamen omnes sectæe Christo et ecclesiæ sunt contrariæ. Item qui in uno articulo erravit, in nullo alio erit fidelis. Jac. 2°. Et e contra in veritate loquendo. Item adjuro vos per deum vivum, per deum verum et per deum sanctum, ut submittatis vos judicio regulis (sic) ecclesiæ universalis. Item quid est periculosius, quam dicere præceptum Christi non esse præceptum, et non præceptum esse præceptum. Dicitis enim, quod sacra- mentum eucharistiæ sub utraque specie est de necessitate salutis ; ego autem dico, quod non. Item dicitis clerum Christi civiliter non posse dominari ; ego vero dico, quod non. Item dicitis : Sacerdotes domini et diaconi debent sine licentia speciali prælati publice verbum dei præ- dicare, ego autem dico, quod non. Item dixit, quod non omnia, quæ habent notam præcepti, sunt Christi præcepta, ut illud: Quod facis, fac citius. Item Lucæ 6°: Si quis percusserit te in dextram maxillam etc., sed illud est præceptum, quod ibidem ponitur : Mutuum date, nihil inde sperantes. Post hoc intravit caudatus cardinalis Placentinus, et sic illo die tantum tres fuerunt. Item in veteri testamento perfectam legem illi populo rudi dedit, quia judicialia et cerimonialia expressit, sed in nova lege judicialia et moralia non expressit, ut prælati post sua auctoritate illa statuerent; ideo dicitur Lucæ 10, qui vos audit etc. Item auctoritatem papæ commendans, dixit Ulricus: Non nego omnino auctoritatem papæ. Respondit monachus : Vellem quod omnia concederetis, quæ ego dico. Ulricus respondit: Quæcumque fuerint vera, non negabo. Et factus est notabilis risus. Item Henricus mona- chus allegavit Chrysostomum pro laude sacerdotum. Dixit Ulricus: Illam etiam posui in mea positione. Respondit monachus: Non in replica. Ait Ulricus: Sed in primo. Cui monachus: de bonis sacerdotibus pauca bona posuistis, sed de malis multa mala. At respondit Ulricus: Quia mali sacerdotes sunt multi. Scriptum est enim: Stultorum infi- nitus est numerus. Et iterum factus est risus. Item monachus approbat osculum pedum papæ per quendam regem, quem noluit nominare, qui coepit osculum suorum pedum propter crucem in zandalis habentem. (sic) Ait Ulricus: Si crucem deferret in scapulis, melius faceret. Cui monachus: Vos estis baccalaureus artium, quomodo scitis solvere auctoritates doctorum ? melius sciretis propositiones Porphyrii etc. Tunc respondit Ulricus : Utique in omnibus vestris dictis non possum vobis credere, nec consentire; et quasdam auctoritates objecit sibi. Item monachus: non requiritur, nec oportet, ut sacerdotis opera deo placeant, quod ex hoc oratio ejus pro populo deo sit susceptibilis, scilicet quando non in persona sua, sed ecclesiæ orat, ut sacerdos, dicens in ecclesia exsequias mortuorum, dicit loco totius ecclesiæ, et sic, licet sit malus, tamen exauditur. Item dixit, omnes gradus in ecclesiam introductos per homines esse a deo institutos, et vocavit Stephanum protomartyrem archidiaconum. Item nomina ordinum, ut archiepiscopus, archidiaconus, papa, cardinalis etc. sunt a vana gentilitate introducta, sed nomina pote- statum a primitiva ecclesia, quia a Christo et suis apostolis. Post hoc surrexit Auditor contra magistrum Petrum Anglicum. Cujus dicta vocavit arborem populeam, tantum folia levia habentem, tamen sine structu (sic). Ipse ergo se ipsum assimilavit avi durum rostrum habenti, qui vellet arboris truncum perforare rostro usque ad totalem ejus casum, secundum illud Eze. 4 : Ponam faciem tuam etc. Item reprehendit dictum magistri Anglici, scilicet quod distinxit dominium civile materialiter captum et formaliter captum. Item probavit dominium clero licere civile per Augustinum contra Faustum, negantem ipsis 1433.
346 Petri Zatecensis, ædificavit, quæ non est unita, quia non cohæret sibi mutuo, sicut nec arena, sed est in varias sectas divisa, quæ tamen omnes sectæe Christo et ecclesiæ sunt contrariæ. Item qui in uno articulo erravit, in nullo alio erit fidelis. Jac. 2°. Et e contra in veritate loquendo. Item adjuro vos per deum vivum, per deum verum et per deum sanctum, ut submittatis vos judicio regulis (sic) ecclesiæ universalis. Item quid est periculosius, quam dicere præceptum Christi non esse præceptum, et non præceptum esse præceptum. Dicitis enim, quod sacra- mentum eucharistiæ sub utraque specie est de necessitate salutis ; ego autem dico, quod non. Item dicitis clerum Christi civiliter non posse dominari ; ego vero dico, quod non. Item dicitis : Sacerdotes domini et diaconi debent sine licentia speciali prælati publice verbum dei præ- dicare, ego autem dico, quod non. Item dixit, quod non omnia, quæ habent notam præcepti, sunt Christi præcepta, ut illud: Quod facis, fac citius. Item Lucæ 6°: Si quis percusserit te in dextram maxillam etc., sed illud est præceptum, quod ibidem ponitur : Mutuum date, nihil inde sperantes. Post hoc intravit caudatus cardinalis Placentinus, et sic illo die tantum tres fuerunt. Item in veteri testamento perfectam legem illi populo rudi dedit, quia judicialia et cerimonialia expressit, sed in nova lege judicialia et moralia non expressit, ut prælati post sua auctoritate illa statuerent; ideo dicitur Lucæ 10, qui vos audit etc. Item auctoritatem papæ commendans, dixit Ulricus: Non nego omnino auctoritatem papæ. Respondit monachus : Vellem quod omnia concederetis, quæ ego dico. Ulricus respondit: Quæcumque fuerint vera, non negabo. Et factus est notabilis risus. Item Henricus mona- chus allegavit Chrysostomum pro laude sacerdotum. Dixit Ulricus: Illam etiam posui in mea positione. Respondit monachus: Non in replica. Ait Ulricus: Sed in primo. Cui monachus: de bonis sacerdotibus pauca bona posuistis, sed de malis multa mala. At respondit Ulricus: Quia mali sacerdotes sunt multi. Scriptum est enim: Stultorum infi- nitus est numerus. Et iterum factus est risus. Item monachus approbat osculum pedum papæ per quendam regem, quem noluit nominare, qui coepit osculum suorum pedum propter crucem in zandalis habentem. (sic) Ait Ulricus: Si crucem deferret in scapulis, melius faceret. Cui monachus: Vos estis baccalaureus artium, quomodo scitis solvere auctoritates doctorum ? melius sciretis propositiones Porphyrii etc. Tunc respondit Ulricus : Utique in omnibus vestris dictis non possum vobis credere, nec consentire; et quasdam auctoritates objecit sibi. Item monachus: non requiritur, nec oportet, ut sacerdotis opera deo placeant, quod ex hoc oratio ejus pro populo deo sit susceptibilis, scilicet quando non in persona sua, sed ecclesiæ orat, ut sacerdos, dicens in ecclesia exsequias mortuorum, dicit loco totius ecclesiæ, et sic, licet sit malus, tamen exauditur. Item dixit, omnes gradus in ecclesiam introductos per homines esse a deo institutos, et vocavit Stephanum protomartyrem archidiaconum. Item nomina ordinum, ut archiepiscopus, archidiaconus, papa, cardinalis etc. sunt a vana gentilitate introducta, sed nomina pote- statum a primitiva ecclesia, quia a Christo et suis apostolis. Post hoc surrexit Auditor contra magistrum Petrum Anglicum. Cujus dicta vocavit arborem populeam, tantum folia levia habentem, tamen sine structu (sic). Ipse ergo se ipsum assimilavit avi durum rostrum habenti, qui vellet arboris truncum perforare rostro usque ad totalem ejus casum, secundum illud Eze. 4 : Ponam faciem tuam etc. Item reprehendit dictum magistri Anglici, scilicet quod distinxit dominium civile materialiter captum et formaliter captum. Item probavit dominium clero licere civile per Augustinum contra Faustum, negantem ipsis 1433.
Strana 347
Liber diurnus. 347 illud licere, et plura confusionis verba contra eum dixit. Post hoc surrexit magister Petrus Anglicus, faciens sibi argumentum, de quo sufficienter respondere non potuit. Post hoc surrexit doctor Perdix Anglicus, et arguere voluit contra magistrum Petrum Anglicum, dicens, quod Auditor districte dixit, quod civile dominium super bona ecclesiæ clero Christi non licet, sed super bona hereditaria possunt fieri. Insuper asseruit, quod judicium sanguinis clero Christi non competit, non tantum divina lege, sed etiam humana. Etiam ex successione paterna non convenit sibi, nisi ex licentia ecclesiæ, quo modo Petrus habuit Ananiam et Saphiriam occidendo occidere, posset etiam gladio temporali. Post hunc surrexit monachus Anglicus doctor volens, ut promisit, ostendere auctoritatem Vicleph in propria forma damnatam in bulla Martini, et non potuit, licet apparuit, quod fecisset, et partim legit in libro de blasphemia, asserens, quod nullus fidelis potest legere medium folium, quin inveniat decem errores vel hæreses. Ideo bene vocatur liber de blasphemia, et nominavit Vicleph terna vice, in eodem loco stando, ter damnatæ memoriæ, et in fine lecturæe cum pulsu projecit librum super scamnum, dicens: Ach, non possum legere. Tunc magister Petrus Anglicus protestationem fecit coram notariis, quod prius obligasset se statim infra duas horas invenire auctoritatem, et jam per multas septimanas non invenisset. Post prandium hora quarta iterum in concilium ingressi sedebamus. Tunc surrexit Nicolaus Episcopus de Piesk, epilogisando dicta, in quibus discordaret a doctore Aegidio : primo, quod lex humana non est ita necessaria, quin sine illa simpliciter regi res publica (possit), sed doctor Aegidius tenet oppositum; secundo, quod omnia peccata mortalia publica possunt puniri lege humana, sed ipse dicit oppositum; tertio . . . . (sic, hiatus in MS.). Quarto, quod Romanæ ecclesiæ non intendit detrahere, nec quamcumque per- sonam immunem a culpa inculpare; ideo dicendo de meretrice apokalyptica, nullam per- sonam justam involvendo intentionis meæ fuit conviciari. Quinto, de homicidio dico, quod secundum legem dei communem non licet per homicidium puniri. Sexto de tolerantia dico, quod bona tolerantia, quæ fit, cum non potest peccatum punire; (sic) secundo quando potest et negligit, et illa est vitiosa. Septimo quod clerici debent esse sub juris- dictione laicorum. Octavo, quod officia spiritualium et secularium sint condistincta, sie quod clericus in spiritualibus suo superiori est inferior, sed laico est superior, sed in secularibus potentes seculi sunt superiores clericis. Item de decimis dicit doctor, quod non numeralis expressa in novo testamento, sed tantum necessitas ministrorum ecclesia- sticorum, quam tenentur laici clericis, ecclesia autem numerum decimarum determinavit: sed ego dico, quod necessitatem tenentur seculares ministrare clericis. Item de imaginibus dictum Thomæ non teneo, qui dicit, quod eadem adoratione est adoranda imago, qua repræsentatum per imaginem; et Holkot super librum sapientiæ tenet sibi oppositum. Ideo judicio compactato in Egra sto de imaginibus, veneratione reliquiarum, indulgentiis et peregrinationibus, et juxta judicem in Egra compactatum contentabor. De his et aliis in Bohemia cum dei auxilio tractabimus. Surrexit autem doctor Aegidius, dicens: Pro alio non habui, nisi quod deberemus arguere, sicut fecit magister Johannes de Rokiczana cum magistro Johanne de Ragusio, et adhuc pro alio non habeo. Idem affirmavit archiepiscopo Lugdunensi, qui eadem hora concilii præsidens fuit loco legati, qui cum aliis cardinalibus non interfuit, et quasi omnibus episcopis similiter absentibus. Tunc surrexit Rokiczana, 1433. 44 .
Liber diurnus. 347 illud licere, et plura confusionis verba contra eum dixit. Post hoc surrexit magister Petrus Anglicus, faciens sibi argumentum, de quo sufficienter respondere non potuit. Post hoc surrexit doctor Perdix Anglicus, et arguere voluit contra magistrum Petrum Anglicum, dicens, quod Auditor districte dixit, quod civile dominium super bona ecclesiæ clero Christi non licet, sed super bona hereditaria possunt fieri. Insuper asseruit, quod judicium sanguinis clero Christi non competit, non tantum divina lege, sed etiam humana. Etiam ex successione paterna non convenit sibi, nisi ex licentia ecclesiæ, quo modo Petrus habuit Ananiam et Saphiriam occidendo occidere, posset etiam gladio temporali. Post hunc surrexit monachus Anglicus doctor volens, ut promisit, ostendere auctoritatem Vicleph in propria forma damnatam in bulla Martini, et non potuit, licet apparuit, quod fecisset, et partim legit in libro de blasphemia, asserens, quod nullus fidelis potest legere medium folium, quin inveniat decem errores vel hæreses. Ideo bene vocatur liber de blasphemia, et nominavit Vicleph terna vice, in eodem loco stando, ter damnatæ memoriæ, et in fine lecturæe cum pulsu projecit librum super scamnum, dicens: Ach, non possum legere. Tunc magister Petrus Anglicus protestationem fecit coram notariis, quod prius obligasset se statim infra duas horas invenire auctoritatem, et jam per multas septimanas non invenisset. Post prandium hora quarta iterum in concilium ingressi sedebamus. Tunc surrexit Nicolaus Episcopus de Piesk, epilogisando dicta, in quibus discordaret a doctore Aegidio : primo, quod lex humana non est ita necessaria, quin sine illa simpliciter regi res publica (possit), sed doctor Aegidius tenet oppositum; secundo, quod omnia peccata mortalia publica possunt puniri lege humana, sed ipse dicit oppositum; tertio . . . . (sic, hiatus in MS.). Quarto, quod Romanæ ecclesiæ non intendit detrahere, nec quamcumque per- sonam immunem a culpa inculpare; ideo dicendo de meretrice apokalyptica, nullam per- sonam justam involvendo intentionis meæ fuit conviciari. Quinto, de homicidio dico, quod secundum legem dei communem non licet per homicidium puniri. Sexto de tolerantia dico, quod bona tolerantia, quæ fit, cum non potest peccatum punire; (sic) secundo quando potest et negligit, et illa est vitiosa. Septimo quod clerici debent esse sub juris- dictione laicorum. Octavo, quod officia spiritualium et secularium sint condistincta, sie quod clericus in spiritualibus suo superiori est inferior, sed laico est superior, sed in secularibus potentes seculi sunt superiores clericis. Item de decimis dicit doctor, quod non numeralis expressa in novo testamento, sed tantum necessitas ministrorum ecclesia- sticorum, quam tenentur laici clericis, ecclesia autem numerum decimarum determinavit: sed ego dico, quod necessitatem tenentur seculares ministrare clericis. Item de imaginibus dictum Thomæ non teneo, qui dicit, quod eadem adoratione est adoranda imago, qua repræsentatum per imaginem; et Holkot super librum sapientiæ tenet sibi oppositum. Ideo judicio compactato in Egra sto de imaginibus, veneratione reliquiarum, indulgentiis et peregrinationibus, et juxta judicem in Egra compactatum contentabor. De his et aliis in Bohemia cum dei auxilio tractabimus. Surrexit autem doctor Aegidius, dicens: Pro alio non habui, nisi quod deberemus arguere, sicut fecit magister Johannes de Rokiczana cum magistro Johanne de Ragusio, et adhuc pro alio non habeo. Idem affirmavit archiepiscopo Lugdunensi, qui eadem hora concilii præsidens fuit loco legati, qui cum aliis cardinalibus non interfuit, et quasi omnibus episcopis similiter absentibus. Tunc surrexit Rokiczana, 1433. 44 .
Strana 348
348 Petri Zatecensis, 8. Apr. dicens : Meo facto fratribus meis legem non posui, nec ad sic faciendum obligavi; possunt, si volunt, contentari in judice electo in Egra. Post hunc surrexit magister Petrus Anglicus, et fecit argumentum contra Aegidium, qui finaliter concessit, licet inprimis noluit diffinire hoc vel illud, scilicet, quod clerici habitualiter peccantes (sic), possunt eorum domini temporales eis auferre temporalia mobilia, non tamen haberent jurisdictionem in eorum personam ; et illam subjectionem numquam voluit concedere. Tunc archiepiscopus Lug- dunensis videns cum ceteris episcopis et doctoribus, quia Aegidius concessit contra eorum voluntatem, consilio inter se habito, direxit in eodem loco ad Kostkam, ut cessaret magister Petrus, primo et secundo. Post secundam ergo missionem ad eum, surrexit Kostka, Mathias et alii nostri. Mox surrexerunt doctores, archiepiscopus et ceteri ibi existentes. Et sic interruptum est argumentum, et non est cum probatione deductum, scilicet quod peccata mortalia publica omnia possunt puniri lege humana, de qua interruptione doluit multum magister Petrus Anglicus. Feria i’ in hac syllaba „festis ovat“ etc. mane in concilium venientes, venit post nos legatus caudatus etc., et surrexit Henricus doctor hesternus contra Ulrici replicam continuare volens. Primum probare nitebatur, quod Petrus auctoritatem supra alios apo- stolos habuit, a Christo collatam sibi soli per hæc verba: Pasce oves meas Joh. 20°, et probare videbatur per Theophilum, antiquissimum doctorem sanctum, super eodem verbo; Thomas de Aquino, Gorra similiter. Item Petrus fuit pares (sic) cum ceteris apostolis in presbyteratu et pontificatu, sed in potestate fuit major. Item, quod numquam sacerdos et episcopus idem fuerunt, ut videtur Hieronymus et magister sententiarum sonare, sed semper in ordine, officio et dignitate et auctoritate non fuit æqualitas. Arianus vero tenuit, quod sacerdos et episcopus idem esset, quia episcopatum desiderans adipisci non potuit, ideo episcopatum vilipendens, æquiparare voluit presbyteratum. Item, quod monachi a diabolo sunt introducti, ut dicitis, sit falsum, quia per Christum fundati, ut dictum est heri; in communi enim vita succedunt apostolis et non in cura pastorali. Respondit Ulricus: Ego hoc non posui, sed quodsi aliunde accepistis, quid possum. Dixit Procopius: Ego dixi domino legato: quia si episcopi succedunt in locum apostolorum, et curati in locum 72°rum discipulorum, a quo, nisi a diabolo, venissent alii? Et factus est notabilis risus. Subintulit Rokyczana: Domine doctor! faciatis dominum Procopium provincialem vestri ordinis! Et risus factus est. Item Heinricus monachus reprobando Ulricum dixit: Satis cum reverentia locutus sum, ipse autem nimis venenose contra monachos. Suadeo sibi, ut non incitet alios ad exeundum claustrum, sed ut solus cappam suscipiat et claustrum ingre- diatur. Et factus est risus. Item dixit Heinricus doctor, quod consilia ecclesiastica neminem obligant, nisi qui se ipsum ad ea per votum astringunt. Item apostoli fuerunt mendicantes, quia intrantes domum, se ipsos non involverunt ad prandium, sed rogantes hospitium, et sic mendicarunt. Item licet aliquando simus in ordine nostro Prædicatorum constituti in extrema paupertate, tamen numquam famelici fratres, nisi jejuni, transeunt ad lectum. Item nitebatur probare, quod nonnisi missi debent prædicare. Item prædicator quilibet debet habere vitæ excellentiam, scientiam et facundiam, et sic habens auctoritatem, erit idoneus ; ad primum obligantur omnes sacerdotes, sed ad alia duo postrema non, quia multi magnæe vitæe viri habuerunt etiam scientiam, sed quia facundia caruerunt, ideo non fuerunt obligati ad prædicandum. Item duplices sunt falsi prophetæ secundum Thomam, 1433.
348 Petri Zatecensis, 8. Apr. dicens : Meo facto fratribus meis legem non posui, nec ad sic faciendum obligavi; possunt, si volunt, contentari in judice electo in Egra. Post hunc surrexit magister Petrus Anglicus, et fecit argumentum contra Aegidium, qui finaliter concessit, licet inprimis noluit diffinire hoc vel illud, scilicet, quod clerici habitualiter peccantes (sic), possunt eorum domini temporales eis auferre temporalia mobilia, non tamen haberent jurisdictionem in eorum personam ; et illam subjectionem numquam voluit concedere. Tunc archiepiscopus Lug- dunensis videns cum ceteris episcopis et doctoribus, quia Aegidius concessit contra eorum voluntatem, consilio inter se habito, direxit in eodem loco ad Kostkam, ut cessaret magister Petrus, primo et secundo. Post secundam ergo missionem ad eum, surrexit Kostka, Mathias et alii nostri. Mox surrexerunt doctores, archiepiscopus et ceteri ibi existentes. Et sic interruptum est argumentum, et non est cum probatione deductum, scilicet quod peccata mortalia publica omnia possunt puniri lege humana, de qua interruptione doluit multum magister Petrus Anglicus. Feria i’ in hac syllaba „festis ovat“ etc. mane in concilium venientes, venit post nos legatus caudatus etc., et surrexit Henricus doctor hesternus contra Ulrici replicam continuare volens. Primum probare nitebatur, quod Petrus auctoritatem supra alios apo- stolos habuit, a Christo collatam sibi soli per hæc verba: Pasce oves meas Joh. 20°, et probare videbatur per Theophilum, antiquissimum doctorem sanctum, super eodem verbo; Thomas de Aquino, Gorra similiter. Item Petrus fuit pares (sic) cum ceteris apostolis in presbyteratu et pontificatu, sed in potestate fuit major. Item, quod numquam sacerdos et episcopus idem fuerunt, ut videtur Hieronymus et magister sententiarum sonare, sed semper in ordine, officio et dignitate et auctoritate non fuit æqualitas. Arianus vero tenuit, quod sacerdos et episcopus idem esset, quia episcopatum desiderans adipisci non potuit, ideo episcopatum vilipendens, æquiparare voluit presbyteratum. Item, quod monachi a diabolo sunt introducti, ut dicitis, sit falsum, quia per Christum fundati, ut dictum est heri; in communi enim vita succedunt apostolis et non in cura pastorali. Respondit Ulricus: Ego hoc non posui, sed quodsi aliunde accepistis, quid possum. Dixit Procopius: Ego dixi domino legato: quia si episcopi succedunt in locum apostolorum, et curati in locum 72°rum discipulorum, a quo, nisi a diabolo, venissent alii? Et factus est notabilis risus. Subintulit Rokyczana: Domine doctor! faciatis dominum Procopium provincialem vestri ordinis! Et risus factus est. Item Heinricus monachus reprobando Ulricum dixit: Satis cum reverentia locutus sum, ipse autem nimis venenose contra monachos. Suadeo sibi, ut non incitet alios ad exeundum claustrum, sed ut solus cappam suscipiat et claustrum ingre- diatur. Et factus est risus. Item dixit Heinricus doctor, quod consilia ecclesiastica neminem obligant, nisi qui se ipsum ad ea per votum astringunt. Item apostoli fuerunt mendicantes, quia intrantes domum, se ipsos non involverunt ad prandium, sed rogantes hospitium, et sic mendicarunt. Item licet aliquando simus in ordine nostro Prædicatorum constituti in extrema paupertate, tamen numquam famelici fratres, nisi jejuni, transeunt ad lectum. Item nitebatur probare, quod nonnisi missi debent prædicare. Item prædicator quilibet debet habere vitæ excellentiam, scientiam et facundiam, et sic habens auctoritatem, erit idoneus ; ad primum obligantur omnes sacerdotes, sed ad alia duo postrema non, quia multi magnæe vitæe viri habuerunt etiam scientiam, sed quia facundia caruerunt, ideo non fuerunt obligati ad prædicandum. Item duplices sunt falsi prophetæ secundum Thomam, 1433.
Strana 349
Liber diurnus. 349 scilicet primi, qui prædicant non missi et se ipsos ingerunt; secundi, qui licet missi, tamen falsum prædicant. Cui Ulricus : De primis negavi, sed de secundis concedo. Item nullus sacerdos ultra missus est, quam Christus, qui tantum ad Judæos, Math. 15: Non sum missus; et sic nullus est obligatus ubique currere ad prædicandum. Item quæsivit ab Ulrico: Dicatis, a quo missus estis, a deo vel prælato? Spero ab utroque. Ait mona- chus: Quis ille prælatus, qui vos misit? Respondit Ulricus: Episcopus, qui me ordinavit. Post hoc surrexit Rokiczana, dicens: Aestimo, quod intentio fratris Ulrici fuit et est, non quemlibet sacerdotem libertare, ubi et quomodo vellet posse prædicare; sed nostra intentio est, quod ordinate fiat, sicut noster archiepiscopus per officiales ordinavit, sic post mortem simul congregati elegerunt, et electus disposuit; displicet tamen nobis, quod prælati soli non prædicantes, alios impediunt. Post hoc surrexit Auditor, volens probare, quod domini temporales non possunt licite aufferre bona cleri, sed si fecerunt aliquando, ut Nabuchodonosor etc. hoc fecerunt demeritorie. Item licet in sacerdotes veteris legis reges exercuerunt jurisdictionem, non tamen sequitur, quod reges Christianorum licite possunt exercere jurisdictionem in clerum evangelicum, cum non est æequalitas, quia sacerdotium novæ legis præeminet sacerdotium Aronicum, carnale et figurale. Item omnes simoniaci non sunt hæretici, sicut qui moventur cupiditate et avaritia, sed non perfidia Simonis Magi, scilicet æstimantes domum dei pecuniis posse vendi vel emi. Item argu- menta pro oblatione temporalium cleri facta per magistrum Petrum Anglicum dixit non valere. Item hanc sententiam dixit specialiter emanasse a Vicleph, qui episcopatum optando adipisci non poterat, contra cleri dotationem ob hoc insurrexit, sicut fecit Heliodorus et Mach. et manum mittens etc., graviter tamen finaliter punitus est. Et si Vicleph hic non est punitus, tamen æternaliter poena graviori punitur. Petivit Procopius, ut haberet 2 horas ad aliqua dicendum. Cui legatus non promisit. Insuper Rokyczana petivit feria secunda concilium congregari, ut ambasiatores Bohemiæ salutato hospite recedere possent. Cui potius de concilio annuerunt, quam Procopio, quia Procopio dixerunt : Forte non vultis redire. Qui respondit: Dolerem usque ad mortem, si non redirem. Sic ad hospitia ivimus. Post prandium iterum in concilium intrantes sedimus, et intravit legatus caudatus, crucem argenteam famulo ante eum ferente, et cardinalis Placentinus similiter caudatus. Post surrexit magister Petrus Anglicus, dicens Auditori: Quia verba opprobriosa multa et derisoria mihi objecit, possem sibi recompensam facere, sed intendo dimittere. Et voluit arguere Auditori de universalibus realibus, quia dixerat, quod vellem manducare de pane materiali, manducare autem deberet Anglicus, si posset, de pane formali sive universali reali. Auditor igitur recusavit dicens, non pertinere ad materiam intentam, cui legatus et ceteri episcopi testimonium dabant. Et sic finaliter concessit, quod nec papæ, nec alicui clerico licet civiliter dominari, dominio capto proprie, quia nec papa nec aliquis clericus potest esse dominus, proprie loquendo, super bona ecclesiæ, sed improprie, sicut Joseph fuit dominus Aegypti. Post hoc surrexit Rokyczana, et fecit etiam sibi argumentum, quod clericus Christi deberet perfectionem attingere, ad quam Christus invitavit adolescentem Math. 19, sed divitiæ, quæ mergunt homines in interitum carnis etc. Et sic solvendo auctor dixit, secundum Thomam est abrenuntiatio temporalium, seu etiam divisio, non perfectio, sed instrumentum ad illam inducens; perfectio autem est habitus caritatis. Et sic recessimus abinde. 1433.
Liber diurnus. 349 scilicet primi, qui prædicant non missi et se ipsos ingerunt; secundi, qui licet missi, tamen falsum prædicant. Cui Ulricus : De primis negavi, sed de secundis concedo. Item nullus sacerdos ultra missus est, quam Christus, qui tantum ad Judæos, Math. 15: Non sum missus; et sic nullus est obligatus ubique currere ad prædicandum. Item quæsivit ab Ulrico: Dicatis, a quo missus estis, a deo vel prælato? Spero ab utroque. Ait mona- chus: Quis ille prælatus, qui vos misit? Respondit Ulricus: Episcopus, qui me ordinavit. Post hoc surrexit Rokiczana, dicens: Aestimo, quod intentio fratris Ulrici fuit et est, non quemlibet sacerdotem libertare, ubi et quomodo vellet posse prædicare; sed nostra intentio est, quod ordinate fiat, sicut noster archiepiscopus per officiales ordinavit, sic post mortem simul congregati elegerunt, et electus disposuit; displicet tamen nobis, quod prælati soli non prædicantes, alios impediunt. Post hoc surrexit Auditor, volens probare, quod domini temporales non possunt licite aufferre bona cleri, sed si fecerunt aliquando, ut Nabuchodonosor etc. hoc fecerunt demeritorie. Item licet in sacerdotes veteris legis reges exercuerunt jurisdictionem, non tamen sequitur, quod reges Christianorum licite possunt exercere jurisdictionem in clerum evangelicum, cum non est æequalitas, quia sacerdotium novæ legis præeminet sacerdotium Aronicum, carnale et figurale. Item omnes simoniaci non sunt hæretici, sicut qui moventur cupiditate et avaritia, sed non perfidia Simonis Magi, scilicet æstimantes domum dei pecuniis posse vendi vel emi. Item argu- menta pro oblatione temporalium cleri facta per magistrum Petrum Anglicum dixit non valere. Item hanc sententiam dixit specialiter emanasse a Vicleph, qui episcopatum optando adipisci non poterat, contra cleri dotationem ob hoc insurrexit, sicut fecit Heliodorus et Mach. et manum mittens etc., graviter tamen finaliter punitus est. Et si Vicleph hic non est punitus, tamen æternaliter poena graviori punitur. Petivit Procopius, ut haberet 2 horas ad aliqua dicendum. Cui legatus non promisit. Insuper Rokyczana petivit feria secunda concilium congregari, ut ambasiatores Bohemiæ salutato hospite recedere possent. Cui potius de concilio annuerunt, quam Procopio, quia Procopio dixerunt : Forte non vultis redire. Qui respondit: Dolerem usque ad mortem, si non redirem. Sic ad hospitia ivimus. Post prandium iterum in concilium intrantes sedimus, et intravit legatus caudatus, crucem argenteam famulo ante eum ferente, et cardinalis Placentinus similiter caudatus. Post surrexit magister Petrus Anglicus, dicens Auditori: Quia verba opprobriosa multa et derisoria mihi objecit, possem sibi recompensam facere, sed intendo dimittere. Et voluit arguere Auditori de universalibus realibus, quia dixerat, quod vellem manducare de pane materiali, manducare autem deberet Anglicus, si posset, de pane formali sive universali reali. Auditor igitur recusavit dicens, non pertinere ad materiam intentam, cui legatus et ceteri episcopi testimonium dabant. Et sic finaliter concessit, quod nec papæ, nec alicui clerico licet civiliter dominari, dominio capto proprie, quia nec papa nec aliquis clericus potest esse dominus, proprie loquendo, super bona ecclesiæ, sed improprie, sicut Joseph fuit dominus Aegypti. Post hoc surrexit Rokyczana, et fecit etiam sibi argumentum, quod clericus Christi deberet perfectionem attingere, ad quam Christus invitavit adolescentem Math. 19, sed divitiæ, quæ mergunt homines in interitum carnis etc. Et sic solvendo auctor dixit, secundum Thomam est abrenuntiatio temporalium, seu etiam divisio, non perfectio, sed instrumentum ad illam inducens; perfectio autem est habitus caritatis. Et sic recessimus abinde. 1433.
Strana 350
350 Petri Zatecensis, 12. Apr. 13. Apr. Sexta feria magna vespere, fere prima hora noctis, quidam doctor ducis Subaudiæe cum ejusdem nuntio quasi eadem hora Basileam intravit, et ad Procopium et Wilhelmum venit. Primum doctor loqui incipiens ad eos ex parte illustrissimi ducis Subaudiæ; secundo se excusavit de tarditate, quia nuntius primo de equo descendit, et cras statim recedet; tertio retulit et dixit: dominus dux per nuntium præsentem scripsit literam, nobis injun- gens, quatenus accederemus Dominationes Vestras et ex parte sui diceremus, quod paratus est mittere suos ambasiatores in Bohemiam, sacri concilii, prout motum fuit per dominum Wilhelmum ; sed quia tempus breve est, eo quod vos in brevi recedetis, illustris dux intendit mittere ambasiatores suos post vos in Norembergam. Quartum: dominus dux paratus est servire in omnibus cum corpore suo, pecuniis et gentibus, huic vestro inclyto regno. Post hoc dominus Wilhelmus regratiabatur duci multum, et sic bibentes semel recesserunt. In die Pascæe post prandium, convocatis nostris in hospitium Procopii, ad eos venit dominus Zdislaus, petens omnes nomine suo, ut adhuc sustinerent aliquot dies in Basilea, quia legati concilii adhuc non essent apti; sed nostri inientes consilium responsum dederunt, quod hoc facere non possent. Feria 2a mane in concilium intrantes sedimus; tunc surrexit Rokiczana exhor- tando, ut ad Christum recurrant et ad matrem ejus gloriosam, salutantes eam "Ave Maria“ etc. Item nos sumus, in quos fines seculorum devenerunt, imo et feces, quæ sunt scissuræ, et divisiones, quæ fiunt in ecclesia. Item volens vale facere, pro themate assumsit illud Psalm. (66): Benedicat nos deus, deus noster; et benedicat nos deus, et metuant eum omnes fines terræ; in quo verbo trinitas personarum et unitas essentiæ designatur. Ille nos benedicat et hanc concionem, ut sit in ea sanctitas, sanitas, virtus, patientia, victoria etc. Item deus pater nos benedicat, ut simus potentes contra vitia et ad implendum bona opera. Item deus filius nos benedicat, ut simus sapientes, discernendo verum a falso etc. Item deus spiritus sanctus benedicat nos sua benignitate etc. Item cras ibimus, et vos, patres reverendissimi ac reverendi, doetoresque egregii, et ceteri in Christo dilecti, orate ac rogate, quæ ad pacem sunt Jerusalem ete., ut sicut columba de archa missa ramusculum viride attulit, sic ambasiatores vestri in Bohemiam mittendi pacem et quietem afferre possent. Item benedicat nos pater, zelum potentiæ contra vitia tribu- endo. Benedicat nos filius, per sapientiam, fidem et intellectum illuminando. Benedicat nos spiritus, scilicet igno caritatis nos succendendo. Item timeant eum omnes fines terræ: unitas essentiæ significatur, ut nos omnes unum simus in esione quasi membra Christo capiti. Sicut enim accidens fortius inhærens subjecto difficilius a subjecto separatur, sic Christianus Christi membrum etc. Interroga jumenta et docebunt te, Job. 5. Timent enim jumenta abscisionem unius membri, quanto plus Christiani timere debent. Post hoc regratiabatur dicens : Gratias reddimus venerando concilio, quod pacifice sumus auditi et plenam audientiam habuimus, salvi etiam conductus non sunt nobis violati. Item regra- tiamur, quod multi sunt inclinati ad regnum Bohemiæ, optantes ejus bonum. Item regra- tiamur, quod multi in civitate Basiliensi honeste sumus tractati; regratiamur consulibus etiam et toti communitati. Item petimus, ut vestri ambasiatores pro unione laborent, quia etiam stabimus ante tribunal Christi etc. Item petimus reformationem fieri, ut sic omnis populus vobis regratiari possit. Similiter in monachis regulas proprias non tenentibus. Item petivit, ut nullus timor sit in ambasiatoribus vestris de salvo eorum conductu, quia 1433. 10. Apr.
350 Petri Zatecensis, 12. Apr. 13. Apr. Sexta feria magna vespere, fere prima hora noctis, quidam doctor ducis Subaudiæe cum ejusdem nuntio quasi eadem hora Basileam intravit, et ad Procopium et Wilhelmum venit. Primum doctor loqui incipiens ad eos ex parte illustrissimi ducis Subaudiæ; secundo se excusavit de tarditate, quia nuntius primo de equo descendit, et cras statim recedet; tertio retulit et dixit: dominus dux per nuntium præsentem scripsit literam, nobis injun- gens, quatenus accederemus Dominationes Vestras et ex parte sui diceremus, quod paratus est mittere suos ambasiatores in Bohemiam, sacri concilii, prout motum fuit per dominum Wilhelmum ; sed quia tempus breve est, eo quod vos in brevi recedetis, illustris dux intendit mittere ambasiatores suos post vos in Norembergam. Quartum: dominus dux paratus est servire in omnibus cum corpore suo, pecuniis et gentibus, huic vestro inclyto regno. Post hoc dominus Wilhelmus regratiabatur duci multum, et sic bibentes semel recesserunt. In die Pascæe post prandium, convocatis nostris in hospitium Procopii, ad eos venit dominus Zdislaus, petens omnes nomine suo, ut adhuc sustinerent aliquot dies in Basilea, quia legati concilii adhuc non essent apti; sed nostri inientes consilium responsum dederunt, quod hoc facere non possent. Feria 2a mane in concilium intrantes sedimus; tunc surrexit Rokiczana exhor- tando, ut ad Christum recurrant et ad matrem ejus gloriosam, salutantes eam "Ave Maria“ etc. Item nos sumus, in quos fines seculorum devenerunt, imo et feces, quæ sunt scissuræ, et divisiones, quæ fiunt in ecclesia. Item volens vale facere, pro themate assumsit illud Psalm. (66): Benedicat nos deus, deus noster; et benedicat nos deus, et metuant eum omnes fines terræ; in quo verbo trinitas personarum et unitas essentiæ designatur. Ille nos benedicat et hanc concionem, ut sit in ea sanctitas, sanitas, virtus, patientia, victoria etc. Item deus pater nos benedicat, ut simus potentes contra vitia et ad implendum bona opera. Item deus filius nos benedicat, ut simus sapientes, discernendo verum a falso etc. Item deus spiritus sanctus benedicat nos sua benignitate etc. Item cras ibimus, et vos, patres reverendissimi ac reverendi, doetoresque egregii, et ceteri in Christo dilecti, orate ac rogate, quæ ad pacem sunt Jerusalem ete., ut sicut columba de archa missa ramusculum viride attulit, sic ambasiatores vestri in Bohemiam mittendi pacem et quietem afferre possent. Item benedicat nos pater, zelum potentiæ contra vitia tribu- endo. Benedicat nos filius, per sapientiam, fidem et intellectum illuminando. Benedicat nos spiritus, scilicet igno caritatis nos succendendo. Item timeant eum omnes fines terræ: unitas essentiæ significatur, ut nos omnes unum simus in esione quasi membra Christo capiti. Sicut enim accidens fortius inhærens subjecto difficilius a subjecto separatur, sic Christianus Christi membrum etc. Interroga jumenta et docebunt te, Job. 5. Timent enim jumenta abscisionem unius membri, quanto plus Christiani timere debent. Post hoc regratiabatur dicens : Gratias reddimus venerando concilio, quod pacifice sumus auditi et plenam audientiam habuimus, salvi etiam conductus non sunt nobis violati. Item regra- tiamur, quod multi sunt inclinati ad regnum Bohemiæ, optantes ejus bonum. Item regra- tiamur, quod multi in civitate Basiliensi honeste sumus tractati; regratiamur consulibus etiam et toti communitati. Item petimus, ut vestri ambasiatores pro unione laborent, quia etiam stabimus ante tribunal Christi etc. Item petimus reformationem fieri, ut sic omnis populus vobis regratiari possit. Similiter in monachis regulas proprias non tenentibus. Item petivit, ut nullus timor sit in ambasiatoribus vestris de salvo eorum conductu, quia 1433. 10. Apr.
Strana 351
Liber diurnus. 351 tantum pro eis faciemus, quantum pro nobis. Hoc etiam esset ultimum malum, si salvi conductus non servarentur, quia tune non esset aliqua spes de concordia. Item audivimus, quod articuli nobis objecti missi sunt ad certas terras, quasi nos illos teneremus, responsum tamen adhuc non dedimus, quia responsum a concilio de quatuor articulis non habuimus, sed si nos in eisdem audivissetis, speramus quod libenter grate suscepissetis; ideo in Bohemia responsum dabimus, vel forte revertentes hic dabimus. Item aliud non optamus, quod vos scire volumus, nisi regi lege domini. Item petimus, si hic vel alio loco aliquis nostrum indiscrete locutus est verbo, vel aliquid fecit facto, ut nobis illud non imputetis, nec per hoc quod salvi conductus sint violati. Item peto de Ragusio Johanne quod verba mea capiat et contra ea replicet, non contra verba reportantis, sicut fecit in multis locis, in quo mihi fit magna injuria. Idem Ulricus surgens petivit dicens: Mutavit mihi non in vero, in quo est nimis magna differentia. Post hoc surrexit Wilhelmus Costka, loquens de rege Poloniæ, dicens : Patres reverendi! Aestimo, quod vos non latet unionem factam (esse) regis Poloniæe cum regno Bohemiæ, et scimus divisionem notabilem inter eum et Prutenos, et scimus querimonias utriusque partis coram papa et decisionem. Intelligimus etiam, quod hic vellent quidam contra eum proponere; petimus, ut eos non audiatis, altera parte absente, nec eis fidem creditivam, si quid dicerent, adhibeatis. Tunc surrexit quidam frater de ordine Prutenorum, dicens: Ego cum sum huc missus ab ordine meo, non debent ipsi per suam ambasiatam me impedire ; sed si volunt loco ejus respondere, ego audiam. Tunc consilio capto noster Procopius nomine secularium dixit: Articulos viderunt domini Bohemi pessimos et abominabiles contra regem Poloniæ et e converso. Cum ergo convenient cum nuntiis suis in Praga, propter decisionem causæ per dominos Bohemos, ut dixit dominus Wilhelmus, inter eundem regem et ejus fratrem Swidrigal, quia condescenderunt in dominos Bohemos, prout habemus literas, loquentur, ut etiam huc ambasiatam mittat; si autem huc non miserit, facietis quidquid videbitur vobis. Tunc legatus dixit Julianus: Speramus, quod tangemus bonum medium. Et subjunxit: Vellemus modicum simul conferre, si modicum exiretis. Sed Pro- copius surgens petivit, ut modicum eum audirent; et cum incepisset loqui, narravit, qualiter petivisset 2 vel 3 horas ad loquendum, sed quia petitus sum, ut dimitterem aliquibus patribus, volo tantum duo vel tria dicere. Primum, cum huc convenistis propter reformationem ecclesiæ universalis, totus populus per mundum dispersus cum magno gemitu illam exspectat ; si illam perfeceritis, magnum præemium cumulabitis, et honorem coram deo et hominibus. Mihi ergo videtur, si debita debet fieri reformatio, ut ea, quæ male introducta sunt, destruantur, et omissa contra legem dei in usum reinducantur. Introducta sunt: possessiones sacerdotum contra Christi præceptum, meretrices, quæ non proprie dicuntur fornicari, cum Thamar fornicante intumescebat uterus ejus, sed hic quasi in Sodoma semen perditur, et quod pejus, si aliquando aliqua meretrix concipit, per actus sequentes conceptum interimit. Ideo omnia mala meretricium meo videre in ecclesiam introduxit, ita quod sæpius pater filiam et filius matrem contra naturam carna- liter cognoscit. Item traditiones humanæ in ecclesia multiplicatæ, de quibus Christus: in vanum colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum; et Augustinus tempore suo dixit, quod tolerabilior est conditio Judæorum quam Christianorum, quia Judæi non humanis sed divinis subjiciuntur institutis. Obmissa vero sunt: primum verbi dei prædicatio. Quis 1433.
Liber diurnus. 351 tantum pro eis faciemus, quantum pro nobis. Hoc etiam esset ultimum malum, si salvi conductus non servarentur, quia tune non esset aliqua spes de concordia. Item audivimus, quod articuli nobis objecti missi sunt ad certas terras, quasi nos illos teneremus, responsum tamen adhuc non dedimus, quia responsum a concilio de quatuor articulis non habuimus, sed si nos in eisdem audivissetis, speramus quod libenter grate suscepissetis; ideo in Bohemia responsum dabimus, vel forte revertentes hic dabimus. Item aliud non optamus, quod vos scire volumus, nisi regi lege domini. Item petimus, si hic vel alio loco aliquis nostrum indiscrete locutus est verbo, vel aliquid fecit facto, ut nobis illud non imputetis, nec per hoc quod salvi conductus sint violati. Item peto de Ragusio Johanne quod verba mea capiat et contra ea replicet, non contra verba reportantis, sicut fecit in multis locis, in quo mihi fit magna injuria. Idem Ulricus surgens petivit dicens: Mutavit mihi non in vero, in quo est nimis magna differentia. Post hoc surrexit Wilhelmus Costka, loquens de rege Poloniæ, dicens : Patres reverendi! Aestimo, quod vos non latet unionem factam (esse) regis Poloniæe cum regno Bohemiæ, et scimus divisionem notabilem inter eum et Prutenos, et scimus querimonias utriusque partis coram papa et decisionem. Intelligimus etiam, quod hic vellent quidam contra eum proponere; petimus, ut eos non audiatis, altera parte absente, nec eis fidem creditivam, si quid dicerent, adhibeatis. Tunc surrexit quidam frater de ordine Prutenorum, dicens: Ego cum sum huc missus ab ordine meo, non debent ipsi per suam ambasiatam me impedire ; sed si volunt loco ejus respondere, ego audiam. Tunc consilio capto noster Procopius nomine secularium dixit: Articulos viderunt domini Bohemi pessimos et abominabiles contra regem Poloniæ et e converso. Cum ergo convenient cum nuntiis suis in Praga, propter decisionem causæ per dominos Bohemos, ut dixit dominus Wilhelmus, inter eundem regem et ejus fratrem Swidrigal, quia condescenderunt in dominos Bohemos, prout habemus literas, loquentur, ut etiam huc ambasiatam mittat; si autem huc non miserit, facietis quidquid videbitur vobis. Tunc legatus dixit Julianus: Speramus, quod tangemus bonum medium. Et subjunxit: Vellemus modicum simul conferre, si modicum exiretis. Sed Pro- copius surgens petivit, ut modicum eum audirent; et cum incepisset loqui, narravit, qualiter petivisset 2 vel 3 horas ad loquendum, sed quia petitus sum, ut dimitterem aliquibus patribus, volo tantum duo vel tria dicere. Primum, cum huc convenistis propter reformationem ecclesiæ universalis, totus populus per mundum dispersus cum magno gemitu illam exspectat ; si illam perfeceritis, magnum præemium cumulabitis, et honorem coram deo et hominibus. Mihi ergo videtur, si debita debet fieri reformatio, ut ea, quæ male introducta sunt, destruantur, et omissa contra legem dei in usum reinducantur. Introducta sunt: possessiones sacerdotum contra Christi præceptum, meretrices, quæ non proprie dicuntur fornicari, cum Thamar fornicante intumescebat uterus ejus, sed hic quasi in Sodoma semen perditur, et quod pejus, si aliquando aliqua meretrix concipit, per actus sequentes conceptum interimit. Ideo omnia mala meretricium meo videre in ecclesiam introduxit, ita quod sæpius pater filiam et filius matrem contra naturam carna- liter cognoscit. Item traditiones humanæ in ecclesia multiplicatæ, de quibus Christus: in vanum colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum; et Augustinus tempore suo dixit, quod tolerabilior est conditio Judæorum quam Christianorum, quia Judæi non humanis sed divinis subjiciuntur institutis. Obmissa vero sunt: primum verbi dei prædicatio. Quis 1433.
Strana 352
352 Petri Zatecensis, enim episcoporum in toto mundo vere verbum dei apostolorum modo prædicat? similiter nec cardinales, nec ceteri prælati. Hoc dicto factus est inter eos aliqualis risus. Ibi et eadem hora mentionem fecit de Waldensibus, asserens de his audisse ab aliis referentibus multa bona, quia sunt casti, pudici etc. Sic exivimus ad desiderium concilii, quia vellent de his conferre. Post hoc regressi in concilium, ibidem tantum incorporatis existentibus, aliis autem non incorporatis exclusis, coepit loqui Julianus, dicens: Quia novis causis adveni- entibus, necesse est easdem tractare ; literas autem dominus rex, Romanorum imperator, domino duci et episcopo hic præsenti sigillatas hic coram nobis sunt lectæ (sic), in quibus notificat celerem suum adventum futurum. Ideo hoc sacrum concilium rogat vos, ut adhuc hic persistatis usque adventum ejus, quia speramus bonum finem fieri, postquam adierit: si autem non potestis vel vultis, quod tamen 6 vel 8 dies hic exspectaretis, et iterum audiemus quid certum. Nostri ergo iterum exeuntes colloquebantur, et iterum regressi, dixerunt, se diutius in Basilea non posse permanere, tum quia magnificentia rex, qui sæpius in unum locum intendit venire, propter certas et causas rationabiles in alium pergit, et sic posset hic fieri cum suo adventu; tum etiam, quia ante unam septimanam nuntium cum equo in Bohemiam misimus, ut salvus conductus nuntiis de Basiliensi concilio mittendis disponatur, et terminus ad festum Trinitatis celebrandus sine retractione in Praga cele- bretur, ne etiam vestri nuntii in Praga diu protrahantur sine fructu. Post hoc dux Wil- helmus Bavariæ petivit, si diutius fieri posset, nomine suo petivit ad tres dies eos perma- nere, quia aliqua rex Romanorum sibi specialiter scripsisset, quæ ita festine non posset concilio intimare, de quibus speraret non modicum bonum. Nostri vero asseruerunt recessum eorum in crastino sine ampliori prolongatione fiendum; quod graviter prædictus dux cepit. Videns autem Julianus, sicut et ceteri, quod mansionem nostram non potuerunt prolongare, incepit nomine concilii sermonem ad nos dirigere, assumens sibi pro themate partem evangelii Lucæ 24, quomodo duo discipuli in Emaus ingressi Christum agnos- centes in panis fractione, regressi sunt in Jerusalem omni timore et dubitatione postposita; dixit magnalia de concilio, scilicet, quod spiritu sancto regitur, imo et habet eum præ- sentem, et quod tota salus ab ecclesia, quæ in Basiliensi concilio repræsentativa est, dependet, et nec salutem posse esse sine ea, et more consueto laudavit eandem et dixit : Jesum hic, quasi in Emaus vidistis, licet non corporeis oculis, tamen fide. Item concilium non errat. Item quotiens concilium audistis, totiens Christum audistis in Emaus, quæ interpretatur incorporatio. Item concilium panem fregit, quando incorporationem optavit. Item credite nobis, imo Christo, qui loquitur in nobis. Item narrabitis Bohemi, cum quanta benignitate vos concilium suscepit, tractavit et patienter audivit, aliis dimissis. Item nihil aliud affectat, quam unionem vobiscum. Item petimus, ut ambasiatores concilii, quos de supremis ad Bohemiam mittimus, juvetis in consilio etc. et ut tantam eis securi- tatem disponatis, quemadmodum vos habuistis. Post hoc ad Rokyczanæ dicta respondit singulariter ad quamlibet particulam: de gratiarum actione, quod grati essent de eo, quod vos grate suscepistis, quæ exhibuit vobis concilium. Item grati sumus, quod pro- ambasiatoribus intenditis stare, et hoc vobis credimus. Post hoc volens ad verba proposita per Procopium respondere, dixit : Cum dominus Procopius nomine suo aliqua proposuit, ego, cum ipse mihi est domesticus, nomine meo sibi respondebo. Et imprimis grates 1433.
352 Petri Zatecensis, enim episcoporum in toto mundo vere verbum dei apostolorum modo prædicat? similiter nec cardinales, nec ceteri prælati. Hoc dicto factus est inter eos aliqualis risus. Ibi et eadem hora mentionem fecit de Waldensibus, asserens de his audisse ab aliis referentibus multa bona, quia sunt casti, pudici etc. Sic exivimus ad desiderium concilii, quia vellent de his conferre. Post hoc regressi in concilium, ibidem tantum incorporatis existentibus, aliis autem non incorporatis exclusis, coepit loqui Julianus, dicens: Quia novis causis adveni- entibus, necesse est easdem tractare ; literas autem dominus rex, Romanorum imperator, domino duci et episcopo hic præsenti sigillatas hic coram nobis sunt lectæ (sic), in quibus notificat celerem suum adventum futurum. Ideo hoc sacrum concilium rogat vos, ut adhuc hic persistatis usque adventum ejus, quia speramus bonum finem fieri, postquam adierit: si autem non potestis vel vultis, quod tamen 6 vel 8 dies hic exspectaretis, et iterum audiemus quid certum. Nostri ergo iterum exeuntes colloquebantur, et iterum regressi, dixerunt, se diutius in Basilea non posse permanere, tum quia magnificentia rex, qui sæpius in unum locum intendit venire, propter certas et causas rationabiles in alium pergit, et sic posset hic fieri cum suo adventu; tum etiam, quia ante unam septimanam nuntium cum equo in Bohemiam misimus, ut salvus conductus nuntiis de Basiliensi concilio mittendis disponatur, et terminus ad festum Trinitatis celebrandus sine retractione in Praga cele- bretur, ne etiam vestri nuntii in Praga diu protrahantur sine fructu. Post hoc dux Wil- helmus Bavariæ petivit, si diutius fieri posset, nomine suo petivit ad tres dies eos perma- nere, quia aliqua rex Romanorum sibi specialiter scripsisset, quæ ita festine non posset concilio intimare, de quibus speraret non modicum bonum. Nostri vero asseruerunt recessum eorum in crastino sine ampliori prolongatione fiendum; quod graviter prædictus dux cepit. Videns autem Julianus, sicut et ceteri, quod mansionem nostram non potuerunt prolongare, incepit nomine concilii sermonem ad nos dirigere, assumens sibi pro themate partem evangelii Lucæ 24, quomodo duo discipuli in Emaus ingressi Christum agnos- centes in panis fractione, regressi sunt in Jerusalem omni timore et dubitatione postposita; dixit magnalia de concilio, scilicet, quod spiritu sancto regitur, imo et habet eum præ- sentem, et quod tota salus ab ecclesia, quæ in Basiliensi concilio repræsentativa est, dependet, et nec salutem posse esse sine ea, et more consueto laudavit eandem et dixit : Jesum hic, quasi in Emaus vidistis, licet non corporeis oculis, tamen fide. Item concilium non errat. Item quotiens concilium audistis, totiens Christum audistis in Emaus, quæ interpretatur incorporatio. Item concilium panem fregit, quando incorporationem optavit. Item credite nobis, imo Christo, qui loquitur in nobis. Item narrabitis Bohemi, cum quanta benignitate vos concilium suscepit, tractavit et patienter audivit, aliis dimissis. Item nihil aliud affectat, quam unionem vobiscum. Item petimus, ut ambasiatores concilii, quos de supremis ad Bohemiam mittimus, juvetis in consilio etc. et ut tantam eis securi- tatem disponatis, quemadmodum vos habuistis. Post hoc ad Rokyczanæ dicta respondit singulariter ad quamlibet particulam: de gratiarum actione, quod grati essent de eo, quod vos grate suscepistis, quæ exhibuit vobis concilium. Item grati sumus, quod pro- ambasiatoribus intenditis stare, et hoc vobis credimus. Post hoc volens ad verba proposita per Procopium respondere, dixit : Cum dominus Procopius nomine suo aliqua proposuit, ego, cum ipse mihi est domesticus, nomine meo sibi respondebo. Et imprimis grates 1433.
Strana 353
Liber diurnus. 353 retulit de monitione reformationis, dicens: Si causa vestra in tractatu continuo non fuisset, patres illi domini illam attentassent. Item de communione dixit, quod non est de necessitate salutis, modo, quo dicitur, ad omnes, nec adhuc unam audivimus auctoritatem, quod sit præceptum, sed bene multos doctores in oppositum audivimus. Item de prædi- catione verbi dei dixit, quod non oportet, quod omnes præedicent, dum in aliis arduis factis occupantur, et etiam cum per alios prædicant; et ad tolerantiam peccatorum dixit, quod non approbamus peccata, sed utique in foro juris non possumus omnia destruere, et ergo oportet nos tolerare, non tamen approbamus ea. Et de possessionibus dixit, quod possunt clerici habere mobilia et immobilia bona, non tamen dominari eisdem, sed dispen- sative. Item de traditionihus dixit: Si dominus Procopius in traditionibus humanis et aliis vellet stare dictis Augustini ad Januarium, (quem allegavit,) statim essemus concordes, quia ipse tenet septem sacramenta ecclesiæ, ipse officiavit in ornatu, dicta et scripta sua subjecit ecclesiæ. Post hoc dixit surgens : Commendo vos patri et filio et spiritui sancto, signando cruce super nostros et subridendo. Tunc etiam nostri surrexerunt, Julianus autem porrigens manum, dixit: Detis mihi manus. Et sic quidam dederunt. Rokyczana vero post manus porrectionem alta voce dixit: Benedicat et conservet dominus locum istum in pace et quiete. Et sic volentes recedere, pinguissimus quidam archiepiscopus Italiæ ad viam cucurrit nostris, quasi flendo dedit eis manum. Et ita recessimus in hospitia. Eodem die quidam incorporatus nostris hoc scriptum præsentavit sub hac forma etc. Amen. „Surrexit *) dominus vere et apparuit Simoni. Ideo ultra hortor, moneo et suadeo, viri, si apostolici, catholici estis, cum apostolis, apostolis, apostolis (sic), cum fidelibusque viris et luminaribus orbis hic dignemini permanere usque ad festum Pentecostes; et si non omnes, saltim spirituales, ita quod cum temporalibus vadant nostri legati et sint obsides pro vobis, et vos manentes pro ipsis. Taliter continuus processus de vestris ad nostros et de nostris ad vestros fieret infallanter ; interim præsentes in concilio una vobiscum se ipsos ante omnia reformarent, cum apostolis se disponendo taliter, quod ante lapsum festi Pentecostis lucenter arderent, quod sufficerent postmodum illuminare et incendere totum residuum orbem. Et vere opus est, ut existentes in concilio se ipsos ante omnia reforment, si alios effectualiter debeant reformare. Et sperandum sine dubio, si illo zelo et quo apostoli remanserint his diebus Jerusalem, refusi permaxima lætitia permaneatis hic, quod hic locus in rebus et personis reformabitur taliter, quod videbitur ignis amoris flagrare, flragrareque fervide per angulos orbis. Quis seit, si ignoscat dominus etc. Nec obstat, si dicatur: Disposuimus pro recessu, ipsumque prædicavimus pluribus, et vere- cundia esset nunc animum mutare, quia apostoli omnes hodie animum mutaverunt. Et sapientis est, mutare consilium; verecundia etiam in sene est, timor ingloriationis, ut dicit magnus Albertus; non autem venistis pro inani gloria retinenda vel obtinenda, sed pro gloria domini nostri Jesu Christi, qui hodie fugitivos apostolos reduxit et reunivit in unum, dicens: Pax vobis etc., qui multos, Mariam Magdalenam et alios a pristino proposito fecit recedere. Et si deficiant sumptus, providebitur vobis per 1433. Scriptum, quod hic subjungimus, in Codice MS. capituli Pragensis (O. xxIx.) e quo illud hausimus, narrationem ipsam præcedit, (folia codicis 1 usque 3 implens,) quamquam in aperto sit, claudi opus illo ab ipso auctore. Scriptores l. 45
Liber diurnus. 353 retulit de monitione reformationis, dicens: Si causa vestra in tractatu continuo non fuisset, patres illi domini illam attentassent. Item de communione dixit, quod non est de necessitate salutis, modo, quo dicitur, ad omnes, nec adhuc unam audivimus auctoritatem, quod sit præceptum, sed bene multos doctores in oppositum audivimus. Item de prædi- catione verbi dei dixit, quod non oportet, quod omnes præedicent, dum in aliis arduis factis occupantur, et etiam cum per alios prædicant; et ad tolerantiam peccatorum dixit, quod non approbamus peccata, sed utique in foro juris non possumus omnia destruere, et ergo oportet nos tolerare, non tamen approbamus ea. Et de possessionibus dixit, quod possunt clerici habere mobilia et immobilia bona, non tamen dominari eisdem, sed dispen- sative. Item de traditionihus dixit: Si dominus Procopius in traditionibus humanis et aliis vellet stare dictis Augustini ad Januarium, (quem allegavit,) statim essemus concordes, quia ipse tenet septem sacramenta ecclesiæ, ipse officiavit in ornatu, dicta et scripta sua subjecit ecclesiæ. Post hoc dixit surgens : Commendo vos patri et filio et spiritui sancto, signando cruce super nostros et subridendo. Tunc etiam nostri surrexerunt, Julianus autem porrigens manum, dixit: Detis mihi manus. Et sic quidam dederunt. Rokyczana vero post manus porrectionem alta voce dixit: Benedicat et conservet dominus locum istum in pace et quiete. Et sic volentes recedere, pinguissimus quidam archiepiscopus Italiæ ad viam cucurrit nostris, quasi flendo dedit eis manum. Et ita recessimus in hospitia. Eodem die quidam incorporatus nostris hoc scriptum præsentavit sub hac forma etc. Amen. „Surrexit *) dominus vere et apparuit Simoni. Ideo ultra hortor, moneo et suadeo, viri, si apostolici, catholici estis, cum apostolis, apostolis, apostolis (sic), cum fidelibusque viris et luminaribus orbis hic dignemini permanere usque ad festum Pentecostes; et si non omnes, saltim spirituales, ita quod cum temporalibus vadant nostri legati et sint obsides pro vobis, et vos manentes pro ipsis. Taliter continuus processus de vestris ad nostros et de nostris ad vestros fieret infallanter ; interim præsentes in concilio una vobiscum se ipsos ante omnia reformarent, cum apostolis se disponendo taliter, quod ante lapsum festi Pentecostis lucenter arderent, quod sufficerent postmodum illuminare et incendere totum residuum orbem. Et vere opus est, ut existentes in concilio se ipsos ante omnia reforment, si alios effectualiter debeant reformare. Et sperandum sine dubio, si illo zelo et quo apostoli remanserint his diebus Jerusalem, refusi permaxima lætitia permaneatis hic, quod hic locus in rebus et personis reformabitur taliter, quod videbitur ignis amoris flagrare, flragrareque fervide per angulos orbis. Quis seit, si ignoscat dominus etc. Nec obstat, si dicatur: Disposuimus pro recessu, ipsumque prædicavimus pluribus, et vere- cundia esset nunc animum mutare, quia apostoli omnes hodie animum mutaverunt. Et sapientis est, mutare consilium; verecundia etiam in sene est, timor ingloriationis, ut dicit magnus Albertus; non autem venistis pro inani gloria retinenda vel obtinenda, sed pro gloria domini nostri Jesu Christi, qui hodie fugitivos apostolos reduxit et reunivit in unum, dicens: Pax vobis etc., qui multos, Mariam Magdalenam et alios a pristino proposito fecit recedere. Et si deficiant sumptus, providebitur vobis per 1433. Scriptum, quod hic subjungimus, in Codice MS. capituli Pragensis (O. xxIx.) e quo illud hausimus, narrationem ipsam præcedit, (folia codicis 1 usque 3 implens,) quamquam in aperto sit, claudi opus illo ab ipso auctore. Scriptores l. 45
Strana 354
354 Petri Zatecensis, mutuum vel alio modo. Grave etiam esse non deberet vobis, si per tantum tempus in pura paupertate, ut apostoli, viveretis, ad majorem sancti spiritus triumphum. Quid enim sibi hoc vult ? Verba vestra accusant nostram vitam respectu multorum peroptime, et vestra vita materialis materialiter accusat vestra verba. Et fateor, quod dominium directum rerum ecclesiæ non est apud clericos, quia hoc est apud dominum nostrum Jesum Christum capitaneum et caput ecclesiæ, pro quo textus in cap. cum ex eo. de elec. lib. 6, sed utile dominium rerum ecclesiasticarum est apud clericos, non tantum simpliciter, ut apud laicos, sed limitatum per tres conditiones, ut videlicet illas exponant dumtaxat pro pura necessitate, pro superioribus sustentandis, et pro hospitalitate sustinenda, pro quo c. de monachis de præbend., ita quod ultra illas tres conditiones eas in alios usus transferre non possunt. Et pro his melius sonant hæc vocabula "directum et utile dominium“, meo videre, quam civile et materiale secundum legistas, quorum plures dicunt, quod directum dominium non possit abdicari, ut patet in herede respectu legati etc., nisi fundare vos velitis, quod res non dicitur mea vel tua, nisi ex civili jure, prout tex. 8 dise. Quo jure. Sed post multa quoad correctionem vocabulorum in idem rediret. Sed nunc sufficiant hæc. Et scire me putò unum, quod si venissetis, ut veri viri apostolici, in victu et vestitu, in paupertate et circumstantiis, incensi amore cum apostolis, totam Christianitatem commovissetis mille millesies plus, quam cum omnibus disputationibus vestris. Itaque si clerus hic existens se ipsum reformet et signa incensi amoris erga singulos ostendat, plus reformatio hujusmodi alios absentes et post eos reformabit, quam centum mille volumina scripturarum. Quid enim hoc est, quod diu hic stamus et fere nullus ad effectum reformationis descendit, nisi ad nomen et dictum, quo nihil facilius secundum Senecam. Satis enim scimus et dicimus, sed de dicere oportet venire ad facere ; quod ut fiat, poteritis laborare, si permanseritis ut confido. Fui etenim noviter in Italia, in Francia, in Almania bassa et alta, in Anglia et Hibernia usque fines mundi, non ut transfuga, sed ut explorator, an sit in orbe aliqua firma ecclesiæ columna, sed heu ! proh proh dolor! nescio quid reperi, nisi fere debilitatem in singulis. Permanete igitur, viri in Christo dilecti, ut nobis et vobis in brevi adveniat fortitudo spiritus sancti; xvn enim die mensis Junii, qui æstimo erit prope dies festi Pentecostes, tunc erit ecclipsis totalis solis tantaque, quanta non fuit de post tempus, quod Christus dominus stetit in cruce; et quando ante fuit, a principio mundi usque illud tempus, semper fuit mutatio universalis omnium statuum, videlicet cleri, militiæ et populi, ut tempore Noe, transmigrationis Abrahæ, Moysi etc., prout frater Nicolaus ordinis Prædicatorum de sancto Geminiano, qui sua sapientia Senam et Lucam a manibus Florentinorum et Venetorum ut fertur libe- ravit, publice prædicavit Senis, me et pluribus aliis audientibus ibidem. Et quis scit, si convertatur dominus et cum novo aspectu luminis naturalis faciat novum lumen spirituale concurrere pro nostri omnium reformatione. O Jesu bone! imprime mentibus, quæ scribere non valeo, moveantque vos pro eodem dicta fratris Vincentii ordinis Prædicatorum majoris prædicatoris, quam fuit post centum annos in Hispania et Italia et toto orbe; qui quidem prædicator maximus publice prædicavit et scripsit, quod verisimile est, mirandas mutationes fieri in anno M cccc xXXIII, in quo sumus, probans hoc per diversas auctoritates et dicta sanctorum. Et licet non credam præcise illa ita futura, prout scribit, æstimo tamen, quod spiritus sanctus pro similibus factis se abscondit, prout sub figuris communiter 1433.
354 Petri Zatecensis, mutuum vel alio modo. Grave etiam esse non deberet vobis, si per tantum tempus in pura paupertate, ut apostoli, viveretis, ad majorem sancti spiritus triumphum. Quid enim sibi hoc vult ? Verba vestra accusant nostram vitam respectu multorum peroptime, et vestra vita materialis materialiter accusat vestra verba. Et fateor, quod dominium directum rerum ecclesiæ non est apud clericos, quia hoc est apud dominum nostrum Jesum Christum capitaneum et caput ecclesiæ, pro quo textus in cap. cum ex eo. de elec. lib. 6, sed utile dominium rerum ecclesiasticarum est apud clericos, non tantum simpliciter, ut apud laicos, sed limitatum per tres conditiones, ut videlicet illas exponant dumtaxat pro pura necessitate, pro superioribus sustentandis, et pro hospitalitate sustinenda, pro quo c. de monachis de præbend., ita quod ultra illas tres conditiones eas in alios usus transferre non possunt. Et pro his melius sonant hæc vocabula "directum et utile dominium“, meo videre, quam civile et materiale secundum legistas, quorum plures dicunt, quod directum dominium non possit abdicari, ut patet in herede respectu legati etc., nisi fundare vos velitis, quod res non dicitur mea vel tua, nisi ex civili jure, prout tex. 8 dise. Quo jure. Sed post multa quoad correctionem vocabulorum in idem rediret. Sed nunc sufficiant hæc. Et scire me putò unum, quod si venissetis, ut veri viri apostolici, in victu et vestitu, in paupertate et circumstantiis, incensi amore cum apostolis, totam Christianitatem commovissetis mille millesies plus, quam cum omnibus disputationibus vestris. Itaque si clerus hic existens se ipsum reformet et signa incensi amoris erga singulos ostendat, plus reformatio hujusmodi alios absentes et post eos reformabit, quam centum mille volumina scripturarum. Quid enim hoc est, quod diu hic stamus et fere nullus ad effectum reformationis descendit, nisi ad nomen et dictum, quo nihil facilius secundum Senecam. Satis enim scimus et dicimus, sed de dicere oportet venire ad facere ; quod ut fiat, poteritis laborare, si permanseritis ut confido. Fui etenim noviter in Italia, in Francia, in Almania bassa et alta, in Anglia et Hibernia usque fines mundi, non ut transfuga, sed ut explorator, an sit in orbe aliqua firma ecclesiæ columna, sed heu ! proh proh dolor! nescio quid reperi, nisi fere debilitatem in singulis. Permanete igitur, viri in Christo dilecti, ut nobis et vobis in brevi adveniat fortitudo spiritus sancti; xvn enim die mensis Junii, qui æstimo erit prope dies festi Pentecostes, tunc erit ecclipsis totalis solis tantaque, quanta non fuit de post tempus, quod Christus dominus stetit in cruce; et quando ante fuit, a principio mundi usque illud tempus, semper fuit mutatio universalis omnium statuum, videlicet cleri, militiæ et populi, ut tempore Noe, transmigrationis Abrahæ, Moysi etc., prout frater Nicolaus ordinis Prædicatorum de sancto Geminiano, qui sua sapientia Senam et Lucam a manibus Florentinorum et Venetorum ut fertur libe- ravit, publice prædicavit Senis, me et pluribus aliis audientibus ibidem. Et quis scit, si convertatur dominus et cum novo aspectu luminis naturalis faciat novum lumen spirituale concurrere pro nostri omnium reformatione. O Jesu bone! imprime mentibus, quæ scribere non valeo, moveantque vos pro eodem dicta fratris Vincentii ordinis Prædicatorum majoris prædicatoris, quam fuit post centum annos in Hispania et Italia et toto orbe; qui quidem prædicator maximus publice prædicavit et scripsit, quod verisimile est, mirandas mutationes fieri in anno M cccc xXXIII, in quo sumus, probans hoc per diversas auctoritates et dicta sanctorum. Et licet non credam præcise illa ita futura, prout scribit, æstimo tamen, quod spiritus sanctus pro similibus factis se abscondit, prout sub figuris communiter 1433.
Strana 355
Liber diurnus. 355 facere solet. Et si aliquid mutationis fiat, prout in sententia vel figuris scribit, conjec- turo, quod illud inchoabitur in aspectu novo totius luminis solis, et forte annus erit renovationis, quo astra redeunt ad loca suæ creationis, et quando potius singulis attentis (sic). Videmur enim esse in fine columnæ Danielis, cujus unus pes ferreus et alter terreus, prout in monarchia hodierna unus pes est ferreus guerrarum, alter pes est terreus, scilicet plenus terrestrium voluptatum, ut singula hodie putentur clamitare, et fiat senatus cleri cum papa, militiæ cum imperatore et populorum in unum, ex quo capita facta sunt tam debilia etc., ut renoventur singula in statum virtutum. Secundo legi in papali id est in libro, qui tractat de papis futuris, de papa præsenti Eugenio, quod quando stella major erit nigra, tunc descendet ad inferos. Et quid aliud per stellam majorem in proposito designari potest, quam sol, qui stella major dici potest a sto, stas, stare, et nigra fieri i. e. eclipsari, ex quo spiritus sanctus semper loquitur sub figura ita, quod quando stella major erit nigra i. e. quando sol eclipsabitur, tunc descendet ad inferos, i. e. ad inferiores scilicet ad septemtrionales, ut bonus pastor ad suas oves, ut puta ad Basileam, vel ad inferos i. e. ad statum inferiorem, vel ad inferos i. e. in ordine ; quæ conjecturando scribo, et si tu aliud ex illo dicto præsumeres, hoc præsentibus applica, et maneas usque tempus illud in loco præsenti. In nomine domini, egregii viri, vultis recedere, et ego in nomine domini Jesu Christi, i. e. virtute ipsius et gloria ejus, vos hortor, moneo, et si quod possum, spiritus vestros conjuro, ut hic perseverare velitis usque dominicam proximam Quasimodogeniti, nec duritiam tantam velitis in vobis notari, tamquam obstinati, ut etiam per tres vel quatuor dies recusetis permanere, rogati nomine totius concilii, nomine regis, nomine ducis et nomine cujuslibet animæ in concilio existentis, quasi flectentis genua ad vos rogandum pro tam paucis diebus etc., quia hoc male sonabit universis, duritiesque animi displicet spiritui sancto et ipsius benignitati, pietas autem numquam remansit irremunerata. Nec obstet licentia capta, cum modica duratio pro nullo respectu licentiæ reputabitur, quamvis illis paucissimis diebus multa poterunt avisari, percipi et disponi pro bono vestro et aliorum. Et utinam duos ad minus hic permitteretis, videlicet curatum Pragensem et magistrum Petrum Anglicum usque ad festum Pentecostes; ut de omni genere musicorum et de omni genere animalium perma- nerent in archa Noe i. e. in ecclesia dei et concilio generali, in quo tot et tantos patres videtis splendescere. Itaque de gestis et gerendis possetis continue melius avisari. Vere- cundum etiam satis erit, ex quo proponetur infallanter contra regem Poloniæ, quod vos sitis sibi faventes et sciatis responsiones ad sibi objecta, et non velitis durare per aliquos paucos dies, ut saltim aliqualiter suum et vestrum defendatis honorem, præsertim ex quo nullus honorem suum hic defendet, et sic vos et ipse permanebitis a multis inculpati. Revertere ergo Sulamitis, conjuro te per capreas etc., quia dilectus stat retro parietem et respicit nos per cancellos, desiderans dicere "Pax vobis." O rector animarum Pragensium! propter omnes animas orbis, illas et alias, velis hic perseverare usque ad festum Pentecostes etc. O Anglice, ad fortitudinem bonis ut angelus forte qui es translatus, ad permanendum velis inclinari usque ad festum prædictum. O capitanee Procopie, qui forte duceris spiritu sancto pro reformatione cujuslibet status, cleri, militiæe et populi, hoc procures juxta posse, videlicet ut dicti duo viri hic perma- neant usque ad festum prætactum, non obstantibus quibuscumque, attento, quod nostri 1433. 45°
Liber diurnus. 355 facere solet. Et si aliquid mutationis fiat, prout in sententia vel figuris scribit, conjec- turo, quod illud inchoabitur in aspectu novo totius luminis solis, et forte annus erit renovationis, quo astra redeunt ad loca suæ creationis, et quando potius singulis attentis (sic). Videmur enim esse in fine columnæ Danielis, cujus unus pes ferreus et alter terreus, prout in monarchia hodierna unus pes est ferreus guerrarum, alter pes est terreus, scilicet plenus terrestrium voluptatum, ut singula hodie putentur clamitare, et fiat senatus cleri cum papa, militiæ cum imperatore et populorum in unum, ex quo capita facta sunt tam debilia etc., ut renoventur singula in statum virtutum. Secundo legi in papali id est in libro, qui tractat de papis futuris, de papa præsenti Eugenio, quod quando stella major erit nigra, tunc descendet ad inferos. Et quid aliud per stellam majorem in proposito designari potest, quam sol, qui stella major dici potest a sto, stas, stare, et nigra fieri i. e. eclipsari, ex quo spiritus sanctus semper loquitur sub figura ita, quod quando stella major erit nigra i. e. quando sol eclipsabitur, tunc descendet ad inferos, i. e. ad inferiores scilicet ad septemtrionales, ut bonus pastor ad suas oves, ut puta ad Basileam, vel ad inferos i. e. ad statum inferiorem, vel ad inferos i. e. in ordine ; quæ conjecturando scribo, et si tu aliud ex illo dicto præsumeres, hoc præsentibus applica, et maneas usque tempus illud in loco præsenti. In nomine domini, egregii viri, vultis recedere, et ego in nomine domini Jesu Christi, i. e. virtute ipsius et gloria ejus, vos hortor, moneo, et si quod possum, spiritus vestros conjuro, ut hic perseverare velitis usque dominicam proximam Quasimodogeniti, nec duritiam tantam velitis in vobis notari, tamquam obstinati, ut etiam per tres vel quatuor dies recusetis permanere, rogati nomine totius concilii, nomine regis, nomine ducis et nomine cujuslibet animæ in concilio existentis, quasi flectentis genua ad vos rogandum pro tam paucis diebus etc., quia hoc male sonabit universis, duritiesque animi displicet spiritui sancto et ipsius benignitati, pietas autem numquam remansit irremunerata. Nec obstet licentia capta, cum modica duratio pro nullo respectu licentiæ reputabitur, quamvis illis paucissimis diebus multa poterunt avisari, percipi et disponi pro bono vestro et aliorum. Et utinam duos ad minus hic permitteretis, videlicet curatum Pragensem et magistrum Petrum Anglicum usque ad festum Pentecostes; ut de omni genere musicorum et de omni genere animalium perma- nerent in archa Noe i. e. in ecclesia dei et concilio generali, in quo tot et tantos patres videtis splendescere. Itaque de gestis et gerendis possetis continue melius avisari. Vere- cundum etiam satis erit, ex quo proponetur infallanter contra regem Poloniæ, quod vos sitis sibi faventes et sciatis responsiones ad sibi objecta, et non velitis durare per aliquos paucos dies, ut saltim aliqualiter suum et vestrum defendatis honorem, præsertim ex quo nullus honorem suum hic defendet, et sic vos et ipse permanebitis a multis inculpati. Revertere ergo Sulamitis, conjuro te per capreas etc., quia dilectus stat retro parietem et respicit nos per cancellos, desiderans dicere "Pax vobis." O rector animarum Pragensium! propter omnes animas orbis, illas et alias, velis hic perseverare usque ad festum Pentecostes etc. O Anglice, ad fortitudinem bonis ut angelus forte qui es translatus, ad permanendum velis inclinari usque ad festum prædictum. O capitanee Procopie, qui forte duceris spiritu sancto pro reformatione cujuslibet status, cleri, militiæe et populi, hoc procures juxta posse, videlicet ut dicti duo viri hic perma- neant usque ad festum prætactum, non obstantibus quibuscumque, attento, quod nostri 1433. 45°
Strana 356
356 Petri Zatecensis, vadunt, quod tamen a vobis non fuit speratum; itaque non poterit dici, vos fugisse ante plenum responsum. Petivistis enim hodie desiderando a domino deo lumen pro nostris tenebris illustrandis, doctorem et ductorem in nostris actibus fore ipsum dominum deum : sed quo tempore illustrator, doctor et ductor potius exspectandus in suis sonis, quam in festo Pentecostes istius anni, qui 33 est post millenarium et cccc etc. Jesu. Et satis mirabile, quod in principio hujus anni eclipsis fuit lunæ, et in festo Pentecostes solis eclipsis erit totalis, præsertim in numero annorum, quo secundum alios dominus dicitur fuisse passus, videlicet 33 anno post M' ccec, de quo fama communis, quod miranda fiant in illo, quæ non perditur omnino secundum philosophum. Et vere per viventem in secula, somnium mihi incidit, quod viderem tres lunas in coelo pulcherrimas, et totum coelum residuum plenum lunis; propter quod non dubito quemlibet statum in brevi mutari, clerum, militiam et populum, præsertim cum nullum violentum perpetuum, et quilibet illorum recesserit a suo fine; quapropter a sua perfectione, ac suo et ordine, qui pulchrior res est in orbe. Et pro certo visus est angelus cum falce in manu, falx autem scindit herbas magnas et altas, parvæ autem herbæe ut humiles permanent salvæ. Sitis ergo humiles et permaneatis, et spero in brevi videbitis miranda, quod forte meretrix commiscens se regibus mollibus et mundo ambulans super aquas i. e. divitias, quæ fluunt et defluunt, se reformabit per talia media, quæe vobis complacebunt et ceteris per orbem. Fama enim est, quod desideratis clerum nihil habere, et clerus nunc desiderat omnia possidere, medium autem horum, ut clerus vivat in communi sub uno tecto, in una mensa, sub uno dormitorio, hoc est, quod papa cum omnibus cardinalibus vivat in communi, episcopus cum suis canonicis, præpositus cum collegiatis suis et curatus cum suis capellanis etc. Itaque pauperrimus esset clerus et ditissimus; pauperrimus, quia nullus haberet aliquid in proprio, et ditissimus, quia ubi nunc mille famuli, mille domus, millia florenorum pro liberis etc., tune sufficerent paucæ hujusmodi res pro clericis multis; et si mittendus legatus mitteretur de communi, in hacque vita communi contemplativi et activi esse possent et unus alium ad virtutes induceret, nec tune amici et currepotulæ et meretrices se ad clerum possent applicare, prout faciunt hodie; de quo vide in cap. Quoniam de vita et honest. clericor. Quidquid sit de omnibus prædictis, multa signa etiam hujus civitatis vos moveant ad conjecturandum magnum bonum futurum in eadem, ita tamen, ut pro intellectu præsupponatis, quod nihil casuale sit vel fortuitum respectu dei omnipotentis, prout tractant philosophi secundo philosophicorum. Quo præsupposito, primo conside- retis, quod hic arma civitatis sunt baculus pastoralis niger in albo; et vere opus est, ut baculus ille pastoralis niger fiat purus et aureus pro toto orbe, antequam con- cilium se de loco removeat, vel novitates contra clerum statim fierent in orbe. Secundo Basilea dicitur a basilisco, qui rex vermium est venenosorum, et hoc quia cum basi- liscus latitaret hic inter tres montes, et propter visum ejus transeuntes inficerentur, sanctus Henricus imperator, dux Bavariæ, fecit fieri navim coopertam speculis, et illam per Rhenum fluere misit, et ita basiliscus interfectus fuit, et civitas tunc incepit et nomen Basilea a basilisco sumpsit. O Jesu, quid navis cooperta speculis, nisi ecclesia universalis cooperta bonis hominibus? quid basiliscus latitans inter tres montes, nisi Lucifer latens sub triplici statu, scilicet clero, militia et populo, neminem permittens transire securum per eosdem? oportet ergo, ut hoc modo ille interficiatur in actibus 1433.
356 Petri Zatecensis, vadunt, quod tamen a vobis non fuit speratum; itaque non poterit dici, vos fugisse ante plenum responsum. Petivistis enim hodie desiderando a domino deo lumen pro nostris tenebris illustrandis, doctorem et ductorem in nostris actibus fore ipsum dominum deum : sed quo tempore illustrator, doctor et ductor potius exspectandus in suis sonis, quam in festo Pentecostes istius anni, qui 33 est post millenarium et cccc etc. Jesu. Et satis mirabile, quod in principio hujus anni eclipsis fuit lunæ, et in festo Pentecostes solis eclipsis erit totalis, præsertim in numero annorum, quo secundum alios dominus dicitur fuisse passus, videlicet 33 anno post M' ccec, de quo fama communis, quod miranda fiant in illo, quæ non perditur omnino secundum philosophum. Et vere per viventem in secula, somnium mihi incidit, quod viderem tres lunas in coelo pulcherrimas, et totum coelum residuum plenum lunis; propter quod non dubito quemlibet statum in brevi mutari, clerum, militiam et populum, præsertim cum nullum violentum perpetuum, et quilibet illorum recesserit a suo fine; quapropter a sua perfectione, ac suo et ordine, qui pulchrior res est in orbe. Et pro certo visus est angelus cum falce in manu, falx autem scindit herbas magnas et altas, parvæ autem herbæe ut humiles permanent salvæ. Sitis ergo humiles et permaneatis, et spero in brevi videbitis miranda, quod forte meretrix commiscens se regibus mollibus et mundo ambulans super aquas i. e. divitias, quæ fluunt et defluunt, se reformabit per talia media, quæe vobis complacebunt et ceteris per orbem. Fama enim est, quod desideratis clerum nihil habere, et clerus nunc desiderat omnia possidere, medium autem horum, ut clerus vivat in communi sub uno tecto, in una mensa, sub uno dormitorio, hoc est, quod papa cum omnibus cardinalibus vivat in communi, episcopus cum suis canonicis, præpositus cum collegiatis suis et curatus cum suis capellanis etc. Itaque pauperrimus esset clerus et ditissimus; pauperrimus, quia nullus haberet aliquid in proprio, et ditissimus, quia ubi nunc mille famuli, mille domus, millia florenorum pro liberis etc., tune sufficerent paucæ hujusmodi res pro clericis multis; et si mittendus legatus mitteretur de communi, in hacque vita communi contemplativi et activi esse possent et unus alium ad virtutes induceret, nec tune amici et currepotulæ et meretrices se ad clerum possent applicare, prout faciunt hodie; de quo vide in cap. Quoniam de vita et honest. clericor. Quidquid sit de omnibus prædictis, multa signa etiam hujus civitatis vos moveant ad conjecturandum magnum bonum futurum in eadem, ita tamen, ut pro intellectu præsupponatis, quod nihil casuale sit vel fortuitum respectu dei omnipotentis, prout tractant philosophi secundo philosophicorum. Quo præsupposito, primo conside- retis, quod hic arma civitatis sunt baculus pastoralis niger in albo; et vere opus est, ut baculus ille pastoralis niger fiat purus et aureus pro toto orbe, antequam con- cilium se de loco removeat, vel novitates contra clerum statim fierent in orbe. Secundo Basilea dicitur a basilisco, qui rex vermium est venenosorum, et hoc quia cum basi- liscus latitaret hic inter tres montes, et propter visum ejus transeuntes inficerentur, sanctus Henricus imperator, dux Bavariæ, fecit fieri navim coopertam speculis, et illam per Rhenum fluere misit, et ita basiliscus interfectus fuit, et civitas tunc incepit et nomen Basilea a basilisco sumpsit. O Jesu, quid navis cooperta speculis, nisi ecclesia universalis cooperta bonis hominibus? quid basiliscus latitans inter tres montes, nisi Lucifer latens sub triplici statu, scilicet clero, militia et populo, neminem permittens transire securum per eosdem? oportet ergo, ut hoc modo ille interficiatur in actibus 1433.
Strana 357
Liber diurnus. 357 suis. Tertio reperitur in chronicis, quod hæc civitas vocabatur olim porta paradisi, propter optimam terram, quæ est inter istam civitatem et Argentinam; et vere sperandum, quod hie nobis aperietur porta paradisi, si velimus, in brevi plus quam umquam. Quarto hæc civitas sita in terra, quæ dicitur sicut gaudia; et vere reperiemus gaudia in ea, si velimus, pacis orbis et unionis cujuslibet status et regionis, si perseveraverimus etc. Hæc civitas divisa est per fluvium Rheni, et una pars diocesis Constantiensis et alia pars Basiliensis. Ecce continuationem concilii Constantiensis per concilium Basiliense ! Sexto, hic fiunt floreni cum imagine virginis Mariæ, cujus ecclesiæ tota hæc civitas censetur subjecta, et quolibet anno jurat obedientiam eidem, et quælibet domus quolibet anno sibi solvit censum ; cujus Mariæ virginis gremium utinam fiat et erigatur in rete animarum, in tentorium militiæ et coopertorium populi saluberrimum, quod clerus oret, miles defendat et populus laboret. Septimo militia hujus civitatis pro singularibus armis portat stellam; spes ad Mariæ gloriam, in cujus gremio et civitate hac quilibet status, clerus, militia et populus perfectissime concordant, plus quam in ceteris civitatibus orbis ad singularem gloriam spero dei omnipotentis.“ Hæc ille per totum. In crastino autem, hoc est feria 32 post Pasca, a Basilea mane prælibantes 14. Apr. 1433. recessimus.
Liber diurnus. 357 suis. Tertio reperitur in chronicis, quod hæc civitas vocabatur olim porta paradisi, propter optimam terram, quæ est inter istam civitatem et Argentinam; et vere sperandum, quod hie nobis aperietur porta paradisi, si velimus, in brevi plus quam umquam. Quarto hæc civitas sita in terra, quæ dicitur sicut gaudia; et vere reperiemus gaudia in ea, si velimus, pacis orbis et unionis cujuslibet status et regionis, si perseveraverimus etc. Hæc civitas divisa est per fluvium Rheni, et una pars diocesis Constantiensis et alia pars Basiliensis. Ecce continuationem concilii Constantiensis per concilium Basiliense ! Sexto, hic fiunt floreni cum imagine virginis Mariæ, cujus ecclesiæ tota hæc civitas censetur subjecta, et quolibet anno jurat obedientiam eidem, et quælibet domus quolibet anno sibi solvit censum ; cujus Mariæ virginis gremium utinam fiat et erigatur in rete animarum, in tentorium militiæ et coopertorium populi saluberrimum, quod clerus oret, miles defendat et populus laboret. Septimo militia hujus civitatis pro singularibus armis portat stellam; spes ad Mariæ gloriam, in cujus gremio et civitate hac quilibet status, clerus, militia et populus perfectissime concordant, plus quam in ceteris civitatibus orbis ad singularem gloriam spero dei omnipotentis.“ Hæc ille per totum. In crastino autem, hoc est feria 32 post Pasca, a Basilea mane prælibantes 14. Apr. 1433. recessimus.
Strana 358
Strana 359
AEGIDII CARLERII, DECANI CAMERACENSIS, LIBER DE LEGATIONIBUS CONCILII BASILIENSIS PRO REDUCTIONE BOHEMORUM. Ad fidem codicis MS. bibliothecae imperialis Parisiensis Nr. 1503 (olim Baluziani Nr. 303) nunc primum edidit ERNESTUS BIRK.
AEGIDII CARLERII, DECANI CAMERACENSIS, LIBER DE LEGATIONIBUS CONCILII BASILIENSIS PRO REDUCTIONE BOHEMORUM. Ad fidem codicis MS. bibliothecae imperialis Parisiensis Nr. 1503 (olim Baluziani Nr. 303) nunc primum edidit ERNESTUS BIRK.
Strana 360
Acta per oratores sacri generalis concilii Basiliensis, missos ad regnum Bohemie congregatum in ciuitate Praga, metropoli illius, circa festum sancte trinitatis, et per oratores Bohemorum remissos ad idem sacrum concilium. Item et acta per oratores sacri generalis concilii Basiliensis secundo ad ipsum Bohemie regnum et in ciuitate Praga destinatos. Item acta per oratores sacri generalis concilii Basiliensis ad ciuitatem Ratisponensem missos ad instanciam serenissimi imperatoris Sigismundi, cum ibidem conuenerunt nuncii Bohemorum. Item acta per oratores sacri concilii Basiliensis ad opidum Brune missos, in dieta cum Boemis per dominum imperatorem condicta.
Acta per oratores sacri generalis concilii Basiliensis, missos ad regnum Bohemie congregatum in ciuitate Praga, metropoli illius, circa festum sancte trinitatis, et per oratores Bohemorum remissos ad idem sacrum concilium. Item et acta per oratores sacri generalis concilii Basiliensis secundo ad ipsum Bohemie regnum et in ciuitate Praga destinatos. Item acta per oratores sacri generalis concilii Basiliensis ad ciuitatem Ratisponensem missos ad instanciam serenissimi imperatoris Sigismundi, cum ibidem conuenerunt nuncii Bohemorum. Item acta per oratores sacri concilii Basiliensis ad opidum Brune missos, in dieta cum Boemis per dominum imperatorem condicta.
Strana 361
Prima legacio ad Bohemiam, puta ad Pragam. Nomina legatorum: Dominus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus episcopus Augustensis. Dominus Johannes de Palomar, archidyaconus Barchilonensis, auditor sacri palacii. Dominus . . . . . , prepositus Ratisponensis. Dominus Egidius Carlerii, decanus Cameracensis. Dominus Alexander Anglicus, archidiaconus. Dominus Thomas de Halsbach prope Wiennam in Austria, canonicus eiusdem loci. Dominus Henricus Token, canonicus Magdeburgensis. Dominus Martinus Berruerii, decanus Turonensis. Dominus Jo. de Moullebron, ordinis Cisterciensis. Hec legacio recessit feria tercia post Pascha anno domini 1433, que feria fuit 14. dies Aprilis. 1433. Acta prime legacionis. Feria tercia post festum Pasce recessit legacio sacri concilii ad Bohemiam, scilicet duo episcopi et octo alii, quatuor magistri in theologia, duo de Francia, duo de Alamania, vnus vtriusque juris doctor de Anglia, auditor legati, prepositus Ratisponensis scilicet et dominus Johannes de Mulbrun. Feria 4° venimus in Scafusam, vbi altera die quievimus propter Bohemos, vt suos possent adaptare currus, quos ibi derelinquerant. Vidimus tune in hospicio Mathei de Lauda pendere arma, in quibus stetit „veritas vincit et superius „Jhesus Nazarenus, rex Judeorum", et ad latera „Mathias de Lauda“. Iuimus in principio ad Procopium et suos, petentes, ut illa et eciam, que in curribus habebat, deponantur. Respondit, quod vellent secum loqui. Iuimus similiter ad Pragenses et ipsum Mathiam, petentes idem, quia non deceret illa vice signa ostendi diuersitatis, et 14. Apr. 15. Apr. Scriptores I. 46
Prima legacio ad Bohemiam, puta ad Pragam. Nomina legatorum: Dominus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus episcopus Augustensis. Dominus Johannes de Palomar, archidyaconus Barchilonensis, auditor sacri palacii. Dominus . . . . . , prepositus Ratisponensis. Dominus Egidius Carlerii, decanus Cameracensis. Dominus Alexander Anglicus, archidiaconus. Dominus Thomas de Halsbach prope Wiennam in Austria, canonicus eiusdem loci. Dominus Henricus Token, canonicus Magdeburgensis. Dominus Martinus Berruerii, decanus Turonensis. Dominus Jo. de Moullebron, ordinis Cisterciensis. Hec legacio recessit feria tercia post Pascha anno domini 1433, que feria fuit 14. dies Aprilis. 1433. Acta prime legacionis. Feria tercia post festum Pasce recessit legacio sacri concilii ad Bohemiam, scilicet duo episcopi et octo alii, quatuor magistri in theologia, duo de Francia, duo de Alamania, vnus vtriusque juris doctor de Anglia, auditor legati, prepositus Ratisponensis scilicet et dominus Johannes de Mulbrun. Feria 4° venimus in Scafusam, vbi altera die quievimus propter Bohemos, vt suos possent adaptare currus, quos ibi derelinquerant. Vidimus tune in hospicio Mathei de Lauda pendere arma, in quibus stetit „veritas vincit et superius „Jhesus Nazarenus, rex Judeorum", et ad latera „Mathias de Lauda“. Iuimus in principio ad Procopium et suos, petentes, ut illa et eciam, que in curribus habebat, deponantur. Respondit, quod vellent secum loqui. Iuimus similiter ad Pragenses et ipsum Mathiam, petentes idem, quia non deceret illa vice signa ostendi diuersitatis, et 14. Apr. 15. Apr. Scriptores I. 46
Strana 362
362 Aegidii Carlerii, 23. Apr. 25. Apr. 27. Apr. alia multa pro illo suadentes. Qui post deliberacionem dixerunt, quod de hospicio vellet remouere, nec amodo apponere, sed non de curribus; promiserunt tamen simul conuenire et super isto nobis requisiti respondere. Post dies forte sex requisiti promiserunt se sequenti die responsuros ; et ita fecerunt, mittentes quatuor, scilicet Wilhelmum Uorfel, Johannem consulem Pragensem, Benecium militem et alium laicum de Orphanis, et dixe- runt: „Petimus quod non desideretis a nobis, que sunt contra honorem nostrum" etc. Fuit responsum, quod putamus hoc esse pro honore eorum, ut signa caritatis ostenderent, non diuisionis. Feria 5a post Quasimodogeniti venimus Nurembergam, in die scilicet sancti Georgii, et altera die eramus in ostensione reliquiarum, celebrante episcopo nostro Constanciensi; vbi inuenimus dominum Fredericum marchionem cum tribus suis filiis, et dominum Johannem ducem Bauarie cum vnico suo filio. Post prandium conuenimus cum eisdem in pretorio, presentantes primo bullas sacri concilii. Post hoc dominus prepositus Ratisponensis dixit de sacro concilio, qualiter laborasset pro reductione Bohemorum, ad quod illi principes plurimum essent operati, qualiter singulariter et affectione regraciabatur concilium principibus istis. Secundo magister Thomas de Wienna narrauit, qualiter actum sit in concilio cum Bohemis, et tercio frater Johannes de Mulbron petiuit nomine sacri concilii con- silium et auxilium in agendis, et ut suos notabiles nuncios una nobiscum mittant Pragam ete. Responderunt, quod in crastino vellent respondere, et multum reuerenter se habuerunt. Altera die, scilicet Sabbati, que fuit festum sancti Marchi euangeliste, conue- nientibus nobis in pretorio, domini principes per dominum marchionem responderunt, quod tria considerauerant in peticione nostra, primum dare consilium et auxilium, secundum ordinare saluum conductum, tercium ambasiatam eorum destinare nobiscum. Ad primum respondent, quod indecens esset dare consilium sacro concilio, vbi tot docti et experti conueniunt. Ad secundum dicunt, sibi et suis sufficere saluum conductum, quem nos a Bohemis accepimus. Ad tercium beniuoli sunt et proni mittere nobiscum; si tamen placeret nobis, videretur eis sufficere, quod essent in Praga termino assignato, scilicet in die sancte trinitatis. (7. Jun.) Respondimus: quod licet in concilio tot et tales sint, quia tamen hec materia magis vobis nota est, petimus consilium et maxime, si treuge debent fieri generales, et quomodo alii principes conuocandi sunt etc.; de tercio vellemus bene, quod irent nobiscum statim nuncii principum, quia non essemus occiosi, sed nobis multum fierent vtiles etc. Eadem die ciues Nurembergenses dederunt nobis responsum, primo laudantes sacrum concilium etc., secundo quod vellent libenter nobiscum mittere, deo gracias. Feria 2° recessimus Nuremberga , venimus Egram feria quinta ante meri- diem (30. Apr.); mansimus ibi expectantes saluos conductus, qui uenerunt dominica Jubilate (3. Maji). Recessimus feria 2°, que fuit iv Maii. Venimus Pragam feria sexta ante prandium, que fuit 8. Maii, vbique gloriose recepti in Bohemia. Obuiauerunt enim ciuitates, ad quas iuimus, remote in campis per miliare vnum vel duo, salutantes nos et cum gaudio deducentes, et maxime copiosa populi multitudo in introitu ciuitatis Pragensis, ante ciuitatem, in ponte, et in ciuitate cum canticis et jubilo, deo gracias. 1433. 8. Maji.
362 Aegidii Carlerii, 23. Apr. 25. Apr. 27. Apr. alia multa pro illo suadentes. Qui post deliberacionem dixerunt, quod de hospicio vellet remouere, nec amodo apponere, sed non de curribus; promiserunt tamen simul conuenire et super isto nobis requisiti respondere. Post dies forte sex requisiti promiserunt se sequenti die responsuros ; et ita fecerunt, mittentes quatuor, scilicet Wilhelmum Uorfel, Johannem consulem Pragensem, Benecium militem et alium laicum de Orphanis, et dixe- runt: „Petimus quod non desideretis a nobis, que sunt contra honorem nostrum" etc. Fuit responsum, quod putamus hoc esse pro honore eorum, ut signa caritatis ostenderent, non diuisionis. Feria 5a post Quasimodogeniti venimus Nurembergam, in die scilicet sancti Georgii, et altera die eramus in ostensione reliquiarum, celebrante episcopo nostro Constanciensi; vbi inuenimus dominum Fredericum marchionem cum tribus suis filiis, et dominum Johannem ducem Bauarie cum vnico suo filio. Post prandium conuenimus cum eisdem in pretorio, presentantes primo bullas sacri concilii. Post hoc dominus prepositus Ratisponensis dixit de sacro concilio, qualiter laborasset pro reductione Bohemorum, ad quod illi principes plurimum essent operati, qualiter singulariter et affectione regraciabatur concilium principibus istis. Secundo magister Thomas de Wienna narrauit, qualiter actum sit in concilio cum Bohemis, et tercio frater Johannes de Mulbron petiuit nomine sacri concilii con- silium et auxilium in agendis, et ut suos notabiles nuncios una nobiscum mittant Pragam ete. Responderunt, quod in crastino vellent respondere, et multum reuerenter se habuerunt. Altera die, scilicet Sabbati, que fuit festum sancti Marchi euangeliste, conue- nientibus nobis in pretorio, domini principes per dominum marchionem responderunt, quod tria considerauerant in peticione nostra, primum dare consilium et auxilium, secundum ordinare saluum conductum, tercium ambasiatam eorum destinare nobiscum. Ad primum respondent, quod indecens esset dare consilium sacro concilio, vbi tot docti et experti conueniunt. Ad secundum dicunt, sibi et suis sufficere saluum conductum, quem nos a Bohemis accepimus. Ad tercium beniuoli sunt et proni mittere nobiscum; si tamen placeret nobis, videretur eis sufficere, quod essent in Praga termino assignato, scilicet in die sancte trinitatis. (7. Jun.) Respondimus: quod licet in concilio tot et tales sint, quia tamen hec materia magis vobis nota est, petimus consilium et maxime, si treuge debent fieri generales, et quomodo alii principes conuocandi sunt etc.; de tercio vellemus bene, quod irent nobiscum statim nuncii principum, quia non essemus occiosi, sed nobis multum fierent vtiles etc. Eadem die ciues Nurembergenses dederunt nobis responsum, primo laudantes sacrum concilium etc., secundo quod vellent libenter nobiscum mittere, deo gracias. Feria 2° recessimus Nuremberga , venimus Egram feria quinta ante meri- diem (30. Apr.); mansimus ibi expectantes saluos conductus, qui uenerunt dominica Jubilate (3. Maji). Recessimus feria 2°, que fuit iv Maii. Venimus Pragam feria sexta ante prandium, que fuit 8. Maii, vbique gloriose recepti in Bohemia. Obuiauerunt enim ciuitates, ad quas iuimus, remote in campis per miliare vnum vel duo, salutantes nos et cum gaudio deducentes, et maxime copiosa populi multitudo in introitu ciuitatis Pragensis, ante ciuitatem, in ponte, et in ciuitate cum canticis et jubilo, deo gracias. 1433. 8. Maji.
Strana 363
Liber de Legationibus. 363 Feria 2“ proxima post Cantate, que fuit xi dies Maii, miserunt consules antique 1433. ciuitatis Prage nobis quinque vnum magnum vas ceruisie et duas progenas vini et multos 11. Maji. pullos, et tantum aliis quinque. Altera die, congregatis nobis in domo domini episcopi Constanciensis, venerunt 12. Maji. ad nos consules ciuitatis antique, plus quam viginti, loquentes per vnum. Qui primo excusauit eos de hoc, quod non cicius venerant; secundo congratulabantur aduentui nostro, dicentes se sperare, quod ad omne bonum venimus, et ideo dixit, quod non fuit intencio eorum veritates istas sic strepituose permulgare; tercio obtulit, si quo indigemus, parati essent reformare. Respondit eis dominus Johannes Polmar, et cum verbo dei "quicumque susceperit vnum de pusillis" etc., regraciabatur de suscepcione et visitacione et munerum dacione etc. Respondit alter : „A domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris. Gladii conuertentur in uomeres et lancee in falces ; nunc rectum modum incepistis; aliis annis crudeliter mutuo egimus“ etc. Altera die venerunt illi, qui reputant se vniuersitatem studii Pragensis. Inter quos 13. Maji. erat quidam magister senex Cristanus, quem vocabant rectorem vniuersitatis, et post eum alter in habitu magistrorum in artibus, post illum magister Johannes de Roczana, post quem alter magnus corpore et senex, qui proposuit congratulando super aduentu nostro, regraciando de eo, quod bene tractauit sacrum concilium ambasiatores suos; et post hoc alter quidam senex presentauit munera de apoteca, et lagunculam de Maluesia. Respondit eis magister Martinus, formatus bacalarius in theologia, canonicus ecclesie Turonensis per verbum dei illud: "Voluntarie nos genuit verbo veritatis, vt simus inicium aliquod creature eius". Hoc quoque notandum, quod tam hesternus inter consules proponens, quam hodiernus in clero dixerunt sacrum Basiliense concilium ; similiter ille plebanus in Zach, qui nos uisitauit. Hoc numquam facere voluerunt in Basilea, sed semper nominabant venerandum concilium, nunc autem dicunt sacrum. Post hos dies semper expectauimus, quando responderent consules super illo, quo rogati fuerunt proxima feria tercia, quia dictum fuit, quod haberemus literas concilii ad omnes simul ciuitates Prage. Tandem dominica Vocem jocunditatis venerunt de antiqua 17. Maji. ciuitate dicentes , quod ipsi omni hora parati essent et fuissent dare audienciam nobis ; sed illi de noua ciuitate excusaciones haberent. Altera die misimus sex de nostris ad nouam ciuitatem dicentes, quod literas 18. Maji. habemus ad Pragenses indistincte, ideo supplicamus, quod uelint omnes simul in aliquo loco congregari de antiqua, noua et minore ciuitatibus. Responderunt, quod placuit eis, sed deliberare volunt de hora et tempore. Feria 4" post Vocem jocunditatis, hoc est in vigilia ascensionis domini, congregati 20. Maji. sunt de tribus ciuitatibus Pragensibus in pretorio antique ciuitatis ; vbi loquebatur magister Henricus Stok, de mandato dominorum, sub hoc verbo: „in nomine domini nostri Jhesu Christi, petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit“, adiungens illud : "omne datum optimum" etc. Post hoc, quia litera Pragensibus missa fuit perdita, dominus epis- copus Constanciensis excusauit illud; similiter dominus auditor post eum. Retraximus nos, et diu deliberauerunt ibi ciues. Reuenientibus nobis et consedentibus, respondit pro eis magister Johannes Roczana sub hoc verbo: "dedit dona hominibus", et votiue ad 46*
Liber de Legationibus. 363 Feria 2“ proxima post Cantate, que fuit xi dies Maii, miserunt consules antique 1433. ciuitatis Prage nobis quinque vnum magnum vas ceruisie et duas progenas vini et multos 11. Maji. pullos, et tantum aliis quinque. Altera die, congregatis nobis in domo domini episcopi Constanciensis, venerunt 12. Maji. ad nos consules ciuitatis antique, plus quam viginti, loquentes per vnum. Qui primo excusauit eos de hoc, quod non cicius venerant; secundo congratulabantur aduentui nostro, dicentes se sperare, quod ad omne bonum venimus, et ideo dixit, quod non fuit intencio eorum veritates istas sic strepituose permulgare; tercio obtulit, si quo indigemus, parati essent reformare. Respondit eis dominus Johannes Polmar, et cum verbo dei "quicumque susceperit vnum de pusillis" etc., regraciabatur de suscepcione et visitacione et munerum dacione etc. Respondit alter : „A domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris. Gladii conuertentur in uomeres et lancee in falces ; nunc rectum modum incepistis; aliis annis crudeliter mutuo egimus“ etc. Altera die venerunt illi, qui reputant se vniuersitatem studii Pragensis. Inter quos 13. Maji. erat quidam magister senex Cristanus, quem vocabant rectorem vniuersitatis, et post eum alter in habitu magistrorum in artibus, post illum magister Johannes de Roczana, post quem alter magnus corpore et senex, qui proposuit congratulando super aduentu nostro, regraciando de eo, quod bene tractauit sacrum concilium ambasiatores suos; et post hoc alter quidam senex presentauit munera de apoteca, et lagunculam de Maluesia. Respondit eis magister Martinus, formatus bacalarius in theologia, canonicus ecclesie Turonensis per verbum dei illud: "Voluntarie nos genuit verbo veritatis, vt simus inicium aliquod creature eius". Hoc quoque notandum, quod tam hesternus inter consules proponens, quam hodiernus in clero dixerunt sacrum Basiliense concilium ; similiter ille plebanus in Zach, qui nos uisitauit. Hoc numquam facere voluerunt in Basilea, sed semper nominabant venerandum concilium, nunc autem dicunt sacrum. Post hos dies semper expectauimus, quando responderent consules super illo, quo rogati fuerunt proxima feria tercia, quia dictum fuit, quod haberemus literas concilii ad omnes simul ciuitates Prage. Tandem dominica Vocem jocunditatis venerunt de antiqua 17. Maji. ciuitate dicentes , quod ipsi omni hora parati essent et fuissent dare audienciam nobis ; sed illi de noua ciuitate excusaciones haberent. Altera die misimus sex de nostris ad nouam ciuitatem dicentes, quod literas 18. Maji. habemus ad Pragenses indistincte, ideo supplicamus, quod uelint omnes simul in aliquo loco congregari de antiqua, noua et minore ciuitatibus. Responderunt, quod placuit eis, sed deliberare volunt de hora et tempore. Feria 4" post Vocem jocunditatis, hoc est in vigilia ascensionis domini, congregati 20. Maji. sunt de tribus ciuitatibus Pragensibus in pretorio antique ciuitatis ; vbi loquebatur magister Henricus Stok, de mandato dominorum, sub hoc verbo: „in nomine domini nostri Jhesu Christi, petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit“, adiungens illud : "omne datum optimum" etc. Post hoc, quia litera Pragensibus missa fuit perdita, dominus epis- copus Constanciensis excusauit illud; similiter dominus auditor post eum. Retraximus nos, et diu deliberauerunt ibi ciues. Reuenientibus nobis et consedentibus, respondit pro eis magister Johannes Roczana sub hoc verbo: "dedit dona hominibus", et votiue ad 46*
Strana 364
364 Aegidii Carlerii, 24. Maji. singula petita satis reuerenter fecerunt nobis collacionem, id est dederunt species et bibere. Sed notandum, quod revenientibus nobis recesserunt clerici de noua ciuitate indignantes, quia litere non erant ostense, cum pridie dictum esset eis, quod dignarentur conuenire, quia literas concilii eis ostenderemus. Mirum, quod ipsi plus quam eorum laici erant impacientes, presertim eum litera nullius erat ponderis, sed solum credencialis. Ostenderunt igitur eorum malam voluntatem, quia minus inclinati sunt ad bonum. Notandum, quod in noua ciuitate quidam predicator *) in Arena nomine Lupus in principio aduentus nostri detraxit nobis in sermonibus, dicens, nobis non esse credendum, et quod velimus eos reducere ad hereticam Romanam ecclesiam, et multa, que non licet exprimere hic. Dominica infra octauam ascensionis nimis excessit, in sermone suo dicens, con- cilium Basileense esse totum hereticum, et contra bonos congregatum, et nos hereticos et seductores, et papam summum hereticum; et quod cauendum sit a Basilea quasi a basilisco, quia uenenum suum nititur diffundere; et quod in proximo quidam doctor in pretorio blande proposuit, sicut tales solent, et beretum suum deposuit in nomine Jhesu, quod didicit a nostris Bohemis. Et iam nobis noluit complacere, et precepit populo idem Lupus, ut post prandium conueniant, et conmouit populum contra nos ciuitatis. Super quo congregati eadem die misimus pro Roczano et Johanne Weluar et magistro ciuium, qui conuenerunt cum aliis duobus consulibus in Leta curia, vbi nos illa querulose eis insinuauimus, petentes consilium et auxilium. Responderunt, quod dolorose talia audirent, nec sperassent ista debere fieri, sed quod mitteremus pro Petro Anglico, et ipsi cum duobus aliis, scilicet Roczana et Weluar, qui saluos conductus dederunt, et promiserunt in Basilea, et eis satis dure illa inculcaremus; quod factum fuit altera die mane. Qui responderunt, quod vellent nobis in omnibus astare, et bonum videtur, quod diceremus ista consulibus vtriusque ciuitatis, et prius illis de noua ciuitate, quia eadem die venimus ad antiquam ciuitatem, cum qua pransi eramus. Misimus igitur magistrum Petrum Anglicum ad nouam ciuitatem, ut conuocaret consules. Qui responderunt, quod ista vice essent pauci, nec vellent audire, nisi plures essent simul, nec altera die possent audire, quia esset dies fori ; sed proxima feria quarta, si placeret, congregare vellent consilium et seniores populi et sacerdotes. Hoc quoque notandum, quod cum multis diebus rogati essent pro saluis conduc- tibus dandis illis venturis ex parte principum et ciuitatum, et posuissent in deliberacione, respondit ciuitas nova, quod non vellet dare saluum conductum alicui, donec regnum esset congregatum. Forte moti fuerunt per illum Lupum, qui proxima dominica predi- cauit, dicens inter illa prius scripta: Ecce volunt habere saluos conductus pro ducibus et ciuitatibus, sic introducent tantum populum, quod luetis vos. Ecce dixit, quod prope nemus erat innumerabilis populus armorum, dilatatus per decem miliaria, dicens se velle ire contra Polonos; sed intendunt intrare Bohemiam et vos deuastare. Nichil tamen veritatis est in isto, quia nec gentes armorum sunt circa nemus, nec nostri venientes poterunt nocere, quoniam non venit ille cum centum, alter cum mille, ut ille Lupus mentitus est, quia nos omnes simul, qui sumus ex parte concilii et de duce Sabaudie, 1433. *) In margine MS.: „Jo. Lupi, sed vulgariter Lupus dicebatur“.
364 Aegidii Carlerii, 24. Maji. singula petita satis reuerenter fecerunt nobis collacionem, id est dederunt species et bibere. Sed notandum, quod revenientibus nobis recesserunt clerici de noua ciuitate indignantes, quia litere non erant ostense, cum pridie dictum esset eis, quod dignarentur conuenire, quia literas concilii eis ostenderemus. Mirum, quod ipsi plus quam eorum laici erant impacientes, presertim eum litera nullius erat ponderis, sed solum credencialis. Ostenderunt igitur eorum malam voluntatem, quia minus inclinati sunt ad bonum. Notandum, quod in noua ciuitate quidam predicator *) in Arena nomine Lupus in principio aduentus nostri detraxit nobis in sermonibus, dicens, nobis non esse credendum, et quod velimus eos reducere ad hereticam Romanam ecclesiam, et multa, que non licet exprimere hic. Dominica infra octauam ascensionis nimis excessit, in sermone suo dicens, con- cilium Basileense esse totum hereticum, et contra bonos congregatum, et nos hereticos et seductores, et papam summum hereticum; et quod cauendum sit a Basilea quasi a basilisco, quia uenenum suum nititur diffundere; et quod in proximo quidam doctor in pretorio blande proposuit, sicut tales solent, et beretum suum deposuit in nomine Jhesu, quod didicit a nostris Bohemis. Et iam nobis noluit complacere, et precepit populo idem Lupus, ut post prandium conueniant, et conmouit populum contra nos ciuitatis. Super quo congregati eadem die misimus pro Roczano et Johanne Weluar et magistro ciuium, qui conuenerunt cum aliis duobus consulibus in Leta curia, vbi nos illa querulose eis insinuauimus, petentes consilium et auxilium. Responderunt, quod dolorose talia audirent, nec sperassent ista debere fieri, sed quod mitteremus pro Petro Anglico, et ipsi cum duobus aliis, scilicet Roczana et Weluar, qui saluos conductus dederunt, et promiserunt in Basilea, et eis satis dure illa inculcaremus; quod factum fuit altera die mane. Qui responderunt, quod vellent nobis in omnibus astare, et bonum videtur, quod diceremus ista consulibus vtriusque ciuitatis, et prius illis de noua ciuitate, quia eadem die venimus ad antiquam ciuitatem, cum qua pransi eramus. Misimus igitur magistrum Petrum Anglicum ad nouam ciuitatem, ut conuocaret consules. Qui responderunt, quod ista vice essent pauci, nec vellent audire, nisi plures essent simul, nec altera die possent audire, quia esset dies fori ; sed proxima feria quarta, si placeret, congregare vellent consilium et seniores populi et sacerdotes. Hoc quoque notandum, quod cum multis diebus rogati essent pro saluis conduc- tibus dandis illis venturis ex parte principum et ciuitatum, et posuissent in deliberacione, respondit ciuitas nova, quod non vellet dare saluum conductum alicui, donec regnum esset congregatum. Forte moti fuerunt per illum Lupum, qui proxima dominica predi- cauit, dicens inter illa prius scripta: Ecce volunt habere saluos conductus pro ducibus et ciuitatibus, sic introducent tantum populum, quod luetis vos. Ecce dixit, quod prope nemus erat innumerabilis populus armorum, dilatatus per decem miliaria, dicens se velle ire contra Polonos; sed intendunt intrare Bohemiam et vos deuastare. Nichil tamen veritatis est in isto, quia nec gentes armorum sunt circa nemus, nec nostri venientes poterunt nocere, quoniam non venit ille cum centum, alter cum mille, ut ille Lupus mentitus est, quia nos omnes simul, qui sumus ex parte concilii et de duce Sabaudie, 1433. *) In margine MS.: „Jo. Lupi, sed vulgariter Lupus dicebatur“.
Strana 365
Liber de Legationibus. 365 et de duce Johanne Bauarie, et de marchione Brangdeburgensi, et de episcopo Bamber- gensi, et de ciuitatibus Nuremberga et Egra, omnes simul habemus solum nonaginta equos, cum tamen possemus habere ex parte salui conductus, jam dati a regno et capitaneis et ciuitatibus regni Bohemie, ducentas personas, et dux Austrie petit solum pro 24 personis. Nichil igitur est veritatis in confictionibus illius Lupi et timore noue ciuitatis Pragensis. Et ideo feria 4 ante Pentecosten sex de nostris cum tribus illis, qui fuerunt 27. Maji. nobiscum Basilee, hoc est cum magistro Johanne de Roczano, cum Johanne Woluar scabino et cum magistro Petro Anglico, et cum consulibus fere quatuor de antiqua ciuitate iuerunt ad pretorium noue ciuitatis, conquerentes de iniuria facta per illum Lupum, et petentes teneri saluum conductum. Item hec loquebatur dominus Johannes Polmar auditor in latino, et magister ciuium Egrensis interpretatus est in latino (sic), et respondentes dixerunt eos respondisse, quod de saluo conductu violato vellent inqui- rere, de aliis vero cras dominis de antiqua ciuitate respondere. Hoc quoque notandum, quod venientibus nostris, nemo de ipsis occurrebat, nec in conspectu eorum aliquis assurexit, sed non percepi quidquam de responsione data, an velint dare saluos conductus. Post hoc audiuimus fuisse proclamatum in eadem ciuitate, quod sub pena capitis nemo deberet offendere ambasiatores concilii. Nichilominus ille Lupus continuauit in sermonibus suis, dicens nos uenisse ad decepcionem. Sed feria 4“ post Pentecosten venit ille magister Petrus Anglicus cum tribus aliis ad dominum episcopum Constanciensem, dicens, quod consilium ciuitatis noue ad proposita per nostros nuper respondet, ad primum de saluis conductibus, quod quia confederati sunt cum Orphanis, quos jam sciunt ad regnum reuersos, volunt consulere illos; ad secundum de predicatore, qui contra ambasiatores concilii dicitur predicare, dicunt, quod vocauerunt eum, et si quis vellet imponere eis aliquid, ipsi adducent eum, ut respondeat. Ecce, quales sunt iste responsiones! Sic protrahitur tempus, quod non datur saluus conductus, cum tamen parati sint principes, quos vocauimus, et ciuitates mittere suos, et iam suis multis et multiplicibus nunciis stimulauerunt, ut dux Austrie, qui petit pro 24 personis, dux Saxonie, qui petit pro 24 personis, ciuitas Woratisla- uiensis et episcopus eius, et duces Slezie et barones et notabiles partis nostre. De pre- dicatore vero tamen notandum est, quod nulla tergiuersacione celari potest, nec adhuc cessat. Respiciat deus, et iudicet ad gloriam nominis sancti sui. Feria 5a iuimus ad collegium Karoli, vbi in lectorio theologorum magister Egidius Carlerii, decanus Cameracensis, fecit collacionem, in cathedra; vbi clerici multi erant congregati, quia nomine rectoris vniuersitatis altera die mandauerant congregari supposita. Facta collacione decanus facultatis, nomine facultatis, publice respondit pro themate : „Benignus est spiritus sapiencie". Quo facto mansimus ibi in prandio, quia eramus inui- tati, et gloriose tractauerunt nos. Erant congregati vndique de regno magistri in artibus, credo, quod omnes simul cum hiis quinque, qui solent manere in collegio, fuerunt 13. vel 14. Sabbato ante trinitatem significatum nobis est, quod consules de noua ciuitate dixissent Procopio Raso et aliis, qui nobiscum erant Basilee, quod essent minus bene contenti de hoc, quod querulose scripsissemus eis de predicacione Lupi, postquam ipsi promiserunt cauere iniuriam intimatam. Quapropter nos omnes clerici et laici dominica 3. Jun. 4. Jun. 1433. 6. Jun.
Liber de Legationibus. 365 et de duce Johanne Bauarie, et de marchione Brangdeburgensi, et de episcopo Bamber- gensi, et de ciuitatibus Nuremberga et Egra, omnes simul habemus solum nonaginta equos, cum tamen possemus habere ex parte salui conductus, jam dati a regno et capitaneis et ciuitatibus regni Bohemie, ducentas personas, et dux Austrie petit solum pro 24 personis. Nichil igitur est veritatis in confictionibus illius Lupi et timore noue ciuitatis Pragensis. Et ideo feria 4 ante Pentecosten sex de nostris cum tribus illis, qui fuerunt 27. Maji. nobiscum Basilee, hoc est cum magistro Johanne de Roczano, cum Johanne Woluar scabino et cum magistro Petro Anglico, et cum consulibus fere quatuor de antiqua ciuitate iuerunt ad pretorium noue ciuitatis, conquerentes de iniuria facta per illum Lupum, et petentes teneri saluum conductum. Item hec loquebatur dominus Johannes Polmar auditor in latino, et magister ciuium Egrensis interpretatus est in latino (sic), et respondentes dixerunt eos respondisse, quod de saluo conductu violato vellent inqui- rere, de aliis vero cras dominis de antiqua ciuitate respondere. Hoc quoque notandum, quod venientibus nostris, nemo de ipsis occurrebat, nec in conspectu eorum aliquis assurexit, sed non percepi quidquam de responsione data, an velint dare saluos conductus. Post hoc audiuimus fuisse proclamatum in eadem ciuitate, quod sub pena capitis nemo deberet offendere ambasiatores concilii. Nichilominus ille Lupus continuauit in sermonibus suis, dicens nos uenisse ad decepcionem. Sed feria 4“ post Pentecosten venit ille magister Petrus Anglicus cum tribus aliis ad dominum episcopum Constanciensem, dicens, quod consilium ciuitatis noue ad proposita per nostros nuper respondet, ad primum de saluis conductibus, quod quia confederati sunt cum Orphanis, quos jam sciunt ad regnum reuersos, volunt consulere illos; ad secundum de predicatore, qui contra ambasiatores concilii dicitur predicare, dicunt, quod vocauerunt eum, et si quis vellet imponere eis aliquid, ipsi adducent eum, ut respondeat. Ecce, quales sunt iste responsiones! Sic protrahitur tempus, quod non datur saluus conductus, cum tamen parati sint principes, quos vocauimus, et ciuitates mittere suos, et iam suis multis et multiplicibus nunciis stimulauerunt, ut dux Austrie, qui petit pro 24 personis, dux Saxonie, qui petit pro 24 personis, ciuitas Woratisla- uiensis et episcopus eius, et duces Slezie et barones et notabiles partis nostre. De pre- dicatore vero tamen notandum est, quod nulla tergiuersacione celari potest, nec adhuc cessat. Respiciat deus, et iudicet ad gloriam nominis sancti sui. Feria 5a iuimus ad collegium Karoli, vbi in lectorio theologorum magister Egidius Carlerii, decanus Cameracensis, fecit collacionem, in cathedra; vbi clerici multi erant congregati, quia nomine rectoris vniuersitatis altera die mandauerant congregari supposita. Facta collacione decanus facultatis, nomine facultatis, publice respondit pro themate : „Benignus est spiritus sapiencie". Quo facto mansimus ibi in prandio, quia eramus inui- tati, et gloriose tractauerunt nos. Erant congregati vndique de regno magistri in artibus, credo, quod omnes simul cum hiis quinque, qui solent manere in collegio, fuerunt 13. vel 14. Sabbato ante trinitatem significatum nobis est, quod consules de noua ciuitate dixissent Procopio Raso et aliis, qui nobiscum erant Basilee, quod essent minus bene contenti de hoc, quod querulose scripsissemus eis de predicacione Lupi, postquam ipsi promiserunt cauere iniuriam intimatam. Quapropter nos omnes clerici et laici dominica 3. Jun. 4. Jun. 1433. 6. Jun.
Strana 366
366 Aegidii Carlerii, 8. Jun. 9. Jun. 10. Jun. 11. Jun. 12. Jun. sancte trinitatis congregati cum ambasiatoribus regni, qui nobiscum erant Basilee, et aliis de parte illorum, declarauimus iusticiam et ostendimus veritatem, quia prius scrip- simus illis extra Pragam existentibus, qui prius nobiscum erant Basilee, quam significa- retur materia Lupi consilio noue ciuitatis, et alia plura proposita. Qui habita delibera- cione responderunt, quod aperte cognoscerent, quod minus iuste querularentur illi de noua ciuitate, et eos de veritate facti vellent informare. Iterum pecierunt, quod si que nobiscum in ipsis displicerent, significaremus eis, et vellent, sicut prius promiserunt, beniuoli inueniri, et ad materiam vnionis per omnia bene esse parati. Feria 2a post trinitatem comedimus cum domino Johanne Woluar, nunc pro- consule maioris Prage; et superuenit miles missus a domino rege Polonie ibidem ad prandium, adhuc ocreatus et calcareatus. Hic post mensam nomine regis sui dixit: "bene ueniatis“, et cum debita humilitate se obtulit, alia quedam postea dicturus, cum ad hoc dispositus magis haberetur. Feria 3° consenserunt isti de noua ciuitate dare saluos conductus. Feria 4° de mane venerunt Taborite in magno numero, (et) baro de Sterneberch, et susceperunt nostram ambasiatam cum honore : "Quam speciosi pedes euangelizancium pacem, predicancium bona.“ Respondit eis dominus auditor. Feria quinta, hoc est in die corporis Christi, comedimus cum Taboritis. De vespere post cenam venit ad nos, in domo domini episcopi Constanciensis congregatos, dominus Menardus de Noua domo, maior baro tocius regni *) cum aliis baronibus et militibus multis, et recepit nos reuerenter. Ipsi tamen erant de parte altera, id est non nostra; sed magis, quam alique alie partes ad nostram videntur declinare, quoniam suus presbyter magister Petrus, non ille Anglicus, sed alter magister in artibus, commendauit concilium dicens sacrosanctum concilium etc. Item dicitur nobis, quod illa die Pro- copius predicauit, quod in sacramento sit panis materialis, et qui hoc non credit, hereticus est; item quod Roczana predicauit, quod communio sub utraque specie sit laicis necessaria ad salutem, et pocius sit moriendum, quam ab ea recedendum; quodque post consecra- cionem non manet panis materialis, et qui dicit, quod sic, hereticus est ; item quod alter quidam predicator ad sanctum Michaelem dixit oppositum Roczano, et quod talis materia non debebat incipi absque consensu maiorum prelatorum, quamuis communio sub duplici specie multum habeat apparencie et coloris etc. Feria 6° sequenti conuocacio tocius regni fuit in lectorio theologorum collegii Karoli, vbi magister Roczana exposuit ea, que acta fuerunt in sacro concilio generali. Post meridiem, nobis congregatis, venerunt tres barones cum multis militibus et aliis numero decem principalibus, missi a tota communitate regni, ut nos reuerenter suscipiant; ubi quidam presbiter proposuit regraciando deo et, vt verbis suis vtar, sacro- sancto concilio et nobis, et cetera verba honoris ; cui respondit auditor. Post hoc venit alter baro, qui tenuit et custodiuit archiepiscopum Pragensem proxime defunctum, (et) multum obtulit seruicium suum. Primi, scilicet nuntii communi- tatis tocius regni, rogauerunt, quod in crastino vellemus comparere coram congregacione regni vndecima hora. 1433. 7. Jun. *) Notatur in margine cod.: „post dominum de Rosis.“
366 Aegidii Carlerii, 8. Jun. 9. Jun. 10. Jun. 11. Jun. 12. Jun. sancte trinitatis congregati cum ambasiatoribus regni, qui nobiscum erant Basilee, et aliis de parte illorum, declarauimus iusticiam et ostendimus veritatem, quia prius scrip- simus illis extra Pragam existentibus, qui prius nobiscum erant Basilee, quam significa- retur materia Lupi consilio noue ciuitatis, et alia plura proposita. Qui habita delibera- cione responderunt, quod aperte cognoscerent, quod minus iuste querularentur illi de noua ciuitate, et eos de veritate facti vellent informare. Iterum pecierunt, quod si que nobiscum in ipsis displicerent, significaremus eis, et vellent, sicut prius promiserunt, beniuoli inueniri, et ad materiam vnionis per omnia bene esse parati. Feria 2a post trinitatem comedimus cum domino Johanne Woluar, nunc pro- consule maioris Prage; et superuenit miles missus a domino rege Polonie ibidem ad prandium, adhuc ocreatus et calcareatus. Hic post mensam nomine regis sui dixit: "bene ueniatis“, et cum debita humilitate se obtulit, alia quedam postea dicturus, cum ad hoc dispositus magis haberetur. Feria 3° consenserunt isti de noua ciuitate dare saluos conductus. Feria 4° de mane venerunt Taborite in magno numero, (et) baro de Sterneberch, et susceperunt nostram ambasiatam cum honore : "Quam speciosi pedes euangelizancium pacem, predicancium bona.“ Respondit eis dominus auditor. Feria quinta, hoc est in die corporis Christi, comedimus cum Taboritis. De vespere post cenam venit ad nos, in domo domini episcopi Constanciensis congregatos, dominus Menardus de Noua domo, maior baro tocius regni *) cum aliis baronibus et militibus multis, et recepit nos reuerenter. Ipsi tamen erant de parte altera, id est non nostra; sed magis, quam alique alie partes ad nostram videntur declinare, quoniam suus presbyter magister Petrus, non ille Anglicus, sed alter magister in artibus, commendauit concilium dicens sacrosanctum concilium etc. Item dicitur nobis, quod illa die Pro- copius predicauit, quod in sacramento sit panis materialis, et qui hoc non credit, hereticus est; item quod Roczana predicauit, quod communio sub utraque specie sit laicis necessaria ad salutem, et pocius sit moriendum, quam ab ea recedendum; quodque post consecra- cionem non manet panis materialis, et qui dicit, quod sic, hereticus est ; item quod alter quidam predicator ad sanctum Michaelem dixit oppositum Roczano, et quod talis materia non debebat incipi absque consensu maiorum prelatorum, quamuis communio sub duplici specie multum habeat apparencie et coloris etc. Feria 6° sequenti conuocacio tocius regni fuit in lectorio theologorum collegii Karoli, vbi magister Roczana exposuit ea, que acta fuerunt in sacro concilio generali. Post meridiem, nobis congregatis, venerunt tres barones cum multis militibus et aliis numero decem principalibus, missi a tota communitate regni, ut nos reuerenter suscipiant; ubi quidam presbiter proposuit regraciando deo et, vt verbis suis vtar, sacro- sancto concilio et nobis, et cetera verba honoris ; cui respondit auditor. Post hoc venit alter baro, qui tenuit et custodiuit archiepiscopum Pragensem proxime defunctum, (et) multum obtulit seruicium suum. Primi, scilicet nuntii communi- tatis tocius regni, rogauerunt, quod in crastino vellemus comparere coram congregacione regni vndecima hora. 1433. 7. Jun. *) Notatur in margine cod.: „post dominum de Rosis.“
Strana 367
Liber de Legationibus. 367 Altera die scilicet Sabbato, que fuit 13 Junii, venerunt ad nos mane congregatos in domo domini Constanciensis Orphani suscipientes nos, habentes secum multos barones et milites. Excusarunt se, quod non prius venerunt, quia expectabant exercitum eorum aduenisse, qui jam est in Prutzia. Respondit eis dominus Joannes de Polmar. Post hoc venerunt barones et alii missi a tota communitate regni, petentes nos intrare consilium eorum, quod fecimus ; vbi primo inceperunt cantare : "veni sancte spiritus“ etc. Post hoc locutus est magister Johannes de Roczan, sedens in cathedra magistrali in lectorio theologorum collegii Karoli cum magistro Petro Anglico et Nicolao episcopo sic vocato. Implorauit diuinum auxilium, proposuit thema illud: "Quecumque vera sunt, quecumque pudica, quecumque iusta, quecumque sancta, quecumque amabilia, quecumque bone fame, si qua virtus, si qua laus discipline, hec cogitate“ ad Phil. 4°. Dixit quecumque voluit, extollens suos quatuor articulos, eciam satis pungens partem nostram implicite et occulte. Post hec episcopus noster primus presentauit bullam concilii, et fecit collacionem sub isto verbo : „Stetit Jhesus in medio discipulorum suorum, et dixit eis: pax vobis". Post hec cum Roczan dicta domini episcopi in Bohemico compendiose replicasset, contulerunt, si quid ultra fieri deberet illa vice, et concluserunt dicentes, quod loqui quando et quantum in Basilea fuit in arbitrio eorum, ideo loqui nostrum debet esse in voluntate nostra. Ascendit itaque auditor cathedram; incipiens locutus est optime sub hoc themate: "Benedicta sit sancta trinitas atque indiuisa vnitas: confitebimur ei, quoniam fecit nobiscum misericordiam suam". Altera die, scilicet dominica infra octauas corporis Christi, comedimus cum barone 14. Jun. de Noua domo, qui multum gloriose et magnifice nos tractauit. Feria 2� misit pro nobis magna congregacio, et venientes incepit dominus epis- 15. Jun. copus Augustensis sub hoc verbo: "diligite alterutrum“, de epistola dominice presentis. Post eum dominus auditor suum sermonem continuauit, et finaliter nomine nostro et tocius generalis concilii obtulit eis pacem et vnionem, ut omnes inter nos diuersitates in generali concilio pertractentur, et ibidem mature discussa diffiniantur, cui diffinicioni nos omnes stabimus, tam nostri, quam Bohemi, quemadmodum semper fuit consuetum in principio Christianitatis, stare iudicio concilii generalis. Quo audito, quod noluimus plus dicere illa vice, reduxerunt nos per barones aliquos ad hospicium; ipsi vero remanserunt in consilio suo, et post prandium hora diei 18. iuerunt ibidem ad tractandum de responso dando. Eadem die visitauit nos unus baro et multi castrenses et milites, qui erant de prope Selesiam ; loquebantur per dominum Martinum presbiterum, qui alias fuit nobiscum in Egra et in Basilea; offerebant seruicia sua, et congratulabantur more solito pro verbo, quibus respondit dominus auditor. Feria 3° comedimus cum Orphanis in noua ciuitate in curia regis; gloriose trac- 16. Jun. tauerunt nos. Facto prandio magister Roczan nomine aliorum nos recepit verbis honestis more solito; et respondit dominus auditor. Post meridiem miles dictus Nicolaus, missus a rege Polonie, requisitus a nobis venit, ostendit literam credencie, et verbo incepit bonam voluntatem regis insinuare, quam habet ad Romanam ecclesiam. Post hoc conquestus est de Prutenis, quod licet dominus suus libenter quieuisset in treugis uel pace, cum tamen esset multum oppressus 1433. 13. Jun.
Liber de Legationibus. 367 Altera die scilicet Sabbato, que fuit 13 Junii, venerunt ad nos mane congregatos in domo domini Constanciensis Orphani suscipientes nos, habentes secum multos barones et milites. Excusarunt se, quod non prius venerunt, quia expectabant exercitum eorum aduenisse, qui jam est in Prutzia. Respondit eis dominus Joannes de Polmar. Post hoc venerunt barones et alii missi a tota communitate regni, petentes nos intrare consilium eorum, quod fecimus ; vbi primo inceperunt cantare : "veni sancte spiritus“ etc. Post hoc locutus est magister Johannes de Roczan, sedens in cathedra magistrali in lectorio theologorum collegii Karoli cum magistro Petro Anglico et Nicolao episcopo sic vocato. Implorauit diuinum auxilium, proposuit thema illud: "Quecumque vera sunt, quecumque pudica, quecumque iusta, quecumque sancta, quecumque amabilia, quecumque bone fame, si qua virtus, si qua laus discipline, hec cogitate“ ad Phil. 4°. Dixit quecumque voluit, extollens suos quatuor articulos, eciam satis pungens partem nostram implicite et occulte. Post hec episcopus noster primus presentauit bullam concilii, et fecit collacionem sub isto verbo : „Stetit Jhesus in medio discipulorum suorum, et dixit eis: pax vobis". Post hec cum Roczan dicta domini episcopi in Bohemico compendiose replicasset, contulerunt, si quid ultra fieri deberet illa vice, et concluserunt dicentes, quod loqui quando et quantum in Basilea fuit in arbitrio eorum, ideo loqui nostrum debet esse in voluntate nostra. Ascendit itaque auditor cathedram; incipiens locutus est optime sub hoc themate: "Benedicta sit sancta trinitas atque indiuisa vnitas: confitebimur ei, quoniam fecit nobiscum misericordiam suam". Altera die, scilicet dominica infra octauas corporis Christi, comedimus cum barone 14. Jun. de Noua domo, qui multum gloriose et magnifice nos tractauit. Feria 2� misit pro nobis magna congregacio, et venientes incepit dominus epis- 15. Jun. copus Augustensis sub hoc verbo: "diligite alterutrum“, de epistola dominice presentis. Post eum dominus auditor suum sermonem continuauit, et finaliter nomine nostro et tocius generalis concilii obtulit eis pacem et vnionem, ut omnes inter nos diuersitates in generali concilio pertractentur, et ibidem mature discussa diffiniantur, cui diffinicioni nos omnes stabimus, tam nostri, quam Bohemi, quemadmodum semper fuit consuetum in principio Christianitatis, stare iudicio concilii generalis. Quo audito, quod noluimus plus dicere illa vice, reduxerunt nos per barones aliquos ad hospicium; ipsi vero remanserunt in consilio suo, et post prandium hora diei 18. iuerunt ibidem ad tractandum de responso dando. Eadem die visitauit nos unus baro et multi castrenses et milites, qui erant de prope Selesiam ; loquebantur per dominum Martinum presbiterum, qui alias fuit nobiscum in Egra et in Basilea; offerebant seruicia sua, et congratulabantur more solito pro verbo, quibus respondit dominus auditor. Feria 3° comedimus cum Orphanis in noua ciuitate in curia regis; gloriose trac- 16. Jun. tauerunt nos. Facto prandio magister Roczan nomine aliorum nos recepit verbis honestis more solito; et respondit dominus auditor. Post meridiem miles dictus Nicolaus, missus a rege Polonie, requisitus a nobis venit, ostendit literam credencie, et verbo incepit bonam voluntatem regis insinuare, quam habet ad Romanam ecclesiam. Post hoc conquestus est de Prutenis, quod licet dominus suus libenter quieuisset in treugis uel pace, cum tamen esset multum oppressus 1433. 13. Jun.
Strana 368
368 Aegidii Carlerii, 18. Jun. 19. Jun. 20. Jun. 21. Jun. tempore treugarum, tamen Pruteni nequaquam uolunt ad ea, que pacis sunt, inclinari, quamquam ambasiatores concilii generalis pro illo plurimum laborauerunt, et dietam insti- tuerunt, videlicet regem misisse, et Prutenos non comparuisse; et post hoc venit ad regem magister Jeronimus monacus, missus a concilio, mandans vtrique parti cessare. Rex, ut ipse dixit, paratus obedire fuit, sed Pruteni non. Insuper in proximo festo natiui- tatis sancti Johannis baptiste (24. Jun.) expirabit terminus treugarum, et nunc Orphani sunt in Prucia. Iste miles venit Pragam in crastino sancte trinitatis (8. Jun.) et iam primo die nona post hoc exponit suam ambasiatam. Feria 5°, que fuit 18. Junii, data est nobis responsio per congregacionem regni, per organum magistri Johannis de Roczana et in scriptis. Post illam Procopius Rasus in cathedra alciori et magistrali, sicut et de Roczana, proposuit aliqua de utilitate et profectu suorum bellorum. Post hec dominus auditor dixit, quod daretur nobis copia horum in scriptis, et nomine proprio post ait, quod vellent nobis dare in scriptis articulos in forma, in qua ipsi omnes conuenirent, qui sunt de parte Bohemorum, et hoc ideo, quod eramus requisiti, quod diceremus id, quod nobis videbatur ad illos. Feria 6° sequenti post prandium iuerunt quidam barones regni Bohemie et de maioribus ad dominum Sdislaum, purgrauium de Karlestain, ad habendum colloquium insimul super modo tractandi, et pecierunt in crastinum mitti aliquos ex nobis super isto. Quod et factum est, nam misimus tres ex nostris, scilicet dominos auditorem, Martinum et Johannem Moulbron. Sabbato sequenti, qui fuit 20. Junii, dedimus responsum ad dicta in proposicione responsionis regni, quam responsionem composuit et protulit dominus auditor; et fecit per ante proposicionem de dileccione non ficta sed vera, cuius thema fuit : „Non diligamus verbo neque lingua, sed opere et veritate.“ Post responsionem peciit duo, primum, quod libenter videremus formam istorum quatuor articulorum, in qua omnes conuenirent, qui sunt de regno Bohemie; secundum, quod darentur deputati, cum quibus possemus particulariter tractare, et in paruo numero ac diligentes pacem. Fuerunt alique alterca- ciones verbales, accepte occasionaliter ex verbis auditoris, inter Roczana, Procopium Rasum et dominum Nicolaum Taboritam ex una et auditorem ex altera, quibus tamen modeste idem dominus auditor bene respondit. Antequam iremus dare responsum, dominus auditor, magister Martinus et dominus Johannes de Mulbron iuerunt ad hospicium domini Sdislai, qui cum domino Menardo de Noua domo et duobus aliis baronibus regni habuerunt colloquium super aliquibus tractatum nostrum tangentibus. Eodem die post prandium illi de Pilsna, ostenso periculo eis imminente, si non concordent Bohemi nobiscum, de quo periculo sunt certificati, habuerunt per nos con- silium redeundi ad propria. Dominica, 21 Junii, post prandium dederunt nobis responsum illi de regno per organum magistri Johannis de Roczano super contentis in nostra responsione, themate assumpto: „Scimus, quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres." Hec responsio fuit magis grata ac minus dura, quam prima. In ea dedit intel- lectum suorum quatuor articulorum, qui, quantum recolligere possum, in substancia fuit talis. Intendunt quoad primum, quod quilibet dispositus communicare habet sub vtraque 1433.
368 Aegidii Carlerii, 18. Jun. 19. Jun. 20. Jun. 21. Jun. tempore treugarum, tamen Pruteni nequaquam uolunt ad ea, que pacis sunt, inclinari, quamquam ambasiatores concilii generalis pro illo plurimum laborauerunt, et dietam insti- tuerunt, videlicet regem misisse, et Prutenos non comparuisse; et post hoc venit ad regem magister Jeronimus monacus, missus a concilio, mandans vtrique parti cessare. Rex, ut ipse dixit, paratus obedire fuit, sed Pruteni non. Insuper in proximo festo natiui- tatis sancti Johannis baptiste (24. Jun.) expirabit terminus treugarum, et nunc Orphani sunt in Prucia. Iste miles venit Pragam in crastino sancte trinitatis (8. Jun.) et iam primo die nona post hoc exponit suam ambasiatam. Feria 5°, que fuit 18. Junii, data est nobis responsio per congregacionem regni, per organum magistri Johannis de Roczana et in scriptis. Post illam Procopius Rasus in cathedra alciori et magistrali, sicut et de Roczana, proposuit aliqua de utilitate et profectu suorum bellorum. Post hec dominus auditor dixit, quod daretur nobis copia horum in scriptis, et nomine proprio post ait, quod vellent nobis dare in scriptis articulos in forma, in qua ipsi omnes conuenirent, qui sunt de parte Bohemorum, et hoc ideo, quod eramus requisiti, quod diceremus id, quod nobis videbatur ad illos. Feria 6° sequenti post prandium iuerunt quidam barones regni Bohemie et de maioribus ad dominum Sdislaum, purgrauium de Karlestain, ad habendum colloquium insimul super modo tractandi, et pecierunt in crastinum mitti aliquos ex nobis super isto. Quod et factum est, nam misimus tres ex nostris, scilicet dominos auditorem, Martinum et Johannem Moulbron. Sabbato sequenti, qui fuit 20. Junii, dedimus responsum ad dicta in proposicione responsionis regni, quam responsionem composuit et protulit dominus auditor; et fecit per ante proposicionem de dileccione non ficta sed vera, cuius thema fuit : „Non diligamus verbo neque lingua, sed opere et veritate.“ Post responsionem peciit duo, primum, quod libenter videremus formam istorum quatuor articulorum, in qua omnes conuenirent, qui sunt de regno Bohemie; secundum, quod darentur deputati, cum quibus possemus particulariter tractare, et in paruo numero ac diligentes pacem. Fuerunt alique alterca- ciones verbales, accepte occasionaliter ex verbis auditoris, inter Roczana, Procopium Rasum et dominum Nicolaum Taboritam ex una et auditorem ex altera, quibus tamen modeste idem dominus auditor bene respondit. Antequam iremus dare responsum, dominus auditor, magister Martinus et dominus Johannes de Mulbron iuerunt ad hospicium domini Sdislai, qui cum domino Menardo de Noua domo et duobus aliis baronibus regni habuerunt colloquium super aliquibus tractatum nostrum tangentibus. Eodem die post prandium illi de Pilsna, ostenso periculo eis imminente, si non concordent Bohemi nobiscum, de quo periculo sunt certificati, habuerunt per nos con- silium redeundi ad propria. Dominica, 21 Junii, post prandium dederunt nobis responsum illi de regno per organum magistri Johannis de Roczano super contentis in nostra responsione, themate assumpto: „Scimus, quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres." Hec responsio fuit magis grata ac minus dura, quam prima. In ea dedit intel- lectum suorum quatuor articulorum, qui, quantum recolligere possum, in substancia fuit talis. Intendunt quoad primum, quod quilibet dispositus communicare habet sub vtraque 1433.
Strana 369
Liber de Legationibus. 369 specie, tempore et loco, et de necessitate et precepto Christi. Sed non intelligunt de necessitate absoluta, sed condicionata, modo quo aliqua sacramenta dicuntur necessitatis et de precepto conformiter. Quoad secundum de punicione peccatorum, intelligunt, quod peccata mortalia publica et alie deordinaciones legi dei contrarie puniantur per eos, ad quos spectat, et in secularibus per seculares, et in eccle- siasticis per ecclesiasticos, quantum secundum deum racionabiliter fieri potest. Quoad tercium nolunt, quod quilibet possit libere predicare etc., sed tantum quod sacer- dotes ydonei et apti ad hoc, et adhuc probati. Non intendunt, quod quilibet vbique, sed vnus quisque talis in certo loco ordinato, aut de consensu alterius in alio loco sibi ordinato. Quoad quartum nolunt, quod clerici mendicent, ymo volunt, quod habeant bona et redditus sufficientes, sed quod superfluum vltra victum sufficientem erogetur pauperibus; item quod non exerceant dominia secularia siue iudicia. Hec in substancia, sic potui recolligere; tamen apparent michi aliqua satis bene dicta, aliqua indigent declaracione, que taliter explicari poterunt, quod transire possent, et taliter, quod nullo modo. Feria 2°, Junii 22, deputati pro parte concilii et pro parte regni, qui nobis erant 22. Jun. concessi die precedenti, primo fuerunt congregati pro parte nostra. Illa die de mane fuerunt sex et duo pro principibus et communitatibus etc., in toto octo; nam totidem fuerunt pro parte Bohemorum, sex sacerdotes et duo seculares. Dederunt in scriptis articulos, sed non ut die precedenti fuerant prolati, ymo mutata fuit sentencia. Vnde nostri deputati doluerunt, et dixerunt se super istis velle deliberare. Post prandium iterato conuenerunt, et ostenderunt nostri deputati aliis differenciam horum traditorum ab illis pronunciatis in congregacione regni. Post multa verba nostri requisiti ab aliis, ut darent aliquam formam eis placentem circa istos articulos, dixerunt se velle deliberare, et cras respondere. Articuli autem dati in scriptis, forma et sentencia mutatis illorum pronun- ciatorum in congregacione, sunt isti: „Sensus articuli primi est, quod communio duplicis speciei toti credencium populo est vtilis et salubris. Secundo quod est necessaria et precepta, capiendo necessitatem non simpliciter dictam et absolute, quia illa necessitate secundum doctores nullum sacramentum sensibile est necessarium, cum sine quolibet tali potest fieri salus, eciam sine baptismo sensibili, vt dicit Thomas parte 3. quest. 68. art. II; sed intelligendum est de necessitate condicionata, que fit ex certa condicione, adiecta vna vel pluribus, quam faciunt condiciones circonstantes, ut locus, tempus, commoditas, facultas, ydoneitas cum multis aliis similibus, quibus demptis cessat necessitas. Sic ergo neccessitatem capimus, prout doctores loquntur et ponunt necessitatem sacramentorum quinque, sacramenta neccessitatis nuncupantes. Consimiliter capimus preceptum non sic stricte, ut est diligere deum, sed prout obligat hominem certis condicionibus erga hoc requisitis jam circa necessitatem vbi supra positis modo consimili, sicut sunt et alia precepta predicare, elemosinare, celebrare et sic de aliis quibuscumque et modo illo, quo doctores dicunt, quod fideles tenentur sacramentum sumere, non solum ex mandato ecclesie, sed eciam ex mandato domini. 160 *). (1433.) (22. Jun.) 1433. *) Exstant quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 172—173. Scriptores I. 47
Liber de Legationibus. 369 specie, tempore et loco, et de necessitate et precepto Christi. Sed non intelligunt de necessitate absoluta, sed condicionata, modo quo aliqua sacramenta dicuntur necessitatis et de precepto conformiter. Quoad secundum de punicione peccatorum, intelligunt, quod peccata mortalia publica et alie deordinaciones legi dei contrarie puniantur per eos, ad quos spectat, et in secularibus per seculares, et in eccle- siasticis per ecclesiasticos, quantum secundum deum racionabiliter fieri potest. Quoad tercium nolunt, quod quilibet possit libere predicare etc., sed tantum quod sacer- dotes ydonei et apti ad hoc, et adhuc probati. Non intendunt, quod quilibet vbique, sed vnus quisque talis in certo loco ordinato, aut de consensu alterius in alio loco sibi ordinato. Quoad quartum nolunt, quod clerici mendicent, ymo volunt, quod habeant bona et redditus sufficientes, sed quod superfluum vltra victum sufficientem erogetur pauperibus; item quod non exerceant dominia secularia siue iudicia. Hec in substancia, sic potui recolligere; tamen apparent michi aliqua satis bene dicta, aliqua indigent declaracione, que taliter explicari poterunt, quod transire possent, et taliter, quod nullo modo. Feria 2°, Junii 22, deputati pro parte concilii et pro parte regni, qui nobis erant 22. Jun. concessi die precedenti, primo fuerunt congregati pro parte nostra. Illa die de mane fuerunt sex et duo pro principibus et communitatibus etc., in toto octo; nam totidem fuerunt pro parte Bohemorum, sex sacerdotes et duo seculares. Dederunt in scriptis articulos, sed non ut die precedenti fuerant prolati, ymo mutata fuit sentencia. Vnde nostri deputati doluerunt, et dixerunt se super istis velle deliberare. Post prandium iterato conuenerunt, et ostenderunt nostri deputati aliis differenciam horum traditorum ab illis pronunciatis in congregacione regni. Post multa verba nostri requisiti ab aliis, ut darent aliquam formam eis placentem circa istos articulos, dixerunt se velle deliberare, et cras respondere. Articuli autem dati in scriptis, forma et sentencia mutatis illorum pronun- ciatorum in congregacione, sunt isti: „Sensus articuli primi est, quod communio duplicis speciei toti credencium populo est vtilis et salubris. Secundo quod est necessaria et precepta, capiendo necessitatem non simpliciter dictam et absolute, quia illa necessitate secundum doctores nullum sacramentum sensibile est necessarium, cum sine quolibet tali potest fieri salus, eciam sine baptismo sensibili, vt dicit Thomas parte 3. quest. 68. art. II; sed intelligendum est de necessitate condicionata, que fit ex certa condicione, adiecta vna vel pluribus, quam faciunt condiciones circonstantes, ut locus, tempus, commoditas, facultas, ydoneitas cum multis aliis similibus, quibus demptis cessat necessitas. Sic ergo neccessitatem capimus, prout doctores loquntur et ponunt necessitatem sacramentorum quinque, sacramenta neccessitatis nuncupantes. Consimiliter capimus preceptum non sic stricte, ut est diligere deum, sed prout obligat hominem certis condicionibus erga hoc requisitis jam circa necessitatem vbi supra positis modo consimili, sicut sunt et alia precepta predicare, elemosinare, celebrare et sic de aliis quibuscumque et modo illo, quo doctores dicunt, quod fideles tenentur sacramentum sumere, non solum ex mandato ecclesie, sed eciam ex mandato domini. 160 *). (1433.) (22. Jun.) 1433. *) Exstant quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 172—173. Scriptores I. 47
Strana 370
370 Aegidii Carlerii, Sensus secundi articuli de correpcione peccatorum. Supposito duplici modo corripiendi peccata, quos habet ecclesia, scilicet spiritualiter ortatiue, qui spectat ad clericos, et corporaliter coactiue, qui pertinet ad laicos, et eciam supposito vno modo corrigendi, qui procedit ex fraterna caritate, et alio modo, qui procedit ex auctoritate et officio, dictum est primo, quod quilibet fidelis in casu tenetur quemlibet pro peccatis suis arguere correpcione fraterna, seruatis circa hoc debitis circonstanciis, tam ex parte corripientis, quam correpti. Dictum est secundo, quod omnia peccata mortalia publica, habita sufficiencia et data oportunitate, corrigantur tam a brachio seculari, quam spirituali, secundum quod incumbit statui et officio eorundem. Dictum est tercio, quod peccantibus superioribus, spiritualibus siue secularibus, subditi fideles in casu licite possunt in defectu superiorum, data sufficiencia et opportunitate, caritatiue et fraterne maliciam eorum arguere, et eorum manifestis sceleribus, data eorum pertinacia eciam coram multitudine aliorum publice contraire. Articulus in forma. Peccata mortalia publica, et quantum racionabiliter fieri potest, priuata, alieque deordinaciones legi dei contrarie in comunitatibus Christianorum, et quolibet statu eorundem debite, iuxta dictamen diuine legis, per Christi fideles, tam spirituales quam seculares, prout congruit vtrisque, sunt cohibenda, corripienda, castiganda et pro posse ab eisdem propellenda. Sensus tercii articuli de libera verbi dei predicacione. Quod verbum dei libere debet predicari a sacerdotibus domini, non intelligendo de libertate late sumpta, vt scilicet indifferenter passim vnusquisque sibi vendicet officium predicandi, sed sacerdotes ydonei, habiles, vocati et missi a deo seu ab ecclesie prelato, prout apparet in deductione articuli nostri tercii, hoc addito, quod prelati non impediant sacerdotes ydoneos a predicacione ex causa qualicumque, nam in tali casu posset sacerdos ydoneus libere predicare verbum dei sine speciali licencia prelati superioris. Quartus articulus. Possessio secularis, sicut et ciuile dominium, iure diuino et humano, doctorum sanctorum sentenciis et racione efficaci, tempore legis gracie prohibetur clero Christi. Iste articulus ad hunc sensum est tenendus, quod non licet clericis Christi bona temporalia possidere ciuiliter, ad modum scilicet secularium dominorum, aut super eisdem taliter dominari, sed tenentur sequi Christum, et apostolos suos et primitiuam ecclesiam in vita exproprietaria, quam Christus docuit et exemplo firmauit, quamque primi fundatores mili- tantis ecclesie, prout ab ipso hauserunt fonte, involentes perfecte vivere per doctrine ac vite ipsorum alueos diriuarunt sic, quod non aliter pro nunc licet alicui clerico patri suo succedere in bonis hereditariis, quam licuit ante dotacionem ecclesie, factam per Constantinum aliquot centenis annorum post ascensionem domini nostri Jhesu Christi." 1433. 23. Jun. Feria 3 , Junii 23. de mane fuerunt deputati congregati. Nostri autem videntes, quod nichil cum illis possent vtiliter laborare, et moti aliis causis eciam inter ipsos per Simonem Pragensem, vnum de suis octo expressis, requisierunt, quod fieret congregacio regni post prandium, et recitarentur ibi acta inter deputatos, cum hic intellectus noster in istis articulis explicaretur.
370 Aegidii Carlerii, Sensus secundi articuli de correpcione peccatorum. Supposito duplici modo corripiendi peccata, quos habet ecclesia, scilicet spiritualiter ortatiue, qui spectat ad clericos, et corporaliter coactiue, qui pertinet ad laicos, et eciam supposito vno modo corrigendi, qui procedit ex fraterna caritate, et alio modo, qui procedit ex auctoritate et officio, dictum est primo, quod quilibet fidelis in casu tenetur quemlibet pro peccatis suis arguere correpcione fraterna, seruatis circa hoc debitis circonstanciis, tam ex parte corripientis, quam correpti. Dictum est secundo, quod omnia peccata mortalia publica, habita sufficiencia et data oportunitate, corrigantur tam a brachio seculari, quam spirituali, secundum quod incumbit statui et officio eorundem. Dictum est tercio, quod peccantibus superioribus, spiritualibus siue secularibus, subditi fideles in casu licite possunt in defectu superiorum, data sufficiencia et opportunitate, caritatiue et fraterne maliciam eorum arguere, et eorum manifestis sceleribus, data eorum pertinacia eciam coram multitudine aliorum publice contraire. Articulus in forma. Peccata mortalia publica, et quantum racionabiliter fieri potest, priuata, alieque deordinaciones legi dei contrarie in comunitatibus Christianorum, et quolibet statu eorundem debite, iuxta dictamen diuine legis, per Christi fideles, tam spirituales quam seculares, prout congruit vtrisque, sunt cohibenda, corripienda, castiganda et pro posse ab eisdem propellenda. Sensus tercii articuli de libera verbi dei predicacione. Quod verbum dei libere debet predicari a sacerdotibus domini, non intelligendo de libertate late sumpta, vt scilicet indifferenter passim vnusquisque sibi vendicet officium predicandi, sed sacerdotes ydonei, habiles, vocati et missi a deo seu ab ecclesie prelato, prout apparet in deductione articuli nostri tercii, hoc addito, quod prelati non impediant sacerdotes ydoneos a predicacione ex causa qualicumque, nam in tali casu posset sacerdos ydoneus libere predicare verbum dei sine speciali licencia prelati superioris. Quartus articulus. Possessio secularis, sicut et ciuile dominium, iure diuino et humano, doctorum sanctorum sentenciis et racione efficaci, tempore legis gracie prohibetur clero Christi. Iste articulus ad hunc sensum est tenendus, quod non licet clericis Christi bona temporalia possidere ciuiliter, ad modum scilicet secularium dominorum, aut super eisdem taliter dominari, sed tenentur sequi Christum, et apostolos suos et primitiuam ecclesiam in vita exproprietaria, quam Christus docuit et exemplo firmauit, quamque primi fundatores mili- tantis ecclesie, prout ab ipso hauserunt fonte, involentes perfecte vivere per doctrine ac vite ipsorum alueos diriuarunt sic, quod non aliter pro nunc licet alicui clerico patri suo succedere in bonis hereditariis, quam licuit ante dotacionem ecclesie, factam per Constantinum aliquot centenis annorum post ascensionem domini nostri Jhesu Christi." 1433. 23. Jun. Feria 3 , Junii 23. de mane fuerunt deputati congregati. Nostri autem videntes, quod nichil cum illis possent vtiliter laborare, et moti aliis causis eciam inter ipsos per Simonem Pragensem, vnum de suis octo expressis, requisierunt, quod fieret congregacio regni post prandium, et recitarentur ibi acta inter deputatos, cum hic intellectus noster in istis articulis explicaretur.
Strana 371
Liber de Legationibus. 371 Eadem die post prandium, que fuit vigilia beati Johannis baptiste in congregazione regni de Roczana fecit collacionem, cuius thema fuit : "Constitui te super gentes et regna, vt euellas et destruas, dissipes et disperdas, edifices (et) plantes.“ Ortatus est euellere, destruere, dissipare, disperdere vicia et falsitates, edificare et plantare virtutes et veritates. Post hunc dominus auditor pro nobis in cathedra magistrali accepit thema, quod propo- suerat nuper quidam capitaneus Taboriensis post prandium nobis datum : "Videte ne perdatis, que operati estis, (sed) ut mercedem plenam accipiatis“ 2. Joh. vnico. Post declarauit, quid actum erat cum deputatis, et quomodo mutauerunt articulos aliter, quam erant nobis dati in congregacione generali. Postea declarauit, quid sentimus de illis, quia sepius super hoc fueramus requisiti, et obtulit eis viam vnionis ; item quod mittant ad concilium legatos, ut faciant, si hic facere nolunt etc. Fuerunt alique altercaciones inter de Roezana et auditorem, et inter Procopium et auditorem. Postea surrexit magister Henricus Stock, socius noster, et locutus est ex corde caritatis, declarando, quod communio vtriusque speciei absque auctoritate ecclesie est illicita, reprobata et dampnata, reprobanda et dampnanda; verum quod huiusmodi communio vtriusque speciei secundum se considerata dampnata non fuit in sacro Constanciensi concilio. Ita dixit, sed bene respectu ministran- cium, qui sine auctoritate ecclesie hoc faciebant etc. Feria 4°, die sancti Johannis, ante prandium venerunt dominus Guillermus, 24. Jun. Mathias, Roczana, dominus Vlricus et Martinus ad dominum Augustensem; et post multa dixerunt de deputatis dandis ad tractandum, et nobis placuit incipiendo tractare, vbi dimissum fuerat in Basilea. Feria 5°, que fuit 25. Junii, fuimus omnes de mane in domo magistri Johannis 25. Jun. de Roczana, et coram aliquibus baronibus et nobilibus exposuimus, quomodo concilium erat multum sollicitum de pace regni Bohemie, et vt se vniret ecclesie; sperabamus, quod eidem concederet, quidquid posset, saluo honore dei et fidei ac ecclesie, quodque, si mitterent ambasiatores nobiscum ad concilium, sperabamus, quod obtinerent vsum commu- nionis calicis pro laicis, si tamen vellet se ecclesie vnire; et ne putaret, quod cum fuisset vnitum, priusquam hoc ei concederet concilium, negaret quod petit; fieret (vnio) manu ad manum. Qui non dederunt responsum, licet deliberaverunt. Mox nos nouem, scilicet sex ex nostris cum tribus ambasiatoribus principum, iuimus ad congregacionem deputa- torum in collegio Karoli, vbi reperimus deputatos congregacionis regni, et illud, quod nobilibus dixeramus, eisdem explicatum est. Qui dixerunt, se velle deliberare et post pran- dium redire. Pecierunt tamen, quod ista concessio fieret pro toto regno, pro marchionatu Morauie et aliis adherentibus eis, et eciam illam communionem sumere volentibus. Ad quod diximus, quod pro illis in regno sperabamus, quod patres concilii darent conces- sionem, de aliis spem dare non poteramus, quia nihil erat de illis in concilio apertum; vellemus tamen hoc pro eis exponere, et dare operam saltem quoad illos de marchionatu et eis actu adherentes. Post prandium post multa petebant, quod daremus formam, qualiter synodus vellet concedere. Diximus tandem, quod formam dare non poteramus, quia forte aliam faceret ipsa sancta synodus, sed ex quo ipsa esset eis liberalis in re, sicut spera- bamus, non erat dubitandum, quod esset inops in verbis. Tamen dominus auditor et dominus Johannes de Mulbron nominibus priuatis fecerunt vnam formam, cuius tenor talis est: 1433. 47
Liber de Legationibus. 371 Eadem die post prandium, que fuit vigilia beati Johannis baptiste in congregazione regni de Roczana fecit collacionem, cuius thema fuit : "Constitui te super gentes et regna, vt euellas et destruas, dissipes et disperdas, edifices (et) plantes.“ Ortatus est euellere, destruere, dissipare, disperdere vicia et falsitates, edificare et plantare virtutes et veritates. Post hunc dominus auditor pro nobis in cathedra magistrali accepit thema, quod propo- suerat nuper quidam capitaneus Taboriensis post prandium nobis datum : "Videte ne perdatis, que operati estis, (sed) ut mercedem plenam accipiatis“ 2. Joh. vnico. Post declarauit, quid actum erat cum deputatis, et quomodo mutauerunt articulos aliter, quam erant nobis dati in congregacione generali. Postea declarauit, quid sentimus de illis, quia sepius super hoc fueramus requisiti, et obtulit eis viam vnionis ; item quod mittant ad concilium legatos, ut faciant, si hic facere nolunt etc. Fuerunt alique altercaciones inter de Roezana et auditorem, et inter Procopium et auditorem. Postea surrexit magister Henricus Stock, socius noster, et locutus est ex corde caritatis, declarando, quod communio vtriusque speciei absque auctoritate ecclesie est illicita, reprobata et dampnata, reprobanda et dampnanda; verum quod huiusmodi communio vtriusque speciei secundum se considerata dampnata non fuit in sacro Constanciensi concilio. Ita dixit, sed bene respectu ministran- cium, qui sine auctoritate ecclesie hoc faciebant etc. Feria 4°, die sancti Johannis, ante prandium venerunt dominus Guillermus, 24. Jun. Mathias, Roczana, dominus Vlricus et Martinus ad dominum Augustensem; et post multa dixerunt de deputatis dandis ad tractandum, et nobis placuit incipiendo tractare, vbi dimissum fuerat in Basilea. Feria 5°, que fuit 25. Junii, fuimus omnes de mane in domo magistri Johannis 25. Jun. de Roczana, et coram aliquibus baronibus et nobilibus exposuimus, quomodo concilium erat multum sollicitum de pace regni Bohemie, et vt se vniret ecclesie; sperabamus, quod eidem concederet, quidquid posset, saluo honore dei et fidei ac ecclesie, quodque, si mitterent ambasiatores nobiscum ad concilium, sperabamus, quod obtinerent vsum commu- nionis calicis pro laicis, si tamen vellet se ecclesie vnire; et ne putaret, quod cum fuisset vnitum, priusquam hoc ei concederet concilium, negaret quod petit; fieret (vnio) manu ad manum. Qui non dederunt responsum, licet deliberaverunt. Mox nos nouem, scilicet sex ex nostris cum tribus ambasiatoribus principum, iuimus ad congregacionem deputa- torum in collegio Karoli, vbi reperimus deputatos congregacionis regni, et illud, quod nobilibus dixeramus, eisdem explicatum est. Qui dixerunt, se velle deliberare et post pran- dium redire. Pecierunt tamen, quod ista concessio fieret pro toto regno, pro marchionatu Morauie et aliis adherentibus eis, et eciam illam communionem sumere volentibus. Ad quod diximus, quod pro illis in regno sperabamus, quod patres concilii darent conces- sionem, de aliis spem dare non poteramus, quia nihil erat de illis in concilio apertum; vellemus tamen hoc pro eis exponere, et dare operam saltem quoad illos de marchionatu et eis actu adherentes. Post prandium post multa petebant, quod daremus formam, qualiter synodus vellet concedere. Diximus tandem, quod formam dare non poteramus, quia forte aliam faceret ipsa sancta synodus, sed ex quo ipsa esset eis liberalis in re, sicut spera- bamus, non erat dubitandum, quod esset inops in verbis. Tamen dominus auditor et dominus Johannes de Mulbron nominibus priuatis fecerunt vnam formam, cuius tenor talis est: 1433. 47
Strana 372
372 Aegidii Carlerii, 161. (1433.) (25. Jun.) 26. Jun. 27. Jun. „Sacrosancta etc. Alma mater ecclesia materna pietate studet vtilitati consulere filiorum, cuncta disponens, prout vnitati, paci et deuocioni Christiani populi nouerit expedire. Prouida igitur consideracione prospiciens, et attendens feruorem desiderii, quem ad communionem sacratissime eucharistie sub duplici specie, panis scilicet et vini, populus talis habere dinoscitur, idcirco ex hiis et aliis causis, pacem (et) transquilitatem Christiani populi concernentibus, sacerdotibus talibus communicandi sub vtraque specie populum talem concedimus facultatem, dictum sacramentum ministrantes propensius exhortando, quatenus circa administracionem eiusdem sic prudenter attendant, cauti et solliciti existant, sicut tanti exigit excellencia sacramenti. Cui cedule addiderunt deputati regni post illud „studet vtilitati consulere filiorum" „et saluti,“ post illud "populum talem" „regni Bohemie et marchionatus Morauie, et alios in hac parte eis adherentes (et) consencientes, velut vtili et salutari annuimus. Erat autem supra ab inicio hec videlicet forma accomoda per modum auisamenti concepta, salua deliberacione sacri concilii. Feria 6a, que fuit 26. Junii, deputati nostri declarauerunt aliis potestatem sibi con- cessam circa articulos, quomodo scilicet non possunt diffinire circa illos; eciam nec dare aliquam formam volunt illis articulis velut ambasiatores; et quia visum est illis bonum, quod hoc dicerent congregacioni maiori deputatorum in stuba existencium, hoc fecerunt eisdem, quibus eciam visum est, quod dicerent congregacioni generali. Et hoc factum est post prandium eadem die, in qua magister Johannes de Roczana accepit pro themate: „Sapien- ciam sanctorum narrent populi, et laudem eorum pronunciet omnis ecclesia.“ Post modicam deduccionem dixit, quod parati erant domini congregati audire nos. Tunc dominus auditor informauit eos de potestate nostra, et quod se non extendat ad diffiniendum de articulis ; nec talem potestatem daret concilium maiori multitudini, quam simus dignitate et numero; sed potestas nostra plena est quoad ea, que concernunt abolicionem censurarum et restau- racionem integram tocius regni in priuilegio honoris et fame etc. Post memorie reduxit viam unitatis oblatam alias, item quod mittant oratores ad concilium cum potestate suffi- cienti ad se vniendum, si communionem sub vtraque specie concedat, et quod nos habemus spem et fiduciam firmam, quod pro bono pacis, tocius ecclesie et deuocionis populi, sacrum concilium eam concedet, aut libertabit. Post hoc Petrus Anglicus surrexit, dicens multa ad colorandum suum articulum contra temporalia ecclesie. Procopius illa interpretatus est populo in Bohemico. Dominus auditor postea respondit, osten- dens posicionem dicti Petri esse vacuam et sufficienter per eum in concilio improbatam, et fuit ibi tumultus. Putandum autem est, quod ad impediendum et turbandum hoc fecerit dictus Petrus, de quo quidam notabiles fuerunt pessime contenti. Quidam nobilis alta voce dixit contra Procopium et Anglicum, quod ex quo nolebant habere possessiones, ipse Procopius eciam dimitteret, et darentur volentibus habere clericis; item quod, si pax habeatur, ipse volebat dimittere illas, quas de ecclesia tenebat. Sabbato, 27. Junii, venerunt de mane ad hospicium domini episcopi Constan- ciensis Mathias, Roczana pluresque sacerdotes, ut vellemus partem nostre ambasiate mittere ad concilium, alia hic manente, et dare deputatos, qui cum suis aduisarent formam in modificacione quatuor articulorum, quam ipsi ferrent, ut illa concessa facerent isti vnionem cum ecclesia, et tunc postea mitterent suos ambasiatores ad concilium pro
372 Aegidii Carlerii, 161. (1433.) (25. Jun.) 26. Jun. 27. Jun. „Sacrosancta etc. Alma mater ecclesia materna pietate studet vtilitati consulere filiorum, cuncta disponens, prout vnitati, paci et deuocioni Christiani populi nouerit expedire. Prouida igitur consideracione prospiciens, et attendens feruorem desiderii, quem ad communionem sacratissime eucharistie sub duplici specie, panis scilicet et vini, populus talis habere dinoscitur, idcirco ex hiis et aliis causis, pacem (et) transquilitatem Christiani populi concernentibus, sacerdotibus talibus communicandi sub vtraque specie populum talem concedimus facultatem, dictum sacramentum ministrantes propensius exhortando, quatenus circa administracionem eiusdem sic prudenter attendant, cauti et solliciti existant, sicut tanti exigit excellencia sacramenti. Cui cedule addiderunt deputati regni post illud „studet vtilitati consulere filiorum" „et saluti,“ post illud "populum talem" „regni Bohemie et marchionatus Morauie, et alios in hac parte eis adherentes (et) consencientes, velut vtili et salutari annuimus. Erat autem supra ab inicio hec videlicet forma accomoda per modum auisamenti concepta, salua deliberacione sacri concilii. Feria 6a, que fuit 26. Junii, deputati nostri declarauerunt aliis potestatem sibi con- cessam circa articulos, quomodo scilicet non possunt diffinire circa illos; eciam nec dare aliquam formam volunt illis articulis velut ambasiatores; et quia visum est illis bonum, quod hoc dicerent congregacioni maiori deputatorum in stuba existencium, hoc fecerunt eisdem, quibus eciam visum est, quod dicerent congregacioni generali. Et hoc factum est post prandium eadem die, in qua magister Johannes de Roczana accepit pro themate: „Sapien- ciam sanctorum narrent populi, et laudem eorum pronunciet omnis ecclesia.“ Post modicam deduccionem dixit, quod parati erant domini congregati audire nos. Tunc dominus auditor informauit eos de potestate nostra, et quod se non extendat ad diffiniendum de articulis ; nec talem potestatem daret concilium maiori multitudini, quam simus dignitate et numero; sed potestas nostra plena est quoad ea, que concernunt abolicionem censurarum et restau- racionem integram tocius regni in priuilegio honoris et fame etc. Post memorie reduxit viam unitatis oblatam alias, item quod mittant oratores ad concilium cum potestate suffi- cienti ad se vniendum, si communionem sub vtraque specie concedat, et quod nos habemus spem et fiduciam firmam, quod pro bono pacis, tocius ecclesie et deuocionis populi, sacrum concilium eam concedet, aut libertabit. Post hoc Petrus Anglicus surrexit, dicens multa ad colorandum suum articulum contra temporalia ecclesie. Procopius illa interpretatus est populo in Bohemico. Dominus auditor postea respondit, osten- dens posicionem dicti Petri esse vacuam et sufficienter per eum in concilio improbatam, et fuit ibi tumultus. Putandum autem est, quod ad impediendum et turbandum hoc fecerit dictus Petrus, de quo quidam notabiles fuerunt pessime contenti. Quidam nobilis alta voce dixit contra Procopium et Anglicum, quod ex quo nolebant habere possessiones, ipse Procopius eciam dimitteret, et darentur volentibus habere clericis; item quod, si pax habeatur, ipse volebat dimittere illas, quas de ecclesia tenebat. Sabbato, 27. Junii, venerunt de mane ad hospicium domini episcopi Constan- ciensis Mathias, Roczana pluresque sacerdotes, ut vellemus partem nostre ambasiate mittere ad concilium, alia hic manente, et dare deputatos, qui cum suis aduisarent formam in modificacione quatuor articulorum, quam ipsi ferrent, ut illa concessa facerent isti vnionem cum ecclesia, et tunc postea mitterent suos ambasiatores ad concilium pro
Strana 373
Liber de Legationibus. 373 tractando cum aliis ad reformacionem pertinencia. Nec aliam responsionem dederunt ad oblata die precedenti in congregacione generali. Eodem die post prandium novem de nostris, scilicet sex de parte concilii et tres de oratoribus principum, cum suis novem fuerunt congregati, et super propositis de mane multa dicta sunt pro parte nostra, inter alia, quod nolebamus dare formam circa articulos suos, et tandem nichil conclusive actum est. Dominica, 28. Junii, fuit nobis relatum, quod Lupus multa dixerat contra nos, quod eramus falsi, mendaces, quod eramus cauda draconis, qui nitebatur trahere terciam partem stellarum; et hec prius predicauit et similia. Isto autem die dicitur predicasse, quod concessimus suos quatuor articulos; quod tamen falsum est, cum publice in congre- gacione regni dixerimus communionem sub vtraque specie a non conficientibus nunc illicite haberi, nec ritum ecclesie debere immutari sine auctoritate eius: et de aliis articulis dederimus intellectus veros, longue alios ab intellectibus eorum. Item dicitur, quod dixit, concilium libertauit istam communionem ; sed non est, inquit, opus pro nobis, sed pro illis de Pisna, de Ponte et de Egra. Dixit, quod seruaretur nobis salvus conductus; tamen si non seruaretur, non fieret male, quia nos, ut ait, fregimus saluum conductum, quod eciam est falsum. Fuimus congregati super isto post prandium, et conclusimus facere que- rimoniam de eo in magna congregacione deputatorum ; sed cum nostri deputati iuissent, nichil fecerunt, quia rogati sunt, ut non intrarent pro tune, quia erant in concludendo. Lune, 29. Junii, fuimus congregati post prandium cum novem deputatis Bohe- morum, scilicet nouem ex nostris, ut prius sepe factum est. Post multa proposuerunt nobis unam cedulam, continentem suos quatuor articulos infra positos, et dixerunt, quod erat conclusum in magna congregacione deputatorum, quod sic volebant eos transire per concilium. Sequitur tenor cedule: „Synodus Basileensis etc. prouida consideracione prospiciens, et attendens desi- derii fervorem, quem ad vtilem et salubrem communionem diuinissime eucharistie sub vtraque specie, panis scilicet et vini, et ad correccionem et eliminacionem criminum, precipue publicorum, et ad libertatem predicacionis verbi diuini, ad reuocacionem quoque cleri a libidine dominandi, populus regni Bohemie et marchionatus Morauie cum ceteris ipsis in hac parte adherentibus, vbicumque constitutis, habere dinoscitur, id circo ex hiis et aliis racionabilibus causis pacem, transquilitatem et deuocionem populi Christiani concer- nentibus et promouentibus, consentit, annuit et fauet, ut articuli quatuor infra scripti, sacre scripture consentanei, teneantur, et suum nunc et inantea in perpetuum irrevocabiliter sorciantur effectum in regno Bohemie, marchionatu et locis predictis. Primus videlicet, ut diuine eucharistie communio vtilis et salutaris sub vtraque specie, scilicet panis et vini, ab omnibus Christi fidelibus secundum praxim primitiue ecclesie suscipiatur, teneatur et seruetur. Secundus, ut omnia peccata mortalia, et presertim publica, corripiantur, cohi- beantur et propellantur modis debitis et ordinatis iuxta legem dei, et ut criminosi puniantur per superiores ipsorum, jurisdictionem in eos habentes, secundum juris et iusticie ordinem in lege diuina fundatum, utque clerici taliter ut premittitur peccantes. deficiente spirituali prelato in corripiendo, punicioni brachii secularis subdantur, et quod 28. Jun. 29. Jun. 162 *). (1433.) (29. Jun.) 1433. *) Exstat quoque in codice Palatino Vindob. Nr. 4704. post fol. 162, et iterum fol. 177
Liber de Legationibus. 373 tractando cum aliis ad reformacionem pertinencia. Nec aliam responsionem dederunt ad oblata die precedenti in congregacione generali. Eodem die post prandium novem de nostris, scilicet sex de parte concilii et tres de oratoribus principum, cum suis novem fuerunt congregati, et super propositis de mane multa dicta sunt pro parte nostra, inter alia, quod nolebamus dare formam circa articulos suos, et tandem nichil conclusive actum est. Dominica, 28. Junii, fuit nobis relatum, quod Lupus multa dixerat contra nos, quod eramus falsi, mendaces, quod eramus cauda draconis, qui nitebatur trahere terciam partem stellarum; et hec prius predicauit et similia. Isto autem die dicitur predicasse, quod concessimus suos quatuor articulos; quod tamen falsum est, cum publice in congre- gacione regni dixerimus communionem sub vtraque specie a non conficientibus nunc illicite haberi, nec ritum ecclesie debere immutari sine auctoritate eius: et de aliis articulis dederimus intellectus veros, longue alios ab intellectibus eorum. Item dicitur, quod dixit, concilium libertauit istam communionem ; sed non est, inquit, opus pro nobis, sed pro illis de Pisna, de Ponte et de Egra. Dixit, quod seruaretur nobis salvus conductus; tamen si non seruaretur, non fieret male, quia nos, ut ait, fregimus saluum conductum, quod eciam est falsum. Fuimus congregati super isto post prandium, et conclusimus facere que- rimoniam de eo in magna congregacione deputatorum ; sed cum nostri deputati iuissent, nichil fecerunt, quia rogati sunt, ut non intrarent pro tune, quia erant in concludendo. Lune, 29. Junii, fuimus congregati post prandium cum novem deputatis Bohe- morum, scilicet nouem ex nostris, ut prius sepe factum est. Post multa proposuerunt nobis unam cedulam, continentem suos quatuor articulos infra positos, et dixerunt, quod erat conclusum in magna congregacione deputatorum, quod sic volebant eos transire per concilium. Sequitur tenor cedule: „Synodus Basileensis etc. prouida consideracione prospiciens, et attendens desi- derii fervorem, quem ad vtilem et salubrem communionem diuinissime eucharistie sub vtraque specie, panis scilicet et vini, et ad correccionem et eliminacionem criminum, precipue publicorum, et ad libertatem predicacionis verbi diuini, ad reuocacionem quoque cleri a libidine dominandi, populus regni Bohemie et marchionatus Morauie cum ceteris ipsis in hac parte adherentibus, vbicumque constitutis, habere dinoscitur, id circo ex hiis et aliis racionabilibus causis pacem, transquilitatem et deuocionem populi Christiani concer- nentibus et promouentibus, consentit, annuit et fauet, ut articuli quatuor infra scripti, sacre scripture consentanei, teneantur, et suum nunc et inantea in perpetuum irrevocabiliter sorciantur effectum in regno Bohemie, marchionatu et locis predictis. Primus videlicet, ut diuine eucharistie communio vtilis et salutaris sub vtraque specie, scilicet panis et vini, ab omnibus Christi fidelibus secundum praxim primitiue ecclesie suscipiatur, teneatur et seruetur. Secundus, ut omnia peccata mortalia, et presertim publica, corripiantur, cohi- beantur et propellantur modis debitis et ordinatis iuxta legem dei, et ut criminosi puniantur per superiores ipsorum, jurisdictionem in eos habentes, secundum juris et iusticie ordinem in lege diuina fundatum, utque clerici taliter ut premittitur peccantes. deficiente spirituali prelato in corripiendo, punicioni brachii secularis subdantur, et quod 28. Jun. 29. Jun. 162 *). (1433.) (29. Jun.) 1433. *) Exstat quoque in codice Palatino Vindob. Nr. 4704. post fol. 162, et iterum fol. 177
Strana 374
374 Aegidii Carlerii, 30. Jun. 1. Jul. 163. (1433.) (1. Jul.) in casu vtriusque status prelati ipsorum exigentibus demeritis arguantur eciam publice ab eorum subjectis. Tercius, ut verbum domini a sacerdotibus et leuitis ydoneis libere predicetur, eciam in casu absque speciali licencia (sui) prelati. Quartus, ut clerus super bonis temporalibus ciuiliter non dominetur, sed usum ipsorum habeat necessarium, superfluitate resecata. Martis, vltima Junii, fuimus congregati in domo domini episcopi Constanciensis. Recepimus conclusionem de recedendo, tamen prius volebamus exponere baronibus, quo- modo nichil cum tractatoribus poteramus facere, et ideo quod congregarentur post pran- dium in domo de Roczana. Congregati fuerunt tunc ibi, et hec omnia que acta fuerunt, et de circulatione que fiebat nobis etc. exposita fuerunt. Cum se retraxissent, in stupa habita deliberacione, venerunt Roczana, dominus Guillermus miles cum quibusdam, trac- tantes nobiscum super isto, de pace facienda cum aliis; et circa materiam submissionis eorum concilio multa fuerunt dicta. Mercurii, prima Julii, de mane vocauerunt nos barones. et exposuerunt per organum de Roczana, quod nolebant esse proprii capitis, sed volebant esse sicut reliquus populus; volebant eciam se vnire cum concilio secundum legem dei, et dare pacem populo Christiano secundum eandem legem dei. Petiuimus nobis dari in scriptis. Statim mutauerunt substanciam, et adiunxerunt, quod vnio fieret expeditis quatuor eorum articulis, et aliqua alia, vt patet in cedula, cuius tenor sequitur in hunc modum: „Parati sumus uniri et esse unum more, quo omnes fideles Christiani uniri secundum legem dei obligantur, et adherere et obedire quibuscumque nobis legitime prefectis in omnibus, quecumque iusserint secundum legem dei. Quod si quidquam concilium, papa aut prelati, quod a domino prohibitum est, determinaverint faciendum, aut facere iusserint, vel quod in canone biblie scriptum est, preteriuerint, aut preterire mandauerint, cum canones tales dicant execrabiles et anathema, obedire non obligabimur, nec obediemus. Hec vobis offerimus inter nos et vos, et supponimus concludenda, expeditis nostris quatuor articulis secundum iudicem in Egra parte ex vtraque compactatum, cuius sentenciam et iudicium in futuris emergenciis volumus ab omnibus acceptari. Post hec, habita deliberacione, petiuimus de tribus eis, primum quia nichil de pace in cedula cauebatur, an volebant de hoc facere mencionem, secundum de illa clausula, quomodo intelligunt eam "aut quod in canone biblie scriptum est preteriuerint,“ tercio de addicione expedicionis quatuor articulorum, nam sicut fiendum esset, oporteret expectare longum tempus, antequam fieret vnio. Ipsi vero, habita deliberacione cum comunitatibus et nobilibus, existentibus in magna congregacione deputatorum, responderunt per de Roczana, quod placebat eis de pace, sicut de vnitate, in cedula fieri mencionem; item, quod intelligebant, si prelatus mandaret facere contra scripturam biblie vel aliud preci- piatur , non est ei obediendum, non autem si faceret contra, eo ipso ei non obediendum; preterea quod eodem contextu fieret decisio articulorum et vnio manu ad manum. Tunc dixit ei dominus auditor : juxta hoc oportet mittere ambasiatam ad concilium. Habita deli- beracione responderunt, quod vellent mittere, sed sub certis condicionibus post prandium explicandis. Post prandium explicauerunt illas, et sunt septem. Prima, si sit spes, quod 1433.
374 Aegidii Carlerii, 30. Jun. 1. Jul. 163. (1433.) (1. Jul.) in casu vtriusque status prelati ipsorum exigentibus demeritis arguantur eciam publice ab eorum subjectis. Tercius, ut verbum domini a sacerdotibus et leuitis ydoneis libere predicetur, eciam in casu absque speciali licencia (sui) prelati. Quartus, ut clerus super bonis temporalibus ciuiliter non dominetur, sed usum ipsorum habeat necessarium, superfluitate resecata. Martis, vltima Junii, fuimus congregati in domo domini episcopi Constanciensis. Recepimus conclusionem de recedendo, tamen prius volebamus exponere baronibus, quo- modo nichil cum tractatoribus poteramus facere, et ideo quod congregarentur post pran- dium in domo de Roczana. Congregati fuerunt tunc ibi, et hec omnia que acta fuerunt, et de circulatione que fiebat nobis etc. exposita fuerunt. Cum se retraxissent, in stupa habita deliberacione, venerunt Roczana, dominus Guillermus miles cum quibusdam, trac- tantes nobiscum super isto, de pace facienda cum aliis; et circa materiam submissionis eorum concilio multa fuerunt dicta. Mercurii, prima Julii, de mane vocauerunt nos barones. et exposuerunt per organum de Roczana, quod nolebant esse proprii capitis, sed volebant esse sicut reliquus populus; volebant eciam se vnire cum concilio secundum legem dei, et dare pacem populo Christiano secundum eandem legem dei. Petiuimus nobis dari in scriptis. Statim mutauerunt substanciam, et adiunxerunt, quod vnio fieret expeditis quatuor eorum articulis, et aliqua alia, vt patet in cedula, cuius tenor sequitur in hunc modum: „Parati sumus uniri et esse unum more, quo omnes fideles Christiani uniri secundum legem dei obligantur, et adherere et obedire quibuscumque nobis legitime prefectis in omnibus, quecumque iusserint secundum legem dei. Quod si quidquam concilium, papa aut prelati, quod a domino prohibitum est, determinaverint faciendum, aut facere iusserint, vel quod in canone biblie scriptum est, preteriuerint, aut preterire mandauerint, cum canones tales dicant execrabiles et anathema, obedire non obligabimur, nec obediemus. Hec vobis offerimus inter nos et vos, et supponimus concludenda, expeditis nostris quatuor articulis secundum iudicem in Egra parte ex vtraque compactatum, cuius sentenciam et iudicium in futuris emergenciis volumus ab omnibus acceptari. Post hec, habita deliberacione, petiuimus de tribus eis, primum quia nichil de pace in cedula cauebatur, an volebant de hoc facere mencionem, secundum de illa clausula, quomodo intelligunt eam "aut quod in canone biblie scriptum est preteriuerint,“ tercio de addicione expedicionis quatuor articulorum, nam sicut fiendum esset, oporteret expectare longum tempus, antequam fieret vnio. Ipsi vero, habita deliberacione cum comunitatibus et nobilibus, existentibus in magna congregacione deputatorum, responderunt per de Roczana, quod placebat eis de pace, sicut de vnitate, in cedula fieri mencionem; item, quod intelligebant, si prelatus mandaret facere contra scripturam biblie vel aliud preci- piatur , non est ei obediendum, non autem si faceret contra, eo ipso ei non obediendum; preterea quod eodem contextu fieret decisio articulorum et vnio manu ad manum. Tunc dixit ei dominus auditor : juxta hoc oportet mittere ambasiatam ad concilium. Habita deli- beracione responderunt, quod vellent mittere, sed sub certis condicionibus post prandium explicandis. Post prandium explicauerunt illas, et sunt septem. Prima, si sit spes, quod 1433.
Strana 375
Liber de Legationibus. 375 proficiant ambasiatores ad sacrum concilium missi, 2° quod habeant saluum conductum, 3° quod sacri concilii oratores faciant relacionem suam in eorum presencia, 4 quod ostium concilii sit eis apertum, quando indicauerint ad ipsum veniendum, 5° quod cicius quam fieri poterit, expediantur, 6° quod velimus eos adiuuare et pro eis laborare, ferent enim certas formas articulorum, 7' quod cum viderint disposicionem, nunciabunt regno et post, secundum quod videbitur, mittet solemniores ad concilium in materiis concilii. Jouis, 2° Julii, venerunt ad nos ambasiatores domini ducis Alberti, ducis Austrie, qui heri primo Pragam intrauerunt. Excusauerunt dominum suum de tanta dilacione, declarauerunt intencionem domini sui ad sacrum concilium bonam esse et deuotam; modi- cam spem vnionis dicebant se habere de vnione Bohemorum, et multa alia retulerunt. Post prandium eodem die fuerunt eidem ambasiatores nobiscum in domo domini Constanciensis, et multa nobis dixerunt ex parte domini ducis predicti; fueruntque per dominum auditorem informati, quare concilium istam viam magis attentauit, quam alias prius attemptatas, que modicum vsque nunc profecerunt. Veneris, 3° Julii, cepimus licenciam in congregacione regni ab omnibus baronibus, ciuitatibus, comunitatibus et aliis quibuscumque, facta in principio collacione per dominum auditorem, sumptoque themate de euangelio visitacionis beate Marie, que die precedenti celebrabatur in Praga: "Vt facta est vox salutacionis tue in auribus meis, exultauit infans in vtero meo." Ostendit, quomodo ad primam salutacionem nostram, factam per dominum Constanciensem episcopum, dum pro themate dixit: "pax vobis,“ amor pacis in cordibus eorum velud infans exultauit. Iste, inquit, infans in vtero erat, quia nondum nobis pro- dierat cum effectu eorum desiderium ad pacem, quia infans tener erat, cum suavitate fuerat agendum; jam ex utero apparuit, cum nobis pacis amor innotuit per signa multa, scilicet per exultaciones in nostro aduentu, per plurima beneficia nobis collata, et conuiuia magna etc. Ibi memorando beneficia, gracias eis agebat nomine nostro, et lepide locutus est. Verum quod ante ista magister Johannes de Roczana narrauit gesta per tractatores ab illa congregacione vsque tunc, et postea dixit, quod domini consulerunt mittere nuncios suos nobiscum, puta magistrum Procopium de collegio Karoli in Praga et dominum Martinum et Mathiam Lauda cum magna barba. Deinde cum deberemus recedere, tradita fuit per dominum Nicolaum Taboritam quedam cedula nobis, que, ut dicebat, continebat secundam responsionem regni factam per magistrum Johannem de Roczana, quam sepius ab eo petiueramus. Sed hoc est falsum, quia valde differt hec cedula a responsione predicta. Post hec omnia recessimus a congregacione regni cum beneplacito omnium, et conducti sumus per aliquot barones ad domum domini episcopi Constanciensis sicut alias, verum quod plures fuerunt illa vice nobiscum, quam alias. Notandum est, quod quocienscumque eramus ad congregacionem generalem regni ituri, certi barones veniebant nos quesitum. qui eundo et redeundo nos associabant. Similiter cum ad congregacionem magnam depu- tatorum eramus ituri, aliqui nobiles nos associabant eundo et redeundo. Item semper in principio congregacionis generalis inuocabatur spiritus sanctus cum antiphona et in cantu „veni sancte spiritus.“ Item quocienscumque ibamus ad congregacionem nouem deputa- torum, in principio inuocabamus spiritum sanctum. Notandum, quod allata est alicui nostrum non petenti cedula continens formas articulorum, quas, ut estimatur, tres nuncii Bohemorum afferent ad concilium. 2. Jul. 3. Jul. 1433.
Liber de Legationibus. 375 proficiant ambasiatores ad sacrum concilium missi, 2° quod habeant saluum conductum, 3° quod sacri concilii oratores faciant relacionem suam in eorum presencia, 4 quod ostium concilii sit eis apertum, quando indicauerint ad ipsum veniendum, 5° quod cicius quam fieri poterit, expediantur, 6° quod velimus eos adiuuare et pro eis laborare, ferent enim certas formas articulorum, 7' quod cum viderint disposicionem, nunciabunt regno et post, secundum quod videbitur, mittet solemniores ad concilium in materiis concilii. Jouis, 2° Julii, venerunt ad nos ambasiatores domini ducis Alberti, ducis Austrie, qui heri primo Pragam intrauerunt. Excusauerunt dominum suum de tanta dilacione, declarauerunt intencionem domini sui ad sacrum concilium bonam esse et deuotam; modi- cam spem vnionis dicebant se habere de vnione Bohemorum, et multa alia retulerunt. Post prandium eodem die fuerunt eidem ambasiatores nobiscum in domo domini Constanciensis, et multa nobis dixerunt ex parte domini ducis predicti; fueruntque per dominum auditorem informati, quare concilium istam viam magis attentauit, quam alias prius attemptatas, que modicum vsque nunc profecerunt. Veneris, 3° Julii, cepimus licenciam in congregacione regni ab omnibus baronibus, ciuitatibus, comunitatibus et aliis quibuscumque, facta in principio collacione per dominum auditorem, sumptoque themate de euangelio visitacionis beate Marie, que die precedenti celebrabatur in Praga: "Vt facta est vox salutacionis tue in auribus meis, exultauit infans in vtero meo." Ostendit, quomodo ad primam salutacionem nostram, factam per dominum Constanciensem episcopum, dum pro themate dixit: "pax vobis,“ amor pacis in cordibus eorum velud infans exultauit. Iste, inquit, infans in vtero erat, quia nondum nobis pro- dierat cum effectu eorum desiderium ad pacem, quia infans tener erat, cum suavitate fuerat agendum; jam ex utero apparuit, cum nobis pacis amor innotuit per signa multa, scilicet per exultaciones in nostro aduentu, per plurima beneficia nobis collata, et conuiuia magna etc. Ibi memorando beneficia, gracias eis agebat nomine nostro, et lepide locutus est. Verum quod ante ista magister Johannes de Roczana narrauit gesta per tractatores ab illa congregacione vsque tunc, et postea dixit, quod domini consulerunt mittere nuncios suos nobiscum, puta magistrum Procopium de collegio Karoli in Praga et dominum Martinum et Mathiam Lauda cum magna barba. Deinde cum deberemus recedere, tradita fuit per dominum Nicolaum Taboritam quedam cedula nobis, que, ut dicebat, continebat secundam responsionem regni factam per magistrum Johannem de Roczana, quam sepius ab eo petiueramus. Sed hoc est falsum, quia valde differt hec cedula a responsione predicta. Post hec omnia recessimus a congregacione regni cum beneplacito omnium, et conducti sumus per aliquot barones ad domum domini episcopi Constanciensis sicut alias, verum quod plures fuerunt illa vice nobiscum, quam alias. Notandum est, quod quocienscumque eramus ad congregacionem generalem regni ituri, certi barones veniebant nos quesitum. qui eundo et redeundo nos associabant. Similiter cum ad congregacionem magnam depu- tatorum eramus ituri, aliqui nobiles nos associabant eundo et redeundo. Item semper in principio congregacionis generalis inuocabatur spiritus sanctus cum antiphona et in cantu „veni sancte spiritus.“ Item quocienscumque ibamus ad congregacionem nouem deputa- torum, in principio inuocabamus spiritum sanctum. Notandum, quod allata est alicui nostrum non petenti cedula continens formas articulorum, quas, ut estimatur, tres nuncii Bohemorum afferent ad concilium. 2. Jul. 3. Jul. 1433.
Strana 376
376 Aegidii Carlerii, 164. (1433.) (s. d.) 7. Jul. 11. Jul. 13. Jul. 14. Jul. 15. Jul. 17. Jul. 18. Jul. 19. Jul. 20. Jul. „Primus articulus talis est: Communio diuinissime eucharistie vtilis et salubris sub specie utraque, panis scilicet et vini, omnibus Christi fidelibus in regno Bohemie et mar- chionatu Morauie ac locis eis in hac parte adherencium constitutis, per sacerdotes sine impedimento et libere ministretur. Secundus articulus: Omnia peccata mortalia, et presertim publica, per eos, quorum interest, racionabiliter et secundum legem dei cohibeantur, corripiantur et eliminentur. Tercius articulus: Verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ydoneis libere ac fideliter predicetur. Quartus articulus: Non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus seculariter dominari. Martis, 7° Julii, post prandium dominus Menardus de Noua domo visitauit nos omnes congregatos in domo domini episcopi Constanciensis, valedicens nobis, quia erat in crastino a Praga recessurus, qui nos per magistrum Johannem Sibrach allocutus est, negocia regni nobis recommendans etc. Sabbato, XI. Julii, recessimus a Praga, et conducti sumus per dominum Johannem Woluar, ciuem Pragensem, et quemdam capitaneum exercitus Taboritarum etc. Lune, xIII., venimus in Lutich, et ibi fuimus honeste tractati per Jacobum Cone, qui dedit nobis solemne prandium, nobisque occurrit ante villam memoratam per vnum miliare aut circa. Prandio facto in quadam stupa, nobis per illum capitaneum Taboritarum predictum expositum est, et eciam per dominum Johannem Woluar, quomodo nos saluos vsque ibi conduxerant, et quod Jacobus prefatus ab hac hora curam nostri suscipiebat; item quod nos suos ambasiatores saluos conduceremus vsque Basileam etc., eosdemque pro parte ambasiatorum principum et comunitatum faceremus saluos conduci per eosdem. Petebant in principio tales saluos conductus, quales habuerunt primi sui legati ex condictis in Egra, sed tandem contenti fuerunt habere tales, quales dederunt nobis. Martis XIII. venimus in Cubitum. Mercurii, xv. Julii, venimus Egram, et suscepti sumus per illos de eadem honeste, nam obviam venit nobis bona comitiua. Mansimus illo die et Jouis sequenti ibi, nam clerum et consulatum instruximus de actis per nos in Praga et per Bohemos, eo quod, sicut fere- batur, quidam mendaciter nonnullos informauerunt dicentes, quod concesseramus eis suos articulos, et quod legati Bohemorum veniebant ad concilium ad confirmandum nostram concessionem; de quo non parum tristabantur illi de Egra. Sed quando nos audiuerunt, consolati sunt valde, adeo quod gaudium eorum omnem priorem tristiciam expulerit, nec curauerunt vltra verba mendacii. Veneris, xvII. Julii, recessimus de Egra, et venimus in Villam albam. Sabbati, xviI. Julii, venimus in . . .. (sic), que est marchionis Brangdeburgensis. Dominica, xIx. Julii, venimus in quadam parua villa, et pars nostrum fuit in mona- sterio iuxta villam, alia in villa collacata. Lune, xx. eiusdem mensis, venimus Nurembergam. Ciues et consules illius cum honestissima comitiua cum gaudio obuiam nobis venerunt nos festiue recipientes, et de nostra salute, ut conicere potuimus, exultantes. Ibi stetimus vsque ad diem Jouis sequentem (23. Jul.) ; informauimus consulatum de actis in Bohemia summatim, relinquentes pleniorem informacionem eis fiendam per suum ambasiatorem Sigismundum. Regraciati sumus
376 Aegidii Carlerii, 164. (1433.) (s. d.) 7. Jul. 11. Jul. 13. Jul. 14. Jul. 15. Jul. 17. Jul. 18. Jul. 19. Jul. 20. Jul. „Primus articulus talis est: Communio diuinissime eucharistie vtilis et salubris sub specie utraque, panis scilicet et vini, omnibus Christi fidelibus in regno Bohemie et mar- chionatu Morauie ac locis eis in hac parte adherencium constitutis, per sacerdotes sine impedimento et libere ministretur. Secundus articulus: Omnia peccata mortalia, et presertim publica, per eos, quorum interest, racionabiliter et secundum legem dei cohibeantur, corripiantur et eliminentur. Tercius articulus: Verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ydoneis libere ac fideliter predicetur. Quartus articulus: Non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus seculariter dominari. Martis, 7° Julii, post prandium dominus Menardus de Noua domo visitauit nos omnes congregatos in domo domini episcopi Constanciensis, valedicens nobis, quia erat in crastino a Praga recessurus, qui nos per magistrum Johannem Sibrach allocutus est, negocia regni nobis recommendans etc. Sabbato, XI. Julii, recessimus a Praga, et conducti sumus per dominum Johannem Woluar, ciuem Pragensem, et quemdam capitaneum exercitus Taboritarum etc. Lune, xIII., venimus in Lutich, et ibi fuimus honeste tractati per Jacobum Cone, qui dedit nobis solemne prandium, nobisque occurrit ante villam memoratam per vnum miliare aut circa. Prandio facto in quadam stupa, nobis per illum capitaneum Taboritarum predictum expositum est, et eciam per dominum Johannem Woluar, quomodo nos saluos vsque ibi conduxerant, et quod Jacobus prefatus ab hac hora curam nostri suscipiebat; item quod nos suos ambasiatores saluos conduceremus vsque Basileam etc., eosdemque pro parte ambasiatorum principum et comunitatum faceremus saluos conduci per eosdem. Petebant in principio tales saluos conductus, quales habuerunt primi sui legati ex condictis in Egra, sed tandem contenti fuerunt habere tales, quales dederunt nobis. Martis XIII. venimus in Cubitum. Mercurii, xv. Julii, venimus Egram, et suscepti sumus per illos de eadem honeste, nam obviam venit nobis bona comitiua. Mansimus illo die et Jouis sequenti ibi, nam clerum et consulatum instruximus de actis per nos in Praga et per Bohemos, eo quod, sicut fere- batur, quidam mendaciter nonnullos informauerunt dicentes, quod concesseramus eis suos articulos, et quod legati Bohemorum veniebant ad concilium ad confirmandum nostram concessionem; de quo non parum tristabantur illi de Egra. Sed quando nos audiuerunt, consolati sunt valde, adeo quod gaudium eorum omnem priorem tristiciam expulerit, nec curauerunt vltra verba mendacii. Veneris, xvII. Julii, recessimus de Egra, et venimus in Villam albam. Sabbati, xviI. Julii, venimus in . . .. (sic), que est marchionis Brangdeburgensis. Dominica, xIx. Julii, venimus in quadam parua villa, et pars nostrum fuit in mona- sterio iuxta villam, alia in villa collacata. Lune, xx. eiusdem mensis, venimus Nurembergam. Ciues et consules illius cum honestissima comitiua cum gaudio obuiam nobis venerunt nos festiue recipientes, et de nostra salute, ut conicere potuimus, exultantes. Ibi stetimus vsque ad diem Jouis sequentem (23. Jul.) ; informauimus consulatum de actis in Bohemia summatim, relinquentes pleniorem informacionem eis fiendam per suum ambasiatorem Sigismundum. Regraciati sumus
Strana 377
Liber de Legationibus. 377 eis, quod talem et tam prouidum virum nobiscum miserant, et narrauimus virtutes ejusdem in honestate, prouidencia, prudencia, diligencia et similibus. Similiter fecimus domino duci Johanni, duci Bauarie, et missis pro parte domini marchionis, quia in propria ad nos venire non potuit. Rogauimus Nurembergenses, ut concederent mille florenos Piznen- sibus obsessis per Bohemos, qui habita caucione concesserunt. Nescio, si de caucione fuerunt contenti. Consules ipsi Nurembergenses miserunt nobis habunde vinum et pisces. Postea dum venimus Norlinguam, exposuimus consulatui per nos acta in Bohemia, qui libenter nos audierunt et gauisi sunt confortati, semper volentes facere, ut sacrum conci- lium ordinaret; qui vinum habundanter nobis miserunt. Idem fecimus in Vlma apud consulatum, et ipsi fecerunt nobis. Et venimus ad Constanciam, et apud consulatum sicut prius fecimus; qui eciam similiter fecerunt nobis in propinis. 1433. Secunda Augusti intrauimus Basileam, et nobiscum tres nuncii Boemorum, scilicet 2. Aug. Mathias Lauda Barbatus de secta Taboritarum, Procopius de Pilzna, vir satis bonus, et Martinus Lupach, presbyter de secta Orphanorum, quos patres sacri concilii obuiam occur- rentes susceperunt cum gaudio. Scriptores I. 48
Liber de Legationibus. 377 eis, quod talem et tam prouidum virum nobiscum miserant, et narrauimus virtutes ejusdem in honestate, prouidencia, prudencia, diligencia et similibus. Similiter fecimus domino duci Johanni, duci Bauarie, et missis pro parte domini marchionis, quia in propria ad nos venire non potuit. Rogauimus Nurembergenses, ut concederent mille florenos Piznen- sibus obsessis per Bohemos, qui habita caucione concesserunt. Nescio, si de caucione fuerunt contenti. Consules ipsi Nurembergenses miserunt nobis habunde vinum et pisces. Postea dum venimus Norlinguam, exposuimus consulatui per nos acta in Bohemia, qui libenter nos audierunt et gauisi sunt confortati, semper volentes facere, ut sacrum conci- lium ordinaret; qui vinum habundanter nobis miserunt. Idem fecimus in Vlma apud consulatum, et ipsi fecerunt nobis. Et venimus ad Constanciam, et apud consulatum sicut prius fecimus; qui eciam similiter fecerunt nobis in propinis. 1433. Secunda Augusti intrauimus Basileam, et nobiscum tres nuncii Boemorum, scilicet 2. Aug. Mathias Lauda Barbatus de secta Taboritarum, Procopius de Pilzna, vir satis bonus, et Martinus Lupach, presbyter de secta Orphanorum, quos patres sacri concilii obuiam occur- rentes susceperunt cum gaudio. Scriptores I. 48
Strana 378
378 Aegidii Carlerii, Tenor instruccionis huius prime legacionis. 165 *). (1433.) (April.) „In nomine domini nostri Jhesu Christi, qui pacis et vnitatis est amator. Sequuntur instrucciones pro parte huius sacri generalis concilii Basiliensis facte et tradite venera- bilibus et dilectis ecclesie filiis, Philiberto episcopo Constanciensi, P. episcopo Augustensi et collegis eorum, legatis ad partes Boemie destinatis, super agendis per eos omnes, vel maiorem partem, si contingeret alios impediri. Et primo, cum deo propicio ad Nurembergam peruenerint, loquentur cum con- sulatu, et exponent seriose, quid et qualiter per hoc sacrum concilium actum sit cum ambaxiatoribus Boemie, et de cunctis eos debite informabunt pro eorum consolacione, et confortabunt. Dicent insuper, quomodo pro conclusione felici tractatuum vnionis et pacis sint ad partes Boemie destinati. In mandatis habent petere ab eis, qui vicini sunt, et multam habent rerum periciam, et sunt viri prudentes, auisamenta et consilia oportuna, et quod pro reuerencia dei et fidei catholice assistant eis auxiliis et consiliis; rogando eos ex parte concilii, quod pro efficaciori rerum expedicione velint destinare aliquos industrios viros vna cum nostris ambaxiatoribus. Et eciam facient eis informacionem de actis et statu concilii et altercacionis cum papa, admonentes et inducentes ad fauo- rem concilii. Eodem modo agent cum marchione Brandeburgensi, Johanne duce Bauarie, con- sulatu Egre et aliis principibus, baronibus et comunitatibus, de quibus eis visum fuerit fieri debere. Item cum deo propicio peruenerint Pragam, in congregacione generali proposito verbo dei explicabunt, qualiter hoc sacrum generale concilium, in spiritu sancto legitime congregatum, procurare cum dei auxilio intendens pacem et tranquilitatem vniverso populo Christiano, ad regnum illud valde specialiter oculos sue consideracionis direxit. Et com- memoratis studiis et diligenciis ad hoc adhibitis, offerant viam vnionis, hic iam ambasia- toribus eorum oblatam, et eam multiplicibus suadeant racionibus, tamquam prompciorem, honestam et honorificam valde ; ac quod semper in populo Christiano subortis altercacio- nibus de his, que ad fidem pertinent, sive inter episcopos, siue inter diuersas prouincias, flagitatum est spiritus sancti iudicium per sentenciam concilii generalis, et reliqua ad hoc persuadendum pertinencia. Si spiritus sancti gracia concesserit, quod hanc uiam saluber- rimam amplectantur, et de omnibus huius sacri generalis concilii determinacioni et iudicio se submittant, habeant dicti legati, omnes vel maior pars, ut predicitur, plenam et liberam facultatem eorum vnionem et submissionem admittendi, et eorum incorporacionem juxta morem concilii recipiendi, tollendique omnes censuras ecclesiasticas, penas et sentencias, *) Conf. Mansi XXIX. pag. 387—389.
378 Aegidii Carlerii, Tenor instruccionis huius prime legacionis. 165 *). (1433.) (April.) „In nomine domini nostri Jhesu Christi, qui pacis et vnitatis est amator. Sequuntur instrucciones pro parte huius sacri generalis concilii Basiliensis facte et tradite venera- bilibus et dilectis ecclesie filiis, Philiberto episcopo Constanciensi, P. episcopo Augustensi et collegis eorum, legatis ad partes Boemie destinatis, super agendis per eos omnes, vel maiorem partem, si contingeret alios impediri. Et primo, cum deo propicio ad Nurembergam peruenerint, loquentur cum con- sulatu, et exponent seriose, quid et qualiter per hoc sacrum concilium actum sit cum ambaxiatoribus Boemie, et de cunctis eos debite informabunt pro eorum consolacione, et confortabunt. Dicent insuper, quomodo pro conclusione felici tractatuum vnionis et pacis sint ad partes Boemie destinati. In mandatis habent petere ab eis, qui vicini sunt, et multam habent rerum periciam, et sunt viri prudentes, auisamenta et consilia oportuna, et quod pro reuerencia dei et fidei catholice assistant eis auxiliis et consiliis; rogando eos ex parte concilii, quod pro efficaciori rerum expedicione velint destinare aliquos industrios viros vna cum nostris ambaxiatoribus. Et eciam facient eis informacionem de actis et statu concilii et altercacionis cum papa, admonentes et inducentes ad fauo- rem concilii. Eodem modo agent cum marchione Brandeburgensi, Johanne duce Bauarie, con- sulatu Egre et aliis principibus, baronibus et comunitatibus, de quibus eis visum fuerit fieri debere. Item cum deo propicio peruenerint Pragam, in congregacione generali proposito verbo dei explicabunt, qualiter hoc sacrum generale concilium, in spiritu sancto legitime congregatum, procurare cum dei auxilio intendens pacem et tranquilitatem vniverso populo Christiano, ad regnum illud valde specialiter oculos sue consideracionis direxit. Et com- memoratis studiis et diligenciis ad hoc adhibitis, offerant viam vnionis, hic iam ambasia- toribus eorum oblatam, et eam multiplicibus suadeant racionibus, tamquam prompciorem, honestam et honorificam valde ; ac quod semper in populo Christiano subortis altercacio- nibus de his, que ad fidem pertinent, sive inter episcopos, siue inter diuersas prouincias, flagitatum est spiritus sancti iudicium per sentenciam concilii generalis, et reliqua ad hoc persuadendum pertinencia. Si spiritus sancti gracia concesserit, quod hanc uiam saluber- rimam amplectantur, et de omnibus huius sacri generalis concilii determinacioni et iudicio se submittant, habeant dicti legati, omnes vel maior pars, ut predicitur, plenam et liberam facultatem eorum vnionem et submissionem admittendi, et eorum incorporacionem juxta morem concilii recipiendi, tollendique omnes censuras ecclesiasticas, penas et sentencias, *) Conf. Mansi XXIX. pag. 387—389.
Strana 379
Liber de Legationibus. 379 abolicionemque plenariam faciendi; regnum et marchionatum, et omnes eorum incolas et habitatores ipsis adherentes honori, statui, fame, et in omnibus et per omnia in integrum restituendi; ecclesias quoque, altaria, cimitiria, et omnia sacra solo verbo restituendi. Pronunciabunt quoque pacem cum vniuerso populo Christiano, et per confinia literis suis principibus et comunitatibus intimabunt. Spondebunt autem, quod in determinacione hoc sacrum concilium cum magna grauitate et maturitate procedet, magna discussione et digesta deliberacione premissis, nec non jeiuniis, oracionibus et aliis sanctificacionibus in talibus a sanctis patribus solitis observari. Vbi autem predicta via non acceptaretur, omnino intendant agere, quod ambasia- tores ipsius regni et marchionatus ad sacrum concilium destinentur, cum pleno mandato ipsam vnionem et incorporacionem pure et simpliciter faciendi. Si autem et hoc efficere nequeant, saltem intendant, quod ambasiatores habeant potestatem faciendi vnionem et incorporacionem, si eis visum fuerit expedire. Si nec hoc obtinere possint, ne huiusmodi tractatus interrumpantur, laborent, quod aliquos mittant huc ad tractandum etc., persuadendo eis, quod sic tractando, et non deficiendo deus dignabitur aperire aliquod medium oportunum: in rebus autem sanctis sine intermissione laborandum est. His casibus habeant facultatem concordandi super modo audiencie, ipsis ambasiatoribus concedende, prout videbitur faciendum, et super hoc cum eis tractandi et concordandi, concedendique saluos conductus, et omnia alia faciendi, que necessaria fuerint vel eciam oportuna. Poterunt quoque, si habito consilio principum et comunitatum circumuicinarum eis visum fuerit expedire, treugas generales tractare, inire, firmare, indicere, et eas ab omnibus fidelibus observari mandare sub sentenciis et penis in talibus apponi consuetis. 1433. Et quoniam omnia, que circa tam magna et ardua negocia agenda occurrent, preuideri non possunt, idcirco in premissis et circa ea cum omnibus incidentibus, depen- dentibus et annexis, cum omni sollicitudine et studio curabunt fideliter agere omnia, que dei timore preposito, fide et ecclesie honore semper saluis, pro felici et votiua conclusione negociorum videbitur expedire. Concedit sacrum concilium ambasiatoribus ad partes Boemie profecturis, et vni- cuique eorum, facultatem celebrandi et coram se celebrari faciendi in altari viatico, in locis eciam suppositis interdicto infra regnum Boemie, et vbicumque peruenerint, excom- municatis tamen et interdictis exclusis; nec non ipsis et omnibus de ipsorum familia et comitiua eligendi confessorem, cum ea plena potestate et in quibusuis ecclesiis, eciam religiosorum, ac eciam in domibus propris celebrando vel celebrari faciendo, suscipiendi sacrum eukaristie sacramentum. Item communicandi cum omnibus Boemis et Morauis in omnibus, preterquam in diuinis, ad que nullatenus eos admittant, nisi forte facta vnione iuxta modum et formam in instruccionibus contentum. Verumtamen si aliqui eorum causa videndi, ut inde possent aliquid negociis accomodum elicere, vellent interdum intrare eorum ecclesias, dum sua diuina peragunt, hoc eis liceat ipsorum consciencie remittendo, prout expedire cognouerint. 48
Liber de Legationibus. 379 abolicionemque plenariam faciendi; regnum et marchionatum, et omnes eorum incolas et habitatores ipsis adherentes honori, statui, fame, et in omnibus et per omnia in integrum restituendi; ecclesias quoque, altaria, cimitiria, et omnia sacra solo verbo restituendi. Pronunciabunt quoque pacem cum vniuerso populo Christiano, et per confinia literis suis principibus et comunitatibus intimabunt. Spondebunt autem, quod in determinacione hoc sacrum concilium cum magna grauitate et maturitate procedet, magna discussione et digesta deliberacione premissis, nec non jeiuniis, oracionibus et aliis sanctificacionibus in talibus a sanctis patribus solitis observari. Vbi autem predicta via non acceptaretur, omnino intendant agere, quod ambasia- tores ipsius regni et marchionatus ad sacrum concilium destinentur, cum pleno mandato ipsam vnionem et incorporacionem pure et simpliciter faciendi. Si autem et hoc efficere nequeant, saltem intendant, quod ambasiatores habeant potestatem faciendi vnionem et incorporacionem, si eis visum fuerit expedire. Si nec hoc obtinere possint, ne huiusmodi tractatus interrumpantur, laborent, quod aliquos mittant huc ad tractandum etc., persuadendo eis, quod sic tractando, et non deficiendo deus dignabitur aperire aliquod medium oportunum: in rebus autem sanctis sine intermissione laborandum est. His casibus habeant facultatem concordandi super modo audiencie, ipsis ambasiatoribus concedende, prout videbitur faciendum, et super hoc cum eis tractandi et concordandi, concedendique saluos conductus, et omnia alia faciendi, que necessaria fuerint vel eciam oportuna. Poterunt quoque, si habito consilio principum et comunitatum circumuicinarum eis visum fuerit expedire, treugas generales tractare, inire, firmare, indicere, et eas ab omnibus fidelibus observari mandare sub sentenciis et penis in talibus apponi consuetis. 1433. Et quoniam omnia, que circa tam magna et ardua negocia agenda occurrent, preuideri non possunt, idcirco in premissis et circa ea cum omnibus incidentibus, depen- dentibus et annexis, cum omni sollicitudine et studio curabunt fideliter agere omnia, que dei timore preposito, fide et ecclesie honore semper saluis, pro felici et votiua conclusione negociorum videbitur expedire. Concedit sacrum concilium ambasiatoribus ad partes Boemie profecturis, et vni- cuique eorum, facultatem celebrandi et coram se celebrari faciendi in altari viatico, in locis eciam suppositis interdicto infra regnum Boemie, et vbicumque peruenerint, excom- municatis tamen et interdictis exclusis; nec non ipsis et omnibus de ipsorum familia et comitiua eligendi confessorem, cum ea plena potestate et in quibusuis ecclesiis, eciam religiosorum, ac eciam in domibus propris celebrando vel celebrari faciendo, suscipiendi sacrum eukaristie sacramentum. Item communicandi cum omnibus Boemis et Morauis in omnibus, preterquam in diuinis, ad que nullatenus eos admittant, nisi forte facta vnione iuxta modum et formam in instruccionibus contentum. Verumtamen si aliqui eorum causa videndi, ut inde possent aliquid negociis accomodum elicere, vellent interdum intrare eorum ecclesias, dum sua diuina peragunt, hoc eis liceat ipsorum consciencie remittendo, prout expedire cognouerint. 48
Strana 380
380 Aegidii Carlerii, 1433. Item concedit eisdem tribus et duobus, et eorum eciam cuilibet cum consensu aliorum, facultatem reconciliandi in heresim lapsos, absolvendi, dispensandi et habilitandi, et in pristinum statum restituendi, absoluendi eciam illos, qui cum eis commercia contra prohibicionem ecclesie exercuerunt, in forma ecclesie. De mandato reuerendissimi domini legati, huius sacri concilii presidentis, ego Bartholomeus de Batiferis, ipsius concilii scriba subscripsi." Proposicio facta feria 5° post solemnitatem Penthecostes coram clero Pragensi, que feria fuit quarta Junii anno 1433, quando oratores sacri concilii ipsum clerum visitauerunt. 166 *). 1433. 4. Jun. Quoniam non potest mater obliuisci filiorum vteri sui, viri patres et fratres ! non solum eum qui prope est, sed et eum qui longe videre cupiens longua terrarum spacia pertransit, ut presentem habeat in gaudio, quem prius suspirauit in desiderio. Quodsi amor carnis adeo potens est, ut quiete relicta peregrinari faciat in labore, quid faciet amor spiritus et sancta mater ecclesia? Pro salute certe filiorum nil parcet, omnis impensa ei nil erit, nil timebit, neque ferrum, neque flammas ardentes, maria naui- gabit, lustrabit deserta, ut filios sparsos recolligat. Vnde sacrum generale Basiliense concilium in spiritu sancto legitime congregatum, ipsam representans, hos reuerendos patres, et me cum illis, ad vos mittit, ut eius nomine vestras dilecciones alloquamur quam familiariter et humane, et videamus, si erga eas cuncta sint prospera, ut statum matris filiis distantibus nunciantes, eorumdem fortunas referamus ad matrem. Suscipite igitur in mansuetudine insitum verbum, quod potest saluare animas vestras; enim vero maternum est, suaue est, plenum dulcedinis et amoris. Preparate aures cordis, ut ea caritate, qua dicuntur, et audiant et memoriter teneant. Verbum autem, quod per nos ad vos dirigit ecclesia mater, scriptum est I' Petri 4°: "Communicantes Christi passionibus gaudete, ut in reuelacione glorie eius gaudeatis exultantes.“ Hoc verbum tria, iuxta meam intelligenciam, complectitur, letam exhortacionem, obiectum, cui illa dirigitur, et finem. Exhortacio est „gaudete“, obiectum est "communicantes Christi passionibus,“ finis "ut in reuelacione glorie eius gaudeatis exultantes.“ Quoniam autem amor reuelande glorie humano cordi digito dei inscriptus est, ad quam totis viribus festinat Christiana religio, hunc silencio preterire iubet temporis angustia, quam pro reliquorum excursu ex industria reseruaui. Itaque duo restant ex assumpto verbo aperienda vestris reuerenciis; tercio autem ordine sequetur iusta peticio, ex pre- missis ducens originem. Primum est, vt ostendam, qui sunt communicantes Christi passionibus, secundum, quod illis modo gaudere conuenit. Quantum ad primum, licet omnes Christi fideles communicent Christi passionibus, speciali tamen modo clerici et sacerdotes, ergo vos dilectissimi estis, qui communicatis Christi passionibus modo quodam speciali. Si quidem Christi passionibus communicatis pro eo, quod labores et inedias, quas voluntarie sustinuit, ipsi ex deuocione suscipitis, corpora castigantes *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4937 (olim theol. Nr. 477.) fol. 288—291.
380 Aegidii Carlerii, 1433. Item concedit eisdem tribus et duobus, et eorum eciam cuilibet cum consensu aliorum, facultatem reconciliandi in heresim lapsos, absolvendi, dispensandi et habilitandi, et in pristinum statum restituendi, absoluendi eciam illos, qui cum eis commercia contra prohibicionem ecclesie exercuerunt, in forma ecclesie. De mandato reuerendissimi domini legati, huius sacri concilii presidentis, ego Bartholomeus de Batiferis, ipsius concilii scriba subscripsi." Proposicio facta feria 5° post solemnitatem Penthecostes coram clero Pragensi, que feria fuit quarta Junii anno 1433, quando oratores sacri concilii ipsum clerum visitauerunt. 166 *). 1433. 4. Jun. Quoniam non potest mater obliuisci filiorum vteri sui, viri patres et fratres ! non solum eum qui prope est, sed et eum qui longe videre cupiens longua terrarum spacia pertransit, ut presentem habeat in gaudio, quem prius suspirauit in desiderio. Quodsi amor carnis adeo potens est, ut quiete relicta peregrinari faciat in labore, quid faciet amor spiritus et sancta mater ecclesia? Pro salute certe filiorum nil parcet, omnis impensa ei nil erit, nil timebit, neque ferrum, neque flammas ardentes, maria naui- gabit, lustrabit deserta, ut filios sparsos recolligat. Vnde sacrum generale Basiliense concilium in spiritu sancto legitime congregatum, ipsam representans, hos reuerendos patres, et me cum illis, ad vos mittit, ut eius nomine vestras dilecciones alloquamur quam familiariter et humane, et videamus, si erga eas cuncta sint prospera, ut statum matris filiis distantibus nunciantes, eorumdem fortunas referamus ad matrem. Suscipite igitur in mansuetudine insitum verbum, quod potest saluare animas vestras; enim vero maternum est, suaue est, plenum dulcedinis et amoris. Preparate aures cordis, ut ea caritate, qua dicuntur, et audiant et memoriter teneant. Verbum autem, quod per nos ad vos dirigit ecclesia mater, scriptum est I' Petri 4°: "Communicantes Christi passionibus gaudete, ut in reuelacione glorie eius gaudeatis exultantes.“ Hoc verbum tria, iuxta meam intelligenciam, complectitur, letam exhortacionem, obiectum, cui illa dirigitur, et finem. Exhortacio est „gaudete“, obiectum est "communicantes Christi passionibus,“ finis "ut in reuelacione glorie eius gaudeatis exultantes.“ Quoniam autem amor reuelande glorie humano cordi digito dei inscriptus est, ad quam totis viribus festinat Christiana religio, hunc silencio preterire iubet temporis angustia, quam pro reliquorum excursu ex industria reseruaui. Itaque duo restant ex assumpto verbo aperienda vestris reuerenciis; tercio autem ordine sequetur iusta peticio, ex pre- missis ducens originem. Primum est, vt ostendam, qui sunt communicantes Christi passionibus, secundum, quod illis modo gaudere conuenit. Quantum ad primum, licet omnes Christi fideles communicent Christi passionibus, speciali tamen modo clerici et sacerdotes, ergo vos dilectissimi estis, qui communicatis Christi passionibus modo quodam speciali. Si quidem Christi passionibus communicatis pro eo, quod labores et inedias, quas voluntarie sustinuit, ipsi ex deuocione suscipitis, corpora castigantes *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4937 (olim theol. Nr. 477.) fol. 288—291.
Strana 381
Liber de Legationibus. 381 et in seruitutem redigentes, ne, ut dicit apostolus, cum aliis predicaueritis, reprobi efficiamini. Et profecto vobis hoc conuenit, qui continetis multitudinem populorum, qui in medio laqueorum positi estis, ut jeiunium et oracio faciant vobis alas, et sic hos vitetis. Illis enim muniti nil terrestres laquei nocere poterunt dicente sapiente: „Frustra iacitur rethe ante occulos pennatorum.“ Communicatis insuper Christi passio- nibus, quoniam, ut ille de perdicione filiorum Israel, sic et vos de perdicione ani- marum doletis, ita ut peccata plebis super latus dextrum omnium vestrum habere videamini et gemere cum Ezechiele crimina populi vestri. Preterea quadam specie martirii affligimini, qui vigilia honestatis tabefacitis carnes vestras, dum preestis fidelibus labo- rantes verbo et doctrina, et scripturas diligitis, ac per hoc carnis fugitis desideria iuxta sentenciam beati Jeronimi, epistola 73, dicentis: Ama scienciam scripturarum, et carnis vicia non amabis. In quo Christi passionibus communicatis, qui regiones visitando et predicando regnum celorum intèrdum esuriit, interdum fatigatus iuxta fontem sedit iam cruciatus in corpore, post hostia in cruce futurus. Communicatis denique Christi passio- nibus eo, quod vobis sacerdotibus ex officio competat sepius sacramenti altaris celebrare misterium, vtique memoriale perhenne dominice passionis. Quoniam vero hec prerogatiua conficiendi solis sacerdotibus concessa est, et non alteri, quantumcumque virtutibus et donis predito, speciali priuilegio vos sacerdotes communicatis Christi passionibus, qui vestro ministerio efficitis, quod illas representat. Audistis iam sub breuitate, qui sunt communicantes Christi passionibus ; modo ab hoc primo transeamus ad secundum, quod est exhortacio ad gaudendum, quod arbitror optime efficere posse, si causas gaudendi narrauero. Meministis, viri celebres! qualiter, cum genus humanum descendens de Jheru- salem in Jerico incidisset in latrones, qui eum spoliauerunt virtutibus, semiuiuo relicto et plagis impositis, deformatum esset multis viciis, propter que siluisset primo et secundo ex ignorancia et impotencia, nec salutem postularet. Cum sic medium silencium tenerent omnia, et nox in suo cursu iter perageret, omnipotens sermo, verbum dei patris, de sedibus regalibus venit in terram exterminii. Missus est angelus nunciare pastoribus ortum saluatoris, et claritas dei circumfulsit illos. Facta est mox cum illo multitudo milicie celestis exercitus, laudancium deum, et dicencium: Gloria in altissimis deo, et in terra pax hominibus benæ voluntatis. Post hoc quomodo pastores ipsi, ut cogno- uerunt omnia, que dicta erant ad illos, reuersi sunt cum gaudio, glorificantes et laudantes dominum in omnibus, que audierant. Et ecce fratres! hiis diebus sponsam domini, ecclesiam sanctam, vastitas ac morum deformitas decolorauit ita, ut denigrata sit facies eius super carbones. Propter quod multi deriserunt Sabbata eius, non venerunt ad solemnitates ipsius, holocausta et sacrificia molesta fuere et contemptibilia; exinde sacerdotes eius gementes, virgines eius scalide et ipsa oppressa amaritudine. Pater vero misericordiarum et deus tocius consolacionis hec ludibria in sponsa sua dilectissima vltra sustinere noluit, presertim dispersionem filiorum ecclesie matris, quia iminente passionis sue tempore rogauit, ut illi essent vnum, sicut ipse et pater vnum sunt. Scriptum est enim Joh. 17°: Non pro eis, scilicet apostolis, rogo tantum, sed pro eis, qui per verbum eorum credituri sunt in me, vt omnes vnum sint, sicut tu pater in me, et ego in te, ut ipsi in nobis vnum sint. Factum est ergo sua dignacione, quod spiritus sanctus congregauit in Basilea ecclesiam, conuenerunt patres et columpne ecclesie, 1433.
Liber de Legationibus. 381 et in seruitutem redigentes, ne, ut dicit apostolus, cum aliis predicaueritis, reprobi efficiamini. Et profecto vobis hoc conuenit, qui continetis multitudinem populorum, qui in medio laqueorum positi estis, ut jeiunium et oracio faciant vobis alas, et sic hos vitetis. Illis enim muniti nil terrestres laquei nocere poterunt dicente sapiente: „Frustra iacitur rethe ante occulos pennatorum.“ Communicatis insuper Christi passio- nibus, quoniam, ut ille de perdicione filiorum Israel, sic et vos de perdicione ani- marum doletis, ita ut peccata plebis super latus dextrum omnium vestrum habere videamini et gemere cum Ezechiele crimina populi vestri. Preterea quadam specie martirii affligimini, qui vigilia honestatis tabefacitis carnes vestras, dum preestis fidelibus labo- rantes verbo et doctrina, et scripturas diligitis, ac per hoc carnis fugitis desideria iuxta sentenciam beati Jeronimi, epistola 73, dicentis: Ama scienciam scripturarum, et carnis vicia non amabis. In quo Christi passionibus communicatis, qui regiones visitando et predicando regnum celorum intèrdum esuriit, interdum fatigatus iuxta fontem sedit iam cruciatus in corpore, post hostia in cruce futurus. Communicatis denique Christi passio- nibus eo, quod vobis sacerdotibus ex officio competat sepius sacramenti altaris celebrare misterium, vtique memoriale perhenne dominice passionis. Quoniam vero hec prerogatiua conficiendi solis sacerdotibus concessa est, et non alteri, quantumcumque virtutibus et donis predito, speciali priuilegio vos sacerdotes communicatis Christi passionibus, qui vestro ministerio efficitis, quod illas representat. Audistis iam sub breuitate, qui sunt communicantes Christi passionibus ; modo ab hoc primo transeamus ad secundum, quod est exhortacio ad gaudendum, quod arbitror optime efficere posse, si causas gaudendi narrauero. Meministis, viri celebres! qualiter, cum genus humanum descendens de Jheru- salem in Jerico incidisset in latrones, qui eum spoliauerunt virtutibus, semiuiuo relicto et plagis impositis, deformatum esset multis viciis, propter que siluisset primo et secundo ex ignorancia et impotencia, nec salutem postularet. Cum sic medium silencium tenerent omnia, et nox in suo cursu iter perageret, omnipotens sermo, verbum dei patris, de sedibus regalibus venit in terram exterminii. Missus est angelus nunciare pastoribus ortum saluatoris, et claritas dei circumfulsit illos. Facta est mox cum illo multitudo milicie celestis exercitus, laudancium deum, et dicencium: Gloria in altissimis deo, et in terra pax hominibus benæ voluntatis. Post hoc quomodo pastores ipsi, ut cogno- uerunt omnia, que dicta erant ad illos, reuersi sunt cum gaudio, glorificantes et laudantes dominum in omnibus, que audierant. Et ecce fratres! hiis diebus sponsam domini, ecclesiam sanctam, vastitas ac morum deformitas decolorauit ita, ut denigrata sit facies eius super carbones. Propter quod multi deriserunt Sabbata eius, non venerunt ad solemnitates ipsius, holocausta et sacrificia molesta fuere et contemptibilia; exinde sacerdotes eius gementes, virgines eius scalide et ipsa oppressa amaritudine. Pater vero misericordiarum et deus tocius consolacionis hec ludibria in sponsa sua dilectissima vltra sustinere noluit, presertim dispersionem filiorum ecclesie matris, quia iminente passionis sue tempore rogauit, ut illi essent vnum, sicut ipse et pater vnum sunt. Scriptum est enim Joh. 17°: Non pro eis, scilicet apostolis, rogo tantum, sed pro eis, qui per verbum eorum credituri sunt in me, vt omnes vnum sint, sicut tu pater in me, et ego in te, ut ipsi in nobis vnum sint. Factum est ergo sua dignacione, quod spiritus sanctus congregauit in Basilea ecclesiam, conuenerunt patres et columpne ecclesie, 1433.
Strana 382
382 Aegidii Carlerii, episcopi et luminaria celi doctores, ac viri vita et doctrina fulgentes, ut plagis eius pessimis medela prestaretur. Decreuit sancta Basiliensis synodus non nascentibus, sed inueteratis occurrere morbis, et novam matri ecclesie ad instar sanctorum reddere formam , ut qui mouerant aduersus eam capita sua, iam eidem genibus prouolutis deuota colla submittant. Pridem ad singulas pene orbis regiones misit epistolas, ut conuenirent lectissimi viri et delinirent, imo sanarent dolorem matris, signanter ad hoc inclitum regnum Bohemie, ut delegaret viros timentes deum, amantes vnitatem et pacem, in quibus speraretur habitare spiritus sanctus, ut de differenciis, que in fide sunt, de reformacione morum et pace cum illa tractarent. Accesserunt viri generosi et spectabiles pro parte ipsius Basileam, coram patribus in sancta sinodo congregatis data illis plena et libera audiencia, exposuerunt, quecumque voluerunt; quibus per quatuor doctores deputatos responsum fuit, ex aduerso replicatum per illos, per istos responsum. Tandem ad vocales disputaciones ventum est, quibus hinc inde auditis, de concordia et pace spes sacrosancte sinodo oratoribusque predictis suborta est, et iam silencium tercium est, in quo, post acres disputacionum conflictus, in spe vnitatis vtreque conticuere partes. Nunc magnus ab integro seculorum nascitur ordo, et noua progenies celo demittitur alto. Venit Christus, venit spiritus sanctus videre in Basilea ecclesiam. Christus mittit, mittit spiritus sanctus, generalia concilia in hiis, que fidei sunt, infallibiliter gubernans ; mittit et ipsum concilium Basiliense angelos suos, hos reuerendos patres et famosos doctores, et me cum illis, nunciare reformacionem sponse agni in unitate spiritus, nunciare vnitatem et pacem, et quantum in se est, offerre omnibus hominibus bone voluntatis. Mittit ad vos pastores, non ouium, sed animarum, angelos predictos, ne dormitetis, sed custodiatis vigilias gregis, ne quis vos circumueniat aliquibus sermonibus, ut obturetis aures verbis pacificis, dicens, illos in dolo velle fallere, et viuificare animas, que moriuntur, aut mortificare animas, que viuunt. Note enim vestris prudenciis esse debent vie antiqui serpentis, qui pacem nititur tollere de terra, quod vbi tempus suarum arcium breuiari conspexerit, acrius seuit. Vnde hoc tempore, cum angeli pacis ac nuncii sacri Basiliensis concilii ad ea, que pacis sunt, falcem mittere incipiunt secantem lolium falsorum, aut steriles auenas inutilium consiliorum, ut in agro domini seges plena veritatis catholice fructificet, vitandum est, quod venient aliqui pseudo, volentes vos ab exhortacionibus pacis auertere, inquientes, illos velle propinare sub melle venenum. Hos sathane ministros obsecro, ne audieritis, quin pocius ad illos prudenciam serpentis habetote, obturantes aures et corda increpacionibus veritatis ; sed certi estote, quod sermo horum reuerendorum patrum et spectabilium doctorum sermo domini est, veritate plenus et caritate, si quidem labia sacerdotis custodiunt scienciam et legem exqui- runt de ore eius, quia angelus domini exercituum est. Malachie n°. Ergo, quoniam veniunt pacem procurare in verbo veritatis ewangelice, gaudete communicantes Christi passionibus, occurrite illis cum gaudio, ut fecit angelis Abraham, Gen. 18, nam Sare, sterili anime, scilicet vacue virtutibus, veniunt dare fecunditatem bonorum operum, pacem fidei et vnitatem in se ferentes, quam non est opus sermone commendare, cum eius necessitas notoria tanta sit, ut sine ea omnibus immineat exicium domino dicente, Luc. 11 : omne regnum in se diuisum desolabitur et domus supra domum cadet, item Salustio: concordia parue res crescunt, discordia maxime dilabuntur, rursus Vegecio 1° libro de re militari 1433.
382 Aegidii Carlerii, episcopi et luminaria celi doctores, ac viri vita et doctrina fulgentes, ut plagis eius pessimis medela prestaretur. Decreuit sancta Basiliensis synodus non nascentibus, sed inueteratis occurrere morbis, et novam matri ecclesie ad instar sanctorum reddere formam , ut qui mouerant aduersus eam capita sua, iam eidem genibus prouolutis deuota colla submittant. Pridem ad singulas pene orbis regiones misit epistolas, ut conuenirent lectissimi viri et delinirent, imo sanarent dolorem matris, signanter ad hoc inclitum regnum Bohemie, ut delegaret viros timentes deum, amantes vnitatem et pacem, in quibus speraretur habitare spiritus sanctus, ut de differenciis, que in fide sunt, de reformacione morum et pace cum illa tractarent. Accesserunt viri generosi et spectabiles pro parte ipsius Basileam, coram patribus in sancta sinodo congregatis data illis plena et libera audiencia, exposuerunt, quecumque voluerunt; quibus per quatuor doctores deputatos responsum fuit, ex aduerso replicatum per illos, per istos responsum. Tandem ad vocales disputaciones ventum est, quibus hinc inde auditis, de concordia et pace spes sacrosancte sinodo oratoribusque predictis suborta est, et iam silencium tercium est, in quo, post acres disputacionum conflictus, in spe vnitatis vtreque conticuere partes. Nunc magnus ab integro seculorum nascitur ordo, et noua progenies celo demittitur alto. Venit Christus, venit spiritus sanctus videre in Basilea ecclesiam. Christus mittit, mittit spiritus sanctus, generalia concilia in hiis, que fidei sunt, infallibiliter gubernans ; mittit et ipsum concilium Basiliense angelos suos, hos reuerendos patres et famosos doctores, et me cum illis, nunciare reformacionem sponse agni in unitate spiritus, nunciare vnitatem et pacem, et quantum in se est, offerre omnibus hominibus bone voluntatis. Mittit ad vos pastores, non ouium, sed animarum, angelos predictos, ne dormitetis, sed custodiatis vigilias gregis, ne quis vos circumueniat aliquibus sermonibus, ut obturetis aures verbis pacificis, dicens, illos in dolo velle fallere, et viuificare animas, que moriuntur, aut mortificare animas, que viuunt. Note enim vestris prudenciis esse debent vie antiqui serpentis, qui pacem nititur tollere de terra, quod vbi tempus suarum arcium breuiari conspexerit, acrius seuit. Vnde hoc tempore, cum angeli pacis ac nuncii sacri Basiliensis concilii ad ea, que pacis sunt, falcem mittere incipiunt secantem lolium falsorum, aut steriles auenas inutilium consiliorum, ut in agro domini seges plena veritatis catholice fructificet, vitandum est, quod venient aliqui pseudo, volentes vos ab exhortacionibus pacis auertere, inquientes, illos velle propinare sub melle venenum. Hos sathane ministros obsecro, ne audieritis, quin pocius ad illos prudenciam serpentis habetote, obturantes aures et corda increpacionibus veritatis ; sed certi estote, quod sermo horum reuerendorum patrum et spectabilium doctorum sermo domini est, veritate plenus et caritate, si quidem labia sacerdotis custodiunt scienciam et legem exqui- runt de ore eius, quia angelus domini exercituum est. Malachie n°. Ergo, quoniam veniunt pacem procurare in verbo veritatis ewangelice, gaudete communicantes Christi passionibus, occurrite illis cum gaudio, ut fecit angelis Abraham, Gen. 18, nam Sare, sterili anime, scilicet vacue virtutibus, veniunt dare fecunditatem bonorum operum, pacem fidei et vnitatem in se ferentes, quam non est opus sermone commendare, cum eius necessitas notoria tanta sit, ut sine ea omnibus immineat exicium domino dicente, Luc. 11 : omne regnum in se diuisum desolabitur et domus supra domum cadet, item Salustio: concordia parue res crescunt, discordia maxime dilabuntur, rursus Vegecio 1° libro de re militari 1433.
Strana 383
Liber de Legationibus. 383 c. 9° : nil magis in acie seruandum est, quam ut omnes milites incedendi ordinem seruent. Quod aliter fieri non potest, nisi assiduo exercicio ambulare celeriter et equaliter discur- rere discant ; sequitur ad propositum : periculum enim semper ab hostibus grauissimum substinuit diuisus et inordinatus exercitus. Vnde propter vnitatem pacis et ordinem electa illa, que vna columba dicitur, et perfecta sancta mater ecclesia pulcra est amicis ut luna, electa ut sol, hostibus vero terribilis ut castrorum acies ordinata. Cant. 6. Gaudete itaque in domino et gaudium vestrum plenum sit sine suspicione periculi, nam si consiliis horum oratorum et angelorum Christi et spiritus sancti consenseritis, gaudium vestrum nemo tollet a vobis. Scitis, dilectissimi! quomodo Jacob, cum audiuit, quod Joseph uiueret, quasi de graui sompno excitatus, tristicia de mortis ejus estimacione subacta, gaudio repletus est; et ecce plus quam Joseph hec sancta sinodus, que misit istos. Joseph interpretatur augmentum vel apposicio, hec autem consummacionem in bono vnitatis facere nititur. Nostis preterea, cum Abigail occurreret Dauid cum ducentis panibus, duobus vtribus vini, arietibus, satis polente et ligaturis vuarum passarum, credidit eius consilio et destitit a ceptis, cum gaudio benedicens deum. 1. Regum 25. Et ecce plus quam Abigail hec, que maiorem panibus, vino et ceteris memoratis offert pacem. Accessit Ysaias propheta ad Ezechiam regem nuncians, quod dominus vite sue quindecim annos addiderat, et post fletum consolatus est. Iv' Regum 20. et Ysaie 38. Et ecce ! plus quam propheta hee, que non modo de vita corporis, sed et de vita anime vniuersoque ecclesie statu componit oraculum. Viderunt denique magi stellam supra, vbi erat puer Jhesus, et gauisi sunt gaudio. Matth. u. Et ecce plus quam stella hec, que non in aëre, ut illa, rutilat, sed in celo, neque solum supra, vbi est puer Jhesus, sed vbi est in mensura etatis plenitudinis sue, ubi est saluator; nam illius sancte sinodi intencio et verba ad hoc tendunt, ut sit salus vniverso populo Christiano in fide et veritate. Gaudete ergo communicantes Christi passionibus, gaudete insuper, quod mater ecclesia hos suos filios, multorum tamen in Christo patres, mittit pro- consolacione vestra et tocius regni, ut que viderint et audierint, referant, et tandem in communi exultemus ab vberibus consolacionis eius. Jam festinat oracio, ut ex hoc secundo pergamus ad tercium, quod est sancta et iusta peticio. Que meo iudicio bipartita est, prima, ut intencionis nostre, que est concordia animorum in puritate fidei et reformacione morum ecclesie catholice, sitis coadiutores ; secunda ut pro hiis consequendis sitis populi veri instructores. Hec autem duo nomine sacri generalis concilii petimus cum magno cordis desiderio, fiduciam in domino habentes, quod per vestras caritates exaudiemur. Nostis fratres carissimi! nam scientibus legem loquor, quod speculator positus in specula non solum sibi videt, sed eciam aliis; vnde si silencio suo aliquid aduersum reliquis acciderit, reus erit omnis calamitatis desuper venientis; ceteris autem sufficit propria circumspeccio. Hinc est, quod inutili speculatori comminatur veritas prophetica Ysaie 22. in persona Sobne, prepositi templi dicens : quid tu hic aut quasi quis hic? quia excidisti tibi hic sepulcrum, excidisti in excelso memoriam, et sequitur : ecce dominus asportari te faciet, sicut asportatur gallus gallinacius, et quasi amictum subleuabit te, coronans coronabit te tribulacione, quasi pilam mittet te in terram latam et spaciosam. Ideo debet in se lucere et alios illuminare dicente domino, Mattheus 5: sic luceat lux vestra coram hominibus, 1433.
Liber de Legationibus. 383 c. 9° : nil magis in acie seruandum est, quam ut omnes milites incedendi ordinem seruent. Quod aliter fieri non potest, nisi assiduo exercicio ambulare celeriter et equaliter discur- rere discant ; sequitur ad propositum : periculum enim semper ab hostibus grauissimum substinuit diuisus et inordinatus exercitus. Vnde propter vnitatem pacis et ordinem electa illa, que vna columba dicitur, et perfecta sancta mater ecclesia pulcra est amicis ut luna, electa ut sol, hostibus vero terribilis ut castrorum acies ordinata. Cant. 6. Gaudete itaque in domino et gaudium vestrum plenum sit sine suspicione periculi, nam si consiliis horum oratorum et angelorum Christi et spiritus sancti consenseritis, gaudium vestrum nemo tollet a vobis. Scitis, dilectissimi! quomodo Jacob, cum audiuit, quod Joseph uiueret, quasi de graui sompno excitatus, tristicia de mortis ejus estimacione subacta, gaudio repletus est; et ecce plus quam Joseph hec sancta sinodus, que misit istos. Joseph interpretatur augmentum vel apposicio, hec autem consummacionem in bono vnitatis facere nititur. Nostis preterea, cum Abigail occurreret Dauid cum ducentis panibus, duobus vtribus vini, arietibus, satis polente et ligaturis vuarum passarum, credidit eius consilio et destitit a ceptis, cum gaudio benedicens deum. 1. Regum 25. Et ecce plus quam Abigail hec, que maiorem panibus, vino et ceteris memoratis offert pacem. Accessit Ysaias propheta ad Ezechiam regem nuncians, quod dominus vite sue quindecim annos addiderat, et post fletum consolatus est. Iv' Regum 20. et Ysaie 38. Et ecce ! plus quam propheta hee, que non modo de vita corporis, sed et de vita anime vniuersoque ecclesie statu componit oraculum. Viderunt denique magi stellam supra, vbi erat puer Jhesus, et gauisi sunt gaudio. Matth. u. Et ecce plus quam stella hec, que non in aëre, ut illa, rutilat, sed in celo, neque solum supra, vbi est puer Jhesus, sed vbi est in mensura etatis plenitudinis sue, ubi est saluator; nam illius sancte sinodi intencio et verba ad hoc tendunt, ut sit salus vniverso populo Christiano in fide et veritate. Gaudete ergo communicantes Christi passionibus, gaudete insuper, quod mater ecclesia hos suos filios, multorum tamen in Christo patres, mittit pro- consolacione vestra et tocius regni, ut que viderint et audierint, referant, et tandem in communi exultemus ab vberibus consolacionis eius. Jam festinat oracio, ut ex hoc secundo pergamus ad tercium, quod est sancta et iusta peticio. Que meo iudicio bipartita est, prima, ut intencionis nostre, que est concordia animorum in puritate fidei et reformacione morum ecclesie catholice, sitis coadiutores ; secunda ut pro hiis consequendis sitis populi veri instructores. Hec autem duo nomine sacri generalis concilii petimus cum magno cordis desiderio, fiduciam in domino habentes, quod per vestras caritates exaudiemur. Nostis fratres carissimi! nam scientibus legem loquor, quod speculator positus in specula non solum sibi videt, sed eciam aliis; vnde si silencio suo aliquid aduersum reliquis acciderit, reus erit omnis calamitatis desuper venientis; ceteris autem sufficit propria circumspeccio. Hinc est, quod inutili speculatori comminatur veritas prophetica Ysaie 22. in persona Sobne, prepositi templi dicens : quid tu hic aut quasi quis hic? quia excidisti tibi hic sepulcrum, excidisti in excelso memoriam, et sequitur : ecce dominus asportari te faciet, sicut asportatur gallus gallinacius, et quasi amictum subleuabit te, coronans coronabit te tribulacione, quasi pilam mittet te in terram latam et spaciosam. Ideo debet in se lucere et alios illuminare dicente domino, Mattheus 5: sic luceat lux vestra coram hominibus, 1433.
Strana 384
384 Aegidii Carlerii, ut videant opera vestra bona, et glorificent patrem vestrum, qui in celis est; et iterum alibi: quod in aure audistis, predicate super tecta. Vnde non potest sufficere, ut pacem in vobis habeatis, nisi eciam eam conemini in alios transfundere. Nec tantum dominus a vobis requirit, ut pacati sitis aut mites, et sic possideatis terram corporis vestri, aut tantum pacientes et possideatis animas vestras, sed quod sitis pacifici, vestram et aliorum pacem facientes, ex quo iuxta verbum eius filii dei vocabimini. Non ergo solum pacem oblatam vobis sufficit recipere, ut pacatis, aut retinere, ut pacientibus, sed et in aliis generare, ut pacificis. Itaque pacem vestram in lege dei fundatam petentibus, pacem offerentibus, pro pace se mortificantibus tota die, velud oues occisionis in labore et erumpna, adiutores esse tenemini. Audite igitur eruditi viri, vocem matris ecclesie, nolite despicere eam, honorate patrem deum et matrem ecclesiam ipsam, ut sitis longeui super terram. Clamat per hos patres reuerendos, ut auxilium feratis vnioni et paci fidelium in lege dei radicate, ut sic constipatus per eam reddatur ab hoste populus impenetrabilis eique terribilis. Ait enim beatus Gregorius super Ezech. omelia 8°: Tunc castrorum acies hostibus terribilis est, quando ita constipata et condensata fuerit, ut in nullo (loco) interrupta videatur. Nam si ita disponatur, ut locus vacuus dimittatur, profecto hostibus terribilis non est. Solliciti estote seruare in vobis et populo Christiano vnitatem spiritus in vinculo pacis, vnum corpus et vnus spiritus, sicut vocati estis in vna spe vocacionis vestre; vnus dominus, vna fides, vnum baptisma, vnus deus et pater omnium, qui super omnes et per omnia in vobis omnibus. Quod si vnus dominus est, imo quia vnus dominus est, vnum baptisma et vna fides in toto corpore Christi, quis nos ab inuicem vltra separabit, quis contenciones inter nos amodo seminabit? Admonitos vos esse velimus a natura et gracia, ut vnitatem diligatis; nempe omnibus nobis vna est domus mundus, vnus sol pro lumine, vnum celum pro tecto, vna terra pro mensa, vnus redemptor pater noster, vnum lauacrum regeneracionis, vnus panis, qui et angelorum. Non petimus, quod pro aliorum salute deleri velitis de libro vite, ut Moyses, aut optetis esse anathema pro fratribus, ut Paulus, aut seruituti vos venumdetis, ut Serapion et multi alii. Sufficit nobis, ut dispersos filios ecclesie colligatis in vnum et ad hoc laborantibus operam detis, instruendo simplices in spiritu mansuetudinis, ut nil per contencionem affirment, ingenia cohibeant, non plus quam oportet sapiendo ; sed ad sobrietatem humilietur quilibet coram deo, ut mereatur esse habitaculum spiritus sancti, humilia enim dominus respicit et alta a longe cognoscit, nec aliter poterunt dissociata corda sociari, enimuero iuxta vocem sapientis: inter superbos semper sunt iurgia. Hec mandata sancte ecclesie matris memoriter tenete dilec- tissimi, docete ea spirituales filios vestros, ut vobiscum vna cum gaudio dicere valeamus: ecce quam bonum et quam jocundum habitare fratres in vnum, et orate vnanimiter, ut hodie facit eadem mater ecclesia, dicentes : Presta quesumus domine, ut a nostris mentibus carnales amoueat spiritus sanctus affectus, et spiritualia nobis dona potenter infundat prestante domino nostro Jhesu Christo, qui est pax nostra, in secula secu- lorum, amen. 1433. Explicit proposicio facta per magistrum Egidium Carlerii, decanum Came- racensem.
384 Aegidii Carlerii, ut videant opera vestra bona, et glorificent patrem vestrum, qui in celis est; et iterum alibi: quod in aure audistis, predicate super tecta. Vnde non potest sufficere, ut pacem in vobis habeatis, nisi eciam eam conemini in alios transfundere. Nec tantum dominus a vobis requirit, ut pacati sitis aut mites, et sic possideatis terram corporis vestri, aut tantum pacientes et possideatis animas vestras, sed quod sitis pacifici, vestram et aliorum pacem facientes, ex quo iuxta verbum eius filii dei vocabimini. Non ergo solum pacem oblatam vobis sufficit recipere, ut pacatis, aut retinere, ut pacientibus, sed et in aliis generare, ut pacificis. Itaque pacem vestram in lege dei fundatam petentibus, pacem offerentibus, pro pace se mortificantibus tota die, velud oues occisionis in labore et erumpna, adiutores esse tenemini. Audite igitur eruditi viri, vocem matris ecclesie, nolite despicere eam, honorate patrem deum et matrem ecclesiam ipsam, ut sitis longeui super terram. Clamat per hos patres reuerendos, ut auxilium feratis vnioni et paci fidelium in lege dei radicate, ut sic constipatus per eam reddatur ab hoste populus impenetrabilis eique terribilis. Ait enim beatus Gregorius super Ezech. omelia 8°: Tunc castrorum acies hostibus terribilis est, quando ita constipata et condensata fuerit, ut in nullo (loco) interrupta videatur. Nam si ita disponatur, ut locus vacuus dimittatur, profecto hostibus terribilis non est. Solliciti estote seruare in vobis et populo Christiano vnitatem spiritus in vinculo pacis, vnum corpus et vnus spiritus, sicut vocati estis in vna spe vocacionis vestre; vnus dominus, vna fides, vnum baptisma, vnus deus et pater omnium, qui super omnes et per omnia in vobis omnibus. Quod si vnus dominus est, imo quia vnus dominus est, vnum baptisma et vna fides in toto corpore Christi, quis nos ab inuicem vltra separabit, quis contenciones inter nos amodo seminabit? Admonitos vos esse velimus a natura et gracia, ut vnitatem diligatis; nempe omnibus nobis vna est domus mundus, vnus sol pro lumine, vnum celum pro tecto, vna terra pro mensa, vnus redemptor pater noster, vnum lauacrum regeneracionis, vnus panis, qui et angelorum. Non petimus, quod pro aliorum salute deleri velitis de libro vite, ut Moyses, aut optetis esse anathema pro fratribus, ut Paulus, aut seruituti vos venumdetis, ut Serapion et multi alii. Sufficit nobis, ut dispersos filios ecclesie colligatis in vnum et ad hoc laborantibus operam detis, instruendo simplices in spiritu mansuetudinis, ut nil per contencionem affirment, ingenia cohibeant, non plus quam oportet sapiendo ; sed ad sobrietatem humilietur quilibet coram deo, ut mereatur esse habitaculum spiritus sancti, humilia enim dominus respicit et alta a longe cognoscit, nec aliter poterunt dissociata corda sociari, enimuero iuxta vocem sapientis: inter superbos semper sunt iurgia. Hec mandata sancte ecclesie matris memoriter tenete dilec- tissimi, docete ea spirituales filios vestros, ut vobiscum vna cum gaudio dicere valeamus: ecce quam bonum et quam jocundum habitare fratres in vnum, et orate vnanimiter, ut hodie facit eadem mater ecclesia, dicentes : Presta quesumus domine, ut a nostris mentibus carnales amoueat spiritus sanctus affectus, et spiritualia nobis dona potenter infundat prestante domino nostro Jhesu Christo, qui est pax nostra, in secula secu- lorum, amen. 1433. Explicit proposicio facta per magistrum Egidium Carlerii, decanum Came- racensem.
Strana 385
Liber de Legationibus. 385 Copia littere vniuersitatis studii Pragensis super aliquibus fidem, ritum et ceremonias ecclesie tangentibus. „Vniuersis et singulis Christi fidelibus, ad quos presens tenor peruenerit, Johannes Cardinalis, magister in artibus et baccalarius juris canonici, rector, totusque cetus magi- strorum vniuersitatis studii Pragensis affectum salutis, et veritati legis Christi firmissime adherere. Cum heu! presentibus periculosis ac gemebundis temporibus, ad que mundo senescente fines venere seculorum demeritis culparum exigentibus, inter plurimas licium mordaces instancias, vacacioni quoque deditos, nouitatum genera plus curiose quam vtiliter perscrutantes, nuper questiuncule supreperunt, puta, an purgatorius ille ignis post humane mortalitatis solutum debitum, in complementum penitencie fidelium sit certissime asse- rendus, et an ymagines in dei sunt ecclesia sustinende; insuper vtrum benedicciones salis, baptisterii et aque, cum aliis ecclesie benediccionibus et cerimoniis possunt legitime susti- neri, ex quarum concertamine impie suspicaciones ac odia invalescunt, sic quoque beate paci plurimum detrahitur, dum fraterne caritatis vnio laceratur, sane igitur nos dicte diuisioni occurrere sattagentes, ipsamque in ambiguitatum fluctibus quietare et suffocare radicitus cupientes, ne occasione taciturnitatis silencii huiusmodi lites in peiora pernicio- sissime fluitarent, fraterne salutis commodo impulsi, cui nos precipue titulo magistralis officii, piis consiliis ac documentis astringimur prouidere, nos ad predictas questiones, seu lites matura nunc deliberacione respondentes, hoc iuxta illas sentire quemlibet adhor- tamur : Quod scilicet ex sacre scripture contextu, communi doctorum primitiue ac moderne ecclesie hausta concordi sentencia, post huius mortalitatis nostre terminum, ad comple- cionis penitencie remedium reatumque culpe in figura ligni, feni ac stipule eorum, qui secum deferunt, abstergendum, ignis purgatorius est certissime asserendus, predicandus ac tenendus, et ad diem extremi iudicii duraturus. Et hinc vnum quemque fidelium obse- cramus, ut studeat quisque sic delicta sua hic corrigere, ut post mortem non oporteat eum penam tollerare. Suffragia quoque, vt oraciones, elemosinaciones pro mortuis, et cetera pietatis opera esse facienda, firmiter affirmamus ; ymagines eciam saluatoris et sanctorum eius, benedicciones sacri fontis, salis, aque, cereorum, ignium, palmarum, ouorum, caseorum et aliarum rerum pascalium, turificaciones, aspersiones, campanarum pulsaciones, pacis osculum, et quascumque cerimonias diu tentas in sancta dei ecclesia, cum lege domini concordantes, in Christiana religione non euellendas, ymo sustinendas presentibus nunciamus. Nam iuxta sanctorum canones in hiis rebus, de quibus nil certi diuina scrip- tura statuit, mos populi dei et instituta maiorum pro lege tenenda sunt; et sicut preua- ricatores legum diuinarum, ita contemtores ecclesiasticarum consuetudinum sunt coher- cendi. Supplicamus igitur omnibus Christi fidelibus, et ex iniuncto caritatis officio prose- quentes deprecamur, quatenus huiusmodi questiunculas, que pro suo merito litem generant et sinistras suspicaciones preparant inter fratres, tamquam saluti ipsorum minus dignas, pretereant, sed pocius in illis et aliis ecclesie dignis ritibus colla seruitutis et obediencie subiciant, et cum sanctorum doctorum testimoniis nobiscum pariter senciant et concordent. Quodsi autem quisquam in anime sue periculum, temeritatis impulsus iudicio, aliter de hiis 167 *). 1417. 7. Febr. *) In Codice MS. capituli ecclesiæ Pragensis (sign. O. XxXIX. fol. 121.) cum nota anni 1418. Scriptores I. 49
Liber de Legationibus. 385 Copia littere vniuersitatis studii Pragensis super aliquibus fidem, ritum et ceremonias ecclesie tangentibus. „Vniuersis et singulis Christi fidelibus, ad quos presens tenor peruenerit, Johannes Cardinalis, magister in artibus et baccalarius juris canonici, rector, totusque cetus magi- strorum vniuersitatis studii Pragensis affectum salutis, et veritati legis Christi firmissime adherere. Cum heu! presentibus periculosis ac gemebundis temporibus, ad que mundo senescente fines venere seculorum demeritis culparum exigentibus, inter plurimas licium mordaces instancias, vacacioni quoque deditos, nouitatum genera plus curiose quam vtiliter perscrutantes, nuper questiuncule supreperunt, puta, an purgatorius ille ignis post humane mortalitatis solutum debitum, in complementum penitencie fidelium sit certissime asse- rendus, et an ymagines in dei sunt ecclesia sustinende; insuper vtrum benedicciones salis, baptisterii et aque, cum aliis ecclesie benediccionibus et cerimoniis possunt legitime susti- neri, ex quarum concertamine impie suspicaciones ac odia invalescunt, sic quoque beate paci plurimum detrahitur, dum fraterne caritatis vnio laceratur, sane igitur nos dicte diuisioni occurrere sattagentes, ipsamque in ambiguitatum fluctibus quietare et suffocare radicitus cupientes, ne occasione taciturnitatis silencii huiusmodi lites in peiora pernicio- sissime fluitarent, fraterne salutis commodo impulsi, cui nos precipue titulo magistralis officii, piis consiliis ac documentis astringimur prouidere, nos ad predictas questiones, seu lites matura nunc deliberacione respondentes, hoc iuxta illas sentire quemlibet adhor- tamur : Quod scilicet ex sacre scripture contextu, communi doctorum primitiue ac moderne ecclesie hausta concordi sentencia, post huius mortalitatis nostre terminum, ad comple- cionis penitencie remedium reatumque culpe in figura ligni, feni ac stipule eorum, qui secum deferunt, abstergendum, ignis purgatorius est certissime asserendus, predicandus ac tenendus, et ad diem extremi iudicii duraturus. Et hinc vnum quemque fidelium obse- cramus, ut studeat quisque sic delicta sua hic corrigere, ut post mortem non oporteat eum penam tollerare. Suffragia quoque, vt oraciones, elemosinaciones pro mortuis, et cetera pietatis opera esse facienda, firmiter affirmamus ; ymagines eciam saluatoris et sanctorum eius, benedicciones sacri fontis, salis, aque, cereorum, ignium, palmarum, ouorum, caseorum et aliarum rerum pascalium, turificaciones, aspersiones, campanarum pulsaciones, pacis osculum, et quascumque cerimonias diu tentas in sancta dei ecclesia, cum lege domini concordantes, in Christiana religione non euellendas, ymo sustinendas presentibus nunciamus. Nam iuxta sanctorum canones in hiis rebus, de quibus nil certi diuina scrip- tura statuit, mos populi dei et instituta maiorum pro lege tenenda sunt; et sicut preua- ricatores legum diuinarum, ita contemtores ecclesiasticarum consuetudinum sunt coher- cendi. Supplicamus igitur omnibus Christi fidelibus, et ex iniuncto caritatis officio prose- quentes deprecamur, quatenus huiusmodi questiunculas, que pro suo merito litem generant et sinistras suspicaciones preparant inter fratres, tamquam saluti ipsorum minus dignas, pretereant, sed pocius in illis et aliis ecclesie dignis ritibus colla seruitutis et obediencie subiciant, et cum sanctorum doctorum testimoniis nobiscum pariter senciant et concordent. Quodsi autem quisquam in anime sue periculum, temeritatis impulsus iudicio, aliter de hiis 167 *). 1417. 7. Febr. *) In Codice MS. capituli ecclesiæ Pragensis (sign. O. XxXIX. fol. 121.) cum nota anni 1418. Scriptores I. 49
Strana 386
386 Aegidii Carlerii, 1417. sentire uel alios docere voluerit, siue publice uel occulte, tam diu illi liberam dene- getis audienciam, quamdiu coram nobis, aut coram hiis, quibus interest, suam non docuerit sentenciam fore iustam. Datum Prage, anno domini millesimo quadringen- tesimo xvn°, die septima mensis Februarii, in plena congregacione magistrorum, vniuer- sitatis sub sigillo." Declaracio rerum gestarum in regno Bohemie, et quo ordine turbacio sumpsit originem. 168 *). (1433.) „Rege Wenceslao, germano regis Sigismundi, adhuc viuente, per aliquot annos inualuit communio venerabilis sanctissime eukaristie sub vtraque specie, panis scilicet et vini, ad personas laycales. Requisita vero vniuersitas a pluribus huius regni magistratibus et comunitatibus, an talis communio in scripturis sacris habebat fundamentum, possitque meritorie pro augmento salutis et gracie sic practicari, respondit, quod homini per deuo- cionem disposito congruit in augmentum salutis et gracie, in memoriam passionis, resur- reccionis et assumpcionis domini, prescriptam communionem debitis temporibus ordinate frequentare, juxta legitima tempora ab ecclesia limitata. Tandem rex Wenceslaus cum suo consilio talem fauorem huie articulo dedit, ut communicare volentes sub vtraque specie non impediantur, nolentes autem nisi sub vna communicare specie, aliter facere non cogantur vsque ad maiorem huius negocii decisionem. Cum autem hec communio inualuisset, erigebatur quasi ex latere communio paruulorum, que scilicet tantum post baptisma practicabatur ; hoc tamen erat particularius et striecius eo, quod rex huic articulo fauorem talem non dedit. Mortuo uero interim rege prefato, iam annis quindecim elapsis, rege Sigismundo se volente de hoc regno intromittere hereditario iure, rebellio facta est inter alia, quia huic puncto saltim talem fauorem non dedit, qualem suus germanus. Sed cruciatam in ciuitate Wratislauiensi proclamatam contra communicantes sub vtraque specie autentice prosequens, cum exercitu valido Pragam circumualauit. Interea quidem societas fratrum de Thabor dicta caput erigit sub ritibus et modis suis, quos nunc tenet. Hec ad ciuitatem Pragensem euocatur in subsidium, tempore obsidionis regis dicti; ibique ex communi laycarum communitatum mandato ad communionem vtriusque speciei, tam adul- torum, quam paruulorum post baptismum, quam eciam post hoc, adauctam frequenciam paruulorum indifferenter pluries eos, quam semel post baptismum, apportancium, omnes cum eis commanere volentes compelluntur per varias penas et bonorum temporalium diuersis modis ablaciones. Adaucti sunt eciam et alii tres articuli, seu materia eorum. Hii autem tres stante obsidione oblati sunt vniuersitati magistrorum, qui tunc remanserant in ciuitate, nec restabat, quin, si non consentirent, exeuntes de ciuitate in manus obsi- dionis peruenirent. Igitur consenserunt ad predicta, addicientes hanc clausulam : "condi- cionibus scilicet debitis circa ipsos articulos obseruatis et obseruandis.“ Concilio autem generali in Basilea proclamato materiam quatuor articulorum diuiserunt, ut unaqueque pars suum deffenderet; nec vniuersitatem requisiuerunt, que esset forma articulorum ponenda, et quis intellectus scripture sacre et sanctorum patrum esset iuxta ponendus. *) Auctor hujus et proxime sequentis cedulæ verisimiliter idem magister de collegio Karoli Pragæ, qui et aliam (v. infra Nr. 170.) Carlerio communicavit.
386 Aegidii Carlerii, 1417. sentire uel alios docere voluerit, siue publice uel occulte, tam diu illi liberam dene- getis audienciam, quamdiu coram nobis, aut coram hiis, quibus interest, suam non docuerit sentenciam fore iustam. Datum Prage, anno domini millesimo quadringen- tesimo xvn°, die septima mensis Februarii, in plena congregacione magistrorum, vniuer- sitatis sub sigillo." Declaracio rerum gestarum in regno Bohemie, et quo ordine turbacio sumpsit originem. 168 *). (1433.) „Rege Wenceslao, germano regis Sigismundi, adhuc viuente, per aliquot annos inualuit communio venerabilis sanctissime eukaristie sub vtraque specie, panis scilicet et vini, ad personas laycales. Requisita vero vniuersitas a pluribus huius regni magistratibus et comunitatibus, an talis communio in scripturis sacris habebat fundamentum, possitque meritorie pro augmento salutis et gracie sic practicari, respondit, quod homini per deuo- cionem disposito congruit in augmentum salutis et gracie, in memoriam passionis, resur- reccionis et assumpcionis domini, prescriptam communionem debitis temporibus ordinate frequentare, juxta legitima tempora ab ecclesia limitata. Tandem rex Wenceslaus cum suo consilio talem fauorem huie articulo dedit, ut communicare volentes sub vtraque specie non impediantur, nolentes autem nisi sub vna communicare specie, aliter facere non cogantur vsque ad maiorem huius negocii decisionem. Cum autem hec communio inualuisset, erigebatur quasi ex latere communio paruulorum, que scilicet tantum post baptisma practicabatur ; hoc tamen erat particularius et striecius eo, quod rex huic articulo fauorem talem non dedit. Mortuo uero interim rege prefato, iam annis quindecim elapsis, rege Sigismundo se volente de hoc regno intromittere hereditario iure, rebellio facta est inter alia, quia huic puncto saltim talem fauorem non dedit, qualem suus germanus. Sed cruciatam in ciuitate Wratislauiensi proclamatam contra communicantes sub vtraque specie autentice prosequens, cum exercitu valido Pragam circumualauit. Interea quidem societas fratrum de Thabor dicta caput erigit sub ritibus et modis suis, quos nunc tenet. Hec ad ciuitatem Pragensem euocatur in subsidium, tempore obsidionis regis dicti; ibique ex communi laycarum communitatum mandato ad communionem vtriusque speciei, tam adul- torum, quam paruulorum post baptismum, quam eciam post hoc, adauctam frequenciam paruulorum indifferenter pluries eos, quam semel post baptismum, apportancium, omnes cum eis commanere volentes compelluntur per varias penas et bonorum temporalium diuersis modis ablaciones. Adaucti sunt eciam et alii tres articuli, seu materia eorum. Hii autem tres stante obsidione oblati sunt vniuersitati magistrorum, qui tunc remanserant in ciuitate, nec restabat, quin, si non consentirent, exeuntes de ciuitate in manus obsi- dionis peruenirent. Igitur consenserunt ad predicta, addicientes hanc clausulam : "condi- cionibus scilicet debitis circa ipsos articulos obseruatis et obseruandis.“ Concilio autem generali in Basilea proclamato materiam quatuor articulorum diuiserunt, ut unaqueque pars suum deffenderet; nec vniuersitatem requisiuerunt, que esset forma articulorum ponenda, et quis intellectus scripture sacre et sanctorum patrum esset iuxta ponendus. *) Auctor hujus et proxime sequentis cedulæ verisimiliter idem magister de collegio Karoli Pragæ, qui et aliam (v. infra Nr. 170.) Carlerio communicavit.
Strana 387
Liber de Legationibus. 387 Tandem vna quasi septimana ante exitum ambasiatorum versus Basileam, optatum est, ut det mandatum vniuersitas suo legato per literam super materia quatuor articulorum, quod et factum est. Nam et titulos articulorum, quantum fuit ei possibile moderando, prescripsit, et eosdem iuxta limites scripture sacre et sanctorum patrum testimonia, et non aliter se asserere expressit. Verum quilibet ex magistris propter contingens volentes stabilire mentem suam circa intellectum artieulorum iuxtaposuerunt scripturas sacras, sanctorum patrum testimonia pro sua possibilitate, que si videre placuerit ostendentur. 1433. Declaracio gestorum in regno Bohemie, et de triplici genere hominum in eodem nune existencium, scilicet anno 1433. „Rege Wenceslao, vt prescriptum est, mortuo, insurrexit congregacio ad plura milia vtriusque status, secularium scilicet et spiritualium, vtriusque sexus, virorum et mulierum, que veniens Pragam, non multum tamen armata, sed quasi modo pacifico, adaucta sibi ampliori multitudine conabatur, quasi sedicione concitata, episcopum sibi erigere et ducem secularem, intendens simpliciter ab ecclesia Romana se seindere et alienare, aliis, licet multo paucioribus, dissuadentibus et pro audiencia instantibus, ad quam optandam se proscripserunt sic, quod illud negocium est dispersum. Interim Rex Sigismundus, quia longe versus Turcos expedicionem fecerat, direxit Pragam suos amba- siatores, hortans eos ad pacem et eis offerens, ut stent in talibus limitibus in commu- nione calicis, in qualibus rex Wenceslaus moriens eos dereliquit; et quia voluit pacifice regnum ingredi, et magnam sinodum secularium et spiritualium conuocare, et consiliis super hoc habitis mutuis, ad sedem apostolicam talia voluit deferre; sicque pacificate partes fuerunt, treugas inter se facientes et regem expectantes. Tandem concilio com- munitatum celebrato, magistris et sacerdotibus advocatis, verba regis pronunciauerunt et ipsum regem in dominum susceperunt, hoc adicientes, quia nolunt per arma pro fauore communionis calicis coram rege instare, sed firmantes mentes suas in tali materia pacienter colla submittere, si eis fauor denegaretur. Rege autem appropinquante versus Boemiam, in Morauie marchionatu existente, fere omnes barones et ciuitates ad eum venerunt et iuramenta sibi fecerunt, tamquam domino suo et regi, et ad mandatum eius cathenas per ciuitates et alia plura ormamenta (sic) semouerunt. In quadragesima autem, rege in Slesia existente in ciuitate Wratisslauiensi, legatus domini pape venit, regem induxit, ut cruciatam, in concilio Constanciensi aduersus communionem calicis erectam, in sic commu- nicantes proclamari iuberet, et prosequeretur. In foro autem annuali ibidem vnum con- ciuem Pragensem inueniens, nullam causam aliam contra ipsum habens, solum calicis communionem, ipsum iussit comburi, et nuncium vniuersitatis cum litera directum, in qua subieccionem sibi tamquam domino suo congaudentes direxerunt, captiuari permisit; qui sentenciatus fuit, ut communionem calicis abiuret, aut comburatur; qui metu mortis abiurauit. Pragensibus eciam post hoc mandauit, ut omnia arma antique ciuitatis ad castrum Pragense deportent, de noua autem ciuitate ad Wissegradum. Communis populus et hii, qui querebant occasionem rebellandi, versi in sedicionem, consulibus sibi ad placitum erectis, se recluserunt, via bellica resistere statuentes. Praga autem circum- ualata per regem et non expugnata, campum erexerunt, et post altera vice regem intrantem 169. 1433. 49.
Liber de Legationibus. 387 Tandem vna quasi septimana ante exitum ambasiatorum versus Basileam, optatum est, ut det mandatum vniuersitas suo legato per literam super materia quatuor articulorum, quod et factum est. Nam et titulos articulorum, quantum fuit ei possibile moderando, prescripsit, et eosdem iuxta limites scripture sacre et sanctorum patrum testimonia, et non aliter se asserere expressit. Verum quilibet ex magistris propter contingens volentes stabilire mentem suam circa intellectum artieulorum iuxtaposuerunt scripturas sacras, sanctorum patrum testimonia pro sua possibilitate, que si videre placuerit ostendentur. 1433. Declaracio gestorum in regno Bohemie, et de triplici genere hominum in eodem nune existencium, scilicet anno 1433. „Rege Wenceslao, vt prescriptum est, mortuo, insurrexit congregacio ad plura milia vtriusque status, secularium scilicet et spiritualium, vtriusque sexus, virorum et mulierum, que veniens Pragam, non multum tamen armata, sed quasi modo pacifico, adaucta sibi ampliori multitudine conabatur, quasi sedicione concitata, episcopum sibi erigere et ducem secularem, intendens simpliciter ab ecclesia Romana se seindere et alienare, aliis, licet multo paucioribus, dissuadentibus et pro audiencia instantibus, ad quam optandam se proscripserunt sic, quod illud negocium est dispersum. Interim Rex Sigismundus, quia longe versus Turcos expedicionem fecerat, direxit Pragam suos amba- siatores, hortans eos ad pacem et eis offerens, ut stent in talibus limitibus in commu- nione calicis, in qualibus rex Wenceslaus moriens eos dereliquit; et quia voluit pacifice regnum ingredi, et magnam sinodum secularium et spiritualium conuocare, et consiliis super hoc habitis mutuis, ad sedem apostolicam talia voluit deferre; sicque pacificate partes fuerunt, treugas inter se facientes et regem expectantes. Tandem concilio com- munitatum celebrato, magistris et sacerdotibus advocatis, verba regis pronunciauerunt et ipsum regem in dominum susceperunt, hoc adicientes, quia nolunt per arma pro fauore communionis calicis coram rege instare, sed firmantes mentes suas in tali materia pacienter colla submittere, si eis fauor denegaretur. Rege autem appropinquante versus Boemiam, in Morauie marchionatu existente, fere omnes barones et ciuitates ad eum venerunt et iuramenta sibi fecerunt, tamquam domino suo et regi, et ad mandatum eius cathenas per ciuitates et alia plura ormamenta (sic) semouerunt. In quadragesima autem, rege in Slesia existente in ciuitate Wratisslauiensi, legatus domini pape venit, regem induxit, ut cruciatam, in concilio Constanciensi aduersus communionem calicis erectam, in sic commu- nicantes proclamari iuberet, et prosequeretur. In foro autem annuali ibidem vnum con- ciuem Pragensem inueniens, nullam causam aliam contra ipsum habens, solum calicis communionem, ipsum iussit comburi, et nuncium vniuersitatis cum litera directum, in qua subieccionem sibi tamquam domino suo congaudentes direxerunt, captiuari permisit; qui sentenciatus fuit, ut communionem calicis abiuret, aut comburatur; qui metu mortis abiurauit. Pragensibus eciam post hoc mandauit, ut omnia arma antique ciuitatis ad castrum Pragense deportent, de noua autem ciuitate ad Wissegradum. Communis populus et hii, qui querebant occasionem rebellandi, versi in sedicionem, consulibus sibi ad placitum erectis, se recluserunt, via bellica resistere statuentes. Praga autem circum- ualata per regem et non expugnata, campum erexerunt, et post altera vice regem intrantem 169. 1433. 49.
Strana 388
388 Aegidii Carlerii, in Boemiam fugauerunt; electores imperii, aliquociens intuentes regnum, fugauerunt, sicque victoriis pluribus habitis maiorem animositatem assumpserunt, sic quod per vitam et mortem a communione calicis recedere non intendunt. Imprimis enim, si pauca fuissent pro communione calicis admissa, suscepissent; jam erecti micius oportet ut trahantur, nam eciam ultra quatuor articulos quintum adiecerunt, ut rex Sigismundus in dominum non suscipiatur. Taliter igitur mente firmata circa communionem triplex intencio hominum, communioni calicis adherencium, hodie habetur. Est enim vnum genus hominum tale, cui semper inest omnimodas querere vias, ut se diuidat ab ecclesia Romana et imperio eius, eciam si mille essent articuli et eis libertentur, nisi viderent, quod coacti ad obe- dienciam compellantur. Horum est satis magna multitudo, hii enim, ut communiter, aliena et ecclesiastica et regalia et cetera bona regni occupauerunt, et articulum de ablacione bonorum a clero magis quam communionis calicis amplectuntur. Hii autem feroces sunt et bellicosi velut Esau, cuius manus erat contra omnes. Aliud genus hominum est tale, quod fatetur se esse de gremio ecclesie Romane et wlt obedire; sed tamen quicumque vellet eos propter communionem calicis infestare, arma sumit, gladium extendit et se per viam belli tuetur. Tercium genus hominum est, quod pacienter communionem calicis amplectitur, nec fuit nec est de eius mente, vt per viam bellandi procedat, sed per paci- enciam, si contingeret transeundo, submitteret collum et corpus passioni. Istud genus, ut communiter, aliena non tenet, sed uiuit ex propriis, suspirans et a domino pacem expec- tans. Placeat igitur de tali via cogitare pacis et vnionis, ut et primum genus hominum occasionem iustam et apparentem non habeat pacem impediendi, sed pocius, ut debili- tatum succumbat, secundum autem et tercium genus hominum, ut velut Ysaac de manibus Esau eripiatur, et caput erigens pro honesto, matri sue Rachel, hoc est ecclesie, se interponat. Primum enim genus hominum et secundum pro magna parte nequaquam wlt se videri, ut extra caritatem hunc articulum prosequatur. Vnde si aliquis talis terminus poneretur, ex cuius posicione videretur posse inferri, quod concilium reputat eos culpa- biles et sic quasi extra caritatem, hee peragere reputo, quia frustra foret labor; nam primum genus hominum, occasione sibi placita accepta, alios in sedicionem concitaret. Talis autem terminus, ut mihi videtur, esset uel consimilis, si per vos diceretur : concilium vobis calicis communicacionem tollerat, aut reconciliacionem a vobis exoptat, aut vobiscum dispensat. Statim enim diceret illud hominum genus: tollerat, quia sopire non potest. et per hoc habent nos pro hominibus culpabilibus et nociuis, cum tamen nos in hoc quasi legem dei practicamus; non indigemus ad hoc eorum dispensacionem. Hec et multo plura grauia loquerentur. Sed si videretur, vt hec verba, uel consimilia offerantur: concilium dat fauorem, uel dat libertatem quatuor articulis, presertim communioni calicis vtrius- que speciei, sub modo, quo intellectus eorum in scripturis sacris, sanctorum patrum et doctorum testimoniis habet fundamentum ; offert eciam vobis pacem ad incorporacionem et pacificam vnionem, in gremium sancte matris ecclesie vos invitando, et vt sic vniti in solidum vna cum concilio pro reformacione vniuersalis ecclesie Christiane in variis statibus, spiritualibus et secularibus, operam detis. Hec vestre prudencie plura dereliquuntur. Si enim ad incorporacionem foret submissio, ex tunc dato rege et episcopo, praxis articulorum et alia iuxta statuta legitima et rigorem ecclesiasticum tenerentur. 1433.
388 Aegidii Carlerii, in Boemiam fugauerunt; electores imperii, aliquociens intuentes regnum, fugauerunt, sicque victoriis pluribus habitis maiorem animositatem assumpserunt, sic quod per vitam et mortem a communione calicis recedere non intendunt. Imprimis enim, si pauca fuissent pro communione calicis admissa, suscepissent; jam erecti micius oportet ut trahantur, nam eciam ultra quatuor articulos quintum adiecerunt, ut rex Sigismundus in dominum non suscipiatur. Taliter igitur mente firmata circa communionem triplex intencio hominum, communioni calicis adherencium, hodie habetur. Est enim vnum genus hominum tale, cui semper inest omnimodas querere vias, ut se diuidat ab ecclesia Romana et imperio eius, eciam si mille essent articuli et eis libertentur, nisi viderent, quod coacti ad obe- dienciam compellantur. Horum est satis magna multitudo, hii enim, ut communiter, aliena et ecclesiastica et regalia et cetera bona regni occupauerunt, et articulum de ablacione bonorum a clero magis quam communionis calicis amplectuntur. Hii autem feroces sunt et bellicosi velut Esau, cuius manus erat contra omnes. Aliud genus hominum est tale, quod fatetur se esse de gremio ecclesie Romane et wlt obedire; sed tamen quicumque vellet eos propter communionem calicis infestare, arma sumit, gladium extendit et se per viam belli tuetur. Tercium genus hominum est, quod pacienter communionem calicis amplectitur, nec fuit nec est de eius mente, vt per viam bellandi procedat, sed per paci- enciam, si contingeret transeundo, submitteret collum et corpus passioni. Istud genus, ut communiter, aliena non tenet, sed uiuit ex propriis, suspirans et a domino pacem expec- tans. Placeat igitur de tali via cogitare pacis et vnionis, ut et primum genus hominum occasionem iustam et apparentem non habeat pacem impediendi, sed pocius, ut debili- tatum succumbat, secundum autem et tercium genus hominum, ut velut Ysaac de manibus Esau eripiatur, et caput erigens pro honesto, matri sue Rachel, hoc est ecclesie, se interponat. Primum enim genus hominum et secundum pro magna parte nequaquam wlt se videri, ut extra caritatem hunc articulum prosequatur. Vnde si aliquis talis terminus poneretur, ex cuius posicione videretur posse inferri, quod concilium reputat eos culpa- biles et sic quasi extra caritatem, hee peragere reputo, quia frustra foret labor; nam primum genus hominum, occasione sibi placita accepta, alios in sedicionem concitaret. Talis autem terminus, ut mihi videtur, esset uel consimilis, si per vos diceretur : concilium vobis calicis communicacionem tollerat, aut reconciliacionem a vobis exoptat, aut vobiscum dispensat. Statim enim diceret illud hominum genus: tollerat, quia sopire non potest. et per hoc habent nos pro hominibus culpabilibus et nociuis, cum tamen nos in hoc quasi legem dei practicamus; non indigemus ad hoc eorum dispensacionem. Hec et multo plura grauia loquerentur. Sed si videretur, vt hec verba, uel consimilia offerantur: concilium dat fauorem, uel dat libertatem quatuor articulis, presertim communioni calicis vtrius- que speciei, sub modo, quo intellectus eorum in scripturis sacris, sanctorum patrum et doctorum testimoniis habet fundamentum ; offert eciam vobis pacem ad incorporacionem et pacificam vnionem, in gremium sancte matris ecclesie vos invitando, et vt sic vniti in solidum vna cum concilio pro reformacione vniuersalis ecclesie Christiane in variis statibus, spiritualibus et secularibus, operam detis. Hec vestre prudencie plura dereliquuntur. Si enim ad incorporacionem foret submissio, ex tunc dato rege et episcopo, praxis articulorum et alia iuxta statuta legitima et rigorem ecclesiasticum tenerentur. 1433.
Strana 389
Liber de Legationibus. 389 Cedula. „In congregacione presenti dirigunt, vocibus preualent genus hominum primum. Secundum pauciores voces habet, tercium minimas et quasi depressas, suspiria ab alto trahentes, ut dominus ex alto det eis canonicos directores, tam spirituales quam seculares. Dure apprehendunt, quia diuersas habent intenciones, vt est prescriptum, occasiones varias querentes. Estimo, quia plurimi in concilio Basiliensi, ymo omnes, ad miciores tractatus se offerebant, quam modo in propria scilicet domo. Vniuersitas nullam habet vocem in concilio; solum hii, qui regunt, receperunt tres vel quatuor magistros, non quos vniuersitas obtulit, sed qui eis placuerunt. Hii, qui presunt, rigide conminabantur magistris congregatis, ut non allenient uel mollificent articulos, sed apprehendant ad intenciones, ad quas in con- cilio quatuor defensores articulorum intendebant. Clausum igitur est os et consilium vniuersitatis. 170. (1433.) Cedula data per vnum magistrum de collegio Karoli in Praga mihi Egidio Carlerii, decano Cameracensi." Deliberacio studii Pragensis super quatuor articulis. 171. 1420. 1. Aug. „Anno domini M ccce xx', die prima mensis Augusti, hora xn, in stuba facultatis collegii Karoli, in rectoratu honorabilis viri magistri Martini Cunssonis de Praga, pro tunc rectoris alme uniuersitatis studii Pragensis, facta per dominum rectorem conuocacione omnium et singulorum magistrorum in ipsa vniuersitate tunc existencium et ipsam univer- sitatem representancium sub hac forma: "magister reverende ! sitis hodie in principio hore duodecime in congregacione vniuersitatis in stuba facultatis ad audiendum proponi per dominum rectorem voluntatem iuratorum et tocius communitatis ciuitatis Pragensis, et ad tractandum et consulendum et concludendum, quid faciendum sit pro bono vniuersitatis, sub pena prestiti juramenti, detur omnibus,“ factaque per ipsum dominum rectorem induc- cione vocum omnium et singulorum magistrorum tunc presencium super quatuor articulis, qui secuntur sub hac forma : Primo quod verbum dei per regnum Boemie libere et sine impedimento, ordinate a sacerdotibus domini predicetur et nuncietur. Secundo quod sacra- mentum diuinissime eukaristie sub vtraque specie, scilicet panis et vini, omnibus Christi fidelibus, nullo peccato mortali indispositis, libere ministretur. Tercio quod dominium seculare super diuiciis et bonis temporalibus, quod contra preceptum Christi clerus occupat in preiudicium sui officii et dampnum brachii secularis, ab ipso aufferatur et tollatur, et ipse clerus ad regulam euangelicam et vitam apostolicam, qua Christus vixit cum suis apostolis, reducatur. Quarto quod inordinaciones legi diuine contrarie in quolibet statu rite et racionabiliter per eos, ad quos spectat, prohibeantur et destruantur. Trac- tatisque per ipsos, dominum rectorem et magistros, sigillatim articulis predictis, et scripturis sacris ipsis annexis, atque consilio inter se habito sufficienti, conclusum est per omnes magistros, vno solo magistro excepto, qui ad secundum et tercium articulos non consensit, quod ipsi magistri suo et tocius vniuersitatis predicte nomine in premissis articulis consenciunt et consentire volunt, juratorum tocius communitatis
Liber de Legationibus. 389 Cedula. „In congregacione presenti dirigunt, vocibus preualent genus hominum primum. Secundum pauciores voces habet, tercium minimas et quasi depressas, suspiria ab alto trahentes, ut dominus ex alto det eis canonicos directores, tam spirituales quam seculares. Dure apprehendunt, quia diuersas habent intenciones, vt est prescriptum, occasiones varias querentes. Estimo, quia plurimi in concilio Basiliensi, ymo omnes, ad miciores tractatus se offerebant, quam modo in propria scilicet domo. Vniuersitas nullam habet vocem in concilio; solum hii, qui regunt, receperunt tres vel quatuor magistros, non quos vniuersitas obtulit, sed qui eis placuerunt. Hii, qui presunt, rigide conminabantur magistris congregatis, ut non allenient uel mollificent articulos, sed apprehendant ad intenciones, ad quas in con- cilio quatuor defensores articulorum intendebant. Clausum igitur est os et consilium vniuersitatis. 170. (1433.) Cedula data per vnum magistrum de collegio Karoli in Praga mihi Egidio Carlerii, decano Cameracensi." Deliberacio studii Pragensis super quatuor articulis. 171. 1420. 1. Aug. „Anno domini M ccce xx', die prima mensis Augusti, hora xn, in stuba facultatis collegii Karoli, in rectoratu honorabilis viri magistri Martini Cunssonis de Praga, pro tunc rectoris alme uniuersitatis studii Pragensis, facta per dominum rectorem conuocacione omnium et singulorum magistrorum in ipsa vniuersitate tunc existencium et ipsam univer- sitatem representancium sub hac forma: "magister reverende ! sitis hodie in principio hore duodecime in congregacione vniuersitatis in stuba facultatis ad audiendum proponi per dominum rectorem voluntatem iuratorum et tocius communitatis ciuitatis Pragensis, et ad tractandum et consulendum et concludendum, quid faciendum sit pro bono vniuersitatis, sub pena prestiti juramenti, detur omnibus,“ factaque per ipsum dominum rectorem induc- cione vocum omnium et singulorum magistrorum tunc presencium super quatuor articulis, qui secuntur sub hac forma : Primo quod verbum dei per regnum Boemie libere et sine impedimento, ordinate a sacerdotibus domini predicetur et nuncietur. Secundo quod sacra- mentum diuinissime eukaristie sub vtraque specie, scilicet panis et vini, omnibus Christi fidelibus, nullo peccato mortali indispositis, libere ministretur. Tercio quod dominium seculare super diuiciis et bonis temporalibus, quod contra preceptum Christi clerus occupat in preiudicium sui officii et dampnum brachii secularis, ab ipso aufferatur et tollatur, et ipse clerus ad regulam euangelicam et vitam apostolicam, qua Christus vixit cum suis apostolis, reducatur. Quarto quod inordinaciones legi diuine contrarie in quolibet statu rite et racionabiliter per eos, ad quos spectat, prohibeantur et destruantur. Trac- tatisque per ipsos, dominum rectorem et magistros, sigillatim articulis predictis, et scripturis sacris ipsis annexis, atque consilio inter se habito sufficienti, conclusum est per omnes magistros, vno solo magistro excepto, qui ad secundum et tercium articulos non consensit, quod ipsi magistri suo et tocius vniuersitatis predicte nomine in premissis articulis consenciunt et consentire volunt, juratorum tocius communitatis
Strana 390
1420. 390 ciuitatis Pragensis predicte condicionibus debitis circa ipsos articulos obseruatis et obseruandis." Aegidii Carlerii, Proposicio magistri Henrici Token, facta 20" die mensis Maii anno verbi incarnati 1433, coram consulibus vtriusque ciuitatis Pragensis in pretorio maioris ciuitatis. 172*). 1433. 20. Mají. In nomine domini nostri Jhesu Christi, amen. „Petite, et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit,“ Johannis 16°, et in euangelio dominice presentis: "gaudeatis, et gaudium vestrum sit plenum,“ prime Johannis primo, "gaudium vestrum sit plenum," 2° Johannis vnico. Dilectissimi nobis in Christo, magnifici et discreti viri! gaudium vestrum inceptum desideramus perfici in nomine domini nostri Jhesu Christi. Quid dicam? gaudium vestrum, an nostrum, seu meum? Reuera gaudium vestrum, nostrum ac meum. Vestrum, quia post tribulaciones et angustias, gemitus, fletus, et multiplices dolores et miserias, de maxima dei misericordia et gemina vestra caritate factum est gaudium magnum in illa ciuitate. Act. 8°. Nostrum autem est gaudium, quia adiutores sumus gaudii vestri, 2° ad Cor. 2°. Meum vero eciam est gaudium, quia meum gaudium omnium vestrum, idem 2° ad Cor. 2°. Hoc gaudium anno preterito in opido Egrensi, vobis concludentibus de veniendo ad generale concilium, fuit natum; anno presenti, vestris Basileam venien- tibus, erat multiplicatum; nunc nostris et vestris in Pragam concurrentibus est proinde continuatum. Det misericors dominus deus noster, quod in proxima generali congrega- cione regni Bohemie fiat consummatum, ut gaudium vestrum sit plenum. Fiduciam talem habemus per Christum ad deum, non quod sufficientes cogitare aliquid a nobis simus, quasi ex nobis ; sed sufficiencia nostra ex deo est, 2° ad Cor. 3°. Ideoque, ut accipiamus, quod expectamus vna vobiscum, dominum deum nostrum petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit. Petite autem in nomine domini nostri Jhesu Christi. In hoc saluatoris nostri nomine actus nostros incipimus, ut eos fructuosius terminemus, quoniam illum deus exaltauit, et donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine Jhesu omne genu flectatur celestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia dominus Jhesus Christus in gloria est dei patris, ad Phil. 2°. Nec enim aliud nomen est sub celo datum hominibus, in quo oporteat nos saluos fieri, Act. 4°, et Joh. apostolus inquit: omne quodcunque faciatis in verbo aut opere, omnia in nomine domini Jhesu Christi facite, gracias agentes deo patri per ipsum, ad Coll. 3°. Petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit. Nobis autem carissimi viri, patres et fratres! incumbit permaxime ardua in hac ciuitate verbo et opere pertractare. Quare sub hoc nomine dominum deum patrem omnipotentem invocamus, ut laudabiliter perficiamus, que speramus esse futura pro gloria omnipotentis dei, exaltacione fidei ac magnificacione huius incliti regni, nec non pro decore et honore huius famosissime ciuitatis, quoniam dominus ipse sic nos exhortatur, ut in suo nomine petamus, dicens: quodcumque pecieritis patrem in nomine meo, hoc faciam, ut glorificetur pater in filio. Si quid pecieritis patrem in nomine meo, hoc faciam, Johannis 14, et infra : amen, amen dico vobis, si quid pecieritis patrem in nomine meo, dabit vobis. Petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit, Johannis 16, *) Fragmenta quædam hujus propositionis v. in Cochlaei hist. Hussitarum p. 263, 264.
1420. 390 ciuitatis Pragensis predicte condicionibus debitis circa ipsos articulos obseruatis et obseruandis." Aegidii Carlerii, Proposicio magistri Henrici Token, facta 20" die mensis Maii anno verbi incarnati 1433, coram consulibus vtriusque ciuitatis Pragensis in pretorio maioris ciuitatis. 172*). 1433. 20. Mají. In nomine domini nostri Jhesu Christi, amen. „Petite, et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit,“ Johannis 16°, et in euangelio dominice presentis: "gaudeatis, et gaudium vestrum sit plenum,“ prime Johannis primo, "gaudium vestrum sit plenum," 2° Johannis vnico. Dilectissimi nobis in Christo, magnifici et discreti viri! gaudium vestrum inceptum desideramus perfici in nomine domini nostri Jhesu Christi. Quid dicam? gaudium vestrum, an nostrum, seu meum? Reuera gaudium vestrum, nostrum ac meum. Vestrum, quia post tribulaciones et angustias, gemitus, fletus, et multiplices dolores et miserias, de maxima dei misericordia et gemina vestra caritate factum est gaudium magnum in illa ciuitate. Act. 8°. Nostrum autem est gaudium, quia adiutores sumus gaudii vestri, 2° ad Cor. 2°. Meum vero eciam est gaudium, quia meum gaudium omnium vestrum, idem 2° ad Cor. 2°. Hoc gaudium anno preterito in opido Egrensi, vobis concludentibus de veniendo ad generale concilium, fuit natum; anno presenti, vestris Basileam venien- tibus, erat multiplicatum; nunc nostris et vestris in Pragam concurrentibus est proinde continuatum. Det misericors dominus deus noster, quod in proxima generali congrega- cione regni Bohemie fiat consummatum, ut gaudium vestrum sit plenum. Fiduciam talem habemus per Christum ad deum, non quod sufficientes cogitare aliquid a nobis simus, quasi ex nobis ; sed sufficiencia nostra ex deo est, 2° ad Cor. 3°. Ideoque, ut accipiamus, quod expectamus vna vobiscum, dominum deum nostrum petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit. Petite autem in nomine domini nostri Jhesu Christi. In hoc saluatoris nostri nomine actus nostros incipimus, ut eos fructuosius terminemus, quoniam illum deus exaltauit, et donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine Jhesu omne genu flectatur celestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia dominus Jhesus Christus in gloria est dei patris, ad Phil. 2°. Nec enim aliud nomen est sub celo datum hominibus, in quo oporteat nos saluos fieri, Act. 4°, et Joh. apostolus inquit: omne quodcunque faciatis in verbo aut opere, omnia in nomine domini Jhesu Christi facite, gracias agentes deo patri per ipsum, ad Coll. 3°. Petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit. Nobis autem carissimi viri, patres et fratres! incumbit permaxime ardua in hac ciuitate verbo et opere pertractare. Quare sub hoc nomine dominum deum patrem omnipotentem invocamus, ut laudabiliter perficiamus, que speramus esse futura pro gloria omnipotentis dei, exaltacione fidei ac magnificacione huius incliti regni, nec non pro decore et honore huius famosissime ciuitatis, quoniam dominus ipse sic nos exhortatur, ut in suo nomine petamus, dicens: quodcumque pecieritis patrem in nomine meo, hoc faciam, ut glorificetur pater in filio. Si quid pecieritis patrem in nomine meo, hoc faciam, Johannis 14, et infra : amen, amen dico vobis, si quid pecieritis patrem in nomine meo, dabit vobis. Petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit, Johannis 16, *) Fragmenta quædam hujus propositionis v. in Cochlaei hist. Hussitarum p. 263, 264.
Strana 391
Liber de Legationibus. 391 et fuit thema nostrum propositum. Istud, inquit, nomen medicinale est salutis baiulum, dicente angelo ad virginem Mariam: vocabis nomen eius Jhesus; ipse enim saluum faciet populum suum a peccatis eorum, Mathei primo. Hoc nomen per ministros suos medicos celestis imperator circumferri voluit per vniuersum orbem, dicens de Paulo: vas eleccionis est michi iste, ut portet nomen meum coram gentibus, et regibus, et filiis Israel, Actis 9, ut sanentur in nomine isto, teste domino. In nomine meo, inquit, demonia eicient, linguis loquentur nouis, serpentes tollent, et si mortiferum quid biberint, non eis nocebit, super egros manus ponent, et bene habebunt, Marci 16. Ut hec consequamini spiritu- aliter, petite et accipietis, vt gaudium vestrum plenum sit. O nomen gloriosum, o nomen fructuosum et salutiferum, o nomen omni accepcione et veneracione dignum, quo solo prolato ex recta fide, firma spe, perfectaque caritate cecis visus, surdis auditus, claudis gressus et mortuis legitur spiritus vite restitutus. Si non peccata nostra impedirent, ad curandum spiritualiter infirmum et ad totum, quod nunc in votis habemus, propositum cicius impetrandum dixisse, ut reor, sufficeret : in nomine domini nostri Jhesu Christi, quod recte petimus, capiamus. Fidelis enim est, qui repromisit ad Hebreos decimo. Petite, inquit, et dabitur vobis, querite et inuenietis; pulsate, et aperietur vobis. Omnis enim qui petit, accipit, et qui querit, inuenit: et pulsanti aperietur. Aut quis est ex vobis homo, quem si pecierit filius suus panem, numquid lapidem porriget ei? aut si piscem pecierit, numquid porriget illi scorpionem? Si ergo vos cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris, quanto magis pater vester, qui in celis est, dabit bona petentibus se? Mathei 7, et infra: iterum dico vobis, quia si duo ex vobis consenserint super terram, de omni re quamcumque pecierunt, fiet illis a patre meo, qui in celis est, Mathei 18, et alibi: habetis fidem dei. Amen dico vobis, quia quicumque dixerit huic monti: tollere, et mittere in mare, et non hesitauerit in corde suo, sed crediderit, quodcumque dixerit, fiet ei. Propterea dico vobis, omnia quecumque orantes pecieritis, credite et accipietis, et venient vobis, Marchi x1 cap°. Petite igitur et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit, quod est thema nostrum. Numquid ego hiis credam verbis veritatis? Vere credo et simpliciter confiteor, ideoque ut per nos et vos omnia peragenda prosperentur pro gloria dei et salute proximi, ut laborum nostrorum gloriosus fiat fructus, quod maxima confidencia dixi: petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit, in nomine domini nostri Jhesu Christi, certi quia recepturi sumus, que volumus, aut nobis utiliora, quam desideramus, si nichil hesitantes petimus, si firmiter et recte credimus, si sancte et fideliter, quantum nobis est possibile, virtuosi laboremus; quoniam benefacere semper deus paratus est, sed hominum malicia prohibetur secundum beatum Augustinum, et habetur in canone 16, que prima decime. Petite igitur et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit, vbi thema. Sed quid petam? Peto pro nobis et quodlibet nostrum dicens : peto domine, ut de vinculo inproperii huius absoluas me, Tobie 3°. Peto insuper, quod fiat pax, regnet virtus, clarescat veritas et iusticia dominetur in nomine domini Jhesu Christi amen. Sic petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit. Premissa generaliter pro omnibus et singulis peragendis diuini nominis invocacione, et principalis thematis introduccione, spe- cialiter sermo meus ad te conuertitur o Praga, tibi tuisque rectoribus et ciuibus sacrum Basiliense concilium in spiritu sancto legitime congregatum, vniuersalem ecclesiam Christi militantem representans, salutem optat, et per nos oratores eius denunciat vnitatem et 1433.
Liber de Legationibus. 391 et fuit thema nostrum propositum. Istud, inquit, nomen medicinale est salutis baiulum, dicente angelo ad virginem Mariam: vocabis nomen eius Jhesus; ipse enim saluum faciet populum suum a peccatis eorum, Mathei primo. Hoc nomen per ministros suos medicos celestis imperator circumferri voluit per vniuersum orbem, dicens de Paulo: vas eleccionis est michi iste, ut portet nomen meum coram gentibus, et regibus, et filiis Israel, Actis 9, ut sanentur in nomine isto, teste domino. In nomine meo, inquit, demonia eicient, linguis loquentur nouis, serpentes tollent, et si mortiferum quid biberint, non eis nocebit, super egros manus ponent, et bene habebunt, Marci 16. Ut hec consequamini spiritu- aliter, petite et accipietis, vt gaudium vestrum plenum sit. O nomen gloriosum, o nomen fructuosum et salutiferum, o nomen omni accepcione et veneracione dignum, quo solo prolato ex recta fide, firma spe, perfectaque caritate cecis visus, surdis auditus, claudis gressus et mortuis legitur spiritus vite restitutus. Si non peccata nostra impedirent, ad curandum spiritualiter infirmum et ad totum, quod nunc in votis habemus, propositum cicius impetrandum dixisse, ut reor, sufficeret : in nomine domini nostri Jhesu Christi, quod recte petimus, capiamus. Fidelis enim est, qui repromisit ad Hebreos decimo. Petite, inquit, et dabitur vobis, querite et inuenietis; pulsate, et aperietur vobis. Omnis enim qui petit, accipit, et qui querit, inuenit: et pulsanti aperietur. Aut quis est ex vobis homo, quem si pecierit filius suus panem, numquid lapidem porriget ei? aut si piscem pecierit, numquid porriget illi scorpionem? Si ergo vos cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris, quanto magis pater vester, qui in celis est, dabit bona petentibus se? Mathei 7, et infra: iterum dico vobis, quia si duo ex vobis consenserint super terram, de omni re quamcumque pecierunt, fiet illis a patre meo, qui in celis est, Mathei 18, et alibi: habetis fidem dei. Amen dico vobis, quia quicumque dixerit huic monti: tollere, et mittere in mare, et non hesitauerit in corde suo, sed crediderit, quodcumque dixerit, fiet ei. Propterea dico vobis, omnia quecumque orantes pecieritis, credite et accipietis, et venient vobis, Marchi x1 cap°. Petite igitur et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit, quod est thema nostrum. Numquid ego hiis credam verbis veritatis? Vere credo et simpliciter confiteor, ideoque ut per nos et vos omnia peragenda prosperentur pro gloria dei et salute proximi, ut laborum nostrorum gloriosus fiat fructus, quod maxima confidencia dixi: petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit, in nomine domini nostri Jhesu Christi, certi quia recepturi sumus, que volumus, aut nobis utiliora, quam desideramus, si nichil hesitantes petimus, si firmiter et recte credimus, si sancte et fideliter, quantum nobis est possibile, virtuosi laboremus; quoniam benefacere semper deus paratus est, sed hominum malicia prohibetur secundum beatum Augustinum, et habetur in canone 16, que prima decime. Petite igitur et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit, vbi thema. Sed quid petam? Peto pro nobis et quodlibet nostrum dicens : peto domine, ut de vinculo inproperii huius absoluas me, Tobie 3°. Peto insuper, quod fiat pax, regnet virtus, clarescat veritas et iusticia dominetur in nomine domini Jhesu Christi amen. Sic petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit. Premissa generaliter pro omnibus et singulis peragendis diuini nominis invocacione, et principalis thematis introduccione, spe- cialiter sermo meus ad te conuertitur o Praga, tibi tuisque rectoribus et ciuibus sacrum Basiliense concilium in spiritu sancto legitime congregatum, vniuersalem ecclesiam Christi militantem representans, salutem optat, et per nos oratores eius denunciat vnitatem et 1433.
Strana 392
392 Aegidii Carlerii, pacem in Christo Jhesu domino nostro, desiderans te recipere consolacionem post gemitus, fletus et duram mentis tribulacionem, quoniam ut speramus in domino diebus istis, omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est descendens a patre luminum, Jacobi primo, et in epistola dominice immediate precedentis. „Hoc petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit,“ fuit thema principale de presenti ebdomada, cui nunc, ut audistis, adiunxi aliud. De preterita quidem diuina ordinacione puto factum, ut non in altera solum verbum vnius dominice proponeretur, quia minus quam inter duos caritas esse non potest secundum Gregorium in omelia Penthecostis. Est igitur illud nobis boni presagium, quia in vinculo caritatis vnum efficiemur in caritate dei et proximi, que in duabus proposicionibus designantur; caritas proximi in primo: "petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit.“ Ecce exhortacio fit ad proximum, ut petat, certificacio fit, quia accipiet, et finalis ei promittitur beatificacio, ut gaudium plenum sit. In alia vero proposicione caritas dei apertissime notatur, a quo omne datum optimum et omne donum perfectum desursum dicitur descendere a patre luminum; ymo si subtiliter rimari volueritis, tocius ibi trinitatis misterium continetur, pater in diuinis, quia pater luminum, filius eius, quia datum optimum. Hic est nobis natus, nobis datus ex intacta virgine, et in mundo conuersatus, sparso verbi semine, sui moras incolatus miro clausit ordine, et spiritus sanctus, qui est donum vtrorumque, ibi donum perfectum. Nec vacat a misterio, quod hiis proposicionibus terciam interposui, cum dixi : in nomine domini nostri Jhesu Christi, qui ipse est mediator dei et hominum; ipse est enim pax nostra, qui fecit vtraque unum, ad Ephe. 2. Nec spirituali caret intelligencia, quia prima proposicio est de caritate dei. Qui enim non diligit fratrem suum, quem videt, deum, quem non videt, quomodo potest diligere? prime Johannis 4°. Priusquam prosequar principale propositum, incidens est quoddam dubium enodandum, cur generale concilium sacrum dicamus, sanctum uel sacro- sanctum. Nemo miretur, nec quis indignetur super isto, quoniam hoc consuetudo patrum obseruauit, hoc racio probauit, hoc Christiana veritas collata gracia confirmauit. Nam si muri civitatis sancti dicuntur, communitas aut universitas dicitur alma, quanto magis hoc sanctum vocandum est, quod nedum in commune bonum pollicitum, sed in bonum spirituale communissimum tocius communitatis ordinatum est, quemadmodum est concilium generale. Insuper si bonum commune appellatur diuinum, ut primo ethicorum, bonum quanto communius tanto diuinius, quid mirum, si bonum idem Christiano more conside- ratum sit sanctum nuncupandum, et si homines dicuntur dii, psalmo 81 : ego dixi: dii estis, et diis non detrahes, Exodi 22. Nonne scriptum est in lege vestra, inquit dominus, quia ego dixi, dii estis? Johannis 10. Multo plus qui proprie et vniuersaliter omni sanctitati intendunt, sancti dicendi et maxime omnium ipsorum unum collegium, quod est concilium generale pro salute omnium institutum. Denique si vestes sacre, et vasa sacra et templa dicuntur sancta, quia ad sanctum aliquem usum ordinata sunt, multo forcius concilium generale sanctum est, quod ad omnia in ecclesia dei reformandum et sancti- ficandum congregatum est. Ideoque more laudabili dixi, sacrum generale concilium vobis optat vnitatem et pacem ac in ipsis omne bonum, ut omnes scilicet, veluti catholici fratres, graciam dei valeamus recipere, receptam diligenter custodire, nec minus aliis, que cepimus, communicare ; sic gracia nostra crescet in gloriam. Ad que hoc tempore maxime insudandum est, quia omne datum optimum et omne donum perfectum desursum 1433.
392 Aegidii Carlerii, pacem in Christo Jhesu domino nostro, desiderans te recipere consolacionem post gemitus, fletus et duram mentis tribulacionem, quoniam ut speramus in domino diebus istis, omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est descendens a patre luminum, Jacobi primo, et in epistola dominice immediate precedentis. „Hoc petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit,“ fuit thema principale de presenti ebdomada, cui nunc, ut audistis, adiunxi aliud. De preterita quidem diuina ordinacione puto factum, ut non in altera solum verbum vnius dominice proponeretur, quia minus quam inter duos caritas esse non potest secundum Gregorium in omelia Penthecostis. Est igitur illud nobis boni presagium, quia in vinculo caritatis vnum efficiemur in caritate dei et proximi, que in duabus proposicionibus designantur; caritas proximi in primo: "petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit.“ Ecce exhortacio fit ad proximum, ut petat, certificacio fit, quia accipiet, et finalis ei promittitur beatificacio, ut gaudium plenum sit. In alia vero proposicione caritas dei apertissime notatur, a quo omne datum optimum et omne donum perfectum desursum dicitur descendere a patre luminum; ymo si subtiliter rimari volueritis, tocius ibi trinitatis misterium continetur, pater in diuinis, quia pater luminum, filius eius, quia datum optimum. Hic est nobis natus, nobis datus ex intacta virgine, et in mundo conuersatus, sparso verbi semine, sui moras incolatus miro clausit ordine, et spiritus sanctus, qui est donum vtrorumque, ibi donum perfectum. Nec vacat a misterio, quod hiis proposicionibus terciam interposui, cum dixi : in nomine domini nostri Jhesu Christi, qui ipse est mediator dei et hominum; ipse est enim pax nostra, qui fecit vtraque unum, ad Ephe. 2. Nec spirituali caret intelligencia, quia prima proposicio est de caritate dei. Qui enim non diligit fratrem suum, quem videt, deum, quem non videt, quomodo potest diligere? prime Johannis 4°. Priusquam prosequar principale propositum, incidens est quoddam dubium enodandum, cur generale concilium sacrum dicamus, sanctum uel sacro- sanctum. Nemo miretur, nec quis indignetur super isto, quoniam hoc consuetudo patrum obseruauit, hoc racio probauit, hoc Christiana veritas collata gracia confirmauit. Nam si muri civitatis sancti dicuntur, communitas aut universitas dicitur alma, quanto magis hoc sanctum vocandum est, quod nedum in commune bonum pollicitum, sed in bonum spirituale communissimum tocius communitatis ordinatum est, quemadmodum est concilium generale. Insuper si bonum commune appellatur diuinum, ut primo ethicorum, bonum quanto communius tanto diuinius, quid mirum, si bonum idem Christiano more conside- ratum sit sanctum nuncupandum, et si homines dicuntur dii, psalmo 81 : ego dixi: dii estis, et diis non detrahes, Exodi 22. Nonne scriptum est in lege vestra, inquit dominus, quia ego dixi, dii estis? Johannis 10. Multo plus qui proprie et vniuersaliter omni sanctitati intendunt, sancti dicendi et maxime omnium ipsorum unum collegium, quod est concilium generale pro salute omnium institutum. Denique si vestes sacre, et vasa sacra et templa dicuntur sancta, quia ad sanctum aliquem usum ordinata sunt, multo forcius concilium generale sanctum est, quod ad omnia in ecclesia dei reformandum et sancti- ficandum congregatum est. Ideoque more laudabili dixi, sacrum generale concilium vobis optat vnitatem et pacem ac in ipsis omne bonum, ut omnes scilicet, veluti catholici fratres, graciam dei valeamus recipere, receptam diligenter custodire, nec minus aliis, que cepimus, communicare ; sic gracia nostra crescet in gloriam. Ad que hoc tempore maxime insudandum est, quia omne datum optimum et omne donum perfectum desursum 1433.
Strana 393
Liber de Legationibus. 393 est descendens a patre luminum, hoc petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum. Dicti veritas secundarie propositi non poterit esse incognita, quia a deo omnia procedunt, omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nichil, Johannis primo, et ideo omne bonum et presertim omne datum optimum et donum perfectum desursum est descendens a patre luminum. Sed quis est pater luminum? Utique dominus deus optimus, quoniam deus lux est et tenebre in eo non sunt vlle, prime Johannis primo. Dicitur autem omne datum non simpliciter, sed optimum, quia est datum, quod non est vtile: et est datum, cuius retribucio duplex, Eccl. 20. Similiter subiungitur omne donum non absolute, sed perfectum, quia dona iniquorum non probat altissimus, Ecclesiastici 34°. Dona vero et data spiritualius distinguere magis spectat ad magistralem cathedram, quam ad exortacionem presentem salutatoriam, caritatiuam. Hoc nunc vnum datum optimum optamus a patre luminum, quod est pax, et donum perfectum, quod est caritas. Pax magis datum tam- quam temporale quoddam est; donum vero perseverans et habituale quid significat? Ideo magis aptum caritati, que non excidit, prime ad Cor. Pax, inquam, est datum optimum, quia tocius boni contentiuum, ut notat glosa super isto "pax super Israel", vno, inquit, verbo omnia dicit, Psalmo 124°. Pro isto bono sacrum generale concilium congregatum est, ut pace conmuni gaudeant vniuersi Christiani, quoniam rex paci- ficus pacificos solum subditos recognoscit, quia in pace factus est locus eius, Psalmo 75. Similiter pro secundo bono dono, scilicet caritate, nominatum concilium cotidie laborat, intendens generali morum reformacioni, que caritatis est inductiua, nutritiua et con- seruatiua. Nam Christi putandi non sunt discipuli, qui caritatis glutino non sunt copulati, quoniam ipse dixit: in hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dileccionem habueritis ad inuicem, Johannis 13°. Hec caritas est donum perfectum, quoniam si diligamus inuicem, deus in nobis manet, et caritas ejus in nobis perfecta est, prime Johannis 4°, quam propter sui eternenciam apostolus vocat excellenciorem viam. Adhuc, inquit, excellenciorem vobis viam demonstrabo, prime ad Cor. 13. Hanc vobis carissimi, pre omnibus mundi donis commendo cum apostolo Johanne, prime Johannis 4° sic dicente: carissimi, diligamus nos inuicem: quoniam caritas ex deo est, et omnis qui diligit fratrem suum, ex deo natus est, et cognoscit deum. Qui non diligit, non habet caritatem et non nouit deum, quoniam deus caritas est; et qui manet in caritate, in deo manet, et deus in eo. Hoc est, omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est descendens a patre luminum, hoc petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit. Dimissa generalitate, ad te revertor, o Praga! metropolis Boemie, civitas magnifica, regibus et principibus cunctis veneranda, dum pacis et vnitatis dulcedine in domino fruebaris. O quam gloriosa dicta sunt de te, ciuitas! Psalmo 86. Antique tue dignitatis memores, stupefacti pia mente compatimur, et floridum illum statum ac pristinam gloriam restaurari toto mentis desiderio peroptantes, coopera- bimur pro posse, ut primeuo flore iuuenescas, et fructus parturias prioribus vberiores. Compatimur quidem, videntes quid nunc es. Tune illa famosissima, maximis potentissi- misque ciuitatibus connumerata, vix paucis, si tamen aliquibus, secunda, multis prior in donis, et maior in imperio, fide, deuocione, pace, concordia, rerum opulencia, seculari ac diuina sapiencia, et politica gloria floruisti! Tu nedum regale, sed Christiamtatis occidentalis ecclesie imperiale solium possedisti. Tu omnium literarum diuine et humane 1433. Scriptores I. 50
Liber de Legationibus. 393 est descendens a patre luminum, hoc petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum. Dicti veritas secundarie propositi non poterit esse incognita, quia a deo omnia procedunt, omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nichil, Johannis primo, et ideo omne bonum et presertim omne datum optimum et donum perfectum desursum est descendens a patre luminum. Sed quis est pater luminum? Utique dominus deus optimus, quoniam deus lux est et tenebre in eo non sunt vlle, prime Johannis primo. Dicitur autem omne datum non simpliciter, sed optimum, quia est datum, quod non est vtile: et est datum, cuius retribucio duplex, Eccl. 20. Similiter subiungitur omne donum non absolute, sed perfectum, quia dona iniquorum non probat altissimus, Ecclesiastici 34°. Dona vero et data spiritualius distinguere magis spectat ad magistralem cathedram, quam ad exortacionem presentem salutatoriam, caritatiuam. Hoc nunc vnum datum optimum optamus a patre luminum, quod est pax, et donum perfectum, quod est caritas. Pax magis datum tam- quam temporale quoddam est; donum vero perseverans et habituale quid significat? Ideo magis aptum caritati, que non excidit, prime ad Cor. Pax, inquam, est datum optimum, quia tocius boni contentiuum, ut notat glosa super isto "pax super Israel", vno, inquit, verbo omnia dicit, Psalmo 124°. Pro isto bono sacrum generale concilium congregatum est, ut pace conmuni gaudeant vniuersi Christiani, quoniam rex paci- ficus pacificos solum subditos recognoscit, quia in pace factus est locus eius, Psalmo 75. Similiter pro secundo bono dono, scilicet caritate, nominatum concilium cotidie laborat, intendens generali morum reformacioni, que caritatis est inductiua, nutritiua et con- seruatiua. Nam Christi putandi non sunt discipuli, qui caritatis glutino non sunt copulati, quoniam ipse dixit: in hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dileccionem habueritis ad inuicem, Johannis 13°. Hec caritas est donum perfectum, quoniam si diligamus inuicem, deus in nobis manet, et caritas ejus in nobis perfecta est, prime Johannis 4°, quam propter sui eternenciam apostolus vocat excellenciorem viam. Adhuc, inquit, excellenciorem vobis viam demonstrabo, prime ad Cor. 13. Hanc vobis carissimi, pre omnibus mundi donis commendo cum apostolo Johanne, prime Johannis 4° sic dicente: carissimi, diligamus nos inuicem: quoniam caritas ex deo est, et omnis qui diligit fratrem suum, ex deo natus est, et cognoscit deum. Qui non diligit, non habet caritatem et non nouit deum, quoniam deus caritas est; et qui manet in caritate, in deo manet, et deus in eo. Hoc est, omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est descendens a patre luminum, hoc petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit. Dimissa generalitate, ad te revertor, o Praga! metropolis Boemie, civitas magnifica, regibus et principibus cunctis veneranda, dum pacis et vnitatis dulcedine in domino fruebaris. O quam gloriosa dicta sunt de te, ciuitas! Psalmo 86. Antique tue dignitatis memores, stupefacti pia mente compatimur, et floridum illum statum ac pristinam gloriam restaurari toto mentis desiderio peroptantes, coopera- bimur pro posse, ut primeuo flore iuuenescas, et fructus parturias prioribus vberiores. Compatimur quidem, videntes quid nunc es. Tune illa famosissima, maximis potentissi- misque ciuitatibus connumerata, vix paucis, si tamen aliquibus, secunda, multis prior in donis, et maior in imperio, fide, deuocione, pace, concordia, rerum opulencia, seculari ac diuina sapiencia, et politica gloria floruisti! Tu nedum regale, sed Christiamtatis occidentalis ecclesie imperiale solium possedisti. Tu omnium literarum diuine et humane 1433. Scriptores I. 50
Strana 394
394 Aegidii Carlerii, sapiencie ginasium fecundissime continuisti; tu tocius et cuiuslibet religionis Christiane exemplum extitisti! Quid autem nunc sis, tu seis, et intra te ipsam iudicabis. Meum est consolari te, non turbare ; tuum est te ipsam cognoscere iuxta diuinum oraculum „gnoti- selitos“ (sic), quod est "cognosce te ipsum.“ Sed noli queso turbari nimium, si non per omnia preteritis presencia correspondent. Consolare, consolare ciuitas electa nobis, ymo toti generali concilio multum dilecta, et plurimum preciosa, quia aufferet a te dominus obprobrium tuum, restituet te (in) integrum, si nostrum acceptaueris consilium; quoniam hoc dicit dominus: ad modicum in puncto dereliqui te, et in miseracionibus multis miseratus sum tui, Ysaye 54 ; quia ecce ! nunc venit ad te omne datum optimum et omne donum perfectum, quod desursum est descendens a patre luminum, hoc petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum. Sed intra te tacite michi respondes fortasse tali questione: quomodo possunt hec fieri? Quomodo fiet illud, quis est hic sermo, quem loqueris? Putasne videbo cito, quod promittis? Quis implebit, que polliceris? Audi me, exponam modum, ostendam tibi medium, quo consequeris grande promissum per Jhesum Christum dominum nostrum. Patre tenebrarum dyabolo et satana, et auctore mendacii ac omnis conturbacionis, tocius Christianitatis machinam nostris exigentibus demeritis iusto dei iudicio crudelissime deuastante, pater luminum, misericordiarum ac omnium virtutum, et deus tocius consolacionis, misericors et miserator dominus , quasi de graui sompno euigilans, qui cum iratus fuerit miseri- corde recordabitur, antiquarum suarum minarum non immemor, pro salute omnium generale concilium toti vniversali ecclesie in solacium in preclara ciuitate Basiliensi congregauit, per quod omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est descendens a patre luminum in vnumquodque Christianitatis parciale collegium, si non posuerit impedimentum. Huic concilio Basiliensi quilibet fidelis obedire tenetur, in hiis presertim, que fidem tangunt et mores ecclesie catholice; quoniam maxima potestas in terris est in generali concilio, virtute auctoritatis ecclesie militantis, cui dominus Jhesus Christus ut caput presidet, et spiritus sanctus omnem eidem docet veritatem, quemadmodum luce clarius tempore oportuno vobis ostendetur. Hoc sacrum generale concilium nos, quos in presenciarum cernitis, oratores suos ad istud regnum inclitum, et preclaram ciuitatem vestram destinauit pro pace, concordia et sancta vnione, ut in melius, que lapsa sunt, quantum dominus deus ex alto nobis misericorditer conces- serit, reparentur. Speramus, quod nobis aderit misericors dominus, et inspiratum mentibus affectum in speratum perducet effectum ; quia omne datum optimum et omne donum per- fectum desursum est descendens a patre luminum. Nec solum in presenti descendens est, sed in preterito, licet imperfecto, descendebat. Nunc nedum prope est salus nostra, sed inter vrbis vestre menia continetur. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis, 2° ad Cor. 6°. Quapropter sacrum Basiliense concilium, quod mandare poterat, potestatis oblitum humilime vobis supplicat per viscera misericordie domini nostri Jhesu Christi, quatenus omnem vobis possibilem diligenciam adhibeatis, ut bene cepta finem laudabilem consequantur. Nolite negligere, nolite cessare, Judicum 18. Nolite, inquam, negligere, debite vos predisponendo ; nolite cessare grate, que nunc offeruntur, susci- piendo. Incepistis enim gratitudinem reuerenter ostendere, ab hoc sancto proposito nolite cessare, nolite negligere; nolite cessare, sed omnia ad nostram sanctam inten- 1433.
394 Aegidii Carlerii, sapiencie ginasium fecundissime continuisti; tu tocius et cuiuslibet religionis Christiane exemplum extitisti! Quid autem nunc sis, tu seis, et intra te ipsam iudicabis. Meum est consolari te, non turbare ; tuum est te ipsam cognoscere iuxta diuinum oraculum „gnoti- selitos“ (sic), quod est "cognosce te ipsum.“ Sed noli queso turbari nimium, si non per omnia preteritis presencia correspondent. Consolare, consolare ciuitas electa nobis, ymo toti generali concilio multum dilecta, et plurimum preciosa, quia aufferet a te dominus obprobrium tuum, restituet te (in) integrum, si nostrum acceptaueris consilium; quoniam hoc dicit dominus: ad modicum in puncto dereliqui te, et in miseracionibus multis miseratus sum tui, Ysaye 54 ; quia ecce ! nunc venit ad te omne datum optimum et omne donum perfectum, quod desursum est descendens a patre luminum, hoc petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum. Sed intra te tacite michi respondes fortasse tali questione: quomodo possunt hec fieri? Quomodo fiet illud, quis est hic sermo, quem loqueris? Putasne videbo cito, quod promittis? Quis implebit, que polliceris? Audi me, exponam modum, ostendam tibi medium, quo consequeris grande promissum per Jhesum Christum dominum nostrum. Patre tenebrarum dyabolo et satana, et auctore mendacii ac omnis conturbacionis, tocius Christianitatis machinam nostris exigentibus demeritis iusto dei iudicio crudelissime deuastante, pater luminum, misericordiarum ac omnium virtutum, et deus tocius consolacionis, misericors et miserator dominus , quasi de graui sompno euigilans, qui cum iratus fuerit miseri- corde recordabitur, antiquarum suarum minarum non immemor, pro salute omnium generale concilium toti vniversali ecclesie in solacium in preclara ciuitate Basiliensi congregauit, per quod omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est descendens a patre luminum in vnumquodque Christianitatis parciale collegium, si non posuerit impedimentum. Huic concilio Basiliensi quilibet fidelis obedire tenetur, in hiis presertim, que fidem tangunt et mores ecclesie catholice; quoniam maxima potestas in terris est in generali concilio, virtute auctoritatis ecclesie militantis, cui dominus Jhesus Christus ut caput presidet, et spiritus sanctus omnem eidem docet veritatem, quemadmodum luce clarius tempore oportuno vobis ostendetur. Hoc sacrum generale concilium nos, quos in presenciarum cernitis, oratores suos ad istud regnum inclitum, et preclaram ciuitatem vestram destinauit pro pace, concordia et sancta vnione, ut in melius, que lapsa sunt, quantum dominus deus ex alto nobis misericorditer conces- serit, reparentur. Speramus, quod nobis aderit misericors dominus, et inspiratum mentibus affectum in speratum perducet effectum ; quia omne datum optimum et omne donum per- fectum desursum est descendens a patre luminum. Nec solum in presenti descendens est, sed in preterito, licet imperfecto, descendebat. Nunc nedum prope est salus nostra, sed inter vrbis vestre menia continetur. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis, 2° ad Cor. 6°. Quapropter sacrum Basiliense concilium, quod mandare poterat, potestatis oblitum humilime vobis supplicat per viscera misericordie domini nostri Jhesu Christi, quatenus omnem vobis possibilem diligenciam adhibeatis, ut bene cepta finem laudabilem consequantur. Nolite negligere, nolite cessare, Judicum 18. Nolite, inquam, negligere, debite vos predisponendo ; nolite cessare grate, que nunc offeruntur, susci- piendo. Incepistis enim gratitudinem reuerenter ostendere, ab hoc sancto proposito nolite cessare, nolite negligere; nolite cessare, sed omnia ad nostram sanctam inten- 1433.
Strana 395
Liber de Legationibus. 395 cionem accomoda ordinare. Curetis primum, ut discussa vniuscuiusque consciencia diuine se conformet voluntati, quatenus graciam mereatur accipere, quam dominus deus paratus est donare. Hoc impetret a domino orando, ieiunando, elemosinas dando, et aliarum omnium virtutum opera continuando, quoniam, carissimi! si cor nostrum non repre- henderit nos, fiduciam habemus ad deum, ut quidquid pecierimus, accipiemus ab eo; quoniam mandata ejus custodimus, et ea, que sunt placita coram eo, facimus, prime Johannis 3°. Secundum vestrum est ambasiatoribus presentibus et venturis, plenam securitatem procurare veniendo, stando et redeundo. Hoc opus vestrum est, hoc ad curam vestram pertinet, omni sollicitudine intendere et sic agere, ut sit hic locus pacificus, tranquillus, honestus, victualibus et aliis necessariis opulentus, ut tranquilla mente ad ea, que peragenda sunt, vacemus. Hoc vtique cedet ad huius ciuitatis egregie honorem, famam et gloriam, sincereque relata in sacro concilio, ubi de nacio- nibus conueniunt vniuersis, per totum orbem diffundetur ad decus et nomen eternum, de quo magna cura habenda est. Curam habe de bono nomine, quia melius est nomen bonum, quam vnguenta preciosa, Ecclesiasticus 7. Hoc enim magis permanebit tibi, quam mille thesauri magni et preciosi, Ecclesiasticus 41, sit fama tua a remotis redolens sicut oleum, balsamum, aut aliud quodcumque fortissimum vnguentum: oleum effusum nomen tuum, Canticorum primo, nec quodvis vnguentum fame tue propo- nendum est. Hoc denique sacrum concilium a vobis exigit, hoc summopere requirit, hoc suadet, pro isto supplicat, quantum valet, ut nostri sitis fidelissimi cooperatores, quia frater, qui adiuuatur a fratre, quasi civitas firma, Proverbiorum 18. Stemus simul, quis est aduersarius meus: accedat ad me. Ecce deus auxiliator meus, Ysaie 50. Ecce ! si steterimus simul, aduersarium non timebimus, quia deum habebimus auxi- liatorem nostrum. Hoc nolite negligere, ab hoc nolite cessare. Confidimus enim in domino, quia hec facitis et facietis, nec faciem sacri concilii avertere poteritis, ut ei quidquam denegetis, sed dicetis cum sapientissimo Salomone: pete mater mi: neque enim fas est, ut auertam faciem tuam, 31 Regum 2°. Hec nolite negligere, nolite cessare, sed oblata et spiritualius offerenda hilari mente, jocunda facie, gratissime, gaudenter acceptate, memores malorum, que ex dissencionibus et bellis oriuntur, et bonorum, que pacis in tempore conferuntur. Que namque et quot discordie mala sunt, oculis vestris aspicitis, verbis super hoc doceri non indigetis. Hoc nobis vnum necessarium est, ut vnanimes in domo domini ambulemus, cum consensu deo nostro fidelissime ministrantes. Hoc petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit. Studeamus igitur, fratres carissimi ! placare faciem domini dei nostri, non altum sapere, sed humiliter domino deo et nostris superioribus obedire, ut veniat super nos et maneat in nobis adueniens omne datum optimum et omne donum perfectum , quod desursum est descendens a patre luminum. Hoc vna nobiscum petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit per Jhesum Christum dominum nostrum, qui cum eodem deo patre et spiritu sancto viuit et regnat ternus et vnus deus, per omnia secula secu- lorum benedictus, amen. 1433. 50"
Liber de Legationibus. 395 cionem accomoda ordinare. Curetis primum, ut discussa vniuscuiusque consciencia diuine se conformet voluntati, quatenus graciam mereatur accipere, quam dominus deus paratus est donare. Hoc impetret a domino orando, ieiunando, elemosinas dando, et aliarum omnium virtutum opera continuando, quoniam, carissimi! si cor nostrum non repre- henderit nos, fiduciam habemus ad deum, ut quidquid pecierimus, accipiemus ab eo; quoniam mandata ejus custodimus, et ea, que sunt placita coram eo, facimus, prime Johannis 3°. Secundum vestrum est ambasiatoribus presentibus et venturis, plenam securitatem procurare veniendo, stando et redeundo. Hoc opus vestrum est, hoc ad curam vestram pertinet, omni sollicitudine intendere et sic agere, ut sit hic locus pacificus, tranquillus, honestus, victualibus et aliis necessariis opulentus, ut tranquilla mente ad ea, que peragenda sunt, vacemus. Hoc vtique cedet ad huius ciuitatis egregie honorem, famam et gloriam, sincereque relata in sacro concilio, ubi de nacio- nibus conueniunt vniuersis, per totum orbem diffundetur ad decus et nomen eternum, de quo magna cura habenda est. Curam habe de bono nomine, quia melius est nomen bonum, quam vnguenta preciosa, Ecclesiasticus 7. Hoc enim magis permanebit tibi, quam mille thesauri magni et preciosi, Ecclesiasticus 41, sit fama tua a remotis redolens sicut oleum, balsamum, aut aliud quodcumque fortissimum vnguentum: oleum effusum nomen tuum, Canticorum primo, nec quodvis vnguentum fame tue propo- nendum est. Hoc denique sacrum concilium a vobis exigit, hoc summopere requirit, hoc suadet, pro isto supplicat, quantum valet, ut nostri sitis fidelissimi cooperatores, quia frater, qui adiuuatur a fratre, quasi civitas firma, Proverbiorum 18. Stemus simul, quis est aduersarius meus: accedat ad me. Ecce deus auxiliator meus, Ysaie 50. Ecce ! si steterimus simul, aduersarium non timebimus, quia deum habebimus auxi- liatorem nostrum. Hoc nolite negligere, ab hoc nolite cessare. Confidimus enim in domino, quia hec facitis et facietis, nec faciem sacri concilii avertere poteritis, ut ei quidquam denegetis, sed dicetis cum sapientissimo Salomone: pete mater mi: neque enim fas est, ut auertam faciem tuam, 31 Regum 2°. Hec nolite negligere, nolite cessare, sed oblata et spiritualius offerenda hilari mente, jocunda facie, gratissime, gaudenter acceptate, memores malorum, que ex dissencionibus et bellis oriuntur, et bonorum, que pacis in tempore conferuntur. Que namque et quot discordie mala sunt, oculis vestris aspicitis, verbis super hoc doceri non indigetis. Hoc nobis vnum necessarium est, ut vnanimes in domo domini ambulemus, cum consensu deo nostro fidelissime ministrantes. Hoc petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit. Studeamus igitur, fratres carissimi ! placare faciem domini dei nostri, non altum sapere, sed humiliter domino deo et nostris superioribus obedire, ut veniat super nos et maneat in nobis adueniens omne datum optimum et omne donum perfectum , quod desursum est descendens a patre luminum. Hoc vna nobiscum petite et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit per Jhesum Christum dominum nostrum, qui cum eodem deo patre et spiritu sancto viuit et regnat ternus et vnus deus, per omnia secula secu- lorum benedictus, amen. 1433. 50"
Strana 396
396 Aegidii Carlerii, Proposicio facta 13° die Maii, quando clerus, vniuersitatem representans Pragensem, visitauit oratores sacri concilii Basiliensis. 173 *). 1433. 13. Maji. Ex parte vestrarum reverenciarum, eruditi ac egregii viri, in Christo dilectissimi, per organum docti ac venerabilis viri magistri proponentis in medium prolata est propo- sicio, eleganter multum ac diserte. Huic autem respondendi hii patres, oratores sacre generalis Basiliensis sinodi, onus mihi imponunt, doccioribus ad maiora reseruatis. Quoniam vero, preclari viri, sermo vester, ut multum de veritate perorauit, de verbo igitur veritatis thema precurrat, Jacobi I. 2, in epistola currentis dominice scriptum: „Voluntarie genuit nos verbo veritatis, ut simus inicium aliquod creature eius.“ Quis ille genuit? Nimirum pater luminum, de quo Jacobus predixit: omne datum optimum, et omne donum perfectum, desursum est descendens a patre luminum. Porro hominum duplex est gene- racio, vna animalis, secundum quam primus homo Adam factus est in animam viuentem, alia spiritualis, que est per spiritum diuinum viuificantem. Per illam perducimur ad humanum esse: per hanc ad diuinum, ut simus quodammodo participes diuine nature. Maxima, inquit Petrus, et preciosa nobis promissa donauit, ut per hec efficiamini diuine consortes nature. Hec vero que sunt? Plane gracia fidei, quippe que inicium est con- sorcii diuine nature in homines. Si quidem Christus habitat per fidem in cordibus nostris, ut ait apostolus ; Christus, inquam, vita nostra, propter quod scriptum est: justus autem ex fide viuit. Ecce, per graciam fidei regeneramur ad vitam spiritualem et diuinam. quod si addiderimus iuxta apostolum, quod fides est ex auditu, auditus autem per verbum dei, quod vtique non aliud esse potest, quam veritatis, inferamus oportet. quod genuit nos deus verbo veritatis, ad esse scilicet gracie et diuinum, et hoc ipsum sua mera bonitate et gracia. Gracia, inquit apostolus, saluati estis per fidem, voluntarie igitur, non necessitate. At vero secundum animalem generacionem quidam ad hoc tantum perducuntur, ut humanum esse participent, nec tamen alios homines generent, ut infantes et paruuli ; alii non tantum ut homines sint, sed ut alios generare possint, ut jam adulti et perfecti. Sic in spirituali generacione, que est per verbum veritatis, alii ad hoc tantum perducuntur, ut spirituales sint et diuini; non tamen ut alios in esse gracie per verbum veritatis generent, ut layci et alii simplices paruuli in Christo. Alii in tantum perducuntur, ut et alios per verbum veritatis Christo gene- rent. Huiuscemodi erat qui dicebat: ego per euangelium in Christo vos genui. Hoc proprie est eorum, quibus datur manifestacio spiritus, ad vtilitatem scilicet ecclesie de quibus apostolus, Ephes. II: et ipse dedit quosdam quidem apostolos, quosdam autem prophetas, alios vero euuangelistas, alios autem pastores et doctores, ad consummacionem sanctorum in opus ministerii, in edificacionem corporis Christi. His proprie dicere conuenit: genuit nos pater luminum verbo veritatis, ut simus inicium aliquod creature eius, populi videlicet dei, generando illum in esse gracie per verbum veritatis. Sed esse inicium creature dei, generando eam per verbum veritatis, eo eminencius ecclesie sancte conuenit, quo singulari priuilegio ei concessum est, ut edocta a spiritu sancto in determinanda omni veritate necessariorum ad salutem, minime errare ) Fragmenta quædam exstant in Cochlaei hist. Hussitarum p. 264—265.
396 Aegidii Carlerii, Proposicio facta 13° die Maii, quando clerus, vniuersitatem representans Pragensem, visitauit oratores sacri concilii Basiliensis. 173 *). 1433. 13. Maji. Ex parte vestrarum reverenciarum, eruditi ac egregii viri, in Christo dilectissimi, per organum docti ac venerabilis viri magistri proponentis in medium prolata est propo- sicio, eleganter multum ac diserte. Huic autem respondendi hii patres, oratores sacre generalis Basiliensis sinodi, onus mihi imponunt, doccioribus ad maiora reseruatis. Quoniam vero, preclari viri, sermo vester, ut multum de veritate perorauit, de verbo igitur veritatis thema precurrat, Jacobi I. 2, in epistola currentis dominice scriptum: „Voluntarie genuit nos verbo veritatis, ut simus inicium aliquod creature eius.“ Quis ille genuit? Nimirum pater luminum, de quo Jacobus predixit: omne datum optimum, et omne donum perfectum, desursum est descendens a patre luminum. Porro hominum duplex est gene- racio, vna animalis, secundum quam primus homo Adam factus est in animam viuentem, alia spiritualis, que est per spiritum diuinum viuificantem. Per illam perducimur ad humanum esse: per hanc ad diuinum, ut simus quodammodo participes diuine nature. Maxima, inquit Petrus, et preciosa nobis promissa donauit, ut per hec efficiamini diuine consortes nature. Hec vero que sunt? Plane gracia fidei, quippe que inicium est con- sorcii diuine nature in homines. Si quidem Christus habitat per fidem in cordibus nostris, ut ait apostolus ; Christus, inquam, vita nostra, propter quod scriptum est: justus autem ex fide viuit. Ecce, per graciam fidei regeneramur ad vitam spiritualem et diuinam. quod si addiderimus iuxta apostolum, quod fides est ex auditu, auditus autem per verbum dei, quod vtique non aliud esse potest, quam veritatis, inferamus oportet. quod genuit nos deus verbo veritatis, ad esse scilicet gracie et diuinum, et hoc ipsum sua mera bonitate et gracia. Gracia, inquit apostolus, saluati estis per fidem, voluntarie igitur, non necessitate. At vero secundum animalem generacionem quidam ad hoc tantum perducuntur, ut humanum esse participent, nec tamen alios homines generent, ut infantes et paruuli ; alii non tantum ut homines sint, sed ut alios generare possint, ut jam adulti et perfecti. Sic in spirituali generacione, que est per verbum veritatis, alii ad hoc tantum perducuntur, ut spirituales sint et diuini; non tamen ut alios in esse gracie per verbum veritatis generent, ut layci et alii simplices paruuli in Christo. Alii in tantum perducuntur, ut et alios per verbum veritatis Christo gene- rent. Huiuscemodi erat qui dicebat: ego per euangelium in Christo vos genui. Hoc proprie est eorum, quibus datur manifestacio spiritus, ad vtilitatem scilicet ecclesie de quibus apostolus, Ephes. II: et ipse dedit quosdam quidem apostolos, quosdam autem prophetas, alios vero euuangelistas, alios autem pastores et doctores, ad consummacionem sanctorum in opus ministerii, in edificacionem corporis Christi. His proprie dicere conuenit: genuit nos pater luminum verbo veritatis, ut simus inicium aliquod creature eius, populi videlicet dei, generando illum in esse gracie per verbum veritatis. Sed esse inicium creature dei, generando eam per verbum veritatis, eo eminencius ecclesie sancte conuenit, quo singulari priuilegio ei concessum est, ut edocta a spiritu sancto in determinanda omni veritate necessariorum ad salutem, minime errare ) Fragmenta quædam exstant in Cochlaei hist. Hussitarum p. 264—265.
Strana 397
Liber de Legationibus. 397 possit. Proinde ecclesia dicitur omnium fidelium mater, quod eos generet Christo per verbum veritatis, veritatis, inquam, pure, sincere, que nichil habeat eroris admixtum. Propterea a cunctis fidelibus et audienda est et honoranda, dicente scriptura: audi fili disciplinam patris tui, scilicet dei, et ne dimittas legem matris tue, scilicet ecclesie. Et alia scriptura ait: honora patrem tuum et matrem tuam. Hac consideracione moti bene- facitis, circumspecti et egregii viri, ecclesiam matrem per sacrum Basiliense concilium representatam in persona oratorum eiusdem concilii visitantes reuerenter, vnde plurimum congratulantur hii patres, exultant in domino, et regraciantur ex corde. Hec est, cui repromissio alia facta est, de qua in euangelio presentis dominice: cum venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, subaudi de necessariis ad salutem. Apostolis vtique hoc veritas dixit, sed an pro se ipsis tantum? Veritatem ipsam audiamus. Ego rogabo patrem, et alium paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, spiritum veritatis. Apostoli vero an in eternum permansuri erant in hoc mundo? Nonne et ipsi ex hoc mundo transierunt ad patrem deum ? Apostolis itaque hec promissio facta est. prout gerebant personam ecclesie, que quousque compleretur numerus electorum, vsque ad consummacionem seculi erat duratura; huic et veritas se ipsam assistere dixit. Vbi, inquit, duo uel tres sunt congregati in nomine meo, ibi sum ego in medio eorum. Hoc intellexerunt sancti dei, Ciprianus, Augustinus, Jeronimus et hii similes, qui humiliter scripta dictaue eorum diffinicioni submiserunt sacrorum conciliorum, viri vtique claro admodum ingenio prediti, viri qui tam assiduo tam feruenti labore in inquirenda veritate insudarunt, viri qui supra humanum modum in vtraque profecerant sciencia, diuina pariter et humana, viri mira sanctitate et miraculis coruscantes. Petitis, venerabiles et egregii viri, et id vos desiderare dicitis, veritatem elucidari super certis exortis disceptacionibus, fidem et mores concernentibus. Id obsecro, fratres in Christo dilectissimi, id primum in mentem veniat, quod Actis xv. legitur. Cum super obseruacione legalium, puta circum- cisionis, disceptacio plurima esset inter fratres conuersos ex Judeis et Paulum et Barnabam, statuerunt, ut ascenderent Paulus et Barnabas, et quidam alii ex aliis ad apostolos et presbyteros in Jerusalem super hac contencione. Conuenerunt quoque apostoli et seniores, de verbo hoc generale concilium celebrantes, in quo et diffinierunt super hac discepta- cione, definicionem eorum per epistolam mittentes sub hac forma: "visum est spiritui sancto et nobis“ etc. Hic considerate, viri spectabiles! primum, quod hic innuitur assi- stencia spiritus sancti sacris conciliis generalibus. Vnde glossa super hoc verbo „visum est spiritui sancto et nobis,“ ait: non solum voluntate nostra, sed instinctu eiusdem spiritus, et interlinearis: nobis, quibus nichil visum est sine spiritu. Quod si assistencia fuerit spiritus sancti concilio apostolorum, et non succedentibus conciliis, quomodo posteris de certitudine veritatis circa neccessaria ad salutem sufficienter prouidit deus, qui vult omnes homines saluos fieri, et ad agnicionem veritatis venire? Secundo, considerate Paulum. Ecce, Jerosolimam ascendit, ut diffinicionem apostolorum et presbyterorum, sacrum concilium faciencium, super cessacione legalium et audiret et eidem aquiesceret, ipse tametsi raptus fuerat in paradisum, et audiuerat arcana verba, que non licet homini loqui; ipse tametsi ab homine non acceperat euangelium neque didiscerat, sed per reue- lacionem Jhesu Christi. Tercium, quod a tempore sanctorum apostolorum cepit, ut mota contencione de fide, pro ea diffinienda celebraretur generale concilium et, ut ibidem dicit 1433.
Liber de Legationibus. 397 possit. Proinde ecclesia dicitur omnium fidelium mater, quod eos generet Christo per verbum veritatis, veritatis, inquam, pure, sincere, que nichil habeat eroris admixtum. Propterea a cunctis fidelibus et audienda est et honoranda, dicente scriptura: audi fili disciplinam patris tui, scilicet dei, et ne dimittas legem matris tue, scilicet ecclesie. Et alia scriptura ait: honora patrem tuum et matrem tuam. Hac consideracione moti bene- facitis, circumspecti et egregii viri, ecclesiam matrem per sacrum Basiliense concilium representatam in persona oratorum eiusdem concilii visitantes reuerenter, vnde plurimum congratulantur hii patres, exultant in domino, et regraciantur ex corde. Hec est, cui repromissio alia facta est, de qua in euangelio presentis dominice: cum venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, subaudi de necessariis ad salutem. Apostolis vtique hoc veritas dixit, sed an pro se ipsis tantum? Veritatem ipsam audiamus. Ego rogabo patrem, et alium paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, spiritum veritatis. Apostoli vero an in eternum permansuri erant in hoc mundo? Nonne et ipsi ex hoc mundo transierunt ad patrem deum ? Apostolis itaque hec promissio facta est. prout gerebant personam ecclesie, que quousque compleretur numerus electorum, vsque ad consummacionem seculi erat duratura; huic et veritas se ipsam assistere dixit. Vbi, inquit, duo uel tres sunt congregati in nomine meo, ibi sum ego in medio eorum. Hoc intellexerunt sancti dei, Ciprianus, Augustinus, Jeronimus et hii similes, qui humiliter scripta dictaue eorum diffinicioni submiserunt sacrorum conciliorum, viri vtique claro admodum ingenio prediti, viri qui tam assiduo tam feruenti labore in inquirenda veritate insudarunt, viri qui supra humanum modum in vtraque profecerant sciencia, diuina pariter et humana, viri mira sanctitate et miraculis coruscantes. Petitis, venerabiles et egregii viri, et id vos desiderare dicitis, veritatem elucidari super certis exortis disceptacionibus, fidem et mores concernentibus. Id obsecro, fratres in Christo dilectissimi, id primum in mentem veniat, quod Actis xv. legitur. Cum super obseruacione legalium, puta circum- cisionis, disceptacio plurima esset inter fratres conuersos ex Judeis et Paulum et Barnabam, statuerunt, ut ascenderent Paulus et Barnabas, et quidam alii ex aliis ad apostolos et presbyteros in Jerusalem super hac contencione. Conuenerunt quoque apostoli et seniores, de verbo hoc generale concilium celebrantes, in quo et diffinierunt super hac discepta- cione, definicionem eorum per epistolam mittentes sub hac forma: "visum est spiritui sancto et nobis“ etc. Hic considerate, viri spectabiles! primum, quod hic innuitur assi- stencia spiritus sancti sacris conciliis generalibus. Vnde glossa super hoc verbo „visum est spiritui sancto et nobis,“ ait: non solum voluntate nostra, sed instinctu eiusdem spiritus, et interlinearis: nobis, quibus nichil visum est sine spiritu. Quod si assistencia fuerit spiritus sancti concilio apostolorum, et non succedentibus conciliis, quomodo posteris de certitudine veritatis circa neccessaria ad salutem sufficienter prouidit deus, qui vult omnes homines saluos fieri, et ad agnicionem veritatis venire? Secundo, considerate Paulum. Ecce, Jerosolimam ascendit, ut diffinicionem apostolorum et presbyterorum, sacrum concilium faciencium, super cessacione legalium et audiret et eidem aquiesceret, ipse tametsi raptus fuerat in paradisum, et audiuerat arcana verba, que non licet homini loqui; ipse tametsi ab homine non acceperat euangelium neque didiscerat, sed per reue- lacionem Jhesu Christi. Tercium, quod a tempore sanctorum apostolorum cepit, ut mota contencione de fide, pro ea diffinienda celebraretur generale concilium et, ut ibidem dicit 1433.
Strana 398
398 Aegidii Carlerii, glossa, hic datur exemplum faciendi conuentus ad discernenda ea, que fidei sunt nec- cessaria, et ita, considerate, a primis quatuor generalibus conciliis et deinceps extitit obseruatum. Et ecce! iam diebus istis celebratur sacrum Basiliense concilium deo pro- picio pro morum reformacione, pace ac tranquillitate in populo Christiano componenda, precipue vero pro sedandis eis, que in fide sunt suborte, disceptacionibus. In quarum finali diffinicione, non aliter estimetis fratres procedet sacrum concilium, quam post longuam disputacionem, que iam magna ex parte premissa est, elucidata veritate, prehabita patrum matura deliberacione, auditis plurium sentenciis, conuersis oculis ad dei gloriam, sinceri- tatem fidei catholice et animarum salutem, inuocata piis precibus illuminante gracia spiritus sancti, cuius pocius quam hominum erit huiusmodi veritatis determinacio. Petitis denique, viri preclari, vos a sacro concilio paterna caritate haberi recommissos. Nouit sacrum concilium clerum litteratosque esse oculum corporis mistici ecclesie. Ait enim veritas: lucerna corporis tui est oculus tuus; quod si oculus simplex fuerit, totum corpus lucidum erit. Proinde sacri concilii interest quam maxime, et hec est sua pia intencio, statum cleri et literatorum exaltare et promouere, et presertim ut in studio sacrarum literarum et exemplari vita proficiant, et vniuersaliter honorem, pacem, vnionem, tranquillitatem incliti regni huius Boemie omni studio et sollicitudine deo propicio procurare, quantum ad vtrumque statum spiritualem et temporalem, operam quoque dare, ut finis imponatur lamentabilibus heu desolacionibus. Hec est horum eciam patrum, doctorum et magistorum pia intencio, quos amor et zelus huius incliti regni de tam longinquis partibus, alios de Galiis, alios de Yspaniis, alios de Anglia, alios de Germania Pragam non tam adduxit, quam portauit. Hii quemadmodum nec laboribus nec expensis pepercerunt, ita nunc quoque ad queque vobis vtilia (et) honorifica ex corde puro, consciencia bona et fide non ficta paratos se offerunt. Finem dicti imponamus. Tantum matrem ecclesiam, sacro in Basiliensi representatam concilio, breui sermone alloquente auscultate. Numquid potest mater obliuisci infantem suum, ut non misereatur filio vteri sui? Et si illa oblita fuerit, ego non obliuiscar tui, o dilectum inclitum regnum Boemie! Sed sicut mater conso- latur filios, ita consolabor vos, dilecti incole regni Boemie, replebimini ab vberibus con- solacionis mee. Nonne vere materna sollicitudo fuit, qua te inclitum regnum Boemie ad me Basiliam euocaui? At vbi attollens oculos te in tuis oratoribus vidi, commota fuere viscera mea super te, et eruperunt lacrime pre gaudio. Basilee vero quanta oratores tuos caritate, pietate, clemencia, paciencia, plena indulta audiencia tractauerim, ex eorum pocius ore velim audias, si forsan carnalis mater tanta quandoque pietate filios tractauerit; ac sicut in spiritu lenitatis hoc opus sancte vnionis cepi, ita multo magis intendo et perficere, utpote Christi formis effecta. Discite, inquit, a me, quia mitis sum et humilis corde. Vos vero, qui spirituales estis, ortamur et obsecramus per viscera misericordie Jhesu Christi, operam date, ut vna nobiscum sitis inicium creature dei, hoc est incolarum regni, hoc est per eorum renouacionem et regeneracionem ad sanctam pacem et vnionem vere sanctam et piam, et ab vniuersis Christi fidelibus desideranti animo concupitam, ab eis quoque lacrimis, precibus, jeiuniis et elemosinis, ab eo, qui pacis et non dissencionis deus est, efflagitatam. Si hanc dominus donauerit vnionem sanctam, quanta putatis erit confusio sathane et infidelibus, paganis et Sarra- cenis ? Quo contra, gaudium magnum et exultacio vniuersis Christi fidelibus, ymo 1433.
398 Aegidii Carlerii, glossa, hic datur exemplum faciendi conuentus ad discernenda ea, que fidei sunt nec- cessaria, et ita, considerate, a primis quatuor generalibus conciliis et deinceps extitit obseruatum. Et ecce! iam diebus istis celebratur sacrum Basiliense concilium deo pro- picio pro morum reformacione, pace ac tranquillitate in populo Christiano componenda, precipue vero pro sedandis eis, que in fide sunt suborte, disceptacionibus. In quarum finali diffinicione, non aliter estimetis fratres procedet sacrum concilium, quam post longuam disputacionem, que iam magna ex parte premissa est, elucidata veritate, prehabita patrum matura deliberacione, auditis plurium sentenciis, conuersis oculis ad dei gloriam, sinceri- tatem fidei catholice et animarum salutem, inuocata piis precibus illuminante gracia spiritus sancti, cuius pocius quam hominum erit huiusmodi veritatis determinacio. Petitis denique, viri preclari, vos a sacro concilio paterna caritate haberi recommissos. Nouit sacrum concilium clerum litteratosque esse oculum corporis mistici ecclesie. Ait enim veritas: lucerna corporis tui est oculus tuus; quod si oculus simplex fuerit, totum corpus lucidum erit. Proinde sacri concilii interest quam maxime, et hec est sua pia intencio, statum cleri et literatorum exaltare et promouere, et presertim ut in studio sacrarum literarum et exemplari vita proficiant, et vniuersaliter honorem, pacem, vnionem, tranquillitatem incliti regni huius Boemie omni studio et sollicitudine deo propicio procurare, quantum ad vtrumque statum spiritualem et temporalem, operam quoque dare, ut finis imponatur lamentabilibus heu desolacionibus. Hec est horum eciam patrum, doctorum et magistorum pia intencio, quos amor et zelus huius incliti regni de tam longinquis partibus, alios de Galiis, alios de Yspaniis, alios de Anglia, alios de Germania Pragam non tam adduxit, quam portauit. Hii quemadmodum nec laboribus nec expensis pepercerunt, ita nunc quoque ad queque vobis vtilia (et) honorifica ex corde puro, consciencia bona et fide non ficta paratos se offerunt. Finem dicti imponamus. Tantum matrem ecclesiam, sacro in Basiliensi representatam concilio, breui sermone alloquente auscultate. Numquid potest mater obliuisci infantem suum, ut non misereatur filio vteri sui? Et si illa oblita fuerit, ego non obliuiscar tui, o dilectum inclitum regnum Boemie! Sed sicut mater conso- latur filios, ita consolabor vos, dilecti incole regni Boemie, replebimini ab vberibus con- solacionis mee. Nonne vere materna sollicitudo fuit, qua te inclitum regnum Boemie ad me Basiliam euocaui? At vbi attollens oculos te in tuis oratoribus vidi, commota fuere viscera mea super te, et eruperunt lacrime pre gaudio. Basilee vero quanta oratores tuos caritate, pietate, clemencia, paciencia, plena indulta audiencia tractauerim, ex eorum pocius ore velim audias, si forsan carnalis mater tanta quandoque pietate filios tractauerit; ac sicut in spiritu lenitatis hoc opus sancte vnionis cepi, ita multo magis intendo et perficere, utpote Christi formis effecta. Discite, inquit, a me, quia mitis sum et humilis corde. Vos vero, qui spirituales estis, ortamur et obsecramus per viscera misericordie Jhesu Christi, operam date, ut vna nobiscum sitis inicium creature dei, hoc est incolarum regni, hoc est per eorum renouacionem et regeneracionem ad sanctam pacem et vnionem vere sanctam et piam, et ab vniuersis Christi fidelibus desideranti animo concupitam, ab eis quoque lacrimis, precibus, jeiuniis et elemosinis, ab eo, qui pacis et non dissencionis deus est, efflagitatam. Si hanc dominus donauerit vnionem sanctam, quanta putatis erit confusio sathane et infidelibus, paganis et Sarra- cenis ? Quo contra, gaudium magnum et exultacio vniuersis Christi fidelibus, ymo 1433.
Strana 399
Liber de Legationibus. 399 vero et in celo coram angelis dei, qui per graciam suam hanc operari dignetur ad 1433. ipsius gloriam et honorem, amen. Explicit proposicio facta per magistrum Martinum Beruerii, bachalarium for- matum in theologia Parisis, in recepcione cleri Pragensis, oratores sacri generalis concilii in Basilea legittime congregati visitantis. Prima proposicio oratorum sacri concilii ad congregacionem regni Boemie, in ciuitate Pragensi factam Sabbato post trinitatem, scilicet 13° mensis Junii anni 1433, et per organum domini Jo. de Palomar auditoris explicata. „Benedicta sit sancta trinitas atque indiuisa vnitas: confitebimur ei, quia fecit nobiscum misericordiam suam." Verba hec, que pro exordio diuine laudis in introitu officii misse concinit sancta mater ecclesia, pro themate idcirco michi assumenda esse decrevi, quoniam auctoritatis sunt magne, et explicandis rebus accomoda. Quid inquam auctoritatis maioris quam id, quod summe et eterne innititur veritati, quod fidei catholice habet pro- fessio, quod vniuersalis ecclesia ore loquitur omnium populorum. Quid eo firmius, quidue securius dici potest? Quod igitur pro diuine laudis themate in die benedictissime trinitatis, huic conuencioni condicta, sancta mater ecclesia suscipit, merito et ego censui assumendum. Preterea verba hec, ut explicandorum thema sint, valde sunt apta. Habent enim diuine laudis preconium, quod omnibus est nostris accionibus premittendum, et explicandis rebus exordium gratum prestabunt. Tria **) namque horum reverendorum in Christo patrum, dominorum episcoporum et aliorum patrum, magistrorum et collegarum meorum communi beneplacito mihi mandata sunt agere in presenti, primo ante omnia comunis et deuote oracionis premittere fundamentum; secundo ne dignitati tam grandis et excelsi negocii, tam celebrisque magnorum virorum conuentus detrahi videatur, si nulla prefacione premissa, quasi manibus non lotis ad ministerium mense rudis et indoctus minister accederem, pacis et vnitatis exhortatoriam prefacionem subiungere; tercio que iniuncta nobis sunt a sacro generali concilio explicare, quibus omnibus premissa verba deseruient. Dignum est, et sacre scripture mouent consilia, inuocacionem diuini auxilii premittere omnibus accionibus nostris. Vnde apostolus ad Colo. I: omne quodcumque facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine domini nostri Jhesu Christi facite, gracias agentes deo et patri per ipsum. Thobias quoque instruens carissimum filium suum ait: omni tempore benedic dominum: et pete ab eo, ut vias tuas dirigat, et omnia consilia tua in ipso permaneant, Tho. 4°. Si omnem accionem nostram debet preire consilium iuxta sapienciam sapientum, quoniam consilium est actus racionis, discuciens quid agendum sit quidue omittendum, quid aliud, nisi ante omnem accionem premittendam esse oracionem Thobias ostendit, cum dicit : omni tempore etc. Sed et ad hoc racio vehementer impellit, si necessitatem nostram et inpotenciam sedula mente conspicimus, dei quoque bonitatem et potenciam attendamus. Que et quanta sit nostra neccessitas, quis non intelligat, cum 174 *). 1433. 13. Jun. ** *) Exstat quoque in Cod. Palat. Vindob. Nr. 4937, fol. 275—282. — Fragmenta quaedam in Cochlaei hist. Hussit. pag. 256 sqq. — Conf. Martene vet. script. ampl. collect. VIII, 596—599. — Mansi XXX, 590—593. Notatur in margine MS.: Abhinc vsque ad sequentem versum „benedicta sit sancta trinitas“ non dixit eo, quod per alios premissa fuit oracio.
Liber de Legationibus. 399 vero et in celo coram angelis dei, qui per graciam suam hanc operari dignetur ad 1433. ipsius gloriam et honorem, amen. Explicit proposicio facta per magistrum Martinum Beruerii, bachalarium for- matum in theologia Parisis, in recepcione cleri Pragensis, oratores sacri generalis concilii in Basilea legittime congregati visitantis. Prima proposicio oratorum sacri concilii ad congregacionem regni Boemie, in ciuitate Pragensi factam Sabbato post trinitatem, scilicet 13° mensis Junii anni 1433, et per organum domini Jo. de Palomar auditoris explicata. „Benedicta sit sancta trinitas atque indiuisa vnitas: confitebimur ei, quia fecit nobiscum misericordiam suam." Verba hec, que pro exordio diuine laudis in introitu officii misse concinit sancta mater ecclesia, pro themate idcirco michi assumenda esse decrevi, quoniam auctoritatis sunt magne, et explicandis rebus accomoda. Quid inquam auctoritatis maioris quam id, quod summe et eterne innititur veritati, quod fidei catholice habet pro- fessio, quod vniuersalis ecclesia ore loquitur omnium populorum. Quid eo firmius, quidue securius dici potest? Quod igitur pro diuine laudis themate in die benedictissime trinitatis, huic conuencioni condicta, sancta mater ecclesia suscipit, merito et ego censui assumendum. Preterea verba hec, ut explicandorum thema sint, valde sunt apta. Habent enim diuine laudis preconium, quod omnibus est nostris accionibus premittendum, et explicandis rebus exordium gratum prestabunt. Tria **) namque horum reverendorum in Christo patrum, dominorum episcoporum et aliorum patrum, magistrorum et collegarum meorum communi beneplacito mihi mandata sunt agere in presenti, primo ante omnia comunis et deuote oracionis premittere fundamentum; secundo ne dignitati tam grandis et excelsi negocii, tam celebrisque magnorum virorum conuentus detrahi videatur, si nulla prefacione premissa, quasi manibus non lotis ad ministerium mense rudis et indoctus minister accederem, pacis et vnitatis exhortatoriam prefacionem subiungere; tercio que iniuncta nobis sunt a sacro generali concilio explicare, quibus omnibus premissa verba deseruient. Dignum est, et sacre scripture mouent consilia, inuocacionem diuini auxilii premittere omnibus accionibus nostris. Vnde apostolus ad Colo. I: omne quodcumque facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine domini nostri Jhesu Christi facite, gracias agentes deo et patri per ipsum. Thobias quoque instruens carissimum filium suum ait: omni tempore benedic dominum: et pete ab eo, ut vias tuas dirigat, et omnia consilia tua in ipso permaneant, Tho. 4°. Si omnem accionem nostram debet preire consilium iuxta sapienciam sapientum, quoniam consilium est actus racionis, discuciens quid agendum sit quidue omittendum, quid aliud, nisi ante omnem accionem premittendam esse oracionem Thobias ostendit, cum dicit : omni tempore etc. Sed et ad hoc racio vehementer impellit, si necessitatem nostram et inpotenciam sedula mente conspicimus, dei quoque bonitatem et potenciam attendamus. Que et quanta sit nostra neccessitas, quis non intelligat, cum 174 *). 1433. 13. Jun. ** *) Exstat quoque in Cod. Palat. Vindob. Nr. 4937, fol. 275—282. — Fragmenta quaedam in Cochlaei hist. Hussit. pag. 256 sqq. — Conf. Martene vet. script. ampl. collect. VIII, 596—599. — Mansi XXX, 590—593. Notatur in margine MS.: Abhinc vsque ad sequentem versum „benedicta sit sancta trinitas“ non dixit eo, quod per alios premissa fuit oracio.
Strana 400
400 Aegidii Carlerii, nos mala vndique circumdent, cum miserie plurime comprimant, importabilisque calamitas coangustet. Vbique bella fremunt, ignes, gladii atque tumultus ; non est pax, non est requies, non est securitas; sanguis sanguinem tangit, metu et periculis plena sunt omnia. Luget terra suorum diminucione cultorum et vie publice transeuncium raritate; ciuitates desola- cionem suam deplorant et nobilium edificiorum suorum ruinam. Dilatauit infernus os suum, et Jordanus, hoc est baptizatorum multitudo, influit in os eius. At vero ad hec tot mala sedanda, tantisque miseriis et periculis remedium adhibendum, quis consultor ydoneus, quis operarius officiosus? Nonne superbe nimis presumeremus, si nos ad hec remedianda sufficere putaremus, cum apostolus dicat: non quod sufficientes simus cogitare aliquid ex nobis, secunda Cor. III., ipsaque diuina veritas ait: sine me nichil potestis facere, Jo. xV.; ac quidem impotencia nostra cuique patens est, et in se quilibet sepius experitur. Melius est ergo, ut ad instar Iosaphat, conspicientes miserias et pericula nostra dicamus : cum ignoramus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad deum, 2° Paralip. xx. Ipse quidem dominus deus omnipotens est, et omnia quecumque voluit fecit; potens est saluare nos, et omnibus miseriis et calamitatibus nostris efficax adhibere remedium. Bonus dominus est, pius pater, clemens et misericors. Ipse enim sua clemencia ad petendum nos incitat dicens: petite et dabitur vobis, et bonitatem suam ex nostre malicie comparacione demonstrans ait: si vos cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris: quanto magis pater vester celestis de celo dabit spiritum bonum peten- tibus se? Luc. XI., spiritum bonum, spiritum benignitatis, vnitatis et pacis, mitigantem corda nostra, et caritatis dulcedine redorantem. Miserias igitur et calamitates, quibus premimur, ante oculos mentis habentes, nostramque insufficienciam confitentes, ad dominum deum, qui omnipotens et summe bonus est, oculos et manus nostras leuemus, omnesque vnanimiter deuoto corde orantes flexis genibus simul dicamus: benedicta sit sancta trinitas etc., miserere nostri domine, miserere nostri, sana contriciones nostras, dirige omnes acciones nostras, et consilia nostra in te permaneant ; da domine spiritum bonum petentibus te, spiritum caritatis et pacis, ut in via mandatorum tuorum vnanimiter ambulemus; et alia quisque oret hiis rebus accommoda, prout mentem suam deuocio promouebit. Benedicta sit sancta trinitas etc. Cum in omnibus creaturis immineat quoddam diuine maiestatis vestigium, in homine, velud in quadam speciali propriaque ymagine, benedictissime trinitatis et indiuise vnitatis similitudo resplendet. Hinc eius creacionis tempore deum dixisse sacra scriptura testatur : faciamus hominem ad ymaginem et simili- tudinem nostram, Geneseos 1° c°. Hee dei similitudo in anima racionali consistit, in qua in una indiuidua substancia tres distincte potencie dinoscuntur. Nec tantum in vno quoque homine benedictissime trinitatis est similitudinem inuenire, sed sicut non tantum in vna qualibet creatura, sed in ipsa vniuersa machina mundiali sancte trinitatis similitudo notatur, sic et in ipsa colleccione fidelium, qui vnum gregem domini faciunt, vnum Christi corpus, Paulo apostolo attestante: omnes vos vnum estis in Christo, ad Gala. m°. Etenim, prout fidei catholice habet professio, sacri generalis concilii edicione firmata, ipsa beatissima trinitas vnus deus, vnum vniuersorum principium, sua omnipotenti virtute simul ab inicio temporis vtramque de nichilo condidit creaturam, spiritualem et corporalem, ac deinde humanam communem, in cap. firmiter de sum. tri. et fide cath. Hec trinitas creaturarum vnam constituit machinam mundialem, huius ad instar tripartita distinccio populi Christiani 1433.
400 Aegidii Carlerii, nos mala vndique circumdent, cum miserie plurime comprimant, importabilisque calamitas coangustet. Vbique bella fremunt, ignes, gladii atque tumultus ; non est pax, non est requies, non est securitas; sanguis sanguinem tangit, metu et periculis plena sunt omnia. Luget terra suorum diminucione cultorum et vie publice transeuncium raritate; ciuitates desola- cionem suam deplorant et nobilium edificiorum suorum ruinam. Dilatauit infernus os suum, et Jordanus, hoc est baptizatorum multitudo, influit in os eius. At vero ad hec tot mala sedanda, tantisque miseriis et periculis remedium adhibendum, quis consultor ydoneus, quis operarius officiosus? Nonne superbe nimis presumeremus, si nos ad hec remedianda sufficere putaremus, cum apostolus dicat: non quod sufficientes simus cogitare aliquid ex nobis, secunda Cor. III., ipsaque diuina veritas ait: sine me nichil potestis facere, Jo. xV.; ac quidem impotencia nostra cuique patens est, et in se quilibet sepius experitur. Melius est ergo, ut ad instar Iosaphat, conspicientes miserias et pericula nostra dicamus : cum ignoramus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad deum, 2° Paralip. xx. Ipse quidem dominus deus omnipotens est, et omnia quecumque voluit fecit; potens est saluare nos, et omnibus miseriis et calamitatibus nostris efficax adhibere remedium. Bonus dominus est, pius pater, clemens et misericors. Ipse enim sua clemencia ad petendum nos incitat dicens: petite et dabitur vobis, et bonitatem suam ex nostre malicie comparacione demonstrans ait: si vos cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris: quanto magis pater vester celestis de celo dabit spiritum bonum peten- tibus se? Luc. XI., spiritum bonum, spiritum benignitatis, vnitatis et pacis, mitigantem corda nostra, et caritatis dulcedine redorantem. Miserias igitur et calamitates, quibus premimur, ante oculos mentis habentes, nostramque insufficienciam confitentes, ad dominum deum, qui omnipotens et summe bonus est, oculos et manus nostras leuemus, omnesque vnanimiter deuoto corde orantes flexis genibus simul dicamus: benedicta sit sancta trinitas etc., miserere nostri domine, miserere nostri, sana contriciones nostras, dirige omnes acciones nostras, et consilia nostra in te permaneant ; da domine spiritum bonum petentibus te, spiritum caritatis et pacis, ut in via mandatorum tuorum vnanimiter ambulemus; et alia quisque oret hiis rebus accommoda, prout mentem suam deuocio promouebit. Benedicta sit sancta trinitas etc. Cum in omnibus creaturis immineat quoddam diuine maiestatis vestigium, in homine, velud in quadam speciali propriaque ymagine, benedictissime trinitatis et indiuise vnitatis similitudo resplendet. Hinc eius creacionis tempore deum dixisse sacra scriptura testatur : faciamus hominem ad ymaginem et simili- tudinem nostram, Geneseos 1° c°. Hee dei similitudo in anima racionali consistit, in qua in una indiuidua substancia tres distincte potencie dinoscuntur. Nec tantum in vno quoque homine benedictissime trinitatis est similitudinem inuenire, sed sicut non tantum in vna qualibet creatura, sed in ipsa vniuersa machina mundiali sancte trinitatis similitudo notatur, sic et in ipsa colleccione fidelium, qui vnum gregem domini faciunt, vnum Christi corpus, Paulo apostolo attestante: omnes vos vnum estis in Christo, ad Gala. m°. Etenim, prout fidei catholice habet professio, sacri generalis concilii edicione firmata, ipsa beatissima trinitas vnus deus, vnum vniuersorum principium, sua omnipotenti virtute simul ab inicio temporis vtramque de nichilo condidit creaturam, spiritualem et corporalem, ac deinde humanam communem, in cap. firmiter de sum. tri. et fide cath. Hec trinitas creaturarum vnam constituit machinam mundialem, huius ad instar tripartita distinccio populi Christiani 1433.
Strana 401
Liber de Legationibus. 401 iuxta triplicem vitam distincti, contemplatiuam videlicet, actiuam et terciam ex vtraque commixtam, vnum constituit corpus, vnam ecclesiam militantem. Itaque sicut terna crea- turarum species, spiritualis videlicet, corporea, et ex hiis mixta, machinam constituunt vniuersi, ita tripartitus populus secundum triplicem vitam, actiuam, contemplatiuam et mixtam, vnum constituunt populum Christianum. At vero illa benedictissima diuina trinitas non modo indiuisa vnitas est, sed indiui- sibilis penitus, cum nulli mutabilitati subiaceat; cetere vero, quas supra commemini, trinitates et vnitates tanto diuisibilitati sunt proxime, quanto sunt mutabilitati subjecte, tantoque corruptibilitati obnoxie, quanto diuisibilitati. Vnius cuiusque enim rei vnitas vita et duracio est, diuisio autem interitus. Quid mors hominis, nisi diuisio anime a corpore? Quodlibet ens tamdiu est, quamdiu vnum est. Si cuiuscumque partibilis partes ab inuicem separentur et ab vnitate discedant, jam et desinet esse ens illud. Ipsa quidem anima racionalis, etsi quoad esse indiuisibilis et incorruptibilis sit, quoad bene esse tamen tunc habet esse perfectum, quando ipse tres potencie nulla sunt diuersitate seiuncte, sed con- senserint in id ipsum, vt quod racionalis dictat, concupiscibilis amplectatur, et aduersus illi obuiancia irascibilis insurgere sit parata, nullo synderesis motu intus murmurante. Si vero inter se dissident, illud corrumpitur bonum esse, et ex hac corrupcione, cum con- sumata fuerit, dicitur anima spiritualiter interire, dicente Jacobo apostolo: concupis- cencia cum ceperit, peccatum parit: peccatum vero cum consummatum fuerit, generat mortem. Ecce quantum malum diuisio facit, cum interire faciat et non esse. Stat aperta sentencia saluatoris domini nostri Jhesu Christi, in euangelio dicentis, Luc. xI.: omne regnum in se diuisum desolabitur, et domus supra domum cadet. Vniuersus populus Christianus regnum dei est, vnde Gregorius in omelia 32: regnum dei presens ecclesia intelligitur, quod ipse probat ex textu euangelii cum subiungit, quod ille non habens vestem nupcialem eicitur extra regnum; ab illa vero celesti gloria nullus semel admissus vlterius excludetur, nec introibit ibi aliquis, qui vestem non habeat nupcialem. Hoc eciam aperte probatur ex euangelio Mathei xIII : mittet filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala, et Augustinus: est vnitas ecclesie, que late patet in sacrorum videlicet societate et communione, que complectitur cum granis paleas. Ecclesia enim area domini est, in qua cum granis mixte sunt palee. Sagena est, in qua boni et mali pisces pariter mixti sunt. Ager domini est, in quo cum tritico zizania simul crescit. Grex domini est, in quo sunt oues et edi, quorum separacio in die iudicii est fienda. In hac autem vita quamdiu peregrinamur, a Christo omnes qui sacrorum societate iunguntur, omnes qui gloriantur nomine Christiano, vnum corpus Christi sunt, vnum regnum dei constituunt. Si regnum hoc in se diuisum fuerit, an euadet sentenciam veritatis eterne, dicentis: omne regnum in se diuisum desolabitur, et domus supra domum cadet? Celum et terra transibunt, verba autem domini non preteribunt, Matth. 24; desolabitur ergo, et domus supra domum cadet. Quid est domus supra domum cadet, nisi gens in gentem irruet, cognacio in cognacionem, populus in populum? Hinc populorum sequuntur strages, locorum incendia, vastaciones, rapine; madet humano fuso sanguine tellus, orbantur parentibus teneri pueri, et orphani plures et vidue fiunt. Hine fletus et gemitus, et pectora suspiria rumpunt, discipatur omnis pollicia et pacis pulcerrimus ordo. Velut in turbine sine ordine omnia sunt mixta, fiuntque sub inopia, que videbantur in habundancia 1433. Scriptores I. 51
Liber de Legationibus. 401 iuxta triplicem vitam distincti, contemplatiuam videlicet, actiuam et terciam ex vtraque commixtam, vnum constituit corpus, vnam ecclesiam militantem. Itaque sicut terna crea- turarum species, spiritualis videlicet, corporea, et ex hiis mixta, machinam constituunt vniuersi, ita tripartitus populus secundum triplicem vitam, actiuam, contemplatiuam et mixtam, vnum constituunt populum Christianum. At vero illa benedictissima diuina trinitas non modo indiuisa vnitas est, sed indiui- sibilis penitus, cum nulli mutabilitati subiaceat; cetere vero, quas supra commemini, trinitates et vnitates tanto diuisibilitati sunt proxime, quanto sunt mutabilitati subjecte, tantoque corruptibilitati obnoxie, quanto diuisibilitati. Vnius cuiusque enim rei vnitas vita et duracio est, diuisio autem interitus. Quid mors hominis, nisi diuisio anime a corpore? Quodlibet ens tamdiu est, quamdiu vnum est. Si cuiuscumque partibilis partes ab inuicem separentur et ab vnitate discedant, jam et desinet esse ens illud. Ipsa quidem anima racionalis, etsi quoad esse indiuisibilis et incorruptibilis sit, quoad bene esse tamen tunc habet esse perfectum, quando ipse tres potencie nulla sunt diuersitate seiuncte, sed con- senserint in id ipsum, vt quod racionalis dictat, concupiscibilis amplectatur, et aduersus illi obuiancia irascibilis insurgere sit parata, nullo synderesis motu intus murmurante. Si vero inter se dissident, illud corrumpitur bonum esse, et ex hac corrupcione, cum con- sumata fuerit, dicitur anima spiritualiter interire, dicente Jacobo apostolo: concupis- cencia cum ceperit, peccatum parit: peccatum vero cum consummatum fuerit, generat mortem. Ecce quantum malum diuisio facit, cum interire faciat et non esse. Stat aperta sentencia saluatoris domini nostri Jhesu Christi, in euangelio dicentis, Luc. xI.: omne regnum in se diuisum desolabitur, et domus supra domum cadet. Vniuersus populus Christianus regnum dei est, vnde Gregorius in omelia 32: regnum dei presens ecclesia intelligitur, quod ipse probat ex textu euangelii cum subiungit, quod ille non habens vestem nupcialem eicitur extra regnum; ab illa vero celesti gloria nullus semel admissus vlterius excludetur, nec introibit ibi aliquis, qui vestem non habeat nupcialem. Hoc eciam aperte probatur ex euangelio Mathei xIII : mittet filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala, et Augustinus: est vnitas ecclesie, que late patet in sacrorum videlicet societate et communione, que complectitur cum granis paleas. Ecclesia enim area domini est, in qua cum granis mixte sunt palee. Sagena est, in qua boni et mali pisces pariter mixti sunt. Ager domini est, in quo cum tritico zizania simul crescit. Grex domini est, in quo sunt oues et edi, quorum separacio in die iudicii est fienda. In hac autem vita quamdiu peregrinamur, a Christo omnes qui sacrorum societate iunguntur, omnes qui gloriantur nomine Christiano, vnum corpus Christi sunt, vnum regnum dei constituunt. Si regnum hoc in se diuisum fuerit, an euadet sentenciam veritatis eterne, dicentis: omne regnum in se diuisum desolabitur, et domus supra domum cadet? Celum et terra transibunt, verba autem domini non preteribunt, Matth. 24; desolabitur ergo, et domus supra domum cadet. Quid est domus supra domum cadet, nisi gens in gentem irruet, cognacio in cognacionem, populus in populum? Hinc populorum sequuntur strages, locorum incendia, vastaciones, rapine; madet humano fuso sanguine tellus, orbantur parentibus teneri pueri, et orphani plures et vidue fiunt. Hine fletus et gemitus, et pectora suspiria rumpunt, discipatur omnis pollicia et pacis pulcerrimus ordo. Velut in turbine sine ordine omnia sunt mixta, fiuntque sub inopia, que videbantur in habundancia 1433. Scriptores I. 51
Strana 402
402 Aegidii Carlerii, constituta. Sic quidem domo supra domum cadente, utraque colliditur, et sequitur desolacio utriusque. Ecce quanta mala diuisio parturit, et multa preter hec, quod grauius est, pericula animarum, et ut supra deductum est, cuiuslibet compositi diuisio mors et interitus est, et vnitas vita seu duracio eius. Horum non inscius vas eleccionis egregius predicator Paulus, qui nos omnes vnum corpus esse monstrauerat, late ad Rom. xiI est hoc deducens, et iterum ad Gal. m°: quicumque in Christo baptizati, Christum induistis, non est Judeus, nec Grecus, nec masculus, nec femina, nec seruus, nec liber. Omnes enim vnum estis in Christo Jhesu. Ac si ego ad eius instar dicerem, omnes in Christo baptizati Christum induistis, non est Bohemus, non est Theutonicus, non Ytalicus, non Gallicus, non Anglicus, non Yspanus; quicumque in Christo baptizati estis, Christum induistis, omnes vnum estis in Christo Jhesu. Ipse quidem apostolus nos admonet dicens: solliciti seruare vnitatem spiritus in vinculo pacis; vnum corpus et vnus spiritus, sicut vocati estis in vna spe vocacionis vestre, vnus dominus, vna fides, vnum baptisma, vnus deus et pater omnium. Et ipse vnus deus et pater omnium, ipse est benedicta sancta trinitas et indiuisa vnitas, confiteamur ei. Confiteamur quidem et verbo et opere, verbo dico et opere vnitatem amando, vnitatem tenendo; et implebitur in nobis illud 21 Para- lipom. xxx: in Juda vero facta est manus domini, ut daret eis cor vnum. Juda interpre- tatur confitens; tunc recte quis est confitens deum verbo et opere, quando caritatem tenet et diligit vnitatem. Vnde scribitur prima Joh. nII: carissimi, diligamus nos inuicem, quia caritas ex deo est. Et omnis qui diligit fratrem suum, ex deo natus est, et cognoscit deum. Qui non diligit, non habet caritatem et non nouit deum. Si ergo non nouit, quo- modo poterit confiteri quem non nouit? Ille ergo solus vere confitetur deum, qui tenet caritatem et diligit vnitatem. Vtinam fiat manus domini in Juda, id est in populo, qui saltem ore confitetur Christum, ut sit vere Juda i. e. vere confitens corde, ore et opere. Et ut sit ei cor vnum, opus est manus domini. Vtinam cooperari dignetur, ut vniuersus populus Christianus, qui proch dolor! hiis temporibus luctuosis tot bellorum cladibus dilaniatur, in veram redigatur vnitatem et pacem. Nichil desiderabilius, nil magis tota cordis deuocione petendum. Hane caris suis discipulis et omnibus, qui credituri erant per verbum eorum, saluator noster, instante passionis sue tempore orans, postulauit a patre, ut omnes vnum sint, Joh. xvII. Eya ergo viri, patres et fratres! saluatoris nostri nos desiderio conformemus, hoc tam maximum bonum vnitatis amemus, sit nobis cor vnum, simus solliciti seruare vnitatem spiritus in vinculo pacis; abiciamus odia, omnium pristi- narum iniuriarum obliuiscamur; cessent bella, inimicicie repellantur, pacis amenitate fruamur. Osculemur inuicem osculis caritatis, iungamus amplexus, corda copulemus nexibus caritatis, et tunc vere in operibus nostris benedicta erit sanctissima trinitas, quando inter nos erit indiuisa vnitas, et vere confitebimur ei, et erit ei accepta nostra confessio ad magnam nostram vtilitatem in presenti seculo et futuro, ut hac pacis dulcedine freti tran- seamus ad pacem, requiem et gloriam sempiternam, que omnia per suam magnam miseri- cordiam ipsa benedicta trinitas et indiuisa vnitas nobis parare dignetur, amen. Ex tribus, que agenda esse premisi, duobus diuino munere breuiter expeditis, tercium iam apprehendo, pro cuius expedicionis exordio verba repeto thematis preassumpti: benedicta sit sancta trinitas etc., fecit vtique nobiscum misericordiam suam. Misericordias domini quis enarrare sufficeret? Etenim misericordia domini plena est terra, et misera- 1433.
402 Aegidii Carlerii, constituta. Sic quidem domo supra domum cadente, utraque colliditur, et sequitur desolacio utriusque. Ecce quanta mala diuisio parturit, et multa preter hec, quod grauius est, pericula animarum, et ut supra deductum est, cuiuslibet compositi diuisio mors et interitus est, et vnitas vita seu duracio eius. Horum non inscius vas eleccionis egregius predicator Paulus, qui nos omnes vnum corpus esse monstrauerat, late ad Rom. xiI est hoc deducens, et iterum ad Gal. m°: quicumque in Christo baptizati, Christum induistis, non est Judeus, nec Grecus, nec masculus, nec femina, nec seruus, nec liber. Omnes enim vnum estis in Christo Jhesu. Ac si ego ad eius instar dicerem, omnes in Christo baptizati Christum induistis, non est Bohemus, non est Theutonicus, non Ytalicus, non Gallicus, non Anglicus, non Yspanus; quicumque in Christo baptizati estis, Christum induistis, omnes vnum estis in Christo Jhesu. Ipse quidem apostolus nos admonet dicens: solliciti seruare vnitatem spiritus in vinculo pacis; vnum corpus et vnus spiritus, sicut vocati estis in vna spe vocacionis vestre, vnus dominus, vna fides, vnum baptisma, vnus deus et pater omnium. Et ipse vnus deus et pater omnium, ipse est benedicta sancta trinitas et indiuisa vnitas, confiteamur ei. Confiteamur quidem et verbo et opere, verbo dico et opere vnitatem amando, vnitatem tenendo; et implebitur in nobis illud 21 Para- lipom. xxx: in Juda vero facta est manus domini, ut daret eis cor vnum. Juda interpre- tatur confitens; tunc recte quis est confitens deum verbo et opere, quando caritatem tenet et diligit vnitatem. Vnde scribitur prima Joh. nII: carissimi, diligamus nos inuicem, quia caritas ex deo est. Et omnis qui diligit fratrem suum, ex deo natus est, et cognoscit deum. Qui non diligit, non habet caritatem et non nouit deum. Si ergo non nouit, quo- modo poterit confiteri quem non nouit? Ille ergo solus vere confitetur deum, qui tenet caritatem et diligit vnitatem. Vtinam fiat manus domini in Juda, id est in populo, qui saltem ore confitetur Christum, ut sit vere Juda i. e. vere confitens corde, ore et opere. Et ut sit ei cor vnum, opus est manus domini. Vtinam cooperari dignetur, ut vniuersus populus Christianus, qui proch dolor! hiis temporibus luctuosis tot bellorum cladibus dilaniatur, in veram redigatur vnitatem et pacem. Nichil desiderabilius, nil magis tota cordis deuocione petendum. Hane caris suis discipulis et omnibus, qui credituri erant per verbum eorum, saluator noster, instante passionis sue tempore orans, postulauit a patre, ut omnes vnum sint, Joh. xvII. Eya ergo viri, patres et fratres! saluatoris nostri nos desiderio conformemus, hoc tam maximum bonum vnitatis amemus, sit nobis cor vnum, simus solliciti seruare vnitatem spiritus in vinculo pacis; abiciamus odia, omnium pristi- narum iniuriarum obliuiscamur; cessent bella, inimicicie repellantur, pacis amenitate fruamur. Osculemur inuicem osculis caritatis, iungamus amplexus, corda copulemus nexibus caritatis, et tunc vere in operibus nostris benedicta erit sanctissima trinitas, quando inter nos erit indiuisa vnitas, et vere confitebimur ei, et erit ei accepta nostra confessio ad magnam nostram vtilitatem in presenti seculo et futuro, ut hac pacis dulcedine freti tran- seamus ad pacem, requiem et gloriam sempiternam, que omnia per suam magnam miseri- cordiam ipsa benedicta trinitas et indiuisa vnitas nobis parare dignetur, amen. Ex tribus, que agenda esse premisi, duobus diuino munere breuiter expeditis, tercium iam apprehendo, pro cuius expedicionis exordio verba repeto thematis preassumpti: benedicta sit sancta trinitas etc., fecit vtique nobiscum misericordiam suam. Misericordias domini quis enarrare sufficeret? Etenim misericordia domini plena est terra, et misera- 1433.
Strana 403
Liber de Legationibus. 403 ciones eius super omnia eius. Linquens pro nunc commemorare diuine miseracionis bene- 1433. ficia generalia, quibus continue fruimur, et sine quibus viuere et durare non possumus, hoc solum dicere pro presenti sufficiat, quod preter hec comunia et generalia beneficia, que vtique magna sunt, et omni dileccione et graciarum accione dignissima, ipsa diuine bonitatis miseracio, secundum exigenciam diuersorum temporum et etatum, spiritualia sue misericordie beneficia populo suo est elargiri dignata. Dudum quidem, dum peccatis exi- gentibus vniuersa terra cum incolis suis foret diluvii aqua perdenda, per archam in Noe et liberis eius genus saluauit humanum, et cunctorum animancium genera, ut hominis obsequiis non deessent. Post hoc quam mirabiliter populum suum eduxerit de Egyptia seruitute, sepe, ni fallor, omnes audistis. Possem memorari multa huiusmodi, nisi nimis prolixus effici dubitarem, que sacri canonis biblie habet historia. Hec velud saltu arrepto transiliens, hoc maximum diuine miseracionis beneficium arbitratus sum pretermittendum non esse, quod venit de celo magnus medicus, cum per totum mundum iaceret egrotus, dei videlicet filius, carnem humanam assumens in vtero virginali, in qua miseriarum nostrarum et passionum non expers, ut vita nobis magisterio et mors redempcioni profi- ceret. Duram sustinuit passionem, et morte corporis nos a perpetua morte redemit; itaque ut semen sue fidei et doctrine per orbem diffunderet vniuersum, suos apostolos misit spiritu sancto repletos. Jam iterum saltum arripiam, quia singula, que ad hoc pertinent, dicere, presens non caperet tempus. Post agones apostolicos et duras mortes martirum, cum, prout beatus Augustinus et Ysydorus narrant, per varia scismata et errores indiuisa Christianitas scissa est, nec docendarum plebium daretur facultas, de celo pro- spiciens miserator et misericors dominus dignatus est facere misericordiam cum populo suo, et tantis malis congruum adhibere remedium. Ipso namque deo auctore congregatum fuit primum Nicenum generale concilium, in quo conuenientes patres secundum post apostolos fidei symbolum ediderunt: "credo in vnum deum,“ quod infra missarum solemnia decantatur, et multa statuerunt, quibus fides et doctrina catholica est plurimum propagata et roborata per orbem. Inde prout successu temporum humanarum rerum neccessitas exigebat, tria sunt concilia celebrata cum illo Niceno. Hec quatuor sicut sancti evangelii quatuor libros Gregorius se suscipere et venerari fatetur. Deinde alia quatuor, que pari sunt veneracione suscepta. Si temporum vniuersas historias vellem prosequi, et que ad hoc propositum sunt digna memoria, memorari, nimis vos diucius detinerem. Quare iterum et tercio saliens multa curricula temporum, ad hec nostra nimis periculosa luctuque digna tempora venio, in quibus cum nimia viciorum deformitate vniuersa terra tabescat, et colluuione maxima morum perditorum jaceat super faciem terre tenebrosa caligo, maxi- masque Christiani orbis partes bellorum desecat rabies et deuastat. Ut tantis calamitatibus succurratur, diuine miseracionis clemens et benigna dignacio disponere dignata est, ut in ciuitate Basiliensi sacrum generale concilium celebretur. Cuius ciuitatis nomen bonum videtur habere diuina ordinacione presagium. Basilea quidem a basileos greco nomine deriuari videtur, quod est basis et leos, quod est populus, quasi basis populi. Speramus in domino, quod sicut super basim edificii structura firmatur, ita per acciones huius sacri Basiliensis generalis concilii Christianus populus firmabitur, et stabilietur in pace et refor- matis moribus in Christi euangelica disciplina. Benedicta ergo sit sancta trinitas etc. Huius siquidem sacri et venerandi concilii primicias tibi, o inclitum regnum Boemie, diuina 51*
Liber de Legationibus. 403 ciones eius super omnia eius. Linquens pro nunc commemorare diuine miseracionis bene- 1433. ficia generalia, quibus continue fruimur, et sine quibus viuere et durare non possumus, hoc solum dicere pro presenti sufficiat, quod preter hec comunia et generalia beneficia, que vtique magna sunt, et omni dileccione et graciarum accione dignissima, ipsa diuine bonitatis miseracio, secundum exigenciam diuersorum temporum et etatum, spiritualia sue misericordie beneficia populo suo est elargiri dignata. Dudum quidem, dum peccatis exi- gentibus vniuersa terra cum incolis suis foret diluvii aqua perdenda, per archam in Noe et liberis eius genus saluauit humanum, et cunctorum animancium genera, ut hominis obsequiis non deessent. Post hoc quam mirabiliter populum suum eduxerit de Egyptia seruitute, sepe, ni fallor, omnes audistis. Possem memorari multa huiusmodi, nisi nimis prolixus effici dubitarem, que sacri canonis biblie habet historia. Hec velud saltu arrepto transiliens, hoc maximum diuine miseracionis beneficium arbitratus sum pretermittendum non esse, quod venit de celo magnus medicus, cum per totum mundum iaceret egrotus, dei videlicet filius, carnem humanam assumens in vtero virginali, in qua miseriarum nostrarum et passionum non expers, ut vita nobis magisterio et mors redempcioni profi- ceret. Duram sustinuit passionem, et morte corporis nos a perpetua morte redemit; itaque ut semen sue fidei et doctrine per orbem diffunderet vniuersum, suos apostolos misit spiritu sancto repletos. Jam iterum saltum arripiam, quia singula, que ad hoc pertinent, dicere, presens non caperet tempus. Post agones apostolicos et duras mortes martirum, cum, prout beatus Augustinus et Ysydorus narrant, per varia scismata et errores indiuisa Christianitas scissa est, nec docendarum plebium daretur facultas, de celo pro- spiciens miserator et misericors dominus dignatus est facere misericordiam cum populo suo, et tantis malis congruum adhibere remedium. Ipso namque deo auctore congregatum fuit primum Nicenum generale concilium, in quo conuenientes patres secundum post apostolos fidei symbolum ediderunt: "credo in vnum deum,“ quod infra missarum solemnia decantatur, et multa statuerunt, quibus fides et doctrina catholica est plurimum propagata et roborata per orbem. Inde prout successu temporum humanarum rerum neccessitas exigebat, tria sunt concilia celebrata cum illo Niceno. Hec quatuor sicut sancti evangelii quatuor libros Gregorius se suscipere et venerari fatetur. Deinde alia quatuor, que pari sunt veneracione suscepta. Si temporum vniuersas historias vellem prosequi, et que ad hoc propositum sunt digna memoria, memorari, nimis vos diucius detinerem. Quare iterum et tercio saliens multa curricula temporum, ad hec nostra nimis periculosa luctuque digna tempora venio, in quibus cum nimia viciorum deformitate vniuersa terra tabescat, et colluuione maxima morum perditorum jaceat super faciem terre tenebrosa caligo, maxi- masque Christiani orbis partes bellorum desecat rabies et deuastat. Ut tantis calamitatibus succurratur, diuine miseracionis clemens et benigna dignacio disponere dignata est, ut in ciuitate Basiliensi sacrum generale concilium celebretur. Cuius ciuitatis nomen bonum videtur habere diuina ordinacione presagium. Basilea quidem a basileos greco nomine deriuari videtur, quod est basis et leos, quod est populus, quasi basis populi. Speramus in domino, quod sicut super basim edificii structura firmatur, ita per acciones huius sacri Basiliensis generalis concilii Christianus populus firmabitur, et stabilietur in pace et refor- matis moribus in Christi euangelica disciplina. Benedicta ergo sit sancta trinitas etc. Huius siquidem sacri et venerandi concilii primicias tibi, o inclitum regnum Boemie, diuina 51*
Strana 404
404 Aegidii Carlerii, disposicio dedicauit. Audite me, vos egregii et spectabiles viri! Audite me, qui quod scio loquor, et attestor quod vidi. Vtique de primis illius concilii actibus fuit vestra vocacio diuinitus, ut arbitror, inspirata, propter quam multas reprehensiones et calumpnias passi sumus; sed nos numquam fecisse penituit, ymo quam maxime delectamur. Transmisse fuerunt ad vos dulces epistole, manantes de visceribus intime caritatis. Ipsas reueren- dissimus in Christo pater dominus cardinalis sancti Angeli, apostolice sedis legatus et concilii presidens, spiritu sancto, ut arbitror, suggerente dictauit, et primam formam propria manu conscripsit. Huic secuta fuit conuencio inter ambasiatores sacri concilii atque vestros in opido Egra, in qua fuit deo auctore conuentum de vestris ambasiatoribus ad sacrum concilium destinandis. Quibus sacrum concilium cum omni diligencia de saluis conductibus prouidit, inter quos nonnulli fuerunt in forma plurimum singulari. Tandem per dei graciam factum est, quod ipsi Basileam peruenerunt salui et securi; ad vos quoque reuersi sunt plena securitate fruentes. Quomodo cum caritate et honorificencia suscepti et tractati fuerunt, ab eis vos audiuisse putamus, quia et credimus gestorum omnium per eos vobis relacionem factam fuisse ; ideoque nec omnia speciatim narrare curabo, sed solum breuiter et succincte perstringam, quatenus opus esse videtur. Venientibus igitur in loco sacri concilii vestris egregiis et venerabilibus ambasiatoribus, fuit eis ad sedendum locus congruus assignatus, non alius utique quam eis, in quo ambasiatores regum et principum proponere solent, ibique per reuerendissimum dominum legatum predictum, sacri concilii presidentem, duleis et pia proposicio facta fuit communis ad omnes, dictisque ambasiatoribus vestris data audiencia publica, plena, pacifica, libera et secura. In qua multum eleganter et diserte suas peroraciones fecerunt, et proposuerunt articulos quatuor, super quibus ad plenum, quantum eis placuit, allegarunt et auditi fuerunt pacifice, publice et solemniter per decem dies ; et post explicacionem gracias magnas egerunt sacro concilio de plena et pacifica audiéncia eis impensa. Ipsis vero auditis, per reuerendissimum dominum legatum supradictum fuit facta proposicio, in qua taliter perorauit: "Audiuit hec sancta synodus per decem dies magna cum paciencia quatuor vestrorum articulorum proposiciones; singula a vobis dicta notauit diligenter et accurate. Inter que illud potis- simum animos nostros exhilarauit, quod in principio sermonum vestrorum nos instanter deprecati estis, ut omnem sinistram suspicionem aduersus vos de cordibus nostris eice- remus, piamque et caritatiuam assumeremus estimacionem. Letificati eciam non medio- criter nunc sumus, audientes per organum magistri Io. de Rokzana, vos magnum pacis et vnionis desiderium habere. Quod autem gracias nobis agitis pro benigna et caritatiua vobis tradita audiencia, nil aliud dicendum est, nisi quod gratum nobis est, si quid vobis gratum fecerimus, idemque in omnibus, quantum cum deo poterimus, nos facturos esse pollicemur. Nec parum nobis consolacionis attulit protestacio per eundem magistrum Joannem explicata in principio, ac deinde per alios sequentes repetita, inter alia hec verba continens : credimus insuper domum suam sanctam ecclesiam fundatam tam firmiter supra firmam petram, quod porte inferi aduersus eam preualere non possunt; que secundum Gregorium et Augustinum est vniuersitas fidelium per totum mundum diffusa, crescitque et fructificat in mundo vniuerso ; adicientes, quod prompti estis in spe ipsius capitis Christi domini, mortis dire potius sustinere martirium, quam electiue aliquid dicere, quod foret Christi sueque ecclesie vere sponse contrarium voluntati. Ex hiis omnibus, si animus 1433.
404 Aegidii Carlerii, disposicio dedicauit. Audite me, vos egregii et spectabiles viri! Audite me, qui quod scio loquor, et attestor quod vidi. Vtique de primis illius concilii actibus fuit vestra vocacio diuinitus, ut arbitror, inspirata, propter quam multas reprehensiones et calumpnias passi sumus; sed nos numquam fecisse penituit, ymo quam maxime delectamur. Transmisse fuerunt ad vos dulces epistole, manantes de visceribus intime caritatis. Ipsas reueren- dissimus in Christo pater dominus cardinalis sancti Angeli, apostolice sedis legatus et concilii presidens, spiritu sancto, ut arbitror, suggerente dictauit, et primam formam propria manu conscripsit. Huic secuta fuit conuencio inter ambasiatores sacri concilii atque vestros in opido Egra, in qua fuit deo auctore conuentum de vestris ambasiatoribus ad sacrum concilium destinandis. Quibus sacrum concilium cum omni diligencia de saluis conductibus prouidit, inter quos nonnulli fuerunt in forma plurimum singulari. Tandem per dei graciam factum est, quod ipsi Basileam peruenerunt salui et securi; ad vos quoque reuersi sunt plena securitate fruentes. Quomodo cum caritate et honorificencia suscepti et tractati fuerunt, ab eis vos audiuisse putamus, quia et credimus gestorum omnium per eos vobis relacionem factam fuisse ; ideoque nec omnia speciatim narrare curabo, sed solum breuiter et succincte perstringam, quatenus opus esse videtur. Venientibus igitur in loco sacri concilii vestris egregiis et venerabilibus ambasiatoribus, fuit eis ad sedendum locus congruus assignatus, non alius utique quam eis, in quo ambasiatores regum et principum proponere solent, ibique per reuerendissimum dominum legatum predictum, sacri concilii presidentem, duleis et pia proposicio facta fuit communis ad omnes, dictisque ambasiatoribus vestris data audiencia publica, plena, pacifica, libera et secura. In qua multum eleganter et diserte suas peroraciones fecerunt, et proposuerunt articulos quatuor, super quibus ad plenum, quantum eis placuit, allegarunt et auditi fuerunt pacifice, publice et solemniter per decem dies ; et post explicacionem gracias magnas egerunt sacro concilio de plena et pacifica audiéncia eis impensa. Ipsis vero auditis, per reuerendissimum dominum legatum supradictum fuit facta proposicio, in qua taliter perorauit: "Audiuit hec sancta synodus per decem dies magna cum paciencia quatuor vestrorum articulorum proposiciones; singula a vobis dicta notauit diligenter et accurate. Inter que illud potis- simum animos nostros exhilarauit, quod in principio sermonum vestrorum nos instanter deprecati estis, ut omnem sinistram suspicionem aduersus vos de cordibus nostris eice- remus, piamque et caritatiuam assumeremus estimacionem. Letificati eciam non medio- criter nunc sumus, audientes per organum magistri Io. de Rokzana, vos magnum pacis et vnionis desiderium habere. Quod autem gracias nobis agitis pro benigna et caritatiua vobis tradita audiencia, nil aliud dicendum est, nisi quod gratum nobis est, si quid vobis gratum fecerimus, idemque in omnibus, quantum cum deo poterimus, nos facturos esse pollicemur. Nec parum nobis consolacionis attulit protestacio per eundem magistrum Joannem explicata in principio, ac deinde per alios sequentes repetita, inter alia hec verba continens : credimus insuper domum suam sanctam ecclesiam fundatam tam firmiter supra firmam petram, quod porte inferi aduersus eam preualere non possunt; que secundum Gregorium et Augustinum est vniuersitas fidelium per totum mundum diffusa, crescitque et fructificat in mundo vniuerso ; adicientes, quod prompti estis in spe ipsius capitis Christi domini, mortis dire potius sustinere martirium, quam electiue aliquid dicere, quod foret Christi sueque ecclesie vere sponse contrarium voluntati. Ex hiis omnibus, si animus 1433.
Strana 405
Liber de Legationibus. 405 vester huiusmodi verbis corespondet, bonam spem future vnionis concipimus.“ Et post pauca: "Ad hanc igitur vestram intencionem nos respicientes, plurimum confortati sumus, et gracias agimus omnipotenti deo, qui talem vobis inspirauit animum; rogantes suam maiestatem, ut in hac bona intencione perseuerare vos faciat, et eam, quantocius potest fieri, in hoc sacro concilio ad actum et rei execucionem deducat. Vos autem ex toto corde hortamur, ut ita agatis, quod demum ex fructibus vestris hanc ipsam intencionem vestram veraciter cognoscere possimus. Illud autem quod postulatis, ut bonam extima- cionem de vobis accipiamus, libenter audimus, libenterque exaudimus. Nichil enim magis optamus, nisi ut res sic disponantur, quod eandem de vobis extimacionem habere possimus, quam de nobis ipsis habemus. Vtinam iam factum esset, quod tamen per graciam spiritus sancti cito fieri speramus, ut nostrum ac vestrum cor esset vnum et anima vna! Sed ut fiat, necesse est, ut omnem dissidii occasionem et quidquid nos ab inuicem separare potest, vtrinque in medium proferamus. Si vnitatem et pacem perpetuam inter nos con- tracturi sumus, et in eodem spiritu ambulare intendimus, expedit, ut omnis diuersitas opinionum, omnisque varietas sentenciarum procul effugetur, et secundum apostolum id ipsum dicamus omnes: et non sint in nobis scismata. Propterea permaxime necessarium est, ut nichil inter nos occultemus, sed sine ficcione et simulacione, quidquid credimus et sentimus, in lucem producamus. In hoc sacro concilio conuenimus, quod fornax est et caminus spiritus sancti, ubi omnem scoriam auri et argenti, et quidquid siue ad fidem, siue ad mores pertinet, ad purum expurgari oportebit. Mos est eorum, qui diu inter se litigabant, si quando concordiam inire desiderant, ut omnes controuersias simul compo- nant ; alioquin si vel vna indecisa remanserit, facile lites et odia suscitabit. Ignis penitus extinctus dici non potest, si aliqua eius supersit fauilla; que licet minima sit, paulatim crescendo totam potest domum incendere. Ita et nos omnem ignem discordiarum nostrarum totaliter extingamus, ut nulla prorsus scintilla remaneat. Proposuistis proximis diebus quatuor dumtaxat articulos: sed audimus, preter hoc quatuor multa alia vos habere dog- mata peregrina, in quibus a nobis dissentitis. Neccessarium est, si vera vnitas ac perfecta firmitas inter nos sequi debet, ut omnia in hoc sacro concilio propalentur, quatenus per graciam spiritus sancti, qui pacis et vnitatis est auctor, debita ac salubris prouisio fieri possit. Nec ex leuibus coniecturis ista accepimus; partim enim a fide dignis personis audiuimus, partim quidam, qui hic sunt, propriis oculis in Bohemia videbant, partim eciam ex vestra relacione perpendimus.“ Et quesiuit ab eis de multis, circiter xxVII articulis, quos eis petentibus obtulit in scriptis, nec recitare eos opus videtur. Super predictis autem ambasiatores vestri se velle deliberare dixerunt. Postquam vero articuli vestri quatuor fuere propositi, causa melius dilucidandi materiam per quatuor responsales a concilio deputatos, salua tamen pleniori deliberacione concilii, fuit super predictis responsum, et iterum per vestros replicatum, et per illos in quoddam tempus paciebatur responsum. Asserebant autem proponentes vestri, quod dictos quatuor articulos bene fundassent; dicti vero responsales e contra firmabant, quod vestri non fundassent ea, que proposuerant; sed ipsi vestrorum responsionibus satisfacient plenarie. Iterum vero cum multi dies cirea hoc expenderentur et negocium protraheretur, sed reuera sine culpa uel facto concilii aut ambasiatorum vestrorum, quia accurate et sollicite sine inter- missione res agebatur, et sacrum concilium omnia negocia postponebat huic, licet haberet 1433.
Liber de Legationibus. 405 vester huiusmodi verbis corespondet, bonam spem future vnionis concipimus.“ Et post pauca: "Ad hanc igitur vestram intencionem nos respicientes, plurimum confortati sumus, et gracias agimus omnipotenti deo, qui talem vobis inspirauit animum; rogantes suam maiestatem, ut in hac bona intencione perseuerare vos faciat, et eam, quantocius potest fieri, in hoc sacro concilio ad actum et rei execucionem deducat. Vos autem ex toto corde hortamur, ut ita agatis, quod demum ex fructibus vestris hanc ipsam intencionem vestram veraciter cognoscere possimus. Illud autem quod postulatis, ut bonam extima- cionem de vobis accipiamus, libenter audimus, libenterque exaudimus. Nichil enim magis optamus, nisi ut res sic disponantur, quod eandem de vobis extimacionem habere possimus, quam de nobis ipsis habemus. Vtinam iam factum esset, quod tamen per graciam spiritus sancti cito fieri speramus, ut nostrum ac vestrum cor esset vnum et anima vna! Sed ut fiat, necesse est, ut omnem dissidii occasionem et quidquid nos ab inuicem separare potest, vtrinque in medium proferamus. Si vnitatem et pacem perpetuam inter nos con- tracturi sumus, et in eodem spiritu ambulare intendimus, expedit, ut omnis diuersitas opinionum, omnisque varietas sentenciarum procul effugetur, et secundum apostolum id ipsum dicamus omnes: et non sint in nobis scismata. Propterea permaxime necessarium est, ut nichil inter nos occultemus, sed sine ficcione et simulacione, quidquid credimus et sentimus, in lucem producamus. In hoc sacro concilio conuenimus, quod fornax est et caminus spiritus sancti, ubi omnem scoriam auri et argenti, et quidquid siue ad fidem, siue ad mores pertinet, ad purum expurgari oportebit. Mos est eorum, qui diu inter se litigabant, si quando concordiam inire desiderant, ut omnes controuersias simul compo- nant ; alioquin si vel vna indecisa remanserit, facile lites et odia suscitabit. Ignis penitus extinctus dici non potest, si aliqua eius supersit fauilla; que licet minima sit, paulatim crescendo totam potest domum incendere. Ita et nos omnem ignem discordiarum nostrarum totaliter extingamus, ut nulla prorsus scintilla remaneat. Proposuistis proximis diebus quatuor dumtaxat articulos: sed audimus, preter hoc quatuor multa alia vos habere dog- mata peregrina, in quibus a nobis dissentitis. Neccessarium est, si vera vnitas ac perfecta firmitas inter nos sequi debet, ut omnia in hoc sacro concilio propalentur, quatenus per graciam spiritus sancti, qui pacis et vnitatis est auctor, debita ac salubris prouisio fieri possit. Nec ex leuibus coniecturis ista accepimus; partim enim a fide dignis personis audiuimus, partim quidam, qui hic sunt, propriis oculis in Bohemia videbant, partim eciam ex vestra relacione perpendimus.“ Et quesiuit ab eis de multis, circiter xxVII articulis, quos eis petentibus obtulit in scriptis, nec recitare eos opus videtur. Super predictis autem ambasiatores vestri se velle deliberare dixerunt. Postquam vero articuli vestri quatuor fuere propositi, causa melius dilucidandi materiam per quatuor responsales a concilio deputatos, salua tamen pleniori deliberacione concilii, fuit super predictis responsum, et iterum per vestros replicatum, et per illos in quoddam tempus paciebatur responsum. Asserebant autem proponentes vestri, quod dictos quatuor articulos bene fundassent; dicti vero responsales e contra firmabant, quod vestri non fundassent ea, que proposuerant; sed ipsi vestrorum responsionibus satisfacient plenarie. Iterum vero cum multi dies cirea hoc expenderentur et negocium protraheretur, sed reuera sine culpa uel facto concilii aut ambasiatorum vestrorum, quia accurate et sollicite sine inter- missione res agebatur, et sacrum concilium omnia negocia postponebat huic, licet haberet 1433.
Strana 406
406 Aegidii Carlerii, multa magna et ardua peragere; et datis matutinis horis audiencie vestre, cetera negocia post prandium tractabantur. Vnde fiebat patribus tota die occupacio nimis grauis ; tedebat tamen dominos ambasiatores vestros tante dilacionis temporis, et se non posse longius morari dicentes, aspirabant ad regnum reuerti. Placuisset autem sacro concilio, quod ipsi quieto animo expectassent, ut plenissima facta fuisset discussio, et post disputaciones publicas et solemnes secrete disputaciones facte fuissent super libros, et punctatim insis- tendo singulis, que essent ad materiam propria, vsque quo veritas eluceret cunctisque patens fieret et manifesta; et non super dictis articulis tantum, sed super omnibus aliis, in quibus inter vos et nos, aut inter vos adinuicem disceptacio esse dicitur, interogassent- que vestri a nostris et viceuersa eciam, quidquid circa fidem aut ritus sacramentorum placuisset, et cum bona caritate reprehendissemus inuicem vicia, vt inde reformacio melius sequeretur. Aperuissemus corda alter ad altrum, et inuicem communicassemus pectora nostra. Que res in breui tempore non poterant expediri; tempore quidem egemus, ut aliquid maturius agamus. Secundum qualitatem rerum distribuendum est tempus, multa quidem et magna multo indigent tempore. Placuit vero comuni consensu, ut inter dispu- taciones predictas darentur aliqui dies ad agendum particulares tractatus. Ad quod deputati fuerunt pro sacro concilio tres cardinales, vnus archiepiscopus, et quatuor episcopi, et alii doctores et magistri vsque ad equalem numerum ambasiatorum vestrorum. Inter hos et ambasiatores vestros per aliquot dies tractatus habiti fuerunt; demum uero deuentum est ad minorem numerum tractatorum, vt quatuor tantum pro parte qualibet essent electi, inter quos primo, ac denuo inter omnes vestros ac nostros tractatores apunctuatum est et conclusum de ambasiata ad regnum hoc inclitum per sacrum concilium destinanda. Et comuni beneplacito vtraque responsio tam a concilio super quatuor articulis per vestros propositis, quam a vestris super illis 26 superius memoratis remanebat in suspenso. Reuera de diuina misericordia magnum mihi videtur indicium, quod conclusum est per sacrum concilium hanc ambasiatam transmitti. At cum satis dubium esset reperiri tales et in tanto numero, quot et quales arduitas negocii postulat, qui vellent et possent tam grande onus subire, spiritu sancto, ut arbitror, intrinsecus admonente sine difficultate qualibet, sed cum omni promptitudine voluntatis hii patres et magistri, quos videtis, ambasiatam hanc libentissime acceptabant. In quo, precor, dei misericordiam agnoscite, et nostram erga vos beniuolenciam, et vere dileccionis in domino caritatem. Nil aliud quam caritas Christi nos traxit ad vos, et propriorum larium et negociorum com- pulit obliuisci. Venimus ad vos ambasiatores numero decem pro parte sacri concilii, quorum tres sunt de Francia, vnus episcopus de Normania, de vno extremo Francie versus mare oceanum distat eius domus per xL dietas, alter de alio extremo Francie, tercius quasi de medio vtriusque. Est hic doctor vnus de Anglia, quinque vero sunt Theutonici, vnus episcopus Augustensis, et reliqui de diuersis partibus; ego vero inter omnes minimus de partibus Hispanie, regni Arragonie, ciuitate Barchilonensi, adhuc per xLV dietas distante. Preteriendum non est, quod illustris princeps dux Sabaudie, quem negocium hoc specialiter non contingit, sed pro sola contemplacione sacri concilii, et pro bono pacis Christianitatis, quam zelatur velud bonus et catholicus princeps, suum ad hoc notabilem ambasiatorem transmisit. Ac quoque nos, prout a sacro concilio mandatum habemus, illustres principes et communitates vicinas exhortati sumus, vt pro vtilitate 1433.
406 Aegidii Carlerii, multa magna et ardua peragere; et datis matutinis horis audiencie vestre, cetera negocia post prandium tractabantur. Vnde fiebat patribus tota die occupacio nimis grauis ; tedebat tamen dominos ambasiatores vestros tante dilacionis temporis, et se non posse longius morari dicentes, aspirabant ad regnum reuerti. Placuisset autem sacro concilio, quod ipsi quieto animo expectassent, ut plenissima facta fuisset discussio, et post disputaciones publicas et solemnes secrete disputaciones facte fuissent super libros, et punctatim insis- tendo singulis, que essent ad materiam propria, vsque quo veritas eluceret cunctisque patens fieret et manifesta; et non super dictis articulis tantum, sed super omnibus aliis, in quibus inter vos et nos, aut inter vos adinuicem disceptacio esse dicitur, interogassent- que vestri a nostris et viceuersa eciam, quidquid circa fidem aut ritus sacramentorum placuisset, et cum bona caritate reprehendissemus inuicem vicia, vt inde reformacio melius sequeretur. Aperuissemus corda alter ad altrum, et inuicem communicassemus pectora nostra. Que res in breui tempore non poterant expediri; tempore quidem egemus, ut aliquid maturius agamus. Secundum qualitatem rerum distribuendum est tempus, multa quidem et magna multo indigent tempore. Placuit vero comuni consensu, ut inter dispu- taciones predictas darentur aliqui dies ad agendum particulares tractatus. Ad quod deputati fuerunt pro sacro concilio tres cardinales, vnus archiepiscopus, et quatuor episcopi, et alii doctores et magistri vsque ad equalem numerum ambasiatorum vestrorum. Inter hos et ambasiatores vestros per aliquot dies tractatus habiti fuerunt; demum uero deuentum est ad minorem numerum tractatorum, vt quatuor tantum pro parte qualibet essent electi, inter quos primo, ac denuo inter omnes vestros ac nostros tractatores apunctuatum est et conclusum de ambasiata ad regnum hoc inclitum per sacrum concilium destinanda. Et comuni beneplacito vtraque responsio tam a concilio super quatuor articulis per vestros propositis, quam a vestris super illis 26 superius memoratis remanebat in suspenso. Reuera de diuina misericordia magnum mihi videtur indicium, quod conclusum est per sacrum concilium hanc ambasiatam transmitti. At cum satis dubium esset reperiri tales et in tanto numero, quot et quales arduitas negocii postulat, qui vellent et possent tam grande onus subire, spiritu sancto, ut arbitror, intrinsecus admonente sine difficultate qualibet, sed cum omni promptitudine voluntatis hii patres et magistri, quos videtis, ambasiatam hanc libentissime acceptabant. In quo, precor, dei misericordiam agnoscite, et nostram erga vos beniuolenciam, et vere dileccionis in domino caritatem. Nil aliud quam caritas Christi nos traxit ad vos, et propriorum larium et negociorum com- pulit obliuisci. Venimus ad vos ambasiatores numero decem pro parte sacri concilii, quorum tres sunt de Francia, vnus episcopus de Normania, de vno extremo Francie versus mare oceanum distat eius domus per xL dietas, alter de alio extremo Francie, tercius quasi de medio vtriusque. Est hic doctor vnus de Anglia, quinque vero sunt Theutonici, vnus episcopus Augustensis, et reliqui de diuersis partibus; ego vero inter omnes minimus de partibus Hispanie, regni Arragonie, ciuitate Barchilonensi, adhuc per xLV dietas distante. Preteriendum non est, quod illustris princeps dux Sabaudie, quem negocium hoc specialiter non contingit, sed pro sola contemplacione sacri concilii, et pro bono pacis Christianitatis, quam zelatur velud bonus et catholicus princeps, suum ad hoc notabilem ambasiatorem transmisit. Ac quoque nos, prout a sacro concilio mandatum habemus, illustres principes et communitates vicinas exhortati sumus, vt pro vtilitate 1433.
Strana 407
Liber de Legationibus. 407 negocii, suos ambasiatores transmitterent. Barones quoque et comunitates regni, vobiscum dissidentes, pro bono pacis vocauimus. Quorum aliqui, scilicet domini marchio Brande- burgensis, Joannes dux Bauarie, episcopus Bambergensis, comunitates Nurembergensis et Egrensis, ad statim suos nobiscum miserunt; et alii cicius misissent, sicut nobis scrip- serunt, si saluos conductus habuissent. Venimus igitur ad vos, nos sacri concilii amba- siatores, dico sacri concilii, non vnius hominis, eciam magni principis, sed concilii generalis, quod omnes in se continet Christianitatis principes et prelatos et populum vniuersum, cum vniuersalem ecclesiam representet. Venimus pro pace et vnitate in Christo Jhesu, et eius euangelica doctrina. Venimus in nomine eius, portantes pacem, venimus cum caritate. In hoc inclito regno, in hac egregia ciuitate cum vestro beneplacito, sub vestro saluoconductu, et in fide et securitate vestra quietis mentibus sumus, pacatisque animis et tranquillis. Profitemur quidem, sicut et dignum est, ac magna cum gratitudine commemoramus, quod in hoc inclito regno valde bene et cum leticia recepti sumus in hac egregia ciuitate et aliis, per quas transiuimus, atque a magnifico viro domino Jacobo, et honorifice valde tractati. De quo grati plurimum sumus, plus quam verbis valemus explicare, magnasque referimus gracias, et optamus obsequia grata rependere. Nec immemores erimus vmquam, sed nec, cum ad sacrum concilium deo propicio reuertemur, sub silencio relinquemus, quin referamus, ut decet, quatenus per orbem vniuersum, cum de cunctis Christiani orbis finibus ibi assint, vestram expandatur ad laudem, et ab ipso sacro concilio debitam gratitudinem habeatis. Iam alta dies est, bonum videtur, si vestro magnifico cetui sit acceptum, ut quod residuum est in diem crastinum reseruetur. Saluator noster Jhesus Christus, magister verax et viam domini in veritate docens, missurus discipulos suos predicare populo viam dei in veritate, hoc inter cetera eis contulit documentum: in quameumque domum intraueritis, primum dicite: pax huic domui; et si ibi fuerit filius pacis, requiescet super illum pax vestra, Luce x'. Hoc quod verbo docuit, facto compleuit. Veniens quidem ad domum, in qua post eius passionem discipuli habita- bant, cum ianuis clausis intraret, stetit in medio discipulorum et ait : pax vobis, Joh. xx; et quia fuerunt ibi filii pacis, super illos pax requieuit. Hoc instructus dogmate et inductus exemplo reuerendus in Christo pater, dominus episcopus, qui primo locutus est vice omnium nostrorum, qui discipulorum Christi locum tenemus, hanc domum ingressus pacem impre- catus est. Hunc cetum amplissimum salutando, verbum protulit saluatoris : pax vobis. Speramus autem de vobis in domino, quod in hac domo sunt filii pacis, et requiescet super eos pax nostra. Quid, viri patres et fratres, optabilius in hac vita pace cunctis optata mortalibus! Hester XIII. Pax est, qua bona omnia condiuntur, qua cetera sapida et vtilia fiunt. Sine pace bona cetera que dicuntur, quanto magis habundant, tanto magis oneri et angustie fiunt, et innumeris anxietatibus grauant habentem. Pax ergo est vnum bonum in se continens omnia bona, ut ait glossa super psalterium cxXIIII. "qui confidunt in domino". Quis autem enumerare sufficeret dulcissimos fructus pacis, aut quis bona omnia, que in se continet, enarrare? At contra quis posset describere mala et calamitates, que relegata pace secuntur ex bello? Sed hoc non opus est ante oculos vestros memorari, qui ea et in vestris et in vicinorum finibus cotidie cernitis, et nisi malorum assiduitas iam hiis plagis cordium callum induxit, quo minus sensibiles sint, sine graui merore et luctu, eciam in vicinorum finibus per vos videri aut memorari non possent. Nam et cum in 1433.
Liber de Legationibus. 407 negocii, suos ambasiatores transmitterent. Barones quoque et comunitates regni, vobiscum dissidentes, pro bono pacis vocauimus. Quorum aliqui, scilicet domini marchio Brande- burgensis, Joannes dux Bauarie, episcopus Bambergensis, comunitates Nurembergensis et Egrensis, ad statim suos nobiscum miserunt; et alii cicius misissent, sicut nobis scrip- serunt, si saluos conductus habuissent. Venimus igitur ad vos, nos sacri concilii amba- siatores, dico sacri concilii, non vnius hominis, eciam magni principis, sed concilii generalis, quod omnes in se continet Christianitatis principes et prelatos et populum vniuersum, cum vniuersalem ecclesiam representet. Venimus pro pace et vnitate in Christo Jhesu, et eius euangelica doctrina. Venimus in nomine eius, portantes pacem, venimus cum caritate. In hoc inclito regno, in hac egregia ciuitate cum vestro beneplacito, sub vestro saluoconductu, et in fide et securitate vestra quietis mentibus sumus, pacatisque animis et tranquillis. Profitemur quidem, sicut et dignum est, ac magna cum gratitudine commemoramus, quod in hoc inclito regno valde bene et cum leticia recepti sumus in hac egregia ciuitate et aliis, per quas transiuimus, atque a magnifico viro domino Jacobo, et honorifice valde tractati. De quo grati plurimum sumus, plus quam verbis valemus explicare, magnasque referimus gracias, et optamus obsequia grata rependere. Nec immemores erimus vmquam, sed nec, cum ad sacrum concilium deo propicio reuertemur, sub silencio relinquemus, quin referamus, ut decet, quatenus per orbem vniuersum, cum de cunctis Christiani orbis finibus ibi assint, vestram expandatur ad laudem, et ab ipso sacro concilio debitam gratitudinem habeatis. Iam alta dies est, bonum videtur, si vestro magnifico cetui sit acceptum, ut quod residuum est in diem crastinum reseruetur. Saluator noster Jhesus Christus, magister verax et viam domini in veritate docens, missurus discipulos suos predicare populo viam dei in veritate, hoc inter cetera eis contulit documentum: in quameumque domum intraueritis, primum dicite: pax huic domui; et si ibi fuerit filius pacis, requiescet super illum pax vestra, Luce x'. Hoc quod verbo docuit, facto compleuit. Veniens quidem ad domum, in qua post eius passionem discipuli habita- bant, cum ianuis clausis intraret, stetit in medio discipulorum et ait : pax vobis, Joh. xx; et quia fuerunt ibi filii pacis, super illos pax requieuit. Hoc instructus dogmate et inductus exemplo reuerendus in Christo pater, dominus episcopus, qui primo locutus est vice omnium nostrorum, qui discipulorum Christi locum tenemus, hanc domum ingressus pacem impre- catus est. Hunc cetum amplissimum salutando, verbum protulit saluatoris : pax vobis. Speramus autem de vobis in domino, quod in hac domo sunt filii pacis, et requiescet super eos pax nostra. Quid, viri patres et fratres, optabilius in hac vita pace cunctis optata mortalibus! Hester XIII. Pax est, qua bona omnia condiuntur, qua cetera sapida et vtilia fiunt. Sine pace bona cetera que dicuntur, quanto magis habundant, tanto magis oneri et angustie fiunt, et innumeris anxietatibus grauant habentem. Pax ergo est vnum bonum in se continens omnia bona, ut ait glossa super psalterium cxXIIII. "qui confidunt in domino". Quis autem enumerare sufficeret dulcissimos fructus pacis, aut quis bona omnia, que in se continet, enarrare? At contra quis posset describere mala et calamitates, que relegata pace secuntur ex bello? Sed hoc non opus est ante oculos vestros memorari, qui ea et in vestris et in vicinorum finibus cotidie cernitis, et nisi malorum assiduitas iam hiis plagis cordium callum induxit, quo minus sensibiles sint, sine graui merore et luctu, eciam in vicinorum finibus per vos videri aut memorari non possent. Nam et cum in 1433.
Strana 408
408 Aegidii Carlerii, antiquis istoriis talia legimus, vix lacrimas continemus; ac et nunc dolent eciam et gemunt interius, non dubito, corda vestra. Nam etsi malorum assiduitate aliquantulum minus senciant humanitatem, tamen et benignitatis virtutem naturaliter inditam non penitus expulerunt. Has igitur calamitates, hec dampna, que oculis cernitis, preteribo ; sed animarum vulnera, que oculciora sunt et non aduertuntur ab omnibus, non silebo. Quid aliud bella sunt, nisi quoddam viscarium dyaboli; quid nisi magnum rethe ad miseras animas captiuandas? Bellis siquidem inebriatur humano sanguine terra, et infernus animarum pabulo saginatur. Quis enim eciam iusta bella iuste gerit, vt, etsi iusticia sit in causa, non sit inordinata passio in affectu, nocendi videlicet cupiditas, vlciscendi crudelitas, implacabilis animi feritas, libido dominandi, rapiendi seu depredandi cupido, et hiis similia, que in bellis iure culpantur, ut ait Augustinus, xxIII. q. 1, quid culpatur? Si enim, ut idem ait, minister iusticie cum hominem iuste dampnatum interficit, reus est, si non pura intencione iusticie, sed affectu cupiditatis acceptum mandatum exequitur; et quia tales actus sepe facere sine corrupto affectu non posse homines arbitrantur, tales ministri iusticie rei communiter reputantur, quantomagis putare debetis animos eorum, qui cotidie bellis intersunt, hiis, quas predixi, inordinatis passionibus esse infectos. Videtis viri, patres et fratres ! hiis eciam, qui habent in causa iusticiam, quot imminent pericula animarum, quot sunt posita reciacula humani generis inimici, quibus innumere anime ad infernum trahuntur. Plane non potest vtraque pars bellancium habere iusticiam, et in illis, pro quibus non est in causa certa iusticia, est animarum inexcusata perdicio. At persepe in agnoscendo iusticiam humanum iudicium fallitur, et quod iniustum est, iudicat esse iustum. Nouit ille, qui dixerat per prophetam: cum tempus accepero, ego iusticias iudicabo. Quid est dicere „iusticias iudicabo" nisi, quod vos iusticiam esse affirmabatis, ego fuisse iniusticiam demonstrabo. Fit igitur, quod etsi corpora nunc huc nunc illuc consumit gladius, sicut ait dominus u Regum XI, sed et huc et illuc ex vtraque parte fit deuastacio et perdicio animarum. Dilatauit infernus os suum, ut absorbere valeat multi- tudinem se comprimencium populorum. Propter hec de dyabolo sub nomine Behemot a domino dictum legimus, Job XL: absorbebit fluuium, et non mirabitur : et habet fiduciam, quod influat Jordanis in os eius. Que verba exponens beatus Gregorius ait, quod per fluuium multitudo intelligitur infidelium populorum; per Jordanem, in quo baptizatus est Christus, designatur populus Christianus. Behemot igitur, id est dyabolus, aduersarius noster absorbebit fluuium, et non mirabitur. Non mirabitur, si absorbeat infideles, quia iam certum est suos esse; sed hoc est lugendum, quod fiduciam habet, quod Jordanis, id est Christianus populus, influat in os eius. Quis Christianus in tantorum Christianorum perdicione non doleat? Heya viri, patres et fratres, animaduertite queso, peto considerate, quam grandis et quam seva inimicorum acies aduersus nos omnes iugiter pugnat, nec aliud optat, quam nostras animas deuorare. Beatum Petrum principem apostolorum audite! Aduersarius, inquit, vester circuit, querens quem deuoret, et nos in perdicionem alterutrum ipsius ministri sumus ! Cur non magis domini nostri Jhesu Christi cooperatores efficimur? Cur non id agimus, quod, cum aduersus nos corporalium inimicorum acies instat, agere solemus ? Moris est, cum ciuitatem aliquam obsident inimici forenses, quod hii qui intus sunt ciues relinquunt inimicicias, et ad defendendam ciuitatem suam vnanimes fiunt. Ecce hec nostra ciuitas obsessa est ab inimicis, eam multe nimis demonum legiones circumdant. 1433.
408 Aegidii Carlerii, antiquis istoriis talia legimus, vix lacrimas continemus; ac et nunc dolent eciam et gemunt interius, non dubito, corda vestra. Nam etsi malorum assiduitate aliquantulum minus senciant humanitatem, tamen et benignitatis virtutem naturaliter inditam non penitus expulerunt. Has igitur calamitates, hec dampna, que oculis cernitis, preteribo ; sed animarum vulnera, que oculciora sunt et non aduertuntur ab omnibus, non silebo. Quid aliud bella sunt, nisi quoddam viscarium dyaboli; quid nisi magnum rethe ad miseras animas captiuandas? Bellis siquidem inebriatur humano sanguine terra, et infernus animarum pabulo saginatur. Quis enim eciam iusta bella iuste gerit, vt, etsi iusticia sit in causa, non sit inordinata passio in affectu, nocendi videlicet cupiditas, vlciscendi crudelitas, implacabilis animi feritas, libido dominandi, rapiendi seu depredandi cupido, et hiis similia, que in bellis iure culpantur, ut ait Augustinus, xxIII. q. 1, quid culpatur? Si enim, ut idem ait, minister iusticie cum hominem iuste dampnatum interficit, reus est, si non pura intencione iusticie, sed affectu cupiditatis acceptum mandatum exequitur; et quia tales actus sepe facere sine corrupto affectu non posse homines arbitrantur, tales ministri iusticie rei communiter reputantur, quantomagis putare debetis animos eorum, qui cotidie bellis intersunt, hiis, quas predixi, inordinatis passionibus esse infectos. Videtis viri, patres et fratres ! hiis eciam, qui habent in causa iusticiam, quot imminent pericula animarum, quot sunt posita reciacula humani generis inimici, quibus innumere anime ad infernum trahuntur. Plane non potest vtraque pars bellancium habere iusticiam, et in illis, pro quibus non est in causa certa iusticia, est animarum inexcusata perdicio. At persepe in agnoscendo iusticiam humanum iudicium fallitur, et quod iniustum est, iudicat esse iustum. Nouit ille, qui dixerat per prophetam: cum tempus accepero, ego iusticias iudicabo. Quid est dicere „iusticias iudicabo" nisi, quod vos iusticiam esse affirmabatis, ego fuisse iniusticiam demonstrabo. Fit igitur, quod etsi corpora nunc huc nunc illuc consumit gladius, sicut ait dominus u Regum XI, sed et huc et illuc ex vtraque parte fit deuastacio et perdicio animarum. Dilatauit infernus os suum, ut absorbere valeat multi- tudinem se comprimencium populorum. Propter hec de dyabolo sub nomine Behemot a domino dictum legimus, Job XL: absorbebit fluuium, et non mirabitur : et habet fiduciam, quod influat Jordanis in os eius. Que verba exponens beatus Gregorius ait, quod per fluuium multitudo intelligitur infidelium populorum; per Jordanem, in quo baptizatus est Christus, designatur populus Christianus. Behemot igitur, id est dyabolus, aduersarius noster absorbebit fluuium, et non mirabitur. Non mirabitur, si absorbeat infideles, quia iam certum est suos esse; sed hoc est lugendum, quod fiduciam habet, quod Jordanis, id est Christianus populus, influat in os eius. Quis Christianus in tantorum Christianorum perdicione non doleat? Heya viri, patres et fratres, animaduertite queso, peto considerate, quam grandis et quam seva inimicorum acies aduersus nos omnes iugiter pugnat, nec aliud optat, quam nostras animas deuorare. Beatum Petrum principem apostolorum audite! Aduersarius, inquit, vester circuit, querens quem deuoret, et nos in perdicionem alterutrum ipsius ministri sumus ! Cur non magis domini nostri Jhesu Christi cooperatores efficimur? Cur non id agimus, quod, cum aduersus nos corporalium inimicorum acies instat, agere solemus ? Moris est, cum ciuitatem aliquam obsident inimici forenses, quod hii qui intus sunt ciues relinquunt inimicicias, et ad defendendam ciuitatem suam vnanimes fiunt. Ecce hec nostra ciuitas obsessa est ab inimicis, eam multe nimis demonum legiones circumdant. 1433.
Strana 409
Liber de Legationibus. 409 Linquamus igitur mutuas inimicicias, ut ad defendendum nos ab illis diris inimicis vnanimes simus. Si Christiani sumus, Pauli apostoli audiamus doctrinam. Ait enim: de cetero fratres, confortamini in domino, et in potencia virtutis eius. Induite vos armaturam dei, ut possitis stare aduersus insidias dyaboli. Quoniam non est nobis colluctacio aduersus carnem et sanguinem ; sed adversus principes, et potestates tenebrarum harum, contra spiritualia nequicie, propterea accipite armaturam dei, ad Ephes. vI. Hinc non inmerito alter reuerendus in Christo pater dominus episcopus, qui hodie prelocutus est, de mutua dileccione ex epistola beati Johannis, qui plenus fuit feruentissima caritate, ut diligamus alterutrum, thema suscepit, et ex beati Gregorii verbis nos monuit, ne cum deo nil pre- ciosius sit virtute dileccionis, et nichil desiderabilius dyabolo extinccione caritatis, hosti dei familiarius seruiamus; sed pocius reiectis odiis nos inuicem diligentes, vnus murus aduersus dei hostem pariter atque nostrum efficiamur in Christo. Tunc siquidem ipsa Christianitas hostibus terribilis aparebit velut castrorum acies ordinata, si ita constipata et condensata fuerit et glutino caritatis coniuncta, vt nullo loco interrupta dissensionibus videatur. Et vt breuiter multa complectar, hec est via salutis, hanc excellenciorem viam apostolus nominauit dicens: excellenciorem viam vobis demonstrabo, et sequitur: si linguis hominum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum velut es sonans, aut tympanum tiniens. Et si habuero propheciam, et nouerim misteria omnia, et omnem scienciam: et si habuero fidem ita ut montes transferam, caritatem autem non habuero, nichil sum. Et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas, et si tradidero corpus meum ita ut ardeam, caritatem autem non habuero, nichil mihi prodest, prime Cor. XII°. Videte quantum bonum est caritas, ut noticia omnium linguarum, omnium scienciarum, omnium misteriorum sacre scripture, prophecie donum, omnium facultatum in pauperes distribucio, ymo et ipsa fides sine caritate nichil prosunt ad vitam conse- quendum eternam. Nunc eius coapostolum beatissimum Johannem audiamus: Karissimi, diligamus (nos) inuicem, quia caritas ex deo est; et omnis qui diligit fratrem suum, ex deo natus est, et cognoscit deum. Qui non diligit, non habet caritatem et non nouit deum, et infra: si quis dixerit, quoniam diligit deum, et fratrem suum odit, mendax est, prim. Jo. 1I°. Ecce mendacem dicit apostolus eum, qui habet odium aduersus proximum, et dicit se diligere deum, et eum a prime eterneque veritatis noticia, que deus est, asserit esse exclusum. Dicit enim, quod non nouit deum, et hoc idem jam superius dixerat in secundo capitulo: qui dicit se in luce esse, et fratrem suum odit, in tenebris est, et nescit quo eat, quoniam tenebre obcecauerunt oculos eius. Ecce quid dicit ille apostolus Johannes: qui odit fratrem suum in tenebris est etc., et ideo nescit reperire viam illam, quam predixi secundum apostolum Paulum. Ad quam nobis ostendendam Christus aduenit, prout Zacharias, pater Johannis baptiste, in cantico, quod cotidie canitur in ecclesia, et est in euangelio Luce 1°, testatur dicens: per viscera misericordie dei nostri, (in) quibus visitauit nos oriens ex alto : illuminare hiis, qui in tenebris et vmbra mortis sedent, ad dirigendos pedes nostros in viam pacis. Ad hanc viam pacis nobis ostendendam vniuersa Christi tendit doctrina ; ad hanc dilec- cionem edificandam tocius sacre scripture est dirigenda noticia. Vnde refert Augustinus primo de doctrina Christiana: omnium diuinarum scripturarum plenitudo et finis est dileccio, et infra: quisquis igitur scripturas diuinas, uel quamlibet earum partem intellexisse 1433. Scriptores I. 52
Liber de Legationibus. 409 Linquamus igitur mutuas inimicicias, ut ad defendendum nos ab illis diris inimicis vnanimes simus. Si Christiani sumus, Pauli apostoli audiamus doctrinam. Ait enim: de cetero fratres, confortamini in domino, et in potencia virtutis eius. Induite vos armaturam dei, ut possitis stare aduersus insidias dyaboli. Quoniam non est nobis colluctacio aduersus carnem et sanguinem ; sed adversus principes, et potestates tenebrarum harum, contra spiritualia nequicie, propterea accipite armaturam dei, ad Ephes. vI. Hinc non inmerito alter reuerendus in Christo pater dominus episcopus, qui hodie prelocutus est, de mutua dileccione ex epistola beati Johannis, qui plenus fuit feruentissima caritate, ut diligamus alterutrum, thema suscepit, et ex beati Gregorii verbis nos monuit, ne cum deo nil pre- ciosius sit virtute dileccionis, et nichil desiderabilius dyabolo extinccione caritatis, hosti dei familiarius seruiamus; sed pocius reiectis odiis nos inuicem diligentes, vnus murus aduersus dei hostem pariter atque nostrum efficiamur in Christo. Tunc siquidem ipsa Christianitas hostibus terribilis aparebit velut castrorum acies ordinata, si ita constipata et condensata fuerit et glutino caritatis coniuncta, vt nullo loco interrupta dissensionibus videatur. Et vt breuiter multa complectar, hec est via salutis, hanc excellenciorem viam apostolus nominauit dicens: excellenciorem viam vobis demonstrabo, et sequitur: si linguis hominum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum velut es sonans, aut tympanum tiniens. Et si habuero propheciam, et nouerim misteria omnia, et omnem scienciam: et si habuero fidem ita ut montes transferam, caritatem autem non habuero, nichil sum. Et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas, et si tradidero corpus meum ita ut ardeam, caritatem autem non habuero, nichil mihi prodest, prime Cor. XII°. Videte quantum bonum est caritas, ut noticia omnium linguarum, omnium scienciarum, omnium misteriorum sacre scripture, prophecie donum, omnium facultatum in pauperes distribucio, ymo et ipsa fides sine caritate nichil prosunt ad vitam conse- quendum eternam. Nunc eius coapostolum beatissimum Johannem audiamus: Karissimi, diligamus (nos) inuicem, quia caritas ex deo est; et omnis qui diligit fratrem suum, ex deo natus est, et cognoscit deum. Qui non diligit, non habet caritatem et non nouit deum, et infra: si quis dixerit, quoniam diligit deum, et fratrem suum odit, mendax est, prim. Jo. 1I°. Ecce mendacem dicit apostolus eum, qui habet odium aduersus proximum, et dicit se diligere deum, et eum a prime eterneque veritatis noticia, que deus est, asserit esse exclusum. Dicit enim, quod non nouit deum, et hoc idem jam superius dixerat in secundo capitulo: qui dicit se in luce esse, et fratrem suum odit, in tenebris est, et nescit quo eat, quoniam tenebre obcecauerunt oculos eius. Ecce quid dicit ille apostolus Johannes: qui odit fratrem suum in tenebris est etc., et ideo nescit reperire viam illam, quam predixi secundum apostolum Paulum. Ad quam nobis ostendendam Christus aduenit, prout Zacharias, pater Johannis baptiste, in cantico, quod cotidie canitur in ecclesia, et est in euangelio Luce 1°, testatur dicens: per viscera misericordie dei nostri, (in) quibus visitauit nos oriens ex alto : illuminare hiis, qui in tenebris et vmbra mortis sedent, ad dirigendos pedes nostros in viam pacis. Ad hanc viam pacis nobis ostendendam vniuersa Christi tendit doctrina ; ad hanc dilec- cionem edificandam tocius sacre scripture est dirigenda noticia. Vnde refert Augustinus primo de doctrina Christiana: omnium diuinarum scripturarum plenitudo et finis est dileccio, et infra: quisquis igitur scripturas diuinas, uel quamlibet earum partem intellexisse 1433. Scriptores I. 52
Strana 410
410 Aegidii Carlerii, sibi videtur, ita ut eo intellectum non edificet, istam genuinam caritatem dei et proximi nondum intellexit. Hoc Augustini dictum satis mihi probari videtur ex sentencia saluatoris, qui, cum duo mandata de dileccione dei et proximi retulisset, subiunxit: in hiis duobus vniuersa lex pendet et prophete, Math. xxn°. Sed non libet inconsiderate transire, quod ille verax magister, viam dei in veritate docens, discipulos suos viam veritatis predicare mittens, ante omnia pacem docuit imprecari, aperte designans aptam disposicionem ad suscipiendum veritatis doctrinam esse pacem. Hinc cum tempus sue passionis instaret, et velut faciens testamentum, multa in illa die et noctis inicio suis daret discipulis documenta, pacem, inquit, meam do vobis, pacem relinquo vobis, et de mutua dileccione seruanda sepius verba repeteret: hoc est preceptum meum, ut diligatis inuicem; tandem sui disci- pulatus signum efficax esse mutuam dileccionem ostendit dicens : in hoc cognoscent omnes, quia discipuli mei estis, si dileccionem habueritis ad inuicem, Joh. xI°. Est quoque ex illa leccione euangelica accurata mente notandum, quod cum de veritate futurum eis magi- strum promitteret spiritum sanctum, dicens: paraclitus autem spiritus, quem mittet pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia, quecumque dixero vobis, et iterum: cum venerit spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem; de pace tamen et dileccione ipse jam tunc voluit esse magister, quia ad recipiendum veritatis magistrum, qui eos doceret omnem veritatem, premittenda erat disposicio pacis et vnitatis. Profecto sciencia euangelice veritatis inutilis est sine pace. Hoc ipse magister veritatis ostendit, Marci ix° dicens: sal habete in vobis et pacem inter vos. Per sal intelligi sapienciam, omnes nostis. Super quo verbo Gregorius in pastorali cap. 4° : sal quippe sine pace non virtutis est donum, sed dampnacionis augmentum, quod ipse probat per illud Jacobi apostoli in catholica sua: quod si zelum amarum habetis, et contenciones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari, et mendaces esse aduersus veritatem. Non est ista sapiencia desursum descendens, sed terrena, animalis, dyabolica. Que autem desursum est sapiencia, primum quidem pudica est, et deinde pacifica. Hec Jacobus. Negat ergo apostolus Jacobus eos, qui amarum zelum habent et contenciones in eordibus, habere veram sapien- ciam euangelice veritatis; sed mendaces eos esse aduersus ueritatem affirmat, et talem sapienciam, que cum amaro zelo et contencionibus habetur, non esse sapienciam desursum descendentem, sed terrenam, animalem, dyabolicam; illa vero, que desursum est, pudica est et pacifica. Constat ergo, iuxta parabolam saluatoris, sine pace veritatis scienciam non prodesse. Propterea dixit: sal habete in vobis et pacem inter vos. Inde per duos pro- phetas Aggeum et Zachariam dominus ait: veritatem et pacem diligite, quia duo hec coniuncta neccessaria sunt ad salutem populi dei, pacis scilicet vnitas et agnicio veritatis. Ideo vtramque simul diligendam esse demonstrat. Pacem, inquit, et veritatem diligite. O viri Bohemi et Moraui, viri magnanimi et famosi! veritatem vos diligere affirmatis, pro veritate certare vos dicitis; et nos quoque id ipsum affirmamus de nobis, veritatem euan- gelicam pre cunctis amandam et honorandam esse sentimus, et pro ea paratos esse diram mortem et suplicia sustinere, antequam vellemus a veritate euangelica scienter discedere. In hoc vos et nos conuenimus; sed in agnoscendo, quid ad euangelicam pertineat veri- tatem, inter nos et vos, et inter vos ipsos adinuicem multe dissenciones sunt, quoniam quidam dicunt aliqua pertinere ad euangelicam veritatem, et alii contrarium asseuerant. Jam per annos multos gladiis et bellis actum est, et quantus profectus inde prouenerit, 1433.
410 Aegidii Carlerii, sibi videtur, ita ut eo intellectum non edificet, istam genuinam caritatem dei et proximi nondum intellexit. Hoc Augustini dictum satis mihi probari videtur ex sentencia saluatoris, qui, cum duo mandata de dileccione dei et proximi retulisset, subiunxit: in hiis duobus vniuersa lex pendet et prophete, Math. xxn°. Sed non libet inconsiderate transire, quod ille verax magister, viam dei in veritate docens, discipulos suos viam veritatis predicare mittens, ante omnia pacem docuit imprecari, aperte designans aptam disposicionem ad suscipiendum veritatis doctrinam esse pacem. Hinc cum tempus sue passionis instaret, et velut faciens testamentum, multa in illa die et noctis inicio suis daret discipulis documenta, pacem, inquit, meam do vobis, pacem relinquo vobis, et de mutua dileccione seruanda sepius verba repeteret: hoc est preceptum meum, ut diligatis inuicem; tandem sui disci- pulatus signum efficax esse mutuam dileccionem ostendit dicens : in hoc cognoscent omnes, quia discipuli mei estis, si dileccionem habueritis ad inuicem, Joh. xI°. Est quoque ex illa leccione euangelica accurata mente notandum, quod cum de veritate futurum eis magi- strum promitteret spiritum sanctum, dicens: paraclitus autem spiritus, quem mittet pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia, quecumque dixero vobis, et iterum: cum venerit spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem; de pace tamen et dileccione ipse jam tunc voluit esse magister, quia ad recipiendum veritatis magistrum, qui eos doceret omnem veritatem, premittenda erat disposicio pacis et vnitatis. Profecto sciencia euangelice veritatis inutilis est sine pace. Hoc ipse magister veritatis ostendit, Marci ix° dicens: sal habete in vobis et pacem inter vos. Per sal intelligi sapienciam, omnes nostis. Super quo verbo Gregorius in pastorali cap. 4° : sal quippe sine pace non virtutis est donum, sed dampnacionis augmentum, quod ipse probat per illud Jacobi apostoli in catholica sua: quod si zelum amarum habetis, et contenciones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari, et mendaces esse aduersus veritatem. Non est ista sapiencia desursum descendens, sed terrena, animalis, dyabolica. Que autem desursum est sapiencia, primum quidem pudica est, et deinde pacifica. Hec Jacobus. Negat ergo apostolus Jacobus eos, qui amarum zelum habent et contenciones in eordibus, habere veram sapien- ciam euangelice veritatis; sed mendaces eos esse aduersus ueritatem affirmat, et talem sapienciam, que cum amaro zelo et contencionibus habetur, non esse sapienciam desursum descendentem, sed terrenam, animalem, dyabolicam; illa vero, que desursum est, pudica est et pacifica. Constat ergo, iuxta parabolam saluatoris, sine pace veritatis scienciam non prodesse. Propterea dixit: sal habete in vobis et pacem inter vos. Inde per duos pro- phetas Aggeum et Zachariam dominus ait: veritatem et pacem diligite, quia duo hec coniuncta neccessaria sunt ad salutem populi dei, pacis scilicet vnitas et agnicio veritatis. Ideo vtramque simul diligendam esse demonstrat. Pacem, inquit, et veritatem diligite. O viri Bohemi et Moraui, viri magnanimi et famosi! veritatem vos diligere affirmatis, pro veritate certare vos dicitis; et nos quoque id ipsum affirmamus de nobis, veritatem euan- gelicam pre cunctis amandam et honorandam esse sentimus, et pro ea paratos esse diram mortem et suplicia sustinere, antequam vellemus a veritate euangelica scienter discedere. In hoc vos et nos conuenimus; sed in agnoscendo, quid ad euangelicam pertineat veri- tatem, inter nos et vos, et inter vos ipsos adinuicem multe dissenciones sunt, quoniam quidam dicunt aliqua pertinere ad euangelicam veritatem, et alii contrarium asseuerant. Jam per annos multos gladiis et bellis actum est, et quantus profectus inde prouenerit, 1433.
Strana 411
Liber de Legationibus. 411 omnes videmus. Quomodo potest aliud sperari, si non adhibetur debita disposicio; sed magis id agitur, quod contrariatur elucidacioni euangelice veritatis. Si fructus iusticie seminantur in pace, facientibus pacem, vt Jacobus ait apostolus 1' cap., quomodo seminari poterit iusticia euangelice veritatis inter bella, contenciones et odia? Sicut in aqua turbida et agitata non videtur prospicientis ymago, que tamen videretur si esset limpida et quieta, sic in mente turbida, odiis et dissencionibus agitata, non resplendet veritatis ymago. Hoc est quod Jacobus apostolus ait: si zelum et contenciones habetis, nolite gloriari, et men- daces esse aduersus veritatem. Non est ista sapiencia desursum descendens, et negat Johannes apostolus, quod aliquis deum cognoscat, qui proximum odio habet. Pellantur igitur odia, tollantur contenciones de cordibus nostris et zelus amarus, fiat pax in virtute dei, sint mentes pacate atque tranquille; viuamus in dileccione caritatis, et erimus suscep- cionis et elucidacionis veritatis capaces, quia caritas congaudet veritati, prim. Cor. XIII. Cum enim dominus noster Jhesus Christus apostolos suos in vniuersum orbem destinasset predicare euangelicam veritatem, promissum spiritum sanctum, qui docturus eos erat omnem veritatem, se cito missurum commemorans, tamquam pro congrua disposicione ad ipsum magistrum veritatis suscipiendum, subiunxit: vos autem sedete in ciuitate, quousque induamini virtute ex alto, Luce ultimo. Est namque apta disposicio studentibus sapienciam vita quieta. Solemus dicere, sedendo et quiescendo fit anima sapiens. Hec moralizemus, ad nos aplicantes saluatoris doctrinam. Sedete, inquit, sedeamus, quiescamus et ubi? In ciuitate, id est in ciuium unitate quiescamus a bellis, maneamus in vnitate et pace, quous- que induamur virtute ex alto; de spiritu sancto loquitur, quem erant accepturi. At quo- modo apostoli hoc executi fuere? Documentum hiis diebus lectum audiuimus. Sedebant et quiescebant in ciuitate, perseuerantes vnanimiter in oracione, et sic induti fuerunt veritate ex alto; receperunt promissum spiritum sanctum, veritatis magistrum, qui eos docuit omnem veritatem neccessariam ad salutem. Sic et nos sedeamus in ciuitate, manea- mus in vnum; et veniet in nos ille spiritus sanctus, veritatis magister. Maneamus in vnum per pacem et vnitatem, et quia corpore omnes simul quotquot Christiani sumus in vno loco esse non possumus, id representatiue faciamus. Ineamus omnes simul vnum generale concilium, et ibi cum vnitate et pace et caritate tam diu perseueremus in oracione et inuestigacione veritatis, quousque sublata omni differencia et discensione, iudicio spiritus sancti clarescat, quid de veritate catholica sit cunctis tenendum. Scrutabimur tranquillis mentibus scripturas diuinas, disputacionibus pacificis pertractabimus ; interpellabimus celum gemitibus, ieiuniis et oracionibus insistemus. Fiet per vniuersum orbem iugis oracio, ut assit ibi dominus noster Jhesus Christus, etsi in forma peregrini, sicut apparuit discipulis euntibus in Emaus, qui aperiat nobis sensus, ut intelligamus scripturas. Adsit et veritatis magister spiritus sanctus, qui docebit nos omnem veritatem. Dabimus quoque reformacioni morum operam diligentem, quod est permaxime necessarium, ut corruptorum morum sentibus dissipatis ager Christi, hoc est vniuersus populus Christianus, flores et fructus producat honoris et honestatis. Tandem dicendo, placuit spiritui sancto et nobis, deter- minabit, quid circa euangelicam veritatem tenendum sit ab vniuerso populo Christiano; et suscipiatur reuerenter et teneatur ab omnibus, quod a sacro concilio fuit diffinitum. Hoc sic fiendum esse racio suadet et sanctorum patrum ymitanda consuetudo. Nonne super controuersiis, que sunt in humana policia, sic vos servatis, sicque agit vniuersus orbis, 1433. 52°
Liber de Legationibus. 411 omnes videmus. Quomodo potest aliud sperari, si non adhibetur debita disposicio; sed magis id agitur, quod contrariatur elucidacioni euangelice veritatis. Si fructus iusticie seminantur in pace, facientibus pacem, vt Jacobus ait apostolus 1' cap., quomodo seminari poterit iusticia euangelice veritatis inter bella, contenciones et odia? Sicut in aqua turbida et agitata non videtur prospicientis ymago, que tamen videretur si esset limpida et quieta, sic in mente turbida, odiis et dissencionibus agitata, non resplendet veritatis ymago. Hoc est quod Jacobus apostolus ait: si zelum et contenciones habetis, nolite gloriari, et men- daces esse aduersus veritatem. Non est ista sapiencia desursum descendens, et negat Johannes apostolus, quod aliquis deum cognoscat, qui proximum odio habet. Pellantur igitur odia, tollantur contenciones de cordibus nostris et zelus amarus, fiat pax in virtute dei, sint mentes pacate atque tranquille; viuamus in dileccione caritatis, et erimus suscep- cionis et elucidacionis veritatis capaces, quia caritas congaudet veritati, prim. Cor. XIII. Cum enim dominus noster Jhesus Christus apostolos suos in vniuersum orbem destinasset predicare euangelicam veritatem, promissum spiritum sanctum, qui docturus eos erat omnem veritatem, se cito missurum commemorans, tamquam pro congrua disposicione ad ipsum magistrum veritatis suscipiendum, subiunxit: vos autem sedete in ciuitate, quousque induamini virtute ex alto, Luce ultimo. Est namque apta disposicio studentibus sapienciam vita quieta. Solemus dicere, sedendo et quiescendo fit anima sapiens. Hec moralizemus, ad nos aplicantes saluatoris doctrinam. Sedete, inquit, sedeamus, quiescamus et ubi? In ciuitate, id est in ciuium unitate quiescamus a bellis, maneamus in vnitate et pace, quous- que induamur virtute ex alto; de spiritu sancto loquitur, quem erant accepturi. At quo- modo apostoli hoc executi fuere? Documentum hiis diebus lectum audiuimus. Sedebant et quiescebant in ciuitate, perseuerantes vnanimiter in oracione, et sic induti fuerunt veritate ex alto; receperunt promissum spiritum sanctum, veritatis magistrum, qui eos docuit omnem veritatem neccessariam ad salutem. Sic et nos sedeamus in ciuitate, manea- mus in vnum; et veniet in nos ille spiritus sanctus, veritatis magister. Maneamus in vnum per pacem et vnitatem, et quia corpore omnes simul quotquot Christiani sumus in vno loco esse non possumus, id representatiue faciamus. Ineamus omnes simul vnum generale concilium, et ibi cum vnitate et pace et caritate tam diu perseueremus in oracione et inuestigacione veritatis, quousque sublata omni differencia et discensione, iudicio spiritus sancti clarescat, quid de veritate catholica sit cunctis tenendum. Scrutabimur tranquillis mentibus scripturas diuinas, disputacionibus pacificis pertractabimus ; interpellabimus celum gemitibus, ieiuniis et oracionibus insistemus. Fiet per vniuersum orbem iugis oracio, ut assit ibi dominus noster Jhesus Christus, etsi in forma peregrini, sicut apparuit discipulis euntibus in Emaus, qui aperiat nobis sensus, ut intelligamus scripturas. Adsit et veritatis magister spiritus sanctus, qui docebit nos omnem veritatem. Dabimus quoque reformacioni morum operam diligentem, quod est permaxime necessarium, ut corruptorum morum sentibus dissipatis ager Christi, hoc est vniuersus populus Christianus, flores et fructus producat honoris et honestatis. Tandem dicendo, placuit spiritui sancto et nobis, deter- minabit, quid circa euangelicam veritatem tenendum sit ab vniuerso populo Christiano; et suscipiatur reuerenter et teneatur ab omnibus, quod a sacro concilio fuit diffinitum. Hoc sic fiendum esse racio suadet et sanctorum patrum ymitanda consuetudo. Nonne super controuersiis, que sunt in humana policia, sic vos servatis, sicque agit vniuersus orbis, 1433. 52°
Strana 412
412 Aegidii Carlerii, ut congregata multitudine seniorum, vel eorum ad quos regimen pertinet ciuitatis, quod tandem discusso negocio aut omnium aut maioris partis consilio et assensu decretum fuerit, id pro lege et pro veritate seruetur ; nec alicui licet contradicere, eciam si assercionem suam multiplici vellet racione firmare, nec aliter posset regi respublica, nisi talis ordo seruetur. Si hoc in rebus humanis iustum videtur, in quibus cum humana prudencia sit agendum, contingere sepe potest, quod unus iustius iudicet, quam plurima multitudo. Et inde est, quod in diuersis terris diuersa sunt iura, quia alia istis, alia illis iusta uidentur; nec tamen contradicere licet hiis, que sunt communi determinacione firmata. Quanto magis in hiis, que supra humanam cognicionem sunt diuine veritates, que nonnisi spiritu sancto doctore sunt cognite! Nullus debet de suo proprio sensu confidere, ut contra Salomonis doctrinam innitens proprie prudencie, vt verbis vtar Jeronimi, sensum proprium preferat decretis patrum; sed sperare firmiter debemus et credere, quod congregatis in vnum patribus, et adhibitis sanctificacionibus consuetis, toto populo Christiano deuote orante, spiritus sanctus inspiret euangelicam veritatem. Inde catholici imperatores suis legibus statuerunt, nemini licere in disputacionem vertere, que generalis sinodi iudicio fuerint diffinita. Sed dixi, quod hoc sic fieri debere sanctorum patrum imitanda consuetudo demonstrat. Hoc habuit praxis apostolorum, hoc denique per successus temporum patrum consuetudo seruauit, quod quandocumque circa fidem uel ritus sacramentorum inter aliquas personas ecclesiasticas vel regiones controuersia suborta est, prestolaretur gene- ralis concilii diffinicio, et quod ibi diffinitum fuerit, sine omni ambiguitate uel reluctancia teneretur. Incipiamus ab apostolis. Legimus in actibus apostolorum xv cap., quod cum per predicacionem apostoli Pauli multi ex gentilibus conuersi fuissent ad fidem, quidam descen- dentes de Judea docebant fratres : quia nisi circumcidamini secundum morem Moysi, non potestis salui fieri, et sequitur: facta ergo sedicione non minima pro Paulo et Barnaba aduersus illos, statuerunt, ut ascenderent ad apostolos et presbyteros in Jherusalem, super hac questione. Et ibi conuenerunt apostoli et seniores, et hanc questionem diffinierunt dicentes, circumcisionem non esse neccessariam; et huie sentencie omnes aquieuerunt, licet habere viderentur scripturam pro se, dicentem : anima, cuius prepucii caro non fuerit circumcisa, peribit de populo meo, Gene. xVII. Iterum cum de legalibus seruandis ab hiis, qui ex circumcisione erant, controuersia fieret, congregata multitudine fuit in generali concilio diffinita, Actuum xXI. Demum cum succedentibus temporibus Christianitas in diuersas partes scissa esset, aliis sic aliis sic sencientibus, signanter de equalitate trinitatis, asserentibus Arrio et sequacibus suis, filium esse minorem patre, allegando illud euangelii: quia pater maior me est, congregatum fuit primum Nicenum concilium ad omnes illas diuersitates tollendas. Post hec cum eciam alie contenciones insurexissent, precipue de spiritu sancto, congregatum fuit concilium apud Constantinopolim, a quo omnes ille con- tenciones et differencie diffinite fuerunt. Longum nimis esset narrare per singula casus huiusmodi, et similia exempla monstrare, que uel ex tripartita historia, uel ex libro con- ciliorum beati Ysidori colligere possem ; sunt vtique multa valde. Vnum tamen nolo inme- moratum transire, quod cum magnus ille beatus Ciprianus consultus fuisset, an baptizatus ab heretico veniens ad fidem catholicam esset baptizandus, determinauit quod sic, et con- senserunt sibi Lxxx episcopi de Africa, et subscripserunt. Sed licet esset vir magne aucto- ritatis et seiencie, et consensissent sibi Lxxx episcopi, visumque esset eis, hanc esse 1433.
412 Aegidii Carlerii, ut congregata multitudine seniorum, vel eorum ad quos regimen pertinet ciuitatis, quod tandem discusso negocio aut omnium aut maioris partis consilio et assensu decretum fuerit, id pro lege et pro veritate seruetur ; nec alicui licet contradicere, eciam si assercionem suam multiplici vellet racione firmare, nec aliter posset regi respublica, nisi talis ordo seruetur. Si hoc in rebus humanis iustum videtur, in quibus cum humana prudencia sit agendum, contingere sepe potest, quod unus iustius iudicet, quam plurima multitudo. Et inde est, quod in diuersis terris diuersa sunt iura, quia alia istis, alia illis iusta uidentur; nec tamen contradicere licet hiis, que sunt communi determinacione firmata. Quanto magis in hiis, que supra humanam cognicionem sunt diuine veritates, que nonnisi spiritu sancto doctore sunt cognite! Nullus debet de suo proprio sensu confidere, ut contra Salomonis doctrinam innitens proprie prudencie, vt verbis vtar Jeronimi, sensum proprium preferat decretis patrum; sed sperare firmiter debemus et credere, quod congregatis in vnum patribus, et adhibitis sanctificacionibus consuetis, toto populo Christiano deuote orante, spiritus sanctus inspiret euangelicam veritatem. Inde catholici imperatores suis legibus statuerunt, nemini licere in disputacionem vertere, que generalis sinodi iudicio fuerint diffinita. Sed dixi, quod hoc sic fieri debere sanctorum patrum imitanda consuetudo demonstrat. Hoc habuit praxis apostolorum, hoc denique per successus temporum patrum consuetudo seruauit, quod quandocumque circa fidem uel ritus sacramentorum inter aliquas personas ecclesiasticas vel regiones controuersia suborta est, prestolaretur gene- ralis concilii diffinicio, et quod ibi diffinitum fuerit, sine omni ambiguitate uel reluctancia teneretur. Incipiamus ab apostolis. Legimus in actibus apostolorum xv cap., quod cum per predicacionem apostoli Pauli multi ex gentilibus conuersi fuissent ad fidem, quidam descen- dentes de Judea docebant fratres : quia nisi circumcidamini secundum morem Moysi, non potestis salui fieri, et sequitur: facta ergo sedicione non minima pro Paulo et Barnaba aduersus illos, statuerunt, ut ascenderent ad apostolos et presbyteros in Jherusalem, super hac questione. Et ibi conuenerunt apostoli et seniores, et hanc questionem diffinierunt dicentes, circumcisionem non esse neccessariam; et huie sentencie omnes aquieuerunt, licet habere viderentur scripturam pro se, dicentem : anima, cuius prepucii caro non fuerit circumcisa, peribit de populo meo, Gene. xVII. Iterum cum de legalibus seruandis ab hiis, qui ex circumcisione erant, controuersia fieret, congregata multitudine fuit in generali concilio diffinita, Actuum xXI. Demum cum succedentibus temporibus Christianitas in diuersas partes scissa esset, aliis sic aliis sic sencientibus, signanter de equalitate trinitatis, asserentibus Arrio et sequacibus suis, filium esse minorem patre, allegando illud euangelii: quia pater maior me est, congregatum fuit primum Nicenum concilium ad omnes illas diuersitates tollendas. Post hec cum eciam alie contenciones insurexissent, precipue de spiritu sancto, congregatum fuit concilium apud Constantinopolim, a quo omnes ille con- tenciones et differencie diffinite fuerunt. Longum nimis esset narrare per singula casus huiusmodi, et similia exempla monstrare, que uel ex tripartita historia, uel ex libro con- ciliorum beati Ysidori colligere possem ; sunt vtique multa valde. Vnum tamen nolo inme- moratum transire, quod cum magnus ille beatus Ciprianus consultus fuisset, an baptizatus ab heretico veniens ad fidem catholicam esset baptizandus, determinauit quod sic, et con- senserunt sibi Lxxx episcopi de Africa, et subscripserunt. Sed licet esset vir magne aucto- ritatis et seiencie, et consensissent sibi Lxxx episcopi, visumque esset eis, hanc esse 1433.
Strana 413
Liber de Legationibus. 413 veritatem euangelicam, et scripture auctoritatibus comprobari ; dixit tamen ipse et octuaginta alii, per hoc se nolle separare ab aliis, qui seruantes consuetudinem, que jam tunc erat, contrarium practicabant, vsque quo plenarii concilii auctoritate, quid tenendum esset, fuerit diffinitum. Postea vero celebratum fuit generale concilium, et determinauit contra senten- ciam Cipriani, sicut ex tunc et nunc vniuersa seruat ecclesia. Ymitemus ergo sanctorum patrum vestigia, et racionis decreto subdantur omnes contenciones, quotquot sunt; de fide et ritibus sacramentorum in sancta synodali conuencione tractemus. Nec quisquam dubitare debet, quin in difiniendo sacre scripture seruetur auctoritas, et veritas euangelica preferatur; nec credendum est, posse concilium contra sacram scripturam uel euangelicam veritatem aliquid diffinire. Procedetur autem cum magna maturitate et deliberacione matura; erunt ibi quam plures ecclesie dei prelati, doctores et magistri de cunctis Christiani orbis nacionibus in multitudine copiosa. Multitudo sapientum sanitas est orbis terrarum, Sapien. vi. Inter hos erunt plures sancte vite, qui non querunt aliud, nisi anime sue salutem, habent exercitata ingenia et sacre scripture familiarem periciam ; nec tunc, quando vniti fuerimus, disputabimus tamquam partes, sed omnes vnanimiter curabimus inquirere veritatem; erit medius iudex et arbiter spiritus sanctus, qui nos veritatem in pace et vnanimitate caritatis querentes non deseret, sed omnem nos veritatem docebit neccessariam ad salutem. Audite juxta hoc seriem epistole, quam beatus Celestinus trans- misit ad synodum, prout in libro conciliorum narrat sanctus Ysidorus. Ita inquit: spiritus sancti testatur presenciam congregacio sacerdotum. Certum est enim quod legimus, quia nec potest veritas ipsa mentiri, cuius in euangelio est illa sentencia: vbi duo uel tres congregati fuerunt in nomine meo, ego sum in medio eorum. Quod cum ita sit, nam nec huic breui numero spiritus sanctus deest, quanto magis nunc interesse credamus in vnum conuentum turbe sanctorum? Sanctum namque concilium est pro debita veneracione collectum ; in quo nunc apostolorum frequentissime illius, quam legimus, congregacionis aspicienda reuerencia est. Hec beatus Celestinus, et ipse sanctus Ysidorus in gestis tercie synodi Toletane: valde neccessarium esse perspexi vestram in vnum conuenire multitu- dinem, habens sentencie diuine fidem, que dicit: vbi duo vel tres congregati fuerunt etc. Credo enim beatam sancte trinitatis diuinitatem huic sacro interesse concilio. Ecce in quanta reuerencia sancti viri habuerunt sacra concilia, et quam fidenter asserunt diuinam ibi adesse presenciam. Multa possem ad hoc allegare, nisi quia timeo nimis esse prolixus, que tamen quando volueritis vobis dicentur. Jam igitur verbis finem imponam. Viri generosi, viri spectabiles, viri prudentes! oblatam vobis pacem et vnitatem accipite. Hanc vobis ex parte sacri generalis concilii, puro corde, sincera mente offerimus, potestatem habentes, si hanc ut offerimus, acceptare volueritis pacem et vnitatem, omnia impedi- menta et obstacula tollere, et aduersancia abolere ; et restituere patrie huic pallium illud honoris et fame, quo venerabilis magister nomine vestro proponens spoliatam esse con- questus est, et omnes honores, priuilegia et libertates instaurare, et vt breuiter multa comprehendam, sic hanc discissionem vnitatis glutino connectere, ut nulla quoad juris effectum remaneant vestigia cicatricis. Intrabimus terras vestras, et vos nostras cum pace et caritate ; ecclesias, sacramenta et oraciones communia habebimus. Hii reuerendi in Christo patres episcopi missarum solempnia cum vestro beneplacito in vestris ecclesiis celebrabunt; sacramento confirmacionis, quod a tempore apostolorum solis episcopis 1433.
Liber de Legationibus. 413 veritatem euangelicam, et scripture auctoritatibus comprobari ; dixit tamen ipse et octuaginta alii, per hoc se nolle separare ab aliis, qui seruantes consuetudinem, que jam tunc erat, contrarium practicabant, vsque quo plenarii concilii auctoritate, quid tenendum esset, fuerit diffinitum. Postea vero celebratum fuit generale concilium, et determinauit contra senten- ciam Cipriani, sicut ex tunc et nunc vniuersa seruat ecclesia. Ymitemus ergo sanctorum patrum vestigia, et racionis decreto subdantur omnes contenciones, quotquot sunt; de fide et ritibus sacramentorum in sancta synodali conuencione tractemus. Nec quisquam dubitare debet, quin in difiniendo sacre scripture seruetur auctoritas, et veritas euangelica preferatur; nec credendum est, posse concilium contra sacram scripturam uel euangelicam veritatem aliquid diffinire. Procedetur autem cum magna maturitate et deliberacione matura; erunt ibi quam plures ecclesie dei prelati, doctores et magistri de cunctis Christiani orbis nacionibus in multitudine copiosa. Multitudo sapientum sanitas est orbis terrarum, Sapien. vi. Inter hos erunt plures sancte vite, qui non querunt aliud, nisi anime sue salutem, habent exercitata ingenia et sacre scripture familiarem periciam ; nec tunc, quando vniti fuerimus, disputabimus tamquam partes, sed omnes vnanimiter curabimus inquirere veritatem; erit medius iudex et arbiter spiritus sanctus, qui nos veritatem in pace et vnanimitate caritatis querentes non deseret, sed omnem nos veritatem docebit neccessariam ad salutem. Audite juxta hoc seriem epistole, quam beatus Celestinus trans- misit ad synodum, prout in libro conciliorum narrat sanctus Ysidorus. Ita inquit: spiritus sancti testatur presenciam congregacio sacerdotum. Certum est enim quod legimus, quia nec potest veritas ipsa mentiri, cuius in euangelio est illa sentencia: vbi duo uel tres congregati fuerunt in nomine meo, ego sum in medio eorum. Quod cum ita sit, nam nec huic breui numero spiritus sanctus deest, quanto magis nunc interesse credamus in vnum conuentum turbe sanctorum? Sanctum namque concilium est pro debita veneracione collectum ; in quo nunc apostolorum frequentissime illius, quam legimus, congregacionis aspicienda reuerencia est. Hec beatus Celestinus, et ipse sanctus Ysidorus in gestis tercie synodi Toletane: valde neccessarium esse perspexi vestram in vnum conuenire multitu- dinem, habens sentencie diuine fidem, que dicit: vbi duo vel tres congregati fuerunt etc. Credo enim beatam sancte trinitatis diuinitatem huic sacro interesse concilio. Ecce in quanta reuerencia sancti viri habuerunt sacra concilia, et quam fidenter asserunt diuinam ibi adesse presenciam. Multa possem ad hoc allegare, nisi quia timeo nimis esse prolixus, que tamen quando volueritis vobis dicentur. Jam igitur verbis finem imponam. Viri generosi, viri spectabiles, viri prudentes! oblatam vobis pacem et vnitatem accipite. Hanc vobis ex parte sacri generalis concilii, puro corde, sincera mente offerimus, potestatem habentes, si hanc ut offerimus, acceptare volueritis pacem et vnitatem, omnia impedi- menta et obstacula tollere, et aduersancia abolere ; et restituere patrie huic pallium illud honoris et fame, quo venerabilis magister nomine vestro proponens spoliatam esse con- questus est, et omnes honores, priuilegia et libertates instaurare, et vt breuiter multa comprehendam, sic hanc discissionem vnitatis glutino connectere, ut nulla quoad juris effectum remaneant vestigia cicatricis. Intrabimus terras vestras, et vos nostras cum pace et caritate ; ecclesias, sacramenta et oraciones communia habebimus. Hii reuerendi in Christo patres episcopi missarum solempnia cum vestro beneplacito in vestris ecclesiis celebrabunt; sacramento confirmacionis, quod a tempore apostolorum solis episcopis 1433.
Strana 414
414 Aegidii Carlerii, pertinet, communient pueros vestros, et alia impendent, que sunt solis pontificibus reser- uata. O quanta jocunditas erit in cordibus vestris, et mentes vestre leticia implebuntur, quantumque gaudium prestabitis vniuerso populo Christiano! Vniuersus quidem letifica- bitur orbis, nec solum homines, sed et angelos, si vultis, letificare potestis. Considerate, precor, quid, a quo, et qualiter vobis offertur, et nolite respuere donum dei. Hec est via compendiosa, facilis, et vobis honorifica valde, racione fundata, et sanctorum patrum imitacioni conformis, ex qua magnus honor vobis resultat. At contra considerate, quantum onus vobis erit apud deum et mundum, si hanc respueritis pacem et vnitatem oblatam ; et si mortalia timueritis arma, timete deum memorem fandi atque nefandi, quique iniustas vleiscitur iras. Magnam spem nobis contulit de hac vnitate, quod in condictatis in Egra scriptum est: assignabitur in concilio post mutuam vnionem condecens locus ambasiato- ribus regni Bohemie, quod et deo propicio eciam fiet. Hoc iterum dico, si intelligere vultis, vobis honorificum erit valde; tunc ostendetis verum vos dixisse, quod numquam pertinaciam habuistis, sed parati fuistis acquiescere veritati, a quocumque vobis osten- deretur. Vocat et admonet vos non vnus homo, sed sacrum generale concilium, offert vobis vnitatem et pacem. Acquiescite ei, et habete pacem, et propter hoc habebitis fructus optimos, iuxta illud Job xxII° : habete pacem et deus dileccionis et pacis erit vobis- cum ; secunda Cor. XIII : vtinam et vobiscum et nobiscum adesse dignetur hic per graciam et in futuro per gloriam, ut hic fruentes pace perueniamus ad pacem eternam, amen. 1433. Articuli, qui dicuntur dogmatisati in regno Bohemie, propositi per dominum legatum in presencia Bohemorum in generali congregacione die Mercurii, 28. Januarii, anno domini 1433, more curie Romane. I. Substancia panis et vini etc. (Vide supra pag. 273. Nr. 157.) Responsio baronum, clientum, communitatum et sacerdotum regni Bohemie ad proposita per oratores sacri generalis Basiliensis concilii in congregacione generali eiusdem regni. 175*). 1433. (18. Jun.) Cum duo commendata per paternitates reuerenciasque vestras, et multum magni- pensa sint a nobis exoptata, vnitatis scilicet bonum et pacis, que quidem confitemur supra modum a deo desursum donata bona, quia etsi omne datum optimum est, tamen hoc donum perfectum desursum descendens a patre luminum; seque mutuo hec duo con- secuntur. Nam vbi pax vera, ibi vnitas sancta. Propter quod apostolus dicit: solliciti seruare vnitatem spiritus in vinculo pacis. Si itaque spiritus est qui viuificat, et caro non prodest quidquam, tune profecto homo sapiens magis debet conseruare vnitatem spiritus, quam carnis; ymmo prompte debet exponere corpus et membra ad diuisionem, sollicitus seruare vnitatem spiritus. Et quemadmodum racionalis homo, et quodlibet animal brutum a natura sollicitum est in conseruando vnitatem corporis membrorumque suorum, horretque vehementer ipsorum abcisionem a corpore: ita debet homo esse sollicitus, et *) Exstant quoque in Codd. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 164—167. — Nr. 4937. fol. 282—285. — Conf. Martene collect. VIII. 599—601. — Mansi XXX. 593—595.
414 Aegidii Carlerii, pertinet, communient pueros vestros, et alia impendent, que sunt solis pontificibus reser- uata. O quanta jocunditas erit in cordibus vestris, et mentes vestre leticia implebuntur, quantumque gaudium prestabitis vniuerso populo Christiano! Vniuersus quidem letifica- bitur orbis, nec solum homines, sed et angelos, si vultis, letificare potestis. Considerate, precor, quid, a quo, et qualiter vobis offertur, et nolite respuere donum dei. Hec est via compendiosa, facilis, et vobis honorifica valde, racione fundata, et sanctorum patrum imitacioni conformis, ex qua magnus honor vobis resultat. At contra considerate, quantum onus vobis erit apud deum et mundum, si hanc respueritis pacem et vnitatem oblatam ; et si mortalia timueritis arma, timete deum memorem fandi atque nefandi, quique iniustas vleiscitur iras. Magnam spem nobis contulit de hac vnitate, quod in condictatis in Egra scriptum est: assignabitur in concilio post mutuam vnionem condecens locus ambasiato- ribus regni Bohemie, quod et deo propicio eciam fiet. Hoc iterum dico, si intelligere vultis, vobis honorificum erit valde; tunc ostendetis verum vos dixisse, quod numquam pertinaciam habuistis, sed parati fuistis acquiescere veritati, a quocumque vobis osten- deretur. Vocat et admonet vos non vnus homo, sed sacrum generale concilium, offert vobis vnitatem et pacem. Acquiescite ei, et habete pacem, et propter hoc habebitis fructus optimos, iuxta illud Job xxII° : habete pacem et deus dileccionis et pacis erit vobis- cum ; secunda Cor. XIII : vtinam et vobiscum et nobiscum adesse dignetur hic per graciam et in futuro per gloriam, ut hic fruentes pace perueniamus ad pacem eternam, amen. 1433. Articuli, qui dicuntur dogmatisati in regno Bohemie, propositi per dominum legatum in presencia Bohemorum in generali congregacione die Mercurii, 28. Januarii, anno domini 1433, more curie Romane. I. Substancia panis et vini etc. (Vide supra pag. 273. Nr. 157.) Responsio baronum, clientum, communitatum et sacerdotum regni Bohemie ad proposita per oratores sacri generalis Basiliensis concilii in congregacione generali eiusdem regni. 175*). 1433. (18. Jun.) Cum duo commendata per paternitates reuerenciasque vestras, et multum magni- pensa sint a nobis exoptata, vnitatis scilicet bonum et pacis, que quidem confitemur supra modum a deo desursum donata bona, quia etsi omne datum optimum est, tamen hoc donum perfectum desursum descendens a patre luminum; seque mutuo hec duo con- secuntur. Nam vbi pax vera, ibi vnitas sancta. Propter quod apostolus dicit: solliciti seruare vnitatem spiritus in vinculo pacis. Si itaque spiritus est qui viuificat, et caro non prodest quidquam, tune profecto homo sapiens magis debet conseruare vnitatem spiritus, quam carnis; ymmo prompte debet exponere corpus et membra ad diuisionem, sollicitus seruare vnitatem spiritus. Et quemadmodum racionalis homo, et quodlibet animal brutum a natura sollicitum est in conseruando vnitatem corporis membrorumque suorum, horretque vehementer ipsorum abcisionem a corpore: ita debet homo esse sollicitus, et *) Exstant quoque in Codd. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 164—167. — Nr. 4937. fol. 282—285. — Conf. Martene collect. VIII. 599—601. — Mansi XXX. 593—595.
Strana 415
Liber de Legationibus. 415 multo amplius in conseruando vnitatem spiritus, et hoc in vinculo pacis, atque fugere diui- sionem. Et sicut homo Christianus fugit scissuram proprii corporis, ita et multo amplius debet fugere scissionem corporis Jhesu Christi, quod est ejus familia. Et sicut Christianus sollicitus est pro suo corpore, ut conseruetur et non dividatur; ita et multo amplius deberet sollicitus esse de corpore Jhesu Christi, ut vnitas sit in familia et societate Christianorum. Nam veluti dolor est homini et ipsius destruccio, si eius membra diuidantur, aut eius caro scindatur ; ita dolor est Christo in nobis et destruccio ipsius in nobis, si corpus eius, id est familia uel societas Christianorum, vllo modo diuidatur. Quare vnitatem et pacem euangelicam summopere desideramus et amplecti volumus, cum et ideo priscis diebus bella gessimus, ut pacem adipisci bonam, que ex deo est, valeamus. Sed si vnitatem et pacem perpetuam inter nos habituri sumus, et in eodem spiritu ambulare intendimus, expedit, ut wlnera nostra nobis mutuo et defectus detegamus. Hoc tamen petimus, ut si que verba proferri contingat, siue asperitatem siue punccionem habencia, nemo vestrum turbetur, nemo formidet, ne propter hoc spes concepta vnionis et pacis quoquo modo ruat, aut diminuatur. Nam teste sapiente: meliora sunt vulnera diligentis, quam fraudulenta oscula odientis, Prouerbiorum xXVII. Dicimus igitur non ut confundamus, sed reuerendi patres et egregii magistri, ceterique spectabiles domini, ut vos dolorem et malum nostrum, quod nobis contigit, luculencius cognoscatis. En non nos, sed prelati ecclesie Romane, in concilio Constan- ciensi congregati, scissionem et diuisionem pariter et bella inchoarunt, quia nos non vocatos atque citatos, nec conuictos aut confessos, per grauium sentenciarum innoda- cionem a se ipsis reiecerunt, decernentes processus prelatis ecclesiarum dirigendos, quos et direxerunt, vt qui populum sub vtraque specie communicauerunt, et sic faciendum esse docuerunt, si ad penitenciam redire non curauerint animo indurato, per censuras eccle- siasticas per eos ut heretici forent cohercendi, inuocato ad hoc eciam, si opus fuerit, auxilio brachii secularis. Ipsum ergo concilium Constanciense ad instigacionem nostrorum emulorum diuisionem in medio nostri seminauit, et pacem tulit, dum bella intestina in regno nostro et in hac vrbe preclara seminauit, clerum huius regni per sua interdicta minus iusta contra populum commouendo. Ad cuius quidem mandatum clerus a diuinis cessabat, sacramentaque ecclesie, ymo et paruulorum baptisma de medio nostri tollens. Per que quidem et plura alia inhumana odia, lites et bella intestina seminauit, et hiis non contentum, sed crudelitati crudelitatem adiciens, magistros nostros dilectos in Constan- ciam de medio nostri emissos, veluti hereticos, flammis igneis tradidit consumendos. Nec hoc saciatum furore, malis cumulando peiora, in nos tamquam hereticos cruentam crucem erexit, et gentes armorum ad arma prouocauit, nomenque nostrum de sub celo, si dominus protegens non affuisset, delere moliebatur. Ad cuius quidem instigacionem et rex Sigis- mundus, rex Romanorum et Vngarie, terram Bohemie incendio vastabat et gladio, ciui- tatem istam circumvallando Pragensem. Sed in hiis omnibus plurimum vexati, pacem querere non cessauimus, nec modo cessamus ; pro audiencia clamare ac laborare voluimus, et actu fecimus, si saltem per illam pacem et vnitatem consequi valeremus. Quare vos, reuerendos patres et egregios magistros, quanto obnixius petere valemus, humiles iam petimus, vt vnitatem et pacem, que est in Christo saluatore nostro, amplectamur, pro qua quidem vnitate habenda et seruanda Christus dominus orauit patrem dicens : rogo, ut omnes 1433.
Liber de Legationibus. 415 multo amplius in conseruando vnitatem spiritus, et hoc in vinculo pacis, atque fugere diui- sionem. Et sicut homo Christianus fugit scissuram proprii corporis, ita et multo amplius debet fugere scissionem corporis Jhesu Christi, quod est ejus familia. Et sicut Christianus sollicitus est pro suo corpore, ut conseruetur et non dividatur; ita et multo amplius deberet sollicitus esse de corpore Jhesu Christi, ut vnitas sit in familia et societate Christianorum. Nam veluti dolor est homini et ipsius destruccio, si eius membra diuidantur, aut eius caro scindatur ; ita dolor est Christo in nobis et destruccio ipsius in nobis, si corpus eius, id est familia uel societas Christianorum, vllo modo diuidatur. Quare vnitatem et pacem euangelicam summopere desideramus et amplecti volumus, cum et ideo priscis diebus bella gessimus, ut pacem adipisci bonam, que ex deo est, valeamus. Sed si vnitatem et pacem perpetuam inter nos habituri sumus, et in eodem spiritu ambulare intendimus, expedit, ut wlnera nostra nobis mutuo et defectus detegamus. Hoc tamen petimus, ut si que verba proferri contingat, siue asperitatem siue punccionem habencia, nemo vestrum turbetur, nemo formidet, ne propter hoc spes concepta vnionis et pacis quoquo modo ruat, aut diminuatur. Nam teste sapiente: meliora sunt vulnera diligentis, quam fraudulenta oscula odientis, Prouerbiorum xXVII. Dicimus igitur non ut confundamus, sed reuerendi patres et egregii magistri, ceterique spectabiles domini, ut vos dolorem et malum nostrum, quod nobis contigit, luculencius cognoscatis. En non nos, sed prelati ecclesie Romane, in concilio Constan- ciensi congregati, scissionem et diuisionem pariter et bella inchoarunt, quia nos non vocatos atque citatos, nec conuictos aut confessos, per grauium sentenciarum innoda- cionem a se ipsis reiecerunt, decernentes processus prelatis ecclesiarum dirigendos, quos et direxerunt, vt qui populum sub vtraque specie communicauerunt, et sic faciendum esse docuerunt, si ad penitenciam redire non curauerint animo indurato, per censuras eccle- siasticas per eos ut heretici forent cohercendi, inuocato ad hoc eciam, si opus fuerit, auxilio brachii secularis. Ipsum ergo concilium Constanciense ad instigacionem nostrorum emulorum diuisionem in medio nostri seminauit, et pacem tulit, dum bella intestina in regno nostro et in hac vrbe preclara seminauit, clerum huius regni per sua interdicta minus iusta contra populum commouendo. Ad cuius quidem mandatum clerus a diuinis cessabat, sacramentaque ecclesie, ymo et paruulorum baptisma de medio nostri tollens. Per que quidem et plura alia inhumana odia, lites et bella intestina seminauit, et hiis non contentum, sed crudelitati crudelitatem adiciens, magistros nostros dilectos in Constan- ciam de medio nostri emissos, veluti hereticos, flammis igneis tradidit consumendos. Nec hoc saciatum furore, malis cumulando peiora, in nos tamquam hereticos cruentam crucem erexit, et gentes armorum ad arma prouocauit, nomenque nostrum de sub celo, si dominus protegens non affuisset, delere moliebatur. Ad cuius quidem instigacionem et rex Sigis- mundus, rex Romanorum et Vngarie, terram Bohemie incendio vastabat et gladio, ciui- tatem istam circumvallando Pragensem. Sed in hiis omnibus plurimum vexati, pacem querere non cessauimus, nec modo cessamus ; pro audiencia clamare ac laborare voluimus, et actu fecimus, si saltem per illam pacem et vnitatem consequi valeremus. Quare vos, reuerendos patres et egregios magistros, quanto obnixius petere valemus, humiles iam petimus, vt vnitatem et pacem, que est in Christo saluatore nostro, amplectamur, pro qua quidem vnitate habenda et seruanda Christus dominus orauit patrem dicens : rogo, ut omnes 1433.
Strana 416
416 Aegidii Carlerii, unum sint, sicut tu pater in me, et ego in te, vt et ipsi in nobis vnum sint. Et cum Christus sit via, veritas et vita, si ergo simul veritatem legis euangelice amplectemur, simul vnum in domino fieri valebimus. Nam teste sentencia doctorum, non possunt seruari federa pacis inter quos est fidei bellum. Aufferatur materia litis, que est controuersia pro nostris quatuor salutaribus articulis, et ipsa vnitas simul cum pace in nos inducetur. Sic nempe si vnanimes fieri debemus, idem sapere, idem sentire, et eadem in fide expedit singulis dicere et profiteri. Finem, quia potestatem plenam concilii Basiliensis habetis in materia quatuor articulorum nostrorum, laudabilem et deo placidum protelacione remota, que nociua est multum, facite. Nam saluator, similiter et sui discipuli, qui venerunt pacem nunciare , simul venerunt et veritates salutiferas predicare, cum pacem et veritatem per Zachariam iubet dominus diligi. Et quia instar apostolorum vos pacem nunciare nobis et predicare venitis ad modum illorum, et veritatem nostrorum articulorum nolite negligere profiteri. Fides siquidem est fundamentum et basis omnium bonorum. In fide ergo pedem figentes, in illa similiter ambulemus et idem profiteamur. Est namque condicio apostolorum domini nostri Jhesu Christi, quorum vos sequaces esse debetis in facto et opere, dare pacem gentibus, et ipsam patriam illuminare. Vos, reuerendos patres magistrosque egregios petimus, ut de articulis nostris quatuor ex officio vestro nobis plane, quid vos de hiis senciatis, dicatis, quia veritatem pre cunctis amandam dicitis honorandamque. Venerabiles patres egregiique magistri, de vestra siquidem nobiscum in veritatibus evangelicis amandis pariter et honorandis concordia, per reuerendi viri domini auditoris oraculum nuper promulgata, plus quam dici potest, congratulamur; dissensionis vero tam intrinsece quam extrinsece materiam in cognoscendo ea, que ad euangelicam pertinent veritatem, eradicare ac sopire proponimus iuxta sentenciam illius rectissimi iudicis, tam legatorum concilii, quam nostrorum consensu nominati pariter et electi, quem pro discuciendis fidei orthodoxe articulis dominus iustus et iusticias diligens reliquit in terris, ut illius rectitudine vniuersi erroris obliquitas reguletur. Sed cum optantes postulatis, nobis quoque offertis, vt concilium agredientes in eodem vsque ad decisionem materiarum in quatuor articulis persisteremus: est nempe notum, quod con- cilium, includens prelatos et principes, nobis omnibus istis diebus fuit et est vsque modo aduersum et contrarium. Si ergo iustum est et equum in iudicium condescendere, et dictamini sui aduersarii stare, iudicet quilibet habens racionem, tum quia in sic faciendo ab equissimo iudice inter nos et vos deputato et nominato in Egra discederemus, quod non est iudicium sane mentis a recti iudicis iudicio declinare, tum quia in concilio Basiliensi plurimi sunt, qui sentencie in Constancia contra communicantes sub vtraque specie late acquieuerunt, ipsam ratificantes approbauerunt, et approbare non cessant. Judicet quisque sensatus, si talibus de communione calicis sit materia ad iudicandum commendanda, tum quia non latet vos, qualiter in concilio Basiliensi sunt persone notabiles, in quibus et magna vis concilii dependet, que gentes armorum in huius regni Bohemie vastacionem deduxerunt; tum quia non hominum est, sed solius dei fidem domini Jhesu iudicare, tum quia vos reuerendos dominos patres et egregios magistros huc a concilio cum plenitudine potestatis missos habeamus. Iustum est, equum et salutare, vt hereticaciones mutue cessent inter partes, que sunt cause bellorum, licium et odiorum, sine procrastinacione vos nobiscum facere finem in materia quatuor articulorum beatorum. Sed cum ponentes 1433.
416 Aegidii Carlerii, unum sint, sicut tu pater in me, et ego in te, vt et ipsi in nobis vnum sint. Et cum Christus sit via, veritas et vita, si ergo simul veritatem legis euangelice amplectemur, simul vnum in domino fieri valebimus. Nam teste sentencia doctorum, non possunt seruari federa pacis inter quos est fidei bellum. Aufferatur materia litis, que est controuersia pro nostris quatuor salutaribus articulis, et ipsa vnitas simul cum pace in nos inducetur. Sic nempe si vnanimes fieri debemus, idem sapere, idem sentire, et eadem in fide expedit singulis dicere et profiteri. Finem, quia potestatem plenam concilii Basiliensis habetis in materia quatuor articulorum nostrorum, laudabilem et deo placidum protelacione remota, que nociua est multum, facite. Nam saluator, similiter et sui discipuli, qui venerunt pacem nunciare , simul venerunt et veritates salutiferas predicare, cum pacem et veritatem per Zachariam iubet dominus diligi. Et quia instar apostolorum vos pacem nunciare nobis et predicare venitis ad modum illorum, et veritatem nostrorum articulorum nolite negligere profiteri. Fides siquidem est fundamentum et basis omnium bonorum. In fide ergo pedem figentes, in illa similiter ambulemus et idem profiteamur. Est namque condicio apostolorum domini nostri Jhesu Christi, quorum vos sequaces esse debetis in facto et opere, dare pacem gentibus, et ipsam patriam illuminare. Vos, reuerendos patres magistrosque egregios petimus, ut de articulis nostris quatuor ex officio vestro nobis plane, quid vos de hiis senciatis, dicatis, quia veritatem pre cunctis amandam dicitis honorandamque. Venerabiles patres egregiique magistri, de vestra siquidem nobiscum in veritatibus evangelicis amandis pariter et honorandis concordia, per reuerendi viri domini auditoris oraculum nuper promulgata, plus quam dici potest, congratulamur; dissensionis vero tam intrinsece quam extrinsece materiam in cognoscendo ea, que ad euangelicam pertinent veritatem, eradicare ac sopire proponimus iuxta sentenciam illius rectissimi iudicis, tam legatorum concilii, quam nostrorum consensu nominati pariter et electi, quem pro discuciendis fidei orthodoxe articulis dominus iustus et iusticias diligens reliquit in terris, ut illius rectitudine vniuersi erroris obliquitas reguletur. Sed cum optantes postulatis, nobis quoque offertis, vt concilium agredientes in eodem vsque ad decisionem materiarum in quatuor articulis persisteremus: est nempe notum, quod con- cilium, includens prelatos et principes, nobis omnibus istis diebus fuit et est vsque modo aduersum et contrarium. Si ergo iustum est et equum in iudicium condescendere, et dictamini sui aduersarii stare, iudicet quilibet habens racionem, tum quia in sic faciendo ab equissimo iudice inter nos et vos deputato et nominato in Egra discederemus, quod non est iudicium sane mentis a recti iudicis iudicio declinare, tum quia in concilio Basiliensi plurimi sunt, qui sentencie in Constancia contra communicantes sub vtraque specie late acquieuerunt, ipsam ratificantes approbauerunt, et approbare non cessant. Judicet quisque sensatus, si talibus de communione calicis sit materia ad iudicandum commendanda, tum quia non latet vos, qualiter in concilio Basiliensi sunt persone notabiles, in quibus et magna vis concilii dependet, que gentes armorum in huius regni Bohemie vastacionem deduxerunt; tum quia non hominum est, sed solius dei fidem domini Jhesu iudicare, tum quia vos reuerendos dominos patres et egregios magistros huc a concilio cum plenitudine potestatis missos habeamus. Iustum est, equum et salutare, vt hereticaciones mutue cessent inter partes, que sunt cause bellorum, licium et odiorum, sine procrastinacione vos nobiscum facere finem in materia quatuor articulorum beatorum. Sed cum ponentes 1433.
Strana 417
Liber de Legationibus. 417 dicitis, quod racio suadet, et patrum sanctorum in hoc imitanda est consuetudo, ponentes exemplum in humanis controuersiis et policiis, vbi decreto plurium statur etc., et quod nullus debeat sensum proprium preferre decretis patrum, respondemus, quod electi et veri filii Israel dicere possunt illud Numeri: via regia gradiemur, non declinando ad dextram nec ad sinistram, et subditur: per tritam viam gradiemur et publicam. Hec via est communio diuinissime eucharistie sub vtraque specie, aliorumque articulorum nostrorum, quam attriuerunt pedes sanctorum primitiue ecclesie et sanctorum doctorum antiquorum; et ideo non nostro sensui inniti volumus, sed antiquo illorum decreto stare, propheta acclamante: hac via ambulate, in ea neque ad dextram neque ad sinistram etc. Imitari ergo meliores, et exemplo meliorum vitam componere et mores agere, semper erat pru- dentum sentencia. Illa autem digna sunt imitacione, que excellenciora sunt pietate, et exempla antiquorum sanctorum tam in scriptis quam in factis sunt studiose recordanda et imitanda, quod wlt et Beda cum ceteris sanctis antiquis in docendo et sequendo ecclesiam primitiuam. Propter quod eorum doctrina est pocius sequenda, et via eorum securius ambulanda, quam modernorum oppositum dicencium. De eo autem, quod maioris partis non est semper concludere, dicit dominus: non sequeris turbam ad faciendum malum; nec plurimorum acquiesces sentencie, ut a veritate deuies. Sed quod de con- ciliis adducitis exempla, persuadentes, ut singulis determinacionibus stetur conciliorum, dicimus, quod omnem sentenciam concilii in lege domini expressati et in spiritu sancto congregati, in veritate representantis ecclesiam catholicam, Christianus tenetur sub pena anathematis ratificare et approbare. Secundo dicimus, quod non omnem sentenciam cuius- libet concilii posterioris, in lege dei non expressati, ecclesiam catholicam representantis, tenetur Christianus sub pena anathematis ratificare et approbare, quia solum Christianus tenetur sentenciam approbare concilii illam, que est conformis vite et doctrine domini nostri Jhesu Christi. Vnde pro regula fidelibus obseruanda dicimus: si dicta et facta conciliorum sunt legi dei et eius preceptis conformia, uel ad ea directiua, sunt appro- banda et fideliter obseruanda; si autem sunt impeditiua legis euangelice uel destructiua, tune sunt abicienda. Secunda regula: si dicta et facta concilii cuiuscumque sapiunt cupiditatem et ambicionem seculi, et tendunt ad amorem carnalem et dileccionem huius mundi, et ad diuicias et delicias ac gloriam seculi, tunc abiciantur. Si autem eorum dicta uel facta inducunt ad contemptum mundanorum, ad humilitatis domini nostri Jhesu Christi amorem et obseruanciam eius euangelicam, tune sunt acceptanda, vel si promouent ad fidem, spem et caritatem. Hine Augustinus in epistola ad Jeronimum: Ego, inquit, solis eis scriptorum dictis, qui iam canonici appellantur, didici hunc timorem honoremque deferre, vt nullum eorum scribendo audeam credere errasse; aut si aliquid in eis offendero, quod videatur contrarium veritati, nichil aliud quam vel mendosum esse codicem, vel non esse assecutum interpretem, quod dictum est, uel me minime intellexisse. Alios autem ita legam, vt, quantalibet sanctitate, quantaue doctrina polleant, non ideo verum putem, quia ita ipsi senserunt, sed quia michi per alios auctores, uel canonicos, aut probabiles raciones, quod a vero non aberrent, persuadere potuerunt. Hec ille. Consimiliter dicit Augustinus ad Fortunatum: neque quorumlibet disputaciones, quamuis catholiquorum aut laudatorum hominum, velud scripturas canonicas habere debemus etc. Et sic dictum vnius doctoris Jeronimi 1433. Scriptores I. 53
Liber de Legationibus. 417 dicitis, quod racio suadet, et patrum sanctorum in hoc imitanda est consuetudo, ponentes exemplum in humanis controuersiis et policiis, vbi decreto plurium statur etc., et quod nullus debeat sensum proprium preferre decretis patrum, respondemus, quod electi et veri filii Israel dicere possunt illud Numeri: via regia gradiemur, non declinando ad dextram nec ad sinistram, et subditur: per tritam viam gradiemur et publicam. Hec via est communio diuinissime eucharistie sub vtraque specie, aliorumque articulorum nostrorum, quam attriuerunt pedes sanctorum primitiue ecclesie et sanctorum doctorum antiquorum; et ideo non nostro sensui inniti volumus, sed antiquo illorum decreto stare, propheta acclamante: hac via ambulate, in ea neque ad dextram neque ad sinistram etc. Imitari ergo meliores, et exemplo meliorum vitam componere et mores agere, semper erat pru- dentum sentencia. Illa autem digna sunt imitacione, que excellenciora sunt pietate, et exempla antiquorum sanctorum tam in scriptis quam in factis sunt studiose recordanda et imitanda, quod wlt et Beda cum ceteris sanctis antiquis in docendo et sequendo ecclesiam primitiuam. Propter quod eorum doctrina est pocius sequenda, et via eorum securius ambulanda, quam modernorum oppositum dicencium. De eo autem, quod maioris partis non est semper concludere, dicit dominus: non sequeris turbam ad faciendum malum; nec plurimorum acquiesces sentencie, ut a veritate deuies. Sed quod de con- ciliis adducitis exempla, persuadentes, ut singulis determinacionibus stetur conciliorum, dicimus, quod omnem sentenciam concilii in lege domini expressati et in spiritu sancto congregati, in veritate representantis ecclesiam catholicam, Christianus tenetur sub pena anathematis ratificare et approbare. Secundo dicimus, quod non omnem sentenciam cuius- libet concilii posterioris, in lege dei non expressati, ecclesiam catholicam representantis, tenetur Christianus sub pena anathematis ratificare et approbare, quia solum Christianus tenetur sentenciam approbare concilii illam, que est conformis vite et doctrine domini nostri Jhesu Christi. Vnde pro regula fidelibus obseruanda dicimus: si dicta et facta conciliorum sunt legi dei et eius preceptis conformia, uel ad ea directiua, sunt appro- banda et fideliter obseruanda; si autem sunt impeditiua legis euangelice uel destructiua, tune sunt abicienda. Secunda regula: si dicta et facta concilii cuiuscumque sapiunt cupiditatem et ambicionem seculi, et tendunt ad amorem carnalem et dileccionem huius mundi, et ad diuicias et delicias ac gloriam seculi, tunc abiciantur. Si autem eorum dicta uel facta inducunt ad contemptum mundanorum, ad humilitatis domini nostri Jhesu Christi amorem et obseruanciam eius euangelicam, tune sunt acceptanda, vel si promouent ad fidem, spem et caritatem. Hine Augustinus in epistola ad Jeronimum: Ego, inquit, solis eis scriptorum dictis, qui iam canonici appellantur, didici hunc timorem honoremque deferre, vt nullum eorum scribendo audeam credere errasse; aut si aliquid in eis offendero, quod videatur contrarium veritati, nichil aliud quam vel mendosum esse codicem, vel non esse assecutum interpretem, quod dictum est, uel me minime intellexisse. Alios autem ita legam, vt, quantalibet sanctitate, quantaue doctrina polleant, non ideo verum putem, quia ita ipsi senserunt, sed quia michi per alios auctores, uel canonicos, aut probabiles raciones, quod a vero non aberrent, persuadere potuerunt. Hec ille. Consimiliter dicit Augustinus ad Fortunatum: neque quorumlibet disputaciones, quamuis catholiquorum aut laudatorum hominum, velud scripturas canonicas habere debemus etc. Et sic dictum vnius doctoris Jeronimi 1433. Scriptores I. 53
Strana 418
418 Aegidii Carlerii, prefertur decreto concilii, ut patet distinc. xx. Nam concilia ecclesiam representancia habent mensuram donacionis mensuramque sue donacionis excedencia, et si quid dictarent contra fidem, non est a Christi fidelibus amplexandum. Cum vero dicitis pro fide tenendum, quod ipsum concilium errare non posset, fatemur ecclesiam Christi viantem non posse errare simpliciter et simultanee in fide, quoad eius singula supposita; sed scimus, quod que in viridi contigerunt, possunt et in arido euenire. Columpne namque validissime militantis ecclesie, vt doctores asserunt, apostoli scilicet omnes in fide errauerunt, et pro triduo in beata virgine ac matre fides catholica dignoscitur conseruata. Non glorietur sapiens in sapiencia sua, neque fortis in fortitudine sua, ut ait propheta, sed in hoc glorietur, qui gloriatur, scire et nosse me. Postremo quoad assercionem de submissione doctorum sanctorum, nec non et scriptorum per eos correccioni pape Romani, aut concilio generali, nobis videtur illorum dudum mortuorum presulum Romanorum aliam longe fuisse conuersacionem, doctrinam et vitam alios notabiliter precellentem, que predicti doctores et sancti, spiritu sancto edocti, studiosius atten- dentes codices suos illis discuciendos contulerunt. Nullus tamen ex hoc Christianus est ad credendum cogendus, quod prefati doctores et sancti per hoc intenderent, ut dictamini pape aut concilii standum esset, siue verum, siue falsum fuerit aut contrarium veritatis doctrine. Nam si hoc ipso facto aliis faciendum persuasissent, blasfemie vtique crimine deliquissent. Itaque Christiani moderni, aliorum periculis cauti effecti, considerant concilia generalia a multo retroactis temporibus celebrata pauca valde reformasse in fide, pace ac moribus ecclesie, sed, salua semper honestate, in vita suisque decretis notabiliter exorbitasse, nec se in fundamento, quod Christus Jhesus est, stabiliuisse. Vnde eorum dictamini et doctrine se faciliter non submittunt simpliciter et de pleno, et deo duce non erunt parati neque prompti ad subiciendum se tam improuide ipsorum informacioni aut decreto, ne per eiusmodi temerariam sub- ieccionem vitam et fidem obligentur habere contra salubrem domini nostri Jhesu Christi doctrinam. Vltimo pacem veram hominis ad deum, hominis ad proximum et ad se ipsum querimus et quesiuimus, optamus et optauimus, et vlterius domino largiente quere- mus, optatamque et quesitam seruare intendimus, sperantes, quod per sinistram dela- cionem emulorum nostrorum, intraneorum et extraneorum, nil mali quoad nostras animas, sed premium consequemur eternum. Affectamus igitur secundum iusticie et racionis exi- genciam talem calumpniam, delacionem et infamiam cassari et annullari iniquam. Nam in multis sumus criminati que coram cuncta cernentis occulis nec egimus, nec eciam vnquam in cor nostrum adscendit; quod si factum fuerit, nobis legis satisfaccio aliqua vtique con- digna fiet, sicque honoris et fame nostre pallio, quo nos spoliare et priuare conabantur et adhue conantur aduersarii crucis Christi, induti feliciter ambulabimus hilari mente gaudentes, aliaque consequemur fame et virtutis commoda. Quibus habitis, siue repu- temur bone fame siue non, nostram causam committemus gubernatori, creatori et conservatori tocius machine mundialis benedicto in secula seculorum. Precamur ergo reuerencias vestras, auscultate quid petimus, veritatum sanctarum promocionem nos Bohemi pariter et Moraui, aliarumque terrarum populi nobis adherentes. Nolite respuere preces nostras, hocque talentum, quo estis a domino prediti, nolite in terra soffodere ; nam a gente non faciente iusticiam aufferet dominus regnum, potestatem scilicet et 1433.
418 Aegidii Carlerii, prefertur decreto concilii, ut patet distinc. xx. Nam concilia ecclesiam representancia habent mensuram donacionis mensuramque sue donacionis excedencia, et si quid dictarent contra fidem, non est a Christi fidelibus amplexandum. Cum vero dicitis pro fide tenendum, quod ipsum concilium errare non posset, fatemur ecclesiam Christi viantem non posse errare simpliciter et simultanee in fide, quoad eius singula supposita; sed scimus, quod que in viridi contigerunt, possunt et in arido euenire. Columpne namque validissime militantis ecclesie, vt doctores asserunt, apostoli scilicet omnes in fide errauerunt, et pro triduo in beata virgine ac matre fides catholica dignoscitur conseruata. Non glorietur sapiens in sapiencia sua, neque fortis in fortitudine sua, ut ait propheta, sed in hoc glorietur, qui gloriatur, scire et nosse me. Postremo quoad assercionem de submissione doctorum sanctorum, nec non et scriptorum per eos correccioni pape Romani, aut concilio generali, nobis videtur illorum dudum mortuorum presulum Romanorum aliam longe fuisse conuersacionem, doctrinam et vitam alios notabiliter precellentem, que predicti doctores et sancti, spiritu sancto edocti, studiosius atten- dentes codices suos illis discuciendos contulerunt. Nullus tamen ex hoc Christianus est ad credendum cogendus, quod prefati doctores et sancti per hoc intenderent, ut dictamini pape aut concilii standum esset, siue verum, siue falsum fuerit aut contrarium veritatis doctrine. Nam si hoc ipso facto aliis faciendum persuasissent, blasfemie vtique crimine deliquissent. Itaque Christiani moderni, aliorum periculis cauti effecti, considerant concilia generalia a multo retroactis temporibus celebrata pauca valde reformasse in fide, pace ac moribus ecclesie, sed, salua semper honestate, in vita suisque decretis notabiliter exorbitasse, nec se in fundamento, quod Christus Jhesus est, stabiliuisse. Vnde eorum dictamini et doctrine se faciliter non submittunt simpliciter et de pleno, et deo duce non erunt parati neque prompti ad subiciendum se tam improuide ipsorum informacioni aut decreto, ne per eiusmodi temerariam sub- ieccionem vitam et fidem obligentur habere contra salubrem domini nostri Jhesu Christi doctrinam. Vltimo pacem veram hominis ad deum, hominis ad proximum et ad se ipsum querimus et quesiuimus, optamus et optauimus, et vlterius domino largiente quere- mus, optatamque et quesitam seruare intendimus, sperantes, quod per sinistram dela- cionem emulorum nostrorum, intraneorum et extraneorum, nil mali quoad nostras animas, sed premium consequemur eternum. Affectamus igitur secundum iusticie et racionis exi- genciam talem calumpniam, delacionem et infamiam cassari et annullari iniquam. Nam in multis sumus criminati que coram cuncta cernentis occulis nec egimus, nec eciam vnquam in cor nostrum adscendit; quod si factum fuerit, nobis legis satisfaccio aliqua vtique con- digna fiet, sicque honoris et fame nostre pallio, quo nos spoliare et priuare conabantur et adhue conantur aduersarii crucis Christi, induti feliciter ambulabimus hilari mente gaudentes, aliaque consequemur fame et virtutis commoda. Quibus habitis, siue repu- temur bone fame siue non, nostram causam committemus gubernatori, creatori et conservatori tocius machine mundialis benedicto in secula seculorum. Precamur ergo reuerencias vestras, auscultate quid petimus, veritatum sanctarum promocionem nos Bohemi pariter et Moraui, aliarumque terrarum populi nobis adherentes. Nolite respuere preces nostras, hocque talentum, quo estis a domino prediti, nolite in terra soffodere ; nam a gente non faciente iusticiam aufferet dominus regnum, potestatem scilicet et 1433.
Strana 419
Liber de Legationibus. 419 auctoritatem. Hec est via salutaris per nos exoptata, facilis vobis et honorifica, premium multum afferens in futuro. Beati namque eritis serui fideles et prudentes, si iam hoc tempore nouissimo tritici mensuram salutarium veritatum, presertim sacre commu- nionis sub specie vtraque, fidelibus Christi, velud Joseph fame inualescente Egipti orrea, pandetis. At contra considerate, quantum onus apud deum et mundum vestris imponetur humeris, cum grauem racionem pro omnibus malis inde quomodolibet emersuris estis reddituri, si non curabitis veritatem euangelicam, quadrifario numero articulorum inclusam, promouere. Si boni emulatores fueritis, non est qui vobis noceat; sed prestabit dominus incrementa frugum nunc gracie et post in futura patria glorie sempiterne, amen. 1433. Proposicio ista sequens occasionata fuit pro eo, quod in proposicione oratorum sacri concilii dictum fuerat de periculo bellorum, de inutilitate eorumdem, imo et de malis concomitantibus ea, maxime ex illo, quod dicitur: "Jam per annos multos gladiis et bellis actum est“ etc. (V. supra pag. 410.) Proposicio facta per organum Procopii Rasi, nomine fratrum Taboriensium, post respon- sionem principalem explicatam per organum magistri Jo. de Rokesana. Quoad materiam de bellis, nouit qui nil ignorat altissimus, quod pars vestra cruente crucis contra nos ereccione vrgente, ut premittitur, nostris non exigentibus demeritis cepit ordiri bellorum insultus, ipsum regnum Boemie gladio et igne immaniter deuastando. Quorum profecto oppressioni inique domini potestate suffulti restitimus vsque modo. Ex quibus tamen licet duris bellorum exerciciis nonnulli spirituales germinauere profectus, et ut verisimiliter presumitur, orituri maiores, tum quia quamplurimi quatuor salutarium articulorum exsufflatores et aduersarii pertinaces sunt compulsi easdem veritates ore ac opere profiteri, ac tandem vltronee agniti sunt tutores illarum ac obseruatores, vsque ad exicium in eisdem laudabiliter persistentes; tum quia multitudo numerosa fidelium populorum easdem salutigeras veritates rite obseruancium fuit hactenus a seuicia hostili protecta, qui alias, inimicorum horrore deiecti, a dictarum veritatum debita obseruancia coacti fuissent resilire, ymo ipsas impugnare, et ita in spiritum sanctum delinquere, summum veritatis doctorem; tum quia, ut constat ex nonnullis de Basiliensi concilio missis epistolis, ista grandis inquietudo bellorum ad ipsam Basilee ciuitatem patres ecclesie occa- sionaliter creditur conuocasse, causamque audiencie nobis date dedisse. Quod nos pro- insigni diuino munere suscipimus, ut veritates cunctis fidelibus salutares universis nacio- nibus innotescant, tum quia diuine pietatis dono ipsi bellorum strepitus mouebunt mentes ad ipsarum veritatum cognicionem pariter et amplexum, vnde fructus eximius ecclesie militanti succrescet. Nec, ut timemus, cessabunt illi tumultus, nisi ille benedicte veritates ab ecclesie membris et suppositis fuerint fideliter acceptate. Hoc tamen vestre reue- rencie insinuatur pro certo, quod deordinaciones circa bellorum exercicia quomodolibet 1763). 1433. (18. Jun.) *) Exstat etiam in Codd. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 163. — Nr. 4937. fol. 285—286. — Conf. Martene 1. c. VIII. 602. — Mansi XXX. p. 596. 53*
Liber de Legationibus. 419 auctoritatem. Hec est via salutaris per nos exoptata, facilis vobis et honorifica, premium multum afferens in futuro. Beati namque eritis serui fideles et prudentes, si iam hoc tempore nouissimo tritici mensuram salutarium veritatum, presertim sacre commu- nionis sub specie vtraque, fidelibus Christi, velud Joseph fame inualescente Egipti orrea, pandetis. At contra considerate, quantum onus apud deum et mundum vestris imponetur humeris, cum grauem racionem pro omnibus malis inde quomodolibet emersuris estis reddituri, si non curabitis veritatem euangelicam, quadrifario numero articulorum inclusam, promouere. Si boni emulatores fueritis, non est qui vobis noceat; sed prestabit dominus incrementa frugum nunc gracie et post in futura patria glorie sempiterne, amen. 1433. Proposicio ista sequens occasionata fuit pro eo, quod in proposicione oratorum sacri concilii dictum fuerat de periculo bellorum, de inutilitate eorumdem, imo et de malis concomitantibus ea, maxime ex illo, quod dicitur: "Jam per annos multos gladiis et bellis actum est“ etc. (V. supra pag. 410.) Proposicio facta per organum Procopii Rasi, nomine fratrum Taboriensium, post respon- sionem principalem explicatam per organum magistri Jo. de Rokesana. Quoad materiam de bellis, nouit qui nil ignorat altissimus, quod pars vestra cruente crucis contra nos ereccione vrgente, ut premittitur, nostris non exigentibus demeritis cepit ordiri bellorum insultus, ipsum regnum Boemie gladio et igne immaniter deuastando. Quorum profecto oppressioni inique domini potestate suffulti restitimus vsque modo. Ex quibus tamen licet duris bellorum exerciciis nonnulli spirituales germinauere profectus, et ut verisimiliter presumitur, orituri maiores, tum quia quamplurimi quatuor salutarium articulorum exsufflatores et aduersarii pertinaces sunt compulsi easdem veritates ore ac opere profiteri, ac tandem vltronee agniti sunt tutores illarum ac obseruatores, vsque ad exicium in eisdem laudabiliter persistentes; tum quia multitudo numerosa fidelium populorum easdem salutigeras veritates rite obseruancium fuit hactenus a seuicia hostili protecta, qui alias, inimicorum horrore deiecti, a dictarum veritatum debita obseruancia coacti fuissent resilire, ymo ipsas impugnare, et ita in spiritum sanctum delinquere, summum veritatis doctorem; tum quia, ut constat ex nonnullis de Basiliensi concilio missis epistolis, ista grandis inquietudo bellorum ad ipsam Basilee ciuitatem patres ecclesie occa- sionaliter creditur conuocasse, causamque audiencie nobis date dedisse. Quod nos pro- insigni diuino munere suscipimus, ut veritates cunctis fidelibus salutares universis nacio- nibus innotescant, tum quia diuine pietatis dono ipsi bellorum strepitus mouebunt mentes ad ipsarum veritatum cognicionem pariter et amplexum, vnde fructus eximius ecclesie militanti succrescet. Nec, ut timemus, cessabunt illi tumultus, nisi ille benedicte veritates ab ecclesie membris et suppositis fuerint fideliter acceptate. Hoc tamen vestre reue- rencie insinuatur pro certo, quod deordinaciones circa bellorum exercicia quomodolibet 1763). 1433. (18. Jun.) *) Exstat etiam in Codd. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 163. — Nr. 4937. fol. 285—286. — Conf. Martene 1. c. VIII. 602. — Mansi XXX. p. 596. 53*
Strana 420
420 Aegidii Carlerii, 1433. emergentes nos detestamur, ipsisque cordetenus condolemus, nec reprehendere quorum interest desinunt taliter delinquentes. Sed vtique bellorum onera idcirco ferimus, ut beatis illis veritatibus in dei ecclesia preparantes sedilia, pacem felicem ac dies bonos nancisci possimus, vnde ecclesie vnitas, fraterna dileccio, reformacio morum ac reliqua optanda, que tangitis, domino cooperante succrescent. Responsio ad proposita per Procopium Rasum, facta per me Egidium Carlerii, decanum Cameracensem ; tamen non fuit pronunciata in congregacione regni certis impedimentis supervenientibus. 177*). (1433.) (Jun.) Considerantibus nobis responsa pro parte vestra, o viri venerabiles, viri Tabo- rienses, quibus justificare voluistis bella vestra, et vtilia fuisse plurimum asseruistis, dicimus in primis, quod volens recte iudicare de bonitate aut vtilitate alicuius rei, non solum ad vnam circumstanciam attendere debet, sed ad omnes. Vnde si aliud ex vna parte bonum videtur aut vtile et non ex omnibus, vtique bonum non est. Dixit enim magnus Ariopagita Dyonisius : bonum est ex integra causa, malum omnifariam. Propterea magister veritatis nos in suis discipulis instruxit, cum ait: nolite secundum faciem iudicare, rectum iudicium iudicate; nam quedam secundum faciem bona videntur, que uere bona non sunt. Propterea si qua interdum bona ex bellis eueniunt, non ideo bona sunt, cum plurima mala illa sequantur. Hec, viri dilecti, recogitate, non tantum quos nominatis profectus, et videbitis mala plura profectibus. Nam de profectibus vestris quod attinet, infra dicetur; mala uero, que ex istis preliis acciderunt, congruum foret depromere per singula, nisi essent manifesta oculis. Cernitis ipsi ecclesiarum destrucciones, sanctarum confracciones ymaginum, seruorum dei, hoc est sacerdotum, confusiones, proscripciones, occisiones ; virginum ac feminarum religiosarum ad seculum reditum, quod grande sacri- legium esse non dubitamus ; ac corporis domini nostri Jhesu Christi in sacramento irre- uerentem contrectacionem, que piis vtique fidelium auribus confusionem generat et offensam. Hec et multo plura, que velud indigna obmittimus, bella sequuntur. Sequitur perdicio animarum et inferni replecio, et alia quam plura nuper per nos memorata, que pro tanto dicta sint, ut non iudicentur bella preterita vtilia fuisse simpliciter, sed magis intelligantur fuisse dampnosa; nec ea leuiter in futurum assumenda credamus, si pax aliter possit haberi. Nam cum finis belli sit pax, vbi alio racionabili modo haberi potest, bellum non est exercendum; quemadmodum vbi sanitas haberi potest absque pocione amara, illa sumenda non est. Quomodo ergo iustificare poteritis de cetero bellorum vestrorum exer- cicia, cum si wltis pax sit in manibus vestris? Ne amici, ne tanta assuescite bella, nunc sinite, et placidum leti componite fedus! Nec tamen simpliciter bella dampnamus, dum tamen assint iusta causa, iustus ordo, iustus animus: sed videte, si hec ipsa preliis vestris assint? Cum iustus ordo auctoritatem principis requirat, quomodo sine auctoritate supe- rioris principis licite bella geritis? Rursus quomodo erit iustus animus, cum solo verbo pacem habere potestis, et non accipitis? Proinde quomodo iusta erit causa, cum pacem *) Conf. Cochl. 1. c. p. 262—263. — Martene 1. c. VIII. 603. — Mansi XXX. 596—598.
420 Aegidii Carlerii, 1433. emergentes nos detestamur, ipsisque cordetenus condolemus, nec reprehendere quorum interest desinunt taliter delinquentes. Sed vtique bellorum onera idcirco ferimus, ut beatis illis veritatibus in dei ecclesia preparantes sedilia, pacem felicem ac dies bonos nancisci possimus, vnde ecclesie vnitas, fraterna dileccio, reformacio morum ac reliqua optanda, que tangitis, domino cooperante succrescent. Responsio ad proposita per Procopium Rasum, facta per me Egidium Carlerii, decanum Cameracensem ; tamen non fuit pronunciata in congregacione regni certis impedimentis supervenientibus. 177*). (1433.) (Jun.) Considerantibus nobis responsa pro parte vestra, o viri venerabiles, viri Tabo- rienses, quibus justificare voluistis bella vestra, et vtilia fuisse plurimum asseruistis, dicimus in primis, quod volens recte iudicare de bonitate aut vtilitate alicuius rei, non solum ad vnam circumstanciam attendere debet, sed ad omnes. Vnde si aliud ex vna parte bonum videtur aut vtile et non ex omnibus, vtique bonum non est. Dixit enim magnus Ariopagita Dyonisius : bonum est ex integra causa, malum omnifariam. Propterea magister veritatis nos in suis discipulis instruxit, cum ait: nolite secundum faciem iudicare, rectum iudicium iudicate; nam quedam secundum faciem bona videntur, que uere bona non sunt. Propterea si qua interdum bona ex bellis eueniunt, non ideo bona sunt, cum plurima mala illa sequantur. Hec, viri dilecti, recogitate, non tantum quos nominatis profectus, et videbitis mala plura profectibus. Nam de profectibus vestris quod attinet, infra dicetur; mala uero, que ex istis preliis acciderunt, congruum foret depromere per singula, nisi essent manifesta oculis. Cernitis ipsi ecclesiarum destrucciones, sanctarum confracciones ymaginum, seruorum dei, hoc est sacerdotum, confusiones, proscripciones, occisiones ; virginum ac feminarum religiosarum ad seculum reditum, quod grande sacri- legium esse non dubitamus ; ac corporis domini nostri Jhesu Christi in sacramento irre- uerentem contrectacionem, que piis vtique fidelium auribus confusionem generat et offensam. Hec et multo plura, que velud indigna obmittimus, bella sequuntur. Sequitur perdicio animarum et inferni replecio, et alia quam plura nuper per nos memorata, que pro tanto dicta sint, ut non iudicentur bella preterita vtilia fuisse simpliciter, sed magis intelligantur fuisse dampnosa; nec ea leuiter in futurum assumenda credamus, si pax aliter possit haberi. Nam cum finis belli sit pax, vbi alio racionabili modo haberi potest, bellum non est exercendum; quemadmodum vbi sanitas haberi potest absque pocione amara, illa sumenda non est. Quomodo ergo iustificare poteritis de cetero bellorum vestrorum exer- cicia, cum si wltis pax sit in manibus vestris? Ne amici, ne tanta assuescite bella, nunc sinite, et placidum leti componite fedus! Nec tamen simpliciter bella dampnamus, dum tamen assint iusta causa, iustus ordo, iustus animus: sed videte, si hec ipsa preliis vestris assint? Cum iustus ordo auctoritatem principis requirat, quomodo sine auctoritate supe- rioris principis licite bella geritis? Rursus quomodo erit iustus animus, cum solo verbo pacem habere potestis, et non accipitis? Proinde quomodo iusta erit causa, cum pacem *) Conf. Cochl. 1. c. p. 262—263. — Martene 1. c. VIII. 603. — Mansi XXX. 596—598.
Strana 421
Liber de Legationibus. 421 vobis offeramus, cum ad gremium matris ecclesie vos conducere studeamus. Fortasse dicetis, quod pro veritatibus tuendis bellorum wltis subire pericula, quodque vices principis geritis. Si veritates cupitis teneri a populo, putatis viam belli esse ad hoc accom- modam? Nonne vtilior esset via mansueta? Si zelum amarum habetis, et contenciones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari, ait Jacobus apostolus in sua catholica ; non est ista sapiencia desursum descendens, sed terrena, animalis, dyabolica. Vbi enim zelus et contencio, ibi inconstancia et omne opus prauum. Sed que desursum est sapiencia, primum quidem pudica est, deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consenciens, et sequitur: fructus iusticie in pace seminatur, facientibus pacem. Itaque veritas fidei, quia desursum est, in pace et modestia reperitur; non in contencione et emulacionibus, que tamen sunt in bellis. Quodsi bello quis veritatem fateri cogatur, presumendum est eum non perseuerare, si bella cessauerint; nam sceptra violenta non diu durant, omnis in ferro est salus, aut non meritorie illi acquiescet, quamdiu inuoluntarie tenebitur. Porro si Christi imitari vultis vestigia, quomodo arma capescere temptabitis? Fidei enim sue exordia seminauit in pace, nec discipulos elegit diuites aut potentes, sed pauperes, impo- tentes et infirmos. Si veritatem penes vos esse arbitramini, opus non est ad arma con- fugere, ex quo regali potencia omnibusque aliis fortibus forcior est, et de omnibus trium- phat. Vnde vacuos esse a veritate profitentur, qui confugiunt ad gladios, maxime cum via inuestigande veritatis conceditur. Igitur, ne longe a veritate estimemini, arma linquite; ad inquisicionem veritatis in materia vestrorum articulorum ultra eam, que pridem facta est in concilio, conuertimini! Placitum enim erit nobis, in presencia sacri concilii, quantum volueritis, per viam disputacionis inquirere eam; et vbi pauci arbitrarentur esse doctores ad tante rei iudicium, si libuerit, ipsa disputata in scriptis mittemus ad omnes famosas vniuersitates, ut ordinatum fuerit. Post hec sancta sinodus, non aliter quam veritas habet, omnibus declaracionibus studiorum visis, spiritu sancto instructa super hiis diffiniet. quid tenendum erit ab vniuersis Christianis. Hec via regia, que non declinabit ad dexteram vel sinistram; ambulate in ea! Si forte illam sequi non wltis, quia dicitis vos in istis articulis optime instructos, et quod dominus deus illos vobis reuelauit; non ideo illam viam spernere debetis. Nam si reuelacio vestra ex deo est, stabit, nec spiritus sanctus in generalibus conciliis presidens sua vnquam dissoluet opera. Si paucis in ecclesia reuelauit, estimatis se totam ecclesiam et concilium eam representans derelicturum, pre- sertim cum ad voluntatem dei implendam omnes corda preparabunt. Preterea principis vices, rebus ut modo se habentibus, licite in preliando exequi non potestis, cum nec illi bellum facere liceret, dum sine eo pacem consequi posset. Idcirco premissis attentis non videmus, quomodo liceat vos ad prelium accingere, Christianum sanguinem fundendo, ut fulgeant vestre, quas dicitis, veritates in orbe. Iam quod per se bella afferant dampna plurima subdamus. Inimicorum enim hostiles incursus luctum relinquunt, desolaciones pariunt, odia augent, iras acuunt: acie Christianismi per eos conuulsa audaciam demo- num prouocant, infidelium animos parant, ut perimant dilaceratum populum domini, aliaque innumerabilia efficiunt, que si nobis essent centum lingue oraque centum, ferrea vox, non omnium scelerum in bellis possemus comprehendere formas, omniaque penarum nomina percurrere. Vnde cum tot mala sequantur ex bellorum incursibus, quam tardius fieri potest sumenda sunt arma. Quodsi per ipsa interdum aliqua bona occasionantur, 1433.
Liber de Legationibus. 421 vobis offeramus, cum ad gremium matris ecclesie vos conducere studeamus. Fortasse dicetis, quod pro veritatibus tuendis bellorum wltis subire pericula, quodque vices principis geritis. Si veritates cupitis teneri a populo, putatis viam belli esse ad hoc accom- modam? Nonne vtilior esset via mansueta? Si zelum amarum habetis, et contenciones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari, ait Jacobus apostolus in sua catholica ; non est ista sapiencia desursum descendens, sed terrena, animalis, dyabolica. Vbi enim zelus et contencio, ibi inconstancia et omne opus prauum. Sed que desursum est sapiencia, primum quidem pudica est, deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consenciens, et sequitur: fructus iusticie in pace seminatur, facientibus pacem. Itaque veritas fidei, quia desursum est, in pace et modestia reperitur; non in contencione et emulacionibus, que tamen sunt in bellis. Quodsi bello quis veritatem fateri cogatur, presumendum est eum non perseuerare, si bella cessauerint; nam sceptra violenta non diu durant, omnis in ferro est salus, aut non meritorie illi acquiescet, quamdiu inuoluntarie tenebitur. Porro si Christi imitari vultis vestigia, quomodo arma capescere temptabitis? Fidei enim sue exordia seminauit in pace, nec discipulos elegit diuites aut potentes, sed pauperes, impo- tentes et infirmos. Si veritatem penes vos esse arbitramini, opus non est ad arma con- fugere, ex quo regali potencia omnibusque aliis fortibus forcior est, et de omnibus trium- phat. Vnde vacuos esse a veritate profitentur, qui confugiunt ad gladios, maxime cum via inuestigande veritatis conceditur. Igitur, ne longe a veritate estimemini, arma linquite; ad inquisicionem veritatis in materia vestrorum articulorum ultra eam, que pridem facta est in concilio, conuertimini! Placitum enim erit nobis, in presencia sacri concilii, quantum volueritis, per viam disputacionis inquirere eam; et vbi pauci arbitrarentur esse doctores ad tante rei iudicium, si libuerit, ipsa disputata in scriptis mittemus ad omnes famosas vniuersitates, ut ordinatum fuerit. Post hec sancta sinodus, non aliter quam veritas habet, omnibus declaracionibus studiorum visis, spiritu sancto instructa super hiis diffiniet. quid tenendum erit ab vniuersis Christianis. Hec via regia, que non declinabit ad dexteram vel sinistram; ambulate in ea! Si forte illam sequi non wltis, quia dicitis vos in istis articulis optime instructos, et quod dominus deus illos vobis reuelauit; non ideo illam viam spernere debetis. Nam si reuelacio vestra ex deo est, stabit, nec spiritus sanctus in generalibus conciliis presidens sua vnquam dissoluet opera. Si paucis in ecclesia reuelauit, estimatis se totam ecclesiam et concilium eam representans derelicturum, pre- sertim cum ad voluntatem dei implendam omnes corda preparabunt. Preterea principis vices, rebus ut modo se habentibus, licite in preliando exequi non potestis, cum nec illi bellum facere liceret, dum sine eo pacem consequi posset. Idcirco premissis attentis non videmus, quomodo liceat vos ad prelium accingere, Christianum sanguinem fundendo, ut fulgeant vestre, quas dicitis, veritates in orbe. Iam quod per se bella afferant dampna plurima subdamus. Inimicorum enim hostiles incursus luctum relinquunt, desolaciones pariunt, odia augent, iras acuunt: acie Christianismi per eos conuulsa audaciam demo- num prouocant, infidelium animos parant, ut perimant dilaceratum populum domini, aliaque innumerabilia efficiunt, que si nobis essent centum lingue oraque centum, ferrea vox, non omnium scelerum in bellis possemus comprehendere formas, omniaque penarum nomina percurrere. Vnde cum tot mala sequantur ex bellorum incursibus, quam tardius fieri potest sumenda sunt arma. Quodsi per ipsa interdum aliqua bona occasionantur, 1433.
Strana 422
422 Aegidii Carlerii, cum tamen per ipsa tot mala sequuntur, quid voluntarie iuuat ad ea properare? Ex jam prelibatis ad inducta de profectibus vestrorum bellorum, vbi ostenditis, per bella quosdam fuisse coactos confiteri vestras veritates, (qui) postmodum earumdem spontanei fuerunt defensores, aliquos fideles per ea fuisse protectos, ne cogerentur ipsas deserere metu hostilium incursuum, per ea eciam animos fidelium ad ipsarum amplexum promo- uendos, hoc modo respondemus: quod si hec per arma efficere putatis, multo magis eadem prouenire constat ex inquisicione veritatis. Enimuero nullus arcius constringitur ad aliquid credendum, quam per doctrinam ewangelice ueritatis, nullusque melius tueri potest, quam clipeo veritatis; inualida quoque sunt arma aduersus fortissimam omnium veritatem. Hoc ipsum profitemini in vestris picturis, in quibus habetur: „veritas vincit," et hoc ipsum cum magna fiducia confitemur. Quodsi veritas vincit, cur ad arma conuolare neccesse est? Veritas vincit, et vtique vincet; cur ergo non statur in inquisicione eius ? Igitur ipsam perquiramus diligenter, nam antea hoc semiplene fecimus; quam apercius inuentam omnes honoremus, amplectamur, deffendamus. Etenim illa omnes impellet ad credendum melius, quam bella ferocia; omnes tuebitur melius, quam ferrea tela aut vrbes murate. Si estimatis sacrum generale concilium in Basilea occasione inquietudinis vestro- rum bellorum conuocatum, et audienciam ideo vobis fuisse prestitam, hoc diuino iudicio reseruamus vobis significantes, quod in sacro Constanciensi concilio decretum fuit, a fine eius celebrandum esse concilium in Papia infra quinquennium, et a fine illius aliud infra septennium, deinde amodo de decennio in decennium. Locus vero Basiliensis in concilio Papiensi, translato ad Senas, decretus fuit, ut in eo generale concilium infra septennium celebraretur. Et sic de cetero locus futuri concilii in precedenti eligendus est, modo et forma, ut habetur in decreto, quatinus diuino munere gubernetur ecclesia, et veteribus reiectis defectibus filii ejus crescant de virtute in virtutem. Credimus autem indubie, quod patres sacri Basiliensis concilii vos ex sincera caritate ad ipsum vocauerunt, desiderantes, ut cum eis vnum corpus Christi, quod est ecclesia, velletis efficere, vt vnanimes cum consensu ambularemus in domo domini. Iam ad inicium vestre responsionis, vbi a nostra parte dicitis bella sumpsisse exordium, sic dicimus. Dominus nouit, cuius occulis omnia nuda sunt et aperta, quod priusquam nostri bella mouerent aduersus vestros, mox post obitum regis Wencislai a vestra parte dirrupta sunt monasteria plurima; vestri conglobati sunt pro vestris articulis, quos manu armata defendere ceperunt. Propter que, cum nostri viderent vestros impugnare seruos dei altissimi et domos eius, iussione superioris ac zelo domus dei contra vestros accensi sunt. Propterea non est, vnde de nostris, tamquam primis prouocatoribus, causari debeatis. Insuper, quod mala bellis annexa corde dete- stamini, libenter audimus rogantes, ut talia memoriter recogitetis. Ad vltimum per viscera misericordie domini nostri Jhesu Christi, quibus nos uisitauit oriens ex alto, precamur, ut licium querimonias deponentes, que pacis sunt in vnum cogitemus et loquamur. Et pax dei, que exuperat omnem spiritum, custodiat corda nostra et intelligencias nostras, ut ab hac ad illam, que sursum est in eternitate, transferri valeamus. Amen. 1433.
422 Aegidii Carlerii, cum tamen per ipsa tot mala sequuntur, quid voluntarie iuuat ad ea properare? Ex jam prelibatis ad inducta de profectibus vestrorum bellorum, vbi ostenditis, per bella quosdam fuisse coactos confiteri vestras veritates, (qui) postmodum earumdem spontanei fuerunt defensores, aliquos fideles per ea fuisse protectos, ne cogerentur ipsas deserere metu hostilium incursuum, per ea eciam animos fidelium ad ipsarum amplexum promo- uendos, hoc modo respondemus: quod si hec per arma efficere putatis, multo magis eadem prouenire constat ex inquisicione veritatis. Enimuero nullus arcius constringitur ad aliquid credendum, quam per doctrinam ewangelice ueritatis, nullusque melius tueri potest, quam clipeo veritatis; inualida quoque sunt arma aduersus fortissimam omnium veritatem. Hoc ipsum profitemini in vestris picturis, in quibus habetur: „veritas vincit," et hoc ipsum cum magna fiducia confitemur. Quodsi veritas vincit, cur ad arma conuolare neccesse est? Veritas vincit, et vtique vincet; cur ergo non statur in inquisicione eius ? Igitur ipsam perquiramus diligenter, nam antea hoc semiplene fecimus; quam apercius inuentam omnes honoremus, amplectamur, deffendamus. Etenim illa omnes impellet ad credendum melius, quam bella ferocia; omnes tuebitur melius, quam ferrea tela aut vrbes murate. Si estimatis sacrum generale concilium in Basilea occasione inquietudinis vestro- rum bellorum conuocatum, et audienciam ideo vobis fuisse prestitam, hoc diuino iudicio reseruamus vobis significantes, quod in sacro Constanciensi concilio decretum fuit, a fine eius celebrandum esse concilium in Papia infra quinquennium, et a fine illius aliud infra septennium, deinde amodo de decennio in decennium. Locus vero Basiliensis in concilio Papiensi, translato ad Senas, decretus fuit, ut in eo generale concilium infra septennium celebraretur. Et sic de cetero locus futuri concilii in precedenti eligendus est, modo et forma, ut habetur in decreto, quatinus diuino munere gubernetur ecclesia, et veteribus reiectis defectibus filii ejus crescant de virtute in virtutem. Credimus autem indubie, quod patres sacri Basiliensis concilii vos ex sincera caritate ad ipsum vocauerunt, desiderantes, ut cum eis vnum corpus Christi, quod est ecclesia, velletis efficere, vt vnanimes cum consensu ambularemus in domo domini. Iam ad inicium vestre responsionis, vbi a nostra parte dicitis bella sumpsisse exordium, sic dicimus. Dominus nouit, cuius occulis omnia nuda sunt et aperta, quod priusquam nostri bella mouerent aduersus vestros, mox post obitum regis Wencislai a vestra parte dirrupta sunt monasteria plurima; vestri conglobati sunt pro vestris articulis, quos manu armata defendere ceperunt. Propter que, cum nostri viderent vestros impugnare seruos dei altissimi et domos eius, iussione superioris ac zelo domus dei contra vestros accensi sunt. Propterea non est, vnde de nostris, tamquam primis prouocatoribus, causari debeatis. Insuper, quod mala bellis annexa corde dete- stamini, libenter audimus rogantes, ut talia memoriter recogitetis. Ad vltimum per viscera misericordie domini nostri Jhesu Christi, quibus nos uisitauit oriens ex alto, precamur, ut licium querimonias deponentes, que pacis sunt in vnum cogitemus et loquamur. Et pax dei, que exuperat omnem spiritum, custodiat corda nostra et intelligencias nostras, ut ab hac ad illam, que sursum est in eternitate, transferri valeamus. Amen. 1433.
Strana 423
Liber de Legationibus. 423 Secunda proposicio oratorum sacri concilii aduersus aliqua aperta in responsione regni Bohemie. Omnium communis est vox, hoc omnes nostri uestrique sermones pariter con- fitentur, quod pacis et vnitatis bonum tamquam donum perfectum est summopere diligendum, diuisio vero vitanda, quia malum pestiferum et regni dei, quod est populus Christianus, destructiuum. Sed quis hoc vmquam auderet negare, cum tam manifestis legis euangelice testimoniis constet, et naturalis racio cunctis ostendat. Clamat euan- gelium, ymo in euangelio ipse Christus: pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis. Itaque non habebit eterne pacis hereditatem cum Christo, qui in hac via hereditatem Christi, quam ipse per hoc expressit, pacem inquiens relinquo vobis, pacem videlicet temporalem, cum proximo habere noluerit. Iterum et iterum dicit: hoc mando vobis, ut diligatis inuicem, et in hoc cognoscent omnes, quod discipuli mei estis, si dileccionem adinuicem habueritis. Paulus quoque sepe huiusmodi in suis epistolis repetit verba: solliciti seruare vnitatem, et non sint in vobis scismata, ut idem sapiatis, et similia. Apostolus quoque Johannes in sua catholica quam crebro de caritate et dileccione magna repetit documenta. Vnitatem autem spiritus exoptamus, ut vno spiritu ambulemus, vno spiritu inuicem diligamus; nam verum est, quod spiritus est qui viuificat, a corde enim procedunt opera. Si corda pacifica fuerint, et in vnitate coniuncta caritatis et pacis, corporum bella cessabunt. Sed hoc dicere et confiteri non sufficit, nisi ponatur in opus. Sola noticia mandatorum dei sine adimplecione ipsorum non sufficit, nec releuat; sed magis aggrauat penam, dicente domino in euangelio: seruus sciens voluntatem domini, sui, et non faciens, plagis vapulabit multis. Postquam ergo seimus voluntatem domini et confitemur, ipsam opere impleamus, et festinemus scissuram tollere, pacem et vnitatem habere ; abiciamus odia, rancores euellamus a cordibus, diligamus nos inuicem, habeamus pacem et vnitatem. Si creditis, quia creditis, et confitemini, quod sicut dolor est homini, si eius membra diuidantur aut caro scindatur, ita dolor Christo est in nobis, si corpus eius, id est familia uel societas Christianorum, vllo modo diuidatur. Si Christum omnes diligimus, si magna eius beneficia memoramur, cur dolori corporis eius non occurrimus et subuenimus, cur vulnera non alligamus? Aut cum corpus eius verum fuerit pro salute corporis mistici multis plagis et vulneribus sauciatum, non satis est, nisi et a nobis filiis suis iterum in suo corpore mistico vulnera dira sustineat? Si propterea bella vos dicitis gessisse, ut pacem adipisci possetis, ecce iam optatum finem habere potestis ; a bellis ergo est cessandum, iam vobis pax offertur. Via plana, via regia, via facilis, via iusta et recta , et vobis honorifica valde, prout in primis proposicionibus demonstratum est, et clarebit amplius, quando racionibus, que in contrarium deducuntur, congrua satis- faccione repulsis, veritatis aura perflante, velut disiectis nubibus sole meridiano clarius intuebitur, prout ex infra scriptis liquidum est videre. Putabamus tractatibus vnitatis et pacis multo amplius expedire, preteritorum malo- rum non renouare memoriam ; sed quod sub magno mantello, hoc est latitudine caritatis, que 178 *). (1433.) (20. Jun.) *) Exstat quoque in codd. Bibliothecae Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 167—171. — Nr. 4937. fol. 286 et 263—266. — Fragmenta quædam in Cochlæi hist. Hussit. p. 260—262. — Conf. Martene 1. c. 605—607. — Mansi XXX. 598—599.
Liber de Legationibus. 423 Secunda proposicio oratorum sacri concilii aduersus aliqua aperta in responsione regni Bohemie. Omnium communis est vox, hoc omnes nostri uestrique sermones pariter con- fitentur, quod pacis et vnitatis bonum tamquam donum perfectum est summopere diligendum, diuisio vero vitanda, quia malum pestiferum et regni dei, quod est populus Christianus, destructiuum. Sed quis hoc vmquam auderet negare, cum tam manifestis legis euangelice testimoniis constet, et naturalis racio cunctis ostendat. Clamat euan- gelium, ymo in euangelio ipse Christus: pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis. Itaque non habebit eterne pacis hereditatem cum Christo, qui in hac via hereditatem Christi, quam ipse per hoc expressit, pacem inquiens relinquo vobis, pacem videlicet temporalem, cum proximo habere noluerit. Iterum et iterum dicit: hoc mando vobis, ut diligatis inuicem, et in hoc cognoscent omnes, quod discipuli mei estis, si dileccionem adinuicem habueritis. Paulus quoque sepe huiusmodi in suis epistolis repetit verba: solliciti seruare vnitatem, et non sint in vobis scismata, ut idem sapiatis, et similia. Apostolus quoque Johannes in sua catholica quam crebro de caritate et dileccione magna repetit documenta. Vnitatem autem spiritus exoptamus, ut vno spiritu ambulemus, vno spiritu inuicem diligamus; nam verum est, quod spiritus est qui viuificat, a corde enim procedunt opera. Si corda pacifica fuerint, et in vnitate coniuncta caritatis et pacis, corporum bella cessabunt. Sed hoc dicere et confiteri non sufficit, nisi ponatur in opus. Sola noticia mandatorum dei sine adimplecione ipsorum non sufficit, nec releuat; sed magis aggrauat penam, dicente domino in euangelio: seruus sciens voluntatem domini, sui, et non faciens, plagis vapulabit multis. Postquam ergo seimus voluntatem domini et confitemur, ipsam opere impleamus, et festinemus scissuram tollere, pacem et vnitatem habere ; abiciamus odia, rancores euellamus a cordibus, diligamus nos inuicem, habeamus pacem et vnitatem. Si creditis, quia creditis, et confitemini, quod sicut dolor est homini, si eius membra diuidantur aut caro scindatur, ita dolor Christo est in nobis, si corpus eius, id est familia uel societas Christianorum, vllo modo diuidatur. Si Christum omnes diligimus, si magna eius beneficia memoramur, cur dolori corporis eius non occurrimus et subuenimus, cur vulnera non alligamus? Aut cum corpus eius verum fuerit pro salute corporis mistici multis plagis et vulneribus sauciatum, non satis est, nisi et a nobis filiis suis iterum in suo corpore mistico vulnera dira sustineat? Si propterea bella vos dicitis gessisse, ut pacem adipisci possetis, ecce iam optatum finem habere potestis ; a bellis ergo est cessandum, iam vobis pax offertur. Via plana, via regia, via facilis, via iusta et recta , et vobis honorifica valde, prout in primis proposicionibus demonstratum est, et clarebit amplius, quando racionibus, que in contrarium deducuntur, congrua satis- faccione repulsis, veritatis aura perflante, velut disiectis nubibus sole meridiano clarius intuebitur, prout ex infra scriptis liquidum est videre. Putabamus tractatibus vnitatis et pacis multo amplius expedire, preteritorum malo- rum non renouare memoriam ; sed quod sub magno mantello, hoc est latitudine caritatis, que 178 *). (1433.) (20. Jun.) *) Exstat quoque in codd. Bibliothecae Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 167—171. — Nr. 4937. fol. 286 et 263—266. — Fragmenta quædam in Cochlæi hist. Hussit. p. 260—262. — Conf. Martene 1. c. 605—607. — Mansi XXX. 598—599.
Strana 424
424 Aegidii Carlerii, operit multitudinem peccatorum, omnia mala preterita tecta et operta manerent, quoniam solet talium memoria interdum accendere animos, et ad iram et odium provocare. Dubi- tamus valde, ne a maligni hostis hoc procedat astucia, qui cum caritatem extinguere semper studeat, nunc videns contra sua maligna opera pacis et caritatis fieri ordi- menta, sub specie boni semina sua iactat. Ideoque patres in sacro concilio huic periculo obuiare volentes, nonnulla huiusmodi, que ibi per aliquos ex vestris dicta fuerunt, cum paciencia tollerantes, sine responso permiserunt transire, ne forte inde sumeretur occasio rumpendi tractatus. Sic et nos ipsorum patrum vestigia imitantes non curabimus singulis respondere, quibus tamen non est nobis responsionis penuria; sed vitantes omnia huius- modi, quantum possibile fuerit, ea solum dicemus, sine quibus non putamus vobis con- grue responderi, sperantes in vobis, quod facietis, quod nos facere admonetis, videlicet quod, si qua proferri contingat asperitatem seu punccionem habencia, non turbabimini, neque propter hoc spes concepta pacis et vnitatis dirimetur. Quam admonicionem gratanter audiuimus, et libenter amplectimur; sed et vos, quod nos facere monuistis, implete. 1433. Non patres, qui in concilio Constanciensi congregati fuerunt, seminauerunt semina bellorum et iurgiorum, sed ante dictum Constanciense concilium, inimico humani generis superseminante zizaniam, in medio vestri dissensio pululauit; et vestri alterutrum se hereticantes, ad sedem apostolicam vestri vestros de heresi detulerunt; vtique non super communione sacrati calicis, cum illa materia nondum publice habuisset inicium. Nec propter illam fuit processum contra magistros, quos de medio vestri dicitis emissos, sed non credimus velitis dicere, quod pro parte regni transmissos, quia non sic audiuimus, nec legimus a narrantibus gesta concilii, saltem quod constaret concilio; nec se venisse ad prosequendum hos quatuor articulos pro parte regni coram concilio vmquam dixerunt, sed propter alia, que, ut credimus, vos ipsi huiusmodi esse digna tali iudicio iudicaretis, si vobis vera fore constaret. At si causa iusta est ex se atque legitima, non esset iudici, sed testibus imputandum, si forsitan vera non esset. At vero, quod vos discessionem feceritis, semper salua pace loquendo, agnoscere clarum est. Cum enim omnes essemus vnus populus, et haberemus societatem fidei et sacramentorum, in qua patres vestri, aui, proaui et ceteri progenitores per multa centena annorum permanserant inconcusse cum reliquo populo Christiano, non licuit in re communi societatis inconsultis aliis facere nouitatem. Hoc iurisconsultorum leges decernunt, et dictat racio naturalis. Cum enim ciues vnius ciuitatis societatem habeant in iuribus et bonis comunibus ciuitatis, puta statutis, consuetudinibus et priuilegiis, foro, pretorio, plateis et huiusmodi, num quid liceret vni parti ciuitatis aliis inconsultis cirea hec facere nouitatem, puta mutare statuta uel consuetudines, uel priuilegiis renunciare, forum uel pretorium vendere uel plateam? Nonne, si vna pars hoc attemptaret, residuum ciuitatis iustam haberet querelam, illosque hoc attemptantes, discissionem fecisse quilibet recte iudicans iudicaret? Cum ergo in fide et sacramentis cum reliquo populo Christiano societatem haberetis et omnimodam vnitatem, non debuistis circa ritum sacramentorum facere nouitatem sociis inconsultis. Si communicare sub vtraque specie vobis vtile putabatis, cur non consultabatis socios et amicos, cur non a matre sancta ecclesia petebatis? Ita magistrum Joannem Huss et multos alios magistros consuluisse perpendimus. Utique alma
424 Aegidii Carlerii, operit multitudinem peccatorum, omnia mala preterita tecta et operta manerent, quoniam solet talium memoria interdum accendere animos, et ad iram et odium provocare. Dubi- tamus valde, ne a maligni hostis hoc procedat astucia, qui cum caritatem extinguere semper studeat, nunc videns contra sua maligna opera pacis et caritatis fieri ordi- menta, sub specie boni semina sua iactat. Ideoque patres in sacro concilio huic periculo obuiare volentes, nonnulla huiusmodi, que ibi per aliquos ex vestris dicta fuerunt, cum paciencia tollerantes, sine responso permiserunt transire, ne forte inde sumeretur occasio rumpendi tractatus. Sic et nos ipsorum patrum vestigia imitantes non curabimus singulis respondere, quibus tamen non est nobis responsionis penuria; sed vitantes omnia huius- modi, quantum possibile fuerit, ea solum dicemus, sine quibus non putamus vobis con- grue responderi, sperantes in vobis, quod facietis, quod nos facere admonetis, videlicet quod, si qua proferri contingat asperitatem seu punccionem habencia, non turbabimini, neque propter hoc spes concepta pacis et vnitatis dirimetur. Quam admonicionem gratanter audiuimus, et libenter amplectimur; sed et vos, quod nos facere monuistis, implete. 1433. Non patres, qui in concilio Constanciensi congregati fuerunt, seminauerunt semina bellorum et iurgiorum, sed ante dictum Constanciense concilium, inimico humani generis superseminante zizaniam, in medio vestri dissensio pululauit; et vestri alterutrum se hereticantes, ad sedem apostolicam vestri vestros de heresi detulerunt; vtique non super communione sacrati calicis, cum illa materia nondum publice habuisset inicium. Nec propter illam fuit processum contra magistros, quos de medio vestri dicitis emissos, sed non credimus velitis dicere, quod pro parte regni transmissos, quia non sic audiuimus, nec legimus a narrantibus gesta concilii, saltem quod constaret concilio; nec se venisse ad prosequendum hos quatuor articulos pro parte regni coram concilio vmquam dixerunt, sed propter alia, que, ut credimus, vos ipsi huiusmodi esse digna tali iudicio iudicaretis, si vobis vera fore constaret. At si causa iusta est ex se atque legitima, non esset iudici, sed testibus imputandum, si forsitan vera non esset. At vero, quod vos discessionem feceritis, semper salua pace loquendo, agnoscere clarum est. Cum enim omnes essemus vnus populus, et haberemus societatem fidei et sacramentorum, in qua patres vestri, aui, proaui et ceteri progenitores per multa centena annorum permanserant inconcusse cum reliquo populo Christiano, non licuit in re communi societatis inconsultis aliis facere nouitatem. Hoc iurisconsultorum leges decernunt, et dictat racio naturalis. Cum enim ciues vnius ciuitatis societatem habeant in iuribus et bonis comunibus ciuitatis, puta statutis, consuetudinibus et priuilegiis, foro, pretorio, plateis et huiusmodi, num quid liceret vni parti ciuitatis aliis inconsultis cirea hec facere nouitatem, puta mutare statuta uel consuetudines, uel priuilegiis renunciare, forum uel pretorium vendere uel plateam? Nonne, si vna pars hoc attemptaret, residuum ciuitatis iustam haberet querelam, illosque hoc attemptantes, discissionem fecisse quilibet recte iudicans iudicaret? Cum ergo in fide et sacramentis cum reliquo populo Christiano societatem haberetis et omnimodam vnitatem, non debuistis circa ritum sacramentorum facere nouitatem sociis inconsultis. Si communicare sub vtraque specie vobis vtile putabatis, cur non consultabatis socios et amicos, cur non a matre sancta ecclesia petebatis? Ita magistrum Joannem Huss et multos alios magistros consuluisse perpendimus. Utique alma
Strana 425
Liber de Legationibus. 425 mater ecclesia, que numquam vbera sub sinu recondit, sed semper patenter exhibet filiis sugere desiderantibus lac salutis, vestre deuocioni et vtilitati consulere minime dene- gasset. Sed et in hac terra fuisse multa peregrina dogmata et deordinaciones male sapientes circa doctrinam fidei et sacramentorum ritum, nec vos ipsi negabitis, et que supersunt ecclesiarum edificia rupta testantur; fueruntque nonnulli, qui de trinitate aliter senciebant, quam fides catholica doceat, et dicitur aliquos adhue superesse. Fuerunt quoque, qui regnum dei reparatum predicabant tunc proxime futurum, et neminem nisi in montibus materialibus posse saluari, hancque Pragensem ciuitatem infra certum tempus, quod iam diu lapsum est, destruendam, et multa alia, quorum plura rei euidencia falsa fuisse cognoscitis. Hec omnia ad sacri concilii et apostolici sedis noticiam fuere deducta, preter hoc, quod multi de septem sacramentis ecclesie abiecerint tria, nec de restantibus quatuor recte senciant, presertim de veritate diuinissimi sacramenti eukaristie, de sanc- torum suffragiis et multis aliis, que fides catholica et Christiana religio predicat et obseruat. Et cum ad extirpandum hec huius regni non videbatur potestas insurgere, sed fouere pocius diceretur, potuerunt hec papam mouere ; quoniam hoc concilium fecisse numquam audiuimus, nec durante concilio factum esse ad erigendum crucem contra talium rerum actores, fautores et defensores. Hec quoque simul pullulantes, ymo et iam multe precedentes nouitates, comunionem sub vtraque specie tunc temporis introductam valde reddebant suspectam, maxime cum absque ecclesie communi consilio fuerit attemptata; cum pro similibus causis eciam ea, que sunt alias licita, legimus olim a sanctis patribus sub anathemate interdicta. Nolite ergo, obnixe precamur, generosi, strenui, spectabiles ac prudentes viri, de malis preteritis, cuius culpa venerint, disputare, nec in patres, qui fuerunt in Constan- ciensi concilio, aut eciam in sedem apostolicam culpas imponere, quoniam si omnia, que ad hoc propositum dici possent, vellemus describere, que tamen pro bono pacis volumus obmittere, cuius culpa fuerit, satis constaret. Vnum nolumus pretermittere, quoniam etsi partim vos scire credamus, non tamen per omnia, et optamus deo teste vos honori vestro consulere, quod tanta sub nomine vestro articulorum multitudo per mundum in scriptis diuulgata est, non solum vltra iv", sed vitra XLIII", quod vniuersorum Christianorum corda erga vos sunt plurimum conturbata; et vt vos ipsi dicitis conquerendo per orbem, huic regno manet infamia. Vnde multum bene fecistis et honori vestro plurimum con- suluistis, vestros ambasiatores ad sacrum concilium destinando; et facietis optime, si talem continuando processum omnem penitus extinguatis infamiam. Cum autem rogatis nos, ut vnitatem et pacem, que est in Christo saluatore nostro, amplectamur, non solum precibus vestris obtemperamus, sed nos a vobis id ipsum rogamus, et quanto propensius possumus exoramus, et per viscera misericordie saluatoris domini nostri Jhesu Christi admonemus. Sed cum dicitis hoc facile posse fieri aufferendo materiam litis, quam dicitis esse pro vestris quatuor articulis, de quibus nos possumus dicere, quid sentimus ; reuera vestrum omnium reuerencia semper salva, medium hoc non uidetur aptum nec efficax ad pacem et unitatem, ut petimus, inducendam, cum enim non solum de illis quatuor articulis sit disceptacio et diuersitas, ut habet communis opinio, inter vos et reliquum populum Christianum. Et ideo vestri ambasiatores in sacro concilio, cum de xxvIII articulis interrogati fuissent, sicut in proposicione priori vobis dictum fuit, 1433. Scriptores I. 54
Liber de Legationibus. 425 mater ecclesia, que numquam vbera sub sinu recondit, sed semper patenter exhibet filiis sugere desiderantibus lac salutis, vestre deuocioni et vtilitati consulere minime dene- gasset. Sed et in hac terra fuisse multa peregrina dogmata et deordinaciones male sapientes circa doctrinam fidei et sacramentorum ritum, nec vos ipsi negabitis, et que supersunt ecclesiarum edificia rupta testantur; fueruntque nonnulli, qui de trinitate aliter senciebant, quam fides catholica doceat, et dicitur aliquos adhue superesse. Fuerunt quoque, qui regnum dei reparatum predicabant tunc proxime futurum, et neminem nisi in montibus materialibus posse saluari, hancque Pragensem ciuitatem infra certum tempus, quod iam diu lapsum est, destruendam, et multa alia, quorum plura rei euidencia falsa fuisse cognoscitis. Hec omnia ad sacri concilii et apostolici sedis noticiam fuere deducta, preter hoc, quod multi de septem sacramentis ecclesie abiecerint tria, nec de restantibus quatuor recte senciant, presertim de veritate diuinissimi sacramenti eukaristie, de sanc- torum suffragiis et multis aliis, que fides catholica et Christiana religio predicat et obseruat. Et cum ad extirpandum hec huius regni non videbatur potestas insurgere, sed fouere pocius diceretur, potuerunt hec papam mouere ; quoniam hoc concilium fecisse numquam audiuimus, nec durante concilio factum esse ad erigendum crucem contra talium rerum actores, fautores et defensores. Hec quoque simul pullulantes, ymo et iam multe precedentes nouitates, comunionem sub vtraque specie tunc temporis introductam valde reddebant suspectam, maxime cum absque ecclesie communi consilio fuerit attemptata; cum pro similibus causis eciam ea, que sunt alias licita, legimus olim a sanctis patribus sub anathemate interdicta. Nolite ergo, obnixe precamur, generosi, strenui, spectabiles ac prudentes viri, de malis preteritis, cuius culpa venerint, disputare, nec in patres, qui fuerunt in Constan- ciensi concilio, aut eciam in sedem apostolicam culpas imponere, quoniam si omnia, que ad hoc propositum dici possent, vellemus describere, que tamen pro bono pacis volumus obmittere, cuius culpa fuerit, satis constaret. Vnum nolumus pretermittere, quoniam etsi partim vos scire credamus, non tamen per omnia, et optamus deo teste vos honori vestro consulere, quod tanta sub nomine vestro articulorum multitudo per mundum in scriptis diuulgata est, non solum vltra iv", sed vitra XLIII", quod vniuersorum Christianorum corda erga vos sunt plurimum conturbata; et vt vos ipsi dicitis conquerendo per orbem, huic regno manet infamia. Vnde multum bene fecistis et honori vestro plurimum con- suluistis, vestros ambasiatores ad sacrum concilium destinando; et facietis optime, si talem continuando processum omnem penitus extinguatis infamiam. Cum autem rogatis nos, ut vnitatem et pacem, que est in Christo saluatore nostro, amplectamur, non solum precibus vestris obtemperamus, sed nos a vobis id ipsum rogamus, et quanto propensius possumus exoramus, et per viscera misericordie saluatoris domini nostri Jhesu Christi admonemus. Sed cum dicitis hoc facile posse fieri aufferendo materiam litis, quam dicitis esse pro vestris quatuor articulis, de quibus nos possumus dicere, quid sentimus ; reuera vestrum omnium reuerencia semper salva, medium hoc non uidetur aptum nec efficax ad pacem et unitatem, ut petimus, inducendam, cum enim non solum de illis quatuor articulis sit disceptacio et diuersitas, ut habet communis opinio, inter vos et reliquum populum Christianum. Et ideo vestri ambasiatores in sacro concilio, cum de xxvIII articulis interrogati fuissent, sicut in proposicione priori vobis dictum fuit, 1433. Scriptores I. 54
Strana 426
426 Aegidii Carlerii, et illi se velle deliberare dixerunt, et postea requisiti distulerunt dare responsum, et sic remansit negocium indiscussum. Eciam si de istis iv" finis fieret, parum prodesset, si de aliis controuersia maneret, quoniam sicut et vos dicitis, doctorum hec est sentencia, quod non possunt durare federa pacis, inter quos est fidei bellum. Propterea dictum fuit amba- siatoribus vestris pro parte sacri concilii, quod simul de omnibus ageremus, prout in cedula reuerendissimi domini legati, iam in prima proposicione inserta, clare perspicitur. Itaque non remansit pro parte sacri concilii, quod simul omnis litis materia tolleretur, et fieret in virtute dei pax firma, in veritate euangelica radicata. Preterea quomodo nos vobis dicere possumus de quatuor articulis, quid sentimus, si eos, quid contineant, plene nescimus, cum aliter alius et aliter alius ex vestris illos exponat, et quod non eo modo, quo a vestris in sacro concilio dicta sunt, a vestris omnibus teneantur, clare perpendimus. Igitur licet ad pacem firmandam apta via sit de materia, que belli et discordie causa est, prius concordare ; quoniam tamen hoc facere difficile est, solent homines bella tollere, pacem inire et postea de materia illa pacatis mentibus agere, et ideo hanc vobis obtulimus viam, que vtique neccessaria videtur, quo- niam prius materias declarare facile non videtur. Ideo agamus pacem, et postea pacatis et transquillis mentibus de causis controversiarum facile disponemus. Hec solet esse communis via eorum, qui ex guerra, presertim que aliquamdiu durauerit, ad pacem venire student, prius tollere facultatem offendendi, ne inter tractatus pacis bellandi crescat occasio, fiatque ad discuciendum controuersias planior et apcior disposicio. Et hec vtique practica maxime locum habet in casu nostro, in quo de veritatibus legis euangelice est agendum, ad quarum noticiam optima preambula disposicio est pax et dileccio caritatis, sicut in alia proposicione dictum est, lateque deductum et auctoritatibus comprobatum. Nam et Johannes apostolus a dei cognicione illum fatetur exclusum, qui odium habet ad proximum. Hanc igitur vobis offerimus et a vobis acceptari propensius exoramus. Quod autem nobis congratulamini, quia diximus veritatem euangelicam nos dili- gere et venerari, et prius velle dire mortis subire supplicium, antequam vellemus a veritate euangelica scienter discedere, placitum nobis est valde et de vestra congratulacione gau- demus, et pro ampliacione vestre congratulacionis, quia vos letificare optamus, id ipsum repetimus adicientes, ita nos toto corde diligere omnem euangelicam veritatem, quod pro ipsius veritatis euangelice promocione labores quoslibet proponimus libenti animo sustinere. Jam igitur quia pacem veram hominis ad deum, hominis ad proximum, et ad se ipsum querere vos dicitis et quesituros, in quo bene facitis iuxta consilium domini per prophetam : inquire pacem, et persequere eam; non longe eam a vobis querendam suscipite, pre manibus vobis est, vobis offertur in promptu. A bellis cessate, quoniam etsi ita sit, quod ex bellis aliqua bona fuerint subsecuta, non propter hoc inest in eorum execucione secu- ritas. Solent interdum ex malis bona aliqua occasionaliter sequi, nec propter hoc minus mala sunt; ex hoc enim, quod in Babiloniam captiuus ductus est populus Israel, veri dei noticia aliquantulum in Babilonia pullulauit; sed non eo minus, qui captiuum duxerunt populum, apud deum rei fuerunt. Pessimum igitur viscarium dyaboli abicite, rethe eius ad captiuandas animas exterminate, pacem, quam Christus vobis commendat, accipite. Non rem difficilem a vobis querimus, sed facilem valde et iustam. Vos a nobis discessistis, societatis iura violastis, circa rem communem sine communi consilio innouando, sed et 1433.
426 Aegidii Carlerii, et illi se velle deliberare dixerunt, et postea requisiti distulerunt dare responsum, et sic remansit negocium indiscussum. Eciam si de istis iv" finis fieret, parum prodesset, si de aliis controuersia maneret, quoniam sicut et vos dicitis, doctorum hec est sentencia, quod non possunt durare federa pacis, inter quos est fidei bellum. Propterea dictum fuit amba- siatoribus vestris pro parte sacri concilii, quod simul de omnibus ageremus, prout in cedula reuerendissimi domini legati, iam in prima proposicione inserta, clare perspicitur. Itaque non remansit pro parte sacri concilii, quod simul omnis litis materia tolleretur, et fieret in virtute dei pax firma, in veritate euangelica radicata. Preterea quomodo nos vobis dicere possumus de quatuor articulis, quid sentimus, si eos, quid contineant, plene nescimus, cum aliter alius et aliter alius ex vestris illos exponat, et quod non eo modo, quo a vestris in sacro concilio dicta sunt, a vestris omnibus teneantur, clare perpendimus. Igitur licet ad pacem firmandam apta via sit de materia, que belli et discordie causa est, prius concordare ; quoniam tamen hoc facere difficile est, solent homines bella tollere, pacem inire et postea de materia illa pacatis mentibus agere, et ideo hanc vobis obtulimus viam, que vtique neccessaria videtur, quo- niam prius materias declarare facile non videtur. Ideo agamus pacem, et postea pacatis et transquillis mentibus de causis controversiarum facile disponemus. Hec solet esse communis via eorum, qui ex guerra, presertim que aliquamdiu durauerit, ad pacem venire student, prius tollere facultatem offendendi, ne inter tractatus pacis bellandi crescat occasio, fiatque ad discuciendum controuersias planior et apcior disposicio. Et hec vtique practica maxime locum habet in casu nostro, in quo de veritatibus legis euangelice est agendum, ad quarum noticiam optima preambula disposicio est pax et dileccio caritatis, sicut in alia proposicione dictum est, lateque deductum et auctoritatibus comprobatum. Nam et Johannes apostolus a dei cognicione illum fatetur exclusum, qui odium habet ad proximum. Hanc igitur vobis offerimus et a vobis acceptari propensius exoramus. Quod autem nobis congratulamini, quia diximus veritatem euangelicam nos dili- gere et venerari, et prius velle dire mortis subire supplicium, antequam vellemus a veritate euangelica scienter discedere, placitum nobis est valde et de vestra congratulacione gau- demus, et pro ampliacione vestre congratulacionis, quia vos letificare optamus, id ipsum repetimus adicientes, ita nos toto corde diligere omnem euangelicam veritatem, quod pro ipsius veritatis euangelice promocione labores quoslibet proponimus libenti animo sustinere. Jam igitur quia pacem veram hominis ad deum, hominis ad proximum, et ad se ipsum querere vos dicitis et quesituros, in quo bene facitis iuxta consilium domini per prophetam : inquire pacem, et persequere eam; non longe eam a vobis querendam suscipite, pre manibus vobis est, vobis offertur in promptu. A bellis cessate, quoniam etsi ita sit, quod ex bellis aliqua bona fuerint subsecuta, non propter hoc inest in eorum execucione secu- ritas. Solent interdum ex malis bona aliqua occasionaliter sequi, nec propter hoc minus mala sunt; ex hoc enim, quod in Babiloniam captiuus ductus est populus Israel, veri dei noticia aliquantulum in Babilonia pullulauit; sed non eo minus, qui captiuum duxerunt populum, apud deum rei fuerunt. Pessimum igitur viscarium dyaboli abicite, rethe eius ad captiuandas animas exterminate, pacem, quam Christus vobis commendat, accipite. Non rem difficilem a vobis querimus, sed facilem valde et iustam. Vos a nobis discessistis, societatis iura violastis, circa rem communem sine communi consilio innouando, sed et 1433.
Strana 427
Liber de Legationibus. 427 articulus, qui a vobis teneri dicitur, sacrilegii crimen videtur imponere reliquo populo Christiano. Nil aliud petimus, nisi solum ut ad principium reuertamur ; omnium iniuriarum et malorum preteritorum fiat abolicio, pereant de memoriis, fiat pax, fiat vnitas, sancte matri ecclesie filiale debitum reddite. Sic enim vestrorum emulorum ora claudetis, et gloriose fame pallio induemini, mundati ab omni infamie macula atque nota. Nec durum vobis videatur sacrum adire concilium, et omnes controuersias in sinodali conuencione tractare, quoniam causas fidei in generali concilio determinari debere, omnium doctorum habet indubitata sentencia; nec ullus vmquam doctor catholicus contrarium sensit aut affirmauit. Hoc et sacrorum canonum et imperialium legum censura demonstrat, hoc omnium Christianorum habet indubitata professio, hoc legis dei decretum affirmat, diffi- cilis et ambigui iudicium cum inter partes, id est potestates, ceperit variari, ad sacerdo- tale supremum iudicium fore recurrendum. Satis hoc indicat euangelii currentis dominice verbum, cum dixit : Moysen et prophetas habent, audiant illos. Per Moysen et prophetas sacerdotalem doctrinam in sacra scriptura intelligi, sepe doctores ostendunt. Circa hoc lacius allegare subsistimus; sed si velitis hunc articulum lacius examinari, quod valde videretur accomodum, prompti essemus lacius allegare. Non vtique humanum sed diuinum judicium vobis offerimus, nec condictatum in Egra iudicium excluditur, quoniam secundum legem dei, sacram scripturam, et reliqua ibi scripta, et non aliter sacrum concilium iudicabit. 1433. Nouerunt vtique magne prudencie vestre, quod aliud est iudex, aliud est lex. Lex enim non iudicat proprie loquendo, sed secundum legem iudicat iudex. Cum ergo dicimus, sit lex iudex, hoc volumus dicere, quod in iudicando lex illa seruetur. Ecce Petrus dicit se habere ius in hereditate Johannis per talem legem; Joannes e contra dicit, quod lex illa hoc non probat. Sine fine hec erit questio, nisi aliquis iudex sit hoc decer- nens, an lex illa hoc probet. Sic inter vestros et nostros controuersia fit. Dicunt vestri hoc lege dei probari, allegant textus ; alii vero dicunt, quod hoc per illos textus non pro- batur. Neccesse est, quod aliquis iudex sit, qui decernat an illi textus hoc probent. Nunc videamus, quis poterit esse ille judex. Numquid vos, generosi et spectabiles viri laicalis status, vos ipsi iudicate. Numquid vestri sacerdotes, qui horum aut auctores, aut predi- catores pro maiori parte fuerunt? Si hoc iustum videtur, vt vestrorum sacerdotum iudicio vniuersus orbis subdatur, ibimus forsan querere iudices infideles? Si in causis prophanis hoc a fidelibus fieri apostolus prohibet, quanto magis in causis fidei est vitandum. Quid ergo restat, nisi adire tribunal spiritus sancti, hoc est sacrum generale concilium? Ibi magna literatorum et doctorum aderit multitudo, de partibus eciam ab hac longe distan- tibus, vt nulla vobis odii vel suspicionis racio subsit, amouebiturque omnis suspicionis iusta causa. Credite, quod erunt multi, qui non agerent pro toto mundo aliquid contra euangelicam veritatem; sed quod pocius est, in causis fidei diffiniendis spiritus sanctus infallibiliter regit generale concilium, prout omnium doctorum habet indubitata sentencia. Hec est via regia, si per viam regiam ambulare vultis, hanc pedes sanctorum triuerunt apostolorum, patrum primitiue ecclesie, et consequenter omnes incunctanter. Si imitari cupitis meliores et exempla antiquorum sanctorum, ecce omnium antiquorum et moder- norum sanctorum doctorum vobis exempla monstrantur. Omnes hac via incesserunt, nemo sanctorum ab hac via vmquam declinauit. Sic acquiretis honorem grandem, si iudicio 54.
Liber de Legationibus. 427 articulus, qui a vobis teneri dicitur, sacrilegii crimen videtur imponere reliquo populo Christiano. Nil aliud petimus, nisi solum ut ad principium reuertamur ; omnium iniuriarum et malorum preteritorum fiat abolicio, pereant de memoriis, fiat pax, fiat vnitas, sancte matri ecclesie filiale debitum reddite. Sic enim vestrorum emulorum ora claudetis, et gloriose fame pallio induemini, mundati ab omni infamie macula atque nota. Nec durum vobis videatur sacrum adire concilium, et omnes controuersias in sinodali conuencione tractare, quoniam causas fidei in generali concilio determinari debere, omnium doctorum habet indubitata sentencia; nec ullus vmquam doctor catholicus contrarium sensit aut affirmauit. Hoc et sacrorum canonum et imperialium legum censura demonstrat, hoc omnium Christianorum habet indubitata professio, hoc legis dei decretum affirmat, diffi- cilis et ambigui iudicium cum inter partes, id est potestates, ceperit variari, ad sacerdo- tale supremum iudicium fore recurrendum. Satis hoc indicat euangelii currentis dominice verbum, cum dixit : Moysen et prophetas habent, audiant illos. Per Moysen et prophetas sacerdotalem doctrinam in sacra scriptura intelligi, sepe doctores ostendunt. Circa hoc lacius allegare subsistimus; sed si velitis hunc articulum lacius examinari, quod valde videretur accomodum, prompti essemus lacius allegare. Non vtique humanum sed diuinum judicium vobis offerimus, nec condictatum in Egra iudicium excluditur, quoniam secundum legem dei, sacram scripturam, et reliqua ibi scripta, et non aliter sacrum concilium iudicabit. 1433. Nouerunt vtique magne prudencie vestre, quod aliud est iudex, aliud est lex. Lex enim non iudicat proprie loquendo, sed secundum legem iudicat iudex. Cum ergo dicimus, sit lex iudex, hoc volumus dicere, quod in iudicando lex illa seruetur. Ecce Petrus dicit se habere ius in hereditate Johannis per talem legem; Joannes e contra dicit, quod lex illa hoc non probat. Sine fine hec erit questio, nisi aliquis iudex sit hoc decer- nens, an lex illa hoc probet. Sic inter vestros et nostros controuersia fit. Dicunt vestri hoc lege dei probari, allegant textus ; alii vero dicunt, quod hoc per illos textus non pro- batur. Neccesse est, quod aliquis iudex sit, qui decernat an illi textus hoc probent. Nunc videamus, quis poterit esse ille judex. Numquid vos, generosi et spectabiles viri laicalis status, vos ipsi iudicate. Numquid vestri sacerdotes, qui horum aut auctores, aut predi- catores pro maiori parte fuerunt? Si hoc iustum videtur, vt vestrorum sacerdotum iudicio vniuersus orbis subdatur, ibimus forsan querere iudices infideles? Si in causis prophanis hoc a fidelibus fieri apostolus prohibet, quanto magis in causis fidei est vitandum. Quid ergo restat, nisi adire tribunal spiritus sancti, hoc est sacrum generale concilium? Ibi magna literatorum et doctorum aderit multitudo, de partibus eciam ab hac longe distan- tibus, vt nulla vobis odii vel suspicionis racio subsit, amouebiturque omnis suspicionis iusta causa. Credite, quod erunt multi, qui non agerent pro toto mundo aliquid contra euangelicam veritatem; sed quod pocius est, in causis fidei diffiniendis spiritus sanctus infallibiliter regit generale concilium, prout omnium doctorum habet indubitata sentencia. Hec est via regia, si per viam regiam ambulare vultis, hanc pedes sanctorum triuerunt apostolorum, patrum primitiue ecclesie, et consequenter omnes incunctanter. Si imitari cupitis meliores et exempla antiquorum sanctorum, ecce omnium antiquorum et moder- norum sanctorum doctorum vobis exempla monstrantur. Omnes hac via incesserunt, nemo sanctorum ab hac via vmquam declinauit. Sic acquiretis honorem grandem, si iudicio 54.
Strana 428
428 Aegidii Carlerii, vniuersalis catholice ecclesie fueritis declarati. Veritates euangelice, que iudicio sacri generalis concilii fuerint approbate, fidentissime a vobis et ab omnibus predicabuntur, et manifeste fient per orbem vniuersum. Non erit hoc sequi turbam, sed congregacionem vniuersalis ecclesie, cui assistencia spiritus sancti promissa fuit a domino Jhesu, cuius promissa irrita numquam sunt, prout promissionem hanc veritas euangelica attestatur. Dicitis vlterius, quod omnem sentenciam concilii in lege domini expressati, et in spiritu sancto congregati, in veritate representantis ecclesiam catholicam, Christianus tenetur sub pena anathematis ratificare et approbare ; sed non omnem sentenciam cuius- libet concilii posterioris, in lege domini non expressati, ecclesiam catholicam represen- tantis, tenetur Christianus ratifficare et approbare. Vellemus intelligere, quid intenditis dicere, cum dicitis „in lege dei expressati uel non expressati,“ quoniam cum lex dei, siue antiqua siue euangelica, concilia omnia precesserit, non videtur posse dici aliqua concilia in ea expressata ; sed bene verum est, quod omnia generalia concilia, legitime congregata, in lege dei habent firmissimum fundamentum. Ideo quidquid a quocumque generali con- cilio legitime congregato circa fidem, uel ritus sacramentorum fuerit diffinitum, quilibet catholicus Christianus approbare tenetur. Cum vero subiungitis, quod si dicta concilii sunt legi dei et eius preceptis conformia, uel ad eam directiua, sunt approbanda et fideliter obseruanda, uel si promouent ad contemptum mundanorum, ad obseruanciam euangelicam, ad fidem, spem et caritatem etc. dicitis valde bene. Et cum dicitis: "sed si tendunt ad cupiditatem et ambicionem seculi et dileccionem huius mundi etc., que sunt legi dei contraria, sunt abicienda,“ dicimus nos id ipsum, nam et apostolus Paulus dicit: si angelus de celo euangelizaret vobis aliud euangelium, anathema sit. Sed sicut impossibile est angelum dei aliud euangelium nunciare, quam domini nostri Jhesu Christi, ita impossibile est generale concilium legitime congregatum aliquid diffinire contra legem dei et euan- gelicam veritatem. Dictum vero Augustini, quod subinfertur, non improbat, sed magis approbat hec predicta. Loquitur enim Augustinus de dictis scriptorum et dicit, quod illis solis hunc timorem et honorem defert, ut nullum eorum scribendo errasse audeat credere, qui iam canonici appellantur; alios autem ita legit, vt quantalibet sanctitate uel doctrina polleant, non ideo verum putet, quia ipsi sic dixerunt. Constat ergo, quod non vite sanc- titati et doctrine magnitudini auctoritatis honorem attribuit, sed huic tantum, quod canonici appellantur. Hoc vero quod canonici appellantur vnde habuerunt, nisi quia vniuersalis ecclesie iudicio canonici appellati sunt? Si ergo vniuersalis ecclesie iudicium doctorum scripta facit autentiqua, quis dubitare potest de ipsius universalis concilii diffinicione? At vero inter canonicas scripturas decreta conciliorum computari, omnium doctorum habet indubitata sentencia. Ait enim Augustinus in libro de fide (in marg. „doctrina") Christiana: Catholica ecclesia, que per orbem terrarum diffusa est, tribus modis probatur existere. Quidquid in ea tenetur, aut est auctoritas scripturarum, aut tradicio vniuersalis, et infra: sed auctoritate tota constringitur, vniuersali tradicione maiorum nichilominus tota. Possent et ad hec multa alia allegari, que breuitatis causa obmittuntur, et si vultis audietis. Nec est verum, salua pace eius, qui talem allegacionem induxit, et vestrum omnium reuerencia, quod dictum Jeronimi prefertur decreto generalis concilii; sed omnia sua dicta ipsimet doctores consueuerunt sancte matris ecclesie determinacioni submittere, que quidem nullo alio modo apcius cognosci potest, aut ab hominibus intelligi, quam per diffinicionem rite 1433.
428 Aegidii Carlerii, vniuersalis catholice ecclesie fueritis declarati. Veritates euangelice, que iudicio sacri generalis concilii fuerint approbate, fidentissime a vobis et ab omnibus predicabuntur, et manifeste fient per orbem vniuersum. Non erit hoc sequi turbam, sed congregacionem vniuersalis ecclesie, cui assistencia spiritus sancti promissa fuit a domino Jhesu, cuius promissa irrita numquam sunt, prout promissionem hanc veritas euangelica attestatur. Dicitis vlterius, quod omnem sentenciam concilii in lege domini expressati, et in spiritu sancto congregati, in veritate representantis ecclesiam catholicam, Christianus tenetur sub pena anathematis ratificare et approbare ; sed non omnem sentenciam cuius- libet concilii posterioris, in lege domini non expressati, ecclesiam catholicam represen- tantis, tenetur Christianus ratifficare et approbare. Vellemus intelligere, quid intenditis dicere, cum dicitis „in lege dei expressati uel non expressati,“ quoniam cum lex dei, siue antiqua siue euangelica, concilia omnia precesserit, non videtur posse dici aliqua concilia in ea expressata ; sed bene verum est, quod omnia generalia concilia, legitime congregata, in lege dei habent firmissimum fundamentum. Ideo quidquid a quocumque generali con- cilio legitime congregato circa fidem, uel ritus sacramentorum fuerit diffinitum, quilibet catholicus Christianus approbare tenetur. Cum vero subiungitis, quod si dicta concilii sunt legi dei et eius preceptis conformia, uel ad eam directiua, sunt approbanda et fideliter obseruanda, uel si promouent ad contemptum mundanorum, ad obseruanciam euangelicam, ad fidem, spem et caritatem etc. dicitis valde bene. Et cum dicitis: "sed si tendunt ad cupiditatem et ambicionem seculi et dileccionem huius mundi etc., que sunt legi dei contraria, sunt abicienda,“ dicimus nos id ipsum, nam et apostolus Paulus dicit: si angelus de celo euangelizaret vobis aliud euangelium, anathema sit. Sed sicut impossibile est angelum dei aliud euangelium nunciare, quam domini nostri Jhesu Christi, ita impossibile est generale concilium legitime congregatum aliquid diffinire contra legem dei et euan- gelicam veritatem. Dictum vero Augustini, quod subinfertur, non improbat, sed magis approbat hec predicta. Loquitur enim Augustinus de dictis scriptorum et dicit, quod illis solis hunc timorem et honorem defert, ut nullum eorum scribendo errasse audeat credere, qui iam canonici appellantur; alios autem ita legit, vt quantalibet sanctitate uel doctrina polleant, non ideo verum putet, quia ipsi sic dixerunt. Constat ergo, quod non vite sanc- titati et doctrine magnitudini auctoritatis honorem attribuit, sed huic tantum, quod canonici appellantur. Hoc vero quod canonici appellantur vnde habuerunt, nisi quia vniuersalis ecclesie iudicio canonici appellati sunt? Si ergo vniuersalis ecclesie iudicium doctorum scripta facit autentiqua, quis dubitare potest de ipsius universalis concilii diffinicione? At vero inter canonicas scripturas decreta conciliorum computari, omnium doctorum habet indubitata sentencia. Ait enim Augustinus in libro de fide (in marg. „doctrina") Christiana: Catholica ecclesia, que per orbem terrarum diffusa est, tribus modis probatur existere. Quidquid in ea tenetur, aut est auctoritas scripturarum, aut tradicio vniuersalis, et infra: sed auctoritate tota constringitur, vniuersali tradicione maiorum nichilominus tota. Possent et ad hec multa alia allegari, que breuitatis causa obmittuntur, et si vultis audietis. Nec est verum, salua pace eius, qui talem allegacionem induxit, et vestrum omnium reuerencia, quod dictum Jeronimi prefertur decreto generalis concilii; sed omnia sua dicta ipsimet doctores consueuerunt sancte matris ecclesie determinacioni submittere, que quidem nullo alio modo apcius cognosci potest, aut ab hominibus intelligi, quam per diffinicionem rite 1433.
Strana 429
Liber de Legationibus. 429 congregati generalis concilii. Subiungitis denuo, quod etsi verum sit ecclesiam viantem non posse errare simpliciter et simultanee in fide quoad eius singula supposita; tamen scitis, quod que in viridi contigerunt, possunt et in arido euenire; nam columpne ecclesie, apostoli scilicet omnes, in fide errauerunt etc. Satis proprie dicitis, que in viridi conti- gerunt, nam vere viride quid apostoli tunc fuerunt. Nam sicut dicit Gregorius super Ezechielem: Herba adhuc erat Petrus, quando pede conculcabatur timoris, nondum in segetem peruenerant adhuc apostoli; sed postea superueniens spiritus sanctus confirmauit columpnas ecclesie, sicut antea promiserat per prophetam. Ymo et eciam per se ipsum dominus Jhesus se daturum dixit spiritum sanctum columpnis ecclesie, qui maneret cum eis in eternum. Dato igitur, quod tempore illo quo nondum erat stabilita ecclesia, qui electi erant eius in futuras columpnas nutauerint, et a fide deuiauerint, quod tamen ab omnibus non conceditur, quod defecissent omnes a fide, quamquam extrinsecus tamquam herbe teneres timore turbarentur, et ore negauerit Petrus ; tamen postquam ecclesia dei confirmata est, numquam in columpnis omnibus fides defecit. Sed maxime vniuersalis ecclesie diffinicio numquam a veritate fidei aberrauit, nec quisquam poterit hoc monstrare. Cum vero postremo subiungitur, quod de submissione sanctorum et doctorum per eos correccioni pape Romani, aut concilio generali etc., placuisset nobis plurimum pro vestri honore, quod dictantes responsionem illam melius aduertissent, quoniam de tali submissione pape Romano in proposicione nostra nullam fecimus mencionem, nec opus fuisse videtur de nouis conciliis generalibus taliter loqui. Bene videtur, quod talem allegacionem inducens non ruminauerit, aut forte non viderit gesta nouorum conciliorum; nam non dicimus a multis retroactis temporibus celebrata, sed usque ad nouissima tempora, scilicet Viennense concilium, quod vltimum fuit antequam ecclesia hoc in vltimo scismate veniret. Circa fidem catholicam facte fuerunt diffiniciones, que habentur in Clem. vnic. de summa trinitate et fide cathol., et multa decreta pro morum reformacione. Nonne eciam in concilio generali Lugduni a Gregorio x' celebrato, facta fuit diffinicio circa fidem, que habetur in cap. 1° de summa trinit. et fide cath. lib. vi°, et multa preter hoc fuerunt in moribus refor- mata. Quid dicemus de concilio Lateranensi sub Innocencio m° Rome celebrato, in quo editum fuit cap. illud primum de fide cath. in antiquis, quod velud simbolum fidei propter multa vtilia, que continet, a doctoribus reputatur. Quanta vero circa mores ibi fuerunt laudabiliter reformata, tam circa predicacionem verbi dei, multipli- cacionem studii sacre theologie, quam circa reformandos mores et corrigendos excessus, per discursum capitulorum, que in volumine decretalium per diuersos titulos sunt dispersa, colligere quisque poterit. Hec sunt nouissima concilia, in quibus tamen laudabilia plura circa fidem et mores decreta sunt facta. Quid ergo opus est de conciliis distinccionem facere, uel sic sacrorum generalium conciliorum auctoritatem deprimere? Hoc non esset nisi Christianitatis lumen extinguere, et quod vnusquisque fidei sue arbiter sit et iudex, vt sic in mille partes Christianitas diuidatur, dum vni- cuique liceat credere, quod sibi videtur; nec sit qui insurgentes contenciones circa fidem valeat diffinire. Considerate, precamur, quantum esset res exemplo perniciosa in reliquas naciones temporaque futura, si absque deliberacione vniuersalis ecclesie circa fidem aliqua diffinicio fieri temptaretur; et velitis, toto corde precamur, eligere, quod magis honorificum sit et vobis et eciam ecclesie vniuersali, quoniam honoris 1433.
Liber de Legationibus. 429 congregati generalis concilii. Subiungitis denuo, quod etsi verum sit ecclesiam viantem non posse errare simpliciter et simultanee in fide quoad eius singula supposita; tamen scitis, quod que in viridi contigerunt, possunt et in arido euenire; nam columpne ecclesie, apostoli scilicet omnes, in fide errauerunt etc. Satis proprie dicitis, que in viridi conti- gerunt, nam vere viride quid apostoli tunc fuerunt. Nam sicut dicit Gregorius super Ezechielem: Herba adhuc erat Petrus, quando pede conculcabatur timoris, nondum in segetem peruenerant adhuc apostoli; sed postea superueniens spiritus sanctus confirmauit columpnas ecclesie, sicut antea promiserat per prophetam. Ymo et eciam per se ipsum dominus Jhesus se daturum dixit spiritum sanctum columpnis ecclesie, qui maneret cum eis in eternum. Dato igitur, quod tempore illo quo nondum erat stabilita ecclesia, qui electi erant eius in futuras columpnas nutauerint, et a fide deuiauerint, quod tamen ab omnibus non conceditur, quod defecissent omnes a fide, quamquam extrinsecus tamquam herbe teneres timore turbarentur, et ore negauerit Petrus ; tamen postquam ecclesia dei confirmata est, numquam in columpnis omnibus fides defecit. Sed maxime vniuersalis ecclesie diffinicio numquam a veritate fidei aberrauit, nec quisquam poterit hoc monstrare. Cum vero postremo subiungitur, quod de submissione sanctorum et doctorum per eos correccioni pape Romani, aut concilio generali etc., placuisset nobis plurimum pro vestri honore, quod dictantes responsionem illam melius aduertissent, quoniam de tali submissione pape Romano in proposicione nostra nullam fecimus mencionem, nec opus fuisse videtur de nouis conciliis generalibus taliter loqui. Bene videtur, quod talem allegacionem inducens non ruminauerit, aut forte non viderit gesta nouorum conciliorum; nam non dicimus a multis retroactis temporibus celebrata, sed usque ad nouissima tempora, scilicet Viennense concilium, quod vltimum fuit antequam ecclesia hoc in vltimo scismate veniret. Circa fidem catholicam facte fuerunt diffiniciones, que habentur in Clem. vnic. de summa trinitate et fide cathol., et multa decreta pro morum reformacione. Nonne eciam in concilio generali Lugduni a Gregorio x' celebrato, facta fuit diffinicio circa fidem, que habetur in cap. 1° de summa trinit. et fide cath. lib. vi°, et multa preter hoc fuerunt in moribus refor- mata. Quid dicemus de concilio Lateranensi sub Innocencio m° Rome celebrato, in quo editum fuit cap. illud primum de fide cath. in antiquis, quod velud simbolum fidei propter multa vtilia, que continet, a doctoribus reputatur. Quanta vero circa mores ibi fuerunt laudabiliter reformata, tam circa predicacionem verbi dei, multipli- cacionem studii sacre theologie, quam circa reformandos mores et corrigendos excessus, per discursum capitulorum, que in volumine decretalium per diuersos titulos sunt dispersa, colligere quisque poterit. Hec sunt nouissima concilia, in quibus tamen laudabilia plura circa fidem et mores decreta sunt facta. Quid ergo opus est de conciliis distinccionem facere, uel sic sacrorum generalium conciliorum auctoritatem deprimere? Hoc non esset nisi Christianitatis lumen extinguere, et quod vnusquisque fidei sue arbiter sit et iudex, vt sic in mille partes Christianitas diuidatur, dum vni- cuique liceat credere, quod sibi videtur; nec sit qui insurgentes contenciones circa fidem valeat diffinire. Considerate, precamur, quantum esset res exemplo perniciosa in reliquas naciones temporaque futura, si absque deliberacione vniuersalis ecclesie circa fidem aliqua diffinicio fieri temptaretur; et velitis, toto corde precamur, eligere, quod magis honorificum sit et vobis et eciam ecclesie vniuersali, quoniam honoris 1433.
Strana 430
430 Aegidii Carlerii, vniuersalis ecclesie vos participes eritis, tamquam ipsius inclitum et notabile regnum uel membrum. 179*). (1433.) (s. d.) Postulauerunt barones et alii, vt articulis quatuor intellectum salubrem assig- nemus. Magistri congregati de libertate verbi dei dixerunt, vt verbum dei sub potestate diocesani et iure eius libere predicetur. De euellendis peccatis dixerunt, vt spirituales in spiritualibus, seculares in secularibus, secundum potestatem a deo eis concessam extirpent publica mala. De bonis ecclesie dixerunt, quia non debent seculares vel alii bona ecclesie (quia sunt communia, et quia sunt patrimonium crucifixi, eius ecclesie et pauperum) sibi appropriare, quoniam sacrilegium esset. Quia tamen pro supposito (sic) quasi semper obi- citur, quod talia bona sunt superflua, ad hec dixerunt: si sunt superflua, tune illi, qui habent super ea potestatem dispensatoriam, conuertant in vsus pios et communes ; ad nos talia non pertinet diffinire. Ad ciuiliter non debere super hiis dominari dixerunt: quia domi- nium ciuile, vt videtur, presupponit pro subiecto bona temporalia per modum proprietatis possessa; bona autem ecclesiis collata sunt bona communia, igitur impertinenter habet se ad ipsa dominium ciuile. Aliqui tamen dixerunt, quasi superfluitatem in talibus bonis premittentes, ut relictis congruis neccessariis clero pars aufferatur, et super tales partes spirituales et seculares simul aliqui dispensatores constituantur, ut seculares pro se non trahant, et spirituales non dominentur. Clerus autem super sibi derelictis iudicio non contendat, et sibi subditos non iudicet, penas pro excessibus infligendo temporales, quia ipsi talia iudicant fore condiciones ciuiles, seu dominii ciuilis. De communione vtriusque speciei dixerunt: quia est a Christo tradita et instituta, ab apostolis et sua ecclesia prac- ticata, et ideo est anime vtilis, meritoria et salubris, dummodo fuerit in caritate iuxta limites sanctorum patrum practicata. Ad preceptum uel neccessitatem eius dixerunt: quia adhuc est eis dubium, an cadat sub precepto, aut sub quali precepto, qualisve pena illum sequeretur, qui hoc preceptum obmitteret, aut quouismodo non impleret, hec autem nesciunt per aliquod concilium alicubi fore diffinita. Sed ex quo concilium Basilee nunc congregatum offert et dicit, se velle ferre iudicium in talibus iuxta doctrinas sacre scripture et sanctorum patrum autentica, ideo volunt decisionem expectare. Aliqui tamen dixerunt: quia est neccessaria neccessitate condicionata, ut videlicet quis cognoscens iam ipsam fore talem, dum locus et tempus assunt congrua, ipsam amplectantur sub grauibus penis, vt per hoc preteriti non sic communicantes, tamquam adhuc ignari, excusentur. Et sua dicta volentes probare dixerunt, quia communiter doctores ecclesie dicunt, quinque sacramenta fore nec- cessitatis, duo libertatis; inter prima autem eciam sacramentum eukaristie enumerant. Priores dixerunt, quia asserunt hoc idem, quod doctores. Qualis autem vniuscuiusque pre- dictorum sacramentorum est neccessitas, concilio erit interpretari. Speramus igitur, quia si in hac clausula vtriusque partis aliquis salubris intellectus daretur vnanimis, multa conquiescerent, occasio bellandi tolleretur, clamor invalesceret : pacem, pacem affectamus ! Ista cedula fuit concepta per magistros studii Pragensis, et data oratoribus sacri concilii in Bohemiam missis ; specialiter autem michi Egidio Carlerii, decano Cameracensi, fuit porrecta. *) Impr. in Cochlaei hist. Hussit. p. 265—267. — Martene collect. VIII. 601—602. — Mansi XXX. 595—596.
430 Aegidii Carlerii, vniuersalis ecclesie vos participes eritis, tamquam ipsius inclitum et notabile regnum uel membrum. 179*). (1433.) (s. d.) Postulauerunt barones et alii, vt articulis quatuor intellectum salubrem assig- nemus. Magistri congregati de libertate verbi dei dixerunt, vt verbum dei sub potestate diocesani et iure eius libere predicetur. De euellendis peccatis dixerunt, vt spirituales in spiritualibus, seculares in secularibus, secundum potestatem a deo eis concessam extirpent publica mala. De bonis ecclesie dixerunt, quia non debent seculares vel alii bona ecclesie (quia sunt communia, et quia sunt patrimonium crucifixi, eius ecclesie et pauperum) sibi appropriare, quoniam sacrilegium esset. Quia tamen pro supposito (sic) quasi semper obi- citur, quod talia bona sunt superflua, ad hec dixerunt: si sunt superflua, tune illi, qui habent super ea potestatem dispensatoriam, conuertant in vsus pios et communes ; ad nos talia non pertinet diffinire. Ad ciuiliter non debere super hiis dominari dixerunt: quia domi- nium ciuile, vt videtur, presupponit pro subiecto bona temporalia per modum proprietatis possessa; bona autem ecclesiis collata sunt bona communia, igitur impertinenter habet se ad ipsa dominium ciuile. Aliqui tamen dixerunt, quasi superfluitatem in talibus bonis premittentes, ut relictis congruis neccessariis clero pars aufferatur, et super tales partes spirituales et seculares simul aliqui dispensatores constituantur, ut seculares pro se non trahant, et spirituales non dominentur. Clerus autem super sibi derelictis iudicio non contendat, et sibi subditos non iudicet, penas pro excessibus infligendo temporales, quia ipsi talia iudicant fore condiciones ciuiles, seu dominii ciuilis. De communione vtriusque speciei dixerunt: quia est a Christo tradita et instituta, ab apostolis et sua ecclesia prac- ticata, et ideo est anime vtilis, meritoria et salubris, dummodo fuerit in caritate iuxta limites sanctorum patrum practicata. Ad preceptum uel neccessitatem eius dixerunt: quia adhuc est eis dubium, an cadat sub precepto, aut sub quali precepto, qualisve pena illum sequeretur, qui hoc preceptum obmitteret, aut quouismodo non impleret, hec autem nesciunt per aliquod concilium alicubi fore diffinita. Sed ex quo concilium Basilee nunc congregatum offert et dicit, se velle ferre iudicium in talibus iuxta doctrinas sacre scripture et sanctorum patrum autentica, ideo volunt decisionem expectare. Aliqui tamen dixerunt: quia est neccessaria neccessitate condicionata, ut videlicet quis cognoscens iam ipsam fore talem, dum locus et tempus assunt congrua, ipsam amplectantur sub grauibus penis, vt per hoc preteriti non sic communicantes, tamquam adhuc ignari, excusentur. Et sua dicta volentes probare dixerunt, quia communiter doctores ecclesie dicunt, quinque sacramenta fore nec- cessitatis, duo libertatis; inter prima autem eciam sacramentum eukaristie enumerant. Priores dixerunt, quia asserunt hoc idem, quod doctores. Qualis autem vniuscuiusque pre- dictorum sacramentorum est neccessitas, concilio erit interpretari. Speramus igitur, quia si in hac clausula vtriusque partis aliquis salubris intellectus daretur vnanimis, multa conquiescerent, occasio bellandi tolleretur, clamor invalesceret : pacem, pacem affectamus ! Ista cedula fuit concepta per magistros studii Pragensis, et data oratoribus sacri concilii in Bohemiam missis ; specialiter autem michi Egidio Carlerii, decano Cameracensi, fuit porrecta. *) Impr. in Cochlaei hist. Hussit. p. 265—267. — Martene collect. VIII. 601—602. — Mansi XXX. 595—596.
Strana 431
Liber de Legationibus. 431 Tercia proposicio oratorum sacri concilii, responsiua ad aliqua proposita pro parte regni in secunda proposicione eius. Secundum ea, que in Basilea sunt actitata, tam in disputacionibus publicis, quam in tractatibus aliisque collocucionibus, non existimabamus a nobis expeti debere, quid de vestris quatuor articulis senciamus; quoniam per ipsa que diximus satis intelleximus, quod pluribus ex dominis ambasiatoribus vestris satis clarum erat, quod de tribus articulis secundum sanum et bonum intellectum pauca uel nulla est discrepancia. De quarto autem putabant posse reperiri bonam viam concordie. Quidam namque ex vestris in pleno concilio, et plures in priuatis collocucionibus talia verba dixerunt: interdum vnum concilium declarat, limitat et moderatur, quod in alio concilio fuit statutum; et ecclesia tamquam pia mater solet necessitatibus condescen- dere filiorum. Et licet via incorporacionis, prius oblata pro parte sacri concilii, a dominis ambasiatoribus vestris fuerit refutata, et facte certe raciones, quare acceptanda non erat, quibus tamen fuit optime satisfactum; tamen postea cum fuit melius declarata, dixerunt: non refutamus, ymo petimus hanc portam nobis remanere apertam, sed tamen nos non habemus potestatem ipsam acceptandi. Et cum pro parte nostra eis diceretur: modum concordie super quatuor articulis reputamus posse deo propicio bene inueniri, sed quid faciemus de aliis, que nos magis vrgent; et aliqui ex eis sunt contra fidem catholicam manifeste, respondebatur: isti tantum quatuor articuli sunt regni, alii articuli non sunt regni; si super istis quatuor reperitur bonus modus, alii per se cadent et regnum exsuf- flabit eos. Sub hac spe continuandi tractatus inceptos, et ad finem vnitatis et pacis secundum deum et suam sanctam legem perueniendi, huc venimus. Viam vobis obtulimus valde racionabilem et a vobis merito acceptandam; et parati sumus tractare de mediis conuenientibus, et omnia, quantum cum deo facere possumus, que ad hec vtilia sunt in veritate, sine dolo, mendacio et fraude. Seimus enim, quod deus non indiget nostro mendacio. Sed quoniam exacte plurimum a nobis petitis, quid sentimus de vestris quatuor articulis, quoniam aliqui ex nobis sunt prelati, aliqui doctores uel magistri, et tenemur reddere racionem de ea que in nobis est fide, vbi intelleximus posse proficere, et videtur nobis posse proficere. Ideo salua semper determinacione sancte matris ecclesie, cui semper dicta nostra submittimus, quia, ut scitis, nil super ipsis a sacro concilio diffinitum est, nam sacrum concilium non diffiniret talia sine magna deliberacione et plena discus- sione, que in hiis adhibita non est, sicut sciunt domini vestri ambasiatores; quoniam factis solum disputacionibus publicis, cum debuissemus stringere materias, vestri atedia- bantur de mora, et communi beneplacito vtraque responsio remanet in suspenso. Et aliquis ex vestris dixit in pleno concilio, quod adhuc deo propicio putabat se reuersurum ad sacrum concilium, et tunc plures adhuc alias scripturas afferre. Quid autem nos sen- timus de quatuor articulis vestris, et ab aliis sentiri communiter intelleximus, in Christi nomine nunc nostro nomine proprio vobis dicemus. Quantum ad articulum, qui ad cohibicionem et punicionem pertinet peccatorum, dicimus, quod omnia peccata, maxime publica, sunt cohibenda modis debitis et ordinatis; 180°). (1433.) (23. Jun.) *) Exstat quoque in codd. Bibl. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 173—175. — Nr. 4937. fol. 269—271.
Liber de Legationibus. 431 Tercia proposicio oratorum sacri concilii, responsiua ad aliqua proposita pro parte regni in secunda proposicione eius. Secundum ea, que in Basilea sunt actitata, tam in disputacionibus publicis, quam in tractatibus aliisque collocucionibus, non existimabamus a nobis expeti debere, quid de vestris quatuor articulis senciamus; quoniam per ipsa que diximus satis intelleximus, quod pluribus ex dominis ambasiatoribus vestris satis clarum erat, quod de tribus articulis secundum sanum et bonum intellectum pauca uel nulla est discrepancia. De quarto autem putabant posse reperiri bonam viam concordie. Quidam namque ex vestris in pleno concilio, et plures in priuatis collocucionibus talia verba dixerunt: interdum vnum concilium declarat, limitat et moderatur, quod in alio concilio fuit statutum; et ecclesia tamquam pia mater solet necessitatibus condescen- dere filiorum. Et licet via incorporacionis, prius oblata pro parte sacri concilii, a dominis ambasiatoribus vestris fuerit refutata, et facte certe raciones, quare acceptanda non erat, quibus tamen fuit optime satisfactum; tamen postea cum fuit melius declarata, dixerunt: non refutamus, ymo petimus hanc portam nobis remanere apertam, sed tamen nos non habemus potestatem ipsam acceptandi. Et cum pro parte nostra eis diceretur: modum concordie super quatuor articulis reputamus posse deo propicio bene inueniri, sed quid faciemus de aliis, que nos magis vrgent; et aliqui ex eis sunt contra fidem catholicam manifeste, respondebatur: isti tantum quatuor articuli sunt regni, alii articuli non sunt regni; si super istis quatuor reperitur bonus modus, alii per se cadent et regnum exsuf- flabit eos. Sub hac spe continuandi tractatus inceptos, et ad finem vnitatis et pacis secundum deum et suam sanctam legem perueniendi, huc venimus. Viam vobis obtulimus valde racionabilem et a vobis merito acceptandam; et parati sumus tractare de mediis conuenientibus, et omnia, quantum cum deo facere possumus, que ad hec vtilia sunt in veritate, sine dolo, mendacio et fraude. Seimus enim, quod deus non indiget nostro mendacio. Sed quoniam exacte plurimum a nobis petitis, quid sentimus de vestris quatuor articulis, quoniam aliqui ex nobis sunt prelati, aliqui doctores uel magistri, et tenemur reddere racionem de ea que in nobis est fide, vbi intelleximus posse proficere, et videtur nobis posse proficere. Ideo salua semper determinacione sancte matris ecclesie, cui semper dicta nostra submittimus, quia, ut scitis, nil super ipsis a sacro concilio diffinitum est, nam sacrum concilium non diffiniret talia sine magna deliberacione et plena discus- sione, que in hiis adhibita non est, sicut sciunt domini vestri ambasiatores; quoniam factis solum disputacionibus publicis, cum debuissemus stringere materias, vestri atedia- bantur de mora, et communi beneplacito vtraque responsio remanet in suspenso. Et aliquis ex vestris dixit in pleno concilio, quod adhuc deo propicio putabat se reuersurum ad sacrum concilium, et tunc plures adhuc alias scripturas afferre. Quid autem nos sen- timus de quatuor articulis vestris, et ab aliis sentiri communiter intelleximus, in Christi nomine nunc nostro nomine proprio vobis dicemus. Quantum ad articulum, qui ad cohibicionem et punicionem pertinet peccatorum, dicimus, quod omnia peccata, maxime publica, sunt cohibenda modis debitis et ordinatis; 180°). (1433.) (23. Jun.) *) Exstat quoque in codd. Bibl. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 173—175. — Nr. 4937. fol. 269—271.
Strana 432
432 Aegidii Carlerii, et criminosi puniendi sunt per eorum superiores, in eos iurisdiccionem habentes, secundum iuris et iusticie ordinem. Quantum ad articulum de predicacione verbi dei dicimus, quod valde optamus, quod verbum dei libere predicetur, et vtinam per vniuersos fines terre. Sed, ut beatus Gregorius inquit, opus est, quod predicator sit discretus in silencio, vtilis in verbo, ne aut tacenda proferat, aut proferenda reticescat ; nam incauta locucio in errorem pertrahit auditores. Ideo non omnibus erogandi populis pabulum verbi dei est permittenda facultas, sed sacerdotibus dei discretis et doctis, qui exercitatos habent sensus ad intelligenciam scripture, potentesque sint exhortari in doctrina sana; et tales probentur et mittantur ab hiis, quibus est mittendi auctoritas seu potestas. In hiis duobus non credimus discordare a sensu articulorum vestrorum, quem magister Johannes pridie nomine tocius regni hic publice exposuit. Quantum ad articulum de dominio bonorum cleri dicimus, quod clerici, qui voto ad abdicacionem bonorum se non obligarunt, licite possunt habere et possidere bona temporalia, hereditates paternas aut aliorum, si eis relinquantur, uel alias iuste acquisita ex causa donacionis vel alii liciti contractus; et ita scimus, quod hec practicatis. Item quod ecclesie prelatis et personis ecclesiasticis licitum est habere et possidere bona temporalia, mobilia et immobilia, domos, predia, villas et opida, quecumque per fideles eis collata sunt uel relicta: iurisdiccionem tamen secularem uel temporalem prelati et alii clerici non in propria persona, sed per seculares faciant exercere. Item quod prelati non sunt domini bonorum ecclesie, sed administratores, ut ipsa fideliter administrent in suis et familie ecclesie et sue neccessitatibus, vtilitate ecclesie et piis operibus. Hec que nunc diximus, cum ego auditor fundassem auctoritatibus sacre scripture, canonibus apo- stolorum, decretis conciliorum antiquorum et dictis doctorum, praxi multorum sanctorum, beati Gregorii et aliorum Romanorum pontificum, et multorum episcoporum et aliorum de omnibus hiis in multitudine copiosa, magister Petrus Anglicus in concilio *) mihi concessit (prout in scriptis, atque dicens in effectu conclusionem auditoris non esse contra articulum suum, quem intelligeret de dominio ciuili formali, quod dicit non esse trans- meabile de subiecto in subiectum, auditoris autem conclusionem et sua dicta locum habere de dominio materiali, quod concedebat). De articulo communionis sub vtraque specie dicimus, quod doctores communiter dicunt, quod septem sunt sacramenta ecclesie, quorum duo sunt voluntaria, quinque sunt neccessaria, scilicet baptismus, confirmacio, penitencia, eukaristia et extrema vnccio. Et faciunt multas distincciones circa neccessitatem, ad quantum hec neccessitas se extendat, et an comprehendat vtramque speciem, et ut aliqui dicunt, an sit de precepto vel quasi precepto, qualiter uel quomodo implendum sit? Circa plura ex hiis inter doctores et scri- bentes varia dicta sunt; vnde quia ab ecclesia hec determinata non sunt, circa hec dicere non existimamus esse tutum. Sed quoniam ecclesie consuetudo, quam patres nostri et vestri per longissima tempora observabant, ut memoria hominum non sit in contrarium, habet, quod 1433. *) Cod. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 174: „Magister Petrus Anglicus in concilio mihi concessit, hanc conclu- sionem non esse contra sua dicta, quia ipse loquebatur, quod clerus non possit possidere temporalia dominia, loquendo de dominio formaliter, et non materialiter, prout ante precederent raciones; et ibi legebatur sex- ternus suus oblatus in concilio. De articulo" etc.
432 Aegidii Carlerii, et criminosi puniendi sunt per eorum superiores, in eos iurisdiccionem habentes, secundum iuris et iusticie ordinem. Quantum ad articulum de predicacione verbi dei dicimus, quod valde optamus, quod verbum dei libere predicetur, et vtinam per vniuersos fines terre. Sed, ut beatus Gregorius inquit, opus est, quod predicator sit discretus in silencio, vtilis in verbo, ne aut tacenda proferat, aut proferenda reticescat ; nam incauta locucio in errorem pertrahit auditores. Ideo non omnibus erogandi populis pabulum verbi dei est permittenda facultas, sed sacerdotibus dei discretis et doctis, qui exercitatos habent sensus ad intelligenciam scripture, potentesque sint exhortari in doctrina sana; et tales probentur et mittantur ab hiis, quibus est mittendi auctoritas seu potestas. In hiis duobus non credimus discordare a sensu articulorum vestrorum, quem magister Johannes pridie nomine tocius regni hic publice exposuit. Quantum ad articulum de dominio bonorum cleri dicimus, quod clerici, qui voto ad abdicacionem bonorum se non obligarunt, licite possunt habere et possidere bona temporalia, hereditates paternas aut aliorum, si eis relinquantur, uel alias iuste acquisita ex causa donacionis vel alii liciti contractus; et ita scimus, quod hec practicatis. Item quod ecclesie prelatis et personis ecclesiasticis licitum est habere et possidere bona temporalia, mobilia et immobilia, domos, predia, villas et opida, quecumque per fideles eis collata sunt uel relicta: iurisdiccionem tamen secularem uel temporalem prelati et alii clerici non in propria persona, sed per seculares faciant exercere. Item quod prelati non sunt domini bonorum ecclesie, sed administratores, ut ipsa fideliter administrent in suis et familie ecclesie et sue neccessitatibus, vtilitate ecclesie et piis operibus. Hec que nunc diximus, cum ego auditor fundassem auctoritatibus sacre scripture, canonibus apo- stolorum, decretis conciliorum antiquorum et dictis doctorum, praxi multorum sanctorum, beati Gregorii et aliorum Romanorum pontificum, et multorum episcoporum et aliorum de omnibus hiis in multitudine copiosa, magister Petrus Anglicus in concilio *) mihi concessit (prout in scriptis, atque dicens in effectu conclusionem auditoris non esse contra articulum suum, quem intelligeret de dominio ciuili formali, quod dicit non esse trans- meabile de subiecto in subiectum, auditoris autem conclusionem et sua dicta locum habere de dominio materiali, quod concedebat). De articulo communionis sub vtraque specie dicimus, quod doctores communiter dicunt, quod septem sunt sacramenta ecclesie, quorum duo sunt voluntaria, quinque sunt neccessaria, scilicet baptismus, confirmacio, penitencia, eukaristia et extrema vnccio. Et faciunt multas distincciones circa neccessitatem, ad quantum hec neccessitas se extendat, et an comprehendat vtramque speciem, et ut aliqui dicunt, an sit de precepto vel quasi precepto, qualiter uel quomodo implendum sit? Circa plura ex hiis inter doctores et scri- bentes varia dicta sunt; vnde quia ab ecclesia hec determinata non sunt, circa hec dicere non existimamus esse tutum. Sed quoniam ecclesie consuetudo, quam patres nostri et vestri per longissima tempora observabant, ut memoria hominum non sit in contrarium, habet, quod 1433. *) Cod. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 174: „Magister Petrus Anglicus in concilio mihi concessit, hanc conclu- sionem non esse contra sua dicta, quia ipse loquebatur, quod clerus non possit possidere temporalia dominia, loquendo de dominio formaliter, et non materialiter, prout ante precederent raciones; et ibi legebatur sex- ternus suus oblatus in concilio. De articulo" etc.
Strana 433
Liber de Legationibus. 433 1433. cum Christus vnus, integer et sincerus sit sub qualibet specie sacramenti, neque in sacrato calice sanguis Christi est extra venas eliquatus uel effusus, sed in corpore Christi in venis inclusus, ita quod integer Christus est vtrobique, sub hostia et in calice, non conficientes clerici et laici sub specie tantum panis communicant. Quam consuetudinem multi sancti et doctores viderunt, laudarunt et practicarunt; et Nicolaus de Lira, sanctus Thomas, Alexander de Hallis et multi alii doctores in suis scriptis eam recitant, et dicunt esse lau- dabilem. Nec aliquem vmquam doctorem vidimus, aut audiuimus, qui ipsam consuetudinem reprobet; cum tamen ausi sint multa reprendere, que prelatis ecclesie, et eciam prin- cipibus molesta erant audire. Vtique si hanc consuetudinem vidissent reprehensibilem, non tacuissent. Sic sentimus, quod consuetudo ab ecclesia et sanctis patribus raciona- biliter introducta, et diutissime obseruata, habenda est pro lege, quam non licet repro- bare, aut sine ecclesie auctoritate pro libito mutare. Fuerunt quoque inter hec tempora plura sacra generalia concilia celebrata, in quibus, si talis consuetudo reprehensibilis esset, fuisset aliquid ordinatum ; nec permisissent sacra generalia concilia tam notoriam con- suetudinem, si reprobanda esset, super tali materia sine prouisione manere. Dicitur ab aliquibus, in quo concilio hoc fuit ordinatum? Dicant mihi hoc inter- rogantes, in quo concilio apostoli fecerunt symbolum fidei? In actibus apostolorum non habetur, et tamen quod ipsi fecerint, in concilio Niceno continetur. In quo concilio Sabbatum fuit mutatum ad diem dominicam? In quo concilio fuit approbata translacio biblie beati Jeronimi, qua hodie vtimur, cum sancti patres primitiue ecclesie non ista, sed aliis translacionibus vterentur; et multa alia similia possem dicere. Vtique non omnium extant scripture. Multa gesta conciliorum et decreta patrum non habemus propter perse- cuciones Arrianorum, Vandalorum, Gottorum et alias, quas ecclesia passa est, multa perdita sunt. Sed ut Augustinus dicit, ecclesiasticarum institucionum quasdam scripturis canonicis, quasdam vero apostolica tradicione per successores in ministerio confirmatas accepimus; quasdam vero consuetudine roboratas approbauit vsus, quibus par ritus, et idem vtriusque pietatis debetur affectus. Non ergo quia scriptura non reperitur, ideo minoris auctoritatis est, ymo maioris, quia ex hoc apparet, quod questio facta non est; quia si questio facta fuisset, facta et fuisset scriptura. Sic in sacro Nieeno concilio cum facerent symbolum fidei , in quo de omnibus articulis fidei mencio facta est, declarando circa errores qui fuerant, de descensu Christi ad inferos mencio facta non fuit, quia de hoc nullus error exortus fuerat. De dubiis itaque fit scriptura, de hiis vero, in quibus non fit dubium, et cotidie practicantur, non est opus facere scripturas et determinaciones. Nunc autem generosi, egregii, spectabiles et prudentes viri, tam ex hiis, que nunc audiuistis, et aliis diebus vobis dicta sunt, que omnia pensari prudenter et accurate petimus et ponderari, et non obliuiscamini eius, quod ego dixi, quod decretum Constan- ciensis concilii non condempnauit regnum, nec vos afficit, sicut forte putatis. Satis pote- stis videre ostium vobis esse apertum, viam vobis esse ostensam, ut cum honore et gloria huius incliti regni potestis habere pacem et vnitatem cum residuo populo Christiano ; pacem et vnitatem dicimus, secundum legem dei et Christi euangelicam veritatem. Nunc ergo videte vosmet ipsi, ne perdatis que operati estis, ut mercedem plenam accipiatis. Videte, quid vobis eligibilius est, aut habere pacem et vnitatem cum reliquo populo Christiano, a quo tam parum distatis, si alios articulos non tenetis quam quatuor predictos, et illa quam Scriptores I. 55
Liber de Legationibus. 433 1433. cum Christus vnus, integer et sincerus sit sub qualibet specie sacramenti, neque in sacrato calice sanguis Christi est extra venas eliquatus uel effusus, sed in corpore Christi in venis inclusus, ita quod integer Christus est vtrobique, sub hostia et in calice, non conficientes clerici et laici sub specie tantum panis communicant. Quam consuetudinem multi sancti et doctores viderunt, laudarunt et practicarunt; et Nicolaus de Lira, sanctus Thomas, Alexander de Hallis et multi alii doctores in suis scriptis eam recitant, et dicunt esse lau- dabilem. Nec aliquem vmquam doctorem vidimus, aut audiuimus, qui ipsam consuetudinem reprobet; cum tamen ausi sint multa reprendere, que prelatis ecclesie, et eciam prin- cipibus molesta erant audire. Vtique si hanc consuetudinem vidissent reprehensibilem, non tacuissent. Sic sentimus, quod consuetudo ab ecclesia et sanctis patribus raciona- biliter introducta, et diutissime obseruata, habenda est pro lege, quam non licet repro- bare, aut sine ecclesie auctoritate pro libito mutare. Fuerunt quoque inter hec tempora plura sacra generalia concilia celebrata, in quibus, si talis consuetudo reprehensibilis esset, fuisset aliquid ordinatum ; nec permisissent sacra generalia concilia tam notoriam con- suetudinem, si reprobanda esset, super tali materia sine prouisione manere. Dicitur ab aliquibus, in quo concilio hoc fuit ordinatum? Dicant mihi hoc inter- rogantes, in quo concilio apostoli fecerunt symbolum fidei? In actibus apostolorum non habetur, et tamen quod ipsi fecerint, in concilio Niceno continetur. In quo concilio Sabbatum fuit mutatum ad diem dominicam? In quo concilio fuit approbata translacio biblie beati Jeronimi, qua hodie vtimur, cum sancti patres primitiue ecclesie non ista, sed aliis translacionibus vterentur; et multa alia similia possem dicere. Vtique non omnium extant scripture. Multa gesta conciliorum et decreta patrum non habemus propter perse- cuciones Arrianorum, Vandalorum, Gottorum et alias, quas ecclesia passa est, multa perdita sunt. Sed ut Augustinus dicit, ecclesiasticarum institucionum quasdam scripturis canonicis, quasdam vero apostolica tradicione per successores in ministerio confirmatas accepimus; quasdam vero consuetudine roboratas approbauit vsus, quibus par ritus, et idem vtriusque pietatis debetur affectus. Non ergo quia scriptura non reperitur, ideo minoris auctoritatis est, ymo maioris, quia ex hoc apparet, quod questio facta non est; quia si questio facta fuisset, facta et fuisset scriptura. Sic in sacro Nieeno concilio cum facerent symbolum fidei , in quo de omnibus articulis fidei mencio facta est, declarando circa errores qui fuerant, de descensu Christi ad inferos mencio facta non fuit, quia de hoc nullus error exortus fuerat. De dubiis itaque fit scriptura, de hiis vero, in quibus non fit dubium, et cotidie practicantur, non est opus facere scripturas et determinaciones. Nunc autem generosi, egregii, spectabiles et prudentes viri, tam ex hiis, que nunc audiuistis, et aliis diebus vobis dicta sunt, que omnia pensari prudenter et accurate petimus et ponderari, et non obliuiscamini eius, quod ego dixi, quod decretum Constan- ciensis concilii non condempnauit regnum, nec vos afficit, sicut forte putatis. Satis pote- stis videre ostium vobis esse apertum, viam vobis esse ostensam, ut cum honore et gloria huius incliti regni potestis habere pacem et vnitatem cum residuo populo Christiano ; pacem et vnitatem dicimus, secundum legem dei et Christi euangelicam veritatem. Nunc ergo videte vosmet ipsi, ne perdatis que operati estis, ut mercedem plenam accipiatis. Videte, quid vobis eligibilius est, aut habere pacem et vnitatem cum reliquo populo Christiano, a quo tam parum distatis, si alios articulos non tenetis quam quatuor predictos, et illa quam Scriptores I. 55
Strana 434
434 Aegidii Carlerii, diximus parua distancia bene aufferetur faciliter, et deo propicio bona media reperientur; aut magis esse in diuisione cum reliquo populo Christiano, et eciam inter vos tot diui- siones habere, quia vnus tenet circa fidem et ritus sacramentorum aliter, et alius aliter tenet, et de multis, que regnum non tenet, pati per mundum infamiam. Nonne esset melius famam et honorem inclite patrie vestre purgare, et antiquam gloriam amiciciamque et vnitatem redintegrare cum reliquo populo Christiano? Pensate, precamur, quantarum animarum et corporum salus et vita in manibus vestris nunc pendet, et quod deus districtam a vobis exiget racionem, si per vos steterit, quominus debite provideatur. Si oblata vobis via non placet, faciendi hic statim pacem et vnionem, et mittendi postea ad sacrum concilium ad suscipiendum finem laudabilem de omnibus, quam vtique a vobis amplecti multum confidenter sperabamus et adhuc speramus, vt sine mora velletis frui bonis maximis, que ex hoc prouenirent, ecce aliam vobis offerimus viam, videlicet ut suspendantur offense, non addatur ad ignem, dum de pace tractatur; et mittatis ad sacrum concilium vestros ambasiatores cum plena potestate faciendi vnionem et recipiendi de quatuor articulis bonum finem et aliis omnibus, laborandique in sacro concilio cum aliis circa exaltacionem fidei catholice et ipsius promocionem, pacem inducendi in vniuerso populo Christiano, moresque reformandi. O si wltis, quantum honorem acquiretis et meritum! Multum proficere potestis in hiis, quoniam magnum exemplum dabitis aliis de mundo perueniendi ad pacem, et in aliis adicietis magnum pondus sacro concilio. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis, honorem et meritum, que vobis se offerunt, amplectimini; nescimus, si vmquam talis oportunitas se prebebit. Deus pacis illuminet et corroboret corda omnium ad pacem et caritatem, ut perueniamus ad eterne glorie claritatem. Amen. Hec offerimus, quam clarius possumus, circa vestros articulos dicendo, quid nos ex nobis de ipsis sentimus. Si autem aliqua occurrant dubia, uel super quibus a nobis velitis plenius informari, parati sumus deo propicio declarare, et vos plenius informare. 1433. 181 *). 1433. 4. Jul. Responsio, que fingitur esse pro parte regni ad secundam et terciam proposi- ciones oratorum sacri concilii, data Sabbato, 4° Julii, cum dicti oratores ceperunt licenciam. Sed per ante fuerat data responsio nomine regni ad secundam proposicionem eorumdem vocaliter per organum magistri Jo. de Roksana, melior multo ista, quam tamen in scriptis habere non potuerunt. „Pro iustificacione responsionis nostre, ac pro elisione replice viri eximii, domini auditoris, nuper oblate, salua semper honestate ac pace, duplicando respondemus : Ad primum, pacis et vnitatis caritatiua hortamenta non modo aure, sed eciam auida mente suscipimus, et ad eorum execucionem per mediorum oportunitatem aspiramus. Semo- ueatur obstaculum pacis et vnitatis impedimentum, vniamur in confessione ac obseruancia salutarium veritatum, in quibus discrepamus; et largiente domino habundancia pacis et vinculum vnitatis orietur in diebus nostris. *) Exstat quoque in cod. Palat. Vindob. Nr. 4937. fol. 272—274.
434 Aegidii Carlerii, diximus parua distancia bene aufferetur faciliter, et deo propicio bona media reperientur; aut magis esse in diuisione cum reliquo populo Christiano, et eciam inter vos tot diui- siones habere, quia vnus tenet circa fidem et ritus sacramentorum aliter, et alius aliter tenet, et de multis, que regnum non tenet, pati per mundum infamiam. Nonne esset melius famam et honorem inclite patrie vestre purgare, et antiquam gloriam amiciciamque et vnitatem redintegrare cum reliquo populo Christiano? Pensate, precamur, quantarum animarum et corporum salus et vita in manibus vestris nunc pendet, et quod deus districtam a vobis exiget racionem, si per vos steterit, quominus debite provideatur. Si oblata vobis via non placet, faciendi hic statim pacem et vnionem, et mittendi postea ad sacrum concilium ad suscipiendum finem laudabilem de omnibus, quam vtique a vobis amplecti multum confidenter sperabamus et adhuc speramus, vt sine mora velletis frui bonis maximis, que ex hoc prouenirent, ecce aliam vobis offerimus viam, videlicet ut suspendantur offense, non addatur ad ignem, dum de pace tractatur; et mittatis ad sacrum concilium vestros ambasiatores cum plena potestate faciendi vnionem et recipiendi de quatuor articulis bonum finem et aliis omnibus, laborandique in sacro concilio cum aliis circa exaltacionem fidei catholice et ipsius promocionem, pacem inducendi in vniuerso populo Christiano, moresque reformandi. O si wltis, quantum honorem acquiretis et meritum! Multum proficere potestis in hiis, quoniam magnum exemplum dabitis aliis de mundo perueniendi ad pacem, et in aliis adicietis magnum pondus sacro concilio. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis, honorem et meritum, que vobis se offerunt, amplectimini; nescimus, si vmquam talis oportunitas se prebebit. Deus pacis illuminet et corroboret corda omnium ad pacem et caritatem, ut perueniamus ad eterne glorie claritatem. Amen. Hec offerimus, quam clarius possumus, circa vestros articulos dicendo, quid nos ex nobis de ipsis sentimus. Si autem aliqua occurrant dubia, uel super quibus a nobis velitis plenius informari, parati sumus deo propicio declarare, et vos plenius informare. 1433. 181 *). 1433. 4. Jul. Responsio, que fingitur esse pro parte regni ad secundam et terciam proposi- ciones oratorum sacri concilii, data Sabbato, 4° Julii, cum dicti oratores ceperunt licenciam. Sed per ante fuerat data responsio nomine regni ad secundam proposicionem eorumdem vocaliter per organum magistri Jo. de Roksana, melior multo ista, quam tamen in scriptis habere non potuerunt. „Pro iustificacione responsionis nostre, ac pro elisione replice viri eximii, domini auditoris, nuper oblate, salua semper honestate ac pace, duplicando respondemus : Ad primum, pacis et vnitatis caritatiua hortamenta non modo aure, sed eciam auida mente suscipimus, et ad eorum execucionem per mediorum oportunitatem aspiramus. Semo- ueatur obstaculum pacis et vnitatis impedimentum, vniamur in confessione ac obseruancia salutarium veritatum, in quibus discrepamus; et largiente domino habundancia pacis et vinculum vnitatis orietur in diebus nostris. *) Exstat quoque in cod. Palat. Vindob. Nr. 4937. fol. 272—274.
Strana 435
Liber de Legationibus. 435 Ad secundum dicimus, quod licet preteritarum reminiscencia iniuriarum animo vleiscendi aut infamandi animos in iram commoueat, ipsa tamen eo acta proposito, ut earum latens occasio et lese partis innocencia illucescat, pro reconciliacione parcium euidens dinoscitur conferre iuuamen. Vestra itaque proposita cum replicis grate susci- pimus, ac nostra per vos similiter excipi desideramus. Ad tercium dicimus, quamquam inter nos quasi domesticos contencio super certis punctis fuerit in temporibus retroactis, non mirum, cum eciam inter discipulos Jhesu Christi contencio ambicionis legatur orta fuisse. Sed reuera ista sicut domi habuit exor- dium, ita domi fuisset prudentum virorum tractatu sopita, si primum Romane presul ecclesie, et tandem Constanciense concilium, emulorum huius regni susuratoribus repulsis, causam viris idoneis, neutri parti suspectis, quibus eciam de meritis cause constaret, ad plenum decidendam commendasset. Sed quia pontifex Romanus ad nutum instigancium ac plurima offerencium dona, scientificum virum, magistrum Johannem felicis memorie ad curiam Romanam citari precepit, ipsumque per procuratorem legitimum comparentem contumacem censuit, a qua licet fuisset ad futurum tunc concilium appellatum de iure admittendis ex causis, per censuras ecclesie vsque ad brachium seculare procedens, omnem fere populum concitauit in clerum; vnde quanta dampna, imo animarum discrimina prodierunt, clarius luce patescit. Demum idem magister in concilio Constanciensi com- parens sub saluo conductu Romanorum regis, ad instanciam instigatorum cleri, mox carceri et vinculis mancipatus, et tandem ad hostium seuissimorum falsas deposiciones per ipsum concilium degradatus, veluti hereticus condempnatus, et ad comburendum traditus brachio seculari. Similiter doctus vir magister Jeronimus ad inimicorum suorum falsam testificacionem, post inexplicabiles ergastuli angustias, dicti concilii sic delusi decreto deputatus est igni adurendus. Nec per hoc poterit concilium excusari, cum dicitis, si causa iusta est ex se atque legitima, non est iudici, sed testibus imputandum, quia ex quo, ut semper asseritis, concilia generalia a spiritu sancto et veritatis diriguntur, quo igitur pacto potuit in iudicando decipi testimonio fallaci? Sicut igitur Pilatus non excusatur, Christum condempnans ad instanciam Judeorum, ita concilium. Sed constat teste Inno- cencio tercio, quod ecclesia interdum opinionem sequitur, propter quod ipsam fallere contigit, et falli patet. Itaque licium et iurgiorum materiam in hoc regnum a sede Romana et concilio Constanciensi originaliter processisse, tum propter fulminaciones sentenciarum minus iustarum, tum propter condempnaciones innocencium personarum, tum propter reprobacionem calicis, tum propter ereccionem in nos et regnum cruente crucis, ex quibus quante hominum cedes, quanta dampna rerum, quantave pericula animarum pro- cesserunt, non potest aliqua tergiuersacione celari. Ad quartum, vbi dicitis nos discisionem fecisse, nam cum omnes essent vnus populus, habens societatem fidei et sacramentorum, in qua predecessores nostri per multa centena annorum permanserunt cum reliquo populo Christiano, non licuit in re communi societatis inconsultis aliis facere nouitatem etc., ad hoc dicimus, quod nos in populum dei non induximus novitatem, sed salutarem veritatem ab antiquo dierum, Jhesu Christo, in inicio temporis noue legis doctam ore, ac manibus et vita practicatam, ac per disci- pulos ipsius fideles totamque primitiuam ecclesiam, precipuam fidelium magistram, obser- uatam, sed tandem sacerdotum segnicie sub lecto positam lucernam super candelabrum 1433. 55°
Liber de Legationibus. 435 Ad secundum dicimus, quod licet preteritarum reminiscencia iniuriarum animo vleiscendi aut infamandi animos in iram commoueat, ipsa tamen eo acta proposito, ut earum latens occasio et lese partis innocencia illucescat, pro reconciliacione parcium euidens dinoscitur conferre iuuamen. Vestra itaque proposita cum replicis grate susci- pimus, ac nostra per vos similiter excipi desideramus. Ad tercium dicimus, quamquam inter nos quasi domesticos contencio super certis punctis fuerit in temporibus retroactis, non mirum, cum eciam inter discipulos Jhesu Christi contencio ambicionis legatur orta fuisse. Sed reuera ista sicut domi habuit exor- dium, ita domi fuisset prudentum virorum tractatu sopita, si primum Romane presul ecclesie, et tandem Constanciense concilium, emulorum huius regni susuratoribus repulsis, causam viris idoneis, neutri parti suspectis, quibus eciam de meritis cause constaret, ad plenum decidendam commendasset. Sed quia pontifex Romanus ad nutum instigancium ac plurima offerencium dona, scientificum virum, magistrum Johannem felicis memorie ad curiam Romanam citari precepit, ipsumque per procuratorem legitimum comparentem contumacem censuit, a qua licet fuisset ad futurum tunc concilium appellatum de iure admittendis ex causis, per censuras ecclesie vsque ad brachium seculare procedens, omnem fere populum concitauit in clerum; vnde quanta dampna, imo animarum discrimina prodierunt, clarius luce patescit. Demum idem magister in concilio Constanciensi com- parens sub saluo conductu Romanorum regis, ad instanciam instigatorum cleri, mox carceri et vinculis mancipatus, et tandem ad hostium seuissimorum falsas deposiciones per ipsum concilium degradatus, veluti hereticus condempnatus, et ad comburendum traditus brachio seculari. Similiter doctus vir magister Jeronimus ad inimicorum suorum falsam testificacionem, post inexplicabiles ergastuli angustias, dicti concilii sic delusi decreto deputatus est igni adurendus. Nec per hoc poterit concilium excusari, cum dicitis, si causa iusta est ex se atque legitima, non est iudici, sed testibus imputandum, quia ex quo, ut semper asseritis, concilia generalia a spiritu sancto et veritatis diriguntur, quo igitur pacto potuit in iudicando decipi testimonio fallaci? Sicut igitur Pilatus non excusatur, Christum condempnans ad instanciam Judeorum, ita concilium. Sed constat teste Inno- cencio tercio, quod ecclesia interdum opinionem sequitur, propter quod ipsam fallere contigit, et falli patet. Itaque licium et iurgiorum materiam in hoc regnum a sede Romana et concilio Constanciensi originaliter processisse, tum propter fulminaciones sentenciarum minus iustarum, tum propter condempnaciones innocencium personarum, tum propter reprobacionem calicis, tum propter ereccionem in nos et regnum cruente crucis, ex quibus quante hominum cedes, quanta dampna rerum, quantave pericula animarum pro- cesserunt, non potest aliqua tergiuersacione celari. Ad quartum, vbi dicitis nos discisionem fecisse, nam cum omnes essent vnus populus, habens societatem fidei et sacramentorum, in qua predecessores nostri per multa centena annorum permanserunt cum reliquo populo Christiano, non licuit in re communi societatis inconsultis aliis facere nouitatem etc., ad hoc dicimus, quod nos in populum dei non induximus novitatem, sed salutarem veritatem ab antiquo dierum, Jhesu Christo, in inicio temporis noue legis doctam ore, ac manibus et vita practicatam, ac per disci- pulos ipsius fideles totamque primitiuam ecclesiam, precipuam fidelium magistram, obser- uatam, sed tandem sacerdotum segnicie sub lecto positam lucernam super candelabrum 1433. 55°
Strana 436
436 Aegidii Carlerii, ecclesie locauimus, ut domum introeuntes ecclesie, lumen illud contemplantes, iter cernerent deducens ad vitam. Et si, vt tangitis, de vniuersis preceptis Christi aut consiliis consuli deberent omnes socii fidei, fortasse raro aut numquam aliquod seruaretur. Et si nos ideo sumus dampnandi, quia a societate vestra discessimus, quanto amplius illi, qui a Christi institutis et sanctorum apostolorum ac primitiue ecclesie discesserunt? Non sumus itaque dissencionis auctores, sed vnitatis et pacis, quia eukaristie vsum, gracie collatiuum et conseruatiuum, extulimus fidelibus ad salutem. Ad quintum, si in hoc regno fuerunt aliqua dogmata peregrina et deordinaciones male sapientes, ut asseritis, non mirum, cum eciam secundum apostolum neccesse sit hereses esse, ut probentur etc. Et que dabitur Christianismi regio, in qua peregrina dogmata non sonuerunt, et vbi deordinaciones male sapientes vise nusquam fuerunt? Sed hec in breui fuerunt solerti virtute extincta; si uero que latent, illa solum deum habent vltorem. Nec ideo diuina ueritas ipsiusque institucio salutaris, testamentaria morte firmata, debuit ecclesie reddi suspecta in regno propter quascumque doctrinas aut deordinaciones personarum priuatarum, in angulis garriencium aut operancium iniquitatem. Nec ueritatem continent per vos asserta, eadem applicando huic regno de sacramentorum reieccione et contemptu quoad substanciam eorumdem, imo si persona aliqua quoad substanciam sacramentum aliquod reiecerit aut contempserit, hoc nobis displiceret et dolorem pareret sine fallo. 1433. Ad sextum, vbi dicitur: „sub nomine vestro articulorum multitudo per mundum in scriptis diuulgata est, non solum vltra 4°, sed vltra 44° , per quam Christianorum corda erga uos turbantur , et huic regno manet infamia,“ dicimus de scitu et consensu nostro, pro quatuor dumtaxat beatorum articulorum clarificacione ac vsu fideli instetimus et insta- mus, pro quibus si turbamur aut infamamur, nec turbari expauescimus, nec infamari vere- mur, cum per multas tribulaciones et per infamiam ac bonam famam sit regnum celeste consequendum. Si uero sunt alii articuli, turbacione et infamia digni, nobis nescientibus aut non consencientibus per mundum wlgati, illi pro eis respondeant, quos contingunt. Est itaque aptissimum et efficacissimum medium ad pacem et vnitatem procurandum, vester nobiscum in eisdem veritatibus quatuor pius consensus. Illud enim, ut in principio huius duplicacionis tangitur, pacis et vnitatis inducet effectum ; nec tamen obesse potest eorum- dem articulorum in enunciando aut scribendo varietas, cum in eadem tantummodo sensum primarium verum intendamus habere. Alioquin beatorum ewangelistarum in narrando eadem disparitas reprobari deberet, quod nullus assenciet Christianus. Pacem vtique, vt tangitis, agimus vobiscum et tranquilitatis, imo et caritatis animos ad vos habemus. De pacis ac vnitatis obstaculis, ut in principio motum est, datis vtrinque tractatoribus fra- terne tractemus, et bellorum eciam extrinsecorum materia aufferetur. Ad septimum, vbi nostre congratulacionis materiam refricando nobis leticiam cumulatis, dicentes, vos ewangelicas veritates toto corde diligere, et pro earum promo- cione quoslibet ferre labores, imo mortem, si fuerit oportunum, facite, obsecramus, quod dicitis et scribitis. Istas quatuor ewangelicas veritates vobis propositas toto corde diligite, manutenete, ac fideliter promouete; iusticia et pax in dei ecclesia veraciter orietur. Ad octauum, vbi dicitur, ut accipiamus pacem et a bellis cessemus, dudum vos intellexistis, quod bella ideo gessimus et gerimus, quatinus veritates toti ecclesie salutares
436 Aegidii Carlerii, ecclesie locauimus, ut domum introeuntes ecclesie, lumen illud contemplantes, iter cernerent deducens ad vitam. Et si, vt tangitis, de vniuersis preceptis Christi aut consiliis consuli deberent omnes socii fidei, fortasse raro aut numquam aliquod seruaretur. Et si nos ideo sumus dampnandi, quia a societate vestra discessimus, quanto amplius illi, qui a Christi institutis et sanctorum apostolorum ac primitiue ecclesie discesserunt? Non sumus itaque dissencionis auctores, sed vnitatis et pacis, quia eukaristie vsum, gracie collatiuum et conseruatiuum, extulimus fidelibus ad salutem. Ad quintum, si in hoc regno fuerunt aliqua dogmata peregrina et deordinaciones male sapientes, ut asseritis, non mirum, cum eciam secundum apostolum neccesse sit hereses esse, ut probentur etc. Et que dabitur Christianismi regio, in qua peregrina dogmata non sonuerunt, et vbi deordinaciones male sapientes vise nusquam fuerunt? Sed hec in breui fuerunt solerti virtute extincta; si uero que latent, illa solum deum habent vltorem. Nec ideo diuina ueritas ipsiusque institucio salutaris, testamentaria morte firmata, debuit ecclesie reddi suspecta in regno propter quascumque doctrinas aut deordinaciones personarum priuatarum, in angulis garriencium aut operancium iniquitatem. Nec ueritatem continent per vos asserta, eadem applicando huic regno de sacramentorum reieccione et contemptu quoad substanciam eorumdem, imo si persona aliqua quoad substanciam sacramentum aliquod reiecerit aut contempserit, hoc nobis displiceret et dolorem pareret sine fallo. 1433. Ad sextum, vbi dicitur: „sub nomine vestro articulorum multitudo per mundum in scriptis diuulgata est, non solum vltra 4°, sed vltra 44° , per quam Christianorum corda erga uos turbantur , et huic regno manet infamia,“ dicimus de scitu et consensu nostro, pro quatuor dumtaxat beatorum articulorum clarificacione ac vsu fideli instetimus et insta- mus, pro quibus si turbamur aut infamamur, nec turbari expauescimus, nec infamari vere- mur, cum per multas tribulaciones et per infamiam ac bonam famam sit regnum celeste consequendum. Si uero sunt alii articuli, turbacione et infamia digni, nobis nescientibus aut non consencientibus per mundum wlgati, illi pro eis respondeant, quos contingunt. Est itaque aptissimum et efficacissimum medium ad pacem et vnitatem procurandum, vester nobiscum in eisdem veritatibus quatuor pius consensus. Illud enim, ut in principio huius duplicacionis tangitur, pacis et vnitatis inducet effectum ; nec tamen obesse potest eorum- dem articulorum in enunciando aut scribendo varietas, cum in eadem tantummodo sensum primarium verum intendamus habere. Alioquin beatorum ewangelistarum in narrando eadem disparitas reprobari deberet, quod nullus assenciet Christianus. Pacem vtique, vt tangitis, agimus vobiscum et tranquilitatis, imo et caritatis animos ad vos habemus. De pacis ac vnitatis obstaculis, ut in principio motum est, datis vtrinque tractatoribus fra- terne tractemus, et bellorum eciam extrinsecorum materia aufferetur. Ad septimum, vbi nostre congratulacionis materiam refricando nobis leticiam cumulatis, dicentes, vos ewangelicas veritates toto corde diligere, et pro earum promo- cione quoslibet ferre labores, imo mortem, si fuerit oportunum, facite, obsecramus, quod dicitis et scribitis. Istas quatuor ewangelicas veritates vobis propositas toto corde diligite, manutenete, ac fideliter promouete; iusticia et pax in dei ecclesia veraciter orietur. Ad octauum, vbi dicitur, ut accipiamus pacem et a bellis cessemus, dudum vos intellexistis, quod bella ideo gessimus et gerimus, quatinus veritates toti ecclesie salutares
Strana 437
Liber de Legationibus. 437 in dei ecclesia debitum sorciantur effectum; quo pacto pax ad deum, pax ad se ipsum et pax ad proximum pullulabit, et sancte matri ecclesie filiale reddetur debitum, dileccio quoque reflorebit fraterna. Bellamus itaque, ut pacem uniuersali ecclesie procuremus, et ut sic, contemplacione cause, bellum non est pessimum viscarium dyaboli, aut rethe ad miseras animas captiuandas, alias et bella contra nos per ecclesiam concitata reproba certe fuissent, que tamen multis indulgenciarum promissis sanctificata noscuntur. Et vtinam ante istorum bellorum exercicia ista vox detestacionis bellorum per ecclesiam into- nuisset; numquam manus armata regum, presulum, ducum et principum huius regni limites attigisset, aut mala horrenda et inaudita irrogasset. Ad nonum, vbi ad concilii examen super materia litis nostre discucienda vestris per- suasionibus inuitamur, respondemus: non latet vestras dignitates auctoritatis plenitudine Basiliensis concilii fore suffultas pro expedicione vniuersorum, que pacis et vnitatis vestre nobiscum possent quomodolibet impedire progressum; et tantum obstare illa cernimus, que sepe hic resumpsimus. Vniamur igitur in confessione ac obseruancia fideli illarum quatuor ueritatum beatarum, et hic consumabitur, quod in concilio Basiliensi multis fatigis, periculis et impensis, temporis tedioso in protractu vix consummari valeret; et ex tunc vestri a nobis, aut nostri a vobis discessus, si quis est, poterit congruo reditu reformari. Et licet, ut dicitis et scribitis, aliud sit persona iudicis et aliud lex, et lex non iudicet, sed iudex per legem, nos cum Nichodemo legem iudicem appellare non contempnimus, cum rectum iudicem sui et obliqui senciamus. Hunc iudicem cum concilii nunciis ad hoc specialiter deputatis et missis in Egra nominauimus et elegimus, de ipsius constanti iusticia confidentes. Vanos filios hominum, et ut opertorium lecti in sensu et sentencia variabiles diuinarum veritatum in iudices, isto contempto, assumere formidamus, et alium aut alios quoslibet requirere recusamus, cum hec sit spiritus sancti et veritatis vera sentencia, a cunctis Christi fidelibus obseruanda, et in hoc tribunali eciam benedicte trinitatis iustus iudex et iusticias diligens et assidue residens et reprobare dampnanda, et approbare saluanda consueuit. Ad decimum, vbi queritis, quid per concilia in lege domini expressata intelligamus, respondemus, quod concilia apostolorum denotamus, de quibus canonica meminit scriptura. Omne uero aliud concilium sequens dicimus in lege dei non expressatum, eo quod de ipsis scriptura sacra nullam faciat mencionem. Et id circo illorum scilicet apostolorum statutis, sentencie, aut decretis nos vtique de tanto parere astringimur, de quanto in lege, legum omnium norma, dinoscuntur esse fundata. Ad undecimum, vbi commendatis nostram distinccionem in hoc, quod decreta concilii, si sunt diuinis conformia preceptis uel ad ea directiua, approbanda dicimus, alias abicimus, dicente apostolo: et si angelus de celo aliud ewangelium evangelisauerit, anathema sit, et tunc subiungitis: sed sicut impossibile est angelum dei aliud evangelium nunciare, quam domini nostri Jhesu Christi, ita impossibile est concilium generale legitime congregatum aliquid diffinire contra legem dei et evangelicam veritatem, salua in omnibus honestate, videtur nobis magna differencia quoad hoc de angelo confirmato in celo, et concilio generali. Nam id, quod per vos iam dictum est, concilium generale, ut autuma- mus, dicere non auderet, cum nemo ex eis sciat, an amore vel odio dignus sit. Et pro illo expresse adducitur Augustinus, qui affirmat illis dumtaxat canonicis scriptoribus 1433.
Liber de Legationibus. 437 in dei ecclesia debitum sorciantur effectum; quo pacto pax ad deum, pax ad se ipsum et pax ad proximum pullulabit, et sancte matri ecclesie filiale reddetur debitum, dileccio quoque reflorebit fraterna. Bellamus itaque, ut pacem uniuersali ecclesie procuremus, et ut sic, contemplacione cause, bellum non est pessimum viscarium dyaboli, aut rethe ad miseras animas captiuandas, alias et bella contra nos per ecclesiam concitata reproba certe fuissent, que tamen multis indulgenciarum promissis sanctificata noscuntur. Et vtinam ante istorum bellorum exercicia ista vox detestacionis bellorum per ecclesiam into- nuisset; numquam manus armata regum, presulum, ducum et principum huius regni limites attigisset, aut mala horrenda et inaudita irrogasset. Ad nonum, vbi ad concilii examen super materia litis nostre discucienda vestris per- suasionibus inuitamur, respondemus: non latet vestras dignitates auctoritatis plenitudine Basiliensis concilii fore suffultas pro expedicione vniuersorum, que pacis et vnitatis vestre nobiscum possent quomodolibet impedire progressum; et tantum obstare illa cernimus, que sepe hic resumpsimus. Vniamur igitur in confessione ac obseruancia fideli illarum quatuor ueritatum beatarum, et hic consumabitur, quod in concilio Basiliensi multis fatigis, periculis et impensis, temporis tedioso in protractu vix consummari valeret; et ex tunc vestri a nobis, aut nostri a vobis discessus, si quis est, poterit congruo reditu reformari. Et licet, ut dicitis et scribitis, aliud sit persona iudicis et aliud lex, et lex non iudicet, sed iudex per legem, nos cum Nichodemo legem iudicem appellare non contempnimus, cum rectum iudicem sui et obliqui senciamus. Hunc iudicem cum concilii nunciis ad hoc specialiter deputatis et missis in Egra nominauimus et elegimus, de ipsius constanti iusticia confidentes. Vanos filios hominum, et ut opertorium lecti in sensu et sentencia variabiles diuinarum veritatum in iudices, isto contempto, assumere formidamus, et alium aut alios quoslibet requirere recusamus, cum hec sit spiritus sancti et veritatis vera sentencia, a cunctis Christi fidelibus obseruanda, et in hoc tribunali eciam benedicte trinitatis iustus iudex et iusticias diligens et assidue residens et reprobare dampnanda, et approbare saluanda consueuit. Ad decimum, vbi queritis, quid per concilia in lege domini expressata intelligamus, respondemus, quod concilia apostolorum denotamus, de quibus canonica meminit scriptura. Omne uero aliud concilium sequens dicimus in lege dei non expressatum, eo quod de ipsis scriptura sacra nullam faciat mencionem. Et id circo illorum scilicet apostolorum statutis, sentencie, aut decretis nos vtique de tanto parere astringimur, de quanto in lege, legum omnium norma, dinoscuntur esse fundata. Ad undecimum, vbi commendatis nostram distinccionem in hoc, quod decreta concilii, si sunt diuinis conformia preceptis uel ad ea directiua, approbanda dicimus, alias abicimus, dicente apostolo: et si angelus de celo aliud ewangelium evangelisauerit, anathema sit, et tunc subiungitis: sed sicut impossibile est angelum dei aliud evangelium nunciare, quam domini nostri Jhesu Christi, ita impossibile est concilium generale legitime congregatum aliquid diffinire contra legem dei et evangelicam veritatem, salua in omnibus honestate, videtur nobis magna differencia quoad hoc de angelo confirmato in celo, et concilio generali. Nam id, quod per vos iam dictum est, concilium generale, ut autuma- mus, dicere non auderet, cum nemo ex eis sciat, an amore vel odio dignus sit. Et pro illo expresse adducitur Augustinus, qui affirmat illis dumtaxat canonicis scriptoribus 1433.
Strana 438
438 Aegidii Carlerii, 182. (1433.) (Jul.) credendum, aliis vero, eciam quantecumque sanctitatis fuerint, non esse credendum, nisi in quantum fuerint in sacris fundata scripturis. Ad 12 m. Sed vbi subinfertis, quod vniuersalis ecclesie iudicium doctorum dicta facit autentica, ibi dicimus, quod stat hoc ad bonum sensum ; nec credimus, quod vniuer- salis ecclesia scripta doctorum aprobet, nisi fundata in lege, ut sentit Augustinus. Ad 13 m. Sed vbi adiungitis non esse verum, quod dictum beati Jeronimi pre- feratur dicto aut decreto generalis concilii, miramur de vestra in hac parte sollercia, quia adiecistis illum terminum "generalis“ vobis non oblatum a nobis, et dicimus illi dumtaxat sentencie doctorum credendum, que in scripturis canonicis fundata cognoscitur. Si itaque beatus Jeronimus suam sentenciam fundauit in lege, sicut notum est, et concilium iam et ante eciam qualecumque determinauit oppositum, certe sentencia Jeronimi debuit merito sentencie concilii preferri, cum ex decretis et cronicis nonnullis expertis appareat, aliqua generalia concilia statuisse aut decreuisse nonnulla, que in lege domini non sunt fundata ; imo, vt ibidem inuenitur, nonnunquam vnum concilium precedentis concilii sentenciam retractauit, aut certe ipsi in decernendo contradixit. Vnde euidenter constat concilia errauisse, nam inter duos sibi mutuo contradicentes neccesse est alterum dicere et astruere falsum, et sic errare. Ad 14 m. Sed quod nonnulli magne auctoritatis et sanctitatis viri, ut tangitis, scripta sua aut fidei sue confessionem sedis apostolice examini obtulerunt, non est hoc trahendum ad consequenciam, cum et sancti multa ex humilitatis virtute fecerunt, ad que facienda non erant iure astricti. Nam et Christus, non modo inter viuos, sed eciam inter mortuos liber libertatis actor, et imperator tocius machine mundialis, se parentibus subdidit, et tributum Cesari legitur tribuisse, et iudicio iudicantis se iniuste submississe ; non tamen per hoc liber- tatem grassandi in liberos legem contradidit. Et si, ut diffuse refertis, concilia generalia multas reformaciones fidei et morum egerunt laudandas, in hoc dicimus: si uero, que refor- macione magis egent, reformare neglexerunt, et adhuc forte negligunt, tot cedes hominum in preliis Christianorum mutuo contendencium per hortamenta aut censuras ecclesie non sedantes, iudicet ille, cui omnipotens pater censorie contulit plenitudinem potestatis. Non posita responsio ad 15"m et 16 m, nec illam isti dederunt. (In margine.) „Ad 1 "m. Ex tercio oblatis nuper scriptis per eximium dominum auditorem per- cepimus, quod in tribus articulis propositis, secundum sanum et bonum intellectum, pauca uel nulla esset inter uos et ipsos discrepancia. De hoc intime gaudentes petimus, quatinus illam modicam discrepanciam plenitudine potestatis, vobis a concilio Basiliensi concessa, intuitu pacis ecclesie tollere velitis. Si uero nulla est, tunc illos tres articulos in sensibus primariis veris, per nostros legatos in predicto concilio propositos, per vos suscipi et amplecti optamus. Ad 2"m. Quantum uero ad dicta de moderacione, declaracione et limitacione articuli quarti, petimus quo valemus instancius, quod praxis eius ex sensu primario sacre scripture exhausta, et in primitiua ecclesia, ante dampnosam eius obmissionem, fideliter obseruata, per totam dei ecclesiam debitum sorciatur effectum. Ad 3 m. Vbi uero dictum est, nos ambasiatores incorporacionis formam nobis ex parte concilii oblatam respuisse quinque ex causis, quibus dicitis per vos satisfactum 1433.
438 Aegidii Carlerii, 182. (1433.) (Jul.) credendum, aliis vero, eciam quantecumque sanctitatis fuerint, non esse credendum, nisi in quantum fuerint in sacris fundata scripturis. Ad 12 m. Sed vbi subinfertis, quod vniuersalis ecclesie iudicium doctorum dicta facit autentica, ibi dicimus, quod stat hoc ad bonum sensum ; nec credimus, quod vniuer- salis ecclesia scripta doctorum aprobet, nisi fundata in lege, ut sentit Augustinus. Ad 13 m. Sed vbi adiungitis non esse verum, quod dictum beati Jeronimi pre- feratur dicto aut decreto generalis concilii, miramur de vestra in hac parte sollercia, quia adiecistis illum terminum "generalis“ vobis non oblatum a nobis, et dicimus illi dumtaxat sentencie doctorum credendum, que in scripturis canonicis fundata cognoscitur. Si itaque beatus Jeronimus suam sentenciam fundauit in lege, sicut notum est, et concilium iam et ante eciam qualecumque determinauit oppositum, certe sentencia Jeronimi debuit merito sentencie concilii preferri, cum ex decretis et cronicis nonnullis expertis appareat, aliqua generalia concilia statuisse aut decreuisse nonnulla, que in lege domini non sunt fundata ; imo, vt ibidem inuenitur, nonnunquam vnum concilium precedentis concilii sentenciam retractauit, aut certe ipsi in decernendo contradixit. Vnde euidenter constat concilia errauisse, nam inter duos sibi mutuo contradicentes neccesse est alterum dicere et astruere falsum, et sic errare. Ad 14 m. Sed quod nonnulli magne auctoritatis et sanctitatis viri, ut tangitis, scripta sua aut fidei sue confessionem sedis apostolice examini obtulerunt, non est hoc trahendum ad consequenciam, cum et sancti multa ex humilitatis virtute fecerunt, ad que facienda non erant iure astricti. Nam et Christus, non modo inter viuos, sed eciam inter mortuos liber libertatis actor, et imperator tocius machine mundialis, se parentibus subdidit, et tributum Cesari legitur tribuisse, et iudicio iudicantis se iniuste submississe ; non tamen per hoc liber- tatem grassandi in liberos legem contradidit. Et si, ut diffuse refertis, concilia generalia multas reformaciones fidei et morum egerunt laudandas, in hoc dicimus: si uero, que refor- macione magis egent, reformare neglexerunt, et adhuc forte negligunt, tot cedes hominum in preliis Christianorum mutuo contendencium per hortamenta aut censuras ecclesie non sedantes, iudicet ille, cui omnipotens pater censorie contulit plenitudinem potestatis. Non posita responsio ad 15"m et 16 m, nec illam isti dederunt. (In margine.) „Ad 1 "m. Ex tercio oblatis nuper scriptis per eximium dominum auditorem per- cepimus, quod in tribus articulis propositis, secundum sanum et bonum intellectum, pauca uel nulla esset inter uos et ipsos discrepancia. De hoc intime gaudentes petimus, quatinus illam modicam discrepanciam plenitudine potestatis, vobis a concilio Basiliensi concessa, intuitu pacis ecclesie tollere velitis. Si uero nulla est, tunc illos tres articulos in sensibus primariis veris, per nostros legatos in predicto concilio propositos, per vos suscipi et amplecti optamus. Ad 2"m. Quantum uero ad dicta de moderacione, declaracione et limitacione articuli quarti, petimus quo valemus instancius, quod praxis eius ex sensu primario sacre scripture exhausta, et in primitiua ecclesia, ante dampnosam eius obmissionem, fideliter obseruata, per totam dei ecclesiam debitum sorciatur effectum. Ad 3 m. Vbi uero dictum est, nos ambasiatores incorporacionis formam nobis ex parte concilii oblatam respuisse quinque ex causis, quibus dicitis per vos satisfactum 1433.
Strana 439
Liber de Legationibus. 439 fuisse, et vestra declaracione meliori subsecuta, nos a vobis petiuisse portam huius incor- poracionis relinqui apertam, meminimus nos oblatam ex parte concilii incorporacionem ex certis causis acceptare noluisse, nec ad eam videtur nobis, si alia non precesserint, properandum. Ad 4 m. Et ut addicitis, vos reputasse deo propicio posse inuenire modos con- cordie super quatuor articulis, de aliis uero difficultatem restare, nosque taliter respon- disse, istos quatuor articulos fore regni, quibus expeditis ceteri cadent, aut per regnum exsufflabuntur, rogamus, quatenus illam reputacionem vestram fine bono et deo placibili iuxta sacre scripture regulas concludatis. Sed de casu et exsufflacione predictis aliorum articulorum non meminimus nos dixisse, quamuis ad omnium, que contra fidem sunt, extir- pacionem anhelemus. Ad 5 m. Quoad illud, quod vos de nostris articulis sentitis, et ab aliis communiter sentiri intelligitis et nomine proprio nobis exprimitis, honestate salua dicimus, sensus vestros, quos eisdem applicatis, sentenciam nostram, quam in ipsis habemus, non inte- graliter explicare. Sensus tamen nostros, quos circa eosdem habemus, vobis oblatos esse minime dubitamus, quibus consentire ille vobis concedat, a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum, desursum descendens. Jac. 1. Nec consuetudo per vos allegata vestrum modum communicandi sub unica specie probat iustum esse, cum consuetudo, quantumcumque sit longeua, scripture sacre, doctrine apostolice, praxi primitiue ecclesie in materia communionis sub duplici specie preiudicium minime valeat irrogare. Ad 6"m. Vbi uero interrogantibus nobis vos, in quo concilio communio sub vna specie introducta sit, dicitis uiceuersa, in quo concilio apostoli fecerunt simbolum fidei, in quo concilio Sabbatum fuit mutatum in diem dominicam, et in quo concilio approbata fuit translacio biblie beati Jeronimi, qua hodie vtimur, dicimus, illud proposito nostro non satisfacere, nam nec nos nec vos de illis per vos tactis dissensionem aliquam habemus, parte vtraque ignorante, an predicta, an quedam ex illis in conciliis generalibus edita sint, an extra ipsa. Si per vestram partem, aut multos eidem adherentes, ut nos non latet, tam dictum quam scriptum, secundam speciem depositam esse in concilio quoad commu- nionem laycalem, illud igitur concilium, in quo deposicio predicta facta est, nobis ostendi multociens affectamus, et vsque hodie indubie affectamus. Ad 7"m. Quoad id, quo nos monetis hiis diebus audita et dicta pensare prudenter, et accurate petitis ponderare, subiungendo decretum concilii Constanciensis non hoc damp- nasse regnum, nec nos afficere, ut putamus, ostium quoque nobis apertum et viam ostensam esse asseritis, et quod cum honore et gloria huius incliti regni pacem et vni- tatem habere possumus cum residuo populo Christiano secundum legem dei et euangelicam veritatem, dicimus experiencia docti, prefatum concilium Constanciense nobis quasi innu- merabilia dampna intulisse in rebus, corporibus et fama; et imprudenter contra hoc egisse regnum in materia orte litis. Et miramur, quod ostium nobis apertum, quod viam esse ostensam, posseque habere pacem et vnitatem cum residuo populo Christiano, saluis honore atque gloria huius incliti regni, affirmatis, cum paruam illam inter nos et vos distanciam, ut modo vestro loquendi vtamur, nec tollitis ; nec viam efficacem aufferendi eandem adhuc per vos intelligimus. Et reuera si de facili ipsa aufferri possit, ut dicitis, verus Christianus censendus esse non videtur, qui ad eam tollendam operam et diligenciam 1433.
Liber de Legationibus. 439 fuisse, et vestra declaracione meliori subsecuta, nos a vobis petiuisse portam huius incor- poracionis relinqui apertam, meminimus nos oblatam ex parte concilii incorporacionem ex certis causis acceptare noluisse, nec ad eam videtur nobis, si alia non precesserint, properandum. Ad 4 m. Et ut addicitis, vos reputasse deo propicio posse inuenire modos con- cordie super quatuor articulis, de aliis uero difficultatem restare, nosque taliter respon- disse, istos quatuor articulos fore regni, quibus expeditis ceteri cadent, aut per regnum exsufflabuntur, rogamus, quatenus illam reputacionem vestram fine bono et deo placibili iuxta sacre scripture regulas concludatis. Sed de casu et exsufflacione predictis aliorum articulorum non meminimus nos dixisse, quamuis ad omnium, que contra fidem sunt, extir- pacionem anhelemus. Ad 5 m. Quoad illud, quod vos de nostris articulis sentitis, et ab aliis communiter sentiri intelligitis et nomine proprio nobis exprimitis, honestate salua dicimus, sensus vestros, quos eisdem applicatis, sentenciam nostram, quam in ipsis habemus, non inte- graliter explicare. Sensus tamen nostros, quos circa eosdem habemus, vobis oblatos esse minime dubitamus, quibus consentire ille vobis concedat, a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum, desursum descendens. Jac. 1. Nec consuetudo per vos allegata vestrum modum communicandi sub unica specie probat iustum esse, cum consuetudo, quantumcumque sit longeua, scripture sacre, doctrine apostolice, praxi primitiue ecclesie in materia communionis sub duplici specie preiudicium minime valeat irrogare. Ad 6"m. Vbi uero interrogantibus nobis vos, in quo concilio communio sub vna specie introducta sit, dicitis uiceuersa, in quo concilio apostoli fecerunt simbolum fidei, in quo concilio Sabbatum fuit mutatum in diem dominicam, et in quo concilio approbata fuit translacio biblie beati Jeronimi, qua hodie vtimur, dicimus, illud proposito nostro non satisfacere, nam nec nos nec vos de illis per vos tactis dissensionem aliquam habemus, parte vtraque ignorante, an predicta, an quedam ex illis in conciliis generalibus edita sint, an extra ipsa. Si per vestram partem, aut multos eidem adherentes, ut nos non latet, tam dictum quam scriptum, secundam speciem depositam esse in concilio quoad commu- nionem laycalem, illud igitur concilium, in quo deposicio predicta facta est, nobis ostendi multociens affectamus, et vsque hodie indubie affectamus. Ad 7"m. Quoad id, quo nos monetis hiis diebus audita et dicta pensare prudenter, et accurate petitis ponderare, subiungendo decretum concilii Constanciensis non hoc damp- nasse regnum, nec nos afficere, ut putamus, ostium quoque nobis apertum et viam ostensam esse asseritis, et quod cum honore et gloria huius incliti regni pacem et vni- tatem habere possumus cum residuo populo Christiano secundum legem dei et euangelicam veritatem, dicimus experiencia docti, prefatum concilium Constanciense nobis quasi innu- merabilia dampna intulisse in rebus, corporibus et fama; et imprudenter contra hoc egisse regnum in materia orte litis. Et miramur, quod ostium nobis apertum, quod viam esse ostensam, posseque habere pacem et vnitatem cum residuo populo Christiano, saluis honore atque gloria huius incliti regni, affirmatis, cum paruam illam inter nos et vos distanciam, ut modo vestro loquendi vtamur, nec tollitis ; nec viam efficacem aufferendi eandem adhuc per vos intelligimus. Et reuera si de facili ipsa aufferri possit, ut dicitis, verus Christianus censendus esse non videtur, qui ad eam tollendam operam et diligenciam 1433.
Strana 440
440 Aegidii Carlerii, nollet adhibere. Dignentur igitur vestre paternitates vestram sollicitudinem apponere, quatenus concilium Basiliense consensum prebeat et fauorem sensibus primariis veris quatuor articulorum, per nostros legatos propositorum breui transacto tempore in eodem; sicque gloriam et famam, amiciciam, pacem et vnitatem reintegrari posse speramus. Pensate igitur, precamur, quantarum animarum et corporum salus et vita pendet in manibus Basiliensis concilii, et vtique districtam ab eo deus exiget racionem, si per ipsum steterit, ut per ipsum stat, quominus debite prouideatur de ablacione illius parue distancie, que, ut communiter dicitis et veritas est, de facili posset amoueri. Hec offerimus quanto clarius possumus, dicendo vestris reuerenciis nostram intencionem, non videntes viam magis aptam paci, vnitati et ceteris predictis bonis, quam quod dissencionis occasio, que parua innuitur, de medio sit sublata. Quo facto, et certitudine super hoc habita, nostros ambasiatores ad concilium prefatum, securitate sufficienti presupposita et si causa racio- nabilis non interuenerit, mittere minime denegamus, quatenus laborem prebeant cum aliis pro exaltacione fidei catholice, promocione eiusdem, et pace inducenda in populo Chri- stiano , et ut alia ibidem tractanda et agenda fine laudabili terminentur." Explicit responsio, que dicitur ab aliquibus esse regni Bohemie ad allegata in 2° et 3· proposicionibus legatorum sacri concilii, que reuera non est regni, sed fabricata per aliquos Taboritas et Orphanos. Notandum est, quod cum dictum fuit in hac responsione sepius, quod legati sacri concilii dicunt, quod inter eos et Bohemos quoad tres articulos, scilicet de punicione pecca- torum, de predicacione verbi dei, et de dominio et possessionibus ecclesie, est parua aut nulla differencia, est accipiendum de articulis, ut fuerunt propositi vocaliter per magistrum Jo. de Roksana in generali congregacione regni. Fuerat enim per prefatos legatos dictum, quod daretur eis ab illis de regno certa forma articulorum, quia sciunt, quod quidam vno modo intelligunt et exprimunt, et alii aliter, et quod aliter practicantur, quam communiter ponantur, maxime quam ut fuerit in concilio expressum, et tunc, ut fuerant requisiti, dicerent nominibus propriis, quid sentirent. Propterea magister Jo. predictus declarauit sensum illorum articulorum publice in congregacione, et reuera, ut declarauit, modica erat differencia inter dicta sua et oratorum sacri concilii; sed magna inter istos et illos est differencia in eisdem articulis, prout postea dederunt in scriptis ipsi Bohemi. Nam non dederunt, ut prolati fuerant per magistrum Jo. de Roksana, nee data responsio ista similis est sue in multis; et preterea cum debuisset dari cito post prolacionem ipsius, data fuit in die, qua ceperunt licenciam legati concilii sacri, in quo non expectabant amplius illam recipere. Preterea dicitur, quod secundum sanum et bonum intellectum pauca uel nulla etc.; et hoc verum est, quia secundum intellectum sanum et verum, in tercia proposicione legatorum sacri concilii expressum ad illos tres articulos, non videntur sapienciores et magis illuminati viri Bohemi multum discrepare. Alii tamen, qui stant in forma articulorum in generali concilio propositorum et in sensu primario eorum, multum distant ab intellectu legatorum memorati sacri concilii. Preterea ex dictis circa istam responsionem ad terciam proposicionem legatorum sacri concilii ad 1 mum, ad 5um et ad 7"m apparet, quod legati sacri concilii non approba- uerunt articulos quatuor Bohemorum, ut quidam ad subuersionem bonorum, aut ad maculam ipsis legatis inferendam seminare non erubuerunt, et iterum, quia Bohemi mittunt 1433.
440 Aegidii Carlerii, nollet adhibere. Dignentur igitur vestre paternitates vestram sollicitudinem apponere, quatenus concilium Basiliense consensum prebeat et fauorem sensibus primariis veris quatuor articulorum, per nostros legatos propositorum breui transacto tempore in eodem; sicque gloriam et famam, amiciciam, pacem et vnitatem reintegrari posse speramus. Pensate igitur, precamur, quantarum animarum et corporum salus et vita pendet in manibus Basiliensis concilii, et vtique districtam ab eo deus exiget racionem, si per ipsum steterit, ut per ipsum stat, quominus debite prouideatur de ablacione illius parue distancie, que, ut communiter dicitis et veritas est, de facili posset amoueri. Hec offerimus quanto clarius possumus, dicendo vestris reuerenciis nostram intencionem, non videntes viam magis aptam paci, vnitati et ceteris predictis bonis, quam quod dissencionis occasio, que parua innuitur, de medio sit sublata. Quo facto, et certitudine super hoc habita, nostros ambasiatores ad concilium prefatum, securitate sufficienti presupposita et si causa racio- nabilis non interuenerit, mittere minime denegamus, quatenus laborem prebeant cum aliis pro exaltacione fidei catholice, promocione eiusdem, et pace inducenda in populo Chri- stiano , et ut alia ibidem tractanda et agenda fine laudabili terminentur." Explicit responsio, que dicitur ab aliquibus esse regni Bohemie ad allegata in 2° et 3· proposicionibus legatorum sacri concilii, que reuera non est regni, sed fabricata per aliquos Taboritas et Orphanos. Notandum est, quod cum dictum fuit in hac responsione sepius, quod legati sacri concilii dicunt, quod inter eos et Bohemos quoad tres articulos, scilicet de punicione pecca- torum, de predicacione verbi dei, et de dominio et possessionibus ecclesie, est parua aut nulla differencia, est accipiendum de articulis, ut fuerunt propositi vocaliter per magistrum Jo. de Roksana in generali congregacione regni. Fuerat enim per prefatos legatos dictum, quod daretur eis ab illis de regno certa forma articulorum, quia sciunt, quod quidam vno modo intelligunt et exprimunt, et alii aliter, et quod aliter practicantur, quam communiter ponantur, maxime quam ut fuerit in concilio expressum, et tunc, ut fuerant requisiti, dicerent nominibus propriis, quid sentirent. Propterea magister Jo. predictus declarauit sensum illorum articulorum publice in congregacione, et reuera, ut declarauit, modica erat differencia inter dicta sua et oratorum sacri concilii; sed magna inter istos et illos est differencia in eisdem articulis, prout postea dederunt in scriptis ipsi Bohemi. Nam non dederunt, ut prolati fuerant per magistrum Jo. de Roksana, nee data responsio ista similis est sue in multis; et preterea cum debuisset dari cito post prolacionem ipsius, data fuit in die, qua ceperunt licenciam legati concilii sacri, in quo non expectabant amplius illam recipere. Preterea dicitur, quod secundum sanum et bonum intellectum pauca uel nulla etc.; et hoc verum est, quia secundum intellectum sanum et verum, in tercia proposicione legatorum sacri concilii expressum ad illos tres articulos, non videntur sapienciores et magis illuminati viri Bohemi multum discrepare. Alii tamen, qui stant in forma articulorum in generali concilio propositorum et in sensu primario eorum, multum distant ab intellectu legatorum memorati sacri concilii. Preterea ex dictis circa istam responsionem ad terciam proposicionem legatorum sacri concilii ad 1 mum, ad 5um et ad 7"m apparet, quod legati sacri concilii non approba- uerunt articulos quatuor Bohemorum, ut quidam ad subuersionem bonorum, aut ad maculam ipsis legatis inferendam seminare non erubuerunt, et iterum, quia Bohemi mittunt 1433.
Strana 441
Liber de Legationibus. 441 suos nuncios ad sacrum concilium ad tractandum circa istos quatuor articulos, si sub 1433. aliqua racionabili forma possint habere illos ab eodem generali concilio. Summa gestorum in tractatibus cum Boemis in concilio Basiliensi, et per oratores eiusdem cum regno Bohemie in Praga congregato. "Cum ambasiatores vestri erant Basilee, per medium illustris principis domini ducis Wilhelmi, protectoris sacri concilii, deuentum est ad tractatus, in quibus eis oblata fuit per tractatores, a sacro concilio deputatos, via vnionis et incorporacionis, quam pecie- runt sibi declarari et in scriptis dari; et fuit declarata, et in scriptis data. Ipsi vero post deliberacionem aliquas *) raciones fecerunt, quare eis non videbatur acceptanda. Quibus fuit pro parte sacri concilii optime satisfactum. Ipsi uero nichilominus dixerunt, non esse opus super hoc laborare, quoniam illam viam non acceptarent. Tunc per deputatos a sacro concilio fuit a vestris petitum, ut ipsi viam aliam aperirent, quoniam ita est de more tractancium, quod cum per vnam partem fuerit oblata vna via, si pars alia illam non acceptat, debet aliam viam aperire. Ipsi uero ambasiatores vestri nullam aliam aperire voluerunt, sed postulauerunt licenciam recedendi; et sic fuerunt rupti illi trac- tatus. Post hec iterum dictus dominus dux fecit, ut reacciperentur tractatus in minori numero tractatorum, et fuerunt electi quatuor pro qualibet parte. Tunc illi quatuor, qui erant pro parte sacri concilii, obtulerunt iterum eandem viam, declarantes, quomodo nulla breuior nec facilior et honesta erat omnibus, et vobis honorifica valde. Electi vero pro parte vestra, intellectis, que eis declarata fuerunt, et habita deliberacione dixerunt, quod viam illam non refutabant, ymo petebant hostium illud apertum manere ; sed quod non possent viam illam ibi acceptare. Nam non habebant tale posse, et si ab eis ibi fieret sine alia predisposicione, nesciebant, si in regno bene acceptaretur ; sed optabant scire, quid de eorum articulis ipsi tractatores sentirent et ab aliis intelligerent. Illi vero trac- tatores responderunt eis, quod bene ipsi interrogantes sciebant, quod in sacro concilio nichil diffinitum esset, neque taliter discussi fuerant, quod posset tunc aliquid diffiniri; sed si volebant prosequi cursum disputacionum, viderent tune clare. Sed quia vestri multum optabant ab illis tractatoribus sacri concilii, quid circa quatuor articulos sencie- bant, illi tamquam ex se et proprio nomine dixerunt eadem in sentencia, que per nos pridem consimiliter nostro proprio nomine dicta sunt. Tunc nulla facta fuit difficultas circa tres articulos, sed solum circa primum. De illo fuit altercatum; et tandem dicebant vestri, quod nisi vobis libertaretur communio sub utraque specie, non sperabant aliquid posse fieri, quoniam totus populus valde ad illam est affectus; et multa dicebant ad per- suadendum illam libertacionem. Post hec aliquibus ex vestris secrete suggerentibus, vtile valde fore, quod ambasiatores sacri concilii huc venirent, quoniam cum vos videretis tantum honorem vobis fieri, cicius flecteremini, et quod multi erant, qui affectabant pacem, et alia multa huiusmodi, actum fuit et concordatum de ambasiata huc destinanda. 183 *). 1433. **) *) Exstat quoque in cod. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4937. fol. 271—272. „Ex parte ambasiatorum concilii,“ sed solum usque ad verba: „et quia intelleximus“ etc. Cod. MS. Vindob. Nr. 4937. habet: „quinque.“ Scriptores I. 56
Liber de Legationibus. 441 suos nuncios ad sacrum concilium ad tractandum circa istos quatuor articulos, si sub 1433. aliqua racionabili forma possint habere illos ab eodem generali concilio. Summa gestorum in tractatibus cum Boemis in concilio Basiliensi, et per oratores eiusdem cum regno Bohemie in Praga congregato. "Cum ambasiatores vestri erant Basilee, per medium illustris principis domini ducis Wilhelmi, protectoris sacri concilii, deuentum est ad tractatus, in quibus eis oblata fuit per tractatores, a sacro concilio deputatos, via vnionis et incorporacionis, quam pecie- runt sibi declarari et in scriptis dari; et fuit declarata, et in scriptis data. Ipsi vero post deliberacionem aliquas *) raciones fecerunt, quare eis non videbatur acceptanda. Quibus fuit pro parte sacri concilii optime satisfactum. Ipsi uero nichilominus dixerunt, non esse opus super hoc laborare, quoniam illam viam non acceptarent. Tunc per deputatos a sacro concilio fuit a vestris petitum, ut ipsi viam aliam aperirent, quoniam ita est de more tractancium, quod cum per vnam partem fuerit oblata vna via, si pars alia illam non acceptat, debet aliam viam aperire. Ipsi uero ambasiatores vestri nullam aliam aperire voluerunt, sed postulauerunt licenciam recedendi; et sic fuerunt rupti illi trac- tatus. Post hec iterum dictus dominus dux fecit, ut reacciperentur tractatus in minori numero tractatorum, et fuerunt electi quatuor pro qualibet parte. Tunc illi quatuor, qui erant pro parte sacri concilii, obtulerunt iterum eandem viam, declarantes, quomodo nulla breuior nec facilior et honesta erat omnibus, et vobis honorifica valde. Electi vero pro parte vestra, intellectis, que eis declarata fuerunt, et habita deliberacione dixerunt, quod viam illam non refutabant, ymo petebant hostium illud apertum manere ; sed quod non possent viam illam ibi acceptare. Nam non habebant tale posse, et si ab eis ibi fieret sine alia predisposicione, nesciebant, si in regno bene acceptaretur ; sed optabant scire, quid de eorum articulis ipsi tractatores sentirent et ab aliis intelligerent. Illi vero trac- tatores responderunt eis, quod bene ipsi interrogantes sciebant, quod in sacro concilio nichil diffinitum esset, neque taliter discussi fuerant, quod posset tunc aliquid diffiniri; sed si volebant prosequi cursum disputacionum, viderent tune clare. Sed quia vestri multum optabant ab illis tractatoribus sacri concilii, quid circa quatuor articulos sencie- bant, illi tamquam ex se et proprio nomine dixerunt eadem in sentencia, que per nos pridem consimiliter nostro proprio nomine dicta sunt. Tunc nulla facta fuit difficultas circa tres articulos, sed solum circa primum. De illo fuit altercatum; et tandem dicebant vestri, quod nisi vobis libertaretur communio sub utraque specie, non sperabant aliquid posse fieri, quoniam totus populus valde ad illam est affectus; et multa dicebant ad per- suadendum illam libertacionem. Post hec aliquibus ex vestris secrete suggerentibus, vtile valde fore, quod ambasiatores sacri concilii huc venirent, quoniam cum vos videretis tantum honorem vobis fieri, cicius flecteremini, et quod multi erant, qui affectabant pacem, et alia multa huiusmodi, actum fuit et concordatum de ambasiata huc destinanda. 183 *). 1433. **) *) Exstat quoque in cod. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4937. fol. 271—272. „Ex parte ambasiatorum concilii,“ sed solum usque ad verba: „et quia intelleximus“ etc. Cod. MS. Vindob. Nr. 4937. habet: „quinque.“ Scriptores I. 56
Strana 442
442 Aegidii Carlerii, 1433. Et sic venimus nos, ambasiatores sacri concilii, sub hac spe, quod hanc viam iam vobis oblatam acceptaretis, cum sicut sepe dictum est, sit breuis, vtilis, honesta et honorifica valde. Venimus cum plena potestate, non diffiniendi articulos vestros, quia talis potestas a sacro concilio non daretur nobis, nec eciam si essent hic tot cardinales et triginta episcopi uel eciam plures, quoniam hoc, quod concernit fidem vniuersi populi Christiani, non alibi quam in sacro concilio debet diffiniri, et preuia multa deliberacione et discus- sione valde matura. Sed habemus plenam potestatem et vtique non paruam sed valde magnam, nec similis data legitur, videlicet quod si volueritis habere vnionem et pacem cum reliquo populo Christiano, habemus potestatem vobis dandi pacem et vnionem vestram recipiendi, et ut sitis ita de corpore ecclesie, sicut antea eratis, tollendi omnes excommunicacionis et interdicti et alias censure sentencias, crimina abolendi, et redinte- grandi omnia, honores, priuilegia, libertates etc. Rogamus igitur vos, ut acceptetis hanc viam, et sine mora fruamini bonis eius; nam statim tollemus omnes censuras, vos ab omni populo Christiano reputati eritis, sicut et alii, intrabitis terras et ecclesias aliorum, audietis ibi diuina et alii vestra. Isti domini episcopi cum vestro beneplacito in vestris ecclesiis diuina in pontificalibus celebrabunt, confirmabunt pueros vestros et alia impen- dent, que sunt solis pontificibus reseruata. Quantum autem ad desiderium vestrum, com- municandi sub vtraque specie, non est nobis aliquid commissum a sacro concilio, neque aliquid deliberatum. Sed ex hoc, quod nos intelligimus, et quantum ab aliis potuimus intelligere, spem, ymo fiduciam magnam habemus, quod vobis, facientibus vnionem cum reliquo populo Christiano modo iam sepius vobis expressato, sacrum concilium illam libertatem vobis concedet; quoniam et vestri ambasiatores audiuerunt a sacro concilio, quod vobis pervenientibus ad vnionem concederetur pro vestra consolacione, quidquid salua fide et honore ecclesie concedi posset. Et in consultacionibus particularibus patrum de concilio bonam omnium videbamus voluntatem; sed dicebatur istud non debere proponi in generali congregacione concilii, antequam sciretur desiderii feruor, et quod per hoc perueniri posset ad vnitatem et pacem. Nunc igitur, si per hoc habetur pax et vnitas, nobis referentibus sacro concilio feruorem desiderii vestri et alia ad hec accomoda, firmam habemus fiduciam, quod sacrum concilium hoc vobis concedet. Si ergo communionem, quam tantum desideratis, sicut hodie habetis illicite, potestis habere licite ex concessione sancte matris ecclesie, merito debetis bella abicere, pacem amplecti et ad hec omnem adhibere sollicitudinem et laborem. Facite ergo vnionem, et viam vobis oblatam accipite; et nos volumus laborare et dare omnem operam et diligenciam ad obtinendum vobis dictam libertacionem, quam optatis. Aut si non statim wltis vnionem facere, quod esset multo melius, nam statim gauderetis fructibus pacis et vnitatis, saltim mittatis nobiscum amba- siatores vestros cum potestate faciendi vnionem et omnia neccessaria, et nos eos saluos conducemus. Cum deo propicio peruenerimus Basileam, ipsi quiescent in domibus, nos laborabimus. Quando omnia erunt disposita, veniemus ad eos, ut veniant ad sacrum concilium, vnionem debite faciant, et concessionem, de qua supra, accipiant; et sic habe- bitis pacem et desiderium vestrum completum cum honore. Preterea magna erit vobis gloria et fama per vniuersum orbem, et nunc et per longua tempora, et vobis et patrie vestre simul adducetis pariter multa bona, que ex pace et vnitate proueniunt, de quibus hiis diebus sepius facta est commemoracio. Hec sunt, que pridem vobis diximus; et quia
442 Aegidii Carlerii, 1433. Et sic venimus nos, ambasiatores sacri concilii, sub hac spe, quod hanc viam iam vobis oblatam acceptaretis, cum sicut sepe dictum est, sit breuis, vtilis, honesta et honorifica valde. Venimus cum plena potestate, non diffiniendi articulos vestros, quia talis potestas a sacro concilio non daretur nobis, nec eciam si essent hic tot cardinales et triginta episcopi uel eciam plures, quoniam hoc, quod concernit fidem vniuersi populi Christiani, non alibi quam in sacro concilio debet diffiniri, et preuia multa deliberacione et discus- sione valde matura. Sed habemus plenam potestatem et vtique non paruam sed valde magnam, nec similis data legitur, videlicet quod si volueritis habere vnionem et pacem cum reliquo populo Christiano, habemus potestatem vobis dandi pacem et vnionem vestram recipiendi, et ut sitis ita de corpore ecclesie, sicut antea eratis, tollendi omnes excommunicacionis et interdicti et alias censure sentencias, crimina abolendi, et redinte- grandi omnia, honores, priuilegia, libertates etc. Rogamus igitur vos, ut acceptetis hanc viam, et sine mora fruamini bonis eius; nam statim tollemus omnes censuras, vos ab omni populo Christiano reputati eritis, sicut et alii, intrabitis terras et ecclesias aliorum, audietis ibi diuina et alii vestra. Isti domini episcopi cum vestro beneplacito in vestris ecclesiis diuina in pontificalibus celebrabunt, confirmabunt pueros vestros et alia impen- dent, que sunt solis pontificibus reseruata. Quantum autem ad desiderium vestrum, com- municandi sub vtraque specie, non est nobis aliquid commissum a sacro concilio, neque aliquid deliberatum. Sed ex hoc, quod nos intelligimus, et quantum ab aliis potuimus intelligere, spem, ymo fiduciam magnam habemus, quod vobis, facientibus vnionem cum reliquo populo Christiano modo iam sepius vobis expressato, sacrum concilium illam libertatem vobis concedet; quoniam et vestri ambasiatores audiuerunt a sacro concilio, quod vobis pervenientibus ad vnionem concederetur pro vestra consolacione, quidquid salua fide et honore ecclesie concedi posset. Et in consultacionibus particularibus patrum de concilio bonam omnium videbamus voluntatem; sed dicebatur istud non debere proponi in generali congregacione concilii, antequam sciretur desiderii feruor, et quod per hoc perueniri posset ad vnitatem et pacem. Nunc igitur, si per hoc habetur pax et vnitas, nobis referentibus sacro concilio feruorem desiderii vestri et alia ad hec accomoda, firmam habemus fiduciam, quod sacrum concilium hoc vobis concedet. Si ergo communionem, quam tantum desideratis, sicut hodie habetis illicite, potestis habere licite ex concessione sancte matris ecclesie, merito debetis bella abicere, pacem amplecti et ad hec omnem adhibere sollicitudinem et laborem. Facite ergo vnionem, et viam vobis oblatam accipite; et nos volumus laborare et dare omnem operam et diligenciam ad obtinendum vobis dictam libertacionem, quam optatis. Aut si non statim wltis vnionem facere, quod esset multo melius, nam statim gauderetis fructibus pacis et vnitatis, saltim mittatis nobiscum amba- siatores vestros cum potestate faciendi vnionem et omnia neccessaria, et nos eos saluos conducemus. Cum deo propicio peruenerimus Basileam, ipsi quiescent in domibus, nos laborabimus. Quando omnia erunt disposita, veniemus ad eos, ut veniant ad sacrum concilium, vnionem debite faciant, et concessionem, de qua supra, accipiant; et sic habe- bitis pacem et desiderium vestrum completum cum honore. Preterea magna erit vobis gloria et fama per vniuersum orbem, et nunc et per longua tempora, et vobis et patrie vestre simul adducetis pariter multa bona, que ex pace et vnitate proueniunt, de quibus hiis diebus sepius facta est commemoracio. Hec sunt, que pridem vobis diximus; et quia
Strana 443
Liber de Legationibus. 443 intelleximus, quod nonnulli verba nostra aliter referunt, quam a nobis dicta sunt, et asserunt, nos iam concessisse communionem sub vtraque specie, et quod ipsa est licita, quod salua dicencium bona pace et vestra omnium reverencia non ita se habet, cogimur hec dicta repetere et iterum dicere, quod semper diximus, videlicet, quod nunquam con- cessimus predictam communionem, neque concedendi habemus potestatem; et quod ipsam communionem illicite tenetis, quia propria auctoritate, in scismate et inobediencia sancte matris ecclesie ipsam tenetis, et quia asseritis, eam esse de neccessitate salutis et sub precepto, et consuetudinem vniuersalis ecclesie reprobatis. Quin autem vobis concedi possit a sacro concilio, vobis tamen venientibus ad vnitatem et pacem cum reliquo populo Christiano, sicut in aliis proposicionibus nostris fuit lacius explicatum, non abnuimus, imo, sicut predictum est, fieri speramus et firmam fiduciam habemus. Et quia eciam audiuimus ab aliquibus affirmari, quod alios tres vestros articulos approbauerimus, dicimus, quod non approbauimus eos; sed audito sensu eorum, per venerabilem magistrum Johannem de Rokzana in hac congregacione nomine vestrum omnium explicato, diximus, quod parua distancia uel differencia esset, et illa faciliter tolleretur. Sed postea in alia forma dati sunt, multum differenti non solum ab hiis, que nos sentimus, sed eciam a sensu per dictum magistrum Johannem nomine vestrum omnium explicato. Cum igitur sub spe perueniendi cicius ad bonam conclusionem pacis et vnitatis fuerit de communi beneplacito supersedi- mentum factum in prosecucione audiencie vestre et discussione articulorum, et tam sacri concilii ad articulos vestros, quam eciam vestrorum ambasiatorum ad illos articulos, de quibus interrogati fuerunt, suspensa sit responsio, si per tractatus hos ad conclusionem non venimus, neccesse est, quod sublata suspensione, que de communi consensu sub spe tractatus facta fuit, incepta negocia prosequantur iuxta condicta in Egra. Ideo pro parte sacri concilii de continuacione negocii vos requirimus, ut possitis plura, si wltis, allegare et allegatis respondere, quoniam sacrum concilium non intendit illa relinquere indiscussa. Et ne in futurum dicere possitis, quod vocati non fueritis et auditi, offerimus pro parte sacri concilii, sicut in mandatis habemus, dare plenum et bonum saluum conductum eun- tibus ad sacrum concilium pro hac causa. Et hec dicimus, sicut pretactum est, si et in casu, quo per tractatus ad conclusionem non perueniamus, quoniam non est nostre inten- cionis tractatibus viam succindere, imo parati erimus, semper ad omnes racionabiles trac- tatus intendere, per quos perueniri possit ad optatam vnionem et pacem, eo prestante. qui pacis et vnitatis est actor. Tandem cum pro parte sacri concilii, a quo destinati sumus, nostram ambasiatam explicauerimus, viasque vobis obtulerimus racionabiles et honestas, et sepe tractatores a vobis deputati conuenerint cum deputatis a nobis ; nec videamus aliquid proficere, sed cum processisse credimus, reducimur ad exordia, et magis cottidie materia aggrauatur et difficilior redditur, petimus et rogamus atque instanter requirimus, primo, quod illa, que per venerabilem magistrum Jo. de Rokzana nomine tocius huius amplissimi cetus dicta fuerunt die dominica, 21° mensis Junii, nobis, quem- admodum obtulistis, scripta tradantur; nam et nos, que diximus, vobis contulimus in scriptis; secundo, quatinus ad proposita per nos pro parte sacri concilii detis nobis in scriptis vestrum finale responsum, ut ipsum sacro concilio valeamus referre. Et cum iuxta formam salui conductus, perfectis vel non perfectis negociis, quandocunque vobis placeret nobis dare licenciam recedendi, aut nobis placeret recedere a vobis, infra octo dies 1433. 56°
Liber de Legationibus. 443 intelleximus, quod nonnulli verba nostra aliter referunt, quam a nobis dicta sunt, et asserunt, nos iam concessisse communionem sub vtraque specie, et quod ipsa est licita, quod salua dicencium bona pace et vestra omnium reverencia non ita se habet, cogimur hec dicta repetere et iterum dicere, quod semper diximus, videlicet, quod nunquam con- cessimus predictam communionem, neque concedendi habemus potestatem; et quod ipsam communionem illicite tenetis, quia propria auctoritate, in scismate et inobediencia sancte matris ecclesie ipsam tenetis, et quia asseritis, eam esse de neccessitate salutis et sub precepto, et consuetudinem vniuersalis ecclesie reprobatis. Quin autem vobis concedi possit a sacro concilio, vobis tamen venientibus ad vnitatem et pacem cum reliquo populo Christiano, sicut in aliis proposicionibus nostris fuit lacius explicatum, non abnuimus, imo, sicut predictum est, fieri speramus et firmam fiduciam habemus. Et quia eciam audiuimus ab aliquibus affirmari, quod alios tres vestros articulos approbauerimus, dicimus, quod non approbauimus eos; sed audito sensu eorum, per venerabilem magistrum Johannem de Rokzana in hac congregacione nomine vestrum omnium explicato, diximus, quod parua distancia uel differencia esset, et illa faciliter tolleretur. Sed postea in alia forma dati sunt, multum differenti non solum ab hiis, que nos sentimus, sed eciam a sensu per dictum magistrum Johannem nomine vestrum omnium explicato. Cum igitur sub spe perueniendi cicius ad bonam conclusionem pacis et vnitatis fuerit de communi beneplacito supersedi- mentum factum in prosecucione audiencie vestre et discussione articulorum, et tam sacri concilii ad articulos vestros, quam eciam vestrorum ambasiatorum ad illos articulos, de quibus interrogati fuerunt, suspensa sit responsio, si per tractatus hos ad conclusionem non venimus, neccesse est, quod sublata suspensione, que de communi consensu sub spe tractatus facta fuit, incepta negocia prosequantur iuxta condicta in Egra. Ideo pro parte sacri concilii de continuacione negocii vos requirimus, ut possitis plura, si wltis, allegare et allegatis respondere, quoniam sacrum concilium non intendit illa relinquere indiscussa. Et ne in futurum dicere possitis, quod vocati non fueritis et auditi, offerimus pro parte sacri concilii, sicut in mandatis habemus, dare plenum et bonum saluum conductum eun- tibus ad sacrum concilium pro hac causa. Et hec dicimus, sicut pretactum est, si et in casu, quo per tractatus ad conclusionem non perueniamus, quoniam non est nostre inten- cionis tractatibus viam succindere, imo parati erimus, semper ad omnes racionabiles trac- tatus intendere, per quos perueniri possit ad optatam vnionem et pacem, eo prestante. qui pacis et vnitatis est actor. Tandem cum pro parte sacri concilii, a quo destinati sumus, nostram ambasiatam explicauerimus, viasque vobis obtulerimus racionabiles et honestas, et sepe tractatores a vobis deputati conuenerint cum deputatis a nobis ; nec videamus aliquid proficere, sed cum processisse credimus, reducimur ad exordia, et magis cottidie materia aggrauatur et difficilior redditur, petimus et rogamus atque instanter requirimus, primo, quod illa, que per venerabilem magistrum Jo. de Rokzana nomine tocius huius amplissimi cetus dicta fuerunt die dominica, 21° mensis Junii, nobis, quem- admodum obtulistis, scripta tradantur; nam et nos, que diximus, vobis contulimus in scriptis; secundo, quatinus ad proposita per nos pro parte sacri concilii detis nobis in scriptis vestrum finale responsum, ut ipsum sacro concilio valeamus referre. Et cum iuxta formam salui conductus, perfectis vel non perfectis negociis, quandocunque vobis placeret nobis dare licenciam recedendi, aut nobis placeret recedere a vobis, infra octo dies 1433. 56°
Strana 444
444 Aegidii Carlerii, proxime sequentes haberetis nobis parare saluum conductum, indeque nos saluos condu- cere; ideo iuxta seriem et tenorem vestrorum saluorum conductuum petimus per vos nobis parari et prestari saluum conductum, saluosque conduci, prout iuxta promissa vestro convenit honori et fame. Magnas vero graciarum acciones vobis omnibus et singulis agimus pro honorificenciis nobis impensis, pro gratis et benignis suscepcionibus, pro cunctis beneplacitis et honoribus, de quibus in sacro concilio, cum ibi deo propicio per- uenerimus, relacionem faciemus, ut ad laudem et gloriam vestram cunctis innotescat, et ab ipso sacro concilio gratitudinem habeatis; nos quoque semper horum omnium memo- riam agemus, et vestris beneplacitis promptos offerimus." Explicit. Ista superius posita non fuerunt deducta seu recitata in scriptis; tamen prima pars vsque ibi: "et quia intelleximus" etc. fuit publice dicta, reliqua uero non, propter alios qui interuenerunt tractatus. Ex qua secunda parte clare patet, quod eorum articulos non approbauimus, et magis idem patet ex responsione eorum nobis data in die nostre valediccionis, et eciam quia suos nobiscum mittunt ad concilium nuncios. 1433. 184 °). 1433. 11. Aug. Articuli oblati concilio ex parte regni Bohemie et marchionatus Morauie, anno domini M° cccc' xxXIII°, in festo sancti Tiburcii, post Laurencii, quod fuit xi' Augusti. „Hos articulos paternitatibus vestris offerimus, quatinus intuitu optande cunctis mortalibus pacis et vnitatis, velitis ipsis in hac forma subscripta vestrum prebere con- sensum, ut libere teneantur, doceantur et irreuocabiliter obseruentur in regno Bohemie et marchionatu Morauie, ac eciam locis eis adherencium in hac parte. Primo, ut communio diuinissime eukaristie, vtilis et salubris sub vtraque specie, scilicet panis et vini, vniuersis Christi fidelibus in regno Bohemie et marchionatu Morauie, ac locis eis in hac parte adherencium constitutis, per sacerdotes libere ministretur. Secundo, ut omnia peccata mortalia, et presertim publica, per eos, quorum interest, racionabiliter et secundum legem dei cohibeantur, corripiantur et eliminentur. Tercio, vt verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ydoneis libere ac fideliter predicetur. Quarto, non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus seculariter dominari. Ipsius autem, quam vtrinque diutine optamus, vnionis tenorem offerimus in hac forma: Parati sumus vniri et esse vnum, modo, quo omnes Christiani fideles vniri secundum legem dei obligantur, et adherere et obedire quibuscumque nobis legittime prefectis in omnibus ecclesiasticis, quecumque nobis secundum legem dei mandauerint. Quod si quid- quam concilium, papa aut prelati, quod a domino prohibitum est, determinauerint facien- dum, aut facere iusserint, vel quod in canone biblie scriptum est, preterierint aut preterire mandauerint, cum canones tales dicant execrabiles et anathema, obedire non obligabimur, *) Exstant quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 180—181. Impr. apud Cochlaeum hist. Hussit. 267—268. — Martene collect. VIII. 631— 632. — Mansi XXIX. 385—386. XXX. 634— 636.
444 Aegidii Carlerii, proxime sequentes haberetis nobis parare saluum conductum, indeque nos saluos condu- cere; ideo iuxta seriem et tenorem vestrorum saluorum conductuum petimus per vos nobis parari et prestari saluum conductum, saluosque conduci, prout iuxta promissa vestro convenit honori et fame. Magnas vero graciarum acciones vobis omnibus et singulis agimus pro honorificenciis nobis impensis, pro gratis et benignis suscepcionibus, pro cunctis beneplacitis et honoribus, de quibus in sacro concilio, cum ibi deo propicio per- uenerimus, relacionem faciemus, ut ad laudem et gloriam vestram cunctis innotescat, et ab ipso sacro concilio gratitudinem habeatis; nos quoque semper horum omnium memo- riam agemus, et vestris beneplacitis promptos offerimus." Explicit. Ista superius posita non fuerunt deducta seu recitata in scriptis; tamen prima pars vsque ibi: "et quia intelleximus" etc. fuit publice dicta, reliqua uero non, propter alios qui interuenerunt tractatus. Ex qua secunda parte clare patet, quod eorum articulos non approbauimus, et magis idem patet ex responsione eorum nobis data in die nostre valediccionis, et eciam quia suos nobiscum mittunt ad concilium nuncios. 1433. 184 °). 1433. 11. Aug. Articuli oblati concilio ex parte regni Bohemie et marchionatus Morauie, anno domini M° cccc' xxXIII°, in festo sancti Tiburcii, post Laurencii, quod fuit xi' Augusti. „Hos articulos paternitatibus vestris offerimus, quatinus intuitu optande cunctis mortalibus pacis et vnitatis, velitis ipsis in hac forma subscripta vestrum prebere con- sensum, ut libere teneantur, doceantur et irreuocabiliter obseruentur in regno Bohemie et marchionatu Morauie, ac eciam locis eis adherencium in hac parte. Primo, ut communio diuinissime eukaristie, vtilis et salubris sub vtraque specie, scilicet panis et vini, vniuersis Christi fidelibus in regno Bohemie et marchionatu Morauie, ac locis eis in hac parte adherencium constitutis, per sacerdotes libere ministretur. Secundo, ut omnia peccata mortalia, et presertim publica, per eos, quorum interest, racionabiliter et secundum legem dei cohibeantur, corripiantur et eliminentur. Tercio, vt verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ydoneis libere ac fideliter predicetur. Quarto, non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus seculariter dominari. Ipsius autem, quam vtrinque diutine optamus, vnionis tenorem offerimus in hac forma: Parati sumus vniri et esse vnum, modo, quo omnes Christiani fideles vniri secundum legem dei obligantur, et adherere et obedire quibuscumque nobis legittime prefectis in omnibus ecclesiasticis, quecumque nobis secundum legem dei mandauerint. Quod si quid- quam concilium, papa aut prelati, quod a domino prohibitum est, determinauerint facien- dum, aut facere iusserint, vel quod in canone biblie scriptum est, preterierint aut preterire mandauerint, cum canones tales dicant execrabiles et anathema, obedire non obligabimur, *) Exstant quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 180—181. Impr. apud Cochlaeum hist. Hussit. 267—268. — Martene collect. VIII. 631— 632. — Mansi XXIX. 385—386. XXX. 634— 636.
Strana 445
Liber de Legationibus. 445 nec obediemus. Hee vobis offerimus inter nos et vos, ut supponimus, concludenda, expeditis nostris quatuor articulis secundum iudicem in Egra parte ex vtraque concor- datum, cuius sentenciam et iudicium eciam in futuris emergenciis volumus ab omnibus acceptari. 1433. Preterea istud per ambasiatores nostros, tandem ad concilium pro finali vnione facienda mittendos, volumus, exigente et vrgente equitate, propter conseruacionem et confirmacionem pacis et vnitatis obtinere, vt vnione facta concilium suis patentibus literis precipiat omnibus primatibus, archiepiscopis, episcopis, regibus et principibus et vniuersis vtriusque status sibi subiectis, quatinus nos et nobis in hac parte adherentes et adherere volentes amplius palam vel occulte hereticare, aut quouis modo infamare, aut eciam hostiliter invadere non presumant propter aliquem predictorum articulorum, et presertim propter primum, quem asserimus et asserere proponimus, dominico cadere sub precepto, vsque ad discussionem finalem mutuam et concordem per concilium et nos, secundum sentenciam iudicis in Egra condictati, circa difficultates predictorum articulorum, si que occurrerint, fiendam. Nam illius equissimi iudicis legibus et decretis optamus, domino disponente, in concilio sedentes cooperari fideliter ad reformacionem tocius ecclesie in capitibus, artubus et membris. Qua quidem sentencia, vt veridico didiscimus relatu, vti proposuit concilium circa reformacionem ecclesie, atque spopondit. Insuper, ut licium et iurgiorum inter nos et coincolas nostros materia radicitus euellatur, circa vnionem inter nos et concilium celebrandam istud volumus per nuncios nostros ad concilium mittendos obtinere, ut facta vnione ipsum concilium modis et hortamentis congruis scribat, inducat et efficiat, quantum in eo est, quatinus omnes et singuli sacerdotes, cuiuscunque preeminencie aut dignitatis existant, in eisdem regno et marchionatu Morauie, presertim, qui ipsos articulos nundum in effectu obseruant, queant cum honoris sui conseruacione et valeant libere ac fideliter exequi, et amabiliter obseruare et docere. Nam sic in sancta veritate vniti erimus nunc diuine gracie participes, et in futuro visionis ipsius iocunde consortes, amen. Oblata in congregacione generali per oratores Bohemorum die Martis, xi° Augusti. Sic signata: „Bruneti." Nomina oratorum predictorum: Mathias de secta Thaboritarum cum longua barba. Dominus Procopius de ciuitate Plznensi. Dominus Martinus presbiter de Crudim de secta Orphanorum.
Liber de Legationibus. 445 nec obediemus. Hee vobis offerimus inter nos et vos, ut supponimus, concludenda, expeditis nostris quatuor articulis secundum iudicem in Egra parte ex vtraque concor- datum, cuius sentenciam et iudicium eciam in futuris emergenciis volumus ab omnibus acceptari. 1433. Preterea istud per ambasiatores nostros, tandem ad concilium pro finali vnione facienda mittendos, volumus, exigente et vrgente equitate, propter conseruacionem et confirmacionem pacis et vnitatis obtinere, vt vnione facta concilium suis patentibus literis precipiat omnibus primatibus, archiepiscopis, episcopis, regibus et principibus et vniuersis vtriusque status sibi subiectis, quatinus nos et nobis in hac parte adherentes et adherere volentes amplius palam vel occulte hereticare, aut quouis modo infamare, aut eciam hostiliter invadere non presumant propter aliquem predictorum articulorum, et presertim propter primum, quem asserimus et asserere proponimus, dominico cadere sub precepto, vsque ad discussionem finalem mutuam et concordem per concilium et nos, secundum sentenciam iudicis in Egra condictati, circa difficultates predictorum articulorum, si que occurrerint, fiendam. Nam illius equissimi iudicis legibus et decretis optamus, domino disponente, in concilio sedentes cooperari fideliter ad reformacionem tocius ecclesie in capitibus, artubus et membris. Qua quidem sentencia, vt veridico didiscimus relatu, vti proposuit concilium circa reformacionem ecclesie, atque spopondit. Insuper, ut licium et iurgiorum inter nos et coincolas nostros materia radicitus euellatur, circa vnionem inter nos et concilium celebrandam istud volumus per nuncios nostros ad concilium mittendos obtinere, ut facta vnione ipsum concilium modis et hortamentis congruis scribat, inducat et efficiat, quantum in eo est, quatinus omnes et singuli sacerdotes, cuiuscunque preeminencie aut dignitatis existant, in eisdem regno et marchionatu Morauie, presertim, qui ipsos articulos nundum in effectu obseruant, queant cum honoris sui conseruacione et valeant libere ac fideliter exequi, et amabiliter obseruare et docere. Nam sic in sancta veritate vniti erimus nunc diuine gracie participes, et in futuro visionis ipsius iocunde consortes, amen. Oblata in congregacione generali per oratores Bohemorum die Martis, xi° Augusti. Sic signata: „Bruneti." Nomina oratorum predictorum: Mathias de secta Thaboritarum cum longua barba. Dominus Procopius de ciuitate Plznensi. Dominus Martinus presbiter de Crudim de secta Orphanorum.
Strana 446
446 Aegidii Carlerii, Secunda legacio ad Bohemiam, puta ad Pragam. 22. Sept. Nomina legatorum: Dominus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus Johannes de Palomar, doctor decretorum, sacri palacii auditor. Magister Henricus Thoken, sacre theologie professor, canonicus Magdeburgensis. Magister Martinus Berruerii, bachalarius formatus in theologia, decanus Turonensis. Hec legacio recessit de Basilea x Septembris anno domini M° cccc' xxxII°. Anno domini M cccc XXXIII. xl“ Septembris recesserunt domini legati sacri concilii 11. Sept. 20. Sept. de Basilea. Mediis ciuitatibus honorati, intrauerunt xx‘ Nurembergam. Die sequenti 21. Sept. vnus familiaris illustris principis domini marchionis Brangdeburgensis, et alius illustris principis domini Johannis ducis Bauarie, excusarunt dictorum dominorum absenciam, quod in Ratispona essent pro certa pace tunc tractanda, pro qua re illic aderat reuerendus in Christo pater, dominus arciepiscopus Lugdunensis, legatus ad hoc destinatus pro parte sacri concilii. Conuentum fuit, quod familiaris dicti domini Johannis ducis iret Ratis- ponam, exponeret prefatis dominis, quatenus oratores suos, ut in priori legacione, ita in ista placeret cum eis Pragam destinare, et infra sex dies responsum eis daret in Egra. Prefatos autem principes ex racionabili causa putauerunt oratores suos non misisse, quod eis timuissent propter stragem, que recenter interuenit, Bohemorum in Bauaria ad duo milia. Sequenti die in pretorio consulatui Nurembergensi regraciati sunt de honore, caritate et humilitate, per eos continue impensis legatis sacri concilii; commendauerunt filialem et promptam semper eorum obedienciam ad matrem ecclesiam et sacrum Basiliense concilium. Hortati sunt, ut quemadmodum in prima legacione, ita in ista oratores suos Pragam cum eis destinarent. Hi prompto modo illico ordinarunt mittere virum prudentem, dominum Sigismundum Stromeyr, et sibi adiunxerunt quemdam peritum lingue Bohemie et satis Latine; honorarunt ipsos vino et piscibus more suo magnifice. Eadem die legati 1433.
446 Aegidii Carlerii, Secunda legacio ad Bohemiam, puta ad Pragam. 22. Sept. Nomina legatorum: Dominus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus Johannes de Palomar, doctor decretorum, sacri palacii auditor. Magister Henricus Thoken, sacre theologie professor, canonicus Magdeburgensis. Magister Martinus Berruerii, bachalarius formatus in theologia, decanus Turonensis. Hec legacio recessit de Basilea x Septembris anno domini M° cccc' xxxII°. Anno domini M cccc XXXIII. xl“ Septembris recesserunt domini legati sacri concilii 11. Sept. 20. Sept. de Basilea. Mediis ciuitatibus honorati, intrauerunt xx‘ Nurembergam. Die sequenti 21. Sept. vnus familiaris illustris principis domini marchionis Brangdeburgensis, et alius illustris principis domini Johannis ducis Bauarie, excusarunt dictorum dominorum absenciam, quod in Ratispona essent pro certa pace tunc tractanda, pro qua re illic aderat reuerendus in Christo pater, dominus arciepiscopus Lugdunensis, legatus ad hoc destinatus pro parte sacri concilii. Conuentum fuit, quod familiaris dicti domini Johannis ducis iret Ratis- ponam, exponeret prefatis dominis, quatenus oratores suos, ut in priori legacione, ita in ista placeret cum eis Pragam destinare, et infra sex dies responsum eis daret in Egra. Prefatos autem principes ex racionabili causa putauerunt oratores suos non misisse, quod eis timuissent propter stragem, que recenter interuenit, Bohemorum in Bauaria ad duo milia. Sequenti die in pretorio consulatui Nurembergensi regraciati sunt de honore, caritate et humilitate, per eos continue impensis legatis sacri concilii; commendauerunt filialem et promptam semper eorum obedienciam ad matrem ecclesiam et sacrum Basiliense concilium. Hortati sunt, ut quemadmodum in prima legacione, ita in ista oratores suos Pragam cum eis destinarent. Hi prompto modo illico ordinarunt mittere virum prudentem, dominum Sigismundum Stromeyr, et sibi adiunxerunt quemdam peritum lingue Bohemie et satis Latine; honorarunt ipsos vino et piscibus more suo magnifice. Eadem die legati 1433.
Strana 447
Liber de Legationibus. 447 Bohemorum exhibuerunt eis multas literas a suis directas, quatenus vellent congrega- cionem regni Bohemie indicere, si articulorum suorum ea forma, qua scripti et propositi fuerant per eos, approbacionem deferrent. Hec res eos retardauit. Visum nichilominus fuit ob multas causas transire vsque Egram, tametsi iam in Nuremberga nunciata fuisset prostracio Bohemorum in Bauaria. Exiuerunt itaque de Nuremberga xxII'. et Egram xxvnl". intrauerunt. Illic petiuerunt legatos Bohemorum, tuciores eis saluos conductus procurare, eo maxime, quod verisimiliter multi ex Bohemis irritati essent propter casum Bohemorum in Bauaria. Tunc etenim veniebant hi post alios, qui confirmabant, Bohemos ad duo milia cecidisse, et perditissimos et desperatissimos sub presbitero Procopio Raso, quos hyems, estus, fames, nuditas, egestas nec ad momentum ab exercitu campestri depelleret. Institutus fuerat per prefatum Procopium capitaneus Taboritarum campestrium, quidam nomine Pardus. Delatum igitur tunc eis fuit, quosdam de dicto exercitu in dictum Pardum insurexisse, pro ipsius defensione Procopium se opposuisse medium, atque ita scabello proiecto in caput eius vsque ad sanguinis effusionem fuisse percussum; et qui percussit Procopium, in capitaneum Taboritarum institutus est. Miserant autem legati Bohemorum ad exercitum circa Piliznam nuncios suos, quorum prestolabantur aduentum. Hi similes literas, ut prius in Nuremberga, detulerunt. Proinde instabant prefati legati Bohemorum, ut eis aperirent in speciali, quid a sacro concilio haberent circa suos articulos. Dixerunt, ista non debere ipsis aperire, nisi in generali congregacione regni; et requisiti, si in simili casu facerent, quod ab eis postulabant, fassi sunt, quod non. vn‘ Octobris venit ad dictos legatos nuncius de exercitu, literas deferens cum intimacione, quod congregacio regni Bohemie fieri non poterat die condictata, scilicet festo beati Luce (18. Oct.) , sed fieret in festiuitate beatissimi Martini. (11. Nov.) Dixerunt: hec dilacio dispendiosa est, periculosa est. Allegarunt Bohemorum legati aliqua, licet friuola manifeste. Tandem magistro Procopio manente in Egra, Mathias et Martinus Ix‘ Octobris transierunt ad exercitum. Redierunt autem xv' cum duobus, qui ipsos conducerent, vno de exercitu Orphanorum, altero de exercitu Taboritarum. Tota Egrensis ciuitas sequenti die ad spec- taculum conuenerat. Congressuri erant duo ad duellum, quorum vnus alterum de crimine pessimo detulisset. Iuerunt ad pretorium, postulauerunt, ut nequaquam duellum fieret, quod omnino prohibitum et illicitum esset. Annuit iudex, annuerunt consules, si partes consentirent. Qui accusauerat postulauit veniam, alter indulsit; amici facti sunt et anime eorum liberate. Ad peticionem vero eorum ciuitas Egrensis liberaliter deliberauit cum eis Pragam mittere honorabilem ciuem Nicolaum Gaumeraon, peritum lingue Bohemice et Latine. 24. Sept. 27. Sept. 7. Oct. 9. Oct. 15. Oct 16. Oct. 1433. Exiuerunt igitur xvnl" Octobris de Egra, et xxn' intrauerunt Pragam. Obuiam autem eis fuere de antiqua ciuitate Praga vsque ad duo miliaria equites in decenciori et maiori numero, quam in prima legacione. Post hoc consules, seniores ciues, viri honorati in copioso numero et decenti apparatu obuiam pedes eis fuere vsque super pontem Pra- gensem. Et sicuti in prima legacione, ita in hac secunda captiuos viros suos et mulieres liberaliter multum libertati donarunt, haud dubium ob reuerenciam sacri concilii. Deduxe- runt eos ad hospicium, vbi cenam habundanter more Bohemico eis parauerant; vbi cum eis comederunt magister ciuium, aliquot ciues, viri honesti et illi tres eorum legati. Post aliquot dies visitauerunt eos in hospicio suo magister ciuium, consules et ciues in magno 17. Oct. 22. Oct.
Liber de Legationibus. 447 Bohemorum exhibuerunt eis multas literas a suis directas, quatenus vellent congrega- cionem regni Bohemie indicere, si articulorum suorum ea forma, qua scripti et propositi fuerant per eos, approbacionem deferrent. Hec res eos retardauit. Visum nichilominus fuit ob multas causas transire vsque Egram, tametsi iam in Nuremberga nunciata fuisset prostracio Bohemorum in Bauaria. Exiuerunt itaque de Nuremberga xxII'. et Egram xxvnl". intrauerunt. Illic petiuerunt legatos Bohemorum, tuciores eis saluos conductus procurare, eo maxime, quod verisimiliter multi ex Bohemis irritati essent propter casum Bohemorum in Bauaria. Tunc etenim veniebant hi post alios, qui confirmabant, Bohemos ad duo milia cecidisse, et perditissimos et desperatissimos sub presbitero Procopio Raso, quos hyems, estus, fames, nuditas, egestas nec ad momentum ab exercitu campestri depelleret. Institutus fuerat per prefatum Procopium capitaneus Taboritarum campestrium, quidam nomine Pardus. Delatum igitur tunc eis fuit, quosdam de dicto exercitu in dictum Pardum insurexisse, pro ipsius defensione Procopium se opposuisse medium, atque ita scabello proiecto in caput eius vsque ad sanguinis effusionem fuisse percussum; et qui percussit Procopium, in capitaneum Taboritarum institutus est. Miserant autem legati Bohemorum ad exercitum circa Piliznam nuncios suos, quorum prestolabantur aduentum. Hi similes literas, ut prius in Nuremberga, detulerunt. Proinde instabant prefati legati Bohemorum, ut eis aperirent in speciali, quid a sacro concilio haberent circa suos articulos. Dixerunt, ista non debere ipsis aperire, nisi in generali congregacione regni; et requisiti, si in simili casu facerent, quod ab eis postulabant, fassi sunt, quod non. vn‘ Octobris venit ad dictos legatos nuncius de exercitu, literas deferens cum intimacione, quod congregacio regni Bohemie fieri non poterat die condictata, scilicet festo beati Luce (18. Oct.) , sed fieret in festiuitate beatissimi Martini. (11. Nov.) Dixerunt: hec dilacio dispendiosa est, periculosa est. Allegarunt Bohemorum legati aliqua, licet friuola manifeste. Tandem magistro Procopio manente in Egra, Mathias et Martinus Ix‘ Octobris transierunt ad exercitum. Redierunt autem xv' cum duobus, qui ipsos conducerent, vno de exercitu Orphanorum, altero de exercitu Taboritarum. Tota Egrensis ciuitas sequenti die ad spec- taculum conuenerat. Congressuri erant duo ad duellum, quorum vnus alterum de crimine pessimo detulisset. Iuerunt ad pretorium, postulauerunt, ut nequaquam duellum fieret, quod omnino prohibitum et illicitum esset. Annuit iudex, annuerunt consules, si partes consentirent. Qui accusauerat postulauit veniam, alter indulsit; amici facti sunt et anime eorum liberate. Ad peticionem vero eorum ciuitas Egrensis liberaliter deliberauit cum eis Pragam mittere honorabilem ciuem Nicolaum Gaumeraon, peritum lingue Bohemice et Latine. 24. Sept. 27. Sept. 7. Oct. 9. Oct. 15. Oct 16. Oct. 1433. Exiuerunt igitur xvnl" Octobris de Egra, et xxn' intrauerunt Pragam. Obuiam autem eis fuere de antiqua ciuitate Praga vsque ad duo miliaria equites in decenciori et maiori numero, quam in prima legacione. Post hoc consules, seniores ciues, viri honorati in copioso numero et decenti apparatu obuiam pedes eis fuere vsque super pontem Pra- gensem. Et sicuti in prima legacione, ita in hac secunda captiuos viros suos et mulieres liberaliter multum libertati donarunt, haud dubium ob reuerenciam sacri concilii. Deduxe- runt eos ad hospicium, vbi cenam habundanter more Bohemico eis parauerant; vbi cum eis comederunt magister ciuium, aliquot ciues, viri honesti et illi tres eorum legati. Post aliquot dies visitauerunt eos in hospicio suo magister ciuium, consules et ciues in magno 17. Oct. 22. Oct.
Strana 448
448 Aegidii Carlerii, 5. Nov. numero. In hac tercia, prima et secunda visitacione congratulati sunt aduentui eorum, vt angelos pacis susceperunt ; hortati sunt eos bono et equo animo esse ad feliciter con- sumandum ceptos tractatus vnitatis et pacis. Dixerunt eos secure esse, vt in propriis laribus ita in eorum ciuitate, ymo vero ut in ea essent non passiui hospites sed actiui. Subsequenter visitauerunt eos magistri, proposuerunt sub hoc themate : "videte vosmet ipsi, quomodo caute ambuletis,“ et confecciones propinarunt. Sed et magistri medicine, multum eis timentes, dederunt contra pestem, que Prage vigebat, remedia et in scriptis et de apoteca. Scripserunt autem dominis principibus, quod mitterent oratores suos. Et quia quidam nuncius, qui per eos primo missus fuerat ad illustrem principem dominum ducem Albertum Austrie, impeditus fuit in via ruptis literis eorum, miserunt alium, per quem dominus dux, existens in transitu versus serenissimam dominam imperatricem, scripsit eis literas multum graciosas, quod ob tarditatem nuncii non erat possibile oratores suos destinare ad terminum conuencionis, sed semper esset ipse in prompta obediencia sacri concilii. Illustres principes domini duces Saxonie destinauerant vnum doctorem, qui eciam in estiua conuencione interfuerat ; sed infirmitate prepeditus mansit in via, et venit alius pro ipsius excusacione, simul et vt sciret, que agerentur. Reverendus pater episcopus Wratislauiensis et illustres duces Slesie non oratores miserunt, sed simplicem nuncium, et aliquibus Pragensibus commiserunt, ut cum eis agerent. Sed eciam dominus Sigis- mundus Stromeyr, orator ciuitatis Nurembergensis, cum eis venisset in Egram, illic, quia ex culpa Bohemorum longua mora immineret, visum fuit, ut interim rediret Nurembergam ad aduisandum de aliquibus dominos principes et communitates, et premuniendum, si forsan Bohemi, ut minabantur, exirent in Bauariam. At uero legati Bohemorum non promiserunt, ut aduentum dicti Sigismundi expectarent, tametsi ei scripsissent, quod festinaret reuerti. Optabant multum eius presenciam, quippe qui in priori legacione eius prudenciam et consilia matura fuissent experti; venit autem postea vsque Cubitum. Audiuit autem, quo- modo quatuor capitanei conuenissent ei in omni via ponere insidias, habituri de eo decem milia sexagenarum pro ipsius redempcione. Sed et Cubitenses propter inimicicias inter eos et dominum Crussinam de Suemberg non ausi fuerunt exire ad eius conductum; propter quod compulsus rediit Nurembergam. Ex eadem quippe causa Cubitenses non exiuerant ad eos conducendum, vnde cum magno periculo tunc sine conductu transiuerunt. Itaque duos in Praga cum eis habuerunt, vnum de Egra, alterum de Nuremberga, vtrosque peritos lingue Bohemice, et quantum sufficiebat Latine, ad interpretandum scilicet, pariter et intelligendum et referendum, si dicta per eos in Latino referentur per Bohemos fideliter et integre in Bohemico; vnde et interdum supplebant, si aliqua Bohemi interpretando omisissent. 5° Nouembris per aliquos ex eis expositum fuit consulibus noue ciuitatis Prage in eorum pretorio, sacrum concilium per eos suas literas direxisse ad tres simul ciuitates Pragenses, propterea placere eis conuenire simul certo loco et tempore. Requisita et habita deliberacione responderunt: „Non nobis hoc conuenit, sed consulibus antique Prage; dicatis, quod velint ipsi consules antique et minoris ciuitatum ad pretorium noue Prage accedere.“ Instabant apud eos sepe et multum, signanter legati, qui hic fuerunt, et alii, quod etsi nollent conuenire in pretorio antique Prage, saltem in collegio Karoli, nec acquieuerunt. Itaque in pretorio antique Prage, inibi congregatis consulibus antique 1433.
448 Aegidii Carlerii, 5. Nov. numero. In hac tercia, prima et secunda visitacione congratulati sunt aduentui eorum, vt angelos pacis susceperunt ; hortati sunt eos bono et equo animo esse ad feliciter con- sumandum ceptos tractatus vnitatis et pacis. Dixerunt eos secure esse, vt in propriis laribus ita in eorum ciuitate, ymo vero ut in ea essent non passiui hospites sed actiui. Subsequenter visitauerunt eos magistri, proposuerunt sub hoc themate : "videte vosmet ipsi, quomodo caute ambuletis,“ et confecciones propinarunt. Sed et magistri medicine, multum eis timentes, dederunt contra pestem, que Prage vigebat, remedia et in scriptis et de apoteca. Scripserunt autem dominis principibus, quod mitterent oratores suos. Et quia quidam nuncius, qui per eos primo missus fuerat ad illustrem principem dominum ducem Albertum Austrie, impeditus fuit in via ruptis literis eorum, miserunt alium, per quem dominus dux, existens in transitu versus serenissimam dominam imperatricem, scripsit eis literas multum graciosas, quod ob tarditatem nuncii non erat possibile oratores suos destinare ad terminum conuencionis, sed semper esset ipse in prompta obediencia sacri concilii. Illustres principes domini duces Saxonie destinauerant vnum doctorem, qui eciam in estiua conuencione interfuerat ; sed infirmitate prepeditus mansit in via, et venit alius pro ipsius excusacione, simul et vt sciret, que agerentur. Reverendus pater episcopus Wratislauiensis et illustres duces Slesie non oratores miserunt, sed simplicem nuncium, et aliquibus Pragensibus commiserunt, ut cum eis agerent. Sed eciam dominus Sigis- mundus Stromeyr, orator ciuitatis Nurembergensis, cum eis venisset in Egram, illic, quia ex culpa Bohemorum longua mora immineret, visum fuit, ut interim rediret Nurembergam ad aduisandum de aliquibus dominos principes et communitates, et premuniendum, si forsan Bohemi, ut minabantur, exirent in Bauariam. At uero legati Bohemorum non promiserunt, ut aduentum dicti Sigismundi expectarent, tametsi ei scripsissent, quod festinaret reuerti. Optabant multum eius presenciam, quippe qui in priori legacione eius prudenciam et consilia matura fuissent experti; venit autem postea vsque Cubitum. Audiuit autem, quo- modo quatuor capitanei conuenissent ei in omni via ponere insidias, habituri de eo decem milia sexagenarum pro ipsius redempcione. Sed et Cubitenses propter inimicicias inter eos et dominum Crussinam de Suemberg non ausi fuerunt exire ad eius conductum; propter quod compulsus rediit Nurembergam. Ex eadem quippe causa Cubitenses non exiuerant ad eos conducendum, vnde cum magno periculo tunc sine conductu transiuerunt. Itaque duos in Praga cum eis habuerunt, vnum de Egra, alterum de Nuremberga, vtrosque peritos lingue Bohemice, et quantum sufficiebat Latine, ad interpretandum scilicet, pariter et intelligendum et referendum, si dicta per eos in Latino referentur per Bohemos fideliter et integre in Bohemico; vnde et interdum supplebant, si aliqua Bohemi interpretando omisissent. 5° Nouembris per aliquos ex eis expositum fuit consulibus noue ciuitatis Prage in eorum pretorio, sacrum concilium per eos suas literas direxisse ad tres simul ciuitates Pragenses, propterea placere eis conuenire simul certo loco et tempore. Requisita et habita deliberacione responderunt: „Non nobis hoc conuenit, sed consulibus antique Prage; dicatis, quod velint ipsi consules antique et minoris ciuitatum ad pretorium noue Prage accedere.“ Instabant apud eos sepe et multum, signanter legati, qui hic fuerunt, et alii, quod etsi nollent conuenire in pretorio antique Prage, saltem in collegio Karoli, nec acquieuerunt. Itaque in pretorio antique Prage, inibi congregatis consulibus antique 1433.
Strana 449
Liber de Legationibus. 449 et minoris Prage, presentauerunt literas sacri concilii, et vnus ex eis, scilicet magister Martinus Berruerii, proposuit sub hoc theumate sub persona ecclesie : „Ego mater pulcre dileccionis, et timoris, et agnicionis, et sancte spei.“ Deduxit: mater pulcre dileccionis, ideo amanda, timoris, ideo obedienda; agnicionis, ideo audienda, sancte spei, ideo omni cum fiducia adeunda. Iniecte fuerunt regraciaciones, dehinc exortaciones, ut sicut hactenus constanti et equo animo fuissent ad prosequendum ea, que sunt vnitatis et pacis, ita multo magis essent in posterum pro votiua ceptorum tractatuum consummacione. Subsequenter reverendus magister Henricus Toke, emeritus sacre theologie professor, in collegio Karoli habuit verbum ad magistros sumpto theumate : „Sit vobiscum pax, gracia et misericordia.“ Deduxit materiam iuxta terminos theumatis theologaliter et fecunde. Respondit autem in bono lumine magister Buczo de Gdina sumpto verbo : „Confido in domino Jhesu, quia qui cepit in vobis opus bonum, perficiet.“ Interea sacerdos quidam, Lupus nomine et proprietate, non cessabat in noua ciuitate predicare : Caueatis ab istis legatis, habent mel in ore, fel in corde; inducere volunt imperatorem, quod amputet capita vestra. Dicebat, sepius eos fregisse saluum conductum, tum quia consecrassent altaria precio accepto, tum quia sermones fecissent. Innuebat, ut pro Hus et Jeronimo, qui igni dati fuerant in Constanciensi concilio, manerent ex eis simili pene adiciendi. Postea vero, quando cognouit bonam voluntatem eorum dominorum, baronum et magistrorum, cepit inuehere contra eos inhoneste multum, aliquos exprimens ex nomine, aliquos per circumlocuciones, quod peiores eis essent et magis nociui. Adueniente xvn° Nouembris, legati Bohemorum in generali congregacione fecerunt relacionem suam in collegio Karoli. Die *) Martis, xvn" mensis Nouembris, congregatis dominis ambassiatoribus in 17. Nov. eorum hospicio Prage, ibidem ipsa die accesserunt succesiue plures barones, milites, nobiles et consules regni Boemie et ciuitatum illius regni in notabili societate. Qui coram ipsis dominis dixerunt per organum magistri Joannis Rocquezana in effectu, quod ipsi, ciuitatesque et communitates ipsius regni quam plurimum letabantur de ipsorum accessu ad dictum regnum, ad quod veniebant pro pace et vnione ipsius, sperantes et toto affectu desiderantes pacem et vnitatem habere, quam sperabant habere et consequi ad finem optatum per eorum adventum. Et eis regraciati multum fuerunt et toti concilio de bona affeccione, et eciam de pena et labore occasione premissorum tractatuum eiusdem regni, cum pluribus aliis verbis ipsam materiam concernentibus etc.; quodque ipsi barones, nobiles, consules, ciuitates et communitates illius regni die crastina in collegio Karoli super exponendis per eosdem dominos ambassiatores ex parte concilii debebant congregari hora xvin’, rogantes eosdem dominos, quatenus illa hora vellent esse parati, et ibidem comparere. Qui quidem domini per organum domini auditoris responderunt, multum eis regraciando de suscepcione et oblatis, et quod iam diu erat ipsam congregacionem expectabant ; et propter pacem et vnionem huius regni venerant, ipsos admonentes, quatenus dare vellent operam etc., regra- ciantes viceuersa de honore et visitacione eprum, offerentes se et sua ad sua beneplacita. Die sequenti intrauerunt generalem congregacionem. Quociens autem exiuerunt 18. Nov. de hospicio eorum ad generalem uel particularem congregacionem, semper eos educebant 1433. *) Acta hujus diei post primam ambasiatorum propositionem annotavit Carlerius. Diario restituere visum fuit. Scriptores I. 57
Liber de Legationibus. 449 et minoris Prage, presentauerunt literas sacri concilii, et vnus ex eis, scilicet magister Martinus Berruerii, proposuit sub hoc theumate sub persona ecclesie : „Ego mater pulcre dileccionis, et timoris, et agnicionis, et sancte spei.“ Deduxit: mater pulcre dileccionis, ideo amanda, timoris, ideo obedienda; agnicionis, ideo audienda, sancte spei, ideo omni cum fiducia adeunda. Iniecte fuerunt regraciaciones, dehinc exortaciones, ut sicut hactenus constanti et equo animo fuissent ad prosequendum ea, que sunt vnitatis et pacis, ita multo magis essent in posterum pro votiua ceptorum tractatuum consummacione. Subsequenter reverendus magister Henricus Toke, emeritus sacre theologie professor, in collegio Karoli habuit verbum ad magistros sumpto theumate : „Sit vobiscum pax, gracia et misericordia.“ Deduxit materiam iuxta terminos theumatis theologaliter et fecunde. Respondit autem in bono lumine magister Buczo de Gdina sumpto verbo : „Confido in domino Jhesu, quia qui cepit in vobis opus bonum, perficiet.“ Interea sacerdos quidam, Lupus nomine et proprietate, non cessabat in noua ciuitate predicare : Caueatis ab istis legatis, habent mel in ore, fel in corde; inducere volunt imperatorem, quod amputet capita vestra. Dicebat, sepius eos fregisse saluum conductum, tum quia consecrassent altaria precio accepto, tum quia sermones fecissent. Innuebat, ut pro Hus et Jeronimo, qui igni dati fuerant in Constanciensi concilio, manerent ex eis simili pene adiciendi. Postea vero, quando cognouit bonam voluntatem eorum dominorum, baronum et magistrorum, cepit inuehere contra eos inhoneste multum, aliquos exprimens ex nomine, aliquos per circumlocuciones, quod peiores eis essent et magis nociui. Adueniente xvn° Nouembris, legati Bohemorum in generali congregacione fecerunt relacionem suam in collegio Karoli. Die *) Martis, xvn" mensis Nouembris, congregatis dominis ambassiatoribus in 17. Nov. eorum hospicio Prage, ibidem ipsa die accesserunt succesiue plures barones, milites, nobiles et consules regni Boemie et ciuitatum illius regni in notabili societate. Qui coram ipsis dominis dixerunt per organum magistri Joannis Rocquezana in effectu, quod ipsi, ciuitatesque et communitates ipsius regni quam plurimum letabantur de ipsorum accessu ad dictum regnum, ad quod veniebant pro pace et vnione ipsius, sperantes et toto affectu desiderantes pacem et vnitatem habere, quam sperabant habere et consequi ad finem optatum per eorum adventum. Et eis regraciati multum fuerunt et toti concilio de bona affeccione, et eciam de pena et labore occasione premissorum tractatuum eiusdem regni, cum pluribus aliis verbis ipsam materiam concernentibus etc.; quodque ipsi barones, nobiles, consules, ciuitates et communitates illius regni die crastina in collegio Karoli super exponendis per eosdem dominos ambassiatores ex parte concilii debebant congregari hora xvin’, rogantes eosdem dominos, quatenus illa hora vellent esse parati, et ibidem comparere. Qui quidem domini per organum domini auditoris responderunt, multum eis regraciando de suscepcione et oblatis, et quod iam diu erat ipsam congregacionem expectabant ; et propter pacem et vnionem huius regni venerant, ipsos admonentes, quatenus dare vellent operam etc., regra- ciantes viceuersa de honore et visitacione eprum, offerentes se et sua ad sua beneplacita. Die sequenti intrauerunt generalem congregacionem. Quociens autem exiuerunt 18. Nov. de hospicio eorum ad generalem uel particularem congregacionem, semper eos educebant 1433. *) Acta hujus diei post primam ambasiatorum propositionem annotavit Carlerius. Diario restituere visum fuit. Scriptores I. 57
Strana 450
450 Aegidii Carlerii, et reducebant quatuor aut quinque de pocioribus baronibus cum multo honore. In predicta vero congregacione ante omnia ceptum est ab oracione, cantato alta et comuni omnium voce: „veni sancte spiritus"; audiebantur singultus, gemitus, suspiria, exitus lacrimarum deducebant oculi, et quis lacrimas continuisset? Dehinc magister Johannes de Roczana assumpsit verbum: "obseruate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram," pro hoc commendans communionem calicis, quod eam apostoli obseruassent. Congra- tulatus est nomine regni aduentui eorum; regraciatus est sacro concilio et eis, quod sicut ex hesterna suorum oratorum relacione audiuerant, idem oratores fuissent cum omni securitate et ducti Basileam et inde reducti, cum omni caritate, humanitate, honori- ficencia Basilee per patres sacri concilii, in via per eos tractati, insuper et cum omni paciencia et mansuetudine auditi. Et quoniam christianissimus Karolus rex Francorum eis misisset epistolam exhortatoriam ad vnitatem et pacem, cui nec fecunditas deerat neque facundia, habuerunt pro magno munere, et per organum prefati Roczana regi christia- nissimo reuerenter multum regraciati sunt, ita ut assurgerent vniuersi, et capita nudarent. Post presentata bulla sacri concilii, reuerendus in Christo pater, dominus episcopus Constanciensis, vtique non ab re Constanciensis, quippe qui ex eis, quos nouerim, pre- dicande constancie sit et imperturbati animi, proposuit suaui et mansueto eloquio sub uerbo prophetico: „Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua.“ Exortatus est ad vnitatem et pacem ; commendauit maternam pietatem sacri concilii ad eos, quod eorum cuperet salutem in visceribus caritatis. Illico post dominus Johannes de Polmar, auditor palacii emeritus, decretorum doctor et archidyaconus Barchinonensis, sumpsit verbum: „Magister, scimus quia verax es, et viam dei in veritate doces.“ Disseruit eleganter et disserte, tribunal veritatis esse sacra generalia concilia; enarrauit succincte priores tractatus, quo ordinate et dependenter ut vbi dimissum fuerat inciperet, et intraret materiam suorum articulorum hoc tenore: "Quia materna viscera.“ Vide post. Hec dum dicerentur, quidam, qui ab eis fatuus dicebatur, clamauit: "Ne omnes pereatis, habeatis pacem!“ Hiis propositis duobus diebus fuit altercacio, postulantibus eis, ut dicerent, si acceptarent sensus sacri concilii circa illos tres articulos; illis vero, ut primum circa articulum communionis dicerent intencionem sacri concilii, alioquin timendum esset de ruptura. 1433. Suggerebant eis aliqui, eciam de maioribus, affectati ad vnitatem et pacem, quod non hesitarent dicere de concessione communionis sub vtraque specie, quoniam facta concessione non tardaret, quin ipsi eam per se deponerent ; proinde deliberauerunt dicere de communione. Conuocata igitur generali congregacione premiserunt, quod ante omnia vellent ab eis audire, quod eciam in congregacione indicta in festo trinitatis regnum spoponderat, si fuerit bonus finis de suis quatuor articulis, ipsi vellent pacem habere et ecclesiasticam vnitatem, post hec dicerent de articulo communionis. Tunc per organum magistri Johannis de Roczana nomine tocius regni responsum est: "volumus“; et eo petente, "est ita“ alta voce acclamauit tota congregacio lingua eorum: „tac, tac,“ id est: sic, sic. Solus Petrus Anglicus surrexit et ait: bonum et laudabilem finem intelli- gimus, si concordes fuerimus; reprehensus autem a magistris tacuit. Cantato igitur primo „veni sancte spiritus,“ dixit dominus auditor de communione calicis sub hiis verbis: „In nomine domini et saluatoris“ etc. Vide, quia inferius ponitur. Interea presentate
450 Aegidii Carlerii, et reducebant quatuor aut quinque de pocioribus baronibus cum multo honore. In predicta vero congregacione ante omnia ceptum est ab oracione, cantato alta et comuni omnium voce: „veni sancte spiritus"; audiebantur singultus, gemitus, suspiria, exitus lacrimarum deducebant oculi, et quis lacrimas continuisset? Dehinc magister Johannes de Roczana assumpsit verbum: "obseruate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram," pro hoc commendans communionem calicis, quod eam apostoli obseruassent. Congra- tulatus est nomine regni aduentui eorum; regraciatus est sacro concilio et eis, quod sicut ex hesterna suorum oratorum relacione audiuerant, idem oratores fuissent cum omni securitate et ducti Basileam et inde reducti, cum omni caritate, humanitate, honori- ficencia Basilee per patres sacri concilii, in via per eos tractati, insuper et cum omni paciencia et mansuetudine auditi. Et quoniam christianissimus Karolus rex Francorum eis misisset epistolam exhortatoriam ad vnitatem et pacem, cui nec fecunditas deerat neque facundia, habuerunt pro magno munere, et per organum prefati Roczana regi christia- nissimo reuerenter multum regraciati sunt, ita ut assurgerent vniuersi, et capita nudarent. Post presentata bulla sacri concilii, reuerendus in Christo pater, dominus episcopus Constanciensis, vtique non ab re Constanciensis, quippe qui ex eis, quos nouerim, pre- dicande constancie sit et imperturbati animi, proposuit suaui et mansueto eloquio sub uerbo prophetico: „Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua.“ Exortatus est ad vnitatem et pacem ; commendauit maternam pietatem sacri concilii ad eos, quod eorum cuperet salutem in visceribus caritatis. Illico post dominus Johannes de Polmar, auditor palacii emeritus, decretorum doctor et archidyaconus Barchinonensis, sumpsit verbum: „Magister, scimus quia verax es, et viam dei in veritate doces.“ Disseruit eleganter et disserte, tribunal veritatis esse sacra generalia concilia; enarrauit succincte priores tractatus, quo ordinate et dependenter ut vbi dimissum fuerat inciperet, et intraret materiam suorum articulorum hoc tenore: "Quia materna viscera.“ Vide post. Hec dum dicerentur, quidam, qui ab eis fatuus dicebatur, clamauit: "Ne omnes pereatis, habeatis pacem!“ Hiis propositis duobus diebus fuit altercacio, postulantibus eis, ut dicerent, si acceptarent sensus sacri concilii circa illos tres articulos; illis vero, ut primum circa articulum communionis dicerent intencionem sacri concilii, alioquin timendum esset de ruptura. 1433. Suggerebant eis aliqui, eciam de maioribus, affectati ad vnitatem et pacem, quod non hesitarent dicere de concessione communionis sub vtraque specie, quoniam facta concessione non tardaret, quin ipsi eam per se deponerent ; proinde deliberauerunt dicere de communione. Conuocata igitur generali congregacione premiserunt, quod ante omnia vellent ab eis audire, quod eciam in congregacione indicta in festo trinitatis regnum spoponderat, si fuerit bonus finis de suis quatuor articulis, ipsi vellent pacem habere et ecclesiasticam vnitatem, post hec dicerent de articulo communionis. Tunc per organum magistri Johannis de Roczana nomine tocius regni responsum est: "volumus“; et eo petente, "est ita“ alta voce acclamauit tota congregacio lingua eorum: „tac, tac,“ id est: sic, sic. Solus Petrus Anglicus surrexit et ait: bonum et laudabilem finem intelli- gimus, si concordes fuerimus; reprehensus autem a magistris tacuit. Cantato igitur primo „veni sancte spiritus,“ dixit dominus auditor de communione calicis sub hiis verbis: „In nomine domini et saluatoris“ etc. Vide, quia inferius ponitur. Interea presentate
Strana 451
Liber de Legationibus. 451 fuerunt litere misse regno Bohemie pro parte reuerendorum patrum, dominorum legatorum Francie, in sacro concilio existencium, quarum fuit exposita credencia sumpto themate: „Solliciti seruare vnitatem spiritus in vinculo pacis; vnum corpus, et vnus spiritus,“ vbi recte ad intencionem glose duo iubet apostolus seruare, vnitatem ecclesiasticam et pacem temporalem. Solliciti, inquit, seruare vnitatem spiritus, glo. 1, vnitatem ecclesiasticam, quam facit spiritus sanctus, contra scisma, quod facit diabolus, et pacem, que dicitur vinculum, quia est nutrimentum spiritualis vnitatis. Veneris, xx“ Nouembris, accesserunt mane ad hospicium dominorum legatorum 20. Nov. nonnulli barones, capitanei et nobiles a generali congregacione regni Bohemie missi, qui nomine eiusdem congregacionis eosque dominos legatos cum instancia requisierunt, qua- tenus cum ipsis baronibus ad collegium, dictum collegium Karoli, in quo erant congregati domini barones, nobiles et ceteri eius regni, accedere vellent. Qui quidem domini legati responderunt, quod parati erant se transferre in quocumque loco, quo domini Bohemi vellent; et sic a dicto hospicio cum predictis nobilibus recedentes ad dictum collegium accesserunt, et in quandam stupam, in qua erant congregati domini, gubernator cum suo consilio, barones, nobiles, capitanei et antiquiores ac deputati regni ipsius et marchio- natus Morauie, ducti fuerunt. Qui quidem domini legati ex parte dicte congregacionis per organum magistri Jo. Roczana exhortati fuerunt, quod cum ipsi declaracionem trium articulorum dedissent, et de alio articulo, scilicet de communione, qui primus erat in ordine, nichil dixerant, quatenus super illo ipsi domini legati suam vellent declarare inten- cionem, ut si quis esset dubius super illo, quod cum aliis tribus per eosdem dominos legatos datis concordare et tractare valerent. Qui quidem domini legati per organum domini auditoris dixerunt, quod ipsi domini super ipsis articulis per eos datis nichil poterant mutare, quia in illa forma et in illo sensu erant eis ex parte sacri concilii traditi, et quod bene vellent certificari a congregacione, si illos articulos in illo sensu volebant acceptare, persuasiones multas, eosdem articulos in ipso sensu acceptandos fore, ad hec inducendo. Super quibus idem Bohemi dixerunt, quod domini in aliam stupam, si placeret, se trans- ferrent; et interim ipsi super hec deliberarent. Quibus in eadem stupa existentibus, pauco temporis interuallo accesserunt ad ipsos Roczana et quidam alii, tam spirituales quam seculares viri, qui nomine congregacionis in tanto dominos requisierunt, ut supra fecerant, et quod ille articulus de communione declararetur, ut simul de quatuor tractarent. Qui quidem domini legati, habita deliberacione inter se, ad dominos Bohemos in illa stupa congregatos accesserunt, et se super hiis, in quantum potuerunt, excusarunt, et quod suam intencionem super dictis tribus articulis iam declarauerant, et iam fere omnia, que in pectore gerebant, in apertum posuerant, et ipsi Bohemi nichil de intencione eorum declarauerant, requirentes ipsos Bohemos, quatenus ipsi aliquid dicerent super illis articulis; ut simul in mensa epularent. Et cum non exaudirentur, idem domini delibera- cionem vsque in crastinum mane pecierunt, vt oracionibus hinc inde fusis spiritus sanctus in corda ipsorum infundere dignaretur per eos dicenda. Quo concordato domini legati eosdem Bohemos requisiuerunt, quatenus declararent, si parati erant suscipere pacem cum vniuerso populo Christiano et vnitatem ecclesiasticam, si eis libertaretur communio certo modo. Qui nichil tunc responderunt; sed ad hospicium simili comitiua, qua ducti fuerant, reducti sunt et conducti fuerunt. 1433. 57.
Liber de Legationibus. 451 fuerunt litere misse regno Bohemie pro parte reuerendorum patrum, dominorum legatorum Francie, in sacro concilio existencium, quarum fuit exposita credencia sumpto themate: „Solliciti seruare vnitatem spiritus in vinculo pacis; vnum corpus, et vnus spiritus,“ vbi recte ad intencionem glose duo iubet apostolus seruare, vnitatem ecclesiasticam et pacem temporalem. Solliciti, inquit, seruare vnitatem spiritus, glo. 1, vnitatem ecclesiasticam, quam facit spiritus sanctus, contra scisma, quod facit diabolus, et pacem, que dicitur vinculum, quia est nutrimentum spiritualis vnitatis. Veneris, xx“ Nouembris, accesserunt mane ad hospicium dominorum legatorum 20. Nov. nonnulli barones, capitanei et nobiles a generali congregacione regni Bohemie missi, qui nomine eiusdem congregacionis eosque dominos legatos cum instancia requisierunt, qua- tenus cum ipsis baronibus ad collegium, dictum collegium Karoli, in quo erant congregati domini barones, nobiles et ceteri eius regni, accedere vellent. Qui quidem domini legati responderunt, quod parati erant se transferre in quocumque loco, quo domini Bohemi vellent; et sic a dicto hospicio cum predictis nobilibus recedentes ad dictum collegium accesserunt, et in quandam stupam, in qua erant congregati domini, gubernator cum suo consilio, barones, nobiles, capitanei et antiquiores ac deputati regni ipsius et marchio- natus Morauie, ducti fuerunt. Qui quidem domini legati ex parte dicte congregacionis per organum magistri Jo. Roczana exhortati fuerunt, quod cum ipsi declaracionem trium articulorum dedissent, et de alio articulo, scilicet de communione, qui primus erat in ordine, nichil dixerant, quatenus super illo ipsi domini legati suam vellent declarare inten- cionem, ut si quis esset dubius super illo, quod cum aliis tribus per eosdem dominos legatos datis concordare et tractare valerent. Qui quidem domini legati per organum domini auditoris dixerunt, quod ipsi domini super ipsis articulis per eos datis nichil poterant mutare, quia in illa forma et in illo sensu erant eis ex parte sacri concilii traditi, et quod bene vellent certificari a congregacione, si illos articulos in illo sensu volebant acceptare, persuasiones multas, eosdem articulos in ipso sensu acceptandos fore, ad hec inducendo. Super quibus idem Bohemi dixerunt, quod domini in aliam stupam, si placeret, se trans- ferrent; et interim ipsi super hec deliberarent. Quibus in eadem stupa existentibus, pauco temporis interuallo accesserunt ad ipsos Roczana et quidam alii, tam spirituales quam seculares viri, qui nomine congregacionis in tanto dominos requisierunt, ut supra fecerant, et quod ille articulus de communione declararetur, ut simul de quatuor tractarent. Qui quidem domini legati, habita deliberacione inter se, ad dominos Bohemos in illa stupa congregatos accesserunt, et se super hiis, in quantum potuerunt, excusarunt, et quod suam intencionem super dictis tribus articulis iam declarauerant, et iam fere omnia, que in pectore gerebant, in apertum posuerant, et ipsi Bohemi nichil de intencione eorum declarauerant, requirentes ipsos Bohemos, quatenus ipsi aliquid dicerent super illis articulis; ut simul in mensa epularent. Et cum non exaudirentur, idem domini delibera- cionem vsque in crastinum mane pecierunt, vt oracionibus hinc inde fusis spiritus sanctus in corda ipsorum infundere dignaretur per eos dicenda. Quo concordato domini legati eosdem Bohemos requisiuerunt, quatenus declararent, si parati erant suscipere pacem cum vniuerso populo Christiano et vnitatem ecclesiasticam, si eis libertaretur communio certo modo. Qui nichil tunc responderunt; sed ad hospicium simili comitiua, qua ducti fuerant, reducti sunt et conducti fuerunt. 1433. 57.
Strana 452
452 Aegidii Carlerii, Sabbati, xxi' huius mensis, supra nominati *) domini legati ad dictum collegium mane accesserunt, et ducti per certos barones et nobiles ab hospicio eorum. Vsque collegium eos ipsi conduxerunt, et predictam stupam, sicut die precedenti, intrauerunt, in qua erant congregati domini, gubernator cum consilio, nobiles, barones et plures alii. Qui quidem domini legati per organum domini auditoris narrauerunt, qualiter die hesterna concluserant, quod illa nocte deum orarent, ut infundere in corda eorum dignaretur dicenda per eos die hodierno ad sui laudem et honorem; et prout die precedenti eosdem Bohemos requisierunt, quatenus super illis tribus articulis suam vellent declarare inten- cionem, et quod super articulo communionis, habita eorum responsione, parati erant declarare eorum intencionem, prout deus eis ministraret, et eciam quod responderent ipsi Bohemi, si habito fine de ipsis quatuor articulis parati erant suscipere pacem cum vniuerso populo Christiano et ecclesiasticam vnitatem. Qui quidem domini Bohemi respon- derunt, quod super illis adhuc deliberare volebant; quo dicto domini legati se in aliam stupam transtulerunt. Quibus in eadem stupa existentibus, ad ipsos paulo post accesserunt aliqui deputati a dicta congregacione, qui ut prius eosdem dominos legatos requisierunt, quatenus super illo articulo suam vellent declarare intencionem, et habita responsione super illo, Boemi responderent quoad alia supradicta. Qui quidem domini tune hiis visis responderunt, quod ex quo dominis Bohemis placebat, quod eciam parati erant domini legati eorum precibus annuere; sed eisdem videbatur, quod illa declaracio illius articuli preualebat fieri in plena et generali congregacione, que per duas horas post facta fuit uel circiter. Et interim magister Martinus Berruerii credenciam literarum Karoli regis Francie ipsis Bohemis destinatarum exposuit coram dicta congregacione particulari. Qua quidem generali congregacione facta, dominis Bohemis in magno numero congregatis in predicta magna aula, accesserunt idem domini legati, et in loco eis parato sedentes, prout ipsa die et alia precedenti fecerant, requisiuerunt eosdem Bohemos, quatenus declarare vellent, an habito fine et concordia de dictis quatuor articulis, uolebant habere pacem cum vniuerso populo Christiano, et ecclesiasticam suscipere vnitatem. Qui tunc respon- derunt cum magna vocum emissione, quod sic. Quo audito incepit idem dominus auditor, prehabitis aliquibus verbis ortatoriis et oracione ad deum per decantacionem arie "veni sancte spiritus,“ quoddam folium papiri legere incepit. Qua cedula lecta, et copia eisdem Bohemis data, idem dominus auditor dixit, quod si in declaracione dictorum articulorum essent aliqua verba dubia uel obscura, parati erant illa declarare, et raciones efficaces, quare ita ponere oportuit, dare et allegare. Quibus dictis responderunt idem Bohemi, quod super premissis deliberarent; et eosdem dominos legatos ad hospicium per certos barones et nobiles conduci fecerunt. Cuius quidem cedule exhibite tenor sequitur et est talis etc. (sic.) Lune, xxII’ Nouembris, congregatis dominis legatis in eorum hospiciis, accesse- runt de mane ad ipsos nonnulli a congregacione deputati, ecclesiastici et seculares, qui dominos legatos instanter requisiuerunt, quatenus cum in articulis per eosdem dominos legatos eisdem Bohemis datis esset maxima difficultas, et specialiter in articulo communionis, 1433. 21. Nov. 23. Nov. *) Reliqua dehine usque ad finem diarii secundæ legationis exstant quoque in Codice Bibliothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 7— 16.
452 Aegidii Carlerii, Sabbati, xxi' huius mensis, supra nominati *) domini legati ad dictum collegium mane accesserunt, et ducti per certos barones et nobiles ab hospicio eorum. Vsque collegium eos ipsi conduxerunt, et predictam stupam, sicut die precedenti, intrauerunt, in qua erant congregati domini, gubernator cum consilio, nobiles, barones et plures alii. Qui quidem domini legati per organum domini auditoris narrauerunt, qualiter die hesterna concluserant, quod illa nocte deum orarent, ut infundere in corda eorum dignaretur dicenda per eos die hodierno ad sui laudem et honorem; et prout die precedenti eosdem Bohemos requisierunt, quatenus super illis tribus articulis suam vellent declarare inten- cionem, et quod super articulo communionis, habita eorum responsione, parati erant declarare eorum intencionem, prout deus eis ministraret, et eciam quod responderent ipsi Bohemi, si habito fine de ipsis quatuor articulis parati erant suscipere pacem cum vniuerso populo Christiano et ecclesiasticam vnitatem. Qui quidem domini Bohemi respon- derunt, quod super illis adhuc deliberare volebant; quo dicto domini legati se in aliam stupam transtulerunt. Quibus in eadem stupa existentibus, ad ipsos paulo post accesserunt aliqui deputati a dicta congregacione, qui ut prius eosdem dominos legatos requisierunt, quatenus super illo articulo suam vellent declarare intencionem, et habita responsione super illo, Boemi responderent quoad alia supradicta. Qui quidem domini tune hiis visis responderunt, quod ex quo dominis Bohemis placebat, quod eciam parati erant domini legati eorum precibus annuere; sed eisdem videbatur, quod illa declaracio illius articuli preualebat fieri in plena et generali congregacione, que per duas horas post facta fuit uel circiter. Et interim magister Martinus Berruerii credenciam literarum Karoli regis Francie ipsis Bohemis destinatarum exposuit coram dicta congregacione particulari. Qua quidem generali congregacione facta, dominis Bohemis in magno numero congregatis in predicta magna aula, accesserunt idem domini legati, et in loco eis parato sedentes, prout ipsa die et alia precedenti fecerant, requisiuerunt eosdem Bohemos, quatenus declarare vellent, an habito fine et concordia de dictis quatuor articulis, uolebant habere pacem cum vniuerso populo Christiano, et ecclesiasticam suscipere vnitatem. Qui tunc respon- derunt cum magna vocum emissione, quod sic. Quo audito incepit idem dominus auditor, prehabitis aliquibus verbis ortatoriis et oracione ad deum per decantacionem arie "veni sancte spiritus,“ quoddam folium papiri legere incepit. Qua cedula lecta, et copia eisdem Bohemis data, idem dominus auditor dixit, quod si in declaracione dictorum articulorum essent aliqua verba dubia uel obscura, parati erant illa declarare, et raciones efficaces, quare ita ponere oportuit, dare et allegare. Quibus dictis responderunt idem Bohemi, quod super premissis deliberarent; et eosdem dominos legatos ad hospicium per certos barones et nobiles conduci fecerunt. Cuius quidem cedule exhibite tenor sequitur et est talis etc. (sic.) Lune, xxII’ Nouembris, congregatis dominis legatis in eorum hospiciis, accesse- runt de mane ad ipsos nonnulli a congregacione deputati, ecclesiastici et seculares, qui dominos legatos instanter requisiuerunt, quatenus cum in articulis per eosdem dominos legatos eisdem Bohemis datis esset maxima difficultas, et specialiter in articulo communionis, 1433. 21. Nov. 23. Nov. *) Reliqua dehine usque ad finem diarii secundæ legationis exstant quoque in Codice Bibliothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 7— 16.
Strana 453
Liber de Legationibus. 453 quatenus ipsos articulos in alia forma modificare vellent, ut cicius possent super illis con- cordare, et finem huius negocii habere ; nec erant verba in dicto articulo posita bene apta, nec in honorem ipsius regni Bohemie conueniencia. Qui quidem domini responderunt, quod forma trium articulorum per eos datorum erat data a sacro concilio, super qua nichil poterant mutare; quo autem ad alium articulum de communione, ea, que inscripta erant in ipso, erant verba, que in substancia habebant a sacro concilio; sed si esset aliqua difficultas in verbis, parati erant domini illas difficultates declarare, et raciones efficaces dare, quare ita dicere opporteret; et quod domini parati erant totis viribus laborare ad hoc, quod fieret pax et vnitas, et eciam ad hoc erant destinati. Martis sequenti, xxIV" eiusdem mensis, accesserunt ad hospicium dominorum 24. Nov. legatorum plures viri ecclesiastici, inter quos erat Roczana, Procopius Rasus, Anglicus, Marcoldus, Sybrac, dominus Nuo (sic) et Ambrosius, dominus Martinus et magister Procopius, qui duo fuerunt in Basilea. Qui dominos legatos instanter requisiuerunt, qua- tenus articuli, prout per suos ambassiatores in concilio dati erant, in forma concederentur, et specialiter de articulo communionis, ita quod libertaretur communio pro toto regno Bohemie et marchionatu Morauie, et locis eis in hac parte adherentibus ; eciam quod illis de ciuitatibus et castris regni et marchionatus, qui nunc oppositum tenent, libertaretur eis illa communio, discussione illius articuli in concilio pendente, multa inconueniencia, nisi ita fieret, allegando. Quibus multum notabiliter fuit responsum per dominum auditorem. et quod ille articulus communionis eis libertaretur in concilio, modo et forma in eodem articulo per dominos legatos descriptis et in generali congregacione regni expositis; et de hoc assecurabant domini legati dictos Bohemos. Verumtamen si fieret tractatus super illis articulis, bene aponeretur aliquis alius modus, qui non sonaret in dedecus seu diffa- macionem ipsius regni, sed pocius in honorem, quia in quantum dominis esset possibile, fauere volebant huic regno, salua fide et honore ecclesie. Insuper requirebant, quod hec verba „vtilis et salubris" in ipso articulo ponerentur in debito loco, et eciam liber- taretur eis communio paruulorum, discussione articuli reseruata. Qui quidem domini legati responderunt, quod quoad illa verba "vtilis et salubris“ bene erant contenti; sed de communione paruulorum nichil habebant in mandatis, quia est articulus separatus et diuisus ab aliis quatuor; et ambassiatores regni cum discussione de precepto possent illum articulum in concilio deducere; nec fuerat disputatus in Basilea per ipsos Bohemos, sed solum de huiusmodi quatuor articulis. Bene tamen veritas erat, quod aliquid de illo articulo paruulorum per Roczanam incidenter et causa argumentacionis tactum fuerat, Roczane contrarium dicente, et de illo in concilio tetigerat, et eciam continetur sub articulo communionis. Quibus responsionibus ad huiusmodi et plura alia obiecta, tam ad articulum communionis, quam eciam tres alios, per dominos legatos factis solemniter et datis, responderunt dicti sacerdotes deputati, quod huiusmodi disputata et acta referrent in congregacione, que quidem congregacio erat in breui dissipanda; et iam plures barones, nobiles et alii aliarum ciuitatum deputati intendebant recedere, tam propter aëris infeccio- nem, quam eciam misias et expensas. Quare affectuose rogabant dominos, ne tantum bonum impedirent, quatenus inter se vellent aliquem alium modum aptum et honestum, sine offensa et lesione alicuius partis, super dictis quatuor articulis, et presertim super articulo communionis reperire, et dubitabant, quod domini de congregacione non vellent acceptare 1433.
Liber de Legationibus. 453 quatenus ipsos articulos in alia forma modificare vellent, ut cicius possent super illis con- cordare, et finem huius negocii habere ; nec erant verba in dicto articulo posita bene apta, nec in honorem ipsius regni Bohemie conueniencia. Qui quidem domini responderunt, quod forma trium articulorum per eos datorum erat data a sacro concilio, super qua nichil poterant mutare; quo autem ad alium articulum de communione, ea, que inscripta erant in ipso, erant verba, que in substancia habebant a sacro concilio; sed si esset aliqua difficultas in verbis, parati erant domini illas difficultates declarare, et raciones efficaces dare, quare ita dicere opporteret; et quod domini parati erant totis viribus laborare ad hoc, quod fieret pax et vnitas, et eciam ad hoc erant destinati. Martis sequenti, xxIV" eiusdem mensis, accesserunt ad hospicium dominorum 24. Nov. legatorum plures viri ecclesiastici, inter quos erat Roczana, Procopius Rasus, Anglicus, Marcoldus, Sybrac, dominus Nuo (sic) et Ambrosius, dominus Martinus et magister Procopius, qui duo fuerunt in Basilea. Qui dominos legatos instanter requisiuerunt, qua- tenus articuli, prout per suos ambassiatores in concilio dati erant, in forma concederentur, et specialiter de articulo communionis, ita quod libertaretur communio pro toto regno Bohemie et marchionatu Morauie, et locis eis in hac parte adherentibus ; eciam quod illis de ciuitatibus et castris regni et marchionatus, qui nunc oppositum tenent, libertaretur eis illa communio, discussione illius articuli in concilio pendente, multa inconueniencia, nisi ita fieret, allegando. Quibus multum notabiliter fuit responsum per dominum auditorem. et quod ille articulus communionis eis libertaretur in concilio, modo et forma in eodem articulo per dominos legatos descriptis et in generali congregacione regni expositis; et de hoc assecurabant domini legati dictos Bohemos. Verumtamen si fieret tractatus super illis articulis, bene aponeretur aliquis alius modus, qui non sonaret in dedecus seu diffa- macionem ipsius regni, sed pocius in honorem, quia in quantum dominis esset possibile, fauere volebant huic regno, salua fide et honore ecclesie. Insuper requirebant, quod hec verba „vtilis et salubris" in ipso articulo ponerentur in debito loco, et eciam liber- taretur eis communio paruulorum, discussione articuli reseruata. Qui quidem domini legati responderunt, quod quoad illa verba "vtilis et salubris“ bene erant contenti; sed de communione paruulorum nichil habebant in mandatis, quia est articulus separatus et diuisus ab aliis quatuor; et ambassiatores regni cum discussione de precepto possent illum articulum in concilio deducere; nec fuerat disputatus in Basilea per ipsos Bohemos, sed solum de huiusmodi quatuor articulis. Bene tamen veritas erat, quod aliquid de illo articulo paruulorum per Roczanam incidenter et causa argumentacionis tactum fuerat, Roczane contrarium dicente, et de illo in concilio tetigerat, et eciam continetur sub articulo communionis. Quibus responsionibus ad huiusmodi et plura alia obiecta, tam ad articulum communionis, quam eciam tres alios, per dominos legatos factis solemniter et datis, responderunt dicti sacerdotes deputati, quod huiusmodi disputata et acta referrent in congregacione, que quidem congregacio erat in breui dissipanda; et iam plures barones, nobiles et alii aliarum ciuitatum deputati intendebant recedere, tam propter aëris infeccio- nem, quam eciam misias et expensas. Quare affectuose rogabant dominos, ne tantum bonum impedirent, quatenus inter se vellent aliquem alium modum aptum et honestum, sine offensa et lesione alicuius partis, super dictis quatuor articulis, et presertim super articulo communionis reperire, et dubitabant, quod domini de congregacione non vellent acceptare 1433.
Strana 454
454 Aegidii Carlerii, 25. Nov. illum articulum, nisi libertaretur illa communio pro toto regno et marchionatu, ut inter se pacem habere possent, quia pro illa idem Bohemi multum contenderunt et certarunt; et hiis dictis recesserunt. Illa eadem die post prandium, circa crepusculum noctis, ad dominos legatos accesserunt nonnulli nobiles et viri ecclesiastici, ut dicebant, a congregacione regni deputati, qui dominos instanter requisiuerunt, quatenus dictos articulos et presertim primum, qui est de communione, in alia apciori forma absque offensione et lesione regni moderare vellent, et taliter, quod nullam deberent in illo vlteriorem idem Bohemi habere difficul- tatem. Qui quidem domini dixerunt, quod illa nocte libenter cogitarent, si aliquem alium modum, absque offensa alicuius partis, salua fide et honore ecclesie reperirent, et die sequenti responderent. Mercurii, xxV“ Nouembris, die sancte Katerine, accessit dominus Martinus Bohemus summo mane ad sciendum, qualiter domini ipsa nocte disposuerant de articulis; cui dati fuerunt ipsi quatuor articuli, videlicet tres vltimi, sicut in prima proposicione continetur, et primus, qui est de communione, certo modo modificatus a primo modo oblatus, in terminis differens, et in eadem substancia remanens. Statim post accesserunt Roczana, Procopius, Anglicus, Ambrosius et alii, qui die precedenti fuerant ad hospicium domi- norum. Qui deputati, ut dicebant etc. dixerunt, quod visa illa forma adhuc aliqua habebant dubia, que mouerunt. Et ad ea fuit responsum, et dixerunt domini, quod illa redigerentur in scriptis in quadam cedula particulari. Et tunc dixerunt, quod nisi libertaretur eis com- munio pro toto regno et marchionatu ac eciam adherentibus, dubitabant, quod barones et ceteri non vellent consentire. Ad que domini dixerunt, quod ipsi, in quantum erat eis possibile, illam formam tradiderant, quam credebant racionabilem fore et iustam, quare rogabant eos, quatenus cicius quod possent se super illis articulis expedire vellent, et quod communio eis in concilio libertaretur, quando ambassiatores regni pro volentibus postularent, eciam si pro nomine regni et marchionatus, libertaretur pro toto regno et marchionatu; sed propter hoc non vellent, quod aliqui cogerentur. Sed quod concederent communionem pro adherentibus, illud non permitterent, saltim extra regnum ; sed solum pro presenti libertaretur eis communio pro illis, qui talem vsum habebant solum, et hec omnia possent inscribi ad partem. Quibus dictis, et pluribus aliis altercacionibus deputati recesserunt. 1433. Jouis, xxVI" mensis Nouembris, congregatis dominis baronibus in collegio in par- ticulari congregacione cum gubernatore et suo consilio, domini legati ibidem per certos nobiles modo consueto conducti accesserunt. Qui per organum Roczane dixerunt thema assumendo: "dies tribulacionis et angustie venerunt super nos, quoniam, sicut dicit rex Ezechias: venerunt filii vsque ad partum, et vires non habebat parturiens,“ subiungens, quod multum exhilarata et gauisa fuerat congregacio, quando ipse Roczana cum aliis, a congregacione deputatis retulerunt, quod feria m', que fuit Martis vltima (24. Nov.), post nonnullas disputaciones et declaraciones circa articulos habitas, fuerant quasi in tractatu pacis, et postmodum supervenit impedimentum, seu orta est difficultas, que illos tractatus videtur impedire; non tamen penitus erat desperandum, sed inuocandum per ariam „veni sancte spiritus.“ Procopius Rasus, quandam cedulam papiream in suis tenens manibus, coram congregatis legere incepit, quam dicebat conclusionem circa articulos 26. Nov.
454 Aegidii Carlerii, 25. Nov. illum articulum, nisi libertaretur illa communio pro toto regno et marchionatu, ut inter se pacem habere possent, quia pro illa idem Bohemi multum contenderunt et certarunt; et hiis dictis recesserunt. Illa eadem die post prandium, circa crepusculum noctis, ad dominos legatos accesserunt nonnulli nobiles et viri ecclesiastici, ut dicebant, a congregacione regni deputati, qui dominos instanter requisiuerunt, quatenus dictos articulos et presertim primum, qui est de communione, in alia apciori forma absque offensione et lesione regni moderare vellent, et taliter, quod nullam deberent in illo vlteriorem idem Bohemi habere difficul- tatem. Qui quidem domini dixerunt, quod illa nocte libenter cogitarent, si aliquem alium modum, absque offensa alicuius partis, salua fide et honore ecclesie reperirent, et die sequenti responderent. Mercurii, xxV“ Nouembris, die sancte Katerine, accessit dominus Martinus Bohemus summo mane ad sciendum, qualiter domini ipsa nocte disposuerant de articulis; cui dati fuerunt ipsi quatuor articuli, videlicet tres vltimi, sicut in prima proposicione continetur, et primus, qui est de communione, certo modo modificatus a primo modo oblatus, in terminis differens, et in eadem substancia remanens. Statim post accesserunt Roczana, Procopius, Anglicus, Ambrosius et alii, qui die precedenti fuerant ad hospicium domi- norum. Qui deputati, ut dicebant etc. dixerunt, quod visa illa forma adhuc aliqua habebant dubia, que mouerunt. Et ad ea fuit responsum, et dixerunt domini, quod illa redigerentur in scriptis in quadam cedula particulari. Et tunc dixerunt, quod nisi libertaretur eis com- munio pro toto regno et marchionatu ac eciam adherentibus, dubitabant, quod barones et ceteri non vellent consentire. Ad que domini dixerunt, quod ipsi, in quantum erat eis possibile, illam formam tradiderant, quam credebant racionabilem fore et iustam, quare rogabant eos, quatenus cicius quod possent se super illis articulis expedire vellent, et quod communio eis in concilio libertaretur, quando ambassiatores regni pro volentibus postularent, eciam si pro nomine regni et marchionatus, libertaretur pro toto regno et marchionatu; sed propter hoc non vellent, quod aliqui cogerentur. Sed quod concederent communionem pro adherentibus, illud non permitterent, saltim extra regnum ; sed solum pro presenti libertaretur eis communio pro illis, qui talem vsum habebant solum, et hec omnia possent inscribi ad partem. Quibus dictis, et pluribus aliis altercacionibus deputati recesserunt. 1433. Jouis, xxVI" mensis Nouembris, congregatis dominis baronibus in collegio in par- ticulari congregacione cum gubernatore et suo consilio, domini legati ibidem per certos nobiles modo consueto conducti accesserunt. Qui per organum Roczane dixerunt thema assumendo: "dies tribulacionis et angustie venerunt super nos, quoniam, sicut dicit rex Ezechias: venerunt filii vsque ad partum, et vires non habebat parturiens,“ subiungens, quod multum exhilarata et gauisa fuerat congregacio, quando ipse Roczana cum aliis, a congregacione deputatis retulerunt, quod feria m', que fuit Martis vltima (24. Nov.), post nonnullas disputaciones et declaraciones circa articulos habitas, fuerant quasi in tractatu pacis, et postmodum supervenit impedimentum, seu orta est difficultas, que illos tractatus videtur impedire; non tamen penitus erat desperandum, sed inuocandum per ariam „veni sancte spiritus.“ Procopius Rasus, quandam cedulam papiream in suis tenens manibus, coram congregatis legere incepit, quam dicebat conclusionem circa articulos 26. Nov.
Strana 455
Liber de Legationibus. 455 habitam continere. Qua lecta exsurgens dominus auditor dixit, quod domini ad premissa audienda venisse non crediderant, sed pocius ad tractata concordandum, et tunc omnia, que acta illis diebus fuerant, recitauit, et difficultates ortas apperuit. Jouis post prandium, in collegio in particulari congregacione, quam pluribus 26. Nov. in domo habitis inter se altercacionibus super articulis, dati fuerunt huiusmodi articuli. Sunt lecti in congregacione eadem tunc per dominum auditorem sub hiis verbis : "primo dicta congregacio nomine dictorum regni et marchionatus“ etc., sequitur capitulum "quo facto" etc., aliud capitulum „circa materiam primi articuli, quem ambassiatores" etc. Quibus exhibitis et aliquibus aliis verbis ad hoc concordandum, recesserunt domini et venerunt ad hospicium, conducti etc. Sabbati, xxVII“ dicti mensis, fuerunt in domo dictorum dominorum aliqui sacer- 28. Nov. dotes in satis magno numero, quod dixerunt etc., qui tunc hos articulos sequentes dede- runt, videlicet: "per terminum fidei" ete. prout in cedula, requirentes, ut secundum id interpretarentur, que data fuerunt in scriptis per dominos vltimate. Ipsa die post prandium iuerunt domini ad magnam stupam collegii, vbi erant barones, capitanei etc. et plures in numero magno; et breui collacione per Roczanam facta, domini per auditorem (responderunt) ad dictos articulos, datos per sacerdotes ipsa die de mane, et inter cetera, quod quicumque fuerant heretici ante, semper illud dicebant velle obseruare, videlicet canonem biblie et veritates ineuitabiliter et directe deducibiles ex eis, ymo eciam Sarraceni hoc dicunt; sed illud non sufficit, nisi iudicem velint eccle- siam, quia alias quilibet secundum suam opinionem vellet sacram scripturam exponere, quod esset viam erroribus apperire et vnum foramen ad semper euadendum. Dixit insuper dominos contentos esse, quod vbi ipsi posuerant in cedula per eos data in tractatu hec verba „auctoritate ecclesie“ ponerent „auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie etc.,“ cum eadem sit auctoritas etc. Ad que replicauit Anglicus, et dixit primo, quod ex speciali dei prouisione lex dei, praxis Christi et apostolorum fuerant ab vtraque parte in Egra pro judice acceptate; secundo quod canon biblie et veritates (ineuitabiliter) deducibiles ex eo erant proprium obiectum fidei. Tercio ad hoc quod dominus auditor dixerat, quod illud obiectum ponere erat foramen etc., et quod heretici et Sarraceni illud ponebant, respondit, quod non erat foramen aperire, nec vole- bant ponere foramen; sed domini volebant eos inuoluere et claudere in saco, eciam dicendo verba, que inter dominum auditorem et Procopium Lune sequenti habita fuerunt, dicens hereticos non habuisse pridem obiectum fidei. Ad quod dominus auditor dixit, quod heretici dicebant illud pro principio se habere et fundamento, et quesiuit a Procopio, si Arrius fuisset interrogatus, an haberet illud pro fundamento ipso, quid dixisset? Respondit Procopius, quod nesciebat; et voluit idem dominus auditor probare, quod Arrius affirmatiue respondisset. Sed quia tarde, discessum est et dictum, quod super principali materia aduisaretur istis semotis. Lune, vltima Nouembris, de mane fuerunt sacerdotes in domo dominorum, sicut 30. Nov. die precedenti fuerant; et post prandium iuerunt domini ad magnam stubam collegii, vbi erant Bohemi congregati, ut die Sabbati dictum est. Et cepit Roczana verbum: „Si quis dixerit vobis, dicite quia dominus hiis opus habet,“ scilicet vnitate et pace in populo ibi Christiano etc. Requisiuit a dominis, ut vellent concordata inter ipsos et presbiteros 1433.
Liber de Legationibus. 455 habitam continere. Qua lecta exsurgens dominus auditor dixit, quod domini ad premissa audienda venisse non crediderant, sed pocius ad tractata concordandum, et tunc omnia, que acta illis diebus fuerant, recitauit, et difficultates ortas apperuit. Jouis post prandium, in collegio in particulari congregacione, quam pluribus 26. Nov. in domo habitis inter se altercacionibus super articulis, dati fuerunt huiusmodi articuli. Sunt lecti in congregacione eadem tunc per dominum auditorem sub hiis verbis : "primo dicta congregacio nomine dictorum regni et marchionatus“ etc., sequitur capitulum "quo facto" etc., aliud capitulum „circa materiam primi articuli, quem ambassiatores" etc. Quibus exhibitis et aliquibus aliis verbis ad hoc concordandum, recesserunt domini et venerunt ad hospicium, conducti etc. Sabbati, xxVII“ dicti mensis, fuerunt in domo dictorum dominorum aliqui sacer- 28. Nov. dotes in satis magno numero, quod dixerunt etc., qui tunc hos articulos sequentes dede- runt, videlicet: "per terminum fidei" ete. prout in cedula, requirentes, ut secundum id interpretarentur, que data fuerunt in scriptis per dominos vltimate. Ipsa die post prandium iuerunt domini ad magnam stupam collegii, vbi erant barones, capitanei etc. et plures in numero magno; et breui collacione per Roczanam facta, domini per auditorem (responderunt) ad dictos articulos, datos per sacerdotes ipsa die de mane, et inter cetera, quod quicumque fuerant heretici ante, semper illud dicebant velle obseruare, videlicet canonem biblie et veritates ineuitabiliter et directe deducibiles ex eis, ymo eciam Sarraceni hoc dicunt; sed illud non sufficit, nisi iudicem velint eccle- siam, quia alias quilibet secundum suam opinionem vellet sacram scripturam exponere, quod esset viam erroribus apperire et vnum foramen ad semper euadendum. Dixit insuper dominos contentos esse, quod vbi ipsi posuerant in cedula per eos data in tractatu hec verba „auctoritate ecclesie“ ponerent „auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie etc.,“ cum eadem sit auctoritas etc. Ad que replicauit Anglicus, et dixit primo, quod ex speciali dei prouisione lex dei, praxis Christi et apostolorum fuerant ab vtraque parte in Egra pro judice acceptate; secundo quod canon biblie et veritates (ineuitabiliter) deducibiles ex eo erant proprium obiectum fidei. Tercio ad hoc quod dominus auditor dixerat, quod illud obiectum ponere erat foramen etc., et quod heretici et Sarraceni illud ponebant, respondit, quod non erat foramen aperire, nec vole- bant ponere foramen; sed domini volebant eos inuoluere et claudere in saco, eciam dicendo verba, que inter dominum auditorem et Procopium Lune sequenti habita fuerunt, dicens hereticos non habuisse pridem obiectum fidei. Ad quod dominus auditor dixit, quod heretici dicebant illud pro principio se habere et fundamento, et quesiuit a Procopio, si Arrius fuisset interrogatus, an haberet illud pro fundamento ipso, quid dixisset? Respondit Procopius, quod nesciebat; et voluit idem dominus auditor probare, quod Arrius affirmatiue respondisset. Sed quia tarde, discessum est et dictum, quod super principali materia aduisaretur istis semotis. Lune, vltima Nouembris, de mane fuerunt sacerdotes in domo dominorum, sicut 30. Nov. die precedenti fuerant; et post prandium iuerunt domini ad magnam stubam collegii, vbi erant Bohemi congregati, ut die Sabbati dictum est. Et cepit Roczana verbum: „Si quis dixerit vobis, dicite quia dominus hiis opus habet,“ scilicet vnitate et pace in populo ibi Christiano etc. Requisiuit a dominis, ut vellent concordata inter ipsos et presbiteros 1433.
Strana 456
456 Aegidii Carlerii, 1. Dec. 2. Dec. 3. Dec. ibi in communi referre; quod fecerunt per auditorem, qui vlterius dixit in scriptis puncta, in quibus dubitabant sacerdotes, et ad illa satisfecit, quasi ut supra proxime fecerat. Ad que replicarunt Anglicus et Procopius, quasi ut supra proxime; propter que impedita est requesta dominorum de tractatu concordando et firmando. Sed postquam Anglicus, Procopius, Roczana et alii sacerdotes de secta exierunt de stupa ad consulendum inter se, redeuntes dixerunt, quod parati erant concordare prolocuta, sed quod domini in scriptis illa prolocuta redigi in forma debita facerent verbis congruis, Boemos minime diffamantibus, per aliquos deputandos annuerent, quia sunt ibi plures Boemis aduersantes et emuli; et quod domini concordarent, quod Boemi in omnibus per ipsos in concilio deducendis et agitandis haberent semper iudicem a principio ab vtraque parte compac- tatum. Quo satis per dominos concordato, promiserunt parte vtraque manus inuicem porrigendo, scilicet domini pro concilio, et plures sacerdotes de qualibet secta, deputati pro Bohemis, prolocuta et concordata inuiolabiliter obseruare, inter quos erat Roczana etc. Martis, prima Decembris, Bohemi, pluribus diebus propter hec congregati et con- ciliantes, pronunciarunt vnum militem in gubernatorem vnicum tocius regni. Die Mercurii, 2° Decembris, post prandium tarde ad stubam magnam, vbi erant congregati consules, nobiles, sacerdotes etc., venerunt domini; et erga eos excusauit Roczana Bohemos de tanta mora etc. Dixit insuper, quod retulerant suis, iam esse concordatum per ipsos dominos et sacerdotes ac magistros Bohemos super vnitate eccle- siastica, requirens ipsos dominos, ut super alio membro, videlicet super pace, referrent, que dixerant velle illis congregatis notificare. Ad quod domini per auditorem dixerunt. quod super duobus tractauerant, pace scilicet et vnitate ecclesiastica et generali; quod parati erant de sua parte cum securitate possibili facere, dando bullam concilii, ac mouere principes et communitates circumuicinos regni ad hec, de quibus eciam sperabant, quod per eos non remaneret, quin pax firma foret, exortando et rogando Bohemos, ut faciant idem; quod tollatur obsidio Pilzne, et quod cesset omnis via facti, ad imitacionem Christi nichil relinquentes imperfectum; et si que essent alie particulares dissensiones, fieret, quod assignarentur dies congrue conuencionis et placiti iuxta fines Bohemie, vbi principes et communitates circumuicini possent conuenire, et de illis, ut deus daret, tractare dissen- sionibus. Quibus dictis idem dominus auditor cedulam tractatus prolocuti, quem requisiuit per Bohemos solide firmari, perlegit ac eciam requestam, ne aliqui opere infecto rece- derent, cum et ipsi, qui de longinquis partibus erant, et reditum maxime desiderabant, hac peste vigente et multis expensis et laboribus compressi manebant. Et hec dixerunt, quia plures, ut audiuerant, et pestem et expensas timentes recedere volebant. Tunc per consules quesitum fuit post plura alia, an domini intelligerent, quod ciuitates et castra regni Bohemie, partem Cesaris tenentes, comprehenderentur in illis pace et tractatibus. Dominis respondentibus quod sic, quia alias non esset pax, sed pocius guerra, dixerunt consules, quod aduisaretur modus hincinde. Jouis sequenti, 3° Decembris, de mane fuerunt domini cum sacerdotibus in stuba secreciori collegii per magnum spacium. Qui habuerunt inter se controuersias multas super articulis, eo quod de nouo difficultates mouebant, videlicet super communione, quod libertaretur pro toto regno et marchionatu, eciam de verbis "vtilis et salutaris," apponerentur, et eciam quid per terminum fidei intelligebatur. Ad quas quidem difficultates 1433.
456 Aegidii Carlerii, 1. Dec. 2. Dec. 3. Dec. ibi in communi referre; quod fecerunt per auditorem, qui vlterius dixit in scriptis puncta, in quibus dubitabant sacerdotes, et ad illa satisfecit, quasi ut supra proxime fecerat. Ad que replicarunt Anglicus et Procopius, quasi ut supra proxime; propter que impedita est requesta dominorum de tractatu concordando et firmando. Sed postquam Anglicus, Procopius, Roczana et alii sacerdotes de secta exierunt de stupa ad consulendum inter se, redeuntes dixerunt, quod parati erant concordare prolocuta, sed quod domini in scriptis illa prolocuta redigi in forma debita facerent verbis congruis, Boemos minime diffamantibus, per aliquos deputandos annuerent, quia sunt ibi plures Boemis aduersantes et emuli; et quod domini concordarent, quod Boemi in omnibus per ipsos in concilio deducendis et agitandis haberent semper iudicem a principio ab vtraque parte compac- tatum. Quo satis per dominos concordato, promiserunt parte vtraque manus inuicem porrigendo, scilicet domini pro concilio, et plures sacerdotes de qualibet secta, deputati pro Bohemis, prolocuta et concordata inuiolabiliter obseruare, inter quos erat Roczana etc. Martis, prima Decembris, Bohemi, pluribus diebus propter hec congregati et con- ciliantes, pronunciarunt vnum militem in gubernatorem vnicum tocius regni. Die Mercurii, 2° Decembris, post prandium tarde ad stubam magnam, vbi erant congregati consules, nobiles, sacerdotes etc., venerunt domini; et erga eos excusauit Roczana Bohemos de tanta mora etc. Dixit insuper, quod retulerant suis, iam esse concordatum per ipsos dominos et sacerdotes ac magistros Bohemos super vnitate eccle- siastica, requirens ipsos dominos, ut super alio membro, videlicet super pace, referrent, que dixerant velle illis congregatis notificare. Ad quod domini per auditorem dixerunt. quod super duobus tractauerant, pace scilicet et vnitate ecclesiastica et generali; quod parati erant de sua parte cum securitate possibili facere, dando bullam concilii, ac mouere principes et communitates circumuicinos regni ad hec, de quibus eciam sperabant, quod per eos non remaneret, quin pax firma foret, exortando et rogando Bohemos, ut faciant idem; quod tollatur obsidio Pilzne, et quod cesset omnis via facti, ad imitacionem Christi nichil relinquentes imperfectum; et si que essent alie particulares dissensiones, fieret, quod assignarentur dies congrue conuencionis et placiti iuxta fines Bohemie, vbi principes et communitates circumuicini possent conuenire, et de illis, ut deus daret, tractare dissen- sionibus. Quibus dictis idem dominus auditor cedulam tractatus prolocuti, quem requisiuit per Bohemos solide firmari, perlegit ac eciam requestam, ne aliqui opere infecto rece- derent, cum et ipsi, qui de longinquis partibus erant, et reditum maxime desiderabant, hac peste vigente et multis expensis et laboribus compressi manebant. Et hec dixerunt, quia plures, ut audiuerant, et pestem et expensas timentes recedere volebant. Tunc per consules quesitum fuit post plura alia, an domini intelligerent, quod ciuitates et castra regni Bohemie, partem Cesaris tenentes, comprehenderentur in illis pace et tractatibus. Dominis respondentibus quod sic, quia alias non esset pax, sed pocius guerra, dixerunt consules, quod aduisaretur modus hincinde. Jouis sequenti, 3° Decembris, de mane fuerunt domini cum sacerdotibus in stuba secreciori collegii per magnum spacium. Qui habuerunt inter se controuersias multas super articulis, eo quod de nouo difficultates mouebant, videlicet super communione, quod libertaretur pro toto regno et marchionatu, eciam de verbis "vtilis et salutaris," apponerentur, et eciam quid per terminum fidei intelligebatur. Ad quas quidem difficultates 1433.
Strana 457
Liber de Legationibus. 457 responsum fuit sufficienter et continenter. Dicti sacerdotes ad suos in magna stuba con- gregatos exiuerunt, et fere per horam post ad ipsos domini mandati sunt, exclusis omnibus sacerdotibus et magistris Bohemis, dempto domino Martino Crueue, ut esset interpres. Qui nomine ibi congregatorum dixit, quod animi Bohemorum, iam exultantes vnitate credita, gaudium in luctum vertebant et chytaram in planctum, quia cum iam super tribus primis articulis foret omnino concordatum, non restabat nisi de quarto concordare, videlicet super bonis temporalibus ab ecclesiasticis possidendis, quod videbatur totam pacem per- turbare, nam ipsa temporalia tantum ecclesiasticorum visceribus adherebant, ut ea ante cetera quecumque preponerent; quod si pax et vnitas propter hec fienda remaneat, ab omnibus incunctanter diceretur, quod istis temporalibus immersi ecclesiastici tantum bonum dimiserunt; vnde grauissima et ampliora quam sint scandala, et preiudicium exoriri poterunt. Ideo rogabant dominos, cum forte illa esset dies vltima, quod vigilare ad modum conuenientem cum suis sacerdotibus et magistris super hec reperiendum vellent, quia iam laboribus , expensis atque mora nimio tedio afficiebantur Bohemi. Ad que per dominum auditorem, narrato processu super articulis habito, et quomodo sacerdotes et magistri illos per duodecim dies habuerant articulos, et qualiter satisfactum est illis sacerdotibus super dubiis per interualla motis, in tantum eciam, quod nomine congregatorum trac- tatum, ut erat scriptum, per stipulacionem, ut dictum est, firmarent, nec aliquam de illis verbis, quod vsurpantes bona ecclesie sacrilegi (sunt), controuersiam fecerant, que sunt verba sanctorum doctorum et decretorum antiquorum patrum, nec sunt dicta propter illud regnum plus, quam propter alia regna; et forte istam nouam post omnia promissa difficultatem reperierunt, quibus ista verba pacis et vnitatis nimium displicent, et non zelo regni. Sed si propter hoc pacem, iam firmatam promissione, rumpi contingerit, non per nos erit, qui plus quam quicumque alius de ruptura forte dolebimus, et ad hoc deum, celum et terram in testes vocamus. In omnem tamen euentum rogamus, ut cito nobis preparetur conductus, ut valeamus licenciam habere redeundi; nec potest dici, quod propter temporalia dimittamus, quia non de bonis temporalibus, sed de veritate tractamus; nec mencionem fecimus , quod qui bona ecclesie tenent, restituant, sed an ecclesia bona temporalia habere possit, quod iam visum est quod sic. Ad quod Martinus nomine etc., quod illa verba "vsurpantes“ etc. multum displicebant Bohemis, et contra eorum hono- rem essent posita; ideo rogabant dominos, qui semper polliciti fuerant se in omnibus pro eorum possibilitate regni decus et honorem seruare, quod tollerentur. Ad quod domini responderunt, quod posita fuerant per concilium, et contra attemptare magna foret ipsis temeritas. Super quibus gubernator et consules, vocato Roczana, per ipsum dicere fecerunt, quod percipiebant, quod solum propter temporalia, quibus hiis tempo- ribus heu nimium insidebant ecclesiastici, tantum bonum remanebat. Protestabantur ante deum et homines, et quod per ipsos non stabat, et valde mirandum erat, quod articuli quatuor per suos ambassiatores ultimo Basilee missi, per concilium quasi omnino mutati, et in questiones diuersas ab articulis transformati ipsis non presentibus fuerant, et tamen a dominis, quod vnum verbum tollatur, aut saltim mutetur, obtinere non possunt, eciam postea in discussionem veniendum. Dicit vlterius, quod fieret congregacio generalis ad valedandum, et ibi dicerent domini, que vellent, et similiter ex parte congregatorum diceretur; ipsi eciam domini a regno securi deo dante deducerentur et salui. Rogauit 1433. Scriptores I. 58
Liber de Legationibus. 457 responsum fuit sufficienter et continenter. Dicti sacerdotes ad suos in magna stuba con- gregatos exiuerunt, et fere per horam post ad ipsos domini mandati sunt, exclusis omnibus sacerdotibus et magistris Bohemis, dempto domino Martino Crueue, ut esset interpres. Qui nomine ibi congregatorum dixit, quod animi Bohemorum, iam exultantes vnitate credita, gaudium in luctum vertebant et chytaram in planctum, quia cum iam super tribus primis articulis foret omnino concordatum, non restabat nisi de quarto concordare, videlicet super bonis temporalibus ab ecclesiasticis possidendis, quod videbatur totam pacem per- turbare, nam ipsa temporalia tantum ecclesiasticorum visceribus adherebant, ut ea ante cetera quecumque preponerent; quod si pax et vnitas propter hec fienda remaneat, ab omnibus incunctanter diceretur, quod istis temporalibus immersi ecclesiastici tantum bonum dimiserunt; vnde grauissima et ampliora quam sint scandala, et preiudicium exoriri poterunt. Ideo rogabant dominos, cum forte illa esset dies vltima, quod vigilare ad modum conuenientem cum suis sacerdotibus et magistris super hec reperiendum vellent, quia iam laboribus , expensis atque mora nimio tedio afficiebantur Bohemi. Ad que per dominum auditorem, narrato processu super articulis habito, et quomodo sacerdotes et magistri illos per duodecim dies habuerant articulos, et qualiter satisfactum est illis sacerdotibus super dubiis per interualla motis, in tantum eciam, quod nomine congregatorum trac- tatum, ut erat scriptum, per stipulacionem, ut dictum est, firmarent, nec aliquam de illis verbis, quod vsurpantes bona ecclesie sacrilegi (sunt), controuersiam fecerant, que sunt verba sanctorum doctorum et decretorum antiquorum patrum, nec sunt dicta propter illud regnum plus, quam propter alia regna; et forte istam nouam post omnia promissa difficultatem reperierunt, quibus ista verba pacis et vnitatis nimium displicent, et non zelo regni. Sed si propter hoc pacem, iam firmatam promissione, rumpi contingerit, non per nos erit, qui plus quam quicumque alius de ruptura forte dolebimus, et ad hoc deum, celum et terram in testes vocamus. In omnem tamen euentum rogamus, ut cito nobis preparetur conductus, ut valeamus licenciam habere redeundi; nec potest dici, quod propter temporalia dimittamus, quia non de bonis temporalibus, sed de veritate tractamus; nec mencionem fecimus , quod qui bona ecclesie tenent, restituant, sed an ecclesia bona temporalia habere possit, quod iam visum est quod sic. Ad quod Martinus nomine etc., quod illa verba "vsurpantes“ etc. multum displicebant Bohemis, et contra eorum hono- rem essent posita; ideo rogabant dominos, qui semper polliciti fuerant se in omnibus pro eorum possibilitate regni decus et honorem seruare, quod tollerentur. Ad quod domini responderunt, quod posita fuerant per concilium, et contra attemptare magna foret ipsis temeritas. Super quibus gubernator et consules, vocato Roczana, per ipsum dicere fecerunt, quod percipiebant, quod solum propter temporalia, quibus hiis tempo- ribus heu nimium insidebant ecclesiastici, tantum bonum remanebat. Protestabantur ante deum et homines, et quod per ipsos non stabat, et valde mirandum erat, quod articuli quatuor per suos ambassiatores ultimo Basilee missi, per concilium quasi omnino mutati, et in questiones diuersas ab articulis transformati ipsis non presentibus fuerant, et tamen a dominis, quod vnum verbum tollatur, aut saltim mutetur, obtinere non possunt, eciam postea in discussionem veniendum. Dicit vlterius, quod fieret congregacio generalis ad valedandum, et ibi dicerent domini, que vellent, et similiter ex parte congregatorum diceretur; ipsi eciam domini a regno securi deo dante deducerentur et salui. Rogauit 1433. Scriptores I. 58
Strana 458
458 Aegidii Carlerii, 4. Dec. tamen ipsos dominos, ut adhuc operam dare curarent ad tantum bonum. Tunc (resumpsit) dominus auditor illa verba, scilicet quod non erat questio de bonis, sed solum de veritate, et dedit exemplum. Si aliquis diceret se pacem mecum nolle, nisi ei meam clamidem dimitterem, tune forte ei relinquerem; sed si diceret: dimittes eam, quia non potes de iure habere, in hoc numquam sibi contra veritatem assentirem; et bene domini sciebant, quod multa dispensa et tractacione super restitucione bonorum ecclesie opus erat. Tunc peciit Roczana, si episcopi etc. erant aliquo modo domini bonorum ecclesiarum, quod hoc vellent bene scire sacerdotes; quod si nullo modo essent domini, tunc satis cito venirent, ut sperabat, ad concordiam. Respondit dominus auditor: Non dico vobis nullo modo, sed quia sunt solum administratores rerum ecclesiasticarum, quemadmodum tutores rerum pupilli; maiorem tamen habent in eis auctoritatem. Quesiuerat eciam Roczana, quod cum illa verba "vsurpantes" non plus erant posita pro isto regno, quam aliis, quare ad alia regna non mittebantur ? Responsum fuit, quod regnum Francie etc. in hoc nullo modo hesitabat, quare non erat neccesse hoc mittere ; eciam istud dictum erat in concilio, quod omnia regna Christiana in fide representabat. Veneris, 4° Decembris, iterato accesserunt ad hospicium dominorum Roczana, Procopius Rasus, Petrus Anglicus, Ambrosius et plebanus, deputati et missi a domino gubernatore cum consilio, baronibus et congregacione. Qui per organum Roczane dixe- runt, quod tota congregacio valde desiderabat et affectabat habere pacem et suscipere (vnitatem) ; et recordabatur, quod domini legati alias in congregacione et pluries dixerant, quod parati erant omnia eis possibilia facere pro honore regni; et super contentis in quarto articulo inter se plures habuerant difficultates, et specialiter quoad illud de sacri- legio in eo posito, quod videtur sonare in dedecus regni; et quod magistris videbatur, prout intelligere poterant, quod nisi illud tolleretur, non bene omnia concordarentur; requirentes dominos legatos, quatenus illam clausulam tollere vellent. Et cum hac aliquas alias difficultates circa materiam dicti articuli tunc mouerunt, quas dederunt in quadam cedula tunc exhibita. Domini legati responderunt, quod super contentis in dicta cedula nullum responsum intendebant dare; quo autem ad requisita de sacrilegio, domini dixerunt, quod responderunt in congregacione coram dominis, quia illud eciam requirebant ex parte congregacionis. Responderunt deputati, quod referrent illa dominis in congregacione. Illa die, circiter per horam post, domini legati, ducti et conducti, ut moris erat, per certos barones et nobiles, ad collegium accesserunt, in quo dominus gubernator cum consilio, barones, nobiles et plures de regno et marchionatu erant congregati. In qua per organum ipsius Roczane ex parte ipsius congregacionis fuit expositum, qualiter iam pluries ipsi domini legati fuerant rogati, quod illa clausula de sacrilegio obmitteretur, non propterea quod non esset vera, sed quia offendebat nonnullos de congregacione, et in confusionem dicti regni sonare videbatur. Et cum ipsi domini legati nouissime dixissent sibi et aliis, ad eos pro parte dicte congregacionis destinatis, quod vellent dicte congre- gacioni dare responsum, quare placeret eis dictum responsum tunc explicare. Et con- festim dominus auditor dixit, quod septima ebdomada currebat, quod erant in hac ciuitate, nil pro nichilo alio laborantes, nisi pro bono pacis et vnitatis; et quod in principio dicte congregacionis et in primo actu explicauerant tres vltimos articulos, et postea super eisdem cum primo eciam fuerunt habiti diuersi tractatus et capitula ordinata, que tandem 1433.
458 Aegidii Carlerii, 4. Dec. tamen ipsos dominos, ut adhuc operam dare curarent ad tantum bonum. Tunc (resumpsit) dominus auditor illa verba, scilicet quod non erat questio de bonis, sed solum de veritate, et dedit exemplum. Si aliquis diceret se pacem mecum nolle, nisi ei meam clamidem dimitterem, tune forte ei relinquerem; sed si diceret: dimittes eam, quia non potes de iure habere, in hoc numquam sibi contra veritatem assentirem; et bene domini sciebant, quod multa dispensa et tractacione super restitucione bonorum ecclesie opus erat. Tunc peciit Roczana, si episcopi etc. erant aliquo modo domini bonorum ecclesiarum, quod hoc vellent bene scire sacerdotes; quod si nullo modo essent domini, tunc satis cito venirent, ut sperabat, ad concordiam. Respondit dominus auditor: Non dico vobis nullo modo, sed quia sunt solum administratores rerum ecclesiasticarum, quemadmodum tutores rerum pupilli; maiorem tamen habent in eis auctoritatem. Quesiuerat eciam Roczana, quod cum illa verba "vsurpantes" non plus erant posita pro isto regno, quam aliis, quare ad alia regna non mittebantur ? Responsum fuit, quod regnum Francie etc. in hoc nullo modo hesitabat, quare non erat neccesse hoc mittere ; eciam istud dictum erat in concilio, quod omnia regna Christiana in fide representabat. Veneris, 4° Decembris, iterato accesserunt ad hospicium dominorum Roczana, Procopius Rasus, Petrus Anglicus, Ambrosius et plebanus, deputati et missi a domino gubernatore cum consilio, baronibus et congregacione. Qui per organum Roczane dixe- runt, quod tota congregacio valde desiderabat et affectabat habere pacem et suscipere (vnitatem) ; et recordabatur, quod domini legati alias in congregacione et pluries dixerant, quod parati erant omnia eis possibilia facere pro honore regni; et super contentis in quarto articulo inter se plures habuerant difficultates, et specialiter quoad illud de sacri- legio in eo posito, quod videtur sonare in dedecus regni; et quod magistris videbatur, prout intelligere poterant, quod nisi illud tolleretur, non bene omnia concordarentur; requirentes dominos legatos, quatenus illam clausulam tollere vellent. Et cum hac aliquas alias difficultates circa materiam dicti articuli tunc mouerunt, quas dederunt in quadam cedula tunc exhibita. Domini legati responderunt, quod super contentis in dicta cedula nullum responsum intendebant dare; quo autem ad requisita de sacrilegio, domini dixerunt, quod responderunt in congregacione coram dominis, quia illud eciam requirebant ex parte congregacionis. Responderunt deputati, quod referrent illa dominis in congregacione. Illa die, circiter per horam post, domini legati, ducti et conducti, ut moris erat, per certos barones et nobiles, ad collegium accesserunt, in quo dominus gubernator cum consilio, barones, nobiles et plures de regno et marchionatu erant congregati. In qua per organum ipsius Roczane ex parte ipsius congregacionis fuit expositum, qualiter iam pluries ipsi domini legati fuerant rogati, quod illa clausula de sacrilegio obmitteretur, non propterea quod non esset vera, sed quia offendebat nonnullos de congregacione, et in confusionem dicti regni sonare videbatur. Et cum ipsi domini legati nouissime dixissent sibi et aliis, ad eos pro parte dicte congregacionis destinatis, quod vellent dicte congre- gacioni dare responsum, quare placeret eis dictum responsum tunc explicare. Et con- festim dominus auditor dixit, quod septima ebdomada currebat, quod erant in hac ciuitate, nil pro nichilo alio laborantes, nisi pro bono pacis et vnitatis; et quod in principio dicte congregacionis et in primo actu explicauerant tres vltimos articulos, et postea super eisdem cum primo eciam fuerunt habiti diuersi tractatus et capitula ordinata, que tandem 1433.
Strana 459
Liber de Legationibus. 459 post multas disceptaciones fuerunt conclusa, et manuum mutua exhibicione firmata ; et tune solum restabant aliqua dubia, que manu dicti Roczana ibi exhibuit scripta. Inter que nullum dubium erat circa quartum articulum, ita quod ille articulus simpliciter transiuit; et quod nunc adhibeantur difficultates, non videtur conueniens. Preterea concordatum fuit in Egra, quod staretur iudicio sacre scripture etc., et manifestum est, quod illa clausula de sacrilegio est vera, et per doctores sanctos et canones antiquos Pii pape et Vrbani, qui fuerunt ante Siluestrum, et alios plures canones et decreta patrum et con- ciliorum posita, et quod illa sint fundata in lege dei manifestum est, quoniam inter decem precepta scribitur: Non furabis et non concupisces rem alienam. Ergo clarum est, quod res ecclesie vsurpare sacrilegium est, et illa proposicio est ita manifesta sicut illa, quod est animal racionale mortale, est homo, quia est a diffinicione ad diffinitum; non enim est aliud sacrilegium nisi vsurpacio rei sacre, vel ad vsus sacrorum deputate, et hoc eciam manifestum est ex sacra scriptura. Nam Leuitici xxVII scribitur, quod siue bos, siue quodcumque animal, siue domus, siue quodcumque domino offertur, sanctum sanc- torum est, et ad ius pertinet sacerdotum; et doctores dicunt, quod Baltazar rex, qui vasa templi ad suos vsus applicuit, pro sacrilegio fuit punitus; et in nouo testamento Ananias et Saphira pro eo, quod fraudarunt de precio agri, quod ipsimet deo obtulerant, morte puniti sunt; et multis aliis auctoritatibus et racionibus constat, quod dicta clausula vera est. Verumtamen quia multum desiderant pacem et vnitatem perfici, et quod tantis malis et calamitatibus populorum imponatur finis, ipsi cogitarunt de remedio, per quod satisfiet honori dicti regni, et quod, cum omnia fuerint disposita, ita quod pax et vnitas fiat et sequatur, pro illo non stabit, quia ipsi adhibebunt tale remedium, quod honori regni erit bene consultum, et de quo ipsi poterunt merito contentari. Et hiis dictis magister Joannes de Roczana, premissis aliquibus verbis, gracias dixit dominis legatis; quod placeret transire ad alium locum, et interim congregacio deliberaret; quod factum fuit. 1433. Post hec dicti domini legati iterum fuerunt vocati, et tunc dictus Roczana pro parte congregacionis sumpto themate dixit: „Iusticia et pax osculate sunt.“ Dixit, quod proximis diebus actum est de hiis, que pertinent ad vnitatem et veritatem, et per conse- quens ad iusticiam ; nune ergo congrue agebatur de hiis, que pertinent ad pacem, et sic mutuo se amplecterentur. Post aliqua alia interualla verba in effectu dixit, quod de duobus erat agendum circa materiam pacis, videlicet pro causa fidei, et pro hac volebant habere pacem generaliter, et ipsam firmare et roborare debito modo pro controversiis particularibus, quas pro factis regni regnum habet cum aliquibus ducibus et aliis vicinis et aliquibus particularibus aliis, et eciam aliqui particulares contra alios. Eciam placebat eis, quod fierent treuge, et deinde per dietas placiti, vel alias bono modo negocia trac- tarentur pro pace et transquilitate. Hiis explicatis dictus dominus auditor incipiens, quod magne gracie erant agende actori pacis, domino Jhesu Christo pro tam bono proposito, et orandum erat, ut ad finem perduceretur, et quod iuxta responsa pro parte illius congregacionis apparebat, quod erat firmanda et exequenda pax generaliter pro causis fidei, et treuge pro aliis particu- laribus controuersiis, ut per dietas placiti etc. Videbatur bene ita agendum, quod con- cordarent de termino treugarum, et de loco et tempore, ubi et quando posset teneri vna 58 *
Liber de Legationibus. 459 post multas disceptaciones fuerunt conclusa, et manuum mutua exhibicione firmata ; et tune solum restabant aliqua dubia, que manu dicti Roczana ibi exhibuit scripta. Inter que nullum dubium erat circa quartum articulum, ita quod ille articulus simpliciter transiuit; et quod nunc adhibeantur difficultates, non videtur conueniens. Preterea concordatum fuit in Egra, quod staretur iudicio sacre scripture etc., et manifestum est, quod illa clausula de sacrilegio est vera, et per doctores sanctos et canones antiquos Pii pape et Vrbani, qui fuerunt ante Siluestrum, et alios plures canones et decreta patrum et con- ciliorum posita, et quod illa sint fundata in lege dei manifestum est, quoniam inter decem precepta scribitur: Non furabis et non concupisces rem alienam. Ergo clarum est, quod res ecclesie vsurpare sacrilegium est, et illa proposicio est ita manifesta sicut illa, quod est animal racionale mortale, est homo, quia est a diffinicione ad diffinitum; non enim est aliud sacrilegium nisi vsurpacio rei sacre, vel ad vsus sacrorum deputate, et hoc eciam manifestum est ex sacra scriptura. Nam Leuitici xxVII scribitur, quod siue bos, siue quodcumque animal, siue domus, siue quodcumque domino offertur, sanctum sanc- torum est, et ad ius pertinet sacerdotum; et doctores dicunt, quod Baltazar rex, qui vasa templi ad suos vsus applicuit, pro sacrilegio fuit punitus; et in nouo testamento Ananias et Saphira pro eo, quod fraudarunt de precio agri, quod ipsimet deo obtulerant, morte puniti sunt; et multis aliis auctoritatibus et racionibus constat, quod dicta clausula vera est. Verumtamen quia multum desiderant pacem et vnitatem perfici, et quod tantis malis et calamitatibus populorum imponatur finis, ipsi cogitarunt de remedio, per quod satisfiet honori dicti regni, et quod, cum omnia fuerint disposita, ita quod pax et vnitas fiat et sequatur, pro illo non stabit, quia ipsi adhibebunt tale remedium, quod honori regni erit bene consultum, et de quo ipsi poterunt merito contentari. Et hiis dictis magister Joannes de Roczana, premissis aliquibus verbis, gracias dixit dominis legatis; quod placeret transire ad alium locum, et interim congregacio deliberaret; quod factum fuit. 1433. Post hec dicti domini legati iterum fuerunt vocati, et tunc dictus Roczana pro parte congregacionis sumpto themate dixit: „Iusticia et pax osculate sunt.“ Dixit, quod proximis diebus actum est de hiis, que pertinent ad vnitatem et veritatem, et per conse- quens ad iusticiam ; nune ergo congrue agebatur de hiis, que pertinent ad pacem, et sic mutuo se amplecterentur. Post aliqua alia interualla verba in effectu dixit, quod de duobus erat agendum circa materiam pacis, videlicet pro causa fidei, et pro hac volebant habere pacem generaliter, et ipsam firmare et roborare debito modo pro controversiis particularibus, quas pro factis regni regnum habet cum aliquibus ducibus et aliis vicinis et aliquibus particularibus aliis, et eciam aliqui particulares contra alios. Eciam placebat eis, quod fierent treuge, et deinde per dietas placiti, vel alias bono modo negocia trac- tarentur pro pace et transquilitate. Hiis explicatis dictus dominus auditor incipiens, quod magne gracie erant agende actori pacis, domino Jhesu Christo pro tam bono proposito, et orandum erat, ut ad finem perduceretur, et quod iuxta responsa pro parte illius congregacionis apparebat, quod erat firmanda et exequenda pax generaliter pro causis fidei, et treuge pro aliis particu- laribus controuersiis, ut per dietas placiti etc. Videbatur bene ita agendum, quod con- cordarent de termino treugarum, et de loco et tempore, ubi et quando posset teneri vna 58 *
Strana 460
460 Aegidii Carlerii, 5. Dec. generalis dieta, in qua essent legati concilii et circumstantes principes et communitates per se uel per ambassiatores suos, et hoc seruiret ad roborandum pacem generalem, et ordinandum de aliis particularibus negociis; et quod obsidio de Pizlna tolleretur, et daretur modus, quod isti homines, qui sunt in campis bellicis, distribuerentur per ciuitates, vel alias prouideretur, quoniam aliter pax uel treuge conseruari non possent, nec trans- quilitas esset. Nam tales homines pro victu querendo molestarent incolas regni aut vicinos, et si vicinos, esset occasio rumpendi pacem et treugas. Et post aliqua colloquia et verba remanserunt, quod crastina die iterum congregarentur simul super istis tractandis et deo propicio concludendis, et sic recesserunt et conducti per aliquos nobiles et barones. Sabbati post prandium, que fuit v', domini ad magnam stupam vocati, vbi erant gubernator, consules, nobiles, barones et plures layci, clerici autem Roczana, Procopius et Ambrosius solum; qui Roczana, que die precedenti acta fuerant, recitauit, requirens modum vallande pacis de parte dominorum, et quem a Bohemis desiderarent per ipsos dominos declarari. Ad quod dominus auditor etc., quod darent bullam concilii, et que- cumque possent ad hec pro parte sua congrua; pro parte vero Bohemorum, quod litere fierent sub sigillis regni, gubernatoris et consulum, nisi esset idem sigillum, et dominorum baronum nomine aliorum, qui iuramentum ab aliis baronibus et nobilibus reciperent, ac capitaneorum exercituum et communitatum. Demum se retraxerunt domini ad stupam superiorem. Ad quos post certum tempus venerunt Roczana et Anglicus et alii laici et clerici, requirentes a dominis, quod principes et communitates, quos in pace hac includi volebant, specificarent, et quod illi principes etc. jurarent habere ratum et gratum, quid- quid in presenti materia inter concilium et Bohemos tractatum esset; et quod ambassia- toribus Bohemie ad concilium transeuntibus ipsi principes similiter suos ibidem ambassia- tores destinarent, qui negociis hiis pertractandis interessent, et similiter promitterent nomine dominorum suorum, habere que tractarentur rata; et quod ipsi principes iurarent de cetero regnum non inuadere propter predicta, quodque idem principes et communitates suas super illis promissis, dum a Bohemis peterentur, literas darent; similiter eciam illas promissiones, iuramenta et literas darent requisiti, quicumque de particularibus dissen- cionibus cum Bohemis tractarent. Ad que per dominum auditorem responsum est, quod pax illa, que occasione fidei fit, generaliter tangit omnes Christianismi principes; sed quia particularius principes et comunitates Almanie, dum materia ante tractatus inceptos in concilio deduceretur, dicti principes et comunitates ex parte concilii acciti respon- derunt, ordinacionem concilii super hiis omnino per ipsos inuiolabiliter obseruandum, quod sui ambassiatores, alia vice cum dominis Prage existentes, eciam coram Bohemis publice confessi sunt. Nec dubitabant ipsi domini, quin dicti principes et comunitates suas libenter super hiis literas concederent ; non tamen videbatur racioni consonum, suos semper ambassiatores, dum materie ille in concilio tractarentur, ibidem habere. Quo dicto ad suos accesserunt. Parum post redierunt requirentes, ut super sacrilegio domini suas aperirent intenciones ; item quod darent in scripto, quod per illum terminum „ecclesia,“ in declaracione quarti articuli positum, intelligitur congregacio fidelium omnium, in qua sacerdotes et clerici, bona non iniusto titulo secundum legem dei habentes, sunt eorum bonorum domini etc.; quomodo intelligebant, quod ecclesia habere poterat ciuile et priuatum dominium in rebus temporalibus, quo bene peracto scriberent ipsi 1433.
460 Aegidii Carlerii, 5. Dec. generalis dieta, in qua essent legati concilii et circumstantes principes et communitates per se uel per ambassiatores suos, et hoc seruiret ad roborandum pacem generalem, et ordinandum de aliis particularibus negociis; et quod obsidio de Pizlna tolleretur, et daretur modus, quod isti homines, qui sunt in campis bellicis, distribuerentur per ciuitates, vel alias prouideretur, quoniam aliter pax uel treuge conseruari non possent, nec trans- quilitas esset. Nam tales homines pro victu querendo molestarent incolas regni aut vicinos, et si vicinos, esset occasio rumpendi pacem et treugas. Et post aliqua colloquia et verba remanserunt, quod crastina die iterum congregarentur simul super istis tractandis et deo propicio concludendis, et sic recesserunt et conducti per aliquos nobiles et barones. Sabbati post prandium, que fuit v', domini ad magnam stupam vocati, vbi erant gubernator, consules, nobiles, barones et plures layci, clerici autem Roczana, Procopius et Ambrosius solum; qui Roczana, que die precedenti acta fuerant, recitauit, requirens modum vallande pacis de parte dominorum, et quem a Bohemis desiderarent per ipsos dominos declarari. Ad quod dominus auditor etc., quod darent bullam concilii, et que- cumque possent ad hec pro parte sua congrua; pro parte vero Bohemorum, quod litere fierent sub sigillis regni, gubernatoris et consulum, nisi esset idem sigillum, et dominorum baronum nomine aliorum, qui iuramentum ab aliis baronibus et nobilibus reciperent, ac capitaneorum exercituum et communitatum. Demum se retraxerunt domini ad stupam superiorem. Ad quos post certum tempus venerunt Roczana et Anglicus et alii laici et clerici, requirentes a dominis, quod principes et communitates, quos in pace hac includi volebant, specificarent, et quod illi principes etc. jurarent habere ratum et gratum, quid- quid in presenti materia inter concilium et Bohemos tractatum esset; et quod ambassia- toribus Bohemie ad concilium transeuntibus ipsi principes similiter suos ibidem ambassia- tores destinarent, qui negociis hiis pertractandis interessent, et similiter promitterent nomine dominorum suorum, habere que tractarentur rata; et quod ipsi principes iurarent de cetero regnum non inuadere propter predicta, quodque idem principes et communitates suas super illis promissis, dum a Bohemis peterentur, literas darent; similiter eciam illas promissiones, iuramenta et literas darent requisiti, quicumque de particularibus dissen- cionibus cum Bohemis tractarent. Ad que per dominum auditorem responsum est, quod pax illa, que occasione fidei fit, generaliter tangit omnes Christianismi principes; sed quia particularius principes et comunitates Almanie, dum materia ante tractatus inceptos in concilio deduceretur, dicti principes et comunitates ex parte concilii acciti respon- derunt, ordinacionem concilii super hiis omnino per ipsos inuiolabiliter obseruandum, quod sui ambassiatores, alia vice cum dominis Prage existentes, eciam coram Bohemis publice confessi sunt. Nec dubitabant ipsi domini, quin dicti principes et comunitates suas libenter super hiis literas concederent ; non tamen videbatur racioni consonum, suos semper ambassiatores, dum materie ille in concilio tractarentur, ibidem habere. Quo dicto ad suos accesserunt. Parum post redierunt requirentes, ut super sacrilegio domini suas aperirent intenciones ; item quod darent in scripto, quod per illum terminum „ecclesia,“ in declaracione quarti articuli positum, intelligitur congregacio fidelium omnium, in qua sacerdotes et clerici, bona non iniusto titulo secundum legem dei habentes, sunt eorum bonorum domini etc.; quomodo intelligebant, quod ecclesia habere poterat ciuile et priuatum dominium in rebus temporalibus, quo bene peracto scriberent ipsi 1433.
Strana 461
Liber de Legationibus. 461 Bohemi illos, qui de parte sua haberent aduisare congruos vallandi pacem modos. Et ista pacem perturbando agebant principaliter Procopius et Anglicus. Ad que dominus auditor, non amplius querendum esse, nisi de sacrilegio et modo vallacionis pacis, cum cetera iam concordata forent et promissa, nec retractanda; multaque verba inter ipsos dominos et dictos Procopium et Anglicum persuasa sunt. Dixit eis dominus auditor, quod de illis suam priuatam opinionem in scriptis die precedenti dederit, non nomine ambassia- torum, qui non vellent sibi presumere determinare, que per tanta tempora vsque nunc remanserant indiscussa. Tunc Roczana, nomine laycorum ibi tune presencium, requisiuit, ut pro tanto bono illi termino „ecclesia" suum intellectum darent, et deo propicio cetera bene fierent. Responderunt, quod aliter quam dictum erat, non possent aut aude- bant declarare, et mirabantur, quod post negocia concordata iterum ad principium redi- batur. Videbant bene, quod non erant, nisi media rumpende pacis inuenire. Ideo rogabat amplius in talibus minime detineri, et eis licenciam et conductum etc. dari. Post multa collocuta iuerunt ad suos, et remanserunt domini vsque terciam horam post occasum et amplius; et tandem aliquibus baronibus ad dominos venientibus, ut eos domum condu- cerent, ad eam aliquo absque responso redierunt. Audiui, quod illo tunc inter Bohemos in dicto collegio congregatos altercacio magna fuit, maiori et saniori parte pro pace, altera e contrario certantibus duris verbis hinc inde diffusis, maxime quia magistri sensum articulorum, per dominos traditorum, bonum et catholicum dicebant, et quod ipsos ut tales tenebant et tenere intendebant. Audiui eciam aliquos ex magistris, dicentes, barones esse opinionis eorum, et quod hoc notificauerant per barones pluribus; et si aliqui alii propter hoc vellent eos inuadere, se vsque ad mortem deffenderent, et quod tam honori- ficum per dominos eis oblatum non debebant respuere. Dominica fuit facta congregacio generalis Bohemorum in collegio de mane, et post prandium particularis; et non fuerunt domini. Et in illa particulari fuerunt plures controuersie, et fuerunt mine facte Anglico, Corenda et Ambrosio presbiteris, duxitque secum gubernator ad locum congregacionis tortorem, insinuando, quod si qui rumores fierent, in instanti capite punirentur, et dubitauit ab aliquibus de commocione, maxime in noua ciuitate. Lune vn°, fuerunt domini ad magnam stupam collegii, vbi erant gubernator, aliqui consiliarii sui et alii pauci; et dixit Roczana, quod si domini in materia tam ardua volebant mature procedere, eciam dubitabant patribus concilii displicere, non mirabantur, credebant idem de Bohemis suis etc., dicens vlterius barones nondum bene congregatos, et quod placeret dominis se in aliam stupam retrahere. In qua existentes, venerunt ad eos Roczana, Martinus, Anglicus, Mathias et aliqui alii layci, deputati a congregatis, et dixit Roczana, non mirandum, si fiebant difficultates hine inde ete., addens vlterius, quod super difficultatibus motis in materia de bonis temporalibus per ecclesiasticos possidendis istum sensum suscipiebant, quod ecclesiastici bonorum temporalium eis relictorum et per ipsos alias iuste quesitorum sunt domini, referendo verbum domini ad precedencia, item alium sensum, videlicet quod ecclesia, intelligendo ecclesiam pro congregacione fidelium, potest habere bona temporalia, villas, castra etc., quorum bonorum ecclesiastici sunt administratores. Sed cum venerint ad concilium, et concilium vellet dare alium sensum, si tamen non possent esse sui ad hoc concordes, et regnum vel aliqui de regno vellent in 6. Dec. 7. Dec. 1433.
Liber de Legationibus. 461 Bohemi illos, qui de parte sua haberent aduisare congruos vallandi pacem modos. Et ista pacem perturbando agebant principaliter Procopius et Anglicus. Ad que dominus auditor, non amplius querendum esse, nisi de sacrilegio et modo vallacionis pacis, cum cetera iam concordata forent et promissa, nec retractanda; multaque verba inter ipsos dominos et dictos Procopium et Anglicum persuasa sunt. Dixit eis dominus auditor, quod de illis suam priuatam opinionem in scriptis die precedenti dederit, non nomine ambassia- torum, qui non vellent sibi presumere determinare, que per tanta tempora vsque nunc remanserant indiscussa. Tunc Roczana, nomine laycorum ibi tune presencium, requisiuit, ut pro tanto bono illi termino „ecclesia" suum intellectum darent, et deo propicio cetera bene fierent. Responderunt, quod aliter quam dictum erat, non possent aut aude- bant declarare, et mirabantur, quod post negocia concordata iterum ad principium redi- batur. Videbant bene, quod non erant, nisi media rumpende pacis inuenire. Ideo rogabat amplius in talibus minime detineri, et eis licenciam et conductum etc. dari. Post multa collocuta iuerunt ad suos, et remanserunt domini vsque terciam horam post occasum et amplius; et tandem aliquibus baronibus ad dominos venientibus, ut eos domum condu- cerent, ad eam aliquo absque responso redierunt. Audiui, quod illo tunc inter Bohemos in dicto collegio congregatos altercacio magna fuit, maiori et saniori parte pro pace, altera e contrario certantibus duris verbis hinc inde diffusis, maxime quia magistri sensum articulorum, per dominos traditorum, bonum et catholicum dicebant, et quod ipsos ut tales tenebant et tenere intendebant. Audiui eciam aliquos ex magistris, dicentes, barones esse opinionis eorum, et quod hoc notificauerant per barones pluribus; et si aliqui alii propter hoc vellent eos inuadere, se vsque ad mortem deffenderent, et quod tam honori- ficum per dominos eis oblatum non debebant respuere. Dominica fuit facta congregacio generalis Bohemorum in collegio de mane, et post prandium particularis; et non fuerunt domini. Et in illa particulari fuerunt plures controuersie, et fuerunt mine facte Anglico, Corenda et Ambrosio presbiteris, duxitque secum gubernator ad locum congregacionis tortorem, insinuando, quod si qui rumores fierent, in instanti capite punirentur, et dubitauit ab aliquibus de commocione, maxime in noua ciuitate. Lune vn°, fuerunt domini ad magnam stupam collegii, vbi erant gubernator, aliqui consiliarii sui et alii pauci; et dixit Roczana, quod si domini in materia tam ardua volebant mature procedere, eciam dubitabant patribus concilii displicere, non mirabantur, credebant idem de Bohemis suis etc., dicens vlterius barones nondum bene congregatos, et quod placeret dominis se in aliam stupam retrahere. In qua existentes, venerunt ad eos Roczana, Martinus, Anglicus, Mathias et aliqui alii layci, deputati a congregatis, et dixit Roczana, non mirandum, si fiebant difficultates hine inde ete., addens vlterius, quod super difficultatibus motis in materia de bonis temporalibus per ecclesiasticos possidendis istum sensum suscipiebant, quod ecclesiastici bonorum temporalium eis relictorum et per ipsos alias iuste quesitorum sunt domini, referendo verbum domini ad precedencia, item alium sensum, videlicet quod ecclesia, intelligendo ecclesiam pro congregacione fidelium, potest habere bona temporalia, villas, castra etc., quorum bonorum ecclesiastici sunt administratores. Sed cum venerint ad concilium, et concilium vellet dare alium sensum, si tamen non possent esse sui ad hoc concordes, et regnum vel aliqui de regno vellent in 6. Dec. 7. Dec. 1433.
Strana 462
462 Aegidii Carlerii, primo dicto sensu remanere, petunt, quod propter hoc non hereticentur, aut inuadantur. Ad quod dominus auditor, quod si domini certificarentur, quod tractatus prolocuti irre- uocabiliter firmarentur, ipsis videbatur, quod super predictis dubiis eos pacificarent. Hoc audito regressi sunt ad suos. Post ad dominos redeuntes, dixit Roczana nomine etc., quod nichil plus ad vnitatem habendam restabat, nisi dicere super illo sacrilegio, de quo iam satis sperabant bonum finem, et super illo verbo "ecclesia,“ addens, quod si aliqui de suis essent, qui paci et vnitati fine habito contradicerent, aut impedirent, vellent se contra tales exponere eciam vsque ad mortem. Subiunxit eciam iste Roczana, quod Tha- borite habebant certos ritus, quos si conseruarent, vsque aliter esset per concilium secundum iudicem in Egra condictum ordinatum, credebant iam satis esse concordatum, quod propter hoc non rumperentur tractatus, nec eciam hereticarentur; et eciam quod Bohemi, eciam ecclesiastici, non essent astricti, maxime clerici Bohemi, nunc attenta penuria, ad obseruandum multos particulares ritus, ut benedicere ramos, ignes et similes. Quod satis est concordatum per dominos, et ad illud, quod ecclesia etc., responderunt domini, quod quando doctores sancti et decreta patrum bona ecclesie, patrimonium ecclesie, erant diuerse opiniones, pro quibus accipiebatur ecclesia, et ad quem pertinebat dominium illarum rerum, ut habetur in c. exped. xII. q., nec volebant domini aliquem ad vnam opinionem astringere. Respondit Roczana, quod pro nunc recipiebant illam opi- nionem, quod clerici bonorum ecclesiasticorum sunt solum administratores, et non domini, quousque aliter in concilio determinetur secundum iudicem in Egra. Ad quod domini dixerunt se contentos fore, sed quod illa referentur ad certum, videlicet quod clerici sunt administratores, et non domini etc. secundum modum in c. fraternitatem. Et super hoc fuerunt plures altercaciones hinc inde, et maxime per Anglicum desiderabatur, determi- nacionem non fieri per illud capitulum, sed per legem dei; et demum concordatum est inter ipsos, sic esse ponendum, quod clerici bonorum ecclesie sunt administratores, et non domini, ad modum loquendi sacre scripture, doctorum sanctorum et canonum. Iuerunt- que tunc ad suos, et postea redierunt ad dominos Roczana, Procopius, Anglicus, Ambro- sius, presbiteri et alii layci, querentes, ut prolocuta ac modi vallande pacis in forma et scriptis redigerentur ; et domini, consilio inter se habito, fecerunt quamdam in promptu cedulam, quam ipsis dederunt euntibus ad suos. Sed Roczana et Mathias reuersi retulerunt dominis, quod ad domos eorum erant deputati post prandium accessuri, ut super istis formis aduisarent cum ipsis. Venerunt igitur post prandium, per horam post occasum, gubernator, maior pars consiliariorum suorum, Roczana, Martinus, Procopius et aliqui alii, qui multa inter se super modum firmande ac tenende pacis contulerunt, dicentibus Bohemis hoc magna circumspeccione indigere; pluresque inimicicie cum vicinis, eciam ante hanc dissensionem, adhuc durantes fuere; erant preterea alique ciuitates et castra in regno, partem regis fouentes, que multa grauia et maxime propter communionem dampna, iniurias et opprobria eis fecerant, et presertim Pizlna, de qua obsidio tolli non poterat, licet domini rogarent, nisi gubernatori obedirent, et obedire promitterent, sub duplici specie communicarent, ac illata et expensas, occasione obsidionis factas, ipsis persoluerent. Ad quod domini, illa a Piznensibus minime peti, obsidionemque tolli multis racionibus et persuasionibus argumentauerunt, et maxime cum iam promisissent Bohemi, fine facto de quatuor articulis, vnitatem et pacem se firmare cum reliquo populo Christiano, 1433.
462 Aegidii Carlerii, primo dicto sensu remanere, petunt, quod propter hoc non hereticentur, aut inuadantur. Ad quod dominus auditor, quod si domini certificarentur, quod tractatus prolocuti irre- uocabiliter firmarentur, ipsis videbatur, quod super predictis dubiis eos pacificarent. Hoc audito regressi sunt ad suos. Post ad dominos redeuntes, dixit Roczana nomine etc., quod nichil plus ad vnitatem habendam restabat, nisi dicere super illo sacrilegio, de quo iam satis sperabant bonum finem, et super illo verbo "ecclesia,“ addens, quod si aliqui de suis essent, qui paci et vnitati fine habito contradicerent, aut impedirent, vellent se contra tales exponere eciam vsque ad mortem. Subiunxit eciam iste Roczana, quod Tha- borite habebant certos ritus, quos si conseruarent, vsque aliter esset per concilium secundum iudicem in Egra condictum ordinatum, credebant iam satis esse concordatum, quod propter hoc non rumperentur tractatus, nec eciam hereticarentur; et eciam quod Bohemi, eciam ecclesiastici, non essent astricti, maxime clerici Bohemi, nunc attenta penuria, ad obseruandum multos particulares ritus, ut benedicere ramos, ignes et similes. Quod satis est concordatum per dominos, et ad illud, quod ecclesia etc., responderunt domini, quod quando doctores sancti et decreta patrum bona ecclesie, patrimonium ecclesie, erant diuerse opiniones, pro quibus accipiebatur ecclesia, et ad quem pertinebat dominium illarum rerum, ut habetur in c. exped. xII. q., nec volebant domini aliquem ad vnam opinionem astringere. Respondit Roczana, quod pro nunc recipiebant illam opi- nionem, quod clerici bonorum ecclesiasticorum sunt solum administratores, et non domini, quousque aliter in concilio determinetur secundum iudicem in Egra. Ad quod domini dixerunt se contentos fore, sed quod illa referentur ad certum, videlicet quod clerici sunt administratores, et non domini etc. secundum modum in c. fraternitatem. Et super hoc fuerunt plures altercaciones hinc inde, et maxime per Anglicum desiderabatur, determi- nacionem non fieri per illud capitulum, sed per legem dei; et demum concordatum est inter ipsos, sic esse ponendum, quod clerici bonorum ecclesie sunt administratores, et non domini, ad modum loquendi sacre scripture, doctorum sanctorum et canonum. Iuerunt- que tunc ad suos, et postea redierunt ad dominos Roczana, Procopius, Anglicus, Ambro- sius, presbiteri et alii layci, querentes, ut prolocuta ac modi vallande pacis in forma et scriptis redigerentur ; et domini, consilio inter se habito, fecerunt quamdam in promptu cedulam, quam ipsis dederunt euntibus ad suos. Sed Roczana et Mathias reuersi retulerunt dominis, quod ad domos eorum erant deputati post prandium accessuri, ut super istis formis aduisarent cum ipsis. Venerunt igitur post prandium, per horam post occasum, gubernator, maior pars consiliariorum suorum, Roczana, Martinus, Procopius et aliqui alii, qui multa inter se super modum firmande ac tenende pacis contulerunt, dicentibus Bohemis hoc magna circumspeccione indigere; pluresque inimicicie cum vicinis, eciam ante hanc dissensionem, adhuc durantes fuere; erant preterea alique ciuitates et castra in regno, partem regis fouentes, que multa grauia et maxime propter communionem dampna, iniurias et opprobria eis fecerant, et presertim Pizlna, de qua obsidio tolli non poterat, licet domini rogarent, nisi gubernatori obedirent, et obedire promitterent, sub duplici specie communicarent, ac illata et expensas, occasione obsidionis factas, ipsis persoluerent. Ad quod domini, illa a Piznensibus minime peti, obsidionemque tolli multis racionibus et persuasionibus argumentauerunt, et maxime cum iam promisissent Bohemi, fine facto de quatuor articulis, vnitatem et pacem se firmare cum reliquo populo Christiano, 1433.
Strana 463
Liber de Legationibus. 463 et ab omnibus bellis quiescere, que occasione fidei exorta fuerant; super aliis autem particularibus dissencionibus treugas et dies placiti accipere. Sed cum nihil super hiis conclusissent, rem in crastinum ad eundem locum remiserunt, que fuit Martis, octaua Decembris. 1433. Martis octaua Decembris conuenientes, ut precedenti die, gubernator et alii in numero competenti super illis multas altercaciones habuerunt, maxime super facto Pizlne, dicentibus Bohemis, quod contra eos tam crudelia et inhumana illa exercuerat ciuitas, quod maxime de ipsa vindictam appetebant; et si promiserant pacem etc., illam intelle- xerunt excipi ; nec est fere danda regula, quin excepcionem paciatur. In contrarium per dominos fuerunt allegate scripture vindicte deo relinquende, iniurie dimittende, et inter alia illud euangelii de seruo, cui dominus remisit omne debitum, qui conserui sui noluit misereri. Sed negocium sic infectum remiserunt ad post prandium, vbi ut prius conue- nerunt. Et dixerunt domini per dominum auditorem, quod legacio eorum ad hoc regnum circa pacem maxime erat, ut pacem poneret (infra) fines suos ; nec habuerat concilium magnum aspectum ad prouincias et terras longue a Bohemia constitutas, cum distancia locorum satis poneret pacem, sed ut inter se et cum vicinis haberent pacem. Promissio eciam per Bohemos facta fuerat de omnibus quibuscumque dissencionibus pacem aut treugas dare ; quare rogabant, ut eciam honori suo consulendo et ad preces eorum, eciam erga illam ciuitatem Pizne promissa tenerent, hoc pro mercede laborum concilii et ipsorum dominorum concedere vellent, et adhuc amplius domini nostri Jhesu Christi intuitu vellent annuere. Nec dominus ille, qui seruo dimisit debitum etc., satisfecit, sicut glosauerat Roczana, sed ad preces eius omne debitum dimisit; quare si ad preces serui dimisit ille dominus, magis deberent dimittere debita Pizlnensibus ad preces eorum etc. Tunc plu- ribus altercatis hinc inde, domini bina vice se retraxerunt ; et ad eos bina vice missi sunt Roczana, Martinus, Procopius, vnus baro, Valuar et duo alii nobiles. Et dixit Roczana, quod si Pizlnenses communicarent sub vtraque specie, et vellent obedire gubernatori, quod super dampnis, iniuriis et expensis ob reuerenciam dominorum graciose cum Pizl- nensibus tractaret, qui ibidem in breui iturus erat; et possent aliqui de dominis ad obsidionem pro expedienciori accedere, et quod domini satis faciebant pro Pizlnensibus, quia attento, quod tanta mala et enormia bonis catholicis pro illa sacratissima communione fecerant, cum eis graciose, ut dictum est, tractaretur, qui Piznenses in manibus ipsorum, ut certo sciebant, erant deuenturi, nec debebat istud deferri propter communionem etc.; quia eciam suis ambassiatoribus Basilee venientibus et illam communionem pro toto regno et marchionatu Morauie postulantibus, ipsi Piznenses et quicumque alii de dictis regno et marchionatu erant ita comunicaturi; alias non posset pax esse, si in ea diuersificarentur. Quibus domini: videte scripta et concordata super hoc. Sed alii insteterunt ad habendum super hoc declaracionem; sed domini ex causa distulerunt, et ne ex illa occasione rumpi posset tractatus; sed verbum fecerunt pro Pizlna. Et tandem dixerunt illi missi, quod non videbantur posse nunc dari treuge, cum habeant fieri inter illos, quos tangit, et per promissiones et penas seruari, et earumdem conseruatores ordinari; nec credebant dominos illud onus pro omnibus in se velle nec bene posse suscipere; quoad pacem pro fide darent omnibus regnicole et de dicto marchionatu omnes, si sub vtraque communi- carent specie, eciam nolentes compellerentur, et sic semper intellexerant postulacionem 8. Dec.
Liber de Legationibus. 463 et ab omnibus bellis quiescere, que occasione fidei exorta fuerant; super aliis autem particularibus dissencionibus treugas et dies placiti accipere. Sed cum nihil super hiis conclusissent, rem in crastinum ad eundem locum remiserunt, que fuit Martis, octaua Decembris. 1433. Martis octaua Decembris conuenientes, ut precedenti die, gubernator et alii in numero competenti super illis multas altercaciones habuerunt, maxime super facto Pizlne, dicentibus Bohemis, quod contra eos tam crudelia et inhumana illa exercuerat ciuitas, quod maxime de ipsa vindictam appetebant; et si promiserant pacem etc., illam intelle- xerunt excipi ; nec est fere danda regula, quin excepcionem paciatur. In contrarium per dominos fuerunt allegate scripture vindicte deo relinquende, iniurie dimittende, et inter alia illud euangelii de seruo, cui dominus remisit omne debitum, qui conserui sui noluit misereri. Sed negocium sic infectum remiserunt ad post prandium, vbi ut prius conue- nerunt. Et dixerunt domini per dominum auditorem, quod legacio eorum ad hoc regnum circa pacem maxime erat, ut pacem poneret (infra) fines suos ; nec habuerat concilium magnum aspectum ad prouincias et terras longue a Bohemia constitutas, cum distancia locorum satis poneret pacem, sed ut inter se et cum vicinis haberent pacem. Promissio eciam per Bohemos facta fuerat de omnibus quibuscumque dissencionibus pacem aut treugas dare ; quare rogabant, ut eciam honori suo consulendo et ad preces eorum, eciam erga illam ciuitatem Pizne promissa tenerent, hoc pro mercede laborum concilii et ipsorum dominorum concedere vellent, et adhuc amplius domini nostri Jhesu Christi intuitu vellent annuere. Nec dominus ille, qui seruo dimisit debitum etc., satisfecit, sicut glosauerat Roczana, sed ad preces eius omne debitum dimisit; quare si ad preces serui dimisit ille dominus, magis deberent dimittere debita Pizlnensibus ad preces eorum etc. Tunc plu- ribus altercatis hinc inde, domini bina vice se retraxerunt ; et ad eos bina vice missi sunt Roczana, Martinus, Procopius, vnus baro, Valuar et duo alii nobiles. Et dixit Roczana, quod si Pizlnenses communicarent sub vtraque specie, et vellent obedire gubernatori, quod super dampnis, iniuriis et expensis ob reuerenciam dominorum graciose cum Pizl- nensibus tractaret, qui ibidem in breui iturus erat; et possent aliqui de dominis ad obsidionem pro expedienciori accedere, et quod domini satis faciebant pro Pizlnensibus, quia attento, quod tanta mala et enormia bonis catholicis pro illa sacratissima communione fecerant, cum eis graciose, ut dictum est, tractaretur, qui Piznenses in manibus ipsorum, ut certo sciebant, erant deuenturi, nec debebat istud deferri propter communionem etc.; quia eciam suis ambassiatoribus Basilee venientibus et illam communionem pro toto regno et marchionatu Morauie postulantibus, ipsi Piznenses et quicumque alii de dictis regno et marchionatu erant ita comunicaturi; alias non posset pax esse, si in ea diuersificarentur. Quibus domini: videte scripta et concordata super hoc. Sed alii insteterunt ad habendum super hoc declaracionem; sed domini ex causa distulerunt, et ne ex illa occasione rumpi posset tractatus; sed verbum fecerunt pro Pizlna. Et tandem dixerunt illi missi, quod non videbantur posse nunc dari treuge, cum habeant fieri inter illos, quos tangit, et per promissiones et penas seruari, et earumdem conseruatores ordinari; nec credebant dominos illud onus pro omnibus in se velle nec bene posse suscipere; quoad pacem pro fide darent omnibus regnicole et de dicto marchionatu omnes, si sub vtraque communi- carent specie, eciam nolentes compellerentur, et sic semper intellexerant postulacionem 8. Dec.
Strana 464
464 Aegidii Carlerii, 9. Dec. factam per suos ambassiatores in concilio. Quoad Pizlnam dicebat sicut prius, nec posset aliter tolli obsidio , et presertim cum obsidentes inter se iuramento firmauerant, non eam dissoluere, nisi ipsa ciuitate habita, rogantes, quod domini super hoc vellent silencium et taciturnitatem habere. Et domini, venientes ad congregatos, dixerunt, quod cum Pizlnenses fidelitatem alteri prestiterant, illo inconsulto fidem gubernatori bene dare non possent; et cum requirebant, ut domini super illa obsidione tollenda silencium facerent, respondebant, tunc ipsos super omni negocio et tractatibus omnibus silere oportere, addentes, quod ipsi sub aliena potestate erant constituti, nec licebat eis mandata trans- gredi. Ipsi vero Bohemi erant domini et poterant sua, ut volebant, mutare proposita, ipsi domini legati non; et si dicebant Boemi, quod non stabat per eos, quin pax fieret, et quod non poterant aliter facere, dicebant idem domini legati maxime per racionem allegatam, scilicet quod non sunt sui, nec videtur eis, quod ipsis pax, nec treuge, quas treugas dicebant; tamen domini non possent omnino tunc facere, sed taliter posset disponi nunc, quod non fierent incursiones hinc inde cum exercitibus magnis, et accep- taretur alicubi dieta generalis ad prouidendum super omnibus; quod si negocium infectum maneret, hoc illi committebant, qui omnia scit bene prudenter disponere. Addiderant eciam domini, quod si cetera prolocuta concluderentur, obsidione manente, omnia per hoc verisimiliter conturbarentur, quia qui illi ciuitati amicantur, forsitan ei vellent sub- uenire, vnde murmuraciones et incursiones fierent non modice. Eciam dicerent aliqui ex vobis, quod hoc scientes, et in verbis vos detinentes dissimulaueramus, quod in dedecus nostrum cum perturbacione pacis cederet, quare etc. Multis dictis hine inde, sic reman- serunt, quasi omnino ruptum reputantes negocium. Et protestatus est capitaneus Orpha- norum, Chappecop nomine, in Bohemico, quod per ipsos non stabat, quin fieret pax ; quod domini tunc non intellexerunt. Die Mercurii ix', de mane fuerunt aliqui deputati ad dominos, rogantes eos, ut vellent aduisare aliquem modum, quod tractatus tantis laboribus agitati in cassum non veniant; quod si rumpantur, dolor erit maximus, cruente strages, infinitaque mala sequentur. Quibus domini plures raciones, quod per eos non stabat, adduxerunt; nec poterant dicere Bohemi, quod hoc faciant contra Pizlnam pro fide, sed ut se vindicent, iniuriam faciant, et predas ac rapinas exinde percipiant; illa sunt, que fieri pacem pro- hibent. Dixerunt tamen quidam domini, quod adhuc circa materiam aliquid libenter cogi- tarent, rogantes eos, ut similiter de parte sua vellent aduisare. Satis cito post iuerunt domini ad dominum de Noua domo, ubi erant plures barones, gubernator, consiliarii sui pro maiori parte, magistri aliqui et plures alii. Et narrantes domini aliqua, que dicta fuerant inter eos et dictos deputatos ipsa die, rogantes eosdem Bohemos ipsi domini legati, ut si quid super materia pensauerant, in medium proferrent, aut si malebant, quod ipsi ea, que inter se cogitauerant, referrent, parati erant dicere et referre, saluo tamen meliori modo et oppinione. Qui Bohemi responderunt, quod parati erant ipsos audire, et quia voluerunt, quod domini continuarent, dixerunt, quod viso statu negocii expediens videbatur ipsis, quod Basileam accederent domini legati, concilio super agitatis locuturi, quodque acciperetur terminus, videlicet sancti Mathie festum, ad conueniendum in Nuremberga vel Ratispona, ibique conparerent ambassiatores regni et marchionatus cum plena potestate, principesque circumvicini et communitates, ac eciam ipsi domini 1433.
464 Aegidii Carlerii, 9. Dec. factam per suos ambassiatores in concilio. Quoad Pizlnam dicebat sicut prius, nec posset aliter tolli obsidio , et presertim cum obsidentes inter se iuramento firmauerant, non eam dissoluere, nisi ipsa ciuitate habita, rogantes, quod domini super hoc vellent silencium et taciturnitatem habere. Et domini, venientes ad congregatos, dixerunt, quod cum Pizlnenses fidelitatem alteri prestiterant, illo inconsulto fidem gubernatori bene dare non possent; et cum requirebant, ut domini super illa obsidione tollenda silencium facerent, respondebant, tunc ipsos super omni negocio et tractatibus omnibus silere oportere, addentes, quod ipsi sub aliena potestate erant constituti, nec licebat eis mandata trans- gredi. Ipsi vero Bohemi erant domini et poterant sua, ut volebant, mutare proposita, ipsi domini legati non; et si dicebant Boemi, quod non stabat per eos, quin pax fieret, et quod non poterant aliter facere, dicebant idem domini legati maxime per racionem allegatam, scilicet quod non sunt sui, nec videtur eis, quod ipsis pax, nec treuge, quas treugas dicebant; tamen domini non possent omnino tunc facere, sed taliter posset disponi nunc, quod non fierent incursiones hinc inde cum exercitibus magnis, et accep- taretur alicubi dieta generalis ad prouidendum super omnibus; quod si negocium infectum maneret, hoc illi committebant, qui omnia scit bene prudenter disponere. Addiderant eciam domini, quod si cetera prolocuta concluderentur, obsidione manente, omnia per hoc verisimiliter conturbarentur, quia qui illi ciuitati amicantur, forsitan ei vellent sub- uenire, vnde murmuraciones et incursiones fierent non modice. Eciam dicerent aliqui ex vobis, quod hoc scientes, et in verbis vos detinentes dissimulaueramus, quod in dedecus nostrum cum perturbacione pacis cederet, quare etc. Multis dictis hine inde, sic reman- serunt, quasi omnino ruptum reputantes negocium. Et protestatus est capitaneus Orpha- norum, Chappecop nomine, in Bohemico, quod per ipsos non stabat, quin fieret pax ; quod domini tunc non intellexerunt. Die Mercurii ix', de mane fuerunt aliqui deputati ad dominos, rogantes eos, ut vellent aduisare aliquem modum, quod tractatus tantis laboribus agitati in cassum non veniant; quod si rumpantur, dolor erit maximus, cruente strages, infinitaque mala sequentur. Quibus domini plures raciones, quod per eos non stabat, adduxerunt; nec poterant dicere Bohemi, quod hoc faciant contra Pizlnam pro fide, sed ut se vindicent, iniuriam faciant, et predas ac rapinas exinde percipiant; illa sunt, que fieri pacem pro- hibent. Dixerunt tamen quidam domini, quod adhuc circa materiam aliquid libenter cogi- tarent, rogantes eos, ut similiter de parte sua vellent aduisare. Satis cito post iuerunt domini ad dominum de Noua domo, ubi erant plures barones, gubernator, consiliarii sui pro maiori parte, magistri aliqui et plures alii. Et narrantes domini aliqua, que dicta fuerant inter eos et dictos deputatos ipsa die, rogantes eosdem Bohemos ipsi domini legati, ut si quid super materia pensauerant, in medium proferrent, aut si malebant, quod ipsi ea, que inter se cogitauerant, referrent, parati erant dicere et referre, saluo tamen meliori modo et oppinione. Qui Bohemi responderunt, quod parati erant ipsos audire, et quia voluerunt, quod domini continuarent, dixerunt, quod viso statu negocii expediens videbatur ipsis, quod Basileam accederent domini legati, concilio super agitatis locuturi, quodque acciperetur terminus, videlicet sancti Mathie festum, ad conueniendum in Nuremberga vel Ratispona, ibique conparerent ambassiatores regni et marchionatus cum plena potestate, principesque circumvicini et communitates, ac eciam ipsi domini 1433.
Strana 465
Liber de Legationibus. 465 legati ex parte concilii ad prouidendum circa omnia, et essent ex hiis dominis, ut non credatur, quod velint differre vel negocium relinquere, aliqui ad concilium et alii ad locum deputandi, ut semper aliquid ad negocia cicius expedienda preparent; quo termino pendente essent treuge et guerre abstinencia, eciam inter Bohemos et Pizlnenses, ita quod nullam penitus facient inuasionem vna pars supra alteram. Remanebunt tamen, si velint, exer- citus ante ciuitatem vsque predictum terminum, qui non posset breuior commode prefigi, cum aliquos ipsorum oporteat ad Basileam ire et reuerti. Quibus dictis redierunt domini domum, aliis post certum spacium ad collegium, vbi maior numerus congregatus erat, transeuntibus. Quid ibidem fecerunt, nichil retulerunt ; sed inter se magnam discordiam habuerunt, et presertim Chappecop, capitaneus Orphanorum principalis, et quidam baro, dictus Bisuto. Jouis, x° Decembris, venerunt aliqui deputati ad dominos, layci, inter quos erant 10. Dec. Wali (sic), Roczana, Mathias etc., dicentes, viam apertam per dominos die precedenti longam nimis fore, et per hoc multis incommoditatibus et dampnis pro regno et eciam circumuicinis verisimiliter subiacere. Idcirco aduisarunt, ut dicebant, quod gubernator ad Pizlnam transiret, taliaque ipsis offerret, vnde merito deberent contentari; bonumque foret, ut vnus de ipsis dominis eciam ibidem accederet, aut saltim N. de Egra et Jo. de Nuremberga, vel quod aliquibus de Pizlna saluus conductus, ut Pragam ad tractandum venirent, daretur. Responsum autem ad ea dare domini in crastinum bene mane distule- runt; et in crastino dicti domini responderunt, quod predictos Egrensem et Nurember- gensem ac magistrum Jo. de Salione pro dominis cum predicto gubernatore libenter desti- narent, et irent consenserunt et ordinarunt. A deputatis autem pecierunt, quod cetera prolocuta, nil vlterius addendo, distrahendo, vel mutando firmarentur; ac saluum con- ductum petentes, super suos esse consulendos dixerunt, et sic abierunt deputati. Qui satis cito post redierunt, et saluum conductum bonum promptum esse, et quod non dubi- tarent domini, dixeruntque, quod si eorum preces eciam nomine concilii pro Pizlnensibus minime, cum obsidionem non esse tollendam etc. inter se obsidentes promisissent, exau- dierunt, non in malum recipere vellent domini, quibus in ceteris sibi honestis et possi- bilibus conplacere desiderabant. Dixerunt insuper, quod prolocuta et scripta circa vnitatis fidei materiam, omnino nichil inmutando, firmare cupiebant; quoad pacem vero generalem cum toto populo Christiano et treugas capiendas erant ad ipsos dominos hac venturi die. Circa dictam tamen pacem restabant aliqua declaranda; nam cum quibuscumque extra regnum et marchionatum pacem prolocutam habere cupiebant, cum regnicolis vero et de dicto marchionatu, si communicent sub vtraque specie, postquam ambassiatores regni pro toto regno et marchionatu pecierint a concilio libertatem; alias cum illis non comuni- cantibus pacem habere, cum essent sibi dissimiles, non possent. Eadem die (sic), Veneris xia, post prandium venerunt ad dominos Roczana, Pro- 11. Dec. copius, Anglicus, Martinus, Nicolaus, Ambrosius et quidam alii presbiteri, et lecta fuerunt collacionando prolocuta et alia concordata super quatuor articulis, et presertim super unitate, vt super illa finem facerent; fueruntque inter eos controuersie mote ab illis, et maxime super adherentibus. Sed hoc fuit laicis reseruatum quoad practicam, cum quibus agendum erat de pace, et finaliter super vnitate ecclesiastica concordarunt, formamque intitulacioni dederunt, et conuenerunt ad ipsum tractatum grossandum. 1433. Scriptores I. 59
Liber de Legationibus. 465 legati ex parte concilii ad prouidendum circa omnia, et essent ex hiis dominis, ut non credatur, quod velint differre vel negocium relinquere, aliqui ad concilium et alii ad locum deputandi, ut semper aliquid ad negocia cicius expedienda preparent; quo termino pendente essent treuge et guerre abstinencia, eciam inter Bohemos et Pizlnenses, ita quod nullam penitus facient inuasionem vna pars supra alteram. Remanebunt tamen, si velint, exer- citus ante ciuitatem vsque predictum terminum, qui non posset breuior commode prefigi, cum aliquos ipsorum oporteat ad Basileam ire et reuerti. Quibus dictis redierunt domini domum, aliis post certum spacium ad collegium, vbi maior numerus congregatus erat, transeuntibus. Quid ibidem fecerunt, nichil retulerunt ; sed inter se magnam discordiam habuerunt, et presertim Chappecop, capitaneus Orphanorum principalis, et quidam baro, dictus Bisuto. Jouis, x° Decembris, venerunt aliqui deputati ad dominos, layci, inter quos erant 10. Dec. Wali (sic), Roczana, Mathias etc., dicentes, viam apertam per dominos die precedenti longam nimis fore, et per hoc multis incommoditatibus et dampnis pro regno et eciam circumuicinis verisimiliter subiacere. Idcirco aduisarunt, ut dicebant, quod gubernator ad Pizlnam transiret, taliaque ipsis offerret, vnde merito deberent contentari; bonumque foret, ut vnus de ipsis dominis eciam ibidem accederet, aut saltim N. de Egra et Jo. de Nuremberga, vel quod aliquibus de Pizlna saluus conductus, ut Pragam ad tractandum venirent, daretur. Responsum autem ad ea dare domini in crastinum bene mane distule- runt; et in crastino dicti domini responderunt, quod predictos Egrensem et Nurember- gensem ac magistrum Jo. de Salione pro dominis cum predicto gubernatore libenter desti- narent, et irent consenserunt et ordinarunt. A deputatis autem pecierunt, quod cetera prolocuta, nil vlterius addendo, distrahendo, vel mutando firmarentur; ac saluum con- ductum petentes, super suos esse consulendos dixerunt, et sic abierunt deputati. Qui satis cito post redierunt, et saluum conductum bonum promptum esse, et quod non dubi- tarent domini, dixeruntque, quod si eorum preces eciam nomine concilii pro Pizlnensibus minime, cum obsidionem non esse tollendam etc. inter se obsidentes promisissent, exau- dierunt, non in malum recipere vellent domini, quibus in ceteris sibi honestis et possi- bilibus conplacere desiderabant. Dixerunt insuper, quod prolocuta et scripta circa vnitatis fidei materiam, omnino nichil inmutando, firmare cupiebant; quoad pacem vero generalem cum toto populo Christiano et treugas capiendas erant ad ipsos dominos hac venturi die. Circa dictam tamen pacem restabant aliqua declaranda; nam cum quibuscumque extra regnum et marchionatum pacem prolocutam habere cupiebant, cum regnicolis vero et de dicto marchionatu, si communicent sub vtraque specie, postquam ambassiatores regni pro toto regno et marchionatu pecierint a concilio libertatem; alias cum illis non comuni- cantibus pacem habere, cum essent sibi dissimiles, non possent. Eadem die (sic), Veneris xia, post prandium venerunt ad dominos Roczana, Pro- 11. Dec. copius, Anglicus, Martinus, Nicolaus, Ambrosius et quidam alii presbiteri, et lecta fuerunt collacionando prolocuta et alia concordata super quatuor articulis, et presertim super unitate, vt super illa finem facerent; fueruntque inter eos controuersie mote ab illis, et maxime super adherentibus. Sed hoc fuit laicis reseruatum quoad practicam, cum quibus agendum erat de pace, et finaliter super vnitate ecclesiastica concordarunt, formamque intitulacioni dederunt, et conuenerunt ad ipsum tractatum grossandum. 1433. Scriptores I. 59
Strana 466
466 Aegidii Carlerii, 15. Dec. 16. Dec. Sabbati xn’, venerunt ad dominos Waluar et plures alii seculares, ac Roczana, Procopius et Martinus presbiteri, dicentes, eorum iudicio imperatorem sub pace generali ac dieta placiti contineri non posse; dominis e contra dicentibus, eum sub generali fide et pace posse et debere comprehendi, pro pace vero particulari, saltim treuge, eum et capi, eciam in dieta comuni pro placitis assignanda, cum magis dispositiua quam decisiua foret, includi; multumque peroptarent domini inter eum et ipsos iudicem concilium esse, in quo sperabant imperatorem, cum hoc aliquociens obtulisset, minime dissentire. Qui predicti suos super hoc pecierunt consulendos. Ipsis tamen per dominos, eo quod tantum negocium differebant, oppositum est; et celerem expedicionem rogando ac requirendo dicebant, quod si domini possent expectare vsque festum Circumcisionis, quod ad illam diem conuocarent iterum regnum et marchionatum, qui non erant ad sufficienciam con- gregati. Ad quod domini responderunt, quod non possent tantum differre, et adhuc nimis expectauerant. Venit eciam illa die dominus de Noua domo ad dominos, cum quibus secrete presentibus magistro Procopio et Petro locutus est. Martis xv', iterum fuerunt ad dominos Roczana, Martinus, predicta requirentes, uel saltim quod vellent domini ex nunc libertare comunionem pro toto regno et marchio- natu; et tunc pro ceteris acceptarent dietam illam festi sancti Mathie, essentque treuge petite, eciam respectu Pizlne. Quibus domini responderunt: „Miramur, quod omnia vultis vobis fieri, et nichil de parte vestra facere; nolite plus nos deducere per talia; conductum detis nobis, ut recedamus.“ Ad quod alii: "Vultis sic infecto negocio recedere? Nolite rogamus.“ Quibus domini: "Quare frustra maneremus, cum videamus eciam vos de fine, qui intendi debet, scilicet de pace et vnitate, non posse concordari". Ad quod ipsi domini acceperant, quod aliqui ex Bohemis dixerant domino de Noua domo, quod si posset fieri, quod domini literas suas in pergameno scriptas et suis sigillis sigillatas super liber- tacione comunionis darent, esset valde Bohemis bonum, et postea de ceteris bene proui- deretur; quibus de Noua domo respondit, se non credere dominos ita simplices esse. Fuerunt eciam dicta die Martis aliqui barones ad dominos, petentes, quatenus fierent litere tractatuum ac pacis et vnitatis. Mercurii xvi', post solis occasum venerunt ad dominos aliqui barones et alii plures, et Roczana et Martinus. Et prefacionem fecit Roczana, quod qui in mari versantur, eius pericula nouerunt; idcirco Bohemi, qui in turbulento mari diu multum manserunt, pericula cognoscunt, variisque modis, ut ipsa euitarent, ad portum salutis venire cogi- tarunt etc. Postmodum dixit, dietam sancti Mathie per dominos petitam, cum nimium distaret, multis verisimiliter periculis subiacendum, et maxime propter incursus armatorum, qui hine inde fieri possent, vnde precedens turbacio sequeretur; addens, quod bonum esset, quod ea, que iam concordata erant, roborarentur. Dixit vlterius, quod guber- nator etc. die crastina literas ciuitatibus destinauerat ad generaliter Prage comparendum, cum non essent ad presens sufficienter congregati, scribere, rogabantque dominos, ut pro tanto bono vellent adhue remanere, et quod barones adhuc non exierant, et cum hoc erant in crastinum eos, qui Pizlnam transire deputati erant, dimissuros, ut si fieri posset cum Pizlnensibus tractarent. Si autem malent Pizlnenses hic die assignanda de suis cum sufficienti potestate mittere, eis per gubernatorem eciam talia offerentur, quod merito 1433. 12. Dec.
466 Aegidii Carlerii, 15. Dec. 16. Dec. Sabbati xn’, venerunt ad dominos Waluar et plures alii seculares, ac Roczana, Procopius et Martinus presbiteri, dicentes, eorum iudicio imperatorem sub pace generali ac dieta placiti contineri non posse; dominis e contra dicentibus, eum sub generali fide et pace posse et debere comprehendi, pro pace vero particulari, saltim treuge, eum et capi, eciam in dieta comuni pro placitis assignanda, cum magis dispositiua quam decisiua foret, includi; multumque peroptarent domini inter eum et ipsos iudicem concilium esse, in quo sperabant imperatorem, cum hoc aliquociens obtulisset, minime dissentire. Qui predicti suos super hoc pecierunt consulendos. Ipsis tamen per dominos, eo quod tantum negocium differebant, oppositum est; et celerem expedicionem rogando ac requirendo dicebant, quod si domini possent expectare vsque festum Circumcisionis, quod ad illam diem conuocarent iterum regnum et marchionatum, qui non erant ad sufficienciam con- gregati. Ad quod domini responderunt, quod non possent tantum differre, et adhuc nimis expectauerant. Venit eciam illa die dominus de Noua domo ad dominos, cum quibus secrete presentibus magistro Procopio et Petro locutus est. Martis xv', iterum fuerunt ad dominos Roczana, Martinus, predicta requirentes, uel saltim quod vellent domini ex nunc libertare comunionem pro toto regno et marchio- natu; et tunc pro ceteris acceptarent dietam illam festi sancti Mathie, essentque treuge petite, eciam respectu Pizlne. Quibus domini responderunt: „Miramur, quod omnia vultis vobis fieri, et nichil de parte vestra facere; nolite plus nos deducere per talia; conductum detis nobis, ut recedamus.“ Ad quod alii: "Vultis sic infecto negocio recedere? Nolite rogamus.“ Quibus domini: "Quare frustra maneremus, cum videamus eciam vos de fine, qui intendi debet, scilicet de pace et vnitate, non posse concordari". Ad quod ipsi domini acceperant, quod aliqui ex Bohemis dixerant domino de Noua domo, quod si posset fieri, quod domini literas suas in pergameno scriptas et suis sigillis sigillatas super liber- tacione comunionis darent, esset valde Bohemis bonum, et postea de ceteris bene proui- deretur; quibus de Noua domo respondit, se non credere dominos ita simplices esse. Fuerunt eciam dicta die Martis aliqui barones ad dominos, petentes, quatenus fierent litere tractatuum ac pacis et vnitatis. Mercurii xvi', post solis occasum venerunt ad dominos aliqui barones et alii plures, et Roczana et Martinus. Et prefacionem fecit Roczana, quod qui in mari versantur, eius pericula nouerunt; idcirco Bohemi, qui in turbulento mari diu multum manserunt, pericula cognoscunt, variisque modis, ut ipsa euitarent, ad portum salutis venire cogi- tarunt etc. Postmodum dixit, dietam sancti Mathie per dominos petitam, cum nimium distaret, multis verisimiliter periculis subiacendum, et maxime propter incursus armatorum, qui hine inde fieri possent, vnde precedens turbacio sequeretur; addens, quod bonum esset, quod ea, que iam concordata erant, roborarentur. Dixit vlterius, quod guber- nator etc. die crastina literas ciuitatibus destinauerat ad generaliter Prage comparendum, cum non essent ad presens sufficienter congregati, scribere, rogabantque dominos, ut pro tanto bono vellent adhue remanere, et quod barones adhuc non exierant, et cum hoc erant in crastinum eos, qui Pizlnam transire deputati erant, dimissuros, ut si fieri posset cum Pizlnensibus tractarent. Si autem malent Pizlnenses hic die assignanda de suis cum sufficienti potestate mittere, eis per gubernatorem eciam talia offerentur, quod merito 1433. 12. Dec.
Strana 467
Liber de Legationibus. 467 deberent contentari. Ad que domini per auditorem narrauerunt expectacionem magnam et inutilem, tam hic quam in Egra factam per eos, omniaque iam conclusa credebant, et erant iam vn dies, quod debuit mitti ad Pizlnam, in quibus vin diebus nichil factum erat; quod eis videbatur valde absurdum, et cum credebant ad portum esse, se in medio maris reperiebant. Vnde ob dei intuitum et Christianitatis zelum permultum dolebant, et interim, quod aliquid boni fieri sperauerunt, animo libenti expectauerunt; sed iam nunc sine spe stantes, quid dicere aut agere deberent ignorabant, deum tamen orabant, ut eos in eligendis dirigeret, in crastinum que conceperint dicturi. Jouis xVI°, mane domini legati ad hospicium de Noua domo, vbi plures erant congregati, transeuntes narrauerunt, qualiter in prima ambasiata et eciam in ista fuit per Bohemos in eorum generali congregacione promissum, quod facto fine de quatuor articulis statim cum populo Christiano vnitatem *) facerent et pacem, et adhuc difficul- tates, que superuenerant maxime respectu vnitatis, solute ; debueratque mitti ad Pizlnam, erant vin dies, et nichil factum fuerat, nec in hoc nisi inutiles percipiebant prorogaciones ; ob que omnino spem habere desinebant, et presertim cum scirent aliquos, qui nec pacem nec vnitatem vellent. Rogabant tamen, ut si aliqua bona media pensauerant, aperirent, et non parcerent laboribus. Quo dicto domini ad domum redierunt. Et sero venerunt ad dominos aliqui barones, Roczana etc. et dixerunt, quod omnem bonam spem habebant, sed quod domini expectare vellent; conuocauerantque regnum et marchionatum ad primam diem Januarii, sperantes omnino statim post illam diem finem habere; mitterent cras ad Pizlnam, et petebant concordata grossari. Ad que domini tria requisierunt de spe, tem- pore et concordatorum inuiolabilitate, absque addendo nouas difficultates aut ingerendo. Veneris xvin", accesserunt ad Piznam Bohemi deputati, et Conradus dominus de 18. Dec. Kalestain. 17. Dec. 1433. Dominica xx, mane recessit dominus decanus Turonensis, et fuit conductus per 20. Dec. Pragenses vsque Lutis, prout scripsit; et eum Jacobus honorifice suscepit. Fuerunt plures, Roczana, Procopius et aliqui alii cum dominis ad disponendum literas circa capitula concordata fiendas; et in hoc fecerunt, maxime Roczana, multas difficultates. Quando capitaneus de Kalestain fuit in exercitu cum predictis deputatis, non fuit permissus intrare Pizlnam, nec loqui cum aliquibus ex ea, nisi xll. de exercitu presentibus. Nec voluerunt illi de dicto exercitu dare saluum conductum illis de Pizlna ad veniendum Prage ad dietam ; sed volebant, quod tractarent cum illis de exercitu, et non cum aliis. Quibus dicti de Pizlna responderunt, se deo propicio ab ipsis viriliter deffendere. Veneris, prima Januarii, fuerunt domini ad stupam mediocrem collegii, vbi erant gubernator, maior pars consiliariorum, aliqui barones et alii vsque xx uel circa; et inter eos erant Roczana, Anglicus, Ambrosius, Pzibrac. Roczana dixit, quod illi sui omnes modos possibiles veniendi ad pacem quesiuerant, ac suos omnes, in quantum poterant, traxerant ; et tamen vnum verbum pro honore regni sui ut in literis super tractatibus fiendis apponeretur, a dominis optinere non potuerant, nec poterant, licet domini pluries 1434. 1. Jan. *) In Cod. Parisien. Nr. 1577. fol. 15. „vnitatem ecclesiasticam et pacem reciperent, eratque de ipsis quatuor factus finis, et promissiones super hoc date, et postmodum adhuc difficultates“ etc. 59*
Liber de Legationibus. 467 deberent contentari. Ad que domini per auditorem narrauerunt expectacionem magnam et inutilem, tam hic quam in Egra factam per eos, omniaque iam conclusa credebant, et erant iam vn dies, quod debuit mitti ad Pizlnam, in quibus vin diebus nichil factum erat; quod eis videbatur valde absurdum, et cum credebant ad portum esse, se in medio maris reperiebant. Vnde ob dei intuitum et Christianitatis zelum permultum dolebant, et interim, quod aliquid boni fieri sperauerunt, animo libenti expectauerunt; sed iam nunc sine spe stantes, quid dicere aut agere deberent ignorabant, deum tamen orabant, ut eos in eligendis dirigeret, in crastinum que conceperint dicturi. Jouis xVI°, mane domini legati ad hospicium de Noua domo, vbi plures erant congregati, transeuntes narrauerunt, qualiter in prima ambasiata et eciam in ista fuit per Bohemos in eorum generali congregacione promissum, quod facto fine de quatuor articulis statim cum populo Christiano vnitatem *) facerent et pacem, et adhuc difficul- tates, que superuenerant maxime respectu vnitatis, solute ; debueratque mitti ad Pizlnam, erant vin dies, et nichil factum fuerat, nec in hoc nisi inutiles percipiebant prorogaciones ; ob que omnino spem habere desinebant, et presertim cum scirent aliquos, qui nec pacem nec vnitatem vellent. Rogabant tamen, ut si aliqua bona media pensauerant, aperirent, et non parcerent laboribus. Quo dicto domini ad domum redierunt. Et sero venerunt ad dominos aliqui barones, Roczana etc. et dixerunt, quod omnem bonam spem habebant, sed quod domini expectare vellent; conuocauerantque regnum et marchionatum ad primam diem Januarii, sperantes omnino statim post illam diem finem habere; mitterent cras ad Pizlnam, et petebant concordata grossari. Ad que domini tria requisierunt de spe, tem- pore et concordatorum inuiolabilitate, absque addendo nouas difficultates aut ingerendo. Veneris xvin", accesserunt ad Piznam Bohemi deputati, et Conradus dominus de 18. Dec. Kalestain. 17. Dec. 1433. Dominica xx, mane recessit dominus decanus Turonensis, et fuit conductus per 20. Dec. Pragenses vsque Lutis, prout scripsit; et eum Jacobus honorifice suscepit. Fuerunt plures, Roczana, Procopius et aliqui alii cum dominis ad disponendum literas circa capitula concordata fiendas; et in hoc fecerunt, maxime Roczana, multas difficultates. Quando capitaneus de Kalestain fuit in exercitu cum predictis deputatis, non fuit permissus intrare Pizlnam, nec loqui cum aliquibus ex ea, nisi xll. de exercitu presentibus. Nec voluerunt illi de dicto exercitu dare saluum conductum illis de Pizlna ad veniendum Prage ad dietam ; sed volebant, quod tractarent cum illis de exercitu, et non cum aliis. Quibus dicti de Pizlna responderunt, se deo propicio ab ipsis viriliter deffendere. Veneris, prima Januarii, fuerunt domini ad stupam mediocrem collegii, vbi erant gubernator, maior pars consiliariorum, aliqui barones et alii vsque xx uel circa; et inter eos erant Roczana, Anglicus, Ambrosius, Pzibrac. Roczana dixit, quod illi sui omnes modos possibiles veniendi ad pacem quesiuerant, ac suos omnes, in quantum poterant, traxerant ; et tamen vnum verbum pro honore regni sui ut in literis super tractatibus fiendis apponeretur, a dominis optinere non potuerant, nec poterant, licet domini pluries 1434. 1. Jan. *) In Cod. Parisien. Nr. 1577. fol. 15. „vnitatem ecclesiasticam et pacem reciperent, eratque de ipsis quatuor factus finis, et promissiones super hoc date, et postmodum adhuc difficultates“ etc. 59*
Strana 468
468 Aegidii Carlerii, polliciti fuissent quecumque eis possibilia facere pro honore et vtilitate regni. Vnde mira- bantur, multoque plura sui ambassiatores primi ad concilium missi obtinuissent ab ipso concilio, si voluissent incorporari, quam ab ipsis dominis obtinere poterant. Addidit, quod aliqua eis ipsi domini promiserant, que tamen in scriptis dare nolebant, ut puta, quod communio sub vtraque specie erat vtilis et salubris; quod ipsis Bohemis esset facultas deducere in concilio materiam de communione paruulorum, et quod si ipsi Bohemi pro- barent in concilio, secundum iudicem in Egra compactatum, communionem sub vtraque specie esse de precepto, quod ea vti tota Christianitas teneretur. Dixit insuper, quod nisi omnes de regno et marchionatu comunicarent sub vtraque specie, eciam compulsi, maxime postquam eorum ambassiatores pro toto regno et marchionatu libertatem sic comunicandi a concilio requisierint, tunc multo minus haberent a libertate super hoc per dominos eis concessa, quam nunc habebant, quia nunc compellunt, et ex concessa non possent, quod tamen fiendum erat; aliter non posset esse pax, et conseruari inter eos de regno et marchionatu sic in hoe diuisos. Volebant ulterius, quod quedam pre- facio super literis conscribendis, quam in quodam folio papiri dederant, hic scriberetur. Ad que dominus auditor nomine etc. respondit, illam prefacionem, cum multa posita ibidem essent, minime per eos inscribendam esse, quodque omnia, que concordata fuerant inscribi, iam scripta erant ; nec alia addere volebant, nec poterant; ea eciam sic scripta iam ad concilium per dominum decanum Turonensem, collegam, remiserant; quare aliqua, nisi in eorum maximum dedecus, mutare nequibant; dicens insuper, quod per libertatem super communione vtriusque speciei eis per dominos, si vnitatem et pacem ecclesiasticam recipere vellent, concessam multam vtilitatem consequebantur, primo, quia comunio illa, que ipsis ante illicita fuerat, libertatur, secundo, quia qui eos prius hereticabant aut infa- mabant, non amplius hoc facient: item illa verba „salubris et vtilis,“ etsi non in illa forma inserebantur, tamen inscripta iam erant sub forma inter partes concordata; nec vmquam ipsi domini consensissent, aut consentirent talia verba poni, que traherentur ad preteritum , sed bene ad futurum, vt videlicet talis comunio post concessionem sit vtilis et salubris, sed non ante. Et ad illud, quod si probarent illam cadere sub precepto, quod tota Christianitas etc., respondit, quod ipsi Bohemi requirebant contractum claudum esse, quia non dicebant, quod si non probarent, quid facere deberent. Quoad comunionem paruulorum respondit, quod ipsi domini, ut alias sepe dixerant, super hoc mandatum non habebant ; et si aliquid in hoc facerent, nec ipsis Bohemis prodesset, et ipsi domini falsi procuratores reputarentur et essent. Ad id, quod primi ambassiatores habuissent plus in concilio etc., responsum est, numquam tantum eis in concilio oblatum fuisse; ipsum eciam concilium dominus erat, et domini legati nisi procuratores, quare plus poterat; et si vellent Bohemi incorporari et ad concilium notabilem ambasiatam mittere cum pote- state, que laboraret vna cum aliis in omnibus ibidem agendis, quod valde contenti erant ipsi domini, et quod omnia iam promissa et concordata remanerent in suspenso. Ad illud, quod domini polliciti fuerant laborare pro honore regni etc., responsum est, quod ita fecerant, et forte plus, quam eis fuisset ordinatum in instruccionibus eorum; et adhuc sunt prompti, fide tamen et honore ecclesie semper saluis. Inter ista et post fuerunt multa verba tam per Anglicum, per Przibram, Ambrosium et Roczanam mota et dicta, et presertim per Roczanam, qui inter alia quesiuit, ex quo domini dicebant comunionem 1434.
468 Aegidii Carlerii, polliciti fuissent quecumque eis possibilia facere pro honore et vtilitate regni. Vnde mira- bantur, multoque plura sui ambassiatores primi ad concilium missi obtinuissent ab ipso concilio, si voluissent incorporari, quam ab ipsis dominis obtinere poterant. Addidit, quod aliqua eis ipsi domini promiserant, que tamen in scriptis dare nolebant, ut puta, quod communio sub vtraque specie erat vtilis et salubris; quod ipsis Bohemis esset facultas deducere in concilio materiam de communione paruulorum, et quod si ipsi Bohemi pro- barent in concilio, secundum iudicem in Egra compactatum, communionem sub vtraque specie esse de precepto, quod ea vti tota Christianitas teneretur. Dixit insuper, quod nisi omnes de regno et marchionatu comunicarent sub vtraque specie, eciam compulsi, maxime postquam eorum ambassiatores pro toto regno et marchionatu libertatem sic comunicandi a concilio requisierint, tunc multo minus haberent a libertate super hoc per dominos eis concessa, quam nunc habebant, quia nunc compellunt, et ex concessa non possent, quod tamen fiendum erat; aliter non posset esse pax, et conseruari inter eos de regno et marchionatu sic in hoe diuisos. Volebant ulterius, quod quedam pre- facio super literis conscribendis, quam in quodam folio papiri dederant, hic scriberetur. Ad que dominus auditor nomine etc. respondit, illam prefacionem, cum multa posita ibidem essent, minime per eos inscribendam esse, quodque omnia, que concordata fuerant inscribi, iam scripta erant ; nec alia addere volebant, nec poterant; ea eciam sic scripta iam ad concilium per dominum decanum Turonensem, collegam, remiserant; quare aliqua, nisi in eorum maximum dedecus, mutare nequibant; dicens insuper, quod per libertatem super communione vtriusque speciei eis per dominos, si vnitatem et pacem ecclesiasticam recipere vellent, concessam multam vtilitatem consequebantur, primo, quia comunio illa, que ipsis ante illicita fuerat, libertatur, secundo, quia qui eos prius hereticabant aut infa- mabant, non amplius hoc facient: item illa verba „salubris et vtilis,“ etsi non in illa forma inserebantur, tamen inscripta iam erant sub forma inter partes concordata; nec vmquam ipsi domini consensissent, aut consentirent talia verba poni, que traherentur ad preteritum , sed bene ad futurum, vt videlicet talis comunio post concessionem sit vtilis et salubris, sed non ante. Et ad illud, quod si probarent illam cadere sub precepto, quod tota Christianitas etc., respondit, quod ipsi Bohemi requirebant contractum claudum esse, quia non dicebant, quod si non probarent, quid facere deberent. Quoad comunionem paruulorum respondit, quod ipsi domini, ut alias sepe dixerant, super hoc mandatum non habebant ; et si aliquid in hoc facerent, nec ipsis Bohemis prodesset, et ipsi domini falsi procuratores reputarentur et essent. Ad id, quod primi ambassiatores habuissent plus in concilio etc., responsum est, numquam tantum eis in concilio oblatum fuisse; ipsum eciam concilium dominus erat, et domini legati nisi procuratores, quare plus poterat; et si vellent Bohemi incorporari et ad concilium notabilem ambasiatam mittere cum pote- state, que laboraret vna cum aliis in omnibus ibidem agendis, quod valde contenti erant ipsi domini, et quod omnia iam promissa et concordata remanerent in suspenso. Ad illud, quod domini polliciti fuerant laborare pro honore regni etc., responsum est, quod ita fecerant, et forte plus, quam eis fuisset ordinatum in instruccionibus eorum; et adhuc sunt prompti, fide tamen et honore ecclesie semper saluis. Inter ista et post fuerunt multa verba tam per Anglicum, per Przibram, Ambrosium et Roczanam mota et dicta, et presertim per Roczanam, qui inter alia quesiuit, ex quo domini dicebant comunionem 1434.
Strana 469
Liber de Legationibus. 469 sub vtraque specie non fuisse ante licitam, vtrum qui comunicauerant erant dampnati? Ad quod dominus auditor dixit, quod non erat misericordia dei limitanda; ob quod nolebat dicere, nec dicens eos esse dampnatos; sed peccauerant et peccant mortaliter, qui hoc faciunt, et hoc propter inobedienciam erga ecclesiam. Tunc quesiuit Anglicus, quid tune de Grecis, et Joannes Valuar de paruulis. Respondit, quod Greci non peccabant mortaliter in hoc, quia obedienciam Romanam non habuerant, et paruuli similiter, quia quid faciebant ignorabant ; sed qui fuerant sub obediencia Romana, hoc faciendo sensum habentes peccabant. Et Roczana dixit, quod nimios dampnabat, nec erat expediens deum esse tam crudelem, aut aliud simile verbum sicut hoc in effectu. Eciam requisiuerunt ipsi domini, quatenus ipsi Bohemi promissa tenere vellent, sicut et ipsi domini legati parati erant ad vnguem tenere; dixerunt eciam, quod vbi loquebantur Bohemi de iudice in Egra etc., mutauerant disiunctiuam in copulatiuam. Sabbati 2a, fuerunt ad dominos Zbico et duo alii nobiles, Roczana, Pzibram, magister Procopius de Pizlna et Martinus, dicentes per Pzybram, quod domini ad ea, que dixerant heri in collegio hinc inde, non haberent respectum; sed aduisaretur bonus modus super heri requisitis per Bohemos sine lesione partis alicuius. Domini responderunt per auditorem, quod quia verba dure et aspere prolata extiterant, eo modo oportebat respon- dere ; nec credebant domini, quod illud debuissent audisse, cum ipsi omnem diligenciam possibilem ad bonum adhibuerant, nec illa verba debebantur eis pro mercede, qui non pepercerunt laboribus, expensis, nec periculis; tamen parati erant perficere et adimplere promissa, et quod Bohemi eciam ea, que promiserant, adimplerent. Et quoad prefacionem literarum, illam certo modo limitauerunt et correxerunt, et parati erant, quod fierent litere ; sed illud, quod erat scriptum post insercionem capitulorum, nullo modo conce- derent, cum hoc esset contrarium iam concordatis ; et quod ante natale, quando requisiti fuerant de manendo, tria requisiuerant, videlicet de spe, quod non orirentur difficultates, et mora temporis. Ad que responderunt, quod habebant bonam spem ad negocia conclu- denda et promissa adimplenda, nullas volebant induce e nouas difficultates; et quod post natale, prima Januarii, fieret hic congregacio generalis ad firmandum promissa. Et pen- dente illa dilacione plures miserunt barones, ut grossarentur concordata, et de literis pacis, quas habuerunt, et infra in dies post diem in qua debebat esse congregacio, essent expedite, et domini vsque ad dictam diem prefixam nolebant recedere; sed disponerent dominis conductum pro Lune xi“ huius mensis, quia volebant domini recedere. Vlterius dixit Cybram, quod Bohemi parati erant adimplere promissa, et quod domini eciam ea, que dixerant verbo, in scriptis redigerent; et velient concedere, quod de communione paruulorum et precepto sit data facultas ambassiatoribus regni, proponendi et allegandi scripturas, et in scriptis dandi racionem, et omnia que vellent, et quod fiet secundum iudicem in Egra, et eciam quod prefacionem, quam dederant, ratam haberent. Respon- derunt domini, quod pluries ad hec responderunt, et quod de paruulis non habebant potestatem, quare non debebant requirere promittendum super illo, quia tractatus esset nullus et essent falsi nuncii; et eciam omnia iam sunt in concilio, missa per dominum decanum; de precepto satis est expressum, et super illis, tam paruulis, quam precepto communicandi credunt, quod fiet secundum illum iudicem etc., prout est scriptum in arti- culis etc., generaliter quod possunt proponere omnia etc., quare eciam de prefacione 2. Jan. 1434.
Liber de Legationibus. 469 sub vtraque specie non fuisse ante licitam, vtrum qui comunicauerant erant dampnati? Ad quod dominus auditor dixit, quod non erat misericordia dei limitanda; ob quod nolebat dicere, nec dicens eos esse dampnatos; sed peccauerant et peccant mortaliter, qui hoc faciunt, et hoc propter inobedienciam erga ecclesiam. Tunc quesiuit Anglicus, quid tune de Grecis, et Joannes Valuar de paruulis. Respondit, quod Greci non peccabant mortaliter in hoc, quia obedienciam Romanam non habuerant, et paruuli similiter, quia quid faciebant ignorabant ; sed qui fuerant sub obediencia Romana, hoc faciendo sensum habentes peccabant. Et Roczana dixit, quod nimios dampnabat, nec erat expediens deum esse tam crudelem, aut aliud simile verbum sicut hoc in effectu. Eciam requisiuerunt ipsi domini, quatenus ipsi Bohemi promissa tenere vellent, sicut et ipsi domini legati parati erant ad vnguem tenere; dixerunt eciam, quod vbi loquebantur Bohemi de iudice in Egra etc., mutauerant disiunctiuam in copulatiuam. Sabbati 2a, fuerunt ad dominos Zbico et duo alii nobiles, Roczana, Pzibram, magister Procopius de Pizlna et Martinus, dicentes per Pzybram, quod domini ad ea, que dixerant heri in collegio hinc inde, non haberent respectum; sed aduisaretur bonus modus super heri requisitis per Bohemos sine lesione partis alicuius. Domini responderunt per auditorem, quod quia verba dure et aspere prolata extiterant, eo modo oportebat respon- dere ; nec credebant domini, quod illud debuissent audisse, cum ipsi omnem diligenciam possibilem ad bonum adhibuerant, nec illa verba debebantur eis pro mercede, qui non pepercerunt laboribus, expensis, nec periculis; tamen parati erant perficere et adimplere promissa, et quod Bohemi eciam ea, que promiserant, adimplerent. Et quoad prefacionem literarum, illam certo modo limitauerunt et correxerunt, et parati erant, quod fierent litere ; sed illud, quod erat scriptum post insercionem capitulorum, nullo modo conce- derent, cum hoc esset contrarium iam concordatis ; et quod ante natale, quando requisiti fuerant de manendo, tria requisiuerant, videlicet de spe, quod non orirentur difficultates, et mora temporis. Ad que responderunt, quod habebant bonam spem ad negocia conclu- denda et promissa adimplenda, nullas volebant induce e nouas difficultates; et quod post natale, prima Januarii, fieret hic congregacio generalis ad firmandum promissa. Et pen- dente illa dilacione plures miserunt barones, ut grossarentur concordata, et de literis pacis, quas habuerunt, et infra in dies post diem in qua debebat esse congregacio, essent expedite, et domini vsque ad dictam diem prefixam nolebant recedere; sed disponerent dominis conductum pro Lune xi“ huius mensis, quia volebant domini recedere. Vlterius dixit Cybram, quod Bohemi parati erant adimplere promissa, et quod domini eciam ea, que dixerant verbo, in scriptis redigerent; et velient concedere, quod de communione paruulorum et precepto sit data facultas ambassiatoribus regni, proponendi et allegandi scripturas, et in scriptis dandi racionem, et omnia que vellent, et quod fiet secundum iudicem in Egra, et eciam quod prefacionem, quam dederant, ratam haberent. Respon- derunt domini, quod pluries ad hec responderunt, et quod de paruulis non habebant potestatem, quare non debebant requirere promittendum super illo, quia tractatus esset nullus et essent falsi nuncii; et eciam omnia iam sunt in concilio, missa per dominum decanum; de precepto satis est expressum, et super illis, tam paruulis, quam precepto communicandi credunt, quod fiet secundum illum iudicem etc., prout est scriptum in arti- culis etc., generaliter quod possunt proponere omnia etc., quare eciam de prefacione 2. Jan. 1434.
Strana 470
470 Aegidii Carlerii, 3. Jan. alias, quam dixerunt, non admittent. Dixerunt preterea Bohemi, quod dubitabant, quod quando suscepissent vnionem, quod concilium mandaret illis de regno, quod super comu- nione paruulorum sine discussione suspenderentur, qui esset error peior priore. Dixerunt domini, quod concilium hoc opus partum tam difficulter laboribus et expensis (sic), quod concilium volebat eos habere tamquam filios in vnitate et pace, et quod si videretur eis, quod domini non satis concederent per tractatus iam firmatos, mittant legatos suos ad concilium ; et si nimis longua via esset, accipiatur dieta, et dent omnes difficultates, quas habent, in quadam cedula, et compareant in dieta; et domini eciam ibidem comparebunt cum plena potestate, et remaneant ea, que tractata sunt, in statu; si hoc non velint, dispo- nant de conductu dominorum, et hec referant domino gubernatori et consilio. Dominica, 3a, fuerunt barones et alii quam plures vsque numerum xx personarum, et inter eos Psibram et Martinus, ad hospicium dominorum, et requisiuerunt per Martinum, quod in scriptis poneretur, quod si probarent illam comunionem secundum iudicem in Egra cadere sub precepto; item eciam quod haberent in scriptis, quod comunionem paruulorum possent consequi in concilio, quod maxime cordi habebant; item similiter libertatem pro toto regno et marchionatu. Responderunt domini, quod quando proroga- uerant terminum vsque festum Circumcisionis, vt dictum est, cum omnia vnitatem tangencia et promissa crederent esse completa, et ita fuisset eis interrogantibus responsum, nichil plus addere velle, solum illam prorogacionem concesserant, ut super modis pacis et treu- garum tenendarum aduisaretur; et modo ab ipsis alia requirebantur, quod facere non poterant et maxime, cum iam omnia, vt credebant nec dubitabant, firmata ad concilium remiserant, ut dictum est, et sic relacione facta negocium ad ipsum concilium secundum iuris disposicionem deuolutum erat. Obtulerunt postmodum iidem domini dictis Bohemis, quod aut tenerent compactata et scripta ibi conquiescendo et execucioni demandando, aut super omnibus, eciam comunione paruulorum et aliis, suos Basilee cum plena potestate ambasiatores mitterent, aut aliquam dietam in confinibus ipsorum acciperent, darentque ipsis dominis in scriptis omnia, super quibus vellent tractatus interuenire, siue super comu- nione paruulorum aut alias, et quod ibi suos ambasiatores cum plena potestate mitterent, et ipsi domini aut alii cum plena potestate a concilio interessent, omnemque operam ad bonam et honestam negocii expedicionem pro posse darent et adhibere volebant, ac se offerebant. Dixerunt insuper, quod, licet prorogacio predicta fuisset eis tediosa, fuisset ipsis dominis dictum, quod essent expediti infra tres dies post Circumcisionem; ita tamen precipitare nolebant, sed sibi in xi' huius mensis, videlicet de die crastina in octo dies, conductum postulabant parari. Postea subiunxerunt domini, quod audierant, quod ea, que ipsi dixerant Veneris vltima in collegio in stupa mediocri, predicabantur in ambonibus a presbiteris, et non solum illa, imo ampliora, quam dicta fuerant, ad commouendum populum contra ipsos dominos. Vnde mirabantur, nec sic fuerat factum ambasiatoribus eorum, dum fuerant in Basilea ; imo expresse inhibitum fuit, ne quid predicaretur interim, quod ibidem erant, que materiam ipsorum tangerent, nec debebant dicti Bohemi scandalizari, si dictum fuerat, comunionem sub vtraque specie absque ecclesie licencia assumpsisse esse peccatum, cum et ipsi dicant contra obedientes ecclesie Romane, illam comunionem esse de precepto etc.; et tamen ex hoc non scandalizantur. Ad ea responderunt per Martinum, quod sicut domini ad memoriam reducebant, quod que scripta erant tenerentur, quod eciam ad memoriam 1434.
470 Aegidii Carlerii, 3. Jan. alias, quam dixerunt, non admittent. Dixerunt preterea Bohemi, quod dubitabant, quod quando suscepissent vnionem, quod concilium mandaret illis de regno, quod super comu- nione paruulorum sine discussione suspenderentur, qui esset error peior priore. Dixerunt domini, quod concilium hoc opus partum tam difficulter laboribus et expensis (sic), quod concilium volebat eos habere tamquam filios in vnitate et pace, et quod si videretur eis, quod domini non satis concederent per tractatus iam firmatos, mittant legatos suos ad concilium ; et si nimis longua via esset, accipiatur dieta, et dent omnes difficultates, quas habent, in quadam cedula, et compareant in dieta; et domini eciam ibidem comparebunt cum plena potestate, et remaneant ea, que tractata sunt, in statu; si hoc non velint, dispo- nant de conductu dominorum, et hec referant domino gubernatori et consilio. Dominica, 3a, fuerunt barones et alii quam plures vsque numerum xx personarum, et inter eos Psibram et Martinus, ad hospicium dominorum, et requisiuerunt per Martinum, quod in scriptis poneretur, quod si probarent illam comunionem secundum iudicem in Egra cadere sub precepto; item eciam quod haberent in scriptis, quod comunionem paruulorum possent consequi in concilio, quod maxime cordi habebant; item similiter libertatem pro toto regno et marchionatu. Responderunt domini, quod quando proroga- uerant terminum vsque festum Circumcisionis, vt dictum est, cum omnia vnitatem tangencia et promissa crederent esse completa, et ita fuisset eis interrogantibus responsum, nichil plus addere velle, solum illam prorogacionem concesserant, ut super modis pacis et treu- garum tenendarum aduisaretur; et modo ab ipsis alia requirebantur, quod facere non poterant et maxime, cum iam omnia, vt credebant nec dubitabant, firmata ad concilium remiserant, ut dictum est, et sic relacione facta negocium ad ipsum concilium secundum iuris disposicionem deuolutum erat. Obtulerunt postmodum iidem domini dictis Bohemis, quod aut tenerent compactata et scripta ibi conquiescendo et execucioni demandando, aut super omnibus, eciam comunione paruulorum et aliis, suos Basilee cum plena potestate ambasiatores mitterent, aut aliquam dietam in confinibus ipsorum acciperent, darentque ipsis dominis in scriptis omnia, super quibus vellent tractatus interuenire, siue super comu- nione paruulorum aut alias, et quod ibi suos ambasiatores cum plena potestate mitterent, et ipsi domini aut alii cum plena potestate a concilio interessent, omnemque operam ad bonam et honestam negocii expedicionem pro posse darent et adhibere volebant, ac se offerebant. Dixerunt insuper, quod, licet prorogacio predicta fuisset eis tediosa, fuisset ipsis dominis dictum, quod essent expediti infra tres dies post Circumcisionem; ita tamen precipitare nolebant, sed sibi in xi' huius mensis, videlicet de die crastina in octo dies, conductum postulabant parari. Postea subiunxerunt domini, quod audierant, quod ea, que ipsi dixerant Veneris vltima in collegio in stupa mediocri, predicabantur in ambonibus a presbiteris, et non solum illa, imo ampliora, quam dicta fuerant, ad commouendum populum contra ipsos dominos. Vnde mirabantur, nec sic fuerat factum ambasiatoribus eorum, dum fuerant in Basilea ; imo expresse inhibitum fuit, ne quid predicaretur interim, quod ibidem erant, que materiam ipsorum tangerent, nec debebant dicti Bohemi scandalizari, si dictum fuerat, comunionem sub vtraque specie absque ecclesie licencia assumpsisse esse peccatum, cum et ipsi dicant contra obedientes ecclesie Romane, illam comunionem esse de precepto etc.; et tamen ex hoc non scandalizantur. Ad ea responderunt per Martinum, quod sicut domini ad memoriam reducebant, quod que scripta erant tenerentur, quod eciam ad memoriam 1434.
Strana 471
Liber de Legationibus. 471 reducere vellent, quod illa, que eis promiserant super predictis tribus petitis, opere 1434. exequerentur et inscriberentur. Postmodum domini legerunt eis illa, que fuerant super illis concordata et in quibus conuentum fuerat, videlicet capitula, dicentes, quod illa eis debebant sufficere, nec erat aliquid vlterius addendum, cum poterant omnia in generali proponere, que volebant. Quibus prolocutis et altercatis sine responso recesserunt, et regraciati eis fuerunt imprimis eo, quod dignati in tanta nobilitate et societate fuerant dominos visitare, offe- rentes se et sua ad beneplacita. Lune, 4°. Januarii, fuerunt domini ad hospicium domini de Noua domo, et regra- ciati sunt nobilibus, quod dignati heri fuerant eos in hospicio visitare, rogabantque eos esse contentos de hiis, que scripta erant, aut eligerent alteram de duobus viis hesterna die oblatis, aut si aduisarent alterum modum faciendi, vellent aperire, et parati erant domini legati audire; ipsi autem que potuerant fecerant, semperque in honestate facerent. Ad quod illi per Pzibram post regraciacionem rogarunt dominos, vt vellent ea, que die precedenti pecierant et requisierant, annuere eorum precibus, et responso per dominos ut prius, recesserunt et conducti ad hospicium per aliquos nobiles venerunt. 4. Jan.
Liber de Legationibus. 471 reducere vellent, quod illa, que eis promiserant super predictis tribus petitis, opere 1434. exequerentur et inscriberentur. Postmodum domini legerunt eis illa, que fuerant super illis concordata et in quibus conuentum fuerat, videlicet capitula, dicentes, quod illa eis debebant sufficere, nec erat aliquid vlterius addendum, cum poterant omnia in generali proponere, que volebant. Quibus prolocutis et altercatis sine responso recesserunt, et regraciati eis fuerunt imprimis eo, quod dignati in tanta nobilitate et societate fuerant dominos visitare, offe- rentes se et sua ad beneplacita. Lune, 4°. Januarii, fuerunt domini ad hospicium domini de Noua domo, et regra- ciati sunt nobilibus, quod dignati heri fuerant eos in hospicio visitare, rogabantque eos esse contentos de hiis, que scripta erant, aut eligerent alteram de duobus viis hesterna die oblatis, aut si aduisarent alterum modum faciendi, vellent aperire, et parati erant domini legati audire; ipsi autem que potuerant fecerant, semperque in honestate facerent. Ad quod illi per Pzibram post regraciacionem rogarunt dominos, vt vellent ea, que die precedenti pecierant et requisierant, annuere eorum precibus, et responso per dominos ut prius, recesserunt et conducti ad hospicium per aliquos nobiles venerunt. 4. Jan.
Strana 472
472 Aegidii Carlerii, Proposicio facta ad consulatum Pragensem. 185. 1433. 5. Nov. „Ante omnia,“ inquit diuinus Dyonisius i cap. de di. no., "ab oracione incipere est vtile, sicut deo nos ipsos tradentes et vnientes.“ Id exigit, spectabiles, magnifici, ac prouidi uiri, magnitudo rei, que pre manibus habetur tractanda, et votiue deo propicio concludenda. Exigit certe nos totos in deum vel nunc conferre, corda ei nostra aperire. Magna profecto nunc imminet neccessitas cordium conpunccione, singultibus, suspiriis, gemitibus, lacrimis, piis precibus, operibus bonis diuinam nobis conciliare clemenciam. Clamemus in communi nos et vos vno spiritu, vne ore; clamemus nunc in celum, si quod deus et dominus noster Jhesus Christus dignabitur corda omnium et illuminare et inspirare ad amplectendum vnitatem et pacem in vera caritate, de corde puro et consciencia bona, et fide non ficta. Quis scit si uel nunc conuertatur, et ignoscat deus, et relinquat post se benediccionem, Johel n°. Cum vero sicut in spiritu lenitatis ceptum est huius incliti regni vnionis opus sanctum, pium, acceptum deo, angelis et hominibus, ita nunc quoque ad hanc insignem ciuitatem Pragam fluant pie matris verba, verba dulcia super mel, verba consolatoria, verba tocius confidencie. „Ego,“ inquit, "mater pulchre dileccionis, et timoris, et agnicionis, et sancte spei“ Ecclesiastici xXIIII. Solempnes verborum horum exposiciones sunt de increata sapiencia, de scriptura sacra, de gloriosa virgine simul et matre domini, de natura angelica, de fideli anima, de ecclesia catholica. Eterna dei sapiencia, si se ipsam ecclesie communicauit, quando verbum caro factum est et habitauit in nobis, quomodo dona gracie, titulos dignitatis ei non communicauerit? Communicauit haud dubium, ut absque usurpacione dicat et ipsa: ego mater pulcre etc., mater multarum gencium, omnium scilicet fidelium, quos Christo genuit verbo vite et aqua sacri baptismatis, mater pulcre dileccionis, ideo amanda, mater timoris, ideo reuerenda; mater agnicionis, ideo audienda, mater sancte spei, ideo omni cum fiducia adeunda. Quid in pulera matre ecclesia, quam, ut dicitur Ephe. v°, Christus dilexit, et semet ipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret, mundans eam lauacro aque in verbo vite, ut exhiberet ipse sibi gloriosam ecclesiam, non habentem maculam aut rugam, aut huiusmodi aliquid, sed ut sit sancta et immaculata. Hec est speciosissima illa virgo, sponsa Christi, de qua apostolus u Cor. xI: Despondi enim vos vni viro virginem castam exhibere Christo, vbi glossa a speciali ad singulare descendit, volens intelligere totam ecclesiam virginem, in qua mente virginitas cordis fides est incorrupta. Ideo igitur singulariter dixit virginem, quia omnes sunt vna virgo ecclesia propter vnitatem fidei, solide spei, sincere caritatis ; sunt et vna casta corpore, quia non habent estum male voluptatis. Mater igitur ecclesia mater est nimirum pulcre dileccionis, que cum fecunditate spiritualis sobolis ornatur decore virginitatis, ideoque sincere amanda super amorem matris carnalis. Quod si lactanti puero durius nichil est, quam separari ab amplexibus carnalis matris, ab ipsius evelli vberibus, lac sane doctrine non suggere, ipsius non iuuari suffragiis, vere mater pulcre dileccionis, que filios in caritate dei et proximi gignit, fouet et nutrit. Itane, queso, sacra Basiliensis synodus, vniuersalem ac catholicam ecclesiam representans, ad te, o inclite Boemie regnum, se
472 Aegidii Carlerii, Proposicio facta ad consulatum Pragensem. 185. 1433. 5. Nov. „Ante omnia,“ inquit diuinus Dyonisius i cap. de di. no., "ab oracione incipere est vtile, sicut deo nos ipsos tradentes et vnientes.“ Id exigit, spectabiles, magnifici, ac prouidi uiri, magnitudo rei, que pre manibus habetur tractanda, et votiue deo propicio concludenda. Exigit certe nos totos in deum vel nunc conferre, corda ei nostra aperire. Magna profecto nunc imminet neccessitas cordium conpunccione, singultibus, suspiriis, gemitibus, lacrimis, piis precibus, operibus bonis diuinam nobis conciliare clemenciam. Clamemus in communi nos et vos vno spiritu, vne ore; clamemus nunc in celum, si quod deus et dominus noster Jhesus Christus dignabitur corda omnium et illuminare et inspirare ad amplectendum vnitatem et pacem in vera caritate, de corde puro et consciencia bona, et fide non ficta. Quis scit si uel nunc conuertatur, et ignoscat deus, et relinquat post se benediccionem, Johel n°. Cum vero sicut in spiritu lenitatis ceptum est huius incliti regni vnionis opus sanctum, pium, acceptum deo, angelis et hominibus, ita nunc quoque ad hanc insignem ciuitatem Pragam fluant pie matris verba, verba dulcia super mel, verba consolatoria, verba tocius confidencie. „Ego,“ inquit, "mater pulchre dileccionis, et timoris, et agnicionis, et sancte spei“ Ecclesiastici xXIIII. Solempnes verborum horum exposiciones sunt de increata sapiencia, de scriptura sacra, de gloriosa virgine simul et matre domini, de natura angelica, de fideli anima, de ecclesia catholica. Eterna dei sapiencia, si se ipsam ecclesie communicauit, quando verbum caro factum est et habitauit in nobis, quomodo dona gracie, titulos dignitatis ei non communicauerit? Communicauit haud dubium, ut absque usurpacione dicat et ipsa: ego mater pulcre etc., mater multarum gencium, omnium scilicet fidelium, quos Christo genuit verbo vite et aqua sacri baptismatis, mater pulcre dileccionis, ideo amanda, mater timoris, ideo reuerenda; mater agnicionis, ideo audienda, mater sancte spei, ideo omni cum fiducia adeunda. Quid in pulera matre ecclesia, quam, ut dicitur Ephe. v°, Christus dilexit, et semet ipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret, mundans eam lauacro aque in verbo vite, ut exhiberet ipse sibi gloriosam ecclesiam, non habentem maculam aut rugam, aut huiusmodi aliquid, sed ut sit sancta et immaculata. Hec est speciosissima illa virgo, sponsa Christi, de qua apostolus u Cor. xI: Despondi enim vos vni viro virginem castam exhibere Christo, vbi glossa a speciali ad singulare descendit, volens intelligere totam ecclesiam virginem, in qua mente virginitas cordis fides est incorrupta. Ideo igitur singulariter dixit virginem, quia omnes sunt vna virgo ecclesia propter vnitatem fidei, solide spei, sincere caritatis ; sunt et vna casta corpore, quia non habent estum male voluptatis. Mater igitur ecclesia mater est nimirum pulcre dileccionis, que cum fecunditate spiritualis sobolis ornatur decore virginitatis, ideoque sincere amanda super amorem matris carnalis. Quod si lactanti puero durius nichil est, quam separari ab amplexibus carnalis matris, ab ipsius evelli vberibus, lac sane doctrine non suggere, ipsius non iuuari suffragiis, vere mater pulcre dileccionis, que filios in caritate dei et proximi gignit, fouet et nutrit. Itane, queso, sacra Basiliensis synodus, vniuersalem ac catholicam ecclesiam representans, ad te, o inclite Boemie regnum, se
Strana 473
Liber de Legationibus. 473 1433. exhibuit matrem pulcre dileccionis? Quid tua ad se euocacio, quid sue epistole, quid primo ac secundo missorum ad eam venerabilium oratorum tuorum deduccio, suscepcio, allocucio, audicio, contractacio, quid nisi maternam redolent caritatem? Hoc priores oratores regni huius retulerunt ; referent et secundo missi, ut spero, non minus abunde. Commota certe sunt ipsius sacre synodi materna viscera super hoc inclito regno, super hac insigni ciuitate, ut et visitaret et consolaretur eas, sicut mater consolatur filios suos. Sic enim decebat sanctam synodum, quippe que matrem representat pulcre dileccionis, ecclesiam catholicam. Ego, inquit, mater pulcre dileccionis, hine consequens est, ut et timoris ; nam caritas timorem parit, non seruilem sed filialem, propter quod mater est eciam et timoris. Timoris inquam filialis, non est enim mater ipsa in seruitutem nos generans, ut ancilla illa Agar, sed libera est ecclesia mater nostra, nos generans in libertatem filiorum dei. Non enim, inquit apostolus, Rom. vil, accepistis spiritum seruitutis itérum in timore, sed accepistis spiritum adopcionis filiorum, in quo clamamus: Abba (pater). Mater ecclesia proinde libera; ipsa mater nostra ecclesia filialiter timenda est, honoranda, reuerenda. Honora patrem tuum, et matrem tuam, quod est mandatum primum in promissione, vt bene sit tibi et sis longeuus super terram, Ephe. I1, et sapiens Ecclesiastici III, sicut qui thesaurizat, inquam diuicias meritorum in hoc seculo et pre- miorum in celo, sic thesaurizare, nisi in vnitate et obediencia matris ecclesie, nemini est possibile. Verum est enim, quod scriptura ait Ecclesiastici u: Malediccio matris eradicat fundamenta, nedum spiritualia fidei, sapiencie, morum, sed et temporalia domorum et ciuitatum. Hoc in Grecis, Armenis, et si que huiusmodi sint naciones, videre est ex eo tempore, quo a matre ecclesia discesserunt, per hoc scilicet inobedientes facti patri deo; nempe qui obedit patri, refrigerabit matrem. Ecclesiastici m. Sacre Basiliensi synodo, matrem ecclesiam vniuersalem representanti, o quale refrigerium, leticiam, exaltacionem intulit hoc inclitum regnum, ubi primorum suorum oratorum relatu didicit eadem synodus, quanta per hoc inclitum regnum, per hanc insignem ciuitatem adhibita fuerit sollicitudo, ut oratores predicti in hoc regnum securi intrarent, per ipsum deducerentur, et inde exirent ; quanta cum leticia ab ingressu regni et deinceps turbe eis obuiarent, gaudentes et benedicentes deum, erumpentibus lacrimis et eleuatis manibus in celum; quam reuerenter, quam humane vbilibet in regno suscepti sunt, denariis et conuiuiis multipliciter honorati, abundancius autem in hac inclita ciuitate. Qua de re patres in sacro concilio, dei gracia numero merito dignitate copiose adaucti, gracias egerunt deo, qui huius regni incolis hunc benignitatis ac humanitatis inspirauit affectum. Iniunxerunt et reuerendo in Christo patri domino meo, episcopo Constanciensi et hiis venerandis meis dominis doctoribus nomine sacri concilii, ex intimis cordis vestris magnificenciis et prudenciis multipliciter regraciari, insuper et intimare, quod cordi haberent prefati patres de concilio promouere cum omni caritate, quantum secundum deum poterunt, quecumque cedent ad bonum, honorem, gloriam, salutem spiritualem pariter et temporalem huius incliti regni, ac huius magnifice ciuitatis. Porro nobis nunc secundo hanc inclitam ciuitatem aduentantibus obuiam nobis usque ad duo miliaria equites, viros honorabiles in magno numero et glorioso apparatu premisistis. Secundo obuiam nobis fuere usque super pontem spectabiles et magnifici consules vestri, seniores et ciues in copioso numero et decenti. Quid plura! eciam tercio in hospicio, quod paratum cum habundanti conuiuio et neccessariis pro Scriptores I. 60
Liber de Legationibus. 473 1433. exhibuit matrem pulcre dileccionis? Quid tua ad se euocacio, quid sue epistole, quid primo ac secundo missorum ad eam venerabilium oratorum tuorum deduccio, suscepcio, allocucio, audicio, contractacio, quid nisi maternam redolent caritatem? Hoc priores oratores regni huius retulerunt ; referent et secundo missi, ut spero, non minus abunde. Commota certe sunt ipsius sacre synodi materna viscera super hoc inclito regno, super hac insigni ciuitate, ut et visitaret et consolaretur eas, sicut mater consolatur filios suos. Sic enim decebat sanctam synodum, quippe que matrem representat pulcre dileccionis, ecclesiam catholicam. Ego, inquit, mater pulcre dileccionis, hine consequens est, ut et timoris ; nam caritas timorem parit, non seruilem sed filialem, propter quod mater est eciam et timoris. Timoris inquam filialis, non est enim mater ipsa in seruitutem nos generans, ut ancilla illa Agar, sed libera est ecclesia mater nostra, nos generans in libertatem filiorum dei. Non enim, inquit apostolus, Rom. vil, accepistis spiritum seruitutis itérum in timore, sed accepistis spiritum adopcionis filiorum, in quo clamamus: Abba (pater). Mater ecclesia proinde libera; ipsa mater nostra ecclesia filialiter timenda est, honoranda, reuerenda. Honora patrem tuum, et matrem tuam, quod est mandatum primum in promissione, vt bene sit tibi et sis longeuus super terram, Ephe. I1, et sapiens Ecclesiastici III, sicut qui thesaurizat, inquam diuicias meritorum in hoc seculo et pre- miorum in celo, sic thesaurizare, nisi in vnitate et obediencia matris ecclesie, nemini est possibile. Verum est enim, quod scriptura ait Ecclesiastici u: Malediccio matris eradicat fundamenta, nedum spiritualia fidei, sapiencie, morum, sed et temporalia domorum et ciuitatum. Hoc in Grecis, Armenis, et si que huiusmodi sint naciones, videre est ex eo tempore, quo a matre ecclesia discesserunt, per hoc scilicet inobedientes facti patri deo; nempe qui obedit patri, refrigerabit matrem. Ecclesiastici m. Sacre Basiliensi synodo, matrem ecclesiam vniuersalem representanti, o quale refrigerium, leticiam, exaltacionem intulit hoc inclitum regnum, ubi primorum suorum oratorum relatu didicit eadem synodus, quanta per hoc inclitum regnum, per hanc insignem ciuitatem adhibita fuerit sollicitudo, ut oratores predicti in hoc regnum securi intrarent, per ipsum deducerentur, et inde exirent ; quanta cum leticia ab ingressu regni et deinceps turbe eis obuiarent, gaudentes et benedicentes deum, erumpentibus lacrimis et eleuatis manibus in celum; quam reuerenter, quam humane vbilibet in regno suscepti sunt, denariis et conuiuiis multipliciter honorati, abundancius autem in hac inclita ciuitate. Qua de re patres in sacro concilio, dei gracia numero merito dignitate copiose adaucti, gracias egerunt deo, qui huius regni incolis hunc benignitatis ac humanitatis inspirauit affectum. Iniunxerunt et reuerendo in Christo patri domino meo, episcopo Constanciensi et hiis venerandis meis dominis doctoribus nomine sacri concilii, ex intimis cordis vestris magnificenciis et prudenciis multipliciter regraciari, insuper et intimare, quod cordi haberent prefati patres de concilio promouere cum omni caritate, quantum secundum deum poterunt, quecumque cedent ad bonum, honorem, gloriam, salutem spiritualem pariter et temporalem huius incliti regni, ac huius magnifice ciuitatis. Porro nobis nunc secundo hanc inclitam ciuitatem aduentantibus obuiam nobis usque ad duo miliaria equites, viros honorabiles in magno numero et glorioso apparatu premisistis. Secundo obuiam nobis fuere usque super pontem spectabiles et magnifici consules vestri, seniores et ciues in copioso numero et decenti. Quid plura! eciam tercio in hospicio, quod paratum cum habundanti conuiuio et neccessariis pro Scriptores I. 60
Strana 474
474 Aegidii Carlerii, personis et equis inuenimus, nos postea visitare dignate sunt vestre magnificencie. In hiis omnibus aduentui nostro congratulati estis, velud angelos pacis suscepistis ; hortati estis nos bono et equo animo esse ad prosequendos ceptos tractatus pacis. Certificastis de plenissima securitate in hac vestra ciuitate, ac si in propriis essemus laribus; ymo vero et dixistis, ut non quasi hospites passim essemus in hac gloriosa ciuitate, sed tanquam hospites actiui. Nec pretereundum silencio, vos, sicut in nostro primo aduentu, ita nunc quoque in secundo captiuos vestros donasse libertati, haud dubium ob reuerenciam sacre synodi. Post hec dolium vini ad hospicium nostrum misistis; itaque priori gracie poste- riorem addidistis. O viri spectabiles, tanta hec humanitatis ac caritatis officia primo ad uos missis sacre synodi oratoribus exhibita, quam multorum putatis corda ad hoc inclitum regnum et ciuitatem hanc affecerunt ? In bonum afficient et amplius, cum per hunc reue- rendum in Christo patrem, dominum meum episcopum et hos venerabiles dominos et magistros, nunc secundo exhibita fauente deo fideliter et magnifice, ut decet, narrabuntur in prefata generali synodo; in qua proinde erit gaudium et leticia, graciarum accio et vox laudis. Nos vero de hiis omnibus multum regraciamur vestris reuerenciis et magni- ficenciis, offerentes nos paratos ex corde ad omne bonum huius incliti regni ac insignis istius ciuitatis, nulli rei parcentes; ad hoc enim venimus. Ipse deus pacis, qui tot et tanta preire fecit vtrinque benignitatis ac humanitatis officia, donet et subsequi pacis et vnionis uotiuum complementum. At uero, secundum Bernhardum super cantica, sicut sciencia sine caritate inflat, ita caritas sine sciencia errat. Propterea conueniebat ecclesiam matrem esse nedum plucre dileccionis et timoris, sed et agnicionis, quatenus et filios in obediencia caritatis gigneret, et eos absque errore dirigeret. Ait igitur: Ego mater pulere dileccionis, et timoris, et agnicionis, idcirco audienda. Quid ni mater agnicionis, in qua se perpetuo mansuram veritas repromisit? Ecce ego, inquit, vobiscum sum omnibus diebus, vsque ad consummacionem seculi, Math. vltimo, et ibid. xVII: vbi duo uel tres sunt congregati in nomine meo, ibi sum ego in medio eorum. Quid ni mater agnicionis, cui veritas ipsa assistenciam repromisit, spiritum veritatis? Jo. XVI : Cum venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, et ut hoc apostolis esse dictum in persona ecclesie manifestaret, premisit ibidem XIIII: ego rogabo patrem, et alium paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, spiritum veritatis. Petro denique, vniuersali ecclesie pastori, in persona ecclesie eadem veritas dixit: Ego rogaui pro te Petre, ut non deficiat fides tua: et tu aliquando conuersus confirma fratres tuos. Luc. xXII. Mater igitur ecclesia mater est agnicionis utique certissime absque omni errore, idcirco ab omni Christiano audienda est. Perdix, vt dicit Ambrosius, oua rapiens aliena, fouet ea. Jer. xvII: Perdix fouit que non peperit; sed in cassum laborat, nam pulli nati mox, cum vocem proprie genitricis audiunt, putatiuam matrem derelinquunt, et ad veram accedunt. Ecce, o viri spectabiles, propter Christum dilectissimi, vox matris ecclesie sonat in auribus vestris, ad eam accedite; vox quippe sua vox dulcis et facies eius decora. Et quidem in speciali scripsit huic insigni ciuitati ipsa sacra synodus, vestras magnificencias et prudencias exhortans et admonens per viscera misericordie domini nostri Jhesu Christi, per effusionem preciosi sui sangwinis, quatenus detis operam et omnimodam sollicitudinem, vt tanta inchoatus benignitate tractatus vnionis et pacis votiuo fine concludatur. Hoc est, quod petit a vobis sacra synodus. Sicut autem vestre reuerencie ac prudencie nos 1433.
474 Aegidii Carlerii, personis et equis inuenimus, nos postea visitare dignate sunt vestre magnificencie. In hiis omnibus aduentui nostro congratulati estis, velud angelos pacis suscepistis ; hortati estis nos bono et equo animo esse ad prosequendos ceptos tractatus pacis. Certificastis de plenissima securitate in hac vestra ciuitate, ac si in propriis essemus laribus; ymo vero et dixistis, ut non quasi hospites passim essemus in hac gloriosa ciuitate, sed tanquam hospites actiui. Nec pretereundum silencio, vos, sicut in nostro primo aduentu, ita nunc quoque in secundo captiuos vestros donasse libertati, haud dubium ob reuerenciam sacre synodi. Post hec dolium vini ad hospicium nostrum misistis; itaque priori gracie poste- riorem addidistis. O viri spectabiles, tanta hec humanitatis ac caritatis officia primo ad uos missis sacre synodi oratoribus exhibita, quam multorum putatis corda ad hoc inclitum regnum et ciuitatem hanc affecerunt ? In bonum afficient et amplius, cum per hunc reue- rendum in Christo patrem, dominum meum episcopum et hos venerabiles dominos et magistros, nunc secundo exhibita fauente deo fideliter et magnifice, ut decet, narrabuntur in prefata generali synodo; in qua proinde erit gaudium et leticia, graciarum accio et vox laudis. Nos vero de hiis omnibus multum regraciamur vestris reuerenciis et magni- ficenciis, offerentes nos paratos ex corde ad omne bonum huius incliti regni ac insignis istius ciuitatis, nulli rei parcentes; ad hoc enim venimus. Ipse deus pacis, qui tot et tanta preire fecit vtrinque benignitatis ac humanitatis officia, donet et subsequi pacis et vnionis uotiuum complementum. At uero, secundum Bernhardum super cantica, sicut sciencia sine caritate inflat, ita caritas sine sciencia errat. Propterea conueniebat ecclesiam matrem esse nedum plucre dileccionis et timoris, sed et agnicionis, quatenus et filios in obediencia caritatis gigneret, et eos absque errore dirigeret. Ait igitur: Ego mater pulere dileccionis, et timoris, et agnicionis, idcirco audienda. Quid ni mater agnicionis, in qua se perpetuo mansuram veritas repromisit? Ecce ego, inquit, vobiscum sum omnibus diebus, vsque ad consummacionem seculi, Math. vltimo, et ibid. xVII: vbi duo uel tres sunt congregati in nomine meo, ibi sum ego in medio eorum. Quid ni mater agnicionis, cui veritas ipsa assistenciam repromisit, spiritum veritatis? Jo. XVI : Cum venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, et ut hoc apostolis esse dictum in persona ecclesie manifestaret, premisit ibidem XIIII: ego rogabo patrem, et alium paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, spiritum veritatis. Petro denique, vniuersali ecclesie pastori, in persona ecclesie eadem veritas dixit: Ego rogaui pro te Petre, ut non deficiat fides tua: et tu aliquando conuersus confirma fratres tuos. Luc. xXII. Mater igitur ecclesia mater est agnicionis utique certissime absque omni errore, idcirco ab omni Christiano audienda est. Perdix, vt dicit Ambrosius, oua rapiens aliena, fouet ea. Jer. xvII: Perdix fouit que non peperit; sed in cassum laborat, nam pulli nati mox, cum vocem proprie genitricis audiunt, putatiuam matrem derelinquunt, et ad veram accedunt. Ecce, o viri spectabiles, propter Christum dilectissimi, vox matris ecclesie sonat in auribus vestris, ad eam accedite; vox quippe sua vox dulcis et facies eius decora. Et quidem in speciali scripsit huic insigni ciuitati ipsa sacra synodus, vestras magnificencias et prudencias exhortans et admonens per viscera misericordie domini nostri Jhesu Christi, per effusionem preciosi sui sangwinis, quatenus detis operam et omnimodam sollicitudinem, vt tanta inchoatus benignitate tractatus vnionis et pacis votiuo fine concludatur. Hoc est, quod petit a vobis sacra synodus. Sicut autem vestre reuerencie ac prudencie nos 1433.
Strana 475
Liber de Legationibus. 475 monuerunt, ita nos eas hortamur, precamur, obsecramus in domino bono animo esse in viri- liter agere pro felici consummacione horum tractatuum vnionis et pacis. Petimus insuper et rogamus, ut per vestras prudencias sic prouideatur, quod venientes huc ad indictam congregacionem securi sint, quieti et tranquilli, absque rumore aut turbacione. Postremo si mater ecclesia mater est pulcre dileccionis, et timoris, et agnicionis, et consequens est, vt sit mater et sancte spei, spei non cuiuscumque, sed sancte, id est firme et celestis, iure quidem spes et fiducia prorsus in matrem ecclesiam proicienda est, vtpote que filiorum saluti consulere prouidereque velit, possit et sciat. Wlt nimirum que mater est pulchre dileccionis, potest autem que assistenciam diuini auxilii, filialis timoris merito sibi vindi- cauit; scit uero que mater est agnicionis. Vides consequenciam, ut si mater sit pulcre dileccionis, et timoris et agnicionis, sit eciam sancte spei, ita ut per hoc inclitum regnum absque hesitacione omni fiducia sit adeunda. Neque enim parum fiducie ac spei prestant huic inclito regno exhibita in preterito tanta caritatis, benignitatis ac materne sollicitudinis officia, ut quid enim in futurum non speraret de abundanciori ipsius caritate, cuius tanta iam precessere preludia. Vtinam vos omnes, o magnifici viri, sed et vniuersi regni huius incole perspexissent oculis, quo zelo, quo labore, quanta sollicitudine studuerunt sacri concilii patres condescendere huic inclito regno; puto reiecta omni diffidencia in maternum sacre synodi gremium se totos proicerent, adeo corda eorum materna vinceret caritas, quippe que huic inclito regno condescendit certe omnino, quantum fide salua fieri potuit, sicut in speciali et articulate in generali huius regni congregacione leti speramus audietis domino concedente. Quod si qui, que sua sunt querentes, non que Jhesu Christi, iniciatum tractatum pacis et vnionis quouis palliato colore, quod auertat deus, perturbare molirentur, tua pocius est, o insignis et famosa ciuitas Prage, tue ac tocius regni saluti consulere, saluti spirituali, glorie, honori, vtilitati. Tu caput, tu decus huius incliti regni! Natura apes docuit eas, que pacem dissoluunt et mella sua distrahunt, cohibere et a se repellere. Propicius sis nobis domine deus, nec sit, qui publicam pacem turbare, aut mutue socie- tatis et vnitatis dulcedinem aufferre contendat. Sepius causati estis : petiuimus audienciam, audiri non potuimus. Ecce, iam in sacro generali concilio plenam, pacificam, liberam audienciam testimonio vestrorum oratorum habuistis; ostium tocius benignitatis vobis apertum est; pax vobis offertur cum vniuerso populo Christiano, adest in foribus, ad vos usque delata est, et certe cum maximo honore huius incliti regni eam amplectimini, o prouidi viri, et tam horrende effusioni Christiani sanguinis, tante future desolacioni viam precludite. Scitis, quam innumerabilium in hoc regno pauperum clamor ascendit in celum, senum, iuuenum, lactancium matrum familias, viduarum, pupillorum; pro pane glande vescuntur. Et nunc propter miseriam inopum et gemitum pauperum exurge, clemen- tissime deus! Vos uero, generosi ciues, vestra ex parte eorum miserie succurrite pro vestra pietate! Attendite, o viri Boemi, ecclesie filii vbilibet terrarum dispersi suspiriis, gemitibus, lacrimis, oracionibus, ieiuniis nunc celum pulsant, thronum adeunt diuine clemencie, si quando dignabitur deus et dominus noster, Jhesus Christus, pro sua miseri- cordia pacem et vnionem dare huic inclito regno, et ut cessent illa mala, que nostris exigentibus peccatis nimis heu inundauerunt. Auscultant erectis auribus, si quando audiant: facta est pax et vnio Boemorum. O si dederit deus, quanta exultacio vniuerso populo Christiano! Et nunc quidem mater ecclesia, cum est in pariendo hunc fructum 1433. 60 "
Liber de Legationibus. 475 monuerunt, ita nos eas hortamur, precamur, obsecramus in domino bono animo esse in viri- liter agere pro felici consummacione horum tractatuum vnionis et pacis. Petimus insuper et rogamus, ut per vestras prudencias sic prouideatur, quod venientes huc ad indictam congregacionem securi sint, quieti et tranquilli, absque rumore aut turbacione. Postremo si mater ecclesia mater est pulcre dileccionis, et timoris, et agnicionis, et consequens est, vt sit mater et sancte spei, spei non cuiuscumque, sed sancte, id est firme et celestis, iure quidem spes et fiducia prorsus in matrem ecclesiam proicienda est, vtpote que filiorum saluti consulere prouidereque velit, possit et sciat. Wlt nimirum que mater est pulchre dileccionis, potest autem que assistenciam diuini auxilii, filialis timoris merito sibi vindi- cauit; scit uero que mater est agnicionis. Vides consequenciam, ut si mater sit pulcre dileccionis, et timoris et agnicionis, sit eciam sancte spei, ita ut per hoc inclitum regnum absque hesitacione omni fiducia sit adeunda. Neque enim parum fiducie ac spei prestant huic inclito regno exhibita in preterito tanta caritatis, benignitatis ac materne sollicitudinis officia, ut quid enim in futurum non speraret de abundanciori ipsius caritate, cuius tanta iam precessere preludia. Vtinam vos omnes, o magnifici viri, sed et vniuersi regni huius incole perspexissent oculis, quo zelo, quo labore, quanta sollicitudine studuerunt sacri concilii patres condescendere huic inclito regno; puto reiecta omni diffidencia in maternum sacre synodi gremium se totos proicerent, adeo corda eorum materna vinceret caritas, quippe que huic inclito regno condescendit certe omnino, quantum fide salua fieri potuit, sicut in speciali et articulate in generali huius regni congregacione leti speramus audietis domino concedente. Quod si qui, que sua sunt querentes, non que Jhesu Christi, iniciatum tractatum pacis et vnionis quouis palliato colore, quod auertat deus, perturbare molirentur, tua pocius est, o insignis et famosa ciuitas Prage, tue ac tocius regni saluti consulere, saluti spirituali, glorie, honori, vtilitati. Tu caput, tu decus huius incliti regni! Natura apes docuit eas, que pacem dissoluunt et mella sua distrahunt, cohibere et a se repellere. Propicius sis nobis domine deus, nec sit, qui publicam pacem turbare, aut mutue socie- tatis et vnitatis dulcedinem aufferre contendat. Sepius causati estis : petiuimus audienciam, audiri non potuimus. Ecce, iam in sacro generali concilio plenam, pacificam, liberam audienciam testimonio vestrorum oratorum habuistis; ostium tocius benignitatis vobis apertum est; pax vobis offertur cum vniuerso populo Christiano, adest in foribus, ad vos usque delata est, et certe cum maximo honore huius incliti regni eam amplectimini, o prouidi viri, et tam horrende effusioni Christiani sanguinis, tante future desolacioni viam precludite. Scitis, quam innumerabilium in hoc regno pauperum clamor ascendit in celum, senum, iuuenum, lactancium matrum familias, viduarum, pupillorum; pro pane glande vescuntur. Et nunc propter miseriam inopum et gemitum pauperum exurge, clemen- tissime deus! Vos uero, generosi ciues, vestra ex parte eorum miserie succurrite pro vestra pietate! Attendite, o viri Boemi, ecclesie filii vbilibet terrarum dispersi suspiriis, gemitibus, lacrimis, oracionibus, ieiuniis nunc celum pulsant, thronum adeunt diuine clemencie, si quando dignabitur deus et dominus noster, Jhesus Christus, pro sua miseri- cordia pacem et vnionem dare huic inclito regno, et ut cessent illa mala, que nostris exigentibus peccatis nimis heu inundauerunt. Auscultant erectis auribus, si quando audiant: facta est pax et vnio Boemorum. O si dederit deus, quanta exultacio vniuerso populo Christiano! Et nunc quidem mater ecclesia, cum est in pariendo hunc fructum 1433. 60 "
Strana 476
476 Aegidii Carlerii, pacis, tristiciam habet; cum autem peperit auxiliante domino, iam non meminerit pressure propter gaudium, quia ortus est fructus pacis desideratissimus. Erit et gaudium angelis dei in celo; instaurabitur hoc in regno, in hac insigni ciuitate olim gloriosus dei cultus ; exultabitur iuxta priores annos tunc florentissima Pragensis vniuersitas. Comunicabunt, ut olim, cum amicicia cum mercimoniis incole huius regni cum reliquo populo Christiano; hortabuntur sese Boemi dicentes: Venite, ascendamus ad montem domini et ad domum dei Jacob, sacram illam Basiliensem synodum, et docebit nos vias suas, et ambulabimus in semitis eius; tuncque conflabunt gladios suos in vomeres et lanceas suas in falces. Ad se namque transire inuitat pia mater, ubi thema. Transite ad me, inquit, omnes, qui concupiscitis me. Nouit in copioso numero Boemos se concupiscere; admonet igitur, ut ad se transeant. Cur uero transire debeant, subdit: Spiritus enim meus super mel dulcis, et hereditas mea super mel et fauum. Que hec hereditas? Justicia, pax et gaudium in spiritu sancto, que vobis concedat meritis et precibus omnium sanctorum, quorum solempnia celebramus, nunc in hoc seculo iniciatiue, consummatiue autem in futuro ad ipsius gloriam, qui est deus benedictus in secula seculorum, amen.“ Explicit proposicio facta coram consulatu Pragensi per magistrum Martinum Berruerii, decanum Turonensem, anno domini 1433, infra octauas festi omnium sanctorum, de qua supra 5° Nouembris in gestis. 1433. Proposicio facta ad reliquias vniuersitatis Pragensis , et clerum eiusdem ciuitatis per magistrum Henricum Toke, de qua supra in gestis. 186. (1433.) (6. Nov.) „In nomine domini nostri Jhesu Christi, amen. Ad gloriam omnipotentis dei, ad exaltacionem fidei hoc olim inclitum Boemie regnum alloqui dignum arbitratus sum in parte sua docciori, que vos estis viri, patres et fratres, magistri, sacerdotes, ceterique cuiusuis ordinis et dignitatis clerici, mihi propter Christum diligendi. Quos ego diligo in veritate, et non ego solus, 2° Johannis vnico, sed et reuerendus in Christo pater et dominus, dominus Constanciensis episcopus ceterique domini hic presentes, a sacro generali concilio ad vos destinati ; et quod longe plus magnipendendum est, totum sacrum generale concilium diligit vos in veritate. Ex vera caritate hoc sacrum concilium pridie in pretorio huius precelse ciuitatis per venerabilem magistrum Martinum, ecclesie metropolitane Turonensis decanum, sub nomine pie matris est descriptum, dicentis: „Ego mater pulcre dileccionis, timoris et agnicionis, et sancte spei,“ Ecclesiastici xXIV, et per ipsam matrem nostram atque vestram videtis. Nune aures erigite, et audite eius volun- tatem. Hec dicit mater nostra sacrum concilium generale: „Sit vobiscum pax, gracia et misericordia.“ 2e Johannis vnico. Gracia vobis et pax, ita scribitur in salutacionibus, scilicet epistolarum beati Pauli duarum, beati Petri, et Apocalipsis primo. Autenticum hoc verbum est, fecundum atque jocundum, autenticum tociens in scriptura canonis repe- titum, fecundum, nam quid gracia dei fecundius, iocundumque, quid misericordia paceque iocundius reperitur ? Huius verbi rem ego, omnium seruorum Christi minimus, toto cordis desiderio vobis adesse feruenter adopto. Testis enim michi est deus, cui seruio in spiritu meo in ewangelio filii eius, quod sine intermissione memoriam vestri facio semper in oracionibus meis, ad Rom. primo. Nec illud deest, quod habetur ad Philipp. primo:
476 Aegidii Carlerii, pacis, tristiciam habet; cum autem peperit auxiliante domino, iam non meminerit pressure propter gaudium, quia ortus est fructus pacis desideratissimus. Erit et gaudium angelis dei in celo; instaurabitur hoc in regno, in hac insigni ciuitate olim gloriosus dei cultus ; exultabitur iuxta priores annos tunc florentissima Pragensis vniuersitas. Comunicabunt, ut olim, cum amicicia cum mercimoniis incole huius regni cum reliquo populo Christiano; hortabuntur sese Boemi dicentes: Venite, ascendamus ad montem domini et ad domum dei Jacob, sacram illam Basiliensem synodum, et docebit nos vias suas, et ambulabimus in semitis eius; tuncque conflabunt gladios suos in vomeres et lanceas suas in falces. Ad se namque transire inuitat pia mater, ubi thema. Transite ad me, inquit, omnes, qui concupiscitis me. Nouit in copioso numero Boemos se concupiscere; admonet igitur, ut ad se transeant. Cur uero transire debeant, subdit: Spiritus enim meus super mel dulcis, et hereditas mea super mel et fauum. Que hec hereditas? Justicia, pax et gaudium in spiritu sancto, que vobis concedat meritis et precibus omnium sanctorum, quorum solempnia celebramus, nunc in hoc seculo iniciatiue, consummatiue autem in futuro ad ipsius gloriam, qui est deus benedictus in secula seculorum, amen.“ Explicit proposicio facta coram consulatu Pragensi per magistrum Martinum Berruerii, decanum Turonensem, anno domini 1433, infra octauas festi omnium sanctorum, de qua supra 5° Nouembris in gestis. 1433. Proposicio facta ad reliquias vniuersitatis Pragensis , et clerum eiusdem ciuitatis per magistrum Henricum Toke, de qua supra in gestis. 186. (1433.) (6. Nov.) „In nomine domini nostri Jhesu Christi, amen. Ad gloriam omnipotentis dei, ad exaltacionem fidei hoc olim inclitum Boemie regnum alloqui dignum arbitratus sum in parte sua docciori, que vos estis viri, patres et fratres, magistri, sacerdotes, ceterique cuiusuis ordinis et dignitatis clerici, mihi propter Christum diligendi. Quos ego diligo in veritate, et non ego solus, 2° Johannis vnico, sed et reuerendus in Christo pater et dominus, dominus Constanciensis episcopus ceterique domini hic presentes, a sacro generali concilio ad vos destinati ; et quod longe plus magnipendendum est, totum sacrum generale concilium diligit vos in veritate. Ex vera caritate hoc sacrum concilium pridie in pretorio huius precelse ciuitatis per venerabilem magistrum Martinum, ecclesie metropolitane Turonensis decanum, sub nomine pie matris est descriptum, dicentis: „Ego mater pulcre dileccionis, timoris et agnicionis, et sancte spei,“ Ecclesiastici xXIV, et per ipsam matrem nostram atque vestram videtis. Nune aures erigite, et audite eius volun- tatem. Hec dicit mater nostra sacrum concilium generale: „Sit vobiscum pax, gracia et misericordia.“ 2e Johannis vnico. Gracia vobis et pax, ita scribitur in salutacionibus, scilicet epistolarum beati Pauli duarum, beati Petri, et Apocalipsis primo. Autenticum hoc verbum est, fecundum atque jocundum, autenticum tociens in scriptura canonis repe- titum, fecundum, nam quid gracia dei fecundius, iocundumque, quid misericordia paceque iocundius reperitur ? Huius verbi rem ego, omnium seruorum Christi minimus, toto cordis desiderio vobis adesse feruenter adopto. Testis enim michi est deus, cui seruio in spiritu meo in ewangelio filii eius, quod sine intermissione memoriam vestri facio semper in oracionibus meis, ad Rom. primo. Nec illud deest, quod habetur ad Philipp. primo:
Strana 477
Liber de Legationibus. 477 1433. Testis enim michi est deus, quomodo omnes vos cupiam in visceribus Christi Jhesu; et hoc oro, ut caritas vestra magis ac magis abundet in omni sciencia, et in omni sensu, ut sitis sinceri, et sine offensa, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia. Hoc opto, et idem non minus, sed efficacius suis poterunt sanctis operibus et deuotis precibus impetrare domini mei, patres hic presentes; et maxime illud obtinere meretur sacrum concilium generale , quod ut ad hec bona magis disponamini reuerenter capere, diligenter custodire, ac fideliter aliis influere, misit vobis nuncios pacis, gracie et misericordie. Et sic verifi- catur de concilio generali verbum ewangelicum, lectum in dominica prima introitus nostri in hanc ciuitatem propter apportare vobis spirituales et temporales diuicias: Misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, Mathei xxI°; et in dominica nominata misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema primo introductum. Carissimi! regnum celorum presentis temporis ecclesia dicitur, que hic nupciis comparatur. Nupcias enim fecit deus pater, ymo tota trinitas, filio suo domino nostro Jhesu Christo, cum enim sanctam ecclesiam copulauit, vt omnes vnum simus inter nos, tamquam vnius corporis membra, in vno capite Christo, deponentes mendacium, loquentes veritatem vnus quisque cum proximo suo ; quoniam sumus inuicem membra, ad Ephe. 4°. Ad hanc vnionem ecclesiasticam vocat dominus hic et alibi sub tipo vinee. Ite, inquit, et vos in vineam meam, Mathei 20. Ad istam vtique vineam omnes homines a principio nascentis seculi sunt inuitati, ut per hanc sancte ecclesie vnionem ad fruicionem perue- niamus beatificam, quam recte dicimus gloriam et vitam sempiternam ; quia ad hec creatura racionalis facta est, ut summum bonum intelligeret, intelligendo amaret, amando possideret et possidendo frueretur, di. prima lib. primi sentenciarum. Sed proch dolor! plerique, licet inuitati et sepius vocati, nolebant venire et facti sunt ingrati. Quare hoc? Quia inuidia dyaboli mors introiuit in orbem terrarum, Sapien. 2°, et homo, cum in honore esset, non intellexit: comparatus est iumentis insipientibus, et similis factus est illis. Psalm. 48. Ideo venerabilis Boecius un° de consolacione prosa tercia, comparat auarum lupo, liti- giosum cani, iracundum leoni, pauidum ceruo; pigrum asino, leuem et inconstantem aui, libidinosum sui, et ibi subdit, vt qui probitate deserta homo esse desierit, cum in diuinam condicionem transire non posset, vertatur in beluam. Hec ille. Ymo peior factus est belua seu iumento, que penam senciunt, sed culpam non norunt. Homo vero hereditat et penam et culpam, neque enim est homo, qui non peccet, 2° Paral. 7, et 3° Regum. Quis potest dicere: mundum est cor meum, purus sum a peccato? Prouerbiorum 20. Nam omnis homo mendax, Psalmus 115, et ideo vanus et inutilis homo vanitati similis factus est, et cuncta cogitacio cordis intenta erat ad malum omni tempore, Geneseos vi° ; sensus enim et cogitacio humani cordis in malum prona sunt ab adolescencia sua, Genes. VIII. Quid dico ab adolescencia, ymo a puericia et ab infancia, quia concipitur in culpa. Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum; et in peccatis concepit me mater mea. Psalmus 50. Et quia in radice putruit humani generis ramus, in condicione sue viriditatis minime sub- sistit, inquit beatus Gregorius xvn moralium super isto. Numquid iustificari potest homo comparatus deo? Quapropter multi declinauerunt a via recta, et abierunt retro, sper- nentes istam, ad quam inuitati sumus a principio, ecclesiasticam vnitatem propter malam fidem aut inordinatam caritatem, qui eciam vocati per rectam racionem et
Liber de Legationibus. 477 1433. Testis enim michi est deus, quomodo omnes vos cupiam in visceribus Christi Jhesu; et hoc oro, ut caritas vestra magis ac magis abundet in omni sciencia, et in omni sensu, ut sitis sinceri, et sine offensa, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia. Hoc opto, et idem non minus, sed efficacius suis poterunt sanctis operibus et deuotis precibus impetrare domini mei, patres hic presentes; et maxime illud obtinere meretur sacrum concilium generale , quod ut ad hec bona magis disponamini reuerenter capere, diligenter custodire, ac fideliter aliis influere, misit vobis nuncios pacis, gracie et misericordie. Et sic verifi- catur de concilio generali verbum ewangelicum, lectum in dominica prima introitus nostri in hanc ciuitatem propter apportare vobis spirituales et temporales diuicias: Misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, Mathei xxI°; et in dominica nominata misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema primo introductum. Carissimi! regnum celorum presentis temporis ecclesia dicitur, que hic nupciis comparatur. Nupcias enim fecit deus pater, ymo tota trinitas, filio suo domino nostro Jhesu Christo, cum enim sanctam ecclesiam copulauit, vt omnes vnum simus inter nos, tamquam vnius corporis membra, in vno capite Christo, deponentes mendacium, loquentes veritatem vnus quisque cum proximo suo ; quoniam sumus inuicem membra, ad Ephe. 4°. Ad hanc vnionem ecclesiasticam vocat dominus hic et alibi sub tipo vinee. Ite, inquit, et vos in vineam meam, Mathei 20. Ad istam vtique vineam omnes homines a principio nascentis seculi sunt inuitati, ut per hanc sancte ecclesie vnionem ad fruicionem perue- niamus beatificam, quam recte dicimus gloriam et vitam sempiternam ; quia ad hec creatura racionalis facta est, ut summum bonum intelligeret, intelligendo amaret, amando possideret et possidendo frueretur, di. prima lib. primi sentenciarum. Sed proch dolor! plerique, licet inuitati et sepius vocati, nolebant venire et facti sunt ingrati. Quare hoc? Quia inuidia dyaboli mors introiuit in orbem terrarum, Sapien. 2°, et homo, cum in honore esset, non intellexit: comparatus est iumentis insipientibus, et similis factus est illis. Psalm. 48. Ideo venerabilis Boecius un° de consolacione prosa tercia, comparat auarum lupo, liti- giosum cani, iracundum leoni, pauidum ceruo; pigrum asino, leuem et inconstantem aui, libidinosum sui, et ibi subdit, vt qui probitate deserta homo esse desierit, cum in diuinam condicionem transire non posset, vertatur in beluam. Hec ille. Ymo peior factus est belua seu iumento, que penam senciunt, sed culpam non norunt. Homo vero hereditat et penam et culpam, neque enim est homo, qui non peccet, 2° Paral. 7, et 3° Regum. Quis potest dicere: mundum est cor meum, purus sum a peccato? Prouerbiorum 20. Nam omnis homo mendax, Psalmus 115, et ideo vanus et inutilis homo vanitati similis factus est, et cuncta cogitacio cordis intenta erat ad malum omni tempore, Geneseos vi° ; sensus enim et cogitacio humani cordis in malum prona sunt ab adolescencia sua, Genes. VIII. Quid dico ab adolescencia, ymo a puericia et ab infancia, quia concipitur in culpa. Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum; et in peccatis concepit me mater mea. Psalmus 50. Et quia in radice putruit humani generis ramus, in condicione sue viriditatis minime sub- sistit, inquit beatus Gregorius xvn moralium super isto. Numquid iustificari potest homo comparatus deo? Quapropter multi declinauerunt a via recta, et abierunt retro, sper- nentes istam, ad quam inuitati sumus a principio, ecclesiasticam vnitatem propter malam fidem aut inordinatam caritatem, qui eciam vocati per rectam racionem et
Strana 478
478 Aegidii Carlerii, conscienciam et instinctum spiritus sancti nolebant venire. Et idcirco omnium opifex et artifex, creator, reparator et gubernator hominem, quem ad fruicionem dei creauerat, reuocare studens a deuio, qui uult omnes homines saluos fieri et ad agnicionem veri- tatis venire, prime ad Timo. 2°, et nichil odit eorum que fecit, Sapien. 11; sed ipsi cura est de nobis, prime Petri 2°, misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias. Misit statim post ad elapsum primum iustum Abel, qui puro corde et sincera caritate obtulit de primiciis gregis sui et de adipibus eorum, Genes. 1I°. Post quem misit Enos, filium Seth, quoniam ipse cepit inuocare nomen domini; ibidem misit Enoch, qui ambulauit cum deo. Genes. 2°. Misit Noe, qui inuenit graciam coram domino. Genes. vr. Misit Abraham, Ysaac et Jacob et filios Israhel patriarchas. Misit ante eos virum: in seruum venumdatus est Joseph, Psalm. 104. Misit Moysen seruum suum, Aaron, quem elegit ipsum, ibidem. Sed quid, numquid impossibile temptabo, et innumerabiles numerabo? Misit enim patriarchas, pro- phetas, sacerdotes, doctores, iudices et reges, vt reuocarent ad paradisi gloriam homines dampnatos. Ecce quomodo verum est, quod misit seruos suos vocare ad nupcias inuitatos! Sic et nune misit ad vos seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, vt sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema. Sic secundo probatum est ex parte diuinitatis mittentis, quoad statum legis nature et legis scripte usque ad tempus gracie exclusiue. At vbi venit plenitudo temporis, misit deus filium suum, natum ex muliere, factum sub lege, ut eos, qui sub lege erant, redimeret, vt adopcionem filiorum reciperemus, ad Gal. iv°, quam adopcionem in Adam perdideramus. Misit verbum suum, et sanauit eos: et eripuit eos de intericionibus eorum. Psalmus 106. Hoc verbum esse missum est ipsum esse incarnatum; verbum caro factum est et habitauit in nobis. Joh. 1°. Hoc verbum missum misit apostolos, misit et 72 discipulos ipso teste: Sicut misit me pater, et ego mitto vos, Joh. 20. Euntes docete omnes gentes, baptisantes eos in nomine patris et filii et spiritus sancti, docentes eos seruare omnia, que mandaui vobis. Math. ultimo. Euntes in mundum vniuersum predicate ewangelium omni creature. Qui crediderit, et baptizatus fuerit, saluus erit: qui uero non crediderit, condempnabitur. Marci vltimo. Vos autem testes estis horum, et ego mittam promissum patris mei in vos. Luce vltimo. Ut nostras igitur piissimus medicus, dominus noster Jhesus Christus sanaret infirmitates, et tolleret multiplices miserias, eciam modo misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema. Et sic tercio probatum est ex parte humanitatis Christi, a tempore legis gracie usque ad Christi ascensionem inclusiue. Post ascensionem autem domini nostri, cum super ecclesiam Hierosolymis con- gregatam spiritus sanctus, promissus paraclitus aduenisset, tota disposicio fidelium in fide et diuinis ritibus ad ipsam est ecclesiam deuoluta, spiritu sancto ipsam guber nante, quoniam dominus dixit: Paraclitus autem spiritus sanctus, quem mittet pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia, quecumque dixero vobis. Johannis XIV. Cum venerit paraclitus, quem ego mittam vobis a patre, spiritum veritatis, qui a patre procedit, ille testimonium perhibebit de me, Johannis xv ; et sequitur Joh. 16. capitulo: cum autem venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Istud autem non solum apostolis promissum est, sed successoribus eorum episcopis pro felici regimine tocius ecclesie sancte dei. Hac auctoritate regiminis fidelium et determinacionis dubiorum usa est ecclesia sancta a principio; misit enim ecclesia Petrum et Johannem. 1433.
478 Aegidii Carlerii, conscienciam et instinctum spiritus sancti nolebant venire. Et idcirco omnium opifex et artifex, creator, reparator et gubernator hominem, quem ad fruicionem dei creauerat, reuocare studens a deuio, qui uult omnes homines saluos fieri et ad agnicionem veri- tatis venire, prime ad Timo. 2°, et nichil odit eorum que fecit, Sapien. 11; sed ipsi cura est de nobis, prime Petri 2°, misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias. Misit statim post ad elapsum primum iustum Abel, qui puro corde et sincera caritate obtulit de primiciis gregis sui et de adipibus eorum, Genes. 1I°. Post quem misit Enos, filium Seth, quoniam ipse cepit inuocare nomen domini; ibidem misit Enoch, qui ambulauit cum deo. Genes. 2°. Misit Noe, qui inuenit graciam coram domino. Genes. vr. Misit Abraham, Ysaac et Jacob et filios Israhel patriarchas. Misit ante eos virum: in seruum venumdatus est Joseph, Psalm. 104. Misit Moysen seruum suum, Aaron, quem elegit ipsum, ibidem. Sed quid, numquid impossibile temptabo, et innumerabiles numerabo? Misit enim patriarchas, pro- phetas, sacerdotes, doctores, iudices et reges, vt reuocarent ad paradisi gloriam homines dampnatos. Ecce quomodo verum est, quod misit seruos suos vocare ad nupcias inuitatos! Sic et nune misit ad vos seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, vt sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema. Sic secundo probatum est ex parte diuinitatis mittentis, quoad statum legis nature et legis scripte usque ad tempus gracie exclusiue. At vbi venit plenitudo temporis, misit deus filium suum, natum ex muliere, factum sub lege, ut eos, qui sub lege erant, redimeret, vt adopcionem filiorum reciperemus, ad Gal. iv°, quam adopcionem in Adam perdideramus. Misit verbum suum, et sanauit eos: et eripuit eos de intericionibus eorum. Psalmus 106. Hoc verbum esse missum est ipsum esse incarnatum; verbum caro factum est et habitauit in nobis. Joh. 1°. Hoc verbum missum misit apostolos, misit et 72 discipulos ipso teste: Sicut misit me pater, et ego mitto vos, Joh. 20. Euntes docete omnes gentes, baptisantes eos in nomine patris et filii et spiritus sancti, docentes eos seruare omnia, que mandaui vobis. Math. ultimo. Euntes in mundum vniuersum predicate ewangelium omni creature. Qui crediderit, et baptizatus fuerit, saluus erit: qui uero non crediderit, condempnabitur. Marci vltimo. Vos autem testes estis horum, et ego mittam promissum patris mei in vos. Luce vltimo. Ut nostras igitur piissimus medicus, dominus noster Jhesus Christus sanaret infirmitates, et tolleret multiplices miserias, eciam modo misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema. Et sic tercio probatum est ex parte humanitatis Christi, a tempore legis gracie usque ad Christi ascensionem inclusiue. Post ascensionem autem domini nostri, cum super ecclesiam Hierosolymis con- gregatam spiritus sanctus, promissus paraclitus aduenisset, tota disposicio fidelium in fide et diuinis ritibus ad ipsam est ecclesiam deuoluta, spiritu sancto ipsam guber nante, quoniam dominus dixit: Paraclitus autem spiritus sanctus, quem mittet pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia, quecumque dixero vobis. Johannis XIV. Cum venerit paraclitus, quem ego mittam vobis a patre, spiritum veritatis, qui a patre procedit, ille testimonium perhibebit de me, Johannis xv ; et sequitur Joh. 16. capitulo: cum autem venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Istud autem non solum apostolis promissum est, sed successoribus eorum episcopis pro felici regimine tocius ecclesie sancte dei. Hac auctoritate regiminis fidelium et determinacionis dubiorum usa est ecclesia sancta a principio; misit enim ecclesia Petrum et Johannem. 1433.
Strana 479
Liber de Legationibus. 479 Actuum vIl : Cum audissent apostoli, qui erant Jherosolimis, quod recepit Samaria verbum dei, miserunt ad eos Petrum et Johannem, et Actis 12 : placuit apostolis, et senioribus cum omni ecclesia, eligere viros ex eis, et mittere Anthiochiam cum Paulo et Barnaba. Postquam autem dispersa fuerat ecclesia in vniuersum orbem, Petrus, Rome presidens, misit hos et illos; sicque promiscue continuatum legimus, ut disposicio fidelium aliquando ad generale concilium, tum esset, aliquando ad summum pontificem, non existente generali concilio, pertineret. Quod autem hec vera sint, et noscere, quid sit ecclesia quoad essen- ciam eius et constitucionem ac integritatem, et quoad eius potestatum institucionem et auctoritatem, maxime neccessarium est et tractatibus pacis accomodum, quoniam omnis disparitatis nostre controuersia ex ignorancia auctoritatis ecclesie cepit ortum, cuius noticia est fraterne concordie fundamentum. Si enim omnis potestas ecclesiastica huius vite est in sacro concilio generali, neccessario sequitur, quod in questionibus fidei et cultus ecclesiastici sit per omnia obediendum. In huius materie elucidacionem nuper, cum ambas- siatores vestri primi essent Basilee, sacrum concilium vni magistrorum theologie *) com- miserat in publico coram omnibus determinandum. Sed cum vestri repentinam licenciam postularent, nec quouismodo, racionibus aut precibus induci possent ibidem diucius com- morari, ita ut nec alie articulorum vestrorum materie incepte debite terminarentur et mature, sed vsque hodie sunt suspense, mansit et ista ecclesie materia per nominatum magistrum intacta, quam nune reverendus in Christo pater et dominus episcopus, hic presens cum collegis suis, per quendam magistrum aperire et breuiter diffinire offerunt se paratos. Placeat igitur vobis hec audire diebus istis continuis ante generalem tocius regni congregacionem, ut in unum conueniamus et sciamus, quid secundum legem dei tenendum sit de auctoritate et existencia ecclesie et concilii generalis. Nunc sufficiat, tamquam postea probandum, assumpsisse, quod tota potestas ecclesie hodie residet in sacro concilio generali, quod misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias ; quoniam sic fecerunt generalia concilia vetera a tempore ascensionis domini, ut omnes in ecclesiis particularibus aufferent enormitates et controuersias. Quodlibet eorum misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, ad instar quorum nunc eciam facit illud vltimum, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema, et sic aucto- ritate sponse Christi vniuersalis ecclesie nec non generalium conciliorum quarto probatum et introductum. Cum autem modernis temporibus nostris periculosissimis, quod sine lacrimis saltim cordis nec proferendum est nec audiendum, grauissima nimis suborta esset turbacio, arescente fide et refrigescente caritate, ita ut rarissima inueniatur arbor bona, sed arbores male cum suis pestilentis fructibus multiplicate sunt, et venena sua mortifera cunctis per orbis vasti circulum ecclesiis propinarunt. Cum inquam nauis Petri, in qua tamen dominus residet, etsi dormitare videatur, tempestatum fluctibus conquassata mergeretur maris in profundum, clementissimus imperator noster, dominus Jhesus Christus, misericors et miserator dominus, cui proprium est misereri semper et parcere, tamquam de graui sompno euigilans, de oportuno prouidens remedio suam consolari cepit sponsam, sanctam matrem ecclesiam per institucionem, defensionem et continuacionem sacri generalis 1433. *) In margine cod. notatur: „scilicet magistro Henrico Tokem, huius presentis proposicionis actori.“
Liber de Legationibus. 479 Actuum vIl : Cum audissent apostoli, qui erant Jherosolimis, quod recepit Samaria verbum dei, miserunt ad eos Petrum et Johannem, et Actis 12 : placuit apostolis, et senioribus cum omni ecclesia, eligere viros ex eis, et mittere Anthiochiam cum Paulo et Barnaba. Postquam autem dispersa fuerat ecclesia in vniuersum orbem, Petrus, Rome presidens, misit hos et illos; sicque promiscue continuatum legimus, ut disposicio fidelium aliquando ad generale concilium, tum esset, aliquando ad summum pontificem, non existente generali concilio, pertineret. Quod autem hec vera sint, et noscere, quid sit ecclesia quoad essen- ciam eius et constitucionem ac integritatem, et quoad eius potestatum institucionem et auctoritatem, maxime neccessarium est et tractatibus pacis accomodum, quoniam omnis disparitatis nostre controuersia ex ignorancia auctoritatis ecclesie cepit ortum, cuius noticia est fraterne concordie fundamentum. Si enim omnis potestas ecclesiastica huius vite est in sacro concilio generali, neccessario sequitur, quod in questionibus fidei et cultus ecclesiastici sit per omnia obediendum. In huius materie elucidacionem nuper, cum ambas- siatores vestri primi essent Basilee, sacrum concilium vni magistrorum theologie *) com- miserat in publico coram omnibus determinandum. Sed cum vestri repentinam licenciam postularent, nec quouismodo, racionibus aut precibus induci possent ibidem diucius com- morari, ita ut nec alie articulorum vestrorum materie incepte debite terminarentur et mature, sed vsque hodie sunt suspense, mansit et ista ecclesie materia per nominatum magistrum intacta, quam nune reverendus in Christo pater et dominus episcopus, hic presens cum collegis suis, per quendam magistrum aperire et breuiter diffinire offerunt se paratos. Placeat igitur vobis hec audire diebus istis continuis ante generalem tocius regni congregacionem, ut in unum conueniamus et sciamus, quid secundum legem dei tenendum sit de auctoritate et existencia ecclesie et concilii generalis. Nunc sufficiat, tamquam postea probandum, assumpsisse, quod tota potestas ecclesie hodie residet in sacro concilio generali, quod misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias ; quoniam sic fecerunt generalia concilia vetera a tempore ascensionis domini, ut omnes in ecclesiis particularibus aufferent enormitates et controuersias. Quodlibet eorum misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, ad instar quorum nunc eciam facit illud vltimum, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema, et sic aucto- ritate sponse Christi vniuersalis ecclesie nec non generalium conciliorum quarto probatum et introductum. Cum autem modernis temporibus nostris periculosissimis, quod sine lacrimis saltim cordis nec proferendum est nec audiendum, grauissima nimis suborta esset turbacio, arescente fide et refrigescente caritate, ita ut rarissima inueniatur arbor bona, sed arbores male cum suis pestilentis fructibus multiplicate sunt, et venena sua mortifera cunctis per orbis vasti circulum ecclesiis propinarunt. Cum inquam nauis Petri, in qua tamen dominus residet, etsi dormitare videatur, tempestatum fluctibus conquassata mergeretur maris in profundum, clementissimus imperator noster, dominus Jhesus Christus, misericors et miserator dominus, cui proprium est misereri semper et parcere, tamquam de graui sompno euigilans, de oportuno prouidens remedio suam consolari cepit sponsam, sanctam matrem ecclesiam per institucionem, defensionem et continuacionem sacri generalis 1433. *) In margine cod. notatur: „scilicet magistro Henrico Tokem, huius presentis proposicionis actori.“
Strana 480
480 Aegidii Carlerii, concilii Basiliensis; per quod, ut confidimus in domino, eliminabuntur errores, reforma- buntur mores, et vere caritatis inter Christianos repullulabunt pacifici flores. Hoc inquam sacrum concilium in vniuersum Christianitatis orbem, ut homines ad spirituales reducantur delicias, misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias. Vere misit, mittitque cottidie ac mittere multiplicauit, nec cessauit literas, bullas et ambassiatas non solum ad regna, que sub obediencia Romana continentur, sed eciam ad imperium Grecorum; per quod haud dubium, quin eciam deuenire possit ad terminos Yndorum eius fama mirifica et vsque ad omnium extrema populorum, quoniam congregare intendit filios, tamquam gallina pullos sub alas suas. Et ideo eciam nunc misit ad vos seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema, et iam auctoritate generalis concilii Basiliensis specialiter et quinto introductum. Deinde hec missio, qualiter singulariter huic regno sit facta, explicanda est. Nostis, quoniam ad illud regnum sacrum Basiliense concilium misit primo anno preterito, post literas repetitas, seruos suos duos, illustres principes seculares, cum viris doctis spiritualibus et secularibus, in preclarum opidum Egrense vocare inuitatos ad nupcias. Venerunt quidam vestri, corpore viderunt nupcias, sacrum scilicet generale concilium; viderunt, sed non intrauerunt. Misit igitur secundo seruos plures prioribus, duos reue- rendos in Christo patres episcopos, et multos doctores ac magistros, spectabilesque nuncios principum et comunitatum, quos hic vobiscum in estate immediate preterita vidistis et audistis, sed heu! non consensistis. Mittit nunc tercio non plures numero, neque maiores merito, extensione et forma, sed intensione plures et maiores virtualiter, potestate eis permaxima tradita et auctoritate, quam graciosissimam legacionem coram vobis, nobis dilecto clero, profitemur et protestamur, quia quid vltra sacrum concilium facere debuit et non fecit? Fecit quod debuit, fecit quod decuit, fecit quod potuit. Fecit quod debuit in prima missione, fecit quod decuit in secunda missione et vestrorum ad patriam suam reduccione, quod utique non fuit debitum, sed multum decens et honestum. Fecit quod potuit in hac tercia et vltima ambassiatorum remissione, implens, quod promisit dicens: quodcumque potest sacrum concilium, salua fide et honestate ecclesie, faciet pro honore huius regni Boemie et eius reformacione. Fecit igitur quod debuit, decuit et potuit, nec vnquam per ipsum stetit, stat aut stabit, quominus illud regnum pace gaudeat, et sacra fruatur in domino vnitate cum cetero populo Christiano. Ad amouendum igitur omnes huius regni discrasias, misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema, et sic singulariter ex parte concilii Basiliensis et istius regni probatum sexto et introductum. Sunt insuper et alii nuncii, non a concilio, sed a diuino iudicio missi, dyaboli torquentes et angeli boni percucientes ipsos peccatores, et pene multiplices nos casti- gantes. Hoc agnoscimus per ignem consumentem, per aërem inficientem, per aquam submergentem, per terram trementem; per famem destruentem, per belli importunitatem; per bestiarum crudelitatem et corporum infirmitatem. Ecce nuncii diuini iudicii, quorum quilibet dicit nobis: Ego missus sum ad te durus nuncius, 3°. Regum 14°. Hii temporaliter nos et vos flagellant in hoc tempore, et durissimas comminantur penas Jehenne, ac sic deo propicio compellunt intrare. Nam mala, que nos hic puniunt, ad deum ire compellunt, inquit Gregorius omilia secunda aduentus domini. Compelle intrare, ut impleatur domus 1433.
480 Aegidii Carlerii, concilii Basiliensis; per quod, ut confidimus in domino, eliminabuntur errores, reforma- buntur mores, et vere caritatis inter Christianos repullulabunt pacifici flores. Hoc inquam sacrum concilium in vniuersum Christianitatis orbem, ut homines ad spirituales reducantur delicias, misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias. Vere misit, mittitque cottidie ac mittere multiplicauit, nec cessauit literas, bullas et ambassiatas non solum ad regna, que sub obediencia Romana continentur, sed eciam ad imperium Grecorum; per quod haud dubium, quin eciam deuenire possit ad terminos Yndorum eius fama mirifica et vsque ad omnium extrema populorum, quoniam congregare intendit filios, tamquam gallina pullos sub alas suas. Et ideo eciam nunc misit ad vos seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema, et iam auctoritate generalis concilii Basiliensis specialiter et quinto introductum. Deinde hec missio, qualiter singulariter huic regno sit facta, explicanda est. Nostis, quoniam ad illud regnum sacrum Basiliense concilium misit primo anno preterito, post literas repetitas, seruos suos duos, illustres principes seculares, cum viris doctis spiritualibus et secularibus, in preclarum opidum Egrense vocare inuitatos ad nupcias. Venerunt quidam vestri, corpore viderunt nupcias, sacrum scilicet generale concilium; viderunt, sed non intrauerunt. Misit igitur secundo seruos plures prioribus, duos reue- rendos in Christo patres episcopos, et multos doctores ac magistros, spectabilesque nuncios principum et comunitatum, quos hic vobiscum in estate immediate preterita vidistis et audistis, sed heu! non consensistis. Mittit nunc tercio non plures numero, neque maiores merito, extensione et forma, sed intensione plures et maiores virtualiter, potestate eis permaxima tradita et auctoritate, quam graciosissimam legacionem coram vobis, nobis dilecto clero, profitemur et protestamur, quia quid vltra sacrum concilium facere debuit et non fecit? Fecit quod debuit, fecit quod decuit, fecit quod potuit. Fecit quod debuit in prima missione, fecit quod decuit in secunda missione et vestrorum ad patriam suam reduccione, quod utique non fuit debitum, sed multum decens et honestum. Fecit quod potuit in hac tercia et vltima ambassiatorum remissione, implens, quod promisit dicens: quodcumque potest sacrum concilium, salua fide et honestate ecclesie, faciet pro honore huius regni Boemie et eius reformacione. Fecit igitur quod debuit, decuit et potuit, nec vnquam per ipsum stetit, stat aut stabit, quominus illud regnum pace gaudeat, et sacra fruatur in domino vnitate cum cetero populo Christiano. Ad amouendum igitur omnes huius regni discrasias, misit seruos suos vocare inuitatos ad nupcias, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema, et sic singulariter ex parte concilii Basiliensis et istius regni probatum sexto et introductum. Sunt insuper et alii nuncii, non a concilio, sed a diuino iudicio missi, dyaboli torquentes et angeli boni percucientes ipsos peccatores, et pene multiplices nos casti- gantes. Hoc agnoscimus per ignem consumentem, per aërem inficientem, per aquam submergentem, per terram trementem; per famem destruentem, per belli importunitatem; per bestiarum crudelitatem et corporum infirmitatem. Ecce nuncii diuini iudicii, quorum quilibet dicit nobis: Ego missus sum ad te durus nuncius, 3°. Regum 14°. Hii temporaliter nos et vos flagellant in hoc tempore, et durissimas comminantur penas Jehenne, ac sic deo propicio compellunt intrare. Nam mala, que nos hic puniunt, ad deum ire compellunt, inquit Gregorius omilia secunda aduentus domini. Compelle intrare, ut impleatur domus 1433.
Strana 481
Liber de Legationibus. 481 1433. mea. Luce 14°. Hec autem mala nunc nos premencia sunt pestilencia, fames, gladius et male bestie, que vos fratres non solum successiue, sed nunc simul apprehendunt, ut in presenciarum cernitis, nec negare potestis. Sunt tamen omnia in bonum ex dispen- sacione diuina, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema, et sic ex parte occurrencium malorum presencium probatum et septimo introductum. Non solum autem ewangelium dicte dominice, sed eciam nos admonet epistola ad propositum nostrum dicens: Videte quomodo caute ambuletis, ad Ephe. 5°. Propter maxima presencia et imminencia pericula ambulate, dum lumen habetis, ut tenebre uos non comprehendant. Joh. 12°. Nunc nubes spargunt lumen suum, Job 37; sed qui sunt isti, qui ut nubes volant, et quasi columbe ad fenestras suas? Ysaie Lx. Vere quasi columbe sine felle, sine amari- tudine, sine dolo, sine fraude; non lacerant, non mordent, prouocati laceratique pacientes sunt, bona pro malis retribuunt, pericula corporis non metuunt, ut a periculis anime se suosque possint fratres liberare. Qui sunt hii? Non transeunt, neque currunt, sed volant, ymo preuolant, ut nubes pluere iustum et quasi columbe aportantes oliue pacisque ramum, et de omni aduersariorum malorum portare triumphum. Qui sunt hii? Hii sunt de quibus dominus: Vos estis lux mundi, Matthei n. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent patrem vestrum, qui in celis est. Ibidem. Hii sunt, quibus mandauit dominus et inspirauit spiritum eius: Eatis et fructum afferatis, et fructus vester maneat. Joh. 12. Hii sunt nubes, qui euntes, ymo volantes spargunt lumen suum. Videte igitur, quomodo caute ambuletis in hoc lumine, non quasi insipientes, quibus nichil sapit non proprium sapere, sed et vt sapientes, qui querunt et interrogant: Auris sapiencium querit doctrinam, Prouerbiorum 18°, redimentes tempus, quod vobis oblatum est, quoniam dies mali sunt, vt vos boni sitis, propterea nolite fieri imprudentes. Imprudentes sunt, qui sibi solis prudentes apparent, contra quos Ysaias v': Ve qui sapientes estis in oculis vestris, et coram vobismetipsis prudentes. Nolite prudentes esse apud vosmetipsos, ad Rom. 12°, sed intelligentes que sit voluntas dei, cui nostram volun- tatem conformare tenemur, orantes coctidie: Fiat voluntas tua, sicut in celo, et in terra. Matth. vi. Hec est autem voluntas dei sanctificacio vestra, 1. Thessal. Iv°, ideo sanctifi- camini in crastinum, Josue 7°, in crastinum id est in proximo, imo vtinam ad literam in crastinum sanctificamini et venite mecum, primi Regum 16. Venite mecum ad sacrum generale concilium non modo solum corpore, sed toto corde; non modo pro audiencia habenda, sed pro obediencia prestanda, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema, sic iam octauo probatum et introductum. Nunc ad sequentem est dominicam, que secunda fuit dominica mansionis nostre in hac ciuitate, properatum et auscultatum, si quid consolacionis et admonicionis nostro proposito afferat ad salutem. Et utique sic, quia venit iterum Jhesus a Judea in Galileam, a Basilea in Boemiam. Tociens enim Jhesus circumducitur, quociens per predicatores suos voluntas eius nunciatur. Sanauit reguli filium febricitantem et iam incipientem mori; dignetur et idem dominus sanare omnem huius regni infirmitatem, et dicere regno, quod dixit illi regulo: Vade filius tuus uiuit; et si non ibis, non uiuet filius tuus. Viuat igitur filius tuus, ut vadas, et vade, ut in eternum uiuas; vade dimittendo terminum a quo, ad terminum ad quem appropinquando. Dimitte, inquam, arcum, scutum, gladium et bellum, et vade in pace consorcium in generale concilium, ubi arma spiritualia fabricantur. Scriptores I. 61
Liber de Legationibus. 481 1433. mea. Luce 14°. Hec autem mala nunc nos premencia sunt pestilencia, fames, gladius et male bestie, que vos fratres non solum successiue, sed nunc simul apprehendunt, ut in presenciarum cernitis, nec negare potestis. Sunt tamen omnia in bonum ex dispen- sacione diuina, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema, et sic ex parte occurrencium malorum presencium probatum et septimo introductum. Non solum autem ewangelium dicte dominice, sed eciam nos admonet epistola ad propositum nostrum dicens: Videte quomodo caute ambuletis, ad Ephe. 5°. Propter maxima presencia et imminencia pericula ambulate, dum lumen habetis, ut tenebre uos non comprehendant. Joh. 12°. Nunc nubes spargunt lumen suum, Job 37; sed qui sunt isti, qui ut nubes volant, et quasi columbe ad fenestras suas? Ysaie Lx. Vere quasi columbe sine felle, sine amari- tudine, sine dolo, sine fraude; non lacerant, non mordent, prouocati laceratique pacientes sunt, bona pro malis retribuunt, pericula corporis non metuunt, ut a periculis anime se suosque possint fratres liberare. Qui sunt hii? Non transeunt, neque currunt, sed volant, ymo preuolant, ut nubes pluere iustum et quasi columbe aportantes oliue pacisque ramum, et de omni aduersariorum malorum portare triumphum. Qui sunt hii? Hii sunt de quibus dominus: Vos estis lux mundi, Matthei n. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent patrem vestrum, qui in celis est. Ibidem. Hii sunt, quibus mandauit dominus et inspirauit spiritum eius: Eatis et fructum afferatis, et fructus vester maneat. Joh. 12. Hii sunt nubes, qui euntes, ymo volantes spargunt lumen suum. Videte igitur, quomodo caute ambuletis in hoc lumine, non quasi insipientes, quibus nichil sapit non proprium sapere, sed et vt sapientes, qui querunt et interrogant: Auris sapiencium querit doctrinam, Prouerbiorum 18°, redimentes tempus, quod vobis oblatum est, quoniam dies mali sunt, vt vos boni sitis, propterea nolite fieri imprudentes. Imprudentes sunt, qui sibi solis prudentes apparent, contra quos Ysaias v': Ve qui sapientes estis in oculis vestris, et coram vobismetipsis prudentes. Nolite prudentes esse apud vosmetipsos, ad Rom. 12°, sed intelligentes que sit voluntas dei, cui nostram volun- tatem conformare tenemur, orantes coctidie: Fiat voluntas tua, sicut in celo, et in terra. Matth. vi. Hec est autem voluntas dei sanctificacio vestra, 1. Thessal. Iv°, ideo sanctifi- camini in crastinum, Josue 7°, in crastinum id est in proximo, imo vtinam ad literam in crastinum sanctificamini et venite mecum, primi Regum 16. Venite mecum ad sacrum generale concilium non modo solum corpore, sed toto corde; non modo pro audiencia habenda, sed pro obediencia prestanda, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema, sic iam octauo probatum et introductum. Nunc ad sequentem est dominicam, que secunda fuit dominica mansionis nostre in hac ciuitate, properatum et auscultatum, si quid consolacionis et admonicionis nostro proposito afferat ad salutem. Et utique sic, quia venit iterum Jhesus a Judea in Galileam, a Basilea in Boemiam. Tociens enim Jhesus circumducitur, quociens per predicatores suos voluntas eius nunciatur. Sanauit reguli filium febricitantem et iam incipientem mori; dignetur et idem dominus sanare omnem huius regni infirmitatem, et dicere regno, quod dixit illi regulo: Vade filius tuus uiuit; et si non ibis, non uiuet filius tuus. Viuat igitur filius tuus, ut vadas, et vade, ut in eternum uiuas; vade dimittendo terminum a quo, ad terminum ad quem appropinquando. Dimitte, inquam, arcum, scutum, gladium et bellum, et vade in pace consorcium in generale concilium, ubi arma spiritualia fabricantur. Scriptores I. 61
Strana 482
482 Aegidii Carlerii, Confortamini in domino, et in potencia virtutis eius ; et induite armaturam dei, non huius seculi, ut possitis stare aduersus insidias dyaboli, ad Ephe. vi°, et in epistola dominice illius diei: Accipite armaturam dei, ut possitis resistere in die malo, et in omnibus perfecti stare, ibidem, et ut hic in tempore, durante hac miseria, sit vobiscum pax, gracia et miseri- cordia, quod fuit thema sic nono introductum. Demum decimo confidimus in domino Jhesu, quia qui cepit in vobis opus bonum, perficiet usque in diem Jhesu Christi, ad Philipp. 1°, et in epistola dominice presentis et hesterne. Confidimus et certitudinaliter scimus, et ob hoc audacter pronunciamus, quia dicente te domino deo nostro et sponse sue ecclesie Basilee congregate: pacienciam habe in me, et omnia reddam tibi. Matth. 18, et in ewangelio dominice presentis. Verificabitur de te verbum bonum et suaue, quod sequitur: Dimisit eum et debitum dimisit ei, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia. Quo audito caucius incedes quam ille, de quo subditur in ewangelio eodem, qui conseruo non fuit misertus, et ob hoc iram domini meruit, nec valuit nec tenuit promissum, quod ei prius debitum dimisit. Tu autem caucius incedes, proficies, et maiora bona recipies, ut spero in domino, quam prius habuisti; fiant nouissima tua vt Job et Thobie, gaudebit cor tuum, et videbis filios filiorum tuorum feliciter incedens et secula multa. Hec igitur facies, nec contempnes pensa, quia tibi sunt propo- sita magna; beneficia maiora promissa sunt, eciam tibi obiecta flagella dei, iudicia et supplicia sempiterna. Quid igitur dicam? Dico tibi, dico michi, dico et vobis omnibus istud beati Bernhardi: Nullis est durum cor, quod non emolliunt beneficia, non terrent supplicia, non alliciunt promissa, nec castigant flagella. Hec ille. Nolite obdurare corda uestra, Psalmus 94°, sed dicite cum populo domini: Omnia que locutus est dominus, faciemus, et erimus obedientes. Exodi xxiV. Hoc autem locutus est dominus, vltimum causarum tribunal ostendens in terris: Dic ecclesie; si autem ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus, Matth. xvIl, et subdit de potestate ecclesie : Amen dico vobis, quecumque alligaueritis super terram, erunt ligata et in celis, et quecumque solueritis super terram, erunt soluta et in celo. Hoc autem dixit Jhesus discipulis suis vniuersalem ecclesiam representantibus, quorum capita sunt episcopi et sacerdotes in vnum pro fide et bono statu ecclesie conuenientes, ut nunc sunt Basilee congregati, quecumque illi dixerint vobis, facite, seruate et facite, Math. xxII, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema caritatibus vestris ex vera caritate propositum et sic decimo introductum. In quibus verbis duo tanguntur, primo sacri concilii ad omne vestrum bonum gratus affectus sit vobiscum; secundo regni Boemici, si ceperit hoc donum, status per- fectus, pax, gracia et misericordia. De primo, scilicet de magno materne pietatis affectu, non est verbis insistendum, quoniam experiencia teste effectus probant, quantus sit affectus. Cum si quis dixerit matri nostre : ostende michi gloriam tuam, nomine matris respondeo: Ego ostendam omne bonum tibi. Exodi xXXIII. Ego ostendam vobis, quid agere debeatis, Exodi iv. Precipue vos, reuerendi magistri, filii olim alme vniuersitatis Pragensis, ceterique sacerdotes ecclesie crismate peruncti ac clerici persuadete populo, acceptate ecclesia- sticam vnionem et Christianam pacem; omnem eciam reuerenciam et obedienciam debitam exhibete generali concilio, vniuersalem ecclesiam representanti, ostendendo gratitudinem dulcissime matri vestre, que vos in Christo genuit, et multis annis educauit. Vtique a 1433.
482 Aegidii Carlerii, Confortamini in domino, et in potencia virtutis eius ; et induite armaturam dei, non huius seculi, ut possitis stare aduersus insidias dyaboli, ad Ephe. vi°, et in epistola dominice illius diei: Accipite armaturam dei, ut possitis resistere in die malo, et in omnibus perfecti stare, ibidem, et ut hic in tempore, durante hac miseria, sit vobiscum pax, gracia et miseri- cordia, quod fuit thema sic nono introductum. Demum decimo confidimus in domino Jhesu, quia qui cepit in vobis opus bonum, perficiet usque in diem Jhesu Christi, ad Philipp. 1°, et in epistola dominice presentis et hesterne. Confidimus et certitudinaliter scimus, et ob hoc audacter pronunciamus, quia dicente te domino deo nostro et sponse sue ecclesie Basilee congregate: pacienciam habe in me, et omnia reddam tibi. Matth. 18, et in ewangelio dominice presentis. Verificabitur de te verbum bonum et suaue, quod sequitur: Dimisit eum et debitum dimisit ei, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia. Quo audito caucius incedes quam ille, de quo subditur in ewangelio eodem, qui conseruo non fuit misertus, et ob hoc iram domini meruit, nec valuit nec tenuit promissum, quod ei prius debitum dimisit. Tu autem caucius incedes, proficies, et maiora bona recipies, ut spero in domino, quam prius habuisti; fiant nouissima tua vt Job et Thobie, gaudebit cor tuum, et videbis filios filiorum tuorum feliciter incedens et secula multa. Hec igitur facies, nec contempnes pensa, quia tibi sunt propo- sita magna; beneficia maiora promissa sunt, eciam tibi obiecta flagella dei, iudicia et supplicia sempiterna. Quid igitur dicam? Dico tibi, dico michi, dico et vobis omnibus istud beati Bernhardi: Nullis est durum cor, quod non emolliunt beneficia, non terrent supplicia, non alliciunt promissa, nec castigant flagella. Hec ille. Nolite obdurare corda uestra, Psalmus 94°, sed dicite cum populo domini: Omnia que locutus est dominus, faciemus, et erimus obedientes. Exodi xxiV. Hoc autem locutus est dominus, vltimum causarum tribunal ostendens in terris: Dic ecclesie; si autem ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus, Matth. xvIl, et subdit de potestate ecclesie : Amen dico vobis, quecumque alligaueritis super terram, erunt ligata et in celis, et quecumque solueritis super terram, erunt soluta et in celo. Hoc autem dixit Jhesus discipulis suis vniuersalem ecclesiam representantibus, quorum capita sunt episcopi et sacerdotes in vnum pro fide et bono statu ecclesie conuenientes, ut nunc sunt Basilee congregati, quecumque illi dixerint vobis, facite, seruate et facite, Math. xxII, ut sit vobiscum pax, gracia et misericordia, quod fuit thema caritatibus vestris ex vera caritate propositum et sic decimo introductum. In quibus verbis duo tanguntur, primo sacri concilii ad omne vestrum bonum gratus affectus sit vobiscum; secundo regni Boemici, si ceperit hoc donum, status per- fectus, pax, gracia et misericordia. De primo, scilicet de magno materne pietatis affectu, non est verbis insistendum, quoniam experiencia teste effectus probant, quantus sit affectus. Cum si quis dixerit matri nostre : ostende michi gloriam tuam, nomine matris respondeo: Ego ostendam omne bonum tibi. Exodi xXXIII. Ego ostendam vobis, quid agere debeatis, Exodi iv. Precipue vos, reuerendi magistri, filii olim alme vniuersitatis Pragensis, ceterique sacerdotes ecclesie crismate peruncti ac clerici persuadete populo, acceptate ecclesia- sticam vnionem et Christianam pacem; omnem eciam reuerenciam et obedienciam debitam exhibete generali concilio, vniuersalem ecclesiam representanti, ostendendo gratitudinem dulcissime matri vestre, que vos in Christo genuit, et multis annis educauit. Vtique a 1433.
Strana 483
Liber de Legationibus. 483 vobis ipsis, sicut nec corporaliter, ita nec spiritualiter estis nati et educati. Que est ergo ecclesia, que vos genuit, dicite michi? Scio et bene scio, quod nichil aliud respondere poteritis, nisi sancte matris ecclesie catholice et apostolice precepta et dogmata susce- pimus ab ecclesia Romana; illa nos et patres nostros in Christiana fide genuit, illa nos sacramentis pauit, illa nos multis beneficiis fouit, illa vniuersitatem Pragensem magistrorum et doctorum instituit et privilegiauit. Si mater dicimur, ab illa recepimus; illa nos per suos episcopos in presbiteros et clericos ordinauit; illi obedire, isti seruire tenemur, manifestum est, non possumus negare. Actis 4°. Sic carissimi magistri, sic dilectissimi ceteri clerici, sic dicetis, sicque facietis! Confido de vobis in domino, quod nichil aliud sapietis, ad Galatas 2°. Fidelis autem dominus est, qui confirmabit vos, et custodiet a malo, 2° ad Thessal. III, vbi sequitur, quod nobis conuenit ad propositum dicere vobis: confidimus autem de vobis in domino, quoniam que precepimus, et facitis, et facietis. Hec ibi. Recte de futuris vero confidimus, quoniam vestram gratitudinem et honestatem iam experti sumus, o magistri, quia nos sacri concilii legatos iocunde suscepistis, primum extra ciuitatem quidam equestres, alii pedestres, secundo in domo vestra cum verbo dei et muneribus vestris honorastis, nec cessastis benefacere, sed eciam tercio contra pericula epydimie remedia plura in uerbis, scriptis, et confeccionibus ad hoc preciose preparatis nobis propinastis, pro quibus omnibus humanitatis beneficiis nobis impensis multum regra- ciamur, et sacrum concilium vobis, ut speramus in domino, regraciabitur magis in futurum. Rogamus et hortamur, ut non desistatis, sed quo cepistis eatis, proficite, pro- cedite, matri vestre vniuersali ecclesie obedite, et alios ad similia reducite. Considerate, docete, et predicate sacri concilii ad omne opus bonum gratum affectum, qui tangitur, ut dixi, in themate, cum dicitur : Sit vobiscum etc. Nemo aufferat a vobis sanctum propo- situm, ne sponso cum sponsa thalamum introeunte claudatur ianua, que iam diucius fuerat, et quasi per vim et miraculum tenetur aperta, ne claudatur hec ianua, et dicatur vobis verbum asperum, omnis miserie causatiuum: nescio vos; sed estote veluti prudentes virgines, que accipientes lampades suas non solum exierunt obuiam sponso et sponse, sed introierunt cum eo ad nupcias. Hoc ut et vos faciatis, nostrum est desiderium, hoc vestrum esse debet firmi animi sanctum propositum; hoc execucioni demandabitis et deducetis ad effectum, et omne bonum erit vobis, ut optaui. Deus sit vobiscum, et tantum de primo principali. Quantum ad secundum de statu perfecto, quem habebit hoc regnum, si ceperit donum nunc per nos a sacro concilio oblatum, suadeo vobis, dilectissimi, accipite et nolite spernere; nolite dubitare, si bonum sit, si vtile, si salubre. O quam secure poteritis accipere, et accipientes de cetero securitatem possidere! O quam neccessarium est reci- pere, quod vnumquemque pro salute sua oportet habere! Falli non potest, qui hoc accipit, quod ab ipso deus requirit; ideoque vobis vtilius accipite, ut plura valeatis a domino deo nostro dona sperare, quoniam si sacri concilii consilium fueritis secuti, vna nobiscum recipietis a domino, que sequuntur. Solet enim deus dare, nec uobis negare poterit fidelibus suis membris fidei veracitatem se humiliantibus: dabitur illi fidei donum electum, Sapien. II°; spei firmitatem exspectantibus: inclinauit super nos misericordiam suam, ut daret nobis spem, primi Esdre ix°; caritatis iocunditatem diligentibus: videte qualiter caritatem dedit nobis deus pater, ut filii dei nominemur et simus, prima Joh. m°; 1433. 61.
Liber de Legationibus. 483 vobis ipsis, sicut nec corporaliter, ita nec spiritualiter estis nati et educati. Que est ergo ecclesia, que vos genuit, dicite michi? Scio et bene scio, quod nichil aliud respondere poteritis, nisi sancte matris ecclesie catholice et apostolice precepta et dogmata susce- pimus ab ecclesia Romana; illa nos et patres nostros in Christiana fide genuit, illa nos sacramentis pauit, illa nos multis beneficiis fouit, illa vniuersitatem Pragensem magistrorum et doctorum instituit et privilegiauit. Si mater dicimur, ab illa recepimus; illa nos per suos episcopos in presbiteros et clericos ordinauit; illi obedire, isti seruire tenemur, manifestum est, non possumus negare. Actis 4°. Sic carissimi magistri, sic dilectissimi ceteri clerici, sic dicetis, sicque facietis! Confido de vobis in domino, quod nichil aliud sapietis, ad Galatas 2°. Fidelis autem dominus est, qui confirmabit vos, et custodiet a malo, 2° ad Thessal. III, vbi sequitur, quod nobis conuenit ad propositum dicere vobis: confidimus autem de vobis in domino, quoniam que precepimus, et facitis, et facietis. Hec ibi. Recte de futuris vero confidimus, quoniam vestram gratitudinem et honestatem iam experti sumus, o magistri, quia nos sacri concilii legatos iocunde suscepistis, primum extra ciuitatem quidam equestres, alii pedestres, secundo in domo vestra cum verbo dei et muneribus vestris honorastis, nec cessastis benefacere, sed eciam tercio contra pericula epydimie remedia plura in uerbis, scriptis, et confeccionibus ad hoc preciose preparatis nobis propinastis, pro quibus omnibus humanitatis beneficiis nobis impensis multum regra- ciamur, et sacrum concilium vobis, ut speramus in domino, regraciabitur magis in futurum. Rogamus et hortamur, ut non desistatis, sed quo cepistis eatis, proficite, pro- cedite, matri vestre vniuersali ecclesie obedite, et alios ad similia reducite. Considerate, docete, et predicate sacri concilii ad omne opus bonum gratum affectum, qui tangitur, ut dixi, in themate, cum dicitur : Sit vobiscum etc. Nemo aufferat a vobis sanctum propo- situm, ne sponso cum sponsa thalamum introeunte claudatur ianua, que iam diucius fuerat, et quasi per vim et miraculum tenetur aperta, ne claudatur hec ianua, et dicatur vobis verbum asperum, omnis miserie causatiuum: nescio vos; sed estote veluti prudentes virgines, que accipientes lampades suas non solum exierunt obuiam sponso et sponse, sed introierunt cum eo ad nupcias. Hoc ut et vos faciatis, nostrum est desiderium, hoc vestrum esse debet firmi animi sanctum propositum; hoc execucioni demandabitis et deducetis ad effectum, et omne bonum erit vobis, ut optaui. Deus sit vobiscum, et tantum de primo principali. Quantum ad secundum de statu perfecto, quem habebit hoc regnum, si ceperit donum nunc per nos a sacro concilio oblatum, suadeo vobis, dilectissimi, accipite et nolite spernere; nolite dubitare, si bonum sit, si vtile, si salubre. O quam secure poteritis accipere, et accipientes de cetero securitatem possidere! O quam neccessarium est reci- pere, quod vnumquemque pro salute sua oportet habere! Falli non potest, qui hoc accipit, quod ab ipso deus requirit; ideoque vobis vtilius accipite, ut plura valeatis a domino deo nostro dona sperare, quoniam si sacri concilii consilium fueritis secuti, vna nobiscum recipietis a domino, que sequuntur. Solet enim deus dare, nec uobis negare poterit fidelibus suis membris fidei veracitatem se humiliantibus: dabitur illi fidei donum electum, Sapien. II°; spei firmitatem exspectantibus: inclinauit super nos misericordiam suam, ut daret nobis spem, primi Esdre ix°; caritatis iocunditatem diligentibus: videte qualiter caritatem dedit nobis deus pater, ut filii dei nominemur et simus, prima Joh. m°; 1433. 61.
Strana 484
484 Aegidii Carlerii, affluenciam et corporibus neccessitatem diligentibus : oculi omnium in te sperant, domine: et tu das escam illorum in tempore oportuno, Psalmo 144° ; carnis puritatem continen- tibus: aliter non possum esse continens, nisi deus det, Sapien. viI°; claram veritatem speculantibus: da michi intellectum, et scrutabor legem tuam, Psalmus 118°; consola- cionem merentibus : ipse dominus deus noster Jhesus Christus dilexit nos, et dedit nobis consolacionem eternam, 2e Thessal. 2°, cordis nouitatem penitentibus: dabo vobis cor nouum, et spiritum nouum ponam in medio vestri; aufferam cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum, Ezechielis xXXVI; deuocionem meditantibus: quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrimarum, Jeremie 9°, (hec aqua in vno sensu est deuocio, que alibi ros dicitur, Zacharie 8°: celi dabunt rorem suum), discrecionem presi- dentibus: dedisti metuentibus te significacionem, ut fugiant a facie arcus, Psalmo 59% (hoc singulariter presidentibus congruit, quorum est pericula preuidere et aliis significare, ut fugiant a facie arcus) ; eloquenciam predicantibus : dominus dabit verbum ewangelizan- tibus, uirtute multa, Psalmus 67°, et Luce 21°: ego enim dabo vobis os et sapienciam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes aduersarii vestri; honoris sublimitatem triumphantibus : qui vicerit, dabo ei sedem in throno mecum." 1433. Prima proposicio principalis ad congregacionem generalem regni Boemie in Praga per dominum auditorem, de qua supra xvn' (sic) Nouembris in gestis. 187*). 1433. 18. Nov. „Magister, scimus quia verax es, et viam dei in veritate doces.“ Matth. 23. c. et in ewangelio huius dominice. Racionalis natura inquirende agnoscendeque veritatis est auida, omnesque instinctu trahuntur naturali ad veri cognicionem, in quo excellere pulcrum putamus, labi vero, falli et errare turpe. Vnde Augustinus suo encheridion: Vsque adeo racionalis natura refugit falsitatem, et quantum potest deuitat errorem, ut falli nullo modo velit. Sed, ut ipse consequenter subiungit, in quibusdam rebus magno, in quibusdam paruo, in quibusdam minimo malo fallitur homo. Magno malo fallitur, cum homo non credit quod ad vitam ducit eternam, vel hoc credit quod ad mortem ducit eternam. Jam ergo si magno malo in hiis fallimur, que pertinent ad vitam eternam, duplici vinculo ad agnicionem huius trahimur veritatis, naturali instinctu et necces- sitatis impulsu. Verum cum, ut ait beatus Ambrosius in prologo libri de officiis, vnus solummodo est quem nullus docuit; sed alii omnes docentur ab ipso, vnde Ysaias propheta, cum predixisset multa magna opera dei, volens ostendere, quod a nullo fuit edoctus, dixit: quis adiuuit spiritum domini? aut quis consiliarius eius fuit, et ostendit illi? Ysa. 40. Et Paul. ad Rom. 11.: O altitudo diuiciarum sapiencie, et sciencie dei: quam incomprehensibilia sunt iudicia eius, et inuestigabiles vie eius. Quis enim cognouit sensum domini? aut quis consiliarius eius fuit? aut quis prior dedit ei, quasi dicat vnus? Et sapiens Jhesus Sirach sic exorditur: Omnis sapiencia a domino deo est, et cum illo fuit semper, et est ante euum. Hominibus neccessario est querendus magister, ne, ut ait Gregorius, magistri fiant erroris, dum discipuli uolunt effici veritatis. Hinc plane magister *) Fragmenta hujus propositionis impr. apud Cochlaum 1. c. 267. seq. — Martene VIII. 698. seq. — Mansi XXX. 692. seq.
484 Aegidii Carlerii, affluenciam et corporibus neccessitatem diligentibus : oculi omnium in te sperant, domine: et tu das escam illorum in tempore oportuno, Psalmo 144° ; carnis puritatem continen- tibus: aliter non possum esse continens, nisi deus det, Sapien. viI°; claram veritatem speculantibus: da michi intellectum, et scrutabor legem tuam, Psalmus 118°; consola- cionem merentibus : ipse dominus deus noster Jhesus Christus dilexit nos, et dedit nobis consolacionem eternam, 2e Thessal. 2°, cordis nouitatem penitentibus: dabo vobis cor nouum, et spiritum nouum ponam in medio vestri; aufferam cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum, Ezechielis xXXVI; deuocionem meditantibus: quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrimarum, Jeremie 9°, (hec aqua in vno sensu est deuocio, que alibi ros dicitur, Zacharie 8°: celi dabunt rorem suum), discrecionem presi- dentibus: dedisti metuentibus te significacionem, ut fugiant a facie arcus, Psalmo 59% (hoc singulariter presidentibus congruit, quorum est pericula preuidere et aliis significare, ut fugiant a facie arcus) ; eloquenciam predicantibus : dominus dabit verbum ewangelizan- tibus, uirtute multa, Psalmus 67°, et Luce 21°: ego enim dabo vobis os et sapienciam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes aduersarii vestri; honoris sublimitatem triumphantibus : qui vicerit, dabo ei sedem in throno mecum." 1433. Prima proposicio principalis ad congregacionem generalem regni Boemie in Praga per dominum auditorem, de qua supra xvn' (sic) Nouembris in gestis. 187*). 1433. 18. Nov. „Magister, scimus quia verax es, et viam dei in veritate doces.“ Matth. 23. c. et in ewangelio huius dominice. Racionalis natura inquirende agnoscendeque veritatis est auida, omnesque instinctu trahuntur naturali ad veri cognicionem, in quo excellere pulcrum putamus, labi vero, falli et errare turpe. Vnde Augustinus suo encheridion: Vsque adeo racionalis natura refugit falsitatem, et quantum potest deuitat errorem, ut falli nullo modo velit. Sed, ut ipse consequenter subiungit, in quibusdam rebus magno, in quibusdam paruo, in quibusdam minimo malo fallitur homo. Magno malo fallitur, cum homo non credit quod ad vitam ducit eternam, vel hoc credit quod ad mortem ducit eternam. Jam ergo si magno malo in hiis fallimur, que pertinent ad vitam eternam, duplici vinculo ad agnicionem huius trahimur veritatis, naturali instinctu et necces- sitatis impulsu. Verum cum, ut ait beatus Ambrosius in prologo libri de officiis, vnus solummodo est quem nullus docuit; sed alii omnes docentur ab ipso, vnde Ysaias propheta, cum predixisset multa magna opera dei, volens ostendere, quod a nullo fuit edoctus, dixit: quis adiuuit spiritum domini? aut quis consiliarius eius fuit, et ostendit illi? Ysa. 40. Et Paul. ad Rom. 11.: O altitudo diuiciarum sapiencie, et sciencie dei: quam incomprehensibilia sunt iudicia eius, et inuestigabiles vie eius. Quis enim cognouit sensum domini? aut quis consiliarius eius fuit? aut quis prior dedit ei, quasi dicat vnus? Et sapiens Jhesus Sirach sic exorditur: Omnis sapiencia a domino deo est, et cum illo fuit semper, et est ante euum. Hominibus neccessario est querendus magister, ne, ut ait Gregorius, magistri fiant erroris, dum discipuli uolunt effici veritatis. Hinc plane magister *) Fragmenta hujus propositionis impr. apud Cochlaum 1. c. 267. seq. — Martene VIII. 698. seq. — Mansi XXX. 692. seq.
Strana 485
Liber de Legationibus. 485 talis querendus est, qualem sumptum thema describit: "quia verax es, et viam dei in veritate doces.“ Talis reuera fuit saluator dominus noster Jhesus Christus, ad quem a Pharizeis, etsi non vero animo, sed causa temptandi, veraciter tamen verba illa dicta fuerunt. Est namque magister, prout euangelii leccio probat Joh. 13. c.: Vos vocatis me magister, et domine; et bene dicitis: sum etenim; et viam dei in veritate docuit, Joh. 8°: Nunc autem queritis me interficere, hominem, qui veritatem locutus sum vobis, et iterum: Si veritatem dico vobis, quare non creditis michi? et Joh. 18: Ego in hoc natus sum, et ad hoc veni in mundum, ut testimonium perhibeam veritati: omnis qui est ex veritate, audit vocem meam; ymo ipse veritas est, Joh. 14. c. Ego sum, inquit, via, veritas et vita. Hic ergo querendus magister, et plena fide et cum omni promptitudine obediencie audiendus, quia magister verax est, et viam dei in veritate docet. Sed cum iam ipse diu a nobis migrauerit, nec nobis eum adeundi sit prompta facultas, quid agendum est nobis? O bone magister, sic tuam scolam, sic tuos discipulos reliquisti! Quo ibimus magistrum querere, qui nos viam dei in veritate doceat? Migrasti ad patrem, derelequisti scolam tuam ipsis et primis discipulis non plene imbutis, nec ipsa doctrina ad plenum, ut opus est, exarata! Justa utique videtur querela, si veritatis magister taliter dimisisset suam scolam, nisi alium ydoneum designasset doctorem. Ideo cum dixisset: multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo, statim subiunxit: cum venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Joh. 16°. Ecce quem assignauit magistrum, spiritum veritatis, qui docebit vos omnem veritatem, spiritum sanctum, qui locutus est per pro- phetas, prout dicimus in symbolo fidei. Hic est, qui per patriarchas, Moysem et alios prophetas, Esdram, Jeremiam, et alios scribas et doctos viros viam veritatis edocuit, ante- quam verbum dei carnem assumeret, antequam Christus, magister veritatis, nasceretur in terris. Congruum utique fuit, ut cum ad eundem finem eterne beatitudinis tam illi, qui nunc precesserant, quam qui secuti sunt, tenderent, eundem vie veritatis haberent doc- torem. Sed nec quemquam verba mea perturbent, ut aliam illam que a Christo, aliam que a spiritu sancto arbitretur esse doctrinam. Vna enim est veritatis doctrina ab illo summo vnico principio procedens, que est summa trinitas, vnus deus; et ut hanc ydenti- tatem doctrine monstraret Christus, veritatis magister, dicebat: Mea doctrina non est mea, sed eius, qui misit me, patris. Joh. 7; et cum dixisset: cum venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, subiungit: non enim loquetur a semetipso, et iterum: de meo accipiet, et anunciabit vobis. Omnia quecumque habet pater, mea sunt; propterea dixi: de meo accipiet, et anunciabit vobis. In hiis verbis aperte Grecorum error confunditur, dicencium a patre tantum et non a filio procedentem spiritum sanctum. Sed de hoc lacius loqui opus non est, quoniam omnes per dei graciam catholice confi- temur, prout in symbolo fidei decantamus, quod ex patre filioque procedit. Sed tantum ad presens, quod sicut omnes tres persone vna simplicissima substancia sunt, ita vnum vniuersorum principium et indiuisa sunt ab extra opera trinitatis, licet quedam patri, quedam filio, quedam spiritui sancto approprientur propter spirituales respectus. Inde illam doctrinam, quam assumpte carnis vocis organo deus edocuit, attribuimus filio, illam vero spiritui sancto, que hominum mentibus invisibiliter inspiratur. Propterea spiritu sancto apostoli docti sunt, quia inspirando in eis infudit scienciam veritatis. Sed numquid pro ipsis tantummodo, qui tunc presentes aderant, magistri spiritus sancti promissionem 1433.
Liber de Legationibus. 485 talis querendus est, qualem sumptum thema describit: "quia verax es, et viam dei in veritate doces.“ Talis reuera fuit saluator dominus noster Jhesus Christus, ad quem a Pharizeis, etsi non vero animo, sed causa temptandi, veraciter tamen verba illa dicta fuerunt. Est namque magister, prout euangelii leccio probat Joh. 13. c.: Vos vocatis me magister, et domine; et bene dicitis: sum etenim; et viam dei in veritate docuit, Joh. 8°: Nunc autem queritis me interficere, hominem, qui veritatem locutus sum vobis, et iterum: Si veritatem dico vobis, quare non creditis michi? et Joh. 18: Ego in hoc natus sum, et ad hoc veni in mundum, ut testimonium perhibeam veritati: omnis qui est ex veritate, audit vocem meam; ymo ipse veritas est, Joh. 14. c. Ego sum, inquit, via, veritas et vita. Hic ergo querendus magister, et plena fide et cum omni promptitudine obediencie audiendus, quia magister verax est, et viam dei in veritate docet. Sed cum iam ipse diu a nobis migrauerit, nec nobis eum adeundi sit prompta facultas, quid agendum est nobis? O bone magister, sic tuam scolam, sic tuos discipulos reliquisti! Quo ibimus magistrum querere, qui nos viam dei in veritate doceat? Migrasti ad patrem, derelequisti scolam tuam ipsis et primis discipulis non plene imbutis, nec ipsa doctrina ad plenum, ut opus est, exarata! Justa utique videtur querela, si veritatis magister taliter dimisisset suam scolam, nisi alium ydoneum designasset doctorem. Ideo cum dixisset: multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo, statim subiunxit: cum venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Joh. 16°. Ecce quem assignauit magistrum, spiritum veritatis, qui docebit vos omnem veritatem, spiritum sanctum, qui locutus est per pro- phetas, prout dicimus in symbolo fidei. Hic est, qui per patriarchas, Moysem et alios prophetas, Esdram, Jeremiam, et alios scribas et doctos viros viam veritatis edocuit, ante- quam verbum dei carnem assumeret, antequam Christus, magister veritatis, nasceretur in terris. Congruum utique fuit, ut cum ad eundem finem eterne beatitudinis tam illi, qui nunc precesserant, quam qui secuti sunt, tenderent, eundem vie veritatis haberent doc- torem. Sed nec quemquam verba mea perturbent, ut aliam illam que a Christo, aliam que a spiritu sancto arbitretur esse doctrinam. Vna enim est veritatis doctrina ab illo summo vnico principio procedens, que est summa trinitas, vnus deus; et ut hanc ydenti- tatem doctrine monstraret Christus, veritatis magister, dicebat: Mea doctrina non est mea, sed eius, qui misit me, patris. Joh. 7; et cum dixisset: cum venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, subiungit: non enim loquetur a semetipso, et iterum: de meo accipiet, et anunciabit vobis. Omnia quecumque habet pater, mea sunt; propterea dixi: de meo accipiet, et anunciabit vobis. In hiis verbis aperte Grecorum error confunditur, dicencium a patre tantum et non a filio procedentem spiritum sanctum. Sed de hoc lacius loqui opus non est, quoniam omnes per dei graciam catholice confi- temur, prout in symbolo fidei decantamus, quod ex patre filioque procedit. Sed tantum ad presens, quod sicut omnes tres persone vna simplicissima substancia sunt, ita vnum vniuersorum principium et indiuisa sunt ab extra opera trinitatis, licet quedam patri, quedam filio, quedam spiritui sancto approprientur propter spirituales respectus. Inde illam doctrinam, quam assumpte carnis vocis organo deus edocuit, attribuimus filio, illam vero spiritui sancto, que hominum mentibus invisibiliter inspiratur. Propterea spiritu sancto apostoli docti sunt, quia inspirando in eis infudit scienciam veritatis. Sed numquid pro ipsis tantummodo, qui tunc presentes aderant, magistri spiritus sancti promissionem 1433.
Strana 486
486 Aegidii Carlerii, apostoli susceperunt? Vtique eadem posteris esset iusta querela, si post apostolorum obitum sine magistro veritatis scola maneret? Non ergo in personis propriis, sed ut fidelium vniuersitas susceperunt promissionem iam dictam, quod euidenter insinuat ipse promissor cum de eodem superius loquens dixit: ut maneat vobiscum in eternum. Perpetua est ergo ista concessio, non personis illis tantum, sed vniuersitati fidelium facta. Hoc nobis familiaria et cottidiana monstrant exempla. Habemus in priuilegiis principum: Con- cedimus vobis ciuibus Prage, uel A. uel B. ciuitatibus in perpetuum, quod habeatis mer- catum, uel talem aut talem libertatem. Numquid mortuis ciuibus, qui tunc erant, priui- legium est extinctum? Certe non, quia non personis, sed vniuersitati censetur esse concessum, que eadem est nunc et per ducentos annos ante et retro. Sic vna est catholica et vniuersalis ecclesia, cui est facta memorata promissio magistri spiritus sancti, qui eam omnem veritatem docebit neccessariam ad salutem. Non ergo deficere poterit promissio, que illum habet promissorem, qui veritas est, et eum solutorem, qui est fons habundan- tissime caritatis. Habet ergo, et habebit in eternum ecclesia sancta catholica magistrum veracem, qui numquam eam deseret, sed viam dei in veritate docebit, prout hec latissime et profundissime pertractat doctor clarissimus Augustinus super Joh. c. 9°, et Gregorius in moralibus, et habetur in decretis 24. quest. 1.: Quia ex sola katholica ecclesia veritas conspicitur: apud se esse locum dominus perhibet, de quo videatur; et infra: sola quippe est, per quam (dominus) sacrificium accipit, libenterque sola pro peccatoribus intercedit fiducialiter etc. Vnde secundum sanctorum omnium conuenientem et approbatam senten- ciam illa sola pro veritatis doctrina tute suscipiunt, que in sancta catholica docentur ecclesia. Vnde secundum documentum sancti patris abbatis Moysis, prout in eius collacione Cassianus scribit, cum sumpta parabola ex hoc euangelio de numismate: et cauendum est ne falsa sit ymagine monetata, et inde ad cauendum a falsa doctrina dogma suum trahens: sicut ille solum tutus est in moneta quam suscipit, qui eam recipit ex publica officina, sic et in suscipienda veritatis doctrina tutus incedit, qui eam doctrinam suscipit, que publice in sancta catholica ecclesia edocetur. Huius veracis magistri, qui veritas est, et viam dei in veritate docet, principale et indubitatum tribunal est sacrum generale concilium. Hoc expresse beatus Celestinus testatur in quadam epistola directa ad sacrum concilium, sic inquiens: Spiritus sancti testatur presenciam congregacio sacerdotum. Certum est enim quod legimus, quia nec potest veritas ipsa mentiri, cuius in euangelio ista sentencia est: Vbi duo uel tres fuerunt congregati in nomine meo, ego sum in medio eorum. Quod cum ita sit, nec potest huic tam breui numero spiritus sanctus deesse, quanto magis nunc interesse credamus in vnum conuentum turbe sanctorum. Sanctum namque concilium est pro debita veneracione collectum, in quo nunc apostolorum frequentissime illius, quam legimus, congregacionis aspicienda reuerencia est. Hec beatus Celestinus. Beatus Augustinus autem inquit ad Janua- rium: Sacrorum conciliorum in ecclesia saluberrima auctoritas est, per quam omnia eccle- siastica negocia terminantur. Sed et meus Yspanus sanctus Ysidorus, loquens sacro concilio, ita inquit: Valde neccessarium esse prospexi vestram in vnum conuenire multitudinem, habens sentencie diuine fidem. Credo enim beatam sancte trinitatis diuinitatem huic sacro concilio interesse. Ecce, quam aperte isti sancti doctores testantur, magistri veritatis, qui summus deus est, indubitatum tribunal sacrum esse concilium. Nec solum horum, sed omnium 1433.
486 Aegidii Carlerii, apostoli susceperunt? Vtique eadem posteris esset iusta querela, si post apostolorum obitum sine magistro veritatis scola maneret? Non ergo in personis propriis, sed ut fidelium vniuersitas susceperunt promissionem iam dictam, quod euidenter insinuat ipse promissor cum de eodem superius loquens dixit: ut maneat vobiscum in eternum. Perpetua est ergo ista concessio, non personis illis tantum, sed vniuersitati fidelium facta. Hoc nobis familiaria et cottidiana monstrant exempla. Habemus in priuilegiis principum: Con- cedimus vobis ciuibus Prage, uel A. uel B. ciuitatibus in perpetuum, quod habeatis mer- catum, uel talem aut talem libertatem. Numquid mortuis ciuibus, qui tunc erant, priui- legium est extinctum? Certe non, quia non personis, sed vniuersitati censetur esse concessum, que eadem est nunc et per ducentos annos ante et retro. Sic vna est catholica et vniuersalis ecclesia, cui est facta memorata promissio magistri spiritus sancti, qui eam omnem veritatem docebit neccessariam ad salutem. Non ergo deficere poterit promissio, que illum habet promissorem, qui veritas est, et eum solutorem, qui est fons habundan- tissime caritatis. Habet ergo, et habebit in eternum ecclesia sancta catholica magistrum veracem, qui numquam eam deseret, sed viam dei in veritate docebit, prout hec latissime et profundissime pertractat doctor clarissimus Augustinus super Joh. c. 9°, et Gregorius in moralibus, et habetur in decretis 24. quest. 1.: Quia ex sola katholica ecclesia veritas conspicitur: apud se esse locum dominus perhibet, de quo videatur; et infra: sola quippe est, per quam (dominus) sacrificium accipit, libenterque sola pro peccatoribus intercedit fiducialiter etc. Vnde secundum sanctorum omnium conuenientem et approbatam senten- ciam illa sola pro veritatis doctrina tute suscipiunt, que in sancta catholica docentur ecclesia. Vnde secundum documentum sancti patris abbatis Moysis, prout in eius collacione Cassianus scribit, cum sumpta parabola ex hoc euangelio de numismate: et cauendum est ne falsa sit ymagine monetata, et inde ad cauendum a falsa doctrina dogma suum trahens: sicut ille solum tutus est in moneta quam suscipit, qui eam recipit ex publica officina, sic et in suscipienda veritatis doctrina tutus incedit, qui eam doctrinam suscipit, que publice in sancta catholica ecclesia edocetur. Huius veracis magistri, qui veritas est, et viam dei in veritate docet, principale et indubitatum tribunal est sacrum generale concilium. Hoc expresse beatus Celestinus testatur in quadam epistola directa ad sacrum concilium, sic inquiens: Spiritus sancti testatur presenciam congregacio sacerdotum. Certum est enim quod legimus, quia nec potest veritas ipsa mentiri, cuius in euangelio ista sentencia est: Vbi duo uel tres fuerunt congregati in nomine meo, ego sum in medio eorum. Quod cum ita sit, nec potest huic tam breui numero spiritus sanctus deesse, quanto magis nunc interesse credamus in vnum conuentum turbe sanctorum. Sanctum namque concilium est pro debita veneracione collectum, in quo nunc apostolorum frequentissime illius, quam legimus, congregacionis aspicienda reuerencia est. Hec beatus Celestinus. Beatus Augustinus autem inquit ad Janua- rium: Sacrorum conciliorum in ecclesia saluberrima auctoritas est, per quam omnia eccle- siastica negocia terminantur. Sed et meus Yspanus sanctus Ysidorus, loquens sacro concilio, ita inquit: Valde neccessarium esse prospexi vestram in vnum conuenire multitudinem, habens sentencie diuine fidem. Credo enim beatam sancte trinitatis diuinitatem huic sacro concilio interesse. Ecce, quam aperte isti sancti doctores testantur, magistri veritatis, qui summus deus est, indubitatum tribunal sacrum esse concilium. Nec solum horum, sed omnium 1433.
Strana 487
Liber de Legationibus. 487 1433. doctorum sanctorum illa fuit et est firma et indubitata sentencia. Possem ad hoc plurima allegare, que tamquam notissima breuitatis causa obmittuntur. Vnum tamen nolui pre- terire, quia magna memoria et continua recordacione dignum est, quod cum ille sanc- tissimus atque excellentissimus doctor et martir, beatus Ciprianus cum 80 episcopis, baptizandos fore, qui ab hereticis suscepissent baptisma, decreuissent a consuetudine ecclesie recedentes, sacri tamen generalis concilii determinacioni suam sentenciam sub- miserunt; que demum a sacro generali concilio extitit reprobata, prout ex tunc et ex nunc vniuersalis seruat ecclesia. Quid multa loquar? In hiis certe nil magis indubitatum apud Christicolas esse debet, quam quod sancte diuinitatis indubitatum tribunal, in quo viam veritatis docet, est sacrum generale concilium. Vacillaret vtique omnis auctoritas Chri- stiane doctrine, nisi hoc habeatur pro stabili et immobili fundamento. Vnde habemus symbolum fidei, quod solemniter in ecclesia decantamus, nisi a sacro generali concilio? Ibi spiritu sancto spirante a patribus, qui conuenerant, compositum est. Sed et ipsum symbolum, quod dicimus a duodecim apostolis esse confectum, vnde, nisi ab ipsius gene- ralis concilii assercione tenemus? Ipsum sacrum concilium, quos libros canonicos et autenticos reputare debemus, decreuit, et inter cetera librum Judith sanctarum scriptu- rarum in numero legitur computasse, prout in prologo ipsius libri testatur beatus Jero- nimus. Itaque firmissime constantissimeque tenemus, quicquid sacri generalis concilii firmat auctoritas. Nonne ipsi apostoli symbolum fidei congregati in vnum, celebrando generale concilium, ediderunt? Nonne et emergentes questiones congregato concilio diffinierunt, prout legimus Actis 15° et 20° c.? Et cum nulla vox de celo sonasse legatur, ausi sunt tamen dicere: Visum est spiritui sancto et nobis, non quod locutus esset, sed quod mentibus eorum insensibiliter inspirasset. Vnde ab eorum tempore et ipsorum magi- sterio doctus populus Christianus hune morem seruauit, quod si que difficultates circa doctrinam veritatis surgerent, congregato episcoporum et aliorum patrum conuentu per diffinicionem sacri generalis concilii spiritus sancti prestolaretur iudicium, et quidquid ibi diffinitum fuerit, cum summa reuerencia, semota dubitacione qualibet ab omnibus Christi fidelibus est acceptum. Ad hoc spiritus sancti tribunal, sacrum videlicet generale concilium, quod apud Basileam legittime congregatum est, viri generosi, viri spectabiles et famosi, per vestros solemnes ambassiatores currentis anni principio accessistis. Ibi circa difficultates aliquas, circa doctrinam veritatis exortas, quatuor articuli fuere propositi, super quibus ipsis proponentibus audiencia plena, libera et pacifica data est; nec per sacrum concilium stetit, quo minus allegarent, quantum beneplacitum esset eis. Iam ergo cessat illa causacio, qua solebatis causari, quod non poteratis audienciam obtinere. Post aliqualem ipsorum articu- lorum discussionem, licet non plenam, quia vestri ambassiatores anhelabant ad regnum reuerti, et suum festinabant recursum; et quia eciam ad noticiam sacri concilii deductum fuerat, multas alias difficultates et differencias circa doctrinam veritatis inter vos esse, inde ipsi vestri ambassiatores super 28. articulis, eis in scriptis oblatis, interrogati fuerunt; nonnullas vero illarum magis apendebant, et existimabant dictorum iv° articulorum materia grauiores. Et ex aliis bonis causis decreuit ad vos legacionem solemnem transmittere, et per ipsam vos piis et maternis exortacionibus admonere, ut velletis ecclesiasticam vnitatem habere et pacem cum vniuerso populo Christiano, et de omnibus difficultatibus circa
Liber de Legationibus. 487 1433. doctorum sanctorum illa fuit et est firma et indubitata sentencia. Possem ad hoc plurima allegare, que tamquam notissima breuitatis causa obmittuntur. Vnum tamen nolui pre- terire, quia magna memoria et continua recordacione dignum est, quod cum ille sanc- tissimus atque excellentissimus doctor et martir, beatus Ciprianus cum 80 episcopis, baptizandos fore, qui ab hereticis suscepissent baptisma, decreuissent a consuetudine ecclesie recedentes, sacri tamen generalis concilii determinacioni suam sentenciam sub- miserunt; que demum a sacro generali concilio extitit reprobata, prout ex tunc et ex nunc vniuersalis seruat ecclesia. Quid multa loquar? In hiis certe nil magis indubitatum apud Christicolas esse debet, quam quod sancte diuinitatis indubitatum tribunal, in quo viam veritatis docet, est sacrum generale concilium. Vacillaret vtique omnis auctoritas Chri- stiane doctrine, nisi hoc habeatur pro stabili et immobili fundamento. Vnde habemus symbolum fidei, quod solemniter in ecclesia decantamus, nisi a sacro generali concilio? Ibi spiritu sancto spirante a patribus, qui conuenerant, compositum est. Sed et ipsum symbolum, quod dicimus a duodecim apostolis esse confectum, vnde, nisi ab ipsius gene- ralis concilii assercione tenemus? Ipsum sacrum concilium, quos libros canonicos et autenticos reputare debemus, decreuit, et inter cetera librum Judith sanctarum scriptu- rarum in numero legitur computasse, prout in prologo ipsius libri testatur beatus Jero- nimus. Itaque firmissime constantissimeque tenemus, quicquid sacri generalis concilii firmat auctoritas. Nonne ipsi apostoli symbolum fidei congregati in vnum, celebrando generale concilium, ediderunt? Nonne et emergentes questiones congregato concilio diffinierunt, prout legimus Actis 15° et 20° c.? Et cum nulla vox de celo sonasse legatur, ausi sunt tamen dicere: Visum est spiritui sancto et nobis, non quod locutus esset, sed quod mentibus eorum insensibiliter inspirasset. Vnde ab eorum tempore et ipsorum magi- sterio doctus populus Christianus hune morem seruauit, quod si que difficultates circa doctrinam veritatis surgerent, congregato episcoporum et aliorum patrum conuentu per diffinicionem sacri generalis concilii spiritus sancti prestolaretur iudicium, et quidquid ibi diffinitum fuerit, cum summa reuerencia, semota dubitacione qualibet ab omnibus Christi fidelibus est acceptum. Ad hoc spiritus sancti tribunal, sacrum videlicet generale concilium, quod apud Basileam legittime congregatum est, viri generosi, viri spectabiles et famosi, per vestros solemnes ambassiatores currentis anni principio accessistis. Ibi circa difficultates aliquas, circa doctrinam veritatis exortas, quatuor articuli fuere propositi, super quibus ipsis proponentibus audiencia plena, libera et pacifica data est; nec per sacrum concilium stetit, quo minus allegarent, quantum beneplacitum esset eis. Iam ergo cessat illa causacio, qua solebatis causari, quod non poteratis audienciam obtinere. Post aliqualem ipsorum articu- lorum discussionem, licet non plenam, quia vestri ambassiatores anhelabant ad regnum reuerti, et suum festinabant recursum; et quia eciam ad noticiam sacri concilii deductum fuerat, multas alias difficultates et differencias circa doctrinam veritatis inter vos esse, inde ipsi vestri ambassiatores super 28. articulis, eis in scriptis oblatis, interrogati fuerunt; nonnullas vero illarum magis apendebant, et existimabant dictorum iv° articulorum materia grauiores. Et ex aliis bonis causis decreuit ad vos legacionem solemnem transmittere, et per ipsam vos piis et maternis exortacionibus admonere, ut velletis ecclesiasticam vnitatem habere et pacem cum vniuerso populo Christiano, et de omnibus difficultatibus circa
Strana 488
488 Aegidii Carlerii, doctrinam veritatis, fidei, et ritus sacramentorum cum vniuerso populo Christiano commu- niter et conformiter spiritus sancti iudicium in eius vero et indubitato tribunali, sacro videlicet generali concilio, prestolari, vobisque offerre ablacionem et obliuionem omnium preteritorum, et prioris status vnitatis et animorum instauracionem, quod per duos et alios tunc collegas, legatos sacri concilii generalis, factum fuit. Reuera erat prestan- tissimus ordo in vos, operacioni conformis secundum ordinem triplicis actus ierarchici, quos diuinus doctor Dyonisius primo legitur posuisse, et vniuersa doctorum katholicorum scola tenet consequenter, qui sunt hoc ordine, primo purgare, secundo illuminare, postea perficere. Nec est primo illuminare, postea purgare, primo purgare, postea illuminare, quod et ordo sacri baptismatis manifestat. Primo namque exorcizantur maligni spiritus, et postea baptizando fidei doctrina monstratur. Ita fieri optabat sacrum concilium, ut prius dyaboli reciacula pellerentur, odia, lites et bella, posteaque pacatis et transquillis mentibus ad discussionem et agnicionem veritatis promptus facilisque esset accessus. Vnde Cassianus in collacionibus patrum: Necesse est primo secundum omnem intencionem erga cordis emundacionem intendere, ut cordis oculi, sublato velamine passionum, scrip- turam sacram contemplentur. Quid opus est lumen magnum adire oculis albugine uel ophtalmia depressis! Nonne prius oculi sunt purgandi? Sane albugo est in oculis anime ire passio. Inde sapiens: Ira impedit animum, ne possit cernere verum; ideirco Apo. 3 : Vnge collirio oculos tuos et vide. Collirium secundum beatum Gregorium in sua pastorali humilitas est. Pupilla namque oculi nigra videt, albuginem tollerans nil videt; quia vide- licet sensus humane cogitacionis, si per humilitatem se stultum, se peccatorem intelligit, cognicionem intime claritatis apprehendit. Si autem candorem sibi iusticie seu sapiencie tribuit, a luce se superne cognicionis excludit; et eo claritatem veri luminis nequaquam penetrat, quo se apud se per arroganciam exaltat. Preterea beatus Bernardus in medita- cionibus c. 1.: Representemus ergo ymaginem dei in appetitu pacis, in intuitu veritatis, et in amore caritatis. Notate ordinem. Recte premisso ordini conformatur ; prius namque purganda est anima per appetitum pacis; secundo illuminanda est intuitu veritatis, ut tandem perficiatur in amore caritatis. Hunc ordinem eciam summe angelice ierarchie ordo demonstrat. Primo namque sunt throni, qui propterea throni dicti sunt, quia in eis summa transquillitas et pax, que exuperat omnem sensum, inuenitur ; deinde Cherubin qui plenitudo sciencie, postremo Seraphin qui plenitudo caritatis interpretantur. Non est ergo ad plenitudinem sciencie ascendere, nisi per plenitudinem pacis. Vtinam monicionibus nostris, ymo sancte matris ecclesie, precibus nostris et in eis tocius Christiani orbis adquiescere voluistis, et hunc ordinem acceptare, aut saltem tamen petebamus tractatibus pendentibus treugas fieri. Fuissent gladii reconditi in vaginis, non fuissent secuta tot mala, que in terra sunt secuta et cottidie adiciuntur; placata fuisset ex hoc diuina miseracio, et non amplius exacerbata in hiis omnibus. Dolet, suspirat et gemit sancta mater ecclesia in affliccione filiorum. Cadant quicumque, non nisi Christiani sunt, qui cadunt. Minuitur Christianus populus, iam proc dolor nimium diminutus. Exultat et de nobis susanat paga- nissimus et ille antiquus humani generis inimicus, quia dilatauit infernus os suum. Ecclesie vero, quia mater est, super filii seccione viscera commouentur. Si mater non esset, sed furtim partum subripuisset alienum, facile diceret : nec michi nec tibi, sed diuidatur ; mater vero sine anxietate et merore et sollicitudine maxima esse non potest. Non placuit vobis tunc 1433.
488 Aegidii Carlerii, doctrinam veritatis, fidei, et ritus sacramentorum cum vniuerso populo Christiano commu- niter et conformiter spiritus sancti iudicium in eius vero et indubitato tribunali, sacro videlicet generali concilio, prestolari, vobisque offerre ablacionem et obliuionem omnium preteritorum, et prioris status vnitatis et animorum instauracionem, quod per duos et alios tunc collegas, legatos sacri concilii generalis, factum fuit. Reuera erat prestan- tissimus ordo in vos, operacioni conformis secundum ordinem triplicis actus ierarchici, quos diuinus doctor Dyonisius primo legitur posuisse, et vniuersa doctorum katholicorum scola tenet consequenter, qui sunt hoc ordine, primo purgare, secundo illuminare, postea perficere. Nec est primo illuminare, postea purgare, primo purgare, postea illuminare, quod et ordo sacri baptismatis manifestat. Primo namque exorcizantur maligni spiritus, et postea baptizando fidei doctrina monstratur. Ita fieri optabat sacrum concilium, ut prius dyaboli reciacula pellerentur, odia, lites et bella, posteaque pacatis et transquillis mentibus ad discussionem et agnicionem veritatis promptus facilisque esset accessus. Vnde Cassianus in collacionibus patrum: Necesse est primo secundum omnem intencionem erga cordis emundacionem intendere, ut cordis oculi, sublato velamine passionum, scrip- turam sacram contemplentur. Quid opus est lumen magnum adire oculis albugine uel ophtalmia depressis! Nonne prius oculi sunt purgandi? Sane albugo est in oculis anime ire passio. Inde sapiens: Ira impedit animum, ne possit cernere verum; ideirco Apo. 3 : Vnge collirio oculos tuos et vide. Collirium secundum beatum Gregorium in sua pastorali humilitas est. Pupilla namque oculi nigra videt, albuginem tollerans nil videt; quia vide- licet sensus humane cogitacionis, si per humilitatem se stultum, se peccatorem intelligit, cognicionem intime claritatis apprehendit. Si autem candorem sibi iusticie seu sapiencie tribuit, a luce se superne cognicionis excludit; et eo claritatem veri luminis nequaquam penetrat, quo se apud se per arroganciam exaltat. Preterea beatus Bernardus in medita- cionibus c. 1.: Representemus ergo ymaginem dei in appetitu pacis, in intuitu veritatis, et in amore caritatis. Notate ordinem. Recte premisso ordini conformatur ; prius namque purganda est anima per appetitum pacis; secundo illuminanda est intuitu veritatis, ut tandem perficiatur in amore caritatis. Hunc ordinem eciam summe angelice ierarchie ordo demonstrat. Primo namque sunt throni, qui propterea throni dicti sunt, quia in eis summa transquillitas et pax, que exuperat omnem sensum, inuenitur ; deinde Cherubin qui plenitudo sciencie, postremo Seraphin qui plenitudo caritatis interpretantur. Non est ergo ad plenitudinem sciencie ascendere, nisi per plenitudinem pacis. Vtinam monicionibus nostris, ymo sancte matris ecclesie, precibus nostris et in eis tocius Christiani orbis adquiescere voluistis, et hunc ordinem acceptare, aut saltem tamen petebamus tractatibus pendentibus treugas fieri. Fuissent gladii reconditi in vaginis, non fuissent secuta tot mala, que in terra sunt secuta et cottidie adiciuntur; placata fuisset ex hoc diuina miseracio, et non amplius exacerbata in hiis omnibus. Dolet, suspirat et gemit sancta mater ecclesia in affliccione filiorum. Cadant quicumque, non nisi Christiani sunt, qui cadunt. Minuitur Christianus populus, iam proc dolor nimium diminutus. Exultat et de nobis susanat paga- nissimus et ille antiquus humani generis inimicus, quia dilatauit infernus os suum. Ecclesie vero, quia mater est, super filii seccione viscera commouentur. Si mater non esset, sed furtim partum subripuisset alienum, facile diceret : nec michi nec tibi, sed diuidatur ; mater vero sine anxietate et merore et sollicitudine maxima esse non potest. Non placuit vobis tunc 1433.
Strana 489
Liber de Legationibus. 489 acquiescere precibus nostris, sed tandem post multas difficultates et amfractus dixistis nobis, quod volebatis relictis omnibus aliis difficultatibus circa quatuor articulos tantum insistere, et si de illis fieret bonus finis, ecclesiasticam suscipere vnitatem; et quia illi quatuor articuli diuersimode fuerant positi, eciam nobis in vestra congregacione aliter per magistrum Johannem de Rokesana omnium vestrum nomine fuerant recitati, et alio modo postea traditi in scriptis, quod conuocatis magistris et viris doctis et literatis stude- retis eorum tres ponere in tali forma, quod non oporteret difficultatem habere. Circa primum vero agebatur, quod libertaretur vobis calicis communio discussione articuli reseruata, et quod hec per ambassiatores vestros ad sacrum destinaretis concilium. Nos autem volebamus omnem laborem et sollicitudinem adhibere, ut cuncta bene disponerentur ad finem laudabilem pro gloria dei, pro pace et tranquillitate populi Christiani, cum honore vestre inclite patrie. Quid autem per nos factum sit, non nostrum sed vestrum ambassia- torum est referre, licet omnem nostram sollicitudinem et laborem, qua cura, quo studio actum sit, ad plenum ipsi scire non possint, sed scit ille, qui nichil ignorat. Cum in sacro concilio relacionem fecimus, non fuimus obliti referre per magnificencias vestras magnos nobis honores exhibitos, multaque humanitatis et liberalitatis officia tam per hanc egregiam ciuitatem, quam per alias per quas transitum fecimus, quam a spectabilibus baronibus, capitaneis exercituum et aliis omnibus, cuncta singulariter disserendo. Ex quibus magni amoris affectus in cordibus omnium patrum excitati fuerunt, omnesque cum beniuolencia vobis vniuersis et singulis graciarum referunt acciones. Sed et cum diximus vos habere bonum affectum ad vnitatem et pacem, et quod sperabamus cum dei gracia ad finem optatum peruenire, fuerunt plurimi consolati, oculosque leuantes in celum pro hac bona disposicione gracias deo agebant, et pro conclusione felici humilibus votis et intimis desi- deriis deprecati sunt. Ambassiatoribus vestris cum honore susceptis data est audiencia sine mora, publica, pacifica et benigna, in qua post literarum vestrarum exhibicionem per oracionem diserte et ornate peractam, et alia, que ad rem pertinent, pro explicacione essencialium sue ambassiate lecta fuit cedula huius seriei: „Hos articulos paternitatibus vestris offerimus," etc. (Vide supra pag. 444, Nr. 184.) Lecta vero cedula supradicta ac visis, que pro vnitatis modo ibidem sunt scripta, multorum vultus immutari ceperunt, et concepta spes aliquantulum infirmari dicendo: est hec vnitas ecclesiastica, et vnio que requiritur in populo Christiano? Hoc non vnitas, sed duplicitas est. Non est in vnitate Christiana dicere, nos et vos, sed tantum nos ; vnus est populus Christianus; pura, simplex et perfecta debet esse vnitas ecclesiastica, non ambagibus, non duplicitatibus involuta. Tandem, quia materna viscera negare non potest pia mater, quin exhibicione vberum ad vite provocet alimentum; decreuit sacrum concilium iterum destinare ad vos, et iterum ad veram, puram et simplicem vnitatem et pacem hortari, quam si acquieueritis acceptare, prioribus omnibus oblitis, eritis karissimi filii, nec aliter habiti, quam regna cetera, populi, et prouincie populi Christiani. Vult et condescendere desiderio vestro, ut sit vobis comunicacio sacri calicis libertata modo inferius declarando. Super aliis tribus articulis, habita deliberacione matura per dies plures, et inter multos prelatos, doctores et magistros, (erant quidem continue in deliberacionibus 1433. Scriptores I. 62
Liber de Legationibus. 489 acquiescere precibus nostris, sed tandem post multas difficultates et amfractus dixistis nobis, quod volebatis relictis omnibus aliis difficultatibus circa quatuor articulos tantum insistere, et si de illis fieret bonus finis, ecclesiasticam suscipere vnitatem; et quia illi quatuor articuli diuersimode fuerant positi, eciam nobis in vestra congregacione aliter per magistrum Johannem de Rokesana omnium vestrum nomine fuerant recitati, et alio modo postea traditi in scriptis, quod conuocatis magistris et viris doctis et literatis stude- retis eorum tres ponere in tali forma, quod non oporteret difficultatem habere. Circa primum vero agebatur, quod libertaretur vobis calicis communio discussione articuli reseruata, et quod hec per ambassiatores vestros ad sacrum destinaretis concilium. Nos autem volebamus omnem laborem et sollicitudinem adhibere, ut cuncta bene disponerentur ad finem laudabilem pro gloria dei, pro pace et tranquillitate populi Christiani, cum honore vestre inclite patrie. Quid autem per nos factum sit, non nostrum sed vestrum ambassia- torum est referre, licet omnem nostram sollicitudinem et laborem, qua cura, quo studio actum sit, ad plenum ipsi scire non possint, sed scit ille, qui nichil ignorat. Cum in sacro concilio relacionem fecimus, non fuimus obliti referre per magnificencias vestras magnos nobis honores exhibitos, multaque humanitatis et liberalitatis officia tam per hanc egregiam ciuitatem, quam per alias per quas transitum fecimus, quam a spectabilibus baronibus, capitaneis exercituum et aliis omnibus, cuncta singulariter disserendo. Ex quibus magni amoris affectus in cordibus omnium patrum excitati fuerunt, omnesque cum beniuolencia vobis vniuersis et singulis graciarum referunt acciones. Sed et cum diximus vos habere bonum affectum ad vnitatem et pacem, et quod sperabamus cum dei gracia ad finem optatum peruenire, fuerunt plurimi consolati, oculosque leuantes in celum pro hac bona disposicione gracias deo agebant, et pro conclusione felici humilibus votis et intimis desi- deriis deprecati sunt. Ambassiatoribus vestris cum honore susceptis data est audiencia sine mora, publica, pacifica et benigna, in qua post literarum vestrarum exhibicionem per oracionem diserte et ornate peractam, et alia, que ad rem pertinent, pro explicacione essencialium sue ambassiate lecta fuit cedula huius seriei: „Hos articulos paternitatibus vestris offerimus," etc. (Vide supra pag. 444, Nr. 184.) Lecta vero cedula supradicta ac visis, que pro vnitatis modo ibidem sunt scripta, multorum vultus immutari ceperunt, et concepta spes aliquantulum infirmari dicendo: est hec vnitas ecclesiastica, et vnio que requiritur in populo Christiano? Hoc non vnitas, sed duplicitas est. Non est in vnitate Christiana dicere, nos et vos, sed tantum nos ; vnus est populus Christianus; pura, simplex et perfecta debet esse vnitas ecclesiastica, non ambagibus, non duplicitatibus involuta. Tandem, quia materna viscera negare non potest pia mater, quin exhibicione vberum ad vite provocet alimentum; decreuit sacrum concilium iterum destinare ad vos, et iterum ad veram, puram et simplicem vnitatem et pacem hortari, quam si acquieueritis acceptare, prioribus omnibus oblitis, eritis karissimi filii, nec aliter habiti, quam regna cetera, populi, et prouincie populi Christiani. Vult et condescendere desiderio vestro, ut sit vobis comunicacio sacri calicis libertata modo inferius declarando. Super aliis tribus articulis, habita deliberacione matura per dies plures, et inter multos prelatos, doctores et magistros, (erant quidem continue in deliberacionibus 1433. Scriptores I. 62
Strana 490
490 Aegidii Carlerii, cardinales, patriarche, archiepiscopi, episcopi et alii, omnes magistri et doctores in magno numero) hanc suam deliberacionem per nos vobis explicari mandauit: „Quoniam *) circa doctrinam veritatis catholice sic sobrie et caute incedendum est, maxime a sacro generali concilio, ut veritas declaretur verbis sic ordinate conceptis, ut nulli sit in futurum offendiculum, vbi possit inpingere, et habere occasionem erroris, et vt verbis vtamur beati Ysidori, ne aliquid per obscuritatem in capcionem contineat. Circa materiam de cohibicione et correpcione peccatorum, in qua posuistis articulum sub hiis verbis: „omnia peccata mortalia, et presertim publica, per eos quorum interest, racionabiliter, et secundum legem dei cohibeantur, corrigantur et eliminentur,“ ecce verbum „per eos quorum interest“ nimis est generale, et posset esse offendiculum, et iuxta scripture sentenciam non debemus ponere offendiculum ante cecum, et claudende sunt fosse, ne bos vicini ibi ledatur ; omnis talis occasio tollenda est. Dicimus ergo, quod secundum scripture sacre sentenciam, sanctorumque documenta doctorum sic catholice est tenendum: quod omnia peccata mortalia, presertim publica, quantum racionabiliter fieri potest, secundum legem dei et sanctorum patrum instituta sunt cohibenda, corripienda et eliminanda. Potestas autem puniendi criminosos non ad priuatas personas, sed ad eos tantummodo pertinet, qui iurisdiccionem habent in eos, fori distinccione, iuris et iusticie ordine obseruatis. Circa materiam de predicacione verbi dei, in qua posuistis articulum hoc tenore : „quod verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ydoneis libere ac fideliter predicetur;“ ne ex verbo „libere" sumeretur occasio vage et dispendiose libertatis, quam nec vos, ut sepe dixistis, intenditis, circumstancionandum est. Dicimus, quod secundum scripture sacre sentenciam, sanctorumque documenta doctorum, sic katholice est tenendum: quod verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ad hoc ydoneis, et per superiores, ad quos pertinet, approbatis et missis, libere, non tamen passim, sed ordinate et fideliter predi- cetur, salua auctoritate pontificis, qui est preordinator in cunctis iuxta sanctorum patrum instituta. 1433. Circa materiam articuli vltimi, sub hiis verbis expressi: "non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus seculariter dominari,“ meminimus, quod dum in sacro concilio super hoc disputacio ageretur publica et solemnis, ille, qui ad disputandum per sacrum concilium extitit deputatus, duas conclusiones posuit sub hiis verbis: prima, quod clerici non religiosi, seu qui voto se ad hoc non obligauerunt, licite possunt habere et possidere quecumque bona temporalia, hereditates paternas aut aliorum, si eis relin- quantur, et alia bona iuste acquisita ex causa donacionis, vel alterius liciti contractus, uel arte licita: secunda, quod ecclesia potest licite habere et possidere bona temporalia, mobilia et immobilia, domos, predia, villas, opida, castra et ciuitates, et in eis habere priuatum et ciuile dominium. Ille siquidem ex vestris ambassiatoribus qui disputabat, concessit easdem, dicens, illas sensui sui articuli bene intellecto non contradicere, cum ipse articulum suum intellexerit de ciuili dominio formaliter intellecto. Ex quo et aliis satis posset intelligi, quod verba "seculariter dominari" in preinserto articulo posita, ad aliquem specialem dominandi modum uel usum videantur referri. Sed quoniam doctrina *) Exstat quoque in codd. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 187—188. Nr. 5253. fol. 116—117.
490 Aegidii Carlerii, cardinales, patriarche, archiepiscopi, episcopi et alii, omnes magistri et doctores in magno numero) hanc suam deliberacionem per nos vobis explicari mandauit: „Quoniam *) circa doctrinam veritatis catholice sic sobrie et caute incedendum est, maxime a sacro generali concilio, ut veritas declaretur verbis sic ordinate conceptis, ut nulli sit in futurum offendiculum, vbi possit inpingere, et habere occasionem erroris, et vt verbis vtamur beati Ysidori, ne aliquid per obscuritatem in capcionem contineat. Circa materiam de cohibicione et correpcione peccatorum, in qua posuistis articulum sub hiis verbis: „omnia peccata mortalia, et presertim publica, per eos quorum interest, racionabiliter, et secundum legem dei cohibeantur, corrigantur et eliminentur,“ ecce verbum „per eos quorum interest“ nimis est generale, et posset esse offendiculum, et iuxta scripture sentenciam non debemus ponere offendiculum ante cecum, et claudende sunt fosse, ne bos vicini ibi ledatur ; omnis talis occasio tollenda est. Dicimus ergo, quod secundum scripture sacre sentenciam, sanctorumque documenta doctorum sic catholice est tenendum: quod omnia peccata mortalia, presertim publica, quantum racionabiliter fieri potest, secundum legem dei et sanctorum patrum instituta sunt cohibenda, corripienda et eliminanda. Potestas autem puniendi criminosos non ad priuatas personas, sed ad eos tantummodo pertinet, qui iurisdiccionem habent in eos, fori distinccione, iuris et iusticie ordine obseruatis. Circa materiam de predicacione verbi dei, in qua posuistis articulum hoc tenore : „quod verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ydoneis libere ac fideliter predicetur;“ ne ex verbo „libere" sumeretur occasio vage et dispendiose libertatis, quam nec vos, ut sepe dixistis, intenditis, circumstancionandum est. Dicimus, quod secundum scripture sacre sentenciam, sanctorumque documenta doctorum, sic katholice est tenendum: quod verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ad hoc ydoneis, et per superiores, ad quos pertinet, approbatis et missis, libere, non tamen passim, sed ordinate et fideliter predi- cetur, salua auctoritate pontificis, qui est preordinator in cunctis iuxta sanctorum patrum instituta. 1433. Circa materiam articuli vltimi, sub hiis verbis expressi: "non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus seculariter dominari,“ meminimus, quod dum in sacro concilio super hoc disputacio ageretur publica et solemnis, ille, qui ad disputandum per sacrum concilium extitit deputatus, duas conclusiones posuit sub hiis verbis: prima, quod clerici non religiosi, seu qui voto se ad hoc non obligauerunt, licite possunt habere et possidere quecumque bona temporalia, hereditates paternas aut aliorum, si eis relin- quantur, et alia bona iuste acquisita ex causa donacionis, vel alterius liciti contractus, uel arte licita: secunda, quod ecclesia potest licite habere et possidere bona temporalia, mobilia et immobilia, domos, predia, villas, opida, castra et ciuitates, et in eis habere priuatum et ciuile dominium. Ille siquidem ex vestris ambassiatoribus qui disputabat, concessit easdem, dicens, illas sensui sui articuli bene intellecto non contradicere, cum ipse articulum suum intellexerit de ciuili dominio formaliter intellecto. Ex quo et aliis satis posset intelligi, quod verba "seculariter dominari" in preinserto articulo posita, ad aliquem specialem dominandi modum uel usum videantur referri. Sed quoniam doctrina *) Exstat quoque in codd. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 187—188. Nr. 5253. fol. 116—117.
Strana 491
Liber de Legationibus. 491 1433. ecclesie non est verbis ambiguis pertractanda, sed plane: propterea id, quod secundum legem dei et sanctorum doctorum documenta catholice censendum est, duximus exprimendum, videlicet premissas duas conclusiones esse veras, quodque ecclesiastici viri bona ecclesie, quorum sunt administratores, debent fideliter administrare iuxta sanctorum patrum salubria instituta, ipsaque bona ecclesie ab aliis, quam ab hiis, quibus administracio canonice est commissa, usurpari sine sacrilegii reatu non possunt." Sacrum concilium circa materias dictorum trium articulorum curauit semota omni ambiguitate, secundum veritatem ewangelice doctrine veros sensus exponere. Verum si circa ipsas materias aliquid dubietatis adhuc restet, iuxta informaciones, quas in sacro concilio recepimus, parati sumus super illis ipsa veritate, qui deus est, largiente vobis declarare veritatem. Si declaracionem dictorum trium articulorum, que veritati sacre scripture innititur, suscipitis et amplectimini, prout tenemini, et vnitatem puram, simplicem et perfectam realiter et cum effectu vultis habere, super libertate communionis sacratissime eukaristie sub duplici specie, quam postulatis et desideratis, quamque sine licencia sancte matris ecclesie licite non potestis habere, nos habemus potestatem a sacro generali concilio certo modo vobiscum tractandi et concludendi, speramus taliter, quod manebitis merito consolati. Loquitur et mandat dominus per prophetas Aggeum et Zachariam veritatem et pacem diligere. Ecce offerimus vobis veritatem, offerimus pacem; a vobis nil aliud exi- gimus, nisi id, sine quo salutem animarum vestrarum habere non potestis. Nemo saluari potest, qui ecclesiasticam refutat veritatem. Audite beatum Ciprianum in epistola de catholice vnitate ecclesie: Nee perueniet ad premia Christi, qui derelinquit ecclesiam Christi; habere non potest deum patrem, qui ecclesiam non habet matrem. Et idem: Habere, inquit, non potest deum patrem, qui vniuersalis ecclesie non tenet vnitatem. 24. quest. 1. Alienus. Ambrosius de obitu fratris percunctans vtrum de catholicis episcopis esset, hoc est si cum Romana ecclesia conueniret, (forte id locorum in scismate regionis illius ecclesia erat), et infra sequitur: non putauit fidem esse in scismate. Nam etsi fidem erga deum tenerent, tamen erga dei ecclesiam non tenebant, cuius paciebantur velut quosdam artus diuidi et membra lacerari. Etenim cum propter ecclesiam Christus passus sit, et Christi corpus eius sit ecclesia, non videtur ab hiis exhiberi Christo fides, a quibus euacuatur Christi passio, atque (eius corpus) distrahitur. Et Augustinus in libro de regula recte fidei c. 3.: Omni enim homini, qui ecclesie catholice non tenet vnitatem, neque baptismus, neque elemosina quantumlibet copiosa, neque mors pro nomine Christi suscepta proficere poterit ad salutem. Cum dictis tribus preclaris doctoribus concordant beatus Jeronimus et beatus Gregorius, ut habetur in diuersis capitulis preallegate cause 24. Cum ergo nil queramus nisi salutem animarum vestrarum, pacem, transquillitatem, honorem et felicitatem vestram et patrie vestre, audite et exaudite preces, monita et exhortaciones nostras. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis, ne in vacuum graciam dei recipere vos contingat. Cognoscite tempus visitacionis vestre, quo deus vos visitare dignatus est visitacione pacis et consolacionis. Si oblatam vobis vnitatem et pacem susci- pitis realiter et cum effectu, censuras et processus tollemus, abolicionem faciemus omnium 62°
Liber de Legationibus. 491 1433. ecclesie non est verbis ambiguis pertractanda, sed plane: propterea id, quod secundum legem dei et sanctorum doctorum documenta catholice censendum est, duximus exprimendum, videlicet premissas duas conclusiones esse veras, quodque ecclesiastici viri bona ecclesie, quorum sunt administratores, debent fideliter administrare iuxta sanctorum patrum salubria instituta, ipsaque bona ecclesie ab aliis, quam ab hiis, quibus administracio canonice est commissa, usurpari sine sacrilegii reatu non possunt." Sacrum concilium circa materias dictorum trium articulorum curauit semota omni ambiguitate, secundum veritatem ewangelice doctrine veros sensus exponere. Verum si circa ipsas materias aliquid dubietatis adhuc restet, iuxta informaciones, quas in sacro concilio recepimus, parati sumus super illis ipsa veritate, qui deus est, largiente vobis declarare veritatem. Si declaracionem dictorum trium articulorum, que veritati sacre scripture innititur, suscipitis et amplectimini, prout tenemini, et vnitatem puram, simplicem et perfectam realiter et cum effectu vultis habere, super libertate communionis sacratissime eukaristie sub duplici specie, quam postulatis et desideratis, quamque sine licencia sancte matris ecclesie licite non potestis habere, nos habemus potestatem a sacro generali concilio certo modo vobiscum tractandi et concludendi, speramus taliter, quod manebitis merito consolati. Loquitur et mandat dominus per prophetas Aggeum et Zachariam veritatem et pacem diligere. Ecce offerimus vobis veritatem, offerimus pacem; a vobis nil aliud exi- gimus, nisi id, sine quo salutem animarum vestrarum habere non potestis. Nemo saluari potest, qui ecclesiasticam refutat veritatem. Audite beatum Ciprianum in epistola de catholice vnitate ecclesie: Nee perueniet ad premia Christi, qui derelinquit ecclesiam Christi; habere non potest deum patrem, qui ecclesiam non habet matrem. Et idem: Habere, inquit, non potest deum patrem, qui vniuersalis ecclesie non tenet vnitatem. 24. quest. 1. Alienus. Ambrosius de obitu fratris percunctans vtrum de catholicis episcopis esset, hoc est si cum Romana ecclesia conueniret, (forte id locorum in scismate regionis illius ecclesia erat), et infra sequitur: non putauit fidem esse in scismate. Nam etsi fidem erga deum tenerent, tamen erga dei ecclesiam non tenebant, cuius paciebantur velut quosdam artus diuidi et membra lacerari. Etenim cum propter ecclesiam Christus passus sit, et Christi corpus eius sit ecclesia, non videtur ab hiis exhiberi Christo fides, a quibus euacuatur Christi passio, atque (eius corpus) distrahitur. Et Augustinus in libro de regula recte fidei c. 3.: Omni enim homini, qui ecclesie catholice non tenet vnitatem, neque baptismus, neque elemosina quantumlibet copiosa, neque mors pro nomine Christi suscepta proficere poterit ad salutem. Cum dictis tribus preclaris doctoribus concordant beatus Jeronimus et beatus Gregorius, ut habetur in diuersis capitulis preallegate cause 24. Cum ergo nil queramus nisi salutem animarum vestrarum, pacem, transquillitatem, honorem et felicitatem vestram et patrie vestre, audite et exaudite preces, monita et exhortaciones nostras. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis, ne in vacuum graciam dei recipere vos contingat. Cognoscite tempus visitacionis vestre, quo deus vos visitare dignatus est visitacione pacis et consolacionis. Si oblatam vobis vnitatem et pacem susci- pitis realiter et cum effectu, censuras et processus tollemus, abolicionem faciemus omnium 62°
Strana 492
492 Aegidii Carlerii, 1433. preteritorum. Nemo deinde vos audebit hereticare, seu hereticos aut scismaticos nominare, ymo Christiani vos ut fratres catholicos habebunt et reputabunt, fraternitas et omnis pristina amicicia, gloria, status et honor instaurabuntur. Dominus meus episcopus in pontificali officio vestras ecclesias visitabit, confirmabit non confirmatos, et alia faciet, que solis pontificibus reseruata sunt, et vos alias terras et ecclesias intrabitis. Venient alii populi ad vos, cum pace communicabitis et comerciabitis, florebit gloria regni vestri, et vos exultabitis leticia inenarrabili ; sed et vniuersum mundum letificabitis, et angeli gaude- bunt in celo, et deus pacis et consolacionis erit vobiscum. Augustinus ad Januarium: Quicumque credunt, quod Christus in carne venit, et in eadem carne, in qua natus et passus est, resurrexit, et ipse sit filius dei apud deum et cum patre vnum inconmutabile verbum, patris verbum, per quod facta sunt omnia; sed tamen ab eius corpore, quod est ecclesia, ita dissenciunt, ut eorum communio non sit cum toto corpore quocumque diffundatur, sed in aliqua parte separati inueniantur, mani- festum est, eos non esse in catholica ecclesia. Da, domine deus omnipotens, spiritum bonum amplectentem pacem et vnitatem, ut bellorum feritate reiecta, omnique dissensione semota vniuersus populus, qui nomine Christiano censetur, in vera pace quiescat et ecclesiastica vnitate, vt in vno corpore, dilectissimi filii tui capiti suo fideliter coherendo, ad pacem et gloriam perueniat sempi- ternam per eum dominum nostrum Jhesum Christum, filium tuum, qui tecum vivit et regnat in vnitate spiritus sancti deus per omnia secula seculorum, amen.“ Explicit prima proposicio principalis facta per dominum Joannem de Palomar, auditorem sacri palacii apostolici, in Praga coram congregacione baronum, clientum, communitatum et sacerdotum regni Bohemie. 188. (1433.) (6. Sept.?) „Sacrosancta generalis synodus Basiliensis in spiritu sancto legittime congregata, vniuersalem ecclesiam representans, gubernatoribus, capitaneis seu prefectis, baronibus, ciuitati Prage, nobilibus, ciuitatibus et comunitatibus regni Boemie et marchionatus Morauie vnitatem et pacem in Christo Jhesu domino nostro. Auditis et intellectis, que per spectabiles oratores vestros fuere proposita coram nobis, et super eis matura delibe- racione habita, quoniam feruenti desiderio parcium ipsarum desideramus transquillitatem et pacem, et ut populus, qui sub bellorum grauissimo pondere proch dolor! nimis affli- gitur, releuetur et ad debitum et tranquillum viuendi ordinem reducatur, quo pacis actor rite colitur, literarum floret pericia, et morum recta policia seruatur, visum est plurimum expedire, quod legati nostri ad vos pro continuandis et deo propicio concludendis inceptis tractatibus vnitatis et pacis iterum destinentur. Cupientes igitur cum plena pietate materna vobis viscera exhibere, vosque filiali dileccione complecti, ne quidquam, quod rebus expediat, pretermissum esse videatur a nobis, sed id, quod ei cognitum est, cui corda omnium sunt aperta, opere exhibita diligencia toti mundo sit notum eiusque futuris, quod pacem et vnitatem omni sollicitudine“ (reliqua desiderantur).
492 Aegidii Carlerii, 1433. preteritorum. Nemo deinde vos audebit hereticare, seu hereticos aut scismaticos nominare, ymo Christiani vos ut fratres catholicos habebunt et reputabunt, fraternitas et omnis pristina amicicia, gloria, status et honor instaurabuntur. Dominus meus episcopus in pontificali officio vestras ecclesias visitabit, confirmabit non confirmatos, et alia faciet, que solis pontificibus reseruata sunt, et vos alias terras et ecclesias intrabitis. Venient alii populi ad vos, cum pace communicabitis et comerciabitis, florebit gloria regni vestri, et vos exultabitis leticia inenarrabili ; sed et vniuersum mundum letificabitis, et angeli gaude- bunt in celo, et deus pacis et consolacionis erit vobiscum. Augustinus ad Januarium: Quicumque credunt, quod Christus in carne venit, et in eadem carne, in qua natus et passus est, resurrexit, et ipse sit filius dei apud deum et cum patre vnum inconmutabile verbum, patris verbum, per quod facta sunt omnia; sed tamen ab eius corpore, quod est ecclesia, ita dissenciunt, ut eorum communio non sit cum toto corpore quocumque diffundatur, sed in aliqua parte separati inueniantur, mani- festum est, eos non esse in catholica ecclesia. Da, domine deus omnipotens, spiritum bonum amplectentem pacem et vnitatem, ut bellorum feritate reiecta, omnique dissensione semota vniuersus populus, qui nomine Christiano censetur, in vera pace quiescat et ecclesiastica vnitate, vt in vno corpore, dilectissimi filii tui capiti suo fideliter coherendo, ad pacem et gloriam perueniat sempi- ternam per eum dominum nostrum Jhesum Christum, filium tuum, qui tecum vivit et regnat in vnitate spiritus sancti deus per omnia secula seculorum, amen.“ Explicit prima proposicio principalis facta per dominum Joannem de Palomar, auditorem sacri palacii apostolici, in Praga coram congregacione baronum, clientum, communitatum et sacerdotum regni Bohemie. 188. (1433.) (6. Sept.?) „Sacrosancta generalis synodus Basiliensis in spiritu sancto legittime congregata, vniuersalem ecclesiam representans, gubernatoribus, capitaneis seu prefectis, baronibus, ciuitati Prage, nobilibus, ciuitatibus et comunitatibus regni Boemie et marchionatus Morauie vnitatem et pacem in Christo Jhesu domino nostro. Auditis et intellectis, que per spectabiles oratores vestros fuere proposita coram nobis, et super eis matura delibe- racione habita, quoniam feruenti desiderio parcium ipsarum desideramus transquillitatem et pacem, et ut populus, qui sub bellorum grauissimo pondere proch dolor! nimis affli- gitur, releuetur et ad debitum et tranquillum viuendi ordinem reducatur, quo pacis actor rite colitur, literarum floret pericia, et morum recta policia seruatur, visum est plurimum expedire, quod legati nostri ad vos pro continuandis et deo propicio concludendis inceptis tractatibus vnitatis et pacis iterum destinentur. Cupientes igitur cum plena pietate materna vobis viscera exhibere, vosque filiali dileccione complecti, ne quidquam, quod rebus expediat, pretermissum esse videatur a nobis, sed id, quod ei cognitum est, cui corda omnium sunt aperta, opere exhibita diligencia toti mundo sit notum eiusque futuris, quod pacem et vnitatem omni sollicitudine“ (reliqua desiderantur).
Strana 493
Liber de Legationibus. 493 Secunda proposicio. 189*). (1433.) (21. Nov.) „In nomine domini et saluatoris nostri Jhesu Christi, cuius sacratissimum eucha- ristie sacramentum tractaturi sumus, ut ipse qui hoc sanctissimum sacramentum instituit, quod est vnitatis et pacis, illud in nobis effici faciat, quod designat; ut videlicet simus vnum in ipso domino Jhesu capite nostro, et ut ipse conterat versucias dyaboli, qui sua maligna astucia ex sacramento pacis et vnitatis, occasionem bellorum ingessit, ut dum de modo communicandi Christiani contendunt, communionis fructu priuentur. Vnde beatus Augustinus in sermone de infantibus in decret. de consecr. dist. 2°. Quia passus: Ita dominus noster Jhesus Christus nos significauit, nos ad se pertinere voluit, misterium pacis et vnitatis nostre in (sua) mensa consecrauit. Qui accipit misterium vnitatis, et non tenet vinculum pacis, non misterium accipit pro se, sed testimonium contra se. Hec autem omnia duximus premittendum, quod consuetudo generalis ecclesie, quam eciam patres vestri et vos ipsi olim seruastis per longissima tempora, inconcusse hoc habuit et habet, quod non conficientes sub specie panis tantum comunicant. Quam consuetudinem ab ecclesia et sanctis patribus racionabiliter introductam, et diutissime obseruatam non licet reprobare, aut sine ecclesie auctoritate pro libito immutare. Igitur dictam consuetudinem ecclesie inmutando, assumere vsum communicandi populum sub vtraque specie absque auctoritate sancte matris ecclesie licitum non est, sed illicitum. Sancta uero mater ecclesia, suadentibus causis racionabilibus, facultatem communicandi populum sub utraque specie potest concedere et elargiri, et talis comunio, que sine auctoritate ecclesie attemptata est, esset illicita. Cum autem de auctoritate et licencia sancte matris ecclesie fiet, erit licita, si alia non impediant. Si alia non impediant, prop- terea diximus, quoniam, ut ait apostolus, qui manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit. Vnde beatus Ysidorus, ut habetur de consecr. dist. 2°: Qui scelerate viuunt, et in ecclesia communicare non desinunt, putantes se tali communione mundari, discant nil ad emundacionem (sibi) proficere. Et Augustinus 2" dist. in decret.: Et sancta malis nocere possunt, bonis sunt ad salutem, malis ad iudicium. Sunt in hoc plurime auctoritates. Etenim inter primos comunicantes apostolos Judas fuit, sed quia indigne suscepit, prodicionis peccatum habens in corde, nichil sibi profuit; quin ymo ex tunc dyabolus in eum maiorem exercuit potestatem. Racio hec magna demonstrat. Quis vestrum dominum suum in hospicio suscepturus, non cum omni cura domum studeret mundare pariter et ornare, ut ipsum dominum posset honeste suscipere? Suscepturus igitur dominum et saluatorem nostrum in hospicio anime, debet ipsam animam diligenter mundare et ornare, mundare per sacramentum penitencie, cum amaritudine et contricione cordis peccata sua humiliter, pure et integre et veraciter confitendo, et suscipiendo satisfac- cionem debitam et penitenciam salutarem; ornare vero purpura sancte deuocionis, ut sic corde purgato et feruore deuocionis ornato, accedat ad diuinissimum sacramentum, in quo deus est mundum reconcilians sibi. *) Exstat quoque in Cod. Bibliothecæ imper. Parisiensis Nr. 1577. (olim Baluz. Nr. 584.) fol. 4—6. „Prima oblacio articuli communionis sub vtraque specie, facta Prage in generali congregacione XXI' Nouembris anno domini millesimo CCCC XXXIII°, per dominos legatos sacri concilii, in secunda legacione destinatos.“ Impr. apud Martene 1. c. VIII. 701—704. — Mansi XXX. 694—698.
Liber de Legationibus. 493 Secunda proposicio. 189*). (1433.) (21. Nov.) „In nomine domini et saluatoris nostri Jhesu Christi, cuius sacratissimum eucha- ristie sacramentum tractaturi sumus, ut ipse qui hoc sanctissimum sacramentum instituit, quod est vnitatis et pacis, illud in nobis effici faciat, quod designat; ut videlicet simus vnum in ipso domino Jhesu capite nostro, et ut ipse conterat versucias dyaboli, qui sua maligna astucia ex sacramento pacis et vnitatis, occasionem bellorum ingessit, ut dum de modo communicandi Christiani contendunt, communionis fructu priuentur. Vnde beatus Augustinus in sermone de infantibus in decret. de consecr. dist. 2°. Quia passus: Ita dominus noster Jhesus Christus nos significauit, nos ad se pertinere voluit, misterium pacis et vnitatis nostre in (sua) mensa consecrauit. Qui accipit misterium vnitatis, et non tenet vinculum pacis, non misterium accipit pro se, sed testimonium contra se. Hec autem omnia duximus premittendum, quod consuetudo generalis ecclesie, quam eciam patres vestri et vos ipsi olim seruastis per longissima tempora, inconcusse hoc habuit et habet, quod non conficientes sub specie panis tantum comunicant. Quam consuetudinem ab ecclesia et sanctis patribus racionabiliter introductam, et diutissime obseruatam non licet reprobare, aut sine ecclesie auctoritate pro libito immutare. Igitur dictam consuetudinem ecclesie inmutando, assumere vsum communicandi populum sub vtraque specie absque auctoritate sancte matris ecclesie licitum non est, sed illicitum. Sancta uero mater ecclesia, suadentibus causis racionabilibus, facultatem communicandi populum sub utraque specie potest concedere et elargiri, et talis comunio, que sine auctoritate ecclesie attemptata est, esset illicita. Cum autem de auctoritate et licencia sancte matris ecclesie fiet, erit licita, si alia non impediant. Si alia non impediant, prop- terea diximus, quoniam, ut ait apostolus, qui manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit. Vnde beatus Ysidorus, ut habetur de consecr. dist. 2°: Qui scelerate viuunt, et in ecclesia communicare non desinunt, putantes se tali communione mundari, discant nil ad emundacionem (sibi) proficere. Et Augustinus 2" dist. in decret.: Et sancta malis nocere possunt, bonis sunt ad salutem, malis ad iudicium. Sunt in hoc plurime auctoritates. Etenim inter primos comunicantes apostolos Judas fuit, sed quia indigne suscepit, prodicionis peccatum habens in corde, nichil sibi profuit; quin ymo ex tunc dyabolus in eum maiorem exercuit potestatem. Racio hec magna demonstrat. Quis vestrum dominum suum in hospicio suscepturus, non cum omni cura domum studeret mundare pariter et ornare, ut ipsum dominum posset honeste suscipere? Suscepturus igitur dominum et saluatorem nostrum in hospicio anime, debet ipsam animam diligenter mundare et ornare, mundare per sacramentum penitencie, cum amaritudine et contricione cordis peccata sua humiliter, pure et integre et veraciter confitendo, et suscipiendo satisfac- cionem debitam et penitenciam salutarem; ornare vero purpura sancte deuocionis, ut sic corde purgato et feruore deuocionis ornato, accedat ad diuinissimum sacramentum, in quo deus est mundum reconcilians sibi. *) Exstat quoque in Cod. Bibliothecæ imper. Parisiensis Nr. 1577. (olim Baluz. Nr. 584.) fol. 4—6. „Prima oblacio articuli communionis sub vtraque specie, facta Prage in generali congregacione XXI' Nouembris anno domini millesimo CCCC XXXIII°, per dominos legatos sacri concilii, in secunda legacione destinatos.“ Impr. apud Martene 1. c. VIII. 701—704. — Mansi XXX. 694—698.
Strana 494
494 Aegidii Carlerii, Admonet igitur, exhortatur et precipit sancta synodus, ut omnes sacerdotes exhortentur diligenter et moneant populum, et omne studium et sollicitudinem adhibeant, ut nullus ad tam sacratissimum sacramentum nisi debite preparatus accedat cum magna reuerencia et deuocione, ne quod pro anime salute suscipitur, in iudicium condempna- cionis redundet, dum suscipiatur indigne. Preterea dicunt doctores, quod dicta consuetudo communicandi populum sub specie panis tantum ab ecclesia et sanctis patribus fuit racionabiliter introducta propter racionabiles causas; specialiter propter duo pericula, scilicet erroris et irreuerencie. Erroris, fuit enim error Nestorii credencium, quod sub specie panis sit sola caro Christi, sub specie vini solus sangwis, quod est error. Nam veritas est, quod sub qualibet specie est totus Christus, viuus et integer, caro, sangwis, anima et diuinitas, et sub specie panis est totus Christus viuus et integer, et sub specie vini non tantum sanguis, sed totus Christus viuus et integer; quoniam, ut ait apostolus, Christus resurgens ex mortuis iam non moritur. Semel ergo tantum mortuus est, iam non moritur, nec sangwis a corpore separatur. Vt ergo huic errori obuiaretur, et magis imprimeretur fidelium mentibus, quod sub qualibet specie est totus Christus, dum non solum verbo, sed eciam ipso signo indi- caretur, visum fuit vtile esse tantum sub vna specie ministrari. Efficacius enim imprimitur, quando cum doctrina verbali sensuale aliquod signum concurrit. Ideo sacramenta et sacri- ficia instituta sunt, ideo et dominus noster Jhesus Christus in parabolis loquebatur, et sapientes in parabolis loquuntur, vt dum cum doctrine sentencia similitudo representatiua concurrit, efficacius mentibus imprimatur. Secundum periculum est irreuerencie. Etenim quamuis omnia sacramenta cum magna reuerencia sint tractanda, istud tamen diuinissimum sacramentum super omnia alia cum maxima et summa reuerencia tractandum est. Alia siquidem sacramenta sunt vasa gracie diuine, non tamen per ea realem domini nostri Jhesu Christi presenciam obtinemus. In hoc vero sacratissimo sacramento dominus noster Jhesus Christus sub alia quidem forma, in propria vero substancia est nobiscum. Ideo tractandum est cum omni studio et cautela, ne aliquid contingat, quod cedat in irreuerenciam ipsius sacramenti. Et cum in calice sit sub specie liquida, multa possunt contingere, que cederent in irreuerenciam ipsius sacratissimi sacramenti, tam ex parte ministrantis, quam ex parte suscipientis, quam eciam ex parte speciei vini, que est magis ad alteracionem suscipiendam disposita, quam species panis. Vos, qui practicatis, per experienciam nostis. Nam doctores de hoc multa dicunt, et nobis a fide dignis multa relata sunt, que cum audiuimus exorruerunt pili corporum nostrorum, et animi nostri nimio terrore concussi sunt. Dictum est nobis accidisse, quod cum sacerdos ad infirmum sacramentum sub duplici specie detulisset, quando infirmo voluit de calice ministrare, nichil ibi reperit; totum, dum per viam agitando veniret, distillauerat. Et alibi cum mane diei dominice ministraretur, quod ex precedenti die fuerat reseruatum, talis alteracio facta erat, quod qui susceperat, ferre non valens emisit. Heu! casus orrendi et non sine magna cordis ama- ritudine referendi, et multa alia huiusmodi nobis relata sunt; et quisque volens prudenter aduertere, poterit quanta possunt accidere cogitare. At vero quam sint hec grauia, ex decreti sentencia poteritis intelligere de consecr. dist. 2a: Si per negligenciam aliquid de sangwine stillauerit in terram, lingua lambatur, tabula radatur Si non fuerit tabula, ut 1433.
494 Aegidii Carlerii, Admonet igitur, exhortatur et precipit sancta synodus, ut omnes sacerdotes exhortentur diligenter et moneant populum, et omne studium et sollicitudinem adhibeant, ut nullus ad tam sacratissimum sacramentum nisi debite preparatus accedat cum magna reuerencia et deuocione, ne quod pro anime salute suscipitur, in iudicium condempna- cionis redundet, dum suscipiatur indigne. Preterea dicunt doctores, quod dicta consuetudo communicandi populum sub specie panis tantum ab ecclesia et sanctis patribus fuit racionabiliter introducta propter racionabiles causas; specialiter propter duo pericula, scilicet erroris et irreuerencie. Erroris, fuit enim error Nestorii credencium, quod sub specie panis sit sola caro Christi, sub specie vini solus sangwis, quod est error. Nam veritas est, quod sub qualibet specie est totus Christus, viuus et integer, caro, sangwis, anima et diuinitas, et sub specie panis est totus Christus viuus et integer, et sub specie vini non tantum sanguis, sed totus Christus viuus et integer; quoniam, ut ait apostolus, Christus resurgens ex mortuis iam non moritur. Semel ergo tantum mortuus est, iam non moritur, nec sangwis a corpore separatur. Vt ergo huic errori obuiaretur, et magis imprimeretur fidelium mentibus, quod sub qualibet specie est totus Christus, dum non solum verbo, sed eciam ipso signo indi- caretur, visum fuit vtile esse tantum sub vna specie ministrari. Efficacius enim imprimitur, quando cum doctrina verbali sensuale aliquod signum concurrit. Ideo sacramenta et sacri- ficia instituta sunt, ideo et dominus noster Jhesus Christus in parabolis loquebatur, et sapientes in parabolis loquuntur, vt dum cum doctrine sentencia similitudo representatiua concurrit, efficacius mentibus imprimatur. Secundum periculum est irreuerencie. Etenim quamuis omnia sacramenta cum magna reuerencia sint tractanda, istud tamen diuinissimum sacramentum super omnia alia cum maxima et summa reuerencia tractandum est. Alia siquidem sacramenta sunt vasa gracie diuine, non tamen per ea realem domini nostri Jhesu Christi presenciam obtinemus. In hoc vero sacratissimo sacramento dominus noster Jhesus Christus sub alia quidem forma, in propria vero substancia est nobiscum. Ideo tractandum est cum omni studio et cautela, ne aliquid contingat, quod cedat in irreuerenciam ipsius sacramenti. Et cum in calice sit sub specie liquida, multa possunt contingere, que cederent in irreuerenciam ipsius sacratissimi sacramenti, tam ex parte ministrantis, quam ex parte suscipientis, quam eciam ex parte speciei vini, que est magis ad alteracionem suscipiendam disposita, quam species panis. Vos, qui practicatis, per experienciam nostis. Nam doctores de hoc multa dicunt, et nobis a fide dignis multa relata sunt, que cum audiuimus exorruerunt pili corporum nostrorum, et animi nostri nimio terrore concussi sunt. Dictum est nobis accidisse, quod cum sacerdos ad infirmum sacramentum sub duplici specie detulisset, quando infirmo voluit de calice ministrare, nichil ibi reperit; totum, dum per viam agitando veniret, distillauerat. Et alibi cum mane diei dominice ministraretur, quod ex precedenti die fuerat reseruatum, talis alteracio facta erat, quod qui susceperat, ferre non valens emisit. Heu! casus orrendi et non sine magna cordis ama- ritudine referendi, et multa alia huiusmodi nobis relata sunt; et quisque volens prudenter aduertere, poterit quanta possunt accidere cogitare. At vero quam sint hec grauia, ex decreti sentencia poteritis intelligere de consecr. dist. 2a: Si per negligenciam aliquid de sangwine stillauerit in terram, lingua lambatur, tabula radatur Si non fuerit tabula, ut 1433.
Strana 495
Liber de Legationibus. 495 non conculcetur sangwis, locus radetur, et igne consumetur, et cinis in altari recondatur, et sacerdos xL diebus peniteat. Si super altare stillauerit calix, sorbeat stillam minister, et tribus diebus peniteat. Si super lintheum altaris, et ad aliud stilla peruenerit, quatuor diebus peniteat. Si usque ad tercium, octo diebus peniteat. Si usque ad quartum, xx diebus peniteat: et linteamina, que tetigerit stilla, tribus vicibus minister abluat, calice subterposito, et aqua ablucionis sumatur, et iuxta altare recondatur. Preterea audiuimus sepe contingere, quod sacramentum in calice non sufficit ad multitudinem communicancium, et tunc fit nouiter consecracio calicis tantum, et a presbitero non communicante, quod est a sanctorum patrum doctrina plurimum alienum. Et eciam dicitur, quod aliqui interdum vinum non consecratum pro consecrato ministrant, quod maximum periculum est. Fiet ergo isto modo, quod vobis suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem, realiter et cum effectu et in omnibus aliis quam in vsu communionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie vos conformantibus, vos qui talem vsum habetis, communi- cabitis sub duplici specie cum auctoritate ecclesie, et articulus ille in sacro concilio discu- cietur ad plenum. Videbitur quid circa articulum pro veritate catholica sit tenendum, et agendum pro vtilitate et salute populi Christiani. Et omnibus hiis mature et digeste per- tractatis, nichilominus si perseuerantes in desiderio vestro, hoc vestri ambassiatores postulauerint, sacrum concilium sacerdotibus vestris comunicandi sub vtraque specie populum vestrum, eos videlicet qui in annis discrecionis constituti reuerenter et deuote postulauerint, auctoritatem et facultatem in domino largietur ; hoc semper obseruato, quod sacerdotes sic communicantibus semper dicant, quod ipsi debent firmiter credere, quod non sub specie panis caro tantum, nec sub specie vini sanguis tantum, sed sub qualibet specie est integer totus Christus." 1433. Capitula vltima concordata. „In nomine domini nostri Jhesu Christi. Hec, que infra scripta sunt, per graciam sancti spiritus concordata sunt inter legatos sacri generalis concilii Basiliensis et generalem congregacionem incliti regni Boemie et marchionatus Morauie in ciuitate Pragensi anno etc. Primo, dicta congregacio nomine dictorum regni et marchionatus, et pro ipso regno et marchionatu, omnibusque et singulis eorundem regni et marchionatus, qui sunt de parte ipsorum, recipient et acceptabunt et facient bonam, firmam et perpetuam pacem et ecclesiasticam vnitatem, quam profitebuntur et firmabunt debito modo. Quo facto dicti legati auctoritate dicti sacri concilii admittent et recipient dictam pacem et vnitatem, et pronunciabunt pacem generalem vniuersi populi Christiani cum incolis et habitatoribus dictorum regni et marchionatus, tollent omnes sentencias censure et plenariam abolicionem facient. Et mandabunt vniuersis et singulis Christi fidelibus, quod nemo deinceps dictum regnum et marchionatum propter preterita infamare presumat, nec ipsa aut eorum incolas inuadere uel offendere, sed eis Christianam pacem obseruent, 190 *). (1433.) (26. Nov.) *) Exstant quoque in Cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 188—189, et sæpius in aliis ejusdem Biblio- thecæ codicibus MS. — Impr. in Palacky, Archiv český III. 398—404. — Leibnitz, Cod. jur. gent. Man- tissa 138—140. — Mansi XXXI. 273—277. ddo. ultima Novembris 1433.
Liber de Legationibus. 495 non conculcetur sangwis, locus radetur, et igne consumetur, et cinis in altari recondatur, et sacerdos xL diebus peniteat. Si super altare stillauerit calix, sorbeat stillam minister, et tribus diebus peniteat. Si super lintheum altaris, et ad aliud stilla peruenerit, quatuor diebus peniteat. Si usque ad tercium, octo diebus peniteat. Si usque ad quartum, xx diebus peniteat: et linteamina, que tetigerit stilla, tribus vicibus minister abluat, calice subterposito, et aqua ablucionis sumatur, et iuxta altare recondatur. Preterea audiuimus sepe contingere, quod sacramentum in calice non sufficit ad multitudinem communicancium, et tunc fit nouiter consecracio calicis tantum, et a presbitero non communicante, quod est a sanctorum patrum doctrina plurimum alienum. Et eciam dicitur, quod aliqui interdum vinum non consecratum pro consecrato ministrant, quod maximum periculum est. Fiet ergo isto modo, quod vobis suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem, realiter et cum effectu et in omnibus aliis quam in vsu communionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie vos conformantibus, vos qui talem vsum habetis, communi- cabitis sub duplici specie cum auctoritate ecclesie, et articulus ille in sacro concilio discu- cietur ad plenum. Videbitur quid circa articulum pro veritate catholica sit tenendum, et agendum pro vtilitate et salute populi Christiani. Et omnibus hiis mature et digeste per- tractatis, nichilominus si perseuerantes in desiderio vestro, hoc vestri ambassiatores postulauerint, sacrum concilium sacerdotibus vestris comunicandi sub vtraque specie populum vestrum, eos videlicet qui in annis discrecionis constituti reuerenter et deuote postulauerint, auctoritatem et facultatem in domino largietur ; hoc semper obseruato, quod sacerdotes sic communicantibus semper dicant, quod ipsi debent firmiter credere, quod non sub specie panis caro tantum, nec sub specie vini sanguis tantum, sed sub qualibet specie est integer totus Christus." 1433. Capitula vltima concordata. „In nomine domini nostri Jhesu Christi. Hec, que infra scripta sunt, per graciam sancti spiritus concordata sunt inter legatos sacri generalis concilii Basiliensis et generalem congregacionem incliti regni Boemie et marchionatus Morauie in ciuitate Pragensi anno etc. Primo, dicta congregacio nomine dictorum regni et marchionatus, et pro ipso regno et marchionatu, omnibusque et singulis eorundem regni et marchionatus, qui sunt de parte ipsorum, recipient et acceptabunt et facient bonam, firmam et perpetuam pacem et ecclesiasticam vnitatem, quam profitebuntur et firmabunt debito modo. Quo facto dicti legati auctoritate dicti sacri concilii admittent et recipient dictam pacem et vnitatem, et pronunciabunt pacem generalem vniuersi populi Christiani cum incolis et habitatoribus dictorum regni et marchionatus, tollent omnes sentencias censure et plenariam abolicionem facient. Et mandabunt vniuersis et singulis Christi fidelibus, quod nemo deinceps dictum regnum et marchionatum propter preterita infamare presumat, nec ipsa aut eorum incolas inuadere uel offendere, sed eis Christianam pacem obseruent, 190 *). (1433.) (26. Nov.) *) Exstant quoque in Cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 188—189, et sæpius in aliis ejusdem Biblio- thecæ codicibus MS. — Impr. in Palacky, Archiv český III. 398—404. — Leibnitz, Cod. jur. gent. Man- tissa 138—140. — Mansi XXXI. 273—277. ddo. ultima Novembris 1433.
Strana 496
496 Aegidii Carlerii, ipsosque tamquam fratres eorum, sancte videlicet matris ecclesie filios reuerentes et obe- dientes, habeant et fraterna dileccione contractent. Circa materiam primi articuli, quem ambassiatores dictorum regni et marchionatus obtulerunt sacro concilio sub hac forma: "quod communio diuinissime eucharistie vtilis et salubris sub vtraque specie, scilicet panis et vini, vniuersis Christi fidelibus in regno Boemie et marchionatu Morauie et locis eis in hac parte adherencium constitutis, per sacerdotes libere ministretur,“ est hoc modo concordatum: quod dictis Boemis et Morauis suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu, et in omnibus aliis, quam in vsu communionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie confor- mibus, illi et ille, qui talem vsum habent, comunicabunt sub duplici specie cum auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie, vere sponse eius; et articulus ille in sacro concilio discucietur ad plenum, quoad materiam de precepto, et videbitur, quid circa illum articulum pro veritate catholica sit tenendum et agendum pro vtilitate et salute populi Christiani. Et omnibus mature et digeste pertractatis, nichilominus si in desiderio habendi dictam communionem sub duplici specie perseuerauerint, hoc eorum ambassiatoribus indicantibus, sacrum concilium sacerdotibus dictorum regni et marchionatus communicandi sub vtraque specie populum, eas videlicet personas, que in annis discrecionis constitute reuerenter et deuote postulauerint, facultatem pro eorum vtilitate et salute in domino largietur; hoc semper obseruato, quod sacerdotes sic communicantibus semper dicant, quod ipsi debent firmiter credere, quod non sub specie panis caro tantum, nec sub specie vini sanguis tantum, sed sub qualibet specie est integer totus Christus. Legati sacri concilii per suas literas auctoritate sacri concilii mandabunt vniuersis et singulis, cuiuscumque status aut condicionis existant, ut dictis Boemis et Morauis, vtentibus dicta communione sub duplici specie, nemo audeat improperare, aut eorum fame aut honori detrahere; et hoc idem faciet sacrum concilium, quando concessionem libertacionis faciet memoratam. Circa materias trium articulorum sequencium per prefatos legatos sacri concilii dictum est in forma sequenti: Quoniam circa doctrinam veritatis catholice sic sobrie et caute incedendum est, maxime a sacro generali concilio, ut veritas declaretur verbis sic ordinate con- ceptis, ut nulli sit in futurum offendiculum, vbi possit impingere, et habere occasio- nem erroris, et ut verbis vtamur beati Ysidori, ne aliquid per obscuritatem in capcionem contineat. Circa materiam de cohibicione et correpcione peccatorum, in qua posuistis arti- culum sub hiis verbis: „omnia peccata mortalia, et presertim publica, per eos quorum interest, racionabiliter et secundum legem dei cohibeantur, corrigantur et eliminentur,“ ecce verbum "per eos, quorum interest,“ nimis est generale, et posset esse offendi- culum; et iuxta scripture sentenciam non debemus ponere offendiculum ante cecum, et claudende sunt fosse, ne bos vicini ibi ledatur, omnis talis occasio tollenda est. Dicimus ergo, quod secundum scripture sacre sentenciam, sanctorumque documenta doctorum, sic catholice est tenendum: quod omnia peccata mortalia, presertim publica, quantum racionabiliter fieri potest, secundum legem dei et sanctorum patrum nstituta sunt cohi- benda, corripienda et eliminanda; potestas autem puniendi criminosos non ad priuatas 1433.
496 Aegidii Carlerii, ipsosque tamquam fratres eorum, sancte videlicet matris ecclesie filios reuerentes et obe- dientes, habeant et fraterna dileccione contractent. Circa materiam primi articuli, quem ambassiatores dictorum regni et marchionatus obtulerunt sacro concilio sub hac forma: "quod communio diuinissime eucharistie vtilis et salubris sub vtraque specie, scilicet panis et vini, vniuersis Christi fidelibus in regno Boemie et marchionatu Morauie et locis eis in hac parte adherencium constitutis, per sacerdotes libere ministretur,“ est hoc modo concordatum: quod dictis Boemis et Morauis suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu, et in omnibus aliis, quam in vsu communionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie confor- mibus, illi et ille, qui talem vsum habent, comunicabunt sub duplici specie cum auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie, vere sponse eius; et articulus ille in sacro concilio discucietur ad plenum, quoad materiam de precepto, et videbitur, quid circa illum articulum pro veritate catholica sit tenendum et agendum pro vtilitate et salute populi Christiani. Et omnibus mature et digeste pertractatis, nichilominus si in desiderio habendi dictam communionem sub duplici specie perseuerauerint, hoc eorum ambassiatoribus indicantibus, sacrum concilium sacerdotibus dictorum regni et marchionatus communicandi sub vtraque specie populum, eas videlicet personas, que in annis discrecionis constitute reuerenter et deuote postulauerint, facultatem pro eorum vtilitate et salute in domino largietur; hoc semper obseruato, quod sacerdotes sic communicantibus semper dicant, quod ipsi debent firmiter credere, quod non sub specie panis caro tantum, nec sub specie vini sanguis tantum, sed sub qualibet specie est integer totus Christus. Legati sacri concilii per suas literas auctoritate sacri concilii mandabunt vniuersis et singulis, cuiuscumque status aut condicionis existant, ut dictis Boemis et Morauis, vtentibus dicta communione sub duplici specie, nemo audeat improperare, aut eorum fame aut honori detrahere; et hoc idem faciet sacrum concilium, quando concessionem libertacionis faciet memoratam. Circa materias trium articulorum sequencium per prefatos legatos sacri concilii dictum est in forma sequenti: Quoniam circa doctrinam veritatis catholice sic sobrie et caute incedendum est, maxime a sacro generali concilio, ut veritas declaretur verbis sic ordinate con- ceptis, ut nulli sit in futurum offendiculum, vbi possit impingere, et habere occasio- nem erroris, et ut verbis vtamur beati Ysidori, ne aliquid per obscuritatem in capcionem contineat. Circa materiam de cohibicione et correpcione peccatorum, in qua posuistis arti- culum sub hiis verbis: „omnia peccata mortalia, et presertim publica, per eos quorum interest, racionabiliter et secundum legem dei cohibeantur, corrigantur et eliminentur,“ ecce verbum "per eos, quorum interest,“ nimis est generale, et posset esse offendi- culum; et iuxta scripture sentenciam non debemus ponere offendiculum ante cecum, et claudende sunt fosse, ne bos vicini ibi ledatur, omnis talis occasio tollenda est. Dicimus ergo, quod secundum scripture sacre sentenciam, sanctorumque documenta doctorum, sic catholice est tenendum: quod omnia peccata mortalia, presertim publica, quantum racionabiliter fieri potest, secundum legem dei et sanctorum patrum nstituta sunt cohi- benda, corripienda et eliminanda; potestas autem puniendi criminosos non ad priuatas 1433.
Strana 497
Liber de Legationibus. 497 personas, sed ad eos tantummodo pertinet, qui iurisdiccionem habent in eos, fori distinc- 1433. cione, iuris et iusticie ordine obseruatis. Circa materiam de predicacione verbi dei, in qua posuistis articulum hoc tenore: "quod verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ydoneis libere ac fideliter predicetur,“ ne ex verbo "libere" sumeretur occasio vage et dispendiose libertatis, quam nec vos, ut sepe dixistis, intenditis, circumstancionandum est. Dicimus, quod secundum scripture sacre sentenciam, sanctorumque documenta doctorum, sic catholice est tenendum : quod verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ad hoc ydoneis, et per superiores, ad quos pertinet, approbatis et missis, libere, non tamen passim, sed ordinate et fideliter pre- dicetur, salua auctoritate pontificis, qui est preordinator in cunctis, iuxta sanctorum patrum instituta. Circa materiam articuli vltimi, sub hiis verbis expressi: "non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus seculariter dominari,“ meminimus, quod dum in sacro concilio super hoc disputacio ageretur publica et solemnis, ille, qui ad disputandum per sacrum concilium extitit deputatus, duas conclusiones posuit sub hiis verbis: prima, quod clerici non religiosi, seu qui voto se ad hoc non obligarunt, licite possunt habere et possidere quecumque bona temporalia, hereditates paternas aut aliorum, si eis relin- quantur, et alia bona iuste acquisita ex causa donacionis uel alterius liciti contractus uel arte licita; secunda, quod ecclesia potest licite habere et possidere bona temporalia, mobilia et immobilia, domos, predia, villas, opida, castra et ciuitates, et in eis habere priuatum et ciuile dominium. Ille siquidem, qui ex vestris ambassiatoribus disputabat, concessit easdem, dicens, illas sensui sui articuli bene intellecto non contradicere, cum ipse articulum suum intellexerit de dominio ciuili formaliter intellecto. Ex quo et aliis satis posset intelligi, quod verba "seculariter dominari" in premisso articulo posita, ad aliquem specialem dominandi modum vel vsum videantur referri. Sed quoniam doctrina ecclesie non est verbis ambiguis pertractanda, sed plane: propterea id, quod secundum legem dei et sanctorum documenta doctorum catholice censendum est, duximus expri- mendum, videlicet premissas duas conclusiones esse veras, quodque ecclesiastici viri bona ecclesie, quorum sunt administratores, debent fideliter administrare, iuxta sanctorum patrum salubria instituta, ipsaque bona ecclesie ab aliis detineri („vsurpari" suprascriptum) non possunt. Dicta vero congregacio declaracionem dictorum trium articulorum, que veritati sacre scripture innititur, suscipit et acceptat. Verum quia circa ipsorum trium articulorum materias nonnullis videtur abusus plures et deordinaciones aliquas currere, est intencionis ipsius congregacionis, quod super reformacione dictorum abusuum et deordinacionum intendit in sacro concilio per suos ambassiatores instanciam et sollicitudinem adhibere; et quod si que eciam singulares persone tales reformaciones vellent in sacro concilio promouere modo debito et honesto, quod eis hoc liceat et sit concessa facultas. Prefatis vero legatis sacri concilii hoc placuit, quoniam sacrum concilium ad morum reformacionem intendit, et wlt prestante domino studium et sollicitudinem adhibere; ipsique legati, cum omnem bonam reformacionem in ecclesia dei fieri toto desiderio cupiant, ad omnia, que bonam reformacionem ecclesie concernunt, adiutores et cohoperatores esse volunt et polli- centur etc. Scriptores I. 63
Liber de Legationibus. 497 personas, sed ad eos tantummodo pertinet, qui iurisdiccionem habent in eos, fori distinc- 1433. cione, iuris et iusticie ordine obseruatis. Circa materiam de predicacione verbi dei, in qua posuistis articulum hoc tenore: "quod verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ydoneis libere ac fideliter predicetur,“ ne ex verbo "libere" sumeretur occasio vage et dispendiose libertatis, quam nec vos, ut sepe dixistis, intenditis, circumstancionandum est. Dicimus, quod secundum scripture sacre sentenciam, sanctorumque documenta doctorum, sic catholice est tenendum : quod verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ad hoc ydoneis, et per superiores, ad quos pertinet, approbatis et missis, libere, non tamen passim, sed ordinate et fideliter pre- dicetur, salua auctoritate pontificis, qui est preordinator in cunctis, iuxta sanctorum patrum instituta. Circa materiam articuli vltimi, sub hiis verbis expressi: "non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus seculariter dominari,“ meminimus, quod dum in sacro concilio super hoc disputacio ageretur publica et solemnis, ille, qui ad disputandum per sacrum concilium extitit deputatus, duas conclusiones posuit sub hiis verbis: prima, quod clerici non religiosi, seu qui voto se ad hoc non obligarunt, licite possunt habere et possidere quecumque bona temporalia, hereditates paternas aut aliorum, si eis relin- quantur, et alia bona iuste acquisita ex causa donacionis uel alterius liciti contractus uel arte licita; secunda, quod ecclesia potest licite habere et possidere bona temporalia, mobilia et immobilia, domos, predia, villas, opida, castra et ciuitates, et in eis habere priuatum et ciuile dominium. Ille siquidem, qui ex vestris ambassiatoribus disputabat, concessit easdem, dicens, illas sensui sui articuli bene intellecto non contradicere, cum ipse articulum suum intellexerit de dominio ciuili formaliter intellecto. Ex quo et aliis satis posset intelligi, quod verba "seculariter dominari" in premisso articulo posita, ad aliquem specialem dominandi modum vel vsum videantur referri. Sed quoniam doctrina ecclesie non est verbis ambiguis pertractanda, sed plane: propterea id, quod secundum legem dei et sanctorum documenta doctorum catholice censendum est, duximus expri- mendum, videlicet premissas duas conclusiones esse veras, quodque ecclesiastici viri bona ecclesie, quorum sunt administratores, debent fideliter administrare, iuxta sanctorum patrum salubria instituta, ipsaque bona ecclesie ab aliis detineri („vsurpari" suprascriptum) non possunt. Dicta vero congregacio declaracionem dictorum trium articulorum, que veritati sacre scripture innititur, suscipit et acceptat. Verum quia circa ipsorum trium articulorum materias nonnullis videtur abusus plures et deordinaciones aliquas currere, est intencionis ipsius congregacionis, quod super reformacione dictorum abusuum et deordinacionum intendit in sacro concilio per suos ambassiatores instanciam et sollicitudinem adhibere; et quod si que eciam singulares persone tales reformaciones vellent in sacro concilio promouere modo debito et honesto, quod eis hoc liceat et sit concessa facultas. Prefatis vero legatis sacri concilii hoc placuit, quoniam sacrum concilium ad morum reformacionem intendit, et wlt prestante domino studium et sollicitudinem adhibere; ipsique legati, cum omnem bonam reformacionem in ecclesia dei fieri toto desiderio cupiant, ad omnia, que bonam reformacionem ecclesie concernunt, adiutores et cohoperatores esse volunt et polli- centur etc. Scriptores I. 63
Strana 498
498 Aegidii Carlerii, Tandem postquam per dei graciam pro causis fidei cessabit omne bellum et erit pax bona, pro cuius conseruacione debet adhiberi omnis diligencia, videtur valde expe- diens, quod eciam pro causis aliis, non concernentibus fidem, si quas habent cum circum- stantibus vicinis, cessent omnes partes ab omni via facti, et de ipsis controuersiis per dietas placiti uel alias, in sacro concilio uel extra, concordia, amicabili composicione uel iudicio terminentur. Pro firmitate et obseruancia pacis per dictos legatos sacri concilii dabitur omnis firma et procurabitur bulla concilii et mandata ipsius sacri concilii ad omnes principes et comunitates circumstantes, et alia que neccessaria fuerint et opp rtuna. Pro parte vero dictorum regni et marchionatus dabuntur litere cum sigillis firmis et munimentis oppor- tunis, proclamabitur pax et seruari mandabitur, et omnia alia fient, que pro obseruacione dicte pacis et vnitatis neccessaria fuerint et opportuna etc." 1433. Concordata capitula sequencia cum precedentibus eisdem responsiua. 191 *). (1433.) (28. Nov.) „In nomine domini nostri Jhesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis populi Christiani, hec, que sequuntur, concordata sunt super aliquibus difficultatibus exortis in et super capitulis pro pace et unitate nuper oblatis et concordatis. Primo, cum in tercio capitulo, incipienti „circa materiam primi articuli,“ inter cetera sic sit scriptum et conclusum: "quod dictis Boemis et Morauis, suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu, (et) in omnibus aliis, quam in vsu communionis utriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus,“ per verbum „fidei" ibi appositum intelligunt et intelligi volunt veritatem primam et omnes alias credendas veritates, secundum quod manifestantur in scripturis sacris et doctrina ecclesie sane intellectis. Item cum dicitur de ritibus vniuersalis ecclesie, intelligunt et intelligi volunt non de ritibus specialibus, de quibus in diuersis prouinciis diuersa seruantur, sed de ritibus, qui communiter et generaliter circa diuina seruantur; et quod postquam nomine regni et marchionatus in vniuersitate hoc suscipietur, si aliqui in diuinis celebrandis non statim suscipiant ritus, qui generaliter obseruantur, propterea non fiat impedimentum pacis et vnitatis, nec dici possit, tales non esse de regno uel marchionatu ; sed accedent ad sacrum concilium Basiliense omnes, si voluerint, aut aliqui nomine omnium talium, et ibi habebunt facultatem proponendi et allegandi honesto et ordinato modo, quodcumque eis fuerit bene uisum. Item dixerunt dicti legati sacri concilii, quod iudex ille, qui nominatus et expres- satus fuit in concordatis in Egra, fuit, est et erit iudex in omnibus credendis et agendis in ecclesia sancta dei; et secundum illum sacrum concilium procedere intendit in omnibus, spiritus sancti gracia assistente. Item quod ambassiatores dicti regni et marchionatus ad sacrum concilium deo propicio feliciter dirigendi, et omnes, qui de eodem regno uel marchionatu dictum sacrum *) Exstant quoque in Cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 189—190, et sæpius in aliis ejusdem Biblio- thecæ codicibus MS. — Impr. Palacky, Archív český III. 404—406. — Leibnitz Mantissa 147 etc.
498 Aegidii Carlerii, Tandem postquam per dei graciam pro causis fidei cessabit omne bellum et erit pax bona, pro cuius conseruacione debet adhiberi omnis diligencia, videtur valde expe- diens, quod eciam pro causis aliis, non concernentibus fidem, si quas habent cum circum- stantibus vicinis, cessent omnes partes ab omni via facti, et de ipsis controuersiis per dietas placiti uel alias, in sacro concilio uel extra, concordia, amicabili composicione uel iudicio terminentur. Pro firmitate et obseruancia pacis per dictos legatos sacri concilii dabitur omnis firma et procurabitur bulla concilii et mandata ipsius sacri concilii ad omnes principes et comunitates circumstantes, et alia que neccessaria fuerint et opp rtuna. Pro parte vero dictorum regni et marchionatus dabuntur litere cum sigillis firmis et munimentis oppor- tunis, proclamabitur pax et seruari mandabitur, et omnia alia fient, que pro obseruacione dicte pacis et vnitatis neccessaria fuerint et opportuna etc." 1433. Concordata capitula sequencia cum precedentibus eisdem responsiua. 191 *). (1433.) (28. Nov.) „In nomine domini nostri Jhesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis populi Christiani, hec, que sequuntur, concordata sunt super aliquibus difficultatibus exortis in et super capitulis pro pace et unitate nuper oblatis et concordatis. Primo, cum in tercio capitulo, incipienti „circa materiam primi articuli,“ inter cetera sic sit scriptum et conclusum: "quod dictis Boemis et Morauis, suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu, (et) in omnibus aliis, quam in vsu communionis utriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus,“ per verbum „fidei" ibi appositum intelligunt et intelligi volunt veritatem primam et omnes alias credendas veritates, secundum quod manifestantur in scripturis sacris et doctrina ecclesie sane intellectis. Item cum dicitur de ritibus vniuersalis ecclesie, intelligunt et intelligi volunt non de ritibus specialibus, de quibus in diuersis prouinciis diuersa seruantur, sed de ritibus, qui communiter et generaliter circa diuina seruantur; et quod postquam nomine regni et marchionatus in vniuersitate hoc suscipietur, si aliqui in diuinis celebrandis non statim suscipiant ritus, qui generaliter obseruantur, propterea non fiat impedimentum pacis et vnitatis, nec dici possit, tales non esse de regno uel marchionatu ; sed accedent ad sacrum concilium Basiliense omnes, si voluerint, aut aliqui nomine omnium talium, et ibi habebunt facultatem proponendi et allegandi honesto et ordinato modo, quodcumque eis fuerit bene uisum. Item dixerunt dicti legati sacri concilii, quod iudex ille, qui nominatus et expres- satus fuit in concordatis in Egra, fuit, est et erit iudex in omnibus credendis et agendis in ecclesia sancta dei; et secundum illum sacrum concilium procedere intendit in omnibus, spiritus sancti gracia assistente. Item quod ambassiatores dicti regni et marchionatus ad sacrum concilium deo propicio feliciter dirigendi, et omnes, qui de eodem regno uel marchionatu dictum sacrum *) Exstant quoque in Cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 189—190, et sæpius in aliis ejusdem Biblio- thecæ codicibus MS. — Impr. Palacky, Archív český III. 404—406. — Leibnitz Mantissa 147 etc.
Strana 499
Liber de Legationibus. 499 concilium adire voluerint, secure poterunt ordinato et honesto modo proponere, quidquid difficultatis occurrat circa materias fidei, sacramentorum vel rituum ecclesie, uel eciam pro reformacione ecclesie in capite et in membris; et spiritu sancto dirigente fiet, secundum quod iuste et racionabiliter ad dei gloriam et ecclesiastici status debitam honestatem fuerit faciendum.“ 1433. Hec sunt responsa data per reuerendum in Christo patrem dominum Philibertum, epis- copum Constanciensem, prouincie Rothomagensis, Jo. de Palomar, decretorum doctorem, archidiaconum Barchilonensem, Henricum Thoke, in theologia magistrum, canonicum Magdeburgensem et Martinum Berruerii, baccalaureum in sacra pagina, decanum Turo- nensem, legatos sacri concilii generalis, ad quesita puncta seu dubia per nonnullos venerabiles magistros et sacerdotes regni Boemie eis mota. 192 *). (1433.) (30. Nov.) „Primo dixerunt, quod non est intencionis sacri concilii, permittere communionem sub duplici specie permissione tollerancie, vel sicut Judeis permissus fuit libellus repudii; quia cum sacrum concilium viscera materne caritatis exhibere dictis Boemis et Morauis intendat, non est intencionis concilii permittere tali permissione, que peccatum non excludat, sed taliter elargiri, quod auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie, vere sponse sue, sit licita et digne sumentibus vtilis et salutaris. Item cum circa materiam de punicione peccatorum fuisset per dictos magistros et sacerdotes dictum, quod ex scripturis sacris habetur, quod interdum deus excitat corda priuatarum personarum ad correpcionem et punicionem peccatorum, et sic videretur licere inferioribus corrigere suos superiores et punire: responderunt, ostendentes textum sancti Augustini in decre. XXIII. q. fi.: "Qui percutit malos in eo, quod mali sunt, et habet causam interfeccionis, minister dei est; qui uero sine aliqua publica administracione maleficum, furem, sacrilegum, adulterum, periurum, uel quemlibet criminosum interfecerit aut truci- dauerit, uel membris debilitauerit, velud homicida iudicabitur, et tanto acrius, quanto non sibi a deo concessam potestatem abusiue vsurpare non timuit; et certe molestius susciperet ista ciuitas, si aliquis priuatus attemptaret punire vnum criminosum et erigeret furcam in platea et ibi eum suspenderet, quam si vnus homo interficeret vnum hominem in rixa uel per insidias.“ Et alios textus beati Ambrosii et Jeronimi eidem concordes eciam allegarunt. Dixerunt denuo, quod nemo dubitat, quod lex dei sancte et debite posita est, et in ea legitur simpliciter : „Non furtum facies ;“ et tamen mandato dei filii Israhel aspor- tauerunt bona Egiptiorum, que receperant commodata. Iterum in eadem lege scribitur simpliciter: "Non occides;“ ex quo beatus Augustinus primo de ciuitate dei probat, quod nemini licet occidere se ipsum ; et cum facit instanciam de Sampsone, respondet et dicit hec verba: "cum autem deus iubet, seque iubere sine vllis ambagibus intimat, quis obedienciam in crimen vocet, quis obsequium pietatis accuset?“ Sic in proposito verba *) Exstant quoque in Codd. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4557. fol. 18—21. — Nr. 4704. fol. 189—190. — Nr. 4764. fol. 162—165. — Nr. 5253. fol. 119—120. Impr. Palacky, Archiv český III. 406—412. — Cochlæus l. c. 284—287. — Leibnitz Mantissa 148 etc. 63
Liber de Legationibus. 499 concilium adire voluerint, secure poterunt ordinato et honesto modo proponere, quidquid difficultatis occurrat circa materias fidei, sacramentorum vel rituum ecclesie, uel eciam pro reformacione ecclesie in capite et in membris; et spiritu sancto dirigente fiet, secundum quod iuste et racionabiliter ad dei gloriam et ecclesiastici status debitam honestatem fuerit faciendum.“ 1433. Hec sunt responsa data per reuerendum in Christo patrem dominum Philibertum, epis- copum Constanciensem, prouincie Rothomagensis, Jo. de Palomar, decretorum doctorem, archidiaconum Barchilonensem, Henricum Thoke, in theologia magistrum, canonicum Magdeburgensem et Martinum Berruerii, baccalaureum in sacra pagina, decanum Turo- nensem, legatos sacri concilii generalis, ad quesita puncta seu dubia per nonnullos venerabiles magistros et sacerdotes regni Boemie eis mota. 192 *). (1433.) (30. Nov.) „Primo dixerunt, quod non est intencionis sacri concilii, permittere communionem sub duplici specie permissione tollerancie, vel sicut Judeis permissus fuit libellus repudii; quia cum sacrum concilium viscera materne caritatis exhibere dictis Boemis et Morauis intendat, non est intencionis concilii permittere tali permissione, que peccatum non excludat, sed taliter elargiri, quod auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie, vere sponse sue, sit licita et digne sumentibus vtilis et salutaris. Item cum circa materiam de punicione peccatorum fuisset per dictos magistros et sacerdotes dictum, quod ex scripturis sacris habetur, quod interdum deus excitat corda priuatarum personarum ad correpcionem et punicionem peccatorum, et sic videretur licere inferioribus corrigere suos superiores et punire: responderunt, ostendentes textum sancti Augustini in decre. XXIII. q. fi.: "Qui percutit malos in eo, quod mali sunt, et habet causam interfeccionis, minister dei est; qui uero sine aliqua publica administracione maleficum, furem, sacrilegum, adulterum, periurum, uel quemlibet criminosum interfecerit aut truci- dauerit, uel membris debilitauerit, velud homicida iudicabitur, et tanto acrius, quanto non sibi a deo concessam potestatem abusiue vsurpare non timuit; et certe molestius susciperet ista ciuitas, si aliquis priuatus attemptaret punire vnum criminosum et erigeret furcam in platea et ibi eum suspenderet, quam si vnus homo interficeret vnum hominem in rixa uel per insidias.“ Et alios textus beati Ambrosii et Jeronimi eidem concordes eciam allegarunt. Dixerunt denuo, quod nemo dubitat, quod lex dei sancte et debite posita est, et in ea legitur simpliciter : „Non furtum facies ;“ et tamen mandato dei filii Israhel aspor- tauerunt bona Egiptiorum, que receperant commodata. Iterum in eadem lege scribitur simpliciter: "Non occides;“ ex quo beatus Augustinus primo de ciuitate dei probat, quod nemini licet occidere se ipsum ; et cum facit instanciam de Sampsone, respondet et dicit hec verba: "cum autem deus iubet, seque iubere sine vllis ambagibus intimat, quis obedienciam in crimen vocet, quis obsequium pietatis accuset?“ Sic in proposito verba *) Exstant quoque in Codd. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4557. fol. 18—21. — Nr. 4704. fol. 189—190. — Nr. 4764. fol. 162—165. — Nr. 5253. fol. 119—120. Impr. Palacky, Archiv český III. 406—412. — Cochlæus l. c. 284—287. — Leibnitz Mantissa 148 etc. 63
Strana 500
500 Aegidii Carlerii, beati Augustini habeatis pro responso: "sed videat quisque, si deus iubet et se iubere sine ambagibus intimat, et probet spiritus, si ex deo sunt.“ Sed de talibus non est lex danda, nec est multum agitandum, nam per hoc facile insurgeret occasio faciendi sedi- ciones, et inferioribus insurgendi contra superiores; et quando aliquis furatus esset, uel aliquem interfecisset, diceret, quod spiritu dei motus est; sed certe, nisi de hoc bene constaret, puniretur. Dixerunt denuo, quod aliqui sunt casus, in quibus layci habent potestatem in clericos. Fuit responsum, quod certi sunt casus in iure, in quibus layci habent potestatem super clericos, et eciam aliquando super cardinales ; nam si mortuo papa cardinales non vellent intrare conclaue ad eleccionem pape faciendum, rex, princeps, uel alius dominus seu potestas secularis potest eos compellere; sed in illis casibus iam ille non est priuata persona, sed auctoritate iuris utitur iurisdiccione. Similiter est intelligendum de aliis casibus in iure expressatis. Dixerunt vlterius, quod nullum ius fori habet iusticiam, nisi ius pali illud appro- bauerit. Fuit responsum, quod nullum ius fori habet iusticiam, si sit contra legem dei, et quod lex dei est regula omnium legum. Sed exigitur magna pericia in applicando regulam ad regulatum; nam interdum alicui videtur, quod sit tortuositas in regulato et non est, sed est defectus in applicando, quia non applicatur debito modo regula ad regulatum. Circa articulum de predicacione verbi dei fuit motum, quod interdum aliquis prelatus ex sua inuidia uel malicia sine causa racionabili bonum et ydoneum predicatorem, bene et catholice predicantem, inhibet predicare. Fuit responsum, quod satis intellexerunt, quod abusio prelatorum inordinate agencium magnam occasionem prestitit hiis turbacio- nibus, et quod in eorum partibus nunquam audiuerunt tales querelas, sed prelati fauent bonis predicatoribus et eos ad predicandum excitant precibus, fauoribus et honoribus. In talibus autem casibus iam sunt a iure prodita remedia: quando aliquis prohibetur vti iure suo, habet remedium appellandi; et si bene confidit, quod appellacio sit iusta, utatur iure suo, omni violencia brachii vtriusque, spiritualis videlicet et secularis, semota; nam exitus cause declarabit, si ipse habebat iustam causam appellandi; tune declarabitur, superiorem male prohibuisse et appellantem iuste fecisse, et superior iniuste prohibens debet corripi. Si autem iuste fuerit prohibitus, et ipse sua temeritate superioris iustum mandatum spreuit, dignum est, quod ipse digna animaduersione puniatur. Circa quartum articulum fuit motum, an liceat prelatis ecclesiasticis actus secularis dominii in propria persona exercere? Fuit responsum, quod si per verbum "actus secu- laris dominii“ intelligantur actus, quos vnus secularis dominus posset agere seu exercere; tunc dicendum est, quod aliquos tales actus potest licite prelatus in propria persona exercere, sicut sunt vendere, impignorare, infeudare modis et formis a iure ordinatis. Aliqui sunt, quos non licet in propria persona exercere, sed debent habere yconomum, vicedominum vel procuratorem, qui hec exerceat, de quibus actibus in iure cauetur in rubrica „Ne clerici uel monachi secular. negociis se inmisceant,“ et aliis iuribus. Fuit motum: an illa potestas coactiua, que debet exerceri per yconomum etc. sit apud prelatum ecclesie? Dictus Johannes de Palomar respondit, quod hec questio presupponit aliam, de qua sunt diuerse opiniones inter doctores: apud quem sit dominium rerum ecclesie? et alterius: an acciones sint in persona tutoris uel procuratoris? an sit 1433.
500 Aegidii Carlerii, beati Augustini habeatis pro responso: "sed videat quisque, si deus iubet et se iubere sine ambagibus intimat, et probet spiritus, si ex deo sunt.“ Sed de talibus non est lex danda, nec est multum agitandum, nam per hoc facile insurgeret occasio faciendi sedi- ciones, et inferioribus insurgendi contra superiores; et quando aliquis furatus esset, uel aliquem interfecisset, diceret, quod spiritu dei motus est; sed certe, nisi de hoc bene constaret, puniretur. Dixerunt denuo, quod aliqui sunt casus, in quibus layci habent potestatem in clericos. Fuit responsum, quod certi sunt casus in iure, in quibus layci habent potestatem super clericos, et eciam aliquando super cardinales ; nam si mortuo papa cardinales non vellent intrare conclaue ad eleccionem pape faciendum, rex, princeps, uel alius dominus seu potestas secularis potest eos compellere; sed in illis casibus iam ille non est priuata persona, sed auctoritate iuris utitur iurisdiccione. Similiter est intelligendum de aliis casibus in iure expressatis. Dixerunt vlterius, quod nullum ius fori habet iusticiam, nisi ius pali illud appro- bauerit. Fuit responsum, quod nullum ius fori habet iusticiam, si sit contra legem dei, et quod lex dei est regula omnium legum. Sed exigitur magna pericia in applicando regulam ad regulatum; nam interdum alicui videtur, quod sit tortuositas in regulato et non est, sed est defectus in applicando, quia non applicatur debito modo regula ad regulatum. Circa articulum de predicacione verbi dei fuit motum, quod interdum aliquis prelatus ex sua inuidia uel malicia sine causa racionabili bonum et ydoneum predicatorem, bene et catholice predicantem, inhibet predicare. Fuit responsum, quod satis intellexerunt, quod abusio prelatorum inordinate agencium magnam occasionem prestitit hiis turbacio- nibus, et quod in eorum partibus nunquam audiuerunt tales querelas, sed prelati fauent bonis predicatoribus et eos ad predicandum excitant precibus, fauoribus et honoribus. In talibus autem casibus iam sunt a iure prodita remedia: quando aliquis prohibetur vti iure suo, habet remedium appellandi; et si bene confidit, quod appellacio sit iusta, utatur iure suo, omni violencia brachii vtriusque, spiritualis videlicet et secularis, semota; nam exitus cause declarabit, si ipse habebat iustam causam appellandi; tune declarabitur, superiorem male prohibuisse et appellantem iuste fecisse, et superior iniuste prohibens debet corripi. Si autem iuste fuerit prohibitus, et ipse sua temeritate superioris iustum mandatum spreuit, dignum est, quod ipse digna animaduersione puniatur. Circa quartum articulum fuit motum, an liceat prelatis ecclesiasticis actus secularis dominii in propria persona exercere? Fuit responsum, quod si per verbum "actus secu- laris dominii“ intelligantur actus, quos vnus secularis dominus posset agere seu exercere; tunc dicendum est, quod aliquos tales actus potest licite prelatus in propria persona exercere, sicut sunt vendere, impignorare, infeudare modis et formis a iure ordinatis. Aliqui sunt, quos non licet in propria persona exercere, sed debent habere yconomum, vicedominum vel procuratorem, qui hec exerceat, de quibus actibus in iure cauetur in rubrica „Ne clerici uel monachi secular. negociis se inmisceant,“ et aliis iuribus. Fuit motum: an illa potestas coactiua, que debet exerceri per yconomum etc. sit apud prelatum ecclesie? Dictus Johannes de Palomar respondit, quod hec questio presupponit aliam, de qua sunt diuerse opiniones inter doctores: apud quem sit dominium rerum ecclesie? et alterius: an acciones sint in persona tutoris uel procuratoris? an sit 1433.
Strana 501
Liber de Legationibus. 501 exercicium ipsarum in demandante ipso actore uel procuratore? et alias intricaciones, de quibus non est opus ad presens agere. Sed cum multum instaretur dicere opinionem suam, dixit, quod si ocium haberet et liberet solaciari in disputando, daret opcionem arguenti; sed magis esset opinio sua, quod dominium rerum ecclesie est apud Christum, et prelati et alii ecclesiastici sunt canonici administratores ad instar tutorum, sed ampliorem habent potestatem seu administracionem, quam tutores; et constituendo et yconomum seu vicedominum etc., eorum constitucione debite facta, yconomus seu vicedominus habet illam potestatem coactiuam seu exercicium iurisdiccionis etc. Item circa quartum articulum pro declaracione prime conclusionis est concor- datum, quod verba "iuste acquisita,“ in ipsa posita, omnia in eadem contenta determinant. Item circa secundam conclusionem, cum sacri canones et doctores sancti sic loquantur: bona ecclesie, res ecclesie, facultates ecclesie, et inter doctores varie sint opiniones, apud quem sit ipsarum rerum dominium (prout notat glossa et doctores in. c. expedit xn. q. i.) ad nullam illarum opinionum intendunt aliquem cohartare, nec aliquam illarum opinionum excludere; sed sit vnicuique facultas, illam, que sibi melior videbitur, probabiliter susti- nere. Dixerunt preterea dicti Boemi, quod ipsi tenent, quod clerici aut viri ecclesiastici rerum temporalium ecclesie sunt administratores et non domini, ad modum loquendi scripture, doctorum sanctorum et canonum. Item Boemi dicunt, quod in omnibus emergenciis stare volunt dictamini iudicis ex vnanimi consensu in Egra compactati.“ 1433. Litera dirigenda principibus pro pace ex parte legatorum sacri concilii. „Philibertus etc. vniuersis Christi fidelibus salutem in omnium saluatore, pacisque et vnitatis ecclesiastice gaudere profectibus. Exultate ecclesie filii, et qui Christiano gaudetis nomine iubilate, laudem dicite deo nostro; magnificate nobiscum dominum, vox laudis resonet et accio graciarum. Ecce, dilectissimi ecclesie filii, exoptatus votis omnium dies venit, quo Boemorum discidio diuina operacione sublato, pax et vnitas facta est. Jam non erit differencia Boemi et alterius lingue populi Christiani, sed omnes in Christo sunt vnum, et ecclesiastice vnitatis vinculo connectuntur. Cessent amodo iurgia, cessent bella, recondantur truces gladii in vaginis; omnis bellica feritas conquiescat, aboleatur pristinarum discordiarum memoria, et pullulet seges amplissime caritatis. Quis fidelis pro tanto diuine largifluencie beneficio non censeat laudes deo et graciarum munera cele- branda? et quis, nisi Christiani nominis inimicus, hanc beatam pacem et vnitatem audebit temeritate impia perturbare? Propterea auctoritate omnipotentis dei et beatorum aposto- lorum Petri et Pauli, ex parte dicti sacri generalis concilii districte precipiendo mandamus vniuersis et singulis Christi fidelibus, cuiusuis status, gradus, preeminencie aut condicionis existant, singulis habitis pro sufficienter expressis, quatinus Boemis et Morauis Christianam, bonam, firmam et perpetuam pacem conseruent, nec eandem quisquam audeat violare; omnesque et singulos, quoniam in Christo sunt vnum, quatenus humanitatis et Christiane fraternitatis officia mutuo sibi studeant exhibere, ut caritas dietim magis et magis habundet, per uiscera misericordie domini nostri Jhesu Christi attencius exhortamur. Datum etc." 193. (1433.) (s. d.)
Liber de Legationibus. 501 exercicium ipsarum in demandante ipso actore uel procuratore? et alias intricaciones, de quibus non est opus ad presens agere. Sed cum multum instaretur dicere opinionem suam, dixit, quod si ocium haberet et liberet solaciari in disputando, daret opcionem arguenti; sed magis esset opinio sua, quod dominium rerum ecclesie est apud Christum, et prelati et alii ecclesiastici sunt canonici administratores ad instar tutorum, sed ampliorem habent potestatem seu administracionem, quam tutores; et constituendo et yconomum seu vicedominum etc., eorum constitucione debite facta, yconomus seu vicedominus habet illam potestatem coactiuam seu exercicium iurisdiccionis etc. Item circa quartum articulum pro declaracione prime conclusionis est concor- datum, quod verba "iuste acquisita,“ in ipsa posita, omnia in eadem contenta determinant. Item circa secundam conclusionem, cum sacri canones et doctores sancti sic loquantur: bona ecclesie, res ecclesie, facultates ecclesie, et inter doctores varie sint opiniones, apud quem sit ipsarum rerum dominium (prout notat glossa et doctores in. c. expedit xn. q. i.) ad nullam illarum opinionum intendunt aliquem cohartare, nec aliquam illarum opinionum excludere; sed sit vnicuique facultas, illam, que sibi melior videbitur, probabiliter susti- nere. Dixerunt preterea dicti Boemi, quod ipsi tenent, quod clerici aut viri ecclesiastici rerum temporalium ecclesie sunt administratores et non domini, ad modum loquendi scripture, doctorum sanctorum et canonum. Item Boemi dicunt, quod in omnibus emergenciis stare volunt dictamini iudicis ex vnanimi consensu in Egra compactati.“ 1433. Litera dirigenda principibus pro pace ex parte legatorum sacri concilii. „Philibertus etc. vniuersis Christi fidelibus salutem in omnium saluatore, pacisque et vnitatis ecclesiastice gaudere profectibus. Exultate ecclesie filii, et qui Christiano gaudetis nomine iubilate, laudem dicite deo nostro; magnificate nobiscum dominum, vox laudis resonet et accio graciarum. Ecce, dilectissimi ecclesie filii, exoptatus votis omnium dies venit, quo Boemorum discidio diuina operacione sublato, pax et vnitas facta est. Jam non erit differencia Boemi et alterius lingue populi Christiani, sed omnes in Christo sunt vnum, et ecclesiastice vnitatis vinculo connectuntur. Cessent amodo iurgia, cessent bella, recondantur truces gladii in vaginis; omnis bellica feritas conquiescat, aboleatur pristinarum discordiarum memoria, et pullulet seges amplissime caritatis. Quis fidelis pro tanto diuine largifluencie beneficio non censeat laudes deo et graciarum munera cele- branda? et quis, nisi Christiani nominis inimicus, hanc beatam pacem et vnitatem audebit temeritate impia perturbare? Propterea auctoritate omnipotentis dei et beatorum aposto- lorum Petri et Pauli, ex parte dicti sacri generalis concilii districte precipiendo mandamus vniuersis et singulis Christi fidelibus, cuiusuis status, gradus, preeminencie aut condicionis existant, singulis habitis pro sufficienter expressis, quatinus Boemis et Morauis Christianam, bonam, firmam et perpetuam pacem conseruent, nec eandem quisquam audeat violare; omnesque et singulos, quoniam in Christo sunt vnum, quatenus humanitatis et Christiane fraternitatis officia mutuo sibi studeant exhibere, ut caritas dietim magis et magis habundet, per uiscera misericordie domini nostri Jhesu Christi attencius exhortamur. Datum etc." 193. (1433.) (s. d.)
Strana 502
302 Aegidii Carlerii, 194. (1433.) (s. d.) "In nomine domini etc. Nos Philibertus etc. Cum inter nos et generalem congre- gacionem regni Boemie et marchionatus Morauie pro pace et vnitate iuxta concordata et conclusa fuerunt capitula, que sequuntur: (inserentur), vos quoque A. B. C. etc. volentes stare in concordatis, et ea effectui debito demandare, vnitatis professionem et sponsionem feceritis, et pacem firmaueritis, atque treugas, prout in literis sigillis A. B. C. etc. munitis plenius continetur, nos pariformiter in concordatis, in dictis capitulis contentis, stare volentes, omniaque in eis contenta rata et grata habentes, et volentes effectui debito demandare, auctoritate dicti sacri generalis concilii admittimus et recipimus vnitatem et pacem per vos initam et firmatam, et tollimus quoad vos, terras et subditos vestros, omnes sentencias censure ecclesiastice, et plenariam abolicionem facimus. Item auctoritate dei omnipotentis, beatorum apostolorum Petri et Pauli, et dicti sacri generalis concilii pronunciamus Christianam, veram, perpetuam, firmam et bonam pacem inter vniuersum Christianum populum, graciam et communionem sancte Romane ecclesie obtinentem, et omnes vos et vestros; quam quicumque violare presumpserit, dei omnipotentis maledic- cionem se nouerit incurrisse. Mandamus preterea auctoritate predicta Christiani orbis principibus et aliis Christi fidelibus vniuersis, cuiuscumque status, gradus, preeminencie aut dignitatis existant, quatinus vobis et omnibus subditis vestris Christianam, bonam, firmam et perpetuam pacem obseruent, et quod de cetero pro causis discensionum ex nonnullis difficultatibus circa materias fidei et sacramentorum inter vos et conuicinos vestros dudum exortis et agitatis, vos subditosque vestros inuadere, uel offendere nullo modo presumant ; sed tamquam fratres, sancte videlicet matris ecclesie filios, eidem reue- rentes et obedientes habeant, et fraterna dileccione contractent. Et quoniam, postquam per dei graciam pro causis fidei est bona et perpetua pax, que foueri et omni studio nutriri debet, ne occasione aliorum negociorum seu causarum, que nomine corone regni uel priuatarum personarum moueri possent, bellorum valeat malicia suscitari, treugas generaliter spopondistis, ut bellis omnino cessantibus per dietas placiti vel alias, concordia uel iudicio, talia pertractentur, quas durare promisistis usque ad proximum Pascha dominice resurreccionis et per annum postea subsequentem. Idcirco auctoritate, qua supra, dictas treugas vobis et subditis vestris ab omnibus principibus et communitatibus, baronibus et clientibus precipimus fideliter obseruari, et nullatenus violari, uel violare permitti omni dolo et fraude cessantibus. Et pro meliori disposicione rerum predictarum, stabilimento et corroboracione pacis, conuentum est, dietam celebrari in ciuitate t. die t., in qua nos, dicti legati sacri concilii, deo propicio intendimus interesse conuocareque principes et comunitates circumstantes, ut ibidem spiritus sancti gracia mediante ordo et disposicio preparetur et agatur, ut bellis cessantibus super memoratis controuersiis finis laudabilis imponatur. Tandem quoniam pacem et vnitatem Christiani populi toto desiderio perop- tamus, cum ad presens sint aliqui hanc Christianam pacem et ecclesiasticam vnitatem acceptare et firmare hesitantes, nos volentes viam debite preparare, omnes barones et clientes, ciuitates et alias vniuersitates, qui Christianam pacem et ecclesiasticam vnitatem pure et simpliciter voluerint acceptare, que uel qui consimilem sponsionem, quam vos fecistis, vnitatis, pacis et treugarum firmauerint suis literis et sigillis, hine vsque ad dictum diem, in quo dieta est celebranda, omnibus superius contentis gaudere volumus et potiri, et vobis ad dictam dietam vel intra litteras transmittentibus nos pariformiter
302 Aegidii Carlerii, 194. (1433.) (s. d.) "In nomine domini etc. Nos Philibertus etc. Cum inter nos et generalem congre- gacionem regni Boemie et marchionatus Morauie pro pace et vnitate iuxta concordata et conclusa fuerunt capitula, que sequuntur: (inserentur), vos quoque A. B. C. etc. volentes stare in concordatis, et ea effectui debito demandare, vnitatis professionem et sponsionem feceritis, et pacem firmaueritis, atque treugas, prout in literis sigillis A. B. C. etc. munitis plenius continetur, nos pariformiter in concordatis, in dictis capitulis contentis, stare volentes, omniaque in eis contenta rata et grata habentes, et volentes effectui debito demandare, auctoritate dicti sacri generalis concilii admittimus et recipimus vnitatem et pacem per vos initam et firmatam, et tollimus quoad vos, terras et subditos vestros, omnes sentencias censure ecclesiastice, et plenariam abolicionem facimus. Item auctoritate dei omnipotentis, beatorum apostolorum Petri et Pauli, et dicti sacri generalis concilii pronunciamus Christianam, veram, perpetuam, firmam et bonam pacem inter vniuersum Christianum populum, graciam et communionem sancte Romane ecclesie obtinentem, et omnes vos et vestros; quam quicumque violare presumpserit, dei omnipotentis maledic- cionem se nouerit incurrisse. Mandamus preterea auctoritate predicta Christiani orbis principibus et aliis Christi fidelibus vniuersis, cuiuscumque status, gradus, preeminencie aut dignitatis existant, quatinus vobis et omnibus subditis vestris Christianam, bonam, firmam et perpetuam pacem obseruent, et quod de cetero pro causis discensionum ex nonnullis difficultatibus circa materias fidei et sacramentorum inter vos et conuicinos vestros dudum exortis et agitatis, vos subditosque vestros inuadere, uel offendere nullo modo presumant ; sed tamquam fratres, sancte videlicet matris ecclesie filios, eidem reue- rentes et obedientes habeant, et fraterna dileccione contractent. Et quoniam, postquam per dei graciam pro causis fidei est bona et perpetua pax, que foueri et omni studio nutriri debet, ne occasione aliorum negociorum seu causarum, que nomine corone regni uel priuatarum personarum moueri possent, bellorum valeat malicia suscitari, treugas generaliter spopondistis, ut bellis omnino cessantibus per dietas placiti vel alias, concordia uel iudicio, talia pertractentur, quas durare promisistis usque ad proximum Pascha dominice resurreccionis et per annum postea subsequentem. Idcirco auctoritate, qua supra, dictas treugas vobis et subditis vestris ab omnibus principibus et communitatibus, baronibus et clientibus precipimus fideliter obseruari, et nullatenus violari, uel violare permitti omni dolo et fraude cessantibus. Et pro meliori disposicione rerum predictarum, stabilimento et corroboracione pacis, conuentum est, dietam celebrari in ciuitate t. die t., in qua nos, dicti legati sacri concilii, deo propicio intendimus interesse conuocareque principes et comunitates circumstantes, ut ibidem spiritus sancti gracia mediante ordo et disposicio preparetur et agatur, ut bellis cessantibus super memoratis controuersiis finis laudabilis imponatur. Tandem quoniam pacem et vnitatem Christiani populi toto desiderio perop- tamus, cum ad presens sint aliqui hanc Christianam pacem et ecclesiasticam vnitatem acceptare et firmare hesitantes, nos volentes viam debite preparare, omnes barones et clientes, ciuitates et alias vniuersitates, qui Christianam pacem et ecclesiasticam vnitatem pure et simpliciter voluerint acceptare, que uel qui consimilem sponsionem, quam vos fecistis, vnitatis, pacis et treugarum firmauerint suis literis et sigillis, hine vsque ad dictum diem, in quo dieta est celebranda, omnibus superius contentis gaudere volumus et potiri, et vobis ad dictam dietam vel intra litteras transmittentibus nos pariformiter
Strana 503
Liber de Legationibus. 503 literas nostras volumus elargiri, in quorum omnium fidem et testimonium presentes literas fecimus sigillorum nostrorum appensione munitas. Datum etc." Forma literarum pro parte Boemorum, principum et aliorum. „In dei nomine etc. Cum inter legatos sacri generalis concilii et generalem con- gregacionem regni Boemie et marchionatus Morauie pro vnitate et pace inita, concordata et conclusa fuerint capitula infra scripta (inserantur: Nos A. B. C. ete) omnia et singula in dictis capitulis contenta rata, grata et firma habentes, ac volentes concordata et conclusa effectui, prout est racioni consonum, demandare, in primis tamquam viri catholici, fideique catholice et apostolice professores, et amplectantes ecclesiasticam vnitatem, ipsas tenere, seruare, defendereque promittimus; sancte matri ecclesie, sacroque generali concilio ipsam representanti, Romano pontifici, nostrisque pontificibus et prepositis aliis, canonice intran- tibus, reuerenciam et obedienciam pollicemur secundum legem dei et sanctorum patrum instituta. Ceterum, cum propter aliquas difficultates, circa materias fidei et sacramentorum exortas, inter nos et conuicinos nostros, tam extra quam intra regnum et marchionatum consistentes, bella diucius fuerint agitata, et iam per dei graciam inter dictos legatos sacri concilii et generalem congregacionem dicti regni sit facta concordia, ut in prein- sertis capitulis continetur, pacem, quam in eisdem promisimus, suscipere et inire volentes cum vniuerso reliquo populo Christiano, siue infra dictum regnum siue extra sistentem, per fidem et honorem nostrum omni dolo et fraude cessantibus promittimus et spondemus bonam, Christianam, firmam et perpetuam pacem tenere, seruare et nullatenus violare seu violari permittere, sed facere a nostris omnibus subditis firmiter obseruare, uolentes in presenti habere pro insertis omnes clausulas, que pro stabilimento, robore et firmitate pacis in instrumentis seu literis pacis inseri et apponi sunt solite. Et quoniam eciam in dictis capitulis est contentum pro bono stabilimento pacis et nutrienda concordia et amicicia inter nos et alios, quos aduersarios habuimus, quod, postquam pro causis fidei est bona pax, cesset omnis occasio arma seu bella mouendi, fiant generales treuge pro- aliis negociis seu aliis causis, volentes eciam hoc, prout dictum est, effectu implere bona fide absque dolo et fraude, promittimus pro omnibus causis et negociis, quas nomine corone dicti regni, uel eciam singulares persone habemus vel habent, uel habere inten- dimus uel intendunt, cum quibuscumque principibus, ciuitatibus uel aliis personis de parte altera cessabimus ab omni via facti, treugasque vere et fideliter habebimus et seruabimus hine ad festum dominice resurreccionis et per annum post illam inmediate sequentem. Bella vel inuasiones non mouebimus, uel agemus, nee mouere vel agere permittemus, sed treugas fideliter obseruabimus et obseruari ab omnibus nostris subditis faciemus, nec permittemus modo aliquo violari. Est eciam pro bono stabilimento pacis, concordie et amicicie ampliande, conuentum et condictum fieri vnam dietam placiti in ciuitate t. die t., in qua intererunt legati sacri concilii et principes et comunitates circumstantes per se uel suos ambassiatores, nosque ad ipsam dietam nostros ambassiatores transmittemus, ut ibidem spiritus sancti gracia largiente circa alias controuersias aliqua bona disposicio ordinetur, per quam cessantibus bellis possit per iusticiam uel amicabilem conuencionem bonus finis seu disposicio practicari. 195. (1433.) (s. d.)
Liber de Legationibus. 503 literas nostras volumus elargiri, in quorum omnium fidem et testimonium presentes literas fecimus sigillorum nostrorum appensione munitas. Datum etc." Forma literarum pro parte Boemorum, principum et aliorum. „In dei nomine etc. Cum inter legatos sacri generalis concilii et generalem con- gregacionem regni Boemie et marchionatus Morauie pro vnitate et pace inita, concordata et conclusa fuerint capitula infra scripta (inserantur: Nos A. B. C. ete) omnia et singula in dictis capitulis contenta rata, grata et firma habentes, ac volentes concordata et conclusa effectui, prout est racioni consonum, demandare, in primis tamquam viri catholici, fideique catholice et apostolice professores, et amplectantes ecclesiasticam vnitatem, ipsas tenere, seruare, defendereque promittimus; sancte matri ecclesie, sacroque generali concilio ipsam representanti, Romano pontifici, nostrisque pontificibus et prepositis aliis, canonice intran- tibus, reuerenciam et obedienciam pollicemur secundum legem dei et sanctorum patrum instituta. Ceterum, cum propter aliquas difficultates, circa materias fidei et sacramentorum exortas, inter nos et conuicinos nostros, tam extra quam intra regnum et marchionatum consistentes, bella diucius fuerint agitata, et iam per dei graciam inter dictos legatos sacri concilii et generalem congregacionem dicti regni sit facta concordia, ut in prein- sertis capitulis continetur, pacem, quam in eisdem promisimus, suscipere et inire volentes cum vniuerso reliquo populo Christiano, siue infra dictum regnum siue extra sistentem, per fidem et honorem nostrum omni dolo et fraude cessantibus promittimus et spondemus bonam, Christianam, firmam et perpetuam pacem tenere, seruare et nullatenus violare seu violari permittere, sed facere a nostris omnibus subditis firmiter obseruare, uolentes in presenti habere pro insertis omnes clausulas, que pro stabilimento, robore et firmitate pacis in instrumentis seu literis pacis inseri et apponi sunt solite. Et quoniam eciam in dictis capitulis est contentum pro bono stabilimento pacis et nutrienda concordia et amicicia inter nos et alios, quos aduersarios habuimus, quod, postquam pro causis fidei est bona pax, cesset omnis occasio arma seu bella mouendi, fiant generales treuge pro- aliis negociis seu aliis causis, volentes eciam hoc, prout dictum est, effectu implere bona fide absque dolo et fraude, promittimus pro omnibus causis et negociis, quas nomine corone dicti regni, uel eciam singulares persone habemus vel habent, uel habere inten- dimus uel intendunt, cum quibuscumque principibus, ciuitatibus uel aliis personis de parte altera cessabimus ab omni via facti, treugasque vere et fideliter habebimus et seruabimus hine ad festum dominice resurreccionis et per annum post illam inmediate sequentem. Bella vel inuasiones non mouebimus, uel agemus, nee mouere vel agere permittemus, sed treugas fideliter obseruabimus et obseruari ab omnibus nostris subditis faciemus, nec permittemus modo aliquo violari. Est eciam pro bono stabilimento pacis, concordie et amicicie ampliande, conuentum et condictum fieri vnam dietam placiti in ciuitate t. die t., in qua intererunt legati sacri concilii et principes et comunitates circumstantes per se uel suos ambassiatores, nosque ad ipsam dietam nostros ambassiatores transmittemus, ut ibidem spiritus sancti gracia largiente circa alias controuersias aliqua bona disposicio ordinetur, per quam cessantibus bellis possit per iusticiam uel amicabilem conuencionem bonus finis seu disposicio practicari. 195. (1433.) (s. d.)
Strana 504
504 Aegidii Carlerii, Forma literarum ciuitatum, baronum aut clientum. 196. (1433.) (s. d.) „T. ciuitas, uel baro, uel cliens tenore presencium rata et grata atque firma habentes ea omnia, que pro vnitate ecclesiastica et pace firma et perpetua cum reliquo Christiano populo, pro causis fidei et treugis, pro causis aliis vsque ad proximum Pascha dominice resurreccionis et annum postea subsequentem concordata et conclusa sunt Prage, prout in literis datis etc. et sigillatis etc. continentur, volentes proinde haberi, ac si presentibus ab integro essent inserta, vnitatem ecclesiasticam profitemur, et tenere et obseruare volumus, atque bonam, Christianam, firmam et perpetuam pacem pro causis fidei et pro aliis negociis, dictas treugas ipsaque omnia per fidem et honorem nostrum seruare et tenere promittimus, et facere a nostris omnibus subditis obseruari, omni dolo et fraude cessantibus, in quorum fidem et testimonium presentes fecimus literas sigillo nostro munitas. Datum et actum Prage etc."
504 Aegidii Carlerii, Forma literarum ciuitatum, baronum aut clientum. 196. (1433.) (s. d.) „T. ciuitas, uel baro, uel cliens tenore presencium rata et grata atque firma habentes ea omnia, que pro vnitate ecclesiastica et pace firma et perpetua cum reliquo Christiano populo, pro causis fidei et treugis, pro causis aliis vsque ad proximum Pascha dominice resurreccionis et annum postea subsequentem concordata et conclusa sunt Prage, prout in literis datis etc. et sigillatis etc. continentur, volentes proinde haberi, ac si presentibus ab integro essent inserta, vnitatem ecclesiasticam profitemur, et tenere et obseruare volumus, atque bonam, Christianam, firmam et perpetuam pacem pro causis fidei et pro aliis negociis, dictas treugas ipsaque omnia per fidem et honorem nostrum seruare et tenere promittimus, et facere a nostris omnibus subditis obseruari, omni dolo et fraude cessantibus, in quorum fidem et testimonium presentes fecimus literas sigillo nostro munitas. Datum et actum Prage etc."
Strana 505
Liber de Legationibus. 505 Tercia legacio. Nomina legatorum: Dominus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus episcopus Augustensis. Dominus Johannes, abbas de Moulbron. Dominus Johannes de Palomar, auditor. Dominus Martinus Berruerii, decanus Turonensis. Dominus Tilmanus, prepositus sancti Florini de Confluencia. Dominus Egidius Carlerii, decanus Cameracensis. Magister Henricus Tok, canonicus Magdebourgensis. Magister Thomas Halzbach, doctor Wienensis. Prepositus Ratisponensis. Prior predicatorum Basiliensis. Magister Thomas de Courcellis, canonicus Atrebatensis. Hec legacio recessit vi Augusti ad Ratisponam, anno domini M° ccce xxXII°. Tercia legacio sacri Basiliensis concilii, que facta fuit in Ratisponam pro reduccione Bohemorum. Die Lune, xvI" mensis Augusti, anno domini M' cccc xxx° nn° intrauerunt ambas- siatores sacri concilii duodecim Ratisponam, et eadem die intrauerunt eciam ambassiatores regni Boemie, videlicet domini de Noua domo, Henricus Filzenconis, dominus Tasco, barones, Chapco capitaneus, Socho, Benecius Mocrows, dominus Guillielmus Cosca, milites, clientes, de antiqua Praga Johannes Woluar, Johannes a Boue, de Noua Praga Mauricius, qui obiit, Cheling, magister Johannes de Rocquezana et Martinus, et alii de quatuor ciuitatibus, scilicet de Zach et Thabor, de Clatouia, de Greez regine. 1434. 16. Aug. Scriptores I. 64
Liber de Legationibus. 505 Tercia legacio. Nomina legatorum: Dominus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus episcopus Augustensis. Dominus Johannes, abbas de Moulbron. Dominus Johannes de Palomar, auditor. Dominus Martinus Berruerii, decanus Turonensis. Dominus Tilmanus, prepositus sancti Florini de Confluencia. Dominus Egidius Carlerii, decanus Cameracensis. Magister Henricus Tok, canonicus Magdebourgensis. Magister Thomas Halzbach, doctor Wienensis. Prepositus Ratisponensis. Prior predicatorum Basiliensis. Magister Thomas de Courcellis, canonicus Atrebatensis. Hec legacio recessit vi Augusti ad Ratisponam, anno domini M° ccce xxXII°. Tercia legacio sacri Basiliensis concilii, que facta fuit in Ratisponam pro reduccione Bohemorum. Die Lune, xvI" mensis Augusti, anno domini M' cccc xxx° nn° intrauerunt ambas- siatores sacri concilii duodecim Ratisponam, et eadem die intrauerunt eciam ambassiatores regni Boemie, videlicet domini de Noua domo, Henricus Filzenconis, dominus Tasco, barones, Chapco capitaneus, Socho, Benecius Mocrows, dominus Guillielmus Cosca, milites, clientes, de antiqua Praga Johannes Woluar, Johannes a Boue, de Noua Praga Mauricius, qui obiit, Cheling, magister Johannes de Rocquezana et Martinus, et alii de quatuor ciuitatibus, scilicet de Zach et Thabor, de Clatouia, de Greez regine. 1434. 16. Aug. Scriptores I. 64
Strana 506
506 Aegidii Carlerii, 18. Aug. ltem die Martis sequente, que fuit xvn" eiusdem mensis, congregati fuerunt prefati legati sacri concilii in domo domini Lubicensis, simul cum domino auditore, et ibi legerunt instrucciones datas a sacro concilio. Concluserunt eciam, quod bonum esset visitare illos, qui uenerant de Boemia, per hune modum, quod aliqui ex legatis sacri concilii irent per domos singulorum, congratulando aduentui eorum, et eciam eos exhortando, quod haberent pacienciam super mora aduentus domini imperatoris ; et ad hoc fuerunt deputati dominus auditor, dominus prepositus sancti Florini, dominus decanus Cameracensis et prepositus Ratisponensis. Qui quidem deputati eodem die predictos Boemos visitauerunt; et e conuerso plures ex baronibus Boemie, ac eciam illi de vniuersitate et magister Johannes de Roquezana visitauerunt dominum Constanciensem. Circa uero horam vesper- tinam illius diei multum tristes erant barones de Boemia, putantes imperatorem non esse cito venturum, in tantum, ut racione huius dicerent, se velle recedere. Sed subito vene- runt litere imperatoris ad dominum Menardum de Noua domo et ad dominum auditorem, per quas fuerunt consolati. Item die Mercurii, xvin" eiusdem mensis, conuenerunt legati sacri concilii in capitulo fratrum predicatorum, tractantes super modo procedendi, tenendo tam apud imperatorem, quam apud nuncios Boemorum. Et ibi conclusum fuit, quod dominus auditor haberet portare verbum, quociens opus esset, quemadmodum prius fecerat in Boemia, quodque in tractatu negociorum permitterentur nuncii Boemorum esse aggressores et petitores ; legati autem concilii constituerent se responsales, vt ipsis Boemis auditis possent conueniencius responsa dari, attento maxime, quod legati concilii illue venerant tamquam mandati ab imperatore. Dum vero ibidem essent congregati supradicti legati, venerunt plures nobiles de Plzna et alii, supplicantes eisdem legatis, ut vellent concedere omnibus nunciis et aliis, qui venerant de Boemia, quod possent ingredi ad diuina quemadmodum illi, qui iam receperant ecclesiasticam vnitatem, ne inter ipsos Boemos diuisio appareret. Quibus fuit responsum, quod hoc numquam eis concessum fuerat in aliis conuencionibus, neque nunc posset per predictos legatos concedi, cum ad hoc non haberent potestatem a sacro concilio. Demum fuit ibidem conclusum, quod omnes ipsi legati concilii haberent visitare illo die nuncios Boemorum in vnum congregatos, et quod hoc eis intimaretur. Eodem die Mercurii post prandium legati concilii nuncios Boemorum, simul con- gregatos in domo domini Menardi de Noua domo, uisitauerunt. Et ibi habuit verbum dominus auditor, exponens in effectu magnam affeccionem, quam habuerat et habebat sacrum concilium ad pacem, prosperitatem et bonum statum regni Boemie, pro quibus procurandis iam plures legaciones transmiserat, non volens parcere laboribus neque expensis ; et adhuc domini legati presentes ad illa se laboraturos offerebant, et cum ipsis taliter agere in omni caritate et dileccione, quod bona pax et vnio perficeretur. Postea exhortatus est ipsos, quod pacienter ferrent paruam moram adventus domini imperatoris ; nam per literas suas scripserat, quod die Assumpcionis erat apud Augustam, et exinde die noctuque ad ipsam ciuitatem Ratisponensem properaret. Ad hec vero prefati Boemi per organum magistri Johannis de Roquezana responderunt, inprimis regraciando vene- rando concilio Basiliensi, et eciam suis ambassiatoribus de bona affeccione etc., dicens eciam illos de regno Boemie esse paratos ad laborandum pro vnione, pace et bono statu tocius ecclesie. Deinde subiunxit, quomodo dominus imperator eis scripserat, quod ipse 1434. 17. Aug.
506 Aegidii Carlerii, 18. Aug. ltem die Martis sequente, que fuit xvn" eiusdem mensis, congregati fuerunt prefati legati sacri concilii in domo domini Lubicensis, simul cum domino auditore, et ibi legerunt instrucciones datas a sacro concilio. Concluserunt eciam, quod bonum esset visitare illos, qui uenerant de Boemia, per hune modum, quod aliqui ex legatis sacri concilii irent per domos singulorum, congratulando aduentui eorum, et eciam eos exhortando, quod haberent pacienciam super mora aduentus domini imperatoris ; et ad hoc fuerunt deputati dominus auditor, dominus prepositus sancti Florini, dominus decanus Cameracensis et prepositus Ratisponensis. Qui quidem deputati eodem die predictos Boemos visitauerunt; et e conuerso plures ex baronibus Boemie, ac eciam illi de vniuersitate et magister Johannes de Roquezana visitauerunt dominum Constanciensem. Circa uero horam vesper- tinam illius diei multum tristes erant barones de Boemia, putantes imperatorem non esse cito venturum, in tantum, ut racione huius dicerent, se velle recedere. Sed subito vene- runt litere imperatoris ad dominum Menardum de Noua domo et ad dominum auditorem, per quas fuerunt consolati. Item die Mercurii, xvin" eiusdem mensis, conuenerunt legati sacri concilii in capitulo fratrum predicatorum, tractantes super modo procedendi, tenendo tam apud imperatorem, quam apud nuncios Boemorum. Et ibi conclusum fuit, quod dominus auditor haberet portare verbum, quociens opus esset, quemadmodum prius fecerat in Boemia, quodque in tractatu negociorum permitterentur nuncii Boemorum esse aggressores et petitores ; legati autem concilii constituerent se responsales, vt ipsis Boemis auditis possent conueniencius responsa dari, attento maxime, quod legati concilii illue venerant tamquam mandati ab imperatore. Dum vero ibidem essent congregati supradicti legati, venerunt plures nobiles de Plzna et alii, supplicantes eisdem legatis, ut vellent concedere omnibus nunciis et aliis, qui venerant de Boemia, quod possent ingredi ad diuina quemadmodum illi, qui iam receperant ecclesiasticam vnitatem, ne inter ipsos Boemos diuisio appareret. Quibus fuit responsum, quod hoc numquam eis concessum fuerat in aliis conuencionibus, neque nunc posset per predictos legatos concedi, cum ad hoc non haberent potestatem a sacro concilio. Demum fuit ibidem conclusum, quod omnes ipsi legati concilii haberent visitare illo die nuncios Boemorum in vnum congregatos, et quod hoc eis intimaretur. Eodem die Mercurii post prandium legati concilii nuncios Boemorum, simul con- gregatos in domo domini Menardi de Noua domo, uisitauerunt. Et ibi habuit verbum dominus auditor, exponens in effectu magnam affeccionem, quam habuerat et habebat sacrum concilium ad pacem, prosperitatem et bonum statum regni Boemie, pro quibus procurandis iam plures legaciones transmiserat, non volens parcere laboribus neque expensis ; et adhuc domini legati presentes ad illa se laboraturos offerebant, et cum ipsis taliter agere in omni caritate et dileccione, quod bona pax et vnio perficeretur. Postea exhortatus est ipsos, quod pacienter ferrent paruam moram adventus domini imperatoris ; nam per literas suas scripserat, quod die Assumpcionis erat apud Augustam, et exinde die noctuque ad ipsam ciuitatem Ratisponensem properaret. Ad hec vero prefati Boemi per organum magistri Johannis de Roquezana responderunt, inprimis regraciando vene- rando concilio Basiliensi, et eciam suis ambassiatoribus de bona affeccione etc., dicens eciam illos de regno Boemie esse paratos ad laborandum pro vnione, pace et bono statu tocius ecclesie. Deinde subiunxit, quomodo dominus imperator eis scripserat, quod ipse 1434. 17. Aug.
Strana 507
Liber de Legationibus. 507 esset Ratispone in festo Assumpcionis, et ea de causa venerant, ut ibi interessent in termino, intrauissentque Ratisponam ipso die Assumpcionis Marie; sed audientes, quod imperator nundum veniebat, manserunt illo die in Cambia, et distulerunt intrare vsque in crastinum. Ipsi quoque, ut dicebant, non poterant diu tardare propter ea, que erant agenda in regno suo. Et legati concilii excusauerunt dominum imperatorem, quod non ita exacte poterat implere ea, que proponebat, propter multitudinem occupacionum incum- bencium administracioni, quam habebat, specialiterque fuit facta mencio de tractatu pacis cum Luduico duce Bauarie, in quo multo tempore fuerat occupatus. Item die Veneris sequenti, xx eiusdem mensis, accesserunt dominus auditor, 20. Aug. prepositus Ratisponensis et magister Thomas de Courcellis ad nuncios regni Boemie in hospicio ciuium Pragensium ex deliberacione aliorum legatorum sacri concilii. Et coram ipsis Boemis ibidem congregatis dominus auditor exhortatus est eos, ut abstinerent ab ingressu ecclesiarum tempore celebracionis diuinorum, dicens, quod ita semper factum fuerat in Egra, in Basilea et aliis locis, ne per ingressum eorum ad diuina, et repulsam que fieret, possent aliqua offendicula paci tractande prestari; et cum plures sacerdotes ciuitatis Ratisponensis ipsi domino auditori verbum super hoc fecissent, responderat, quod ipsi pro sua prudencia sponte vellent abstinere, vt credebat. Quare exhortabatur eos, quod ita facerent, allegans, quod inter ecclesiam et ipsos non erant adhuc nisi sponsalia de futuro; cum autem essent sponsalia contracta per verba de presenti, videlicet bona vnione facta, tunc sibi inuicem darent oscula, essetque ipsis vnum templum et vnum altare. Ad hec prefati Boemi per organum magistri Johannis de Roquezana respon- derunt, quod ipsi hactenus sustinuerant et ignominiam et multa mala pro defensione veritatis, et adhuc erant parati sustinere maiora, incedentes, sicut loquitur apostolus, inter infamiam et famam bonam. Adiunxit eciam, quod hii, qui secum erant, dicebant, quod sacerdotes male viuentes, sicut erant nostri, pocius debebant eici de ecclesia, quam laycus fidelis, recipiens communionem sub vtraque specie; volebant tamen ipsi bene cauere ea, que prestare possent offendiculum paci tractande seu componende. Ad hec dominus auditor respondit in hunc modum : Magister Johannes de Roquezana multa dixit, sed non volo pro nunc ad singula respondere, quia hoc magis faceret ad turbacionem, quam ad pacem ; sed tamen ad illud, quod dicit de malis sacerdotibus, licet sint in ecclesia boni et mali, tamen mali sunt tollerandi, quousque per sentenciam iudicis fuerit declaratum, eos euitari debere; vnde et Christus non repulit Judam a communione, quamuis esset pessimus. Nichilominus ad reformacionem malorum, qui sunt in ecclesia, laborandum est cum bona discrecione et bono ordine; nam et quando vulnus debet sanari, oportet congruum tempus maturacionis eius expectare, et debita preparamenta disponere, ne si ante tempus incidatur, pocius augeatur, quam curetur. Vnde multi sunt, qui habent zelum, sed non secundum scienciam, et dum credunt reformare, destruunt et interficiunt. Sed sacrum concilium wlt facere debitam reformacionem, et iam certa decreta disposuit, que suo tempore publicabuntur ; et non solum wlt facere decreta, sed eciam transmittere notabiles personas ad diuersas regiones, qui reformacionem ipsam cum effectu demandent execucioni. Verum ad ista complendum oportuit expectare illos de Anglia et Hyspania, ut maiorem haberent firmitatem, quando per omnes approbarentur. Vnde in multis conciliis, quando aliqua nimis cito facta fuerunt non expectatis aliis, qui uenturi erant, illa non 1434. 64*
Liber de Legationibus. 507 esset Ratispone in festo Assumpcionis, et ea de causa venerant, ut ibi interessent in termino, intrauissentque Ratisponam ipso die Assumpcionis Marie; sed audientes, quod imperator nundum veniebat, manserunt illo die in Cambia, et distulerunt intrare vsque in crastinum. Ipsi quoque, ut dicebant, non poterant diu tardare propter ea, que erant agenda in regno suo. Et legati concilii excusauerunt dominum imperatorem, quod non ita exacte poterat implere ea, que proponebat, propter multitudinem occupacionum incum- bencium administracioni, quam habebat, specialiterque fuit facta mencio de tractatu pacis cum Luduico duce Bauarie, in quo multo tempore fuerat occupatus. Item die Veneris sequenti, xx eiusdem mensis, accesserunt dominus auditor, 20. Aug. prepositus Ratisponensis et magister Thomas de Courcellis ad nuncios regni Boemie in hospicio ciuium Pragensium ex deliberacione aliorum legatorum sacri concilii. Et coram ipsis Boemis ibidem congregatis dominus auditor exhortatus est eos, ut abstinerent ab ingressu ecclesiarum tempore celebracionis diuinorum, dicens, quod ita semper factum fuerat in Egra, in Basilea et aliis locis, ne per ingressum eorum ad diuina, et repulsam que fieret, possent aliqua offendicula paci tractande prestari; et cum plures sacerdotes ciuitatis Ratisponensis ipsi domino auditori verbum super hoc fecissent, responderat, quod ipsi pro sua prudencia sponte vellent abstinere, vt credebat. Quare exhortabatur eos, quod ita facerent, allegans, quod inter ecclesiam et ipsos non erant adhuc nisi sponsalia de futuro; cum autem essent sponsalia contracta per verba de presenti, videlicet bona vnione facta, tunc sibi inuicem darent oscula, essetque ipsis vnum templum et vnum altare. Ad hec prefati Boemi per organum magistri Johannis de Roquezana respon- derunt, quod ipsi hactenus sustinuerant et ignominiam et multa mala pro defensione veritatis, et adhuc erant parati sustinere maiora, incedentes, sicut loquitur apostolus, inter infamiam et famam bonam. Adiunxit eciam, quod hii, qui secum erant, dicebant, quod sacerdotes male viuentes, sicut erant nostri, pocius debebant eici de ecclesia, quam laycus fidelis, recipiens communionem sub vtraque specie; volebant tamen ipsi bene cauere ea, que prestare possent offendiculum paci tractande seu componende. Ad hec dominus auditor respondit in hunc modum : Magister Johannes de Roquezana multa dixit, sed non volo pro nunc ad singula respondere, quia hoc magis faceret ad turbacionem, quam ad pacem ; sed tamen ad illud, quod dicit de malis sacerdotibus, licet sint in ecclesia boni et mali, tamen mali sunt tollerandi, quousque per sentenciam iudicis fuerit declaratum, eos euitari debere; vnde et Christus non repulit Judam a communione, quamuis esset pessimus. Nichilominus ad reformacionem malorum, qui sunt in ecclesia, laborandum est cum bona discrecione et bono ordine; nam et quando vulnus debet sanari, oportet congruum tempus maturacionis eius expectare, et debita preparamenta disponere, ne si ante tempus incidatur, pocius augeatur, quam curetur. Vnde multi sunt, qui habent zelum, sed non secundum scienciam, et dum credunt reformare, destruunt et interficiunt. Sed sacrum concilium wlt facere debitam reformacionem, et iam certa decreta disposuit, que suo tempore publicabuntur ; et non solum wlt facere decreta, sed eciam transmittere notabiles personas ad diuersas regiones, qui reformacionem ipsam cum effectu demandent execucioni. Verum ad ista complendum oportuit expectare illos de Anglia et Hyspania, ut maiorem haberent firmitatem, quando per omnes approbarentur. Vnde in multis conciliis, quando aliqua nimis cito facta fuerunt non expectatis aliis, qui uenturi erant, illa non 1434. 64*
Strana 508
508 Aegidii Carlerii, 21. Aug. 22. Aup habuerunt debitam execucionem, sicut quando Gregorius Nazanzenus fuit electus in patri- archam, cui postea alii superuenientes non consenserunt, et propterea renunciauit. Simi- liter allegauit de vno alio concilio, celebrato Rome, ubi oportuit aliqua iterum innouari, que fuerant facta ante aduentum aliquorum. Replicauit quidam laycus, ciuis Pragensis, Johannes de Woluar, quod in concilio Constanciensi ex tunc fiebat verbum de ista refor- macione, et nundum erat facta. Et sibi responsum fuit, quod ibi extirpatum fuit scisma inueteratum, et vnio facta in ecclesia dei, et quod non omnia vno tempore fieri possunt. Die Sabbati, xxI' mensis, intrauit dominus imperator Ratisponam post meridiem, et sibi iuerunt obuiam legati sacri concilii ac eciam nuncii Boemorum, eumque infra ciuitatem conduxerunt usque ad hospicium suum, quod erat apud predicatores. Die dominica, xxn“ eiusdem mensis Augusti, comparuerunt de mane coram Cesarea maiestate tam legati sacri concilii, quam nuncii Boemorum, et ibidem proposuit magister Johannes de Roquezana in Boemico, assumens pro themate : "Vade, et tu fac similiter.“ Et sicut postmodum imperator exposuit, idem de Roquezana in terminis generalibus locutus est, inducens imperatorem ad hoc, quod pro pace, transquillitate et bono statu regni Boemie laboraret, et sic in omnibus ageret, quod a deo eternam gloriam consequi mere- retur, exhibuitque literas credenciales, in quibus nomina ambassiatorum regni descripta erant. Dominus autem imperator ad ista respondit primo in Bohemico, et deinde exposuit, qualiter ipsi Boemi, tam populares, quam eciam nobiles et barones, ipsum repellere non poterant, cum et ipse ex genere populari per lineam maternam assumptus esset; nam vnus predecessorum suorum fuit assumptus ab aratro ad regnum. Eciam ex parte patris ipse erat de magnis et illustribus parentibus procreatus, descendens a domo de Luxem- burgo, et in Praga natus fuerat, et ita nec magni nec parui ipsum repudiare habebant, dixitque se multum desiderare bonam pacem et bonum statum ipsius regni Boemie, et super omnia optare, quod ipse et eciam ipsi Boemi possent, quemadmodum proponens dixerat, promereri vitam eternam. Hiis peractis legati sacri concilii exhibuerunt literas suas credenciales Cesaree maiestati, sed non fecerunt proposicionem propter tarditatem hore, et quia dominus imperator iam attediatus erat. Dixit autem eis idem dominus impe- rator, quod eciam si non habuissent literas, bene ipsis credidisset; addiditque, quod in hiis, que concernebant fidem, ipse volebat omnino stare cum sacro concilio, et nichil agere, nisi quod ipsi legati sibi consulerent esse faciendum, cum hoc non esset de foro suo; de facto autem regni ageret secundum consilium baronum, et similia verba sepius postmodum repeciit. Eadem die dominica, post meridiem fit iterum conuentus tam legatorum sacri concilii, quam nunciorum de Bohemia, coram Cesarea maiestate; et ibi proposuit magister Johannes de Roquezana sine themate, quomodo ipsi erant transmissi ex parte regni Bohemie et marchionatus Morauie ad maiestatem imperialem, principaliter eandem exoraturi, ut operam dare vellet, quod quatuor ille veritates, pro quibus tantum certauerant, recipe- rentur, et precipue quod comunio preclari calicis daretur toti populo regni et marchio- natus ; nam aliter non poterat haberi pax et vnio inter ipsos, et semper rixe et conten- ciones insurgerent, dum vnus sub vna specie, et alter sub duplici comunicaret, vno dicente: melius facio, et altero: sed ego melius. Et subiunxit, quod ad ipsam commu- nionem sub duplici specie multum afficiebantur, tum quia erat de precepto Christi, tum 1434.
508 Aegidii Carlerii, 21. Aug. 22. Aup habuerunt debitam execucionem, sicut quando Gregorius Nazanzenus fuit electus in patri- archam, cui postea alii superuenientes non consenserunt, et propterea renunciauit. Simi- liter allegauit de vno alio concilio, celebrato Rome, ubi oportuit aliqua iterum innouari, que fuerant facta ante aduentum aliquorum. Replicauit quidam laycus, ciuis Pragensis, Johannes de Woluar, quod in concilio Constanciensi ex tunc fiebat verbum de ista refor- macione, et nundum erat facta. Et sibi responsum fuit, quod ibi extirpatum fuit scisma inueteratum, et vnio facta in ecclesia dei, et quod non omnia vno tempore fieri possunt. Die Sabbati, xxI' mensis, intrauit dominus imperator Ratisponam post meridiem, et sibi iuerunt obuiam legati sacri concilii ac eciam nuncii Boemorum, eumque infra ciuitatem conduxerunt usque ad hospicium suum, quod erat apud predicatores. Die dominica, xxn“ eiusdem mensis Augusti, comparuerunt de mane coram Cesarea maiestate tam legati sacri concilii, quam nuncii Boemorum, et ibidem proposuit magister Johannes de Roquezana in Boemico, assumens pro themate : "Vade, et tu fac similiter.“ Et sicut postmodum imperator exposuit, idem de Roquezana in terminis generalibus locutus est, inducens imperatorem ad hoc, quod pro pace, transquillitate et bono statu regni Boemie laboraret, et sic in omnibus ageret, quod a deo eternam gloriam consequi mere- retur, exhibuitque literas credenciales, in quibus nomina ambassiatorum regni descripta erant. Dominus autem imperator ad ista respondit primo in Bohemico, et deinde exposuit, qualiter ipsi Boemi, tam populares, quam eciam nobiles et barones, ipsum repellere non poterant, cum et ipse ex genere populari per lineam maternam assumptus esset; nam vnus predecessorum suorum fuit assumptus ab aratro ad regnum. Eciam ex parte patris ipse erat de magnis et illustribus parentibus procreatus, descendens a domo de Luxem- burgo, et in Praga natus fuerat, et ita nec magni nec parui ipsum repudiare habebant, dixitque se multum desiderare bonam pacem et bonum statum ipsius regni Boemie, et super omnia optare, quod ipse et eciam ipsi Boemi possent, quemadmodum proponens dixerat, promereri vitam eternam. Hiis peractis legati sacri concilii exhibuerunt literas suas credenciales Cesaree maiestati, sed non fecerunt proposicionem propter tarditatem hore, et quia dominus imperator iam attediatus erat. Dixit autem eis idem dominus impe- rator, quod eciam si non habuissent literas, bene ipsis credidisset; addiditque, quod in hiis, que concernebant fidem, ipse volebat omnino stare cum sacro concilio, et nichil agere, nisi quod ipsi legati sibi consulerent esse faciendum, cum hoc non esset de foro suo; de facto autem regni ageret secundum consilium baronum, et similia verba sepius postmodum repeciit. Eadem die dominica, post meridiem fit iterum conuentus tam legatorum sacri concilii, quam nunciorum de Bohemia, coram Cesarea maiestate; et ibi proposuit magister Johannes de Roquezana sine themate, quomodo ipsi erant transmissi ex parte regni Bohemie et marchionatus Morauie ad maiestatem imperialem, principaliter eandem exoraturi, ut operam dare vellet, quod quatuor ille veritates, pro quibus tantum certauerant, recipe- rentur, et precipue quod comunio preclari calicis daretur toti populo regni et marchio- natus ; nam aliter non poterat haberi pax et vnio inter ipsos, et semper rixe et conten- ciones insurgerent, dum vnus sub vna specie, et alter sub duplici comunicaret, vno dicente: melius facio, et altero: sed ego melius. Et subiunxit, quod ad ipsam commu- nionem sub duplici specie multum afficiebantur, tum quia erat de precepto Christi, tum 1434.
Strana 509
Liber de Legationibus. 509 quia in concilio Basiliensi, ubi interfuerant, a nullo audiuerant, quod ipsa esset erronea, tum quia per ambassiatores concilii per organum auditoris fuerat eis dictum in Praga, quod concilium poterat istud concedere; et mirandum erat, ex quo poterat licite concedi, quod tot mala venire permittebantur in illo regno per denegacionem huius rei, tum quia fuerat eis promissum per ambassiatores predictos in Praga, quod deberet fieri vnio bona per totum regnum, ymo et quod suis adherentibus ista communio concederetur, quodque in concessione diceretur vtilis et salubris. Ad ista dominus auditor ex consilio aliorum legatorum statim respondit, quia, ne maneret mala edificacio in cordibus audiencium, non videbatur responsio differenda. Et incepit idem dominus auditor ab eodem themate, quod de Roquezana de mane assumpserat: "vade, et tu fac similiter,“ dicens, quod a spiritu sancto factum videbatur, quod idem de Roquezana illud thema assumpserat. Nam historia ipsius ewangelii sic ferebat, quod quidam homo descendebat ab Jherusalem in Jherico, et incidit in latrones, qui dispoliauerunt eum, et plagis impositis abierunt semiuiuo relicto; preteriit autem sacerdos et leuita, venit autem Samaritanus et duxit illum in stabulum, et dixit stabulario: curam illius habe etc. In qua quidem historia Jherusalem interpretatur visio pacis, Jherico interpretatur luna, que instabilis et variabilis est; stabulum secundum doctores est ecclesia, in qua curacio et sanacio habenda est. Si quis ergo est, inquit, qui descenderit ab Jherusalem in Jherico, hoc est de visione pacis et vnitatis in mutabili- tatem et variacionem, vobis laborandum est, serenissime imperator, ut ducatur in stabulum, hoc est in ecclesiam, vbi recipiat sanitatem, et hoc est, quod innuit thema assumptum: „vade et tu fac similiter,“ et hec, inquit, per modum cuiusdam prefacionis dicta sint. Nunc ad illa, que dixit magister Jo. de Roquezana de quatuor veritatibus, dixit dominus auditor, quod cum ipsi traderent illos articulos, et maxime tres ipsorum sub diuersis sensibus, et quidam ipsorum traderent vno modo, alii alio modo, tandem veri sensus eorum fuerunt traditi per sacrum concilium et per ipsos recepti. Quoad ea vero, que dicit de communione, primo cum dicit eam esse de precepto Christi, fuit de hac re disputatum in Basilea, et nullum doctorem adducere potuit, qui expresse dicat ipsam communionem sub duplici specie esse de precepto Christi, uel de neccessitate; sed fuerunt sibi allegati xvim doctores expresse dicentes, quod non est de precepto, ymo quod con- suetudo ecclesie laudabilis est, que ipsam communionem sub vna specie populo ministrat; et iam quod illi gloriosi martires Wensislaus et alii, qui in regno Boemie fuerunt eo tempore, inuite audirent, quod contra preceptum Christi fecerint, aut quod illa consuetudo, temporibus eorum obseruata, precepto Christi aduersetur. Dixit ulterius, quod ostensum fuit eis et sepe dictum, quod ista recepcio comunionis sub utraque specie erat et fuerat illicita eis, et quod nulli sine auctoritate ecclesie hanc recipere licebit. Sed bene ecclesia poterat dispensare cum aliquo populo ex causa racionabili, ut huiusmodi communione vteretur, sicut ad presens facere disposuerat cum illis de regno Bohemie, dummodo vnitatem ecclesiasticam reciperent, et in omnibus aliis fidei et ritui vniuersalis ecclesie se conformarent. Neque vmquam voluerant dicere, quod ipsa esset vtilis et salubris sine auctoritate ecclesie; sed facta vnione bene concederetur eis, quod possent recipere, et quod sic recipientibus cum auctoritate ecclesie ex deuocione, dummodo alia non obstarent, valeret eis ad salutem et vlterius, quando dispensaretur. Hoc tamen veraciter intelligendum est, quod ille, qui reciperet sub vna specie, non minorem graciam haberet, quam ille, 1434.
Liber de Legationibus. 509 quia in concilio Basiliensi, ubi interfuerant, a nullo audiuerant, quod ipsa esset erronea, tum quia per ambassiatores concilii per organum auditoris fuerat eis dictum in Praga, quod concilium poterat istud concedere; et mirandum erat, ex quo poterat licite concedi, quod tot mala venire permittebantur in illo regno per denegacionem huius rei, tum quia fuerat eis promissum per ambassiatores predictos in Praga, quod deberet fieri vnio bona per totum regnum, ymo et quod suis adherentibus ista communio concederetur, quodque in concessione diceretur vtilis et salubris. Ad ista dominus auditor ex consilio aliorum legatorum statim respondit, quia, ne maneret mala edificacio in cordibus audiencium, non videbatur responsio differenda. Et incepit idem dominus auditor ab eodem themate, quod de Roquezana de mane assumpserat: "vade, et tu fac similiter,“ dicens, quod a spiritu sancto factum videbatur, quod idem de Roquezana illud thema assumpserat. Nam historia ipsius ewangelii sic ferebat, quod quidam homo descendebat ab Jherusalem in Jherico, et incidit in latrones, qui dispoliauerunt eum, et plagis impositis abierunt semiuiuo relicto; preteriit autem sacerdos et leuita, venit autem Samaritanus et duxit illum in stabulum, et dixit stabulario: curam illius habe etc. In qua quidem historia Jherusalem interpretatur visio pacis, Jherico interpretatur luna, que instabilis et variabilis est; stabulum secundum doctores est ecclesia, in qua curacio et sanacio habenda est. Si quis ergo est, inquit, qui descenderit ab Jherusalem in Jherico, hoc est de visione pacis et vnitatis in mutabili- tatem et variacionem, vobis laborandum est, serenissime imperator, ut ducatur in stabulum, hoc est in ecclesiam, vbi recipiat sanitatem, et hoc est, quod innuit thema assumptum: „vade et tu fac similiter,“ et hec, inquit, per modum cuiusdam prefacionis dicta sint. Nunc ad illa, que dixit magister Jo. de Roquezana de quatuor veritatibus, dixit dominus auditor, quod cum ipsi traderent illos articulos, et maxime tres ipsorum sub diuersis sensibus, et quidam ipsorum traderent vno modo, alii alio modo, tandem veri sensus eorum fuerunt traditi per sacrum concilium et per ipsos recepti. Quoad ea vero, que dicit de communione, primo cum dicit eam esse de precepto Christi, fuit de hac re disputatum in Basilea, et nullum doctorem adducere potuit, qui expresse dicat ipsam communionem sub duplici specie esse de precepto Christi, uel de neccessitate; sed fuerunt sibi allegati xvim doctores expresse dicentes, quod non est de precepto, ymo quod con- suetudo ecclesie laudabilis est, que ipsam communionem sub vna specie populo ministrat; et iam quod illi gloriosi martires Wensislaus et alii, qui in regno Boemie fuerunt eo tempore, inuite audirent, quod contra preceptum Christi fecerint, aut quod illa consuetudo, temporibus eorum obseruata, precepto Christi aduersetur. Dixit ulterius, quod ostensum fuit eis et sepe dictum, quod ista recepcio comunionis sub utraque specie erat et fuerat illicita eis, et quod nulli sine auctoritate ecclesie hanc recipere licebit. Sed bene ecclesia poterat dispensare cum aliquo populo ex causa racionabili, ut huiusmodi communione vteretur, sicut ad presens facere disposuerat cum illis de regno Bohemie, dummodo vnitatem ecclesiasticam reciperent, et in omnibus aliis fidei et ritui vniuersalis ecclesie se conformarent. Neque vmquam voluerant dicere, quod ipsa esset vtilis et salubris sine auctoritate ecclesie; sed facta vnione bene concederetur eis, quod possent recipere, et quod sic recipientibus cum auctoritate ecclesie ex deuocione, dummodo alia non obstarent, valeret eis ad salutem et vlterius, quando dispensaretur. Hoc tamen veraciter intelligendum est, quod ille, qui reciperet sub vna specie, non minorem graciam haberet, quam ille, 1434.
Strana 510
510 Aegidii Carlerii, qui sub duabus. Quod vero dixerat se mirari Roquezana, quod ex quo erat hoc conces- sibile, quod non concedebatur ad tantorum malorum euitacionem, respondit auditor, quod ecclesia volebat concedere volentibus et petentibus ex deuocione in regno Bohemie, mota ex racionabili causa; nullo modo autem est concessibile, quod nolentes ad hoc compelle- rentur. Dixit eciam, quod per istam differenciam in modo communicandi non sequeretur diuisio inter eos, cum multi inueniantur habere diuersos ritus in eadem regione, neque ex hoc diuisio consurgit. Nam in quibusdam locis seruatur ritus Grecorum simul cum ritu Latinorum, in Lombardia sustinetur ritus ecclesie Mediolanensis, qui est multum diuersus a ritu aliarum ecclesiarum, et sic de aliis multis. Quod vero dicebat idem de Roquezana, hoc fuisse sibi promissum, ut per totum regnum reciperetur etc., respondit auditor, quod nunquam fuerat eis promissum, neque eciam de adherentibus, sed bene verba generalia eis dicta fuerant, quod concilium non volebat diuisionem esse inter eos, sed semper volebat prouidere, quod bonam pacem et vnionem haberent inter se; et cum inter concordata fuisset positum per ipsos Boemos de adherentibus, hoc fuit postea deletum, nec legati concilii hoc voluerunt admittere. Et admonebat idem auditor ipsum de Roquezana, quod non referret nisi vera, nam grauitas rerum agendarum hoc exigebat, quod nisi veritas diceretur. Finaliter subiunxit, quod quia, cum essent in Praga, verba hinc et inde per eos sic et sic accipiebantur, et aliter referebantur, quam dicta fuissent, voluerant omnia agere ex scriptis, et quod finaliter responderant in certis capitulis conscriptis, que fuerunt concordata et manuum stipulacione firmata, et quod illa videre oportebat. Ista interpretatus est suis magister Jo. de Roquezana in Bohemico, et deinde consilio habito cum ipsis incepit replicare contra ea, que dixerat dominus auditor, dicens, quod locutus fuerat contra hono- rem Bohemorum, denotans eos descendisse ab Jherusalem in Jhericho, hoc est a visione pacis in mutabilitatem et variabilitatem, et quod habebant reduci in stabulum, hoc est in ecclesiam. Magis autem erant extra ecclesiam sacerdotes symoniaci, adulteri, fornicatores et alii criminosi, quam essent ipsi Boemi, qui communione sub duplici specie utebantur; et idcirco imperator magis laborare debebat, quod tales curarentur, qui magis indigebant quam Boemi. De ipsa autem communione dixit, quod multi doctores dicebant, eam esse de precepto; et signanter Albertus Magnus, Ratisponensis episcopus, dicebat aliam graciam conferri sub specie sanguinis Christi, quam sub specie corporis, visusque est dicere, quod verba in consecracione sanguinis Christi aliquam efficaciam sanguini Christi attribuebant, quod tamen postea negauit se dixisse, sed solum velle dicere, quod species ille graciam aliam efficiebant, allegauitque seriem verborum sacramentalium in consecra- cione sanguinis: „hic est calix sanguinis mei, noui et eterni testamenti, qui pro vobis et pro multis effundetur in remissionem peccatorum,“ dicens per hoc designari, quod ibi specialis gracia conferebatur, et quod hoc eciam probauerat in concilio Basiliensi. Dixit vlterius, quod licet bene audiuisset a pluribus, quod ipsa communio sub duplici specie laycis esset illicita, nunquam tamen audiuerat, quod esset erronea, nec ipse dominus auditor dixerat eam esse erroneam, licet bene diceret illicitam. Preterea subiunxit, quod illam communionem habebant ex auctoritate Christi et eciam ecclesie, quia ecclesia ita faciebat a principio, neque vmquam fuit congregata, et quod bene poterat stare, quod Christus alicui probo uiro, Boemo uel alteri, reuelauerat neccessitatem huius commu- nionis. Dicebat eciam verum esse, quod fuerat eis dictum per ambassiatores, quod non 1434.
510 Aegidii Carlerii, qui sub duabus. Quod vero dixerat se mirari Roquezana, quod ex quo erat hoc conces- sibile, quod non concedebatur ad tantorum malorum euitacionem, respondit auditor, quod ecclesia volebat concedere volentibus et petentibus ex deuocione in regno Bohemie, mota ex racionabili causa; nullo modo autem est concessibile, quod nolentes ad hoc compelle- rentur. Dixit eciam, quod per istam differenciam in modo communicandi non sequeretur diuisio inter eos, cum multi inueniantur habere diuersos ritus in eadem regione, neque ex hoc diuisio consurgit. Nam in quibusdam locis seruatur ritus Grecorum simul cum ritu Latinorum, in Lombardia sustinetur ritus ecclesie Mediolanensis, qui est multum diuersus a ritu aliarum ecclesiarum, et sic de aliis multis. Quod vero dicebat idem de Roquezana, hoc fuisse sibi promissum, ut per totum regnum reciperetur etc., respondit auditor, quod nunquam fuerat eis promissum, neque eciam de adherentibus, sed bene verba generalia eis dicta fuerant, quod concilium non volebat diuisionem esse inter eos, sed semper volebat prouidere, quod bonam pacem et vnionem haberent inter se; et cum inter concordata fuisset positum per ipsos Boemos de adherentibus, hoc fuit postea deletum, nec legati concilii hoc voluerunt admittere. Et admonebat idem auditor ipsum de Roquezana, quod non referret nisi vera, nam grauitas rerum agendarum hoc exigebat, quod nisi veritas diceretur. Finaliter subiunxit, quod quia, cum essent in Praga, verba hinc et inde per eos sic et sic accipiebantur, et aliter referebantur, quam dicta fuissent, voluerant omnia agere ex scriptis, et quod finaliter responderant in certis capitulis conscriptis, que fuerunt concordata et manuum stipulacione firmata, et quod illa videre oportebat. Ista interpretatus est suis magister Jo. de Roquezana in Bohemico, et deinde consilio habito cum ipsis incepit replicare contra ea, que dixerat dominus auditor, dicens, quod locutus fuerat contra hono- rem Bohemorum, denotans eos descendisse ab Jherusalem in Jhericho, hoc est a visione pacis in mutabilitatem et variabilitatem, et quod habebant reduci in stabulum, hoc est in ecclesiam. Magis autem erant extra ecclesiam sacerdotes symoniaci, adulteri, fornicatores et alii criminosi, quam essent ipsi Boemi, qui communione sub duplici specie utebantur; et idcirco imperator magis laborare debebat, quod tales curarentur, qui magis indigebant quam Boemi. De ipsa autem communione dixit, quod multi doctores dicebant, eam esse de precepto; et signanter Albertus Magnus, Ratisponensis episcopus, dicebat aliam graciam conferri sub specie sanguinis Christi, quam sub specie corporis, visusque est dicere, quod verba in consecracione sanguinis Christi aliquam efficaciam sanguini Christi attribuebant, quod tamen postea negauit se dixisse, sed solum velle dicere, quod species ille graciam aliam efficiebant, allegauitque seriem verborum sacramentalium in consecra- cione sanguinis: „hic est calix sanguinis mei, noui et eterni testamenti, qui pro vobis et pro multis effundetur in remissionem peccatorum,“ dicens per hoc designari, quod ibi specialis gracia conferebatur, et quod hoc eciam probauerat in concilio Basiliensi. Dixit vlterius, quod licet bene audiuisset a pluribus, quod ipsa communio sub duplici specie laycis esset illicita, nunquam tamen audiuerat, quod esset erronea, nec ipse dominus auditor dixerat eam esse erroneam, licet bene diceret illicitam. Preterea subiunxit, quod illam communionem habebant ex auctoritate Christi et eciam ecclesie, quia ecclesia ita faciebat a principio, neque vmquam fuit congregata, et quod bene poterat stare, quod Christus alicui probo uiro, Boemo uel alteri, reuelauerat neccessitatem huius commu- nionis. Dicebat eciam verum esse, quod fuerat eis dictum per ambassiatores, quod non 1434.
Strana 511
Liber de Legationibus. 511 volebant ponere seminarium diuisionis inter eos, et quod inter eos esset bona vnio, quod- que ista communio regi Polonie et aliis adherentibus libertaretur. Ad ista respondit dominus auditor, primo, quod contra regnum Boemie nichil locutus erat, neque aliquem nominauerat; sed tantum in generali dixerat, quod si quis esset, qui descendisset de Jherusalem in Jherico etc., curaret dominus imperator, ut in stabulum ecclesie redu- ceretur. Ad id autem, quod dictum erat de sacerdotibus symoniacis, adulteris et fornicatoribus etc. dixit, quod beatus Jeronimus dicebat, in ponderacione viciorum non esse vtendum stateris dolosis, iudicando minus grauia, que erunt grauiora; sed vtendum erat statera sacre scripture et videndum in illa, que crimina fuerant hactenus grauius vindicata. Vnde adoracio vituli conflatilis fuit punita gladio, exustio legis captiuitate, sed peccatum scismatis hiatu terre viuos absorbentis, vnde, concludit Jeronimus, illud constat esse grauius peccatum, quod fuit seuerius vindicatum. Vnde peccatum ipsum scismatis recte comparatur trabi, que dum est in oculo, nichil potest videri; cetera autem peccata comparantur festucis, que etsi visum impediant, tamen non ex toto obstruunt. Idcirco primo deponenda est trabs ista scismatis ex oculis, et deinde eicientur festuce. Nec impedire, inquit, volo, quando vicia puniantur et corrigantur. ymo ad hoc omnino intendere, sic tamen, quod omnia iuste et ordinate ponderentur. Allegauit eciam Augustinum, dicentem contra Donatistas, quod ecclesia comparabatur sagene misse in mari, que comprehendebat bonos et malos et omnes trahebat ad litus. nisi adeo mali essent, quod rumperent ipsum rethe, et illos eiciebat, ceteri autem erant separandi in littore. Vnde, inquit ipse Augustinus, nomine ecclesie quos possum corrigo, quos non possum, ferre cogor. Adiunxit eciam, quod peccatores semper adhuc erant in ecclesia, quousque per sentenciam iudicis erant eiecti; nam et dominus Judam non repulit a communione. Et allegauit eciam de quodam episcopo pessimo, cuius subditis mandatum est, non obstante eius malicia, quod haberent suis preceptis obedire, quamdiu in ecclesia tollerabatur. Postmodum dixit quoad communionem sub duplici specie , quod ipse de Roquezana non probauerat illam esse de precepto Christi et de neccessitate, neque pro- baret in eternum; et cum allegabat Albertum etc. dixit auditor, quod nunquam Albertus dixit aliam graciam conferri sub specie vini, quam sub specie panis, sed bene dixit, quod est alia significacio, cum enim eadem res sit contenta sub vtraque, eadem confertur gracia, nec species secundum se graciam habent efficere ; alioquin si vnus sumeret decem hostias in die, haberet maiorem graciam quam ille, qui sumeret tantum vnam; et subiunxit, quod ad recipiendum istam graciam maxime iuuat obediencia illius, qui recipit. Dixit preterea, quod non erat multum utile sic allegare verba doctorum in ventum, sed quando vellet ipse de Roquezano super hac materia disputare, esset disputandum super libros, et tunc sibi veraciter ostenderetur, quid de hoc doctores senserunt. Et ad hoc quod dicebat idem de Roquezano, dominum auditorem dixisse, quod illa communio erat illicita, non tamen erronea, dixit, quod si dicebatur illicita, intelligi per hoc debebat, quod erat erronea. maxime apud eum, qui dogmatizabat eam esse licitam, quia qui dicit illicitum esse licitum. in tali materia errat. Ad hoc uero quod de Roquezano dixerat, fuisse promissum, quod huiusmodi comunio libertaretur regi Polonie et adherentibus, responsum est, quod num- quam factum fuit; sed bene aliqua bona verba generalia dicta fuerunt, quod bene fieret circa hoc in sacro concilio. Hiis peractis dominus imperator dixit, quod sibi bonum 1434.
Liber de Legationibus. 511 volebant ponere seminarium diuisionis inter eos, et quod inter eos esset bona vnio, quod- que ista communio regi Polonie et aliis adherentibus libertaretur. Ad ista respondit dominus auditor, primo, quod contra regnum Boemie nichil locutus erat, neque aliquem nominauerat; sed tantum in generali dixerat, quod si quis esset, qui descendisset de Jherusalem in Jherico etc., curaret dominus imperator, ut in stabulum ecclesie redu- ceretur. Ad id autem, quod dictum erat de sacerdotibus symoniacis, adulteris et fornicatoribus etc. dixit, quod beatus Jeronimus dicebat, in ponderacione viciorum non esse vtendum stateris dolosis, iudicando minus grauia, que erunt grauiora; sed vtendum erat statera sacre scripture et videndum in illa, que crimina fuerant hactenus grauius vindicata. Vnde adoracio vituli conflatilis fuit punita gladio, exustio legis captiuitate, sed peccatum scismatis hiatu terre viuos absorbentis, vnde, concludit Jeronimus, illud constat esse grauius peccatum, quod fuit seuerius vindicatum. Vnde peccatum ipsum scismatis recte comparatur trabi, que dum est in oculo, nichil potest videri; cetera autem peccata comparantur festucis, que etsi visum impediant, tamen non ex toto obstruunt. Idcirco primo deponenda est trabs ista scismatis ex oculis, et deinde eicientur festuce. Nec impedire, inquit, volo, quando vicia puniantur et corrigantur. ymo ad hoc omnino intendere, sic tamen, quod omnia iuste et ordinate ponderentur. Allegauit eciam Augustinum, dicentem contra Donatistas, quod ecclesia comparabatur sagene misse in mari, que comprehendebat bonos et malos et omnes trahebat ad litus. nisi adeo mali essent, quod rumperent ipsum rethe, et illos eiciebat, ceteri autem erant separandi in littore. Vnde, inquit ipse Augustinus, nomine ecclesie quos possum corrigo, quos non possum, ferre cogor. Adiunxit eciam, quod peccatores semper adhuc erant in ecclesia, quousque per sentenciam iudicis erant eiecti; nam et dominus Judam non repulit a communione. Et allegauit eciam de quodam episcopo pessimo, cuius subditis mandatum est, non obstante eius malicia, quod haberent suis preceptis obedire, quamdiu in ecclesia tollerabatur. Postmodum dixit quoad communionem sub duplici specie , quod ipse de Roquezana non probauerat illam esse de precepto Christi et de neccessitate, neque pro- baret in eternum; et cum allegabat Albertum etc. dixit auditor, quod nunquam Albertus dixit aliam graciam conferri sub specie vini, quam sub specie panis, sed bene dixit, quod est alia significacio, cum enim eadem res sit contenta sub vtraque, eadem confertur gracia, nec species secundum se graciam habent efficere ; alioquin si vnus sumeret decem hostias in die, haberet maiorem graciam quam ille, qui sumeret tantum vnam; et subiunxit, quod ad recipiendum istam graciam maxime iuuat obediencia illius, qui recipit. Dixit preterea, quod non erat multum utile sic allegare verba doctorum in ventum, sed quando vellet ipse de Roquezano super hac materia disputare, esset disputandum super libros, et tunc sibi veraciter ostenderetur, quid de hoc doctores senserunt. Et ad hoc quod dicebat idem de Roquezano, dominum auditorem dixisse, quod illa communio erat illicita, non tamen erronea, dixit, quod si dicebatur illicita, intelligi per hoc debebat, quod erat erronea. maxime apud eum, qui dogmatizabat eam esse licitam, quia qui dicit illicitum esse licitum. in tali materia errat. Ad hoc uero quod de Roquezano dixerat, fuisse promissum, quod huiusmodi comunio libertaretur regi Polonie et adherentibus, responsum est, quod num- quam factum fuit; sed bene aliqua bona verba generalia dicta fuerunt, quod bene fieret circa hoc in sacro concilio. Hiis peractis dominus imperator dixit, quod sibi bonum 1434.
Strana 512
512 videbatur, ut iste concertaciones verborum dimitterentur, et ex quo erant certa concor- data redacta in scriptis, quod illa in crastinum afferentur ex utraque parte. Die Lune, xxIII" eiusdem mensis Augusti, de mane conuenerunt predicti legati sacri concilii, ac eciam nuncii Boemorum coram imperatore. Vbi primo dixit Roquezana, quod die precedenti multa dicta fuerant per dominum auditorem in confusionem Boemorum, ad que haberet alio tempore responderi. Ad quod respondit dominus auditor, quod nichil dixerat in confusionem eorum, et quod, si ipsi Boemi caperent verba sicut ipse ea dixerat, non dubitabat, quod ex eis non offenderentur; sed ipse sciebat, quod multociens verba sua aliter fuerant eis interpretata, quam ipse dixisset. Deinde ibi inceperunt legi concordata principalia per dominum auditorem, et deinde fuerunt lecte alie due scedule per Roque- zano , que eciam fuerant corcordate super declaracione quarumdam difficultatum. Quibus lectis dixit idem de Roquezana, aliam esse scedulam quartam, quam ipse tunc perlegit. Dixit eciam, quod dum stipulacio manuum fuit facta, aliqui sacerdotes dixerunt, quod eam faciebant sub condicione, dummodo cetera bene complanarentur, sicut magister Petrus Anglicus, qui aliter hoc facere non volebat; vnde et tunc non fuit finis concordie, ut dicebat, cum post hoc multe alie difficultates concordate extiterint. Ad hec dominus auditor respondit, primo quantum ad illam quartam scedulam productam per Roquezano, quod frustra illa producebatur, quia numquam fuerat concordata; sed erant alique diffi- cultates, que per Roquezano et alios fuerant mote post concordiam factam et relatam per magistrum decanum Turonensem ad concilium, ad quas difficultates ipsi ambassiatores, tunc Prage existentes, respondebant nominibus propriis, quia bene eis dicebant, quod ut ambassiatores iam non poterant vlterius quidquam tractare, cum iam de consensu ipsorum Boemorum remisissent concordata ad concilium per ipsum magistrum Martinum. Ad hec Roquezana replicauit communicato consilio cum suis, quod licet ipse magister Martinus fuisset remissus ad concilium, et quod hoc bene sciuissent, non tamen sciebant, quod illa concordata detulisset, et fuerat eorum intencio, quod adhuc tractaretur super difficul- tatibus complanandis. Respondit auditor, quod bene requisiuerunt eos, ut adhuc Prage manerent vsque post Circumcisionem domini; ipsi dixerunt eis, quod opportebat, ut remitte- rent magistrum Martinum ad concilium ad referendum ea, que facta erant, et promiserunt Boemi, quod amplius nullas difficultates mouerent; ymo sacerdotes predicauerunt in ambo- nibus suis, quod iam erant concordes super materia fidei, et quod alii viderent de pace. Istis sic dictis retraxerunt se Boemi ad partem. Deinde redeuntes coram impera- tore, dixerunt per organum domini Guillelmi Cousca militis, quod ipsi non fuerunt missi ad ambassiatores concilii, nec habebant disputare cum eis ; sed erant missi ad ipsum dominum imperatorem, ut facerent sibi certas requestas pro pace et bono statu regni Boemie, quas tune sibi in Boemico explicauerunt. Et illico dominus imperator respondit, primo, quod videbatur sibi bonum, ut ex utraque parte dicerent in scriptis ea, que dicere volebant, et quoad requestas eorum, quia erant multe et non poterat ita subito respondere, dixit, quod darent eas in scriptis, et postmodum eis responderet; sicque tunc recesserunt Boemi. Legati uero concilii tunc ab imperatore vocati sunt ad partem. Qui dixit eis, quod cum in hiis, que fidei sunt, ipse nichil vellet agere sine consilio ipsorum, ipsi haberent redire ad eum post meridiem, ut eis comunicaret scedulam tradendam per ipsos Boemos, ut consequenter ipsi legati concilii dictarent responsionem faciendam. Aegidii Carlerii, 1434. 23. Aug.
512 videbatur, ut iste concertaciones verborum dimitterentur, et ex quo erant certa concor- data redacta in scriptis, quod illa in crastinum afferentur ex utraque parte. Die Lune, xxIII" eiusdem mensis Augusti, de mane conuenerunt predicti legati sacri concilii, ac eciam nuncii Boemorum coram imperatore. Vbi primo dixit Roquezana, quod die precedenti multa dicta fuerant per dominum auditorem in confusionem Boemorum, ad que haberet alio tempore responderi. Ad quod respondit dominus auditor, quod nichil dixerat in confusionem eorum, et quod, si ipsi Boemi caperent verba sicut ipse ea dixerat, non dubitabat, quod ex eis non offenderentur; sed ipse sciebat, quod multociens verba sua aliter fuerant eis interpretata, quam ipse dixisset. Deinde ibi inceperunt legi concordata principalia per dominum auditorem, et deinde fuerunt lecte alie due scedule per Roque- zano , que eciam fuerant corcordate super declaracione quarumdam difficultatum. Quibus lectis dixit idem de Roquezana, aliam esse scedulam quartam, quam ipse tunc perlegit. Dixit eciam, quod dum stipulacio manuum fuit facta, aliqui sacerdotes dixerunt, quod eam faciebant sub condicione, dummodo cetera bene complanarentur, sicut magister Petrus Anglicus, qui aliter hoc facere non volebat; vnde et tunc non fuit finis concordie, ut dicebat, cum post hoc multe alie difficultates concordate extiterint. Ad hec dominus auditor respondit, primo quantum ad illam quartam scedulam productam per Roquezano, quod frustra illa producebatur, quia numquam fuerat concordata; sed erant alique diffi- cultates, que per Roquezano et alios fuerant mote post concordiam factam et relatam per magistrum decanum Turonensem ad concilium, ad quas difficultates ipsi ambassiatores, tunc Prage existentes, respondebant nominibus propriis, quia bene eis dicebant, quod ut ambassiatores iam non poterant vlterius quidquam tractare, cum iam de consensu ipsorum Boemorum remisissent concordata ad concilium per ipsum magistrum Martinum. Ad hec Roquezana replicauit communicato consilio cum suis, quod licet ipse magister Martinus fuisset remissus ad concilium, et quod hoc bene sciuissent, non tamen sciebant, quod illa concordata detulisset, et fuerat eorum intencio, quod adhuc tractaretur super difficul- tatibus complanandis. Respondit auditor, quod bene requisiuerunt eos, ut adhuc Prage manerent vsque post Circumcisionem domini; ipsi dixerunt eis, quod opportebat, ut remitte- rent magistrum Martinum ad concilium ad referendum ea, que facta erant, et promiserunt Boemi, quod amplius nullas difficultates mouerent; ymo sacerdotes predicauerunt in ambo- nibus suis, quod iam erant concordes super materia fidei, et quod alii viderent de pace. Istis sic dictis retraxerunt se Boemi ad partem. Deinde redeuntes coram impera- tore, dixerunt per organum domini Guillelmi Cousca militis, quod ipsi non fuerunt missi ad ambassiatores concilii, nec habebant disputare cum eis ; sed erant missi ad ipsum dominum imperatorem, ut facerent sibi certas requestas pro pace et bono statu regni Boemie, quas tune sibi in Boemico explicauerunt. Et illico dominus imperator respondit, primo, quod videbatur sibi bonum, ut ex utraque parte dicerent in scriptis ea, que dicere volebant, et quoad requestas eorum, quia erant multe et non poterat ita subito respondere, dixit, quod darent eas in scriptis, et postmodum eis responderet; sicque tunc recesserunt Boemi. Legati uero concilii tunc ab imperatore vocati sunt ad partem. Qui dixit eis, quod cum in hiis, que fidei sunt, ipse nichil vellet agere sine consilio ipsorum, ipsi haberent redire ad eum post meridiem, ut eis comunicaret scedulam tradendam per ipsos Boemos, ut consequenter ipsi legati concilii dictarent responsionem faciendam. Aegidii Carlerii, 1434. 23. Aug.
Strana 513
Liber de Legationibus. 513 Eodem die post meridiem, redeuntibus legatis concilii ad imperatorem, exhibuit eis cedulam datam per Boemos, continentem in effectu, primo, quod non volebant dispu- taciones fieri in scriptis, cum hoc foret nimis prolixum, et non poterant hic diu stare ; sed requirebant ipsum dominum imperatorem, ut vellet cooperari, quod ipsa communio sub duplici specie reciperetur per totum regnum, et deinde quod de comunione paruu- lorum et de neccessitate ac precepto haberet disputari in concilio et illud teneri, quod per concilium et nuncios Boemorum esset concorditer determinatum, et si non possent esse concordes in isto concilio, quod hoc fieret in secundo concilio uel in tercio, quousque per graciam dei posset istud negocium esse totaliter concordatum. Recepta autem huius- modi cedula, legati concilii deliberauerunt inter se de hiis, que respondenda videbantur, et comiserunt domino auditori, ut scedulam responsiuam conficeret, que domino imperatori referetur in crastinum. Cuius scedule Boemorum tenor sequitur: „Domine imperator graciose ! Ambasiatoribus regni Bohemie et marchionatus Morauie non videtur, quod debeat fieri disceptacio et altercacio, ac danda in scriptis responsio ab vtraque parte, solum pro eo, quia res illa longaretur, et nobis ex causis condignis non conuenit differre et diu hic demorari; secundo, quia nos non sumus missi ad quemquam alium, nisi ad maiestatem vestram, ad deducendum eidem maiestati peti- ciones et desideria regni Boemie et marchionatus Morauie. Eciam serenitas vestra iam intelligit, in quo inter nos ex vna, et prelatos a concilio missos ex altera partibus diffi- cultas consistat. Idcirco, quemadmodum prius petiuimus, et adhuc petimus maiestatem vestram, propter multa bona vestri et ipsarum terrarum dignemini ad hoc cooperari, ut corpus Christi et sanguis eius preclarus sub vtraque specie concorditer et vnanimiter in regno Bohemie et marchionatu Morauie et cum illis, qui eis in hac re adherent, populo comuni detur nunc et perpetuis futuris temporibus absque omni vituperio et quacumque eorum pro re illa infamia, quoniam et auditor heri nomine oratorum a concilio missorum fassus est, quod concilium ex racionibus condignis facere potest, et quod hoc sit vtile et salu- bre illis, qui illud digne recipiunt ; et quod hoc recognoscatur, et ad practicata et ad bullam concilii inscribatur. De difficultate autem communionis paruulorum sub vtraque specie, et de precepto et de aliis difficultatibus, quod fiat disceptacio in concilio coram iudice in Egra per vtramque partem electo et concordato, et hoc tali modo, quod nuncii de Boemia et Morauia, locum et vocem habentes iuxta honorificenciam ipsarum terrarum antiquitus tentam, consentire possint ad commune bonum, et in casu, quo in isto concilio inter nuncios Boemie et Morauie et ipsum concilium pro omnibus rebus concordia fieri non posset, quod deus auertat, tamen pacem et vnitatem inter nos obseruantes et ab omnibus gwerris et bellis se precauentes, differatur hoc ad proximum secundum concilium, uel ad tercium, quousque et illud, quod omnipotenti deo acceptum est, per vtramque partem concorditer perficiatur." Die Martis, XXIV" eiusdem mensis Augusti, venerunt legati sacri concilii coram 24. Aug. imperatore, et primo exponentes credenciam sibi commissam a concilio dixerunt per orga- num domini auditoris, quod sacrum concilium eis iniunxerat, ut se offerent ad faciendum ea, que essent pro honore et beneplacito sue imperialis maiestatis; et ita se laboraturos 197*). 1434. 23. Aug. 1434. *) Exstat quoque in Codd. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 193—194. — Nr. 5253. fol. 115. Scriptores I. 65
Liber de Legationibus. 513 Eodem die post meridiem, redeuntibus legatis concilii ad imperatorem, exhibuit eis cedulam datam per Boemos, continentem in effectu, primo, quod non volebant dispu- taciones fieri in scriptis, cum hoc foret nimis prolixum, et non poterant hic diu stare ; sed requirebant ipsum dominum imperatorem, ut vellet cooperari, quod ipsa communio sub duplici specie reciperetur per totum regnum, et deinde quod de comunione paruu- lorum et de neccessitate ac precepto haberet disputari in concilio et illud teneri, quod per concilium et nuncios Boemorum esset concorditer determinatum, et si non possent esse concordes in isto concilio, quod hoc fieret in secundo concilio uel in tercio, quousque per graciam dei posset istud negocium esse totaliter concordatum. Recepta autem huius- modi cedula, legati concilii deliberauerunt inter se de hiis, que respondenda videbantur, et comiserunt domino auditori, ut scedulam responsiuam conficeret, que domino imperatori referetur in crastinum. Cuius scedule Boemorum tenor sequitur: „Domine imperator graciose ! Ambasiatoribus regni Bohemie et marchionatus Morauie non videtur, quod debeat fieri disceptacio et altercacio, ac danda in scriptis responsio ab vtraque parte, solum pro eo, quia res illa longaretur, et nobis ex causis condignis non conuenit differre et diu hic demorari; secundo, quia nos non sumus missi ad quemquam alium, nisi ad maiestatem vestram, ad deducendum eidem maiestati peti- ciones et desideria regni Boemie et marchionatus Morauie. Eciam serenitas vestra iam intelligit, in quo inter nos ex vna, et prelatos a concilio missos ex altera partibus diffi- cultas consistat. Idcirco, quemadmodum prius petiuimus, et adhuc petimus maiestatem vestram, propter multa bona vestri et ipsarum terrarum dignemini ad hoc cooperari, ut corpus Christi et sanguis eius preclarus sub vtraque specie concorditer et vnanimiter in regno Bohemie et marchionatu Morauie et cum illis, qui eis in hac re adherent, populo comuni detur nunc et perpetuis futuris temporibus absque omni vituperio et quacumque eorum pro re illa infamia, quoniam et auditor heri nomine oratorum a concilio missorum fassus est, quod concilium ex racionibus condignis facere potest, et quod hoc sit vtile et salu- bre illis, qui illud digne recipiunt ; et quod hoc recognoscatur, et ad practicata et ad bullam concilii inscribatur. De difficultate autem communionis paruulorum sub vtraque specie, et de precepto et de aliis difficultatibus, quod fiat disceptacio in concilio coram iudice in Egra per vtramque partem electo et concordato, et hoc tali modo, quod nuncii de Boemia et Morauia, locum et vocem habentes iuxta honorificenciam ipsarum terrarum antiquitus tentam, consentire possint ad commune bonum, et in casu, quo in isto concilio inter nuncios Boemie et Morauie et ipsum concilium pro omnibus rebus concordia fieri non posset, quod deus auertat, tamen pacem et vnitatem inter nos obseruantes et ab omnibus gwerris et bellis se precauentes, differatur hoc ad proximum secundum concilium, uel ad tercium, quousque et illud, quod omnipotenti deo acceptum est, per vtramque partem concorditer perficiatur." Die Martis, XXIV" eiusdem mensis Augusti, venerunt legati sacri concilii coram 24. Aug. imperatore, et primo exponentes credenciam sibi commissam a concilio dixerunt per orga- num domini auditoris, quod sacrum concilium eis iniunxerat, ut se offerent ad faciendum ea, que essent pro honore et beneplacito sue imperialis maiestatis; et ita se laboraturos 197*). 1434. 23. Aug. 1434. *) Exstat quoque in Codd. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 193—194. — Nr. 5253. fol. 115. Scriptores I. 65
Strana 514
514 Aegidii Carlerii, 198 *). 1434. 24. Aug. offerebant in quibuscumque, que essent pro honore ipsius. Exhortabantur eciam eum, quod vellet in hac materia Boemorum laborare ad honorem fidei et sancte matris ecclesie, prout sue dignitati imperiali incumbebat. Quantum vero ad ea, que ipsi Boemi require- bant, nullo modo honesta erant, videlicet quod alii, qui fideles erant, de regno Boemie inducerentur uel compellerentur ad recipiendum comunionem sub duplici specie, quodque in discucione illius articuli, an huiusmodi comunio sit de necessitate uel de precepto, regnum Boemie haberet tantam vocem, sicut omnia alia regna simul; sed deberent con- tentari, quod haberent ibi tantam vocem, sicut et quodlibet aliud particulare regnum. Et ad hoc dixit imperator, quod erant alia regna maiora, quam esset regnum Boemie. Dixerunt eciam ipsi legati, quod illam scedulam fecerant responsiuam ad peticionem Boe- morum, que tradita fuerat domino Gaspari cancellario pro transferrendo in wlgare Bohemi- cum. Deinceps vero superuenientibus nunciis Boemorum, tradidit eis dominus imperator predictam scedulam, cuius tenor sequitur: „Propter bonum et expedicionem negociorum, quia insurgebant difficultates in relacionibus et exposicionibus verborum, et ut magis ordinate et stabiliter procederetur, nobis videbatur et adhue videtur expediens, quod ex utraque parte darentur scripta, sicque facilius videretur, in quo vel quibus difficultas consistit, et non possent verba mutari, et prompcius attingeretur finis negociorum; nec esset absurdum, quod pro tanto et tam arduo negocio tempus expenderetur, quia illud fit cito, quod fit bene. Verumtamen si vobis non est ita gratum fieri, transeat, sicut vobis est acceptum. De reliquo dicimus, quod statum pacificum, tranquillum et felicem illius nostri regni naturalitate nos impellente maxime desideramus, et prompti et voluntarii valde sumus, quidquid cum deo et honore possumus, pro bono et honore, tranquillitate et pace illius peragere. Et quoniam de hiis negociis iam cum sacro generali concilio et legatis eiusdem longos habuistis tractatus, et tandem certa capitula concordata et manuum stipulacione firmata sunt, in quibus circa conmunionem sacramenti calicis vobis est taliter dispositum, quod, vt nobis videtur, contentari merito debetis. quia vobis in pace dimittetur, qui eam iam practicastis, et offertur examinacio lacior per sacras scripturas et doctores sanctos, et alia, prout in illis capitulis continetur. Et dictum sacrum concilium dicta pactata et concordata per legatos suos vobiscum wlt firmiter tenere et efficaciter adimplere, et vos requisiuit et requirit de obseruancia promissorum. Consulimus et suademus vobis pro bono et honore vestro et dicti regni, quod pactata et concordata teneatis et obseruetis et ad execucionem debitam deducatis, presertim cum, sicut intelleximus ex relacione legatorum sacri concilii, dictum sacrum concilium firma et stabili deliberacione concluserit, nichil noui adicere ad conuenta et pactata, priusquam illa ad execucionem realiter sunt deducta; wlt tamen, ut predictum est, illa que promissa et pactata sunt, integraliter et absque diminucione aliqua, dolo et fraude omnino cessantibus, pure, simpliciter et efficaciter adimplere. 1434. Postquam ipsi Boemi hanc scedulam perlegerunt, et super ea inter se delibera- uerunt, dixerunt domino imperatori per organum magistri Jo. de Roquezana, quod *) Desideratur in Carlerii diario. Integram damus scedulam fide Codd. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 194. — Nr. 5253. fol. 115.
514 Aegidii Carlerii, 198 *). 1434. 24. Aug. offerebant in quibuscumque, que essent pro honore ipsius. Exhortabantur eciam eum, quod vellet in hac materia Boemorum laborare ad honorem fidei et sancte matris ecclesie, prout sue dignitati imperiali incumbebat. Quantum vero ad ea, que ipsi Boemi require- bant, nullo modo honesta erant, videlicet quod alii, qui fideles erant, de regno Boemie inducerentur uel compellerentur ad recipiendum comunionem sub duplici specie, quodque in discucione illius articuli, an huiusmodi comunio sit de necessitate uel de precepto, regnum Boemie haberet tantam vocem, sicut omnia alia regna simul; sed deberent con- tentari, quod haberent ibi tantam vocem, sicut et quodlibet aliud particulare regnum. Et ad hoc dixit imperator, quod erant alia regna maiora, quam esset regnum Boemie. Dixerunt eciam ipsi legati, quod illam scedulam fecerant responsiuam ad peticionem Boe- morum, que tradita fuerat domino Gaspari cancellario pro transferrendo in wlgare Bohemi- cum. Deinceps vero superuenientibus nunciis Boemorum, tradidit eis dominus imperator predictam scedulam, cuius tenor sequitur: „Propter bonum et expedicionem negociorum, quia insurgebant difficultates in relacionibus et exposicionibus verborum, et ut magis ordinate et stabiliter procederetur, nobis videbatur et adhue videtur expediens, quod ex utraque parte darentur scripta, sicque facilius videretur, in quo vel quibus difficultas consistit, et non possent verba mutari, et prompcius attingeretur finis negociorum; nec esset absurdum, quod pro tanto et tam arduo negocio tempus expenderetur, quia illud fit cito, quod fit bene. Verumtamen si vobis non est ita gratum fieri, transeat, sicut vobis est acceptum. De reliquo dicimus, quod statum pacificum, tranquillum et felicem illius nostri regni naturalitate nos impellente maxime desideramus, et prompti et voluntarii valde sumus, quidquid cum deo et honore possumus, pro bono et honore, tranquillitate et pace illius peragere. Et quoniam de hiis negociis iam cum sacro generali concilio et legatis eiusdem longos habuistis tractatus, et tandem certa capitula concordata et manuum stipulacione firmata sunt, in quibus circa conmunionem sacramenti calicis vobis est taliter dispositum, quod, vt nobis videtur, contentari merito debetis. quia vobis in pace dimittetur, qui eam iam practicastis, et offertur examinacio lacior per sacras scripturas et doctores sanctos, et alia, prout in illis capitulis continetur. Et dictum sacrum concilium dicta pactata et concordata per legatos suos vobiscum wlt firmiter tenere et efficaciter adimplere, et vos requisiuit et requirit de obseruancia promissorum. Consulimus et suademus vobis pro bono et honore vestro et dicti regni, quod pactata et concordata teneatis et obseruetis et ad execucionem debitam deducatis, presertim cum, sicut intelleximus ex relacione legatorum sacri concilii, dictum sacrum concilium firma et stabili deliberacione concluserit, nichil noui adicere ad conuenta et pactata, priusquam illa ad execucionem realiter sunt deducta; wlt tamen, ut predictum est, illa que promissa et pactata sunt, integraliter et absque diminucione aliqua, dolo et fraude omnino cessantibus, pure, simpliciter et efficaciter adimplere. 1434. Postquam ipsi Boemi hanc scedulam perlegerunt, et super ea inter se delibera- uerunt, dixerunt domino imperatori per organum magistri Jo. de Roquezana, quod *) Desideratur in Carlerii diario. Integram damus scedulam fide Codd. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 194. — Nr. 5253. fol. 115.
Strana 515
Liber de Legationibus. 515 regraciabantur sue maiestati pro eo, quod ipsos exhortabatur ad obseruacionem et execu- cionem promissorum suorum et concordatorum cum legatis concilii in Praga. Nam pro- missa sua seruare vellent, dummodo eciam sibi seruarentur ea, que promissa fuerant; dicebatque, fuisse promissum eis per dominum auditorem, quod bona pax et vnio poneretur in regno quoad illam communionem. Eciam addebat, quod aliqui sacerdotum suorum, sicut magister Petrus Anglicus, expresse dixerant in stipulacione manuum prestanda, quod volebant seruare illa concordata, dummodo cetera bene complanarentur, et alii similiter postea faciebant. Dicebat eciam, quod nullum scrupulum in consciencia habebant super ista duplici communione, quando esset vtilis et salubris, requirendo semper, quod alii inducerentur ad recipiendum eam per totum regnum et marchionatum. Ad hec respondit dominus auditor, quod licet in tractatibus illis factis in Praga multe difficultates ingeste fuissent per magistrum Petrum Anglicum et alios, ipso magistro Petro dicente, quod habebat cultellum paratum ad rumpendum quidquid per legatos concilii suebatur ; tamen finaliter post omnes difficultates deuentum est ad illa capitula concordata, in que con- sensit tota congregacio, et ex mandato ipsius congregacionis illa stipulacio facta est; quare non erat curandum, quid magister Petrus Anglicus uel alii particulares ita vellent facere, ex quo tota congregacio regni sic fieri mandabat. Quoad illa uero, que dicebat esse promissa per ipsum dominum auditorem, dixit idem auditor, se numquam promisisse, quod fieret mandatum ad alios, qui numquam habuerant vsum huius communionis sub duplici specie, ut eam reciperent; et insuper, esto quod promisisset, tamen hoc nullam haberet efficaciam, quia expresse fuerat condictum inter eos, quod non venarentur se invicem in uerbis, et quod nulla verbaliter prolata facerent aliquam obligacionem, quo- usque essent redacta in scriptis. Et ideo requirebat, quod attenderent ad ista, que scripta erant, et quod ordinate demandarentur execucioni vnum post alterum secundum eam seriem, quam scriptura continebat. Ibi quoque fuit magna concertacio inter ipsum domi- num auditorem et de Rocquezano. Ipse eciam dominus imperator in wlgari Boemico arguit ipsum Rocquezano de communione paruulorum, quod nullo modo poterat sustinere; et ipse conabatur eam defendere et sustinere, prout nobis referebatur, sed verba eius non intelligebamus, quia Boemice loquebatur. Post omnia ista nuncii Boemorum antedicti retraxerunt se ad partem, et secum euocauerunt alios barones de regno, qui sunt in obediencia ecclesie, et longo tempore cum eis colloquium habuerunt, inducentes eos ad hoc, quod istam communionem sub duplici specie acceptarent, quod nullo modo ab ipsis obtinere potuerunt. Dum vero hoc ipsum percepit dominus imperator, vocauit legatos sacri concilii, et dixit eis, quod nullam spem habebat reduccionis istorum Boemorum, nec videbat aliud faciendum quam id, quod semel dominus episcopus Salberiensis de Anglia, proponendo coram eo, dicebat: "abscinde membrum putridum.“ Consulebat vlterius, quod ipsi legati haberent verbum cum domino Menardo de Noua domo et aliis baronibus, qui vnitatem ecclesie receperant, ad sciendum intencionem, si vellent stare pro nobis uel contra nos, ut ipsi dicerent sicut Petrus: "et si omnes scandalisati fuerint, ego tamen non scandalizabor. Eodem die Martis post prandium aliqui legatorum sacri concilii locuti sunt cum domino Menardo de Noua domo, qui et tunc et pluribus aliis vicibus dixit se velle stare in concordatis, et quod in hoc bene haberet sequelam aliorum baronum. Ex alia parte 1434. 65*
Liber de Legationibus. 515 regraciabantur sue maiestati pro eo, quod ipsos exhortabatur ad obseruacionem et execu- cionem promissorum suorum et concordatorum cum legatis concilii in Praga. Nam pro- missa sua seruare vellent, dummodo eciam sibi seruarentur ea, que promissa fuerant; dicebatque, fuisse promissum eis per dominum auditorem, quod bona pax et vnio poneretur in regno quoad illam communionem. Eciam addebat, quod aliqui sacerdotum suorum, sicut magister Petrus Anglicus, expresse dixerant in stipulacione manuum prestanda, quod volebant seruare illa concordata, dummodo cetera bene complanarentur, et alii similiter postea faciebant. Dicebat eciam, quod nullum scrupulum in consciencia habebant super ista duplici communione, quando esset vtilis et salubris, requirendo semper, quod alii inducerentur ad recipiendum eam per totum regnum et marchionatum. Ad hec respondit dominus auditor, quod licet in tractatibus illis factis in Praga multe difficultates ingeste fuissent per magistrum Petrum Anglicum et alios, ipso magistro Petro dicente, quod habebat cultellum paratum ad rumpendum quidquid per legatos concilii suebatur ; tamen finaliter post omnes difficultates deuentum est ad illa capitula concordata, in que con- sensit tota congregacio, et ex mandato ipsius congregacionis illa stipulacio facta est; quare non erat curandum, quid magister Petrus Anglicus uel alii particulares ita vellent facere, ex quo tota congregacio regni sic fieri mandabat. Quoad illa uero, que dicebat esse promissa per ipsum dominum auditorem, dixit idem auditor, se numquam promisisse, quod fieret mandatum ad alios, qui numquam habuerant vsum huius communionis sub duplici specie, ut eam reciperent; et insuper, esto quod promisisset, tamen hoc nullam haberet efficaciam, quia expresse fuerat condictum inter eos, quod non venarentur se invicem in uerbis, et quod nulla verbaliter prolata facerent aliquam obligacionem, quo- usque essent redacta in scriptis. Et ideo requirebat, quod attenderent ad ista, que scripta erant, et quod ordinate demandarentur execucioni vnum post alterum secundum eam seriem, quam scriptura continebat. Ibi quoque fuit magna concertacio inter ipsum domi- num auditorem et de Rocquezano. Ipse eciam dominus imperator in wlgari Boemico arguit ipsum Rocquezano de communione paruulorum, quod nullo modo poterat sustinere; et ipse conabatur eam defendere et sustinere, prout nobis referebatur, sed verba eius non intelligebamus, quia Boemice loquebatur. Post omnia ista nuncii Boemorum antedicti retraxerunt se ad partem, et secum euocauerunt alios barones de regno, qui sunt in obediencia ecclesie, et longo tempore cum eis colloquium habuerunt, inducentes eos ad hoc, quod istam communionem sub duplici specie acceptarent, quod nullo modo ab ipsis obtinere potuerunt. Dum vero hoc ipsum percepit dominus imperator, vocauit legatos sacri concilii, et dixit eis, quod nullam spem habebat reduccionis istorum Boemorum, nec videbat aliud faciendum quam id, quod semel dominus episcopus Salberiensis de Anglia, proponendo coram eo, dicebat: "abscinde membrum putridum.“ Consulebat vlterius, quod ipsi legati haberent verbum cum domino Menardo de Noua domo et aliis baronibus, qui vnitatem ecclesie receperant, ad sciendum intencionem, si vellent stare pro nobis uel contra nos, ut ipsi dicerent sicut Petrus: "et si omnes scandalisati fuerint, ego tamen non scandalizabor. Eodem die Martis post prandium aliqui legatorum sacri concilii locuti sunt cum domino Menardo de Noua domo, qui et tunc et pluribus aliis vicibus dixit se velle stare in concordatis, et quod in hoc bene haberet sequelam aliorum baronum. Ex alia parte 1434. 65*
Strana 516
516 Aegidii Carlerii, 25. Aug. 26. Aug. nuncii Boemorum multum insteterunt apud alios de regno in obediencia ecclesie existentes, ut reciperent communionem sub duplici specie; et illi semper responderunt, quod non facerent nisi illud, quod ecclesia eis mandaret. Die Mercurii, xxv' mensis Augusti, de mane fuerunt dominus Constanciensis et dominus auditor cum ipsis nunciis Boemorum in domo domini Menardi de Noua domo ; et habita collocucione cum eis, factaque aliqua declaracione capitulorum concordatorum, visi sunt ipsi Boemi contentari, quod starent in ipsis concordatis, nichil vlterius contra- dicentes. Non tamen tunc absolute respondere voluerunt, sed dixerunt, quod post pran- dium vellent stare cum imperatore, et ibi darent responsum. Multi autem de regno Boemie tunc magnam exultacionem fecerunt, et eciam alii, credentes et sperantes, pacem et vni- tatem in foribus adesse. Eodem die Mercurii post prandium, comparentibus legatis sacri concilii et eciam nunciis Boemorum coram imperatore, iterum ipsi nuncii Boemorum requisierunt, quod omnes de regno et marchionatu istam communionem acceptarent, dicentes, quod ad hoc requirendum missi erant, et quod vnionem facere non poterant, nisi istud obtinerent; sicque spes bona, que de mane habita fuerat, tunc versa est in contrarium. Die Jouis, xxvi" mensis Augusti, de mane comparuerunt legati sacri concilii in camera domini imperatoris, et ex eis retinuit aliquos ad partem, videlicet dominum Con- stanciensem et dominum auditorem. Eodem die Jouis post prandium comparuerunt nuncii Boemorum coram domino imperatore et legatis sacri concilii, dicentes, quod ex quo non poterant obtinere illud, quod requisierant de inducenda communione sub duplici specie per totum regnum, ipsi supersedebant; intendebant quoque stare in concordatis, sed priusquam ad execucionem deducerentur, volebant huiusmodi concordata referre ad congregacionem generalem regni vna cum difficultatibus hic habitis, et super omnibus deliberaret ipsa congregacio et deinde daret responsum. Isto die facte fuerunt alique interrogaciones domino auditori, de quibus infra etc. 1434. Interrogaciones facte Ratispone domino auditori per Boemos, anno etc. xxxIIII°. 199 *). 1434. 26. Aug. „In nomine domini, amen. Anno domini millesimo cccc xxxIIII°, die xxVI“ mensis Augusti, que erat feria quinta, in ciuitate Ratisponensi. Requisitus dominus auditor Johannes de Palomar ex parte dominorum Boemorum, tune ambassiatorum ad dominum imperatorem inter cetera per hanc inquisicionem, facta et suscepta vnitate et pace cum concilio Basiliensi per dominos ac communitates de regno Boemie et marchionatu Morauie, quid facere debeant plebani et sacerdotes, qui a plebibus recesserunt propter sacri calicis communionem, numquid tenebuntur populum communicare sub specie vtraque, ad suas plebes redeuntes, respondit, quod sacerdotes et plebani in Boemia et Morauia illum populum, qui habet vsum communionis sub vtraque specie, debent sub dicto ritu vtriusque speciei communicare; quod si quis plebanorum hoc facere nollet, aut loco sui alium sub- stituat, aut non tolleretur. *) Desunt in diario Carlerii. Supplevimus e Codd. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 195—196. et Bibliothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 22—23.
516 Aegidii Carlerii, 25. Aug. 26. Aug. nuncii Boemorum multum insteterunt apud alios de regno in obediencia ecclesie existentes, ut reciperent communionem sub duplici specie; et illi semper responderunt, quod non facerent nisi illud, quod ecclesia eis mandaret. Die Mercurii, xxv' mensis Augusti, de mane fuerunt dominus Constanciensis et dominus auditor cum ipsis nunciis Boemorum in domo domini Menardi de Noua domo ; et habita collocucione cum eis, factaque aliqua declaracione capitulorum concordatorum, visi sunt ipsi Boemi contentari, quod starent in ipsis concordatis, nichil vlterius contra- dicentes. Non tamen tunc absolute respondere voluerunt, sed dixerunt, quod post pran- dium vellent stare cum imperatore, et ibi darent responsum. Multi autem de regno Boemie tunc magnam exultacionem fecerunt, et eciam alii, credentes et sperantes, pacem et vni- tatem in foribus adesse. Eodem die Mercurii post prandium, comparentibus legatis sacri concilii et eciam nunciis Boemorum coram imperatore, iterum ipsi nuncii Boemorum requisierunt, quod omnes de regno et marchionatu istam communionem acceptarent, dicentes, quod ad hoc requirendum missi erant, et quod vnionem facere non poterant, nisi istud obtinerent; sicque spes bona, que de mane habita fuerat, tunc versa est in contrarium. Die Jouis, xxvi" mensis Augusti, de mane comparuerunt legati sacri concilii in camera domini imperatoris, et ex eis retinuit aliquos ad partem, videlicet dominum Con- stanciensem et dominum auditorem. Eodem die Jouis post prandium comparuerunt nuncii Boemorum coram domino imperatore et legatis sacri concilii, dicentes, quod ex quo non poterant obtinere illud, quod requisierant de inducenda communione sub duplici specie per totum regnum, ipsi supersedebant; intendebant quoque stare in concordatis, sed priusquam ad execucionem deducerentur, volebant huiusmodi concordata referre ad congregacionem generalem regni vna cum difficultatibus hic habitis, et super omnibus deliberaret ipsa congregacio et deinde daret responsum. Isto die facte fuerunt alique interrogaciones domino auditori, de quibus infra etc. 1434. Interrogaciones facte Ratispone domino auditori per Boemos, anno etc. xxxIIII°. 199 *). 1434. 26. Aug. „In nomine domini, amen. Anno domini millesimo cccc xxxIIII°, die xxVI“ mensis Augusti, que erat feria quinta, in ciuitate Ratisponensi. Requisitus dominus auditor Johannes de Palomar ex parte dominorum Boemorum, tune ambassiatorum ad dominum imperatorem inter cetera per hanc inquisicionem, facta et suscepta vnitate et pace cum concilio Basiliensi per dominos ac communitates de regno Boemie et marchionatu Morauie, quid facere debeant plebani et sacerdotes, qui a plebibus recesserunt propter sacri calicis communionem, numquid tenebuntur populum communicare sub specie vtraque, ad suas plebes redeuntes, respondit, quod sacerdotes et plebani in Boemia et Morauia illum populum, qui habet vsum communionis sub vtraque specie, debent sub dicto ritu vtriusque speciei communicare; quod si quis plebanorum hoc facere nollet, aut loco sui alium sub- stituat, aut non tolleretur. *) Desunt in diario Carlerii. Supplevimus e Codd. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 195—196. et Bibliothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 22—23.
Strana 517
Liber de Legationibus. 517 Item requisitus de archiepiscopo Pragensi et aliis episcopis in Boemia et Morauia, respondit, quod talis archiepiscopus et alii episcopi debent vobis confirmari, qui illum ritum communionis sub vtraque specie illis, qui illum vsum habent, conseruent iuxta con- cilii concessionem, quibus omnes sacerdotes illarum dyocesum subesse debent, eciam illi, si qui fuerint in regno Boemie et marchionatu Morauie, qui populum sub vtraque specie non communicarent. Sed auditor altera die dixit, quod obmissum est illud, quod ibidem dixit, scilicet: Semper tamen eleccio debet confirmari a superiore, et electus et confirmatus debet con- secrari ab aliis episcopis, ad minus duobus vel tribus, et hoc, de consecrando episcopo ab aliis iam consecratis, a temporibus apostolorum in ecclesia dei est institutum et seruatum. 1434. Item requisitus, quis illum archiepiscopum eligere debet, respondit secundum iura: Quamuis olim plebs cum clero eligebat episcopum, tamen secundum decreta iuris nunc et a longissimis temporibus eleccio fieri debet per capitula cathedralium ecclesiarum. Ad hoc autem, quid specialiter de isto casu sacrum concilium vellet facere, non habemus certitudinem a sacro concilio. Sed dominus imperator, ibidem presens, ad dictam requisicionem sic dicebat: Domini Boemi, ego suadeo et consulo vobis, ut vos circa eleccionem et presentacionem episcoporum in Boemia et in Morauia seruetis ordinem ab antiquo obseruatum, quia archi- episcopus vester non debet esse nisi Bohemus, similiter et in Morauia. Item idem auditor requisitus, quod si quis eorum dominorum uel aliorum, qui nunc communioni calicis aduersantur, post concessionem factam per concilium Basiliense super illa communione, ad dictam communionem accedere voluerit, numquid super hoc specialiter debet sibi licencia a concilio obtineri, respondit, quod hoc fieri non opportet, sed sufficiet generalis libertacio et conmunis concessio ad sic conmunicandum omnibus volentibus, qui sunt de regno Boemie uel marchionatu Morauie, si et quando huius- modi generalis libertacio per dictum concilium fuerit concessa et obtenta iuxta capitula concordata. Hec facta sunt in presencia domini imperatoris in orto fratrum predicatorum, vbi aderant domini isti, videlicet, episcopus Constanciensis, episcopus Augustensis, et dictus dominus auditor cum magistro Henrico Toke; et de Boemis aderant ibidem dominus Menardus de Noua domo, Wilhelmus Koska, Nicolaus Sokol, Johannes Welwar et duo magistri, Johannes de Rokyczana et Procopius de Plzna." Die Veneris, xxVil' Augusti, de mane comparuerunt legati sacri concilii coram 27. Aug. domino imperatore. Qui quidem dixit eis, quod ipsi facerent finem de hiis, que concer- nebant fidem, ut ipse posset procedere in hiis, que concernebant temporalitatem suam, subiungens, quod cum eis treugam uel pacem habere non poterat, attento, quod ipsi detinebant sibi duas villas in Vngaria, quas ipse volebat recuperare. Tunc retraxerunt se ad partem legati sacri concilii; qui primo habuerunt verbum cum domino de Rosis et aliis Boemis, qui semper fuerunt de obediencia imperatoris, ad sciendum, quid eis expe- diencius videbatur de treugis habendis, uel non habendis pro ipsis, qui erant de regno. Et ipsi responderunt, quod super hoc petebant consilium ab eisdem legatis, parati facere id, quod ipsi legati consulerent. Ad quod dixerunt legati, quod si ipsi interrogarent de
Liber de Legationibus. 517 Item requisitus de archiepiscopo Pragensi et aliis episcopis in Boemia et Morauia, respondit, quod talis archiepiscopus et alii episcopi debent vobis confirmari, qui illum ritum communionis sub vtraque specie illis, qui illum vsum habent, conseruent iuxta con- cilii concessionem, quibus omnes sacerdotes illarum dyocesum subesse debent, eciam illi, si qui fuerint in regno Boemie et marchionatu Morauie, qui populum sub vtraque specie non communicarent. Sed auditor altera die dixit, quod obmissum est illud, quod ibidem dixit, scilicet: Semper tamen eleccio debet confirmari a superiore, et electus et confirmatus debet con- secrari ab aliis episcopis, ad minus duobus vel tribus, et hoc, de consecrando episcopo ab aliis iam consecratis, a temporibus apostolorum in ecclesia dei est institutum et seruatum. 1434. Item requisitus, quis illum archiepiscopum eligere debet, respondit secundum iura: Quamuis olim plebs cum clero eligebat episcopum, tamen secundum decreta iuris nunc et a longissimis temporibus eleccio fieri debet per capitula cathedralium ecclesiarum. Ad hoc autem, quid specialiter de isto casu sacrum concilium vellet facere, non habemus certitudinem a sacro concilio. Sed dominus imperator, ibidem presens, ad dictam requisicionem sic dicebat: Domini Boemi, ego suadeo et consulo vobis, ut vos circa eleccionem et presentacionem episcoporum in Boemia et in Morauia seruetis ordinem ab antiquo obseruatum, quia archi- episcopus vester non debet esse nisi Bohemus, similiter et in Morauia. Item idem auditor requisitus, quod si quis eorum dominorum uel aliorum, qui nunc communioni calicis aduersantur, post concessionem factam per concilium Basiliense super illa communione, ad dictam communionem accedere voluerit, numquid super hoc specialiter debet sibi licencia a concilio obtineri, respondit, quod hoc fieri non opportet, sed sufficiet generalis libertacio et conmunis concessio ad sic conmunicandum omnibus volentibus, qui sunt de regno Boemie uel marchionatu Morauie, si et quando huius- modi generalis libertacio per dictum concilium fuerit concessa et obtenta iuxta capitula concordata. Hec facta sunt in presencia domini imperatoris in orto fratrum predicatorum, vbi aderant domini isti, videlicet, episcopus Constanciensis, episcopus Augustensis, et dictus dominus auditor cum magistro Henrico Toke; et de Boemis aderant ibidem dominus Menardus de Noua domo, Wilhelmus Koska, Nicolaus Sokol, Johannes Welwar et duo magistri, Johannes de Rokyczana et Procopius de Plzna." Die Veneris, xxVil' Augusti, de mane comparuerunt legati sacri concilii coram 27. Aug. domino imperatore. Qui quidem dixit eis, quod ipsi facerent finem de hiis, que concer- nebant fidem, ut ipse posset procedere in hiis, que concernebant temporalitatem suam, subiungens, quod cum eis treugam uel pacem habere non poterat, attento, quod ipsi detinebant sibi duas villas in Vngaria, quas ipse volebat recuperare. Tunc retraxerunt se ad partem legati sacri concilii; qui primo habuerunt verbum cum domino de Rosis et aliis Boemis, qui semper fuerunt de obediencia imperatoris, ad sciendum, quid eis expe- diencius videbatur de treugis habendis, uel non habendis pro ipsis, qui erant de regno. Et ipsi responderunt, quod super hoc petebant consilium ab eisdem legatis, parati facere id, quod ipsi legati consulerent. Ad quod dixerunt legati, quod si ipsi interrogarent de
Strana 518
518 Aegidii Carlerii, 1434. 28. Aug. 200 *). 1434. 28. Aug. fide, quid esset eis senciendum aut tenendum, bene darent eis consilium ; sed de treugis faciendis uel non faciendis non habebant eis quidquam dicere. Hiis sic dictis venerunt legati predicti ad presenciam imperatoris, et dixerunt, quod quantum ad faciendum finem cum nunciis Boemorum in facto fidei, ipsi fecerant illud, quod poterant facere, cum aliud eis non incumberet, quam ipsos Boemos inducere ad hoc, ut ipsi seruarent concordata. Quia uero ipsi nuncii Boemorum ceperant dilacionem pro referendo ad congregacionem regni, prefati legati duo ab ipsis requirebant, primum, quod assignarent terminum, infra quem haberent dare responsum, secundo, quod ipsi dicerent, quid interim pendente termino facere intendebant. Eodem die Veneris post prandium fuerunt quidam ex legatis concilii, videlicet dominus Constanciensis, dominus auditor et aliqui cum nunciis Boemorum, tractantes cum eis super modo scedule conficiende per eosdem Boemos de recessu eorum, et de termino faciende congregacionis regni sui, ac eciam responsionis dande in Egra. Et dixerunt ipsi Boemi, quod in crastino huiusmodi scedulam referre haberent. Die Sabbati, xxVII" mensis Augusti, comparentibus legatis sacri concilii ac eciam nunciis Boemorum coram imperatore, exhibuerunt ipsi nuncii Boemorum duas scedulas, dicentes, quod legati concilii acceptarent illam, que magis placeret. Tune quoque hi idem legati, habita inter se deliberacione, acceptauerunt longiorem, in qua inserta erat vna clausula, quod ipsi Boemi volebant stare in concordatis, dum tamen vltima clausula remoueretur, que de treuga interim habenda faciebat mencionem; et eciam sub protesta- cione ista recipiebant huiusmodi scedulam, quod nullum preiudicium afferret concordatis; de quibus omnibus prefati nuncii Boemorum remanserunt contenti. Quibus peractis dominus imperator fecit vnam oracionem valde prolixam in wlgari Boemico ad ipsos Boemos, quam non intellexerunt legati sacri concilii, nec fuit eis tunc interpretata ; sed in fine hoc solum dixit eis imperator, quod ipse locutus fuerat Boemis de facto temporalitatis. Cedule autem tenor sequitur: "Nos legati spirituales et seculares, nomine regni Boemie et marchionatus Morauie ad serenitatem domini imperatoris in Ratisponam missi, stantes et stare volentes in eis, que nuper sunt conpactata in Praga cum prefatis legatis concilii Basiliensis, pro comodiori tamen eorumdem execucione, sicud cum prefatis legatis tractabamus in Praga, sic et modo ex nobis iniuncto multum diligenter instabamus, quatenus serenitas domini impera- toris pro pace et vnitate in nostrum regnum et marchionatum Morauie, et consequenter cum aliis gentibus nobis adiacentibus introducenda et reformanda dignaretur cooperari, hoc scilicet modo obseruato, vt in ritu vniformi conmunionis benedicte, specie scilicet sub vtraque, plebes predictorum, puta regni et marchionatus permanerent. Quod cum pro tunc in Ratispona obtinere non valuimus, pro semouendis difficultatibus certis quibusdam interrogacionibus legatis aliquibus concilii Basiliensis per nos factis, responso eorumdem super eisdem habito et in scriptum redacto, prout in ipso scripto continetur, in hoc finaliter recedimus de Ratisponensi ciuitate, quod in congregacione regni et marchionatus predictorum, in die sancti Galli proxime affutura in Pragaque fienda, singula lucide et *) Deest in MS. Carlerii, exstat tamen in Codd. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 195. — Nr. 5253, fol. 115, et Bibliothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 22.
518 Aegidii Carlerii, 1434. 28. Aug. 200 *). 1434. 28. Aug. fide, quid esset eis senciendum aut tenendum, bene darent eis consilium ; sed de treugis faciendis uel non faciendis non habebant eis quidquam dicere. Hiis sic dictis venerunt legati predicti ad presenciam imperatoris, et dixerunt, quod quantum ad faciendum finem cum nunciis Boemorum in facto fidei, ipsi fecerant illud, quod poterant facere, cum aliud eis non incumberet, quam ipsos Boemos inducere ad hoc, ut ipsi seruarent concordata. Quia uero ipsi nuncii Boemorum ceperant dilacionem pro referendo ad congregacionem regni, prefati legati duo ab ipsis requirebant, primum, quod assignarent terminum, infra quem haberent dare responsum, secundo, quod ipsi dicerent, quid interim pendente termino facere intendebant. Eodem die Veneris post prandium fuerunt quidam ex legatis concilii, videlicet dominus Constanciensis, dominus auditor et aliqui cum nunciis Boemorum, tractantes cum eis super modo scedule conficiende per eosdem Boemos de recessu eorum, et de termino faciende congregacionis regni sui, ac eciam responsionis dande in Egra. Et dixerunt ipsi Boemi, quod in crastino huiusmodi scedulam referre haberent. Die Sabbati, xxVII" mensis Augusti, comparentibus legatis sacri concilii ac eciam nunciis Boemorum coram imperatore, exhibuerunt ipsi nuncii Boemorum duas scedulas, dicentes, quod legati concilii acceptarent illam, que magis placeret. Tune quoque hi idem legati, habita inter se deliberacione, acceptauerunt longiorem, in qua inserta erat vna clausula, quod ipsi Boemi volebant stare in concordatis, dum tamen vltima clausula remoueretur, que de treuga interim habenda faciebat mencionem; et eciam sub protesta- cione ista recipiebant huiusmodi scedulam, quod nullum preiudicium afferret concordatis; de quibus omnibus prefati nuncii Boemorum remanserunt contenti. Quibus peractis dominus imperator fecit vnam oracionem valde prolixam in wlgari Boemico ad ipsos Boemos, quam non intellexerunt legati sacri concilii, nec fuit eis tunc interpretata ; sed in fine hoc solum dixit eis imperator, quod ipse locutus fuerat Boemis de facto temporalitatis. Cedule autem tenor sequitur: "Nos legati spirituales et seculares, nomine regni Boemie et marchionatus Morauie ad serenitatem domini imperatoris in Ratisponam missi, stantes et stare volentes in eis, que nuper sunt conpactata in Praga cum prefatis legatis concilii Basiliensis, pro comodiori tamen eorumdem execucione, sicud cum prefatis legatis tractabamus in Praga, sic et modo ex nobis iniuncto multum diligenter instabamus, quatenus serenitas domini impera- toris pro pace et vnitate in nostrum regnum et marchionatum Morauie, et consequenter cum aliis gentibus nobis adiacentibus introducenda et reformanda dignaretur cooperari, hoc scilicet modo obseruato, vt in ritu vniformi conmunionis benedicte, specie scilicet sub vtraque, plebes predictorum, puta regni et marchionatus permanerent. Quod cum pro tunc in Ratispona obtinere non valuimus, pro semouendis difficultatibus certis quibusdam interrogacionibus legatis aliquibus concilii Basiliensis per nos factis, responso eorumdem super eisdem habito et in scriptum redacto, prout in ipso scripto continetur, in hoc finaliter recedimus de Ratisponensi ciuitate, quod in congregacione regni et marchionatus predictorum, in die sancti Galli proxime affutura in Pragaque fienda, singula lucide et *) Deest in MS. Carlerii, exstat tamen in Codd. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 195. — Nr. 5253, fol. 115, et Bibliothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 22.
Strana 519
Liber de Legationibus. 519 clare per nos siquidem legatos gesta et tractata enodabimus, ipsamque congregacionem, vt de hiis, per que pax et vnio in execucionem debitam ponerentur, pro posse nostro cooperantes mouebimus, vt cogitarent, dominoque fauente feliciter iam concludent. Responsum autem, in quo prefata congregacio regni et marchionatus resederit, finale, et si non prius, postremo tamen in die sancti Martini in ciuitate Egrensi apud consulatum eiusdem reponere curabimus.“ Eodem die et die precedenti fecerunt nuncii Bohemorum magnam instanciam apud legatos sacri concilii, et eciam apud dominum imperatorem, ut corpus defuncti Mauricii. ciuis de Noua Praga, qui de nocte ex quadam fenestra corruerat et paulo post obierat. traderetur ecclesiastice sepulture. Ad quod prefati legati concilii nullo modo consentire voluerunt, considerantes, quod numquam receperat vnitatem ecclesiasticam, et quod in articulo mortis confessus fuerat magistro Jo. de Roquezano, et ex manu eius receperat comunionem sub duplici specie. Vnde prefati nuncii Boemorum remanserunt multum indignati. Sed eis dixerunt prefati legati, quod hoc facere non poterant, et ipsi Boemi dicebant, quod per hoc dabatur via, quod numquam fieret aliqua conuencio suorum cum nostris, ex quo illi, qui morerentur in legacione, carerent ecclesiastica sepultura, et quod hoc videbatur esse ad terrorem Boemorum et in signum, quod haberentur abhominacioni. vnde totus populus eorum valde indignaretur, multaque alia verba super hoc dixerunt. Die dominica, xxIx' eiusdem mensis Augusti, allocutus est dominus imperator 29. Aug. legatos sacri concilii, dicens eis, qualiter opus erat, ut sacrum concilium subueniret baronibus fidelibus, qui sunt in Bohemia, de subsidio semidecime, ut ipsi possent expugnare infideles et eos ad veram fidem inducere; et quod ipse ad hoc laborare volebat, ut principes et comunitates Almanie soluerent quinquagesimam partem, sicut alias fuerat ordinatum, petens super isto sibi dari responsum. Eciam dominus de Rosis dixit ad partem prefatis legatis, quod si haberet subsidium, ipse vellet taliter facere, quod ipsi infideles de regno Boemie fierent boni, vellent nollent. Tunc responderunt prefati legati domino imperatori, quod rogabant eum, quod vellet dare operam efficacem ad hoc, quod realiter et cum effectu quinquagesima solueretur, et de facto semidecime ipsi conuenirent inter se post prandium, et mature deliberarent. Ad hec dixit imperator, quod secundum erat bene dictum ; de primo autem, quia barones et ciuitates erant venturi in breui ad hanc ciuitatem Ratisponensem, post quoddam torneamentum alibi fiendum, ipse volebat facere cum eis, quod solummodo huiusmodi quinquagesime haberet execucionem. Eodem die post prandium conuenerunt ambassiatores concilii apud Augustinenses. et inter se deliberauerunt, primo quod oportebat maiorem partem ipsorum cito redire ad concilium, et aliquos ibidem remanere in Ratispona. Deinde deliberauerunt de hiis, que erant respondenda in crastinum domino imperatori; et visum est eis, quod ea, que resta- bant de instruccionibus concilii sue maiestati exponenda, exponerent eodem contextu, prout in crastino factum est per dominum auditorem in modum, qui postea sequitur. Die Lune, xxx' Augusti, comparuerunt legati sacri concilii coram domino impe- 30. Aug. ratore, cui per organum auditoris primo dixerunt, quod maiestas sua semper faueret sacro concilio, que ipsum ab inicio fouerat, ipsiusque labore habuerat progressum et augmentum, et cum a domino nostro summo pontifice multum turbaretur, qui ad dissolucionem eius laborabat, a sua serenitate semper fuerat literis et ambassiatis confortatum, et hoc sue 1434.
Liber de Legationibus. 519 clare per nos siquidem legatos gesta et tractata enodabimus, ipsamque congregacionem, vt de hiis, per que pax et vnio in execucionem debitam ponerentur, pro posse nostro cooperantes mouebimus, vt cogitarent, dominoque fauente feliciter iam concludent. Responsum autem, in quo prefata congregacio regni et marchionatus resederit, finale, et si non prius, postremo tamen in die sancti Martini in ciuitate Egrensi apud consulatum eiusdem reponere curabimus.“ Eodem die et die precedenti fecerunt nuncii Bohemorum magnam instanciam apud legatos sacri concilii, et eciam apud dominum imperatorem, ut corpus defuncti Mauricii. ciuis de Noua Praga, qui de nocte ex quadam fenestra corruerat et paulo post obierat. traderetur ecclesiastice sepulture. Ad quod prefati legati concilii nullo modo consentire voluerunt, considerantes, quod numquam receperat vnitatem ecclesiasticam, et quod in articulo mortis confessus fuerat magistro Jo. de Roquezano, et ex manu eius receperat comunionem sub duplici specie. Vnde prefati nuncii Boemorum remanserunt multum indignati. Sed eis dixerunt prefati legati, quod hoc facere non poterant, et ipsi Boemi dicebant, quod per hoc dabatur via, quod numquam fieret aliqua conuencio suorum cum nostris, ex quo illi, qui morerentur in legacione, carerent ecclesiastica sepultura, et quod hoc videbatur esse ad terrorem Boemorum et in signum, quod haberentur abhominacioni. vnde totus populus eorum valde indignaretur, multaque alia verba super hoc dixerunt. Die dominica, xxIx' eiusdem mensis Augusti, allocutus est dominus imperator 29. Aug. legatos sacri concilii, dicens eis, qualiter opus erat, ut sacrum concilium subueniret baronibus fidelibus, qui sunt in Bohemia, de subsidio semidecime, ut ipsi possent expugnare infideles et eos ad veram fidem inducere; et quod ipse ad hoc laborare volebat, ut principes et comunitates Almanie soluerent quinquagesimam partem, sicut alias fuerat ordinatum, petens super isto sibi dari responsum. Eciam dominus de Rosis dixit ad partem prefatis legatis, quod si haberet subsidium, ipse vellet taliter facere, quod ipsi infideles de regno Boemie fierent boni, vellent nollent. Tunc responderunt prefati legati domino imperatori, quod rogabant eum, quod vellet dare operam efficacem ad hoc, quod realiter et cum effectu quinquagesima solueretur, et de facto semidecime ipsi conuenirent inter se post prandium, et mature deliberarent. Ad hec dixit imperator, quod secundum erat bene dictum ; de primo autem, quia barones et ciuitates erant venturi in breui ad hanc ciuitatem Ratisponensem, post quoddam torneamentum alibi fiendum, ipse volebat facere cum eis, quod solummodo huiusmodi quinquagesime haberet execucionem. Eodem die post prandium conuenerunt ambassiatores concilii apud Augustinenses. et inter se deliberauerunt, primo quod oportebat maiorem partem ipsorum cito redire ad concilium, et aliquos ibidem remanere in Ratispona. Deinde deliberauerunt de hiis, que erant respondenda in crastinum domino imperatori; et visum est eis, quod ea, que resta- bant de instruccionibus concilii sue maiestati exponenda, exponerent eodem contextu, prout in crastino factum est per dominum auditorem in modum, qui postea sequitur. Die Lune, xxx' Augusti, comparuerunt legati sacri concilii coram domino impe- 30. Aug. ratore, cui per organum auditoris primo dixerunt, quod maiestas sua semper faueret sacro concilio, que ipsum ab inicio fouerat, ipsiusque labore habuerat progressum et augmentum, et cum a domino nostro summo pontifice multum turbaretur, qui ad dissolucionem eius laborabat, a sua serenitate semper fuerat literis et ambassiatis confortatum, et hoc sue 1434.
Strana 520
520 Aegidii Carlerii, maiestati conueniebat, que pro concilio Constanciensi tot pertulerat fatigas, et pro sua conseruacione tanta terrarum peragrauerat spacia et impensas fecerat. Insuper et si que sinistra audiuerat, aut in futurum sibi referret susurro aliquis, non crederet leuiter, quia omnes patres, reuerendissimi domini Cardinales, patriarche, archiepiscopi, episcopi, ceterique prelati et doctores habent ad suam serenitatem veram dileccionem et fiduciam magnam ; nec vellent aliquid facere, quod cederet in preiudicium sui honoris, fame aut vtilitatis, sed omnibus modis sua facta vellent promouere. Preterea quod sua serenitas vellet prouidere sacro concilio de protectore, quia multa emergebant in circumferencia Basilee disturbia, latrocinia, rapine et homicidia, nec poterat diu concilium stare in secu- ritate et libertate sine illo, quodque de domino duce Guillelmo, de quo multum conten- tabatur concilium, gracias agebat sue maiestati. Insuper petebat, ut ipse dominus impe- rator aliquas vias aperire vellet, per quas prouideretur in facto Boemorum, casu quo non vellent venire ad pacem. Cum vellet vlterius dominus auditor de aliis rebus verbum facere, illico ad ista responsum dedit dominus Imperator, primo narrando, quomodo pro concilio Constanciensi laborauerat, deinde quomodo pro isto, pro quo scripserat ab inicio diuersis principibus Almanie, ac eciam ducibus Burgundie et Sabaudie; sed Almani minus cura- uerant de literis suis quam alii; et quod non erat, ut sibi apparebat, qui minus curaret de ipso, quam Almani, quodque aliqui eorum fecerant, que sibi non placuerunt, faciens specialem mencionem de domino Coloniensi. Item narrauit quomodo, dum esset in Italia, laborauit pro ipso concilio, misitque bullam auream, quam dictauit dominus cardinalis Rothomagensis et eciam bullam ceream, quam detulit frater Petrus, per quas declarabat, quod adherebat concilio et adherere volebat in futurum, nec ipsum pro quocumque dimit- tere ; quod eciam coronam imperialem non sumeret de manu domini pape, nisi eidem concilio adhereret. Narrauit quomodo multa fuit passus pro concilio et multa consumpsit, et quomodo se habuit cum duce Mediolanensi, ut prelati sui irent ad concilium, de quo testis est dominus Placentinus; qualiter eciam incurrit indignacionem summi pontificis et multorum propter concilium; qualiter, cum fuit in vrbe Romana, satis exiliter recepit coronam imperialem a domino nostro papa, quia dederat literam adhesionis, pro qua multum laborauerat per suos et electorum ambassiatores, et credebat, quod deberet suffi- cere concilio, licet non sufficeret. Post hec cum rediit, qualiter fecit, quidquid potuit pro eodem concilio, et quod dominus noster papa plenarie adhesit, et quicquid ipsum concilium voluit, hoc fecit idem dominus imperator. Verum concilium, ut dicebat, e contra non bene se habuit erga eum in quatuor: primo, quia de duce Mediolanensi magis curauit, quam de eo; nam dum adhuc erat in Italia, misit ad eum literas pro recuperacione patri- monii ecclesie, et non ad imperatorem, cum tamen imperatores et non duces Mediolani dotauerunt ecclesiam, ac sue restituerunt libertati. Item cum esset in concilio, decreuit concilium mittere cardinales ad papam, et nichil sibi dictum est. Item, inquit, misistis dominum de Cypro ad regem Francie, et me spreuistis, et nichil inde sciui; et tamen si sciuissem, libenter scripsissem fratri meo regi Francie. Quarto, quod causas, que non sunt de foro vestro, in preiudicium imperii tractastis et tractatis, ibique inseruit de causa Bambergensi, quomodo concilium non voluit audire ciues Bambergenses, quo- modo ecclesia Bambergensis fuit fundata, et ibi qualiter erant immunitates et officiales; et eciam murata olim fuerat, ut docebat ruina murorum, et ipse volebat, quod ad statum 1434.
520 Aegidii Carlerii, maiestati conueniebat, que pro concilio Constanciensi tot pertulerat fatigas, et pro sua conseruacione tanta terrarum peragrauerat spacia et impensas fecerat. Insuper et si que sinistra audiuerat, aut in futurum sibi referret susurro aliquis, non crederet leuiter, quia omnes patres, reuerendissimi domini Cardinales, patriarche, archiepiscopi, episcopi, ceterique prelati et doctores habent ad suam serenitatem veram dileccionem et fiduciam magnam ; nec vellent aliquid facere, quod cederet in preiudicium sui honoris, fame aut vtilitatis, sed omnibus modis sua facta vellent promouere. Preterea quod sua serenitas vellet prouidere sacro concilio de protectore, quia multa emergebant in circumferencia Basilee disturbia, latrocinia, rapine et homicidia, nec poterat diu concilium stare in secu- ritate et libertate sine illo, quodque de domino duce Guillelmo, de quo multum conten- tabatur concilium, gracias agebat sue maiestati. Insuper petebat, ut ipse dominus impe- rator aliquas vias aperire vellet, per quas prouideretur in facto Boemorum, casu quo non vellent venire ad pacem. Cum vellet vlterius dominus auditor de aliis rebus verbum facere, illico ad ista responsum dedit dominus Imperator, primo narrando, quomodo pro concilio Constanciensi laborauerat, deinde quomodo pro isto, pro quo scripserat ab inicio diuersis principibus Almanie, ac eciam ducibus Burgundie et Sabaudie; sed Almani minus cura- uerant de literis suis quam alii; et quod non erat, ut sibi apparebat, qui minus curaret de ipso, quam Almani, quodque aliqui eorum fecerant, que sibi non placuerunt, faciens specialem mencionem de domino Coloniensi. Item narrauit quomodo, dum esset in Italia, laborauit pro ipso concilio, misitque bullam auream, quam dictauit dominus cardinalis Rothomagensis et eciam bullam ceream, quam detulit frater Petrus, per quas declarabat, quod adherebat concilio et adherere volebat in futurum, nec ipsum pro quocumque dimit- tere ; quod eciam coronam imperialem non sumeret de manu domini pape, nisi eidem concilio adhereret. Narrauit quomodo multa fuit passus pro concilio et multa consumpsit, et quomodo se habuit cum duce Mediolanensi, ut prelati sui irent ad concilium, de quo testis est dominus Placentinus; qualiter eciam incurrit indignacionem summi pontificis et multorum propter concilium; qualiter, cum fuit in vrbe Romana, satis exiliter recepit coronam imperialem a domino nostro papa, quia dederat literam adhesionis, pro qua multum laborauerat per suos et electorum ambassiatores, et credebat, quod deberet suffi- cere concilio, licet non sufficeret. Post hec cum rediit, qualiter fecit, quidquid potuit pro eodem concilio, et quod dominus noster papa plenarie adhesit, et quicquid ipsum concilium voluit, hoc fecit idem dominus imperator. Verum concilium, ut dicebat, e contra non bene se habuit erga eum in quatuor: primo, quia de duce Mediolanensi magis curauit, quam de eo; nam dum adhuc erat in Italia, misit ad eum literas pro recuperacione patri- monii ecclesie, et non ad imperatorem, cum tamen imperatores et non duces Mediolani dotauerunt ecclesiam, ac sue restituerunt libertati. Item cum esset in concilio, decreuit concilium mittere cardinales ad papam, et nichil sibi dictum est. Item, inquit, misistis dominum de Cypro ad regem Francie, et me spreuistis, et nichil inde sciui; et tamen si sciuissem, libenter scripsissem fratri meo regi Francie. Quarto, quod causas, que non sunt de foro vestro, in preiudicium imperii tractastis et tractatis, ibique inseruit de causa Bambergensi, quomodo concilium non voluit audire ciues Bambergenses, quo- modo ecclesia Bambergensis fuit fundata, et ibi qualiter erant immunitates et officiales; et eciam murata olim fuerat, ut docebat ruina murorum, et ipse volebat, quod ad statum 1434.
Strana 521
Liber de Legationibus. 521 sue primeue fundacionis a sancto Henrico facte reduceretur. De iuramento, quod fecerant episcopum iurare canonici capituli sui, multum conquerebatur, quia contra antiquam consuetudinem fecerant. Tunc dixit cancellarius imperatoris, quod continebant bene vnum sexternum. Deinde dicebat imperator : Cum modo agatur de realitate fundacionis ecclesie, de pertinentibus ad regalia, scilicet muris, moneta et theoloneis, omnino ista causa pertinet ad nos ; et tamen concilium traxit istam causam ad se, ymo si quis veniat de quacumque regione, si petat iudicem in concilio, habebit, qualiscumque causa fuerit. Et cum talia vidimus, non potuimus sustinere, ideo recessimus; sed si concilium vellet inten- dere reformacioni, et ad illa, propter que congregatum est, si essem in paradyso, vellem accedere ad ipsum ad cooperandum in istis. Cum autem de reformacione loquebatur, imperator tetigit in speciali tria, que reformanda videntur, scilicet quoad dispensacionem iuramentorum dicebat periuriorum, quoad extirpacionem viciorum symonie et vsure, et declarauit post, quod multi obnoxii imperio iuramentis et pactis, petunt absolui a papa, et statim obtinent, nec aliud nisi pecuniam oportet dare. Exemplificauit de rege Polonie, qui habebat cum eo iuramenta et pacta militaris societatis, qui petiuit super hiis dispen- sacionem a papa et obtinuit. Sed placuit michi, inquit, quod non sibi amplius obligabar iuramento, propterea quod infideles seu Boemos adiuuabat. Non tamen debet michi placere, quod sic leuiter sine causa racionabili dispensetur. De vicio symonie loquens dixit, quod non accipiatur pro ordinibus maioribus aut minoribus, pro beneficiis etc., quod fiat refor- macio in capite primo et membris consequenter. Si autem fiat in membris et non in capite, credo, quod nichil erit, sed dubito, quod cardinales ad hoc non libenter dabunt assensum, qui tamen regunt illud concilium; non sic faciebant in concilio Constanciensi; et multa circa hoc dixit. Deinde descendit ad protectorem, quod libenter daret operam, ut sacrum concilium habeat protectorem, et quod iam cum aliquibus locutus est, qui hoc renuerunt; sed cum domini erunt hic congregati, procurabit pro posse suo, quod concilium habeat loco suo et sumptibus eius defensorem et protectorem. Et quia mencio facta fuerat de homicidiis et rapinis, petiuit, que homicidia; et declaratum est ei de occisione vnius abbatis. Et tunc dominus cancellarius eius declarauit materiam, et quomodo comes pala- tinus detinet propter hoc in captiuitate abbatem, qui possidebat illam abbaciam et erat aduersarius interfecti, ac eciam omnes monachos, nec wlt reddere ordinario suo; quomodo monasterium spoliatum est bonis suis, et multa circa hoc. Quidam legati concilii declara- uerunt, recitantes quosdam raptores et loca, in quibus rapine exercentur prope Basileam. Tunc dixit dominus imperator, quod prouideret de locumtenente seu protectore, quodque placeret bene sibi, quod concilium haberet aliquem, qui iuxta Basileam haberet auctori- tatem et esset sibi bene obediens; vnde non acceptauerat comitem de Montbeliart, quia magis obediebat domino duci Burgundie, quam sibi. Ex hac occasione intrauit materiam de differencia, quam habet cum domino duce Burgundie, qualiter literis et aliis modis requisiuit eum, ut faceret debitum suum erga ipsum pro dominiis, que tenet in imperio, et quia noluit, contraxit fedus et amiciciam cum rege Francie, et habet dudum cum rege Anglie. Ideo wlt contra eum mouere guerram tempore debito, nec hoc, ut dicebat, impediret concilium, quia euntes, stantes et redeuntes de concilio securi erunt; eratque male contentus de ipso domino duce, quia ducatum Brabancie tenet, qui est hereditas sua. Verum est, ut dicebat, quod frater suus circa hoc fecit aliquid, non tamen declarauit, 1434. Scriptores I. 66
Liber de Legationibus. 521 sue primeue fundacionis a sancto Henrico facte reduceretur. De iuramento, quod fecerant episcopum iurare canonici capituli sui, multum conquerebatur, quia contra antiquam consuetudinem fecerant. Tunc dixit cancellarius imperatoris, quod continebant bene vnum sexternum. Deinde dicebat imperator : Cum modo agatur de realitate fundacionis ecclesie, de pertinentibus ad regalia, scilicet muris, moneta et theoloneis, omnino ista causa pertinet ad nos ; et tamen concilium traxit istam causam ad se, ymo si quis veniat de quacumque regione, si petat iudicem in concilio, habebit, qualiscumque causa fuerit. Et cum talia vidimus, non potuimus sustinere, ideo recessimus; sed si concilium vellet inten- dere reformacioni, et ad illa, propter que congregatum est, si essem in paradyso, vellem accedere ad ipsum ad cooperandum in istis. Cum autem de reformacione loquebatur, imperator tetigit in speciali tria, que reformanda videntur, scilicet quoad dispensacionem iuramentorum dicebat periuriorum, quoad extirpacionem viciorum symonie et vsure, et declarauit post, quod multi obnoxii imperio iuramentis et pactis, petunt absolui a papa, et statim obtinent, nec aliud nisi pecuniam oportet dare. Exemplificauit de rege Polonie, qui habebat cum eo iuramenta et pacta militaris societatis, qui petiuit super hiis dispen- sacionem a papa et obtinuit. Sed placuit michi, inquit, quod non sibi amplius obligabar iuramento, propterea quod infideles seu Boemos adiuuabat. Non tamen debet michi placere, quod sic leuiter sine causa racionabili dispensetur. De vicio symonie loquens dixit, quod non accipiatur pro ordinibus maioribus aut minoribus, pro beneficiis etc., quod fiat refor- macio in capite primo et membris consequenter. Si autem fiat in membris et non in capite, credo, quod nichil erit, sed dubito, quod cardinales ad hoc non libenter dabunt assensum, qui tamen regunt illud concilium; non sic faciebant in concilio Constanciensi; et multa circa hoc dixit. Deinde descendit ad protectorem, quod libenter daret operam, ut sacrum concilium habeat protectorem, et quod iam cum aliquibus locutus est, qui hoc renuerunt; sed cum domini erunt hic congregati, procurabit pro posse suo, quod concilium habeat loco suo et sumptibus eius defensorem et protectorem. Et quia mencio facta fuerat de homicidiis et rapinis, petiuit, que homicidia; et declaratum est ei de occisione vnius abbatis. Et tunc dominus cancellarius eius declarauit materiam, et quomodo comes pala- tinus detinet propter hoc in captiuitate abbatem, qui possidebat illam abbaciam et erat aduersarius interfecti, ac eciam omnes monachos, nec wlt reddere ordinario suo; quomodo monasterium spoliatum est bonis suis, et multa circa hoc. Quidam legati concilii declara- uerunt, recitantes quosdam raptores et loca, in quibus rapine exercentur prope Basileam. Tunc dixit dominus imperator, quod prouideret de locumtenente seu protectore, quodque placeret bene sibi, quod concilium haberet aliquem, qui iuxta Basileam haberet auctori- tatem et esset sibi bene obediens; vnde non acceptauerat comitem de Montbeliart, quia magis obediebat domino duci Burgundie, quam sibi. Ex hac occasione intrauit materiam de differencia, quam habet cum domino duce Burgundie, qualiter literis et aliis modis requisiuit eum, ut faceret debitum suum erga ipsum pro dominiis, que tenet in imperio, et quia noluit, contraxit fedus et amiciciam cum rege Francie, et habet dudum cum rege Anglie. Ideo wlt contra eum mouere guerram tempore debito, nec hoc, ut dicebat, impediret concilium, quia euntes, stantes et redeuntes de concilio securi erunt; eratque male contentus de ipso domino duce, quia ducatum Brabancie tenet, qui est hereditas sua. Verum est, ut dicebat, quod frater suus circa hoc fecit aliquid, non tamen declarauit, 1434. Scriptores I. 66
Strana 522
31. Aug. 522 quid esset; narrauit, quomodo habet multa dominia, qui equiualent magnis regnis, et circa hoc multa dixit. Consequenter venit dominus auditor ad materiam pecuniarum, de qua imperator die precedenti fecerat mencionem, vt ex eis prouideretur baronibus Bohemie; declarauit statum suum, quid receperat et quomodo exposuerat; finaliter tetigit, quomodo non restabant sibi nisi quatuor milia florenorum, que pauca sunt respectu tantorum et tam multorum petencium. Omnibus sic narratis dixit imperator, quod aliqua sciebat in secreto, que postmodum volebat legatis predictis explicare, quod faceret in crastino, et quod bonum sibi videbatur, quod isti domini remitterentur in Bohemiam cum promissione dandi, dummodo vellent fideliter laborare. Die Martis, vltima Augusti, comparuerunt legati concilii coram domino impera- tore, et ibidem aperuit dominus imperator, quomodo volebat prouidere de securitate euncium et redeuncium ad Basileam, tam mercatorum, quam aliorum, dummodo ibi starent et non procederent vltra. Tetigit eciam de pecuniis habendis pro illis de Boemia, videlicet pro baronibus de Rosis, de Noua domo et ceteris, dicens, quod si eis prouideretur, possent multa bona facere, et suadens, quod cum eis de modo solucionis ipsorum tractatus haberetur. Ad hec prefati legati responderunt, primo de securitate veniencium ad con- cilium, quod ipsum concilium stare non posset, nisi daretur plena securitas per vias et itinera, sic quod omnes possent libere transire, siue essent de dominio ducis Burgundie siue de aliis, siue eciam haberent transire ultra Basileam siue non, quia cum audiretur, quod homines caperentur in via, alii terrerentur, et non auderent venire. Et allegatum fuit, quomodo in inchoacione concilii, cum dominus dux Fredericus Austrie et dominus Burgundie offerrent dare saluum conductum euntibus ad concilium, ipse dominus imperator et eciam illi de concilio non fuerunt de hoc contenti, nisi prefati duces omnino a guerra cessarent, seu saltem treugam facerent. Tunc imperator aliquantulum commotus dixit, quod illi de Brabancia erant banniti, et non volebat, quod pannos suos deferrent ad Almanniam. Dixit eciam, quod non poterat dimittere confederacionem, quam habebat cum rege Francie; addidit eciam, quod concilium non faceret finem in negociis, pro quibus erat congregatum; sic oporteret semper negocia manere, quare de hoc non erat con- tentus. Postmodum de facto pecuniarum fuit dictum sue maiestati, quod ipsi legati concilii non habebant aliquam commissionem super solucione pecuniarum, aut facienda practica cum aliquibus baronibus vel aliis de solucione ipsorum, quia dum recesserunt sperabatur, quod Boemi vellent facere execucionem super concordatis et ponere finem in rebus. Sed dicebat dominus auditor, quod tota pecunia, que colligeretur in Almania ex semidecima, conuerteretur ad negocia Boemie et non ad alia, et quod de hoc promittendo habebat potestatem. Nichilominus persuasit dominus imperator, quod haberetur verbum super istis cum predictis baronibus, et quod sciretur de intencione ipsorum, vt posset referri ad concilium. Eodem die, post prandium habuerunt verbum dominus Constanciensis et dominus auditor cum domino de Noua domo, et eciam cum domino de Rosis; et eciam per totum crastinum diem, mane et post prandium, fuerunt cum eis tractando de concordia ipsorum duorum. Aegidii Carlerii, 1434. 2. Sept. Die Jouis, n° Septembris, de mane comparuerunt in presencia domini imperatoris, assistentibus legatis sacri concilii, domini de Noua domo et de Rosis, et firmauerunt
31. Aug. 522 quid esset; narrauit, quomodo habet multa dominia, qui equiualent magnis regnis, et circa hoc multa dixit. Consequenter venit dominus auditor ad materiam pecuniarum, de qua imperator die precedenti fecerat mencionem, vt ex eis prouideretur baronibus Bohemie; declarauit statum suum, quid receperat et quomodo exposuerat; finaliter tetigit, quomodo non restabant sibi nisi quatuor milia florenorum, que pauca sunt respectu tantorum et tam multorum petencium. Omnibus sic narratis dixit imperator, quod aliqua sciebat in secreto, que postmodum volebat legatis predictis explicare, quod faceret in crastino, et quod bonum sibi videbatur, quod isti domini remitterentur in Bohemiam cum promissione dandi, dummodo vellent fideliter laborare. Die Martis, vltima Augusti, comparuerunt legati concilii coram domino impera- tore, et ibidem aperuit dominus imperator, quomodo volebat prouidere de securitate euncium et redeuncium ad Basileam, tam mercatorum, quam aliorum, dummodo ibi starent et non procederent vltra. Tetigit eciam de pecuniis habendis pro illis de Boemia, videlicet pro baronibus de Rosis, de Noua domo et ceteris, dicens, quod si eis prouideretur, possent multa bona facere, et suadens, quod cum eis de modo solucionis ipsorum tractatus haberetur. Ad hec prefati legati responderunt, primo de securitate veniencium ad con- cilium, quod ipsum concilium stare non posset, nisi daretur plena securitas per vias et itinera, sic quod omnes possent libere transire, siue essent de dominio ducis Burgundie siue de aliis, siue eciam haberent transire ultra Basileam siue non, quia cum audiretur, quod homines caperentur in via, alii terrerentur, et non auderent venire. Et allegatum fuit, quomodo in inchoacione concilii, cum dominus dux Fredericus Austrie et dominus Burgundie offerrent dare saluum conductum euntibus ad concilium, ipse dominus imperator et eciam illi de concilio non fuerunt de hoc contenti, nisi prefati duces omnino a guerra cessarent, seu saltem treugam facerent. Tunc imperator aliquantulum commotus dixit, quod illi de Brabancia erant banniti, et non volebat, quod pannos suos deferrent ad Almanniam. Dixit eciam, quod non poterat dimittere confederacionem, quam habebat cum rege Francie; addidit eciam, quod concilium non faceret finem in negociis, pro quibus erat congregatum; sic oporteret semper negocia manere, quare de hoc non erat con- tentus. Postmodum de facto pecuniarum fuit dictum sue maiestati, quod ipsi legati concilii non habebant aliquam commissionem super solucione pecuniarum, aut facienda practica cum aliquibus baronibus vel aliis de solucione ipsorum, quia dum recesserunt sperabatur, quod Boemi vellent facere execucionem super concordatis et ponere finem in rebus. Sed dicebat dominus auditor, quod tota pecunia, que colligeretur in Almania ex semidecima, conuerteretur ad negocia Boemie et non ad alia, et quod de hoc promittendo habebat potestatem. Nichilominus persuasit dominus imperator, quod haberetur verbum super istis cum predictis baronibus, et quod sciretur de intencione ipsorum, vt posset referri ad concilium. Eodem die, post prandium habuerunt verbum dominus Constanciensis et dominus auditor cum domino de Noua domo, et eciam cum domino de Rosis; et eciam per totum crastinum diem, mane et post prandium, fuerunt cum eis tractando de concordia ipsorum duorum. Aegidii Carlerii, 1434. 2. Sept. Die Jouis, n° Septembris, de mane comparuerunt in presencia domini imperatoris, assistentibus legatis sacri concilii, domini de Noua domo et de Rosis, et firmauerunt
Strana 523
Liber de Legationibus. 523 amiciciam inter se, atque in manu eiusdem domini imperatoris eandem seruare promise- runt ; quod visum est esse magnum bonum pro rebus Boemie feliciter peragendis, attento, quod sunt duo maiores barones tocius regni Bohemie. Et eodem die rogauit dominus imperator prefatos legatos sacri concilii, vt vellent sibi assistere et consulere in pronun- ciando sentenciam super facto ducis Ludouici, in quo per illum diem et sequentes prefati legati fuerunt occupati, et habuerunt super hoc inter se deliberacionem. Die Veneris, i° Septembris, audierunt legati sacri concilii controuersiam, que vergebatur inter dominum ducem Ludouicum et monasteria ; tandem in fine se ab hoc eximentes commiserunt omnia domino auditori principaliter et aliis legatis remanentibus Ratispone. 3. Sept. 1434. Die . . . de mane ceperunt legati recessuri licenciam a Cesare Augusto, semper eidem facta sacri concilii recommendantes. Qui leta facie ac animo begniuolo vale eis fecit, et se semper pro vniuersali ecclesia et sacro concilio paratissimum obtulit, et eidem se humiliter recommendauit.
Liber de Legationibus. 523 amiciciam inter se, atque in manu eiusdem domini imperatoris eandem seruare promise- runt ; quod visum est esse magnum bonum pro rebus Boemie feliciter peragendis, attento, quod sunt duo maiores barones tocius regni Bohemie. Et eodem die rogauit dominus imperator prefatos legatos sacri concilii, vt vellent sibi assistere et consulere in pronun- ciando sentenciam super facto ducis Ludouici, in quo per illum diem et sequentes prefati legati fuerunt occupati, et habuerunt super hoc inter se deliberacionem. Die Veneris, i° Septembris, audierunt legati sacri concilii controuersiam, que vergebatur inter dominum ducem Ludouicum et monasteria ; tandem in fine se ab hoc eximentes commiserunt omnia domino auditori principaliter et aliis legatis remanentibus Ratispone. 3. Sept. 1434. Die . . . de mane ceperunt legati recessuri licenciam a Cesare Augusto, semper eidem facta sacri concilii recommendantes. Qui leta facie ac animo begniuolo vale eis fecit, et se semper pro vniuersali ecclesia et sacro concilio paratissimum obtulit, et eidem se humiliter recommendauit.
Strana 524
524 Aegidii Carlerii, Quarta legacio. Nomina legatorum: Dominus Philibertus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus Johannes de Palomar, auditor. Dominus Martinus Berruerii, decanus Turonensis. Dominus prepositus sancti Florini de Confluencia. Dominus Egidius Carlerii, decanus Cameracensis. Dominus Thomas de Halzbach, doctor Wiennensis. Hec legacio recessit de Basilea xxII' Januarii, anno domini M' cecc xxxV" more curie Romane. Quarta legacio sacri Basiliensis concilii, que facta fuit in Brunam pro reduccione Boemorum. 1435. 23. Jan. 22. Febr. 23. Febr. 24. Febr. Dominica, 23° Januarii, anno a natiuitate domini 1435 recessimus de Basilea, tendendo Wiennam in Austria, ad peticionem imperatoris, pro reduccione Boemorum. Tandem cum indicibilibus pene laboribus applicuimus eandem villam 22° Februarii sequentis eiusdem anni, scilicet 1435 more curie Romane, et fuit feria tercia. In crastino, scilicet Mercurii 23° eiusdem mensis, post prandium dux Albertus illustrissimus visitauit nos, et mox ante aduenerat prepositus sancti Florini. Qui dux grate nos suscepit et cum honore, multum gaudens de aduentu nostro. Jouis, 24° eiusdem mensis, habuimus audienciam post meridiem fere circa terciam horam coram domino duce. Cui presentatis literis sacri concilii et cum reuerencia susceptis, quia erant credenciales, explicando eam proposuit dominus decanus Turonensis verbis latinis egregie, cuius thema fuit: „Semen cecidit in terram bonam, et ortum fecit fructum centuplum.“ Qua proposicione facta, dominus dux prefatus habita consultacione respondit
524 Aegidii Carlerii, Quarta legacio. Nomina legatorum: Dominus Philibertus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus Johannes de Palomar, auditor. Dominus Martinus Berruerii, decanus Turonensis. Dominus prepositus sancti Florini de Confluencia. Dominus Egidius Carlerii, decanus Cameracensis. Dominus Thomas de Halzbach, doctor Wiennensis. Hec legacio recessit de Basilea xxII' Januarii, anno domini M' cecc xxxV" more curie Romane. Quarta legacio sacri Basiliensis concilii, que facta fuit in Brunam pro reduccione Boemorum. 1435. 23. Jan. 22. Febr. 23. Febr. 24. Febr. Dominica, 23° Januarii, anno a natiuitate domini 1435 recessimus de Basilea, tendendo Wiennam in Austria, ad peticionem imperatoris, pro reduccione Boemorum. Tandem cum indicibilibus pene laboribus applicuimus eandem villam 22° Februarii sequentis eiusdem anni, scilicet 1435 more curie Romane, et fuit feria tercia. In crastino, scilicet Mercurii 23° eiusdem mensis, post prandium dux Albertus illustrissimus visitauit nos, et mox ante aduenerat prepositus sancti Florini. Qui dux grate nos suscepit et cum honore, multum gaudens de aduentu nostro. Jouis, 24° eiusdem mensis, habuimus audienciam post meridiem fere circa terciam horam coram domino duce. Cui presentatis literis sacri concilii et cum reuerencia susceptis, quia erant credenciales, explicando eam proposuit dominus decanus Turonensis verbis latinis egregie, cuius thema fuit: „Semen cecidit in terram bonam, et ortum fecit fructum centuplum.“ Qua proposicione facta, dominus dux prefatus habita consultacione respondit
Strana 525
Liber de Legationibus. 525 1435. per organum reuerendi in Christo patris, domini episcopi Frigisensis, quod gaudebat de aduentu nostro; et quod prospere gesserat prelia pro fide, erat diuinissimum munus, de quo gracias deo supplices reddebat. Addidit, quod erat filius ecclesie et semper esse volebat, quamdiu viueret in humanis; quod erat paratus cooperari in hiis, pro quibus veneramus, ferendo auxilium, consilium et fauorem; multa subinde intulit grata multum. Eadem die memoratus dominus Frigisensis dedit nobis solemne prandium. Veneris 25" de mane, vniuersitas Wiennensis visitauit nos de mane hora circiter 25. Febr. octaua. Proposuit vnus doctor sacre theologie ad laudem nostram de caritate dei et proximi, et dilatando sermonem, de caritate nostra erga proximum retulit tria signa, primum, quia non peperceramus impensis et laboribus, pacientes tam longua terrarum spacia peragrasse pro salute Boemorum et Morauorum; secundum, quod non dubitaue- ramus personas nostras exposuisse periculis pro eorum reduccione ad veram fidem, tercium, quod cum essemus liberi et a peccatis illorum innocentes, voluimus condescen- dere, quantum potuimus salua fide, et facti sumus quasi Judeis Judei, eo quod nos cum aliis patribus concessimus per decretum, quod Judei iniuste acquisita, cum scilicet igno- ratur cui debet fieri restitucio, retinerent, ut facilius ad catholicam fidem conuolarent; Grecis facti sumus quasi Greci propter decretum vocacionis eorum, Boemis quasi Boemi propter humanam contractacionem et condescensionem, quantum fuit possibile, et multa alia tetigit. Qua proposicione finita dominus episcopus Constanciensis dixit, nos habere literas sacri concilii ad ipsam vniuersitatem, quas et presentauit. Quibus cum magna reuerencia susceptis, dominus rector et magistri se ad partem traxerunt; et literis lectis redeuntes, dixerunt esse literas credencie. Tunc dominus decanus Cameracensis fecit proposicionem coram eis, cuius thema fuit: „Ecce, ascendimus Jerosolimam et consum- mabuntur omnia.“ Deduxit illud primo, quantum ad sanctam sinodum et pro patribus Basileam ascendentibus, consequenter pro nobis ambasiatoribus sacri concilii. In oracione ad vniuersitatem predictam multa narrauit in laudem sapiencie, excitancia animum ad acquisicionem eius, et in laudem dicte vniuersitatis et oratorum suorum ad sanctam vni- uersalem sinodum missorum. Quoniam autem proponens pro vniuersitate, facta proposi- cione sua, primo regraciatus est nobis nomine sancte sinodi de hoc, quod supposita sua semper caritatiue tractaueramus, secundo quod ipsa, et maxime magistrum Thomam lega- cionibus honorauerat ipsa sancta sinodus, tercio quod ad reformacionem, ad pacem et ad fidei integritatem tantum laborauerat; quarto rogauit nos, ut nullatenus laicali populo concederemus communionem sub vtraque specie. Ad hec dictus decanus, habita prius consultacione cum aliis patribus collegis, respondit primo: laudes de caritate nobis attri- bute vtique non nobis, sed sancte sinodo conueniebant, in qua spiritus sanctus presidet principaliter, cuius mandato et iussu omnia fuerant per nos acta. Ideo eciam supposita et oratores vniuersitatis sacrosancta sinodus humaniter et benigne tractauit, quia digni erant viri, clari moribus, sapiencia et prudencia, viri querentes honorem sancte matris ecclesie, huius regionis Austrie, domini ducis Alberti illustrissimi, et ipsius preclare vni- uersitatis ; et multa circa hoc dixit. De reformacione dixit, quod adhuc ad maiora sancta sinodus procedere festinabat. Quoad quartum dixit, quod sancta sinodus circa hoc fecerat et ordinauerat multum prouide, quod nil concesserat, aut in futurum faceret, quod esset in preiudicium fidei aut honoris ecclesie, et debebat quilibet confidere Christianus de sancta
Liber de Legationibus. 525 1435. per organum reuerendi in Christo patris, domini episcopi Frigisensis, quod gaudebat de aduentu nostro; et quod prospere gesserat prelia pro fide, erat diuinissimum munus, de quo gracias deo supplices reddebat. Addidit, quod erat filius ecclesie et semper esse volebat, quamdiu viueret in humanis; quod erat paratus cooperari in hiis, pro quibus veneramus, ferendo auxilium, consilium et fauorem; multa subinde intulit grata multum. Eadem die memoratus dominus Frigisensis dedit nobis solemne prandium. Veneris 25" de mane, vniuersitas Wiennensis visitauit nos de mane hora circiter 25. Febr. octaua. Proposuit vnus doctor sacre theologie ad laudem nostram de caritate dei et proximi, et dilatando sermonem, de caritate nostra erga proximum retulit tria signa, primum, quia non peperceramus impensis et laboribus, pacientes tam longua terrarum spacia peragrasse pro salute Boemorum et Morauorum; secundum, quod non dubitaue- ramus personas nostras exposuisse periculis pro eorum reduccione ad veram fidem, tercium, quod cum essemus liberi et a peccatis illorum innocentes, voluimus condescen- dere, quantum potuimus salua fide, et facti sumus quasi Judeis Judei, eo quod nos cum aliis patribus concessimus per decretum, quod Judei iniuste acquisita, cum scilicet igno- ratur cui debet fieri restitucio, retinerent, ut facilius ad catholicam fidem conuolarent; Grecis facti sumus quasi Greci propter decretum vocacionis eorum, Boemis quasi Boemi propter humanam contractacionem et condescensionem, quantum fuit possibile, et multa alia tetigit. Qua proposicione finita dominus episcopus Constanciensis dixit, nos habere literas sacri concilii ad ipsam vniuersitatem, quas et presentauit. Quibus cum magna reuerencia susceptis, dominus rector et magistri se ad partem traxerunt; et literis lectis redeuntes, dixerunt esse literas credencie. Tunc dominus decanus Cameracensis fecit proposicionem coram eis, cuius thema fuit: „Ecce, ascendimus Jerosolimam et consum- mabuntur omnia.“ Deduxit illud primo, quantum ad sanctam sinodum et pro patribus Basileam ascendentibus, consequenter pro nobis ambasiatoribus sacri concilii. In oracione ad vniuersitatem predictam multa narrauit in laudem sapiencie, excitancia animum ad acquisicionem eius, et in laudem dicte vniuersitatis et oratorum suorum ad sanctam vni- uersalem sinodum missorum. Quoniam autem proponens pro vniuersitate, facta proposi- cione sua, primo regraciatus est nobis nomine sancte sinodi de hoc, quod supposita sua semper caritatiue tractaueramus, secundo quod ipsa, et maxime magistrum Thomam lega- cionibus honorauerat ipsa sancta sinodus, tercio quod ad reformacionem, ad pacem et ad fidei integritatem tantum laborauerat; quarto rogauit nos, ut nullatenus laicali populo concederemus communionem sub vtraque specie. Ad hec dictus decanus, habita prius consultacione cum aliis patribus collegis, respondit primo: laudes de caritate nobis attri- bute vtique non nobis, sed sancte sinodo conueniebant, in qua spiritus sanctus presidet principaliter, cuius mandato et iussu omnia fuerant per nos acta. Ideo eciam supposita et oratores vniuersitatis sacrosancta sinodus humaniter et benigne tractauit, quia digni erant viri, clari moribus, sapiencia et prudencia, viri querentes honorem sancte matris ecclesie, huius regionis Austrie, domini ducis Alberti illustrissimi, et ipsius preclare vni- uersitatis ; et multa circa hoc dixit. De reformacione dixit, quod adhuc ad maiora sancta sinodus procedere festinabat. Quoad quartum dixit, quod sancta sinodus circa hoc fecerat et ordinauerat multum prouide, quod nil concesserat, aut in futurum faceret, quod esset in preiudicium fidei aut honoris ecclesie, et debebat quilibet confidere Christianus de sancta
Strana 526
526 Aegidii Carlerii, 26. Febr. 27. Febr. 28. Febr. 1. Mart. sinodo tamquam de ea, cui assistit specialiter spiritus sanctus. Post hec et alia cepit dominus rector et alii doctores et magistri licenciam a nobis cum magna reuerencia et gratitudine. Eodem die dominus dux dedit nobis prandium magnificum. Sabbato, 26° eiusdem, de mane fuimus congregati in domo domini Constan- ciensis episcopi ad videndum literas, quas mitteremus imperatori de significacione aduentus nostri. Post prandium venit frater domini cancellarii imperatoris, miles, qui tulit literas credencie nobis ex parte eiusdem. Tercia hora illam explicauit in effectu duo conti- nentem; primum, quod plurimum gaudebat de aduentu nostro, secundum, quod habe- remus pacienciam, quod per literas et nuncios nos visitaret; et dum vellemus ad eum accedere, premitteremus aliquem, ut parari faceret nobis hospicia. Cui respondimus, quod deliberaremus. Habita autem deliberacione scripsimus literas, quas Dominica de mane dominus Frigisensis episcopus misit per vnum proprium nuncium, continentes primo nostrum aduentum Viennam, prout sacro concilio significauit, et quod si tardaueramus paululum plus, quam sperabat, fuerat propter difficultatem viarum et pene inuiarum, propter altitudinem niuium, frigus grauissimum, et quod sepius facere nos oportebat viam; item quod de dieta et loco nulla noua audiueramus, quodque nos, quam primum sua maiestas noua sciret, redderet cerciores, et ad acceleracionem rerum laborem vellet impendere. Dominus auditor scripsit de consensu nostro cancellario suo aliqua motiua, quod in Vienna, si fieri posset, fieret huiusmodi conuencio. Ipso die dominico vniuersitas Viennensis dedit nobis notabile prandium, in quo esse non potuit dominus Constanciensis infirmitate detentus, sed ceteri fuimus. Die Lune, vltima Februarii, nuncius missus retulit literas imperatoris, et literas ad dominum auditorem ex parte cancellarii eius. Continebant litere imperatoris : per literas nostras, et per relacionem sui cancellarii, ex literis domini auditoris eidem directis, intelligebat, quod placebat nobis Vienne residere etc., et de hoc bene contentabatur; item quod adhuc non erat certificatus de dieta et loco, sed quam primum aliquid sciret, mox nobis notificaret, et quia quedam clausula in literis nostris ad ipsum imperatorem continebat, quod iste locus Vienne propter multas raciones videbatur aptus multum, intel- ligens, quod vellemus per illam eum inducere, quod operam daret, ut hoc in loco fieret conuencio, tetigit, quod iam dederat Boemis libertatem eligendi locum, et ideo non bene videbatur, quod posset suadere, ut hic fieret; sed apparebat ei bonum, ut scriberemus super hoc Boemis, et si possemus obtinere, multum ei placeret. Die sequenti, prima Marcii, habuimus deliberacionem, et tandem super illis literis conclusimus, quod non expediebat Boemis scribere aliquid absolute, primo non comunitati, nec gubernatori; sed domino Menardo de Noua domo possemus scribere de commoditate huius loci, et consequenter, si adhuc locus non sit determinatus, suadere, ut daret operam, ut hic fieret. Si tamen iam sit super hoc capta sentencia, nollemus, quod super isto fieret verbum, et vlterius quod literas suas, si opus esset, communicaret certis baronibus, de quibus sibi visum esset. Similes literas modo suo scripsimus magistro Christanno pro eo et bonis sacerdotibus. Preterea conclusimus, quod ista significaremus domino Frigisensi episcopo, ut super hoc dominum ducem Albertum et concilium alloque- retur, quatinus dominus dux ad illud scriberet, ut nos. 1435.
526 Aegidii Carlerii, 26. Febr. 27. Febr. 28. Febr. 1. Mart. sinodo tamquam de ea, cui assistit specialiter spiritus sanctus. Post hec et alia cepit dominus rector et alii doctores et magistri licenciam a nobis cum magna reuerencia et gratitudine. Eodem die dominus dux dedit nobis prandium magnificum. Sabbato, 26° eiusdem, de mane fuimus congregati in domo domini Constan- ciensis episcopi ad videndum literas, quas mitteremus imperatori de significacione aduentus nostri. Post prandium venit frater domini cancellarii imperatoris, miles, qui tulit literas credencie nobis ex parte eiusdem. Tercia hora illam explicauit in effectu duo conti- nentem; primum, quod plurimum gaudebat de aduentu nostro, secundum, quod habe- remus pacienciam, quod per literas et nuncios nos visitaret; et dum vellemus ad eum accedere, premitteremus aliquem, ut parari faceret nobis hospicia. Cui respondimus, quod deliberaremus. Habita autem deliberacione scripsimus literas, quas Dominica de mane dominus Frigisensis episcopus misit per vnum proprium nuncium, continentes primo nostrum aduentum Viennam, prout sacro concilio significauit, et quod si tardaueramus paululum plus, quam sperabat, fuerat propter difficultatem viarum et pene inuiarum, propter altitudinem niuium, frigus grauissimum, et quod sepius facere nos oportebat viam; item quod de dieta et loco nulla noua audiueramus, quodque nos, quam primum sua maiestas noua sciret, redderet cerciores, et ad acceleracionem rerum laborem vellet impendere. Dominus auditor scripsit de consensu nostro cancellario suo aliqua motiua, quod in Vienna, si fieri posset, fieret huiusmodi conuencio. Ipso die dominico vniuersitas Viennensis dedit nobis notabile prandium, in quo esse non potuit dominus Constanciensis infirmitate detentus, sed ceteri fuimus. Die Lune, vltima Februarii, nuncius missus retulit literas imperatoris, et literas ad dominum auditorem ex parte cancellarii eius. Continebant litere imperatoris : per literas nostras, et per relacionem sui cancellarii, ex literis domini auditoris eidem directis, intelligebat, quod placebat nobis Vienne residere etc., et de hoc bene contentabatur; item quod adhuc non erat certificatus de dieta et loco, sed quam primum aliquid sciret, mox nobis notificaret, et quia quedam clausula in literis nostris ad ipsum imperatorem continebat, quod iste locus Vienne propter multas raciones videbatur aptus multum, intel- ligens, quod vellemus per illam eum inducere, quod operam daret, ut hoc in loco fieret conuencio, tetigit, quod iam dederat Boemis libertatem eligendi locum, et ideo non bene videbatur, quod posset suadere, ut hic fieret; sed apparebat ei bonum, ut scriberemus super hoc Boemis, et si possemus obtinere, multum ei placeret. Die sequenti, prima Marcii, habuimus deliberacionem, et tandem super illis literis conclusimus, quod non expediebat Boemis scribere aliquid absolute, primo non comunitati, nec gubernatori; sed domino Menardo de Noua domo possemus scribere de commoditate huius loci, et consequenter, si adhuc locus non sit determinatus, suadere, ut daret operam, ut hic fieret. Si tamen iam sit super hoc capta sentencia, nollemus, quod super isto fieret verbum, et vlterius quod literas suas, si opus esset, communicaret certis baronibus, de quibus sibi visum esset. Similes literas modo suo scripsimus magistro Christanno pro eo et bonis sacerdotibus. Preterea conclusimus, quod ista significaremus domino Frigisensi episcopo, ut super hoc dominum ducem Albertum et concilium alloque- retur, quatinus dominus dux ad illud scriberet, ut nos. 1435.
Strana 527
Liber de Legationibus. 327 Die Mercurii, fuit dies cinerum, secunda Marcii, dominus Frigisensis comparuit coram nobis et dixit, quod habuerat verbum cum consilio domini ducis, non cum domino, quia fuerat impeditus; et conclusum fuit, quod dominus non scriberet, sed videbatur ei bonum, quod scriberemus. Nos autem postmodum eodem die congregati, stetimus in nostra conclusione ut prius, adicientes tamen, quod principaliter scriberemus domino Menardo de Noua domo de nostro aduentu Viennam ad requestam imperatoris; et optimus zelus sacri concilii ad honorem regni Boemie et vnitatem et pacem ipsius intimaretur eidem, et consequenter tangeretur per modum incidentis de commoditate Vienne ad conuencionem, ita tamen, quod si iam locus per congregacionem Pragensem die sancti Valentini celebratam sit determinatus, maneat etc. Jouis, 3° eiusdem, litere nostre fuerunt composite et date domino Frigisensi 3. Mart. episcopo, et in crastino, scilicet Veneris 43 eiusdem, litere fuerunt per proprium nuncium delate ad dominum Menardum, per quem nuncium dominus dux Albertus scripsit eidem domino Menardo et quibusdam particularibus baronibus, licet prius per consilium suum fuisset deliberatum, quod non scriberet, prout nobis retulit ipse dominus Frigisensis episcopus Mercurii sequente, que fuit 9° eiusdem mensis, quando venit visitatum dominum Constanciensem episcopum post meridiem. 8. Mart. Martis, 8� eiusdem, magister Thomas Halsebach dedit nobis prandium. Sabbati, 12° eiusdem, quidam abbas fecit nobis supposicionem pro parte domini 12. Mart. de Rosis, ut sacrum concilium ferret ei auxilium, attentis grauaminibus et dampnis, que pro fide substinuit. Cui habita matura deliberacione respondimus in modum sequentem in effectu : quod eramus missi a sacro concilio ad imperatorem in congregacione Boemorum indicenda uel iam indicta, et quoniam de rebus gerendis nil sciebamus aut audiueramus plus, quam dum adhuc eramus in Basilea, non poteramus pro nunc aliquid respondere; sed adueniente congregacione videremus disposicionem negociorum, et credimus, quod sacrum concilium faceret, quicquid deberet. Dominica, 13° eiusdem, dominus Lauentinus episcopus, dicens se Cursensem, 13. Mart. dedit nobis prandium. Lune, 14° eiusdem, magister Petrus in theologia professor, de collegio studii 14. Mart. Wiennensis, dedit nobis prandium. Lune, 14° eiusdem, de sero venit ad dominum Constanciensem et nos Mathias, cursor imperatoris, accessit et dominus Wencislaus de Calesten. Qui Mathias retulit nobis, quod congregacio Boemorum facta fuerat in Praga in principio Quadragesime, licet fuisset indicta in festo beati Walentini, et ostendit nobis vnam cedulam continentem duo capitula in effectu, que petebant domino imperatori. Primum capitulum erat, quod dominus imperator, qui facta regni Boemie diligenter tractauerat, et prosecutus fuerat in Ratispona in congregacione ibi habita mense Septembris anni preteriti, de quo erant sibi multum grati Boemi et regraciabantur multum, vellet ab ambasiatoribus concilii inquirere, si conclusa per ipsos Boemos in festo sancti Galli, et in Egra secundum condicta reposita, possent transire et habere bonum finem, et si concilium vellet eis illa concedere, et quod sua maiestas vellet ad hoc dare operam, ut dicti legati vellent ad hoc suum dare assensum. Secundum capitulum: si ista non possent transire, aut si dominus imperator intelligeret ab oratoribus concilii, quod ista non possent consequi suum effectum, quod 1435. 2. Mart.
Liber de Legationibus. 327 Die Mercurii, fuit dies cinerum, secunda Marcii, dominus Frigisensis comparuit coram nobis et dixit, quod habuerat verbum cum consilio domini ducis, non cum domino, quia fuerat impeditus; et conclusum fuit, quod dominus non scriberet, sed videbatur ei bonum, quod scriberemus. Nos autem postmodum eodem die congregati, stetimus in nostra conclusione ut prius, adicientes tamen, quod principaliter scriberemus domino Menardo de Noua domo de nostro aduentu Viennam ad requestam imperatoris; et optimus zelus sacri concilii ad honorem regni Boemie et vnitatem et pacem ipsius intimaretur eidem, et consequenter tangeretur per modum incidentis de commoditate Vienne ad conuencionem, ita tamen, quod si iam locus per congregacionem Pragensem die sancti Valentini celebratam sit determinatus, maneat etc. Jouis, 3° eiusdem, litere nostre fuerunt composite et date domino Frigisensi 3. Mart. episcopo, et in crastino, scilicet Veneris 43 eiusdem, litere fuerunt per proprium nuncium delate ad dominum Menardum, per quem nuncium dominus dux Albertus scripsit eidem domino Menardo et quibusdam particularibus baronibus, licet prius per consilium suum fuisset deliberatum, quod non scriberet, prout nobis retulit ipse dominus Frigisensis episcopus Mercurii sequente, que fuit 9° eiusdem mensis, quando venit visitatum dominum Constanciensem episcopum post meridiem. 8. Mart. Martis, 8� eiusdem, magister Thomas Halsebach dedit nobis prandium. Sabbati, 12° eiusdem, quidam abbas fecit nobis supposicionem pro parte domini 12. Mart. de Rosis, ut sacrum concilium ferret ei auxilium, attentis grauaminibus et dampnis, que pro fide substinuit. Cui habita matura deliberacione respondimus in modum sequentem in effectu : quod eramus missi a sacro concilio ad imperatorem in congregacione Boemorum indicenda uel iam indicta, et quoniam de rebus gerendis nil sciebamus aut audiueramus plus, quam dum adhuc eramus in Basilea, non poteramus pro nunc aliquid respondere; sed adueniente congregacione videremus disposicionem negociorum, et credimus, quod sacrum concilium faceret, quicquid deberet. Dominica, 13° eiusdem, dominus Lauentinus episcopus, dicens se Cursensem, 13. Mart. dedit nobis prandium. Lune, 14° eiusdem, magister Petrus in theologia professor, de collegio studii 14. Mart. Wiennensis, dedit nobis prandium. Lune, 14° eiusdem, de sero venit ad dominum Constanciensem et nos Mathias, cursor imperatoris, accessit et dominus Wencislaus de Calesten. Qui Mathias retulit nobis, quod congregacio Boemorum facta fuerat in Praga in principio Quadragesime, licet fuisset indicta in festo beati Walentini, et ostendit nobis vnam cedulam continentem duo capitula in effectu, que petebant domino imperatori. Primum capitulum erat, quod dominus imperator, qui facta regni Boemie diligenter tractauerat, et prosecutus fuerat in Ratispona in congregacione ibi habita mense Septembris anni preteriti, de quo erant sibi multum grati Boemi et regraciabantur multum, vellet ab ambasiatoribus concilii inquirere, si conclusa per ipsos Boemos in festo sancti Galli, et in Egra secundum condicta reposita, possent transire et habere bonum finem, et si concilium vellet eis illa concedere, et quod sua maiestas vellet ad hoc dare operam, ut dicti legati vellent ad hoc suum dare assensum. Secundum capitulum: si ista non possent transire, aut si dominus imperator intelligeret ab oratoribus concilii, quod ista non possent consequi suum effectum, quod 1435. 2. Mart.
Strana 528
528 Aegidii Carlerii, 1435. hoc vellet eis significare, ne ipsi Boemi fatigarent se inutiliter, et facerent sine causa expensas. 18. Mart. 19. Mart. 20. Mart. Die Martis, 15° eiusdem, recessit de Wienna, et fuit de sero in Posonio, villa Hungarie, coram imperiali maiestate. Que visis istis capitulis et aliis pluribus, ut audi- uimus postea, remisit eundem Mathiam ad nos die Jouis sequenti, que fuit 17° eiusdem mensis, cum literis in effectu continentibus, quod receperat certa noua de actis in con- gregacione Boemorum nuper facta, super que desiderabat nobiscum habere misterium consilii sui ; propter quod rogabat nos indilate ad eum accederemus, ita quod crastina die essemus cum eo. Die Veneris, 18° eiusdem, recessimus de Wienna, euntes ad dominum impera- torem; sed quia satis tarde recessimus, non potuimus Posonium pertingere nocte illa. Diuertimus autem ad quoddam villagium ad vnum miliare prope, vbi pessime illa nocte stetimus ; non quieuimus saltem multum propter defectum neccessariorum. Sabbati, 19° eiusdem, intrauimus circa octauam horam de mane Posonium. Vene- runt autem nobis obuiam dominus cancellarius imperatoris, plures nobiles et oratores Venetorum, qui ibi erant, et cum honore nos (ad) hospicium nostrum conduxerunt, et ibi dimiserunt, ut quiesceremus et nos prepararemus. Per duas ferme horas post accessit domum nostram imperator in propria cum domino archiepiscopo Strigoniensi et tribus episcopis, credo suis suffraganeis, cum domino cancellario suo et aliis nobilibus. Qui succincte nobis exposuit causam nostre missionis, et erat conformis ad cedulam nobis per Mathiam ostensam. Offerebat enim nobis dare copiam cedule, ut super hoc habita deliberacione daremus ei responsum. Retraximus autem nos ad partem, deliberauimusque, quod in promptu daremus responsum propter duo, primo, ut non nimis magni penderemus rem et non daremus occasionem domino imperatori nimium cogitandi circa hoc, secundo, quia si acciperemus copiam cedule de manu imperatoris, peteret fortassis responsum in scriptis, et tunc possent fieri alique instancie contra responsionem, et diu oporteret nos ibi manere, quod vtique propter aliqua vitare volebamus. Responsum igitur datum est in hunc modum: Nos missi sumus a sacro concilio ad vestram imperialem maiestatem in congregacione Boemorum existentem, propterea que sunt nobis commissa, non conuenit nobis ea palam facere nisi in congregacione predicta ; et non videtur decens petere ora- toribus, ut commissa alibi referant, quam eis preceptum est. Ea propter maiestas vestra Boemorum ambaxiatoribus, cedulam porrigentibus, iuxta ista poterit responsum facere. Adiecimus, quod satis mirabamur, quod talia a vestra maiestate quererent, cum racioni non viderentur bene consona. Et aliqua circa hoc dicta fuerunt magis extense, tamen istam sentenciam continencia, et sic contenta imperialis maiestas recessit a nobis. Dominica, 20' eiusdem, interfuimus misse imperatoris. Post hoc iuimus domum suam, in stupa autem sua statim affuit post nos. Affuerunt et ambasiatores Boemorum, duo ex parte tocius communitatis eorum seu congregacionis. Tandem dedit illis respon- sionem, sicut acceperat a nobis ; nam et tunc et ante dixit, id facere, id credere, quod ecclesia, et id quod sacrum concilium faceret et nos eius nomine, ipse per omnia facere et ea insequi volebat. Postea illi ambasiatores sunt locuti ad partem cum domino auditore, siscitantes, si conclusa in festo sancti Galli in Praga eis per sacrum concilium concede- rentur ; qui nil aliud ab eo habuerunt in responsis, quam ut imperator dixerat. Post hec 15. Mart.
528 Aegidii Carlerii, 1435. hoc vellet eis significare, ne ipsi Boemi fatigarent se inutiliter, et facerent sine causa expensas. 18. Mart. 19. Mart. 20. Mart. Die Martis, 15° eiusdem, recessit de Wienna, et fuit de sero in Posonio, villa Hungarie, coram imperiali maiestate. Que visis istis capitulis et aliis pluribus, ut audi- uimus postea, remisit eundem Mathiam ad nos die Jouis sequenti, que fuit 17° eiusdem mensis, cum literis in effectu continentibus, quod receperat certa noua de actis in con- gregacione Boemorum nuper facta, super que desiderabat nobiscum habere misterium consilii sui ; propter quod rogabat nos indilate ad eum accederemus, ita quod crastina die essemus cum eo. Die Veneris, 18° eiusdem, recessimus de Wienna, euntes ad dominum impera- torem; sed quia satis tarde recessimus, non potuimus Posonium pertingere nocte illa. Diuertimus autem ad quoddam villagium ad vnum miliare prope, vbi pessime illa nocte stetimus ; non quieuimus saltem multum propter defectum neccessariorum. Sabbati, 19° eiusdem, intrauimus circa octauam horam de mane Posonium. Vene- runt autem nobis obuiam dominus cancellarius imperatoris, plures nobiles et oratores Venetorum, qui ibi erant, et cum honore nos (ad) hospicium nostrum conduxerunt, et ibi dimiserunt, ut quiesceremus et nos prepararemus. Per duas ferme horas post accessit domum nostram imperator in propria cum domino archiepiscopo Strigoniensi et tribus episcopis, credo suis suffraganeis, cum domino cancellario suo et aliis nobilibus. Qui succincte nobis exposuit causam nostre missionis, et erat conformis ad cedulam nobis per Mathiam ostensam. Offerebat enim nobis dare copiam cedule, ut super hoc habita deliberacione daremus ei responsum. Retraximus autem nos ad partem, deliberauimusque, quod in promptu daremus responsum propter duo, primo, ut non nimis magni penderemus rem et non daremus occasionem domino imperatori nimium cogitandi circa hoc, secundo, quia si acciperemus copiam cedule de manu imperatoris, peteret fortassis responsum in scriptis, et tunc possent fieri alique instancie contra responsionem, et diu oporteret nos ibi manere, quod vtique propter aliqua vitare volebamus. Responsum igitur datum est in hunc modum: Nos missi sumus a sacro concilio ad vestram imperialem maiestatem in congregacione Boemorum existentem, propterea que sunt nobis commissa, non conuenit nobis ea palam facere nisi in congregacione predicta ; et non videtur decens petere ora- toribus, ut commissa alibi referant, quam eis preceptum est. Ea propter maiestas vestra Boemorum ambaxiatoribus, cedulam porrigentibus, iuxta ista poterit responsum facere. Adiecimus, quod satis mirabamur, quod talia a vestra maiestate quererent, cum racioni non viderentur bene consona. Et aliqua circa hoc dicta fuerunt magis extense, tamen istam sentenciam continencia, et sic contenta imperialis maiestas recessit a nobis. Dominica, 20' eiusdem, interfuimus misse imperatoris. Post hoc iuimus domum suam, in stupa autem sua statim affuit post nos. Affuerunt et ambasiatores Boemorum, duo ex parte tocius communitatis eorum seu congregacionis. Tandem dedit illis respon- sionem, sicut acceperat a nobis ; nam et tunc et ante dixit, id facere, id credere, quod ecclesia, et id quod sacrum concilium faceret et nos eius nomine, ipse per omnia facere et ea insequi volebat. Postea illi ambasiatores sunt locuti ad partem cum domino auditore, siscitantes, si conclusa in festo sancti Galli in Praga eis per sacrum concilium concede- rentur ; qui nil aliud ab eo habuerunt in responsis, quam ut imperator dixerat. Post hec 15. Mart.
Strana 529
Liber de Legationibus. 529 cancellarius imperatoris ostendit nobis cedulam super conclusis in Praga in festo sancti Galli, que in aliquibus plura, in aliquibus pauciora continebat, quam quod scripserant ambasiatoribus sacri concilii ad Ratisponam, et quod reposuerant in Egra. Vnde et imperator et cancellarius eius mirati sunt, et bene perceperunt eorum astuciam et fraudem, et hoc idem nobis dixerunt. Tandem licencia ab domino imperatore petita et obtenta recessimus a presencia sue maiestatis, que tamen Sabbato ipso miserat pisces pulcros et in copia. Ipso die dominico pransi sumus in domo domini cancellarii imperatoris, qui nos suscepit cum iocunditate, et honorifice refecit. Dominus eciam archiepiscopus Strigo- niensis dedit nobis magnos pisces, et concessit currum suum et equos vsque ad duo miliaria. Ipso die recessimus post prandium de Posonio et venimus ad Hainboure, villam muratam duobus miliaribus ab vrbe Posonii distantem; et stetimus tota die Lune sequenti. Die Martis, 22° eiusdem, redimus Wiennam. Per ante receperamus aliqua scripta ab aliquibus familiaribus domini de Rosis de factis Taboritarum, quorum tenor sequitur in hunc modum: 22. Mart. 1435. Dicta vnius plebani de secta Thaboritarum. In primis sacerdos ille, qui est plebanus Thaboritarum, locutus est dicens: „Dilecti fratres! Propter nostras superfluitates et propter vestram inobedienciam, qua nobis non paretis, permisit super nos dominus deus istas res, quod sumus ita prostrati ab aduersariis dei. Et propter aliud hoc non patimur, nisi quod nos dominus deus in hoc temptat, et propterea quod personas accepimus et illos adherentes, qui non intuitu legis dei, sed videntes, quod nobis dominus deus prosperatur, adheserunt nobis. Recepimus eos ad nostra consilia, et illas res, quas inter nos habuimus, eis apperiebamus, et vti dedimus eis illis bonis, que dominus deus secundum suam legem ac veritatem suam dedit nobis acquirere. Et illi auaricia ducti propter munera illorum seductorum, qui sunt in illo concilio Basiliensi, et propter dona illius regis Vngarie cum apertis inimicis legis dei nos permissione diuina prostrauerunt, ita quod dominus deus suos diuersis uiis de medio tollit, illos per martirium et illos aliter, velud istos fratres nostros, qui ab illis aduersariis decesserunt, per martirium tulit de medio, qua- propter quod se a futuro peiori et ab illis aduersariis dei et ab adherentibus melius preca- uere sciremus. Ideo, dilecti fratres, non licet vobis desperare super domino deo et super lege eius, quia scitis, qualiter de modico inicio paruulorum et humilium, sicuti fratris Zyzeze, cum aliis fratribus in magnam potenciam venimus, et omnibus circumiacentibus terris fortes fuimus et ipsis dominati sumus, et nedum ad hoc, sed ad dacias eos compu- limus, et sibi suppeditauimus; et hoc totum propterea nobis deus contulit, quod personas non respeximus, sed directe ad veritatem respeximus. Quapropter, dilecti fratres, scitis, quod a longis temporibus in nostris secretissimis consiliis fuit inter nos super ista materia tractatum, quod illos superbos, qui arma sibi acquisita deferunt, (et) per hoc volunt nobis meliores esse, finaliter de se eradicaremus, quod nos amplius a lege dei non pre- merent, sed quod vnanimiter in fraterna caritate et in lege dei simul perseueraremus. 201*). (1434.) *) Exstant quoque in Codice Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 247—249. Scriptores I. 67
Liber de Legationibus. 529 cancellarius imperatoris ostendit nobis cedulam super conclusis in Praga in festo sancti Galli, que in aliquibus plura, in aliquibus pauciora continebat, quam quod scripserant ambasiatoribus sacri concilii ad Ratisponam, et quod reposuerant in Egra. Vnde et imperator et cancellarius eius mirati sunt, et bene perceperunt eorum astuciam et fraudem, et hoc idem nobis dixerunt. Tandem licencia ab domino imperatore petita et obtenta recessimus a presencia sue maiestatis, que tamen Sabbato ipso miserat pisces pulcros et in copia. Ipso die dominico pransi sumus in domo domini cancellarii imperatoris, qui nos suscepit cum iocunditate, et honorifice refecit. Dominus eciam archiepiscopus Strigo- niensis dedit nobis magnos pisces, et concessit currum suum et equos vsque ad duo miliaria. Ipso die recessimus post prandium de Posonio et venimus ad Hainboure, villam muratam duobus miliaribus ab vrbe Posonii distantem; et stetimus tota die Lune sequenti. Die Martis, 22° eiusdem, redimus Wiennam. Per ante receperamus aliqua scripta ab aliquibus familiaribus domini de Rosis de factis Taboritarum, quorum tenor sequitur in hunc modum: 22. Mart. 1435. Dicta vnius plebani de secta Thaboritarum. In primis sacerdos ille, qui est plebanus Thaboritarum, locutus est dicens: „Dilecti fratres! Propter nostras superfluitates et propter vestram inobedienciam, qua nobis non paretis, permisit super nos dominus deus istas res, quod sumus ita prostrati ab aduersariis dei. Et propter aliud hoc non patimur, nisi quod nos dominus deus in hoc temptat, et propterea quod personas accepimus et illos adherentes, qui non intuitu legis dei, sed videntes, quod nobis dominus deus prosperatur, adheserunt nobis. Recepimus eos ad nostra consilia, et illas res, quas inter nos habuimus, eis apperiebamus, et vti dedimus eis illis bonis, que dominus deus secundum suam legem ac veritatem suam dedit nobis acquirere. Et illi auaricia ducti propter munera illorum seductorum, qui sunt in illo concilio Basiliensi, et propter dona illius regis Vngarie cum apertis inimicis legis dei nos permissione diuina prostrauerunt, ita quod dominus deus suos diuersis uiis de medio tollit, illos per martirium et illos aliter, velud istos fratres nostros, qui ab illis aduersariis decesserunt, per martirium tulit de medio, qua- propter quod se a futuro peiori et ab illis aduersariis dei et ab adherentibus melius preca- uere sciremus. Ideo, dilecti fratres, non licet vobis desperare super domino deo et super lege eius, quia scitis, qualiter de modico inicio paruulorum et humilium, sicuti fratris Zyzeze, cum aliis fratribus in magnam potenciam venimus, et omnibus circumiacentibus terris fortes fuimus et ipsis dominati sumus, et nedum ad hoc, sed ad dacias eos compu- limus, et sibi suppeditauimus; et hoc totum propterea nobis deus contulit, quod personas non respeximus, sed directe ad veritatem respeximus. Quapropter, dilecti fratres, scitis, quod a longis temporibus in nostris secretissimis consiliis fuit inter nos super ista materia tractatum, quod illos superbos, qui arma sibi acquisita deferunt, (et) per hoc volunt nobis meliores esse, finaliter de se eradicaremus, quod nos amplius a lege dei non pre- merent, sed quod vnanimiter in fraterna caritate et in lege dei simul perseueraremus. 201*). (1434.) *) Exstant quoque in Codice Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 247—249. Scriptores I. 67
Strana 530
530 Aegidii Carlerui, Ideo, quod ab illo nos non custodimus et ab illis, qui nobiscum non propter legem dei, sed pro sua voluntate et propter suam auariciam dimicauerunt, graviter sumus prostrati, et videretur michi sic, quod diligenter se et fratres conspiceretis, quatenus possetis habere ad legem dei inclinatos in omnibus ciuitatibus, et alias, vbi vos scitis; et mandaretis ipsis omnibus modis se diligenter preparare ad campos, ut campus iterum erigatur viceuersa, et imitarentur in hoc Zyzkam et alios principales legis dei, qui personas non respicientes, omnes, quos viderunt aduersarios dei, eos sine omni misericordia compresserunt et anga- riauerunt, non aduertentes hoe, quod nunc habetis numerum paucum, quia in principio fuit minor, et non habuimus nec ciuitates nec castra, nec hoc, quod modo habemus, nec illa omagia, que modo habemus. Et tamen, quando nos non pigritauimus, semper contra omnes terras victoriam obtinuimus, et de bello omnibus satis dedimus, quia non admisimus ad possessionem illos, qui fuerunt nouicii, et pre timore uel propter vtilitatem nobis adheserunt, ubi tantum eis ad bellum vtebantur, presertim illos, qui se nobiles et clien- tales et famosos appellant, quia per eosdem bellum perdidimus. Sed faciamus, sicut nostri predecessores fecerunt, Zyzca et alii, tales ad possessionem non admittentes; et se non pigritantes sine dubio dante deo omnia obtinebimus, vbi soli diligentes simus, sicuti antea fuimus, super illos non innitentes." 1434. Alia dicta cuiusdam layci Thaborite. Tunc consurgens vnus de iuratis de Thabor, dictus Simon Fabri vel Kowarz, dixit: „Ita, sicud dicis, vera veritas est. Illo modo sumus eleuati, sicut hic dixisti, et per hoc sumus debilitati, sicud hic dixisti. Sed, sicut nobis consulis, viceuersa campum erigere, est nobis graue, quia comunitas a nobis declinauit, et presertim homines laboriosi propterea, quia eos daciis aggrauauimus. Et militares, qui nobis adheserunt, sperantes se munera a nobis et libertatem habere, illi a nobis declinauerunt; et tota Christianitas nos odit, et contra nos se armant, et presertim illud concilium Basiliense magnam peccu- niam colligit, omnibus modis querentes et volentes nos semper destruere. Quapropter militares homines, quibus bella peregimus, illos quasi omnes a nobis repulimus, et homines laboriosos, quorum multitudinem habuimus, et eis pro voluntate nostra vsi fuimus, illi eciam a nobis sunt abstracti. Et illi, qui legem dei vna nobiscum educere voluerunt, illi iam querunt indulgenciam a concilio Basiliensi, et in eo cessare volunt, et nobiscum amplius permanere non intendunt; sed nos destruere ipsi adiuuant, per quos prius domi- nabamur. Quapropter nobis non est conueniens sicut tempore Zyzce ac predecessorum nostrorum, quibus omnes erant inclinati, eosdem labores viceuersa laborare; et nobis illi imperatori, quamuis nobis pulcre intimat, est nobis difficile fidem adhibere, quia dicit, quod vellet nobis alias satis de guerra ostendere, peccuniam alias sufficientem ostendere. Et sic diuersis promissionibus et pulcris verbis nostram vnitatem in nobis et in nostris coadiutoribus argute destruit, et dicens, quod habuisset diu inclinacionem ad nos, si nobiscum concordare potuisset, asserens, quod in nobis hoc deperiit, et eciam per illos, qui de eius parte existentes, eius regnum propter guerram inter se destruxerunt. Non consulebant ei ad pacem, sed ad guerram, et sic dicit, quod quando nobiscum concordiam iniret, quod non secundum consilium illorum, qui illa hine inde tractauerunt, interea vellet ordinare et disponere, sed secundum consilium nostrum, enuncians auariciam
530 Aegidii Carlerui, Ideo, quod ab illo nos non custodimus et ab illis, qui nobiscum non propter legem dei, sed pro sua voluntate et propter suam auariciam dimicauerunt, graviter sumus prostrati, et videretur michi sic, quod diligenter se et fratres conspiceretis, quatenus possetis habere ad legem dei inclinatos in omnibus ciuitatibus, et alias, vbi vos scitis; et mandaretis ipsis omnibus modis se diligenter preparare ad campos, ut campus iterum erigatur viceuersa, et imitarentur in hoc Zyzkam et alios principales legis dei, qui personas non respicientes, omnes, quos viderunt aduersarios dei, eos sine omni misericordia compresserunt et anga- riauerunt, non aduertentes hoe, quod nunc habetis numerum paucum, quia in principio fuit minor, et non habuimus nec ciuitates nec castra, nec hoc, quod modo habemus, nec illa omagia, que modo habemus. Et tamen, quando nos non pigritauimus, semper contra omnes terras victoriam obtinuimus, et de bello omnibus satis dedimus, quia non admisimus ad possessionem illos, qui fuerunt nouicii, et pre timore uel propter vtilitatem nobis adheserunt, ubi tantum eis ad bellum vtebantur, presertim illos, qui se nobiles et clien- tales et famosos appellant, quia per eosdem bellum perdidimus. Sed faciamus, sicut nostri predecessores fecerunt, Zyzca et alii, tales ad possessionem non admittentes; et se non pigritantes sine dubio dante deo omnia obtinebimus, vbi soli diligentes simus, sicuti antea fuimus, super illos non innitentes." 1434. Alia dicta cuiusdam layci Thaborite. Tunc consurgens vnus de iuratis de Thabor, dictus Simon Fabri vel Kowarz, dixit: „Ita, sicud dicis, vera veritas est. Illo modo sumus eleuati, sicut hic dixisti, et per hoc sumus debilitati, sicud hic dixisti. Sed, sicut nobis consulis, viceuersa campum erigere, est nobis graue, quia comunitas a nobis declinauit, et presertim homines laboriosi propterea, quia eos daciis aggrauauimus. Et militares, qui nobis adheserunt, sperantes se munera a nobis et libertatem habere, illi a nobis declinauerunt; et tota Christianitas nos odit, et contra nos se armant, et presertim illud concilium Basiliense magnam peccu- niam colligit, omnibus modis querentes et volentes nos semper destruere. Quapropter militares homines, quibus bella peregimus, illos quasi omnes a nobis repulimus, et homines laboriosos, quorum multitudinem habuimus, et eis pro voluntate nostra vsi fuimus, illi eciam a nobis sunt abstracti. Et illi, qui legem dei vna nobiscum educere voluerunt, illi iam querunt indulgenciam a concilio Basiliensi, et in eo cessare volunt, et nobiscum amplius permanere non intendunt; sed nos destruere ipsi adiuuant, per quos prius domi- nabamur. Quapropter nobis non est conueniens sicut tempore Zyzce ac predecessorum nostrorum, quibus omnes erant inclinati, eosdem labores viceuersa laborare; et nobis illi imperatori, quamuis nobis pulcre intimat, est nobis difficile fidem adhibere, quia dicit, quod vellet nobis alias satis de guerra ostendere, peccuniam alias sufficientem ostendere. Et sic diuersis promissionibus et pulcris verbis nostram vnitatem in nobis et in nostris coadiutoribus argute destruit, et dicens, quod habuisset diu inclinacionem ad nos, si nobiscum concordare potuisset, asserens, quod in nobis hoc deperiit, et eciam per illos, qui de eius parte existentes, eius regnum propter guerram inter se destruxerunt. Non consulebant ei ad pacem, sed ad guerram, et sic dicit, quod quando nobiscum concordiam iniret, quod non secundum consilium illorum, qui illa hine inde tractauerunt, interea vellet ordinare et disponere, sed secundum consilium nostrum, enuncians auariciam
Strana 531
Liber de Legationibus. 531 sacerdotum et ipsorum superbiam, et ipsorum maliciam, enarrans quantam ab eis vidit maliciam in Constanciensi concilio, et in Roma circa suam coronacionem et nunc in Basilea; quod sibi hoc eciam non placet, quod quamuis sit magnus dominus, sed quia est vnus homo, quod contra tantam multitudinem solus stare non potest; sed quod cum nostro auxilio vellet tales res apprehendere, et ad ordinem illas res reducere. Et sic, sicud tu sacerdos ad hec loqueris, quod sit campus erigendus, anteponens istas res, si esset possibile, esset valde fructuosum et vtile; et ipse eciam imperator ad campum loquitur sic, quasi nos vellet in altum erigere, non nos deprimere. Sed michi ex vtraque parte graue videtur, quia si erigemus soli viceuersa campum, ei contradicentes, ab illis qui fuerunt nobiscum, et a principalibus et a prioribus aduersariis nostris et a comuni populo iterum viceuersa prostrati erimus; et si sibi adherebimus secundum eius pulera verba, et permittemus nos ipsi aliquo de terra educere, uel ad eius obedienciam inclinabimur, ab eo traditi uel trucidati erimus, quia inter nos eius multos seruitores habemus, qui nobis multos eius mores malos et dolosos crebro narrauerunt, sicut Petrum de Misslin, uel fratrem dictum Kowarz, et alios quam plurimos, quod longum esset nominare. Qui nobis narrauerunt, qualiter barones Vngarie sub fide sua, data remissione sua eis et tutela, fraudulenter decapitauit et trucidauit, et qualiter suum fratrem marchionem Morauie inter treugas captiuauit, et collo eum priuauit et intoxicauit; qualiter eciam inter fratrem suum Wenceslaum, regem Bohemie, veniens Bohemiam, et barones Bohemie dissencionem fecit et eum captiuauit, volens eum regno priuare; et qualiter magistrum Johannem Huss dolose et false, fingens se illud nescire, sub suo saluo conductu mandauit incinerare. Wratislauiensibus dimissa eis culpa decapitare eos fecit, Krassam sic dictum, ciuem Pra- gensem, equis distrahi mandauit; eciam in hiis presentibus temporibus, nobiscum pulcre loquens, vnum ciuem Pragensem, qui a nobis existens in legacione in Ratispona mortuus est, sepelire non permisit, et alias multas res fecit, quas ego solus nescio, eciam propter longitudinem enarrare non possum. Ideo est nobis neccessarium deliberare et ad memoriam reducere, quod se sibi decipere non permittamus; ac eciam absque eo campum erigentes, prostrati non essemus. Et dixi ego iam intencionem meam vobis. Quapropter, dilecti fratres, vos estis sapienciores et circumspecciores, super hiis consilium inite, quam viam pre oculis reciperemus, vt legem dei viceuersa possemus erigere et eam producere, et ut non essemus decepti ab illis falsis baronibus, et ab illo hereticorum imperatore et ab illis antichristis, qui sunt in concilio Basiliensi, qui querunt, vt nos, sit per tirannidem, sit verborum decepcione, sit blandis promissionibus, semper decipiant et destruant." Et postquam eis hos sermones finiuit, tune ipsi consilio facto de hiis rebus responderunt ei: „Frater noster dilecte ! istis sermonibus nos bene monuisti, et bene ad hoc intelligis ; et ex quo ad hoc tam bene intelligis, tunc rogamus tuum consilium in hiis, quid ad hoc consulis, quomodo has res possemus ante oculos nostros recipere, qua- tenus legem dei ad profectum produceremus, et in illo soli dampnum non recipiemus.“ Et ipse, vero aliquantulum renitens, subiunxit: „Ex quo meum consilium in hiis desideratis, quid sepius de hac re in animo meo reuolui, hoc vobis volo dicere et finem vestre prudenti circumspeccioni committo. Fratres dilecti! sicut vobis late enarraui et sacerdos, plebanus noster iam nunc ante me, qualiter se habemus primum cauere, ut hiis baronibus, per quos sumus prostrati, viceuersa in manus non incideremus, et ab illo 1434. 67*
Liber de Legationibus. 531 sacerdotum et ipsorum superbiam, et ipsorum maliciam, enarrans quantam ab eis vidit maliciam in Constanciensi concilio, et in Roma circa suam coronacionem et nunc in Basilea; quod sibi hoc eciam non placet, quod quamuis sit magnus dominus, sed quia est vnus homo, quod contra tantam multitudinem solus stare non potest; sed quod cum nostro auxilio vellet tales res apprehendere, et ad ordinem illas res reducere. Et sic, sicud tu sacerdos ad hec loqueris, quod sit campus erigendus, anteponens istas res, si esset possibile, esset valde fructuosum et vtile; et ipse eciam imperator ad campum loquitur sic, quasi nos vellet in altum erigere, non nos deprimere. Sed michi ex vtraque parte graue videtur, quia si erigemus soli viceuersa campum, ei contradicentes, ab illis qui fuerunt nobiscum, et a principalibus et a prioribus aduersariis nostris et a comuni populo iterum viceuersa prostrati erimus; et si sibi adherebimus secundum eius pulera verba, et permittemus nos ipsi aliquo de terra educere, uel ad eius obedienciam inclinabimur, ab eo traditi uel trucidati erimus, quia inter nos eius multos seruitores habemus, qui nobis multos eius mores malos et dolosos crebro narrauerunt, sicut Petrum de Misslin, uel fratrem dictum Kowarz, et alios quam plurimos, quod longum esset nominare. Qui nobis narrauerunt, qualiter barones Vngarie sub fide sua, data remissione sua eis et tutela, fraudulenter decapitauit et trucidauit, et qualiter suum fratrem marchionem Morauie inter treugas captiuauit, et collo eum priuauit et intoxicauit; qualiter eciam inter fratrem suum Wenceslaum, regem Bohemie, veniens Bohemiam, et barones Bohemie dissencionem fecit et eum captiuauit, volens eum regno priuare; et qualiter magistrum Johannem Huss dolose et false, fingens se illud nescire, sub suo saluo conductu mandauit incinerare. Wratislauiensibus dimissa eis culpa decapitare eos fecit, Krassam sic dictum, ciuem Pra- gensem, equis distrahi mandauit; eciam in hiis presentibus temporibus, nobiscum pulcre loquens, vnum ciuem Pragensem, qui a nobis existens in legacione in Ratispona mortuus est, sepelire non permisit, et alias multas res fecit, quas ego solus nescio, eciam propter longitudinem enarrare non possum. Ideo est nobis neccessarium deliberare et ad memoriam reducere, quod se sibi decipere non permittamus; ac eciam absque eo campum erigentes, prostrati non essemus. Et dixi ego iam intencionem meam vobis. Quapropter, dilecti fratres, vos estis sapienciores et circumspecciores, super hiis consilium inite, quam viam pre oculis reciperemus, vt legem dei viceuersa possemus erigere et eam producere, et ut non essemus decepti ab illis falsis baronibus, et ab illo hereticorum imperatore et ab illis antichristis, qui sunt in concilio Basiliensi, qui querunt, vt nos, sit per tirannidem, sit verborum decepcione, sit blandis promissionibus, semper decipiant et destruant." Et postquam eis hos sermones finiuit, tune ipsi consilio facto de hiis rebus responderunt ei: „Frater noster dilecte ! istis sermonibus nos bene monuisti, et bene ad hoc intelligis ; et ex quo ad hoc tam bene intelligis, tunc rogamus tuum consilium in hiis, quid ad hoc consulis, quomodo has res possemus ante oculos nostros recipere, qua- tenus legem dei ad profectum produceremus, et in illo soli dampnum non recipiemus.“ Et ipse, vero aliquantulum renitens, subiunxit: „Ex quo meum consilium in hiis desideratis, quid sepius de hac re in animo meo reuolui, hoc vobis volo dicere et finem vestre prudenti circumspeccioni committo. Fratres dilecti! sicut vobis late enarraui et sacerdos, plebanus noster iam nunc ante me, qualiter se habemus primum cauere, ut hiis baronibus, per quos sumus prostrati, viceuersa in manus non incideremus, et ab illo 1434. 67*
Strana 532
532 Aegidii Carlerii, imperatore se precaueremus, sicut antea dixi vobis, et hoc concilium Basiliense, et hos Theutonicos, qui nostram depopulacionem et nostram destruccionem querunt, primum videtur michi fructuosum, sicut sacerdos, noster plebanus dixit nobis, quod omnem spem ponentes in deo, et non sperantes tantum in magnam numerositatem populi, se conspiceremus cum omnibus nostris comunitatibus, cum subiectis ciuitatibus et quomodolibet inclinatis ad nos et ad legem dei, magnusne nostrum numerus possit fieri, et quantum possemus in campo habere de equestribus et pedestribus armatis, uel eciam currus cum illis attinenciis, sicut prius frater Zyzca, frater Procopius et alii capitanei habuerunt ad easdem neccessi- tates; et quodlibet nostrum presidium et quelibet. ciuitas nostra et quilibet ad nos incli- natus, ut nobis ex nomine diceret, cum quo et cum quibus armis uel defendiculis, cum qua et quam multis et in quo numero vellet ad nos peruenire. Et ibi circumspicientes se cum dei adiutorio, si possemus aliquid pro campo facere, et illorum consilio, qui nobis in adiutorium sunt, quod nobis eligeremus locum ad exeundum campos, vbi deberemus simul congregari, et quo et super quem primo exire. Et hoc michi videretur, qui nobis primum resisteret illo tempore, quod illum primo comprimeremus, angariaremus, et ibi intelligeremus, qui vellent nobiscum pacem habere, qui prius nobiscum fuerunt, uel ad nos viceuersa reuerti vellent; quod aliquos minis, alios per tirannidem, ceteros bona voluntate ad se viceuersa applicaremus; et sic si illi desides in hoc fierent cum illo rege, quod illis modis ad eundem ordinem, ad eandem potenciam, sicut prius habuimus, possemus peruenire, et in hoc semper circumspeccionem habentes, ut nec in consiliis nec in quibus- cumque officiis nostris nobiles homines et generosos haberemus, ut nos postmodum deci- pere non possent, sicut modo hoc nobis fecerunt. Et si illud fieri non posset, et vide- remus, quod nos premunt, et quod sumus debiles ad hoc, tunc quod cum ipsis pulcris sermonibus circumeamus, subicientes se pulcre, et in hoc semper nichil finaliter termi- nantes, nisi hoc semper respicere, quod in hoc nostras ciuitates, castra et municiones nostras conseruare possemus, quia audiuistis ab illis qui nobis bonum fauent, quod nobis disseruerunt, quod concilium Basiliense diu non durabit, et quod in breui dissoluetur. Et eciam scitis et vidistis alii oculis vestris, quod iste imperator est senex homo et decre- pitus, et super illum mundum plus respicit quam super istum, et quod diu non uiuet; et domini barones terre sunt desides, et hii sunt satis pauperes, et illa tria magis nobis obsunt, et magis nos impediunt in nostris cursibus, quod sicut scimus, pulcris sermonibus ita protrahamus, quia maxime ad vnum annum coniecturor, quod hec omnes res finem recipient, quodque concilium dissoluetur. Ille imperator deo dante morietur, et Theu- tonici de suis rebus, que eos contingunt, curabunt et nos obliuiscentur, et Vngari idem facient, et omnes alii alienigene quilibet de suo curam et sollicitudinem habebit, et nos eciam dicto modo, sicut prius dixi, surgentes velociter, audacter et tirannice illos barones aduersos nobis destruemus, et illos homines nobis ab eis ablatis viceuersa suppeditabimus; et sic obtinentes terram, illos omnes, qui nobis aduersi fuerint et contrarii, interficiemus et expellemus, vt nos in posterum non impediant. Et eciam facientes concilium generale, mandabimus omnibus interesse, ut ordinem terre disponeremus, et ibi consilio facto, quid nobis videbitur, statutum terre nobis soli per nostram voluntatem faciemus; et qui ibi adhuc erunt nobiscum in illo termino, quibus credere non possemus, nec nobis vtiles essent, illos eciam inter nos interficiemus et destruemus; et qui ad terminum venire 1434.
532 Aegidii Carlerii, imperatore se precaueremus, sicut antea dixi vobis, et hoc concilium Basiliense, et hos Theutonicos, qui nostram depopulacionem et nostram destruccionem querunt, primum videtur michi fructuosum, sicut sacerdos, noster plebanus dixit nobis, quod omnem spem ponentes in deo, et non sperantes tantum in magnam numerositatem populi, se conspiceremus cum omnibus nostris comunitatibus, cum subiectis ciuitatibus et quomodolibet inclinatis ad nos et ad legem dei, magnusne nostrum numerus possit fieri, et quantum possemus in campo habere de equestribus et pedestribus armatis, uel eciam currus cum illis attinenciis, sicut prius frater Zyzca, frater Procopius et alii capitanei habuerunt ad easdem neccessi- tates; et quodlibet nostrum presidium et quelibet. ciuitas nostra et quilibet ad nos incli- natus, ut nobis ex nomine diceret, cum quo et cum quibus armis uel defendiculis, cum qua et quam multis et in quo numero vellet ad nos peruenire. Et ibi circumspicientes se cum dei adiutorio, si possemus aliquid pro campo facere, et illorum consilio, qui nobis in adiutorium sunt, quod nobis eligeremus locum ad exeundum campos, vbi deberemus simul congregari, et quo et super quem primo exire. Et hoc michi videretur, qui nobis primum resisteret illo tempore, quod illum primo comprimeremus, angariaremus, et ibi intelligeremus, qui vellent nobiscum pacem habere, qui prius nobiscum fuerunt, uel ad nos viceuersa reuerti vellent; quod aliquos minis, alios per tirannidem, ceteros bona voluntate ad se viceuersa applicaremus; et sic si illi desides in hoc fierent cum illo rege, quod illis modis ad eundem ordinem, ad eandem potenciam, sicut prius habuimus, possemus peruenire, et in hoc semper circumspeccionem habentes, ut nec in consiliis nec in quibus- cumque officiis nostris nobiles homines et generosos haberemus, ut nos postmodum deci- pere non possent, sicut modo hoc nobis fecerunt. Et si illud fieri non posset, et vide- remus, quod nos premunt, et quod sumus debiles ad hoc, tunc quod cum ipsis pulcris sermonibus circumeamus, subicientes se pulcre, et in hoc semper nichil finaliter termi- nantes, nisi hoc semper respicere, quod in hoc nostras ciuitates, castra et municiones nostras conseruare possemus, quia audiuistis ab illis qui nobis bonum fauent, quod nobis disseruerunt, quod concilium Basiliense diu non durabit, et quod in breui dissoluetur. Et eciam scitis et vidistis alii oculis vestris, quod iste imperator est senex homo et decre- pitus, et super illum mundum plus respicit quam super istum, et quod diu non uiuet; et domini barones terre sunt desides, et hii sunt satis pauperes, et illa tria magis nobis obsunt, et magis nos impediunt in nostris cursibus, quod sicut scimus, pulcris sermonibus ita protrahamus, quia maxime ad vnum annum coniecturor, quod hec omnes res finem recipient, quodque concilium dissoluetur. Ille imperator deo dante morietur, et Theu- tonici de suis rebus, que eos contingunt, curabunt et nos obliuiscentur, et Vngari idem facient, et omnes alii alienigene quilibet de suo curam et sollicitudinem habebit, et nos eciam dicto modo, sicut prius dixi, surgentes velociter, audacter et tirannice illos barones aduersos nobis destruemus, et illos homines nobis ab eis ablatis viceuersa suppeditabimus; et sic obtinentes terram, illos omnes, qui nobis aduersi fuerint et contrarii, interficiemus et expellemus, vt nos in posterum non impediant. Et eciam facientes concilium generale, mandabimus omnibus interesse, ut ordinem terre disponeremus, et ibi consilio facto, quid nobis videbitur, statutum terre nobis soli per nostram voluntatem faciemus; et qui ibi adhuc erunt nobiscum in illo termino, quibus credere non possemus, nec nobis vtiles essent, illos eciam inter nos interficiemus et destruemus; et qui ad terminum venire 1434.
Strana 533
Liber de Legationibus. 533 nollent, vel aliquibus occasionibus se excusarent, istos primum habentes illos per ordinem expugnabimus, et idem eis faciemus. Vltimo, scitis fratres, quod ista nostra terra aliis circumiacentibus terris fortis est, quod eos bene poterimus conuincere, et sic remociores et alias terras nobis subiugabimus, et non timebimus illam surrepcionem, que nobis nunc accidit, quia illo modo Romani antea sic fecerunt, et per hoc toti mundo dominabantur. Eciam nolite horrere sanguinem inimicorum effundere, quia Judith prudencia sua sub pulcris sermonibus sanguinem Olofernis efudit, et sic populum dei de manibus inimicorum liberauit, et ab hominibus magnam laudem habuit. Jam vobis dixi, quod ego in animo meo reuolui, consilium super hoc soli alcius inite cum fratribus nobis inclinatis, quibus confidere possumus, quod nos mutuo adiuuaremus contra illos dei inimicos, qui volunt legem dei destruere, vt eos pocius destruamus, quam ipsi nos.“ 1434. Dicta alterius. „Nobilibus, famosis, prudentibus, circumspectis et fidelibus fratribus in Bohemia 202"). (1434.) et Morauia vniuersis , qui propter Christi sanguinis instant fidelem sumpcionem , N. (Dec.) vester fidelis frater et eiusdem dei veritatis fidelis seruus, affectum solertis circum- speccionis in omnes partes, ac memoriam inchoacionis huius cause dei et eiusdem conclusionem. Dilecti fratres ! Memoremur, qualiter terra nostra Bohemia pridem permansit in statu iusticie in eo, quod erat subdita supreme regie diccioni ac dominorum. Alias nostri predecessores decessissent in errore, sed quia iustum est, nos subici omni pote- stati, de qua scribit sanctus Paulus ad Rom. xII. c°: Omnis anima potestatibus subli- mioribus subdita sit; non enim potestas est, nisi a deo. Que autem a deo sunt, a deo ordinata sunt. Itaque qui resistit potestati, dei ordinacioni resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi dampnacionem acquirunt. Et postea dicit: Ideo neccessitati subditi estote, non solum propter iram dei, sed eciam propter conscienciam; ideo enim et tributa pre- statis etc. Idem dicit sanctus Petrus prima catholica n° c°: Subditi estote omni humane creature propter deum, siue regi, quasi precellenti, siue ducibus, tamquam ab eo missis; et post dicit: Omnes honorate, fraternitatem diligite, deum timete, regem honorificate, serui subditi estote dominis in omni timore, non tantum bonis et modestis, sed eciam prauis et discolis. Hec enim est gracia, si propter conscienciam dei sustinet quis tristi- ciam, paciens iniuste, quia Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut sequamur vestigia eius etc. In huius exemplum eciam Christus subditus fuit potestatibus sublimioribus, sic quod dedit censum Cesari, sicut scribitur Math. xvn" c°; et Joseph cum virgine Maria dederunt censum in Bethleem eo tempore, quo Christus natus est, se sub- ditos Cesari recognoscentes. Insuper ad memoriam reuocemus, quia opponebamus nos contra tales pote- states, cum nos reprimebant a iusticia sanguinis Christi, propter quod fratrum nostrorum multi perierunt dante deo in veritate et iusticia, quod si predicte potestates nos non *) Exstant quoque in Cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 250, 253, 254. Epistolam hanc, bohemice primo conscriptam manu propria magistri Procopii de Plzna, plebani S. Henrici in noua ciuitate Pragensi, typis evulgavit Fr. Palacky, Archiv český III. 437—441.
Liber de Legationibus. 533 nollent, vel aliquibus occasionibus se excusarent, istos primum habentes illos per ordinem expugnabimus, et idem eis faciemus. Vltimo, scitis fratres, quod ista nostra terra aliis circumiacentibus terris fortis est, quod eos bene poterimus conuincere, et sic remociores et alias terras nobis subiugabimus, et non timebimus illam surrepcionem, que nobis nunc accidit, quia illo modo Romani antea sic fecerunt, et per hoc toti mundo dominabantur. Eciam nolite horrere sanguinem inimicorum effundere, quia Judith prudencia sua sub pulcris sermonibus sanguinem Olofernis efudit, et sic populum dei de manibus inimicorum liberauit, et ab hominibus magnam laudem habuit. Jam vobis dixi, quod ego in animo meo reuolui, consilium super hoc soli alcius inite cum fratribus nobis inclinatis, quibus confidere possumus, quod nos mutuo adiuuaremus contra illos dei inimicos, qui volunt legem dei destruere, vt eos pocius destruamus, quam ipsi nos.“ 1434. Dicta alterius. „Nobilibus, famosis, prudentibus, circumspectis et fidelibus fratribus in Bohemia 202"). (1434.) et Morauia vniuersis , qui propter Christi sanguinis instant fidelem sumpcionem , N. (Dec.) vester fidelis frater et eiusdem dei veritatis fidelis seruus, affectum solertis circum- speccionis in omnes partes, ac memoriam inchoacionis huius cause dei et eiusdem conclusionem. Dilecti fratres ! Memoremur, qualiter terra nostra Bohemia pridem permansit in statu iusticie in eo, quod erat subdita supreme regie diccioni ac dominorum. Alias nostri predecessores decessissent in errore, sed quia iustum est, nos subici omni pote- stati, de qua scribit sanctus Paulus ad Rom. xII. c°: Omnis anima potestatibus subli- mioribus subdita sit; non enim potestas est, nisi a deo. Que autem a deo sunt, a deo ordinata sunt. Itaque qui resistit potestati, dei ordinacioni resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi dampnacionem acquirunt. Et postea dicit: Ideo neccessitati subditi estote, non solum propter iram dei, sed eciam propter conscienciam; ideo enim et tributa pre- statis etc. Idem dicit sanctus Petrus prima catholica n° c°: Subditi estote omni humane creature propter deum, siue regi, quasi precellenti, siue ducibus, tamquam ab eo missis; et post dicit: Omnes honorate, fraternitatem diligite, deum timete, regem honorificate, serui subditi estote dominis in omni timore, non tantum bonis et modestis, sed eciam prauis et discolis. Hec enim est gracia, si propter conscienciam dei sustinet quis tristi- ciam, paciens iniuste, quia Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut sequamur vestigia eius etc. In huius exemplum eciam Christus subditus fuit potestatibus sublimioribus, sic quod dedit censum Cesari, sicut scribitur Math. xvn" c°; et Joseph cum virgine Maria dederunt censum in Bethleem eo tempore, quo Christus natus est, se sub- ditos Cesari recognoscentes. Insuper ad memoriam reuocemus, quia opponebamus nos contra tales pote- states, cum nos reprimebant a iusticia sanguinis Christi, propter quod fratrum nostrorum multi perierunt dante deo in veritate et iusticia, quod si predicte potestates nos non *) Exstant quoque in Cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 250, 253, 254. Epistolam hanc, bohemice primo conscriptam manu propria magistri Procopii de Plzna, plebani S. Henrici in noua ciuitate Pragensi, typis evulgavit Fr. Palacky, Archiv český III. 437—441.
Strana 534
534 Aegidii Carlerii, oppressissent, et admisissent nobis libertatem, nequaquam insurrexissemus contra tales potestates, sed fuissemus eisdem subiecti, quemadmodum nostri predecessores. Item ad memoriam reducamus, quia hec innotuimus vniuerso orbi et literatorie denunciauimus, postulantes in hac veritate et in ceteris audienciam ac informacionem; et quod optauimus pacem habere cum vniuerso mundo, volentes libenter subditi esse talibus potestatibus spiritualibus et secularibus, si in veritatibus et iusticiis premissis nobis libertatem admisissent; et ob quam causam campum tenuimus et pugnauimus, diximus, quod neccessitate fecimus, opponentes nos pro veritate, et ab eadem se reprimi non sustinentes. Item reducamus ad memoriam, quia iam audienciam habuimus et propallacionem illarum veritatum coram populo de Christianitate vniuersa; et quod iam illos quatuor articulos collaudauerunt veris racionibus, et quasi pro victoria contulerunt nobis in eisdem veritatibus fundamentum. Item ad memoriam reducamus, quia offertur nobis libertas in hiis veritatibus in Bohemia et in Morauia et a concilio et statu spirituali, et ab imperatore et statu seculari, potestate tocius Christianitatis, solum si volumus in hoc futuris temporibus vnionem et pacem habere cum vniuersa Christianitate in aliis ecclesie ritibus iuxta scripturam sacram et sanctorum doctorum; et quod in libertate dictarum veritatum a nullo deinceps debeamus impediri, et quia hoc nobis confirmari debent iuxta racionabilem confirmacionem per nos excogitatam, et hoc affectuose suscepissemus , si nobis oblatum fuisset ante xv. annos. Item reducamus ad memoriam, quia offertur nobis, quod si voluerimus et sciue- rimus probare, sumpcionem sanguinis Christi esse institutam iuxta mandatum dei, quod illa distribucio sanguinis Christi eciam debeat demandari per totam Christianitatem. Sin autem probare nollemus, tunc non tantum nos (non) impediri debemus, sed eciam omnibus in Bohemia et in Morauia libertas datur, ut quivis sanguinem Christi sumat sine omni impedimento. Item reducamus ad memoriam promissionem et condictum nostrum, quod fecimus super vnione et pace cum vniuersa Christianitate per nostros magistros ac sacerdotes cum legatis a concilio missis, quod confirmauimus manibus stipulantibus, claris et manifestis conpromissionibus omnium vniuersitatum regnicolarum et ciuitatum Bohemie et Morauie, in cuius conseruacionem cantauimus deum collaudantes. Secus quis nobis amodo (fidem) adhibebit, uel nobiscum pro aliquo tractabit, si non tenuerimus hoc, quod in termino tracta- tuum compactamus et spondemus ; et non aduertamus illos, qui nos a tali federe vnionis et pacis distrahunt, confundentes illos, qui sue fidei et promisso satisfacere cupientes obseruant ipsam promissam vnitatem, et ab isto promisso cum eis nolunt propter honorem suum recedere, a fide seduci nolentes et honore. Nec illos aduertamus, qui nobis deiec- cionem machinantur propter ipsas veritates, quia illi variis adinuencionibus libenter illam vnionem promissam et pacem vellent dissipare, timentes propriam deieccionem ac offi- ciorum suorum diminuicionem. Ipsam tamen deieccionem pro illis veritatibus si aliquis intenderet, possumus ei obuiare tractatibus ac scripturis, qui et que nobis offeruntur. Idcirco hominibus bone consciencie et deum timentibus et non proprie voluntatis apparet, quod iam non habeamus occasionem, propter quam vlterius debeamus nos illis potestatibus opponere, vel bella committere in destruccionem hominum ac facultatum et 1434.
534 Aegidii Carlerii, oppressissent, et admisissent nobis libertatem, nequaquam insurrexissemus contra tales potestates, sed fuissemus eisdem subiecti, quemadmodum nostri predecessores. Item ad memoriam reducamus, quia hec innotuimus vniuerso orbi et literatorie denunciauimus, postulantes in hac veritate et in ceteris audienciam ac informacionem; et quod optauimus pacem habere cum vniuerso mundo, volentes libenter subditi esse talibus potestatibus spiritualibus et secularibus, si in veritatibus et iusticiis premissis nobis libertatem admisissent; et ob quam causam campum tenuimus et pugnauimus, diximus, quod neccessitate fecimus, opponentes nos pro veritate, et ab eadem se reprimi non sustinentes. Item reducamus ad memoriam, quia iam audienciam habuimus et propallacionem illarum veritatum coram populo de Christianitate vniuersa; et quod iam illos quatuor articulos collaudauerunt veris racionibus, et quasi pro victoria contulerunt nobis in eisdem veritatibus fundamentum. Item ad memoriam reducamus, quia offertur nobis libertas in hiis veritatibus in Bohemia et in Morauia et a concilio et statu spirituali, et ab imperatore et statu seculari, potestate tocius Christianitatis, solum si volumus in hoc futuris temporibus vnionem et pacem habere cum vniuersa Christianitate in aliis ecclesie ritibus iuxta scripturam sacram et sanctorum doctorum; et quod in libertate dictarum veritatum a nullo deinceps debeamus impediri, et quia hoc nobis confirmari debent iuxta racionabilem confirmacionem per nos excogitatam, et hoc affectuose suscepissemus , si nobis oblatum fuisset ante xv. annos. Item reducamus ad memoriam, quia offertur nobis, quod si voluerimus et sciue- rimus probare, sumpcionem sanguinis Christi esse institutam iuxta mandatum dei, quod illa distribucio sanguinis Christi eciam debeat demandari per totam Christianitatem. Sin autem probare nollemus, tunc non tantum nos (non) impediri debemus, sed eciam omnibus in Bohemia et in Morauia libertas datur, ut quivis sanguinem Christi sumat sine omni impedimento. Item reducamus ad memoriam promissionem et condictum nostrum, quod fecimus super vnione et pace cum vniuersa Christianitate per nostros magistros ac sacerdotes cum legatis a concilio missis, quod confirmauimus manibus stipulantibus, claris et manifestis conpromissionibus omnium vniuersitatum regnicolarum et ciuitatum Bohemie et Morauie, in cuius conseruacionem cantauimus deum collaudantes. Secus quis nobis amodo (fidem) adhibebit, uel nobiscum pro aliquo tractabit, si non tenuerimus hoc, quod in termino tracta- tuum compactamus et spondemus ; et non aduertamus illos, qui nos a tali federe vnionis et pacis distrahunt, confundentes illos, qui sue fidei et promisso satisfacere cupientes obseruant ipsam promissam vnitatem, et ab isto promisso cum eis nolunt propter honorem suum recedere, a fide seduci nolentes et honore. Nec illos aduertamus, qui nobis deiec- cionem machinantur propter ipsas veritates, quia illi variis adinuencionibus libenter illam vnionem promissam et pacem vellent dissipare, timentes propriam deieccionem ac offi- ciorum suorum diminuicionem. Ipsam tamen deieccionem pro illis veritatibus si aliquis intenderet, possumus ei obuiare tractatibus ac scripturis, qui et que nobis offeruntur. Idcirco hominibus bone consciencie et deum timentibus et non proprie voluntatis apparet, quod iam non habeamus occasionem, propter quam vlterius debeamus nos illis potestatibus opponere, vel bella committere in destruccionem hominum ac facultatum et 1434.
Strana 535
Liber de Legationibus. 535 omnium animarum nostrarum terre Bohemie, ex quo iam ille veritates in terra debent habere progressum, pro quibus dudum insudabamus, opposuimus nos et pugnauimus. Eciam eas produximus, ac in audiencia proclamauimus, et obtinuimus pro veris ac lucrati sumus, libertatemque nobis in eisdem acquisiuimus, sic quod nulla potestas, neque spiri- tualis neque secularis, debet nos in ipsis perpetuo impedire. Eciam super hiis composi- cionem et promissum super obseruacione confecimus, sic quod non remanet nobis com- petens causa uel occasio, propter quam vnionem et pacem a nobis promissam non tene- remus et terminaremus, nisi occasionem vellemus fingere, et propter istos duos articulos bella committere et contenciones. Primus, ut essemus omnino liberi tamquam imperiales, et nulli domino subice- remur; secundus, ut bona, que comprehendimus et nobis subiugauimus ac tributaria fecimus, nobis subiugaremus et de manibus non dimitteremus. Sed hoc vtique scire deberemus, quod ex eo primum ad infamiam traderemur toti mundo, quia pro veritatibus et lege dei se non exposuissemus neque pugnassemus; secundo, quod iam bella vellemus committere tantum propter nostram propriam voluntatem, exaltacionem et superfluam, nolentes dominum supra se obtinere; tercio quod iam pugnare vellemus ex auaricia pro bonis alienis. Quarto ageremus contra nostros predecessores et contra antiquam ac iustam exaltacionem siue locacionem terre nostre, que locata est sub potestate sublimi regis et dominorum. Quinto, sic arriperemus gladium alienum, nolentes domino subici, contra dominum Jhesum Christum et contra scripturam superius annotatam. Sexto promissa nostra non obseruaremus, et illam composicionem, quam cum concilio fecimus, non tene- remus. Septimo coram vniuerso mundo in diuersis mendaciis rei comprobaremur. Octauo nouum bellum soli inter nos in terra inchoaremus, soli metipsos consumeremus, vnusque alteri subici nolens et in alterum manum extendens, nos finaliter distraheremus. Nono totum mundum contra nos concitaremus, cui resistere non possemus propter nostram malam causam. Decimo omnibus inordinacionibus et erroribus, ac vniuersis publicis criminibus in terra locum daremus, postquam caput seculare et spirituale non esset, quod corrigeret ipsa crimina; et sic alique ordinaciones aut iura in terra locum non obtinerent. Vndecimo per mundum vniuersum diuulgabimur tamquam erronei, aut heretici et perti- naces. Duodecimo, nullus ex nobis extra terram ad terras alienas poterit libere aspicere, et secure extendere suum caput. Tredecimo pronunciantes excellenciam et gloriam nostrarum veritatum et articulorum, ageremus contra easdem metipsi et eosdem, ac in scandalum et ignominiam per totum mundum nos exponeremus, postquam dicerent: Ecce, quanta mala ex hiis articulis sunt exorta! Quartodecimo pessimum, quicumque in hiis bellis impenitens decederet ac in istis peccatis et erroribus, sine dubio transiret in eternam dampnacionem. Sin autem dictum nouum bellum deo permittente ad tempus succederet, quod tamen de illo nec est spes nec expectacio, semper tamen finem obti- nebit, prius eciam, quam totam Christianitatem preualebimus, vniuersi peribimus; et recordabimur, vbi sunt, quid lucri habent nostri iam interfecti, sunt vniuersi maiores, fortes, audaces et pugnatores. Jam tune quoad mundum loquendo sane intelligamus, quod iam quasi pro lucro habemus contra vniuersum sic dicendo mundum, et quia tantum honorem habemus coram mundo, cum omnia nobis domum et quasi ad manum veniunt, pro quibus instabamus, et 1434.
Liber de Legationibus. 535 omnium animarum nostrarum terre Bohemie, ex quo iam ille veritates in terra debent habere progressum, pro quibus dudum insudabamus, opposuimus nos et pugnauimus. Eciam eas produximus, ac in audiencia proclamauimus, et obtinuimus pro veris ac lucrati sumus, libertatemque nobis in eisdem acquisiuimus, sic quod nulla potestas, neque spiri- tualis neque secularis, debet nos in ipsis perpetuo impedire. Eciam super hiis composi- cionem et promissum super obseruacione confecimus, sic quod non remanet nobis com- petens causa uel occasio, propter quam vnionem et pacem a nobis promissam non tene- remus et terminaremus, nisi occasionem vellemus fingere, et propter istos duos articulos bella committere et contenciones. Primus, ut essemus omnino liberi tamquam imperiales, et nulli domino subice- remur; secundus, ut bona, que comprehendimus et nobis subiugauimus ac tributaria fecimus, nobis subiugaremus et de manibus non dimitteremus. Sed hoc vtique scire deberemus, quod ex eo primum ad infamiam traderemur toti mundo, quia pro veritatibus et lege dei se non exposuissemus neque pugnassemus; secundo, quod iam bella vellemus committere tantum propter nostram propriam voluntatem, exaltacionem et superfluam, nolentes dominum supra se obtinere; tercio quod iam pugnare vellemus ex auaricia pro bonis alienis. Quarto ageremus contra nostros predecessores et contra antiquam ac iustam exaltacionem siue locacionem terre nostre, que locata est sub potestate sublimi regis et dominorum. Quinto, sic arriperemus gladium alienum, nolentes domino subici, contra dominum Jhesum Christum et contra scripturam superius annotatam. Sexto promissa nostra non obseruaremus, et illam composicionem, quam cum concilio fecimus, non tene- remus. Septimo coram vniuerso mundo in diuersis mendaciis rei comprobaremur. Octauo nouum bellum soli inter nos in terra inchoaremus, soli metipsos consumeremus, vnusque alteri subici nolens et in alterum manum extendens, nos finaliter distraheremus. Nono totum mundum contra nos concitaremus, cui resistere non possemus propter nostram malam causam. Decimo omnibus inordinacionibus et erroribus, ac vniuersis publicis criminibus in terra locum daremus, postquam caput seculare et spirituale non esset, quod corrigeret ipsa crimina; et sic alique ordinaciones aut iura in terra locum non obtinerent. Vndecimo per mundum vniuersum diuulgabimur tamquam erronei, aut heretici et perti- naces. Duodecimo, nullus ex nobis extra terram ad terras alienas poterit libere aspicere, et secure extendere suum caput. Tredecimo pronunciantes excellenciam et gloriam nostrarum veritatum et articulorum, ageremus contra easdem metipsi et eosdem, ac in scandalum et ignominiam per totum mundum nos exponeremus, postquam dicerent: Ecce, quanta mala ex hiis articulis sunt exorta! Quartodecimo pessimum, quicumque in hiis bellis impenitens decederet ac in istis peccatis et erroribus, sine dubio transiret in eternam dampnacionem. Sin autem dictum nouum bellum deo permittente ad tempus succederet, quod tamen de illo nec est spes nec expectacio, semper tamen finem obti- nebit, prius eciam, quam totam Christianitatem preualebimus, vniuersi peribimus; et recordabimur, vbi sunt, quid lucri habent nostri iam interfecti, sunt vniuersi maiores, fortes, audaces et pugnatores. Jam tune quoad mundum loquendo sane intelligamus, quod iam quasi pro lucro habemus contra vniuersum sic dicendo mundum, et quia tantum honorem habemus coram mundo, cum omnia nobis domum et quasi ad manum veniunt, pro quibus instabamus, et 1434.
Strana 536
1434. 536 quidquid bello contra nos obtinere non valebant, iam nobis pacifice et beniuole consenciunt ad nostram voluntatem. Quare, fratres dilecti, et ad deum et ad seculum respectum habentes, propter ineffabile nostrum et nostre terre commodum quoad corpus et animam, et propter euitacionem irrecuperabilis dampni et quam plurimorum malorum, propiciemur nobis metipsis et pauperibus terre nostre, et non abiciamus tantum honorem et gloriam coram deo et hominibus, illudque quod nobis equalitatis et iusticie ad nostrum affectum offertur. Non speramus, nec admittamus amplius causam nostram inuoluere, et difficul- tates facere illis hominibus spiritualibus uel secularibus, non sanctis, non plene doctis et inconstantibus, de quibus plura mala nouimus quam bona“ etc. Aegidii Carlerii, Acta in congregacione Thaboritarum in ciuitate Thabor. 203 *). 1434. 21. Dec. „In nomine domini, amen. Ad honorem et laudem, ac dilatacionem sanctarum veritatum. Nos Johannes Rohacz de Duba, capitaneus ciuitatis Hradissztie dicta Thabor, magister ciuium, consules et seniores illius ciuitatis et comunitas ciuitatum **) Pizesk, Prachaticz, Wyednen, Crez regine supra Albeam, Dwora, Jaromzizicze, Czaslaw, Nymburg, Beleslaw, Juueni Trebicze, Creauczicz et cum comunitatibus nobis inclinatis siue adheren- tibus, diligenter notantes et intelligentes, et effectualiter perpendentes ex frequentibus et crebris premunicionibus amicorum et fautorum veritatum sanctarum, ymo eciam ab illis, qui sunt de parte aduersa, quomodo imperator, inimicus capitalis veritatum diuinarum, cum suis adiutoribus manifestis et occultis dolose, fraudulenter et nimis conspiratiue conatur et nititur summa diligencia, ad hocque se exposuit, quomodo sub pulcris et ridiculosis verbis a concessis nobis veritatibus dei nos et omnes fideles surripere, decipere et finaliter destruere possit : anno domini Meccexxxv° (sic) die sancti Thome apostoli prouidimus congregacionem fieri in ciuitate Hradissczt pro eo, quomodo possemus nobis auxilio diuino cum ceteris fidelibus a dolis, fraudibus et conspiracionibus cauere, et in veri- tatibus diuinis cum omnibus fidelibus conseruari. In qua congregacione, ut premittitur facta, in articulis subscriptis resedimus, mansimus et conuenimus vnanimiter. Primo et ante omnia renouamus promissiones priores et pactaciones omnium fidelium comunitatum ad quatuor articulos in principio admissorum, et nos promisimus ac stipulacione manuum roborauimus, fideliter nos simul iuncti adiuuare contra et aduersus imperatorem et contra quemlibet hominem, qui nos ab illo bono vellet reprimere, uel reprimeret sua propria voluntate, et ad hoc exponere res, facultates, possessiones et corpora. Postea perpen- dentes et effectualiter videntes, quomodo dominus deus principaliter presentibus tempo- ribus propter peccata et deordinaciones multipliciter vlciscitur in apertis inimicis veritatum diuinarum et ypocritarum, et eciam in nobis, volentes igitur futuras vlciones domini dei effugere, minas suas, iram et terrorem mitigare, in hoc resedimus et conuenimus, ac consensimus et consentimus, quod in nobis ipsis et eciam aliis, quantum amplius pote- rimus, auxilio dei peccata manifesta ac eciam occulta ordinaretur cum diligencia inter- cipiamus, et a quibus peccatis non caueamus nobis, omni tempore illa deflere et penitere, *) Exstant quoque in Cod. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 254. 255. **) In cod. Vindob. 1. c.: „ciuitatem Pyesk, Prachaticz, Wyednyen, Grecz regine super Albeam, Dwora, Jaromyr- zicze, Czaslaw, Nymburg, Boleslaw, Juueni Trebicze, Greauczicz“ etc.
1434. 536 quidquid bello contra nos obtinere non valebant, iam nobis pacifice et beniuole consenciunt ad nostram voluntatem. Quare, fratres dilecti, et ad deum et ad seculum respectum habentes, propter ineffabile nostrum et nostre terre commodum quoad corpus et animam, et propter euitacionem irrecuperabilis dampni et quam plurimorum malorum, propiciemur nobis metipsis et pauperibus terre nostre, et non abiciamus tantum honorem et gloriam coram deo et hominibus, illudque quod nobis equalitatis et iusticie ad nostrum affectum offertur. Non speramus, nec admittamus amplius causam nostram inuoluere, et difficul- tates facere illis hominibus spiritualibus uel secularibus, non sanctis, non plene doctis et inconstantibus, de quibus plura mala nouimus quam bona“ etc. Aegidii Carlerii, Acta in congregacione Thaboritarum in ciuitate Thabor. 203 *). 1434. 21. Dec. „In nomine domini, amen. Ad honorem et laudem, ac dilatacionem sanctarum veritatum. Nos Johannes Rohacz de Duba, capitaneus ciuitatis Hradissztie dicta Thabor, magister ciuium, consules et seniores illius ciuitatis et comunitas ciuitatum **) Pizesk, Prachaticz, Wyednen, Crez regine supra Albeam, Dwora, Jaromzizicze, Czaslaw, Nymburg, Beleslaw, Juueni Trebicze, Creauczicz et cum comunitatibus nobis inclinatis siue adheren- tibus, diligenter notantes et intelligentes, et effectualiter perpendentes ex frequentibus et crebris premunicionibus amicorum et fautorum veritatum sanctarum, ymo eciam ab illis, qui sunt de parte aduersa, quomodo imperator, inimicus capitalis veritatum diuinarum, cum suis adiutoribus manifestis et occultis dolose, fraudulenter et nimis conspiratiue conatur et nititur summa diligencia, ad hocque se exposuit, quomodo sub pulcris et ridiculosis verbis a concessis nobis veritatibus dei nos et omnes fideles surripere, decipere et finaliter destruere possit : anno domini Meccexxxv° (sic) die sancti Thome apostoli prouidimus congregacionem fieri in ciuitate Hradissczt pro eo, quomodo possemus nobis auxilio diuino cum ceteris fidelibus a dolis, fraudibus et conspiracionibus cauere, et in veri- tatibus diuinis cum omnibus fidelibus conseruari. In qua congregacione, ut premittitur facta, in articulis subscriptis resedimus, mansimus et conuenimus vnanimiter. Primo et ante omnia renouamus promissiones priores et pactaciones omnium fidelium comunitatum ad quatuor articulos in principio admissorum, et nos promisimus ac stipulacione manuum roborauimus, fideliter nos simul iuncti adiuuare contra et aduersus imperatorem et contra quemlibet hominem, qui nos ab illo bono vellet reprimere, uel reprimeret sua propria voluntate, et ad hoc exponere res, facultates, possessiones et corpora. Postea perpen- dentes et effectualiter videntes, quomodo dominus deus principaliter presentibus tempo- ribus propter peccata et deordinaciones multipliciter vlciscitur in apertis inimicis veritatum diuinarum et ypocritarum, et eciam in nobis, volentes igitur futuras vlciones domini dei effugere, minas suas, iram et terrorem mitigare, in hoc resedimus et conuenimus, ac consensimus et consentimus, quod in nobis ipsis et eciam aliis, quantum amplius pote- rimus, auxilio dei peccata manifesta ac eciam occulta ordinaretur cum diligencia inter- cipiamus, et a quibus peccatis non caueamus nobis, omni tempore illa deflere et penitere, *) Exstant quoque in Cod. MS. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 254. 255. **) In cod. Vindob. 1. c.: „ciuitatem Pyesk, Prachaticz, Wyednyen, Grecz regine super Albeam, Dwora, Jaromyr- zicze, Czaslaw, Nymburg, Boleslaw, Juueni Trebicze, Greauczicz“ etc.
Strana 537
Liber de Legationibus. 537 et quantum amplius possumus superbiam mundialem deponentes, ante faciem eius humi- liemus animas nostras. Signanter propter incumbentes graues futuras temptaciones in hoc resedimus, et ad hoc consensimus, quod minime in hoc tempore vsque ad xLam omni septimana vnam diem ieiunemus, et coniunctim oremus. Item conuenimus et resedimus in hoc, si in casu aliqua communitas distraheretur et conspiraciones faceret parciales, et in se ipsa talis comunitas non posset vniri et concordari, aut mitigari, ex tune aliam com- munitatem sibi vicinius assidentem ac nobiscum in ista sancta vnione persistentem debet aduocare ad sui concordiam et composicionem. Eciam in congregacione futura, quando omnium ad legem dei inclinatorum esset sermo uel verbum, quomodo se in tali congre- gacione habere debeat, vnanimiter resesserunt, signanter in talibus congregacionibus, quod habeamus vnum consilium, simul et pro vno homine respondeamus sine distraccione. Vltimo, quando adhuc in tali congregacione eramus simul, tunc a nobilibus, strenuis, famosis, armigeris et aliis prouidis, veritati diuine fidelibus venit nobis legacio, et signanter a Jakub- kone de Wrziessowicz, capitaneo districtus Zacensis, de Zacz, Luna, Lythomericz, Slancho et ab aliis bonis hominibus illorum districtuum et ab aliis dominis et hominibus militaribus de Bohemia et Morauia aliorum districtuum, quod in hiis omnibus, in quibus simul vniti sumus et concordes, volunt nobiscum stare, et circa veritates diuinas cum aliis fidelibus perdurare substanciis suis et castris, ad hoc dare consilium, auxiliumque prebere" etc. 1435. Conclusiones anni 1435 infra scripte omnium comunitatum et ciuitatum inclinatarum ad 204*). 1435. legem diuinam in congregacione nunc (scil. circa festum Valentini) in Praga habita, que (Mart.) adstatim dirigantur imperatori. „Prima, quod ciuitates circa iura et libertates maneant. Item quod peccata mortalia publice non fiant, ut ludus taxillorum, coree etc. Item nullus recipiatur ad aliquam ciuitatem, nisi conmunicaret sub vtraque specie. Item qui sunt expulsi de ciuitatibus et comunitatibus propter comunionem vtrius- que speciei, nullus reassumatur, nisi illa ciuitas aut comunitas illum reciperet ad graciam. Item qui recesserunt a bonis suis de quacumque ciuitate, non restituantur ad bona, nisi ciuitas uel comunitas eadem ipsos reciperet ad graciam. Item nullus officialis recipiatur ad aliquod officium, nisi communicaret sub vtraque specie. Item nullus Theutonicus ad aliquam ciuitatem aut ad aliquod officium recipiatur, licet prius communicauerit sub vtraque specie. Item census spiritualium et secularium non censuentur, nec soluantur. Item imperator nullum consiliarium habeat in consilio suo, qui non comunicaret sub vtraque specie. Item nullus baro, contrarius legi diuine, sit in aliquo officio. Item in iudicio uiduarum et orphanorum nullus intersit preter communitates et ciuitates. Item imperator, nec aliquis habeat capellanum, nisi communicaret sub vtraque specie. *) Exstant quoque in Codd. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 199. — Nr. 5253. fol. 103. — Impr. bohe- mice, Archiv český III. 419—421. Scriptores I. 68
Liber de Legationibus. 537 et quantum amplius possumus superbiam mundialem deponentes, ante faciem eius humi- liemus animas nostras. Signanter propter incumbentes graues futuras temptaciones in hoc resedimus, et ad hoc consensimus, quod minime in hoc tempore vsque ad xLam omni septimana vnam diem ieiunemus, et coniunctim oremus. Item conuenimus et resedimus in hoc, si in casu aliqua communitas distraheretur et conspiraciones faceret parciales, et in se ipsa talis comunitas non posset vniri et concordari, aut mitigari, ex tune aliam com- munitatem sibi vicinius assidentem ac nobiscum in ista sancta vnione persistentem debet aduocare ad sui concordiam et composicionem. Eciam in congregacione futura, quando omnium ad legem dei inclinatorum esset sermo uel verbum, quomodo se in tali congre- gacione habere debeat, vnanimiter resesserunt, signanter in talibus congregacionibus, quod habeamus vnum consilium, simul et pro vno homine respondeamus sine distraccione. Vltimo, quando adhuc in tali congregacione eramus simul, tunc a nobilibus, strenuis, famosis, armigeris et aliis prouidis, veritati diuine fidelibus venit nobis legacio, et signanter a Jakub- kone de Wrziessowicz, capitaneo districtus Zacensis, de Zacz, Luna, Lythomericz, Slancho et ab aliis bonis hominibus illorum districtuum et ab aliis dominis et hominibus militaribus de Bohemia et Morauia aliorum districtuum, quod in hiis omnibus, in quibus simul vniti sumus et concordes, volunt nobiscum stare, et circa veritates diuinas cum aliis fidelibus perdurare substanciis suis et castris, ad hoc dare consilium, auxiliumque prebere" etc. 1435. Conclusiones anni 1435 infra scripte omnium comunitatum et ciuitatum inclinatarum ad 204*). 1435. legem diuinam in congregacione nunc (scil. circa festum Valentini) in Praga habita, que (Mart.) adstatim dirigantur imperatori. „Prima, quod ciuitates circa iura et libertates maneant. Item quod peccata mortalia publice non fiant, ut ludus taxillorum, coree etc. Item nullus recipiatur ad aliquam ciuitatem, nisi conmunicaret sub vtraque specie. Item qui sunt expulsi de ciuitatibus et comunitatibus propter comunionem vtrius- que speciei, nullus reassumatur, nisi illa ciuitas aut comunitas illum reciperet ad graciam. Item qui recesserunt a bonis suis de quacumque ciuitate, non restituantur ad bona, nisi ciuitas uel comunitas eadem ipsos reciperet ad graciam. Item nullus officialis recipiatur ad aliquod officium, nisi communicaret sub vtraque specie. Item nullus Theutonicus ad aliquam ciuitatem aut ad aliquod officium recipiatur, licet prius communicauerit sub vtraque specie. Item census spiritualium et secularium non censuentur, nec soluantur. Item imperator nullum consiliarium habeat in consilio suo, qui non comunicaret sub vtraque specie. Item nullus baro, contrarius legi diuine, sit in aliquo officio. Item in iudicio uiduarum et orphanorum nullus intersit preter communitates et ciuitates. Item imperator, nec aliquis habeat capellanum, nisi communicaret sub vtraque specie. *) Exstant quoque in Codd. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 199. — Nr. 5253. fol. 103. — Impr. bohe- mice, Archiv český III. 419—421. Scriptores I. 68
Strana 538
538 Aegidii Carlerii, Item census retenti transeant, et detur libertas censitis, ut non soluant, nec stewre inconsuete imponantur. Item proscripciones imperatoris ac alienaciones bonorum, nec non regis Vencislai defuncti sint inualide et tollantur. Item Morauia restituatur ad regnum Bohemie. Item reliquie imperiales et tabule regni Bohemie restituantur. Item religiosi ad partes Bohemie non reassumantur. Item ad reedificandum monasteria nullus compellatur, nisi aliqua ciuitas de bona voluntate reedificaret. Item imperator nulli officiali aut burgrauio proscribat aliqua bona, videlicet ciui- tates aut castra. Item imperator cum suis officialibus communicet sub vtraque specie ex eo, ut vnus alium non hereticet. Item qui non communicauerunt sub vtraque specie, imperator compellat eos, ut 1435. sit vnio. 11. Apr. 25. Apr. Item seruitores imperatoris non impetrent bona orphanorum et deuoluciones ab eo, sed succedant consanguinei. Item imperator capitaneos potentes in ciuitatibus non faciat. Item si aliqua comunitas aliquam conclusionem istarum non velit suscipere, tune alie comunitates insurgant contra illam, et imperator non contradicat. Item si aliqua comunitas ab imperatore aut ipsius officialibus opprimeretur propter communionem vtriusque speciei, tunc alie communitates subueniant illi contra oppressores prefatos. Item in legacionibus nullus equitet preter illos, qui sunt nominati, siue sint magi- stri, siue sint presbiteri. Item in quibuscumque ciuitatibus, castris, fortaliciis, opidis et villis laici comuni- carent sub vtraque specie, illi conscribantur et notentur." Hee conclusiones misse sunt imperatori per duos de Praga, qui adiecerunt, qua- tenus post aduentum ambassiatorum concilii ad se, vellet eos certificare, si concilium vellet eis confirmare in cedula suprascripta et in Egra reposita, ne forte ad dietam gratis fatigarentur expensis multis. Quare missis literis et nuncio vocauit adstatim ambassiatores ad se, qui xvil" Marcii iuerunt Posonium etc., prout alibi scriptum est. Die Lune, 11° Aprilis, venit quidam ex parte domini Menardi de Noua domo cum literis credencie, et dixit aliquibus nostrum, quod dieta, que alias erat indicta ad octauam Pasche (24. Apr.), est dilata ad Dominicam sequentem, qua cantatur in ecclesia Misericordia, et est prima Maii. Dixit idem nuncius, quod in congregacione celebrata circa medium quadragesime fuerunt aliqui ex parte ciuitatum Taboritarum, et quod omnes, qui erant ex parte ciuitatum, consenserunt in dietam. Dixit aliqua alia, que quia lega- cionem sacri concilii non multum concernunt, obmittuntur. Die Martis (sic), 25° eiusdem mensis, venit quidam baro Boemus ex parte impe- ratoris, nomine Pota, ad nos cum literis eiusdem, continentibus in effectu bonum affectum baronum Boemie ad humiliandum Taboritas, et quosque rebelles et aduersarios fidei et ecclesie, et quomodo disponebant se ad habendum campum in pluribus locis contra illos,
538 Aegidii Carlerii, Item census retenti transeant, et detur libertas censitis, ut non soluant, nec stewre inconsuete imponantur. Item proscripciones imperatoris ac alienaciones bonorum, nec non regis Vencislai defuncti sint inualide et tollantur. Item Morauia restituatur ad regnum Bohemie. Item reliquie imperiales et tabule regni Bohemie restituantur. Item religiosi ad partes Bohemie non reassumantur. Item ad reedificandum monasteria nullus compellatur, nisi aliqua ciuitas de bona voluntate reedificaret. Item imperator nulli officiali aut burgrauio proscribat aliqua bona, videlicet ciui- tates aut castra. Item imperator cum suis officialibus communicet sub vtraque specie ex eo, ut vnus alium non hereticet. Item qui non communicauerunt sub vtraque specie, imperator compellat eos, ut 1435. sit vnio. 11. Apr. 25. Apr. Item seruitores imperatoris non impetrent bona orphanorum et deuoluciones ab eo, sed succedant consanguinei. Item imperator capitaneos potentes in ciuitatibus non faciat. Item si aliqua comunitas aliquam conclusionem istarum non velit suscipere, tune alie comunitates insurgant contra illam, et imperator non contradicat. Item si aliqua comunitas ab imperatore aut ipsius officialibus opprimeretur propter communionem vtriusque speciei, tunc alie communitates subueniant illi contra oppressores prefatos. Item in legacionibus nullus equitet preter illos, qui sunt nominati, siue sint magi- stri, siue sint presbiteri. Item in quibuscumque ciuitatibus, castris, fortaliciis, opidis et villis laici comuni- carent sub vtraque specie, illi conscribantur et notentur." Hee conclusiones misse sunt imperatori per duos de Praga, qui adiecerunt, qua- tenus post aduentum ambassiatorum concilii ad se, vellet eos certificare, si concilium vellet eis confirmare in cedula suprascripta et in Egra reposita, ne forte ad dietam gratis fatigarentur expensis multis. Quare missis literis et nuncio vocauit adstatim ambassiatores ad se, qui xvil" Marcii iuerunt Posonium etc., prout alibi scriptum est. Die Lune, 11° Aprilis, venit quidam ex parte domini Menardi de Noua domo cum literis credencie, et dixit aliquibus nostrum, quod dieta, que alias erat indicta ad octauam Pasche (24. Apr.), est dilata ad Dominicam sequentem, qua cantatur in ecclesia Misericordia, et est prima Maii. Dixit idem nuncius, quod in congregacione celebrata circa medium quadragesime fuerunt aliqui ex parte ciuitatum Taboritarum, et quod omnes, qui erant ex parte ciuitatum, consenserunt in dietam. Dixit aliqua alia, que quia lega- cionem sacri concilii non multum concernunt, obmittuntur. Die Martis (sic), 25° eiusdem mensis, venit quidam baro Boemus ex parte impe- ratoris, nomine Pota, ad nos cum literis eiusdem, continentibus in effectu bonum affectum baronum Boemie ad humiliandum Taboritas, et quosque rebelles et aduersarios fidei et ecclesie, et quomodo disponebant se ad habendum campum in pluribus locis contra illos,
Strana 539
Liber de Legationibus. 539 et specialiter contra Tabor, Coloniam et duas alias ciuitates Taboritarum, preter tres obsidiones contra tria castra iam positas; verum penuria timebant opprimi et non habere in sumptus stipendiariorum, et ex consequenti cogi ad recessum, quod esset in magnum preiudicium regni et vnitatis ecclesiastice. Quas ob res rogabat nos, ut vellemus inter- ponere vices nostras erga sacrum concilium, eidem scribendo, ut vellet eisdem baronibus de impensis succurrere; nam si propter defectum neccessariorum contingeret municiones leuari, et potenciam baronum minui, verisimiliter timendum esset, ne esset nouissimus error peior priore. Preter literas in vim credencie sue exposuit nobis, quod imperator non poterat esse in die prefixa, scilicet prima Maii, in Bruna propter aliqua impedimenta, presertim quia iturus erat Tirnauiam, prius per Boemos possessam, et aliqua castra debebat recuperare; ceterum quod scriberemus Plznensibus, ut non obstante quodam de suo districtu capto a quodam tunc eorum aduersario, modo tamen coniuncto baronibus, uellent adiuuare partes baronum eo, quod in hoc res eorum agebatur, nec propter illum captiuatum se seiungere ab eis, nam post hoc bene componeretur de illo ; et aliqua alia dixit, que ex causa silencio pretereo. Est verum, quod quia dictus baro videbatur innuere, quod legati concilii aut aliquis eorum promisissent baronibus Boemie pro sacro concilio, ferre presidium et auxilium, mox per dominum auditorem subiunctum est, quod numquam ipse aut legati prefati hoc promiserant. Bene dixit, quod intencio patrum sacri concilii erat, quod pecunia veniens ex semidecima in Germania applicaretur ad factum Boemorum pro eorum reduccione, si opus esset. Hic autem baro istis auditis dixit, quod non inten- debat per dicta sua, quod esset ex parte legatorum concilii vel alicuius eorum facta pro- missio. Consequenter ex parte nostra dilacio usque post prandium capta est ad delibe- randum. Post prandium venit dominus Pota, cui data est responsio, quod eramus parati scribere sacro concilio, ut vellet ferre auxilium baronibus Boemie, fideliter contra malos certantibus pugnantibusque. Verum quia hec responsio videbatur aliquibus quasi negatiua, scilicet remittere barones ad concilium, ut scilicet imperator et ipsi scriberent et nos cum illis, dictum est eidem domino Pota, quod diceret baronibus, quod cum essemus missi a sacro concilio Brunam ad presenciam imperatoris, ibi nostra mandata, nostre instrucciones habent locum; non possumus hic super isto aliquid respondere, sed dum venerimus illic, faciemus iuxta nobis mandata, quod videbitur esse faciendum; domino autem imperatori diceret, quod ipse scriberet super hoc sacro concilio, scilicet super auxilio baronibus ferendo, et mitteret literas suas, et per illum eramus parati scribere. Rogauimus dictum dominum Pota, ut efficaciter suaderet imperatori acceleracionem aduentus sui Brunam; diximus eciam, quod libenter scriberemus Plznensibus, ut petitum erat, super istis. Quoad duo prima scripsimus domino imperatori, et dominus Pota pro- misit nobis cito rescribere intencionem domini imperatoris, quantum posset scire de ea. Multis aliis hinc inde conferendo prolatis, cum beniuolencia recessit a nobis. Die Veneris, 29° et penultima Aprilis, rediit ab imperatore dominus Pota ad nos 29. Apr. cum literis credencialibus pure, tria in effectu nobis aperiens: primum excusacio, quod tam tarda hora venerat, quia illa die circa prandium adhuc erat Posonii, ideo tarde ad Wiennam accessit, et quia materia requirebat acceleracionem, idcirco illa hora, etsi tarda, ad nos venerat; secundum quod imperator rogabat nos, ut in crastino aut saltem die dominica sequenti essemus Posonii, quia volebat dare responsum nunciis baronum 1435 68 *
Liber de Legationibus. 539 et specialiter contra Tabor, Coloniam et duas alias ciuitates Taboritarum, preter tres obsidiones contra tria castra iam positas; verum penuria timebant opprimi et non habere in sumptus stipendiariorum, et ex consequenti cogi ad recessum, quod esset in magnum preiudicium regni et vnitatis ecclesiastice. Quas ob res rogabat nos, ut vellemus inter- ponere vices nostras erga sacrum concilium, eidem scribendo, ut vellet eisdem baronibus de impensis succurrere; nam si propter defectum neccessariorum contingeret municiones leuari, et potenciam baronum minui, verisimiliter timendum esset, ne esset nouissimus error peior priore. Preter literas in vim credencie sue exposuit nobis, quod imperator non poterat esse in die prefixa, scilicet prima Maii, in Bruna propter aliqua impedimenta, presertim quia iturus erat Tirnauiam, prius per Boemos possessam, et aliqua castra debebat recuperare; ceterum quod scriberemus Plznensibus, ut non obstante quodam de suo districtu capto a quodam tunc eorum aduersario, modo tamen coniuncto baronibus, uellent adiuuare partes baronum eo, quod in hoc res eorum agebatur, nec propter illum captiuatum se seiungere ab eis, nam post hoc bene componeretur de illo ; et aliqua alia dixit, que ex causa silencio pretereo. Est verum, quod quia dictus baro videbatur innuere, quod legati concilii aut aliquis eorum promisissent baronibus Boemie pro sacro concilio, ferre presidium et auxilium, mox per dominum auditorem subiunctum est, quod numquam ipse aut legati prefati hoc promiserant. Bene dixit, quod intencio patrum sacri concilii erat, quod pecunia veniens ex semidecima in Germania applicaretur ad factum Boemorum pro eorum reduccione, si opus esset. Hic autem baro istis auditis dixit, quod non inten- debat per dicta sua, quod esset ex parte legatorum concilii vel alicuius eorum facta pro- missio. Consequenter ex parte nostra dilacio usque post prandium capta est ad delibe- randum. Post prandium venit dominus Pota, cui data est responsio, quod eramus parati scribere sacro concilio, ut vellet ferre auxilium baronibus Boemie, fideliter contra malos certantibus pugnantibusque. Verum quia hec responsio videbatur aliquibus quasi negatiua, scilicet remittere barones ad concilium, ut scilicet imperator et ipsi scriberent et nos cum illis, dictum est eidem domino Pota, quod diceret baronibus, quod cum essemus missi a sacro concilio Brunam ad presenciam imperatoris, ibi nostra mandata, nostre instrucciones habent locum; non possumus hic super isto aliquid respondere, sed dum venerimus illic, faciemus iuxta nobis mandata, quod videbitur esse faciendum; domino autem imperatori diceret, quod ipse scriberet super hoc sacro concilio, scilicet super auxilio baronibus ferendo, et mitteret literas suas, et per illum eramus parati scribere. Rogauimus dictum dominum Pota, ut efficaciter suaderet imperatori acceleracionem aduentus sui Brunam; diximus eciam, quod libenter scriberemus Plznensibus, ut petitum erat, super istis. Quoad duo prima scripsimus domino imperatori, et dominus Pota pro- misit nobis cito rescribere intencionem domini imperatoris, quantum posset scire de ea. Multis aliis hinc inde conferendo prolatis, cum beniuolencia recessit a nobis. Die Veneris, 29° et penultima Aprilis, rediit ab imperatore dominus Pota ad nos 29. Apr. cum literis credencialibus pure, tria in effectu nobis aperiens: primum excusacio, quod tam tarda hora venerat, quia illa die circa prandium adhuc erat Posonii, ideo tarde ad Wiennam accessit, et quia materia requirebat acceleracionem, idcirco illa hora, etsi tarda, ad nos venerat; secundum quod imperator rogabat nos, ut in crastino aut saltem die dominica sequenti essemus Posonii, quia volebat dare responsum nunciis baronum 1435 68 *
Strana 540
540 Aegidii Carlerii, 1. Maji. 3. Maji. 4. Maji. Boemie, quos vsque tune manere ibi fecerat, et nolebat facere sine nostro consilio; tercium . . . (sic). Quo audito et deliberacione habita inter nos, conclusimus ire illuc, non pars ambaxiate, sed tota ; et quod recederemus de Wienna dominica die, quodque domino duci Alberto nostram conclusionem significaremus, et bono modo de sua conclusione inquireretur ab aliquo, quia eciam erat per imperatorem rogatus accedere Posonium, ut daret consilium suum super responsione memoratis nunciis Boemorum danda. Ut autem post hoc audiuimus, conclusit venire Posonium ; verum, ut postea habebitur, non venit. Dominica, die prima Maii, recessimus de Vienna post prandium, et applicantes sero Haimboure, oppidum firmatum, die Lune, 2“ eiusdem mensis Maii, appulimus Poso- nium hora circiter octaua uel septima de mane. Illo die post meridiem forsitan hora tercia visitauimus imperatorem, qui leto wltu nos suscepit, in primis nobis gracias agens, quod ad suam peticionem ita celeriter aduenire curaueramus. Subiunxit, quod nos voca- uerat pro eo, quod iam diu retinuerat nuncios Boemorum, scilicet duos principales, quorum vnus erat ex parte baronum Boemie, alius ex parte domini Alsonis de Stainberk baronis, et tempus erat eis dare responsum super dieta tenenda in Bruna inter suam maiestatem et barones ac comunitates dicti regni, et quoniam nolebat ex capite proprio hoc facere, rogauerat, ut veniremus ad suam presenciam. Optabat autem, ut super isto consuleremus, quid esset dicturus et facturus; verum quod, quia suus filius, pote dux Albertus Austrie, nundum venerat, volebat prestolari aduentum suum, et omnia sibi et nobis, que in corde habebat, confiteri et aperire. Multis post hoc dictis aperuit transitorie, ut post didiscimus, que erant illa dicenda; nos autem propter absenciam domini ducis distulimus ei respondere. Verum quoniam dominus dux prefatus scripserat domino impe- ratori, quod non poterat venire propter causas arduas et valde neccessarias, quas sue maiestati postea presencialiter aperiret, rogauit, ut scriberemus ei ipsum inducendo, ut accederet ad suam presenciam in Posonio ; nam ita facere disponebat per proprium nuncium, et licet, ut ei diximus, non esset opus aliquo patrono inter patrem et filium, addidisse- musque aliquas nostras super hoc excusaciones, tamen pressi ab ipso domino imperatore scripsimus, ut petebat, quas literas nuncius imperialis detulit illo die sero cum imperialibus Die Martis, 3° eiusdem, idem nuncius sero rediit de Wienna Posonium, referens literas excusacionis domini ducis ad imperialem maiestatem eiusdem tenoris in substancia ut priores fuerant; tamen ultra hoc rogans humiliter, ut sua serenitas haberet eum excu- satum, nec moleste ferret, quod non venerat hac vice, quia erat legitime impeditus, et causas impedimenti reseraret ei, cum primo ad ipsam serenitatem accederet. Dominus dux non scripsit nobis, sed vnus officiarius eius scripsit magistro Thome de Halzbach. socio nostro, quod vellemus ipsum erga dominum imperatorem excusare. Hiis intellectis conclusimus in crastinum interesse misse imperatoris, et post cum eo super propositis die precedenti secum loqui, et capere finem bonum et nostrum consilium dare. Die Mercurii, 4° eiusdem mensis Maii, post missam domini imperatoris accessimus ad suam serenitatem in domo sua. Ipse autem in presencia sui consilii et plurium baronum et nobilium dixit, quamuis aliquando desiderasset, esse alium locum conuencionis quam Brunam, iuxta eciam nostra scripta dudum, cum primum venimus Wiennam, tamen multis postmodum debite ponderatis dixit, quod locus ille debebat manere, nec mutari volebat, 1435.
540 Aegidii Carlerii, 1. Maji. 3. Maji. 4. Maji. Boemie, quos vsque tune manere ibi fecerat, et nolebat facere sine nostro consilio; tercium . . . (sic). Quo audito et deliberacione habita inter nos, conclusimus ire illuc, non pars ambaxiate, sed tota ; et quod recederemus de Wienna dominica die, quodque domino duci Alberto nostram conclusionem significaremus, et bono modo de sua conclusione inquireretur ab aliquo, quia eciam erat per imperatorem rogatus accedere Posonium, ut daret consilium suum super responsione memoratis nunciis Boemorum danda. Ut autem post hoc audiuimus, conclusit venire Posonium ; verum, ut postea habebitur, non venit. Dominica, die prima Maii, recessimus de Vienna post prandium, et applicantes sero Haimboure, oppidum firmatum, die Lune, 2“ eiusdem mensis Maii, appulimus Poso- nium hora circiter octaua uel septima de mane. Illo die post meridiem forsitan hora tercia visitauimus imperatorem, qui leto wltu nos suscepit, in primis nobis gracias agens, quod ad suam peticionem ita celeriter aduenire curaueramus. Subiunxit, quod nos voca- uerat pro eo, quod iam diu retinuerat nuncios Boemorum, scilicet duos principales, quorum vnus erat ex parte baronum Boemie, alius ex parte domini Alsonis de Stainberk baronis, et tempus erat eis dare responsum super dieta tenenda in Bruna inter suam maiestatem et barones ac comunitates dicti regni, et quoniam nolebat ex capite proprio hoc facere, rogauerat, ut veniremus ad suam presenciam. Optabat autem, ut super isto consuleremus, quid esset dicturus et facturus; verum quod, quia suus filius, pote dux Albertus Austrie, nundum venerat, volebat prestolari aduentum suum, et omnia sibi et nobis, que in corde habebat, confiteri et aperire. Multis post hoc dictis aperuit transitorie, ut post didiscimus, que erant illa dicenda; nos autem propter absenciam domini ducis distulimus ei respondere. Verum quoniam dominus dux prefatus scripserat domino impe- ratori, quod non poterat venire propter causas arduas et valde neccessarias, quas sue maiestati postea presencialiter aperiret, rogauit, ut scriberemus ei ipsum inducendo, ut accederet ad suam presenciam in Posonio ; nam ita facere disponebat per proprium nuncium, et licet, ut ei diximus, non esset opus aliquo patrono inter patrem et filium, addidisse- musque aliquas nostras super hoc excusaciones, tamen pressi ab ipso domino imperatore scripsimus, ut petebat, quas literas nuncius imperialis detulit illo die sero cum imperialibus Die Martis, 3° eiusdem, idem nuncius sero rediit de Wienna Posonium, referens literas excusacionis domini ducis ad imperialem maiestatem eiusdem tenoris in substancia ut priores fuerant; tamen ultra hoc rogans humiliter, ut sua serenitas haberet eum excu- satum, nec moleste ferret, quod non venerat hac vice, quia erat legitime impeditus, et causas impedimenti reseraret ei, cum primo ad ipsam serenitatem accederet. Dominus dux non scripsit nobis, sed vnus officiarius eius scripsit magistro Thome de Halzbach. socio nostro, quod vellemus ipsum erga dominum imperatorem excusare. Hiis intellectis conclusimus in crastinum interesse misse imperatoris, et post cum eo super propositis die precedenti secum loqui, et capere finem bonum et nostrum consilium dare. Die Mercurii, 4° eiusdem mensis Maii, post missam domini imperatoris accessimus ad suam serenitatem in domo sua. Ipse autem in presencia sui consilii et plurium baronum et nobilium dixit, quamuis aliquando desiderasset, esse alium locum conuencionis quam Brunam, iuxta eciam nostra scripta dudum, cum primum venimus Wiennam, tamen multis postmodum debite ponderatis dixit, quod locus ille debebat manere, nec mutari volebat, 1435.
Strana 541
Liber de Legationibus. 541 itaque quod in Bruna fieret conuencio, de qua superius actum est; sed ipse nolebat pre- figere diem baronibus, ymo volebat, quod illi prefigerent ei. Allegauit aliquas apparencias circa hoc, et petiuit, quid ei consulere volebamus. Multa dixit satis, verum hic erat effectus sue mentis. Cum retraxissemus nos ad partem, intelleximus practicam satis mira- bilem dissolucionis diete aut frustratorie dilacionis; ex qua re vehementer tristati fuimus, et de bono successu rerum dubitare incepimus; verum confortati in domino cum fiducia magna deliberauimus consulere imperiali maiestati, ut diem baronibus prefigeret. Hoc enim conueniebat sue serenitati magis quam baronibus, quia maior habet prefigere minori tempus, et non e contra. Item quia barones terminum, alias in congregacione in Praga celebrata statutum, obtinuerant prorogari ad octo dies sequentes, et cum misissent plures nuncios ad suam celsitudinem, exhortantes, ut veniret Brunam, quos penes se retinuerat ad signandum tempus, quo esset venturus, ad ipsam imperialem maiestatem pertinebat diem prefigere. Item quia intellexeramus, quod iam scripserat baronibus, quod diem conuencionis eis intimaret; vnde satis alienum videbatur, quod modo viceuersa peteretur, ut barones sibi diem prefigerent. Quoniam autem verisimiliter extimabatur, quod hoc nunquam facere vellent, aut si sic, tamen multum temporis laberetur, priusquam hoc fieri posset, eo quod primum oporteret eos congregari, quod non leuiter fieri poterat propter obsidiones iam positas et ponendas, quas nollent derelinquere ad se congregandum pro termino prefigendo, nil aliud per huiusmodi dicta de prefigenda dieta per barones pote- ramus accipere, nisi aut nullam dietam esse futuram, et sic omnem spem reduccionis Boemorum euanescere, aut valde tardam, et sic exponere totum factum periculo propter superueniencia quam multa impedimenta. Stetimus firmi, ut ista omnia domino imperatori declararentur; et ita factum est, nam ad suam presenciam rediimus, et omnia ista dominus auditor, nobis coram domino imperatore constitutis, luculenter exposuit. Qui nullatenus nostris racionibus motus, nostris consiliis pro hac vice non acquieuit, quin imo visus est paulisper permotus, in sua ymaginacione perseuerans. Cum vero nil sic proficere vale- remus, indicantes nos a sua presencia in quadam parte aule retracturos, a sua serenitate obtinuimus tempus adinuicem rursum deliberandi. Nobis igitur insimul existentibus visum est, nisi posset flecti ad nostram intencionem, in crastinum seuerius ac durius esse cum sua maiestate loquendum, omni reuerencia et discrecione seruatis. Vocauimus eciam nuncios baronum et domini Alsonis ad sciendum, si barones erant parati venire ad dietam, quam dominus imperator eis prefigeret, et hoc petiuimus eis propter vnam racionem ab imperatore factam, ne prefigeret diem, inquiens : Si prefixero diem, forsan non compa- rebunt, et ego sum paratus accedere quacumque die per eos mihi assignanda. Qui responderunt, quod certissimi erant, quod barones sine defectu comparerent in die pre- figenda, et de hoc parati erant facere se fortes. Postmodum visum est expedire, ut de licencia domini imperatoris alloqueremur suum consilium; erant enim quatuor episcopi, domini Baptista, Nicolaus, decretorum doctor et aliquot alii, quorum nomina ignoro. Hoc imperatori placuit. Illis igitur ad nos venientibus, predictas raciones, quas coram imperatore dixeramus, (et) ut diem baronibus prefigeret, allegaueramus, coram ipsis expo- suimus, addentes, quod si hoc facere nollet, totus mundus sibi imputare posset defectum huiusmodi reduccionis. Item quod scripserat nobis, quod volebat facere secundum nostrum consilium, et hoc idem viue vocis oraculo dixerat nobis, cum primo coram sua maiestate 1435.
Liber de Legationibus. 541 itaque quod in Bruna fieret conuencio, de qua superius actum est; sed ipse nolebat pre- figere diem baronibus, ymo volebat, quod illi prefigerent ei. Allegauit aliquas apparencias circa hoc, et petiuit, quid ei consulere volebamus. Multa dixit satis, verum hic erat effectus sue mentis. Cum retraxissemus nos ad partem, intelleximus practicam satis mira- bilem dissolucionis diete aut frustratorie dilacionis; ex qua re vehementer tristati fuimus, et de bono successu rerum dubitare incepimus; verum confortati in domino cum fiducia magna deliberauimus consulere imperiali maiestati, ut diem baronibus prefigeret. Hoc enim conueniebat sue serenitati magis quam baronibus, quia maior habet prefigere minori tempus, et non e contra. Item quia barones terminum, alias in congregacione in Praga celebrata statutum, obtinuerant prorogari ad octo dies sequentes, et cum misissent plures nuncios ad suam celsitudinem, exhortantes, ut veniret Brunam, quos penes se retinuerat ad signandum tempus, quo esset venturus, ad ipsam imperialem maiestatem pertinebat diem prefigere. Item quia intellexeramus, quod iam scripserat baronibus, quod diem conuencionis eis intimaret; vnde satis alienum videbatur, quod modo viceuersa peteretur, ut barones sibi diem prefigerent. Quoniam autem verisimiliter extimabatur, quod hoc nunquam facere vellent, aut si sic, tamen multum temporis laberetur, priusquam hoc fieri posset, eo quod primum oporteret eos congregari, quod non leuiter fieri poterat propter obsidiones iam positas et ponendas, quas nollent derelinquere ad se congregandum pro termino prefigendo, nil aliud per huiusmodi dicta de prefigenda dieta per barones pote- ramus accipere, nisi aut nullam dietam esse futuram, et sic omnem spem reduccionis Boemorum euanescere, aut valde tardam, et sic exponere totum factum periculo propter superueniencia quam multa impedimenta. Stetimus firmi, ut ista omnia domino imperatori declararentur; et ita factum est, nam ad suam presenciam rediimus, et omnia ista dominus auditor, nobis coram domino imperatore constitutis, luculenter exposuit. Qui nullatenus nostris racionibus motus, nostris consiliis pro hac vice non acquieuit, quin imo visus est paulisper permotus, in sua ymaginacione perseuerans. Cum vero nil sic proficere vale- remus, indicantes nos a sua presencia in quadam parte aule retracturos, a sua serenitate obtinuimus tempus adinuicem rursum deliberandi. Nobis igitur insimul existentibus visum est, nisi posset flecti ad nostram intencionem, in crastinum seuerius ac durius esse cum sua maiestate loquendum, omni reuerencia et discrecione seruatis. Vocauimus eciam nuncios baronum et domini Alsonis ad sciendum, si barones erant parati venire ad dietam, quam dominus imperator eis prefigeret, et hoc petiuimus eis propter vnam racionem ab imperatore factam, ne prefigeret diem, inquiens : Si prefixero diem, forsan non compa- rebunt, et ego sum paratus accedere quacumque die per eos mihi assignanda. Qui responderunt, quod certissimi erant, quod barones sine defectu comparerent in die pre- figenda, et de hoc parati erant facere se fortes. Postmodum visum est expedire, ut de licencia domini imperatoris alloqueremur suum consilium; erant enim quatuor episcopi, domini Baptista, Nicolaus, decretorum doctor et aliquot alii, quorum nomina ignoro. Hoc imperatori placuit. Illis igitur ad nos venientibus, predictas raciones, quas coram imperatore dixeramus, (et) ut diem baronibus prefigeret, allegaueramus, coram ipsis expo- suimus, addentes, quod si hoc facere nollet, totus mundus sibi imputare posset defectum huiusmodi reduccionis. Item quod scripserat nobis, quod volebat facere secundum nostrum consilium, et hoc idem viue vocis oraculo dixerat nobis, cum primo coram sua maiestate 1435.
Strana 542
542 Aegidii Carlerii, comparuimus; et sic tam propter istas, quam superiores raciones constituerat se debi- tricem, ut diem prefigeret, propter quod nullatenus debebat velle, quod barones prefi- gerent. His auditis dicti domini ad partem se retraxerunt, habitaque deliberacione nisi sunt ex proposito colorare intencionem domini imperatoris. Ex qua re intelleximus, quod non tantum proprio motu hoc faciebat dominus imperator, sed et eorum consilio ; nam quidam ex illis erant episcopi in Hungaria, et cupiebant suum regem secum manere. Quibus ad singula conueniencia responsa dedimus, hoc addicientes, quod non debebant timere, ne barones Boemie comparerent in die eis per dominum imperatorem prefigenda, quia astricti erant venire in huiusmodi die, cum illa non esset nisi prorogacio termini, alias per eos in Praga conclusi. Item cum allegarent, diem illam alias conclusam expi- rasse, ideo de nouo per barones et comunitates alteram esse indicendam, diximus, quod non expirauerat, sed manebat per termini dependenciam ; nam ante aduentum illius diete, que erat in octauis Pasche, miserunt barones, rogantes dominum imperatorem, ut dictum diem prorogaret ad alios octo sequentes, quod imperatori placuit, qui et venientibus illis octo diebus sequentibus nuncios baronum, ipsum ad veniendum festinancium, aut super aduentu suam intencionem expectancium, retinuit; et sic, ex quo pendet adhuc dilacio, pendet terminus. Pluribus hincinde allegatis, redierunt ad imperialem presenciam, et paululum post ad nos, aperueruntque vnum alium modum medium, ut dicebant, si non placeret nobis, quod ipsi barones terminum prefigerent. Modus autem fuit talis, quod imperator mitteret aliquos notabiles oratores suos ad barones, cum quibus aliqui nostrum eciam mitterentur. Si barones vellent prefigere terminum, isti missi eum acceptabunt nomine imperatoris, et ex hoc ipse tenebitur in termino comparere in loco Brune; si nollent prefigere, aut simul barones et nuncii, aut nuncii imperiales baronibus prefigere potuerunt terminum; et quomodocumque fiat, tenebitur imperator comparere, ac si ipsemet terminum assignasset. Quibus, habita prius inter nos deliberacione, respondimus eis, quod iste modus non videbatur nobis conueniens, imo difficilis et prolixior alio, cum scilicet petebat imperator, quod barones terminum prefigerent; eciam quia non possemus sic mittere, cum non haberemus de prefigenda die potestatem, nec essemus ad hoc missi. Rogauimus igitur eos, ut istis obmissis suaderent imperiali maiestati, quod diem eis pre- figeret. Visum est eciam nobis melius, ut nos ipsi dicamus nostram intencionem eidem absque medio, ostendendo huius vie, quam mediam vocant, difficultatem et prolixitatem, et quasi barones in desperacionem bone consecucionis ponentem; quodque imperialis maiestas propter causas superius memoratas constituit se debitricem, ut prefigat terminum baronibus. Post multa hinc inde dicta dominus imperator condescendit nostre voluntati, interrogans, quis terminus esset aptus. Tandem ad hoc venit, quod de Dominica sequente ad quindecim dies vellet esse in Bruna cum baronibus, et illum terminum prefixit. Nos vero instabamus, quod esset de Dominica proxime sequenti ad octo; tamen quia imperator dixit, quod non posset esse ita cito paratus, sed bene infra quindecim dies, fuimus contenti, et sic nobis consensientibus prefixit diem dominus imperator, que erit 22a Maii, Dominica qua cantatur in ecclesia Vocem jocunditatis, in qua debet fieri conuencio sue maiestatis cum baronibus. Verum ne expectet eos in Bruna, que est locus conuencionis, quod suo honori non conueniret, dixit, quod erit in . . . . per aliquot dies ante huiusmodi termi- num, et quam primum sciet barones esse in Bruna, ipse sine dubio veniet ihi. Nos autem 1435.
542 Aegidii Carlerii, comparuimus; et sic tam propter istas, quam superiores raciones constituerat se debi- tricem, ut diem prefigeret, propter quod nullatenus debebat velle, quod barones prefi- gerent. His auditis dicti domini ad partem se retraxerunt, habitaque deliberacione nisi sunt ex proposito colorare intencionem domini imperatoris. Ex qua re intelleximus, quod non tantum proprio motu hoc faciebat dominus imperator, sed et eorum consilio ; nam quidam ex illis erant episcopi in Hungaria, et cupiebant suum regem secum manere. Quibus ad singula conueniencia responsa dedimus, hoc addicientes, quod non debebant timere, ne barones Boemie comparerent in die eis per dominum imperatorem prefigenda, quia astricti erant venire in huiusmodi die, cum illa non esset nisi prorogacio termini, alias per eos in Praga conclusi. Item cum allegarent, diem illam alias conclusam expi- rasse, ideo de nouo per barones et comunitates alteram esse indicendam, diximus, quod non expirauerat, sed manebat per termini dependenciam ; nam ante aduentum illius diete, que erat in octauis Pasche, miserunt barones, rogantes dominum imperatorem, ut dictum diem prorogaret ad alios octo sequentes, quod imperatori placuit, qui et venientibus illis octo diebus sequentibus nuncios baronum, ipsum ad veniendum festinancium, aut super aduentu suam intencionem expectancium, retinuit; et sic, ex quo pendet adhuc dilacio, pendet terminus. Pluribus hincinde allegatis, redierunt ad imperialem presenciam, et paululum post ad nos, aperueruntque vnum alium modum medium, ut dicebant, si non placeret nobis, quod ipsi barones terminum prefigerent. Modus autem fuit talis, quod imperator mitteret aliquos notabiles oratores suos ad barones, cum quibus aliqui nostrum eciam mitterentur. Si barones vellent prefigere terminum, isti missi eum acceptabunt nomine imperatoris, et ex hoc ipse tenebitur in termino comparere in loco Brune; si nollent prefigere, aut simul barones et nuncii, aut nuncii imperiales baronibus prefigere potuerunt terminum; et quomodocumque fiat, tenebitur imperator comparere, ac si ipsemet terminum assignasset. Quibus, habita prius inter nos deliberacione, respondimus eis, quod iste modus non videbatur nobis conueniens, imo difficilis et prolixior alio, cum scilicet petebat imperator, quod barones terminum prefigerent; eciam quia non possemus sic mittere, cum non haberemus de prefigenda die potestatem, nec essemus ad hoc missi. Rogauimus igitur eos, ut istis obmissis suaderent imperiali maiestati, quod diem eis pre- figeret. Visum est eciam nobis melius, ut nos ipsi dicamus nostram intencionem eidem absque medio, ostendendo huius vie, quam mediam vocant, difficultatem et prolixitatem, et quasi barones in desperacionem bone consecucionis ponentem; quodque imperialis maiestas propter causas superius memoratas constituit se debitricem, ut prefigat terminum baronibus. Post multa hinc inde dicta dominus imperator condescendit nostre voluntati, interrogans, quis terminus esset aptus. Tandem ad hoc venit, quod de Dominica sequente ad quindecim dies vellet esse in Bruna cum baronibus, et illum terminum prefixit. Nos vero instabamus, quod esset de Dominica proxime sequenti ad octo; tamen quia imperator dixit, quod non posset esse ita cito paratus, sed bene infra quindecim dies, fuimus contenti, et sic nobis consensientibus prefixit diem dominus imperator, que erit 22a Maii, Dominica qua cantatur in ecclesia Vocem jocunditatis, in qua debet fieri conuencio sue maiestatis cum baronibus. Verum ne expectet eos in Bruna, que est locus conuencionis, quod suo honori non conueniret, dixit, quod erit in . . . . per aliquot dies ante huiusmodi termi- num, et quam primum sciet barones esse in Bruna, ipse sine dubio veniet ihi. Nos autem 1435.
Strana 543
Liber de Legationibus. 543 ei diximus pro practica harum rerum, quod intendimus esse in Bruna per aliquot dies ante terminum, et dum sciemus barones appropinquare Brunam, significabimus sue maie- stati, ut veniat, ne ipsi barones habeant expectare et de mora causari. Qui dixit quod erat bene auisatum, et quod adstatim ad nostram intimacionem veniet; et sic hec sunt con- clusa. Quibus peractis dominus imperator uocauit nuncios Boemorum et domini Alsonis, quibus in Boemico dedit hoc responsum, quod iam nobiscum concluserat, et baronibus dietam prefatam prefixit. De qua re fuerunt multum exhilarati ipsi nuncii, barones ibi existentes, et ceteri hanc Boemorum reduccionem desiderantes. Post hec dixit nobis imperator, quod crastina die dispotus, princeps Siruie, erat cum eo pransurus, et bonum erat ipsum videre. Post multa alia dicta et benigniter prolocuta recessimus a presencia imperialis maiestatis. Die Jouis, 5° eiusdem mensis, fuimus in missa imperatoris, sicut quolibet alio die fueramus. Post hoc accessimus locum seu aulam habitacionis imperialis. Adueniente domino imperatore aduenit dispotus, princeps predictus. Ibi dixit imperator, quod bonum esset, ut non veniant Brunam de Boemis, nisi deputati et commissi, ne forte alii venirent et sint impedimento rebus. Verum nos cogitantes, quod aliqui barones Boemie sunt et semper fuerunt fideles, qui non sunt deputati, ut dominus de Rosis, qui non debet excludi ab illa congregacione; in qua cum materiis ecclesie tractabuntur materie regni, in quibus habet magnum interesse ; item quod sunt aliqui boni magistri *), qui iam fecerunt vnionem cum ecclesia, quos scimus non esse deputatos, et tamen bonum est, ut intersint. Non curauimus ad illud verbum multum loqui, nec super hoc aliquid cum ipso domino impe- ratore respondere. Post hoc fecimus verbum eidem de induciis et treugis inter ipsum et dominum ducem Burgundie, de quibus pauca verba die precedenti dixerat nobis. Dixerat enim, quod sub tribus capitulis continebantur: primum, quod vellet supersedere ab offensis aduersus dominum ducem prefatum in terra Elzazie et vicinis; secundum, quod omnes euntes, redeuntes et stantes in Basilea, eciam de dominiis dicti domini ducis, vellet manere et tenere securos, nec vllam inferre offensam; tercium quod, cum esset confederatus cum rege Francorum, non vellet premissa capitula aut quascumque treugas componere cum prefato domino duce, nisi cum consensu eiusdem regis; vbi vero consentiret ob reuerenciam sacri concilii, has treugas petentis, erat paratus eas facere. Diximus igitur per organum domini auditoris, quod multum grati eramus, quod in fauorem sacri concilii, cuius ipse fuit semper fautor et nutritor, volebat ab offensis supersedere; verum quod per modum illum non erat satis prouisum eidem sacro concilio, nisi omnes strate, de quibus supra, maxime essent secure quoad omnes, siue Basileam euntes, aut redeuntes de ea siue alibi, eo quod, ex quo esset discrecio ista vel illa, semper esset disceptacio, et euntes eciam Basileam, aut ab ea redeuntes impedirentur imponendo eis, quod alibi irent, aut de alio loco redirent. Rogauimus igitur suam serenitatem, quod vellet secundum capitulum extendere ad quoscumque vndecumque venientes aut euntes durante sacro concilio, et quod committeret aliquibus in Basilea, vel prope, potestatem huiusmodi treugas faciendi, si interuenerit consensus regis, ne oporteat rursus hic mittere et fiat dampnosa dilacio. His sic peractis, licencia ab imperiali maiestate obtenta, recessimus 5. Maji. 1435. *) In margine cod. notatur: „Licet hoc non fuerit expresse dictum, tamen propter eos satis fuit cogitatum.“
Liber de Legationibus. 543 ei diximus pro practica harum rerum, quod intendimus esse in Bruna per aliquot dies ante terminum, et dum sciemus barones appropinquare Brunam, significabimus sue maie- stati, ut veniat, ne ipsi barones habeant expectare et de mora causari. Qui dixit quod erat bene auisatum, et quod adstatim ad nostram intimacionem veniet; et sic hec sunt con- clusa. Quibus peractis dominus imperator uocauit nuncios Boemorum et domini Alsonis, quibus in Boemico dedit hoc responsum, quod iam nobiscum concluserat, et baronibus dietam prefatam prefixit. De qua re fuerunt multum exhilarati ipsi nuncii, barones ibi existentes, et ceteri hanc Boemorum reduccionem desiderantes. Post hec dixit nobis imperator, quod crastina die dispotus, princeps Siruie, erat cum eo pransurus, et bonum erat ipsum videre. Post multa alia dicta et benigniter prolocuta recessimus a presencia imperialis maiestatis. Die Jouis, 5° eiusdem mensis, fuimus in missa imperatoris, sicut quolibet alio die fueramus. Post hoc accessimus locum seu aulam habitacionis imperialis. Adueniente domino imperatore aduenit dispotus, princeps predictus. Ibi dixit imperator, quod bonum esset, ut non veniant Brunam de Boemis, nisi deputati et commissi, ne forte alii venirent et sint impedimento rebus. Verum nos cogitantes, quod aliqui barones Boemie sunt et semper fuerunt fideles, qui non sunt deputati, ut dominus de Rosis, qui non debet excludi ab illa congregacione; in qua cum materiis ecclesie tractabuntur materie regni, in quibus habet magnum interesse ; item quod sunt aliqui boni magistri *), qui iam fecerunt vnionem cum ecclesia, quos scimus non esse deputatos, et tamen bonum est, ut intersint. Non curauimus ad illud verbum multum loqui, nec super hoc aliquid cum ipso domino impe- ratore respondere. Post hoc fecimus verbum eidem de induciis et treugis inter ipsum et dominum ducem Burgundie, de quibus pauca verba die precedenti dixerat nobis. Dixerat enim, quod sub tribus capitulis continebantur: primum, quod vellet supersedere ab offensis aduersus dominum ducem prefatum in terra Elzazie et vicinis; secundum, quod omnes euntes, redeuntes et stantes in Basilea, eciam de dominiis dicti domini ducis, vellet manere et tenere securos, nec vllam inferre offensam; tercium quod, cum esset confederatus cum rege Francorum, non vellet premissa capitula aut quascumque treugas componere cum prefato domino duce, nisi cum consensu eiusdem regis; vbi vero consentiret ob reuerenciam sacri concilii, has treugas petentis, erat paratus eas facere. Diximus igitur per organum domini auditoris, quod multum grati eramus, quod in fauorem sacri concilii, cuius ipse fuit semper fautor et nutritor, volebat ab offensis supersedere; verum quod per modum illum non erat satis prouisum eidem sacro concilio, nisi omnes strate, de quibus supra, maxime essent secure quoad omnes, siue Basileam euntes, aut redeuntes de ea siue alibi, eo quod, ex quo esset discrecio ista vel illa, semper esset disceptacio, et euntes eciam Basileam, aut ab ea redeuntes impedirentur imponendo eis, quod alibi irent, aut de alio loco redirent. Rogauimus igitur suam serenitatem, quod vellet secundum capitulum extendere ad quoscumque vndecumque venientes aut euntes durante sacro concilio, et quod committeret aliquibus in Basilea, vel prope, potestatem huiusmodi treugas faciendi, si interuenerit consensus regis, ne oporteat rursus hic mittere et fiat dampnosa dilacio. His sic peractis, licencia ab imperiali maiestate obtenta, recessimus 5. Maji. 1435. *) In margine cod. notatur: „Licet hoc non fuerit expresse dictum, tamen propter eos satis fuit cogitatum.“
Strana 544
544 Aegidii Carlerii, 8. Maji. 9. Maji. 10. Maji. ad hospicia nostra. Ipso die Jouis post prandium recessimus de Posonio, et venimus Haimbourk. Die Veneris, 6° eiusdem, post prandium venimus Wiennam. Die Sabbati, 7° eiusdem mensis, recepimus literas domini de Rosis, petentis a sacro concilio uel a nobis sommam trium milium florenorum Hungaricalium, quia aliter non videbat se posse continuare cepta. Timebat, se fuisse delatum erga nos, ut scribebat; alia multa ad finem, ut sibi succureretur, in literis suis inculcauit. Post prandium fuimus congregati. Recepimus enim literas sacri concilii, quibus adhortabamur feruenter laborare in prosecucione nostre legacionis, item literas domini legati, continentes, quod mittebantur nobis mille floreni Hungaricales; quod sepe scribe- remus patribus sacri concilii; de reformacione quod vsque nunc diuina prouidencia erat dilata, quia si esset completa, vix possent patres concilii retineri, et alia plurima. Deliberauimus consequenter adire, quam primum oportune fieri posset, dominum ducem Albertum ad intimandum, que erga dominum imperatorem in Posonio egeramus; et eciam quod vellet accelerare gressus suos versus Brunam, et nobis recessum suum significare per aliquot dies ante, ut essemus parati cum eo recedere; consequenter quod ad literas domini de Rosis responderetur, sicut alias fuit ei responsum, et fierent litere, quia conquerebatur se non habuisse, quas componeret dominus decanus Turonensis. Die dominica, 8° eiusdem, accessimus ad missam domini ducis Alberti, post quam habuimus verbum cum sua excellencia in quadam stuba, quod fecit magister Thomas Halz- bach in wlgari Theotonico ; verum quod ante illud tradidimus eidem imperiales literas super ista materia. Postea dominus dux se retraxit ad deliberandum. Tandem rediens ad stubam cum suo consilio, respondit in propria, quod regraciabatur multum nobis super comunicacione istorum, quodque se disponebat ad eundum Brunam, et significaret nobis per aliquot dies ante suum recessum. Diximus ei, quod cicius erit melius. Dixit, quod vellet cras recedere, si posset; et sic a sua presencia cum benignitate recessimus. Die Lune, 9° eiusdem, date sunt litere nostre nuncio domini de Rosis, cui dominus Constanciensis dedit vnum florenum Renensem. Die Martis, 10 eiusdem, fuimus congregati post prandium in collegio super facto pecuniarum nostrarum, et comperimus, quod Conradus, factor Nicolai Tesler *), merca- toris nostri, recessit de Wienna, et sic non apparuit nobis modus alicuius prouisionis pro- tune ; sed expectandus videbatur principalis, scilicet Nicolaus. Eadem hora accessit offi- cialis domini Patauiensis in Wienna, nobis exponens, quod per predicaciones vnius octer- narii de sancto Stephano, qui predicauerat in Ramis palmarum, in cena domini quod erat supersticiosum bibere vinum de calice, in quo est pars ligni sancte crucis, ad hunc finem, ut bibentes sanarentur ab infirmitatibus suis, et quod hoc facientes debebant abstinere a sacra comunione, nisi obtinuissent absolucionem ab episcopo aut superiore, item quod sapiebat aliquid de erroribus Boemorum, sed hoc dixerat sub parabola, et vnius de ordine minorum, qui predicauit in die Pasche, quod ille menciebatur, inquiens: "in nomine patris 1435. 6. Maji. 7. Maji. *) In margine notatur: „Iste Teschler, olim iudex Wienensis, fecit noctibus multis plura supposita (?) submergi quia de nocte vagabantur in plateis.“
544 Aegidii Carlerii, 8. Maji. 9. Maji. 10. Maji. ad hospicia nostra. Ipso die Jouis post prandium recessimus de Posonio, et venimus Haimbourk. Die Veneris, 6° eiusdem, post prandium venimus Wiennam. Die Sabbati, 7° eiusdem mensis, recepimus literas domini de Rosis, petentis a sacro concilio uel a nobis sommam trium milium florenorum Hungaricalium, quia aliter non videbat se posse continuare cepta. Timebat, se fuisse delatum erga nos, ut scribebat; alia multa ad finem, ut sibi succureretur, in literis suis inculcauit. Post prandium fuimus congregati. Recepimus enim literas sacri concilii, quibus adhortabamur feruenter laborare in prosecucione nostre legacionis, item literas domini legati, continentes, quod mittebantur nobis mille floreni Hungaricales; quod sepe scribe- remus patribus sacri concilii; de reformacione quod vsque nunc diuina prouidencia erat dilata, quia si esset completa, vix possent patres concilii retineri, et alia plurima. Deliberauimus consequenter adire, quam primum oportune fieri posset, dominum ducem Albertum ad intimandum, que erga dominum imperatorem in Posonio egeramus; et eciam quod vellet accelerare gressus suos versus Brunam, et nobis recessum suum significare per aliquot dies ante, ut essemus parati cum eo recedere; consequenter quod ad literas domini de Rosis responderetur, sicut alias fuit ei responsum, et fierent litere, quia conquerebatur se non habuisse, quas componeret dominus decanus Turonensis. Die dominica, 8° eiusdem, accessimus ad missam domini ducis Alberti, post quam habuimus verbum cum sua excellencia in quadam stuba, quod fecit magister Thomas Halz- bach in wlgari Theotonico ; verum quod ante illud tradidimus eidem imperiales literas super ista materia. Postea dominus dux se retraxit ad deliberandum. Tandem rediens ad stubam cum suo consilio, respondit in propria, quod regraciabatur multum nobis super comunicacione istorum, quodque se disponebat ad eundum Brunam, et significaret nobis per aliquot dies ante suum recessum. Diximus ei, quod cicius erit melius. Dixit, quod vellet cras recedere, si posset; et sic a sua presencia cum benignitate recessimus. Die Lune, 9° eiusdem, date sunt litere nostre nuncio domini de Rosis, cui dominus Constanciensis dedit vnum florenum Renensem. Die Martis, 10 eiusdem, fuimus congregati post prandium in collegio super facto pecuniarum nostrarum, et comperimus, quod Conradus, factor Nicolai Tesler *), merca- toris nostri, recessit de Wienna, et sic non apparuit nobis modus alicuius prouisionis pro- tune ; sed expectandus videbatur principalis, scilicet Nicolaus. Eadem hora accessit offi- cialis domini Patauiensis in Wienna, nobis exponens, quod per predicaciones vnius octer- narii de sancto Stephano, qui predicauerat in Ramis palmarum, in cena domini quod erat supersticiosum bibere vinum de calice, in quo est pars ligni sancte crucis, ad hunc finem, ut bibentes sanarentur ab infirmitatibus suis, et quod hoc facientes debebant abstinere a sacra comunione, nisi obtinuissent absolucionem ab episcopo aut superiore, item quod sapiebat aliquid de erroribus Boemorum, sed hoc dixerat sub parabola, et vnius de ordine minorum, qui predicauit in die Pasche, quod ille menciebatur, inquiens: "in nomine patris 1435. 6. Maji. 7. Maji. *) In margine notatur: „Iste Teschler, olim iudex Wienensis, fecit noctibus multis plura supposita (?) submergi quia de nocte vagabantur in plateis.“
Strana 545
Liber de Legationibus. 545 et filii et spiritus sancti, talis sic et sic predicauit etc., ipse mentitur,“ ortum erat in populo scandalum magnum, et maxime quia ambo se submiserant ordinacioni magistrorum et doc- torum theologie et decretorum studii Wiennensis, et illi dederant memorato minori vnam cedulam ad legendum in ambone, dum predicaret. Qui dum predicauit, cedulam tulit et dixit: Filii mei, uel fratres mei, data est mihi vna cedula, ut legam eam coram vobis ; sed priusquam facerem, mallem, quod quilibet vestrum gladio cor meum transverberaret; ex quo maxima sedicio sucreuit in populo. Requirebat igitur officialis prefatus a nobis auxilium et consilium, insinuans, se non libenter attemptare processum contra illum et suum ordinem propter fatigas et impensas intollerabiles. Quibus auditis deliberauimus in crastino simul congregari in domo domini Constanciensis et vocare partes, et illam deliberacionem insinuare officiali et horam conuencionis. Mercurii, 11° eiusdem, nobis congregatis hora circiter tercia post meridiem in domo domini Constanciensis, comparuerunt partes ; sed cum difficultate ille minor voluit venire. Interrogatus minor seorsum a parte aduersa, quid dixerat, protulit vnam papirum, in qua erant laudes de sancta cruce. Interrogatus, si dixerat, quod octernarius dicens etc. menciebatur, proponens in nomine patris et filii et spiritus sancti, dixit, quod mos eius est proponere in principio sermonis et in fine „in nomine patris et filii et spiritus sancti,“ quodque dixerat, quod ille octernarius dicens, quod supersticiosum erat etc., non dicebat verum. Non concedebat se dixisse, quod ille octernarius saperet etc. Quesitum est ab eo, post multa per ipsum dicta, et post deliberacionem nostram super hoc habitam, si vellet se submittere iudicio nostro et domini officialis Patauiensis nobiscum tune existentis, aut illi uel illis, cui vel quibus committeremus, si contingeret nos recedere; et quod super hoc hac nocte deliberaret, et nos eciam deliberaremus, si hoc onus vellemus subire, assu- mendi scilicet officium iudicis, vbi eciam vellet; vel pocius remitteremus personam et causam cum informacionibus ad sacrum concilium, et in crastino rediret deliberatus eodem loco et eadem hora. Postea vocatus est octernarius et interrogatus, quid predicauerat; nam talia dixerat, vnde occasionem ceperat quidam frater minor aduersus eum predicandi, et quod ex istis predicacionibus ortum erat in populo magnum scandalum. Respondens dixit, quod dicta sua erant scripta, et se ad illa referebat, quodque doctores studii, quibus se submisit, habebant illa; et instabat, ipse vero vocaliter narrando posset addere aut minuere. Interrogatus, si vellet se submittere nostre iurisdiccioni et officialis, ut prius de altero, respondit, quod erat officiarius domini prepositi sancti Stephani Wiennensis et nomine eius predicauerat, ideo supponebat habere dilacionem respondendi ad hoc usque cras, vt faceret cum consilio eiusdem prepositi. Qua sibi concessa remissus est; et habita inter nos deliberacione conclusimus ista referre consilio domini ducis Alberti, et requirere, ut aliquis de consilio suo interesset die crastina, ut res esset maioris ponderis etc. Die Jouis circa meridiem venit lector minorum ad dominum episcopum Constan- ciensem, sicut fecerat die precedenti, dicens, quod frater suus euocatus erat paratus venire; sed timebat violenciam, et si esset securus, quod non fieret, vtique veniret. Cui dominus cum imperio satis, sed tamen modeste respondit, quod non erat bonus modus, quem tenebat, et quod male sciebat, qua potestate fungimur; minusque recte de equitate personarum nostrarum sapere videbatur. Tamen dixit, quod veniret et quod rediret, nec pro illa vice aliquid pateretur; et si vellemus eum detinere, non faceremus in domo nostra, 11. Maji. 12. Maji. 1435. Scriptores I. 69
Liber de Legationibus. 545 et filii et spiritus sancti, talis sic et sic predicauit etc., ipse mentitur,“ ortum erat in populo scandalum magnum, et maxime quia ambo se submiserant ordinacioni magistrorum et doc- torum theologie et decretorum studii Wiennensis, et illi dederant memorato minori vnam cedulam ad legendum in ambone, dum predicaret. Qui dum predicauit, cedulam tulit et dixit: Filii mei, uel fratres mei, data est mihi vna cedula, ut legam eam coram vobis ; sed priusquam facerem, mallem, quod quilibet vestrum gladio cor meum transverberaret; ex quo maxima sedicio sucreuit in populo. Requirebat igitur officialis prefatus a nobis auxilium et consilium, insinuans, se non libenter attemptare processum contra illum et suum ordinem propter fatigas et impensas intollerabiles. Quibus auditis deliberauimus in crastino simul congregari in domo domini Constanciensis et vocare partes, et illam deliberacionem insinuare officiali et horam conuencionis. Mercurii, 11° eiusdem, nobis congregatis hora circiter tercia post meridiem in domo domini Constanciensis, comparuerunt partes ; sed cum difficultate ille minor voluit venire. Interrogatus minor seorsum a parte aduersa, quid dixerat, protulit vnam papirum, in qua erant laudes de sancta cruce. Interrogatus, si dixerat, quod octernarius dicens etc. menciebatur, proponens in nomine patris et filii et spiritus sancti, dixit, quod mos eius est proponere in principio sermonis et in fine „in nomine patris et filii et spiritus sancti,“ quodque dixerat, quod ille octernarius dicens, quod supersticiosum erat etc., non dicebat verum. Non concedebat se dixisse, quod ille octernarius saperet etc. Quesitum est ab eo, post multa per ipsum dicta, et post deliberacionem nostram super hoc habitam, si vellet se submittere iudicio nostro et domini officialis Patauiensis nobiscum tune existentis, aut illi uel illis, cui vel quibus committeremus, si contingeret nos recedere; et quod super hoc hac nocte deliberaret, et nos eciam deliberaremus, si hoc onus vellemus subire, assu- mendi scilicet officium iudicis, vbi eciam vellet; vel pocius remitteremus personam et causam cum informacionibus ad sacrum concilium, et in crastino rediret deliberatus eodem loco et eadem hora. Postea vocatus est octernarius et interrogatus, quid predicauerat; nam talia dixerat, vnde occasionem ceperat quidam frater minor aduersus eum predicandi, et quod ex istis predicacionibus ortum erat in populo magnum scandalum. Respondens dixit, quod dicta sua erant scripta, et se ad illa referebat, quodque doctores studii, quibus se submisit, habebant illa; et instabat, ipse vero vocaliter narrando posset addere aut minuere. Interrogatus, si vellet se submittere nostre iurisdiccioni et officialis, ut prius de altero, respondit, quod erat officiarius domini prepositi sancti Stephani Wiennensis et nomine eius predicauerat, ideo supponebat habere dilacionem respondendi ad hoc usque cras, vt faceret cum consilio eiusdem prepositi. Qua sibi concessa remissus est; et habita inter nos deliberacione conclusimus ista referre consilio domini ducis Alberti, et requirere, ut aliquis de consilio suo interesset die crastina, ut res esset maioris ponderis etc. Die Jouis circa meridiem venit lector minorum ad dominum episcopum Constan- ciensem, sicut fecerat die precedenti, dicens, quod frater suus euocatus erat paratus venire; sed timebat violenciam, et si esset securus, quod non fieret, vtique veniret. Cui dominus cum imperio satis, sed tamen modeste respondit, quod non erat bonus modus, quem tenebat, et quod male sciebat, qua potestate fungimur; minusque recte de equitate personarum nostrarum sapere videbatur. Tamen dixit, quod veniret et quod rediret, nec pro illa vice aliquid pateretur; et si vellemus eum detinere, non faceremus in domo nostra, 11. Maji. 12. Maji. 1435. Scriptores I. 69
Strana 546
346 Aegidii Carlerii, 13. Maji. 14. Maji. sed iremus eum quesitum in sua. Ipse igitur minor cum suis fratribus, numero quinque uel sex, venit, et cum dixisset multa de obediencia nobis prestanda, tamen finaliter dixit, quod habet suos superiores ita iustos et seueros, quod si aliquid mali fecerit, eciam esto quod esset frater eorum vterinus aut carnalis, eum debite punirent, quibus se submittit, per hoc declinans nostrum forum. Postea eum fecimus ad partem ire ; deliberauimus autem presente vno de consilio domini ducis prefati et officiali Patauiensi, quod remitte- remus eum ad sacrum concilium et iudicem fidei cum informacionibus de hoc presenti facto et aliis per eum alias dictis et factis ; nam, ut fertur, alias bis in predicacione sua scandalum fecit, et aliqua erronea protulit, que necdum emendata sunt. Precipietur ergo sibi sub pena excommunicacionis, ut vadat ad concilium Basiliense; item prohibebitur sibi, ne predicet, donec hee causa finem habebit, de tempore sui recessus ad Basileam, etsi de licencia suorum superiorum etc. Plenius in literis super hoc confectis aut confi- ciendis habetur. Ipso igitur vocato dictum est ei, quod cras rediret hic et hac hora, et dicetur sibi nostra responsio super dictis per eum. Vocatus est postea octernarius, qui dixit, quod dominus prepositus sibi dixerat, quod se submitteret iudicio nostro, et ita faciebat, et se de dictis suis ad informacionem factam per doctores facultatis theologie et decretorum (submisit) et sic remissus est. Veneris, 13° eiusdem, accessit dictus frater minor ad nos in domo domini episcopi Constanciensis congregatos, et veniens ad nos visus est aliquantulum mutasse propositum de submissione. Dixit enim, quod volebat bene nobis submitti in hac causa, si tamen aliquis modus bonus inueniretur, per quem pacificaretur hoc factum saluis iuribus et pri- uilegiis sui ordinis, quia ipse non est sui iuris aut suus, sed superiorum et ordinis sui. Cui responsum est habita inter nos deliberacione, quod ista submissio nobis non derogabat priuilegiis suis, quia nos fungimur auctoritate sacri concilii, cui superior ordinis, imo et totus ordo subiectus est, quippe quia est supremum tribunal; preterea, quia ex quo agitur de scandalo populi, ex quo imminet periculum animarum, de quo ad superiores ordinis non spectat cognoscere, ista causa ad eos non debet reduci. Quoniam igitur ista submissio fieri potest absque preiudicio quorumcumque iurium aut priuilegiorum sui ordinis, si velit se simpliciter submittere nobis, cogitet et deliberatus cras super hoc respon- surus veniet ; nam aliam submissionem condicionatam non recipiemus, nec affectamus effici causarum iudices, sed propter zelum salutis animarum, propter contenciones, sediciones et odia amputanda labores istos huc usque subiuimus. Sabbati, 14° eiusdem, accessit sepe memoratus frater minor ad nos congregatos iu domo domini episcopi Constanciensis, et deliberatus dixit, quod simpliciter et sine qua- licumque condicione se nostro iudicio submittebat, paratus implere, quidquid ordinaremus et iniungeremus ei faciendum; dolebat enim valde de hoc scandalo. Quo audito, vocatis notario et testibus notabilibus, scilicet cancellario ducis Friderici et hospite domini Constan- ciensis pluribusque aliis, repeciit istam submissionem et publice se nobis tunc submisit sim- pliciter et absolute, volens stare omnino nostre ordinacioni. Quibus sic peractis, visis dictis suis in scriptis et cedula eidem data per magistros facultatis theologie Wiennensis, compo- suimus quamdam cedulam per eum legendam Dominica sequenti in sermone suo ad populum. Dominica, 15° eiusdem, cedulam sibi datam legit in sermone ad populum cum competenti humilitate, ut nobis relatum extitit. Ordinauimus eodem die uel sequenti 1435. 15. Maji.
346 Aegidii Carlerii, 13. Maji. 14. Maji. sed iremus eum quesitum in sua. Ipse igitur minor cum suis fratribus, numero quinque uel sex, venit, et cum dixisset multa de obediencia nobis prestanda, tamen finaliter dixit, quod habet suos superiores ita iustos et seueros, quod si aliquid mali fecerit, eciam esto quod esset frater eorum vterinus aut carnalis, eum debite punirent, quibus se submittit, per hoc declinans nostrum forum. Postea eum fecimus ad partem ire ; deliberauimus autem presente vno de consilio domini ducis prefati et officiali Patauiensi, quod remitte- remus eum ad sacrum concilium et iudicem fidei cum informacionibus de hoc presenti facto et aliis per eum alias dictis et factis ; nam, ut fertur, alias bis in predicacione sua scandalum fecit, et aliqua erronea protulit, que necdum emendata sunt. Precipietur ergo sibi sub pena excommunicacionis, ut vadat ad concilium Basiliense; item prohibebitur sibi, ne predicet, donec hee causa finem habebit, de tempore sui recessus ad Basileam, etsi de licencia suorum superiorum etc. Plenius in literis super hoc confectis aut confi- ciendis habetur. Ipso igitur vocato dictum est ei, quod cras rediret hic et hac hora, et dicetur sibi nostra responsio super dictis per eum. Vocatus est postea octernarius, qui dixit, quod dominus prepositus sibi dixerat, quod se submitteret iudicio nostro, et ita faciebat, et se de dictis suis ad informacionem factam per doctores facultatis theologie et decretorum (submisit) et sic remissus est. Veneris, 13° eiusdem, accessit dictus frater minor ad nos in domo domini episcopi Constanciensis congregatos, et veniens ad nos visus est aliquantulum mutasse propositum de submissione. Dixit enim, quod volebat bene nobis submitti in hac causa, si tamen aliquis modus bonus inueniretur, per quem pacificaretur hoc factum saluis iuribus et pri- uilegiis sui ordinis, quia ipse non est sui iuris aut suus, sed superiorum et ordinis sui. Cui responsum est habita inter nos deliberacione, quod ista submissio nobis non derogabat priuilegiis suis, quia nos fungimur auctoritate sacri concilii, cui superior ordinis, imo et totus ordo subiectus est, quippe quia est supremum tribunal; preterea, quia ex quo agitur de scandalo populi, ex quo imminet periculum animarum, de quo ad superiores ordinis non spectat cognoscere, ista causa ad eos non debet reduci. Quoniam igitur ista submissio fieri potest absque preiudicio quorumcumque iurium aut priuilegiorum sui ordinis, si velit se simpliciter submittere nobis, cogitet et deliberatus cras super hoc respon- surus veniet ; nam aliam submissionem condicionatam non recipiemus, nec affectamus effici causarum iudices, sed propter zelum salutis animarum, propter contenciones, sediciones et odia amputanda labores istos huc usque subiuimus. Sabbati, 14° eiusdem, accessit sepe memoratus frater minor ad nos congregatos iu domo domini episcopi Constanciensis, et deliberatus dixit, quod simpliciter et sine qua- licumque condicione se nostro iudicio submittebat, paratus implere, quidquid ordinaremus et iniungeremus ei faciendum; dolebat enim valde de hoc scandalo. Quo audito, vocatis notario et testibus notabilibus, scilicet cancellario ducis Friderici et hospite domini Constan- ciensis pluribusque aliis, repeciit istam submissionem et publice se nobis tunc submisit sim- pliciter et absolute, volens stare omnino nostre ordinacioni. Quibus sic peractis, visis dictis suis in scriptis et cedula eidem data per magistros facultatis theologie Wiennensis, compo- suimus quamdam cedulam per eum legendam Dominica sequenti in sermone suo ad populum. Dominica, 15° eiusdem, cedulam sibi datam legit in sermone ad populum cum competenti humilitate, ut nobis relatum extitit. Ordinauimus eodem die uel sequenti 1435. 15. Maji.
Strana 547
Liber de Legationibus. 347 nichilominus vocare ambos, et eisdem ostendere suam insipienciam, quodque non intelli- gunt, neque que dicunt, neque de quibus affirmant; item adire dominum ducem Albertum, significando sibi nostrum recessum ad Brunam etc. Lune, 16° eiusdem, post prandium vocatis ambobus, primo cum fratre minore 16. Maji. habitus est sermo, petendo, quomodo intelligebat, quod vinum ad tactum ligni sancte crucis sanabat a febribus etc.; et ostensa sunt eidem dicta beati Johannis Crisostomi in sermone de laudibus crucis, et quod illa dicta, que cruci ascribuntu , non accipiuntur de ligno crucis materiali, sed de cruce, quam secum Christus tulit in celum, que est meritum sue passionis, illa enim est medela languorum etc., et ita quod ligno crucis materiali hoc non conuenit ex se; verum quod interdum dominus facit miracula per crucem illam, in qua pependit, tamquam per instrumentum et ex deuocione. Propter hoc facte sunt raciones multe, quod non debebat ligno crucis sensibili attribuere miracula, sed Christo; nec putare, quod lignum illud haberet in se virtutem miraculorum, quando per ipsum, ut instrumentum, deus non facit miracula. Hiis auditis memoratus frater humiliatus gracias magnas nobis egit, dicens, quod vsque nunc non intellexerat illam materiam, et quod valeret sibi hec instruccio vita comite. Deinde cum octernario cum sermo haberetur, et quereretur ab eo, ubi inuenisset, quod bibere de vino posito in calice, in quo est de ligno sancte crucis, ut quis sanetur ab infirmitate sua, est supersticiosum, dixit, quod in casibus reseruatis episcopo in dyocesi Patauiensi iste casus ponitur inter supersticiones. Voluimus videre illos casus, et cum presentasset nobis vnum codicem papireum super istis, nil de hoc inuentum est; tantum ibi enumerabantur casus reservati, inter quos ponebantur sortilegia et supersticiones etc. Hic tamen octernarius, tumens animo, alle- gauit Gregorium, dicentem, quod modo non fiunt miracula sensibilia et corporalia ut olim, quia fides sufficienter est firmata; sed spiritualiter fit, quod tune gerebatur oculis corporis. Ad quod sibi responsum est, quod non bene intelligebat illud dictum, nam beatus Gregorius nolebat negare, omne miraculum modo fieri corporaliter, sed quod non fierent ita passim ut tunc, cum fiebant ad fidem astruendam, licet fierent quando deo placet, qui operatur omnia in omnibus, vnde quod bibenti de vino in calice etc. ut supra, ex deuocione bibentis, petentis a deo sanitatem corporis sibi prestari per ministerium sancte crucis sit supersticiosum, insustinibile est. Ille rursus adhue pertinax dixit, quod beatus Thomas secunda secunde dixit, quod deferre ad collum pater noster, aut ewangelium, est supersticiosum. Cui statim dictum est esse falsum, imo dicit hoc esse licitum ; sed bene dicit, quod deferre ad collum verba innota aut car- racteres preter signum crucis sit supersticiosum, et quod oracionem dominicam aut simbolum (sic). Nec tamen tantis talibusque caritatiuis instructum pro tunc humiliatum vidimus; propter quod conclusimus, eum ab officio predicacionis suspendendum, eo quod non esset ydoneus ad illud ob defectum humilitatis et sciencie. Similiter et fratrem minorem, quam- quam videretur humiliatus, eo quod nimis vehemens erat in dicendo, et ne occasione sumpta relaberetur in simile crimen illi, quod prius commiserat, ab officio predicacionis deliberauimus suspendendum. Die Martis, 17° eiusdem mensis Maii, ad missam domini ducis iuimus. Postea 17. Maji. missa finita accessimus ad eum, cui de honoribus impensis sacro concilio in personis 1435. 60“
Liber de Legationibus. 347 nichilominus vocare ambos, et eisdem ostendere suam insipienciam, quodque non intelli- gunt, neque que dicunt, neque de quibus affirmant; item adire dominum ducem Albertum, significando sibi nostrum recessum ad Brunam etc. Lune, 16° eiusdem, post prandium vocatis ambobus, primo cum fratre minore 16. Maji. habitus est sermo, petendo, quomodo intelligebat, quod vinum ad tactum ligni sancte crucis sanabat a febribus etc.; et ostensa sunt eidem dicta beati Johannis Crisostomi in sermone de laudibus crucis, et quod illa dicta, que cruci ascribuntu , non accipiuntur de ligno crucis materiali, sed de cruce, quam secum Christus tulit in celum, que est meritum sue passionis, illa enim est medela languorum etc., et ita quod ligno crucis materiali hoc non conuenit ex se; verum quod interdum dominus facit miracula per crucem illam, in qua pependit, tamquam per instrumentum et ex deuocione. Propter hoc facte sunt raciones multe, quod non debebat ligno crucis sensibili attribuere miracula, sed Christo; nec putare, quod lignum illud haberet in se virtutem miraculorum, quando per ipsum, ut instrumentum, deus non facit miracula. Hiis auditis memoratus frater humiliatus gracias magnas nobis egit, dicens, quod vsque nunc non intellexerat illam materiam, et quod valeret sibi hec instruccio vita comite. Deinde cum octernario cum sermo haberetur, et quereretur ab eo, ubi inuenisset, quod bibere de vino posito in calice, in quo est de ligno sancte crucis, ut quis sanetur ab infirmitate sua, est supersticiosum, dixit, quod in casibus reseruatis episcopo in dyocesi Patauiensi iste casus ponitur inter supersticiones. Voluimus videre illos casus, et cum presentasset nobis vnum codicem papireum super istis, nil de hoc inuentum est; tantum ibi enumerabantur casus reservati, inter quos ponebantur sortilegia et supersticiones etc. Hic tamen octernarius, tumens animo, alle- gauit Gregorium, dicentem, quod modo non fiunt miracula sensibilia et corporalia ut olim, quia fides sufficienter est firmata; sed spiritualiter fit, quod tune gerebatur oculis corporis. Ad quod sibi responsum est, quod non bene intelligebat illud dictum, nam beatus Gregorius nolebat negare, omne miraculum modo fieri corporaliter, sed quod non fierent ita passim ut tunc, cum fiebant ad fidem astruendam, licet fierent quando deo placet, qui operatur omnia in omnibus, vnde quod bibenti de vino in calice etc. ut supra, ex deuocione bibentis, petentis a deo sanitatem corporis sibi prestari per ministerium sancte crucis sit supersticiosum, insustinibile est. Ille rursus adhue pertinax dixit, quod beatus Thomas secunda secunde dixit, quod deferre ad collum pater noster, aut ewangelium, est supersticiosum. Cui statim dictum est esse falsum, imo dicit hoc esse licitum ; sed bene dicit, quod deferre ad collum verba innota aut car- racteres preter signum crucis sit supersticiosum, et quod oracionem dominicam aut simbolum (sic). Nec tamen tantis talibusque caritatiuis instructum pro tunc humiliatum vidimus; propter quod conclusimus, eum ab officio predicacionis suspendendum, eo quod non esset ydoneus ad illud ob defectum humilitatis et sciencie. Similiter et fratrem minorem, quam- quam videretur humiliatus, eo quod nimis vehemens erat in dicendo, et ne occasione sumpta relaberetur in simile crimen illi, quod prius commiserat, ab officio predicacionis deliberauimus suspendendum. Die Martis, 17° eiusdem mensis Maii, ad missam domini ducis iuimus. Postea 17. Maji. missa finita accessimus ad eum, cui de honoribus impensis sacro concilio in personis 1435. 60“
Strana 548
18. Maji. 548 nostris gracias retulimus; intimauimus eciam in crastinum nos recessuros ad Brunam. Rogauimus, quod daret nobis conductores, sicut eciam concluserat, nam significauerat nobis prius se non tam cito posse Brunam venire; item quod properaret aduentum suum post nos, quia erat rebus tractandis multum accomodus. Qui ad singula benigne, ut solet, respondit et peticionibus nostris annuit, pollicendo, se mox post nos venturum ; et sic a sua celsitudine cum begniuolencia sua recessimus. Eodem post meridiem, vocatis fratre minore et octernario et in presencia nostra constitutis, interdiximus seorsum vtrique predicacionis officium vsque ad nostrum aut nostrorum superiorum beneplacitum sub pena excommunicacionis, et nisi acquiescant, sub aliis penis, quas secundum iura ferremus in transgressorem nostri precepti. Frater minor humiliter acquieuit, octernarius eciam humiliter se habens rogauit multum, ut non exequeremur hanc penam suspensionis, nam per hunc modum priuaretur suo officio a preposito sancti Stephani Wiennensis (ipse enim est vnus de octo, qui nomine prepositi prefati regunt curam eiusdem ecclesie), et sic ipse cogeretur mendicare, quod esset multum flebile, attento quod omnia perdidit in Boemia, et coactus est fugere omnibus bonis spoliatus propter fidem catholicam. Tamen tunc nil aliud obtinuit a nobis consi- derantibus, magis esse prouidendum comuni saluti fidelium, quam vni singulari persone. Mox hiis sic gestis recessimus de Wienna, tendentes Brunam. Dimisimus dominum prepositum sancti Florini, collegam nostrum, propter duo, primo ut sollicitaret dominum ducem Albertum de veniendo ad dietam in Bruna; secundo ut reciperet pecuniam nobis expediendam a quodam mercatore Wiennensi ad ordinacionem sacri concilii pro stipendiis nostris. Cui preposito dedimus facultatem relaxandi prohibicionem nostram octernario factam, si et in quantum videretur ei, dominis Frigisensi et preposito sancti Stephani pro eo rogantibus, aut eorum altero, aut ita fieri consulentibus. Nec est pretermittendum, quod cum videremus proteruiam octernarii, et vellemus eum ab officio sancte predicacionis suspendere, decreuimus nostrum propositum eidem preposito significare prius, ipsum in hoc honorando, quia bonum reperimus eum et nobis fauentem. Qui respondit, quod si iudicaremus eum inydoneum ad officium predicacionis, non vellet eum in hoc sustinere, et placebat sibi, quidquid de illo ordinaremus. Quoniam autem reperimus officialem domini Patauiensis in Wienna satis extraneum nobis pro eo, quod dominus episcopus Constan- ciensis fecerat ordines sine consensu eciam petito illius, et dubitandum erat, auditis aliquibus rumoribus, ne vellet prestare impedimentum ordinatis, ipsos in dyocesi Patauiensi non permittendo officiare aut aliter, die nostri recessus de predicto loco Wiennensi ipse dominus Constanciensis ostendit officiali prefato suam potestatem, cuius copiam dimisit domino rectori studii Wiennensis, roboratam decretis domini auditoris et officialis memo- rati cum eorum sigillis. Illo die Martis iacuimus in Namburga, que distat a Wienna duobus miliaribus. Die Mercurii, 18° eiusdem, dominus Constanciensis benedixit et consecrauit duo altaria capelle in monte site supra villam natiuitatis magistri Thome Halzebach, imo verius iuxta illam et supra aliud villagium. Consequenter eodem die ante prandium consecrauit 4°r vel 3 altaria ecclesie parochialis dicti villagii, et confirmauit magnam multitudinem vtriusque sexus, puerorum et puellarum, viros et mulieres. Ibi facto prandio iuimus in Rusbach in domo cure domini Henrici, auditoris sacri concilii, et ibi pernoctauimus. Aegidii Carlerii, 1435.
18. Maji. 548 nostris gracias retulimus; intimauimus eciam in crastinum nos recessuros ad Brunam. Rogauimus, quod daret nobis conductores, sicut eciam concluserat, nam significauerat nobis prius se non tam cito posse Brunam venire; item quod properaret aduentum suum post nos, quia erat rebus tractandis multum accomodus. Qui ad singula benigne, ut solet, respondit et peticionibus nostris annuit, pollicendo, se mox post nos venturum ; et sic a sua celsitudine cum begniuolencia sua recessimus. Eodem post meridiem, vocatis fratre minore et octernario et in presencia nostra constitutis, interdiximus seorsum vtrique predicacionis officium vsque ad nostrum aut nostrorum superiorum beneplacitum sub pena excommunicacionis, et nisi acquiescant, sub aliis penis, quas secundum iura ferremus in transgressorem nostri precepti. Frater minor humiliter acquieuit, octernarius eciam humiliter se habens rogauit multum, ut non exequeremur hanc penam suspensionis, nam per hunc modum priuaretur suo officio a preposito sancti Stephani Wiennensis (ipse enim est vnus de octo, qui nomine prepositi prefati regunt curam eiusdem ecclesie), et sic ipse cogeretur mendicare, quod esset multum flebile, attento quod omnia perdidit in Boemia, et coactus est fugere omnibus bonis spoliatus propter fidem catholicam. Tamen tunc nil aliud obtinuit a nobis consi- derantibus, magis esse prouidendum comuni saluti fidelium, quam vni singulari persone. Mox hiis sic gestis recessimus de Wienna, tendentes Brunam. Dimisimus dominum prepositum sancti Florini, collegam nostrum, propter duo, primo ut sollicitaret dominum ducem Albertum de veniendo ad dietam in Bruna; secundo ut reciperet pecuniam nobis expediendam a quodam mercatore Wiennensi ad ordinacionem sacri concilii pro stipendiis nostris. Cui preposito dedimus facultatem relaxandi prohibicionem nostram octernario factam, si et in quantum videretur ei, dominis Frigisensi et preposito sancti Stephani pro eo rogantibus, aut eorum altero, aut ita fieri consulentibus. Nec est pretermittendum, quod cum videremus proteruiam octernarii, et vellemus eum ab officio sancte predicacionis suspendere, decreuimus nostrum propositum eidem preposito significare prius, ipsum in hoc honorando, quia bonum reperimus eum et nobis fauentem. Qui respondit, quod si iudicaremus eum inydoneum ad officium predicacionis, non vellet eum in hoc sustinere, et placebat sibi, quidquid de illo ordinaremus. Quoniam autem reperimus officialem domini Patauiensis in Wienna satis extraneum nobis pro eo, quod dominus episcopus Constan- ciensis fecerat ordines sine consensu eciam petito illius, et dubitandum erat, auditis aliquibus rumoribus, ne vellet prestare impedimentum ordinatis, ipsos in dyocesi Patauiensi non permittendo officiare aut aliter, die nostri recessus de predicto loco Wiennensi ipse dominus Constanciensis ostendit officiali prefato suam potestatem, cuius copiam dimisit domino rectori studii Wiennensis, roboratam decretis domini auditoris et officialis memo- rati cum eorum sigillis. Illo die Martis iacuimus in Namburga, que distat a Wienna duobus miliaribus. Die Mercurii, 18° eiusdem, dominus Constanciensis benedixit et consecrauit duo altaria capelle in monte site supra villam natiuitatis magistri Thome Halzebach, imo verius iuxta illam et supra aliud villagium. Consequenter eodem die ante prandium consecrauit 4°r vel 3 altaria ecclesie parochialis dicti villagii, et confirmauit magnam multitudinem vtriusque sexus, puerorum et puellarum, viros et mulieres. Ibi facto prandio iuimus in Rusbach in domo cure domini Henrici, auditoris sacri concilii, et ibi pernoctauimus. Aegidii Carlerii, 1435.
Strana 549
Liber de Legationibus. 549 Die Jouis, 19° eiusdem, summo mane dominus Constanciensis reconciliauit eccle- siam parochialem illius loci, et consecrauit 4° altaria, et confirmauit aliquot personas. Quibus peractis iuimus in Laa, et ibi iacuimus dominus Constanciensis et ego Egidius, decanus Cameracensis, in domo minorum, reliqui domini et familiares in hospiciis, exceptis illis, qui nobiscum fuerunt in eadem domo minorum. Die Veneris, 20° eiusdem, properauimus de Laa, prandium nostrum seu cenam 20. Maji. Poerlich facientes, et festinanter satis tendentes Brunam; que festinacio dedit nobis euadere periculum, prout fertur. Nam a fide dignis in Bruna accepimus, quod quidam Taborite profugi, eiecti de aliquibus municionibus Morauie, parabant nobis insidias in quadam silua versus Brunam, sicientes non modo pecunias nostras et bona, sed magis sanguinem nostrum. Qui per horam aut circa post nostrum transitum venerunt in siluam, iuxta quam lateraliter transieramus; estimabant enim nos debere pernoctare in Poerlich, et quod haberemus magnum conductum, cum tamen non haberemus nisi circiter viginti cum vno honesto capitaneo, propter quod non tantum festinauerunt ipsi Taborite, se volentes congregare in maiori numero, ut essent potenciores nobis. Sed miseratus ecclesie sue sancte sacrique concilii ac nostri pater misericordiarum, dominus et deus tocius conso- lacionis, nos ab hoc periculo liberauit, dans Brune incolis, ecclesiasticis et populo leti- ciam et gaudium in nostro aduentu; nam ipso die intrauimus sani Brunam, adhuc nil de periculo prenotato scientes. Venit nobis primus obuiam reuerendus pater electus (et) confirmatus Olomucensis, vir venerandus, deinde multi alii; consequenter iuxta portam ciuitatis ab extra processio maioris ecclesie Brunensis cum reliquiis, crucibus et signis, in capis, quibusdam dalmatica et tunica indutis, aliquibus reliquias deferentibus. Ante quas et processionem, descendentibus nobis de equis, adorauimus, et processionem ac reliquias pededentim prosequentes, deducti sumus cum cantico angelorum "te deum" et aliis deuotis antiphonis vsque ecclesiam maiorem in honore apostolorum Petri et Pauli fundatam. Nobis autem propinquantibus maior campana pulsatur; intrantibus vero basilicam omnes nole pulsantur, in choro stantibus atque canentibus ecclesiasticis. Nobis autem coram altari diu ageniculatis, precum et laudum fecit consummacionem dominus episcopus per duas collectas, vna de resurreccione domini, altera de pace, data in fine benediccione ad populum. Statim prepositus ecclesie, loquens, ut dicebat, nomine reuerendi patris electi et confirmati predicti et cleri tocius dyocesis Olomocensis, breue verbum fecit pro nostra grata suscepcione, spondens in crastino nobis lacius loqui, nec illa die volens vltra inquietare, reputans nos satis ex itinere fatigatos. Sabbati, 21° eiusdem, de mane accesserunt ad nos in domo domini Constan- 21. Maji. ciensis congregatos reuerendus dominus electus et confirmatus Olomocensis, prepositus et canonici ecclesie Brunensis cum pluribus prelatis et personis ecclesiasticis, ac religiosis ordinum sancti Benedicti, predicatorum, Augustinensium et minorum. Pro et nomine cleri tocius dyocesis Olomucensis locutus est prepositus, assumens pro themate : „Parate viam domini,“ Luce 3°. Multa proposuit ad laudem sacrorum conciliorum, et in speciali sacri Basiliensis concilii, maxime in labore pro reduccione Boemorum assumpto; quodque omnes fideles tenentur obedire determinacioni et canonibus sacrorum conciliorum in hiis, que ad fidem pertinent, quia eciam si quilibet, qui est in concilio, esset heresi pollutus, tamen spiritus sanctus, qui speciali assistencia sacra regit generalia concilia, non permitteret 1435. 19. Maji.
Liber de Legationibus. 549 Die Jouis, 19° eiusdem, summo mane dominus Constanciensis reconciliauit eccle- siam parochialem illius loci, et consecrauit 4° altaria, et confirmauit aliquot personas. Quibus peractis iuimus in Laa, et ibi iacuimus dominus Constanciensis et ego Egidius, decanus Cameracensis, in domo minorum, reliqui domini et familiares in hospiciis, exceptis illis, qui nobiscum fuerunt in eadem domo minorum. Die Veneris, 20° eiusdem, properauimus de Laa, prandium nostrum seu cenam 20. Maji. Poerlich facientes, et festinanter satis tendentes Brunam; que festinacio dedit nobis euadere periculum, prout fertur. Nam a fide dignis in Bruna accepimus, quod quidam Taborite profugi, eiecti de aliquibus municionibus Morauie, parabant nobis insidias in quadam silua versus Brunam, sicientes non modo pecunias nostras et bona, sed magis sanguinem nostrum. Qui per horam aut circa post nostrum transitum venerunt in siluam, iuxta quam lateraliter transieramus; estimabant enim nos debere pernoctare in Poerlich, et quod haberemus magnum conductum, cum tamen non haberemus nisi circiter viginti cum vno honesto capitaneo, propter quod non tantum festinauerunt ipsi Taborite, se volentes congregare in maiori numero, ut essent potenciores nobis. Sed miseratus ecclesie sue sancte sacrique concilii ac nostri pater misericordiarum, dominus et deus tocius conso- lacionis, nos ab hoc periculo liberauit, dans Brune incolis, ecclesiasticis et populo leti- ciam et gaudium in nostro aduentu; nam ipso die intrauimus sani Brunam, adhuc nil de periculo prenotato scientes. Venit nobis primus obuiam reuerendus pater electus (et) confirmatus Olomucensis, vir venerandus, deinde multi alii; consequenter iuxta portam ciuitatis ab extra processio maioris ecclesie Brunensis cum reliquiis, crucibus et signis, in capis, quibusdam dalmatica et tunica indutis, aliquibus reliquias deferentibus. Ante quas et processionem, descendentibus nobis de equis, adorauimus, et processionem ac reliquias pededentim prosequentes, deducti sumus cum cantico angelorum "te deum" et aliis deuotis antiphonis vsque ecclesiam maiorem in honore apostolorum Petri et Pauli fundatam. Nobis autem propinquantibus maior campana pulsatur; intrantibus vero basilicam omnes nole pulsantur, in choro stantibus atque canentibus ecclesiasticis. Nobis autem coram altari diu ageniculatis, precum et laudum fecit consummacionem dominus episcopus per duas collectas, vna de resurreccione domini, altera de pace, data in fine benediccione ad populum. Statim prepositus ecclesie, loquens, ut dicebat, nomine reuerendi patris electi et confirmati predicti et cleri tocius dyocesis Olomocensis, breue verbum fecit pro nostra grata suscepcione, spondens in crastino nobis lacius loqui, nec illa die volens vltra inquietare, reputans nos satis ex itinere fatigatos. Sabbati, 21° eiusdem, de mane accesserunt ad nos in domo domini Constan- 21. Maji. ciensis congregatos reuerendus dominus electus et confirmatus Olomocensis, prepositus et canonici ecclesie Brunensis cum pluribus prelatis et personis ecclesiasticis, ac religiosis ordinum sancti Benedicti, predicatorum, Augustinensium et minorum. Pro et nomine cleri tocius dyocesis Olomucensis locutus est prepositus, assumens pro themate : „Parate viam domini,“ Luce 3°. Multa proposuit ad laudem sacrorum conciliorum, et in speciali sacri Basiliensis concilii, maxime in labore pro reduccione Boemorum assumpto; quodque omnes fideles tenentur obedire determinacioni et canonibus sacrorum conciliorum in hiis, que ad fidem pertinent, quia eciam si quilibet, qui est in concilio, esset heresi pollutus, tamen spiritus sanctus, qui speciali assistencia sacra regit generalia concilia, non permitteret 1435. 19. Maji.
Strana 550
550 Aegidii Carlerii, 22. Mají. determinare iuxta eorum voluntatem, sed pro fide; et ita totus clerus predicte dyocesis Olomucensis obediuit et obedit, obedireque intendit ordinacioni et determinacioni sacri vniuersalis concilii Basiliensis. Consequenter tamen per multa suasit, quod non consen- tiremus, quod communio sub vtraque specie concederetur populo laicali, seu non confi- cientibus. Finita proposicione fecit tres requestas: 1° quod non concedatur non conse- crantibus comunio sub duplici specie, 2° quod bona ablata ab ecclesiis procuremus restitui, 3° quod iugum, quod imponitur ecclesiasticis, nostris adiumentis minuatur. Postquam finem verbis imposuit, ad modicum simul congregati conclusimus ad statim respondere, nec magni pendere ista dicta, quia licet multa bona prolata essent, videbantur ex quadam affeccione, nescio si laudabili, procedere, et plus talia dicta appreciari esset eos ad instancius petendum reddere apciores. Conclusimus insuper ad ista generaliter esse respondendum, et non in forma, quia per hunc modum poterant animi eorum liniri, per alium modum iuxta cepta sacri concilii et nostras instrucciones non. Totum igitur comi- simus prudencie domini auditoris, qui mox loqui cepit, omnibus nobis et illis conseden- tibus, ostendens in primis bonum vnitatis in fide et bonis moribus, quodque hoc facit maxime caritas, et quod illa est via, quam nos et clerus supradictus parare debemus; quod autem ipsa sit via, testatur apostolus 1' Cor. 12°. Adhuc, inquit, excellenciorem viam demonstro vobis, sequitur 13° capitulo: si linguis hominum loquar, et angelorum, caritatem autem non habeam etc., vbi per totum de excellencia caritatis loquitur, quod illam viam parauit ab inicio sacra generalis sinodus Basiliensis, ostendens succincte labores eius pro vnitate populi Christiani, pro reduccione Boemorum, pro consolacione populi per eos afflicti, et quod hec est intencio nostra, qui ab ea sumus missi, qui tot labores et pericula (sic); consequenter quod cum determinacioni sacrorum conciliorum debeant illi obedire et subesse, sicut et ceteri, proutmet dixerunt, scientes, quod eciam vbi quilibet erraret in fide, tamen non determinarent iuxta suam voluntatem aut suum errorem, debent ipsi in omnibus, que hanc Boemorum reduccionem, que fidem aut vni- tatem ecclesie vel bonos mores respiciunt, obedire, scientes, quod patres concilii sint omnes catholici et bone voluntatis. Vnde non est intencio ipsius sacri concilii aut nostra, aliquid facere, quod sit in preiudicium fidei catholice, vnitatis ecclesiastice, aut bonorum morum, sed tantum quod totus populus Christianus consolacionem debet recipere; et breuiter tam prudenter locutus est, quod in minimo non potest reprehendi. Nec tamen scire potuerunt ex dictis, quid super suis requestis, maxime prima, sumus facturi; et ita suauiter allocutus est eos, quod visi sunt de nobis valde contenti. Hac igitur collacione finita, potum dedimus singulis, et sic benigniter a nobis recesserunt. Dominica, 22° eiusdem, significatum est nobis pro parte magistri, consulum et consulatus Brune, quod vellent nobiscum loqui. Diximus nobis hoc significanti, quod eramus omni hora parati eos audire. Venerunt igitur eodem die circa horam vesperorum ad nos in domo domini Constanciensis in honesto comitatu , et persone graues ac visu honora- biles. Proposuerunt autem 3°: primum, quod haberentur excusati de tarditate visitacionis, hoc enim fecerant, quia credebant nos fatigatos fuisse ex itinere, ideo nolebant nos die precedenti grauare, aut esse molesti; secundum, quod nos cum gaudio et leticia magna suscipiebant, quia non dubitabant, nostrum aduentum esse ad honorem dei et fidei, et salutem animarum et pacem patrie; tercium, quod offerebant se ad nostra seruicia et ad 1435.
550 Aegidii Carlerii, 22. Mají. determinare iuxta eorum voluntatem, sed pro fide; et ita totus clerus predicte dyocesis Olomucensis obediuit et obedit, obedireque intendit ordinacioni et determinacioni sacri vniuersalis concilii Basiliensis. Consequenter tamen per multa suasit, quod non consen- tiremus, quod communio sub vtraque specie concederetur populo laicali, seu non confi- cientibus. Finita proposicione fecit tres requestas: 1° quod non concedatur non conse- crantibus comunio sub duplici specie, 2° quod bona ablata ab ecclesiis procuremus restitui, 3° quod iugum, quod imponitur ecclesiasticis, nostris adiumentis minuatur. Postquam finem verbis imposuit, ad modicum simul congregati conclusimus ad statim respondere, nec magni pendere ista dicta, quia licet multa bona prolata essent, videbantur ex quadam affeccione, nescio si laudabili, procedere, et plus talia dicta appreciari esset eos ad instancius petendum reddere apciores. Conclusimus insuper ad ista generaliter esse respondendum, et non in forma, quia per hunc modum poterant animi eorum liniri, per alium modum iuxta cepta sacri concilii et nostras instrucciones non. Totum igitur comi- simus prudencie domini auditoris, qui mox loqui cepit, omnibus nobis et illis conseden- tibus, ostendens in primis bonum vnitatis in fide et bonis moribus, quodque hoc facit maxime caritas, et quod illa est via, quam nos et clerus supradictus parare debemus; quod autem ipsa sit via, testatur apostolus 1' Cor. 12°. Adhuc, inquit, excellenciorem viam demonstro vobis, sequitur 13° capitulo: si linguis hominum loquar, et angelorum, caritatem autem non habeam etc., vbi per totum de excellencia caritatis loquitur, quod illam viam parauit ab inicio sacra generalis sinodus Basiliensis, ostendens succincte labores eius pro vnitate populi Christiani, pro reduccione Boemorum, pro consolacione populi per eos afflicti, et quod hec est intencio nostra, qui ab ea sumus missi, qui tot labores et pericula (sic); consequenter quod cum determinacioni sacrorum conciliorum debeant illi obedire et subesse, sicut et ceteri, proutmet dixerunt, scientes, quod eciam vbi quilibet erraret in fide, tamen non determinarent iuxta suam voluntatem aut suum errorem, debent ipsi in omnibus, que hanc Boemorum reduccionem, que fidem aut vni- tatem ecclesie vel bonos mores respiciunt, obedire, scientes, quod patres concilii sint omnes catholici et bone voluntatis. Vnde non est intencio ipsius sacri concilii aut nostra, aliquid facere, quod sit in preiudicium fidei catholice, vnitatis ecclesiastice, aut bonorum morum, sed tantum quod totus populus Christianus consolacionem debet recipere; et breuiter tam prudenter locutus est, quod in minimo non potest reprehendi. Nec tamen scire potuerunt ex dictis, quid super suis requestis, maxime prima, sumus facturi; et ita suauiter allocutus est eos, quod visi sunt de nobis valde contenti. Hac igitur collacione finita, potum dedimus singulis, et sic benigniter a nobis recesserunt. Dominica, 22° eiusdem, significatum est nobis pro parte magistri, consulum et consulatus Brune, quod vellent nobiscum loqui. Diximus nobis hoc significanti, quod eramus omni hora parati eos audire. Venerunt igitur eodem die circa horam vesperorum ad nos in domo domini Constanciensis in honesto comitatu , et persone graues ac visu honora- biles. Proposuerunt autem 3°: primum, quod haberentur excusati de tarditate visitacionis, hoc enim fecerant, quia credebant nos fatigatos fuisse ex itinere, ideo nolebant nos die precedenti grauare, aut esse molesti; secundum, quod nos cum gaudio et leticia magna suscipiebant, quia non dubitabant, nostrum aduentum esse ad honorem dei et fidei, et salutem animarum et pacem patrie; tercium, quod offerebant se ad nostra seruicia et ad 1435.
Strana 551
Liber de Legationibus. 551 cooperandum in hiis, pro quibus veneramus, prout nobis placeret. Post hec deliberacione inter nos habita, conclusimus eis literas credenciales presentare, et explicata credencia ac responsio data est ad singula conuenienter per dominum auditorem. In credencia autem collaudauit eorum fidem et obedienciam sancte Romane ecclesie, que nota est per mundum, et ad eos honorandum sancta sinodus Basiliensis voluit eos honorare. Hinc inde multis dictis et collacione cum vino habita, recesserunt a nobis cum magna gratitudine. Eodem die, quia intellexeramus aduenisse huc vicarium marescalqui imperatoris et secretarium domini Pota, misimus ad vicarium predictum, ut visitaret nos, et diceret aliquid de nouis. Qui respondit, quod visitauerat dominum electum confirmatum Olomu- censem, a quo possemus informari. Quoniam autem ista responsio cruda videbatur, misimus, saltim aliqui nostrum, postea ad secretarium memoratum, ut sciremus, quid noui. Qui excusauit vicarium marescalqui et se, quod ad nos non venerant, quia nescie- bant loqui nobiscum; propterea iuerunt ad dominum Olomucensem, scientem linguam suam. Verum quia missus pro parte nostra est Boemus, scilicet dominus Wencislaus, dixit ei hec, prout nobis retulit, quod dominus imperator scribit baronibus Boemie, ut veniant Brunam sine mora, et quod ad tardius erit ibi Dominica immediate sequenti, non potuit autem propter impedimenta superueniencia in termino venire. Dominus autem electus dicit, quod ille vicarius seu familiaris maresqualqui dixit ei, quod dominus imperator est paratus venire Brunam, quam primum sciet Boemos ibi venisse. Scribit idem dominus imperator vni militi, in quodam castro prope Brunam manenti, quod istas literas baronibus ad statim dirigat. Dixit insuper idem secretarius, quod Bedericus sacerdos in Colonia cum quingentis obsessus non wlt se tradere in manibus obsidencium, sed scripsit domino Pota, quod faciat tractatum suum et pacem cum imperatore, et reddet ciuitatem predictam in obediencia imperatoris et alia loca multa. Die Martis, 24 eiusdem, venit quidam nuncius ex parte domini de Noua domo, 24. Maji afferens secum literas ad dominum Constanciensem et auditorem, continentes in effectu, quod propter obsidiones positas per eum et alios barones contra Taboritas, qui campum volebant erigere, aduersus quos eos preueniendo oportuit armatam manum congregare, non potuit vsque nunc venire Brunam. Rogat autem, ut non tedeat ipsos dominos epis- copum et auditorem, quoniam aduentum intendit properare, et sie cum aliis baronibus disponere, ut eorum absencia non sit rebus nociua. Mittit autem dictum nuncium, sibi, ut fertur, quam plurimum familiarem et dilectum, ad imperatorem ad significandum, ut creditur, suam intencionem super aduentu ad Brunam, per quem scribimus eidem domino imperatori, ut festinet venire Brunam, considerando arduitatem negociorum agendorum etc. Illa die dominus Olomucensis dedit nobis notabile prandium. Referunt quidam ex nostris, quod nuncius ille eis dixit, quod barones haberent duo castra, que nominauit, obsessa, si vellent per tractatum, sed volunt eos habere ad libitum suum, et eis facere, ut illi fecerunt eis; item quod dominus imperator, quando volet venire, recipietur ad regnum suum Boemie absque aliqua condicione; item quod omnes ciuitates Boemie sunt cum baronibus, exceptis Tabor et Colonia. Die Jouis, 26° eiusdem, que fuit dies ascensionis dominice, recepimus literas a 26. Maji. domino Tilmano preposito, collega nostro de Wienna, continentes, quod Nicolaus Tesler mercator, a quo sperabamus recipere pecunias, venit per tres aut paucos dies post 1435.
Liber de Legationibus. 551 cooperandum in hiis, pro quibus veneramus, prout nobis placeret. Post hec deliberacione inter nos habita, conclusimus eis literas credenciales presentare, et explicata credencia ac responsio data est ad singula conuenienter per dominum auditorem. In credencia autem collaudauit eorum fidem et obedienciam sancte Romane ecclesie, que nota est per mundum, et ad eos honorandum sancta sinodus Basiliensis voluit eos honorare. Hinc inde multis dictis et collacione cum vino habita, recesserunt a nobis cum magna gratitudine. Eodem die, quia intellexeramus aduenisse huc vicarium marescalqui imperatoris et secretarium domini Pota, misimus ad vicarium predictum, ut visitaret nos, et diceret aliquid de nouis. Qui respondit, quod visitauerat dominum electum confirmatum Olomu- censem, a quo possemus informari. Quoniam autem ista responsio cruda videbatur, misimus, saltim aliqui nostrum, postea ad secretarium memoratum, ut sciremus, quid noui. Qui excusauit vicarium marescalqui et se, quod ad nos non venerant, quia nescie- bant loqui nobiscum; propterea iuerunt ad dominum Olomucensem, scientem linguam suam. Verum quia missus pro parte nostra est Boemus, scilicet dominus Wencislaus, dixit ei hec, prout nobis retulit, quod dominus imperator scribit baronibus Boemie, ut veniant Brunam sine mora, et quod ad tardius erit ibi Dominica immediate sequenti, non potuit autem propter impedimenta superueniencia in termino venire. Dominus autem electus dicit, quod ille vicarius seu familiaris maresqualqui dixit ei, quod dominus imperator est paratus venire Brunam, quam primum sciet Boemos ibi venisse. Scribit idem dominus imperator vni militi, in quodam castro prope Brunam manenti, quod istas literas baronibus ad statim dirigat. Dixit insuper idem secretarius, quod Bedericus sacerdos in Colonia cum quingentis obsessus non wlt se tradere in manibus obsidencium, sed scripsit domino Pota, quod faciat tractatum suum et pacem cum imperatore, et reddet ciuitatem predictam in obediencia imperatoris et alia loca multa. Die Martis, 24 eiusdem, venit quidam nuncius ex parte domini de Noua domo, 24. Maji afferens secum literas ad dominum Constanciensem et auditorem, continentes in effectu, quod propter obsidiones positas per eum et alios barones contra Taboritas, qui campum volebant erigere, aduersus quos eos preueniendo oportuit armatam manum congregare, non potuit vsque nunc venire Brunam. Rogat autem, ut non tedeat ipsos dominos epis- copum et auditorem, quoniam aduentum intendit properare, et sie cum aliis baronibus disponere, ut eorum absencia non sit rebus nociua. Mittit autem dictum nuncium, sibi, ut fertur, quam plurimum familiarem et dilectum, ad imperatorem ad significandum, ut creditur, suam intencionem super aduentu ad Brunam, per quem scribimus eidem domino imperatori, ut festinet venire Brunam, considerando arduitatem negociorum agendorum etc. Illa die dominus Olomucensis dedit nobis notabile prandium. Referunt quidam ex nostris, quod nuncius ille eis dixit, quod barones haberent duo castra, que nominauit, obsessa, si vellent per tractatum, sed volunt eos habere ad libitum suum, et eis facere, ut illi fecerunt eis; item quod dominus imperator, quando volet venire, recipietur ad regnum suum Boemie absque aliqua condicione; item quod omnes ciuitates Boemie sunt cum baronibus, exceptis Tabor et Colonia. Die Jouis, 26° eiusdem, que fuit dies ascensionis dominice, recepimus literas a 26. Maji. domino Tilmano preposito, collega nostro de Wienna, continentes, quod Nicolaus Tesler mercator, a quo sperabamus recipere pecunias, venit per tres aut paucos dies post 1435.
Strana 552
552 Aegidii Carlerii, 29. Maji. 2. Jun. recessum nostrum, cui presentauit ipse dominus prepositus literam cambii secundam, nam primam factor suus Conradus receperat, et, vt verisimile est, eandem vidit dictus Tesler. Qui quidem mercator post multos verborum circuitus respondit, quod non poterat expedire sommam M. florenorum Hungaricorum aut in auro vel in argento. Cui preposito e contra ad statim scripsimus, quod temptet modis omnibus racionabilibus apud illum mercatorem, eciam alloquendo super hoc dominum ducem, aut si opus est, aliquid perdendo vel aliis modis, si soluere poterit nobis illam sommam, et quod tantum negocium posset esse in periculo propter defectum huiusmodi solucionis. Si vero nullo modo possit cum eo obti- nere propositum illud, mittat Basileam ad Habisen, ut scribat dominis quorumdam factorum Wienne existencium pro expedicione illius pecunie; item scripsimus eidem Nicolao literas super huiusmodi solucione, vel expedicione pecunie M. florenorum Hungaricorum. Dominica, 29° eiusdem, scripsimus domino legato conformiter, imo eodem modo, ut nuper feceramus, de statu rerum et nouis per dominum de Noua domo literaliter susceptis, dominis Constanciensi et auditori directis, ac de nostra prouisione, si contingat nos vlterius remanere. Eodem die consules Brune dederunt nobis solemne prandium. Die Jouis, 2° Junii, dominus electus (et) confirmatus Olomucensis ante prandium accessit ad nos cum preposito sancti Petri de Bruna et quibusdam canonicis, officiariis dicti domini electi, nomine cleri illius ciuitatis, petentes in certis punctis nostrum habere responsum et consilium. Primum dixerunt, quod ciues rogauerant eos, ut vellent pro- uidere, quod tolleretur scandalum ortum super infamia stupri nephandi commissi, ut publica fama acclamat, per prouincialem Boemie ordinis predicatorum cum vna moniali de Bruna eiusdem ordinis in dedecus omnis religionis et cleri, et specialiter illius ordinis. Ipsis autem ciuibus responderunt, se deliberaturos et responsionem postea daturos; deli- berauerunt autem nos requirere, ut super isto vellemus prouidere et tantum operari, quod scandalum illud repararetur. Secundum querebant a nobis, quid acturi essent, cum venirent huc Boemi nundum ecclesie vniti, si eos admitterent ad sua diuina, aut non ; aut si seruarent interdictum, aut non? Late deduxerunt ista. Tercium deducebant ad noticiam nostram, quomodo predicatores de Bruna faciunt quolibet anno Dominica infra octauas sacramenti vnam processionem per ciuitatem, in qua ferunt corpus Christi; sed faciunt ymagines ludicras, et effigiant quedam quasi monstra, vnde magis admiracio irri- siua, quam deuocio, magis lusorius strepitus, quam flebilis compunccio consurgit, pluribus ad hec insolita oculos, quam ad corpus Christi conuertentibus. Precessor domini electi, dominus Couso, fungens auctoritate apostolica vno anno impediuit, aliis vicibus impedire non valuit. Petunt, vt super istis velimus prouidere. Quartum, mendicantes de Bruna nolunt statutis prouincialibus et sinodalibus obedire, vnde non paruum preiudicium fit domino electo, curatis et ecclesiis parochialibus, et confunditur ordo ierarchicus ; petunt, ut super istis velimus prouidere. Quintum audiuerunt, quod dominus Constanciensis habet facultatem reconciliandi ecclesias pollutas et alia loca sancta per sacerdotem ydoneum. Dixerunt, quod caute super istis est agendum, ne faueatur errori illorum Boemorum, dicencium, equalem esse potestatem sacerdotis ut episcopi, et quod quicquid potest epis- copus, potest et sacerdos simplex; ideo rogant nos, vt illa vti nolimus, aut tam moderate, ut non habeant mali occasionem fulsimenti sui erroris. Sextum petunt, quomodo proui- dendum est populo ciuitatis Evencich dirute, noviter per exercitum baronum Morauie 1435.
552 Aegidii Carlerii, 29. Maji. 2. Jun. recessum nostrum, cui presentauit ipse dominus prepositus literam cambii secundam, nam primam factor suus Conradus receperat, et, vt verisimile est, eandem vidit dictus Tesler. Qui quidem mercator post multos verborum circuitus respondit, quod non poterat expedire sommam M. florenorum Hungaricorum aut in auro vel in argento. Cui preposito e contra ad statim scripsimus, quod temptet modis omnibus racionabilibus apud illum mercatorem, eciam alloquendo super hoc dominum ducem, aut si opus est, aliquid perdendo vel aliis modis, si soluere poterit nobis illam sommam, et quod tantum negocium posset esse in periculo propter defectum huiusmodi solucionis. Si vero nullo modo possit cum eo obti- nere propositum illud, mittat Basileam ad Habisen, ut scribat dominis quorumdam factorum Wienne existencium pro expedicione illius pecunie; item scripsimus eidem Nicolao literas super huiusmodi solucione, vel expedicione pecunie M. florenorum Hungaricorum. Dominica, 29° eiusdem, scripsimus domino legato conformiter, imo eodem modo, ut nuper feceramus, de statu rerum et nouis per dominum de Noua domo literaliter susceptis, dominis Constanciensi et auditori directis, ac de nostra prouisione, si contingat nos vlterius remanere. Eodem die consules Brune dederunt nobis solemne prandium. Die Jouis, 2° Junii, dominus electus (et) confirmatus Olomucensis ante prandium accessit ad nos cum preposito sancti Petri de Bruna et quibusdam canonicis, officiariis dicti domini electi, nomine cleri illius ciuitatis, petentes in certis punctis nostrum habere responsum et consilium. Primum dixerunt, quod ciues rogauerant eos, ut vellent pro- uidere, quod tolleretur scandalum ortum super infamia stupri nephandi commissi, ut publica fama acclamat, per prouincialem Boemie ordinis predicatorum cum vna moniali de Bruna eiusdem ordinis in dedecus omnis religionis et cleri, et specialiter illius ordinis. Ipsis autem ciuibus responderunt, se deliberaturos et responsionem postea daturos; deli- berauerunt autem nos requirere, ut super isto vellemus prouidere et tantum operari, quod scandalum illud repararetur. Secundum querebant a nobis, quid acturi essent, cum venirent huc Boemi nundum ecclesie vniti, si eos admitterent ad sua diuina, aut non ; aut si seruarent interdictum, aut non? Late deduxerunt ista. Tercium deducebant ad noticiam nostram, quomodo predicatores de Bruna faciunt quolibet anno Dominica infra octauas sacramenti vnam processionem per ciuitatem, in qua ferunt corpus Christi; sed faciunt ymagines ludicras, et effigiant quedam quasi monstra, vnde magis admiracio irri- siua, quam deuocio, magis lusorius strepitus, quam flebilis compunccio consurgit, pluribus ad hec insolita oculos, quam ad corpus Christi conuertentibus. Precessor domini electi, dominus Couso, fungens auctoritate apostolica vno anno impediuit, aliis vicibus impedire non valuit. Petunt, vt super istis velimus prouidere. Quartum, mendicantes de Bruna nolunt statutis prouincialibus et sinodalibus obedire, vnde non paruum preiudicium fit domino electo, curatis et ecclesiis parochialibus, et confunditur ordo ierarchicus ; petunt, ut super istis velimus prouidere. Quintum audiuerunt, quod dominus Constanciensis habet facultatem reconciliandi ecclesias pollutas et alia loca sancta per sacerdotem ydoneum. Dixerunt, quod caute super istis est agendum, ne faueatur errori illorum Boemorum, dicencium, equalem esse potestatem sacerdotis ut episcopi, et quod quicquid potest epis- copus, potest et sacerdos simplex; ideo rogant nos, vt illa vti nolimus, aut tam moderate, ut non habeant mali occasionem fulsimenti sui erroris. Sextum petunt, quomodo proui- dendum est populo ciuitatis Evencich dirute, noviter per exercitum baronum Morauie 1435.
Strana 553
Liber de Legationibus. 553 erepte de manibus Taboritarum. Septimum, qualiter se habendum erga illos et quos- cumque excomunicatos Boemos et Morauos, redire volentes ad vnitatem ecclesiasticam? Ipsis auditis parua deliberacione habita conclusimus, quod super istis volemus lacius deli- berare, et responsionem eis significare per dominum Wencislaum, decanum Pragensem, hospitem domini episcopi Constanciensis; et sic recesserunt a nobis. Mansimus autem ibi, et deliberacione inter nos seriose habita, eo quod responsio erat importancie magne, voluimus eam per nos aut aliquem nostrum eis dare. Ideo significauimus eis, ut venirent post prandium ad nos, responsum atque consilium nostrum audituri. Eodem die redeuntibus post prandium ad nos dominis electo confirmato et aliis supra nominatis, tale dedimus responsum: Cum missi sumus ad partes istas pro reduc- cione Boemorum, non libenter nos intromittimus de casibus particularibus, ne principa- liter nobis commissa valeant impediri et remissius agi. Verum quoniam scandalum istud est graue, quod ex infamia publica contra prouincialem prouenit, nec est hic aliquis, qui huie morbo possit occurrere et medelam ferre obstante exempcione, nisi nos, parati sumus pro posse ad extinccionem tanti mali secundum iusticie ordinem procedere, si tamen dicti domini electus et clerus velint nobis in execucione agendorum cooperari et assistere fauoribus oportunis, et ad ciues idem petere pro nobis et ab eis obtinere, et hoc quantum ad primum. Ad secundum narrauimus eis, que concordata fuerant in Egra cirea hoc ab inicio tractatuum, qualiter nec debebant admitti Boemi ad diuina nostra nec e contra, quid eciam egeramus in Basilea, cum terna vice miserant ad concilium ipsi Boemi, quid eciam in Praga bina vice, qualiter scilicet nullum Boemum ab ecclesia separatum admi- simus ad nostra diuina vmquam, eciam nec hospitem proprium aut vxorem eius vel liberos, quamuis aliqui eorum instanter a nobis postularent, nostris interesse diuinis, quid rursus in Ratispona, quomodo cum aliqui barones Boemi admitterentur in nostris ecclesiis, eo quod erant reconciliati ecclesie et ei vniti, et alii non, et ex hoc Rokazana faceret magnam exclamacionem, et quidam alii forte moti propterea, quod hoc videbatur esse occasio diuisionis inter eos, quam isti formidabant. Illis conquerentibus respondimus, qui eciam querebant omnes admitti, quod non poteramus, et quod sic condictatum fuerat ab inicio tractatuum et vsque nunc obseruatum, et ita omnino obseruare inuiolabiliter volebamus. Item cum quidam ciuis Noue Prage cecidisset ab alto supra pauimentum et fractis cerui- cibus infra biduum expirasset, et peterent corpus eius in cimiterio sepeliri aut inhumari, respondimus, quod non poteramus hoc facere. Cum eciam dominum imperatorem super hoc requisiuissent, ut apud nos hoc impetraret, et ille super hoc nos satis instanter rogaret pro bono pacis, et ne tractatus impedirentur, respondimus ei, quod hoc facere non poteramus, nec consentiremus; nec propter hoc debebant offendi, quia sic fieri debebat iuxta compactata in Egra, et sic obseruatum est vsque modo. Vnde nunc eodem modo faciendum est, ita ut nullatenus in suis diuinis admittant Boemos non reconciliatos; reconciliatos enim eis explanare non obmittemus, et per hoc videbunt, quos admittere possint, et quos consequenter non excipere. Verum ne graue pondus eis immineat, loquemur domino duci, cum huc venerit, et eciam domino imperatori super isto, nec non et baronibus presentibus, ut non reconciliati non se ingerant in nostris diuinis, ne aliquod offendiculum emergat, sed festinent se vnire nobis, et tunc, ut nos ad nostra libere poterunt accedere diuina. Quantum ad interdictum, intendimus illud suspendere, 1435. Scriptores I. 70
Liber de Legationibus. 553 erepte de manibus Taboritarum. Septimum, qualiter se habendum erga illos et quos- cumque excomunicatos Boemos et Morauos, redire volentes ad vnitatem ecclesiasticam? Ipsis auditis parua deliberacione habita conclusimus, quod super istis volemus lacius deli- berare, et responsionem eis significare per dominum Wencislaum, decanum Pragensem, hospitem domini episcopi Constanciensis; et sic recesserunt a nobis. Mansimus autem ibi, et deliberacione inter nos seriose habita, eo quod responsio erat importancie magne, voluimus eam per nos aut aliquem nostrum eis dare. Ideo significauimus eis, ut venirent post prandium ad nos, responsum atque consilium nostrum audituri. Eodem die redeuntibus post prandium ad nos dominis electo confirmato et aliis supra nominatis, tale dedimus responsum: Cum missi sumus ad partes istas pro reduc- cione Boemorum, non libenter nos intromittimus de casibus particularibus, ne principa- liter nobis commissa valeant impediri et remissius agi. Verum quoniam scandalum istud est graue, quod ex infamia publica contra prouincialem prouenit, nec est hic aliquis, qui huie morbo possit occurrere et medelam ferre obstante exempcione, nisi nos, parati sumus pro posse ad extinccionem tanti mali secundum iusticie ordinem procedere, si tamen dicti domini electus et clerus velint nobis in execucione agendorum cooperari et assistere fauoribus oportunis, et ad ciues idem petere pro nobis et ab eis obtinere, et hoc quantum ad primum. Ad secundum narrauimus eis, que concordata fuerant in Egra cirea hoc ab inicio tractatuum, qualiter nec debebant admitti Boemi ad diuina nostra nec e contra, quid eciam egeramus in Basilea, cum terna vice miserant ad concilium ipsi Boemi, quid eciam in Praga bina vice, qualiter scilicet nullum Boemum ab ecclesia separatum admi- simus ad nostra diuina vmquam, eciam nec hospitem proprium aut vxorem eius vel liberos, quamuis aliqui eorum instanter a nobis postularent, nostris interesse diuinis, quid rursus in Ratispona, quomodo cum aliqui barones Boemi admitterentur in nostris ecclesiis, eo quod erant reconciliati ecclesie et ei vniti, et alii non, et ex hoc Rokazana faceret magnam exclamacionem, et quidam alii forte moti propterea, quod hoc videbatur esse occasio diuisionis inter eos, quam isti formidabant. Illis conquerentibus respondimus, qui eciam querebant omnes admitti, quod non poteramus, et quod sic condictatum fuerat ab inicio tractatuum et vsque nunc obseruatum, et ita omnino obseruare inuiolabiliter volebamus. Item cum quidam ciuis Noue Prage cecidisset ab alto supra pauimentum et fractis cerui- cibus infra biduum expirasset, et peterent corpus eius in cimiterio sepeliri aut inhumari, respondimus, quod non poteramus hoc facere. Cum eciam dominum imperatorem super hoc requisiuissent, ut apud nos hoc impetraret, et ille super hoc nos satis instanter rogaret pro bono pacis, et ne tractatus impedirentur, respondimus ei, quod hoc facere non poteramus, nec consentiremus; nec propter hoc debebant offendi, quia sic fieri debebat iuxta compactata in Egra, et sic obseruatum est vsque modo. Vnde nunc eodem modo faciendum est, ita ut nullatenus in suis diuinis admittant Boemos non reconciliatos; reconciliatos enim eis explanare non obmittemus, et per hoc videbunt, quos admittere possint, et quos consequenter non excipere. Verum ne graue pondus eis immineat, loquemur domino duci, cum huc venerit, et eciam domino imperatori super isto, nec non et baronibus presentibus, ut non reconciliati non se ingerant in nostris diuinis, ne aliquod offendiculum emergat, sed festinent se vnire nobis, et tunc, ut nos ad nostra libere poterunt accedere diuina. Quantum ad interdictum, intendimus illud suspendere, 1435. Scriptores I. 70
Strana 554
554 Aegidii Carlerii, cum isti, per quos esse deberet, aduenerint, quamdiu erimus hic et per 15 dies post nostrum recessum. Ad tercium diximus: videtur nobis, quod religiosi non debent facere processionem publicam extra septa monasterii sui, vnde volumus plenius informari de ista processione et de incomposite ibi gestis, quo facto intendimus prouidere. Ad quartum distinximus eis de statutis sinodalibus aut prouincialibus. Nam quedam sunt pure talia, vim obligatiuam ex huiusmodi auctoritate habencia; et credimus istos non ligari per talia, quia sedi apostolice sunt immediate subiecti per suam exempcionem. Alia sunt fundata in iure scripto, illud explicancia, et illis ligantur, sicut et non exempti; et quoniam nescimus, de quibus statutis hec dicta sunt, nec concipimus, quorum sunt prouincialia aut sinodalia statuta, de quibus conquestio est, specificentur, et tune dabimus responsum magis speciale. Ad quintum diximus, quod est verum, quod concessa est nobis aut saltem domino Con- stanciensi talis facultas et auctoritas propter multas raciones; vna inter alias, quia in partibus Boemie et istis sunt multa loca reconcilianda, ad que non patet facilis aditus episcopi, sicut sacerdotis simplicis. Verum tamen scientes, quod concessa sit hec potestas in edificacionem et non in destruccionem, non intendimus vti illa in fomentum huius erroris, quod tantum habeat potestatis simplex sacerdos ut episcopus, et quod sit omnino equalis potestas vtriusque, et vbi dubitandum erit de illo fomento, non proponimus vti. Ut vero omnia per nos ordinate fiant, qui ad salutem animarum, non perdicionem missi sumus. volumus in talibus in hiis regionibus vestrum audire consilium. Ad sextum diximus, quod ad dominum electum spectat, esse sollicitum de salute populi sibi commissi ; hanc quoque suam cotidianam instanciam in domino commendamus. Videtur, quod debeat per medium plebani illius ciuitatis fieri prouisio, puta salutaris amonicio, ut populus huiusmodi de erratis peniteat, redeatque ad ritum ecclesie sancte per eum prius obseruatum, quodque volentem penitere et penitenciam petentem tractet in omni mansuetudine, satis leuem penitenciam iniungendo pro peccato illo magno, scilicet recessu a comuni obseruancia populi Christiani, dum sine licencia ecclesie communicauit sub duplici specie, absoluatque populum a sentencia excommunicacionis, quantum indigere singulos perspexerit. Videretur eciam bonum, mittere quosdam predicatores ad dictam ciuitatem ad exortandum populum ad agendum penitenciam ; nec sufficit, ut quidam dicunt, expectare, quod veniant Brunam ad petendum absolucionem, sed preueniendi sunt, alliciendi primitus per pastorem, scilicet dominum electum. Debet nilominus eisdem ciuibus redire incipientibus ostendi grauitas peccati sui et magnitudo pene pro tali peccato debite, ut intelligant quam misericorditer agit sancta mater ecclesia cum eis, quodque debent deo magnas gracias agere, quod hiis temporibus placuit sue pietati generale concilium celebrari, quod tam humaniter atque clementer agit cum eis et vniuerso populo Christiano misericordia indigente. Per hoc idem patet responsio ad septimum. Hiis sic per organum domini auditoris nomine nostro expressatis, dicti domini electus et ceteri, habita inter se deliberacione, gracias nobis egerunt de tanta consolacione eis per nos data et salubribus consiliis. Dominus autem prepositus in effectu per singula nostras responsiones resumpsit et gracias egit. Est verum, quod circa quintum punctum paululum immoratus, ostendit rursus, non expedire in partibus istis per sacerdotem simplicem fieri reconciliacionem ecclesiarum pollutarum, in effectu raciones, quas ab inicio assumpserat, resumendo. Cui respondimus breuiter, ut prius in substancia, et sic de nobis valde contenti dixerunt, responsionem nostram eis
554 Aegidii Carlerii, cum isti, per quos esse deberet, aduenerint, quamdiu erimus hic et per 15 dies post nostrum recessum. Ad tercium diximus: videtur nobis, quod religiosi non debent facere processionem publicam extra septa monasterii sui, vnde volumus plenius informari de ista processione et de incomposite ibi gestis, quo facto intendimus prouidere. Ad quartum distinximus eis de statutis sinodalibus aut prouincialibus. Nam quedam sunt pure talia, vim obligatiuam ex huiusmodi auctoritate habencia; et credimus istos non ligari per talia, quia sedi apostolice sunt immediate subiecti per suam exempcionem. Alia sunt fundata in iure scripto, illud explicancia, et illis ligantur, sicut et non exempti; et quoniam nescimus, de quibus statutis hec dicta sunt, nec concipimus, quorum sunt prouincialia aut sinodalia statuta, de quibus conquestio est, specificentur, et tune dabimus responsum magis speciale. Ad quintum diximus, quod est verum, quod concessa est nobis aut saltem domino Con- stanciensi talis facultas et auctoritas propter multas raciones; vna inter alias, quia in partibus Boemie et istis sunt multa loca reconcilianda, ad que non patet facilis aditus episcopi, sicut sacerdotis simplicis. Verum tamen scientes, quod concessa sit hec potestas in edificacionem et non in destruccionem, non intendimus vti illa in fomentum huius erroris, quod tantum habeat potestatis simplex sacerdos ut episcopus, et quod sit omnino equalis potestas vtriusque, et vbi dubitandum erit de illo fomento, non proponimus vti. Ut vero omnia per nos ordinate fiant, qui ad salutem animarum, non perdicionem missi sumus. volumus in talibus in hiis regionibus vestrum audire consilium. Ad sextum diximus, quod ad dominum electum spectat, esse sollicitum de salute populi sibi commissi ; hanc quoque suam cotidianam instanciam in domino commendamus. Videtur, quod debeat per medium plebani illius ciuitatis fieri prouisio, puta salutaris amonicio, ut populus huiusmodi de erratis peniteat, redeatque ad ritum ecclesie sancte per eum prius obseruatum, quodque volentem penitere et penitenciam petentem tractet in omni mansuetudine, satis leuem penitenciam iniungendo pro peccato illo magno, scilicet recessu a comuni obseruancia populi Christiani, dum sine licencia ecclesie communicauit sub duplici specie, absoluatque populum a sentencia excommunicacionis, quantum indigere singulos perspexerit. Videretur eciam bonum, mittere quosdam predicatores ad dictam ciuitatem ad exortandum populum ad agendum penitenciam ; nec sufficit, ut quidam dicunt, expectare, quod veniant Brunam ad petendum absolucionem, sed preueniendi sunt, alliciendi primitus per pastorem, scilicet dominum electum. Debet nilominus eisdem ciuibus redire incipientibus ostendi grauitas peccati sui et magnitudo pene pro tali peccato debite, ut intelligant quam misericorditer agit sancta mater ecclesia cum eis, quodque debent deo magnas gracias agere, quod hiis temporibus placuit sue pietati generale concilium celebrari, quod tam humaniter atque clementer agit cum eis et vniuerso populo Christiano misericordia indigente. Per hoc idem patet responsio ad septimum. Hiis sic per organum domini auditoris nomine nostro expressatis, dicti domini electus et ceteri, habita inter se deliberacione, gracias nobis egerunt de tanta consolacione eis per nos data et salubribus consiliis. Dominus autem prepositus in effectu per singula nostras responsiones resumpsit et gracias egit. Est verum, quod circa quintum punctum paululum immoratus, ostendit rursus, non expedire in partibus istis per sacerdotem simplicem fieri reconciliacionem ecclesiarum pollutarum, in effectu raciones, quas ab inicio assumpserat, resumendo. Cui respondimus breuiter, ut prius in substancia, et sic de nobis valde contenti dixerunt, responsionem nostram eis
Strana 555
Liber de Legationibus. 335 esse valde gratam, et ciuibus eciam hac eadem die daturos responsum iuxta nostra con- silia; quod placuit nobis. Accersitis notariis, eisdem nostram potestatem, a sacro concilio nobis attributam, per vnum ex illis legi fecimus et publicari, et in continenti vi illius potestatis interdictum in hoc loco suspendimus, si aliquod sit, aut in futurum esse deberet propter aduentum Boemorum, quamdiu hic erimus et per 15. dies post nostrum recessum. De quo fuerunt multum grati; et ipsis a nobis cum graciarum accione recedentibus factum est, ut consules ciuitatis ipsa die, ut credimus, receperunt per eos responsum super interrogatis ab eis et in querimoniam deductis. Die Veneris, 3° eiusdem mensis, venerunt quidam consules et ciues Brunenses ad domum domini episcopi Constanciensis. Quibus diximus nostram intencionem super illo scandalo prouincialis, de quo fuerant conquesti dominis electo et clero Brune; maxime illi de maiori ecclesia, qui fuerunt multum gauisi et consolati de nostro proposito. Ad statim commisimus pro execucione huiusmodi correccionis vices nostras dominis auditori et magistro Thome Halzebach, ut audirent testes, et facerent alia circa hanc materiam neccessaria. Conclusimus preterea eadem die post prandium seu cenam visitare mona- sterium monialium ordinis predicatorum in ciuitate situm. Quibus sic peractis, nobis aliis recedentibus ad domos proprias, domini auditor et magister Thomas ceperunt audire aliquos testes ex ciuibus prefatis in domo domini Constanciensis. Eodem die post meridiem iuimus ad monasterium memoratum monialium, assumptis nobiscum preposito ecclesie sancti Petri et aliquibus notabilibus viris. Comparentibus autem coram nobis priorissa et monialibus, ac exortacione ad bonos mores habita, ac significata causa nostri aduentus, ibi cepimus ad viam inquisicionis super scelere perpe- trato per vnam ipsarum cum prouinciali Boemie procedere, et primo ad priorissam, con- sequenter ad vnam de senioribus, tercio ad ream; de quarum deposicionibus, preuio semper iuramento, in registro super hoc confecto habite sunt notule. Et primis duabus deponentibus, quod illa tercia, que Margareta dicitur, pepererat, et erat infamia comunis, quod de prouinciali antedicto, et pro hoc habebant coniecturas magnas, tercia, scilicet rea, a principio licet esset confessata, quod pepererat extra monasterium, nec prodere vellet de quo, sed esset mentita, quod de quodam laico, tamen postmodum confessata est clare, quod de prouinciali etc. Sabbati, 4° eiusdem, domini auditor et magister Thomas iuerunt de mane ad illud monasterium, et examinauerunt quatuor moniales de senioribus, post iam examinatas priorissam et alteram (de earum deposicionibus patet in registro); que aut saltem alique earum plene confessate sunt rei seriem et veritatem. Eodem die post vesperas solemnitatis Penthecostes, per dominum Constanciensem celebratas, congregati in domo domini Constanciensis prefati deliberauimus in presencia dominorum electi, prepositi et aliquorum canonicorum procedere ad citandum prouincialem, et decreuimus ipsum citandum in suo monasterio Brune, in Olomucensi ciuitate in prefate ciuitatis monasterio et in Zneuma, decretataque est citacio. Die Lune, 6° eiusdem, post meridiem dominus auditor proposuit, quod non 6. Jun. videbatur expediens nos intromittere de visitacione conventus predicatorum et aliorum monasteriorum, saltem modo, quia non esset opus leue, nec vnius diei, sed multorum, et hoc posset prestare impedimentum principali negocio, pro quo sumus destinati; vel 3. Jun. 4. Jun. 1435. 70 -
Liber de Legationibus. 335 esse valde gratam, et ciuibus eciam hac eadem die daturos responsum iuxta nostra con- silia; quod placuit nobis. Accersitis notariis, eisdem nostram potestatem, a sacro concilio nobis attributam, per vnum ex illis legi fecimus et publicari, et in continenti vi illius potestatis interdictum in hoc loco suspendimus, si aliquod sit, aut in futurum esse deberet propter aduentum Boemorum, quamdiu hic erimus et per 15. dies post nostrum recessum. De quo fuerunt multum grati; et ipsis a nobis cum graciarum accione recedentibus factum est, ut consules ciuitatis ipsa die, ut credimus, receperunt per eos responsum super interrogatis ab eis et in querimoniam deductis. Die Veneris, 3° eiusdem mensis, venerunt quidam consules et ciues Brunenses ad domum domini episcopi Constanciensis. Quibus diximus nostram intencionem super illo scandalo prouincialis, de quo fuerant conquesti dominis electo et clero Brune; maxime illi de maiori ecclesia, qui fuerunt multum gauisi et consolati de nostro proposito. Ad statim commisimus pro execucione huiusmodi correccionis vices nostras dominis auditori et magistro Thome Halzebach, ut audirent testes, et facerent alia circa hanc materiam neccessaria. Conclusimus preterea eadem die post prandium seu cenam visitare mona- sterium monialium ordinis predicatorum in ciuitate situm. Quibus sic peractis, nobis aliis recedentibus ad domos proprias, domini auditor et magister Thomas ceperunt audire aliquos testes ex ciuibus prefatis in domo domini Constanciensis. Eodem die post meridiem iuimus ad monasterium memoratum monialium, assumptis nobiscum preposito ecclesie sancti Petri et aliquibus notabilibus viris. Comparentibus autem coram nobis priorissa et monialibus, ac exortacione ad bonos mores habita, ac significata causa nostri aduentus, ibi cepimus ad viam inquisicionis super scelere perpe- trato per vnam ipsarum cum prouinciali Boemie procedere, et primo ad priorissam, con- sequenter ad vnam de senioribus, tercio ad ream; de quarum deposicionibus, preuio semper iuramento, in registro super hoc confecto habite sunt notule. Et primis duabus deponentibus, quod illa tercia, que Margareta dicitur, pepererat, et erat infamia comunis, quod de prouinciali antedicto, et pro hoc habebant coniecturas magnas, tercia, scilicet rea, a principio licet esset confessata, quod pepererat extra monasterium, nec prodere vellet de quo, sed esset mentita, quod de quodam laico, tamen postmodum confessata est clare, quod de prouinciali etc. Sabbati, 4° eiusdem, domini auditor et magister Thomas iuerunt de mane ad illud monasterium, et examinauerunt quatuor moniales de senioribus, post iam examinatas priorissam et alteram (de earum deposicionibus patet in registro); que aut saltem alique earum plene confessate sunt rei seriem et veritatem. Eodem die post vesperas solemnitatis Penthecostes, per dominum Constanciensem celebratas, congregati in domo domini Constanciensis prefati deliberauimus in presencia dominorum electi, prepositi et aliquorum canonicorum procedere ad citandum prouincialem, et decreuimus ipsum citandum in suo monasterio Brune, in Olomucensi ciuitate in prefate ciuitatis monasterio et in Zneuma, decretataque est citacio. Die Lune, 6° eiusdem, post meridiem dominus auditor proposuit, quod non 6. Jun. videbatur expediens nos intromittere de visitacione conventus predicatorum et aliorum monasteriorum, saltem modo, quia non esset opus leue, nec vnius diei, sed multorum, et hoc posset prestare impedimentum principali negocio, pro quo sumus destinati; vel 3. Jun. 4. Jun. 1435. 70 -
Strana 556
556 Aegidii Carlerii, 7. Jun. 8. Jun. forte ceptam visitacionem et reformacionem oporteret dimittere infectam, quod esset multum indecens nobis. Ista aduertencia placuit nobis, et conclusimus non nos intromittere de reformacione conuentuum et monasteriorum Brune propter causas tactas, saltem ad presens; sed quod visitemus conuentus mendicancium, et fratres moneamus et exhortemur, ut uiuant secundum instituta ordinum suorum; de multis informemus eos, quomodo viuere debeant, et inter alia, quod non sic permittant mulieres interesse choro suo, dum diuina celebrantur, quod scilicet non maneant stantes aut sedentes, sed si offerre volunt, illa peracta recedant de choro tunc. Et hoc ideo, quia illo die de mane dominus Constan- ciensis et domini decani Turonensis et Cameracensis iuerunt ad Agustinos ad missam maiorem, et tunc viderunt chorum eorum plenum viris et mulieribus, et plus mulieribus quam viris, eciam vsque prope altare principale, quod eis fuit scandalosum propter inde- cenciam et confusionem magnam, propter irreuerenciam diuinorum misteriorum et religio- sorum, propter eciam periculum animarum multorum. In recessu autem nostro dominus episcopus fecit priori bonam exhortacionem, ut ipse et sui ducerent vitam religiosam, et essent in formulam vite et exemplum bonorum operum omnibus laycis, et deus eis de neccessariis vite tam in habitacione, quod propter desolacionem loci dictum est, quam in reliquis prouideret; qui gratanter illam suscepit cum graciarum eeiam accione. Eodem die domini Constanciensis et auditor receperunt literas a domino Menardo de Noua domo, quas nobis aliis ostenderunt, continentes in effectu tria: primum excusabat se et alios barones de tanta dilacione aduentus sui Brunam propter obsidiones neccessarias, quas sic facere oportebat contra aduersarios Taboritas, qui volebant contra barones campos erigere; secundum quod assecurabat nos, quod esset Brune circa festum corporis Christi; tercium rogabat, ut induceremus literis nostris imperatorem, ut omnino adesset tunc, et non deficeret. Die Martis, 7 eiusdem Junii, fuimus de mane ad conuentum minorum, ad quos ante eorum missam maiorem habuimus sermonem exhortatorium, quem fecit dominus auditor, super modo viuendi eorum religiose, et se habendi in diuino seruicio, et multis aliis; quo facto quilibet nostrum aliqua dixit successiue ad confirmacionem propositorum. Ipso die in missa vidimus magnam inordinacionem in cultu diuino eorumdem, cum paucitate fratrum nimia magnam confusionem in choro tunc propter plurimum populum laicum, et signanter mulierum, ita ut vix fratribus superesset locus ad cantandum in medio chori. De quo turbati sumus non parum, et plus quam die precedenti, quanto maior concursus mulierum visus est, quam die hesterno ; et cum super prouisione, ne mulieres sic passim manerent in choro, verbum faceremus, nisi sunt se excusare per organum, ut credo, gardiani, cui replicauimus satis. Die Mercurii, &° eiusdem, de mane iuimus ad conuentum predicatorum Brunensem. Audita missa et congregatis priore et fratribus, dominus auditor fecit exhortacionem eis, satis conformem precedenti facte minoribus, ad hunc finem, ut emendarent defectus suos secundum religionis eorum statuta et obseruancias; et licet hoc debeant omni tempore facere, tamen nunc maxime, cum instat tempus conuencionis Boemorum coram imperatore ad talem finem salutarem, que est reuocacio deuiancium, vnio separatorum, salus et vera cognicio errancium, propter multa magis nunc quam alias, primo quia nunc maxime gracia dei indigemus ad fines istos memoratos, secundo propter multorum assistenciam 1435.
556 Aegidii Carlerii, 7. Jun. 8. Jun. forte ceptam visitacionem et reformacionem oporteret dimittere infectam, quod esset multum indecens nobis. Ista aduertencia placuit nobis, et conclusimus non nos intromittere de reformacione conuentuum et monasteriorum Brune propter causas tactas, saltem ad presens; sed quod visitemus conuentus mendicancium, et fratres moneamus et exhortemur, ut uiuant secundum instituta ordinum suorum; de multis informemus eos, quomodo viuere debeant, et inter alia, quod non sic permittant mulieres interesse choro suo, dum diuina celebrantur, quod scilicet non maneant stantes aut sedentes, sed si offerre volunt, illa peracta recedant de choro tunc. Et hoc ideo, quia illo die de mane dominus Constan- ciensis et domini decani Turonensis et Cameracensis iuerunt ad Agustinos ad missam maiorem, et tunc viderunt chorum eorum plenum viris et mulieribus, et plus mulieribus quam viris, eciam vsque prope altare principale, quod eis fuit scandalosum propter inde- cenciam et confusionem magnam, propter irreuerenciam diuinorum misteriorum et religio- sorum, propter eciam periculum animarum multorum. In recessu autem nostro dominus episcopus fecit priori bonam exhortacionem, ut ipse et sui ducerent vitam religiosam, et essent in formulam vite et exemplum bonorum operum omnibus laycis, et deus eis de neccessariis vite tam in habitacione, quod propter desolacionem loci dictum est, quam in reliquis prouideret; qui gratanter illam suscepit cum graciarum eeiam accione. Eodem die domini Constanciensis et auditor receperunt literas a domino Menardo de Noua domo, quas nobis aliis ostenderunt, continentes in effectu tria: primum excusabat se et alios barones de tanta dilacione aduentus sui Brunam propter obsidiones neccessarias, quas sic facere oportebat contra aduersarios Taboritas, qui volebant contra barones campos erigere; secundum quod assecurabat nos, quod esset Brune circa festum corporis Christi; tercium rogabat, ut induceremus literis nostris imperatorem, ut omnino adesset tunc, et non deficeret. Die Martis, 7 eiusdem Junii, fuimus de mane ad conuentum minorum, ad quos ante eorum missam maiorem habuimus sermonem exhortatorium, quem fecit dominus auditor, super modo viuendi eorum religiose, et se habendi in diuino seruicio, et multis aliis; quo facto quilibet nostrum aliqua dixit successiue ad confirmacionem propositorum. Ipso die in missa vidimus magnam inordinacionem in cultu diuino eorumdem, cum paucitate fratrum nimia magnam confusionem in choro tunc propter plurimum populum laicum, et signanter mulierum, ita ut vix fratribus superesset locus ad cantandum in medio chori. De quo turbati sumus non parum, et plus quam die precedenti, quanto maior concursus mulierum visus est, quam die hesterno ; et cum super prouisione, ne mulieres sic passim manerent in choro, verbum faceremus, nisi sunt se excusare per organum, ut credo, gardiani, cui replicauimus satis. Die Mercurii, &° eiusdem, de mane iuimus ad conuentum predicatorum Brunensem. Audita missa et congregatis priore et fratribus, dominus auditor fecit exhortacionem eis, satis conformem precedenti facte minoribus, ad hunc finem, ut emendarent defectus suos secundum religionis eorum statuta et obseruancias; et licet hoc debeant omni tempore facere, tamen nunc maxime, cum instat tempus conuencionis Boemorum coram imperatore ad talem finem salutarem, que est reuocacio deuiancium, vnio separatorum, salus et vera cognicio errancium, propter multa magis nunc quam alias, primo quia nunc maxime gracia dei indigemus ad fines istos memoratos, secundo propter multorum assistenciam 1435.
Strana 557
Liber de Legationibus. 557 extraneorum, ne illi scandalizentur etc., tercio ne et Boemi, detrahentes clero et presertim religioni, retrahantur a sua conuersione, videntes offensas notorias, sed pocius videntes bona opera, glorificent deum in die visionis, ut dicit Petrus apostolus, I. Petri 2°; et multa in hanc sentenciam adduxit. In speciali actum est, ad consilium quorumdam nostrum, de inordinacione proueniente propter assistenciam feminarum in choro tempore diuini officii et eciam laycorum, de inmoderata voce in cantando, de simbolo, quod cum ore et corde humano debeat publice profiteri, cantatum fuit in organis. Surrexit quidam senex inter fratres, qui gracias agens imprimis de bona exhortacione et salutari facta per nos, dixit, in omnibus concernentibus regularem obseruanciam et eciam in omnibus quasi articulis per nos tactis volebant se emendare iuxta posse suum. Actum erat de mendicitate sua, ut non permitterent fratres vagari per ciuitatem tempore congregacionis, nisi quantum neccessitas exigeret etc. Ad quod dixerunt, quod consueuerunt visitare dominos et barones, cum hic congregantur, ad se eis recommendandum, et petendum sanctam ele- mosinam; et quod debet eos mendicare attenta eorum paupertate et paucitate reddituum. De ingressu laycorum in chorum tempore diuini seruicii, et maxime feminarum, dixit, quod per se non possent ponere remedium, sed oporteret per superiorem, et quod illi de maiori ecclesia et aliis idem facerent, et alia adiecit circa istam materiam. Ad que diximus ad primum, quod non erat intencionis nostre prohibere, ne mendicarent, sed tantum quod non peterent elemosinas a Boemis malis, ecclesiasticos, maxime religiosos, persequentibus. Ad vitandum omnia inconueniencia exemplificauimus de confusione cuiusdam de ordine heremitarum sancti Augustini, quam a quodam sacerdote Boemo malo susceperat in Ratis- pona, cum iuisset mendicatum dictus religiosus ad illos Boemos, cum quibus erat ipse sacerdos. Quantum ad secundum diximus, quod volebamus prouidere alibi sicut hic, ita quod vbique, quantum racio dictat, prouideretur. Post multa sic et sic dicta, quidam frater Judocus, lector istius conuentus predicatorum, fecit verbum de scandalo, quod paciebantur propter peccatum vnius sui superioris, quem scimus fuisse eorum prouin- cialem; et cum paucos haberent nunc consolatores, rogauit nos, ut vellemus ordinem eorum habere fauorabiliter recommissum et fratres, dando eis consilium et auxilium in tempore neccessitatis. Et consequenter descendendo ad particularia petiuit duo, primum quod vellemus eis dare vnum vicarium prouincialem, qui haberet congregare prouinciam ad eligendum vnum prouincialem loco prioris prouincialis, qui recesserat, et bene videbant, quod non erat vtilis eis; secundum quod si provincialis, qui sic peccauit, veniret ad manus nostras, vellemus eis eum reddere puniendum iuxta regulas et statuta ordinis. Ad que respondimus habita prius deliberacione, primo, quod habebamus et habemus ordinem deuote nobis recomissum; parati eciam sumus eidem et fratribus prebere auxilium, con- silium et fauorem, quantum secundum deum possumus. Quoad alia duo petita diximus, quod volumus deliberare amplius, et eis postea respondere. Nam inter nos delibera- uimus expectare terminum citacionis ad videndum, si comparebit vel non, licet hanc causam suspensionis responsionis nostre non explicauerimus eisdem. Auditis istis idem frater Judocus et alii sibi assistentes rogauerunt, quod vellemus eundem prouincialem absoluere a sentencia excomunicacionis, ut per hoc speraret misericordiam inuenire a nobis, et non desperaret et fugeret a facie nostra; et hoc ideo rogabant, ut dicebant, quia habebat sigilla quorumdam prioratuum et literas reddituum ac priuilegiorum, et si fugeret cum 1435.
Liber de Legationibus. 557 extraneorum, ne illi scandalizentur etc., tercio ne et Boemi, detrahentes clero et presertim religioni, retrahantur a sua conuersione, videntes offensas notorias, sed pocius videntes bona opera, glorificent deum in die visionis, ut dicit Petrus apostolus, I. Petri 2°; et multa in hanc sentenciam adduxit. In speciali actum est, ad consilium quorumdam nostrum, de inordinacione proueniente propter assistenciam feminarum in choro tempore diuini officii et eciam laycorum, de inmoderata voce in cantando, de simbolo, quod cum ore et corde humano debeat publice profiteri, cantatum fuit in organis. Surrexit quidam senex inter fratres, qui gracias agens imprimis de bona exhortacione et salutari facta per nos, dixit, in omnibus concernentibus regularem obseruanciam et eciam in omnibus quasi articulis per nos tactis volebant se emendare iuxta posse suum. Actum erat de mendicitate sua, ut non permitterent fratres vagari per ciuitatem tempore congregacionis, nisi quantum neccessitas exigeret etc. Ad quod dixerunt, quod consueuerunt visitare dominos et barones, cum hic congregantur, ad se eis recommendandum, et petendum sanctam ele- mosinam; et quod debet eos mendicare attenta eorum paupertate et paucitate reddituum. De ingressu laycorum in chorum tempore diuini seruicii, et maxime feminarum, dixit, quod per se non possent ponere remedium, sed oporteret per superiorem, et quod illi de maiori ecclesia et aliis idem facerent, et alia adiecit circa istam materiam. Ad que diximus ad primum, quod non erat intencionis nostre prohibere, ne mendicarent, sed tantum quod non peterent elemosinas a Boemis malis, ecclesiasticos, maxime religiosos, persequentibus. Ad vitandum omnia inconueniencia exemplificauimus de confusione cuiusdam de ordine heremitarum sancti Augustini, quam a quodam sacerdote Boemo malo susceperat in Ratis- pona, cum iuisset mendicatum dictus religiosus ad illos Boemos, cum quibus erat ipse sacerdos. Quantum ad secundum diximus, quod volebamus prouidere alibi sicut hic, ita quod vbique, quantum racio dictat, prouideretur. Post multa sic et sic dicta, quidam frater Judocus, lector istius conuentus predicatorum, fecit verbum de scandalo, quod paciebantur propter peccatum vnius sui superioris, quem scimus fuisse eorum prouin- cialem; et cum paucos haberent nunc consolatores, rogauit nos, ut vellemus ordinem eorum habere fauorabiliter recommissum et fratres, dando eis consilium et auxilium in tempore neccessitatis. Et consequenter descendendo ad particularia petiuit duo, primum quod vellemus eis dare vnum vicarium prouincialem, qui haberet congregare prouinciam ad eligendum vnum prouincialem loco prioris prouincialis, qui recesserat, et bene videbant, quod non erat vtilis eis; secundum quod si provincialis, qui sic peccauit, veniret ad manus nostras, vellemus eis eum reddere puniendum iuxta regulas et statuta ordinis. Ad que respondimus habita prius deliberacione, primo, quod habebamus et habemus ordinem deuote nobis recomissum; parati eciam sumus eidem et fratribus prebere auxilium, con- silium et fauorem, quantum secundum deum possumus. Quoad alia duo petita diximus, quod volumus deliberare amplius, et eis postea respondere. Nam inter nos delibera- uimus expectare terminum citacionis ad videndum, si comparebit vel non, licet hanc causam suspensionis responsionis nostre non explicauerimus eisdem. Auditis istis idem frater Judocus et alii sibi assistentes rogauerunt, quod vellemus eundem prouincialem absoluere a sentencia excomunicacionis, ut per hoc speraret misericordiam inuenire a nobis, et non desperaret et fugeret a facie nostra; et hoc ideo rogabant, ut dicebant, quia habebat sigilla quorumdam prioratuum et literas reddituum ac priuilegiorum, et si fugeret cum 1435.
Strana 558
558 Aegidii Carlerii, 9. Jun. illis, facerent iacturam grauem nimis. Addiderunt, quod vnus frater senex erat iturus Zneumam, si forte posset sibi suadere, ut veniret Brunam iusticiam recepturus; et posset recuperare dicta priuilegia et literas reddituum ac sigilla. Quibus diximus, super ista requesta nos velle deliberare amplius, ut super duabus precedentibus; consuluimus tamen, ut ille, qui iturus erat, laboraret pro recuperacione predictorum. Fecimus mencionem eis de quadam processione, quam faciunt quolibet anno per ciuitatem Brunensem, de qua fecerant nobis querimoniam domini electus et prepositus, et quidam alii canonici sancti Petri Brunensis nomine cleri, que videbatur deuocioni preiudicare et contra sanctimoniam religionis esse. Nam, ut ferebatur, erant multa ludicra, et contra bonos mores aliqua, ut quod esset ibi muto mire magnitudinis, quod essent vere puelle et alia multa. Qui dixerunt, quod non possent inuenire, quando incepit, nec aliquis tam senex est, qui eos de incepcione docere potuerit; rursus quod ab eis non est, quod puelle intersint huic processioni. Videbantur pretendere, quod videremus eam, post hoc, si videretur nobis aliquid esse corrigendum, erant parati corrigere. Tamen tandem dixerunt, quod vellent acquiescere nostre ordinacioni; et sic post multa recessimus ab eis, dicentes, quod infor- macionem de ista processione acciperemus ; post hoc diceremus, quid agendum. Eodem die post meridiem dominus auditor et magister Thomas iuerunt ad mona- sterium monialium, suam informacionem super isto crimine perpetrato per prouincialem et Margaretam completuri. Ipso die recepimus duas literas domini imperatoris nobis directas, vnam de vi' Junii, aliam de vn’ eiusdem. In prima ostendebat causas, cur non comparuit hic in die assignato alias in Posonio, et quod erat paratus hic esse, quando sciret Boemos venisse huc; ideo rogabat nos, ut si aliquid sciremus de eorum aduentu, non tardaremus sibi significare, nam sine defectu hoc scito huc veniret. In secunda dixit, se illo sero habere literas, et esse certificatum de aduentu Boemorum circa festum corporis Christi, ideo sine defectu eciam hic adesse disponeret illo tempore. Die Jouis, 9“ eiusdem, domini electus Olomucensis, prepositus sancti Petri et quidam alii accesserunt ad nos ante prandium, exhibentes nobis statuta sinodalia et pro- uincialia, que transgrediuntur mendicantes, maxime in hoc, quod omnes presbiteri, eciam non presentati dyocesano, absoluunt ad se venientes; item quod absoluunt de omnibus casibus reseruatis episcopis; item quod ministrant sacramenta ecclesiastica sine licencia plebani parochianis ; item quod recipiunt sepulturas absque dando porcionem canonicam etc. Exhibuerunt eciam quandam cedulam continentem certos defectus : primus de processione predicatorum, de qua superius habita est mencio, secundus de quadam supersticione apud minores, quam faciunt layci et ipsi paciuntur, videlicet quod est quedam ymago, cuius capiti imponunt crinalia *) sua, et per hoc putant se a dolore capitis toto anno liberari, et in isto est tumultus adeo, ut divinus cultus impediatur; tercius quod apud eosdem minores in vigilia natiuitatis beati Johannis Baptiste post vesperas veniunt layci, viri et mulieres, et ducunt choreas in orto ambitus illorum, in quo tamen fidelium iacent multa corpora; adhuc sunt aliqui, vel est aliquis etc. Propositis istis et explicatis pro parte domini electi confirmati et cleri sui, diximus habita inter nos deliberacione, quod super 1435. *) Notatur in margine Cod.: „Crinalia sunt serta, seu capelli.“
558 Aegidii Carlerii, 9. Jun. illis, facerent iacturam grauem nimis. Addiderunt, quod vnus frater senex erat iturus Zneumam, si forte posset sibi suadere, ut veniret Brunam iusticiam recepturus; et posset recuperare dicta priuilegia et literas reddituum ac sigilla. Quibus diximus, super ista requesta nos velle deliberare amplius, ut super duabus precedentibus; consuluimus tamen, ut ille, qui iturus erat, laboraret pro recuperacione predictorum. Fecimus mencionem eis de quadam processione, quam faciunt quolibet anno per ciuitatem Brunensem, de qua fecerant nobis querimoniam domini electus et prepositus, et quidam alii canonici sancti Petri Brunensis nomine cleri, que videbatur deuocioni preiudicare et contra sanctimoniam religionis esse. Nam, ut ferebatur, erant multa ludicra, et contra bonos mores aliqua, ut quod esset ibi muto mire magnitudinis, quod essent vere puelle et alia multa. Qui dixerunt, quod non possent inuenire, quando incepit, nec aliquis tam senex est, qui eos de incepcione docere potuerit; rursus quod ab eis non est, quod puelle intersint huic processioni. Videbantur pretendere, quod videremus eam, post hoc, si videretur nobis aliquid esse corrigendum, erant parati corrigere. Tamen tandem dixerunt, quod vellent acquiescere nostre ordinacioni; et sic post multa recessimus ab eis, dicentes, quod infor- macionem de ista processione acciperemus ; post hoc diceremus, quid agendum. Eodem die post meridiem dominus auditor et magister Thomas iuerunt ad mona- sterium monialium, suam informacionem super isto crimine perpetrato per prouincialem et Margaretam completuri. Ipso die recepimus duas literas domini imperatoris nobis directas, vnam de vi' Junii, aliam de vn’ eiusdem. In prima ostendebat causas, cur non comparuit hic in die assignato alias in Posonio, et quod erat paratus hic esse, quando sciret Boemos venisse huc; ideo rogabat nos, ut si aliquid sciremus de eorum aduentu, non tardaremus sibi significare, nam sine defectu hoc scito huc veniret. In secunda dixit, se illo sero habere literas, et esse certificatum de aduentu Boemorum circa festum corporis Christi, ideo sine defectu eciam hic adesse disponeret illo tempore. Die Jouis, 9“ eiusdem, domini electus Olomucensis, prepositus sancti Petri et quidam alii accesserunt ad nos ante prandium, exhibentes nobis statuta sinodalia et pro- uincialia, que transgrediuntur mendicantes, maxime in hoc, quod omnes presbiteri, eciam non presentati dyocesano, absoluunt ad se venientes; item quod absoluunt de omnibus casibus reseruatis episcopis; item quod ministrant sacramenta ecclesiastica sine licencia plebani parochianis ; item quod recipiunt sepulturas absque dando porcionem canonicam etc. Exhibuerunt eciam quandam cedulam continentem certos defectus : primus de processione predicatorum, de qua superius habita est mencio, secundus de quadam supersticione apud minores, quam faciunt layci et ipsi paciuntur, videlicet quod est quedam ymago, cuius capiti imponunt crinalia *) sua, et per hoc putant se a dolore capitis toto anno liberari, et in isto est tumultus adeo, ut divinus cultus impediatur; tercius quod apud eosdem minores in vigilia natiuitatis beati Johannis Baptiste post vesperas veniunt layci, viri et mulieres, et ducunt choreas in orto ambitus illorum, in quo tamen fidelium iacent multa corpora; adhuc sunt aliqui, vel est aliquis etc. Propositis istis et explicatis pro parte domini electi confirmati et cleri sui, diximus habita inter nos deliberacione, quod super 1435. *) Notatur in margine Cod.: „Crinalia sunt serta, seu capelli.“
Strana 559
Liber de Legationibus. 559 istis statutis volebamus deliberare, postea eis respondere; super defectibus propositis eciam volebamus prouidere. Die Veneris, 10* eiusdem, iuimus ad conuentum Augustinensem, et proposuimus in effectu eadem, que predieatoribus et minoribus. Qui responderunt, se velle emendare suos defectus pro posse; rogauerunt autem nos super sermone ordinato per nos fiendo Dominica sancte trinitatis, quod si esset possibile, differretur alio die propter nouam missam dicendam in conuentu eorum, attento quod non esset alius sermo a nostro. Quibus respondimus, quod non poterat differri sermo noster propter multa, sed fieret satis mane; et post hoc diceretur noua missa eorum, et possent habere sermonem in domo sua; et sic ab eis recessimus. Eodem die statim post domini electus, prepositus et duo alii venerunt ad nos. Dominus prepositus exposuit, quod habebat processum contra quemdam abbatem Premonstratensem prope hane ciuitatem super certis decimis , piscacionibus ete., pendentem coram officiali Patauiensi in Wienna. Petebat, quod vellemus reuocare causam istam ad nos, quia timebat de subornaeione iudieis per munera et propinas; aut quod vellemus inducere dietum abbatem, ut eligerent sibi aliquos amicabiles compositores et arbitros ipse abbas et prepositus, absque expensis super sua controuersia; et pro eodem preposito rogauit dominus electus, affirmans, quod esset sibi neecessarius etc. Habita inter nos deliberacione diximus, quod primum non poteramus facere propter decre- talem obuiantem, dicentem, quod causam commissam a sede apostolica iudex delegatus non potest regocare; sed duas vias ei offerebamus, scilicet scribere officiali predicto, quod haberet causam prepositi in iusticia recommissam, et quod induceremus abbatem illum ad viam amiealem. Postea deliberacione habita, dominus electus primo regraciatus est nobis de bona voluntate nostra in hac materia; deinde prepositus eciam regraciatus est de eadem. Consequenter dixit, quod optabat, ut induceremus illum abbatem ad viam amieabilem arbitrorum etc., et si non vellet eam aceipere, quod scriberetur officiali Pata- uiensi prefato. Eodem die post meridiem accessit ad nos prefatus abbas, mandatus per dominum eleetum, cui suasimus viam amieabilem coneordie inter ipsum et prepositum saneti Petri. Qui primo dixit, quod: darentur ei 14. dies, infra quos posset loqui cum fratribus suis dispersis; postea daret responsum, nam sine eis non poterat. Cui fuit replicatum, quod imo poterat, eum nostra peticio esset pro bono suo et monasterii. Si enim habebat ius, sibi per hane viam conseruaretur, et cicius illud assequeretur; si non, eciam non faceret misias et impensas; et ideo non oportebat super consilium accipere ab aliquo. Tandem eum ille plura diceret, dictum est ei, quod hac nocte cogitaret, et cras daret responsum nobis; et sic eum dimisimus abire, ei dicentes, quod illud responsum daret domino electo, aut domino auditori. Sabbati, 11* eiusdem, dominus Constanciensis celebrauit ordines in ecclesia saneti Petri. Eodem die post vesperas domini, electus et confirmatus Olomucensis et prepo- situs saneti Petri eum quibusdam aliis nobis per organum dicti prepositi exposuerunt, quod vltra casus, nuper nobis datos in quadam cedula super defectibus quorumdam reli- giosorum Brunensium, est quidam alter, qui videtur supersticiosus, scilicet quod quidam 1435. 10. Jun. 11. Jun.
Liber de Legationibus. 559 istis statutis volebamus deliberare, postea eis respondere; super defectibus propositis eciam volebamus prouidere. Die Veneris, 10* eiusdem, iuimus ad conuentum Augustinensem, et proposuimus in effectu eadem, que predieatoribus et minoribus. Qui responderunt, se velle emendare suos defectus pro posse; rogauerunt autem nos super sermone ordinato per nos fiendo Dominica sancte trinitatis, quod si esset possibile, differretur alio die propter nouam missam dicendam in conuentu eorum, attento quod non esset alius sermo a nostro. Quibus respondimus, quod non poterat differri sermo noster propter multa, sed fieret satis mane; et post hoc diceretur noua missa eorum, et possent habere sermonem in domo sua; et sic ab eis recessimus. Eodem die statim post domini electus, prepositus et duo alii venerunt ad nos. Dominus prepositus exposuit, quod habebat processum contra quemdam abbatem Premonstratensem prope hane ciuitatem super certis decimis , piscacionibus ete., pendentem coram officiali Patauiensi in Wienna. Petebat, quod vellemus reuocare causam istam ad nos, quia timebat de subornaeione iudieis per munera et propinas; aut quod vellemus inducere dietum abbatem, ut eligerent sibi aliquos amicabiles compositores et arbitros ipse abbas et prepositus, absque expensis super sua controuersia; et pro eodem preposito rogauit dominus electus, affirmans, quod esset sibi neecessarius etc. Habita inter nos deliberacione diximus, quod primum non poteramus facere propter decre- talem obuiantem, dicentem, quod causam commissam a sede apostolica iudex delegatus non potest regocare; sed duas vias ei offerebamus, scilicet scribere officiali predicto, quod haberet causam prepositi in iusticia recommissam, et quod induceremus abbatem illum ad viam amiealem. Postea deliberacione habita, dominus electus primo regraciatus est nobis de bona voluntate nostra in hac materia; deinde prepositus eciam regraciatus est de eadem. Consequenter dixit, quod optabat, ut induceremus illum abbatem ad viam amieabilem arbitrorum etc., et si non vellet eam aceipere, quod scriberetur officiali Pata- uiensi prefato. Eodem die post meridiem accessit ad nos prefatus abbas, mandatus per dominum eleetum, cui suasimus viam amieabilem coneordie inter ipsum et prepositum saneti Petri. Qui primo dixit, quod: darentur ei 14. dies, infra quos posset loqui cum fratribus suis dispersis; postea daret responsum, nam sine eis non poterat. Cui fuit replicatum, quod imo poterat, eum nostra peticio esset pro bono suo et monasterii. Si enim habebat ius, sibi per hane viam conseruaretur, et cicius illud assequeretur; si non, eciam non faceret misias et impensas; et ideo non oportebat super consilium accipere ab aliquo. Tandem eum ille plura diceret, dictum est ei, quod hac nocte cogitaret, et cras daret responsum nobis; et sic eum dimisimus abire, ei dicentes, quod illud responsum daret domino electo, aut domino auditori. Sabbati, 11* eiusdem, dominus Constanciensis celebrauit ordines in ecclesia saneti Petri. Eodem die post vesperas domini, electus et confirmatus Olomucensis et prepo- situs saneti Petri eum quibusdam aliis nobis per organum dicti prepositi exposuerunt, quod vltra casus, nuper nobis datos in quadam cedula super defectibus quorumdam reli- giosorum Brunensium, est quidam alter, qui videtur supersticiosus, scilicet quod quidam 1435. 10. Jun. 11. Jun.
Strana 560
560 Aegidii Carlerii, 12. Jun. religiosi dicunt se habere de ligno sancte crucis, et illud ponunt in calice, infunduntque vinum, et dantes illud bibere credunt sumentes liberari ab infirmitatibus, specialiter a febribus. Sed quoniam satis nude referebat, nam circumstancias que facerent actum talem supersticiosum non dixit, nisi quod dant hoc ante ortum solis, innuentes, quod alia hora non haberet hic potus talem vigorem, diximus, quod daret illum casum, sicut fecerat quosdam alios, in scriptis cum circumstanciis suis, et postea haberemus deliberacionem, quid agendum. Dominica, 12° eiusdem mensis, in die sancte trinitatis venerunt barones exercitus Morauie, et nos visitarunt in domo domini episcopi Constanciensis cum affabili collocu- cione, nos cum honore suscipiendo, collaudando labores sacri concilii et nostros, et rogantes nos de continuacione, sperantes, quod per medium illorum pax et vnio melius consequetur finem suum, quam per gladium; offerentes tamen se ad cooperandum nobis pro posse suo. Quibus respondimus, quod ostendebant se bonos filios ecclesie, qui eidem sacro concilio et nobis se offerebant et nos visitabant, quodque nos laboraremus fideliter in istis iuxta nobis iniuncta a sacro concilio. Eodem die ante missam magister Thomas fecit sermonem ad populum ex nostra deliberacione, exhortando populum ipsum, ut non accederent de cetero, et maxime femine, ad altare et chorum, dum diuina celebrantur, nisi pro deuocione sua ad offe- rendum, orandum breuiter, aut comunicandum; colorauit hoc auctoritatibus et persua- sionibus. 1435. 13. Jun. Eodem die post vesperas congregati pro execucione pridem agitatorum super monasteriis monialium ordinis predicatorum et virorum eiusdem ordinis ac aliorum mendi- cancium, ne tempore, quo debebimus laborare in principalibus nobis commissis, rebus impediremur ab istis, deliberauimus vocare quosdam de consulibus, et eis narrare nostram intencionem super clausura monasterii monialium memoratarum, et ut illi aliis referrent, et sic sciremus intencionem consulum; et si vellent prestare auxilium et illas paucas, que essent neccessarie, facere misias, deputauimus decanum Cameracensem et magistrum Thomam ad videndum habitudinem monasterii predicti, quomodo claudi debebit etc.; item quod imponeretur illi lapse moniali in peccatum carnis penitencia salutaris. Deliberauimus eisdem vocatis de consulatu abusus disconuenientes, que fiunt in domo minorum, narrare, ut et ipsi sint auxilio, ne de cetero fiant. Preterea et de processione predicatorum ista sic eis significare decreuimus, ut nostre ordinaciones sint stabiles, et non sit aliqua efficax repugnancia. Dixerunt aliqui ex nobis eodem contextu, quomodo vocarentur mendicantes, quibus interdicerentur isti abusus, quod fieret verbum eisdem de preuaricacione per eos statutorum prouincialium et sinodalium. Alii dixerunt, quod non expediebat hanc materiam (tractare), in qua est difficultas et cadet responsio et quasi defensio quoad aliqua eorum, puta quoad porcionem canonicam pro sepulturis, cum illa, de qua non est difficultas; sed primo facilia sunt expedienda, deinde ad difficilia erit transitus. Die Lune de mane, 13° eiusdem, venerunt tres de consulatu ad nos, quos die precedenti vocaueramus. Quibus dominus auditor explicauit causam vocacionis, scilicet super clausura monasterii prefati monialium, super excessu choree, que fit in vigilia beati Johannis in domo minorum in orto claustri; super processione predicatorum cum ridi- culis, de quibus omnibus supra fit mencio; et super eo, quod layci et presertim femine
560 Aegidii Carlerii, 12. Jun. religiosi dicunt se habere de ligno sancte crucis, et illud ponunt in calice, infunduntque vinum, et dantes illud bibere credunt sumentes liberari ab infirmitatibus, specialiter a febribus. Sed quoniam satis nude referebat, nam circumstancias que facerent actum talem supersticiosum non dixit, nisi quod dant hoc ante ortum solis, innuentes, quod alia hora non haberet hic potus talem vigorem, diximus, quod daret illum casum, sicut fecerat quosdam alios, in scriptis cum circumstanciis suis, et postea haberemus deliberacionem, quid agendum. Dominica, 12° eiusdem mensis, in die sancte trinitatis venerunt barones exercitus Morauie, et nos visitarunt in domo domini episcopi Constanciensis cum affabili collocu- cione, nos cum honore suscipiendo, collaudando labores sacri concilii et nostros, et rogantes nos de continuacione, sperantes, quod per medium illorum pax et vnio melius consequetur finem suum, quam per gladium; offerentes tamen se ad cooperandum nobis pro posse suo. Quibus respondimus, quod ostendebant se bonos filios ecclesie, qui eidem sacro concilio et nobis se offerebant et nos visitabant, quodque nos laboraremus fideliter in istis iuxta nobis iniuncta a sacro concilio. Eodem die ante missam magister Thomas fecit sermonem ad populum ex nostra deliberacione, exhortando populum ipsum, ut non accederent de cetero, et maxime femine, ad altare et chorum, dum diuina celebrantur, nisi pro deuocione sua ad offe- rendum, orandum breuiter, aut comunicandum; colorauit hoc auctoritatibus et persua- sionibus. 1435. 13. Jun. Eodem die post vesperas congregati pro execucione pridem agitatorum super monasteriis monialium ordinis predicatorum et virorum eiusdem ordinis ac aliorum mendi- cancium, ne tempore, quo debebimus laborare in principalibus nobis commissis, rebus impediremur ab istis, deliberauimus vocare quosdam de consulibus, et eis narrare nostram intencionem super clausura monasterii monialium memoratarum, et ut illi aliis referrent, et sic sciremus intencionem consulum; et si vellent prestare auxilium et illas paucas, que essent neccessarie, facere misias, deputauimus decanum Cameracensem et magistrum Thomam ad videndum habitudinem monasterii predicti, quomodo claudi debebit etc.; item quod imponeretur illi lapse moniali in peccatum carnis penitencia salutaris. Deliberauimus eisdem vocatis de consulatu abusus disconuenientes, que fiunt in domo minorum, narrare, ut et ipsi sint auxilio, ne de cetero fiant. Preterea et de processione predicatorum ista sic eis significare decreuimus, ut nostre ordinaciones sint stabiles, et non sit aliqua efficax repugnancia. Dixerunt aliqui ex nobis eodem contextu, quomodo vocarentur mendicantes, quibus interdicerentur isti abusus, quod fieret verbum eisdem de preuaricacione per eos statutorum prouincialium et sinodalium. Alii dixerunt, quod non expediebat hanc materiam (tractare), in qua est difficultas et cadet responsio et quasi defensio quoad aliqua eorum, puta quoad porcionem canonicam pro sepulturis, cum illa, de qua non est difficultas; sed primo facilia sunt expedienda, deinde ad difficilia erit transitus. Die Lune de mane, 13° eiusdem, venerunt tres de consulatu ad nos, quos die precedenti vocaueramus. Quibus dominus auditor explicauit causam vocacionis, scilicet super clausura monasterii prefati monialium, super excessu choree, que fit in vigilia beati Johannis in domo minorum in orto claustri; super processione predicatorum cum ridi- culis, de quibus omnibus supra fit mencio; et super eo, quod layci et presertim femine
Strana 561
Liber de Legationibus. 561 non maneant stantes aut sedentes in choro, aut ageniculate, dum diuina celebrantur, de quo factus fuit sermo heri; ceterum videretur honestum, quod in tota ciuitate Bruna non fieret nisi vna processio in die sacramenti, hoc enim videretur honestius et reuerencius, quam fieri tot, quot sunt parochie; et propter hanc racionem in multis regionibus obser- uatur illud, quod eciam in magnis illarum ciuitatibus fit vnica processio die illa. Qui habita inter se paululum deliberacione dixerunt, quod non poterant dare nobis super istis respon- sum, sed libenter referrent consulibus. Quos rogauimus, ut festinarent deliberare et dare responsum, quia instabat tempus, quo oporteret nos implicari principalibus materiis; preterea et quod oportebat prouidere in aliquibus istorum, puta processione predicatorum. Illi autem dixerunt, quod hodie haberemus a dominis consulibus responsum. Eodem die de mane dominus auditor ex nostra deliberacione fecit exhortacionem ad clerum congregatum in ecclesia maiori, cuius thema fuit: "Obsecro vos itaque fratres per misericordiam dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viuentem, sanctam, deo placentem, racionabile obsequium; et nolite conformari huic seculo, sed reformamini in nouitate sensus vestri, ut probetis que sit voluntas dei bona, et beneplacens, et perfecta.“ Rom. 12°. Assumpsit illud, quia sequitur statim finem epistole de trinitate; deduxit singula membra thematis pulcre ad reformacionem morum cleri, et omnem honeste ac virtuose vite conuersacionem, et maxime diebus istis, quia cum instet tempus congrega- cionis, et si semper, tamen maxime nunc indigemus, ut diuina miseracio sit nobis, eis et omnibus fidelibus propicia, quam inuenire poterimus per oraciones cleri et ipsius bona opera, ieiunia, oraciones et elemosinas, ac reliqua. Descendisset ad multa particularia, sicut conceperamus ; sed non fuit expediens, quia accesserant multi layci, eciam barones quidam et nobiles, licet non vocati, quos commode non poteramus facere abscedere, ne aliquod scandalum sequeretur. Ipso die eciam de mane facto sermone, vocauimus fratres minores ad domum reuerendi patris domini Constanciensis. Quibus venientibus, scilicet custode, gardiano et duobus fratribus de senioribus, diximus abusus relatos nobis, scilicet de chorea etc., et de supersticione, puta imposicione crinalium in capite cuiusdam ymaginis, tenentis pul- pitum vbi dicitur euangelium. Custos respondit, quod semper sibi ista displicuerant, et quod iam erant ablata; quod eciam illa ymago tolleretur in vigilia beati Johannis, ne vltra vigeret illa supersticio; et ita dixit pro fratribus gardianus. Hortati sumus eos, ut ita faciant, quia nos ista non possemus tollerare. Qui dixerunt, quod vtique ita fiet, et sic de hoc fuimus contenti. Consequenter verbum eis fecimus de statutis prouincialibus uel sinodalibus, et quomodo conqueruntur aliqui super transgressione eorum per eos, et narratis illis quatuor, de quibus supra in 9a die, dixerunt quoad punctum primum, quod non faciunt, quidquid relatum sit; quodque soli presentati audiunt confessiones et absoluunt, quodque iam presentasset domino Olomucensi, nisi quod expectauit, quod consecraretur. Quoad secundum dicunt, quod non absoluunt presentati de omnibus etc., sed sicut eis est a iure concessum et non plus, et sciunt se non habere potestatem super casibus reseruatis episcopo, nisi eis fuerit concessum ex speciali gracia ab episcopo. Ad tercium dixerunt, quod non ; sed est verum, quod in conuentu Olomucensi et adhuc vno alio, cuius nomen ignoro, ministrauerunt sacramentum eucharistie pluribus. sed hoc fuit de licencia suorum plebanorum, qui propter insultus Taboritarum non manebant in ecclesiis 1435. Scriptores I. 71
Liber de Legationibus. 561 non maneant stantes aut sedentes in choro, aut ageniculate, dum diuina celebrantur, de quo factus fuit sermo heri; ceterum videretur honestum, quod in tota ciuitate Bruna non fieret nisi vna processio in die sacramenti, hoc enim videretur honestius et reuerencius, quam fieri tot, quot sunt parochie; et propter hanc racionem in multis regionibus obser- uatur illud, quod eciam in magnis illarum ciuitatibus fit vnica processio die illa. Qui habita inter se paululum deliberacione dixerunt, quod non poterant dare nobis super istis respon- sum, sed libenter referrent consulibus. Quos rogauimus, ut festinarent deliberare et dare responsum, quia instabat tempus, quo oporteret nos implicari principalibus materiis; preterea et quod oportebat prouidere in aliquibus istorum, puta processione predicatorum. Illi autem dixerunt, quod hodie haberemus a dominis consulibus responsum. Eodem die de mane dominus auditor ex nostra deliberacione fecit exhortacionem ad clerum congregatum in ecclesia maiori, cuius thema fuit: "Obsecro vos itaque fratres per misericordiam dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viuentem, sanctam, deo placentem, racionabile obsequium; et nolite conformari huic seculo, sed reformamini in nouitate sensus vestri, ut probetis que sit voluntas dei bona, et beneplacens, et perfecta.“ Rom. 12°. Assumpsit illud, quia sequitur statim finem epistole de trinitate; deduxit singula membra thematis pulcre ad reformacionem morum cleri, et omnem honeste ac virtuose vite conuersacionem, et maxime diebus istis, quia cum instet tempus congrega- cionis, et si semper, tamen maxime nunc indigemus, ut diuina miseracio sit nobis, eis et omnibus fidelibus propicia, quam inuenire poterimus per oraciones cleri et ipsius bona opera, ieiunia, oraciones et elemosinas, ac reliqua. Descendisset ad multa particularia, sicut conceperamus ; sed non fuit expediens, quia accesserant multi layci, eciam barones quidam et nobiles, licet non vocati, quos commode non poteramus facere abscedere, ne aliquod scandalum sequeretur. Ipso die eciam de mane facto sermone, vocauimus fratres minores ad domum reuerendi patris domini Constanciensis. Quibus venientibus, scilicet custode, gardiano et duobus fratribus de senioribus, diximus abusus relatos nobis, scilicet de chorea etc., et de supersticione, puta imposicione crinalium in capite cuiusdam ymaginis, tenentis pul- pitum vbi dicitur euangelium. Custos respondit, quod semper sibi ista displicuerant, et quod iam erant ablata; quod eciam illa ymago tolleretur in vigilia beati Johannis, ne vltra vigeret illa supersticio; et ita dixit pro fratribus gardianus. Hortati sumus eos, ut ita faciant, quia nos ista non possemus tollerare. Qui dixerunt, quod vtique ita fiet, et sic de hoc fuimus contenti. Consequenter verbum eis fecimus de statutis prouincialibus uel sinodalibus, et quomodo conqueruntur aliqui super transgressione eorum per eos, et narratis illis quatuor, de quibus supra in 9a die, dixerunt quoad punctum primum, quod non faciunt, quidquid relatum sit; quodque soli presentati audiunt confessiones et absoluunt, quodque iam presentasset domino Olomucensi, nisi quod expectauit, quod consecraretur. Quoad secundum dicunt, quod non absoluunt presentati de omnibus etc., sed sicut eis est a iure concessum et non plus, et sciunt se non habere potestatem super casibus reseruatis episcopo, nisi eis fuerit concessum ex speciali gracia ab episcopo. Ad tercium dixerunt, quod non ; sed est verum, quod in conuentu Olomucensi et adhuc vno alio, cuius nomen ignoro, ministrauerunt sacramentum eucharistie pluribus. sed hoc fuit de licencia suorum plebanorum, qui propter insultus Taboritarum non manebant in ecclesiis 1435. Scriptores I. 71
Strana 562
562 Aegidii Carlerii, 14. Jun. suis parochialibus, et sic volebant, quod irent parochiali Olomich et ibi comunicarent. Cumque diceremus eis, quod si sine licencia curatorum hoc facerent, incurrerent senten- ciam excomunicacionis ipso facto, ideo bene sibi cauerent, dixerunt, quod verum est, et quod bene sibi cauere volebant. Ad quartum dixerunt, quod non est hic consuetudo, ut tradant porcionem canonicam curatis, quia priusquam funus feratur ad mendicantes, aut alibi extra ecclesiam parochialem, primo fertur ad eam et ibi componitur cum curato ; et sic hoc eis valet pro porcione canonica. Noluimus autem multum super hoc loqui propter varias opiniones doctorum circa istam materiam, et quia pacem pocius quam discidium vbique procurare cupimus; sed exhortati sumus eos, ut sint contenti terminis, quos posue- runt patres nostri, ac cum vnitate animorum curati et ipsi simul deo seruiant, et plebi proficiant ad salutem. Qui recesserunt a nobis valde humiliter et, ut videbatur, multum contenti. Ipso die venerunt quidam missi a consulibus ciuitatis ad dominum Constanciensem, significantes pro responso, quod placebant eis quatuor puncta, primo scilicet de clausura, de sublacione choree in domo minorum et processionis predicatorum, ac introitus lay- corum, maxime feminarum, in choro dum diuina celebrantur , nisi ad fines per nos expressos; sed de vltimo dixerunt, quod non poterant hoc facere. Allegauerunt duas raciones, vnam propter cereos artificiorum, quos habent in ecclesiis parochialibus, et esset difficile ordinem dare in illa processione vnica; alia racio, quia talia non possent facere sine consensu artificum, quos in stupis suis oporteret eos congregare, et non in paruo tempore hec possent expedire. Die Martis, 14° eiusdem, intrauit Brunam dominus dux Austrie et marchio Morauie, et ei obuiam iuimus; venit et cum eo dominus prepositus sancti Florini. Eodem die circa horam vesperorum decanus Cameracensis et magister Thomas de Halzbach visitauerunt monasterium monialium predicatorum in Bruna, ad videndum quomodo poterit claudi. Et visitatis pene omnibus officinis et aliis locis eiusdem domus, repererunt defectum notabilem in rota ad kokinam, per quam dantur capellanis neccessaria vite, in muro ad hostium posterius, quod est nimis bassum; in muris principalibus in orto, quia pro maiori parte non sunt, sed tantum sepes, nec multum alte, et est inter eos vna pars muri valde bassa; in fenestris ad confitendum, in fenestris collocutorii, in hostiis cellarum, in dormitorio, quia non sunt foramina, per que priorissa possit intus videre ; in defectu rote circa chorum inferiorem ad ministrandum neccessaria ad cultum diuinum; in defectu fenestre ad dandum monialibus sacramentum, propter quem defectum, dum comunicantur, oportet capellanum ascendere sursum ad chorum superiorem dominarum et ibi eas comunicare. Et istos defectus declarauerunt dicti decanus et magister Thomas deputatis ex parte ciuitatis, qui fuerunt cum ipsis, hortando, ut illos referant consulibus et ad reparandum eos inducant, ut sic sit firma et stricta clausura, et non habeant occa- sionem peccandi qualescumque moniales. Hec omnia retulerunt dicti decanus et magister Thomas suis collegis. Ipso die sero venit vnus capellanus domini ducis ad dominum Constanciensem, et deinde ad domum habitacionis domini auditoris, dicens, quod quia timet, quin aliqui barones, nobiles vel alii de Morauia excomunicati, et qui ab vnitate ecclesie recesserunt, compareant, dum coram domino suo diuina celebrabuntur, petit, quid est facturus. Super 1135.
562 Aegidii Carlerii, 14. Jun. suis parochialibus, et sic volebant, quod irent parochiali Olomich et ibi comunicarent. Cumque diceremus eis, quod si sine licencia curatorum hoc facerent, incurrerent senten- ciam excomunicacionis ipso facto, ideo bene sibi cauerent, dixerunt, quod verum est, et quod bene sibi cauere volebant. Ad quartum dixerunt, quod non est hic consuetudo, ut tradant porcionem canonicam curatis, quia priusquam funus feratur ad mendicantes, aut alibi extra ecclesiam parochialem, primo fertur ad eam et ibi componitur cum curato ; et sic hoc eis valet pro porcione canonica. Noluimus autem multum super hoc loqui propter varias opiniones doctorum circa istam materiam, et quia pacem pocius quam discidium vbique procurare cupimus; sed exhortati sumus eos, ut sint contenti terminis, quos posue- runt patres nostri, ac cum vnitate animorum curati et ipsi simul deo seruiant, et plebi proficiant ad salutem. Qui recesserunt a nobis valde humiliter et, ut videbatur, multum contenti. Ipso die venerunt quidam missi a consulibus ciuitatis ad dominum Constanciensem, significantes pro responso, quod placebant eis quatuor puncta, primo scilicet de clausura, de sublacione choree in domo minorum et processionis predicatorum, ac introitus lay- corum, maxime feminarum, in choro dum diuina celebrantur , nisi ad fines per nos expressos; sed de vltimo dixerunt, quod non poterant hoc facere. Allegauerunt duas raciones, vnam propter cereos artificiorum, quos habent in ecclesiis parochialibus, et esset difficile ordinem dare in illa processione vnica; alia racio, quia talia non possent facere sine consensu artificum, quos in stupis suis oporteret eos congregare, et non in paruo tempore hec possent expedire. Die Martis, 14° eiusdem, intrauit Brunam dominus dux Austrie et marchio Morauie, et ei obuiam iuimus; venit et cum eo dominus prepositus sancti Florini. Eodem die circa horam vesperorum decanus Cameracensis et magister Thomas de Halzbach visitauerunt monasterium monialium predicatorum in Bruna, ad videndum quomodo poterit claudi. Et visitatis pene omnibus officinis et aliis locis eiusdem domus, repererunt defectum notabilem in rota ad kokinam, per quam dantur capellanis neccessaria vite, in muro ad hostium posterius, quod est nimis bassum; in muris principalibus in orto, quia pro maiori parte non sunt, sed tantum sepes, nec multum alte, et est inter eos vna pars muri valde bassa; in fenestris ad confitendum, in fenestris collocutorii, in hostiis cellarum, in dormitorio, quia non sunt foramina, per que priorissa possit intus videre ; in defectu rote circa chorum inferiorem ad ministrandum neccessaria ad cultum diuinum; in defectu fenestre ad dandum monialibus sacramentum, propter quem defectum, dum comunicantur, oportet capellanum ascendere sursum ad chorum superiorem dominarum et ibi eas comunicare. Et istos defectus declarauerunt dicti decanus et magister Thomas deputatis ex parte ciuitatis, qui fuerunt cum ipsis, hortando, ut illos referant consulibus et ad reparandum eos inducant, ut sic sit firma et stricta clausura, et non habeant occa- sionem peccandi qualescumque moniales. Hec omnia retulerunt dicti decanus et magister Thomas suis collegis. Ipso die sero venit vnus capellanus domini ducis ad dominum Constanciensem, et deinde ad domum habitacionis domini auditoris, dicens, quod quia timet, quin aliqui barones, nobiles vel alii de Morauia excomunicati, et qui ab vnitate ecclesie recesserunt, compareant, dum coram domino suo diuina celebrabuntur, petit, quid est facturus. Super 1135.
Strana 563
Liber de Legationibus. 563 quo habuit responsum a domino Constanciensi, quod non debebat celebrare coram exco- municatis, quos sciret tales aut verisimiliter crederet; et sciebat dominum ducem ita catholicum et fidelem , quod non tristaretur de hoc, nec ad hoc faciendum dictum capel- lanum induceret; et nilominus legati concilii debebant ex deliberacione pridem habita loqui eidem, ut prouideretur. A domino auditore idem in effectu, sed lacius hoc decla- rauit, ostendendo, qualiter ab inicio tractatuum in Egra, et ambasiatarum Boemorum ad concilium in Basilea bina vice, et nunciorum sacri concilii ad Pragam bina vice, ac amba- siatorum sacri concilii et Boemorum ad Ratisponam semper fuit obseruatum, ut non comunicarent mutuo in diuinis ; et sic expresse fuit prohibitum legatis sacri concilii ab eo, et data licencia comunicandi cum Boemis in omnibus aliis, cum Boemis scilicet ab vnitate ecclesie adhuc separatis, quod dicitur, quia multi sunt iam reconciliati ecclesie. Propterea simul congregati de sero deliberauimus adire dominum ducem, et habere super hac re cum eo verbum, ut in inicio prouideatur, et non veniant post scandala. Die Mercurii, 15a Junii, deliberauimus esse prouidendum bono modo, quod barones Morauie et alii nundum vniti ecclesie non interessent diuinis nostris, et maxime in hoc festo sancti sacramenti; quodque haberetur verbum cum domino duce Austrie et marchione Morauie, ut loqueretur cum suis baronibus super hoc, ne venirent ad diuina et sequeretur aliquod scandalum, quia nos ad diuina nullatenus eos admittere possumus, donec susceperint vnitatem ecclesiasticam etc. Scientes autem, quod voluntas ducis erat, non venire ad eum totam ambasiatam sacri concilii ad cauendum de suspicionibus, misimus vnum de nostris, habiturum cum eo aut suo consilio in hac re verbum. Post hoc intelle- ximus per eundem, quod mallet, quod per alios fieret aut per nos, aut prout videretur nobis. Commisimus domino auditori, qui locutus est cum domino Acizcone, barone bono et catholico, ut loqueretur capitaneo exercitus Morauie, fratri suo, et aliis de hoc, vt scilicet abstinerent ab ingressu ecclesie, dum diuina celebrantur, aut, quod multum optamus, vellent faeere vnitatem et suscipiant cum reliquis fidelibus; nam ille Acizco est gratus dicto capitaneo et aliis. Qui promisit facere, verum quod non apparuit de effectu illo die, quamuis ipse Acizco dixisset se dare responsum ipso die. Die Jouis, 16° eiusdem, que fuit dies solemnitatis sanctissimi sacramenti, dominus 16. Jun. dux et barones Morauie, scilicet capitaneus exercitus et alii, fuerunt in processione, qua deferebatur corpus domini. De quo fuerunt multum turbati plurimi; verum quod dominus dux cum bona cautela fecit, ut non interessent diuinis in ecclesia. Nam et ante proces- sionem et post non est ingressus ecclesiam, eo quod illi secum erant et nolebat eos intromittere ; sed facta processione, cum debebat ingredi ecclesiam, ipse foris mansit cum illis, et iuit in domum suam illis eum comitantibus. Eodem die scripsimus literas imperatori, quod Boemi propinquabant Brunam, rogando suam serenitatem, ut vellet accelerare aduentum suum Brunam. Die Veneris, 17° eiusdem, constituimus promotorem in causa contra prouincialem Boemie de ordine predicatorum. Qui produxit coram nobis citacionem et execucionem factam contra eum, et dicente illo, esse terminum, quo debuit coram nobis comparere, tamen non comparebat, petiuit, ut reputaremus eum contumacem, et ad vlteriora, ut iuris est, procederemus. Quibus sic auditis respondimus, quod hunc terminum ad crasti- num differebamus, in quo eadem petere deberet, que modo. 15. Jun. 17. Jun. 1435. 71
Liber de Legationibus. 563 quo habuit responsum a domino Constanciensi, quod non debebat celebrare coram exco- municatis, quos sciret tales aut verisimiliter crederet; et sciebat dominum ducem ita catholicum et fidelem , quod non tristaretur de hoc, nec ad hoc faciendum dictum capel- lanum induceret; et nilominus legati concilii debebant ex deliberacione pridem habita loqui eidem, ut prouideretur. A domino auditore idem in effectu, sed lacius hoc decla- rauit, ostendendo, qualiter ab inicio tractatuum in Egra, et ambasiatarum Boemorum ad concilium in Basilea bina vice, et nunciorum sacri concilii ad Pragam bina vice, ac amba- siatorum sacri concilii et Boemorum ad Ratisponam semper fuit obseruatum, ut non comunicarent mutuo in diuinis ; et sic expresse fuit prohibitum legatis sacri concilii ab eo, et data licencia comunicandi cum Boemis in omnibus aliis, cum Boemis scilicet ab vnitate ecclesie adhuc separatis, quod dicitur, quia multi sunt iam reconciliati ecclesie. Propterea simul congregati de sero deliberauimus adire dominum ducem, et habere super hac re cum eo verbum, ut in inicio prouideatur, et non veniant post scandala. Die Mercurii, 15a Junii, deliberauimus esse prouidendum bono modo, quod barones Morauie et alii nundum vniti ecclesie non interessent diuinis nostris, et maxime in hoc festo sancti sacramenti; quodque haberetur verbum cum domino duce Austrie et marchione Morauie, ut loqueretur cum suis baronibus super hoc, ne venirent ad diuina et sequeretur aliquod scandalum, quia nos ad diuina nullatenus eos admittere possumus, donec susceperint vnitatem ecclesiasticam etc. Scientes autem, quod voluntas ducis erat, non venire ad eum totam ambasiatam sacri concilii ad cauendum de suspicionibus, misimus vnum de nostris, habiturum cum eo aut suo consilio in hac re verbum. Post hoc intelle- ximus per eundem, quod mallet, quod per alios fieret aut per nos, aut prout videretur nobis. Commisimus domino auditori, qui locutus est cum domino Acizcone, barone bono et catholico, ut loqueretur capitaneo exercitus Morauie, fratri suo, et aliis de hoc, vt scilicet abstinerent ab ingressu ecclesie, dum diuina celebrantur, aut, quod multum optamus, vellent faeere vnitatem et suscipiant cum reliquis fidelibus; nam ille Acizco est gratus dicto capitaneo et aliis. Qui promisit facere, verum quod non apparuit de effectu illo die, quamuis ipse Acizco dixisset se dare responsum ipso die. Die Jouis, 16° eiusdem, que fuit dies solemnitatis sanctissimi sacramenti, dominus 16. Jun. dux et barones Morauie, scilicet capitaneus exercitus et alii, fuerunt in processione, qua deferebatur corpus domini. De quo fuerunt multum turbati plurimi; verum quod dominus dux cum bona cautela fecit, ut non interessent diuinis in ecclesia. Nam et ante proces- sionem et post non est ingressus ecclesiam, eo quod illi secum erant et nolebat eos intromittere ; sed facta processione, cum debebat ingredi ecclesiam, ipse foris mansit cum illis, et iuit in domum suam illis eum comitantibus. Eodem die scripsimus literas imperatori, quod Boemi propinquabant Brunam, rogando suam serenitatem, ut vellet accelerare aduentum suum Brunam. Die Veneris, 17° eiusdem, constituimus promotorem in causa contra prouincialem Boemie de ordine predicatorum. Qui produxit coram nobis citacionem et execucionem factam contra eum, et dicente illo, esse terminum, quo debuit coram nobis comparere, tamen non comparebat, petiuit, ut reputaremus eum contumacem, et ad vlteriora, ut iuris est, procederemus. Quibus sic auditis respondimus, quod hunc terminum ad crasti- num differebamus, in quo eadem petere deberet, que modo. 15. Jun. 17. Jun. 1435. 71
Strana 564
564 Aegidii Carlerii, Die Sabbati, 18° eiusdem, eodem promotore comparente coram nobis, repro- ducente citatorium et execucionem, ac illius contumaciam accusante petenteque senten- ciam suspensionis ab officio suo prouincialatus ferri, deliberacione habita considerata sui criminis magnitudine, qui scilicet stuprum cum quadam moniali virgine sui ordinis, cuius habebat custodiam et regimen sicut et aliarum monialium ex officio, commiserat, et notorietate scandalosa, quia illa monialis impregnata fuerat ab eo, et recedens de mona- sterio suo pepererat, et hec erant notoria adeo, quod totam vrbem stupore repleuerant, sentenciam suspensionis a suo officio protulimus, maxime quia citatus non comparuerat, sed erat contumax. Tunc memoratus promotor peciit sibi diem assignari, in quo publica- retur seu inquisicio testium contra eum facta, et in quo faceret suos articulos seu libellum. et produceret contra eum ad vlteriorem processum. Cui dedimus terminum ad feriam secundam sequentem, que erit 20° eiusdem mensis, ad sibi respondendum. Eodem die dedimus literas patentes sub sigillo vnius nostrum de suspensione ab officio dicti prouincialis, directas omnibus prioribus, priorissis, fratribus et sororibus, ac conuersis ordinis predicatorum prouincie Boemie, mandando, ut nullus de cetero post publicacionem harum sibi ut prouinciali obediat; item quod conueniant seniores de con- uentibus dicte prouincie ad prouidendum de aliquo vicario ydoneo ad exercendum illud officium; et si non possint de omnibus venire, saltim veniant de propinquioribus. Eodem die comparuit frater Judocus, lector seu predicator conuentus Brunensis ordinis predicatorum, rogans ac supplicans, quod conuentus suus facere posset proces- sionem in crastino, scilicet dominica die, per ciuitatem, sicut olim consueuerant, tamen omnibus ridiculis aut ludicris remotis, ita quod nec virgines puellule interessent, nec mutonis mire magnitudinis figura, aut aliud quodcumque monstrum aut laruatum, nobis proponens sui ordinis confusionem, quam paciebatur ex peccato prouincialis tam scan- daloso, tamen sine eorum peccato, imo cum magno dolore, supplicans, ut humiliatis et afflictis, tamen innocentibus non daremus nouam affliccionem, processionem illam nota- bilem, in qua ferunt corpus Christi per ciuitatem, substrahendo. Cui deliberacione pre- cedente habita respondimus, quod placebat nobis, ut facerent processionem suam, sed cum magna deuocione et reuerencia, exclusis omnibus offensiuis, populum a deuocione retrahentibus, puta virginibus, puellis et aliis ludicris. Qui frater cum magna graciarum accione promisit, quod ita, ut prohibuimus et iussimus, omnino facerent, nec vllum punctum pretermitterent. Eodem die venerunt aliqui de Boemis, scilicet gubernator regni, capitaneus Pra- gensis, Diuicius, Benecius, Guillelmus Cosca, barones, cum multis aliis et aliquot sacer- dotibus, scilicet Bederico Taborita pessimo et domino Nicolao Polono satis bono, iam ecclesie vnito, et quibusdam Taboritis. Dictus autem dominus Nicolaus visitauit nos, reue- renciam nobis exhibendo et familiariter nobiscum colloquendo. Satis cito post quidam rogauit nos ex parte Taboritarum, ut daremus eis licenciam faciendi sua diuina in quadam capella, que erat supra forum, ita tamen quod nullum de nostris permitterent interesse. Cui respondimus, quod hoc facere non debebamus ; nam umquam sui, cum fuerunt Basilee, hoc habuerunt, nec nos, cum fuimus Prage, petiuimus; vnde ecclesias consecratas, non pollutas, ad manus eorum pro suis officiis dare non proponebamus, allegantes, qualiter respondit beatus Ambrosius ad similem peticionem tempore Arrianorum. Imperator enim 1435. 18. Jun.
564 Aegidii Carlerii, Die Sabbati, 18° eiusdem, eodem promotore comparente coram nobis, repro- ducente citatorium et execucionem, ac illius contumaciam accusante petenteque senten- ciam suspensionis ab officio suo prouincialatus ferri, deliberacione habita considerata sui criminis magnitudine, qui scilicet stuprum cum quadam moniali virgine sui ordinis, cuius habebat custodiam et regimen sicut et aliarum monialium ex officio, commiserat, et notorietate scandalosa, quia illa monialis impregnata fuerat ab eo, et recedens de mona- sterio suo pepererat, et hec erant notoria adeo, quod totam vrbem stupore repleuerant, sentenciam suspensionis a suo officio protulimus, maxime quia citatus non comparuerat, sed erat contumax. Tunc memoratus promotor peciit sibi diem assignari, in quo publica- retur seu inquisicio testium contra eum facta, et in quo faceret suos articulos seu libellum. et produceret contra eum ad vlteriorem processum. Cui dedimus terminum ad feriam secundam sequentem, que erit 20° eiusdem mensis, ad sibi respondendum. Eodem die dedimus literas patentes sub sigillo vnius nostrum de suspensione ab officio dicti prouincialis, directas omnibus prioribus, priorissis, fratribus et sororibus, ac conuersis ordinis predicatorum prouincie Boemie, mandando, ut nullus de cetero post publicacionem harum sibi ut prouinciali obediat; item quod conueniant seniores de con- uentibus dicte prouincie ad prouidendum de aliquo vicario ydoneo ad exercendum illud officium; et si non possint de omnibus venire, saltim veniant de propinquioribus. Eodem die comparuit frater Judocus, lector seu predicator conuentus Brunensis ordinis predicatorum, rogans ac supplicans, quod conuentus suus facere posset proces- sionem in crastino, scilicet dominica die, per ciuitatem, sicut olim consueuerant, tamen omnibus ridiculis aut ludicris remotis, ita quod nec virgines puellule interessent, nec mutonis mire magnitudinis figura, aut aliud quodcumque monstrum aut laruatum, nobis proponens sui ordinis confusionem, quam paciebatur ex peccato prouincialis tam scan- daloso, tamen sine eorum peccato, imo cum magno dolore, supplicans, ut humiliatis et afflictis, tamen innocentibus non daremus nouam affliccionem, processionem illam nota- bilem, in qua ferunt corpus Christi per ciuitatem, substrahendo. Cui deliberacione pre- cedente habita respondimus, quod placebat nobis, ut facerent processionem suam, sed cum magna deuocione et reuerencia, exclusis omnibus offensiuis, populum a deuocione retrahentibus, puta virginibus, puellis et aliis ludicris. Qui frater cum magna graciarum accione promisit, quod ita, ut prohibuimus et iussimus, omnino facerent, nec vllum punctum pretermitterent. Eodem die venerunt aliqui de Boemis, scilicet gubernator regni, capitaneus Pra- gensis, Diuicius, Benecius, Guillelmus Cosca, barones, cum multis aliis et aliquot sacer- dotibus, scilicet Bederico Taborita pessimo et domino Nicolao Polono satis bono, iam ecclesie vnito, et quibusdam Taboritis. Dictus autem dominus Nicolaus visitauit nos, reue- renciam nobis exhibendo et familiariter nobiscum colloquendo. Satis cito post quidam rogauit nos ex parte Taboritarum, ut daremus eis licenciam faciendi sua diuina in quadam capella, que erat supra forum, ita tamen quod nullum de nostris permitterent interesse. Cui respondimus, quod hoc facere non debebamus ; nam umquam sui, cum fuerunt Basilee, hoc habuerunt, nec nos, cum fuimus Prage, petiuimus; vnde ecclesias consecratas, non pollutas, ad manus eorum pro suis officiis dare non proponebamus, allegantes, qualiter respondit beatus Ambrosius ad similem peticionem tempore Arrianorum. Imperator enim 1435. 18. Jun.
Strana 565
Liber de Legationibus. 565 ad suggestionem imperatricis, Arrianorum errore seducte, rogauit beatum Ambrosium, ut ex quo Arriani de ecclesiis catholicorum expellebantur, saltim quod eis concederet vnam basilicam. Qui respondit: Si imperator peteret domum meam au predia, concedo, si corpus vnde soluam habeo, fideiussore non indigeo ; sed si basilicam deo consecratam requirit, mea non est, sed dei; illam non tribuo, ut pulcre habetur in decreto circa 23 causam. Sic ille a nobis recessit. Deputauimus ex nobis tres, qui visitarent illos dominos, qui venerant. Die dominica post prandium, que fuit 19° eiusdem, cum deberent nostri deputati visitare barones iam Brune existentes, intellexerunt, quod iuerant obuiam domino Menardo de Noua domo aliisque nobilibus et Pragensibus cum sacerdotibus, Rokazana, Petro Anglico, Coranda, Nicolao Taborita et aliquibus aliis bonis, scilicet magistris Cristanno et Procopio de Pilzna et quibusdam aliis; qui simul intrauerunt hanc ciuitatem Brunensem. Die Lune, 20° eiusdem, congregatis nobis pro tribunalique sedentibus, compa- ruit promotor in causa fratris Jacobi (sic) predicatoris, suspensi ab officio prouincialatus. Narrauit sibi esse datum terminum ad nos respondendum sue peticioni de publicacione inquisicionis, et prefixione termini ad producendum libellum; petit ergo super istis nostram responsionem. Ad quem diximus, quod publicabamus inquisicionem, et decernebamus fieri notam de illa publicacione. Consequenter dedimus ei terminum ad feriam quartam sequentem ad producendum libellum etc., de quibus peciit notario cause, fieri sibi registrum. 19. Jun. 20. Jun. 1435. Consequenter deliberauimus ad instanciam aliquorum fratrum, super prouisione vicarii prouincialis seruandas esse constituciones ordinis predicatorum. Et quoniam con- tinent, quod vacante prouincialis officio per mortem, cessionem, vel deposicionem, prior conuentus, in quo debet teneri capitulum prouinciale illo anno, debet gerere officium prouincialis, donec erit per eleccionem canonicam de prouinciali prouisum, nisi obstet legitimum impedimentum, deliberauimus esse inquirendum de vita, sciencia et ydoneitate dicti prioris, qui, ut audiuimus, est prior de Zneuma in Morauia; et si ydoneus reperiatur ad illud officium, seruetur constitucio ordinis, si autem non esset ydoneus, vellemus iuxta consilium prouidere aut prouideri facere. Eodem die venit quidam de consilio domini ducis ad dominum Constanciensem et decanos Turonensem et Cameracensem, rogans, ut modus aliquis reperiri posset, quo Boemi, qui sunt in hac ciuitate, possent habere locum in ecclesia et interesse diuinis, dum celebrantur. Cui dictum est, quod oportet nos congregari ad dandum responsum. Verum dominus et reverendus pater, dominus Constanciensis satis ostendit, quod hoc fieri non potest, cum sit contra ius, contra concordata in Egra inter legatos sacri concilii et Boemorum, et in practica vsque nunc obseruata, tam in Basilea respectu nunciorum Boemorum, quam in Praga respectu nunciorum sacri concilii, ac eciam in Ratispona, non obstantibus interuencionibus imperatoris et baronum Boemorum. Statim post venit magister Procopius ex parte domini de Noua domo, rogans nomine ipsius domini, ut Pragensibus vellemus condescendere, quatinus sua diuina peragerent in vna capella ciuitatis; et nomi- nabat capellam, que est supra forum. Cui memoratus pater dominus Constanciensis dixit, quod quidquid possemus facere pro domino de Noua domo, eramus parati, eciam corpora et res exponendo, salua fide et honestate ecclesie et secundum deum et consciencias
Liber de Legationibus. 565 ad suggestionem imperatricis, Arrianorum errore seducte, rogauit beatum Ambrosium, ut ex quo Arriani de ecclesiis catholicorum expellebantur, saltim quod eis concederet vnam basilicam. Qui respondit: Si imperator peteret domum meam au predia, concedo, si corpus vnde soluam habeo, fideiussore non indigeo ; sed si basilicam deo consecratam requirit, mea non est, sed dei; illam non tribuo, ut pulcre habetur in decreto circa 23 causam. Sic ille a nobis recessit. Deputauimus ex nobis tres, qui visitarent illos dominos, qui venerant. Die dominica post prandium, que fuit 19° eiusdem, cum deberent nostri deputati visitare barones iam Brune existentes, intellexerunt, quod iuerant obuiam domino Menardo de Noua domo aliisque nobilibus et Pragensibus cum sacerdotibus, Rokazana, Petro Anglico, Coranda, Nicolao Taborita et aliquibus aliis bonis, scilicet magistris Cristanno et Procopio de Pilzna et quibusdam aliis; qui simul intrauerunt hanc ciuitatem Brunensem. Die Lune, 20° eiusdem, congregatis nobis pro tribunalique sedentibus, compa- ruit promotor in causa fratris Jacobi (sic) predicatoris, suspensi ab officio prouincialatus. Narrauit sibi esse datum terminum ad nos respondendum sue peticioni de publicacione inquisicionis, et prefixione termini ad producendum libellum; petit ergo super istis nostram responsionem. Ad quem diximus, quod publicabamus inquisicionem, et decernebamus fieri notam de illa publicacione. Consequenter dedimus ei terminum ad feriam quartam sequentem ad producendum libellum etc., de quibus peciit notario cause, fieri sibi registrum. 19. Jun. 20. Jun. 1435. Consequenter deliberauimus ad instanciam aliquorum fratrum, super prouisione vicarii prouincialis seruandas esse constituciones ordinis predicatorum. Et quoniam con- tinent, quod vacante prouincialis officio per mortem, cessionem, vel deposicionem, prior conuentus, in quo debet teneri capitulum prouinciale illo anno, debet gerere officium prouincialis, donec erit per eleccionem canonicam de prouinciali prouisum, nisi obstet legitimum impedimentum, deliberauimus esse inquirendum de vita, sciencia et ydoneitate dicti prioris, qui, ut audiuimus, est prior de Zneuma in Morauia; et si ydoneus reperiatur ad illud officium, seruetur constitucio ordinis, si autem non esset ydoneus, vellemus iuxta consilium prouidere aut prouideri facere. Eodem die venit quidam de consilio domini ducis ad dominum Constanciensem et decanos Turonensem et Cameracensem, rogans, ut modus aliquis reperiri posset, quo Boemi, qui sunt in hac ciuitate, possent habere locum in ecclesia et interesse diuinis, dum celebrantur. Cui dictum est, quod oportet nos congregari ad dandum responsum. Verum dominus et reverendus pater, dominus Constanciensis satis ostendit, quod hoc fieri non potest, cum sit contra ius, contra concordata in Egra inter legatos sacri concilii et Boemorum, et in practica vsque nunc obseruata, tam in Basilea respectu nunciorum Boemorum, quam in Praga respectu nunciorum sacri concilii, ac eciam in Ratispona, non obstantibus interuencionibus imperatoris et baronum Boemorum. Statim post venit magister Procopius ex parte domini de Noua domo, rogans nomine ipsius domini, ut Pragensibus vellemus condescendere, quatinus sua diuina peragerent in vna capella ciuitatis; et nomi- nabat capellam, que est supra forum. Cui memoratus pater dominus Constanciensis dixit, quod quidquid possemus facere pro domino de Noua domo, eramus parati, eciam corpora et res exponendo, salua fide et honestate ecclesie et secundum deum et consciencias
Strana 566
566 Aegidii Carlerii, 1435. 22. Jun. nostras ; sed de isto non poterat dare responsum, nisi prius super hoc deliberaremus, quamuis credebat, quod rem difficilem et pene nobis impossibilem postulabat; et multa circa hoc fuerunt bene dicta. Die Martis, 212 eiusdem mensis, de mane deliberauimus super peticione supra- posita, quod non daremus licenciam Boemis non unitis ingredi nostra diuina, quia hoc facere non poteramus, obstante prohibicione per sacrum concilium nobis facta, et quoniam ita erat condictatum in Egra ab vtraque parte. Item quia cum nesciamus, ad quem finem res deuenient, vtinam bonum, esset scandalum magnum, si contingeret, quod non susci- perent vnitatem, et tamen interfuissent nobiscum in diuinis publice. Preterea non daremus licenciam Pragensibus celebrandi in capella petita aut alia basilica, nam nec hoc obtinere potuerunt, cum fuerunt Basilee, nec nos hoc petiuimus, cum fuimus in Praga ; sint ergo contenti facere sua diuina, si diuina sunt, in domibus suis, prout fecerunt Basilee. Deputauimus duos, scilicet dominum auditorem et prepositum sancti Florini, ad dandum responsum domino duci et domino Menardo de Noua domo. Ceterum quia relatum est nobis, quod alique persone vadunt audire diuina Boemorum in domibus suis, deliberauimus super hoc esse prouidendum; et pro tunc videbatur aliquibus nostrum bonum, quod fieret verbum consulibus, ut prouiderent de aliquibus viris, qui starent iuxta domos eorum et auerterent bono modo volentes ad eos ingredi, dicendo, quod non intrent, ne eos impe- diant, aut alio modo conuenienti, prout visum fuerit expedire. Eodem die pransi sunt cum reverendo patre domino Constanciensi magister Cristannus, Rokazana, Procopius, Sigismundus et multi presbiteri, Martinus Lupacz et alii multi vsque ad numerum decem uel circa, qui pro parte Boemorum sunt hic. Tamen non fuerunt invitati, nec eciam venerunt Petrus Anglicus, Nicolaus Taborita, Coranda et Bedericus. Die Mercurii, 22° eiusdem, comparuit promotor in causa contra fratrem Thomam de ordine predicatorum, suspensum ab officio prouincialatus Boemie, et produxit libellum suum contra eum. Quo ante nos lecto, decreuimus copiam esse legendam in conuentu fratrum predicatorum Brunensi, dedimusque decem dies, infra quos dictus frater Thomas habeat comparere ad respondendum prefato libello, si aliquid possit respondere. Conse- quenter dominus auditor narrauit nobis, quod dedit responsum nostrum domino duci super peticione, quod Boemi possent nobiscum interesse in diuinis etc., quod scilicet hoc facere non poteramus etc., sicut deliberatum extitit. Qui fuit de hoc contentus et dixit, quod rogauerat rogatus, quodque eciam dedit responsum domino de Noua domo ad idem, cum peteret capellam sibi assignari pro Pragensibus etc.; sed ex industria se transtulit ad aliam materiam, et sic dominus de Noua domo nihil replicauit pro tunc contra suum responsum. 21. Jun. Eodem die venerunt ad nos domini electus Olomucensis, prepositus sancti Petri et plures alii canonici et ecclesiastici nomine cleri dyocesis predicte, ut dicebant. Prepo- situs vero sumpsit verbum pro domino electo dixitque, quod huc venerat dominus electus et ceteri cum eo ad exponendum nobis aliqua; sed quoniam longum esset ea verbo narrare, composuerant vnam cedulam, quam nobis exhibebant, rogantes et suplicantes, ut super illa vellemus deliberare et eis dare responsum. Verumtamen duo viue vocis oraculo decla- rauit, primum quod multe persone ibant ad officium istorum Boemorum et audiebant
566 Aegidii Carlerii, 1435. 22. Jun. nostras ; sed de isto non poterat dare responsum, nisi prius super hoc deliberaremus, quamuis credebat, quod rem difficilem et pene nobis impossibilem postulabat; et multa circa hoc fuerunt bene dicta. Die Martis, 212 eiusdem mensis, de mane deliberauimus super peticione supra- posita, quod non daremus licenciam Boemis non unitis ingredi nostra diuina, quia hoc facere non poteramus, obstante prohibicione per sacrum concilium nobis facta, et quoniam ita erat condictatum in Egra ab vtraque parte. Item quia cum nesciamus, ad quem finem res deuenient, vtinam bonum, esset scandalum magnum, si contingeret, quod non susci- perent vnitatem, et tamen interfuissent nobiscum in diuinis publice. Preterea non daremus licenciam Pragensibus celebrandi in capella petita aut alia basilica, nam nec hoc obtinere potuerunt, cum fuerunt Basilee, nec nos hoc petiuimus, cum fuimus in Praga ; sint ergo contenti facere sua diuina, si diuina sunt, in domibus suis, prout fecerunt Basilee. Deputauimus duos, scilicet dominum auditorem et prepositum sancti Florini, ad dandum responsum domino duci et domino Menardo de Noua domo. Ceterum quia relatum est nobis, quod alique persone vadunt audire diuina Boemorum in domibus suis, deliberauimus super hoc esse prouidendum; et pro tunc videbatur aliquibus nostrum bonum, quod fieret verbum consulibus, ut prouiderent de aliquibus viris, qui starent iuxta domos eorum et auerterent bono modo volentes ad eos ingredi, dicendo, quod non intrent, ne eos impe- diant, aut alio modo conuenienti, prout visum fuerit expedire. Eodem die pransi sunt cum reverendo patre domino Constanciensi magister Cristannus, Rokazana, Procopius, Sigismundus et multi presbiteri, Martinus Lupacz et alii multi vsque ad numerum decem uel circa, qui pro parte Boemorum sunt hic. Tamen non fuerunt invitati, nec eciam venerunt Petrus Anglicus, Nicolaus Taborita, Coranda et Bedericus. Die Mercurii, 22° eiusdem, comparuit promotor in causa contra fratrem Thomam de ordine predicatorum, suspensum ab officio prouincialatus Boemie, et produxit libellum suum contra eum. Quo ante nos lecto, decreuimus copiam esse legendam in conuentu fratrum predicatorum Brunensi, dedimusque decem dies, infra quos dictus frater Thomas habeat comparere ad respondendum prefato libello, si aliquid possit respondere. Conse- quenter dominus auditor narrauit nobis, quod dedit responsum nostrum domino duci super peticione, quod Boemi possent nobiscum interesse in diuinis etc., quod scilicet hoc facere non poteramus etc., sicut deliberatum extitit. Qui fuit de hoc contentus et dixit, quod rogauerat rogatus, quodque eciam dedit responsum domino de Noua domo ad idem, cum peteret capellam sibi assignari pro Pragensibus etc.; sed ex industria se transtulit ad aliam materiam, et sic dominus de Noua domo nihil replicauit pro tunc contra suum responsum. 21. Jun. Eodem die venerunt ad nos domini electus Olomucensis, prepositus sancti Petri et plures alii canonici et ecclesiastici nomine cleri dyocesis predicte, ut dicebant. Prepo- situs vero sumpsit verbum pro domino electo dixitque, quod huc venerat dominus electus et ceteri cum eo ad exponendum nobis aliqua; sed quoniam longum esset ea verbo narrare, composuerant vnam cedulam, quam nobis exhibebant, rogantes et suplicantes, ut super illa vellemus deliberare et eis dare responsum. Verumtamen duo viue vocis oraculo decla- rauit, primum quod multe persone ibant ad officium istorum Boemorum et audiebant
Strana 567
Liber de Legationibus. 567 eorum sermones, vnde timebant, ne ex hoc posset magnum periculum imminere, super quo petebant per nos prouideri; secundum quod aliqui sacerdotes Boemi et Moraui, quos populus sciuit manifeste hereticos, palam celebrant in ecclesiis in magnum scandalum ipsius, quin imo et cleri, et dubitant, ne ex hoc magna conscienciarum turbacio posset prouenire. Specialiter autem loquendo ait, quod seit aliquos ex illis fuisse heresiarcas et principium omnium horum malorum, eciam nominando magistrum Sigismundum. Seit eciam aliquos dicentes, se esse reconciliatos ecclesie, ut dicunt, et tamen in fide adhuc errare, et nominauit dominum Nicolaum Polonum, qui, ut referebat, dixit, communionem sub vtraque specie esse in precepto. Hiis auditis deliberacione inter nos habita respondimus per organum domini auditoris in effectu, ut sequitur: Dedistis nobis cedulam, pro qua postulastis responsum. Illam videbimus, et si aliquid in ea videatur nobis obscurum, super quo per aliquem ex vobis velimus informari, eum requiremus et audiemus; post hec dabimus vobis responsum. Quoad duo tacta sic dicimus: Quantum ad primum habemus certa capitula concordata inter sacrum concilium et eorum legatos ex vna et Boemos eorumque nuncios ex altera, inter que vnum est, quod nec sui ad nostra diuina, nec nostri ad sua debent venire; vnde cum nuncii Boemorum essent Basilee, et ipsi ad sua diuina permitterent multos ex ciuitate accedere, diximus, vt vltra non permitterent; quibus nullatenus acquies- centibus, quin imo et in Theutonico predicantibus diximus: Ex quo non wltis prouidere, non miremini nec turbemini, si prouideamus. Tunc ordinatum extitit a domino legato, ut in parochiis per plebanos diceretur parochianis, quatinus tractarent humaniter Boemos, quodque possent vendere et emere aliosque contractus exercere et actus cum eis, nec venderent eis carius quam aliis, preterquam quod in diuinis non comunicarent cum eis; alioquin scirent se incurrere sentenciam excomunicacionis. Et hoc modo pauci post hoc ad sua diuina venerunt; et nichilominus, ut aiunt quidam, consules prouiderunt, quod aliqui viri obseruabant volentes ingredi eorum domos, et honesto modo prohibebant, dicendo: recedatis ab hinc, ne istos impediatis, aut alio simili modo; et ita potestis facere hic, aut si alius modus vobis appareat honestus, aperite illum. Ad secundum dicimus, quod isti propter quos loquimini, qualescumque olim fuerunt, sunt iam vniti ecclesie, propter quod debet cessare a vobis scandalum, imo debetis optare, ut celebrent in vestris ecclesiis, ut per hoc appareat inter eos diuisio, cum istos admittimus, et alios, ut Rokazana, Petrum Anglicum, Nicolaum Taboritam, Martinum presbiterum de Crudin, Bedericum, Coranda et aliquos alios non admittimus, ut in istorum miseracione et in illorum dampnacione sancta laudetur ecclesia, et inter eos surgat maior alienacio bonorum a malis. Declaratum est a nobis, qualiter ad vnitatem magistri Pragenses omnes, demptis duobus aut tribus, post concordata hine inde capitula voluerunt de facto recipere vnionem, et hoc fuit multum vtile ; nam illi multos ad vnitatem adduxerunt, cum habuerunt a legatis tunc temporis potestatem recipiendi illos et absoluendi etc., inter quos sunt nominati per vos, nec postea credimus eos diuina coram separatis celebrasse, aut sacramentum euka- ristie sub vtraque specie ministrasse illis ; potuerunt autem ex licencia dictorum legatorum. Verum tamen volumus loqui cum eis super istis pro maiori nostra informacione. Loquemur eciam domino Nicolao Polono super isto, quod de eo nobis dixistis, et faciemus vlterius, quod fieri debebit. Vt vero tollatur scandalum populi, vos reuerende pater domine electe, poteritis ista significare plebanis huius ciuitatis et aliis eorum vicariis aut presbiteris, qui 1435.
Liber de Legationibus. 567 eorum sermones, vnde timebant, ne ex hoc posset magnum periculum imminere, super quo petebant per nos prouideri; secundum quod aliqui sacerdotes Boemi et Moraui, quos populus sciuit manifeste hereticos, palam celebrant in ecclesiis in magnum scandalum ipsius, quin imo et cleri, et dubitant, ne ex hoc magna conscienciarum turbacio posset prouenire. Specialiter autem loquendo ait, quod seit aliquos ex illis fuisse heresiarcas et principium omnium horum malorum, eciam nominando magistrum Sigismundum. Seit eciam aliquos dicentes, se esse reconciliatos ecclesie, ut dicunt, et tamen in fide adhuc errare, et nominauit dominum Nicolaum Polonum, qui, ut referebat, dixit, communionem sub vtraque specie esse in precepto. Hiis auditis deliberacione inter nos habita respondimus per organum domini auditoris in effectu, ut sequitur: Dedistis nobis cedulam, pro qua postulastis responsum. Illam videbimus, et si aliquid in ea videatur nobis obscurum, super quo per aliquem ex vobis velimus informari, eum requiremus et audiemus; post hec dabimus vobis responsum. Quoad duo tacta sic dicimus: Quantum ad primum habemus certa capitula concordata inter sacrum concilium et eorum legatos ex vna et Boemos eorumque nuncios ex altera, inter que vnum est, quod nec sui ad nostra diuina, nec nostri ad sua debent venire; vnde cum nuncii Boemorum essent Basilee, et ipsi ad sua diuina permitterent multos ex ciuitate accedere, diximus, vt vltra non permitterent; quibus nullatenus acquies- centibus, quin imo et in Theutonico predicantibus diximus: Ex quo non wltis prouidere, non miremini nec turbemini, si prouideamus. Tunc ordinatum extitit a domino legato, ut in parochiis per plebanos diceretur parochianis, quatinus tractarent humaniter Boemos, quodque possent vendere et emere aliosque contractus exercere et actus cum eis, nec venderent eis carius quam aliis, preterquam quod in diuinis non comunicarent cum eis; alioquin scirent se incurrere sentenciam excomunicacionis. Et hoc modo pauci post hoc ad sua diuina venerunt; et nichilominus, ut aiunt quidam, consules prouiderunt, quod aliqui viri obseruabant volentes ingredi eorum domos, et honesto modo prohibebant, dicendo: recedatis ab hinc, ne istos impediatis, aut alio simili modo; et ita potestis facere hic, aut si alius modus vobis appareat honestus, aperite illum. Ad secundum dicimus, quod isti propter quos loquimini, qualescumque olim fuerunt, sunt iam vniti ecclesie, propter quod debet cessare a vobis scandalum, imo debetis optare, ut celebrent in vestris ecclesiis, ut per hoc appareat inter eos diuisio, cum istos admittimus, et alios, ut Rokazana, Petrum Anglicum, Nicolaum Taboritam, Martinum presbiterum de Crudin, Bedericum, Coranda et aliquos alios non admittimus, ut in istorum miseracione et in illorum dampnacione sancta laudetur ecclesia, et inter eos surgat maior alienacio bonorum a malis. Declaratum est a nobis, qualiter ad vnitatem magistri Pragenses omnes, demptis duobus aut tribus, post concordata hine inde capitula voluerunt de facto recipere vnionem, et hoc fuit multum vtile ; nam illi multos ad vnitatem adduxerunt, cum habuerunt a legatis tunc temporis potestatem recipiendi illos et absoluendi etc., inter quos sunt nominati per vos, nec postea credimus eos diuina coram separatis celebrasse, aut sacramentum euka- ristie sub vtraque specie ministrasse illis ; potuerunt autem ex licencia dictorum legatorum. Verum tamen volumus loqui cum eis super istis pro maiori nostra informacione. Loquemur eciam domino Nicolao Polono super isto, quod de eo nobis dixistis, et faciemus vlterius, quod fieri debebit. Vt vero tollatur scandalum populi, vos reuerende pater domine electe, poteritis ista significare plebanis huius ciuitatis et aliis eorum vicariis aut presbiteris, qui 1435.
Strana 568
568 Aegidii Carlerii, 1435. poterunt super hoc informare. Prepositus tetigerat, quod de reconciliacione istorum nominatorum fieret sermo in ambone; sed non fuit visum nobis propter multa expedire. Sic post multa hinc inde prolata recesserunt a nobis grati; verum, quod propter magi- strum Procopium, qui illo die celebrauerat in ecclesia sancti Petri, prepositus fuit turbatus et increpauerat sacristam, qui ornamenta ei commodauerat; sed postquam audiuit ista, recepit quietem, nec videbatur, quod vltra vellet aduersari illi aut reconciliatis per nos nominatis. Die Jouis 23a, legimus nostras instrucciones, ut cogitaremus de modo proce- dendi vlterius in facto principali nostre ambasiate; sed propositis certis materiis in medium, que bonum nostrum quantum ad famam et honorem tangere videbantur, illa die principale propositum nostrum non tractauimus. Eodem contextu allate sunt litere pro parte fratris Thome, ab officio prouincialatus suspensi, excusatorie sue absencie, qualiter metu mortis quorumdam ei mortem intentancium fugit; et si hoc non obstitisset, paratus erat nostre iurisdiccioni se presentare. Rogabat, quod misericorditer ageremus cum eo, tollendo censuras et supersedendo a processu vlteriori, quantum ad priuacionem sui officii, ne scandalizaretur nimium ; sed quod erat paratus infra breue (apparet mihi, quod cauebatur in litera infra mensem) procurare a magistro ordinis, quod eum ab officio amoueret. Non apparuit nobis ad literas istas pro nunc aliquid esse respondendum. Ipso die pransi sunt cum domino episcopo et dominis decanis Turonensi et Came- racensi Petrus Anglicus, Nicolaus Taborita et Coranda. Eodem die post vesperas dominus auditor legit nobis literas ei missas a reueren- dissimo domino legato, quas nobis, ut in eisdem cauebatur, volebat esse comunes. Per quas constabat, quod Veneris ante Penthecosten, que fuit 3° Junii, conclusum fuit in generali congregacione, paucis contradicentibus, quorum aliqui mox nominabuntur, quod tollantur annate, minuta seruicia, nec aliquid capiatur pro sigillo racione collacionum prouisionum, confirmacionum ecclesiarum eciam metropolitanarum, dignitatum, beneficiorum quorumcumque in curia Romana uel alibi, aut portuum vel deportuum etc., ut in ordine illa continetur, sallariis dumtaxat moderatis saluis scriptorum etc. Item quod magna fuit ad hane conclusionem voluntas, eciam eorum, qui maxime diu ante repugnauerant; quod- que eciam sperat ipse dominus legatus, ostium esse apertum ad cetera reformanda. Est verum, quod reuerendi patres domini Tarentinus et Paduanus nomine domini nostri pape protestati sunt de non consensiendo, et cum reuerendissimus dominus legatus vellet con- cludere, surrexerunt et abierunt extra congregacionem; quos secuti sunt domini Cretensis, Petragoricensis et pauci episcopi, magister Robertus Anglicus, nuncius vnus ex parte regis Anglie, cum paucis. Nilominus dominus legatus conclusit, et post conclusionem magna leticia facta est in patribus sacri concilii, laudantibus et benedicentibus dominum. Continebant eciam litere, quod pro pace Francie ad dietam Atrebatensem erant pro parte sacri concilii deputati reuerendissimus dominus cardinalis de Cipro, item reuerendissimus dominus cardinalis sancte Crucis, domini episcopi vnus de Dacia, alter Albinganensis, doctores dominus Nicolaus Polonus, prepositus Cracouiensis et archidyaconus Metensis; quod erat conclusum, vt capitula inter sacrum concilium et Grecos habita stent in sua firmitate iuxta decretum super hoc factum, et non tractatus habitus cum Grecis per nuncium domini pape in Constantinopoli. Jam sunt deputati ituri tres, scilicet magistri 23. Jun.
568 Aegidii Carlerii, 1435. poterunt super hoc informare. Prepositus tetigerat, quod de reconciliacione istorum nominatorum fieret sermo in ambone; sed non fuit visum nobis propter multa expedire. Sic post multa hinc inde prolata recesserunt a nobis grati; verum, quod propter magi- strum Procopium, qui illo die celebrauerat in ecclesia sancti Petri, prepositus fuit turbatus et increpauerat sacristam, qui ornamenta ei commodauerat; sed postquam audiuit ista, recepit quietem, nec videbatur, quod vltra vellet aduersari illi aut reconciliatis per nos nominatis. Die Jouis 23a, legimus nostras instrucciones, ut cogitaremus de modo proce- dendi vlterius in facto principali nostre ambasiate; sed propositis certis materiis in medium, que bonum nostrum quantum ad famam et honorem tangere videbantur, illa die principale propositum nostrum non tractauimus. Eodem contextu allate sunt litere pro parte fratris Thome, ab officio prouincialatus suspensi, excusatorie sue absencie, qualiter metu mortis quorumdam ei mortem intentancium fugit; et si hoc non obstitisset, paratus erat nostre iurisdiccioni se presentare. Rogabat, quod misericorditer ageremus cum eo, tollendo censuras et supersedendo a processu vlteriori, quantum ad priuacionem sui officii, ne scandalizaretur nimium ; sed quod erat paratus infra breue (apparet mihi, quod cauebatur in litera infra mensem) procurare a magistro ordinis, quod eum ab officio amoueret. Non apparuit nobis ad literas istas pro nunc aliquid esse respondendum. Ipso die pransi sunt cum domino episcopo et dominis decanis Turonensi et Came- racensi Petrus Anglicus, Nicolaus Taborita et Coranda. Eodem die post vesperas dominus auditor legit nobis literas ei missas a reueren- dissimo domino legato, quas nobis, ut in eisdem cauebatur, volebat esse comunes. Per quas constabat, quod Veneris ante Penthecosten, que fuit 3° Junii, conclusum fuit in generali congregacione, paucis contradicentibus, quorum aliqui mox nominabuntur, quod tollantur annate, minuta seruicia, nec aliquid capiatur pro sigillo racione collacionum prouisionum, confirmacionum ecclesiarum eciam metropolitanarum, dignitatum, beneficiorum quorumcumque in curia Romana uel alibi, aut portuum vel deportuum etc., ut in ordine illa continetur, sallariis dumtaxat moderatis saluis scriptorum etc. Item quod magna fuit ad hane conclusionem voluntas, eciam eorum, qui maxime diu ante repugnauerant; quod- que eciam sperat ipse dominus legatus, ostium esse apertum ad cetera reformanda. Est verum, quod reuerendi patres domini Tarentinus et Paduanus nomine domini nostri pape protestati sunt de non consensiendo, et cum reuerendissimus dominus legatus vellet con- cludere, surrexerunt et abierunt extra congregacionem; quos secuti sunt domini Cretensis, Petragoricensis et pauci episcopi, magister Robertus Anglicus, nuncius vnus ex parte regis Anglie, cum paucis. Nilominus dominus legatus conclusit, et post conclusionem magna leticia facta est in patribus sacri concilii, laudantibus et benedicentibus dominum. Continebant eciam litere, quod pro pace Francie ad dietam Atrebatensem erant pro parte sacri concilii deputati reuerendissimus dominus cardinalis de Cipro, item reuerendissimus dominus cardinalis sancte Crucis, domini episcopi vnus de Dacia, alter Albinganensis, doctores dominus Nicolaus Polonus, prepositus Cracouiensis et archidyaconus Metensis; quod erat conclusum, vt capitula inter sacrum concilium et Grecos habita stent in sua firmitate iuxta decretum super hoc factum, et non tractatus habitus cum Grecis per nuncium domini pape in Constantinopoli. Jam sunt deputati ituri tres, scilicet magistri 23. Jun.
Strana 569
Liber de Legationibus. 569 et domini Joannes de Ragusio, sacre theologie professor de ordine predicatorum , Hen- ricus Menger et magister Symon Freron, bachalarius in theologia, atque ixM ducatorum parata sunt pro Grecis ituris et nunciis sacri concilii nominatis. De quibus literis multum gauisi sumus. Paulo, nundum completo officio matutinali in ecclesia sancti Petri, erat enim vigilia beati Johannis Baptiste, significatum est nobis per dominum ducem, quod statim venerat vnus camerarius domini imperatoris ad eum, significans, quod ipse, nos et Boemi non afficeremur tedio, si imperator non posset ita cito huc venire, et quod non obstante sua absencia tractaremus cum Boemis de concernentibus fidem. Ex quo valde consternati doluimus, timentes, ne non esset hic venturus, et propter suam absenciam tractatus rumperentur. Ideo deliberauimus scribere sibi, ut omnino festinaret. Debebat enim sua serenitas ad memoriam reducere, quomodo nos tam festinanter vocauerat, et ad statim rupta omni mora per indicibilem aeris intemperiem, per medium inestimabilium propter niues altissimas periculorum venimus. Decebat enim propter suum honorem, propter sui patrimonii recuperacionem non tardare, et ne si propter suam absenciam non conseque- retur bonus finis, patres sacri concilii et totus orbis ei imputans clamorem attollerent in excelsis. 1435. Die Veneris, 24 eiusdem, que fuit solemnitas beati Joannis Baptiste, post maiorem 24. Jun. missam magister Thomas Halzbach intimauit nobis, quod dominus dux hodie et nuperrime receperat literas per vnum camerarium militem domini imperatoris ab eo, quod nos et Boemi non afficeremur tedio ex sua absencia, quia omnino die dominica proxima arriperet viam veniendi huc, eciam si deberet nocte et die equitare; et nilominus quod inchoaremus tractatus cum Boemis super materia fidei, ut cum veniret, posset cicius consummari. Dabat eciam domino duci, filio suo, auctoritatem coram eo nomine imperatoris hoc faciendi. De literis istis fuimus consolati valde, optantes ita esse. Tamen deliberauimus non inchoare huiusmodi tractatus, donec venerit imperator, propter multas causas, quas explicandas domino duci commisimus dominis preposito sancti Florini et magistro Thome ; qui statim iuerunt ad dominum ducem, eique retulerunt nostra deliberata et causas. Qui fuit bene contentus, et acquieuit nostre deliberacioni, scribitque iuxta nostram exhorta- cionem, ut omnino acceleret gressus suos, nec vltra differat propter periculum, quod posset imminere, si plus tardaret; et nos eciam deliberauimus scribere cum eo ad idem, postquam audiuimus relacionem missorum ad dominum ducem predictorum. Hodie pransi sunt Mathias Lauda Barbatus Taborita et quidam alter eciam Taborita cum domino Constanciensi. Eodem die post vesperas dominus auditor retulit nobis, quod fecerat cum domino Menardo de Noua domo; inter alia hoc primum, quod cum quesiuisset sibi mutuo, si deberemus inchoare tractatus ante aduentum imperatoris, et tandem dominus de Noua domo quereret satis instanter domino auditori, quid sibi videretur, dixit, quod videbatur, quod non. Inter alias raciones eum mouentes dicebat, quod si ita fieret, imperator non festinaret huc venire, dicens, quod satis tempestiue veniret ad tractandum de materia regni; et fortasse posset tantum differre, quod dissoluerentur corda virorum, qui venerunt de Boemia. Dixit dominus de Noua domo, quod idem sibi videtur, et addidit aliam racio- nem, quod in absencia imperatoris possent multiplicari verba et forte talia, que impedirent Scriptores I. 72
Liber de Legationibus. 569 et domini Joannes de Ragusio, sacre theologie professor de ordine predicatorum , Hen- ricus Menger et magister Symon Freron, bachalarius in theologia, atque ixM ducatorum parata sunt pro Grecis ituris et nunciis sacri concilii nominatis. De quibus literis multum gauisi sumus. Paulo, nundum completo officio matutinali in ecclesia sancti Petri, erat enim vigilia beati Johannis Baptiste, significatum est nobis per dominum ducem, quod statim venerat vnus camerarius domini imperatoris ad eum, significans, quod ipse, nos et Boemi non afficeremur tedio, si imperator non posset ita cito huc venire, et quod non obstante sua absencia tractaremus cum Boemis de concernentibus fidem. Ex quo valde consternati doluimus, timentes, ne non esset hic venturus, et propter suam absenciam tractatus rumperentur. Ideo deliberauimus scribere sibi, ut omnino festinaret. Debebat enim sua serenitas ad memoriam reducere, quomodo nos tam festinanter vocauerat, et ad statim rupta omni mora per indicibilem aeris intemperiem, per medium inestimabilium propter niues altissimas periculorum venimus. Decebat enim propter suum honorem, propter sui patrimonii recuperacionem non tardare, et ne si propter suam absenciam non conseque- retur bonus finis, patres sacri concilii et totus orbis ei imputans clamorem attollerent in excelsis. 1435. Die Veneris, 24 eiusdem, que fuit solemnitas beati Joannis Baptiste, post maiorem 24. Jun. missam magister Thomas Halzbach intimauit nobis, quod dominus dux hodie et nuperrime receperat literas per vnum camerarium militem domini imperatoris ab eo, quod nos et Boemi non afficeremur tedio ex sua absencia, quia omnino die dominica proxima arriperet viam veniendi huc, eciam si deberet nocte et die equitare; et nilominus quod inchoaremus tractatus cum Boemis super materia fidei, ut cum veniret, posset cicius consummari. Dabat eciam domino duci, filio suo, auctoritatem coram eo nomine imperatoris hoc faciendi. De literis istis fuimus consolati valde, optantes ita esse. Tamen deliberauimus non inchoare huiusmodi tractatus, donec venerit imperator, propter multas causas, quas explicandas domino duci commisimus dominis preposito sancti Florini et magistro Thome ; qui statim iuerunt ad dominum ducem, eique retulerunt nostra deliberata et causas. Qui fuit bene contentus, et acquieuit nostre deliberacioni, scribitque iuxta nostram exhorta- cionem, ut omnino acceleret gressus suos, nec vltra differat propter periculum, quod posset imminere, si plus tardaret; et nos eciam deliberauimus scribere cum eo ad idem, postquam audiuimus relacionem missorum ad dominum ducem predictorum. Hodie pransi sunt Mathias Lauda Barbatus Taborita et quidam alter eciam Taborita cum domino Constanciensi. Eodem die post vesperas dominus auditor retulit nobis, quod fecerat cum domino Menardo de Noua domo; inter alia hoc primum, quod cum quesiuisset sibi mutuo, si deberemus inchoare tractatus ante aduentum imperatoris, et tandem dominus de Noua domo quereret satis instanter domino auditori, quid sibi videretur, dixit, quod videbatur, quod non. Inter alias raciones eum mouentes dicebat, quod si ita fieret, imperator non festinaret huc venire, dicens, quod satis tempestiue veniret ad tractandum de materia regni; et fortasse posset tantum differre, quod dissoluerentur corda virorum, qui venerunt de Boemia. Dixit dominus de Noua domo, quod idem sibi videtur, et addidit aliam racio- nem, quod in absencia imperatoris possent multiplicari verba et forte talia, que impedirent Scriptores I. 72
Strana 570
570 Aegidii Carlerii, 25. Jun. tractatus, et ipse et non alius poterit talia verba superflua resecare, et abbreuiare trac- tatus. Postquam idem dominus intellexit, quod erat nostra opinio sicut et sua, dixit domino auditori, quod faceret bene, quod baronibus et comunitatibus (diceret), quod istud differetur. Dominus auditor conquerebatur de sacerdotibus Boemorum, quod predicabant contra pacem, pro qua omnes hic conuenerunt, faciebantque scandalum; et quod circa festum sanctissimi sacramenti nostris predicatoribus inhibueramus, ne aliquid dicerent in ambonibus, quod posset esse pacis offensiuum. Ita debebant Boemi suis facere, et vide- retur bonum, quod ipse de Noua domo hoc procuraret apud alios, ne pacis inimicus possit exordia extinguere concordie. Respondit dominus de Noua domo, quod hoc facere erat bonum, sed non erat ydoneus mediator, quia a multis suspectus habebatur. Multa alia hinc inde dixerunt, que breuitatis amore transeo. Die Sabbati, 25° eiusdem, dedimus responsionem domino electo, preposite sancti Petri et aliquibus ecclesiasticis, qui nomine sui cleri nos rogabant, ut non essemus faciles ad concedendum Boemis et Morauis communionem sub duplici specie propter motiua in quadam cedula nobis porrecta contenta. Item petebant in eadem multa alia, quod resti- tuerentur calices, missalia et alii libri, ornamenta; quod decime soluerentur, quod yma- gines in ecclesiis ponerentur; quod sacramentalia omnia iuxta ritum ecclesie exequerentur, et multa similia in ea ponebantur. Ad que ex nostra deliberacione dominus auditor respondit, ostendendo ab exordio rerum decursum, qualiter per gladium materiale non potuit deo permittente ista heresis extingui. Declarauit expediciones factas, et quomodo fructus modicus, imo nullus, sed scandalum ecclesie et fidelibus derelictum est, et tune quod concilium vniuersale in Basilea congregatum ita iudicante spiritu sancto et reueren- dissimo patre Juliano, sancte sedis apostolice legato ac presidente in eodem, reduccionem eorum aggressum est, ipsos vocando per suauissimas epistolas, ut ferebant multi, digito dei, alii sanguine Christi scriptas. Et a tempore vocacionis declarauit totum progressum, primo in saluis conductibus post condicta in Egra, dehine in aduentu eorum, in disputa- cionibus ad honorem fidei in concilio sacro peractis, in tractatibus ibidem; dehinc in legacione prima ad Boemiam ex parte ipsius concilii sacri, post hec in legacione secunda Boemorum ad ipsum, consequenter in secunda legacione ipsius concilii sacri ad eos: deinde in tercia legacione eorum ad ipsum, consequenter in tercia legacione ipsius sacri concilii in Ratisponam in presencia imperatoris, et nunc in quarta legacione ad hanc ciuitatem Brunam; et qualiter in omnibus legacionibus legati sacri concilii habuerunt formam prescriptam et leges, quas nullatenus potuerunt transgredi. Et nunc eisdem legibus constringimur, nec licet nobis ire ad dextram vel sinistram, sed via regia iuxta nobis data in mandatis. Vnde vos, reuerende pater domine electe, et vos, venerabiles viri, qui estis filii sancte matris ecclesie representate in sacro concilio, debetis hiis, que tam mature. tam prudenter per patres sancte synodi acta sunt, prebere consensum, nec in aliquo obicem ponere, quia cum a principio vsque modo opera ista considerantur, iudicant bene dispositi, non hominem sed deum ista peregisse, sed penitus obedire. Multo plura decla- rauit circa hoc. Deinde respondimus ad quandam aliam cedulam, alias per eos nobis porrectam, de querimonia eorum contra mendicantes, et diximus eis diligencias per nos factas et quid responderunt nobis. Nam confitentur mendicantes non debere audire con- fessiones, nisi sint presentati etc.; item quod non debent absoluere nec possunt de casibus 1435.
570 Aegidii Carlerii, 25. Jun. tractatus, et ipse et non alius poterit talia verba superflua resecare, et abbreuiare trac- tatus. Postquam idem dominus intellexit, quod erat nostra opinio sicut et sua, dixit domino auditori, quod faceret bene, quod baronibus et comunitatibus (diceret), quod istud differetur. Dominus auditor conquerebatur de sacerdotibus Boemorum, quod predicabant contra pacem, pro qua omnes hic conuenerunt, faciebantque scandalum; et quod circa festum sanctissimi sacramenti nostris predicatoribus inhibueramus, ne aliquid dicerent in ambonibus, quod posset esse pacis offensiuum. Ita debebant Boemi suis facere, et vide- retur bonum, quod ipse de Noua domo hoc procuraret apud alios, ne pacis inimicus possit exordia extinguere concordie. Respondit dominus de Noua domo, quod hoc facere erat bonum, sed non erat ydoneus mediator, quia a multis suspectus habebatur. Multa alia hinc inde dixerunt, que breuitatis amore transeo. Die Sabbati, 25° eiusdem, dedimus responsionem domino electo, preposite sancti Petri et aliquibus ecclesiasticis, qui nomine sui cleri nos rogabant, ut non essemus faciles ad concedendum Boemis et Morauis communionem sub duplici specie propter motiua in quadam cedula nobis porrecta contenta. Item petebant in eadem multa alia, quod resti- tuerentur calices, missalia et alii libri, ornamenta; quod decime soluerentur, quod yma- gines in ecclesiis ponerentur; quod sacramentalia omnia iuxta ritum ecclesie exequerentur, et multa similia in ea ponebantur. Ad que ex nostra deliberacione dominus auditor respondit, ostendendo ab exordio rerum decursum, qualiter per gladium materiale non potuit deo permittente ista heresis extingui. Declarauit expediciones factas, et quomodo fructus modicus, imo nullus, sed scandalum ecclesie et fidelibus derelictum est, et tune quod concilium vniuersale in Basilea congregatum ita iudicante spiritu sancto et reueren- dissimo patre Juliano, sancte sedis apostolice legato ac presidente in eodem, reduccionem eorum aggressum est, ipsos vocando per suauissimas epistolas, ut ferebant multi, digito dei, alii sanguine Christi scriptas. Et a tempore vocacionis declarauit totum progressum, primo in saluis conductibus post condicta in Egra, dehine in aduentu eorum, in disputa- cionibus ad honorem fidei in concilio sacro peractis, in tractatibus ibidem; dehinc in legacione prima ad Boemiam ex parte ipsius concilii sacri, post hec in legacione secunda Boemorum ad ipsum, consequenter in secunda legacione ipsius concilii sacri ad eos: deinde in tercia legacione eorum ad ipsum, consequenter in tercia legacione ipsius sacri concilii in Ratisponam in presencia imperatoris, et nunc in quarta legacione ad hanc ciuitatem Brunam; et qualiter in omnibus legacionibus legati sacri concilii habuerunt formam prescriptam et leges, quas nullatenus potuerunt transgredi. Et nunc eisdem legibus constringimur, nec licet nobis ire ad dextram vel sinistram, sed via regia iuxta nobis data in mandatis. Vnde vos, reuerende pater domine electe, et vos, venerabiles viri, qui estis filii sancte matris ecclesie representate in sacro concilio, debetis hiis, que tam mature. tam prudenter per patres sancte synodi acta sunt, prebere consensum, nec in aliquo obicem ponere, quia cum a principio vsque modo opera ista considerantur, iudicant bene dispositi, non hominem sed deum ista peregisse, sed penitus obedire. Multo plura decla- rauit circa hoc. Deinde respondimus ad quandam aliam cedulam, alias per eos nobis porrectam, de querimonia eorum contra mendicantes, et diximus eis diligencias per nos factas et quid responderunt nobis. Nam confitentur mendicantes non debere audire con- fessiones, nisi sint presentati etc.; item quod non debent absoluere nec possunt de casibus 1435.
Strana 571
Liber de Legationibus. 571 reseruatis episcopis, nisi ex speciali commissione episcoporum eis facta; item quod nulli dant sacramentum eukaristie sine licencia plebanorum aut episcopi, et quod hoc quidem fecerunt in Olomuch, et fecerunt ex consensu plebanorum illorum parochianorum, ut narratum est in gestis 13. diei huius mensis. Verum, quod officialis Olomucensis dixit aliqua, puta, quod in hac ciuitate Brunensi, vel alia, quidam minor ministrauit vni ciui sacramentum eukaristie, et cum ipse eum diceret incurrisse sentenciam excommunicacionis, eo quod sine licencia plebani hoc fecisset, ut confitebatur dictus minor, et irregularitatis, quia celebrauerat postea non absolutus, respondit suus custos, quod eum absoluerat ab illa sentencia excommunicacionis, et quod de hoc habebat potestatem. Cui dictum est, quod debebat vel poterat eum denunciare excommunicatum, donec constaret de eius absolucione , qui tunc timuisset. De quarto puncto, scilicet de sepulturis et de porcione canonica, ex proposito siluimus, ne suscitaremus inter plebanos et mendicantes, iam super hoc non contendentes, discordiam. Reuerendus pater dominus Constanciensis post verba domini auditoris egregia pauca subiunxit, multum mansuete et cum pontificali gravitate dominum electum et ceteros alloquendo, ut facta sacri concilii diuina virtute magis quam humana, et que huc vsque tam racionabilia et honesta apparuerunt, ut a nullo recte mentis meruerunt calumpniam substinere, laudarent ac approbarent ut filii deuoti sancte vni- uersalis ecclesie in eo representate; et que per nos cum Boemis agenda erant, que nobis stricte erant iniuncta, cum cordis tranquillitate susciperent, nec repugnarent in aliquo, prout non debebant. Hiis sic dictis dominus electus et sui voluerunt deliberare, et nos tempore medio seorsum congregati considerauimus quandam minutam literarum nostrarum responsiuarum literis domini episcopi Patauiensis, quibus nos rogabat, ut non vellemus impedire suam iurisdiccionem ordinariam in reformacione cleri sue dyocesis et status secularis, quia ipse volebat facere suum debitum, et hoc ideo scripsit, quia audiuerat, quod sacrum concilium sub bulla nos instituerat reformatores utriusque status, spiritualis et secularis, illius dyocesis. Post modicum igitur temporis domini electus Olomucensis et reliqui per organum prepositi sancti Petri dixerunt nobis, quod de informacione eis luculenter facta de gestis in reduccione Boemorum gracias magnas agebant ; quod erant multum contenti, et prout tenebantur, omnino acquiescebant actis vsque nunc per sacrum concilium in hac materia et omnibus aliis, et eciam que per nos agerentur in hac reduccionis materia haberent grata, ex quo erat nobis lex prefixa, quam transgredi non poteramus licite. Et si hoc putassent prius, non instetissent apud nos, ut in cedula, nec apud principem fecissent verbum conformiter ad cedulam; sed credebant, quod sacrum concilium commisisset pru- denciis nostris agere, prout videretur expediens; ideo a modo volunt voluntarie acquies- cere hiis, que per nos agentur. Sic multis hinc inde dictis, factus est in hoc finis ; verum quod pro eorum consolacione recitata sunt eis noua de reformacione curie Romane et prelatorum quoad sigilla eorum, de camera et collacione beneficiorum etc., de facto Gre- corum, de pace Francie; vnde fuerunt bene leti, prout prima facie apparebat. Hoc die pransi sunt Pragenses cum domino Constanciensi. Eodem die post vesperas fuimus congregati super prouisione fienda contra de Rokazana, qui scandalose et in preiudicium fidei predicauerat die 23a, que fuit beati Joannis Baptiste, approbans suam communionem, et inde reprobans communionem ecclesie 1435. 72.
Liber de Legationibus. 571 reseruatis episcopis, nisi ex speciali commissione episcoporum eis facta; item quod nulli dant sacramentum eukaristie sine licencia plebanorum aut episcopi, et quod hoc quidem fecerunt in Olomuch, et fecerunt ex consensu plebanorum illorum parochianorum, ut narratum est in gestis 13. diei huius mensis. Verum, quod officialis Olomucensis dixit aliqua, puta, quod in hac ciuitate Brunensi, vel alia, quidam minor ministrauit vni ciui sacramentum eukaristie, et cum ipse eum diceret incurrisse sentenciam excommunicacionis, eo quod sine licencia plebani hoc fecisset, ut confitebatur dictus minor, et irregularitatis, quia celebrauerat postea non absolutus, respondit suus custos, quod eum absoluerat ab illa sentencia excommunicacionis, et quod de hoc habebat potestatem. Cui dictum est, quod debebat vel poterat eum denunciare excommunicatum, donec constaret de eius absolucione , qui tunc timuisset. De quarto puncto, scilicet de sepulturis et de porcione canonica, ex proposito siluimus, ne suscitaremus inter plebanos et mendicantes, iam super hoc non contendentes, discordiam. Reuerendus pater dominus Constanciensis post verba domini auditoris egregia pauca subiunxit, multum mansuete et cum pontificali gravitate dominum electum et ceteros alloquendo, ut facta sacri concilii diuina virtute magis quam humana, et que huc vsque tam racionabilia et honesta apparuerunt, ut a nullo recte mentis meruerunt calumpniam substinere, laudarent ac approbarent ut filii deuoti sancte vni- uersalis ecclesie in eo representate; et que per nos cum Boemis agenda erant, que nobis stricte erant iniuncta, cum cordis tranquillitate susciperent, nec repugnarent in aliquo, prout non debebant. Hiis sic dictis dominus electus et sui voluerunt deliberare, et nos tempore medio seorsum congregati considerauimus quandam minutam literarum nostrarum responsiuarum literis domini episcopi Patauiensis, quibus nos rogabat, ut non vellemus impedire suam iurisdiccionem ordinariam in reformacione cleri sue dyocesis et status secularis, quia ipse volebat facere suum debitum, et hoc ideo scripsit, quia audiuerat, quod sacrum concilium sub bulla nos instituerat reformatores utriusque status, spiritualis et secularis, illius dyocesis. Post modicum igitur temporis domini electus Olomucensis et reliqui per organum prepositi sancti Petri dixerunt nobis, quod de informacione eis luculenter facta de gestis in reduccione Boemorum gracias magnas agebant ; quod erant multum contenti, et prout tenebantur, omnino acquiescebant actis vsque nunc per sacrum concilium in hac materia et omnibus aliis, et eciam que per nos agerentur in hac reduccionis materia haberent grata, ex quo erat nobis lex prefixa, quam transgredi non poteramus licite. Et si hoc putassent prius, non instetissent apud nos, ut in cedula, nec apud principem fecissent verbum conformiter ad cedulam; sed credebant, quod sacrum concilium commisisset pru- denciis nostris agere, prout videretur expediens; ideo a modo volunt voluntarie acquies- cere hiis, que per nos agentur. Sic multis hinc inde dictis, factus est in hoc finis ; verum quod pro eorum consolacione recitata sunt eis noua de reformacione curie Romane et prelatorum quoad sigilla eorum, de camera et collacione beneficiorum etc., de facto Gre- corum, de pace Francie; vnde fuerunt bene leti, prout prima facie apparebat. Hoc die pransi sunt Pragenses cum domino Constanciensi. Eodem die post vesperas fuimus congregati super prouisione fienda contra de Rokazana, qui scandalose et in preiudicium fidei predicauerat die 23a, que fuit beati Joannis Baptiste, approbans suam communionem, et inde reprobans communionem ecclesie 1435. 72.
Strana 572
572 Aegidii Carlerii, 26. Jun. quoad non conficientes. Deliberauimus igitur, quod duo nostrum adirent dominum ducem et eum rogarent, quod vocaret aliquos barones Boemie et aliquos Pragenses, eis osten- dens periculum, in quod iste ponit res, qui nec aliud querit quam turbare tractatus pacis, et quod prouideant, quod amplius non presumat talia facere; et nichilominus dominus dux prouideat per suos aut illos de ciuitate, quod nullus vadat ad diuina aut sermones ipsius Rokazana aut suorum sacerdotum, ponendo custodias in locis ad hoc aptis. Et iuerunt ad eum domini prepositus sancti Florini et magister Thomas ; debuerunt autem transire per dominum electum ad sciendum, quomodo prouiderit super eadem materia, prout alias fuerat eidem per nos significatum, et eidem notificarent nostram deliberacionem. Die dominica, 26° eiusdem, post missam nobis in ecclesia congregatis domini pre- positus et magister Thomas retulerunt, quod heri sero fuerunt ad dominum electum, eum interrogantes, quomodo prouiderat, ne populus Brunensis iret ad diuina istorum Boemorum et ad sermones. Dixit, quod vocauerat magistrum ciuium, ut veniret ad eum, cui diceret. quod faceret bono modo per custodes ab eo vel consulibus ponendos, sic domos eorum obseruare, quod nemo ad eos iret; sed nundum venerat; dixeruntque prepositus et magister Thomas, quod ibant ad dominum ducem ex parte nostra super isto; qui gauisus est. Iuerunt igitur ad dominum ducem, et habito primo verbo cum tribus consiliariis principalibus eius, illi post deliberacionem attentam dixerunt, quod expediebat, ut ad ipsum ducem accederent. Illos igitur intromiserunt ad ipsum. Quos cum ad plenum audisset, habita deliberacione dixit, quod oportune venerant, quodque nulla hora est ei respectu eorum indebita, et quod vellet loqui cum rectoribus ciuitatis, et iuxta eorum et aliquorum aliorum consilia facere; et quia periculum erat in mora, statim ea demandaret execucioni, et quid egisset significaret. Illis ergo, scilicet preposito et magistro Thoma abeuntibus, dominus dux vocauit aliquos de consolatu, vocauit et dominum Azsconem baronem in Morauia, et statim per suum vicecancellarium significauit magistro Thome, quid egerat. Dixit enim ille vicecancellarius, prout ipse magister Thomas retulit, quod dominus con- clusit cum aliquibus consulibus ciuitatis Brune, quod ponerentur custodes, qui obser- uarent, ne aliquis de ciuitate iret ad domos Boemorum, sed hoc publice prohibere non expediebat ad vitandum offendiculum; item quod fuit locutus idem dominus dux cum Azscone, ut sciret, si loqueretur cum baronibus aliquibus Boemie et Pragensibus; qui consuluit, quod non. Racio est, ut ait, quia sunt aliqui promptissimi ad recessum, et illi accepta occasione gauderent recedere ; qui forte multos possent trahere ad recessum et turbare negocium tractatuum huius vnionis. Isto die pransi sunt cum domino Constanciensi multi barones Boemie. Debebat esse dominus de Noua domo, sed non fuit propter infirmitatem manuum aut brachiorum; sed fuit filius eius et nepos ipsius. Dedit igitur illis solemne prandium. Eodem die post vesperas dominus dux venit ad domum domini Constanciensis ad nos ibi congregatos et exposuit nobis, quod receperat bullas a sacro concilio Basiliensi nobis directas super reformacione vtriusque status, ecclesiastici et secularis, in dominiis suis. Rogauit nos, ut vellemus eas suscipere et agere iuxta mandatum et continenciam earum. Deliberacione habita respondimus ei per organum domini auditoris, quod regra- ciabamur primo, quod se humiliare voluit ad nos veniendo, nam poterat pro nobis man- dare, et iuissemus, aut literas seu bullas ipsas mittere nobis cum sua bona intencione. 1435.
572 Aegidii Carlerii, 26. Jun. quoad non conficientes. Deliberauimus igitur, quod duo nostrum adirent dominum ducem et eum rogarent, quod vocaret aliquos barones Boemie et aliquos Pragenses, eis osten- dens periculum, in quod iste ponit res, qui nec aliud querit quam turbare tractatus pacis, et quod prouideant, quod amplius non presumat talia facere; et nichilominus dominus dux prouideat per suos aut illos de ciuitate, quod nullus vadat ad diuina aut sermones ipsius Rokazana aut suorum sacerdotum, ponendo custodias in locis ad hoc aptis. Et iuerunt ad eum domini prepositus sancti Florini et magister Thomas ; debuerunt autem transire per dominum electum ad sciendum, quomodo prouiderit super eadem materia, prout alias fuerat eidem per nos significatum, et eidem notificarent nostram deliberacionem. Die dominica, 26° eiusdem, post missam nobis in ecclesia congregatis domini pre- positus et magister Thomas retulerunt, quod heri sero fuerunt ad dominum electum, eum interrogantes, quomodo prouiderat, ne populus Brunensis iret ad diuina istorum Boemorum et ad sermones. Dixit, quod vocauerat magistrum ciuium, ut veniret ad eum, cui diceret. quod faceret bono modo per custodes ab eo vel consulibus ponendos, sic domos eorum obseruare, quod nemo ad eos iret; sed nundum venerat; dixeruntque prepositus et magister Thomas, quod ibant ad dominum ducem ex parte nostra super isto; qui gauisus est. Iuerunt igitur ad dominum ducem, et habito primo verbo cum tribus consiliariis principalibus eius, illi post deliberacionem attentam dixerunt, quod expediebat, ut ad ipsum ducem accederent. Illos igitur intromiserunt ad ipsum. Quos cum ad plenum audisset, habita deliberacione dixit, quod oportune venerant, quodque nulla hora est ei respectu eorum indebita, et quod vellet loqui cum rectoribus ciuitatis, et iuxta eorum et aliquorum aliorum consilia facere; et quia periculum erat in mora, statim ea demandaret execucioni, et quid egisset significaret. Illis ergo, scilicet preposito et magistro Thoma abeuntibus, dominus dux vocauit aliquos de consolatu, vocauit et dominum Azsconem baronem in Morauia, et statim per suum vicecancellarium significauit magistro Thome, quid egerat. Dixit enim ille vicecancellarius, prout ipse magister Thomas retulit, quod dominus con- clusit cum aliquibus consulibus ciuitatis Brune, quod ponerentur custodes, qui obser- uarent, ne aliquis de ciuitate iret ad domos Boemorum, sed hoc publice prohibere non expediebat ad vitandum offendiculum; item quod fuit locutus idem dominus dux cum Azscone, ut sciret, si loqueretur cum baronibus aliquibus Boemie et Pragensibus; qui consuluit, quod non. Racio est, ut ait, quia sunt aliqui promptissimi ad recessum, et illi accepta occasione gauderent recedere ; qui forte multos possent trahere ad recessum et turbare negocium tractatuum huius vnionis. Isto die pransi sunt cum domino Constanciensi multi barones Boemie. Debebat esse dominus de Noua domo, sed non fuit propter infirmitatem manuum aut brachiorum; sed fuit filius eius et nepos ipsius. Dedit igitur illis solemne prandium. Eodem die post vesperas dominus dux venit ad domum domini Constanciensis ad nos ibi congregatos et exposuit nobis, quod receperat bullas a sacro concilio Basiliensi nobis directas super reformacione vtriusque status, ecclesiastici et secularis, in dominiis suis. Rogauit nos, ut vellemus eas suscipere et agere iuxta mandatum et continenciam earum. Deliberacione habita respondimus ei per organum domini auditoris, quod regra- ciabamur primo, quod se humiliare voluit ad nos veniendo, nam poterat pro nobis man- dare, et iuissemus, aut literas seu bullas ipsas mittere nobis cum sua bona intencione. 1435.
Strana 573
Liber de Legationibus. 573 Secundo regraciati sumus ei de sancta intencione, quam habet ad reformacionem ecclesie, quodque talem habuerunt boni principes, quorum memoria in benediccione est, ut Karolus Magnus, Constantinus et alii multi. Aliqua autem dicta fuerunt de Karolo Magno, eo quod suis temporibus ecclesiastici et imperium erant multum deformati; ipse vero suis laboribus piissimis vtrumque reformauit, aut reformari procurauit. Diximus consequenter, quod expediebat hanc bullam nobis presentari coram notario et testibus, et ita fecit. Nam vocatis notariis domini Constanciensis et domini auditoris, presentauit nobis eam eciam testibus conuocatis. Tunc ei respondimus, quod eas suscipiebamus, et intendebamus mandatis nobis factis virtute earum obedire, sed postea deliberaremus de modo execucionis. Post hec collacione sibi exhibita, grate recessit a nobis. Hodie recepimus literas imperatoris, continentes, quod erit feria 6° proxima Brune, nisi mors impediat, et quod confortemus tempore medio barones Boemie, ne attedientur ; eciam de domino Arnesto barone Boemo, familiari eius, super diligenciis factis ad incitandum eum, ut veniat Brunam. Et tres nuncii nostri redierunt. Die Lune, 27° eiusdem, congregati de mane legimus bullam concilii sacri, nobis 27. Jun. die precedenti presentatam per dominum ducem Albertum Austrie, ad videndum de modo procedendi in reformacione. Conclusimus mittere duos ex nobis ad ipsum dominum ducem, et fuerunt deputati prepositus sancti Florini et decanus Cameracensis ad significandum bonum propositum nostrum et cognoscendum, quos haberet bonos viros et ydoneos in opere isto, quibus possemus committere vices nostras, ipsos substituendo, quodque illi notarium vel notarios sibi eligerent propicios; quod eciam in Austria substituerentur aliqui et aliqui alii in Morauia, siue in solidum vel alter, prout videbitur. Apparebat tamen inchoandum esse in ciuitate ista Bruna, in qua sumus nunc, per nos. Videbatur eciam bonum, quod dominus auditor componeret aliquos articulos super modo reformacionis tenendo, et quod viderentur aliqua ad hoc accomoda, que prepositus sancti Florini spopondit ostendere. Eodem die post prandium accesserunt ad nos dominus Aczco baro in Morauia et alii milites ex parte imperatoris, rogantes nos pro parte baronum et comunitatum Boemie, ut velimus aliquid incipere de tractatibus cum eis, quia multum attediantur in tanta expectacione imperatoris, et interim veniet. Habita autem deliberacione, conclusimus stare in nostris deliberatis, scilicet expectare aduentum imperatoris, ex quo scripsit nobis, quod cito venturus est, nec aliquid tractare cum illis vsque ad aduentum eius. Intelligimus enim, quod ista procurantur per eos, qui querunt rupturam, quia eis videtur, quod in absencia imperatoris poterunt melius turbare, quam in presencia. Ad obuiandum igitur huic malicie nolumus tractare cum eis in absencia eius, eciam quia nostre instrucciones et mandata nostra referuntur ad presenciam imperatoris, tercio quia scimus, quod magna pars baronum preeligit expectare imperatorem; quarto quia ita videtur domino duci Alberto, ita expectandum; quinto quia ita iam scripsimus imperatori, et inhonestum esset nobis facere contrarium nostrorum scriptorum. Istas causas allegauimus istis dominis, saltim quatuor vltimas. Qui fuerunt tandem bene contenti et dixerunt, quod pauci pro- curabant id, quod quesierant a nobis. Dominus auditor comunicauit eis noua de refor- macione, de facto Grecorum et pacis regni Francie; de quibus visi fuerunt bene gaudere. Eodem die sero magister Thomas attulit nobis literam domini Patauiensis, directam domino duci, rogantis eum, ut deputatos suos pro reformacione sue dyocesis vellet 1435.
Liber de Legationibus. 573 Secundo regraciati sumus ei de sancta intencione, quam habet ad reformacionem ecclesie, quodque talem habuerunt boni principes, quorum memoria in benediccione est, ut Karolus Magnus, Constantinus et alii multi. Aliqua autem dicta fuerunt de Karolo Magno, eo quod suis temporibus ecclesiastici et imperium erant multum deformati; ipse vero suis laboribus piissimis vtrumque reformauit, aut reformari procurauit. Diximus consequenter, quod expediebat hanc bullam nobis presentari coram notario et testibus, et ita fecit. Nam vocatis notariis domini Constanciensis et domini auditoris, presentauit nobis eam eciam testibus conuocatis. Tunc ei respondimus, quod eas suscipiebamus, et intendebamus mandatis nobis factis virtute earum obedire, sed postea deliberaremus de modo execucionis. Post hec collacione sibi exhibita, grate recessit a nobis. Hodie recepimus literas imperatoris, continentes, quod erit feria 6° proxima Brune, nisi mors impediat, et quod confortemus tempore medio barones Boemie, ne attedientur ; eciam de domino Arnesto barone Boemo, familiari eius, super diligenciis factis ad incitandum eum, ut veniat Brunam. Et tres nuncii nostri redierunt. Die Lune, 27° eiusdem, congregati de mane legimus bullam concilii sacri, nobis 27. Jun. die precedenti presentatam per dominum ducem Albertum Austrie, ad videndum de modo procedendi in reformacione. Conclusimus mittere duos ex nobis ad ipsum dominum ducem, et fuerunt deputati prepositus sancti Florini et decanus Cameracensis ad significandum bonum propositum nostrum et cognoscendum, quos haberet bonos viros et ydoneos in opere isto, quibus possemus committere vices nostras, ipsos substituendo, quodque illi notarium vel notarios sibi eligerent propicios; quod eciam in Austria substituerentur aliqui et aliqui alii in Morauia, siue in solidum vel alter, prout videbitur. Apparebat tamen inchoandum esse in ciuitate ista Bruna, in qua sumus nunc, per nos. Videbatur eciam bonum, quod dominus auditor componeret aliquos articulos super modo reformacionis tenendo, et quod viderentur aliqua ad hoc accomoda, que prepositus sancti Florini spopondit ostendere. Eodem die post prandium accesserunt ad nos dominus Aczco baro in Morauia et alii milites ex parte imperatoris, rogantes nos pro parte baronum et comunitatum Boemie, ut velimus aliquid incipere de tractatibus cum eis, quia multum attediantur in tanta expectacione imperatoris, et interim veniet. Habita autem deliberacione, conclusimus stare in nostris deliberatis, scilicet expectare aduentum imperatoris, ex quo scripsit nobis, quod cito venturus est, nec aliquid tractare cum illis vsque ad aduentum eius. Intelligimus enim, quod ista procurantur per eos, qui querunt rupturam, quia eis videtur, quod in absencia imperatoris poterunt melius turbare, quam in presencia. Ad obuiandum igitur huic malicie nolumus tractare cum eis in absencia eius, eciam quia nostre instrucciones et mandata nostra referuntur ad presenciam imperatoris, tercio quia scimus, quod magna pars baronum preeligit expectare imperatorem; quarto quia ita videtur domino duci Alberto, ita expectandum; quinto quia ita iam scripsimus imperatori, et inhonestum esset nobis facere contrarium nostrorum scriptorum. Istas causas allegauimus istis dominis, saltim quatuor vltimas. Qui fuerunt tandem bene contenti et dixerunt, quod pauci pro- curabant id, quod quesierant a nobis. Dominus auditor comunicauit eis noua de refor- macione, de facto Grecorum et pacis regni Francie; de quibus visi fuerunt bene gaudere. Eodem die sero magister Thomas attulit nobis literam domini Patauiensis, directam domino duci, rogantis eum, ut deputatos suos pro reformacione sue dyocesis vellet 1435.
Strana 574
574 Aegidii Carlerii, 28. Jun. favorabiliter tractare, nec aliquod prestare impedimentum. Certi consiliarii domini ducis auisauerant, quod dominus dux scriberet ei, quod alias dixit eidem, quod vellet eum adiuuare in reformacione illa, sed tunc nesciebat se habiturum aliquod superius mandatum, vel concessionem seu indulgenciam. Modo, quia habet a sacro concilio bullam ad refor- mandum ecclesiasticos et seculares suorum dominiorum, desiderat, quod supersedeant a visitacione cleri, ne visitatus bis nimis grauetur. Super istis rogauit idem magister Thomas, ut deliberaremus et daremus consilium domino duci, quid facere debebit. Deliberauimus igitur, quod dominus dux non scribat domino Patauiensi de supersedencia suorum depu- tatorum, sed amicabiles literas, et permittat agere istos deputatos ; si bene reformauerint, benedictus deus, et tantum minus nobis restabit reformandum; si non, quasi post terga segniter metencium, eradicare curabimus scandala per nos aut a nobis substitutos. Die Martis, 28° eiusdem, venerunt de mane ad nos aliqui milites, qui heri fuerant, dicentes, quod retulerunt baronibus responsionem nostram hesternam, de qua videntur contenti, et intendunt hoc significare illis de comunitatibus et sacerdotibus. Sed ad hoc magis eos inclinandum apparuit vtile, quod aliquos ex nobis mitteremus cum ipsis, qui eis ad hunc finem cooperarentur, quod scilicet haberent pacienciam in supersedendo a tractatibus vsque ad aduentum domini imperatoris. Deliberauimus itaque acquiescere peticioni baronum, et deputauimus dominos auditorem et decanum Turonensem. Eodem die iuerunt domini prepositus et decanus Cameracensis ad dominum ducem, exposueruntque ei per organum dicti prepositi, que tam circa bulle execucionem, quam circa literas domini Patauiensis sibi directas, de quibus supra, die precedenti delibera- ueramus. Qui habita deliberacione respondit in propria, quod de hiis gratus est, et quoad bonam voluntatem nostram gracias nobis agit, offerens se ad nostra beneplacita. Wit insuper cogitare de bonis et notabilibus personis, quibus poterimus nostras vices com- mittere et eas ac eciam vicia reformanda significare ; placet sibi eciam consilium nostrum circa literas domini Patauiensis etc., et intendit illud insequi ete. Hodie pransi sunt cum domino Constanciensi Bedericus, Petrus Anglicus et nuncii ciuitatum Zaze, Lune et Slane. Eodem die in vesperis in ecclesia sancti Petri celebratis aduenerat dominus Menardus de Noua domo, aduenerunt et Pragenses ac dominus Guillelmus Kosqua. Quibus visis tristes facti propter scandalum, quod accidere oportebat, diximus domino de Noua domo, quod isti viri male fecerant intrare ecclesiam, dum celebrabantur diuina, quia hoc sustinere non poteramus. Rogauimus eum, ut daret modum, quod recederent; ipse uero instabat, ut eos permitteremus ibi, si fieri posset. Nos respondimus, quod hoc tollerare nullo modo poteramus, quia contra compactata in Egra, contra practicata et semper obseruata in Basilea, Praga et Ratispona, contra nobis a sacro concilio mandata. Tandem post multa verba auisatum est per dominum Menardum et nos, quod ipse recederet, et sic alios secum adduceret extra ecclesiam; et sic factum est. Sed scandalizati sunt viri isti, quia eo tempore, quo recedebant, cepit pulsari maior campana ecclesie pro sermone post vesperas fiendo in hac vigilia apostolorum Petri et Pauli, patronorum illius ecclesie ; et ante illum pulsata est parua nola ad excitandum pulsatores in turri. Ipsi vero dixerunt, quod et nola et maior campana pulsate sunt in vituperium eorum. Adiunxerunt, quod fuerunt trusi ab aliquibus scolaribus, quod sicut precedens falsum est; nam campana pro 1435.
574 Aegidii Carlerii, 28. Jun. favorabiliter tractare, nec aliquod prestare impedimentum. Certi consiliarii domini ducis auisauerant, quod dominus dux scriberet ei, quod alias dixit eidem, quod vellet eum adiuuare in reformacione illa, sed tunc nesciebat se habiturum aliquod superius mandatum, vel concessionem seu indulgenciam. Modo, quia habet a sacro concilio bullam ad refor- mandum ecclesiasticos et seculares suorum dominiorum, desiderat, quod supersedeant a visitacione cleri, ne visitatus bis nimis grauetur. Super istis rogauit idem magister Thomas, ut deliberaremus et daremus consilium domino duci, quid facere debebit. Deliberauimus igitur, quod dominus dux non scribat domino Patauiensi de supersedencia suorum depu- tatorum, sed amicabiles literas, et permittat agere istos deputatos ; si bene reformauerint, benedictus deus, et tantum minus nobis restabit reformandum; si non, quasi post terga segniter metencium, eradicare curabimus scandala per nos aut a nobis substitutos. Die Martis, 28° eiusdem, venerunt de mane ad nos aliqui milites, qui heri fuerant, dicentes, quod retulerunt baronibus responsionem nostram hesternam, de qua videntur contenti, et intendunt hoc significare illis de comunitatibus et sacerdotibus. Sed ad hoc magis eos inclinandum apparuit vtile, quod aliquos ex nobis mitteremus cum ipsis, qui eis ad hunc finem cooperarentur, quod scilicet haberent pacienciam in supersedendo a tractatibus vsque ad aduentum domini imperatoris. Deliberauimus itaque acquiescere peticioni baronum, et deputauimus dominos auditorem et decanum Turonensem. Eodem die iuerunt domini prepositus et decanus Cameracensis ad dominum ducem, exposueruntque ei per organum dicti prepositi, que tam circa bulle execucionem, quam circa literas domini Patauiensis sibi directas, de quibus supra, die precedenti delibera- ueramus. Qui habita deliberacione respondit in propria, quod de hiis gratus est, et quoad bonam voluntatem nostram gracias nobis agit, offerens se ad nostra beneplacita. Wit insuper cogitare de bonis et notabilibus personis, quibus poterimus nostras vices com- mittere et eas ac eciam vicia reformanda significare ; placet sibi eciam consilium nostrum circa literas domini Patauiensis etc., et intendit illud insequi ete. Hodie pransi sunt cum domino Constanciensi Bedericus, Petrus Anglicus et nuncii ciuitatum Zaze, Lune et Slane. Eodem die in vesperis in ecclesia sancti Petri celebratis aduenerat dominus Menardus de Noua domo, aduenerunt et Pragenses ac dominus Guillelmus Kosqua. Quibus visis tristes facti propter scandalum, quod accidere oportebat, diximus domino de Noua domo, quod isti viri male fecerant intrare ecclesiam, dum celebrabantur diuina, quia hoc sustinere non poteramus. Rogauimus eum, ut daret modum, quod recederent; ipse uero instabat, ut eos permitteremus ibi, si fieri posset. Nos respondimus, quod hoc tollerare nullo modo poteramus, quia contra compactata in Egra, contra practicata et semper obseruata in Basilea, Praga et Ratispona, contra nobis a sacro concilio mandata. Tandem post multa verba auisatum est per dominum Menardum et nos, quod ipse recederet, et sic alios secum adduceret extra ecclesiam; et sic factum est. Sed scandalizati sunt viri isti, quia eo tempore, quo recedebant, cepit pulsari maior campana ecclesie pro sermone post vesperas fiendo in hac vigilia apostolorum Petri et Pauli, patronorum illius ecclesie ; et ante illum pulsata est parua nola ad excitandum pulsatores in turri. Ipsi vero dixerunt, quod et nola et maior campana pulsate sunt in vituperium eorum. Adiunxerunt, quod fuerunt trusi ab aliquibus scolaribus, quod sicut precedens falsum est; nam campana pro 1435.
Strana 575
Liber de Legationibus. 575 sermone pulsata est, et scolares erant in alto ambone, in quo psallebant. Dominus vero dux audiens hec per eorum informacionem, et quod se disponerent ad recessum, misit ad nos seire veritatem, et quid esset facturus. Eius autem vicecancellario diximus rem gestam, ut supra positum est, et conclusimus mittere duos ex nobis dicere, quod vide- batur bonum, quod mitteret ad istos Boemos, dicendo veritatem rei geste, et quod talia, ut credebant, non erant facta pro eis, nec vmquam de mente legatorum sacri concilii quisquam in eos manus iniecit violentas; aut postularet, quod venirent ad eum saltim aliqui ex eis, quibus hec diceret, et rogaret, quod non vellent turbari propter hoc attentis premissis, nec rumpere tractatus. Missi sunt autem a nobis domini decanus Cameracensis et magister Thomas, qui ista significauerunt ei; et requieuit spiritus eius ipsis auditis. Item dixit, quod iam miserat barones Morauie ex parte sua ad hunc finem, similiter et ambasiatores imperatoris. Die Mercurii, 29° eiusdem, de mane Boemi fuerunt congregati, quid essent 29. Jun. acturi. Tandem, sicut nobis relatum est, licet heri disposuissent currus ad recessum et vellent sic abire, saniori freti consilio, et ut eciam dicitur, adhortacionibus de Rokazana. deliberauerunt permanere, et quieti facti sunt eorum animi. Benedictus deus, qui con- solatur nos, sperantes in se, quoniam de recessu eorum plurimum mesti eramus, licet nos gestorum nostrorum hesternorum erga eos, quia sic vtique facere debuimus, non pigeat. 1435. Eodem die post prandium iuimus ad dominum ducem, ab eo rogati, et similiter de Rokazana cum Benesio et aliquot sacerdotibus Boemorum, ab eodem domino duce rogati; cumque congregati essemus in eadem camera, aduenit dominus dux, et paucis inter se consiliis habitis, ipse dominus dux exposuit, quod nos vocauerat et illos, ut modus daretur, quod omnia, que possent esse turbatiua pacis, tollerentur, et offensi animi quietarentur. Ideo primo regraciabatur nobis, quod veneramus ad eum tam libenter, et precabatur ad ea, que pacis sunt, daremus operam. Habita inter nos consultacione diximus per organum domini prepositi, quod regraciabamur sue excellencie, quod pro- pace conseruanda interponebat vices suas, et quod eramus parati, sicut et fueramus semper, insequentes vestigia patrum sancte sinodi Basiliensis ad omnia, que pacis sunt, dare operam. Consequenter de Rokazana respondit eidem domino boemice, et hoc inter- pretatum est ei theotonice, et prout intelleximus, sua responsio fuit consona satis nostre. Post multa hine inde, sed non nostri ad Boemos nec e contra, dicta, visum est nobis expedire, quod intraremus materiam, propter quam conueneramus, puta quod narraretur veritas rei geste, quando isti Boemi fuerunt expulsi de ecclesia, et ex hoc ostenderetur, quod quam modeste potuimus fecimus, nec intendimus vmquam illos aut alios scandalizare, et ex consequenti quod non debuerunt turbari, consequenter quod non darent nobis amplius occasionem, ut aliquid fieret, vnde turbarentur. Et hec illico proposita sunt pro- parte nostra per dominum auditorem, fundando, quod non potuimus illos sustinere propter duo principaliter: primum propter concordata capitula in Egra, inter que vnum dicit, quod non intrabunt ad nostra diuina Boemi, nec volumus ire ad sua; secundum propter mandatum stricte nobis datum a sancta sinodo prohibitiuum, ne ad sua diuina vadamus, nec illos interesse nostris paciamur etc. Rokazana post hec deliberacione habita cum suis surrexit, dicens, quod ita audiuerat narrare casum, ut narrauimus; sed vltra, inquit,
Liber de Legationibus. 575 sermone pulsata est, et scolares erant in alto ambone, in quo psallebant. Dominus vero dux audiens hec per eorum informacionem, et quod se disponerent ad recessum, misit ad nos seire veritatem, et quid esset facturus. Eius autem vicecancellario diximus rem gestam, ut supra positum est, et conclusimus mittere duos ex nobis dicere, quod vide- batur bonum, quod mitteret ad istos Boemos, dicendo veritatem rei geste, et quod talia, ut credebant, non erant facta pro eis, nec vmquam de mente legatorum sacri concilii quisquam in eos manus iniecit violentas; aut postularet, quod venirent ad eum saltim aliqui ex eis, quibus hec diceret, et rogaret, quod non vellent turbari propter hoc attentis premissis, nec rumpere tractatus. Missi sunt autem a nobis domini decanus Cameracensis et magister Thomas, qui ista significauerunt ei; et requieuit spiritus eius ipsis auditis. Item dixit, quod iam miserat barones Morauie ex parte sua ad hunc finem, similiter et ambasiatores imperatoris. Die Mercurii, 29° eiusdem, de mane Boemi fuerunt congregati, quid essent 29. Jun. acturi. Tandem, sicut nobis relatum est, licet heri disposuissent currus ad recessum et vellent sic abire, saniori freti consilio, et ut eciam dicitur, adhortacionibus de Rokazana. deliberauerunt permanere, et quieti facti sunt eorum animi. Benedictus deus, qui con- solatur nos, sperantes in se, quoniam de recessu eorum plurimum mesti eramus, licet nos gestorum nostrorum hesternorum erga eos, quia sic vtique facere debuimus, non pigeat. 1435. Eodem die post prandium iuimus ad dominum ducem, ab eo rogati, et similiter de Rokazana cum Benesio et aliquot sacerdotibus Boemorum, ab eodem domino duce rogati; cumque congregati essemus in eadem camera, aduenit dominus dux, et paucis inter se consiliis habitis, ipse dominus dux exposuit, quod nos vocauerat et illos, ut modus daretur, quod omnia, que possent esse turbatiua pacis, tollerentur, et offensi animi quietarentur. Ideo primo regraciabatur nobis, quod veneramus ad eum tam libenter, et precabatur ad ea, que pacis sunt, daremus operam. Habita inter nos consultacione diximus per organum domini prepositi, quod regraciabamur sue excellencie, quod pro- pace conseruanda interponebat vices suas, et quod eramus parati, sicut et fueramus semper, insequentes vestigia patrum sancte sinodi Basiliensis ad omnia, que pacis sunt, dare operam. Consequenter de Rokazana respondit eidem domino boemice, et hoc inter- pretatum est ei theotonice, et prout intelleximus, sua responsio fuit consona satis nostre. Post multa hine inde, sed non nostri ad Boemos nec e contra, dicta, visum est nobis expedire, quod intraremus materiam, propter quam conueneramus, puta quod narraretur veritas rei geste, quando isti Boemi fuerunt expulsi de ecclesia, et ex hoc ostenderetur, quod quam modeste potuimus fecimus, nec intendimus vmquam illos aut alios scandalizare, et ex consequenti quod non debuerunt turbari, consequenter quod non darent nobis amplius occasionem, ut aliquid fieret, vnde turbarentur. Et hec illico proposita sunt pro- parte nostra per dominum auditorem, fundando, quod non potuimus illos sustinere propter duo principaliter: primum propter concordata capitula in Egra, inter que vnum dicit, quod non intrabunt ad nostra diuina Boemi, nec volumus ire ad sua; secundum propter mandatum stricte nobis datum a sancta sinodo prohibitiuum, ne ad sua diuina vadamus, nec illos interesse nostris paciamur etc. Rokazana post hec deliberacione habita cum suis surrexit, dicens, quod ita audiuerat narrare casum, ut narrauimus; sed vltra, inquit,
Strana 576
576 Aegidii Carlerii, aliqua audiuit, de quibus tacet modo. Quoad compactata in Egra, videatis, quis primo infregit, vos aut nos; verum non habemus in mandatis a dominis nostris aliquid de hoc loqui, sed si wltis, loquemur ut priuate persone. Dixit eciam, quod volebant pacem, nec impedimentum rebus gerendis dare etc. Consequenter deliberauimus sibi ad aliqua respondere, scilicet quia dixit, se alia audiuisse de casu eieccionis etc., que non diximus; item quia offerebant se locuturos de compactatis in Egra, tamquam persone priuate. Et diximus primo, quod si aliquid aliud audiuerant, tamen nil aliud erat factum de nostro iussu aut scitu, secundo quod non fieret sermo amplius pro nunc de compactatis in Egra, quia dubitabamus, ne vellet intrare materiam de iudice in Egra compactato, et sic per indirectum intrare materiam principalem, sed tamen bono modo auerteretur suum propo- situm, et non expresse diceretur, quod nolebamus de hoc loqui. Et ita per dominum auditorem factum est. Porro de Rokazana, prehabito consilio cum suis, dixit licet priuata persona, quod nos non seruaueramus in Praga concordata capitula in Egra in duobus: primo, quod familiares nostri fuerant ad sua diuina, nec tamen fuerunt eiecti, secundo quia dominus Constanciensis confirmauerat multos in Praga etc. Ad que dominus auditor, quod si nostri fuerant ad sua diuina, hoc fuit nobis nescientibus, imo prohibentibus, et si eiecissent eos inde, fuissemus contenti et sustinuissemus. Ceterum dominus Constan- ciensis in capella sua potuit confirmare illos et illas, qui erant de obediencia nostra. Quod si alique persone se obtulerint de Praga vel de alia obediencia, et confirmauerit, fecit ignoranter, quare sibi non debuit imputari. Rursus quia dixit Rokazana, se alia audiuisse super eieccione istorum Pragensium de ecclesia etc., et narrauit ad partem, quod campane fuerant pulsate propter eos, scilicet maior et quedam nola parua, item quod fami- liares eorum fuerant trusi, dixit auditor, quod nil horum nostro iussu factum est, sed interrogauimus de campana etc. et reperimus, quod nola fuit pulsata ad incitandum pul- satores in turri, ut traherent maiorem campanam, et illa pulsata fuit ter pro sermone tunc facto post vesperas. De trusione nil audiuimus ab aliquo de ecclesia, nec aliquid sciuerunt. Preterea rogauimus, ut nil tale in futurum contingeret, quod taliter ordinarent, quod amodo nullus de suis veniret ad nostra diuina, quia reuera hoc tollerare non possemus. Dominus autem dux, videns iam verba inutiliter hinc inde iactari, surrexit et cepit cum aliquibus suis loqui, ut fieret inter nos silencium et illos; postea mandauit pro collacione. Nos autem accessimus ad illos, et Rokazana dixit domino episcopo, quod benedixerat altaria viatica; ad quod diximus, quod hoc fecit sciente ipso Rokazana, nec tamen tunc contradicente. Item dixit, quod esto quod haberemus a patribus concilii mandatum de non admittendo eos ad nostra diuina, non videbatur ita rigide hoc obseruandum, cum iura sint interdum per epykeiam moderanda. Ad quod dixit decanus Cameracensis, quod inferior non potest licite interpretari legem superioris, et cum simus nuncii sacri concilii, mandatum concilii infringere aut interpretari non debemus, sed in suis terminis seruare ; vnde eciam epykeya est virtus principis, non subiecti, et multa hinc inde dicta. Tandem collacione facta cum vino, princeps allocutus est nos et illos, gracias nobis agendo, quod ad ipsum accesseramus, eciam exhortando nos et illos ad pacem. Cui diximus, quod eramus (parati) ad suum mandatum venire, quociescumque ei placeret; preterea quia sacrum concilium semper promouerat ea, que ad vnitatem pertinent et pacem, non intendebamus nisi ad idem, sicut alias et sepius bene apparuerat. Rokazana autem dixit, quod querebant, 1435.
576 Aegidii Carlerii, aliqua audiuit, de quibus tacet modo. Quoad compactata in Egra, videatis, quis primo infregit, vos aut nos; verum non habemus in mandatis a dominis nostris aliquid de hoc loqui, sed si wltis, loquemur ut priuate persone. Dixit eciam, quod volebant pacem, nec impedimentum rebus gerendis dare etc. Consequenter deliberauimus sibi ad aliqua respondere, scilicet quia dixit, se alia audiuisse de casu eieccionis etc., que non diximus; item quia offerebant se locuturos de compactatis in Egra, tamquam persone priuate. Et diximus primo, quod si aliquid aliud audiuerant, tamen nil aliud erat factum de nostro iussu aut scitu, secundo quod non fieret sermo amplius pro nunc de compactatis in Egra, quia dubitabamus, ne vellet intrare materiam de iudice in Egra compactato, et sic per indirectum intrare materiam principalem, sed tamen bono modo auerteretur suum propo- situm, et non expresse diceretur, quod nolebamus de hoc loqui. Et ita per dominum auditorem factum est. Porro de Rokazana, prehabito consilio cum suis, dixit licet priuata persona, quod nos non seruaueramus in Praga concordata capitula in Egra in duobus: primo, quod familiares nostri fuerant ad sua diuina, nec tamen fuerunt eiecti, secundo quia dominus Constanciensis confirmauerat multos in Praga etc. Ad que dominus auditor, quod si nostri fuerant ad sua diuina, hoc fuit nobis nescientibus, imo prohibentibus, et si eiecissent eos inde, fuissemus contenti et sustinuissemus. Ceterum dominus Constan- ciensis in capella sua potuit confirmare illos et illas, qui erant de obediencia nostra. Quod si alique persone se obtulerint de Praga vel de alia obediencia, et confirmauerit, fecit ignoranter, quare sibi non debuit imputari. Rursus quia dixit Rokazana, se alia audiuisse super eieccione istorum Pragensium de ecclesia etc., et narrauit ad partem, quod campane fuerant pulsate propter eos, scilicet maior et quedam nola parua, item quod fami- liares eorum fuerant trusi, dixit auditor, quod nil horum nostro iussu factum est, sed interrogauimus de campana etc. et reperimus, quod nola fuit pulsata ad incitandum pul- satores in turri, ut traherent maiorem campanam, et illa pulsata fuit ter pro sermone tunc facto post vesperas. De trusione nil audiuimus ab aliquo de ecclesia, nec aliquid sciuerunt. Preterea rogauimus, ut nil tale in futurum contingeret, quod taliter ordinarent, quod amodo nullus de suis veniret ad nostra diuina, quia reuera hoc tollerare non possemus. Dominus autem dux, videns iam verba inutiliter hinc inde iactari, surrexit et cepit cum aliquibus suis loqui, ut fieret inter nos silencium et illos; postea mandauit pro collacione. Nos autem accessimus ad illos, et Rokazana dixit domino episcopo, quod benedixerat altaria viatica; ad quod diximus, quod hoc fecit sciente ipso Rokazana, nec tamen tunc contradicente. Item dixit, quod esto quod haberemus a patribus concilii mandatum de non admittendo eos ad nostra diuina, non videbatur ita rigide hoc obseruandum, cum iura sint interdum per epykeiam moderanda. Ad quod dixit decanus Cameracensis, quod inferior non potest licite interpretari legem superioris, et cum simus nuncii sacri concilii, mandatum concilii infringere aut interpretari non debemus, sed in suis terminis seruare ; vnde eciam epykeya est virtus principis, non subiecti, et multa hinc inde dicta. Tandem collacione facta cum vino, princeps allocutus est nos et illos, gracias nobis agendo, quod ad ipsum accesseramus, eciam exhortando nos et illos ad pacem. Cui diximus, quod eramus (parati) ad suum mandatum venire, quociescumque ei placeret; preterea quia sacrum concilium semper promouerat ea, que ad vnitatem pertinent et pacem, non intendebamus nisi ad idem, sicut alias et sepius bene apparuerat. Rokazana autem dixit, quod querebant, 1435.
Strana 577
Liber de Legationibus. 577 que sunt veritatis et pacis, et que promouent ad honorem cultus diuini. Sic tandem a 1435. principe benigne recessimus illis salutatis. Die Jouis, vltima Junii, de mane fuimus congregati, visuri de modo et ordine, 30. Jun. quo sumus processuri in principali in presencia imperatoris, eciam quomodo obuiam ibimus imperatori. Isto autem secundo faciliter expedito, circa primum erat difficultas, si primo loqueremur, aut permitteremus Boemos primo loqui. Tandem visum est, quod magis expedit nos primo loqui triplici racione: prima, quia si Boemi loquerentur, multa incul- carent, scilicet de conclusis per eos in Praga in festo Galli anni preteriti, item de con- cordatis in Ratispona, ut illi loquuntur, quamquam nil sit ibi per ambasiatam cum eis concordatum, petentes nos ad illa respondere; et sic priusquam veniremus ad principale, ut scilicet promissa impleant iuxta capitula concordata, multum laberetur temporis, et essent fortassis inextricabiles questiones; 2° nam per hoc videbunt barones et ceteri affectati ad vnionem stabilitatem et bonam voluntatem patrum sacri concilii ac nostram, et sic magis debebunt affici ; 3° quia volentes facere, quod promiserunt, habebunt occa- sionem meliorem implendi, dum ab inicio venietur ad principale, quam si peregrina primo proponerentur. Post hec dominus Constanciensis, qui facturus est proposicionem primam quasi preambulam, narrauit nobis eam, cuius thema: „Letatus sum in hiis, que dicta sunt mihi; in domum domini ibimus.“ Voluit et dominus auditor suam narrare, sed venientibus magistro Cristanno et Procopio pransum cum domino Constanciensi, distu- limus vsque post prandium. Eodem die post prandium congregati fuimus super duobus: primum ad audiendum proposicionem domini auditoris, cuius thema: "velle incepistis ab anno priore, nunc vero et facto perficite et supplenda suppleuimus“ etc.; 2u2 ad auisandum, si presentaremus literas baronibus Boemie et comunitatibus. Ad quod conclusimus, quod non vsque ad aduentum imperatoris propter certas causas, maxime attento quod tantum expectaue- ramus. Item si loqueremur cum domino duce super aliquibus secretissime sibi commit- tendis etc., deliberauimus, quod sic; ad hoc sibi narrandum commisimus dominos audi- torem et prepositum. Die Veneris, prima Julii, congregatis nobis promotor in causa contra fratrem Thomam, ab officio prouincialatus suspensum dixit, quod frater Thomas habebat respon- dere ad libellum hodie; et quia non comparebat, accusabat eius contumaciam, et procedi vlterius petebat ad concludendum in causa et audiendum ius. Nos autem delibe- rauimus adhuc differri istum terminum vsque feriam terciam. Consequenter super duobus deliberauimus: primum, quod aliqui visitarent cancellarium imperatoris, et reciperent eum parte nostra cum gratitudine, secundum quod eum informaremus de aliquibus, primum de eieccione Pragencium de ecclesia sancti Petri in vigilia apostolorum Petri et Pauli, ut si aliqua narrarentur domino imperatori aliter quam veritas habeat, ipse diceret veritatem; secundum ut suaderet imperatori, quod cum tractandum sit pro vnione et pace, amouenda sunt offendicula, propterea quod ordinem ponat, ut nichil per legatos sacri concilii aut eciam per Boemos dicatur, nisi quod facit ad principalem materiam; 2° quod omnia in scriptis redigantur, et nichil proferatur, quod non sit scriptum; 3° quod priusquam scriptum proferatur, videatur a parte sua, ita quod barones et alii Boemi videant, que debet de Rokazana proferre, et si magistri possent interesse, esset bonum; 4° quod 1. Jul. Scriptores I. 73
Liber de Legationibus. 577 que sunt veritatis et pacis, et que promouent ad honorem cultus diuini. Sic tandem a 1435. principe benigne recessimus illis salutatis. Die Jouis, vltima Junii, de mane fuimus congregati, visuri de modo et ordine, 30. Jun. quo sumus processuri in principali in presencia imperatoris, eciam quomodo obuiam ibimus imperatori. Isto autem secundo faciliter expedito, circa primum erat difficultas, si primo loqueremur, aut permitteremus Boemos primo loqui. Tandem visum est, quod magis expedit nos primo loqui triplici racione: prima, quia si Boemi loquerentur, multa incul- carent, scilicet de conclusis per eos in Praga in festo Galli anni preteriti, item de con- cordatis in Ratispona, ut illi loquuntur, quamquam nil sit ibi per ambasiatam cum eis concordatum, petentes nos ad illa respondere; et sic priusquam veniremus ad principale, ut scilicet promissa impleant iuxta capitula concordata, multum laberetur temporis, et essent fortassis inextricabiles questiones; 2° nam per hoc videbunt barones et ceteri affectati ad vnionem stabilitatem et bonam voluntatem patrum sacri concilii ac nostram, et sic magis debebunt affici ; 3° quia volentes facere, quod promiserunt, habebunt occa- sionem meliorem implendi, dum ab inicio venietur ad principale, quam si peregrina primo proponerentur. Post hec dominus Constanciensis, qui facturus est proposicionem primam quasi preambulam, narrauit nobis eam, cuius thema: „Letatus sum in hiis, que dicta sunt mihi; in domum domini ibimus.“ Voluit et dominus auditor suam narrare, sed venientibus magistro Cristanno et Procopio pransum cum domino Constanciensi, distu- limus vsque post prandium. Eodem die post prandium congregati fuimus super duobus: primum ad audiendum proposicionem domini auditoris, cuius thema: "velle incepistis ab anno priore, nunc vero et facto perficite et supplenda suppleuimus“ etc.; 2u2 ad auisandum, si presentaremus literas baronibus Boemie et comunitatibus. Ad quod conclusimus, quod non vsque ad aduentum imperatoris propter certas causas, maxime attento quod tantum expectaue- ramus. Item si loqueremur cum domino duce super aliquibus secretissime sibi commit- tendis etc., deliberauimus, quod sic; ad hoc sibi narrandum commisimus dominos audi- torem et prepositum. Die Veneris, prima Julii, congregatis nobis promotor in causa contra fratrem Thomam, ab officio prouincialatus suspensum dixit, quod frater Thomas habebat respon- dere ad libellum hodie; et quia non comparebat, accusabat eius contumaciam, et procedi vlterius petebat ad concludendum in causa et audiendum ius. Nos autem delibe- rauimus adhuc differri istum terminum vsque feriam terciam. Consequenter super duobus deliberauimus: primum, quod aliqui visitarent cancellarium imperatoris, et reciperent eum parte nostra cum gratitudine, secundum quod eum informaremus de aliquibus, primum de eieccione Pragencium de ecclesia sancti Petri in vigilia apostolorum Petri et Pauli, ut si aliqua narrarentur domino imperatori aliter quam veritas habeat, ipse diceret veritatem; secundum ut suaderet imperatori, quod cum tractandum sit pro vnione et pace, amouenda sunt offendicula, propterea quod ordinem ponat, ut nichil per legatos sacri concilii aut eciam per Boemos dicatur, nisi quod facit ad principalem materiam; 2° quod omnia in scriptis redigantur, et nichil proferatur, quod non sit scriptum; 3° quod priusquam scriptum proferatur, videatur a parte sua, ita quod barones et alii Boemi videant, que debet de Rokazana proferre, et si magistri possent interesse, esset bonum; 4° quod 1. Jul. Scriptores I. 73
Strana 578
578 Aegidii Carlerii, 1435. 2. Jul. postquam conscripta erunt prolata, adstatim dent alteri parti veram copiam absque aliqua dilacione. Ad ista dicendum domino cancellario imperatoris deputauimus dominos auditorem et prepositum, ut sic informatus informet imperatorem super ista practica ; qui, ut retulit dominus auditor, est de hoc informatus, et valde bene suscepit. Eodem die post prandium venit dominus imperator Brunam et susceptus est hono- rifice, ecclesiasticis processionaliter, nobis, duce, ciuibus Brune et Boemis euntibus ei obuiam, nec non et Judeis. Sabbati, 2° Julii, ante prandium fuimus coram imperiali maiestate, et vocatis Boemis ac diu expectatis, tandem venerunt. Quamuis autem putaremus habere primam audienciam ante illos, tamen illi habuerunt ante nos. Pro ipsis igitur de Rokazana propo- suit Boemice, consequenter de mandato domini imperatoris transferendo, dixit nobis Latine, que ante Boemice protulerat. Thema fuit: "Requirite diligenter in libro domini, et legite". Ysa. 34. Deduxit, quod omnis vita, omnis accio, omnis fides fidelium debet in libro legis domini, id est in scriptura sacra, inspici et iuxta eius precepta regulari. Allegauit ad hoc beatum Augustinum et multos doctores. Post hec ex parte baronum et comunitatum domino imperatori et nobis salutem et obsequia presentauit. Consequenter venit ad tres requestas, et ante illas fecit vnam aliam bimembrem, scilicet ut seruentur condictata in Ratispona, item ut respondeamus ad ea, que sunt reposita in Egra circa festum sancti Martini, que fuerunt conclusa in Praga in festo sancti Galli precedente. Itaque tres principales peticiones sue ex parte omnium statuum incliti regni Boemie et marchionatus Morauie sunt: 1° ut iste sancte quatuor veritates, quatuor scilicet suorum articulorum, habeant progressum vbique, et specialiter in regno et marchionatu predictis, nam a spiritu sancto sunt inuente et reuelate, et sic in libro domini sunt conscripte; 2° ut honor regni et marchionatus seruetur nec infamentur pro istis ab aliquo, hoc eciam in libro domini scriptum est: curam habe de bono nomine, proderunt enim hec tibi plus quam mille thesauri, et rursus: crudelis est, qui famam negligit; 3° ut cum patres sint congregati in Basilea, fiat reformacio ecclesie in vita, moribus et fide. Hoc eciam scriptum esse credendum est in libro domini. Igitur inquirite et diligenter inspicite in libro domini et legite, et si hec fiant, sperandum est, quod dominus dabit pacem et vnitatem etc. in hiis regionibus, quod prestet Jhesus Christus Nazarenus etc. Post hec dominus Guil- lelmus Koska conquestus est publice de iniuria sibi et aliis, imo et toti regno, ut dicebat, facta in eieccione ipsorum de ecclesia in vigilia sancti Petri. Petebat igitur huius rei reparacionem, propter quam multi adhuc remanserant et expectauerant aduentum impe- ratoris. Ita exposuit Rokazana nobis in Latino, nam in Boemico ipse conquestus fuerat. Circa ista dominus imperator dixit, quod ex parte Boemorum darentur deputati, et con- uenirent hodie post prandium consequenter ad tractandum, et sperabat cum diuino adiu- torio habere bonum finem ; et hoc ideo dicebat, quod videbatur ei magna multitudo. Cui tamen pro parte nostra dictum est, quod pro ista prima vice bonum videbatur, omnes accedere, attento, quod habemus literas ad barones, ad Pragenses etc., quibus eramus aliqua dicturi pro parte sacri concilii; postea autem possent esse pauciores. Porro dominus auditor ex se surrexit et cepit dicere, qualiter per Rokazana pro parte domi- norum Boemorum fuerat propositum, quod in libro domini, id est in sacra scriptura, requirendum sit omne, quod agere quodque credere debeamus, prout satis late deduxit.
578 Aegidii Carlerii, 1435. 2. Jul. postquam conscripta erunt prolata, adstatim dent alteri parti veram copiam absque aliqua dilacione. Ad ista dicendum domino cancellario imperatoris deputauimus dominos auditorem et prepositum, ut sic informatus informet imperatorem super ista practica ; qui, ut retulit dominus auditor, est de hoc informatus, et valde bene suscepit. Eodem die post prandium venit dominus imperator Brunam et susceptus est hono- rifice, ecclesiasticis processionaliter, nobis, duce, ciuibus Brune et Boemis euntibus ei obuiam, nec non et Judeis. Sabbati, 2° Julii, ante prandium fuimus coram imperiali maiestate, et vocatis Boemis ac diu expectatis, tandem venerunt. Quamuis autem putaremus habere primam audienciam ante illos, tamen illi habuerunt ante nos. Pro ipsis igitur de Rokazana propo- suit Boemice, consequenter de mandato domini imperatoris transferendo, dixit nobis Latine, que ante Boemice protulerat. Thema fuit: "Requirite diligenter in libro domini, et legite". Ysa. 34. Deduxit, quod omnis vita, omnis accio, omnis fides fidelium debet in libro legis domini, id est in scriptura sacra, inspici et iuxta eius precepta regulari. Allegauit ad hoc beatum Augustinum et multos doctores. Post hec ex parte baronum et comunitatum domino imperatori et nobis salutem et obsequia presentauit. Consequenter venit ad tres requestas, et ante illas fecit vnam aliam bimembrem, scilicet ut seruentur condictata in Ratispona, item ut respondeamus ad ea, que sunt reposita in Egra circa festum sancti Martini, que fuerunt conclusa in Praga in festo sancti Galli precedente. Itaque tres principales peticiones sue ex parte omnium statuum incliti regni Boemie et marchionatus Morauie sunt: 1° ut iste sancte quatuor veritates, quatuor scilicet suorum articulorum, habeant progressum vbique, et specialiter in regno et marchionatu predictis, nam a spiritu sancto sunt inuente et reuelate, et sic in libro domini sunt conscripte; 2° ut honor regni et marchionatus seruetur nec infamentur pro istis ab aliquo, hoc eciam in libro domini scriptum est: curam habe de bono nomine, proderunt enim hec tibi plus quam mille thesauri, et rursus: crudelis est, qui famam negligit; 3° ut cum patres sint congregati in Basilea, fiat reformacio ecclesie in vita, moribus et fide. Hoc eciam scriptum esse credendum est in libro domini. Igitur inquirite et diligenter inspicite in libro domini et legite, et si hec fiant, sperandum est, quod dominus dabit pacem et vnitatem etc. in hiis regionibus, quod prestet Jhesus Christus Nazarenus etc. Post hec dominus Guil- lelmus Koska conquestus est publice de iniuria sibi et aliis, imo et toti regno, ut dicebat, facta in eieccione ipsorum de ecclesia in vigilia sancti Petri. Petebat igitur huius rei reparacionem, propter quam multi adhuc remanserant et expectauerant aduentum impe- ratoris. Ita exposuit Rokazana nobis in Latino, nam in Boemico ipse conquestus fuerat. Circa ista dominus imperator dixit, quod ex parte Boemorum darentur deputati, et con- uenirent hodie post prandium consequenter ad tractandum, et sperabat cum diuino adiu- torio habere bonum finem ; et hoc ideo dicebat, quod videbatur ei magna multitudo. Cui tamen pro parte nostra dictum est, quod pro ista prima vice bonum videbatur, omnes accedere, attento, quod habemus literas ad barones, ad Pragenses etc., quibus eramus aliqua dicturi pro parte sacri concilii; postea autem possent esse pauciores. Porro dominus auditor ex se surrexit et cepit dicere, qualiter per Rokazana pro parte domi- norum Boemorum fuerat propositum, quod in libro domini, id est in sacra scriptura, requirendum sit omne, quod agere quodque credere debeamus, prout satis late deduxit.
Strana 579
Liber de Legationibus. 579 Esse verum, tamen ipse dimisit vnum neccessarium, quod scilicet non quilibet, qui putat, intelligit eam, nec ad ipsum spectat inuestigare intelligenciam eius et secreta misteria, sed habentes exercitatos sensus et acutam diligenciam ; nec dicendus est esse intellectus ipsius sacre scripture, nisi de publica officina spiritus sancti, que ex sanctitate vite et signorum seu miraculorum operacione cognoscitur, processerit, sicut moneta non dicitur vera, nisi sit ex bono metallo et cudatur in legitima seu publica officina, ut traxit ex collacionibus patrum, et credebat, quod ex tercia collacione ista publica officina scrip- turas sacras debite intelligendi est ecclesia; et ibi de ecclesia, que est mater nostra, et de consuetudine eius aliqua dixit. Tandem de Rokazana dixit, quod dominus auditor multa bona dixit, sed obmisit vnum, scilicet dicere, que ecclesia est illa officina; nam debuit dicere, quod est ecclesia primitiua. Adstatim per aliquos ex nobis sed ad partem, quia omnes surrexerant, dictum est, quod eciam est ecclesia moderna, et quod non est alia ecclesia ista, que nunc est et que fuit in principio; est enim vnus deus, vna fides, vnum baptisma, et omnes, qui preibant et qui sequebantur, clamabant: Osanna in excelsis. Item Christus non est bigamus, igitur non habet nisi vnam sponsam, que est ecclesia, 2. Cor. 11: Emulor enim vos dei emulacione. Despondi enim vos vni viro virginem castam exhibere Christo. Et rursus sponsus Christus dicit de ecclesia: Vna est columba mea, vna est perfecta amica mea etc. Canticor. 6°, quodque tante est auctoritatis hec vt illa, ut wlt Augustinus, contra Faustum expresse dicens hoc ac respondens obieccioni, qua diceretur, quod non, cum non sit tanta patrum sanctitas modo, ut olim, et dicens, quod auctoritas non est ex vite merito, sed ex graduum ac dignitatum disposicione facta a Christo. 1435. Eodem die post prandium coram imperiali maiestate nobis et Boemis constitutis, dixit dominus Constanciensis, quomodo postquam eadem maiestas ordinasset cum Boemis hic habere dietam, scripsit sacro concilio, ut mitteret suos ambasiatores ad eam, que putabatur tunc fore in cathedra sancti Petri, et statim omni mora abrupta transmisit, scripsitque literas comunitati regni Boemie, et vsque nunc propter protelacionem diete non presentauimus, sed nec vsque hodie propter absenciam imperialis culminis; sic enim ab ipso sacro concilio mandatum acceperamus. Tunc presentauit Boemis literas predictas idem pater prefatus. Quibus receptis et lectis, quoniam credenciales erant, incepit exponere credenciam nostram et suam in generali, nam specialia fuerunt per dominum auditorem explicanda in scriptis. Fecit igitur proposicionem, cuius thema fuit: „Letatus sum in hiis, que dicta sunt mihi; in domum domini ibimus", Psalm. 121°. Post finem huius surrexit dominus auditor, et paucis verbis premissis cepit in speciali declarare nostram credenciam, faciens proposicionem, cuius thema fuit: "Velle cepistis ab anno priore; nunc opere per- ficite“, 2. Corinth. 8. Declarauit labores sacri concilii pro vnitate et honore ac pace incliti regni Boemie, legaciones et sollicitudines, quomodo ventum est ad capitula concordata, manuum stipulacione firmata, quomodo promiserunt ter facere vnitatem cum ecclesia et pacem cum vniuerso populo Christiano, primo in prima congregacione, quando dixerunt et promiserunt hoc, si haberetur bonus finis de suis quatuor articulis, et quia illa condicio est purificata per capitula concordata, debent illam implere. Hanc ipsam promissionem iterauerunt in secunda legacione, secundo promiserunt in ipsa stipulacione manuum; tercio quando missus fuit decanus Turonensis post concordata, iterato promiserunt pactata seruare, 73 *)
Liber de Legationibus. 579 Esse verum, tamen ipse dimisit vnum neccessarium, quod scilicet non quilibet, qui putat, intelligit eam, nec ad ipsum spectat inuestigare intelligenciam eius et secreta misteria, sed habentes exercitatos sensus et acutam diligenciam ; nec dicendus est esse intellectus ipsius sacre scripture, nisi de publica officina spiritus sancti, que ex sanctitate vite et signorum seu miraculorum operacione cognoscitur, processerit, sicut moneta non dicitur vera, nisi sit ex bono metallo et cudatur in legitima seu publica officina, ut traxit ex collacionibus patrum, et credebat, quod ex tercia collacione ista publica officina scrip- turas sacras debite intelligendi est ecclesia; et ibi de ecclesia, que est mater nostra, et de consuetudine eius aliqua dixit. Tandem de Rokazana dixit, quod dominus auditor multa bona dixit, sed obmisit vnum, scilicet dicere, que ecclesia est illa officina; nam debuit dicere, quod est ecclesia primitiua. Adstatim per aliquos ex nobis sed ad partem, quia omnes surrexerant, dictum est, quod eciam est ecclesia moderna, et quod non est alia ecclesia ista, que nunc est et que fuit in principio; est enim vnus deus, vna fides, vnum baptisma, et omnes, qui preibant et qui sequebantur, clamabant: Osanna in excelsis. Item Christus non est bigamus, igitur non habet nisi vnam sponsam, que est ecclesia, 2. Cor. 11: Emulor enim vos dei emulacione. Despondi enim vos vni viro virginem castam exhibere Christo. Et rursus sponsus Christus dicit de ecclesia: Vna est columba mea, vna est perfecta amica mea etc. Canticor. 6°, quodque tante est auctoritatis hec vt illa, ut wlt Augustinus, contra Faustum expresse dicens hoc ac respondens obieccioni, qua diceretur, quod non, cum non sit tanta patrum sanctitas modo, ut olim, et dicens, quod auctoritas non est ex vite merito, sed ex graduum ac dignitatum disposicione facta a Christo. 1435. Eodem die post prandium coram imperiali maiestate nobis et Boemis constitutis, dixit dominus Constanciensis, quomodo postquam eadem maiestas ordinasset cum Boemis hic habere dietam, scripsit sacro concilio, ut mitteret suos ambasiatores ad eam, que putabatur tunc fore in cathedra sancti Petri, et statim omni mora abrupta transmisit, scripsitque literas comunitati regni Boemie, et vsque nunc propter protelacionem diete non presentauimus, sed nec vsque hodie propter absenciam imperialis culminis; sic enim ab ipso sacro concilio mandatum acceperamus. Tunc presentauit Boemis literas predictas idem pater prefatus. Quibus receptis et lectis, quoniam credenciales erant, incepit exponere credenciam nostram et suam in generali, nam specialia fuerunt per dominum auditorem explicanda in scriptis. Fecit igitur proposicionem, cuius thema fuit: „Letatus sum in hiis, que dicta sunt mihi; in domum domini ibimus", Psalm. 121°. Post finem huius surrexit dominus auditor, et paucis verbis premissis cepit in speciali declarare nostram credenciam, faciens proposicionem, cuius thema fuit: "Velle cepistis ab anno priore; nunc opere per- ficite“, 2. Corinth. 8. Declarauit labores sacri concilii pro vnitate et honore ac pace incliti regni Boemie, legaciones et sollicitudines, quomodo ventum est ad capitula concordata, manuum stipulacione firmata, quomodo promiserunt ter facere vnitatem cum ecclesia et pacem cum vniuerso populo Christiano, primo in prima congregacione, quando dixerunt et promiserunt hoc, si haberetur bonus finis de suis quatuor articulis, et quia illa condicio est purificata per capitula concordata, debent illam implere. Hanc ipsam promissionem iterauerunt in secunda legacione, secundo promiserunt in ipsa stipulacione manuum; tercio quando missus fuit decanus Turonensis post concordata, iterato promiserunt pactata seruare, 73 *)
Strana 580
580 Aegidii Carlerii, 3. Jul. nec inicere nouas difficultates, plurimis iam, que interposite fuerant, solutis. Consequenter quomodo fuerunt moniti implere promissa: primo per literas sacri concilii, quas detulit presbiter Martinus de Crudin de secta Orphanorum, secundo per ambasiatores sacri concilii in Ratispona, et tercio nunc requiruntur et monentur, ut sic terna monicione et canonica precedente promissa ista impleantur. De hiis lacius patet in proposicione ipsa. Data est autem ista proposicio eis, et cum esset in Boemico translata, ut eis legeretur, non est hoc factum propter tedium alicuius etc., et ut postea cognouimus, ex industria nonnullorum Boemorum prestitum est impedimentum, ne in Boemico legeretur. Super quo aliqui ex nobis, et specialiter vnus vehementer angustiatus, clara et intelligibili voce petiuit nomine omnium nostrum, ut in Boemico legeretur nostra peticio, quam translatam de Latino habebamus. Tamen obtinere non potuimus, et sic recessimus; nam deliberare voluerunt Boemi. Mox imperator postea nos vocauit, et coram eo pauci Pragenses per organum Rokazana dixerunt, quod domini Boemi deliberauerunt, quod daremus responsum eis ad reposita in Egra ; nam hoc petiuerunt a concilio et nuper in Posonio, et tunc dictum est, quod hic daretur responsum, et habito responso domini dabunt responsum ad petita per nos. Hoc audito, quia istud non habet magnum colorem, tamen ut melius cogitemus, cepimus dilacionem ad diem crastinum de mane ad respondendum, et sic recessimus. Dominica, 3° eiusdem, de mane fuimus ad presenciam imperatoris et Boemi. Primo instetimus, ut ea, que heri in Latino dixeramus, in Boemico legerentur. Nam dubitabamus, ne non essemus a baronibus satis intellecti, propter quod non deliberassent circa nostra petita, ac esset oportunum, prout nobis videbatur; nam heri paulo post nostram proposicionem principalem pauci pro omnibus Boemi dederunt responsum, de quo supra. Illi autem post nostra dicta, habita aliquali deliberacione, dixerunt nobis, quod debebamus primo respondere ad posita in Egra circa festum beati Martini preteritum, et tunc placebat eis, quod legeretur nostra proposicio in Boemico, addentes, quod hoc eis per nostras literas circa festum beati Mathie promiseramus eis directas in congregacione ad festum Valentini indicta. Nos e contra habita deliberacione instetimus primo audiri ; nam, ut aiebamus, nundum eramus plene auditi, et iustum est nos audiri ad plenum primo. deinde respondere, adicientes, quod non possemus sufficientem racionem dare patribus sacri concilii, si negligeremus procurare plenam audienciam. Illi autem iterum steterunt in sua deliberacione, dicentes, quod tam in Praga per literas nostras circa festum Mathie. quam in Posonio, cum missi fuerunt aliqui ex suis ad imperatorem, dixeramus, quod daremus ad reposita in Egra responsum hic. Nos e contra, habita deliberacione, inste- timus, quod primo audiremur in Boemico; nam nos representamus generale concilium et illud vniuersalem ecclesiam, que loquitur ad omnes; nos autem Latine a paucis potue- ramus intelligi, ideo petebamus Boemice ab omnibus, et maxime ab eis, ad quos in pre- sencia imperialis maiestatis eramus destinati. Item si ideo debebamus prius respondere, quam audiri, quia prius exposuerant in Egra sua petita, et promiseramus respondere, ipsi prius debebant concordata in Praga demandare execucioni, quam teneremur eis ad ista reposita respondere, quia prius erant hec compactata, quam illa reposita; eciam quia magis obligabantur ad exequendum promissa, quam nos ad respondendum ad sua petita, licet non abnuebamus respondere ad illa, ex quo scripseramus, nos eis hic responsuros. Tandem ipsi se retrahentes et diu deliberantes dixerunt ut prius, quod primo 1435.
580 Aegidii Carlerii, 3. Jul. nec inicere nouas difficultates, plurimis iam, que interposite fuerant, solutis. Consequenter quomodo fuerunt moniti implere promissa: primo per literas sacri concilii, quas detulit presbiter Martinus de Crudin de secta Orphanorum, secundo per ambasiatores sacri concilii in Ratispona, et tercio nunc requiruntur et monentur, ut sic terna monicione et canonica precedente promissa ista impleantur. De hiis lacius patet in proposicione ipsa. Data est autem ista proposicio eis, et cum esset in Boemico translata, ut eis legeretur, non est hoc factum propter tedium alicuius etc., et ut postea cognouimus, ex industria nonnullorum Boemorum prestitum est impedimentum, ne in Boemico legeretur. Super quo aliqui ex nobis, et specialiter vnus vehementer angustiatus, clara et intelligibili voce petiuit nomine omnium nostrum, ut in Boemico legeretur nostra peticio, quam translatam de Latino habebamus. Tamen obtinere non potuimus, et sic recessimus; nam deliberare voluerunt Boemi. Mox imperator postea nos vocauit, et coram eo pauci Pragenses per organum Rokazana dixerunt, quod domini Boemi deliberauerunt, quod daremus responsum eis ad reposita in Egra ; nam hoc petiuerunt a concilio et nuper in Posonio, et tunc dictum est, quod hic daretur responsum, et habito responso domini dabunt responsum ad petita per nos. Hoc audito, quia istud non habet magnum colorem, tamen ut melius cogitemus, cepimus dilacionem ad diem crastinum de mane ad respondendum, et sic recessimus. Dominica, 3° eiusdem, de mane fuimus ad presenciam imperatoris et Boemi. Primo instetimus, ut ea, que heri in Latino dixeramus, in Boemico legerentur. Nam dubitabamus, ne non essemus a baronibus satis intellecti, propter quod non deliberassent circa nostra petita, ac esset oportunum, prout nobis videbatur; nam heri paulo post nostram proposicionem principalem pauci pro omnibus Boemi dederunt responsum, de quo supra. Illi autem post nostra dicta, habita aliquali deliberacione, dixerunt nobis, quod debebamus primo respondere ad posita in Egra circa festum beati Martini preteritum, et tunc placebat eis, quod legeretur nostra proposicio in Boemico, addentes, quod hoc eis per nostras literas circa festum beati Mathie promiseramus eis directas in congregacione ad festum Valentini indicta. Nos e contra habita deliberacione instetimus primo audiri ; nam, ut aiebamus, nundum eramus plene auditi, et iustum est nos audiri ad plenum primo. deinde respondere, adicientes, quod non possemus sufficientem racionem dare patribus sacri concilii, si negligeremus procurare plenam audienciam. Illi autem iterum steterunt in sua deliberacione, dicentes, quod tam in Praga per literas nostras circa festum Mathie. quam in Posonio, cum missi fuerunt aliqui ex suis ad imperatorem, dixeramus, quod daremus ad reposita in Egra responsum hic. Nos e contra, habita deliberacione, inste- timus, quod primo audiremur in Boemico; nam nos representamus generale concilium et illud vniuersalem ecclesiam, que loquitur ad omnes; nos autem Latine a paucis potue- ramus intelligi, ideo petebamus Boemice ab omnibus, et maxime ab eis, ad quos in pre- sencia imperialis maiestatis eramus destinati. Item si ideo debebamus prius respondere, quam audiri, quia prius exposuerant in Egra sua petita, et promiseramus respondere, ipsi prius debebant concordata in Praga demandare execucioni, quam teneremur eis ad ista reposita respondere, quia prius erant hec compactata, quam illa reposita; eciam quia magis obligabantur ad exequendum promissa, quam nos ad respondendum ad sua petita, licet non abnuebamus respondere ad illa, ex quo scripseramus, nos eis hic responsuros. Tandem ipsi se retrahentes et diu deliberantes dixerunt ut prius, quod primo 1435.
Strana 581
Liber de Legationibus. 581 responderemus, post in continenti legeretur cedula in Boemico; verum, quod prius alle- gauerant, quod non debebat legi, eo quod essent aliqua offensiua aut turbatiua pacis. Ad quos diximus, quod non erant, sicut reuera non erant; sed erant aliqua verba, que non libenter audiunt mali, puta, quod extra vnitatem ecclesie non est salus, quod nullus nisi in vnitate ecclesie saluatur etc., et hoc non libenter audiunt presbiteri eorum, specialiter de Rokazana et sui complices. Nos eciam retrahentes ad partem in alia camera deliberauimus satis morose, quod legeretur nostra Boemicalis proposicio, et statim vole- bamus respondere. Non plus in effectu eis diximus, sed tamen deliberaueramus eis dare responsum ad sua reposita in Egra, prius quam rumperetur tractatus; et illi adhuc inste- terunt, ut e contra prius responderemus, verumtamen addiderunt, quod si videretur domino imperatori, quod prius deberet legi nostra Boemicalis proposicio, erant contenti, et nos diximus, quod ita eramus. Tunc dixit imperialis maiestas, quod volebat super hoc deliberare, et post prandium dare responsum. Eodem die post prandium dominus imperator, vocatis Boemis, primo fecit legi per suum cancellarium nostram Boemicalem proposicionem, tamen in nostra absencia; de quo non bene fuimus contenti, tamen tollerauimus. Postquam autem vocati venimus et intelleximus, hec sic esse facta, habita inter nos deliberacione conclusimus, non plus exasperare et exagerare animos eorum, nec suspendere, sed respondere ad sua petita reposita in Egra etc; peteremus tamen ab eis, quod dicerent nobis prius coram domino imperatore, si volebant stare in compactatis, sic manuum stipulacione firmatis. Cum igitur peteremus, non responderunt ad hoc, sed petiuerunt responsionem ad sua petita; et nos videntes ita firmatos in hoc ac dicentes, quod ita habebant in mandatis ex conclusione capta in festo sancti Valentini in Praga, in nomine domini dedimus eis responsum, (prout in scriptis aliis potest patere), quod pronunciauit dominus auditor. Et consequenter respondit ad tria proposita per de Rokazana in sua proposicione, primum quod iste quatuor veritates suorum quatuor articulorum haberent progressum etc. ad illud, quod lex circa hoc posita est in compactatis, illam transgredi nolumus; tribus articulis datus est sensus catholicus per sacrum concilium et per vos acceptatus de communione etc., in forma compromissa stamus et non transgredimur in aliquo. Secundum quod seruetur honor regni Boemie etc., dixit, quod hec est intencio et semper fuit sacri concilii et nostra, illum seruare et promouere, quantum salua fide et honore ecclesie possumus, et in hac voluntate semper fuimus. Tercium quod fiat reformacio etc., dixit, quod ita volumus, et ita facit sacrum concilium; et narrauit, quomodo multa decreta edidit super hoc, scilicet de obseruacione conciliorum sinodalium et prouincialium, et testibus sinoda- libus, et nuper multa alia de amocione annatarum et de reparacione cultus diuini etc.; et tandem adiecit: Magister Johannes, vos venietis ad concilium et adiuuabitis nos in hoc sancto opere. Sed ipse magister Johannes de Rokazana non fuit, vt apparebat, de hoc in aliquo exhilaratus, sed tristi wltu se gerebat plurimum. Die Lune, 4“ eiusdem, de mane comparuimus coram imperiali maiestate, similiter et Boemi, et mox de Rokazana petiuit pro parte baronum et aliorum Boemorum, si responsio nostra data heri erat vltima nostra responsio aut non. Si non, rogabant nos, quod daremus vltimam nostram responsionem, maxime quoad articulum de eleccione archiepiscopi, de causis et collacione beneficiorum in regno illo; si vero illa est vltima, 4. Jul. 1435.
Liber de Legationibus. 581 responderemus, post in continenti legeretur cedula in Boemico; verum, quod prius alle- gauerant, quod non debebat legi, eo quod essent aliqua offensiua aut turbatiua pacis. Ad quos diximus, quod non erant, sicut reuera non erant; sed erant aliqua verba, que non libenter audiunt mali, puta, quod extra vnitatem ecclesie non est salus, quod nullus nisi in vnitate ecclesie saluatur etc., et hoc non libenter audiunt presbiteri eorum, specialiter de Rokazana et sui complices. Nos eciam retrahentes ad partem in alia camera deliberauimus satis morose, quod legeretur nostra Boemicalis proposicio, et statim vole- bamus respondere. Non plus in effectu eis diximus, sed tamen deliberaueramus eis dare responsum ad sua reposita in Egra, prius quam rumperetur tractatus; et illi adhuc inste- terunt, ut e contra prius responderemus, verumtamen addiderunt, quod si videretur domino imperatori, quod prius deberet legi nostra Boemicalis proposicio, erant contenti, et nos diximus, quod ita eramus. Tunc dixit imperialis maiestas, quod volebat super hoc deliberare, et post prandium dare responsum. Eodem die post prandium dominus imperator, vocatis Boemis, primo fecit legi per suum cancellarium nostram Boemicalem proposicionem, tamen in nostra absencia; de quo non bene fuimus contenti, tamen tollerauimus. Postquam autem vocati venimus et intelleximus, hec sic esse facta, habita inter nos deliberacione conclusimus, non plus exasperare et exagerare animos eorum, nec suspendere, sed respondere ad sua petita reposita in Egra etc; peteremus tamen ab eis, quod dicerent nobis prius coram domino imperatore, si volebant stare in compactatis, sic manuum stipulacione firmatis. Cum igitur peteremus, non responderunt ad hoc, sed petiuerunt responsionem ad sua petita; et nos videntes ita firmatos in hoc ac dicentes, quod ita habebant in mandatis ex conclusione capta in festo sancti Valentini in Praga, in nomine domini dedimus eis responsum, (prout in scriptis aliis potest patere), quod pronunciauit dominus auditor. Et consequenter respondit ad tria proposita per de Rokazana in sua proposicione, primum quod iste quatuor veritates suorum quatuor articulorum haberent progressum etc. ad illud, quod lex circa hoc posita est in compactatis, illam transgredi nolumus; tribus articulis datus est sensus catholicus per sacrum concilium et per vos acceptatus de communione etc., in forma compromissa stamus et non transgredimur in aliquo. Secundum quod seruetur honor regni Boemie etc., dixit, quod hec est intencio et semper fuit sacri concilii et nostra, illum seruare et promouere, quantum salua fide et honore ecclesie possumus, et in hac voluntate semper fuimus. Tercium quod fiat reformacio etc., dixit, quod ita volumus, et ita facit sacrum concilium; et narrauit, quomodo multa decreta edidit super hoc, scilicet de obseruacione conciliorum sinodalium et prouincialium, et testibus sinoda- libus, et nuper multa alia de amocione annatarum et de reparacione cultus diuini etc.; et tandem adiecit: Magister Johannes, vos venietis ad concilium et adiuuabitis nos in hoc sancto opere. Sed ipse magister Johannes de Rokazana non fuit, vt apparebat, de hoc in aliquo exhilaratus, sed tristi wltu se gerebat plurimum. Die Lune, 4“ eiusdem, de mane comparuimus coram imperiali maiestate, similiter et Boemi, et mox de Rokazana petiuit pro parte baronum et aliorum Boemorum, si responsio nostra data heri erat vltima nostra responsio aut non. Si non, rogabant nos, quod daremus vltimam nostram responsionem, maxime quoad articulum de eleccione archiepiscopi, de causis et collacione beneficiorum in regno illo; si vero illa est vltima, 4. Jul. 1435.
Strana 582
582 Aegidii Carlerii, 1435. timet, ne dicant nobis : Dominus sit vobiscum, quia nobiscum fuit, est et erit. Hoc audito, intelligentes, quod iste homo non querit nisi rupturam, ad vnam cameram nos retra- hentes deliberauimus eis hoc modo respondere, non ad quesitum in forma, quod vene- ramus ad audiendum responsionem suam super nostra peticione de seruando compactata facta pridie; nam promiserant nobis, quod quando dedissemus eis responsum ad reposita in Egra, darent nobis responsum ad nostram requestam. Modo dedimus eis responsum, igitur debent iam dare responsum ad nostram predictam peticionem. Petimus igitur, quod nobis respondeant iuxta sua promissa; ceterum quod dixeramus eis, si in nostra respon- sione erat aliquid obscurum, eramus parati satisfacere eis racionabiliter, et quod illud nobis intimarent; et hec deliberacio fuit eis exposita per dominum auditorem. De Rokazana autem hoc audiens miratus est, quia non audiuit, ut sperabat, querens abrumpere trac- tatus. Tunc illi se retrahentes habita deliberacione proposuerunt per Rokazana hec, que sequuntur. Volunt, ait, domini aliquid dicere circa vestram responsionem in scriptis, et eciam aliam viue vocis organo prolatam, quia dixistis, quod ad omnia preterquam ad tria per concordata sufficienter responsum est. Dicunt, quod non; nam de obediencia prelatis debita non est in compactatis satis dictum. In repositis enim in Egra dicunt, quod volunt obedire prelatis in omnibus, que preciperent secundum legem dei, et si aliquid contra hoc preciperent, nolunt obedire et hoc dicunt. Nam Alexander papa quintus prohibuit, ne verbum dei predicaretur in capellis aut aliis locis, sed tantum in ecclesiis parochialibus et claustris ; et hoc est contra preceptum Christi: ite in orbem vniuersum, predicate evangelium omni creature, item contra facta Christi, qui predicauit in nauicula, in monte etc.; item quia eorum archiepiscopus precepit predicare, quod in sacramento altaris non est nisi corpus Christi, quod est contra legem dei et evangelium, nam est ibi cum corpore Christi sanguis, anima et diuinitas. Preterea de implecione compactatorum facitis magnum festum; ad quod dicunt domini Boemi, quod parati sunt implere compac- tata, si tamen omnia, que per vos, domine auditor, promissa sunt aut dicta, implere velitis. Dixistis enim in Praga, quod illa comunio passim transeat in regno Boemie et marchionatu Morauie, et quod ita sit, patet propter duo. Primo cum peteremus illam communionem pro adherentibus et adherere volentibus, respondistis, quod solum missi eratis ad Boemiam et Morauiam, secundo quia sacrum concilium volebat seruare pacem et vnitatem in regno, quod si aliqui infestarent nobis adherentes, et eos deffendere velle- mus, non propter hoc turbaretur tractatus pacis ; in nominando autem adherentes nomi- nabantur Poloni, Slesii et Tirnauienses. Quod autem dicitis, quod nos terna vice monuistis et canonice, dicunt domini Boemi, quod e contra vos, domine auditor, monent 4' vice; nam primo vos monuerunt in Praga post compactata, 2° in Basilea per Martinum presbi- terum de Crudin, 3° in Ratispona, 4° nunc ex habundanti, ut qui dixistis: Implete, que ab anno priori cepistis opere, perficite, 2. Corinth. 8°. Porro quantum ad manuum stipulacionem, soli presbiteri illam fecerunt, non barones aut alii de clientibus aut comu- nitatibus; vnde non videntur sic obligati, ut proponitis, maxime quia illa fuerunt con- cordata sub condicione, scilicet si ea, que erant proponenda, transirent; item quia post illam stipulacionem multa fuerunt tractata, videlicet de pace; item quod, vbi dicebatur esse sacrilegium in articulo retinere bona cleri, mutatum est hoc nomen sacrilegium in hoc, quod non licebat. Preterea additum fuit de vtili et salubri, nec tamen illa vtilitas, vt
582 Aegidii Carlerii, 1435. timet, ne dicant nobis : Dominus sit vobiscum, quia nobiscum fuit, est et erit. Hoc audito, intelligentes, quod iste homo non querit nisi rupturam, ad vnam cameram nos retra- hentes deliberauimus eis hoc modo respondere, non ad quesitum in forma, quod vene- ramus ad audiendum responsionem suam super nostra peticione de seruando compactata facta pridie; nam promiserant nobis, quod quando dedissemus eis responsum ad reposita in Egra, darent nobis responsum ad nostram requestam. Modo dedimus eis responsum, igitur debent iam dare responsum ad nostram predictam peticionem. Petimus igitur, quod nobis respondeant iuxta sua promissa; ceterum quod dixeramus eis, si in nostra respon- sione erat aliquid obscurum, eramus parati satisfacere eis racionabiliter, et quod illud nobis intimarent; et hec deliberacio fuit eis exposita per dominum auditorem. De Rokazana autem hoc audiens miratus est, quia non audiuit, ut sperabat, querens abrumpere trac- tatus. Tunc illi se retrahentes habita deliberacione proposuerunt per Rokazana hec, que sequuntur. Volunt, ait, domini aliquid dicere circa vestram responsionem in scriptis, et eciam aliam viue vocis organo prolatam, quia dixistis, quod ad omnia preterquam ad tria per concordata sufficienter responsum est. Dicunt, quod non; nam de obediencia prelatis debita non est in compactatis satis dictum. In repositis enim in Egra dicunt, quod volunt obedire prelatis in omnibus, que preciperent secundum legem dei, et si aliquid contra hoc preciperent, nolunt obedire et hoc dicunt. Nam Alexander papa quintus prohibuit, ne verbum dei predicaretur in capellis aut aliis locis, sed tantum in ecclesiis parochialibus et claustris ; et hoc est contra preceptum Christi: ite in orbem vniuersum, predicate evangelium omni creature, item contra facta Christi, qui predicauit in nauicula, in monte etc.; item quia eorum archiepiscopus precepit predicare, quod in sacramento altaris non est nisi corpus Christi, quod est contra legem dei et evangelium, nam est ibi cum corpore Christi sanguis, anima et diuinitas. Preterea de implecione compactatorum facitis magnum festum; ad quod dicunt domini Boemi, quod parati sunt implere compac- tata, si tamen omnia, que per vos, domine auditor, promissa sunt aut dicta, implere velitis. Dixistis enim in Praga, quod illa comunio passim transeat in regno Boemie et marchionatu Morauie, et quod ita sit, patet propter duo. Primo cum peteremus illam communionem pro adherentibus et adherere volentibus, respondistis, quod solum missi eratis ad Boemiam et Morauiam, secundo quia sacrum concilium volebat seruare pacem et vnitatem in regno, quod si aliqui infestarent nobis adherentes, et eos deffendere velle- mus, non propter hoc turbaretur tractatus pacis ; in nominando autem adherentes nomi- nabantur Poloni, Slesii et Tirnauienses. Quod autem dicitis, quod nos terna vice monuistis et canonice, dicunt domini Boemi, quod e contra vos, domine auditor, monent 4' vice; nam primo vos monuerunt in Praga post compactata, 2° in Basilea per Martinum presbi- terum de Crudin, 3° in Ratispona, 4° nunc ex habundanti, ut qui dixistis: Implete, que ab anno priori cepistis opere, perficite, 2. Corinth. 8°. Porro quantum ad manuum stipulacionem, soli presbiteri illam fecerunt, non barones aut alii de clientibus aut comu- nitatibus; vnde non videntur sic obligati, ut proponitis, maxime quia illa fuerunt con- cordata sub condicione, scilicet si ea, que erant proponenda, transirent; item quia post illam stipulacionem multa fuerunt tractata, videlicet de pace; item quod, vbi dicebatur esse sacrilegium in articulo retinere bona cleri, mutatum est hoc nomen sacrilegium in hoc, quod non licebat. Preterea additum fuit de vtili et salubri, nec tamen illa vtilitas, vt
Strana 583
Liber de Legationibus. 583 dicitis, est ex concessione hominum, sed quia sanguis Christi est vnitus diuinitati. Ceterum vtilitas illa apparet ex hoc, quod sunt diuerse gracie vel diuersi effectus sacramenti, vt dicit Albertus et Thomas. Iterum cum dictum fuit, si fieret bona disposicio, debebat dici bonus finis, quia disposicio non est nisi inchoacio rei; habitus autem differt a disposicione et similiter finis. Nec, inquit, debuistis imponere Boemis dominis, quod dixerunt, se nolle respondere ad 28. articulos; non enim sic dixerunt, sed quod isti nequaquam sunt regni, et si vellemus aut voluissemus, interrogaremus vos de tot aut pluribus. Quantum ad causas non trahendas extra regnum et beneficia non conferenda extra regnum, hoc petimus propter abusus, qui fuerunt facti dudum in curia Romana ; nam aliqui barones, ciues, magistri et bachalarii ac studentes plus quam 24"r fuerunt simul citati ad curiam Romanam in graue preiudicium studii, ciuitatis et regni, et quod rex super hoc scripserat (pape, aut ad curiam). Quo vero ad archiepiscopum, ait, ex quo non potest pro presenti per homines prouideri, orabunt deum, ut velit eis prouidere de pastore. Quod autem de reformacione tetigistis, petunt domini Boemi, quod fiat reformacio in vita, moribus et fide ad imitacionem apostolorum. Tetigistis de vnitate ecclesie, quasi velletis dicere, quod domini Boemi et nos, eorum sacerdotes, simus extra ecclesiam. Si quis probaret nobis, quod simus extra vnitatem ecclesie, vellemus agere penitenciam; sed hoc probare esset difficile, nec per sacerdotes ponitur quis extra ecclesiam, sed per proprium crimen. Vnde cum quis peccat mortaliter, est extra ecclesiam; est enim sicut membrum putridum vel aridum, non recipiens influenciam a capite Christo. Est verum, quod duplex est ecclesia, scilicet vera et simulata. Soli boni sunt de ecclesia vera, mali autem sunt de simulata, que dicitur ecclesia, sicut ymago hominis dicitur homo, de qua est illud: Simile est regnum celorum sagene misse in mari. Ibi dixit illud: Attendite a falsis prophetis etc.; et tamen dixit, quod malis sacerdotibus volunt obedire, dum tamen bona precipiant. Et quoniam tarde erat satis, recesserunt omnes vsque post prandium. Eodem die post prandium venimus ad dominum imperatorem, responsuri ad blas- phemias de Rokazana. Verum quod Boemi per multa media temptauerunt suadere nobis, ne daremus responsionem, adicientes, quod forte vellent replicare et posset sequi exage- racio animorum. Hec sepius imperialis maiestas ab illis mota temptauit; sed nos immo- biliter ac fixi respondimus domino imperatori, nequaquam nos tacere posse, ac lesionem fidei et ecclesie wlneraque in animis audiencium tollerare. Quod Boemi videntes, licet quam tarde potuerunt, venerunt. Tunc dominus auditor pro nobis cepit respondere, premittens, quod placuisset nobis, quod talia de Rokazana in medium non posuisset, et ad tractatus accessissemus; verum quia dicta sunt multa, que subsistere non possunt, eciam in dedecus status ecclesiastici, ideo ad ea respondendum. Vnde ad primum dixit, quod per compactata apparet de obediencia, ibi enim dicitur, quod promittunt facere vnitatem ecclesiasticam et pacem cum reliquo populo Christiano; si igitur vniti sunt, igitur obedire debent ecclesie. Item ibi dicitur, quod in omnibus conformabunt se reliquis, preterquam in comunione duplicis speciei, igitur debebunt obedire superioribus suis, sicut ceteri; nec petitur alia obediencia eis, quam ceteri debent, ut dominus imperator, reges et principes, aut reliquus populus fidelis. Cum dicunt Boemi, quod si prelatus preceperit aliquid contra legem dei, nolunt obedire, dixit auditor: Bene credo, et quis est, qui velit fideles obligare ad faciendum contra precepta dei aut legem eius? Quod de Alexandro 1435.
Liber de Legationibus. 583 dicitis, est ex concessione hominum, sed quia sanguis Christi est vnitus diuinitati. Ceterum vtilitas illa apparet ex hoc, quod sunt diuerse gracie vel diuersi effectus sacramenti, vt dicit Albertus et Thomas. Iterum cum dictum fuit, si fieret bona disposicio, debebat dici bonus finis, quia disposicio non est nisi inchoacio rei; habitus autem differt a disposicione et similiter finis. Nec, inquit, debuistis imponere Boemis dominis, quod dixerunt, se nolle respondere ad 28. articulos; non enim sic dixerunt, sed quod isti nequaquam sunt regni, et si vellemus aut voluissemus, interrogaremus vos de tot aut pluribus. Quantum ad causas non trahendas extra regnum et beneficia non conferenda extra regnum, hoc petimus propter abusus, qui fuerunt facti dudum in curia Romana ; nam aliqui barones, ciues, magistri et bachalarii ac studentes plus quam 24"r fuerunt simul citati ad curiam Romanam in graue preiudicium studii, ciuitatis et regni, et quod rex super hoc scripserat (pape, aut ad curiam). Quo vero ad archiepiscopum, ait, ex quo non potest pro presenti per homines prouideri, orabunt deum, ut velit eis prouidere de pastore. Quod autem de reformacione tetigistis, petunt domini Boemi, quod fiat reformacio in vita, moribus et fide ad imitacionem apostolorum. Tetigistis de vnitate ecclesie, quasi velletis dicere, quod domini Boemi et nos, eorum sacerdotes, simus extra ecclesiam. Si quis probaret nobis, quod simus extra vnitatem ecclesie, vellemus agere penitenciam; sed hoc probare esset difficile, nec per sacerdotes ponitur quis extra ecclesiam, sed per proprium crimen. Vnde cum quis peccat mortaliter, est extra ecclesiam; est enim sicut membrum putridum vel aridum, non recipiens influenciam a capite Christo. Est verum, quod duplex est ecclesia, scilicet vera et simulata. Soli boni sunt de ecclesia vera, mali autem sunt de simulata, que dicitur ecclesia, sicut ymago hominis dicitur homo, de qua est illud: Simile est regnum celorum sagene misse in mari. Ibi dixit illud: Attendite a falsis prophetis etc.; et tamen dixit, quod malis sacerdotibus volunt obedire, dum tamen bona precipiant. Et quoniam tarde erat satis, recesserunt omnes vsque post prandium. Eodem die post prandium venimus ad dominum imperatorem, responsuri ad blas- phemias de Rokazana. Verum quod Boemi per multa media temptauerunt suadere nobis, ne daremus responsionem, adicientes, quod forte vellent replicare et posset sequi exage- racio animorum. Hec sepius imperialis maiestas ab illis mota temptauit; sed nos immo- biliter ac fixi respondimus domino imperatori, nequaquam nos tacere posse, ac lesionem fidei et ecclesie wlneraque in animis audiencium tollerare. Quod Boemi videntes, licet quam tarde potuerunt, venerunt. Tunc dominus auditor pro nobis cepit respondere, premittens, quod placuisset nobis, quod talia de Rokazana in medium non posuisset, et ad tractatus accessissemus; verum quia dicta sunt multa, que subsistere non possunt, eciam in dedecus status ecclesiastici, ideo ad ea respondendum. Vnde ad primum dixit, quod per compactata apparet de obediencia, ibi enim dicitur, quod promittunt facere vnitatem ecclesiasticam et pacem cum reliquo populo Christiano; si igitur vniti sunt, igitur obedire debent ecclesie. Item ibi dicitur, quod in omnibus conformabunt se reliquis, preterquam in comunione duplicis speciei, igitur debebunt obedire superioribus suis, sicut ceteri; nec petitur alia obediencia eis, quam ceteri debent, ut dominus imperator, reges et principes, aut reliquus populus fidelis. Cum dicunt Boemi, quod si prelatus preceperit aliquid contra legem dei, nolunt obedire, dixit auditor: Bene credo, et quis est, qui velit fideles obligare ad faciendum contra precepta dei aut legem eius? Quod de Alexandro 1435.
Strana 584
584 Aegidii Carlerii, dictum est, non est contra legem dei; imo potuit habere causam racionabilem propter periculum, quod imminet, dum predicatur verbum dei in angulis et abditis locis ; nec hoc contradicit precepto Christi, quia per illud: ite in orbem vniuersum, predicate etc., mandatur actus predicacionis, locus autem non determinatur, sed relinquitur determina- cioni ecclesie. Nam sacramentorum institucio est a Christo, modus autem vtendi illis aut administrandi relictus est ecclesie, ut determinetur, sicut patet in multis, quod ipsa in vsu aut administracione diversas leges posuit, quod aliquando confecit in fermento, et ante et post in azimis, et adhuc hodie, et dupliciis dominus confecit, postquam manduca- uerat, modo non; sacerdotes habebant legitimas vxores, modo non. Itaque non per omnia vtimur sacramentis, ut in primitiua ecclesia, nec per omnia imitamur nunc illam; alias seculares domini et populares deberent habere nunc omnia comunia, ut tunc, quod credo, ait, non libenter facerent. Ad illud de precepto archiepiscopi dixit, quod racio mouens legislatorem dat sepe intelligere preceptum; vnde si causa, cur archiepiscopus fecit hoc preceptum, attendatur, apparebit intelligencia illius precepti et racionabilitas. Jam pullulare ceperat error de remanencia panis post consecracionem ; ad hunc tollendum dedit literas, ut credatur, tantum esse ibi corpus Christi, id est quod non sit amplius panis, sed corpus ; non autem excludere voluit sanguinem, animam et diuinitatem, quam quilibet catholicus credit esse sub qualibet specie sacramenti. Ad secundum dixit, quod non meminit se hoc vmquam dixisse, cum de sua voluntate, que ab hoc proposito diuersa est, satis per compactata appareat. Preterea sepe dictum est inter eos, quod nulla verba vndecumque aut a quocumque prolata habeant vim obligatiuam, nisi illa, que in scriptis redigentur et de comuni consensu probabuntur; modo nil in scriptis doceri potest de verbis illis, que imponitis mihi. Ceterum quis sum, qui possum obligare sacrum generale concilium aut ecclesiam vniuersalem? Sed de compactatis ex comuni consensu in scriptis redactis et manuum stipulacione firmatis docemus, que vos ut nos habetis de illis, loquentes: petimus, ut illa seruentur, quoniam comuni sunt consensu firmata et comuni voluntate probata adeo, quod vos, magister Jo. de Rokazana, debuistis ea facere scribi ad mundum in pergameno, et ex consequenti debebant sigillari. Quantum ad illud de ecclesia, dedit responsionem. Cum responsionem ad primum dedisset, ante secundum punctum dixit: Benedictus deus, quod in hoc nobiscum conuenitis, quod dicitis ecclesiam continere malos et esse de ea, quodque malis prelatis obediendum est, dum tamen non precipiant contra legem dei, et non wltis capere ecclesiam pro aggregacione predesti- natorum, quia illa est incerta et sic nesciretur, que esset illa nec ad quam esset recur- rendum. Bene in hoc dicitis, quod auctoritas prelatis non fundatur in dignitate meritorum, sed in ordine graduum. Et circa hoc dixit quedam alia, et inter cetera reprehendens de Rokazana, quod non decuit speculatiue et scolastice de ecclesia loqui coram dominis laicis, ut fecit. Ad tercium de quadruplici monicione dixit, quod non monuistis nos quater, imo nec ter, sed nescio si semel de obseruacione compactatorum; nam ad illam sumus parati et proni. Est verum, quod in Praga, in Basilea per Martinum predictum et Ratis- pona quesiuistis aliqua vltra compactata, imo contra compactata, ut manifeste constat, modo et prius peracta, nam adhuc modo petitis ea, que reposuistis in Egra in festo sancti Martini, que evacuant compactata, et eis in aliquibus repugnant. Ad quartum dixit, quod bene scit, quod presbiteri non fecerunt eam nomine proprio et pro se, sed pro singulis 1435.
584 Aegidii Carlerii, dictum est, non est contra legem dei; imo potuit habere causam racionabilem propter periculum, quod imminet, dum predicatur verbum dei in angulis et abditis locis ; nec hoc contradicit precepto Christi, quia per illud: ite in orbem vniuersum, predicate etc., mandatur actus predicacionis, locus autem non determinatur, sed relinquitur determina- cioni ecclesie. Nam sacramentorum institucio est a Christo, modus autem vtendi illis aut administrandi relictus est ecclesie, ut determinetur, sicut patet in multis, quod ipsa in vsu aut administracione diversas leges posuit, quod aliquando confecit in fermento, et ante et post in azimis, et adhuc hodie, et dupliciis dominus confecit, postquam manduca- uerat, modo non; sacerdotes habebant legitimas vxores, modo non. Itaque non per omnia vtimur sacramentis, ut in primitiua ecclesia, nec per omnia imitamur nunc illam; alias seculares domini et populares deberent habere nunc omnia comunia, ut tunc, quod credo, ait, non libenter facerent. Ad illud de precepto archiepiscopi dixit, quod racio mouens legislatorem dat sepe intelligere preceptum; vnde si causa, cur archiepiscopus fecit hoc preceptum, attendatur, apparebit intelligencia illius precepti et racionabilitas. Jam pullulare ceperat error de remanencia panis post consecracionem ; ad hunc tollendum dedit literas, ut credatur, tantum esse ibi corpus Christi, id est quod non sit amplius panis, sed corpus ; non autem excludere voluit sanguinem, animam et diuinitatem, quam quilibet catholicus credit esse sub qualibet specie sacramenti. Ad secundum dixit, quod non meminit se hoc vmquam dixisse, cum de sua voluntate, que ab hoc proposito diuersa est, satis per compactata appareat. Preterea sepe dictum est inter eos, quod nulla verba vndecumque aut a quocumque prolata habeant vim obligatiuam, nisi illa, que in scriptis redigentur et de comuni consensu probabuntur; modo nil in scriptis doceri potest de verbis illis, que imponitis mihi. Ceterum quis sum, qui possum obligare sacrum generale concilium aut ecclesiam vniuersalem? Sed de compactatis ex comuni consensu in scriptis redactis et manuum stipulacione firmatis docemus, que vos ut nos habetis de illis, loquentes: petimus, ut illa seruentur, quoniam comuni sunt consensu firmata et comuni voluntate probata adeo, quod vos, magister Jo. de Rokazana, debuistis ea facere scribi ad mundum in pergameno, et ex consequenti debebant sigillari. Quantum ad illud de ecclesia, dedit responsionem. Cum responsionem ad primum dedisset, ante secundum punctum dixit: Benedictus deus, quod in hoc nobiscum conuenitis, quod dicitis ecclesiam continere malos et esse de ea, quodque malis prelatis obediendum est, dum tamen non precipiant contra legem dei, et non wltis capere ecclesiam pro aggregacione predesti- natorum, quia illa est incerta et sic nesciretur, que esset illa nec ad quam esset recur- rendum. Bene in hoc dicitis, quod auctoritas prelatis non fundatur in dignitate meritorum, sed in ordine graduum. Et circa hoc dixit quedam alia, et inter cetera reprehendens de Rokazana, quod non decuit speculatiue et scolastice de ecclesia loqui coram dominis laicis, ut fecit. Ad tercium de quadruplici monicione dixit, quod non monuistis nos quater, imo nec ter, sed nescio si semel de obseruacione compactatorum; nam ad illam sumus parati et proni. Est verum, quod in Praga, in Basilea per Martinum predictum et Ratis- pona quesiuistis aliqua vltra compactata, imo contra compactata, ut manifeste constat, modo et prius peracta, nam adhuc modo petitis ea, que reposuistis in Egra in festo sancti Martini, que evacuant compactata, et eis in aliquibus repugnant. Ad quartum dixit, quod bene scit, quod presbiteri non fecerunt eam nomine proprio et pro se, sed pro singulis 1435.
Strana 585
Liber de Legationibus. 585 statibus et omnibus, scilicet baronibus, Taboritis, Pragensibus, Zacensibus etc. et sacer- dotibus; vnde illi, pro quibus hoc fecerunt, sunt obligati. Scimus eciam, quod aliquis sacerdos non stipulauit bene voluntarius (aut) propria voluntate, sed iussus nomine suorum dominorum promisit, et hoc sufficit ; nec curamus multum de voluntate propria illius. Ad hoc, quod dicitis, fuisse concordata capitula sub condicione, dico, quod non, sed absolute post multas iniectas difficultates deuenimus ad certa capitula, in quibus resedimus con- corditer sine condicionibus; nam maxime cum illa, quam dicitis, imprudenter fuisset concordatum, que vix aut numquam potuisset impleri, cum non esset certum, que in futurum essent proponenda. Itaque primo dico, quod nulla condicio interuenit in compac- tacione, 2° quod ille condiciones sunt in declaracionibus capitulorum et in tractatibus sepe abiecte, 3° quia in promisso sunt silencio pertransite et non expresse, 4° quia super compromisso in eius robur sunt laudes deo decantate; 5° altera die condictum fuit, ut in ecclesiis diuina iam perageremus, 6° quia ipsi de Rokazana commissum fuit, ut super concordatis faceret vnam minutam, imo quod faceret poni ad quartam ad sigillandum; 7° quia de Rokazana hortatus est dominos Boemos ad tenendum concordata, dicens, quod iusta offeruntur, 8° quia idem de Rokazana iam in ambone de concordia facta est publice protestatus; 9° quia cum vellent legati sacri concilii recedere, promissum est, quod nil amplius adiciatur; 10° quia Anglicus requisitus dixit, quod coram deo iam vltra concordata nil scit plus apponere, 11° quia in tractatibus est concordatum, quod nulla verba inter nos facta sunt pensanda, nisi que in scriptis de mutuo consensu rediguntur. Est verum, quod non omnes istas causas allegauit coram imperiali maiestate et Boemis, licet essent sibi, ut hic redacte sunt, tradite, sed aliquas tantum, et hoc propter multitudinem dicen- dorum, ne esset nimis prolixus. Dixit vlterius, quod est verum, quod multa fuerunt tractata post manuum stipulacionem, sed nulla infirmancia illam, imo adiuuancia vel ad declaracio- nem vel ad meliorem obseruacionem, sicut est negocium de pace. Est eciam verum, quod terminus sacrilegii fuit mutatus ad vitandum confusionem regnicolarum, bona ecclesie detinencium; quibus tamen dictum est, quod non licet ea tenere, ut patet in articulo 4 iuxta sensum catholicum datum per ecclesiam in sacro concilio representatam, et tamen vnus dixit, quod talia detinentes sunt fures. Per illam igitur mutacionem termini nil preiu- dicii factum est compactatis, sed aliquid mansuetudinis exhibitum, et detractum rigori. Quantum vero ad vtile et salubre semper dictum est vobis, quod attenta laudabili consue- tudine ecclesie, que per vndecim doctores fuit probata, cum in sacro concilio disputare- tur contra vos, magister Johannes; et dixi in Ratispona et adhuc dico, quod per tres vltra illos comunio duplicis speciei ad non confitentes non fuit vtilis aut salubris ante con- cessionem ecclesie, imo dampnosa et reprobata; sed post concessionem ecclesie poterit esse utilis et salubris, non tamen plus ex opere operato, quam sub vna, quia sub qua- libet specie est totus Christus, a quo dona graciarum profluunt. Est tamen considerandum, quod ad hoc, quod illa digne sumatur, requiruntur duo, scilicet debita disposicio ex parte suscipientis, scilicet quod non sit in peccato mortali, et quod sit debitus minister, puta in vnitate ecclesie. De hoc enim sunt duo exempla, primum de Cipriano, qui nau- fragium passus appulit in.Affricam, in qua scisma erat Luciferianorum, qui noluit ab episcopo quodam sacram communionem accipere eo, quod Lucifero adhereret, nec ecclesie obediret Romane. De quo sic loquitur beatus Ambrosius, et habetur 24. q. i: Aduocauit 74 1435. Scriptores 1.
Liber de Legationibus. 585 statibus et omnibus, scilicet baronibus, Taboritis, Pragensibus, Zacensibus etc. et sacer- dotibus; vnde illi, pro quibus hoc fecerunt, sunt obligati. Scimus eciam, quod aliquis sacerdos non stipulauit bene voluntarius (aut) propria voluntate, sed iussus nomine suorum dominorum promisit, et hoc sufficit ; nec curamus multum de voluntate propria illius. Ad hoc, quod dicitis, fuisse concordata capitula sub condicione, dico, quod non, sed absolute post multas iniectas difficultates deuenimus ad certa capitula, in quibus resedimus con- corditer sine condicionibus; nam maxime cum illa, quam dicitis, imprudenter fuisset concordatum, que vix aut numquam potuisset impleri, cum non esset certum, que in futurum essent proponenda. Itaque primo dico, quod nulla condicio interuenit in compac- tacione, 2° quod ille condiciones sunt in declaracionibus capitulorum et in tractatibus sepe abiecte, 3° quia in promisso sunt silencio pertransite et non expresse, 4° quia super compromisso in eius robur sunt laudes deo decantate; 5° altera die condictum fuit, ut in ecclesiis diuina iam perageremus, 6° quia ipsi de Rokazana commissum fuit, ut super concordatis faceret vnam minutam, imo quod faceret poni ad quartam ad sigillandum; 7° quia de Rokazana hortatus est dominos Boemos ad tenendum concordata, dicens, quod iusta offeruntur, 8° quia idem de Rokazana iam in ambone de concordia facta est publice protestatus; 9° quia cum vellent legati sacri concilii recedere, promissum est, quod nil amplius adiciatur; 10° quia Anglicus requisitus dixit, quod coram deo iam vltra concordata nil scit plus apponere, 11° quia in tractatibus est concordatum, quod nulla verba inter nos facta sunt pensanda, nisi que in scriptis de mutuo consensu rediguntur. Est verum, quod non omnes istas causas allegauit coram imperiali maiestate et Boemis, licet essent sibi, ut hic redacte sunt, tradite, sed aliquas tantum, et hoc propter multitudinem dicen- dorum, ne esset nimis prolixus. Dixit vlterius, quod est verum, quod multa fuerunt tractata post manuum stipulacionem, sed nulla infirmancia illam, imo adiuuancia vel ad declaracio- nem vel ad meliorem obseruacionem, sicut est negocium de pace. Est eciam verum, quod terminus sacrilegii fuit mutatus ad vitandum confusionem regnicolarum, bona ecclesie detinencium; quibus tamen dictum est, quod non licet ea tenere, ut patet in articulo 4 iuxta sensum catholicum datum per ecclesiam in sacro concilio representatam, et tamen vnus dixit, quod talia detinentes sunt fures. Per illam igitur mutacionem termini nil preiu- dicii factum est compactatis, sed aliquid mansuetudinis exhibitum, et detractum rigori. Quantum vero ad vtile et salubre semper dictum est vobis, quod attenta laudabili consue- tudine ecclesie, que per vndecim doctores fuit probata, cum in sacro concilio disputare- tur contra vos, magister Johannes; et dixi in Ratispona et adhuc dico, quod per tres vltra illos comunio duplicis speciei ad non confitentes non fuit vtilis aut salubris ante con- cessionem ecclesie, imo dampnosa et reprobata; sed post concessionem ecclesie poterit esse utilis et salubris, non tamen plus ex opere operato, quam sub vna, quia sub qua- libet specie est totus Christus, a quo dona graciarum profluunt. Est tamen considerandum, quod ad hoc, quod illa digne sumatur, requiruntur duo, scilicet debita disposicio ex parte suscipientis, scilicet quod non sit in peccato mortali, et quod sit debitus minister, puta in vnitate ecclesie. De hoc enim sunt duo exempla, primum de Cipriano, qui nau- fragium passus appulit in.Affricam, in qua scisma erat Luciferianorum, qui noluit ab episcopo quodam sacram communionem accipere eo, quod Lucifero adhereret, nec ecclesie obediret Romane. De quo sic loquitur beatus Ambrosius, et habetur 24. q. i: Aduocauit 74 1435. Scriptores 1.
Strana 586
586 Aegidii Carlerii, ad se Ciprianus episcopum Sathirum, nec vllam putauit veram, nisi vere fidei graciam; percunctatusque ex eo est, utrum de catholicis episcopis esset, hoc est, si cum Romana ecclesia conueniret. Et forte ad id locorum in scismate regionis illius ecclesia erat. Lucifer enim se a nostra comunione diuiserat; et quamquam pro fide exulasset, et fidei sue reliquisset heredes, non tamen putauit fidem esse in scismate. Nam etsi fidem erga deum tenerent, tamen erga dei ecclesiam non tenebant, cuius paciebantur velud quosdam artus diuidi, et membra lacerari. Itaque quamuis gracie fenus teneret (et metueret) tanti nominis debitor nauigare, tamen eos transire maluit, vbi tuto posset exsoluere. Judicabat enim diuine solucionis graciam in affectu ac fide esse, quam quidem statim, ut primum copia ecclesie liberior fuit, implere non distulit; dei graciam et accepit desideratam, et seruauit acceptam. Secundum de Hermodildo, filio regis Castelle. Erat enim fidelis, sed pater eius et fere omnes Hispanie maculati erant heresi Arrianorum; tamen sanctus Leander, ad quem beatus Gregorius scribit moralia, illum in fide tenuit; qui maluit in carcere martirium sustinere, quam de manu episcopi Arriani, a patre suo missi, communionem accipere. De quo sic dicit beatus Gregorius eadem quest. ut supra: Cepit Hermodildus rex, id est filius regis, iuuenis terrenum regnum despicere, et forti desiderio celeste querens, in cili- ciis iacere vinculatus, et omnipotenti deo ad confirmandum se preces effundere, tantoque sublimius gloriam transeuntis mundi despicere, quanto et religatus agnouerat nil fuisse, quod potuit aufferri. Superveniente autem pascalis festiuitatis die intempeste noctis silencio ad eum perfidus pater Arrianum episcopum misit, ut de eius manu sacrilege consecracionis communionem perciperet, atque per hoc ad patris graciam redire mereretur. Sed vir deo deditus, Arriano episcopo venienti exprobrauit, ut debuit, eiusque a se perfidiam dignis increpacionibus repulit; quia etsi exterius iacebat ligatus, apud se tamen in magno mentis culmine stabat securus. A se itaque reuerso episcopo Arriano pater infremuit, statimque suos apparitores misit, qui constantissimum confessorem dei illuc, vbi iacebat, occiderent. Dixit vlterius, quod ex opere operato eandem graciam laicus suscipit, qui sub vna specie communicat, sicut qui sub duabus ex concessione ecclesie. Ibi tetigit, quod non alia gracia datur sub vna specie et sub alia, intelligendo de gracia gratum faciente. Dico ego, sed bene signatur alia esse et alia, quia due species sunt, diuersa signa eiusdem gracie, et iuxta hoc possunt intelligi doctores, dicentes, esse aliam et aliam graciam. Tetigit ibi, quomodo totus Christus, caro, anima, sanguis et diuinitas est sub qualibet specie; et plura circa hoc dixit. Ad quintum dixit, quod cum de tanta materia loquimur, non grammatice, logice aut philosophice vtendum est terminis, sed moraliter secundum materiam subiectam. Non ergo accipitur disposicio ibi, ut condistin- guitur habitui, sed prout est idem, quod ordo, ut sit sensus, si fieret bona disposicio, id est bona ordinacio de illis etc., et tunc disposicio est finis et habitus. Quod autem feci mencionem de 28 articulis, ideo feci, non ut aliquid improperii inicerem aut regno Boemie aut personis, sed ad declarandum rem, ut gesta erat in concilio sacro, cum suis circumstanciis. Nam cum dixissetis, quod isti 28 articuli non erant regni, subiunxistis: Sed tantum quatuor articuli nostri sunt regni, de quibus si bonus finis habebitur, pax erit et vnio. Nec dixi, quod dixistis, quod noluistis ad illos 28 articulos respondere; sed dixi, quod noluistis respondere; nec idem dicere, quod noluistis respondere, et dicere, quod dixeritis, quod noluistis respondere; primum enim dixi, secundum non dixi. Quod 1435.
586 Aegidii Carlerii, ad se Ciprianus episcopum Sathirum, nec vllam putauit veram, nisi vere fidei graciam; percunctatusque ex eo est, utrum de catholicis episcopis esset, hoc est, si cum Romana ecclesia conueniret. Et forte ad id locorum in scismate regionis illius ecclesia erat. Lucifer enim se a nostra comunione diuiserat; et quamquam pro fide exulasset, et fidei sue reliquisset heredes, non tamen putauit fidem esse in scismate. Nam etsi fidem erga deum tenerent, tamen erga dei ecclesiam non tenebant, cuius paciebantur velud quosdam artus diuidi, et membra lacerari. Itaque quamuis gracie fenus teneret (et metueret) tanti nominis debitor nauigare, tamen eos transire maluit, vbi tuto posset exsoluere. Judicabat enim diuine solucionis graciam in affectu ac fide esse, quam quidem statim, ut primum copia ecclesie liberior fuit, implere non distulit; dei graciam et accepit desideratam, et seruauit acceptam. Secundum de Hermodildo, filio regis Castelle. Erat enim fidelis, sed pater eius et fere omnes Hispanie maculati erant heresi Arrianorum; tamen sanctus Leander, ad quem beatus Gregorius scribit moralia, illum in fide tenuit; qui maluit in carcere martirium sustinere, quam de manu episcopi Arriani, a patre suo missi, communionem accipere. De quo sic dicit beatus Gregorius eadem quest. ut supra: Cepit Hermodildus rex, id est filius regis, iuuenis terrenum regnum despicere, et forti desiderio celeste querens, in cili- ciis iacere vinculatus, et omnipotenti deo ad confirmandum se preces effundere, tantoque sublimius gloriam transeuntis mundi despicere, quanto et religatus agnouerat nil fuisse, quod potuit aufferri. Superveniente autem pascalis festiuitatis die intempeste noctis silencio ad eum perfidus pater Arrianum episcopum misit, ut de eius manu sacrilege consecracionis communionem perciperet, atque per hoc ad patris graciam redire mereretur. Sed vir deo deditus, Arriano episcopo venienti exprobrauit, ut debuit, eiusque a se perfidiam dignis increpacionibus repulit; quia etsi exterius iacebat ligatus, apud se tamen in magno mentis culmine stabat securus. A se itaque reuerso episcopo Arriano pater infremuit, statimque suos apparitores misit, qui constantissimum confessorem dei illuc, vbi iacebat, occiderent. Dixit vlterius, quod ex opere operato eandem graciam laicus suscipit, qui sub vna specie communicat, sicut qui sub duabus ex concessione ecclesie. Ibi tetigit, quod non alia gracia datur sub vna specie et sub alia, intelligendo de gracia gratum faciente. Dico ego, sed bene signatur alia esse et alia, quia due species sunt, diuersa signa eiusdem gracie, et iuxta hoc possunt intelligi doctores, dicentes, esse aliam et aliam graciam. Tetigit ibi, quomodo totus Christus, caro, anima, sanguis et diuinitas est sub qualibet specie; et plura circa hoc dixit. Ad quintum dixit, quod cum de tanta materia loquimur, non grammatice, logice aut philosophice vtendum est terminis, sed moraliter secundum materiam subiectam. Non ergo accipitur disposicio ibi, ut condistin- guitur habitui, sed prout est idem, quod ordo, ut sit sensus, si fieret bona disposicio, id est bona ordinacio de illis etc., et tunc disposicio est finis et habitus. Quod autem feci mencionem de 28 articulis, ideo feci, non ut aliquid improperii inicerem aut regno Boemie aut personis, sed ad declarandum rem, ut gesta erat in concilio sacro, cum suis circumstanciis. Nam cum dixissetis, quod isti 28 articuli non erant regni, subiunxistis: Sed tantum quatuor articuli nostri sunt regni, de quibus si bonus finis habebitur, pax erit et vnio. Nec dixi, quod dixistis, quod noluistis ad illos 28 articulos respondere; sed dixi, quod noluistis respondere; nec idem dicere, quod noluistis respondere, et dicere, quod dixeritis, quod noluistis respondere; primum enim dixi, secundum non dixi. Quod 1435.
Strana 587
Liber de Legationibus. 587 dixistis, quod poteratis nos de pluribus interrogare, semper parati fuimus ad vestra inter- rogata respondere, et adhuc sumus. Ad sextum de istis casibus, quia sunt contingentes et particulares, non possum, ait, aliquid dicere; nam sub arte aut sciencia non cadunt, sed credendum est quod fuit causa, cur tot fuerunt citati ad curiam; potest autem casus contingere, quod multo plures citarentur. Ad octauum, quia de septimo et pro causa tacuit, dixit, quod optamus bonam reformacionem; et vtinam omnes summi pontifices futuri et eciam presens essent ut sanctus Petrus aut beatus Gregorius, et omnes episcopi sicut beati Martinus, Nicolaus, Adalbertus, et omnes principes seculares ut beati Sigis- mundus et Wencislaus. Cupimus mores malos remoueri et virtutes inseri, sed est modus, ut qui nimis emungit, non eliciat sanguinem, et ne nimis laxa corda tantum trahatur, ut rumpatur. Et hoc interdum visum est, quod qui putauit sanare, nimis fortem dans medi- cinam occidit. Jam et prius concilium posuit manum ad opus reformacionis, et modo magis quam ante, quia ambasiate ad Grecos, ad Franciam et hec sunt expedite, et sub- latus est iam magnus lapis, qui obstabat, ne currus reformacionis procederet, scilicet de annatis etc. Ad nonum prius responsum est. Sic post multa bene dicta dominus auditor fecit finem. Postea de Rokazana dixit, quod volebat replicare; et nos constanter coram domino imperatore diximus ei et baronibus, quod scire debebat, si replicaret, nos respon- deremus, nec vmquam permitteremus, quod haberet vltimum verbum, nec de hoc dubi- taret. Post aliqua eciam contra Anglicum prolata, sed ad partem, de non remanencia panis, quia de remanencia diffamatus est, nos recessimus. Dominus autem imperator dixit, se velle loqui cum baronibus. Die Martis, 5° ejusdem, de mane dominus imperator dixit nobis, quod Boemi volebant seruare compactata, sed sic, quod reposita in Egra eis admitterentur. Diximus autem sue serenitati hiis auditis, quod ista duo repugnabant; nam in repositis in Egra erant aliqua, que cotrariabantur compactatis et ea euacuabant. Tunc petiuit videre ista reposita in Egra, et ostensum est ei, in quo erat differencia quantum ad communio- nem, nec processum est vlterius hac vice; nam si nollent Boemi seruare promissa con- cordata, melius est, ut de hoc accusarentur, quam de aliis transgressionibus aliorum punctorum. Dominus imperator, tunc grauatus egritudine, deputauit dominum ducem et cancellarium suum cum paucis, qui ista referrent Boemis, qui erant in alia camera, suadendo, quod implerent compactata. Qui postea redierunt ad dominum imperatorem, et retulerunt quasi eadem, que dixerat nobis prius dominus imperator. Tunc visum est, quod vocarentur aliqui ad suam presenciam, quibus ostenderetur differencia ac repugnan- cia istorum petitorum repositorum in Egra ad compactata; et ita factum est primo per dominum imperatorem, secundo per dominum auditorem bene dilucide. Qui ceperunt tempus deliberandi. Eodem die post prandium comparuit promotor in causa contra fratrem Thomam, predicatorum ordinis, suspensum ab officio prouincialatus, accusans contumaciam etc. et petens concludi in causa et assignari diem ad audiendum ius ; et ita factum est, et data est sibi dies ad feriam quintam proximam. Ipso die post cenam nostram dominus imperator mandauit pro nobis, et dixit, quod Boemi volunt, ut omnes, qui communicauerunt sub duplici specie, comunicent, ita quod in locis vbi comunicatum est illo modo, omnes teneantur sic comunicare, et 5. Jul. 1435. 74.
Liber de Legationibus. 587 dixistis, quod poteratis nos de pluribus interrogare, semper parati fuimus ad vestra inter- rogata respondere, et adhuc sumus. Ad sextum de istis casibus, quia sunt contingentes et particulares, non possum, ait, aliquid dicere; nam sub arte aut sciencia non cadunt, sed credendum est quod fuit causa, cur tot fuerunt citati ad curiam; potest autem casus contingere, quod multo plures citarentur. Ad octauum, quia de septimo et pro causa tacuit, dixit, quod optamus bonam reformacionem; et vtinam omnes summi pontifices futuri et eciam presens essent ut sanctus Petrus aut beatus Gregorius, et omnes episcopi sicut beati Martinus, Nicolaus, Adalbertus, et omnes principes seculares ut beati Sigis- mundus et Wencislaus. Cupimus mores malos remoueri et virtutes inseri, sed est modus, ut qui nimis emungit, non eliciat sanguinem, et ne nimis laxa corda tantum trahatur, ut rumpatur. Et hoc interdum visum est, quod qui putauit sanare, nimis fortem dans medi- cinam occidit. Jam et prius concilium posuit manum ad opus reformacionis, et modo magis quam ante, quia ambasiate ad Grecos, ad Franciam et hec sunt expedite, et sub- latus est iam magnus lapis, qui obstabat, ne currus reformacionis procederet, scilicet de annatis etc. Ad nonum prius responsum est. Sic post multa bene dicta dominus auditor fecit finem. Postea de Rokazana dixit, quod volebat replicare; et nos constanter coram domino imperatore diximus ei et baronibus, quod scire debebat, si replicaret, nos respon- deremus, nec vmquam permitteremus, quod haberet vltimum verbum, nec de hoc dubi- taret. Post aliqua eciam contra Anglicum prolata, sed ad partem, de non remanencia panis, quia de remanencia diffamatus est, nos recessimus. Dominus autem imperator dixit, se velle loqui cum baronibus. Die Martis, 5° ejusdem, de mane dominus imperator dixit nobis, quod Boemi volebant seruare compactata, sed sic, quod reposita in Egra eis admitterentur. Diximus autem sue serenitati hiis auditis, quod ista duo repugnabant; nam in repositis in Egra erant aliqua, que cotrariabantur compactatis et ea euacuabant. Tunc petiuit videre ista reposita in Egra, et ostensum est ei, in quo erat differencia quantum ad communio- nem, nec processum est vlterius hac vice; nam si nollent Boemi seruare promissa con- cordata, melius est, ut de hoc accusarentur, quam de aliis transgressionibus aliorum punctorum. Dominus imperator, tunc grauatus egritudine, deputauit dominum ducem et cancellarium suum cum paucis, qui ista referrent Boemis, qui erant in alia camera, suadendo, quod implerent compactata. Qui postea redierunt ad dominum imperatorem, et retulerunt quasi eadem, que dixerat nobis prius dominus imperator. Tunc visum est, quod vocarentur aliqui ad suam presenciam, quibus ostenderetur differencia ac repugnan- cia istorum petitorum repositorum in Egra ad compactata; et ita factum est primo per dominum imperatorem, secundo per dominum auditorem bene dilucide. Qui ceperunt tempus deliberandi. Eodem die post prandium comparuit promotor in causa contra fratrem Thomam, predicatorum ordinis, suspensum ab officio prouincialatus, accusans contumaciam etc. et petens concludi in causa et assignari diem ad audiendum ius ; et ita factum est, et data est sibi dies ad feriam quintam proximam. Ipso die post cenam nostram dominus imperator mandauit pro nobis, et dixit, quod Boemi volunt, ut omnes, qui communicauerunt sub duplici specie, comunicent, ita quod in locis vbi comunicatum est illo modo, omnes teneantur sic comunicare, et 5. Jul. 1435. 74.
Strana 588
588 Aegidii Carlerii, 6. Jul. nominauerunt ciuitates Pragam, Zaze, Gres, Tabor, Montes Cutniz et plures alias. Petunt ergo, ut omnes in illis locis ita comunicent. Super isto volentes deliberare, reces- simus, et licet fuerimus semel congregati, adhue cras mane deliberare volumus et responsum dare. Die Mercurii, 6° eiusdem, comparuimus coram domino imperatore, cum quo erat dominus Menardus de Noua domo. Dominus imperator dixit, quod ipse de Noua domo rogabat nos, ut pro bono pacis vellemus consentire peticioni Boemorum, scilicet quod in locis, in quibus fuit comunio duplicis speciei, omnes comunicent etc.; inter- posuit autem dominus Cesar aliqua alia. Postmodum dixit, ut legeretur iste articulus, ut compactatum est; quod et factum est. Quo audito ait: Iste est valde bonus; quid racio- nabilius et honestius isto dici potest! Consequenter dixit domino auditori et suo cancellario, quod ipsi cum de Noua domo irent ad alios Boemos in quadam camera existentes, et ostenderent bene et distincte puncta istius capituli, et quomodo eorum peticio valde longe est ab illo; et ita iuerunt. Dominus auditor assumpsit secum dominum decanum Turo- nensem, qui sicut ipse fuerat in secunda legacione ad Pragam. Ostendit igitur eis, quod non debebant ipsos aut nos ambasiatores estimare sicut partem adversam, quia erant de partibus multum ab eis distantibus ipsi, maxime domini auditor et decanus; quomodo potuerant percipere bonam affeccionem eorum dudum pluribus vicibus; quomodo nosse potuerant dileccionem sancte sinodi ad regnum ex multis indiciis. Consequenter veniens ad principale propositum, tetigit de compactatis, rogans ut requirens ac monens, ut seruarent illa et implerent, sicut ad bonos viros et generosos spectabat. Dixit autem, sicut audiuimus, multa bona. Tunc habita inter se deliberacione Boemi responderunt per organum de Rokazana, quod sicut requirebantur de seruando compactata per dominos supradictos, ita requirebant eos e contrario, nam ipsi sicut illi volebant seruare compactata; sed erant alique difficultates; prima, quia dicitur „illi et ille.“ Quid, inquirebat, erit de filiis et successoribus istorum istis mortuis, quia de hoc nulla fit mencio? Secundo, plus habemus, quam nobis offertis; tercio ponitis inter nos mixturam, cum tamen iam simus vnum, et rex Wencislaus, credens mixturam illam componere, ordinauit, quod in vna ecclesia sub vna specie ministraretur et in alia sub duplici; sed nec illo modo potuit in pace multitudinem continere; quarto cum difficultate traximus communitates ad illa puncta, que in Egra circa festum beati Martini reposuimus, et si paululum ab istis abstrahantur, non consensient; quinto quia comunitates habent priuilegia, quibus per ista, que petitis, derogaretur. Petebant igitur Boemi, quod vellemus consentire repositis per eos in Egra circa festum beati Martini, aliter non videbant, quod posset haberi bonus finis in hiis rebus. Istis sic dictis dominus auditor, prudenter se habens, dimissis omnibus sequentibus punctis, accepit primum, quod requirebant nos etc. Dixit ergo sic: Vos requiritis nos de seruando compactata, et nos requirimus vos ad idem, et sic sumus concordes. Quid igitur aliud restat, nisi ea sigillare et execucioni demandare? Apponatis vestra sigilla, et nos appo- nemus. Ipse vero hiis dictis tacuit; illi autem stupefacti se mutuo respiciebant, et tace- bant quasi attoniti. Tandem dominus Arnestus baro, qui ibi erat cum domino cancellario pro parte imperiali, locutus est de illa mixtura, quod secus erat tunc, quam nunc, quia tunc hereticabant se mutuo homines, eo quod non habebant illam sub duplici specie ex auctoritate ecclesie; nunc autem eam habebunt, si isti tractatus perficiantur. Decanus 1435.
588 Aegidii Carlerii, 6. Jul. nominauerunt ciuitates Pragam, Zaze, Gres, Tabor, Montes Cutniz et plures alias. Petunt ergo, ut omnes in illis locis ita comunicent. Super isto volentes deliberare, reces- simus, et licet fuerimus semel congregati, adhue cras mane deliberare volumus et responsum dare. Die Mercurii, 6° eiusdem, comparuimus coram domino imperatore, cum quo erat dominus Menardus de Noua domo. Dominus imperator dixit, quod ipse de Noua domo rogabat nos, ut pro bono pacis vellemus consentire peticioni Boemorum, scilicet quod in locis, in quibus fuit comunio duplicis speciei, omnes comunicent etc.; inter- posuit autem dominus Cesar aliqua alia. Postmodum dixit, ut legeretur iste articulus, ut compactatum est; quod et factum est. Quo audito ait: Iste est valde bonus; quid racio- nabilius et honestius isto dici potest! Consequenter dixit domino auditori et suo cancellario, quod ipsi cum de Noua domo irent ad alios Boemos in quadam camera existentes, et ostenderent bene et distincte puncta istius capituli, et quomodo eorum peticio valde longe est ab illo; et ita iuerunt. Dominus auditor assumpsit secum dominum decanum Turo- nensem, qui sicut ipse fuerat in secunda legacione ad Pragam. Ostendit igitur eis, quod non debebant ipsos aut nos ambasiatores estimare sicut partem adversam, quia erant de partibus multum ab eis distantibus ipsi, maxime domini auditor et decanus; quomodo potuerant percipere bonam affeccionem eorum dudum pluribus vicibus; quomodo nosse potuerant dileccionem sancte sinodi ad regnum ex multis indiciis. Consequenter veniens ad principale propositum, tetigit de compactatis, rogans ut requirens ac monens, ut seruarent illa et implerent, sicut ad bonos viros et generosos spectabat. Dixit autem, sicut audiuimus, multa bona. Tunc habita inter se deliberacione Boemi responderunt per organum de Rokazana, quod sicut requirebantur de seruando compactata per dominos supradictos, ita requirebant eos e contrario, nam ipsi sicut illi volebant seruare compactata; sed erant alique difficultates; prima, quia dicitur „illi et ille.“ Quid, inquirebat, erit de filiis et successoribus istorum istis mortuis, quia de hoc nulla fit mencio? Secundo, plus habemus, quam nobis offertis; tercio ponitis inter nos mixturam, cum tamen iam simus vnum, et rex Wencislaus, credens mixturam illam componere, ordinauit, quod in vna ecclesia sub vna specie ministraretur et in alia sub duplici; sed nec illo modo potuit in pace multitudinem continere; quarto cum difficultate traximus communitates ad illa puncta, que in Egra circa festum beati Martini reposuimus, et si paululum ab istis abstrahantur, non consensient; quinto quia comunitates habent priuilegia, quibus per ista, que petitis, derogaretur. Petebant igitur Boemi, quod vellemus consentire repositis per eos in Egra circa festum beati Martini, aliter non videbant, quod posset haberi bonus finis in hiis rebus. Istis sic dictis dominus auditor, prudenter se habens, dimissis omnibus sequentibus punctis, accepit primum, quod requirebant nos etc. Dixit ergo sic: Vos requiritis nos de seruando compactata, et nos requirimus vos ad idem, et sic sumus concordes. Quid igitur aliud restat, nisi ea sigillare et execucioni demandare? Apponatis vestra sigilla, et nos appo- nemus. Ipse vero hiis dictis tacuit; illi autem stupefacti se mutuo respiciebant, et tace- bant quasi attoniti. Tandem dominus Arnestus baro, qui ibi erat cum domino cancellario pro parte imperiali, locutus est de illa mixtura, quod secus erat tunc, quam nunc, quia tunc hereticabant se mutuo homines, eo quod non habebant illam sub duplici specie ex auctoritate ecclesie; nunc autem eam habebunt, si isti tractatus perficiantur. Decanus 1435.
Strana 589
Liber de Legationibus. 589 Turonensis dixit domino Guillelmo Koska, quod de istis priuilegiis non habent se intro- mittere, sed tractent de hoc cum rege; de hiis autem, que sunt fidei, habent tractare ipsi legati sacri concilii. Dominus auditor respondit ad illud de filiis et successoribus etc., quod ideo nil fuit in compactatis positum, eo quod ipsi legati sacri concilii credebant, quod statim domini de Boemia mitterent ad sacrum concilium, in quo fieret concessio generalis sacerdotibus ete. pro omnibus petentibus ex deuocione etc., et si ita factum fuisset aut in futuro fieret, cessaret difficultas. Ad tercium de mixtura dixit, quod nil de hoc tangi- tur in compactatis etc. Multa hinc inde fuerunt dicta, sed ab invicem sine apunctuamento recesserunt, nisi quod ipsi duo non poterant eis respondere, sed referrent ista nobis, et postea responderemus. Eodem die post prandium fuimus cum domino imperatore. Qui dixit nobis, quod aliqui barones fuerant congregati ad perquirendum modum contentandi istas comunitates, et talem modum cogitauerant, quod compactata implerentur; sed nos tantum verbo diceremus, quod eramus contenti, quod seruarent libertates suas. Nos autem hoc audien- tes, deliberacione inter nos habita, et intellecto, quod per conseruacionem libertatum suarum intendebant proscribere de suis ciuitatibus omnem, qui non comunicaret sub vtra- que specie, quia libertas illa est, ut dicitur, quod possunt, dum volunt, proscribere homines de suis ciuitatibus, diximus domino imperatori, quod nullo modo diceremus eis hoc ; si autem ipse vellet dicere eis, quod seruaret eis suas libertates, tamen nos nulla- tenus. Hanc responsionem dixit imperator domino de Noua domo et Ptasco cum aliis paucis. Tandem domini cancellarius et Arnestus cum vno familiari de Noua domo com- posuerunt vnam cedulam, quam dominus imperator nobis ostendit; que non placuit nobis, quia nimis fauebat parti aduerse nobis, et nimis parum ecclesie, eratque contra imperia- lem honorem; et sic, sicut concepi, nil vltra de cedula illa actum est, et in hoc finem habuit actus illius diei. Hoc die Bedericus presbiter Taborita fuit wlneratus grauiter per dominum Guil- lelmum Coska. Die Jouis, 7° eiusdem, iuimus de mane ad imperatorem. Qui dixit inter multa verba, quod vtique compactata erant implenda, quodque in hoc stare debebamus, et si aliquid vltra hoc peterent Boemi, possemus dicere, quod mitterent ad sacrum con- cilium, et ipse vellet scribere pro eis; nos eciam laboraremus pro eis, ut quidquid saluo honore dei, fidei et ecclesie fieri pro eis posset, fieret. Cui diximus, quod ita vellemus facere. Tandem Boemi de comunitatibus venerunt. Quibus dominus imperator dixit, quod cum iste tractatus sit de magnis et arduissimis, nec possit ita breuiter habere finem, sicut omnes optant, ne grauentur multi expensis, remittant de familia sua illos, quibus hic non indigent, et remaneant omnes principales ad debite conducendum ista ad bonum finem. Ipsi se retraxerunt, et deliberati dixerunt, quod expectant nostrum responsum super suis petitis, et secundum hoc se disponent. Quibus diximus, quod eramus parati eis dare responsum post prandium ipso die. Eodem die post prandium iuimus ad imperatorem pro responso dando. Sed dixit nobis, quod aliqui nobiles et de comunitatibus, male contenti, quod barones, qui sunt pauci, vellent regere regnum, venerunt ad eum et dixerunt, quod volebant loqui ipsi domino imperatori; similiter et barones dixerunt, quod volebant ei seorsum loqui. Visa 7. Jul. 1435.
Liber de Legationibus. 589 Turonensis dixit domino Guillelmo Koska, quod de istis priuilegiis non habent se intro- mittere, sed tractent de hoc cum rege; de hiis autem, que sunt fidei, habent tractare ipsi legati sacri concilii. Dominus auditor respondit ad illud de filiis et successoribus etc., quod ideo nil fuit in compactatis positum, eo quod ipsi legati sacri concilii credebant, quod statim domini de Boemia mitterent ad sacrum concilium, in quo fieret concessio generalis sacerdotibus ete. pro omnibus petentibus ex deuocione etc., et si ita factum fuisset aut in futuro fieret, cessaret difficultas. Ad tercium de mixtura dixit, quod nil de hoc tangi- tur in compactatis etc. Multa hinc inde fuerunt dicta, sed ab invicem sine apunctuamento recesserunt, nisi quod ipsi duo non poterant eis respondere, sed referrent ista nobis, et postea responderemus. Eodem die post prandium fuimus cum domino imperatore. Qui dixit nobis, quod aliqui barones fuerant congregati ad perquirendum modum contentandi istas comunitates, et talem modum cogitauerant, quod compactata implerentur; sed nos tantum verbo diceremus, quod eramus contenti, quod seruarent libertates suas. Nos autem hoc audien- tes, deliberacione inter nos habita, et intellecto, quod per conseruacionem libertatum suarum intendebant proscribere de suis ciuitatibus omnem, qui non comunicaret sub vtra- que specie, quia libertas illa est, ut dicitur, quod possunt, dum volunt, proscribere homines de suis ciuitatibus, diximus domino imperatori, quod nullo modo diceremus eis hoc ; si autem ipse vellet dicere eis, quod seruaret eis suas libertates, tamen nos nulla- tenus. Hanc responsionem dixit imperator domino de Noua domo et Ptasco cum aliis paucis. Tandem domini cancellarius et Arnestus cum vno familiari de Noua domo com- posuerunt vnam cedulam, quam dominus imperator nobis ostendit; que non placuit nobis, quia nimis fauebat parti aduerse nobis, et nimis parum ecclesie, eratque contra imperia- lem honorem; et sic, sicut concepi, nil vltra de cedula illa actum est, et in hoc finem habuit actus illius diei. Hoc die Bedericus presbiter Taborita fuit wlneratus grauiter per dominum Guil- lelmum Coska. Die Jouis, 7° eiusdem, iuimus de mane ad imperatorem. Qui dixit inter multa verba, quod vtique compactata erant implenda, quodque in hoc stare debebamus, et si aliquid vltra hoc peterent Boemi, possemus dicere, quod mitterent ad sacrum con- cilium, et ipse vellet scribere pro eis; nos eciam laboraremus pro eis, ut quidquid saluo honore dei, fidei et ecclesie fieri pro eis posset, fieret. Cui diximus, quod ita vellemus facere. Tandem Boemi de comunitatibus venerunt. Quibus dominus imperator dixit, quod cum iste tractatus sit de magnis et arduissimis, nec possit ita breuiter habere finem, sicut omnes optant, ne grauentur multi expensis, remittant de familia sua illos, quibus hic non indigent, et remaneant omnes principales ad debite conducendum ista ad bonum finem. Ipsi se retraxerunt, et deliberati dixerunt, quod expectant nostrum responsum super suis petitis, et secundum hoc se disponent. Quibus diximus, quod eramus parati eis dare responsum post prandium ipso die. Eodem die post prandium iuimus ad imperatorem pro responso dando. Sed dixit nobis, quod aliqui nobiles et de comunitatibus, male contenti, quod barones, qui sunt pauci, vellent regere regnum, venerunt ad eum et dixerunt, quod volebant loqui ipsi domino imperatori; similiter et barones dixerunt, quod volebant ei seorsum loqui. Visa 7. Jul. 1435.
Strana 590
590 Aegidii Carlerii, 8. Jul. igitur ista diuisione baronum ex vna et quorumdam nobilium et comunitatum ex altera, placuit domino imperatori et nobis differre dare responsum ad alterum diem, et ita volente imperiali maiestate ab ea recessimus. Eodem die petente promotore in causa contra fratrem Thomam etc. audiri ius, dedimus dilacionem ad Sabbatum. Die Veneris, 8° eiusdem, nobis et Boemis de mane comparentibus coram domino imperatore, putauimus, quod imperator diceret nobis ea, que a baronibus, nobilibus et comuni- tatibus audiuisset die precedenti, sicut erat nobis pollicitus; sed nil dixit nobis. Quoniam autem eramus daturi responsum Boemis, et commode plus differre non poteramus, presente impe- riali maiestate et dominis duce Austrie et marchione Missinensi ac aliis baronibus ac nobilibus plurimis, dominus auditor nostro nomine cepit narrare, que fecerat cum domino decano Turonensi apud eos feria 4° precedenti de mane; et cum dixissent ei, quod daret responsum sue peticioni super repositis in Egra, respondit, quod ista referret nobis, et sic responderemus. Jam igitur deliberati, sic respondemus: Multum generosi et specta- biles viri! scitis, quantos labores sustinuit sacrum concilium pro honore et pace incliti regni vestri, quantas expensas, quantas fatigas nos ipsi et pericula pro vestra dileccione sustinuimus. Hec non sunt signa aduersariorum, sed amicorum. Rursus manifestum est vobis, qualiter post multos amfractus tractatuum deuenimus ad certa capitula, que mutuo consensu firmauimus cum manuum stipulacione; et illa nota fecimus patribus sacri concilii, et pene vniuersis harum circavicinarum regionum. Nos autem, cupientes vestrum hono- rem seruari et famam, de obseruacione compactatorum vos requirimus, et monemus, ut ea velitis obseruare; nam nos parati sumus sic facere. Sigilletis ea, et sigillabimus, demandetis ea execucioni, et faciemus; nec manebit ex parte patrum sacri concilii vnum iota, quod non impleatur. Quod vero queritis, ut reposita in Egra approbemus, hoc non promisimus, ideo implere non tenemur; si promisissemus, vtique seruaremus et execucioni mandaremus ; quin imo nec possumus, quia mandatum habemus, ut compactata seruentur, et sicut sepius diximus, aliqua hic ponuntur pactatis repugnancia, nam ibi dicitur, quod in locis, in quibus vsus fuit istius comunionis duplicis speciei, omnes comunicent, quod manifeste repugnat pactatis. Sunt alie repugnancie, sed de illa sola vsque nunc agitur, quia si ruptura esse debeat, melius est, quod sit ex hac parte. Ipsis autem se retrahentibus ad partem, habita deliberacione, sic pro eis Rokazana exorsus est cum toruo wltu ac facie inflammata: Sic dicunt domini Boemi. Audiuerunt responsio- nem dominorum legatorum concilii Basiliensis. Timeo, ne in me verificetur illud apostoli: Factus sum vobis inimicus, veritatem vobis dicens. Dicunt igitur et protestantur ipsi domini Boemi, quod nolunt recedere a compactatis. Secundo protestantur, quod dominus auditor dixit in congregacione in Praga, quod ista comunio duplicis speciei haberet cur- sum suum in regno Boemie et marchionatu Morauie, et cum verbum fieret de rege Polonie, dixit, quod non erant ad hoc missi, sed tantum ad Boemos et Morauos, et si aliquid ipse rex desideret, mittat ad sacrum concilium et postulet, et illud dabit ei respon- sum, ut nouerit expedire ; tamen nuper, cum ista sibi obiecissemus, respondens ad alia, ex industria istud de rege Polonie tacuit. Tercio protestantur, se audiuisse ab eodem domino auditore, quod ista comunio erat vtilis et salubris. Si vtilis et salubris est, cur nobis denegatur ? Cur isti domini non concedunt, quod petimus, cum rem racionalem 1435.
590 Aegidii Carlerii, 8. Jul. igitur ista diuisione baronum ex vna et quorumdam nobilium et comunitatum ex altera, placuit domino imperatori et nobis differre dare responsum ad alterum diem, et ita volente imperiali maiestate ab ea recessimus. Eodem die petente promotore in causa contra fratrem Thomam etc. audiri ius, dedimus dilacionem ad Sabbatum. Die Veneris, 8° eiusdem, nobis et Boemis de mane comparentibus coram domino imperatore, putauimus, quod imperator diceret nobis ea, que a baronibus, nobilibus et comuni- tatibus audiuisset die precedenti, sicut erat nobis pollicitus; sed nil dixit nobis. Quoniam autem eramus daturi responsum Boemis, et commode plus differre non poteramus, presente impe- riali maiestate et dominis duce Austrie et marchione Missinensi ac aliis baronibus ac nobilibus plurimis, dominus auditor nostro nomine cepit narrare, que fecerat cum domino decano Turonensi apud eos feria 4° precedenti de mane; et cum dixissent ei, quod daret responsum sue peticioni super repositis in Egra, respondit, quod ista referret nobis, et sic responderemus. Jam igitur deliberati, sic respondemus: Multum generosi et specta- biles viri! scitis, quantos labores sustinuit sacrum concilium pro honore et pace incliti regni vestri, quantas expensas, quantas fatigas nos ipsi et pericula pro vestra dileccione sustinuimus. Hec non sunt signa aduersariorum, sed amicorum. Rursus manifestum est vobis, qualiter post multos amfractus tractatuum deuenimus ad certa capitula, que mutuo consensu firmauimus cum manuum stipulacione; et illa nota fecimus patribus sacri concilii, et pene vniuersis harum circavicinarum regionum. Nos autem, cupientes vestrum hono- rem seruari et famam, de obseruacione compactatorum vos requirimus, et monemus, ut ea velitis obseruare; nam nos parati sumus sic facere. Sigilletis ea, et sigillabimus, demandetis ea execucioni, et faciemus; nec manebit ex parte patrum sacri concilii vnum iota, quod non impleatur. Quod vero queritis, ut reposita in Egra approbemus, hoc non promisimus, ideo implere non tenemur; si promisissemus, vtique seruaremus et execucioni mandaremus ; quin imo nec possumus, quia mandatum habemus, ut compactata seruentur, et sicut sepius diximus, aliqua hic ponuntur pactatis repugnancia, nam ibi dicitur, quod in locis, in quibus vsus fuit istius comunionis duplicis speciei, omnes comunicent, quod manifeste repugnat pactatis. Sunt alie repugnancie, sed de illa sola vsque nunc agitur, quia si ruptura esse debeat, melius est, quod sit ex hac parte. Ipsis autem se retrahentibus ad partem, habita deliberacione, sic pro eis Rokazana exorsus est cum toruo wltu ac facie inflammata: Sic dicunt domini Boemi. Audiuerunt responsio- nem dominorum legatorum concilii Basiliensis. Timeo, ne in me verificetur illud apostoli: Factus sum vobis inimicus, veritatem vobis dicens. Dicunt igitur et protestantur ipsi domini Boemi, quod nolunt recedere a compactatis. Secundo protestantur, quod dominus auditor dixit in congregacione in Praga, quod ista comunio duplicis speciei haberet cur- sum suum in regno Boemie et marchionatu Morauie, et cum verbum fieret de rege Polonie, dixit, quod non erant ad hoc missi, sed tantum ad Boemos et Morauos, et si aliquid ipse rex desideret, mittat ad sacrum concilium et postulet, et illud dabit ei respon- sum, ut nouerit expedire ; tamen nuper, cum ista sibi obiecissemus, respondens ad alia, ex industria istud de rege Polonie tacuit. Tercio protestantur, se audiuisse ab eodem domino auditore, quod ista comunio erat vtilis et salubris. Si vtilis et salubris est, cur nobis denegatur ? Cur isti domini non concedunt, quod petimus, cum rem racionalem 1435.
Strana 591
Liber de Legationibus. 591 petamus? Quantum vero ad compactatorum implecionem, de qua nos requiritis, dicemus, quod illa non fuerunt completa, sed adhuc restabant addenda ad ea aliqua ad eorum com- plementum, ut de obediencie modo, de quo non est parua difficultas. Nam nolumus obe- dire prelatis, si aliquid precipiant contra legem dei; sed si precipiant secundum eam, volumus; si autem fuissent vel essent compactata perfecta, parati sumus ea tenere. Dici- mus vlterius, quod non bene fecistis, quando misistis ad concilium magistrum Martinum deca- num Turonensem, quia debebatis nobis dicere pro qua causa, quod non fecistis. Bene enim dixistis nobis, quod mittebatis eum ad excusandum moram vestram, sed non quod mitteretis eum ad significandum ista compactata, cum non essent adhuc perfecta; imo dicimus, quod misistis eum clam et furtim. Dixistis eciam nobis in Ratispona, quod concilium potest concedere comunionem duplicis speciei vni regno vel duobus. Si hoc potest, quare non concedit regno nostro et marchionatui Morauie ? Preterea dedistis nobis vnam cedulam in Ratispona ; quare non wltis illam adimplere? Quomodo queritis a nobis impleri promissa, qui vestra aut non wltis aut dissimulatis implere? Videtur nobis, quod nichil aliud queritis, quam inter nos ponere diuisionem, quia a tempore, quo intrastis ad nos, patimur plus quam ante, et a modo cauebimus, ne ita fiat. Quomodo ergo verum est, quod queritis pacem regni et vnitatem? Nos non petimus rem difficilem; mirum est, quod non conceditur nobis. Dixistis enim sepe, quod quidquid poterit concilium facere pro nobis, wlt facere, et eadem sepius repeciistis. Nos petimus archiepiscopum, quem eliget populus et clerus, aut quem dabit rex noster ; hoc fit in Hungaria, potest et fieri in Boemia. Nos petimus, quod cause non trahantur extra regnum, quod per illos de regno beneficia distribuantur; hec non sunt grauia nec difficilia ; pro tanto bono pacis et vnitatis non debetis nobis dene- gare. Sed certe credimus, quod vobis, aut maiori parti vestrum modica cura sit de nobis, quia sic distatis a nobis, ut dixistis, quod vix harum rerum fama ad vos peruenit; si essent propinquiores, magis cordi haberent, ut credimus, vnitatis bonum et pacis. Facite igitur, ut ista comunio in locis, in quibus habuit vsum, passim transeat, et nullus sit, qui hoc modo non comunicet, et tunc pacem habebimus vobiscum et implebimus compactata. Illam tamen non petimus, quasi timeamus eam habere illicite, quia eam licite habemus et per reuelacionem; sed eam petimus, ut amputatis discidiorum fomentis, bonum pacis et vnitatis in nobis assit et perseueret. Si ista, que petimus, non wltis concedere, sit vobiscum dominus, nam spero, quod sit nobiscum. Quibus sic dictis vehementer et rigide, nos intrauimus cameram ad deliberandum. Cum vellent ista Boemice dicere, diximus enim eis, quod non erat opus ista in suo wlgari dicere, quia non intelligebamus illam linguam. Cum itaque deliberaremus, nec magnam moram fecissemus, Boemi surgunt et recedunt a presencia imperatoris cum impetu et strepitu, nolentes vel non audentes expectare nostrum respon- sum, cum tamen semper modeste allocuti fuerimus eos, et modo idem facere proposueri- mus. Nostram igitur curtantes deliberacionem et cetera prudencie domini auditoris comittentes, festinauimus redire ad imperialem presenciam, putantes ipsos Boemos ad ean- dem reuersuros; sed ipsis non redeuntibus placuit domino imperatori et nobis pro edi- ficacione bonorum, qui remanserunt, dare ad ista opprobria vniuersali ecclesie, sacro concilio et nobis iniecta vera cum mansuetudine solita responsa. Surgens itaque dominus auditor in effectu ita cepit : Quanta humanitate istos dominos Boemos tractauerimus, cum quanta mansuetudine ipsos allocuti sumus, nullus, qui nos audiuit Basilee, Prage, Ratispone 1435.
Liber de Legationibus. 591 petamus? Quantum vero ad compactatorum implecionem, de qua nos requiritis, dicemus, quod illa non fuerunt completa, sed adhuc restabant addenda ad ea aliqua ad eorum com- plementum, ut de obediencie modo, de quo non est parua difficultas. Nam nolumus obe- dire prelatis, si aliquid precipiant contra legem dei; sed si precipiant secundum eam, volumus; si autem fuissent vel essent compactata perfecta, parati sumus ea tenere. Dici- mus vlterius, quod non bene fecistis, quando misistis ad concilium magistrum Martinum deca- num Turonensem, quia debebatis nobis dicere pro qua causa, quod non fecistis. Bene enim dixistis nobis, quod mittebatis eum ad excusandum moram vestram, sed non quod mitteretis eum ad significandum ista compactata, cum non essent adhuc perfecta; imo dicimus, quod misistis eum clam et furtim. Dixistis eciam nobis in Ratispona, quod concilium potest concedere comunionem duplicis speciei vni regno vel duobus. Si hoc potest, quare non concedit regno nostro et marchionatui Morauie ? Preterea dedistis nobis vnam cedulam in Ratispona ; quare non wltis illam adimplere? Quomodo queritis a nobis impleri promissa, qui vestra aut non wltis aut dissimulatis implere? Videtur nobis, quod nichil aliud queritis, quam inter nos ponere diuisionem, quia a tempore, quo intrastis ad nos, patimur plus quam ante, et a modo cauebimus, ne ita fiat. Quomodo ergo verum est, quod queritis pacem regni et vnitatem? Nos non petimus rem difficilem; mirum est, quod non conceditur nobis. Dixistis enim sepe, quod quidquid poterit concilium facere pro nobis, wlt facere, et eadem sepius repeciistis. Nos petimus archiepiscopum, quem eliget populus et clerus, aut quem dabit rex noster ; hoc fit in Hungaria, potest et fieri in Boemia. Nos petimus, quod cause non trahantur extra regnum, quod per illos de regno beneficia distribuantur; hec non sunt grauia nec difficilia ; pro tanto bono pacis et vnitatis non debetis nobis dene- gare. Sed certe credimus, quod vobis, aut maiori parti vestrum modica cura sit de nobis, quia sic distatis a nobis, ut dixistis, quod vix harum rerum fama ad vos peruenit; si essent propinquiores, magis cordi haberent, ut credimus, vnitatis bonum et pacis. Facite igitur, ut ista comunio in locis, in quibus habuit vsum, passim transeat, et nullus sit, qui hoc modo non comunicet, et tunc pacem habebimus vobiscum et implebimus compactata. Illam tamen non petimus, quasi timeamus eam habere illicite, quia eam licite habemus et per reuelacionem; sed eam petimus, ut amputatis discidiorum fomentis, bonum pacis et vnitatis in nobis assit et perseueret. Si ista, que petimus, non wltis concedere, sit vobiscum dominus, nam spero, quod sit nobiscum. Quibus sic dictis vehementer et rigide, nos intrauimus cameram ad deliberandum. Cum vellent ista Boemice dicere, diximus enim eis, quod non erat opus ista in suo wlgari dicere, quia non intelligebamus illam linguam. Cum itaque deliberaremus, nec magnam moram fecissemus, Boemi surgunt et recedunt a presencia imperatoris cum impetu et strepitu, nolentes vel non audentes expectare nostrum respon- sum, cum tamen semper modeste allocuti fuerimus eos, et modo idem facere proposueri- mus. Nostram igitur curtantes deliberacionem et cetera prudencie domini auditoris comittentes, festinauimus redire ad imperialem presenciam, putantes ipsos Boemos ad ean- dem reuersuros; sed ipsis non redeuntibus placuit domino imperatori et nobis pro edi- ficacione bonorum, qui remanserunt, dare ad ista opprobria vniuersali ecclesie, sacro concilio et nobis iniecta vera cum mansuetudine solita responsa. Surgens itaque dominus auditor in effectu ita cepit : Quanta humanitate istos dominos Boemos tractauerimus, cum quanta mansuetudine ipsos allocuti sumus, nullus, qui nos audiuit Basilee, Prage, Ratispone 1435.
Strana 592
592 Aegidii Carlerii, et hic, ignorat, vnde nullus putare debet, eos ex vehemencia nostra fuisse prouocatos ; sed ipsi audistis nunc et alias, cum quanta amaritudine de Rokazana verba aduersus nos protulerit. Offensas autem nostras paruipendimus pro omnium salute et pro bono vnitatis, quia nuncii sumus sancte sinodi Basiliensis, que eos semper materna tractauit pietate; et decet nuncios imitare mittentes. Itaque in nullo perturbati, non inimicos eos estimamus, sed in visceribus caritatis dilectos, eciam qui nos offendere putauerunt. Dixerant nos offendendos veritatem dicendo; vtinam a veritate non deuiasset, qui proposuit. Qualiter tamen deuiauit, mox erit manifestum. Dixit, quod protestantur se nolle recedere a com- pactatis. Apparet manifeste quod sic, tum quia nolunt apponere ad compactata sigilla sua, tum quia in repositis in Egra petunt contraria compactatis. Dixit, quod ego (dixi) in congregacione generali Prage: ista comunio etc. Pro certo hoc numquam me recolo dixisse, quod passim, sed tantum ut in capitulo de hoc faciente mencionem continetur ; et tamen ipse de Rokazana seit, quod condictum fuit ab vtraque parte, quod nulla verba hine inde prolata haberent aliquam vim, nisi data in scriptis aut de comuni consensu in scriptis redacta. Ipse vero de Rokazana non potest ostendere, me hoc per scripta dixisse. Quod autem de rege Polonie subiunxit, verum est, sed ex industria illud nuper obmiseram, quia non faciebat ad factum, et quia pro honore dicti regis bonum videbatur silencio pretereundum; nostra enim consuetudo fuit et est, cuilibet pro posse suum ser- uare honorem. Cum preterea ait de Rokazana, quod audiuit a me, quod ista comunio duplicis speciei erat vtilis etc., satis miror de isto, cum in Praga sepe dixerim oppositum; et eciam vnus sociorum nostrorum dixit libera voce in Praga in prima ambasiata, quod illa comunio absque licencia aut auctoritate ecclesie est inutilis et insalubris, imo est damp- nata et dampnanda, reprobata et reprobanda; et dirigens verba sua ad Procopium Rasum, tunc in cathedra sedentem et nuncios Nurenbergenses alloquentem, post verba de repro- bacione et dampnacione dixit: Dicatis ista dominis vestris*). Ego autem et in Praga et in Ratispona publice dixi, quod ista comunio absque concessione aut licencia ecclesie non est vtilis aut salubris, sed bene post concessionem esset vtilis et salubris; nec vmquam aliter memini me loquutum fuisse. Tamen si aliter dixissem, quod omnino non credo, quia contra fidem meam dixissem, que est, quod absque concessione ecclesie non est vtilis nec salubris ista comunio duplicis speciei apud non conficientes, istud me nullo modo ligat, quia, ut prius habitum est, nulla verba hinc inde prolata obligant, nisi scripto data aut in scriptis de mutuo consensu redacta. Ad illud de imperfeccione compac- tatorum dicere volebam, ait dominus auditor, quod fuerunt completa, sic quod, ut sunt, fuerunt absolute compactata, et maxime propter tria, que supra scripta reperies die Lune precedenti (que sunt 6. 7. 8), que loquuntur de Rokazana, quod super concordatis faceret minutam etc, quod hortatus est Boemos ad tenendum concordata, quia iusta offeruntur, quod in ambone publice de concordia in fide protestatus est. Cupiebam eum inuocare in testem, quod et fecissem, si esset presens. Ista ostendunt, quod compactata ista, que concernunt discrepanciam in fide, sunt completa, quia melius testimonium haberi non potest, quam ab aduersario. Ad illud de missione magistri Martini etc., proposueram, ait, dicere, quod diximus eis, scilicet Boemis, causam missionis, 1435. *) In margine codicis: „Illud modo non fuit dictum, sed alias.“
592 Aegidii Carlerii, et hic, ignorat, vnde nullus putare debet, eos ex vehemencia nostra fuisse prouocatos ; sed ipsi audistis nunc et alias, cum quanta amaritudine de Rokazana verba aduersus nos protulerit. Offensas autem nostras paruipendimus pro omnium salute et pro bono vnitatis, quia nuncii sumus sancte sinodi Basiliensis, que eos semper materna tractauit pietate; et decet nuncios imitare mittentes. Itaque in nullo perturbati, non inimicos eos estimamus, sed in visceribus caritatis dilectos, eciam qui nos offendere putauerunt. Dixerant nos offendendos veritatem dicendo; vtinam a veritate non deuiasset, qui proposuit. Qualiter tamen deuiauit, mox erit manifestum. Dixit, quod protestantur se nolle recedere a com- pactatis. Apparet manifeste quod sic, tum quia nolunt apponere ad compactata sigilla sua, tum quia in repositis in Egra petunt contraria compactatis. Dixit, quod ego (dixi) in congregacione generali Prage: ista comunio etc. Pro certo hoc numquam me recolo dixisse, quod passim, sed tantum ut in capitulo de hoc faciente mencionem continetur ; et tamen ipse de Rokazana seit, quod condictum fuit ab vtraque parte, quod nulla verba hine inde prolata haberent aliquam vim, nisi data in scriptis aut de comuni consensu in scriptis redacta. Ipse vero de Rokazana non potest ostendere, me hoc per scripta dixisse. Quod autem de rege Polonie subiunxit, verum est, sed ex industria illud nuper obmiseram, quia non faciebat ad factum, et quia pro honore dicti regis bonum videbatur silencio pretereundum; nostra enim consuetudo fuit et est, cuilibet pro posse suum ser- uare honorem. Cum preterea ait de Rokazana, quod audiuit a me, quod ista comunio duplicis speciei erat vtilis etc., satis miror de isto, cum in Praga sepe dixerim oppositum; et eciam vnus sociorum nostrorum dixit libera voce in Praga in prima ambasiata, quod illa comunio absque licencia aut auctoritate ecclesie est inutilis et insalubris, imo est damp- nata et dampnanda, reprobata et reprobanda; et dirigens verba sua ad Procopium Rasum, tunc in cathedra sedentem et nuncios Nurenbergenses alloquentem, post verba de repro- bacione et dampnacione dixit: Dicatis ista dominis vestris*). Ego autem et in Praga et in Ratispona publice dixi, quod ista comunio absque concessione aut licencia ecclesie non est vtilis aut salubris, sed bene post concessionem esset vtilis et salubris; nec vmquam aliter memini me loquutum fuisse. Tamen si aliter dixissem, quod omnino non credo, quia contra fidem meam dixissem, que est, quod absque concessione ecclesie non est vtilis nec salubris ista comunio duplicis speciei apud non conficientes, istud me nullo modo ligat, quia, ut prius habitum est, nulla verba hinc inde prolata obligant, nisi scripto data aut in scriptis de mutuo consensu redacta. Ad illud de imperfeccione compac- tatorum dicere volebam, ait dominus auditor, quod fuerunt completa, sic quod, ut sunt, fuerunt absolute compactata, et maxime propter tria, que supra scripta reperies die Lune precedenti (que sunt 6. 7. 8), que loquuntur de Rokazana, quod super concordatis faceret minutam etc, quod hortatus est Boemos ad tenendum concordata, quia iusta offeruntur, quod in ambone publice de concordia in fide protestatus est. Cupiebam eum inuocare in testem, quod et fecissem, si esset presens. Ista ostendunt, quod compactata ista, que concernunt discrepanciam in fide, sunt completa, quia melius testimonium haberi non potest, quam ab aduersario. Ad illud de missione magistri Martini etc., proposueram, ait, dicere, quod diximus eis, scilicet Boemis, causam missionis, 1435. *) In margine codicis: „Illud modo non fuit dictum, sed alias.“
Strana 593
Liber de Legationibus. 593 non tamen pro excusacione, ut narrauerunt, sed ut significaret, quomodo sumus concordes. Nam cum vellemus recedere omnes, eo quod post capitula concordata aliqui nitebantur totum disrumpere, et presertim quod obsidio Pilznensis non tollebatur, imo quod illi de obsidione nollebant obseruare illa compactata, rogauerunt nos aliqui barones, ut non recederemus, quia volebant ad festum Circumcisionis vocare absentes pro meliori expedicione compactatorum. Quibus diximus, quod maneremus, si nos certificarent de tribus: 1 "7 si darent nobis bonam spem de execucione illorum, 2"m si nil vellent difficultatis inicere de nouo, 3" si vellent nos cito tunc expedire. Quibus respondentibus quod sic, diximus, quod maneremus, sed mitteremus magistrum Marti- num decanum Turonensem ad significandum istam concordiam in compactatis etc.; non igitur clam et furtim, ut male imponunt nobis. Ad illud de concessione comunionis vni regno aut duobus, dicere volebam, ait, quod hoc diximus in Ratispona, sed tunc addi- dimus ex causis certis et racionabilibus, et ita potest concedere regno vestro et marchio- natui, si wltis tenere compactata. Ad illud (de) cedula data in Ratispona, dico, quod nunquam dedimus eis cedulam, de qua loquuntur, scilicet in qua fit mencio de eleccione archiepiscopi et suffraganeorum, et de presbiteris redeuntibus ad sua beneficia etc. Est bene verum, quod aliqui interrogauerunt me, ait dominus auditor, de eleccione archiepis- copi etc., et respondi, ut iura dicunt. Pecierunt, quod darem in scriptis, et hoc quia dixeram, quod in principio clerus et populus eligebant pontificem, postea solus clerus propter sediciones, que oriebantur in populo; tandem secundum iura eleccio deuoluta est ad capitulum ecclesie cathedralis. Igitur quia dixeram, quod olim clerus et populus elige- bant, pecierunt, quod darem istam responsionem in scriptis. Dixi, quod non facerem, et tune magister Procopius de Pilzna, vnus ex eis, scripsit ista, et ostendit mihi interro- gans, si bene continebant hec, que dixeram. Respondi sibi, quod sic. Istam igitur cedu- lam non dedimus, quia college mei de hoc non fuerunt interrogati, nec aliquid dixerunt, sed ego solus, presentibus tamen tribus, scilicet reuerendis patribus dominis episcopis Constanciensi et Augustensi et magistro Henrico Tocke*) et tamen eramus duodecim in ambasiata, quorum undecim erant presentes ; sed nec dedi cedulam, sed prout dictum est factum fuit. Tamen cedula continet veritatem. Non facimus ergo contra promissa, quia per illam nil promisimus, quia nostra non est. Ad illud quod ponimus diuisiones, dico quod bene apparet, quod non, quoniam tota cura nostra, imo sancte sinodi est, ut sitis vnum cum reliquo populo Christiano, ut habeatis pacem cum omnibus ; nec posset aliquid dici, vnde diuisiones procurauerimus, nam opera nostra, sicut pie credimus, sunt a deo, deus autem non est deus dissencionis, sed pacis. Apparet eciam per effectum, quod pauciora dispendia habuistis post aduentum nostrum, quam ante in anichilacione exercituum etc. Ad illud de petendo rem non difficilem, dico, quod imo propter multa, que ex ista eleccione possent euenire. Item irracionabile est, quod nulle cause transeant extra reg- num; nam sic fieret magna iniusticia, si nullus posset appellare ab archiepiscopo ad papam. Ponamus, quod grauet aliquem iniuste, si ille appellare non possit, nonne grauabitur? Preterea sic facere esset facere duos pontifices, duas Romas aut duas curias Romanas, quod vtique dici aut sustineri non potest. Est ergo graue difficileque, imo irracionabile, 1435. *) In codice erronee: „Stock.“ Scriptores I. 75
Liber de Legationibus. 593 non tamen pro excusacione, ut narrauerunt, sed ut significaret, quomodo sumus concordes. Nam cum vellemus recedere omnes, eo quod post capitula concordata aliqui nitebantur totum disrumpere, et presertim quod obsidio Pilznensis non tollebatur, imo quod illi de obsidione nollebant obseruare illa compactata, rogauerunt nos aliqui barones, ut non recederemus, quia volebant ad festum Circumcisionis vocare absentes pro meliori expedicione compactatorum. Quibus diximus, quod maneremus, si nos certificarent de tribus: 1 "7 si darent nobis bonam spem de execucione illorum, 2"m si nil vellent difficultatis inicere de nouo, 3" si vellent nos cito tunc expedire. Quibus respondentibus quod sic, diximus, quod maneremus, sed mitteremus magistrum Marti- num decanum Turonensem ad significandum istam concordiam in compactatis etc.; non igitur clam et furtim, ut male imponunt nobis. Ad illud de concessione comunionis vni regno aut duobus, dicere volebam, ait, quod hoc diximus in Ratispona, sed tunc addi- dimus ex causis certis et racionabilibus, et ita potest concedere regno vestro et marchio- natui, si wltis tenere compactata. Ad illud (de) cedula data in Ratispona, dico, quod nunquam dedimus eis cedulam, de qua loquuntur, scilicet in qua fit mencio de eleccione archiepiscopi et suffraganeorum, et de presbiteris redeuntibus ad sua beneficia etc. Est bene verum, quod aliqui interrogauerunt me, ait dominus auditor, de eleccione archiepis- copi etc., et respondi, ut iura dicunt. Pecierunt, quod darem in scriptis, et hoc quia dixeram, quod in principio clerus et populus eligebant pontificem, postea solus clerus propter sediciones, que oriebantur in populo; tandem secundum iura eleccio deuoluta est ad capitulum ecclesie cathedralis. Igitur quia dixeram, quod olim clerus et populus elige- bant, pecierunt, quod darem istam responsionem in scriptis. Dixi, quod non facerem, et tune magister Procopius de Pilzna, vnus ex eis, scripsit ista, et ostendit mihi interro- gans, si bene continebant hec, que dixeram. Respondi sibi, quod sic. Istam igitur cedu- lam non dedimus, quia college mei de hoc non fuerunt interrogati, nec aliquid dixerunt, sed ego solus, presentibus tamen tribus, scilicet reuerendis patribus dominis episcopis Constanciensi et Augustensi et magistro Henrico Tocke*) et tamen eramus duodecim in ambasiata, quorum undecim erant presentes ; sed nec dedi cedulam, sed prout dictum est factum fuit. Tamen cedula continet veritatem. Non facimus ergo contra promissa, quia per illam nil promisimus, quia nostra non est. Ad illud quod ponimus diuisiones, dico quod bene apparet, quod non, quoniam tota cura nostra, imo sancte sinodi est, ut sitis vnum cum reliquo populo Christiano, ut habeatis pacem cum omnibus ; nec posset aliquid dici, vnde diuisiones procurauerimus, nam opera nostra, sicut pie credimus, sunt a deo, deus autem non est deus dissencionis, sed pacis. Apparet eciam per effectum, quod pauciora dispendia habuistis post aduentum nostrum, quam ante in anichilacione exercituum etc. Ad illud de petendo rem non difficilem, dico, quod imo propter multa, que ex ista eleccione possent euenire. Item irracionabile est, quod nulle cause transeant extra reg- num; nam sic fieret magna iniusticia, si nullus posset appellare ab archiepiscopo ad papam. Ponamus, quod grauet aliquem iniuste, si ille appellare non possit, nonne grauabitur? Preterea sic facere esset facere duos pontifices, duas Romas aut duas curias Romanas, quod vtique dici aut sustineri non potest. Est ergo graue difficileque, imo irracionabile, 1435. *) In codice erronee: „Stock.“ Scriptores I. 75
Strana 594
594 Aegidii Carlerii, 9. Jul. quod queritur. Ad illud, quod magna pars nostrum modicum curat de eis etc., dicere proposueram: Nescimus, quomodo agere vobiscum. Nam cum Theutonici et propinqui vobis tractant vobiscum, dicitis, quod sunt vobis molesti et infesti sicut inimici; quando autem remoti a vobis tractant vobiscum, dicitis, quod non curant de factis vestris ; et tamen cum magna pars nostrum multum a vobis distet, videre potuistis, quomodo maxime de vestra salute et honore curauimus per labores, pericula et sumptus, quos pertulimus pro vobis. Cum hic aut alibi statis pro paucis diebus, querimoniam facitis de sumptibus, et non nos, cum pro multis septimanis et mensibus expectauimus vos in prima ambasiata ad Pragam, ibi antequam veniretis per 5 ebdomadas, et fuimus ibi post per 4° et sic per novem ; fuimus in Praga in secunda per 12, in Ratispona per 15 aut 18 dies, hic autem et in Wienna plus quam per quatuor menses. Et considerate, quali tempore de Basilea recessimus, scilicet tantarum niuium et frigorum, quod quasi nullus ibat per vias illo tune, et si mercatores paucissimi inchoassent viam, tamen stabant in ciuitate aliqua; nos autem semper sumus progressi cum difficultate maxima, cum peditibus regionum, viam ante currus nostros parancium (sic), niues suffodiendo. Aliqui nostrum pene fuerunt extincti in niuibus, alii dampnificati sunt in equis; nullus voluisset tunc emittere canem suum de domo ex pietate naturali, quando ex ardenti caritate ad vos patres sacri concilii nos mise- runt, scilicet 23° Januarii in hyeme asperrima. Quomodo igitur dicitur, quod non cura- mus de vobis; si non nobis, tamen operibus nostris credite. Ad vltimum nil dixit ex causa, quia hoc dedisset eis occasionem prouocacionis, quam vtique verisimile est sumpsissent qui semper occasiones querere videntur. Post hec dominus imperator dixit, quod vellet loqui cum aliquibus baronibus et aliis Boemorum, et adhuc non desperabat. Consolabatur eciam nos, ut essemus boni animi, et secundum quod videret, vocaret nos et aperiret. Tota illa die post prandium quid factum sit, ignorauimus, et eciam in Sabbato de mane; sed ut postea patuit, habuit verbum cum aliquibus de Boemis dominus imperator. Sabbati, 9° eiusdem, dominus imperator misit post prandium pro nobis. Quibus dixit in principio, quod Boemi volunt seruare compactata; de difficultatibus autem suis volunt mittere ad sacrum concilium, et ego mittam cum eis; vos eciam dabitis operam, ut fiat, quod petent, quantum cum deo et honore fidei et ecclesie fieri poterit. Nos hoc audientes fuimus valde gauisi, et placuit, quod darent in scriptis; quod et fecerunt, et cum vidimus cedulam, mirati sumus et multum tristes, quia erat eadem cum repositis in Egra, addito de eleccione episcoporum Luthumicensis et Olomucensis. Et cum ista dixis- semus imperatori et sepe dixisset, quod bene intelligebat differenciam et contrarietatem huiusmodi petitorum in repositis in Egra ad compactata, ipse modo peciit, ut in cedula scriberemus puncta, in quo repugnabant, quod mox fecimus in 3, scilicet in hoc quod petunt, ut in locis in quibus comunio duplicis speciei habuit vsum, nullum sustineant non communicantem isto modo, 2° quia reseruare volunt sibi potestatem probandi prima- rios sensus trium articulorum suorum, cum tamen iam de illis fecerint finem et accepta- uerint sensus sacri concilii vtique catholicos, 3° quia volunt comunicare paruulos, quod repugnat illi clausule compactatorum „illis personis, que in annis discrecionis constitute deuote postulauerint“ etc., cui et eciam illi clausule „illi et ille, qui talem vsum habuerunt, communicabunt“ etc. repugnat prima peticio, cum in illis locis, vbi viguit ista comunio, multi et multe sunt, qui adhuc non communicauerunt illo modo, et sic illi iam cogerentur 1435.
594 Aegidii Carlerii, 9. Jul. quod queritur. Ad illud, quod magna pars nostrum modicum curat de eis etc., dicere proposueram: Nescimus, quomodo agere vobiscum. Nam cum Theutonici et propinqui vobis tractant vobiscum, dicitis, quod sunt vobis molesti et infesti sicut inimici; quando autem remoti a vobis tractant vobiscum, dicitis, quod non curant de factis vestris ; et tamen cum magna pars nostrum multum a vobis distet, videre potuistis, quomodo maxime de vestra salute et honore curauimus per labores, pericula et sumptus, quos pertulimus pro vobis. Cum hic aut alibi statis pro paucis diebus, querimoniam facitis de sumptibus, et non nos, cum pro multis septimanis et mensibus expectauimus vos in prima ambasiata ad Pragam, ibi antequam veniretis per 5 ebdomadas, et fuimus ibi post per 4° et sic per novem ; fuimus in Praga in secunda per 12, in Ratispona per 15 aut 18 dies, hic autem et in Wienna plus quam per quatuor menses. Et considerate, quali tempore de Basilea recessimus, scilicet tantarum niuium et frigorum, quod quasi nullus ibat per vias illo tune, et si mercatores paucissimi inchoassent viam, tamen stabant in ciuitate aliqua; nos autem semper sumus progressi cum difficultate maxima, cum peditibus regionum, viam ante currus nostros parancium (sic), niues suffodiendo. Aliqui nostrum pene fuerunt extincti in niuibus, alii dampnificati sunt in equis; nullus voluisset tunc emittere canem suum de domo ex pietate naturali, quando ex ardenti caritate ad vos patres sacri concilii nos mise- runt, scilicet 23° Januarii in hyeme asperrima. Quomodo igitur dicitur, quod non cura- mus de vobis; si non nobis, tamen operibus nostris credite. Ad vltimum nil dixit ex causa, quia hoc dedisset eis occasionem prouocacionis, quam vtique verisimile est sumpsissent qui semper occasiones querere videntur. Post hec dominus imperator dixit, quod vellet loqui cum aliquibus baronibus et aliis Boemorum, et adhuc non desperabat. Consolabatur eciam nos, ut essemus boni animi, et secundum quod videret, vocaret nos et aperiret. Tota illa die post prandium quid factum sit, ignorauimus, et eciam in Sabbato de mane; sed ut postea patuit, habuit verbum cum aliquibus de Boemis dominus imperator. Sabbati, 9° eiusdem, dominus imperator misit post prandium pro nobis. Quibus dixit in principio, quod Boemi volunt seruare compactata; de difficultatibus autem suis volunt mittere ad sacrum concilium, et ego mittam cum eis; vos eciam dabitis operam, ut fiat, quod petent, quantum cum deo et honore fidei et ecclesie fieri poterit. Nos hoc audientes fuimus valde gauisi, et placuit, quod darent in scriptis; quod et fecerunt, et cum vidimus cedulam, mirati sumus et multum tristes, quia erat eadem cum repositis in Egra, addito de eleccione episcoporum Luthumicensis et Olomucensis. Et cum ista dixis- semus imperatori et sepe dixisset, quod bene intelligebat differenciam et contrarietatem huiusmodi petitorum in repositis in Egra ad compactata, ipse modo peciit, ut in cedula scriberemus puncta, in quo repugnabant, quod mox fecimus in 3, scilicet in hoc quod petunt, ut in locis in quibus comunio duplicis speciei habuit vsum, nullum sustineant non communicantem isto modo, 2° quia reseruare volunt sibi potestatem probandi prima- rios sensus trium articulorum suorum, cum tamen iam de illis fecerint finem et accepta- uerint sensus sacri concilii vtique catholicos, 3° quia volunt comunicare paruulos, quod repugnat illi clausule compactatorum „illis personis, que in annis discrecionis constitute deuote postulauerint“ etc., cui et eciam illi clausule „illi et ille, qui talem vsum habuerunt, communicabunt“ etc. repugnat prima peticio, cum in illis locis, vbi viguit ista comunio, multi et multe sunt, qui adhuc non communicauerunt illo modo, et sic illi iam cogerentur 1435.
Strana 595
Liber de Legationibus. 595 ad illam comunionem duplicis speciei, contra illam clausulam "qui ex deuocione“ etc., et illam „illi et ille,“ quia solum illis conceditur modo; verum postea per sacrum concilium danda esset libertas sacerdotibus eorum communicandi eciam personas, que nunquam comunicauerunt illo modo, si in annis discrecionis constitute deuote illam postularent. Repugnat eciam hiis, que ab inicio pecierunt; nam pecierunt, quod illa comunio duplicis speciei eis libertaretur, et modo petunt cogere etc., coaccio autem repugnat libertati. Alia, diximus, in scriptis sunt aut diuerso modo posita, quam in compactatis, scilicet de obediencia, aut addita, scilicet de eleccione archiepiscopi etc., de causis, de collacione beneficiorum, ad que non volumus pro nunc respondere, sed semper volumus stare in compactatis. Ista cedula data domino imperatori et suo consilio, recessimus et Boemi eam viderunt, qui, ut retulit dominus imperator nobis, postquam illi a sua presencia reces- serant, volunt omnino habere eleccionem sui archiepiscopi et duorum suffraganeorum suo- rum. Cui diximus, quod hoc concedere non poteramus, scientes, quod esset error nouis- simus peior priore, et sic sine concordia ab imperiali maiestate recessimus. Eodem die post prandium comparuit promotor in causa contra fratrem Thomam, suspensum ab officio prouincialatus, ad audiendum sentenciam proferri; nos autem distu- limus usque ad feriam secundam proxime sequentem. Die Lune, 11° eiusdem, comparuit promotor in causa contra fratrem Thomam de ordine predicatorum, suspensum ab officio prouincialatus, ad audiendum sentenciam feren- dam contra eundem. Nos autem Christi nomine inuocato euangelium coram nobis habentes, sedentes dedimus sentenciam contra eum, continentem deposicionem suam ab officio pro- uincialatus, et priuacionem ab omni honore in ordine ac retrusionem in carcerem ad panem et aquam omnibus diebus vite sue, reseruata tamen gracia nostrorum superiorum, nostra et magistri generalis ordinis, quod si aliquando merita sua exigerent, ut graciam coram oculis dicti generalis magistri inueniat, nullatenus debet intrare infra ciuitatem Brunensem. Die Martis, 12“ eiusdem, dominus imperator vocauit nos post prandium et dixit, quod Boemi volunt seruare compactata et sigillare, ac demandare execucioni; quantum vero ad alia, que petunt, que fuerunt in Egra reposita, volunt mittere ad concilium, et ipse dominus imperator eciam mittet cum eis ad petendum illa, sicut dixit etc.; ipsi uero petunt a nobis, ut velimus cooperari, quod obtineant. Hiis auditis retraximus nos ad partem, et habita deliberacione nos per dominum auditorem diximus, quod de bona volun- tate Boemorum gracias magnas deo omnipotenti agimus, cuius munere omne bonum fide- libus venit; postmodum sue serenitati regraciabatur multum affectuose, cuius laboribus effecta erat ista bona disposicio; quodque apud deum magnum haberet repositum meritum, et apud homines laudem et honorem etc. Consequenter deducendo tetigit de Theodosio imperatore, quomodo recuperauit Affricam, et de nomine eius sempiterno; applicauit hoc ad dominum imperatorem ; dehine quod de potestate istorum dominorum erat viden- dum, si habebant nomine regni potestatem, hanc vnitatem suscipere et facere pacem. Tunc dominus imperator dixit, quod non videbatur oportunum, interrogare eos de sua potestate, quia hoc posset eos irritare in hoc, quod de eorum potestate dubitare videre- mur, sed ipsi facerent, quod dictum est, scilicet sigillarent etc., quia hoc facere possunt; et ego, ait dominus imperator, ac filius meus dux Austrie ap ponemus sigilla nostra in 11. Jul. 12. Jul. 1435. 75°
Liber de Legationibus. 595 ad illam comunionem duplicis speciei, contra illam clausulam "qui ex deuocione“ etc., et illam „illi et ille,“ quia solum illis conceditur modo; verum postea per sacrum concilium danda esset libertas sacerdotibus eorum communicandi eciam personas, que nunquam comunicauerunt illo modo, si in annis discrecionis constitute deuote illam postularent. Repugnat eciam hiis, que ab inicio pecierunt; nam pecierunt, quod illa comunio duplicis speciei eis libertaretur, et modo petunt cogere etc., coaccio autem repugnat libertati. Alia, diximus, in scriptis sunt aut diuerso modo posita, quam in compactatis, scilicet de obediencia, aut addita, scilicet de eleccione archiepiscopi etc., de causis, de collacione beneficiorum, ad que non volumus pro nunc respondere, sed semper volumus stare in compactatis. Ista cedula data domino imperatori et suo consilio, recessimus et Boemi eam viderunt, qui, ut retulit dominus imperator nobis, postquam illi a sua presencia reces- serant, volunt omnino habere eleccionem sui archiepiscopi et duorum suffraganeorum suo- rum. Cui diximus, quod hoc concedere non poteramus, scientes, quod esset error nouis- simus peior priore, et sic sine concordia ab imperiali maiestate recessimus. Eodem die post prandium comparuit promotor in causa contra fratrem Thomam, suspensum ab officio prouincialatus, ad audiendum sentenciam proferri; nos autem distu- limus usque ad feriam secundam proxime sequentem. Die Lune, 11° eiusdem, comparuit promotor in causa contra fratrem Thomam de ordine predicatorum, suspensum ab officio prouincialatus, ad audiendum sentenciam feren- dam contra eundem. Nos autem Christi nomine inuocato euangelium coram nobis habentes, sedentes dedimus sentenciam contra eum, continentem deposicionem suam ab officio pro- uincialatus, et priuacionem ab omni honore in ordine ac retrusionem in carcerem ad panem et aquam omnibus diebus vite sue, reseruata tamen gracia nostrorum superiorum, nostra et magistri generalis ordinis, quod si aliquando merita sua exigerent, ut graciam coram oculis dicti generalis magistri inueniat, nullatenus debet intrare infra ciuitatem Brunensem. Die Martis, 12“ eiusdem, dominus imperator vocauit nos post prandium et dixit, quod Boemi volunt seruare compactata et sigillare, ac demandare execucioni; quantum vero ad alia, que petunt, que fuerunt in Egra reposita, volunt mittere ad concilium, et ipse dominus imperator eciam mittet cum eis ad petendum illa, sicut dixit etc.; ipsi uero petunt a nobis, ut velimus cooperari, quod obtineant. Hiis auditis retraximus nos ad partem, et habita deliberacione nos per dominum auditorem diximus, quod de bona volun- tate Boemorum gracias magnas deo omnipotenti agimus, cuius munere omne bonum fide- libus venit; postmodum sue serenitati regraciabatur multum affectuose, cuius laboribus effecta erat ista bona disposicio; quodque apud deum magnum haberet repositum meritum, et apud homines laudem et honorem etc. Consequenter deducendo tetigit de Theodosio imperatore, quomodo recuperauit Affricam, et de nomine eius sempiterno; applicauit hoc ad dominum imperatorem ; dehine quod de potestate istorum dominorum erat viden- dum, si habebant nomine regni potestatem, hanc vnitatem suscipere et facere pacem. Tunc dominus imperator dixit, quod non videbatur oportunum, interrogare eos de sua potestate, quia hoc posset eos irritare in hoc, quod de eorum potestate dubitare videre- mur, sed ipsi facerent, quod dictum est, scilicet sigillarent etc., quia hoc facere possunt; et ego, ait dominus imperator, ac filius meus dux Austrie ap ponemus sigilla nostra in 11. Jul. 12. Jul. 1435. 75°
Strana 596
596 Aegidii Carlerii, 13. Jul. testimonium veritatis, et postquam de temporali meo cum eis concordauero et me in suum regem receperint, ego ut rex Boemie volo omnia ista concordata ratificare et approbare. Hiis sic auditis fuimus contenti, et vocatis Boemis in presencia nostra domi- nus imperator nos et eos allocutus est, dicens: Desiderio desideraui videre istam concor- diam, quam dominus deus inter vos facit; et multa bona verba dixit ad pacem. Postea dominus auditor ait, quod multum gaudebamus, quod dominus deus populum suum non deserit, sed vnanimes facit habitantes in domo sua, que est ecclesia, quodque parati sumus sigillare compactata, et pro Boemis apud sacrum concilium laborare, quantum cum deo et honore ecclesie facere poterimus. Ipsi eciam domini Boemi per organum de Rokazana dixerunt, quod sunt parati facere, quod debent, et dictum est, ut in crastino comparea- mus coram imperiali maiestate ad sigillandum hinc inde compactata et faciendum, que circa vnitatem et pacem facienda sunt; quod nobis placuit et illis, scilicet Boemis. Die Mercurii, 13° eiusdem, nobis et Boemis coram domino imperatore de mane comparentibus, lecta est quedam cedula, continens modum secundum quem formanda erat quarta a nobis et illis sigillanda. Habebat enim exordium seu prohemium, deinde erant articuli concordati seu capitula, consequenter declaraciones capitulorum, et post hec dubia circa capitula et soluciones, et postremo finis cedule: In quorum omnium testimonium etc. Erat autem forma dulcibus verbis composita. Ista autem lecta Boemi se retraxerunt ad legendum et deliberandum, et cum non reperissent in ea aliquid reprehensibile, redeuntes ad maiestatem imperialem dixerunt, quod petebant, ut reposita in Egra istis compactatis adderentur et transirent. Quod nos audientes, mirati sumus de tali hominum mutabilitate; sed non nimis, quia alias sepius illam in eis experti sumus. Nos autem eis respondimus, quod hoc facere non poteramus, et quod nil sacrum concilium eis concederet, donec compactata essent sigillata et execucioni demandata. Postea iterum, cum se retraxissent ad deliberandum, pecierunt per aliquos missos ad dominum imperatorem, ut saltim daremus eis certitudinem, quod dum mit- terent ad concilium, hoc eis concederetur. Diximus, quod nec hoc faceremus, nam tale mandatum non habebamus. Rursus miserunt ad ipsum dominum imperatorem, ut cedula de Ratispona per dominum auditorem in responsis vocaliter data, sed de suis verbis con- scripta, transiret cum compactatis. Placuit autem illam coram imperiali maiestate legere; et cum hoc actum fuisset, diximus, quod hec cedula non erat ambasiate sacri concilii, imo nec data per dominum auditorem, sed ab alio transcripta. Dominus autem auditor dixit, quod ista cedula continebat veritatem, et hoc est verum, et quod per compactata satis- factum esset illi, maxime quoad interrogacionem, quid, si presbiteri redeuntes ad sua beneficia facta vnitate nollent comunicare fideles sub vtraque specie, qui hoc modo con- sueuerunt comunicare, aut qui petent ex deuocione post concessionem generalem a sacro concilio iuxta compactata fiendam. Tamen diximus Boemis, quod nec illam addere- mus ad compactata. Tandem miserunt nobis aliquos, dicentes, quod volunt seruare com- pactata sub illa condicione, si concilium concedet eis ea, que reposuerunt in Egra; et si non, non. Diximus, quod hoc non recipimus, quia compactata sunt facta sine condicione, et sine condicione debent seruari et execucioni demandari ; item quia hoc est infringere ea, quia condicione sua non estante dicunt se nolle obligari, et hoc non est racionabile. Tandem dominus imperator aperuit, quod Boemi facta concordia, si fiat, statim eligent 1435.
596 Aegidii Carlerii, 13. Jul. testimonium veritatis, et postquam de temporali meo cum eis concordauero et me in suum regem receperint, ego ut rex Boemie volo omnia ista concordata ratificare et approbare. Hiis sic auditis fuimus contenti, et vocatis Boemis in presencia nostra domi- nus imperator nos et eos allocutus est, dicens: Desiderio desideraui videre istam concor- diam, quam dominus deus inter vos facit; et multa bona verba dixit ad pacem. Postea dominus auditor ait, quod multum gaudebamus, quod dominus deus populum suum non deserit, sed vnanimes facit habitantes in domo sua, que est ecclesia, quodque parati sumus sigillare compactata, et pro Boemis apud sacrum concilium laborare, quantum cum deo et honore ecclesie facere poterimus. Ipsi eciam domini Boemi per organum de Rokazana dixerunt, quod sunt parati facere, quod debent, et dictum est, ut in crastino comparea- mus coram imperiali maiestate ad sigillandum hinc inde compactata et faciendum, que circa vnitatem et pacem facienda sunt; quod nobis placuit et illis, scilicet Boemis. Die Mercurii, 13° eiusdem, nobis et Boemis coram domino imperatore de mane comparentibus, lecta est quedam cedula, continens modum secundum quem formanda erat quarta a nobis et illis sigillanda. Habebat enim exordium seu prohemium, deinde erant articuli concordati seu capitula, consequenter declaraciones capitulorum, et post hec dubia circa capitula et soluciones, et postremo finis cedule: In quorum omnium testimonium etc. Erat autem forma dulcibus verbis composita. Ista autem lecta Boemi se retraxerunt ad legendum et deliberandum, et cum non reperissent in ea aliquid reprehensibile, redeuntes ad maiestatem imperialem dixerunt, quod petebant, ut reposita in Egra istis compactatis adderentur et transirent. Quod nos audientes, mirati sumus de tali hominum mutabilitate; sed non nimis, quia alias sepius illam in eis experti sumus. Nos autem eis respondimus, quod hoc facere non poteramus, et quod nil sacrum concilium eis concederet, donec compactata essent sigillata et execucioni demandata. Postea iterum, cum se retraxissent ad deliberandum, pecierunt per aliquos missos ad dominum imperatorem, ut saltim daremus eis certitudinem, quod dum mit- terent ad concilium, hoc eis concederetur. Diximus, quod nec hoc faceremus, nam tale mandatum non habebamus. Rursus miserunt ad ipsum dominum imperatorem, ut cedula de Ratispona per dominum auditorem in responsis vocaliter data, sed de suis verbis con- scripta, transiret cum compactatis. Placuit autem illam coram imperiali maiestate legere; et cum hoc actum fuisset, diximus, quod hec cedula non erat ambasiate sacri concilii, imo nec data per dominum auditorem, sed ab alio transcripta. Dominus autem auditor dixit, quod ista cedula continebat veritatem, et hoc est verum, et quod per compactata satis- factum esset illi, maxime quoad interrogacionem, quid, si presbiteri redeuntes ad sua beneficia facta vnitate nollent comunicare fideles sub vtraque specie, qui hoc modo con- sueuerunt comunicare, aut qui petent ex deuocione post concessionem generalem a sacro concilio iuxta compactata fiendam. Tamen diximus Boemis, quod nec illam addere- mus ad compactata. Tandem miserunt nobis aliquos, dicentes, quod volunt seruare com- pactata sub illa condicione, si concilium concedet eis ea, que reposuerunt in Egra; et si non, non. Diximus, quod hoc non recipimus, quia compactata sunt facta sine condicione, et sine condicione debent seruari et execucioni demandari ; item quia hoc est infringere ea, quia condicione sua non estante dicunt se nolle obligari, et hoc non est racionabile. Tandem dominus imperator aperuit, quod Boemi facta concordia, si fiat, statim eligent 1435.
Strana 597
Liber de Legationibus. 597 archiepiscopum, et ipse scribet ad sacrum concilium vel dominum nostrum papam pro confirmacione eius, quicumque sit ille; et vni nostrum, scilicet preposito sancti Florini de Confluencia, plus dixit, prout nobis retulit, scilicet quod non curat, quem archiepis- copum habeant, eciam si esset asinus. Nos autem ista audientes valde turbati fuimus, videntes magnum imminere periculum generale et speciale, generale, quod populus cum clero eligeret episcopum; nam hoc esset totam Christianitatem turbare, et quasi ponere ignem inter clerum et populum, et in populo inter se, et propter hoc periculum iura prouiderunt, quod eleccio pontificis fiat per solos canonicos ecclesie cathedralis ; speciale eciam periculum imminere videtur in Boemis, quia creditur verisimiliter, quod eligerent de Rokazana. Quod si ita fiet, nunquam tantum malum Boemie accidit ab inicio sue sepa- racionis ab ecclesia et obediencia Romane ecclesie; et cum hoc satis sciret imperator, mirabamur, quomodo dicebat, se scribere debere pro confirmacione illius, quem eligerent, et iam timebamus, ne hoc per biduum cum eis tractasset, scilicet Dominica et Lune pre- cedentibus. Tunc nos ad partem secedentes, deliberati diximus sibi, quod sacrum concilium ex bonis causis iudicabat, quod non expediebat, quod Boemi eligerent, similiter nec capitulum ecclesie metropolitane, cui incumbit de iure et iuxta decreta sacri Basiliensis concilii; sed reseruabat sibi pro hac vice prouisionem. Tamen post prandium eodem die deliberauimus, quod amplius de hoc sua maiestas coram paucis informaretur, ostendendo inconueniencia, que inde sequerentur, et notam, quam perpetuis temporibus reportaret, et pro hoc faciendo deputauimus dominum auditorem ; item quod aliqui de suo consilio secreto, ut cancellarius, quidam comes, scilicet Matisco, et Baptista, eciam plene de istis informentur; preterea quod magister Thomas vadat ad dominum ducem, ipsum de hoc informando, et quid vltra sumus suo iudicio acturi, significare nobis velit. Die Jouis, 14° eiusdem, iuimus de mane ad presenciam imperialis maiestatis vocati. Tunc dixit dominus imperator nobis, quod hodie cum Boemis multum laborauerat, et voluit, quod suus cancellarius, dominus Gaspar diceret, quod factum est. Qui dixit, quod Boemi volunt sigillare compactata et ea implere, et placet eis cedula nostra duobus existentibus, primum ut remoueatur terminus iuramenti. Dicebatur enim in ea, quod capitula concordata pollicebunt et promittent obseruare, implere et execucioni demandare; erat ibi „et iurabunt;“ volunt, quod ille terminus „iurabunt“ amoueatur, quia, ut inquiunt, non est de more, quod regnum eorum iuret aut aliquis pro eo. Secundo volunt, quod addatur in fine „saluis libertatibus et priuilegiis regni et marchionatus Morauie.“ Hiis auditis deliberati, diximus domino imperatori, quod pro tanto bono condes- cendemus, quod tollatur terminus, faciens mencionem de iuramento; sed quantum ad secundum, nolumus hoc addere, satis enim intelligimus, quare hoc volunt. Nam per hoc vellent eligere, populus scilicet et clerus, archiepiscopum et affectant, sicut satis cog- nouimus, de Rokazana, quia dicere possent, de hoc se habere libertatem aut priuilegium; item quod eicerent et proscriberent de ciuitatibus suis, et maxime de Praga, omnes nolentes comunicare sub vtraque specie, quia eciam hoc, ut inquiunt, habent priuilegium, quod proscribunt commorantes cum eis pro racionabili causa. Tamen diximus inter nos, quod causa racionabilis alia dicatur, puta, quod hec est addicio ad compactata, et nos non habemus in mandatis aliquid addicere. Item quia in contractibus solet apponi condicio opposita, puta, quod renunciant contrahentes omnibus iuribus, libertatibus, consuetudinibus 14. Jul. 1435.
Liber de Legationibus. 597 archiepiscopum, et ipse scribet ad sacrum concilium vel dominum nostrum papam pro confirmacione eius, quicumque sit ille; et vni nostrum, scilicet preposito sancti Florini de Confluencia, plus dixit, prout nobis retulit, scilicet quod non curat, quem archiepis- copum habeant, eciam si esset asinus. Nos autem ista audientes valde turbati fuimus, videntes magnum imminere periculum generale et speciale, generale, quod populus cum clero eligeret episcopum; nam hoc esset totam Christianitatem turbare, et quasi ponere ignem inter clerum et populum, et in populo inter se, et propter hoc periculum iura prouiderunt, quod eleccio pontificis fiat per solos canonicos ecclesie cathedralis ; speciale eciam periculum imminere videtur in Boemis, quia creditur verisimiliter, quod eligerent de Rokazana. Quod si ita fiet, nunquam tantum malum Boemie accidit ab inicio sue sepa- racionis ab ecclesia et obediencia Romane ecclesie; et cum hoc satis sciret imperator, mirabamur, quomodo dicebat, se scribere debere pro confirmacione illius, quem eligerent, et iam timebamus, ne hoc per biduum cum eis tractasset, scilicet Dominica et Lune pre- cedentibus. Tunc nos ad partem secedentes, deliberati diximus sibi, quod sacrum concilium ex bonis causis iudicabat, quod non expediebat, quod Boemi eligerent, similiter nec capitulum ecclesie metropolitane, cui incumbit de iure et iuxta decreta sacri Basiliensis concilii; sed reseruabat sibi pro hac vice prouisionem. Tamen post prandium eodem die deliberauimus, quod amplius de hoc sua maiestas coram paucis informaretur, ostendendo inconueniencia, que inde sequerentur, et notam, quam perpetuis temporibus reportaret, et pro hoc faciendo deputauimus dominum auditorem ; item quod aliqui de suo consilio secreto, ut cancellarius, quidam comes, scilicet Matisco, et Baptista, eciam plene de istis informentur; preterea quod magister Thomas vadat ad dominum ducem, ipsum de hoc informando, et quid vltra sumus suo iudicio acturi, significare nobis velit. Die Jouis, 14° eiusdem, iuimus de mane ad presenciam imperialis maiestatis vocati. Tunc dixit dominus imperator nobis, quod hodie cum Boemis multum laborauerat, et voluit, quod suus cancellarius, dominus Gaspar diceret, quod factum est. Qui dixit, quod Boemi volunt sigillare compactata et ea implere, et placet eis cedula nostra duobus existentibus, primum ut remoueatur terminus iuramenti. Dicebatur enim in ea, quod capitula concordata pollicebunt et promittent obseruare, implere et execucioni demandare; erat ibi „et iurabunt;“ volunt, quod ille terminus „iurabunt“ amoueatur, quia, ut inquiunt, non est de more, quod regnum eorum iuret aut aliquis pro eo. Secundo volunt, quod addatur in fine „saluis libertatibus et priuilegiis regni et marchionatus Morauie.“ Hiis auditis deliberati, diximus domino imperatori, quod pro tanto bono condes- cendemus, quod tollatur terminus, faciens mencionem de iuramento; sed quantum ad secundum, nolumus hoc addere, satis enim intelligimus, quare hoc volunt. Nam per hoc vellent eligere, populus scilicet et clerus, archiepiscopum et affectant, sicut satis cog- nouimus, de Rokazana, quia dicere possent, de hoc se habere libertatem aut priuilegium; item quod eicerent et proscriberent de ciuitatibus suis, et maxime de Praga, omnes nolentes comunicare sub vtraque specie, quia eciam hoc, ut inquiunt, habent priuilegium, quod proscribunt commorantes cum eis pro racionabili causa. Tamen diximus inter nos, quod causa racionabilis alia dicatur, puta, quod hec est addicio ad compactata, et nos non habemus in mandatis aliquid addicere. Item quia in contractibus solet apponi condicio opposita, puta, quod renunciant contrahentes omnibus iuribus, libertatibus, consuetudinibus 14. Jul. 1435.
Strana 598
598 Aegidii Carlerii, et priuilegiis in contrarium facientibus; et sic poteramus illam clausulam eis petere ; tamen pro bono pacis, ut leniter cum eis agamus, illam dimisimus, et ideo illam clausulam, quam petunt, oppositam ei, que deberet aut posset poni, non admittimus. Eodem die post prandium iuimus vocati ad dominum imperatorem, qui verbis duris et mirabilibus nos ducere putauit, ut consentiremus, quod illa clausula „saluis libertatibus et priuilegiis“ etc. poneretur in fine litere compactatorum. Dixit enim tune, quod erat vnitus cum Boemis, et quod volebat habere dominium suum, scilicet regnum, quodque debebamus consentire, quod illa clausula poneretur, et si non vellemus consen- tire, non videremur habere bonam voluntatem ad istam vnitatem, et essemus causa rup- ture, et ve illi, per quem illa veniret. Quidam consiliariorum suorum dixit, quod non debebamus magnam vim in hoc facere, quia vel libertates et priuilegia eorum sunt racio- nabiles, et sic non preiudicant tractatui, vel irracionabiles, et sic non venit talium concessio sub illa generalitate „saluis libertatibus“ etc. Ad quod diximus, quod etsi hoc sit verum, tamen homines ex talibus capiunt sepe occasiones ; ceterum obser- uacio priuilegiorum etc. non debet venire in forma contractus. Preterea ista clausula magnum pondus habet, et noluimus illud aperire publice; sed habet vitra scripta hac die de mane, quod habent, ut fertur, ab aliquibus regibus, precessoribus domini imperatoris, aliqua priuilegia contra libertatem ecclesiasticam; habent eciam, ut fertur, in scriptis, quod populus cum clero et rege eligunt archiepiscopum et episcopos. Item quia ex diebus istis multi laici possident bona ecclesie, et habent de hoc literas a domino imperatore presente, ut fertur, possent se tueri in illis vi illius clausule de facto, licet non de iure. Item quia per illam clausulam esset foramen apertum ad rumpendum compactata, quia faciendo contra ea dicerent, se illud facere, quia obuiat suis libertatibus et priuilegiis, quas saluas esse voluissemus; etiam quia sunt de marchionatu Morauie aliqua antiqua priuilegia abrogata per noua, puta, quod Morauia suberat Boemie, et per illam con- cessionem vellent eam, ut olim, corone Boemie subesse. Imperator rursus turbatus dixit: Vos de concilio concessistis articulos Boemorum, vos habuistis cum eis tractatus me nesciente ; tamen ego acquieui. Quomodo ergo in isto modico non wltis mihi acquies- cere ? Si wltis, quod ego perdam dominium meum, tamen ego nolo. Multa alia amaro animo et concitato protulit satis extranee. Hiis dictis retraximus nos ad partem. Ex delibe- racione respondimus, quod licet sepe a sua maiestate audiuissemus, quod nolebat tractare cum Boemis de regno suo, donec habitus esset finis de fide, et hoc repetitis vicibus in Ratispona, in Posonio et hic dixerit nobis, tamen gaudebamus, quod concordauerat cum illis in temporali, quia sperabamus per medium eius omnia esse in bonum conducenda, quodque fidelitatem suam experiremur in complanacione istorum negociorum, dum esset in regno illo, quam tamen de eo habuimus, et quod ad hoc operam dederamus in legacio- nibus ad Pragam, sic iubente sacro concilio. Quantum ad adieccionem clausule, de qua sermo, non poteramus consentire, quia ad hoc non habemus potestatem; et vestra maiestas non debet exquirere a nunciis, quod excedant fines mandati. Si vero ex hoc sequatur ruptura, non erit per nos; deus iudicabit. Speramus de domino, quod innocencia sacri concilii et nostra vniuerso orbi patebit, et quod defendet ecclesiam sanctam sponsam suam. Ad hoc, quod concessimus quatuor articulos Boemorum, diximus per organum domini auditoris, quod salua reuerencia vestre maiestatis, sed ipsi sensus datos per 1435.
598 Aegidii Carlerii, et priuilegiis in contrarium facientibus; et sic poteramus illam clausulam eis petere ; tamen pro bono pacis, ut leniter cum eis agamus, illam dimisimus, et ideo illam clausulam, quam petunt, oppositam ei, que deberet aut posset poni, non admittimus. Eodem die post prandium iuimus vocati ad dominum imperatorem, qui verbis duris et mirabilibus nos ducere putauit, ut consentiremus, quod illa clausula „saluis libertatibus et priuilegiis“ etc. poneretur in fine litere compactatorum. Dixit enim tune, quod erat vnitus cum Boemis, et quod volebat habere dominium suum, scilicet regnum, quodque debebamus consentire, quod illa clausula poneretur, et si non vellemus consen- tire, non videremur habere bonam voluntatem ad istam vnitatem, et essemus causa rup- ture, et ve illi, per quem illa veniret. Quidam consiliariorum suorum dixit, quod non debebamus magnam vim in hoc facere, quia vel libertates et priuilegia eorum sunt racio- nabiles, et sic non preiudicant tractatui, vel irracionabiles, et sic non venit talium concessio sub illa generalitate „saluis libertatibus“ etc. Ad quod diximus, quod etsi hoc sit verum, tamen homines ex talibus capiunt sepe occasiones ; ceterum obser- uacio priuilegiorum etc. non debet venire in forma contractus. Preterea ista clausula magnum pondus habet, et noluimus illud aperire publice; sed habet vitra scripta hac die de mane, quod habent, ut fertur, ab aliquibus regibus, precessoribus domini imperatoris, aliqua priuilegia contra libertatem ecclesiasticam; habent eciam, ut fertur, in scriptis, quod populus cum clero et rege eligunt archiepiscopum et episcopos. Item quia ex diebus istis multi laici possident bona ecclesie, et habent de hoc literas a domino imperatore presente, ut fertur, possent se tueri in illis vi illius clausule de facto, licet non de iure. Item quia per illam clausulam esset foramen apertum ad rumpendum compactata, quia faciendo contra ea dicerent, se illud facere, quia obuiat suis libertatibus et priuilegiis, quas saluas esse voluissemus; etiam quia sunt de marchionatu Morauie aliqua antiqua priuilegia abrogata per noua, puta, quod Morauia suberat Boemie, et per illam con- cessionem vellent eam, ut olim, corone Boemie subesse. Imperator rursus turbatus dixit: Vos de concilio concessistis articulos Boemorum, vos habuistis cum eis tractatus me nesciente ; tamen ego acquieui. Quomodo ergo in isto modico non wltis mihi acquies- cere ? Si wltis, quod ego perdam dominium meum, tamen ego nolo. Multa alia amaro animo et concitato protulit satis extranee. Hiis dictis retraximus nos ad partem. Ex delibe- racione respondimus, quod licet sepe a sua maiestate audiuissemus, quod nolebat tractare cum Boemis de regno suo, donec habitus esset finis de fide, et hoc repetitis vicibus in Ratispona, in Posonio et hic dixerit nobis, tamen gaudebamus, quod concordauerat cum illis in temporali, quia sperabamus per medium eius omnia esse in bonum conducenda, quodque fidelitatem suam experiremur in complanacione istorum negociorum, dum esset in regno illo, quam tamen de eo habuimus, et quod ad hoc operam dederamus in legacio- nibus ad Pragam, sic iubente sacro concilio. Quantum ad adieccionem clausule, de qua sermo, non poteramus consentire, quia ad hoc non habemus potestatem; et vestra maiestas non debet exquirere a nunciis, quod excedant fines mandati. Si vero ex hoc sequatur ruptura, non erit per nos; deus iudicabit. Speramus de domino, quod innocencia sacri concilii et nostra vniuerso orbi patebit, et quod defendet ecclesiam sanctam sponsam suam. Ad hoc, quod concessimus quatuor articulos Boemorum, diximus per organum domini auditoris, quod salua reuerencia vestre maiestatis, sed ipsi sensus datos per 1435.
Strana 599
Liber de Legationibus. 599 sacrum concilium tamquam catholicos approbauerunt; vnde ipsi venerunt ad nos, id est ad sacrum concilium, non concilium sacrum ad ipsos. Preterea non inscia vestra maiestate hec facta sunt, nam ab inicio tractatuum significatum est nobis nomine vestro, quod cape- remus tractatum cum eis meliorem, quem possemus habere, scilicet per dominum ducem, protectorem nostrum, qui tunc erat. Porro cum litera de approbacione compactatorum mitteretur a sacro concilio per Martinum Lupach, presbiterum de Crudim, et quod nil aliud intendebat eis dare, donec ista compactata fuissent execucioni demandata, vestra maie- stas vidit illam, et fuit vestro medio ad tempus retenta, quia volebatis, quod duriora verba ibi scriberentur; tamen tandem de vestro consensu fuit per vos missa. Post hec imperator locutus est in Theotonico multa cum turbacione animi de concilio, et cum que- reret a preposito vel magistro Thoma, vbi est concilium? et diceret in Basilea, dixit: Vere non est. Dixit eciam, quod si non fecerit in hac re Boemorum bonum finem, nichil fecerit, et quod iam duo fuerunt concilia, scilicet Constanciense et Basiliense, in qui- bus nil actum est. Credo, quod intelligebat de reformacione. Dixit, quod illi de Basilea nil aliud desiderant, nisi diminuere potestatem papalem et imperialem, et alia aliqua, ut nobis relatum est. Tandem tamen quiescens animo paululum confessus est ipse dominus imperator, quod illa clausula etc. non debebat addi compactatis, et quod erat imperti- nens, quodque laboraret erga eos, scilicet Boemos, si vellent eam dimittere. Sic reces- simus in vnam aulam, et Boemi venerunt ad presenciam Cesaris. Inde exiuerunt, deinde redierunt; et tandem cum recedere deberent, allatum est eis vinum in vasis deauratis. Nobis autem, per quos erat deferencium transitus, nec vna eciam vice oblatus est potus; et cum diutissime expectassemus, si vocaremur ad imperialem presenciam, non fuimus vocati, sed dictum est nobis, quod recedere poteramus. Ita illo die habuimus materiam virtutis, pote paciencie, in eo, quod duriter allocuti, sine reuerencia in expectacione tractati, mora, tedio affecti, tandem inurbaniter licenciati. Est autem sciendum, quod illa die paulo ante, quam iremus ad dominum imperatorem, turbati sunt venti et com- moti in tota ciuitate et campis adiacentibus, ut pulueribus in aëra iactatis pene nil oculis videri poterat, quasi aëree potestates non modo corda quorundam concitarent, sed et elementa, et esset ista exterior turbacio interioris in animis prodigium. Ipso die de sero venit vnus nobilis ad vnum nostrum, dicens, quod imperator dixerat Boemis, quod amplius nolebat pugnare contra eos pro illa causa, scilicet fidei. Dixit coram aliquibus de consilio suo mirabilia, que non sunt scribenda; nam et aliqui de consilio suo sunt consternati animo, audientes de throno imperiali talia egredi, que a nullo sunt dicenda racionabiliter. De quibusdam dictis suis apparet folio isto et precedenti; reliqua honestatis causa obmittuntur. Die Veneris, 15° huius mensis, de mane nobis simul congregatis, quid acturi essemus, venerunt domini cancellarius et Arnestus, nos rogantes, ut vellemus acquies- cere, quod illa clausula maneret ad euitandum scandala et pericula, que possent contin- gere; et dominus Arnestus ait, ad vitandum sanguinis effusionem eciam contra statum ecclesiasticum. Quibus respondimus, quod quidquid facere potuimus pro eis, fecimus, sed hoc facere non possumus, quia excedit nostram facultatem. Adiecimus tamen ex deli- beracione, quod si ex toto volunt hoc prosequi, mittant ad sacrum concilium pro illa et aliis in Egra repositis; si ipsum voluerit eis concedere, contenti sumus. De minis illis nil 15. Jul. 1935.
Liber de Legationibus. 599 sacrum concilium tamquam catholicos approbauerunt; vnde ipsi venerunt ad nos, id est ad sacrum concilium, non concilium sacrum ad ipsos. Preterea non inscia vestra maiestate hec facta sunt, nam ab inicio tractatuum significatum est nobis nomine vestro, quod cape- remus tractatum cum eis meliorem, quem possemus habere, scilicet per dominum ducem, protectorem nostrum, qui tunc erat. Porro cum litera de approbacione compactatorum mitteretur a sacro concilio per Martinum Lupach, presbiterum de Crudim, et quod nil aliud intendebat eis dare, donec ista compactata fuissent execucioni demandata, vestra maie- stas vidit illam, et fuit vestro medio ad tempus retenta, quia volebatis, quod duriora verba ibi scriberentur; tamen tandem de vestro consensu fuit per vos missa. Post hec imperator locutus est in Theotonico multa cum turbacione animi de concilio, et cum que- reret a preposito vel magistro Thoma, vbi est concilium? et diceret in Basilea, dixit: Vere non est. Dixit eciam, quod si non fecerit in hac re Boemorum bonum finem, nichil fecerit, et quod iam duo fuerunt concilia, scilicet Constanciense et Basiliense, in qui- bus nil actum est. Credo, quod intelligebat de reformacione. Dixit, quod illi de Basilea nil aliud desiderant, nisi diminuere potestatem papalem et imperialem, et alia aliqua, ut nobis relatum est. Tandem tamen quiescens animo paululum confessus est ipse dominus imperator, quod illa clausula etc. non debebat addi compactatis, et quod erat imperti- nens, quodque laboraret erga eos, scilicet Boemos, si vellent eam dimittere. Sic reces- simus in vnam aulam, et Boemi venerunt ad presenciam Cesaris. Inde exiuerunt, deinde redierunt; et tandem cum recedere deberent, allatum est eis vinum in vasis deauratis. Nobis autem, per quos erat deferencium transitus, nec vna eciam vice oblatus est potus; et cum diutissime expectassemus, si vocaremur ad imperialem presenciam, non fuimus vocati, sed dictum est nobis, quod recedere poteramus. Ita illo die habuimus materiam virtutis, pote paciencie, in eo, quod duriter allocuti, sine reuerencia in expectacione tractati, mora, tedio affecti, tandem inurbaniter licenciati. Est autem sciendum, quod illa die paulo ante, quam iremus ad dominum imperatorem, turbati sunt venti et com- moti in tota ciuitate et campis adiacentibus, ut pulueribus in aëra iactatis pene nil oculis videri poterat, quasi aëree potestates non modo corda quorundam concitarent, sed et elementa, et esset ista exterior turbacio interioris in animis prodigium. Ipso die de sero venit vnus nobilis ad vnum nostrum, dicens, quod imperator dixerat Boemis, quod amplius nolebat pugnare contra eos pro illa causa, scilicet fidei. Dixit coram aliquibus de consilio suo mirabilia, que non sunt scribenda; nam et aliqui de consilio suo sunt consternati animo, audientes de throno imperiali talia egredi, que a nullo sunt dicenda racionabiliter. De quibusdam dictis suis apparet folio isto et precedenti; reliqua honestatis causa obmittuntur. Die Veneris, 15° huius mensis, de mane nobis simul congregatis, quid acturi essemus, venerunt domini cancellarius et Arnestus, nos rogantes, ut vellemus acquies- cere, quod illa clausula maneret ad euitandum scandala et pericula, que possent contin- gere; et dominus Arnestus ait, ad vitandum sanguinis effusionem eciam contra statum ecclesiasticum. Quibus respondimus, quod quidquid facere potuimus pro eis, fecimus, sed hoc facere non possumus, quia excedit nostram facultatem. Adiecimus tamen ex deli- beracione, quod si ex toto volunt hoc prosequi, mittant ad sacrum concilium pro illa et aliis in Egra repositis; si ipsum voluerit eis concedere, contenti sumus. De minis illis nil 15. Jul. 1935.
Strana 600
600 Aegidii Carlerii, tetigimus, quia ex hiis territi non fuimus; verum vnus nostrum dixit : Speramus in domino, quod conseruabit ecclesiam suam; porro, prosecutoribus eius quid acciderit, attendite. Est autem sciendum, quod heri sero venit dominus Ptasco baro, et magister Procopius pro domino de Noua domo ad nos quatuor, scilicet dominum Constanciensem, auditorem et decanos. Vterque multum rogabat, quod vellemus consentire, quod illa clausula appo- neretur etc. in fine compactatorum, alias oporteret eos pugnare pro suis libertatibus; et quod pocius omnes mallent mori, quam eorum libertates amittere, quodque propter hoc oporteret eos relinquere concilium, de quo dolerent, et simul vniri. Nos autem post multa dicta venimus ad hoc, quod illa clausula posset modificari sic: "saluis libertatibus et priuilegiis, que non obuiant predictis compactacionibus.“ Super isto recesserunt, et dominus de Noua domo, qui de hac videbatur contentus, presentauit illam sic modi- ficatam Boemis. Qui contra eum multum clamauerunt, ut postea relatum est nobis, nec voluerunt illam modificari, sed simpliciter. Verum est, quod allata est cedula cum modificacione duplici de mane hac die, super qua omnes simul congregati habuimus deli- beracionem. Tandem in hoc conuenimus, quod illa clausula modificata poneretur in litera sigillanda; sed hoc esset nomine imperatoris, qui loqueretur, non nos, dum de apposi- cione sui sigilli faceret mencionem. Hoc autem non placuit ei; propter quod dictum est nobis, quod fierent due litere, vna per nos, quam nostris sigillis munitam eis daremus, et in illa non poneretur ista clausula, alia per eos suis sigillis munita nobis danda, et (in) illa clausula sine modificacione predicta poneretur. Hoc autem nobis non placuit, sed fui- mus pro bono pacis contenti, quod in illa poneretur clausula modificata; et hoc eis non placuit. Tune, ut premissum est, venerunt ad nos, id est ad ecclesiam, que prope nos est, et ibi nos ad eos venimus, domini cancellarius et Arnestus, qui nobis et nos eis, ut pre- habitum est, collocuti fuimus. Ecce processum in isto, cum peterent Boemi illam clausu- lam etc. apponi. Primo diximus, quod non poteramus propter limitacionem nostre poten- cie, ad hoc se non extendentis ; secundo diximus, quod dominus imperator poneret, non nos ; tercio quod modificata poneretur in litera sua nobis danda, non in nostra eis danda; quarto quod si vellent, mitterent ad sacrum concilium, et eramus contenti, si possent obtinere, et adhuc volebamus mittere partem ambasiate aut ire omnes. Eodem die post prandium archiepiscopo Magdeburgensi, episcopo Segnensi, electo Olomucensi et quibusdam aliis de clero predicte dyocesis notabilibus exposuimus, que acta erant cum Boemis, ut scirent illa, et si audirent aliquos, qui sacro concilio aut nobis detrahere vellent, illos informarent de veritate, et quod haberent bonam opinionem de ipso et nobis, et circa hoc aliqua dicta sunt. Ipsi vero se retrahentes deli- berauerunt, et per organum domini episcopi Segniensis dixerunt, quod magnas gracias reddebant nobis de communicacione istorum tractatuum; sciebant enim, omnia per nos gesta esse recta et racionabilia, et si aliquid aduersus sacrum concilium aut nos audirent pro- ferre, aut aliquis eorum, vtique volebant honorem ipsius aut nostrum, reddendo bonam racionem, reddere. Rogabant preterea nos, ut vellemus continuare opera nostra, et si esset possibile, dare pacem, quia specialiter in istis regionibus status ecclesiasticus est valde oppressus, et si non haberent pacem, timebant de pluri. Statim istis peractis dictum est nobis, quod dominus dux et cancellarius et dominus Baptista erant in ecclesia, volentes loqui nobis. Accessimus eos, qui et dixerunt, 1435.
600 Aegidii Carlerii, tetigimus, quia ex hiis territi non fuimus; verum vnus nostrum dixit : Speramus in domino, quod conseruabit ecclesiam suam; porro, prosecutoribus eius quid acciderit, attendite. Est autem sciendum, quod heri sero venit dominus Ptasco baro, et magister Procopius pro domino de Noua domo ad nos quatuor, scilicet dominum Constanciensem, auditorem et decanos. Vterque multum rogabat, quod vellemus consentire, quod illa clausula appo- neretur etc. in fine compactatorum, alias oporteret eos pugnare pro suis libertatibus; et quod pocius omnes mallent mori, quam eorum libertates amittere, quodque propter hoc oporteret eos relinquere concilium, de quo dolerent, et simul vniri. Nos autem post multa dicta venimus ad hoc, quod illa clausula posset modificari sic: "saluis libertatibus et priuilegiis, que non obuiant predictis compactacionibus.“ Super isto recesserunt, et dominus de Noua domo, qui de hac videbatur contentus, presentauit illam sic modi- ficatam Boemis. Qui contra eum multum clamauerunt, ut postea relatum est nobis, nec voluerunt illam modificari, sed simpliciter. Verum est, quod allata est cedula cum modificacione duplici de mane hac die, super qua omnes simul congregati habuimus deli- beracionem. Tandem in hoc conuenimus, quod illa clausula modificata poneretur in litera sigillanda; sed hoc esset nomine imperatoris, qui loqueretur, non nos, dum de apposi- cione sui sigilli faceret mencionem. Hoc autem non placuit ei; propter quod dictum est nobis, quod fierent due litere, vna per nos, quam nostris sigillis munitam eis daremus, et in illa non poneretur ista clausula, alia per eos suis sigillis munita nobis danda, et (in) illa clausula sine modificacione predicta poneretur. Hoc autem nobis non placuit, sed fui- mus pro bono pacis contenti, quod in illa poneretur clausula modificata; et hoc eis non placuit. Tune, ut premissum est, venerunt ad nos, id est ad ecclesiam, que prope nos est, et ibi nos ad eos venimus, domini cancellarius et Arnestus, qui nobis et nos eis, ut pre- habitum est, collocuti fuimus. Ecce processum in isto, cum peterent Boemi illam clausu- lam etc. apponi. Primo diximus, quod non poteramus propter limitacionem nostre poten- cie, ad hoc se non extendentis ; secundo diximus, quod dominus imperator poneret, non nos ; tercio quod modificata poneretur in litera sua nobis danda, non in nostra eis danda; quarto quod si vellent, mitterent ad sacrum concilium, et eramus contenti, si possent obtinere, et adhuc volebamus mittere partem ambasiate aut ire omnes. Eodem die post prandium archiepiscopo Magdeburgensi, episcopo Segnensi, electo Olomucensi et quibusdam aliis de clero predicte dyocesis notabilibus exposuimus, que acta erant cum Boemis, ut scirent illa, et si audirent aliquos, qui sacro concilio aut nobis detrahere vellent, illos informarent de veritate, et quod haberent bonam opinionem de ipso et nobis, et circa hoc aliqua dicta sunt. Ipsi vero se retrahentes deli- berauerunt, et per organum domini episcopi Segniensis dixerunt, quod magnas gracias reddebant nobis de communicacione istorum tractatuum; sciebant enim, omnia per nos gesta esse recta et racionabilia, et si aliquid aduersus sacrum concilium aut nos audirent pro- ferre, aut aliquis eorum, vtique volebant honorem ipsius aut nostrum, reddendo bonam racionem, reddere. Rogabant preterea nos, ut vellemus continuare opera nostra, et si esset possibile, dare pacem, quia specialiter in istis regionibus status ecclesiasticus est valde oppressus, et si non haberent pacem, timebant de pluri. Statim istis peractis dictum est nobis, quod dominus dux et cancellarius et dominus Baptista erant in ecclesia, volentes loqui nobis. Accessimus eos, qui et dixerunt, 1435.
Strana 601
Liber de Legationibus. 601 quod Boemi dixerant eis, quod nos consueuimus apponere difficultates super difficultates, ut cum vna est dissoluta, alia oriatur. Petunt ergo ipsi Boemi, cum sciant superesse materias de vnione et obediencia, item et de purgacione, ut demus eis formam, secundum quam volumus quod faciant illas, scilicet vnitatem et obedienciam, et faciamus illam scilicet purgacionem etc. Deliberati respondimus primo regraciantes domino duci, quod tantum se humiliauerat, quod venerat hic, et quod parati eramus ire ad domum suam, vel vbi voluisset, si mandasset; deinde quod non eramus, qui iniceremus nouas difficultates, sed ipsi. Numquam in istis tractatibus diximus nisi illud, quod pactata seruarentur; ipsi vero de die in diem, ut videtis, nouas ingerunt. Quantum ad formas vnionis, obediencie et purgacionis, componemus eas, et cras dabimus vestre excellencie, domine dux, aut vobis domine cancellarie. Composuimus igitur hoc sero literas, quas petimus a Boemis super vnione et obediencia ac pace Christiana. Sabbato, 16° eiusdem, dominus dux Saxonie, marchio Missinensis, misit aliquos de suis ad nos ad significandum aliqua, 1 "e quod valde dolet de verbis nuper prolatis ad- uersus nos per dominum imperatorem, quibus provocatus dixit, que non sedebant bene in ore tanti principis; 2" si videatur nobis, quod debeat se absentare a presencia impera- toris, significemus, et ipse abstinebit amodo, ne aliquando dicatur, quod pater suus et sui predecessores non affuissent sic loquenti; 3u cum frater suus habeat causam de ducatu Saxonie in sacro concilio, velimus eam habere in iusticia recommissam; 4 quod ipse dominus dux offert se ad mandatum sacri concilii, et wlt stare cum eo et nobiscum, nobis prebendo auxilium et fauorem pro posse suo, 5"2 quod velimus ei communicare, que acta erunt, et ipse in suis dominiis faciet obseruari iuxta mandatum sacri concilii et nostrum. Ad ista diximus illi: quantum ad primum, quod regraciabamur excellencie domini ducis de illa bona voluntate, quam erga sacrum concilium et nos habet; ad 2" consulebamus, quod non se subtraheret ab imperiali presencia pro isto, sed interesset consiliis, quia sic plus poterat proficere ; ad 3" diximus, quod sacrum concilium habebat in iusticia causam fratris sui recommissam, et nos faceremus salua iusticia, quod possemus ; ad 4 2 de illa oblacione eramus multum grati, et regraciabamur sue excellencie; ad 5“ diximus, quod libenter comunicaremus acta ad finem, ut faceret ea bene custodiri etc. Eodem die de mane composuimus duas literas, vnam de suscepcione vnitatis et obediencie et pacis, quam debent Boemi facere, alteram de absolucione a censuris ecclesie et licencia, que datur illis, qui hunc vsum habent comunicandi sub vtraque specie, ut valeant sic comunicare, et prelatis, curam animarum habentibus, ut talibus possint porri- gere, quam debemus eis dare; que ambe sunt in formam compactatorum. Venerunt ad nos domini cancellarius et Baptista, quibus tradidimus literam seu minutam de vnitate et obediencia Boemorum etc. ostendendo, quomodo capitulis concordatis erat conformis. Legimus coram eis minutam de recepcione professionis vnitatis et absolucione, que quia nundum erat ad mundum, non fuit eis tunc dimissa, sed mox postea fuit transmissa; quibus tamen ostenderamus eam esse compactatis conformem. Eodem die post prandium vocati a domino imperatore, conuenimus cum Boemis in presencia sue maiestatis, et ad literas (vna de vnitate, obediencia et pace, altera de absolucione eorum et licencia seu concessione comunicandi sub duplici specie iuxta for- mam compactatorum) dederunt nobis suum propositum in duabus literis; sed litere sue in 16. Jul. 1435. Scriptores I. 76
Liber de Legationibus. 601 quod Boemi dixerant eis, quod nos consueuimus apponere difficultates super difficultates, ut cum vna est dissoluta, alia oriatur. Petunt ergo ipsi Boemi, cum sciant superesse materias de vnione et obediencia, item et de purgacione, ut demus eis formam, secundum quam volumus quod faciant illas, scilicet vnitatem et obedienciam, et faciamus illam scilicet purgacionem etc. Deliberati respondimus primo regraciantes domino duci, quod tantum se humiliauerat, quod venerat hic, et quod parati eramus ire ad domum suam, vel vbi voluisset, si mandasset; deinde quod non eramus, qui iniceremus nouas difficultates, sed ipsi. Numquam in istis tractatibus diximus nisi illud, quod pactata seruarentur; ipsi vero de die in diem, ut videtis, nouas ingerunt. Quantum ad formas vnionis, obediencie et purgacionis, componemus eas, et cras dabimus vestre excellencie, domine dux, aut vobis domine cancellarie. Composuimus igitur hoc sero literas, quas petimus a Boemis super vnione et obediencia ac pace Christiana. Sabbato, 16° eiusdem, dominus dux Saxonie, marchio Missinensis, misit aliquos de suis ad nos ad significandum aliqua, 1 "e quod valde dolet de verbis nuper prolatis ad- uersus nos per dominum imperatorem, quibus provocatus dixit, que non sedebant bene in ore tanti principis; 2" si videatur nobis, quod debeat se absentare a presencia impera- toris, significemus, et ipse abstinebit amodo, ne aliquando dicatur, quod pater suus et sui predecessores non affuissent sic loquenti; 3u cum frater suus habeat causam de ducatu Saxonie in sacro concilio, velimus eam habere in iusticia recommissam; 4 quod ipse dominus dux offert se ad mandatum sacri concilii, et wlt stare cum eo et nobiscum, nobis prebendo auxilium et fauorem pro posse suo, 5"2 quod velimus ei communicare, que acta erunt, et ipse in suis dominiis faciet obseruari iuxta mandatum sacri concilii et nostrum. Ad ista diximus illi: quantum ad primum, quod regraciabamur excellencie domini ducis de illa bona voluntate, quam erga sacrum concilium et nos habet; ad 2" consulebamus, quod non se subtraheret ab imperiali presencia pro isto, sed interesset consiliis, quia sic plus poterat proficere ; ad 3" diximus, quod sacrum concilium habebat in iusticia causam fratris sui recommissam, et nos faceremus salua iusticia, quod possemus ; ad 4 2 de illa oblacione eramus multum grati, et regraciabamur sue excellencie; ad 5“ diximus, quod libenter comunicaremus acta ad finem, ut faceret ea bene custodiri etc. Eodem die de mane composuimus duas literas, vnam de suscepcione vnitatis et obediencie et pacis, quam debent Boemi facere, alteram de absolucione a censuris ecclesie et licencia, que datur illis, qui hunc vsum habent comunicandi sub vtraque specie, ut valeant sic comunicare, et prelatis, curam animarum habentibus, ut talibus possint porri- gere, quam debemus eis dare; que ambe sunt in formam compactatorum. Venerunt ad nos domini cancellarius et Baptista, quibus tradidimus literam seu minutam de vnitate et obediencia Boemorum etc. ostendendo, quomodo capitulis concordatis erat conformis. Legimus coram eis minutam de recepcione professionis vnitatis et absolucione, que quia nundum erat ad mundum, non fuit eis tunc dimissa, sed mox postea fuit transmissa; quibus tamen ostenderamus eam esse compactatis conformem. Eodem die post prandium vocati a domino imperatore, conuenimus cum Boemis in presencia sue maiestatis, et ad literas (vna de vnitate, obediencia et pace, altera de absolucione eorum et licencia seu concessione comunicandi sub duplici specie iuxta for- mam compactatorum) dederunt nobis suum propositum in duabus literis; sed litere sue in 16. Jul. 1435. Scriptores I. 76
Strana 602
602 Aegidii Carlerii, 17. Jul. multis differebant a nostris. Cum autem bene ponderassemus singula, ostendimus differencias suarum a nostris illa nocte, prime sue a prima nostra, que est de vnitate et obediencia ac pace, quam debent facere, ostendimusque, quomodo differebat et recedebat in multis a compactatis. Postquam autem rediuimus de illo loco, perspeximus suam secundam cedulam, in qua reperimus multas differencias eius a nostra secunda, quas disposuimus Boemis ipsis in crastinum ostendere, et quod nostre erant iuxta compactata omnino, sue autem non. Die dominico, 17° eiusdem, fuimus de mane ad presenciam imperatoris et Boemi; coram qua locuti de istis differenciis prime nostre cedule et sue, ac post de differenciis secunde nostre et sue, nil aliud tunc apunctuauimus, nisi quod rediremus post prandium et tractaremus plenissime de illis. Eodem die redeuntes post prandium coram imperiali maiestate, nos scilicet et Boemi, multas altercaciones habuimus ab innicem in principio. Tandem venimus ad punc- tum principale de obediencia per illos prestanda. Tandem dixerunt, quod vi compacta- torum non tenebantur ad obedienciam faciendam, quia de ea nil expresse dicitur in eis. Quibus ostendimus, quod ad eam tenentur, quia tenentur ad vnitatem ecclesiasticam faciendam debito modo, ut expresse ibi dicitur; hec autem vnitas includit obedienciam, nec potest stare vnitas ista sine obediencia ad primum, qui preest in ecclesia, qui vnus est, ut tollatur occasio scismatis, quodque recessus ab obediencia illius scisma facit, quod contrariatur vnitati ecclesiastice. Circa hoc fuit magna altercacio. Tandem hiis dimissis, volentes facere obedienciam dixerunt, quod facerent eam secundum formam in vna suarum cedularum positam. Quibus diximus, quod eam in hac forma non recipe- remus; nam ecclesie honori non conueniebat, nec imperator, imo qualiscumque dominus reciperet a suo vasallo talem obedienciam; et hoc dixit imperator esse verum, et omnes barones et nobiles, qui ibi erant. Post innumeras altercaciones dixerunt, quod volebant prestare obedienciam etc. secundum legem dei et sanctorum patrum instituta, in lege dei veraciter se fundancia. Nos autem diximus, quod istam clausulam non reciperemus; nam ponebat maculam in gloriam sanctorum patrum, quia innuebat, eorum aliqua instituta non esse fundata in scriptura diuina. Et ipsi dixerunt, quod verum est; aliquis autem nostrum, quod non, sed bene, quod aliqua dicta sanctorum non suscipiuntur, nec sunt fundata veraciter in lege dei, instituta autem eorum sic. Quesiuit magister Wencislaus, predicator in Bethleem, in quo passu scripture sacre fundatur benediccio aque et aspersio? Dixit ille nostrum, scilicet dominus auditor : in hoc, quod Aaron ("vel Moyses“ suprascriptum) ex cinere vitule et aqua composuit quandam aquam sanctificacionis ad expiacionem populi etc. Ille autem de Bethleem quasi obmutuit; solum dixit, quod fuerat cerimonia, que erat inor- dinata. Cui per alium nostrum fuit dictum, quod tamen ex hoc apparebat, quod in scrip- tura sacra habebat fundamentum, quodque etsi ea parte qua cerimoniale veteris legis non obligaret, tamen ea parte, qua ab ecclesia instituta est, erat obseruanda ; et multa circa ista et alia dicta fuerunt super ista forma obediencie. Recessimus ab inuicem sine concordia, et hoc de obediencia clericorum Boemie. Quantum vero ad formam obediencie laycorum, data fuit eis vna, de qua in alio quaterno; super qua deliberauerunt, sed tunc non dederunt nobis responsum. De aliis autem differenciis concordes quasi fuimus, et sic discessimus ab imperiali presencia, in crastinum reuersuri. 1435.
602 Aegidii Carlerii, 17. Jul. multis differebant a nostris. Cum autem bene ponderassemus singula, ostendimus differencias suarum a nostris illa nocte, prime sue a prima nostra, que est de vnitate et obediencia ac pace, quam debent facere, ostendimusque, quomodo differebat et recedebat in multis a compactatis. Postquam autem rediuimus de illo loco, perspeximus suam secundam cedulam, in qua reperimus multas differencias eius a nostra secunda, quas disposuimus Boemis ipsis in crastinum ostendere, et quod nostre erant iuxta compactata omnino, sue autem non. Die dominico, 17° eiusdem, fuimus de mane ad presenciam imperatoris et Boemi; coram qua locuti de istis differenciis prime nostre cedule et sue, ac post de differenciis secunde nostre et sue, nil aliud tunc apunctuauimus, nisi quod rediremus post prandium et tractaremus plenissime de illis. Eodem die redeuntes post prandium coram imperiali maiestate, nos scilicet et Boemi, multas altercaciones habuimus ab innicem in principio. Tandem venimus ad punc- tum principale de obediencia per illos prestanda. Tandem dixerunt, quod vi compacta- torum non tenebantur ad obedienciam faciendam, quia de ea nil expresse dicitur in eis. Quibus ostendimus, quod ad eam tenentur, quia tenentur ad vnitatem ecclesiasticam faciendam debito modo, ut expresse ibi dicitur; hec autem vnitas includit obedienciam, nec potest stare vnitas ista sine obediencia ad primum, qui preest in ecclesia, qui vnus est, ut tollatur occasio scismatis, quodque recessus ab obediencia illius scisma facit, quod contrariatur vnitati ecclesiastice. Circa hoc fuit magna altercacio. Tandem hiis dimissis, volentes facere obedienciam dixerunt, quod facerent eam secundum formam in vna suarum cedularum positam. Quibus diximus, quod eam in hac forma non recipe- remus; nam ecclesie honori non conueniebat, nec imperator, imo qualiscumque dominus reciperet a suo vasallo talem obedienciam; et hoc dixit imperator esse verum, et omnes barones et nobiles, qui ibi erant. Post innumeras altercaciones dixerunt, quod volebant prestare obedienciam etc. secundum legem dei et sanctorum patrum instituta, in lege dei veraciter se fundancia. Nos autem diximus, quod istam clausulam non reciperemus; nam ponebat maculam in gloriam sanctorum patrum, quia innuebat, eorum aliqua instituta non esse fundata in scriptura diuina. Et ipsi dixerunt, quod verum est; aliquis autem nostrum, quod non, sed bene, quod aliqua dicta sanctorum non suscipiuntur, nec sunt fundata veraciter in lege dei, instituta autem eorum sic. Quesiuit magister Wencislaus, predicator in Bethleem, in quo passu scripture sacre fundatur benediccio aque et aspersio? Dixit ille nostrum, scilicet dominus auditor : in hoc, quod Aaron ("vel Moyses“ suprascriptum) ex cinere vitule et aqua composuit quandam aquam sanctificacionis ad expiacionem populi etc. Ille autem de Bethleem quasi obmutuit; solum dixit, quod fuerat cerimonia, que erat inor- dinata. Cui per alium nostrum fuit dictum, quod tamen ex hoc apparebat, quod in scrip- tura sacra habebat fundamentum, quodque etsi ea parte qua cerimoniale veteris legis non obligaret, tamen ea parte, qua ab ecclesia instituta est, erat obseruanda ; et multa circa ista et alia dicta fuerunt super ista forma obediencie. Recessimus ab inuicem sine concordia, et hoc de obediencia clericorum Boemie. Quantum vero ad formam obediencie laycorum, data fuit eis vna, de qua in alio quaterno; super qua deliberauerunt, sed tunc non dederunt nobis responsum. De aliis autem differenciis concordes quasi fuimus, et sic discessimus ab imperiali presencia, in crastinum reuersuri. 1435.
Strana 603
Liber de Legationibus. 603 Die Lune, 18° eiusdem, de mane venimus ad dominum imperatorem, et ubi putauimus habere aliquod bonum responsum a Boemis, dictum est nobis pro responso, quod ipsi nolebant promittere obedienciam. Racionem assignabant, quia non est aliquod regnum aliud, quod prestet talem obedienciam; item quia patres eorum et precessores non fecerunt talem promissionem, vnde videretur regnum multum notari de illa promis- sione ; preterea quod hoc esset ponere in regno diuisionem, nam quidam non faciunt illam promissionem, nec ab eis petitur, et ipsi facere poscuntur. Cum autem hec dicerent, incidebat mentibus nostris promptissima responsio, quod alia regna aut precessores eorum, si talia non faciunt, est, quia non ut illi egerunt ; sed ne illos offenderemus, tacuimus solum dicentes, quod hoc eorum honori congruebat etc., sed nil per hoc suadere valentes. Dum secessissent ad suos, quidam coram imperiali maiestate loquebantur, vnus sic, alius aliter. Post multa visum est quibusdam, ut eis significaretur, quod provideretur, quod eciam alii facerent illam promissionem obediencie ut ipsi, imo et quod dominus imperator, vt rex Boemie, postquam esset in regnum susceptus, faceret illam cum aliis. Cum deliberarent, nos simul congregati fuimus ad deliberandum super isto, iam satis intelligentes, quod Boemi secu- lares non erant dispositi facere illam, quam petebamus, obedienciam; et interim propter altercaciones de obediencia clericorum in die precedenti habitas scripsimus aliam cedulam de illa, continentem vltra primam: "sicut quilibet bonus et fidelis clericus tenetur secundum statum suum obedire.“ Tunc ad nos venerunt domini cancellarius et electus Olomucensis, aperientes duos modos alios a premissis, primus quod Boemi rogarent dominum impera- torem, ut faceret illam obedienciam pro eis etc.; secundus ut ipse tamquam rex etc. cum eis faceret illam promissionem obediencie; et licet vterque modus videretur racionabilis, tamen secundus magis placebat, licet in practica esset aliqua difficultas. Verum propter illorum secularium indisposicionem, qui nullatenus voluerunt aut per se aut per alium aut cum alio hanc promissionem, nil actum est illo mane aliud; ipsi enim domino impe- ratori dixerunt, quod bene dicerent, quod Boemi steterunt, stant et stabunt in obediencia ecclesie. Hic autem modus obediencie non fuit nobis gratus, et sic recessimus. Eodem die post prandium, nobis insimul congregatis in domo domini Constan- ciensis, venit magister Procopius de Pilzna. Tulit vnam cedulam sub hoc tenore: "Nos Boemi stetimus, stamus et stare intendimus in obediencia sancte matris ecclesie." Rogabat, ut vellemus eam admittere, et hoc faciebat nomine domini de Noua domo. Multa alia peciit, et cum vellemus deliberare, dictum est, quod erat tempus eundi ad dominum imperatorem; et sic iuimus, statimque, ut presentauimus nos sue maiestati, secessimus in vnam cameram, et ecce, dominus Menardus de Noua domo adest cum domino electo Olomucensi, qui eius dicta nobis interpretaretur. Rogauit nos ipse dominus Menardus, ut dicta cedula: „Nos Boemi“ etc. transiret; et hanc obedienciam volebant facere Boemi seculares, et non poterant duci ad aliam. Color autem illius cedule in hoc erat, quia licet fuissent in regno Boemie multi mali, qui ecclesias destruxissent et imagines sanctorum, ac presbiteros trucidassent etc., tamen fuerunt semper domini boni, pugnantes contra eos ad illorum malorum internecionem; vnde honor regni non debebat propter malos fuscari, quin diceretur, quod steterunt, stant et stabunt in obediencia. Nos vero habita deliberacione diximus sibi, quod vellemus ei complacere, vbi possemus ; sed istam cedu- lam nullatenus admittere poteramus etc.; erat enim lex data nobis et Boemis de vnitate 1435. 18. Jul. 76°
Liber de Legationibus. 603 Die Lune, 18° eiusdem, de mane venimus ad dominum imperatorem, et ubi putauimus habere aliquod bonum responsum a Boemis, dictum est nobis pro responso, quod ipsi nolebant promittere obedienciam. Racionem assignabant, quia non est aliquod regnum aliud, quod prestet talem obedienciam; item quia patres eorum et precessores non fecerunt talem promissionem, vnde videretur regnum multum notari de illa promis- sione ; preterea quod hoc esset ponere in regno diuisionem, nam quidam non faciunt illam promissionem, nec ab eis petitur, et ipsi facere poscuntur. Cum autem hec dicerent, incidebat mentibus nostris promptissima responsio, quod alia regna aut precessores eorum, si talia non faciunt, est, quia non ut illi egerunt ; sed ne illos offenderemus, tacuimus solum dicentes, quod hoc eorum honori congruebat etc., sed nil per hoc suadere valentes. Dum secessissent ad suos, quidam coram imperiali maiestate loquebantur, vnus sic, alius aliter. Post multa visum est quibusdam, ut eis significaretur, quod provideretur, quod eciam alii facerent illam promissionem obediencie ut ipsi, imo et quod dominus imperator, vt rex Boemie, postquam esset in regnum susceptus, faceret illam cum aliis. Cum deliberarent, nos simul congregati fuimus ad deliberandum super isto, iam satis intelligentes, quod Boemi secu- lares non erant dispositi facere illam, quam petebamus, obedienciam; et interim propter altercaciones de obediencia clericorum in die precedenti habitas scripsimus aliam cedulam de illa, continentem vltra primam: "sicut quilibet bonus et fidelis clericus tenetur secundum statum suum obedire.“ Tunc ad nos venerunt domini cancellarius et electus Olomucensis, aperientes duos modos alios a premissis, primus quod Boemi rogarent dominum impera- torem, ut faceret illam obedienciam pro eis etc.; secundus ut ipse tamquam rex etc. cum eis faceret illam promissionem obediencie; et licet vterque modus videretur racionabilis, tamen secundus magis placebat, licet in practica esset aliqua difficultas. Verum propter illorum secularium indisposicionem, qui nullatenus voluerunt aut per se aut per alium aut cum alio hanc promissionem, nil actum est illo mane aliud; ipsi enim domino impe- ratori dixerunt, quod bene dicerent, quod Boemi steterunt, stant et stabunt in obediencia ecclesie. Hic autem modus obediencie non fuit nobis gratus, et sic recessimus. Eodem die post prandium, nobis insimul congregatis in domo domini Constan- ciensis, venit magister Procopius de Pilzna. Tulit vnam cedulam sub hoc tenore: "Nos Boemi stetimus, stamus et stare intendimus in obediencia sancte matris ecclesie." Rogabat, ut vellemus eam admittere, et hoc faciebat nomine domini de Noua domo. Multa alia peciit, et cum vellemus deliberare, dictum est, quod erat tempus eundi ad dominum imperatorem; et sic iuimus, statimque, ut presentauimus nos sue maiestati, secessimus in vnam cameram, et ecce, dominus Menardus de Noua domo adest cum domino electo Olomucensi, qui eius dicta nobis interpretaretur. Rogauit nos ipse dominus Menardus, ut dicta cedula: „Nos Boemi“ etc. transiret; et hanc obedienciam volebant facere Boemi seculares, et non poterant duci ad aliam. Color autem illius cedule in hoc erat, quia licet fuissent in regno Boemie multi mali, qui ecclesias destruxissent et imagines sanctorum, ac presbiteros trucidassent etc., tamen fuerunt semper domini boni, pugnantes contra eos ad illorum malorum internecionem; vnde honor regni non debebat propter malos fuscari, quin diceretur, quod steterunt, stant et stabunt in obediencia. Nos vero habita deliberacione diximus sibi, quod vellemus ei complacere, vbi possemus ; sed istam cedu- lam nullatenus admittere poteramus etc.; erat enim lex data nobis et Boemis de vnitate 1435. 18. Jul. 76°
Strana 604
604 Aegidii Carlerii, fienda, que eciam obedienciam includit; vnde non poteramus a forma obediencie prius data dominis laycis recedere. Tunc idem dominus de Noua domo iuit ad suos, et mox magister Procopius, quem ipse de Noua domo miserat quesitum, venit; cui diximus, quod erat missum pro eo ideo, quod interpretaretur, que nobis dicere volebat ipse dominus de Noua domo. Statim post dixit nobis, quod vellemus illam cedulam, quam nuper nobis exhibuerat etc., concedere. Qui illis dictis intrauit locum, in quo Boemi erant congregati. Nobis autem deliberantibus, si esset aliquis modus reperibilis super obediencia laycorum alius a traditis et cedula, que nullatenus placebat, rediit dominus Menardus cum magistro Procopio ut interprete. Qui dixit, quod si cedula illa poterat admitti per nos, bene; si vero non, videbatur bonum, quod materiam de obediencia laycorum intermitteremus ; interim tractarent ipsi laici cum domino imperatore de temporali dominio, et nos possemus trac- tare cum suis sacerdotibus de obediencia. Et ita recessit a nobis; et statim iuimus coram domino imperatore, et Rokazana cum suis sacerdotibus ac Joanne Valuar, domino Guillelmo Koska et Diuicio cum paucis aliis accesserunt. Peciit Rokazana, si forma obe- diencie in cedula nostra, remota illa clausula „et sanctorum patrum instituta,“ aut si manebit, addita illa clausula, "veraciter se in lege dei fundancium“ eramus contenti. Diximus, quod non, sed querebamus eam, prout tradideramus. Qui dixit: Tamen vos addidistis postea hoc, scilicet „sicut quilibet bonus sacerdos tenetur exhibere.“ Cui nos: Hoc addideramus ad maiorem expressionem, credentes vobis placere ; vnde si wltis, tollatur, et totum residuum, quod dedimus, maneat. Qui dixit: Non maneat "sanctorum patrum instituta.“ Et nos illi: Illa clausula est necessaria, nam Greci, Bosnenses, Arriani et qui- cunque, qui nomine Christiano gloriantur, bene promitterent obedire secundum legem dei, sed non secundum sanctorum patrum instituta. In hoc ergo nos omnes veri Christiani, filii ecclesie, distinguimur ab illis. Qui dixit: In lege dei includuntur sanctorum patrum instituta; ideo non videtur necesse hoc exprimere in promissione obediencie. Cui diximus: Si includitur, imo quia includitur, non oportet ponere „in lege dei veraciter se fundan- cium.“ Item ex quo includitur, cur difficultatis illam expresse profiteri? Vos autem expresse eam profiteri petimus propter duo, primum quia expresse debent maiores suam obedienciam profiteri, sicut suam fidem, si requirantur, plus quam inferiores; secundum quia obediencia secundum sanctorum patrum instituta nos tenet in vnitate militantis ecclesie. Ipse vero ad hoc non consenciit, dicens, quod nisi vellemus illam obedienciam, ut dice- bat, recipere, ipsi non darent aliam, et dixit: lam amplius de hoc vobis non loquimur; et sic surrexerunt et iuerunt ad quamdam cameram. Post Koska et Jo. Waluar venerunt ad dominum imperatorem, dicentes ei in Boemico, postea nobis in Latino, quod presbiteri sui non volunt acceptare formam obediencie, nisi prout dixerunt ; et nos dixi- mus eis, quod non acceptabimus aliam, quam tradidimus. Redeuntes igitur illi ad cameram cum presbiteris Boemorum vel Boemis, mora facta rursus venerunt ad Cesaream maiestatem, et protestati sunt de tribus: primo quod noluimus ponere „saluis eorum libertatibus et priuilegiis,“ 2° quod nolumus recipere illam cedulam de obediencia laycorum: "nos Boemi“ etc.; 3° quod nolumus recipere formam obediencie sacerdotum cum clausula "secundum legem dei“ sine illa "et sanctorum patrum instituta"; et si illa ponatur, cum illa „se in lege dei veraciter fundancium"; et sic, si pax non sequatur, protestantur, quod per eos non stat. Ad ista dominus auditor pro nobis respondit, reddens racionem de istis 1435.
604 Aegidii Carlerii, fienda, que eciam obedienciam includit; vnde non poteramus a forma obediencie prius data dominis laycis recedere. Tunc idem dominus de Noua domo iuit ad suos, et mox magister Procopius, quem ipse de Noua domo miserat quesitum, venit; cui diximus, quod erat missum pro eo ideo, quod interpretaretur, que nobis dicere volebat ipse dominus de Noua domo. Statim post dixit nobis, quod vellemus illam cedulam, quam nuper nobis exhibuerat etc., concedere. Qui illis dictis intrauit locum, in quo Boemi erant congregati. Nobis autem deliberantibus, si esset aliquis modus reperibilis super obediencia laycorum alius a traditis et cedula, que nullatenus placebat, rediit dominus Menardus cum magistro Procopio ut interprete. Qui dixit, quod si cedula illa poterat admitti per nos, bene; si vero non, videbatur bonum, quod materiam de obediencia laycorum intermitteremus ; interim tractarent ipsi laici cum domino imperatore de temporali dominio, et nos possemus trac- tare cum suis sacerdotibus de obediencia. Et ita recessit a nobis; et statim iuimus coram domino imperatore, et Rokazana cum suis sacerdotibus ac Joanne Valuar, domino Guillelmo Koska et Diuicio cum paucis aliis accesserunt. Peciit Rokazana, si forma obe- diencie in cedula nostra, remota illa clausula „et sanctorum patrum instituta,“ aut si manebit, addita illa clausula, "veraciter se in lege dei fundancium“ eramus contenti. Diximus, quod non, sed querebamus eam, prout tradideramus. Qui dixit: Tamen vos addidistis postea hoc, scilicet „sicut quilibet bonus sacerdos tenetur exhibere.“ Cui nos: Hoc addideramus ad maiorem expressionem, credentes vobis placere ; vnde si wltis, tollatur, et totum residuum, quod dedimus, maneat. Qui dixit: Non maneat "sanctorum patrum instituta.“ Et nos illi: Illa clausula est necessaria, nam Greci, Bosnenses, Arriani et qui- cunque, qui nomine Christiano gloriantur, bene promitterent obedire secundum legem dei, sed non secundum sanctorum patrum instituta. In hoc ergo nos omnes veri Christiani, filii ecclesie, distinguimur ab illis. Qui dixit: In lege dei includuntur sanctorum patrum instituta; ideo non videtur necesse hoc exprimere in promissione obediencie. Cui diximus: Si includitur, imo quia includitur, non oportet ponere „in lege dei veraciter se fundan- cium.“ Item ex quo includitur, cur difficultatis illam expresse profiteri? Vos autem expresse eam profiteri petimus propter duo, primum quia expresse debent maiores suam obedienciam profiteri, sicut suam fidem, si requirantur, plus quam inferiores; secundum quia obediencia secundum sanctorum patrum instituta nos tenet in vnitate militantis ecclesie. Ipse vero ad hoc non consenciit, dicens, quod nisi vellemus illam obedienciam, ut dice- bat, recipere, ipsi non darent aliam, et dixit: lam amplius de hoc vobis non loquimur; et sic surrexerunt et iuerunt ad quamdam cameram. Post Koska et Jo. Waluar venerunt ad dominum imperatorem, dicentes ei in Boemico, postea nobis in Latino, quod presbiteri sui non volunt acceptare formam obediencie, nisi prout dixerunt ; et nos dixi- mus eis, quod non acceptabimus aliam, quam tradidimus. Redeuntes igitur illi ad cameram cum presbiteris Boemorum vel Boemis, mora facta rursus venerunt ad Cesaream maiestatem, et protestati sunt de tribus: primo quod noluimus ponere „saluis eorum libertatibus et priuilegiis,“ 2° quod nolumus recipere illam cedulam de obediencia laycorum: "nos Boemi“ etc.; 3° quod nolumus recipere formam obediencie sacerdotum cum clausula "secundum legem dei“ sine illa "et sanctorum patrum instituta"; et si illa ponatur, cum illa „se in lege dei veraciter fundancium"; et sic, si pax non sequatur, protestantur, quod per eos non stat. Ad ista dominus auditor pro nobis respondit, reddens racionem de istis 1435.
Strana 605
Liber de Legationibus. 605 tribus, cur illa non faciebamus aut suscipiebamus. Et cum, inquit, ista sint râcionis, que dicimus, nee racionabiliter, ut petitis, debetis obtinere, per nos non stat, si pax non sequatur. Disposueramus autem, si rupturam vidissemus apertam, protestari contra illos in illis, per que rupissent tractatus; sed quia tunc non fuit opus de protestando, subti- cuimus. Sic recesserunt, dicentes, quod vellent super dictis nostris deliberare. Postea magna mora facta, redeuntes dicti Koska et Waluar dixerunt, quod cras darent respon- sum super obediencia sacerdotum; et sic recessimus a presencia imperiali. Die Martis, 19° eiusdem, de mane venimus ad presenciam imperatoris, et sacerdotes Boemorum cum quibusdam nobilibus et de ciuitatibus, specialiter de ciuitate Praga, erant ibi. Tunc de Rokazana, paucis ad nos et nos ad eum dictis, ait: In nomine domini, ut non appareat, quod vellent sacerdotes impedire bonum pacis, susci- piunt formam obediencie per nos datam; de quo imperialis maiestas et nos grati fuimus. Tunc pro apunctuando literas nostras, vnam ab eis pro vnitate, obediencia et pace, alte- ram a nobis pro tollendis censuris ecclesie et licencia, ut sacerdotes comunicent iuxta formam capitulorum compactatorum sub vtraque specie, cum essemus simul, fecerunt difficultatem de termino "admittimus“ in litera nostra, dicentes, quod non volebant illum poni, sed "facimus“ loco "admittimus"; et de hoc fuit longua altercacio. Tandem dictum est, quod de hoc posset esse bonus finis, si cetera essent complanata, et sic ad tempus illud est dimissum. Secundo voluerunt, quod poneretur in nostra eciam litera "tamquam filios sancte matris ecclesie, in fide perseuerantes;“ posueramus enim illud „tam- quam filios sancte matris ecclesie“, sed diximus, quod non poneremus "in fide perseue- rantes." Rogauerunt nos pluries, quod poneremus; diximus, quod non poneremus. Dixit inter cetera Rokazana, quod non petebant comunionem duplicis speciei ab ecclesia et sublacionem censurarum, quasi facerent conscienciam de hoc, quod eam practicabant, sed ad vitandum scandalum aliorum; idem Martinus Lupach de Crudim, de quo fuimus scanda- lizati. Recesserunt a nobis pro deliberando, et nos super hoc eciam contulimus, et vide- bamus duplex periculum: primum quia per hoc significassemus, eos non fuisse extra regulas fidei prius, quia perseuerancia dicit continuacionem; secundum quia reseruant sibi potestatem probandi, quod comunio etc. sit de precepto Christi, et sic, cum senciant ita, si diceremus eos in fide perseuerantes, videremur iam probare, quod senciunt. Vnde cum ad nos aliqui, scilicet dominus Arnestus et Baptista, rediissent et pro hoc loque- rentur, diximus, quod non faceremus hoc, et ostensa causa contenti fuerunt; sed dominus Arnestus, partem mediatoris agens, cum aliquibus posuit pro hoc: "tamquam bonos, katholicos, ecclesie orthodoxe filios.“ Volebat dicere, in fide permanentes, ali- quando existentes; sed nos numquam illam clausulam de in fide permanencia aut existencia acceptare voluimus, et sic illi ad primam clausulam de „admittimus" se conuertentes, instabant, ut eam deponeremus. Diximus, quod non faceremus, quia volumus seruare terminos compactatorum, ille autem terminus est ibi; illi vero non volebant recipere „admittimus.“ Sic sine apunctuamento recessimus ab inuicem, multis hinc inde altercacioni- bus precedentibus. Ipso die post prandium comparuimus coram domino imperatore. Iam Boemi aliqui cum sacerdotibus eorum erant in vna camera. Nobis igitur in presencia Cesaris constitutis, quidam nobiles vices mediatorum gerebant, scilicet dominus Arnestus et quidam comes, 19. Jul. 1435.
Liber de Legationibus. 605 tribus, cur illa non faciebamus aut suscipiebamus. Et cum, inquit, ista sint râcionis, que dicimus, nee racionabiliter, ut petitis, debetis obtinere, per nos non stat, si pax non sequatur. Disposueramus autem, si rupturam vidissemus apertam, protestari contra illos in illis, per que rupissent tractatus; sed quia tunc non fuit opus de protestando, subti- cuimus. Sic recesserunt, dicentes, quod vellent super dictis nostris deliberare. Postea magna mora facta, redeuntes dicti Koska et Waluar dixerunt, quod cras darent respon- sum super obediencia sacerdotum; et sic recessimus a presencia imperiali. Die Martis, 19° eiusdem, de mane venimus ad presenciam imperatoris, et sacerdotes Boemorum cum quibusdam nobilibus et de ciuitatibus, specialiter de ciuitate Praga, erant ibi. Tunc de Rokazana, paucis ad nos et nos ad eum dictis, ait: In nomine domini, ut non appareat, quod vellent sacerdotes impedire bonum pacis, susci- piunt formam obediencie per nos datam; de quo imperialis maiestas et nos grati fuimus. Tunc pro apunctuando literas nostras, vnam ab eis pro vnitate, obediencia et pace, alte- ram a nobis pro tollendis censuris ecclesie et licencia, ut sacerdotes comunicent iuxta formam capitulorum compactatorum sub vtraque specie, cum essemus simul, fecerunt difficultatem de termino "admittimus“ in litera nostra, dicentes, quod non volebant illum poni, sed "facimus“ loco "admittimus"; et de hoc fuit longua altercacio. Tandem dictum est, quod de hoc posset esse bonus finis, si cetera essent complanata, et sic ad tempus illud est dimissum. Secundo voluerunt, quod poneretur in nostra eciam litera "tamquam filios sancte matris ecclesie, in fide perseuerantes;“ posueramus enim illud „tam- quam filios sancte matris ecclesie“, sed diximus, quod non poneremus "in fide perseue- rantes." Rogauerunt nos pluries, quod poneremus; diximus, quod non poneremus. Dixit inter cetera Rokazana, quod non petebant comunionem duplicis speciei ab ecclesia et sublacionem censurarum, quasi facerent conscienciam de hoc, quod eam practicabant, sed ad vitandum scandalum aliorum; idem Martinus Lupach de Crudim, de quo fuimus scanda- lizati. Recesserunt a nobis pro deliberando, et nos super hoc eciam contulimus, et vide- bamus duplex periculum: primum quia per hoc significassemus, eos non fuisse extra regulas fidei prius, quia perseuerancia dicit continuacionem; secundum quia reseruant sibi potestatem probandi, quod comunio etc. sit de precepto Christi, et sic, cum senciant ita, si diceremus eos in fide perseuerantes, videremur iam probare, quod senciunt. Vnde cum ad nos aliqui, scilicet dominus Arnestus et Baptista, rediissent et pro hoc loque- rentur, diximus, quod non faceremus hoc, et ostensa causa contenti fuerunt; sed dominus Arnestus, partem mediatoris agens, cum aliquibus posuit pro hoc: "tamquam bonos, katholicos, ecclesie orthodoxe filios.“ Volebat dicere, in fide permanentes, ali- quando existentes; sed nos numquam illam clausulam de in fide permanencia aut existencia acceptare voluimus, et sic illi ad primam clausulam de „admittimus" se conuertentes, instabant, ut eam deponeremus. Diximus, quod non faceremus, quia volumus seruare terminos compactatorum, ille autem terminus est ibi; illi vero non volebant recipere „admittimus.“ Sic sine apunctuamento recessimus ab inuicem, multis hinc inde altercacioni- bus precedentibus. Ipso die post prandium comparuimus coram domino imperatore. Iam Boemi aliqui cum sacerdotibus eorum erant in vna camera. Nobis igitur in presencia Cesaris constitutis, quidam nobiles vices mediatorum gerebant, scilicet dominus Arnestus et quidam comes, 19. Jul. 1435.
Strana 606
606 Aegidii Carlerii, scilicet Matisco Hungarus, et Baptista. Narrauimus igitur, quomodo recesseramus ab eis de mane in istis duabus difficultatibus, scilicet de termino "admittimus“, quem voleba- mus poni et ipsi nolebant, et de illo complexo „in fide perseuerantes“, quem volebant poni et nos nolebamus. Tunc prefati domini iuerunt ad eos ad inducendum ipsos, ut nobis consentirent. Ipsi vero redeuntes dixerunt, quod nolebant habere illam clausulam "admit- timus,“ et si vellemus illam dimittere et loco eius ponere "recipimus et acceptamus," ipsi eciam consentirent, quod non ponatur illud complexum „in fide perseuerantes, per- manentes aut existentes,“ sed sicut in cedula erat eis datum, scilicet "tamquam catholicos ecclesie orthodoxe filios.“ Tunc assistentes domino imperatori dixerunt, quod illud pote- ramus facere; nam sic de istis duobus esset concordatum. Volentes autem imperialem maiestatem honorare, diximus, quod id, quod diceret circa hoc, teneremus scientes, quod non diceret, nisi bene et ad nostram intencionem. Tunc dicti domini mediatores dixerunt istis sacerdotibus, quod super illo termino "admittimus" bene fieret, dum de reliquis esset concordia. Redeuntes vero illi domini mediatores retulerunt, que fecerant, et quod adhuc erant aliqua complananda; vnde videbatur melius, quod essemus simul, quam quod essent intermedii, dicta vnius partis ad aliam ferentes; quod et probauimus, propterea iuimus ad eos. Et cum ibi essemus simul coram eadem mensa, temptauit de Rokazana, si vellemus dimittere illum terminum „admittimus,“ dicens, quod volebant contenti esse super dimissione illius connexi „in fide perseuerantes, permanentes aut existentes" ; cui diximus, quod sicut dominus imperator circa hoc vellet, ita faceremus. Postea ipse magister Johannes de Rokazana mouit duas nouas difficultates, 1° quod in litera nostra eis danda poneretur illa clausula; quod illa comunio esset vtilis et salubris facta concessione, 2° quia domini seculares casu, quo non vellent promittere obedienciam, archiepiscopus Pragensis dum erit, promitteret pro eis, et quod de hoc essemus contenti. Ipsi vero se a nobis retraxerunt, nobis locum deliberandi dimittentes. Quo autem ad 2" punctum, statim fuimus concordes de differendo responsionem, sicut nuper ita disposuimus, donec dominus imperator habuisset verbum cum eis de suo temporali etc. Quantum ad 1 " putabamus, quod diceret, ut nos in litera nostra confiteremur, illam esse vtilem et salubrem, postquam esset per sacrum concilium libertata; ad quod statim diximus, quod hoe non faceremus; sed dicebat, quod poneretur in litera nostra, quod post libertacionem concilium diceret, quod esset vtilis et salubris. Ad quod eciam deliberati respondimus eis, quod non faceremus, nec prescribe- remus, sicut nec debebamus, nostris superioribus legem. Tunc peciit Rokazana, quod id, quod de hoc habebatur in compactatis, poneretur. Vnus nostrum dixit, quod in com- pactatis non habetur, quod post concessionem per sacrum concilium fiendam erit vtilis. Vnus eorum dixit, quod imo in responsionibus sequentibus declaraciones. Dixit noster: Ille responsiones non sunt de compactatis, sed tantum capitula et declaraciones eorum ; nam ille responsiones fuerunt date post manuum stipulacionem, et in vna earum solum vnus loquitur, scilicet dominus auditor. Peciit de Rokazana, ut saltim, sicut ponitur in responsione huiusmodi, ita poneretur in litera nostra. Diximus, quod placebat, et aptaremus modum eam in forma ponendi. Diximus ad 2"2 per eum propositum de obe- diencia laycorum, quod supersedere adhuc de hoc volebamus. Dixit Rokazana tandem, quod nil amplius volebat interrogare. Tunc sunt lecte litere due, scilicet nostra et sua in mundo posite, et placuerunt nobis et illis, et sic recessimus concordes in omnibus preter 1435.
606 Aegidii Carlerii, scilicet Matisco Hungarus, et Baptista. Narrauimus igitur, quomodo recesseramus ab eis de mane in istis duabus difficultatibus, scilicet de termino "admittimus“, quem voleba- mus poni et ipsi nolebant, et de illo complexo „in fide perseuerantes“, quem volebant poni et nos nolebamus. Tunc prefati domini iuerunt ad eos ad inducendum ipsos, ut nobis consentirent. Ipsi vero redeuntes dixerunt, quod nolebant habere illam clausulam "admit- timus,“ et si vellemus illam dimittere et loco eius ponere "recipimus et acceptamus," ipsi eciam consentirent, quod non ponatur illud complexum „in fide perseuerantes, per- manentes aut existentes,“ sed sicut in cedula erat eis datum, scilicet "tamquam catholicos ecclesie orthodoxe filios.“ Tunc assistentes domino imperatori dixerunt, quod illud pote- ramus facere; nam sic de istis duobus esset concordatum. Volentes autem imperialem maiestatem honorare, diximus, quod id, quod diceret circa hoc, teneremus scientes, quod non diceret, nisi bene et ad nostram intencionem. Tunc dicti domini mediatores dixerunt istis sacerdotibus, quod super illo termino "admittimus" bene fieret, dum de reliquis esset concordia. Redeuntes vero illi domini mediatores retulerunt, que fecerant, et quod adhuc erant aliqua complananda; vnde videbatur melius, quod essemus simul, quam quod essent intermedii, dicta vnius partis ad aliam ferentes; quod et probauimus, propterea iuimus ad eos. Et cum ibi essemus simul coram eadem mensa, temptauit de Rokazana, si vellemus dimittere illum terminum „admittimus,“ dicens, quod volebant contenti esse super dimissione illius connexi „in fide perseuerantes, permanentes aut existentes" ; cui diximus, quod sicut dominus imperator circa hoc vellet, ita faceremus. Postea ipse magister Johannes de Rokazana mouit duas nouas difficultates, 1° quod in litera nostra eis danda poneretur illa clausula; quod illa comunio esset vtilis et salubris facta concessione, 2° quia domini seculares casu, quo non vellent promittere obedienciam, archiepiscopus Pragensis dum erit, promitteret pro eis, et quod de hoc essemus contenti. Ipsi vero se a nobis retraxerunt, nobis locum deliberandi dimittentes. Quo autem ad 2" punctum, statim fuimus concordes de differendo responsionem, sicut nuper ita disposuimus, donec dominus imperator habuisset verbum cum eis de suo temporali etc. Quantum ad 1 " putabamus, quod diceret, ut nos in litera nostra confiteremur, illam esse vtilem et salubrem, postquam esset per sacrum concilium libertata; ad quod statim diximus, quod hoe non faceremus; sed dicebat, quod poneretur in litera nostra, quod post libertacionem concilium diceret, quod esset vtilis et salubris. Ad quod eciam deliberati respondimus eis, quod non faceremus, nec prescribe- remus, sicut nec debebamus, nostris superioribus legem. Tunc peciit Rokazana, quod id, quod de hoc habebatur in compactatis, poneretur. Vnus nostrum dixit, quod in com- pactatis non habetur, quod post concessionem per sacrum concilium fiendam erit vtilis. Vnus eorum dixit, quod imo in responsionibus sequentibus declaraciones. Dixit noster: Ille responsiones non sunt de compactatis, sed tantum capitula et declaraciones eorum ; nam ille responsiones fuerunt date post manuum stipulacionem, et in vna earum solum vnus loquitur, scilicet dominus auditor. Peciit de Rokazana, ut saltim, sicut ponitur in responsione huiusmodi, ita poneretur in litera nostra. Diximus, quod placebat, et aptaremus modum eam in forma ponendi. Diximus ad 2"2 per eum propositum de obe- diencia laycorum, quod supersedere adhuc de hoc volebamus. Dixit Rokazana tandem, quod nil amplius volebat interrogare. Tunc sunt lecte litere due, scilicet nostra et sua in mundo posite, et placuerunt nobis et illis, et sic recessimus concordes in omnibus preter 1435.
Strana 607
Liber de Legationibus. 607 de obediencia laycorum et de illo termino "admittimus.“ Venimus ad dominum imperato- rem. Baptista dixit, nos esse concordes in omnibus excepto illo termino „admittimus“ et de obediencia laycorum. De primo diximus, quod ponebamus in disposicione imperiali dimissionem illius termini aut remanenciam. Qui dixit, quod amoueretur, et loco eius diceretur „recipimus et acceptamus,“ et placuit nobis, et sic in omnibus fuimus concor- des, excepto de obediencia laycorum. Dixit Baptista: Vos estis in litteris vestris concordes ? Respondimus: sumus ; sed de Rokazana dixit, quod domini Boemi sunt de literis concor- des; tamen fuit protestatus duo : 1 " quod si venirent aliqui de extra ad regnum Boemie et marchionatum, et vellent communicare sub vtraque specie, poterunt nostri sacerdotes sub vtraque specie eis ministrare; 2 quod non obstantibus istis comunicabunt suos paruulos sub vtraque specie. Nos autem auditis istis, admirati fuimus, et ad inuicem pau- lulum locuti, diximus domino imperatori coram omnibus, quod de primo nunquam fuimus simul locuti, nos scilicet et ipsi, vnde in hoc non concordamus; de 2° dicimus, quod est contra compactata, nam in illis dicitur, quod persone in annis discrecionis constitute, si deuote pecierint etc., vnde in isto nullatenus consentimus et miramur, quia dum puta- mus pacem seminare, ingerit materiam discordie. Primum eciam contra capitula concor- data esse videtur, dico ego, qui scribo, quia solum loquuntur de Boemis et Morauis. Dixerunt assistentes domino imperatori, quod in cedulis concordamus; et sic a presencia ipsius ipsi Boemi primo recesserunt, et paulo post nos ipsi recessimus. Restat de obe- diencia laycorum et de sigillacione compactatorum et literarum agere. Die Jouis, 21° eiusdem, vocati accessimus ad imperialem maiestatem post meri- diem; que ostendit nobis vnam cedulam ei per nobiles et militares datam, continentem certa puncta, pote, quod illi possent de cetero assedere iudiciis ut barones; item quod interessent consiliis ut barones ; item de possessionibus ecclesiarum et aliorum aliquid dicebatur. Petiuit dominus imperator, ut consuleremus ei, quid esset responsurus. Delibera- uimus et diximus, quod bonum erat expectare cedulas baronum et comunitatum vel cedulam; tunc visis omnibus peticionibus, melius posset dari consilium et responderi. Videbatur eciam nobis, quod diceremus ei, quatinus daret operam, ut facta fidei, vni- tatis, obediencie et pacis sigillarentur et omnino perficerentur ; postea ageretur de istis materiis. Hoc ideo dicebamus, ne quasi videremur in negociis istis forisare cum illis pro bonis temporalibus, rursus ut non veniret ruptura super bonis temporalibus ecclesie; sed si ventura esset, fieret super obediencia laycorum. Verumtamen ista tunc non diximus domino imperatori, eo quod barones, nobiles, clientes et sacerdotes intrauerunt ad presenciam ipsius, quibus paulo ante dederamus cedulam super duabus literis, vna sua, altera nostra, in quibus omnino concordamus preter in puncto de obediencia secularium. Ipsi autem per organum de Rokazana dixerunt, quod habebant literas istas, et erant, sicut fuit concordatum, et placent eis preter punctum de obediencia laycorum, quod adhuc est in suspenso; de quo fuimus grati. Veneris, 22° eiusdem, vocati de mane, iuimus ad dominum imperatorem. 22. Jul. Ostendit nobis cedulam comunem baronum, nobilium, clientum, ciuitatis Prage et aliarum, cuius tenorem videre poteris in alio sexterno. Petiuit, quid esset eis responsurus, attento, quod fere totam concernit ecclesiam. Et quia petiuit iuxta consilium baronum, hoc suo cancellario indicancium, breue responsum et in scriptis, dedimus ei illud, prout in alio 21. Jul. 1435.
Liber de Legationibus. 607 de obediencia laycorum et de illo termino "admittimus.“ Venimus ad dominum imperato- rem. Baptista dixit, nos esse concordes in omnibus excepto illo termino „admittimus“ et de obediencia laycorum. De primo diximus, quod ponebamus in disposicione imperiali dimissionem illius termini aut remanenciam. Qui dixit, quod amoueretur, et loco eius diceretur „recipimus et acceptamus,“ et placuit nobis, et sic in omnibus fuimus concor- des, excepto de obediencia laycorum. Dixit Baptista: Vos estis in litteris vestris concordes ? Respondimus: sumus ; sed de Rokazana dixit, quod domini Boemi sunt de literis concor- des; tamen fuit protestatus duo : 1 " quod si venirent aliqui de extra ad regnum Boemie et marchionatum, et vellent communicare sub vtraque specie, poterunt nostri sacerdotes sub vtraque specie eis ministrare; 2 quod non obstantibus istis comunicabunt suos paruulos sub vtraque specie. Nos autem auditis istis, admirati fuimus, et ad inuicem pau- lulum locuti, diximus domino imperatori coram omnibus, quod de primo nunquam fuimus simul locuti, nos scilicet et ipsi, vnde in hoc non concordamus; de 2° dicimus, quod est contra compactata, nam in illis dicitur, quod persone in annis discrecionis constitute, si deuote pecierint etc., vnde in isto nullatenus consentimus et miramur, quia dum puta- mus pacem seminare, ingerit materiam discordie. Primum eciam contra capitula concor- data esse videtur, dico ego, qui scribo, quia solum loquuntur de Boemis et Morauis. Dixerunt assistentes domino imperatori, quod in cedulis concordamus; et sic a presencia ipsius ipsi Boemi primo recesserunt, et paulo post nos ipsi recessimus. Restat de obe- diencia laycorum et de sigillacione compactatorum et literarum agere. Die Jouis, 21° eiusdem, vocati accessimus ad imperialem maiestatem post meri- diem; que ostendit nobis vnam cedulam ei per nobiles et militares datam, continentem certa puncta, pote, quod illi possent de cetero assedere iudiciis ut barones; item quod interessent consiliis ut barones ; item de possessionibus ecclesiarum et aliorum aliquid dicebatur. Petiuit dominus imperator, ut consuleremus ei, quid esset responsurus. Delibera- uimus et diximus, quod bonum erat expectare cedulas baronum et comunitatum vel cedulam; tunc visis omnibus peticionibus, melius posset dari consilium et responderi. Videbatur eciam nobis, quod diceremus ei, quatinus daret operam, ut facta fidei, vni- tatis, obediencie et pacis sigillarentur et omnino perficerentur ; postea ageretur de istis materiis. Hoc ideo dicebamus, ne quasi videremur in negociis istis forisare cum illis pro bonis temporalibus, rursus ut non veniret ruptura super bonis temporalibus ecclesie; sed si ventura esset, fieret super obediencia laycorum. Verumtamen ista tunc non diximus domino imperatori, eo quod barones, nobiles, clientes et sacerdotes intrauerunt ad presenciam ipsius, quibus paulo ante dederamus cedulam super duabus literis, vna sua, altera nostra, in quibus omnino concordamus preter in puncto de obediencia secularium. Ipsi autem per organum de Rokazana dixerunt, quod habebant literas istas, et erant, sicut fuit concordatum, et placent eis preter punctum de obediencia laycorum, quod adhuc est in suspenso; de quo fuimus grati. Veneris, 22° eiusdem, vocati de mane, iuimus ad dominum imperatorem. 22. Jul. Ostendit nobis cedulam comunem baronum, nobilium, clientum, ciuitatis Prage et aliarum, cuius tenorem videre poteris in alio sexterno. Petiuit, quid esset eis responsurus, attento, quod fere totam concernit ecclesiam. Et quia petiuit iuxta consilium baronum, hoc suo cancellario indicancium, breue responsum et in scriptis, dedimus ei illud, prout in alio 21. Jul. 1435.
Strana 608
23. Jul. 24. Jul. 608 sexterno apparet. Verum quia plura ei viue vocis oraculo diximus, que pro sua et fidelium nobilium suorum ei assistencium valent aduersus blasphemias illius cedule, petiuit, vt ea redigeremus in scriptis, et ei traderemus ; et ita deliberauimus facere. Ipso die post prandium facta est litera huiusmodi, ad blasphemias de quibus supra responsiua, quam presentauimus domino imperatori. Qui dixit, quod eis pro- responsione traderet translacionem in Boemicum prius factam. Hoc non intendebamus, sed quod tantum sibi pro sua consolacione et baronum fidelium aliorumque ei assistencium maneret; cumque cancellarius eam legeret, iudicauit eam non esse dandam Boemis, sed vnam aliam esse fiendam; et hoc placuit nobis. Vnde ipse quamdam composuit, postea illis Boemis tradendam, quam tamen non vidimus. Sabbati, 23° eiusdem, vocati post prandium iuimus ad dominum imperatorem. Qui dixit nobis, quod Boemi petebant sibi, quod comunicaret sub vtraque specie, quamdiu esset in regno Boemie, et omnes capellani sui comunicarent alios illo modo, dum esset tempus etc. Subiunxit, quod noluit eis dare responsum, nisi per consilium nostrum; ideo hoc nobis significat, ut simus parati responsum formare, seu pro eo respondere illis, quando petent responsum. Hoc audito tristati sumus, videntes, quod illi homines in presencia nostra moliuntur infringere compactata, priusquam sint demandata execu- cioni, et non in personis vilibus, sed in maxima inter seculares; et quam spem de illis concipere possumus in futurum et in absencia nostra etc. Dixit insuper nobis, quod pote- ramus abire, et mandaret pro nobis, dum esset tempus; et sic recessimus. In domo deliberauimus cum fiducia eis ostendere, quod talia non debent petere etc., prout infra lacius patebit. Dominica, 24° eiusdem, post prandium vocati iuimus ad dominum imperatorem. Qui dixit nobis, quod Boemi volebant compactata et literas super vnitate et obediencia eciam et pace referre ad congregacionem in Praga indicendam. Tunc dominus auditor narrauit labores, quos sacrum concilium et nos sustinuimus in prosecucione huius vnitatis per quatuor ambasiatas, duas ad Pragam, tercia ad Ratisponam, quarta huc ; et quod sic recedere ab inuicem erit valde inhonestum, neque dabit alicui bonam spem vnionis. Multa circa hoc dixit. Dixit maiestas imperialis, quod vocarentur. Venerunt aliqui ex illis, dominus Ptasco, Waluar, Benecius, Goska, de Rokazana et aliqui presbiteri. Dixerunt, quod in compactatis volunt stare domini Boemi, et in forma vnitatis et obediencie sumus nos presbiteri concordes etc. Dixit dominus auditor: Nos querimus, quod compactata sigil- lentur et execucioni demandentur modo et forma, quibus iam sumus concordes. Volumus eciam scire, in qua potestate hec facietis; a principio enim tractatuum hoc cupiebamus scire, et cum de hoc imperiali maiestati loqueremur, pro sua voluntate supersedimus. Iam autem, ut omnia fiant debito modo, parati sumus ostendere nostram potestatem, et vos vestram ostendite. Ipsi se retrahentes iuerunt ad suos. Tandem post longuam deliberacio- nem venerunt aliqui ad dominum imperatorem et nos, et dominus Guillelmus Koska, vel Waluar, dixit, quod cras super isto darent nobis responsum; et sic ab inuicem recessimus. Die Lune de mane, 25° eiusdem, iuimus ad dominum imperatorem; qui dixit quasi eadem, que die precedenti. Retraximus nos ad partem, et deliberauimus, quod cum isti haberent potestatem plenam demandandi execucioni concordata, et pro absentibus, qui recesserant, eciam haberent potestatem, peteremus et instaremus, ut sigillarent Aegidii Carlerii, 1435. 25. Jul.
23. Jul. 24. Jul. 608 sexterno apparet. Verum quia plura ei viue vocis oraculo diximus, que pro sua et fidelium nobilium suorum ei assistencium valent aduersus blasphemias illius cedule, petiuit, vt ea redigeremus in scriptis, et ei traderemus ; et ita deliberauimus facere. Ipso die post prandium facta est litera huiusmodi, ad blasphemias de quibus supra responsiua, quam presentauimus domino imperatori. Qui dixit, quod eis pro- responsione traderet translacionem in Boemicum prius factam. Hoc non intendebamus, sed quod tantum sibi pro sua consolacione et baronum fidelium aliorumque ei assistencium maneret; cumque cancellarius eam legeret, iudicauit eam non esse dandam Boemis, sed vnam aliam esse fiendam; et hoc placuit nobis. Vnde ipse quamdam composuit, postea illis Boemis tradendam, quam tamen non vidimus. Sabbati, 23° eiusdem, vocati post prandium iuimus ad dominum imperatorem. Qui dixit nobis, quod Boemi petebant sibi, quod comunicaret sub vtraque specie, quamdiu esset in regno Boemie, et omnes capellani sui comunicarent alios illo modo, dum esset tempus etc. Subiunxit, quod noluit eis dare responsum, nisi per consilium nostrum; ideo hoc nobis significat, ut simus parati responsum formare, seu pro eo respondere illis, quando petent responsum. Hoc audito tristati sumus, videntes, quod illi homines in presencia nostra moliuntur infringere compactata, priusquam sint demandata execu- cioni, et non in personis vilibus, sed in maxima inter seculares; et quam spem de illis concipere possumus in futurum et in absencia nostra etc. Dixit insuper nobis, quod pote- ramus abire, et mandaret pro nobis, dum esset tempus; et sic recessimus. In domo deliberauimus cum fiducia eis ostendere, quod talia non debent petere etc., prout infra lacius patebit. Dominica, 24° eiusdem, post prandium vocati iuimus ad dominum imperatorem. Qui dixit nobis, quod Boemi volebant compactata et literas super vnitate et obediencia eciam et pace referre ad congregacionem in Praga indicendam. Tunc dominus auditor narrauit labores, quos sacrum concilium et nos sustinuimus in prosecucione huius vnitatis per quatuor ambasiatas, duas ad Pragam, tercia ad Ratisponam, quarta huc ; et quod sic recedere ab inuicem erit valde inhonestum, neque dabit alicui bonam spem vnionis. Multa circa hoc dixit. Dixit maiestas imperialis, quod vocarentur. Venerunt aliqui ex illis, dominus Ptasco, Waluar, Benecius, Goska, de Rokazana et aliqui presbiteri. Dixerunt, quod in compactatis volunt stare domini Boemi, et in forma vnitatis et obediencie sumus nos presbiteri concordes etc. Dixit dominus auditor: Nos querimus, quod compactata sigil- lentur et execucioni demandentur modo et forma, quibus iam sumus concordes. Volumus eciam scire, in qua potestate hec facietis; a principio enim tractatuum hoc cupiebamus scire, et cum de hoc imperiali maiestati loqueremur, pro sua voluntate supersedimus. Iam autem, ut omnia fiant debito modo, parati sumus ostendere nostram potestatem, et vos vestram ostendite. Ipsi se retrahentes iuerunt ad suos. Tandem post longuam deliberacio- nem venerunt aliqui ad dominum imperatorem et nos, et dominus Guillelmus Koska, vel Waluar, dixit, quod cras super isto darent nobis responsum; et sic ab inuicem recessimus. Die Lune de mane, 25° eiusdem, iuimus ad dominum imperatorem; qui dixit quasi eadem, que die precedenti. Retraximus nos ad partem, et deliberauimus, quod cum isti haberent potestatem plenam demandandi execucioni concordata, et pro absentibus, qui recesserant, eciam haberent potestatem, peteremus et instaremus, ut sigillarent Aegidii Carlerii, 1435. 25. Jul.
Strana 609
Liber de Legationibus. 609 compactata et literas concordatas, faciendo vnitatem et obedienciam etc.; si hoc non vellent, saltem quod sigillarentur compactata a nobis et ab eis etc. Post aliquantum tem- pus venerunt Boemi, et dederunt nobis responsum sub hoc effectu: quod cum Boemi non habeant caput spirituale nec temporale a quibusdam annis, vagantur hinc inde per diuer- sas voluntates. Propterea ad eos in pace continendo oportet cum magna cautela se habere ad eos; vnde concluserunt, quod in compactatis stare volunt, sed pro execucione ea, que hic auisata sunt, referantur ad congregacionem celebrandam in breui Prage, et isti domini barones et alii, qui hie sunt, volunt promittere, quod dabunt omnem operam sine fraude et dolo, quod ista in forma, in qua hec auisata sunt, ad mundum redacta tran- sibunt per illam congregacionem et execucioni demandabuntur; et circa hoc satis ample locuti sunt. Nos autem ad partem secedentes, deliberauimus stare in priori deliberacione et petere hic sigillacionem, et non vltra rem istam differri; et ita coram imperiali maiestate diximus colorate et cum extensione sermonis, prout die precedenti dictum fuerat domino imperatori. Cumque Boemi inter se colloquerentur, nec adhuc aliquid responderent, ex voluntate domini imperatoris domini dux Austrie et cancellarius imperatoris traxerunt nos ad partem, dicentes, quod aliud responsum non haberemus a Boemis, quodque vellemus illud acceptare sub modo et forma dictis meliori modo, quo posset auisari, et vellent tantum facere, quod dominus imperator maneret hic, supponentes eciam idem de nobis, quodque indiceretur congregacio in Praga et prefigeretur dies et tempus responsionis nobis et sibi pro facto regni dande. Et ita conclusimus, et sic coram imperiali maiestate fuimus concordes, et post prandium auisarentur forme, secundum quas, nil mutato, fieret conclusio et bonus finis; isti autem barones et nobiles volunt sub sigillis suis promittere dare operam in illa congregacione ad illum finem ; et sic recessimus. Ipsi iidem domini, dux et cancellarius, isto vel alio die dixerunt, quod possumus con- sentire Boemis in hoc, quod sacrum concilium ratificabit omnia per nos cum Boemis con- cordata; nam eciam dominus imperator, dum erit in possessione regni Boemie, omnia que hic fient, presertim obedienciam hic per nuncios fiendam, ut rex ratificabit. Ipso die venerunt Ptasco, Waluar, Rokazana, Koska cum aliis tribus, qui vna nobiscum auisauerunt, in qua forma hec, que predicta sunt, sunt agenda. Concepi- mus certum modum, prout in formis super hoc apparet, de quibus in quodam sexterno. Verum quod quia sepius ipse de Rokazana dixit, quod vellemus factum domini imperatoris transire cum nostro, deliberauimus ei dicere, et ita fecimus, quod optamus expedicionem facti ipsius, et quod illa est multum accomoda pro execucione nostre legacionis; sed nolu- mus scribere in literis nostris de illa, nec nostrum negocium cum illo misceri. Die Martis, 26° eiusdem, comparuimus de mane coram imperiali maiestate et 26. Jul. Boemi. Qui dixerunt per organum de Rokazana, quod duo difficultatem faciebant : primum, quod dicebatur in formulis per nos heri datis, quod sigillarentur sigillis regni et aliquot baronum, pote quatuor, aliquot ciuitatum, eciam quatuor, et quatuor nobilium pro et nomine aliorum. Hoc facere non poterant, nam pro aliis promittere non volunt, sed solo verbo petebant, ut eis crederemus; item quia regnum non sie consueuit sigillare. Aliam causam eciam post multa hinc inde locuta tangebant, quia nolunt fidem sub sigillo profiteri aut confiteri. Ad primum dictum est eis per nos, quod res tanti ponderis literis egeat sigillis roboratis, nec solo verbo contenti esse debemus ; nam a nobis wltis 1435. Scriptores I. 77
Liber de Legationibus. 609 compactata et literas concordatas, faciendo vnitatem et obedienciam etc.; si hoc non vellent, saltem quod sigillarentur compactata a nobis et ab eis etc. Post aliquantum tem- pus venerunt Boemi, et dederunt nobis responsum sub hoc effectu: quod cum Boemi non habeant caput spirituale nec temporale a quibusdam annis, vagantur hinc inde per diuer- sas voluntates. Propterea ad eos in pace continendo oportet cum magna cautela se habere ad eos; vnde concluserunt, quod in compactatis stare volunt, sed pro execucione ea, que hic auisata sunt, referantur ad congregacionem celebrandam in breui Prage, et isti domini barones et alii, qui hie sunt, volunt promittere, quod dabunt omnem operam sine fraude et dolo, quod ista in forma, in qua hec auisata sunt, ad mundum redacta tran- sibunt per illam congregacionem et execucioni demandabuntur; et circa hoc satis ample locuti sunt. Nos autem ad partem secedentes, deliberauimus stare in priori deliberacione et petere hic sigillacionem, et non vltra rem istam differri; et ita coram imperiali maiestate diximus colorate et cum extensione sermonis, prout die precedenti dictum fuerat domino imperatori. Cumque Boemi inter se colloquerentur, nec adhuc aliquid responderent, ex voluntate domini imperatoris domini dux Austrie et cancellarius imperatoris traxerunt nos ad partem, dicentes, quod aliud responsum non haberemus a Boemis, quodque vellemus illud acceptare sub modo et forma dictis meliori modo, quo posset auisari, et vellent tantum facere, quod dominus imperator maneret hic, supponentes eciam idem de nobis, quodque indiceretur congregacio in Praga et prefigeretur dies et tempus responsionis nobis et sibi pro facto regni dande. Et ita conclusimus, et sic coram imperiali maiestate fuimus concordes, et post prandium auisarentur forme, secundum quas, nil mutato, fieret conclusio et bonus finis; isti autem barones et nobiles volunt sub sigillis suis promittere dare operam in illa congregacione ad illum finem ; et sic recessimus. Ipsi iidem domini, dux et cancellarius, isto vel alio die dixerunt, quod possumus con- sentire Boemis in hoc, quod sacrum concilium ratificabit omnia per nos cum Boemis con- cordata; nam eciam dominus imperator, dum erit in possessione regni Boemie, omnia que hic fient, presertim obedienciam hic per nuncios fiendam, ut rex ratificabit. Ipso die venerunt Ptasco, Waluar, Rokazana, Koska cum aliis tribus, qui vna nobiscum auisauerunt, in qua forma hec, que predicta sunt, sunt agenda. Concepi- mus certum modum, prout in formis super hoc apparet, de quibus in quodam sexterno. Verum quod quia sepius ipse de Rokazana dixit, quod vellemus factum domini imperatoris transire cum nostro, deliberauimus ei dicere, et ita fecimus, quod optamus expedicionem facti ipsius, et quod illa est multum accomoda pro execucione nostre legacionis; sed nolu- mus scribere in literis nostris de illa, nec nostrum negocium cum illo misceri. Die Martis, 26° eiusdem, comparuimus de mane coram imperiali maiestate et 26. Jul. Boemi. Qui dixerunt per organum de Rokazana, quod duo difficultatem faciebant : primum, quod dicebatur in formulis per nos heri datis, quod sigillarentur sigillis regni et aliquot baronum, pote quatuor, aliquot ciuitatum, eciam quatuor, et quatuor nobilium pro et nomine aliorum. Hoc facere non poterant, nam pro aliis promittere non volunt, sed solo verbo petebant, ut eis crederemus; item quia regnum non sie consueuit sigillare. Aliam causam eciam post multa hinc inde locuta tangebant, quia nolunt fidem sub sigillo profiteri aut confiteri. Ad primum dictum est eis per nos, quod res tanti ponderis literis egeat sigillis roboratis, nec solo verbo contenti esse debemus ; nam a nobis wltis 1435. Scriptores I. 77
Strana 610
610 Aegidii Carlerii, habere literas sigillatas, et ita e contra nos a vobis petimus ; petimus autem sigillum regni literis vestris appendi in approbacionem, sigilla autem aliorum in testimonium ; et sic per hoc non respondent aut promittunt sigillantes pro aliis. Dominus autem imperator post multa per nos et eos dicta ait: Fiat secundum morem, seruatum tempore patris mei. Fuit autem ita factum nomine regni, quod ipse et omnes barones, omnes ciuitates, omnes nobiles sigillauerunt. Quantum ad illud, quod fides sub sigillo non debet profiteri, diximus, quod sic interdum, et fuerunt data exempla. Consequenter verterunt se ad punctum de obediencia, dicentes, quod layci nolunt promittere obedienciam. Replicauimus eis, quod heri et altera certa die, cum loqueremur de istis, non fecerunt aliquam mencionem de hoc. Dixerunt, quod alias hoc nobis exceperunt, diximusque, ut ferebant, quod in illa ex- cepcione contentabamur. Respondimus, quod numquam fuimus de hoc contenti, sed bene distulimus ad tempus ex consilio quorumdam nobilium; sed eis significauimus, quod obe- dienciam petimus ab eis, id est laycis. Dixerunt: Petatis a sacerdotibus nostris. Diximus : Non pepigimus cum sacerdotibus vestris, sed cum congregacione regni, ideo a vobis volumus habere obedienciam. Multum super illo altercati sumus hinc inde, sed de mane nil aliud obtinere potuimus. Ipso die post prandium comparuimus coram domino imperatore et Boemi. Domi- nus Joannes Waluar cepit loqui, dicens: Vos petitis a nobis laycis obedienciam; tamen nos nil pepigimus vobiscum, sed soli sacerdotes. Diximus per organum domini auditoris, paucis per dominum imperatorem de alia materia locutis, quod sacerdotes sui fecerunt stipulacionem manuum, sed non pro se, sed pro tota congregacione regni etc., et eius nomine ac de eius mandato expresso; et ita ipsi sunt obligati per promissionem. Adiecimus: Sumus contenti, quod eo modo, quo fuit facta promissio et compactacio, fiat execucio, et quod, cum in generali congregacione vnitas facta fuerit et pax placuerit, per sacer- dotes fiat execucio; et quia ad obedienciam statim venerunt, diximus, quod fiat obe- diencia pro laycis per sacerdotes. Hoc audito barones et laici satis fuerunt gauisi, et recesserunt ad deliberandum. Tandem venientes eorum aliqui dixerunt, quod erant contenti, quod illi facerent pro eis obedienciam; sed quia diximus, quod oportebat eos habere mandatum, item quod sigillarent compactata, et nos sigillaremus et literam suam et nos nostram, cepit oriri difficultas de illo mandato. Fecerunt cedulam, quod illi promitterent obedienciam pro se, spiritualibus et secularibus regni Boemie; fecimus contra hoc aliam, quod A. B. C. D. etc. promittant nomine baronum, ciuitatum et nobilium, et de eorum mandato, habentes ab eis sufficiens mandatum, obedienciam canonicam et reuerenciam debitam secundum legem dei et sanctorum patrum instituta. Ipsi hoc noluerunt, quod exprimerentur barones etc.: nam dicebant, quod illi haberent plenum mandatum, in quo ipsi nominarentur. Item dixerunt, quod ex quo habe- bant mandatum, non oportebat dicere "virtute huius mandati.“ Diximus, quod sic. quia possibile esset, quod quis haberet mandatum, et tamen non faceret actum virtute illius. Tandem deliberacione habita dixerunt, quod poneretur "virtute harum literarum." Nos diximus, quod poneretur „harum vigore,“ et ita concordauerunt nobiscum. Concor- dauimus eciam cum difficultate de forma obediencie faciende per sacerdotes, nuncios Boemorum in hac parte. Et est verum, quod de Rokazan fuit multum turbatus, nec visus est a nobis sic turbatus in toto tractatu, sicut tunc, quia non habebat, quod 1435.
610 Aegidii Carlerii, habere literas sigillatas, et ita e contra nos a vobis petimus ; petimus autem sigillum regni literis vestris appendi in approbacionem, sigilla autem aliorum in testimonium ; et sic per hoc non respondent aut promittunt sigillantes pro aliis. Dominus autem imperator post multa per nos et eos dicta ait: Fiat secundum morem, seruatum tempore patris mei. Fuit autem ita factum nomine regni, quod ipse et omnes barones, omnes ciuitates, omnes nobiles sigillauerunt. Quantum ad illud, quod fides sub sigillo non debet profiteri, diximus, quod sic interdum, et fuerunt data exempla. Consequenter verterunt se ad punctum de obediencia, dicentes, quod layci nolunt promittere obedienciam. Replicauimus eis, quod heri et altera certa die, cum loqueremur de istis, non fecerunt aliquam mencionem de hoc. Dixerunt, quod alias hoc nobis exceperunt, diximusque, ut ferebant, quod in illa ex- cepcione contentabamur. Respondimus, quod numquam fuimus de hoc contenti, sed bene distulimus ad tempus ex consilio quorumdam nobilium; sed eis significauimus, quod obe- dienciam petimus ab eis, id est laycis. Dixerunt: Petatis a sacerdotibus nostris. Diximus : Non pepigimus cum sacerdotibus vestris, sed cum congregacione regni, ideo a vobis volumus habere obedienciam. Multum super illo altercati sumus hinc inde, sed de mane nil aliud obtinere potuimus. Ipso die post prandium comparuimus coram domino imperatore et Boemi. Domi- nus Joannes Waluar cepit loqui, dicens: Vos petitis a nobis laycis obedienciam; tamen nos nil pepigimus vobiscum, sed soli sacerdotes. Diximus per organum domini auditoris, paucis per dominum imperatorem de alia materia locutis, quod sacerdotes sui fecerunt stipulacionem manuum, sed non pro se, sed pro tota congregacione regni etc., et eius nomine ac de eius mandato expresso; et ita ipsi sunt obligati per promissionem. Adiecimus: Sumus contenti, quod eo modo, quo fuit facta promissio et compactacio, fiat execucio, et quod, cum in generali congregacione vnitas facta fuerit et pax placuerit, per sacer- dotes fiat execucio; et quia ad obedienciam statim venerunt, diximus, quod fiat obe- diencia pro laycis per sacerdotes. Hoc audito barones et laici satis fuerunt gauisi, et recesserunt ad deliberandum. Tandem venientes eorum aliqui dixerunt, quod erant contenti, quod illi facerent pro eis obedienciam; sed quia diximus, quod oportebat eos habere mandatum, item quod sigillarent compactata, et nos sigillaremus et literam suam et nos nostram, cepit oriri difficultas de illo mandato. Fecerunt cedulam, quod illi promitterent obedienciam pro se, spiritualibus et secularibus regni Boemie; fecimus contra hoc aliam, quod A. B. C. D. etc. promittant nomine baronum, ciuitatum et nobilium, et de eorum mandato, habentes ab eis sufficiens mandatum, obedienciam canonicam et reuerenciam debitam secundum legem dei et sanctorum patrum instituta. Ipsi hoc noluerunt, quod exprimerentur barones etc.: nam dicebant, quod illi haberent plenum mandatum, in quo ipsi nominarentur. Item dixerunt, quod ex quo habe- bant mandatum, non oportebat dicere "virtute huius mandati.“ Diximus, quod sic. quia possibile esset, quod quis haberet mandatum, et tamen non faceret actum virtute illius. Tandem deliberacione habita dixerunt, quod poneretur "virtute harum literarum." Nos diximus, quod poneretur „harum vigore,“ et ita concordauerunt nobiscum. Concor- dauimus eciam cum difficultate de forma obediencie faciende per sacerdotes, nuncios Boemorum in hac parte. Et est verum, quod de Rokazan fuit multum turbatus, nec visus est a nobis sic turbatus in toto tractatu, sicut tunc, quia non habebat, quod 1435.
Strana 611
Liber de Legationibus. 611 sufficienter responderet, et videbatur omnino succumbere. Itaque recessimus ab inuicem, in crastinum venturi ad concordandum de omnibus, et vltra procedendum ad sigilla- cionem etc. Die Mercurii de mane, 27° eiusdem, accessimus ad imperialem presenciam et 27. Jul. Boemi, et mox simul conuenimus ad legendum omnia in minuta nostra et sua pertinencia ad hunc tractatum. De sigillacione compactatorum concordauerunt nobiscum; item de litera promissoria, quod facient suum posse de obtinendo in congregacione fienda Prage ista, que nobis debent dare Boemi etc. De litera vnitatis fiende per eos et nobis dande dixerunt, quod non oportet aliud sigillum, quam sigillum regni; et licet voluissemus habere sigilla baronum aliquorum et aliorum de statu nobilium et ciuium in testimonium, tamen in hoc eciam condescendimus eis, dum tamen appenderentur sigilla domini imperatoris et domini ducis in testimonium. Dixerunt Boemi, quod in litera vnitatis erat, quod promittunt obedienciam etc., debet poni "promittetur;“ et de hoc fuimus contenti. Post multos anfractus dixerunt, quod illa clausula de promissione obediencie debet tolli, quia dabunt mandatum speciale ad promittendum obedienciam, et cum ista litera vnitatis non dabitur prius, quam fiat obediencia, quare ponetur, inquiunt, clausula de obediencia futura, cum iam fuerit facta? Nos e contra diximus, quod debet remanere propter duo: 1° quia ista litera vnitatis debet continere omnia, que facturi sunt Boemi, et cum tria sint facturi, scilicet vnitatem, obedienciam et pacem, debet esse clausula de obediencia; 2° ipsi possent reuocare man- datum de prestanda obediencia, antequam esset execucioni demandatum, et ita nuncii et procuratores, facientes obedienciam, nil facerent ; tamen daremus eis literas nostras de expurgacione regni etc. Si illa clausula prestande obediencie maneat in litera principali eorum, semper erit nobis vinculum, quo astringentur ad eam prestandum. Fuit multum altercatum super hoc. Dominus imperator voluit scire causam difficultatis. Comparuimus, diximus ei tandem omnia presentibus Boemis, qui cum aliquo clamore dixerunt, quod numquam vellent facere fraudem talem, quod reuocarent etc. Tandem assensimus domino imperatori roganti, quod illa clausula amoueretur, ex quo haberemus mandatum a Boemis sub sigillo regni de prestanda obediencia ecclesie etc.; et eciam in hoc sue maiestati acquieuimus, licet aliqui ex nobis cum tristicia illud permiserunt. Consequenter ventum est ad formam mandati. De Rokazana dedit nobis vnam formam, vere informem. Diximus, quod ibi non erat forma. Dedimus nos vnam bene compositam, quam de mane, priusquam iremus ad dominum imperatorem, composueramus. Illa non placuit eis, primo quia dicebatur, quod non reuocarent illam commissionem. Dixerunt, quod non consueuerat sic dici de regno, nec vmquam reuocarent; nec debebamus de eis habere talem opinionem. Secundo in illo mandato erat forma obediencie prestande; hoc eis nullo modo placuit, quod insereretur. Toto illo mane cum eis altercati sumus, quod remaneret, et illi, quod non. Et sic non fuimus concordes et recessimus, post prandium reuersuri. Dominus cancellarius composuit vnam formam mandati, in qua non erat expresse inserta forma obediencie, sed cauebat, quod tales mittebantur ad promittendum debitam reuerenciam et obedienciam canonicam; quam misit nobis, si placeret. Eodem die post prandium conuenimus simul cum Boemis in domo domini impera- toris. Dominus cancellarius et dominus Arnestus presentauerunt Boemis illam formam 1435. 77.
Liber de Legationibus. 611 sufficienter responderet, et videbatur omnino succumbere. Itaque recessimus ab inuicem, in crastinum venturi ad concordandum de omnibus, et vltra procedendum ad sigilla- cionem etc. Die Mercurii de mane, 27° eiusdem, accessimus ad imperialem presenciam et 27. Jul. Boemi, et mox simul conuenimus ad legendum omnia in minuta nostra et sua pertinencia ad hunc tractatum. De sigillacione compactatorum concordauerunt nobiscum; item de litera promissoria, quod facient suum posse de obtinendo in congregacione fienda Prage ista, que nobis debent dare Boemi etc. De litera vnitatis fiende per eos et nobis dande dixerunt, quod non oportet aliud sigillum, quam sigillum regni; et licet voluissemus habere sigilla baronum aliquorum et aliorum de statu nobilium et ciuium in testimonium, tamen in hoc eciam condescendimus eis, dum tamen appenderentur sigilla domini imperatoris et domini ducis in testimonium. Dixerunt Boemi, quod in litera vnitatis erat, quod promittunt obedienciam etc., debet poni "promittetur;“ et de hoc fuimus contenti. Post multos anfractus dixerunt, quod illa clausula de promissione obediencie debet tolli, quia dabunt mandatum speciale ad promittendum obedienciam, et cum ista litera vnitatis non dabitur prius, quam fiat obediencia, quare ponetur, inquiunt, clausula de obediencia futura, cum iam fuerit facta? Nos e contra diximus, quod debet remanere propter duo: 1° quia ista litera vnitatis debet continere omnia, que facturi sunt Boemi, et cum tria sint facturi, scilicet vnitatem, obedienciam et pacem, debet esse clausula de obediencia; 2° ipsi possent reuocare man- datum de prestanda obediencia, antequam esset execucioni demandatum, et ita nuncii et procuratores, facientes obedienciam, nil facerent ; tamen daremus eis literas nostras de expurgacione regni etc. Si illa clausula prestande obediencie maneat in litera principali eorum, semper erit nobis vinculum, quo astringentur ad eam prestandum. Fuit multum altercatum super hoc. Dominus imperator voluit scire causam difficultatis. Comparuimus, diximus ei tandem omnia presentibus Boemis, qui cum aliquo clamore dixerunt, quod numquam vellent facere fraudem talem, quod reuocarent etc. Tandem assensimus domino imperatori roganti, quod illa clausula amoueretur, ex quo haberemus mandatum a Boemis sub sigillo regni de prestanda obediencia ecclesie etc.; et eciam in hoc sue maiestati acquieuimus, licet aliqui ex nobis cum tristicia illud permiserunt. Consequenter ventum est ad formam mandati. De Rokazana dedit nobis vnam formam, vere informem. Diximus, quod ibi non erat forma. Dedimus nos vnam bene compositam, quam de mane, priusquam iremus ad dominum imperatorem, composueramus. Illa non placuit eis, primo quia dicebatur, quod non reuocarent illam commissionem. Dixerunt, quod non consueuerat sic dici de regno, nec vmquam reuocarent; nec debebamus de eis habere talem opinionem. Secundo in illo mandato erat forma obediencie prestande; hoc eis nullo modo placuit, quod insereretur. Toto illo mane cum eis altercati sumus, quod remaneret, et illi, quod non. Et sic non fuimus concordes et recessimus, post prandium reuersuri. Dominus cancellarius composuit vnam formam mandati, in qua non erat expresse inserta forma obediencie, sed cauebat, quod tales mittebantur ad promittendum debitam reuerenciam et obedienciam canonicam; quam misit nobis, si placeret. Eodem die post prandium conuenimus simul cum Boemis in domo domini impera- toris. Dominus cancellarius et dominus Arnestus presentauerunt Boemis illam formam 1435. 77.
Strana 612
1435. 612 mandati, quam composuerat ipse dominus cancellarius, que in forma propria non, sed aliquibus mutatis placuit, que, quia non tollebant vim veri mandati, eciam placuit nobis. Et sic finaliter facti sumus illo sero concordes in omnibus post multas difficultates et alter- caciones mirabiles, et ordinatum, quod grossarentur omnia, ut sigillarentur. Que sigillanda sunt, sequuntur: ex parte Boemorum primo vna litera, per quam promittunt, quod laborabunt, quod omnia inter nos concordata, quantum eos concernit, sigillabuntur, primo compactata sub sigillo regni, item litera vnitatis et pacis pro causis fidei ac treugarum cum aliis pro causis temporalibus; item mandatum ad faciendum in manibus nostris ecclesie etc. pro omnibus de regno obedienciam. Ex parte nostra com- pactata sigillis nostris sigillabuntur, item litera de expurgacione regni et pronunciacione pacis; item dabimus eis copiam nostre potestatis sub sigillo autentico. Item procurabimus literam concilii de ratificacione omnium per nos hic actorum; item dabimus eis literas sub sigillis nostris promissorias huiusmodi litere ratificatorie, quam primum haberi poterit Aegidii Carlerii, commode. 29. Jul. Die Jouis, 28 eiusdem, de mane scripta sunt, que sunt sigillanda et iuxta premissa execucioni demandanda. Post prandium conuenimus ad sigillandum. Tunc autem fuit aliqua difficultas propter obmissionem aliquarum clausularum ex vicio scriptoris, que debuerunt ex nostro beneplacito emendari. Sed fuit altera in quarto articulo de obmissione illius ter- mini „iniuste;" ibi enim habetur sic, quod bona ecclesiastica non possunt ab aliis detineri, in originalibus habetur vsurpari. Boemi volebant, quod diceretur „iniuste;“ nos diximus, quod non debet poni, eo quod in compactatis nunquam fuit. De hoc fuit aliqua altercacio, sed non magna, et recessimus, putantes, quod in crastinum omnia deberent sigillari. Veneris, 29° eiusdem, venimus ad dominum imperatorem; qui dixit nobis, quod illam clausulam „iniuste“ possemus apponere, quia non erat importancie magne etc. Hoc audito retraximus nos ad partem. Venerunt plures de consilio suo, suadentes, ut illum terminum poneremus. Deliberauimus, quod non poteramus apponere, et quod ita impe- riali maiestati diceremus ; nam ad compactata addere non poteramus, sicut nec substra- here. Intelligebamus autem illum terminum „iniuste“ ab eis poni velle non sine magno misterio, ut sic possent bona ecclesiarum aliquo colore retineri; dicerent enim, quod iuste illa retinebant, forte patentes titulos seu literas imperiales de retencione bonorum ecclesie allegaturi, aut consuetudinem regionis, quod qui certo tempore possidet aliquam rem, post hoc iuste possidet, aut aliud sibi pro titulo conficturi. Illo tempore venit ad noticiam nostram quedam cedula concordata, ut tunc dicebatur, inter imperatorem et de Rokazana solum pro Boemis, tamen sciente hoc domino cancellario imperatoris et notario cancellarii predicti, que cauebat multa mala, inter alia, quod in locis, in quibus alias viguerat vsus comunionis vtriusque speciei, nullus comunicaret sub vna; item quod nobiles, comunitates et clerus eligerent archiepiscopum; preterea quod cause non trahantur extra regnum, demum quod beneficia regni solis regnicolis conferantur. Sciuimus autem postea veraciter, quod ita fuerat inter personas predictas tractatum; vnde supra modum turbati fuimus et admirati, et tepidiores ad tractatus cum Boemis, tantam videntes latentem maliciam. Istam responsionem diximus domino imperatori sine allegacione causarum nos mouencium; qui eam comunicauit Boemis. Illi vero diu deliberauerunt, et tandem ei dixerunt, quod non consentirent illam clausulam non apponi etc. Dominus imperator hoc nobis dixit. 28. Jul.
1435. 612 mandati, quam composuerat ipse dominus cancellarius, que in forma propria non, sed aliquibus mutatis placuit, que, quia non tollebant vim veri mandati, eciam placuit nobis. Et sic finaliter facti sumus illo sero concordes in omnibus post multas difficultates et alter- caciones mirabiles, et ordinatum, quod grossarentur omnia, ut sigillarentur. Que sigillanda sunt, sequuntur: ex parte Boemorum primo vna litera, per quam promittunt, quod laborabunt, quod omnia inter nos concordata, quantum eos concernit, sigillabuntur, primo compactata sub sigillo regni, item litera vnitatis et pacis pro causis fidei ac treugarum cum aliis pro causis temporalibus; item mandatum ad faciendum in manibus nostris ecclesie etc. pro omnibus de regno obedienciam. Ex parte nostra com- pactata sigillis nostris sigillabuntur, item litera de expurgacione regni et pronunciacione pacis; item dabimus eis copiam nostre potestatis sub sigillo autentico. Item procurabimus literam concilii de ratificacione omnium per nos hic actorum; item dabimus eis literas sub sigillis nostris promissorias huiusmodi litere ratificatorie, quam primum haberi poterit Aegidii Carlerii, commode. 29. Jul. Die Jouis, 28 eiusdem, de mane scripta sunt, que sunt sigillanda et iuxta premissa execucioni demandanda. Post prandium conuenimus ad sigillandum. Tunc autem fuit aliqua difficultas propter obmissionem aliquarum clausularum ex vicio scriptoris, que debuerunt ex nostro beneplacito emendari. Sed fuit altera in quarto articulo de obmissione illius ter- mini „iniuste;" ibi enim habetur sic, quod bona ecclesiastica non possunt ab aliis detineri, in originalibus habetur vsurpari. Boemi volebant, quod diceretur „iniuste;“ nos diximus, quod non debet poni, eo quod in compactatis nunquam fuit. De hoc fuit aliqua altercacio, sed non magna, et recessimus, putantes, quod in crastinum omnia deberent sigillari. Veneris, 29° eiusdem, venimus ad dominum imperatorem; qui dixit nobis, quod illam clausulam „iniuste“ possemus apponere, quia non erat importancie magne etc. Hoc audito retraximus nos ad partem. Venerunt plures de consilio suo, suadentes, ut illum terminum poneremus. Deliberauimus, quod non poteramus apponere, et quod ita impe- riali maiestati diceremus ; nam ad compactata addere non poteramus, sicut nec substra- here. Intelligebamus autem illum terminum „iniuste“ ab eis poni velle non sine magno misterio, ut sic possent bona ecclesiarum aliquo colore retineri; dicerent enim, quod iuste illa retinebant, forte patentes titulos seu literas imperiales de retencione bonorum ecclesie allegaturi, aut consuetudinem regionis, quod qui certo tempore possidet aliquam rem, post hoc iuste possidet, aut aliud sibi pro titulo conficturi. Illo tempore venit ad noticiam nostram quedam cedula concordata, ut tunc dicebatur, inter imperatorem et de Rokazana solum pro Boemis, tamen sciente hoc domino cancellario imperatoris et notario cancellarii predicti, que cauebat multa mala, inter alia, quod in locis, in quibus alias viguerat vsus comunionis vtriusque speciei, nullus comunicaret sub vna; item quod nobiles, comunitates et clerus eligerent archiepiscopum; preterea quod cause non trahantur extra regnum, demum quod beneficia regni solis regnicolis conferantur. Sciuimus autem postea veraciter, quod ita fuerat inter personas predictas tractatum; vnde supra modum turbati fuimus et admirati, et tepidiores ad tractatus cum Boemis, tantam videntes latentem maliciam. Istam responsionem diximus domino imperatori sine allegacione causarum nos mouencium; qui eam comunicauit Boemis. Illi vero diu deliberauerunt, et tandem ei dixerunt, quod non consentirent illam clausulam non apponi etc. Dominus imperator hoc nobis dixit. 28. Jul.
Strana 613
Liber de Legationibus. 613 Nos autem stetimus in nostra deliberacione, dictumque est nobis, quod nisi illum ter- minum poneremus, esset ruptura. Non obstantibus hiis conclusimus, quod non ponere- mus, quia non poteramus; nam sacrum concilium diffiniuerat, et nil vltra addere pote- ramus ; nam sic excederemus terminos nostri mandati, quod nullatenus facere debebamus, et si faceremus, nil ageremus. Visis eciam instruccionibus secunde legacionis ad Pragam, voluimus, ut loco termini "detineri“ poneretur terminus "vsurpari.“ Valde multa circa hoc reuoluimus animis nostris. Dedimus hanc responsionem domino imperatori, qui aperuit nobis hanc viam, scilicet fieret alia dieta, et interim sacrum concilium super apposicione illius termini „iniuste“ consuleretur per nos, et cetera auisata starent, ut sunt. Super que deliberauimus, et placuit nobis; sed non placuit Boemis, nam nolebant aliam dietam facere. Stetimus tamen in nostra deliberacione, et sic nil factum est, et timebant singuli de ruptura. 1435. Ipso die post prandium, habita inter nos deliberacione, conclusimus stare in deliberacione matutina. De sero venerunt ad nos ex parte domini imperatoris domini cancellarius, comes Matisco de Hungaria, Bronorius de Scala et Baptista, multis mediis suadentes, ut vellemus pro tanto bono, quod sperabatur ex pace prouenire, et euitacione tantorum malorum, que ex ruptura euenire timebantur, consentire in apposicione illius termini „iniuste,“ et quod barones Boemie promitterent nobis, quod omnia auisata con- cluderentur in congregacione Pragensi; quod nulla vltra difficultas fieret, quod eciam bona ecclesiarum restituerentur, et quod essent contra omnes, qui nollent conclusa hic confir- mare ; et de hoc nos rogabat affectuose dominus imperator. Nos, habita matura delibera- cione, respondimus per organum domini auditoris, quod hec non poteramus facere, et dolebamus multum de ruptura; sed omnia inter nos reuoluebamus ante oculos, que in tractatibus perceperamus in eis, et ea, que nuper didisceramus, per que apparebat, quod nullam Boemi habebant voluntatem vere vnitatis et obediencie ad ecclesiam sanctam, sed fulciendi suos errores et in scismate se perpetuandi etc. Illi replicauerunt pauca, et nos respondimus, et pro certo valde solemniter exposuit dominus auditor omnia, que deliberaueramus, per que movebamur ad sic respondendum; et sic tandem recesserunt rogantes, ut super sua peticione vellemus adhuc cogitare. Sabbati, 30° eiusdem, venit ad noticiam nostram, quod dominus imperator erat 30. Jul. turbatus contra nos, quod nolebamus consentire in apposicione illius termini „iniuste“ ad quartum articulum, et quod tam de sacro concilio quam de nobis multa dixit, que non decebant imperialem maiestatem etc. Die dominica, vltima ipsius Julii, post consecracionem electi Olomucensis in 31. Jul. episcopum, factam per dominum Constanciensem, iuimus ad dominum imperatorem ex suo mandato; de quo gauisi sumus, quia eciam deliberaueramus ipsum adire pro nostra iusti- ficacione erga eum et suos proceres ac nobiles. Ipse narrauit nobis, quomodo, cum omnia essent apunctuata inter nos et Boemos preter illum terminum „iniuste,“ et alias placuisset nobis, quod super hoc mitteretur ad sacrum concilium, quod tantum effecit apud illos, quod contentantur, ut mittatur, et omnia, in quibus sumus concordes, sic maneant; vnde ipse disposuit mittere apud ipsum sacrum concilium, ut super hoc prouideat, quatinus omnia auisata suum sorciantur effectum. Nos in deliberacione habuimus multas considera- ciones; tandem visum est nobis, quod non poteramus retrocedere ab auisatis et hiis, que
Liber de Legationibus. 613 Nos autem stetimus in nostra deliberacione, dictumque est nobis, quod nisi illum ter- minum poneremus, esset ruptura. Non obstantibus hiis conclusimus, quod non ponere- mus, quia non poteramus; nam sacrum concilium diffiniuerat, et nil vltra addere pote- ramus ; nam sic excederemus terminos nostri mandati, quod nullatenus facere debebamus, et si faceremus, nil ageremus. Visis eciam instruccionibus secunde legacionis ad Pragam, voluimus, ut loco termini "detineri“ poneretur terminus "vsurpari.“ Valde multa circa hoc reuoluimus animis nostris. Dedimus hanc responsionem domino imperatori, qui aperuit nobis hanc viam, scilicet fieret alia dieta, et interim sacrum concilium super apposicione illius termini „iniuste“ consuleretur per nos, et cetera auisata starent, ut sunt. Super que deliberauimus, et placuit nobis; sed non placuit Boemis, nam nolebant aliam dietam facere. Stetimus tamen in nostra deliberacione, et sic nil factum est, et timebant singuli de ruptura. 1435. Ipso die post prandium, habita inter nos deliberacione, conclusimus stare in deliberacione matutina. De sero venerunt ad nos ex parte domini imperatoris domini cancellarius, comes Matisco de Hungaria, Bronorius de Scala et Baptista, multis mediis suadentes, ut vellemus pro tanto bono, quod sperabatur ex pace prouenire, et euitacione tantorum malorum, que ex ruptura euenire timebantur, consentire in apposicione illius termini „iniuste,“ et quod barones Boemie promitterent nobis, quod omnia auisata con- cluderentur in congregacione Pragensi; quod nulla vltra difficultas fieret, quod eciam bona ecclesiarum restituerentur, et quod essent contra omnes, qui nollent conclusa hic confir- mare ; et de hoc nos rogabat affectuose dominus imperator. Nos, habita matura delibera- cione, respondimus per organum domini auditoris, quod hec non poteramus facere, et dolebamus multum de ruptura; sed omnia inter nos reuoluebamus ante oculos, que in tractatibus perceperamus in eis, et ea, que nuper didisceramus, per que apparebat, quod nullam Boemi habebant voluntatem vere vnitatis et obediencie ad ecclesiam sanctam, sed fulciendi suos errores et in scismate se perpetuandi etc. Illi replicauerunt pauca, et nos respondimus, et pro certo valde solemniter exposuit dominus auditor omnia, que deliberaueramus, per que movebamur ad sic respondendum; et sic tandem recesserunt rogantes, ut super sua peticione vellemus adhuc cogitare. Sabbati, 30° eiusdem, venit ad noticiam nostram, quod dominus imperator erat 30. Jul. turbatus contra nos, quod nolebamus consentire in apposicione illius termini „iniuste“ ad quartum articulum, et quod tam de sacro concilio quam de nobis multa dixit, que non decebant imperialem maiestatem etc. Die dominica, vltima ipsius Julii, post consecracionem electi Olomucensis in 31. Jul. episcopum, factam per dominum Constanciensem, iuimus ad dominum imperatorem ex suo mandato; de quo gauisi sumus, quia eciam deliberaueramus ipsum adire pro nostra iusti- ficacione erga eum et suos proceres ac nobiles. Ipse narrauit nobis, quomodo, cum omnia essent apunctuata inter nos et Boemos preter illum terminum „iniuste,“ et alias placuisset nobis, quod super hoc mitteretur ad sacrum concilium, quod tantum effecit apud illos, quod contentantur, ut mittatur, et omnia, in quibus sumus concordes, sic maneant; vnde ipse disposuit mittere apud ipsum sacrum concilium, ut super hoc prouideat, quatinus omnia auisata suum sorciantur effectum. Nos in deliberacione habuimus multas considera- ciones; tandem visum est nobis, quod non poteramus retrocedere ab auisatis et hiis, que
Strana 614
614 Aegidii Carlerii, 2. Aug. imperiali maiestati dixeramus, et inter cetera propter quandam cedulam inter imperatorem et quosdam Boemos, ut dicebatur, concordatam, super qua ut consuleremus patres concilii, occasionem dilacionis ex industria super apposicione huius termini „iniuste“ accepimus. Et sic diximus eidem, quod ita placebat nobis, ut mitteretur etc. et interim omnia auisata, in quibus fuimus concordes, manerent in suspenso, et sicut Boemi refer- rent ad suam congregacionem, ita et nos ad sacrum concilium; diximusque eis, ut tem- pore medio nil immutarent in regimine, maxime spirituali, quia hoc posset esse causa turbacionis tractatuum ; tamen debebat dici, quod si mutacionem in hoc facerent, scirent ex nunc esse tractatuum rupturam. Ipsi Boemi responderunt, quod nec facerent, nisi neccessitas immineret. Postea de practica missionis actum est et conclusum, quod aliqui ex nobis ibunt et facient relacionem, ac reddent racionem gestorum per legatos, et debent referre in fine Septembris ad congregacionem Pragensem, que fecerit super hoc sacrum concilium. Et sic in hoc finitus est iste tractatus ipsa die cum Boemis. Finis tractatus in dieta Brunensi inter legatos sacri Basiliensis concilii et Boemos in presencia imperialis maiestatis eciam cooperantis. Die Martis, 2° Augusti, vocati iuimus ad dominum imperatorem; qui dixit nobis, quod domini Boemi volebant hac die recedere, sed tenuit eos usque ad crastinum. Con- sequenter dixit nobis, quod wit dare responsum Polonorum ambasiatoribus in effectu tale, quod cum Witrigaldus dux magnus Lituanie sit cum manu potenti in suo ducatu, et Poloni ac Sigismundus, frater credo illius, velint illum inuadere, ipse non potest dimittere eum nec Pruteni, sed opportet, ut ei succurrat; si tamen volunt illi dare treugas vnius anni, bene placet ei, et tempore medio fiat vna dieta super pace, in qua legati sacri concilii sint mediatores vna cum Boemis. Nos hec audientes retraximus nos ad partem. Deliberauimus narrare in breui intencionem et labores sacri concilii ad procurandum pacem in uniuerso populo Christiano, tam in Francia, Alamania, Italia et Boemia, quam in Polonia et alibi; qualiter eciam misit ambasiatam suam alias ad Poloniam pro pace inter ipsos et Prutenos, sed quoniam hec sunt nobis noua, volumus amplius super istis loqui ad inuicem et plenius respondere; et hec in effectu dicta sunt domino imperatori. Et tandem, postquam dedisset responsum nunciis Polonorum, rursus nobis locutus est, quod mitteret nuncium Cracouiam antecedentem super treugis, postea ambasiatam super eis- dem; et si Poloni facerent treugas modo premisso, sperabat, quod sacrum concilium vellet interponere vices suas pro bono pacis. Cui deliberacione habita respondimus, quod ita vtique credebamus. Eodem die post prandium dominus episcopus Olomucensis, prepositus sancti Petri, officialis Olomucensis et dominus Wencislaus, canonicus Olomucensis et sancti Petri Brunensis, dixerunt per organum ipsius prepositi nobis congregatis in domo domini Constanciensis, quod viderant potestatem nobis datam a sacro concilio super reformacione, et quod erant parati obedire nobis et facere, que dictaremus. Ostenderunt paupertatem cleri dyocesis Olomucensis et specialiter ciuitatis Brune et specialissime ecclesie sancti Petri, quodque non possent ferre onera expensarum etc.; ideo rogabant, quod prouidere- tur, quod ista reformacio fieret sine ipsorum grauamine. Deliberati respondimus, eos de promptitudine obediencie tam domini episcopi, qui ante prepositum pro sua persona responderat, quam tocius cleri prout prepositus exposuerat, collaudando; nam faciebant 1435.
614 Aegidii Carlerii, 2. Aug. imperiali maiestati dixeramus, et inter cetera propter quandam cedulam inter imperatorem et quosdam Boemos, ut dicebatur, concordatam, super qua ut consuleremus patres concilii, occasionem dilacionis ex industria super apposicione huius termini „iniuste“ accepimus. Et sic diximus eidem, quod ita placebat nobis, ut mitteretur etc. et interim omnia auisata, in quibus fuimus concordes, manerent in suspenso, et sicut Boemi refer- rent ad suam congregacionem, ita et nos ad sacrum concilium; diximusque eis, ut tem- pore medio nil immutarent in regimine, maxime spirituali, quia hoc posset esse causa turbacionis tractatuum ; tamen debebat dici, quod si mutacionem in hoc facerent, scirent ex nunc esse tractatuum rupturam. Ipsi Boemi responderunt, quod nec facerent, nisi neccessitas immineret. Postea de practica missionis actum est et conclusum, quod aliqui ex nobis ibunt et facient relacionem, ac reddent racionem gestorum per legatos, et debent referre in fine Septembris ad congregacionem Pragensem, que fecerit super hoc sacrum concilium. Et sic in hoc finitus est iste tractatus ipsa die cum Boemis. Finis tractatus in dieta Brunensi inter legatos sacri Basiliensis concilii et Boemos in presencia imperialis maiestatis eciam cooperantis. Die Martis, 2° Augusti, vocati iuimus ad dominum imperatorem; qui dixit nobis, quod domini Boemi volebant hac die recedere, sed tenuit eos usque ad crastinum. Con- sequenter dixit nobis, quod wit dare responsum Polonorum ambasiatoribus in effectu tale, quod cum Witrigaldus dux magnus Lituanie sit cum manu potenti in suo ducatu, et Poloni ac Sigismundus, frater credo illius, velint illum inuadere, ipse non potest dimittere eum nec Pruteni, sed opportet, ut ei succurrat; si tamen volunt illi dare treugas vnius anni, bene placet ei, et tempore medio fiat vna dieta super pace, in qua legati sacri concilii sint mediatores vna cum Boemis. Nos hec audientes retraximus nos ad partem. Deliberauimus narrare in breui intencionem et labores sacri concilii ad procurandum pacem in uniuerso populo Christiano, tam in Francia, Alamania, Italia et Boemia, quam in Polonia et alibi; qualiter eciam misit ambasiatam suam alias ad Poloniam pro pace inter ipsos et Prutenos, sed quoniam hec sunt nobis noua, volumus amplius super istis loqui ad inuicem et plenius respondere; et hec in effectu dicta sunt domino imperatori. Et tandem, postquam dedisset responsum nunciis Polonorum, rursus nobis locutus est, quod mitteret nuncium Cracouiam antecedentem super treugis, postea ambasiatam super eis- dem; et si Poloni facerent treugas modo premisso, sperabat, quod sacrum concilium vellet interponere vices suas pro bono pacis. Cui deliberacione habita respondimus, quod ita vtique credebamus. Eodem die post prandium dominus episcopus Olomucensis, prepositus sancti Petri, officialis Olomucensis et dominus Wencislaus, canonicus Olomucensis et sancti Petri Brunensis, dixerunt per organum ipsius prepositi nobis congregatis in domo domini Constanciensis, quod viderant potestatem nobis datam a sacro concilio super reformacione, et quod erant parati obedire nobis et facere, que dictaremus. Ostenderunt paupertatem cleri dyocesis Olomucensis et specialiter ciuitatis Brune et specialissime ecclesie sancti Petri, quodque non possent ferre onera expensarum etc.; ideo rogabant, quod prouidere- tur, quod ista reformacio fieret sine ipsorum grauamine. Deliberati respondimus, eos de promptitudine obediencie tam domini episcopi, qui ante prepositum pro sua persona responderat, quam tocius cleri prout prepositus exposuerat, collaudando; nam faciebant 1435.
Strana 615
Liber de Legationibus. 615 suum debitum. Narrauimus eis multa reformanda in canonicis sancti Petri, in seruicio diuino illius ecclesie et in ornamentis. Ad que dixerunt, quod ut iubebimus, volunt facere. Diximus vlterius, quod si in propria visitaremus, nullo modo grauaremus eos expensis, quoniam hoc faceremus sumptibus nostris ; sed quia putamus, quod non possimus totum facere per nos, auisent modum, quomodo fieri possit sine grauamine cleri, et nos volu- mus ad hoc dare operam. Multa dicta fuerunt hinc inde, et ibi, quod dominus dux forte supportabit expensas visitatorum et reformatorum, quia hoc audiuimus dicere sine illa adieccione „forte,“ licet illam eis loquendo posuerimus. Die Mercurii, 3° eiusdem, de mane congregati conclusimus a maiori parte, distri- 3. Aug. buere mille nongentos quinquaginta florenos Renenses, sic quod dominus de Noua domo habeat ex dono sexcentos, dominus de Rosis totidem, dominus Ptasco u', dominus Also de Steinberg m' ; restant L non distributi illis. Eodem die post prandium fuimus ad dominum imperatorem. Diximus, quod deli- berauimus de personis mittendis ad sacrum concilium, et quia occupati fueramus in delibe- rando, usque tunc distuleramus super manifestacione personarum electarum accessisse ad suam serenitatem. Nominauimus ei illas, scilicet dominum auditorem, prepositum sancti Florini de Confluencia et decanum Cameracensem; de quibus visus est valde bene con- tentari et letus esse. Rogauit nos, ut usque ad feriam 6"" haberemus pacienciam, et tunc conferret nobiscum de agendis; quod annuimus sue maiestati, rogando, quod abbreuiare vellet suam ambasiatam, quia tempus breue est. Dixit, quod ita volebat, et placebat ei, quod sua ambasiata transiret nobiscum, et hoc placuit nobis. Ipso die dominus episcopus Olomucensis dixit nobis, quod ipse in propria volebat interesse cum reformatoribus nostris, specialiter in ciuitate Olomucensi et isto oppido Brunensi; in aliis locis deputaret hunc aut illum secundum locorum exigenciam, quod placuit nobis. Postea prepositus sancti Petri cepit dicere quantum ad factum reformacionis, quod gaudebant domini canonici, quod vellemus visitare ecclesiam illam; et quantum ad cultum diuinum dixit, quod ex quo cessauerat ille de Praga, non dicebatur excellencior esse in partibus istis, quam in ecclesia Olomucensi et ista. De frequentacione per canonicos, excusauit eos ; dixit, quod iuxta sua statuta non tenentur ad matutinum, ad horas paruas, scilicet primam etc. venire, ostendit eciam difficultatem huius, maxime de matutino, propter distanciam aliquorum domorum ab ecclesia, et quod circa mediam noctem dicuntur, et tunc esset difficile tempore niuium et pluuiarum, quodque eorum condicio esset grauior, quam religiosorum; item quod habere punctuatorem non posset bene fieri, quia ille esset odio- sus omnibus. Item de episcopo innocentum dixit, quod hanc consuetudinem amouere esset multum dampnificare magistrum scole, qui tunc temporis, cum ille episcopus innocentum cum sociis suis vadit per ciuitatem, habet magna dona, que videlicet aliquando 6, ali- quando 8 marchas, et bono tempore aliquando 12. Tot et tanta dixit, quod fuimus valde offensi. Vnde deliberacione modica habita, voluimus, ut dominus auditor responderet ad singula, ostendendo eidem suum defectum, et quod magis mirum erat hoc, quam defec- tus, qui videbantur; nam grauius est defendere suum peccatum, quam peccare. Qui, ut volebamus, ad omnia plene respondit. Voluimus videre statuta ecclesie, et vidimus. Die Veneris, 5° eiusdem, de mane venerunt ad nos nuncii Prutenorum, facien- 5. Aug. tes nobis longum sermonem in quatuor punctis comprehensum. Primo excusauerunt se, 1435.
Liber de Legationibus. 615 suum debitum. Narrauimus eis multa reformanda in canonicis sancti Petri, in seruicio diuino illius ecclesie et in ornamentis. Ad que dixerunt, quod ut iubebimus, volunt facere. Diximus vlterius, quod si in propria visitaremus, nullo modo grauaremus eos expensis, quoniam hoc faceremus sumptibus nostris ; sed quia putamus, quod non possimus totum facere per nos, auisent modum, quomodo fieri possit sine grauamine cleri, et nos volu- mus ad hoc dare operam. Multa dicta fuerunt hinc inde, et ibi, quod dominus dux forte supportabit expensas visitatorum et reformatorum, quia hoc audiuimus dicere sine illa adieccione „forte,“ licet illam eis loquendo posuerimus. Die Mercurii, 3° eiusdem, de mane congregati conclusimus a maiori parte, distri- 3. Aug. buere mille nongentos quinquaginta florenos Renenses, sic quod dominus de Noua domo habeat ex dono sexcentos, dominus de Rosis totidem, dominus Ptasco u', dominus Also de Steinberg m' ; restant L non distributi illis. Eodem die post prandium fuimus ad dominum imperatorem. Diximus, quod deli- berauimus de personis mittendis ad sacrum concilium, et quia occupati fueramus in delibe- rando, usque tunc distuleramus super manifestacione personarum electarum accessisse ad suam serenitatem. Nominauimus ei illas, scilicet dominum auditorem, prepositum sancti Florini de Confluencia et decanum Cameracensem; de quibus visus est valde bene con- tentari et letus esse. Rogauit nos, ut usque ad feriam 6"" haberemus pacienciam, et tunc conferret nobiscum de agendis; quod annuimus sue maiestati, rogando, quod abbreuiare vellet suam ambasiatam, quia tempus breue est. Dixit, quod ita volebat, et placebat ei, quod sua ambasiata transiret nobiscum, et hoc placuit nobis. Ipso die dominus episcopus Olomucensis dixit nobis, quod ipse in propria volebat interesse cum reformatoribus nostris, specialiter in ciuitate Olomucensi et isto oppido Brunensi; in aliis locis deputaret hunc aut illum secundum locorum exigenciam, quod placuit nobis. Postea prepositus sancti Petri cepit dicere quantum ad factum reformacionis, quod gaudebant domini canonici, quod vellemus visitare ecclesiam illam; et quantum ad cultum diuinum dixit, quod ex quo cessauerat ille de Praga, non dicebatur excellencior esse in partibus istis, quam in ecclesia Olomucensi et ista. De frequentacione per canonicos, excusauit eos ; dixit, quod iuxta sua statuta non tenentur ad matutinum, ad horas paruas, scilicet primam etc. venire, ostendit eciam difficultatem huius, maxime de matutino, propter distanciam aliquorum domorum ab ecclesia, et quod circa mediam noctem dicuntur, et tunc esset difficile tempore niuium et pluuiarum, quodque eorum condicio esset grauior, quam religiosorum; item quod habere punctuatorem non posset bene fieri, quia ille esset odio- sus omnibus. Item de episcopo innocentum dixit, quod hanc consuetudinem amouere esset multum dampnificare magistrum scole, qui tunc temporis, cum ille episcopus innocentum cum sociis suis vadit per ciuitatem, habet magna dona, que videlicet aliquando 6, ali- quando 8 marchas, et bono tempore aliquando 12. Tot et tanta dixit, quod fuimus valde offensi. Vnde deliberacione modica habita, voluimus, ut dominus auditor responderet ad singula, ostendendo eidem suum defectum, et quod magis mirum erat hoc, quam defec- tus, qui videbantur; nam grauius est defendere suum peccatum, quam peccare. Qui, ut volebamus, ad omnia plene respondit. Voluimus videre statuta ecclesie, et vidimus. Die Veneris, 5° eiusdem, de mane venerunt ad nos nuncii Prutenorum, facien- 5. Aug. tes nobis longum sermonem in quatuor punctis comprehensum. Primo excusauerunt se, 1435.
Strana 616
6. Aug. 616 quod non prius venerunt nos visitatum, videntes labores nostros cum Boemis tempore tractatuum ; secundo gracias egerunt nobis, quod sinceriter et cum veritate fidei catholice cum ipsis nos habuimus pro pace tocius populi Christiani. Tercio recommendauerunt ordinem suum in generali, dicentes, illum pro fidei defensione esse institutum et habere confinium cum infidelibus; propter quod benigne tractandus est, et rogant, si quid in sacro concilio vel alibi audiant, quod ipsum ordinem tangat, velint habere illum recomis- sum. Quarto in speciali, quod cum Polonis habuerunt contenciones sepe eo, quod aliqua pertinencia suo ordini voluerunt sibi applicare, quodque illi admiserunt Boemos, qui multa mala fecerunt in patria sua in tantum, quod nullus fidelis posset hoc videre, quin dolore premeretur, maxime propter blasphemias, quas in corpus Christi et ecclesias sacrilega manu exercuerunt. Item quod fuerunt inducti ad faciendum treugas cum illis, sed ille non fuerunt conseruate, quia inequaliter actum est cum eis, nec vmquam firmiter obseruabuntur, nisi equalitate servata, scilicet quod quidquid pertinet ad coronam Polonie, hoc illi maneat, et quidquid ordini Prutenorum, hoc sit eius; ceterum quod fuerunt per eos requisiti, quod vellent se substrahere ab obediencia Romane ecclesie et Romani imperii, et eis adherere, ad quod semper responderunt, quod cum hoc non possint facere salua consciencia, nullatenus facere volunt; et valde multa dixerunt nobis circa ista per prepo- situm sancti Florini, socium nostrum, interpretem. Quibus auditis, deliberacione inter nos habita, idem prepositus ad singula conuenienter respondit; et illi audito responso nostro valde contenti fuerunt, et post plurima hinc inde prolata recesserunt a nobis. Ipso die post meridiem in presencia domini episcopi Olomucensis et quorumdam aliorum substituimus reformatores in Austria et Morauia ad sufficientem numerum, de Austria bene 14, de Morauia 4°r, cum reseruata potestate alios eciam nominandi aut substituendi, si opus fuerit. Dominus Constanciensis episcopus in presencia nostra, aut partis nostrum, vidit conpota capituli sancti Petri, habuitque verbum cum tribus canoni- cis illius ecclesie de valore reddituum ipsius ecclesie, ut auisaretur modus, quod non totum distribueretur in obitibus et cottidianis missis defunctorum, sed aliqua porcio in horis canonicis, maxime diebus festiuis, et si crescerent redditus, eciam omnibus diebus. Sabbati, 6° eiusdem, iuimus ad dominum imperatorem; qui rogauit nos, ut daremus operam erga patres sacri concilii, quod iste tractatus noster cum Boemis non rumperetur ; nam ipsi suscipiunt eum in regem, si concilium sacrum concordabit cum eis. Dixit insuper, quod disposuit de mittendis, et sunt episcopus Segniensis in Sclauonia et dominus Nicolaus decretorum doctor, decanus Wratislauiensis. Postquam rediuimus, volebant quidam ex nobis, ut fieret sermo ad populum per magistrum Thomam ad con- firmandum eos in vera fide, nec mouerentur ex verbis propositis per presbyteros Boemo- rum. Auditis autem aliquibus per eum dictis et aliis, visum est melius pro nunc super- sedere. Aegidii Carlerii, 1435. Eodem die post prandium, conuocato clero Brunensi, exhortacionem fecimus per organum domini auditoris, cuius thema: „Debitores sumus non carni, ut secundum carnem viuamus; si enim secundum carnem vixeritis, moriemini: si autem spiritu facta carnis mortificaueritis, viuetis,“ Rom. 8°. Plura suasit de vita eterna, quibus mediis acquiritur, quibus eciam modis mors eterna incurritur; subiunxit de milicia Christiana, quo- modo in ea clerus est prepositus; quomodo, cum de publico viuat, tenetur inseruire deo
6. Aug. 616 quod non prius venerunt nos visitatum, videntes labores nostros cum Boemis tempore tractatuum ; secundo gracias egerunt nobis, quod sinceriter et cum veritate fidei catholice cum ipsis nos habuimus pro pace tocius populi Christiani. Tercio recommendauerunt ordinem suum in generali, dicentes, illum pro fidei defensione esse institutum et habere confinium cum infidelibus; propter quod benigne tractandus est, et rogant, si quid in sacro concilio vel alibi audiant, quod ipsum ordinem tangat, velint habere illum recomis- sum. Quarto in speciali, quod cum Polonis habuerunt contenciones sepe eo, quod aliqua pertinencia suo ordini voluerunt sibi applicare, quodque illi admiserunt Boemos, qui multa mala fecerunt in patria sua in tantum, quod nullus fidelis posset hoc videre, quin dolore premeretur, maxime propter blasphemias, quas in corpus Christi et ecclesias sacrilega manu exercuerunt. Item quod fuerunt inducti ad faciendum treugas cum illis, sed ille non fuerunt conseruate, quia inequaliter actum est cum eis, nec vmquam firmiter obseruabuntur, nisi equalitate servata, scilicet quod quidquid pertinet ad coronam Polonie, hoc illi maneat, et quidquid ordini Prutenorum, hoc sit eius; ceterum quod fuerunt per eos requisiti, quod vellent se substrahere ab obediencia Romane ecclesie et Romani imperii, et eis adherere, ad quod semper responderunt, quod cum hoc non possint facere salua consciencia, nullatenus facere volunt; et valde multa dixerunt nobis circa ista per prepo- situm sancti Florini, socium nostrum, interpretem. Quibus auditis, deliberacione inter nos habita, idem prepositus ad singula conuenienter respondit; et illi audito responso nostro valde contenti fuerunt, et post plurima hinc inde prolata recesserunt a nobis. Ipso die post meridiem in presencia domini episcopi Olomucensis et quorumdam aliorum substituimus reformatores in Austria et Morauia ad sufficientem numerum, de Austria bene 14, de Morauia 4°r, cum reseruata potestate alios eciam nominandi aut substituendi, si opus fuerit. Dominus Constanciensis episcopus in presencia nostra, aut partis nostrum, vidit conpota capituli sancti Petri, habuitque verbum cum tribus canoni- cis illius ecclesie de valore reddituum ipsius ecclesie, ut auisaretur modus, quod non totum distribueretur in obitibus et cottidianis missis defunctorum, sed aliqua porcio in horis canonicis, maxime diebus festiuis, et si crescerent redditus, eciam omnibus diebus. Sabbati, 6° eiusdem, iuimus ad dominum imperatorem; qui rogauit nos, ut daremus operam erga patres sacri concilii, quod iste tractatus noster cum Boemis non rumperetur ; nam ipsi suscipiunt eum in regem, si concilium sacrum concordabit cum eis. Dixit insuper, quod disposuit de mittendis, et sunt episcopus Segniensis in Sclauonia et dominus Nicolaus decretorum doctor, decanus Wratislauiensis. Postquam rediuimus, volebant quidam ex nobis, ut fieret sermo ad populum per magistrum Thomam ad con- firmandum eos in vera fide, nec mouerentur ex verbis propositis per presbyteros Boemo- rum. Auditis autem aliquibus per eum dictis et aliis, visum est melius pro nunc super- sedere. Aegidii Carlerii, 1435. Eodem die post prandium, conuocato clero Brunensi, exhortacionem fecimus per organum domini auditoris, cuius thema: „Debitores sumus non carni, ut secundum carnem viuamus; si enim secundum carnem vixeritis, moriemini: si autem spiritu facta carnis mortificaueritis, viuetis,“ Rom. 8°. Plura suasit de vita eterna, quibus mediis acquiritur, quibus eciam modis mors eterna incurritur; subiunxit de milicia Christiana, quo- modo in ea clerus est prepositus; quomodo, cum de publico viuat, tenetur inseruire deo
Strana 617
Liber de Legationibus. 617 pro omni populo, et animauit eum ad sectacionem virtutum et fugam viciorum manuduc- cionibus conuenientibus. Tandem descendit ad instruccionem eius de modo, secundum quem recedimus, et in hoc in generali ostendendo, quod quidquid facere potuimus salua fide et honore ecclesie fecimus. Tamen non est concessa Boemis communio duplicis speciei etc., sed ventum est ad aliquas difficultates, quas cum ceteris prolocutis referent quidam de hac legacione ad sacrum concilium; nec pro bonis ecclesie differetur iste tractatus, sed pro doctrina ecclesie, quam illi petebant immutari circa bona temporalia ecclesie, et nos hoc non possumus, sed volumus sacrum consulere concilium. Ideo si aliqui aliqua alia protu- lerint, siue de concessione comunionis, siue quod pro bonis temporalibus noluimus consen- tire sue peticioni, non debetis credere, sed de nobis, qui tot labores, tot pericula per- tulimus, confidere, quod si potuissemus facere, quod petebant, non distulissemus ad diem; et quod in istis informent populum. Tandem consulere cupientes animabus suis, dubitantes, ne plures ex sacerdotibus incurrerint excomunicacionem, celebrando coram Boemis non vnitis ecclesie, et exinde irregularitatem, si postea celebrauerint, non prius recepto beneficio absolucionis ab illa excomunicacione, dixit, quod disposueramus hic presentibus, qui hac causa essent irregulares, de beneficio absolucionis prouidere et cum eis dispensare super huiusmodi irregularitate, ac eos reabilitare, et ideo quod quilibet flecteret genua, et dicerent: Confiteor. Et sic fecerunt singuli, beneficiumque a domino episcopo Constanciensi absolucionis et dispensacionis receperunt. Dominica, 7° eiusdem, de mane iuimus ad dominum imperatorem, petentes, ut daret nobis literam, quod cum esset in regno Boemie, daret operam reducendi populum Boemicum ad obedienciam sancte matris ecclesie Romane et obseruanciam rituum ipsius, sicut promiserat suus cancellarius. Qui intuitus suum cancellarium, annuit signo, quod loqueretur. Tunc ille dixit, quod dominus dux Austrie et ipse, cum Boemi peterent a nobis, ut impetraremus a sacro concilio literas ratificacionis per nos gestorum, et nos e contra pete- remus ratificacionem suorum gestorum, dixerunt, quod de hoc non nimis anxiaremur, quia cum dominus imperator esset in pacifica possessione regni, et postmodum dixit, quod cum esset in possessione regni, nec attenderant ad illum terminum „pacifica“, ipse ut rex et pro et nomine regni obedienciam per Boemos hic factam ratificaret, et de illa promissione paratus erat dare literam dominus imperator; et ita dixit esse promissum velleque implere. Tunc nos illam literam huius promissionis petiuimus. Dominus cancellarius dixit, quod libenter daret illam ; nam ita placebat imperiali maiestati. Eodem die post meridiem copia illius cedule fuit nobis presentata per dominum auditorem, qui eam a cancellario susceperat. Visum est nobis, quod non per modum peticionis, sed per modum consultacionis diceretur domino imperatori aut cancellario, quod, ut patres sacri concilii essent magis inclinati ad exaudiendum peticiones domini imperato- ris, videbatur bonum eam magis impinguari debere quoad aliquos terminos. Die Lune, 83 eiusdem, domini auditor et decanus Turonensis iuerunt ad cancel- 8. Aug. larium super isto ; et prout nobis retulerunt, sunt additi aliqui termini. Tenor illius litere in quodam sexterno continetur. Die Martis, 9° eiusdem, fuimus de mane ad dominum imperatorem ad videndum 9. Aug. de modo expedicionis nostre, et qualiter sint dispositi sui ambasiatores ad recessum, et an debebimus eos expectare, cum videamus instare tempus et breue esse. Qui vocari fecit Scriptores I. 7. Aug. 1435. 78
Liber de Legationibus. 617 pro omni populo, et animauit eum ad sectacionem virtutum et fugam viciorum manuduc- cionibus conuenientibus. Tandem descendit ad instruccionem eius de modo, secundum quem recedimus, et in hoc in generali ostendendo, quod quidquid facere potuimus salua fide et honore ecclesie fecimus. Tamen non est concessa Boemis communio duplicis speciei etc., sed ventum est ad aliquas difficultates, quas cum ceteris prolocutis referent quidam de hac legacione ad sacrum concilium; nec pro bonis ecclesie differetur iste tractatus, sed pro doctrina ecclesie, quam illi petebant immutari circa bona temporalia ecclesie, et nos hoc non possumus, sed volumus sacrum consulere concilium. Ideo si aliqui aliqua alia protu- lerint, siue de concessione comunionis, siue quod pro bonis temporalibus noluimus consen- tire sue peticioni, non debetis credere, sed de nobis, qui tot labores, tot pericula per- tulimus, confidere, quod si potuissemus facere, quod petebant, non distulissemus ad diem; et quod in istis informent populum. Tandem consulere cupientes animabus suis, dubitantes, ne plures ex sacerdotibus incurrerint excomunicacionem, celebrando coram Boemis non vnitis ecclesie, et exinde irregularitatem, si postea celebrauerint, non prius recepto beneficio absolucionis ab illa excomunicacione, dixit, quod disposueramus hic presentibus, qui hac causa essent irregulares, de beneficio absolucionis prouidere et cum eis dispensare super huiusmodi irregularitate, ac eos reabilitare, et ideo quod quilibet flecteret genua, et dicerent: Confiteor. Et sic fecerunt singuli, beneficiumque a domino episcopo Constanciensi absolucionis et dispensacionis receperunt. Dominica, 7° eiusdem, de mane iuimus ad dominum imperatorem, petentes, ut daret nobis literam, quod cum esset in regno Boemie, daret operam reducendi populum Boemicum ad obedienciam sancte matris ecclesie Romane et obseruanciam rituum ipsius, sicut promiserat suus cancellarius. Qui intuitus suum cancellarium, annuit signo, quod loqueretur. Tunc ille dixit, quod dominus dux Austrie et ipse, cum Boemi peterent a nobis, ut impetraremus a sacro concilio literas ratificacionis per nos gestorum, et nos e contra pete- remus ratificacionem suorum gestorum, dixerunt, quod de hoc non nimis anxiaremur, quia cum dominus imperator esset in pacifica possessione regni, et postmodum dixit, quod cum esset in possessione regni, nec attenderant ad illum terminum „pacifica“, ipse ut rex et pro et nomine regni obedienciam per Boemos hic factam ratificaret, et de illa promissione paratus erat dare literam dominus imperator; et ita dixit esse promissum velleque implere. Tunc nos illam literam huius promissionis petiuimus. Dominus cancellarius dixit, quod libenter daret illam ; nam ita placebat imperiali maiestati. Eodem die post meridiem copia illius cedule fuit nobis presentata per dominum auditorem, qui eam a cancellario susceperat. Visum est nobis, quod non per modum peticionis, sed per modum consultacionis diceretur domino imperatori aut cancellario, quod, ut patres sacri concilii essent magis inclinati ad exaudiendum peticiones domini imperato- ris, videbatur bonum eam magis impinguari debere quoad aliquos terminos. Die Lune, 83 eiusdem, domini auditor et decanus Turonensis iuerunt ad cancel- 8. Aug. larium super isto ; et prout nobis retulerunt, sunt additi aliqui termini. Tenor illius litere in quodam sexterno continetur. Die Martis, 9° eiusdem, fuimus de mane ad dominum imperatorem ad videndum 9. Aug. de modo expedicionis nostre, et qualiter sint dispositi sui ambasiatores ad recessum, et an debebimus eos expectare, cum videamus instare tempus et breue esse. Qui vocari fecit Scriptores I. 7. Aug. 1435. 78
Strana 618
618 Aegidii Carlerii, 10. Aug. cancellarium; et colloquio secum habito, dixit cancellarius, quod sperat cito habere pecunias pro eis. Locutus est contra clerum Wratislauiensem ipse dominus imperator, quod cum censuales eorum nil habeant propter depauperacionem, vexant eos ad soluen- dumque cogunt, cum tamen ipse a pauperibus subditis nil exigat. Item locutus est de episcopis Alamanie, quod gerunt bella, et eos de hoc accusauit. Ipso die domini Ptasco et Also de Steinberg venerunt ad nos in domo domini Constanciensis, capientes licenciam a nobis, de duobus nos rogantes: primum, ut velimus dare operam, quod ille terminus „iniuste“ in decisione articuli de temporalitate ecclesie apponatur, et sperant indubie, quod erit bonus finis : 2" libenter ad instauracionem campi laborabunt, sed indigent auxilio sacri concilii, et pro hoc nos rogant. Ad ista prudenter respondit dominus auditor de bona voluntate eorum ad bonum huius rei, de reuerencia ad ecclesiam, de permanencia in fide eos collaudando, corripiendo eciam fraternaliter modo bono et suaui, quod nimis credebant aliquibus nolentibus pacem, et quod non satis fuerant familiares nobis in tractatibus etc. De apposicione termini etc. ait, quod medietas legacionis vadit ad sacrum concilium, quodque ista res est in manibus sacri concilii; de subsidio, quod euntes ad ipsum sacrum concilium ista referrent ei, et pro bono illorum laborabunt; si res habeat finem optatum, bene sperant de omni bono. Et multa alia hinc inde dicta fuere, inter alia duo a prefatis dominis: primum, quod nullo modo velimus eos relinquere; 2u quod comunitates Boemie valde contristate sunt, quod ista vice non fuit facta vnio cum sacro concilio, quam optabant magis quam cum imperatore. Ad que respondit idem dominus auditor, ad primum, quod dominus episcopus cum duobus aliis remanent; ad secundum, quod per suos sacerdotes et quosdam alios ex ipsis steterat, cui ceteri fidem credulam nimis adhibent. Die Mercurii, 10° eiusdem, dominus decanus Turonensis et ego („Egidius, deca- nus Cameracensis“ suprascriptum), ut priuate persone iuimus ad dominum cancellarium domini imperatoris, sisitaturi, quid erat de illa cedula mala, que nuper ad noticiam nostram venerat, per quos erat composita, et si erat sigillata sigillo imperatoris, et multa circa hoc, ut ego Egidius, qui eram venturus ad sacrum concilium, possem de veritate informare patres. Qui dixit nobis, quod illa cedula non fuit composita per familiares impe- ratoris, nec per se aut suos, quod stilus satis ostendit, qui est theologicus magis quam notariorum. Item subiunxit, quod illa non est sigillata, et de hoc nos certificauit; nam sigillata esse non potuisset sine suo scitu. Item quod domino imperatori Boemi porrexe- rant illam cedulam; est verum, quod promisit laborare apud sacrum concilium, ut con- tenta in illa concedantur, et hoc fecit ad eorum begniuolenciam plus habendam ; sed ad magis quam ad laborandum, ut ista concedantur, non est obligatus. Hiis auditis, cre- dentes esse vera, fuimus utcumque consolati, et dixi me hoc, vbi expediret, relaturum. Die Jouis, 11° eiusdem, recessimus omnes legati de Bruna, tendentes ad Wiennam etc. 1435. 11. Aug.
618 Aegidii Carlerii, 10. Aug. cancellarium; et colloquio secum habito, dixit cancellarius, quod sperat cito habere pecunias pro eis. Locutus est contra clerum Wratislauiensem ipse dominus imperator, quod cum censuales eorum nil habeant propter depauperacionem, vexant eos ad soluen- dumque cogunt, cum tamen ipse a pauperibus subditis nil exigat. Item locutus est de episcopis Alamanie, quod gerunt bella, et eos de hoc accusauit. Ipso die domini Ptasco et Also de Steinberg venerunt ad nos in domo domini Constanciensis, capientes licenciam a nobis, de duobus nos rogantes: primum, ut velimus dare operam, quod ille terminus „iniuste“ in decisione articuli de temporalitate ecclesie apponatur, et sperant indubie, quod erit bonus finis : 2" libenter ad instauracionem campi laborabunt, sed indigent auxilio sacri concilii, et pro hoc nos rogant. Ad ista prudenter respondit dominus auditor de bona voluntate eorum ad bonum huius rei, de reuerencia ad ecclesiam, de permanencia in fide eos collaudando, corripiendo eciam fraternaliter modo bono et suaui, quod nimis credebant aliquibus nolentibus pacem, et quod non satis fuerant familiares nobis in tractatibus etc. De apposicione termini etc. ait, quod medietas legacionis vadit ad sacrum concilium, quodque ista res est in manibus sacri concilii; de subsidio, quod euntes ad ipsum sacrum concilium ista referrent ei, et pro bono illorum laborabunt; si res habeat finem optatum, bene sperant de omni bono. Et multa alia hinc inde dicta fuere, inter alia duo a prefatis dominis: primum, quod nullo modo velimus eos relinquere; 2u quod comunitates Boemie valde contristate sunt, quod ista vice non fuit facta vnio cum sacro concilio, quam optabant magis quam cum imperatore. Ad que respondit idem dominus auditor, ad primum, quod dominus episcopus cum duobus aliis remanent; ad secundum, quod per suos sacerdotes et quosdam alios ex ipsis steterat, cui ceteri fidem credulam nimis adhibent. Die Mercurii, 10° eiusdem, dominus decanus Turonensis et ego („Egidius, deca- nus Cameracensis“ suprascriptum), ut priuate persone iuimus ad dominum cancellarium domini imperatoris, sisitaturi, quid erat de illa cedula mala, que nuper ad noticiam nostram venerat, per quos erat composita, et si erat sigillata sigillo imperatoris, et multa circa hoc, ut ego Egidius, qui eram venturus ad sacrum concilium, possem de veritate informare patres. Qui dixit nobis, quod illa cedula non fuit composita per familiares impe- ratoris, nec per se aut suos, quod stilus satis ostendit, qui est theologicus magis quam notariorum. Item subiunxit, quod illa non est sigillata, et de hoc nos certificauit; nam sigillata esse non potuisset sine suo scitu. Item quod domino imperatori Boemi porrexe- rant illam cedulam; est verum, quod promisit laborare apud sacrum concilium, ut con- tenta in illa concedantur, et hoc fecit ad eorum begniuolenciam plus habendam ; sed ad magis quam ad laborandum, ut ista concedantur, non est obligatus. Hiis auditis, cre- dentes esse vera, fuimus utcumque consolati, et dixi me hoc, vbi expediret, relaturum. Die Jouis, 11° eiusdem, recessimus omnes legati de Bruna, tendentes ad Wiennam etc. 1435. 11. Aug.
Strana 619
Liber de Legationibus. 619 Instrucciones pro oratoribus sacri concilii, ituris ad serenissimum dominum imperatorem in dieta tenenda cum Boemis in Bruna. 205. (1435.) „In nomine domini nostri Jhesu Christi et gloriose virginis Marie, quanto celerius poteritis ite recta via ad serenissimum dominum imperatorem, vbicumque sit. Cui imprimis referatis gracias nomine sacri concilii pro diligencia, quam adhibet circa prosecucionem huius sancti negocii, et quod, ut primum sue maiestatis litere de mittendis ambasiatoribus sacro concilio exhibite sunt, mox decreuit, vos ad hanc lega- cionem destinare, qui cicius venissetis, nisi tunc aliqui vestrum fuissent absentes. Dicetis, quantum videbitur expedire, de affectu et zelo huius sacri concilii ad hoc sanctum opus. Exhortabimini, prout nostis, ad continuandum diligenter rem istam, et ipsam cum dei adiutorio optato fine concludendam, persuadentes, quod cum nunc negocia ista in bono statu constituta sint, exacta adhibeatur sollicitudo in prosecucione illorum. Concludetis, vobis iniunctum fore ex parte sacri concilii, quod non solum ad vnitatem ecclesiasticam in regno introducendam, sed eciam ad omnia, que honorem et statum sue maiestatis concernunt, omni studio intendatis. Sollicitabitis diligenter, si forte nulla adhuc statuta sit dieta cum Boemis tenenda, ut statuatur in loco, ubi visum fuerit magis accomodum, ad quam ordinetur, ut Boemi veniant cum pleno mandato. Visitabitis Wienne illustrem principem, dominum ducem Albertum Austrie et con- silium suum, exhortando, ut sicut hactenus super omnes viriliter et diligenter in hoc negocio se habuerunt, sic velint, prout indubitanter omnes sperant, continuare vsque ad finem. Et si dieta statuenda sit in loco, ad quem possit tute accedere, dignetur interesse vna cum serenissimo domino imperatore, aut mittere notabilem ambasiatam. Item petite consilium et auxilium in hiis rebus dirigendis tam apud dominum imperatorem, quam alibi; offeretis sacrum concilium ad omnia sibi grata et beneplacita, explicantes, quantum sua excellencia grata et accepta est sacro concilio. Visitabitis eciam vniuersitatem Wiennensem pro consiliis et auxiliis. Cum eritis in dieta, presentabitis literas ambasiatoribus Boemorum, narrando affeccionem et diligenciam sacri concilii ad pacem, vnitatem et bonum illius regni, quan- tum videbitur expedire. Excusabitis vos ipsos, si videbitur, quod non tam cito respon- distis literis congregacionis habite in Praga, prout continetur in literis, quas eis pridie destinastis, quarum copiam portabitis. Exhortabimini ipsos, ut toto corde et omni studio intendant ad complendam hanc sanctam vnionem, pro qua etsi tota Christianitas gaudebit, multo magis regnum illud gaudere poterit propter plurima bona et commoda inde secutura et multa mala, que ab illo regno cessabunt; et quod si alienigene, dando exemplum de omnibus nacionibus, que in sacro concilio tanto affectu et labore prosequuntur bonum illius incliti regni, quanto magis ipsi indigene facere astringuntur. In progressu tractatuum omnis intencio vestra versetur circa obseruanciam com- pactatorum in Praga; vnde si aliquid petant contra tenorem compactatorum, potestis racionabiliter respondere, quod tam solemniter conclusa in generali congregacione (Jan.) 78.
Liber de Legationibus. 619 Instrucciones pro oratoribus sacri concilii, ituris ad serenissimum dominum imperatorem in dieta tenenda cum Boemis in Bruna. 205. (1435.) „In nomine domini nostri Jhesu Christi et gloriose virginis Marie, quanto celerius poteritis ite recta via ad serenissimum dominum imperatorem, vbicumque sit. Cui imprimis referatis gracias nomine sacri concilii pro diligencia, quam adhibet circa prosecucionem huius sancti negocii, et quod, ut primum sue maiestatis litere de mittendis ambasiatoribus sacro concilio exhibite sunt, mox decreuit, vos ad hanc lega- cionem destinare, qui cicius venissetis, nisi tunc aliqui vestrum fuissent absentes. Dicetis, quantum videbitur expedire, de affectu et zelo huius sacri concilii ad hoc sanctum opus. Exhortabimini, prout nostis, ad continuandum diligenter rem istam, et ipsam cum dei adiutorio optato fine concludendam, persuadentes, quod cum nunc negocia ista in bono statu constituta sint, exacta adhibeatur sollicitudo in prosecucione illorum. Concludetis, vobis iniunctum fore ex parte sacri concilii, quod non solum ad vnitatem ecclesiasticam in regno introducendam, sed eciam ad omnia, que honorem et statum sue maiestatis concernunt, omni studio intendatis. Sollicitabitis diligenter, si forte nulla adhuc statuta sit dieta cum Boemis tenenda, ut statuatur in loco, ubi visum fuerit magis accomodum, ad quam ordinetur, ut Boemi veniant cum pleno mandato. Visitabitis Wienne illustrem principem, dominum ducem Albertum Austrie et con- silium suum, exhortando, ut sicut hactenus super omnes viriliter et diligenter in hoc negocio se habuerunt, sic velint, prout indubitanter omnes sperant, continuare vsque ad finem. Et si dieta statuenda sit in loco, ad quem possit tute accedere, dignetur interesse vna cum serenissimo domino imperatore, aut mittere notabilem ambasiatam. Item petite consilium et auxilium in hiis rebus dirigendis tam apud dominum imperatorem, quam alibi; offeretis sacrum concilium ad omnia sibi grata et beneplacita, explicantes, quantum sua excellencia grata et accepta est sacro concilio. Visitabitis eciam vniuersitatem Wiennensem pro consiliis et auxiliis. Cum eritis in dieta, presentabitis literas ambasiatoribus Boemorum, narrando affeccionem et diligenciam sacri concilii ad pacem, vnitatem et bonum illius regni, quan- tum videbitur expedire. Excusabitis vos ipsos, si videbitur, quod non tam cito respon- distis literis congregacionis habite in Praga, prout continetur in literis, quas eis pridie destinastis, quarum copiam portabitis. Exhortabimini ipsos, ut toto corde et omni studio intendant ad complendam hanc sanctam vnionem, pro qua etsi tota Christianitas gaudebit, multo magis regnum illud gaudere poterit propter plurima bona et commoda inde secutura et multa mala, que ab illo regno cessabunt; et quod si alienigene, dando exemplum de omnibus nacionibus, que in sacro concilio tanto affectu et labore prosequuntur bonum illius incliti regni, quanto magis ipsi indigene facere astringuntur. In progressu tractatuum omnis intencio vestra versetur circa obseruanciam com- pactatorum in Praga; vnde si aliquid petant contra tenorem compactatorum, potestis racionabiliter respondere, quod tam solemniter conclusa in generali congregacione (Jan.) 78.
Strana 620
620 Aegidii Carlerii, Pragensi et manuum stipulacione firmata execucioni prius demandentur. Nam que spes foret, quod noua conuencio obseruari debeat, si prima, tam mature digesta et delibe- rata, tantam reciperet difficultatem? Propterea cum iure diuino et humano, quod semel deliberate promissum est, mutari non debeat, presertim cum predicta concordia facta in Praga concernat procul dubio honorem et vtilitatem ac pacem dicti regni, et ecclesia dei condescenderit eis, quantum cum deo potuit, et vltra quam multi credidissent, ipsi Boemi prompto animo debent deducere ad execucionis effectum predictam concordiam. Postea si quid faciendum videbitur pro bono statu regni, sperare possunt, quod sacrum concilium, quidquid salua fide et honestate poterit, non denegabit. Et quia verisimiliter adducent in medium cedulam illam, quam insertam in literis suis congregacio Pragensis vobis desti- nauit super hiis, que in festo sancti Galli fecerunt in Praga, expedit super hiis vos esse admonitos. Primo in illa cedula continetur, quod perpetuo illa comunio sub duplici specie firmetur hiis, qui comunicauerunt sub vtraque specie, pro ipsis et successoribus, et roboretur munimentis fide dignis. Secundo, quod licencia dabitur per sacrum concilium et proclamabitur, quod eciam nostri possint comunicare sub vtraque specie. Tercio, quod volunt sustinere comunicantes sub vna specie in locis, vbi non seruabatur comunio sub vtraque. Quarto, quod sacrum concilium et imperator disponat, quod nullus audeat here- ticare vel infamare regnum propter hanc communionem et alios articulos, in quibus est consensum et compactatum. Quinto, quod nullus presumat aliquam personam vel comunitatem abstrahere a comunione vtriusque speciei. Sexto, de archiepiscopo Pragensi et duobus suffraganeis eligendis per clerum et populum, in futurum confirmandis per nos. Septimo, quod dicti archiepiscopus et episcopi cum toto clero promittent nobis obedienciam, prout lex diuina mandat et suadet, et quod parati sunt uniri et esse vnum, modo quo omnes fideles obligantur vniri secundum legem, et quod si papa aut prelati aliquid mandant, quod a domino sit prohibitum, non obedient. Octauo, quod premissa transeant de manu ad manum. Nono sibi reseruant potestatem probandi sensus primarios trium articulorum vltra id, quod concessum est in compactatis. Decimo, quod omnes clerici per archiepiscopum et suos officiales iudicentur, nec trahantur extra diocesim seu regnum. Vndecimo, quod beneficia in regno non distribuantur per extra regnum positos. Duodecimo, quod pro precepto, videlicet an communio sub vtraque specie quoad populum sit de precepto, ac eciam pro comunione paruulorum volunt, quod stetur per vtramque partem dictamini iudicis compactati in Egra. Terciodecimo, quod medio tempore paruulos et infantes volunt comunicare sub vtraque specie. Circa hec capitula in hiis, que concernunt materiam quatuor articulorum princi- palium disputatorum hic, habetis, vti predictum est, facilem responsionem, referendo vos 1435.
620 Aegidii Carlerii, Pragensi et manuum stipulacione firmata execucioni prius demandentur. Nam que spes foret, quod noua conuencio obseruari debeat, si prima, tam mature digesta et delibe- rata, tantam reciperet difficultatem? Propterea cum iure diuino et humano, quod semel deliberate promissum est, mutari non debeat, presertim cum predicta concordia facta in Praga concernat procul dubio honorem et vtilitatem ac pacem dicti regni, et ecclesia dei condescenderit eis, quantum cum deo potuit, et vltra quam multi credidissent, ipsi Boemi prompto animo debent deducere ad execucionis effectum predictam concordiam. Postea si quid faciendum videbitur pro bono statu regni, sperare possunt, quod sacrum concilium, quidquid salua fide et honestate poterit, non denegabit. Et quia verisimiliter adducent in medium cedulam illam, quam insertam in literis suis congregacio Pragensis vobis desti- nauit super hiis, que in festo sancti Galli fecerunt in Praga, expedit super hiis vos esse admonitos. Primo in illa cedula continetur, quod perpetuo illa comunio sub duplici specie firmetur hiis, qui comunicauerunt sub vtraque specie, pro ipsis et successoribus, et roboretur munimentis fide dignis. Secundo, quod licencia dabitur per sacrum concilium et proclamabitur, quod eciam nostri possint comunicare sub vtraque specie. Tercio, quod volunt sustinere comunicantes sub vna specie in locis, vbi non seruabatur comunio sub vtraque. Quarto, quod sacrum concilium et imperator disponat, quod nullus audeat here- ticare vel infamare regnum propter hanc communionem et alios articulos, in quibus est consensum et compactatum. Quinto, quod nullus presumat aliquam personam vel comunitatem abstrahere a comunione vtriusque speciei. Sexto, de archiepiscopo Pragensi et duobus suffraganeis eligendis per clerum et populum, in futurum confirmandis per nos. Septimo, quod dicti archiepiscopus et episcopi cum toto clero promittent nobis obedienciam, prout lex diuina mandat et suadet, et quod parati sunt uniri et esse vnum, modo quo omnes fideles obligantur vniri secundum legem, et quod si papa aut prelati aliquid mandant, quod a domino sit prohibitum, non obedient. Octauo, quod premissa transeant de manu ad manum. Nono sibi reseruant potestatem probandi sensus primarios trium articulorum vltra id, quod concessum est in compactatis. Decimo, quod omnes clerici per archiepiscopum et suos officiales iudicentur, nec trahantur extra diocesim seu regnum. Vndecimo, quod beneficia in regno non distribuantur per extra regnum positos. Duodecimo, quod pro precepto, videlicet an communio sub vtraque specie quoad populum sit de precepto, ac eciam pro comunione paruulorum volunt, quod stetur per vtramque partem dictamini iudicis compactati in Egra. Terciodecimo, quod medio tempore paruulos et infantes volunt comunicare sub vtraque specie. Circa hec capitula in hiis, que concernunt materiam quatuor articulorum princi- palium disputatorum hic, habetis, vti predictum est, facilem responsionem, referendo vos 1435.
Strana 621
Liber de Legationibus. 621 semper ad compactata, in quibus iustum est, vt vtraque pars resideat. Ipsi eciam in hac cedula fatentur fuisse factam dictam compactacionem ; quomodo ergo honeste alia petere possunt ab his, que pepigerunt, concordarunt et manuum stipulacione firmarunt? Et hoc modo responsum est ad prima quinque capitula. Item responsum est ad nonum, in quo volunt sibi reservare potestatem vlterius probandi sensus primarios trium articulorum. Item responsum est ad 12 , an sit de precepto comunio sub vtraque specie, similiter et de communione paruulorum, quia in primo articulo de communione expresse cauetur de personis, que in annis discrecionis fuerint constitute. Ad vltimum articulum, quod interim volunt comunicare parvulos suos etc., potest responderi, quod in nomine Jhesu Christi statim, sine vlteriori dilacione, firmentur et ratificentur compactata in Praga, et fiat vnitas, sicut in compactatis continetur, et cesset huiusmodi difficultas. Quod autem pro hac concordia debeant dari munimenta sufficiencia ex parte sacri concilii, iustum est similiter ex parte eorum, et de hoc in compactatis expresse cautum est. Similiter ibidem cautum est, quod nullus debeat infamare vel hereticare etc., imo hinc inde debet esse vera pax et vnio ac mutua caritas et fraternitas; nec concilium pacietur aliquo modo, quod aliquis contra concessionem eis faciendam de ista communione iuxta tenorem compactatorum quidquam attemptet. Vnde nostri non molestabunt ipsos pro comunione sub vtraque specie, nec ipsi nostros sub vna, sed quelibet pars seruabit et faciet seruari concordata hinc inde. Ad sextum capitulum, de archiepiscopo Pragensi et suffraganeis eligendis per clerum et populum, in hoc caute est agendum, ne vnio recenter facta per prelatos ibidem preficiendos non peruertatur et contaminetur, si non fuerint, quales esse debeant; credendum enim est, quod eligerent vnum de suis. Quo circa potestis dicere, quod licet in primitiua ecclesia fuerit mos, quod mixtim populus et clerus eligeret prelatum, tunc enim populi feruebant caritate et deuocione, tamen postea crescente malicia experiencia docuit aliter faciendum, quoniam huiusmodi elecciones, tam circa summos pontifices quam alios episcopos, fiebant per sediciones, tumultus, impres- siones, fauores populares; vnde infinita mala et scismata sequebantur. Propterea fuit neccesse, ut facultas eligendi reduceretur ad clerum, et postea ad capitula ecclesiarum cathedralium, qui mos in ecclesia seruatus extitit fere octingentis annis, cuius immutacio sine magno scandalo fieri non posset; quod eciam in Boemia posset parere magnam per- turbacionem, quia aliquibus volentibus vnum, aliquibus alium, verisimiliter posset nasci magna scissura. E contra sacrum concilium considerans, quod si canonici ecclesie Pra- gensis eligerent, forsitan populus non esset bene contentus propter odia et inimicicias preteritas, ad euitandum inconueniencia, que possent sequi, arbitratur expedire, quod ipsum sacrum concilium pro nunc prouideat dicto archiepiscopatui Pragensi de aliqua notabili persona, que non sit de partibus, et que merito toti patrie debeat esse grata. Vnde hoc negocium caute conducendum est, et laborandum cum domino imperatore, et cum videbitur, quod inducant illos ad hoc saltem, quod post factam vnitatem ad tempus remanerent ibidem dominus episcopus Constanciensis et dominus auditor, vel aliquis alius cum plena potestate administrandi dictas duas ecclesias, Pragensem et Lutuma- 1435.
Liber de Legationibus. 621 semper ad compactata, in quibus iustum est, vt vtraque pars resideat. Ipsi eciam in hac cedula fatentur fuisse factam dictam compactacionem ; quomodo ergo honeste alia petere possunt ab his, que pepigerunt, concordarunt et manuum stipulacione firmarunt? Et hoc modo responsum est ad prima quinque capitula. Item responsum est ad nonum, in quo volunt sibi reservare potestatem vlterius probandi sensus primarios trium articulorum. Item responsum est ad 12 , an sit de precepto comunio sub vtraque specie, similiter et de communione paruulorum, quia in primo articulo de communione expresse cauetur de personis, que in annis discrecionis fuerint constitute. Ad vltimum articulum, quod interim volunt comunicare parvulos suos etc., potest responderi, quod in nomine Jhesu Christi statim, sine vlteriori dilacione, firmentur et ratificentur compactata in Praga, et fiat vnitas, sicut in compactatis continetur, et cesset huiusmodi difficultas. Quod autem pro hac concordia debeant dari munimenta sufficiencia ex parte sacri concilii, iustum est similiter ex parte eorum, et de hoc in compactatis expresse cautum est. Similiter ibidem cautum est, quod nullus debeat infamare vel hereticare etc., imo hinc inde debet esse vera pax et vnio ac mutua caritas et fraternitas; nec concilium pacietur aliquo modo, quod aliquis contra concessionem eis faciendam de ista communione iuxta tenorem compactatorum quidquam attemptet. Vnde nostri non molestabunt ipsos pro comunione sub vtraque specie, nec ipsi nostros sub vna, sed quelibet pars seruabit et faciet seruari concordata hinc inde. Ad sextum capitulum, de archiepiscopo Pragensi et suffraganeis eligendis per clerum et populum, in hoc caute est agendum, ne vnio recenter facta per prelatos ibidem preficiendos non peruertatur et contaminetur, si non fuerint, quales esse debeant; credendum enim est, quod eligerent vnum de suis. Quo circa potestis dicere, quod licet in primitiua ecclesia fuerit mos, quod mixtim populus et clerus eligeret prelatum, tunc enim populi feruebant caritate et deuocione, tamen postea crescente malicia experiencia docuit aliter faciendum, quoniam huiusmodi elecciones, tam circa summos pontifices quam alios episcopos, fiebant per sediciones, tumultus, impres- siones, fauores populares; vnde infinita mala et scismata sequebantur. Propterea fuit neccesse, ut facultas eligendi reduceretur ad clerum, et postea ad capitula ecclesiarum cathedralium, qui mos in ecclesia seruatus extitit fere octingentis annis, cuius immutacio sine magno scandalo fieri non posset; quod eciam in Boemia posset parere magnam per- turbacionem, quia aliquibus volentibus vnum, aliquibus alium, verisimiliter posset nasci magna scissura. E contra sacrum concilium considerans, quod si canonici ecclesie Pra- gensis eligerent, forsitan populus non esset bene contentus propter odia et inimicicias preteritas, ad euitandum inconueniencia, que possent sequi, arbitratur expedire, quod ipsum sacrum concilium pro nunc prouideat dicto archiepiscopatui Pragensi de aliqua notabili persona, que non sit de partibus, et que merito toti patrie debeat esse grata. Vnde hoc negocium caute conducendum est, et laborandum cum domino imperatore, et cum videbitur, quod inducant illos ad hoc saltem, quod post factam vnitatem ad tempus remanerent ibidem dominus episcopus Constanciensis et dominus auditor, vel aliquis alius cum plena potestate administrandi dictas duas ecclesias, Pragensem et Lutuma- 1435.
Strana 622
622 censem, et ista via esset salubrior toti regno pro pace et tranquillitate, quam que- cumque alia. De obediencia prestanda ecclesie, prout lex mandat etc., absit a nobis, quod intendamus aliquid mandare, quod sit contra legem dei, vel quod alicui prelato contra legem dei obediatur; sed in hoc est animadvertendum, quid sic contra legem dei esse dicatur, vel e contra. Sed iam sperandum est, quod concordata materia illorum quatuor articulorum non erit amplius controuersia inter ipsos et nos, quid sit vel non sit contra legem dei; nam de multis articulis, in quibus discrepabant a nobis, reduxerant se tandem ad illos quatuor, qui per compactata sopiti sunt. Circa modum vnitatis faciende non videtur eciam esse difficultas, quia in predictis compactatis cautum est, quod ipsi debeant suscipere ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu in omnibus aliis fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, preterquam in vsu communionis vtriusque speciei; vnde excepto predicto vsu, in omnibus aliis quoad fidem et ritum vniuersalis ecclesie debent se realiter ceteris Christicolis con- formare. Forma autem huiusmodi vnionis faciende continetur in primis instruccionibus. Ad capitulum illud, quod premissa transeant de manu ad manum, iustum est, ut illi simul faciant erga ecclesiam, quod debent; et ecclesia faciat erga illos, quod ipsis promisit, prout in dictis compactatis continetur. Ad decimum et undecimum, quod clerici non trahantur extra diocesim seu regnum, et quod beneficia in regno non distribuantur per extra positos, potestis respondere, quod sacrum concilium tam in illo, quam in aliis regni ita salubriter prouidebit circa hoc, quod merito remanebunt contenti. Quo circa omnibus modis laborate, ut predicta conuencio facta in Praga inter vos et ipsos Boemos mandetur execucioni; quod si deus facere dignetur, poteritis vos vel aliqui ex vobis, prout decreueritis, intrare regnum cum cautela et securitate, que videbitur oportuna. Potestatem et facultatem habebitis reconciliandi regnum, indicendi pacem gene- ralem, recipiendi ad gremium ecclesie omnes vtriusque sexus et cuiuscumque status, tollendi interdictum et interdicta non solum in regno, sed in partibus, per quas vos tran- sire contigerit; reconciliandi ecclesias tam in regno et marchionatu, quam extra per ipsos Boemos vel propter istam guerram seu qualitercumque violatas, eciam per simplices sacerdotes cum aqua per vos, domine episcope Constanciensis, vel alium episcopum catholicum benedicta; absoluendi ab omni excommunicacione et suspensione et quibus- cumque peccatis, dispensandi super irregularitate, rehabilitandi ad beneficia et dignitates, ordinandi ecclesias et monasteria et prouidendi ipsis de prelatis et rectoribus, prout expe- diens vobis visum fuerit, et disponendi et faciendi in quibuscumque casibus, eciam sedi apostolice reseruatis, omnia, que pro vnione et reconciliacione paceque et vtilitate regni et regnicolarum fuerint quomodocumque neccessaria vel accomoda, salua fide et hone- state ecclesie. Dandi eciam saluum conductum personis, de quibus vobis videbitur. Si predictam reduccionem et vnitatem deus concesserit, ordinabitis, quod mittant solemnem ambasiatam ad representandum se concilio et ratificandum etc., quod eciam habebunt facere, si volunt discutere articulum illum, an communio sub vtraque specie sit de precepto. Aegidii Carlerii, 1435.
622 censem, et ista via esset salubrior toti regno pro pace et tranquillitate, quam que- cumque alia. De obediencia prestanda ecclesie, prout lex mandat etc., absit a nobis, quod intendamus aliquid mandare, quod sit contra legem dei, vel quod alicui prelato contra legem dei obediatur; sed in hoc est animadvertendum, quid sic contra legem dei esse dicatur, vel e contra. Sed iam sperandum est, quod concordata materia illorum quatuor articulorum non erit amplius controuersia inter ipsos et nos, quid sit vel non sit contra legem dei; nam de multis articulis, in quibus discrepabant a nobis, reduxerant se tandem ad illos quatuor, qui per compactata sopiti sunt. Circa modum vnitatis faciende non videtur eciam esse difficultas, quia in predictis compactatis cautum est, quod ipsi debeant suscipere ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu in omnibus aliis fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, preterquam in vsu communionis vtriusque speciei; vnde excepto predicto vsu, in omnibus aliis quoad fidem et ritum vniuersalis ecclesie debent se realiter ceteris Christicolis con- formare. Forma autem huiusmodi vnionis faciende continetur in primis instruccionibus. Ad capitulum illud, quod premissa transeant de manu ad manum, iustum est, ut illi simul faciant erga ecclesiam, quod debent; et ecclesia faciat erga illos, quod ipsis promisit, prout in dictis compactatis continetur. Ad decimum et undecimum, quod clerici non trahantur extra diocesim seu regnum, et quod beneficia in regno non distribuantur per extra positos, potestis respondere, quod sacrum concilium tam in illo, quam in aliis regni ita salubriter prouidebit circa hoc, quod merito remanebunt contenti. Quo circa omnibus modis laborate, ut predicta conuencio facta in Praga inter vos et ipsos Boemos mandetur execucioni; quod si deus facere dignetur, poteritis vos vel aliqui ex vobis, prout decreueritis, intrare regnum cum cautela et securitate, que videbitur oportuna. Potestatem et facultatem habebitis reconciliandi regnum, indicendi pacem gene- ralem, recipiendi ad gremium ecclesie omnes vtriusque sexus et cuiuscumque status, tollendi interdictum et interdicta non solum in regno, sed in partibus, per quas vos tran- sire contigerit; reconciliandi ecclesias tam in regno et marchionatu, quam extra per ipsos Boemos vel propter istam guerram seu qualitercumque violatas, eciam per simplices sacerdotes cum aqua per vos, domine episcope Constanciensis, vel alium episcopum catholicum benedicta; absoluendi ab omni excommunicacione et suspensione et quibus- cumque peccatis, dispensandi super irregularitate, rehabilitandi ad beneficia et dignitates, ordinandi ecclesias et monasteria et prouidendi ipsis de prelatis et rectoribus, prout expe- diens vobis visum fuerit, et disponendi et faciendi in quibuscumque casibus, eciam sedi apostolice reseruatis, omnia, que pro vnione et reconciliacione paceque et vtilitate regni et regnicolarum fuerint quomodocumque neccessaria vel accomoda, salua fide et hone- state ecclesie. Dandi eciam saluum conductum personis, de quibus vobis videbitur. Si predictam reduccionem et vnitatem deus concesserit, ordinabitis, quod mittant solemnem ambasiatam ad representandum se concilio et ratificandum etc., quod eciam habebunt facere, si volunt discutere articulum illum, an communio sub vtraque specie sit de precepto. Aegidii Carlerii, 1435.
Strana 623
Liber de Legationibus. 623 Propter bonum exemplum, et ut videamini querere solum, que sunt Jhesu Christi, si super predictis oporteat facere literas, nil penitus pro sigillo accipi permittatis; sed ordinetis, quod notarii scribant gratis, et sacrum concilium soluet eis id, quod vos iudi- cabitis esse iustum. Si quid in aliis instruccionibus continetur, tam quoad facultatem vobis datam, quam quoad bonum huius sancti negocii, pro quo destinamini, in istis eciam repetitum censeatur. 1435. Clerum fidelem hactenus exulem a regno habete pro viribus recomissum. Si forsitan dieta, que speratur, non teneretur, vel si teneatur et in ea, quod absit, res ad optatum finem deduci nequeat, laborate, ne tractatus penitus rumpantur; sed si expedire videatur, date operam, ut fiat aliqua dieta in Praga, in qua vobis inter- essentibus melius posset populo persuaderi et demonstrari veritas. In omnem euentum, antequam omnes reuertamini, rescribite sacro concilio statum rerum, et quid circa res istas in illis partibus facere expediret, ut possit vobis maturius significari, quid agere debeatis. nam tantum negocium sine sollicitatore dimitti non decet neque expedit. Laborate, vbi poteritis, pro liberacione Johannis Orlandi, qui a domino impera- tore veniebat ad sacrum concilium. Circa hec negocia Boemie vos oratores pro vestra prudencia et experiencia dicetis ac facietis, quidquid vobis visum fuerit expedire, salua fide et honestate ecclesie. Facite omnia comunicato insimul consilio, non solum inter vos, sed eciam cum aliis dominis et prelatis, seu notabilibus viris bene affectatis huic negocio. Et si aliquo- ciens ipsi Boemi interrogauerint vos de aliqua re, respondete habita prius deliberacione inter vos ; et melius foret, ut peticiones sue et responsiones vestre in scriptis hinc inde darentur De mandato reverendissimi domini cardinalis sancti Angeli, legati et presidentis sacri Basiliensis concilii ego Bartholomeus de Batiferris, ipsius concilii scriba, has instrucciones in duobus foliis scriptas et ligatas subscripsi vna cum impressione sigilli eiusdem sacri concilii. Tenor facultatis nobis concesse sub bulla plumbea. „Sacrosancta generalis sinodus Basiliensis in spiritu sancto legitime congregata, vniversalem ecclesiam representans, venerabili Philiberto episcopo Constanciensi, pro- uincie Rothomagensis, et dilectis ecclesie filiis Johanni de Palomar, archidiacono Barchi- nonensi, palacii apostolici auditori, Martino Berruerii, decano Turonensi, Tilimano pre- posito sancti Florini de Confluencia, Egidio Carlerii, decano Cameracensi et Thome de Halsebach, decretorum doctoribus et sacre theologie professoribus, salutem et omnipo- tentis dei benediccionem. Cum vos ad partes Boemie pro continuandis et deo propicio feliciter consummandis pacis et vnitatis tractatibus tamquam pacis angelos duxerimus destinandos, vobis omnibus et maiori parti omnium vestrum, si forsan alios contigerit impe- diri, coram congregacione generali regni et marchionatus Morauie, et vel ambasiatoribus eorumdem communiter vel diuisim, aut cum deputandis ab eis, nec non cum quibuscumque 206. 1435. 20. Jan.
Liber de Legationibus. 623 Propter bonum exemplum, et ut videamini querere solum, que sunt Jhesu Christi, si super predictis oporteat facere literas, nil penitus pro sigillo accipi permittatis; sed ordinetis, quod notarii scribant gratis, et sacrum concilium soluet eis id, quod vos iudi- cabitis esse iustum. Si quid in aliis instruccionibus continetur, tam quoad facultatem vobis datam, quam quoad bonum huius sancti negocii, pro quo destinamini, in istis eciam repetitum censeatur. 1435. Clerum fidelem hactenus exulem a regno habete pro viribus recomissum. Si forsitan dieta, que speratur, non teneretur, vel si teneatur et in ea, quod absit, res ad optatum finem deduci nequeat, laborate, ne tractatus penitus rumpantur; sed si expedire videatur, date operam, ut fiat aliqua dieta in Praga, in qua vobis inter- essentibus melius posset populo persuaderi et demonstrari veritas. In omnem euentum, antequam omnes reuertamini, rescribite sacro concilio statum rerum, et quid circa res istas in illis partibus facere expediret, ut possit vobis maturius significari, quid agere debeatis. nam tantum negocium sine sollicitatore dimitti non decet neque expedit. Laborate, vbi poteritis, pro liberacione Johannis Orlandi, qui a domino impera- tore veniebat ad sacrum concilium. Circa hec negocia Boemie vos oratores pro vestra prudencia et experiencia dicetis ac facietis, quidquid vobis visum fuerit expedire, salua fide et honestate ecclesie. Facite omnia comunicato insimul consilio, non solum inter vos, sed eciam cum aliis dominis et prelatis, seu notabilibus viris bene affectatis huic negocio. Et si aliquo- ciens ipsi Boemi interrogauerint vos de aliqua re, respondete habita prius deliberacione inter vos ; et melius foret, ut peticiones sue et responsiones vestre in scriptis hinc inde darentur De mandato reverendissimi domini cardinalis sancti Angeli, legati et presidentis sacri Basiliensis concilii ego Bartholomeus de Batiferris, ipsius concilii scriba, has instrucciones in duobus foliis scriptas et ligatas subscripsi vna cum impressione sigilli eiusdem sacri concilii. Tenor facultatis nobis concesse sub bulla plumbea. „Sacrosancta generalis sinodus Basiliensis in spiritu sancto legitime congregata, vniversalem ecclesiam representans, venerabili Philiberto episcopo Constanciensi, pro- uincie Rothomagensis, et dilectis ecclesie filiis Johanni de Palomar, archidiacono Barchi- nonensi, palacii apostolici auditori, Martino Berruerii, decano Turonensi, Tilimano pre- posito sancti Florini de Confluencia, Egidio Carlerii, decano Cameracensi et Thome de Halsebach, decretorum doctoribus et sacre theologie professoribus, salutem et omnipo- tentis dei benediccionem. Cum vos ad partes Boemie pro continuandis et deo propicio feliciter consummandis pacis et vnitatis tractatibus tamquam pacis angelos duxerimus destinandos, vobis omnibus et maiori parti omnium vestrum, si forsan alios contigerit impe- diri, coram congregacione generali regni et marchionatus Morauie, et vel ambasiatoribus eorumdem communiter vel diuisim, aut cum deputandis ab eis, nec non cum quibuscumque 206. 1435. 20. Jan.
Strana 624
624 Aegidii Carlerii, baronibus, comunitatibus vel deputandis ab eis, ac eciam cum clero dictorum regni et marchionatus et cuiusuis ciuitatis ac aliis eciam personis, si et prout vobis videbitur expe- dire, omnia ad pacem et vnitatem accomoda salua fide et honestate ecclesie explicandi, proponendi, colloquendi, concordandi et concludendi, ut ea, que per quosdam ex vobis, tunc nostra legacione fungentibus, cum generali congregacione dictorum regni et mar- chionatus concordata et conclusa fuerint, execucioni mandent, et pax et vnitas effectiue procedat, et ipsa concordata et conclusa firmandi et roborandi, et ea execucioni debite demandandi absoluendique, relaxandi et tollendi omnes ecclesiastice censure penas et sentencias, dispensandique super omnem irregularitatem ex violacione censure ecclesiastice in et super quibuscumque criminibus, iniuriis, offensis et delictis, absoluciones, dispen- saciones et aboliciones quaslibet faciendi, infamie notam tollendi, omnemque iurisdiccionem et potestatem ecclesiasticam exercendi, et generaliter omnia et singula faciendi, que pro pace et vnitate dictorum regni et marchionatus ac habitancium in eis cum reliquo populo Christiano, vel pro bono et tranquillo statu illarum parcium vobis videbitur expedire, eciam si maiora et grauiora essent superius expressis, et que mandatum magis speciale et expressum exigerent, que omnia in presenti habere volumus pro expressis, plenam et liberam concedimus potestatem. Damus eciam vobis plenariam facultatem quoscumque episcopos, prelatos, comites, nobiles, ciuitates, comunitates, magistratus, scabinos, consules et quascumque ecclesiasticas vel laicas personas de partibus Boemie et Morauie circumstantibus ad vos vocandi, cum eisdem tractandi, exhortandi, monendi et preci- piendi, sub penis, sentenciis ac iuris remediis cohercendi, cum inuocacione eciam, si opus erit, brachii secularis. Et generaliter in et super predictis incidentibus, dependentibus et annexis, qualiacumque fuerint et quantacumque speciale mandatum et expressum exigerent, omnimodam auctoritatem, plenam et liberam potestatem, ratumque, gra- tum et firmum habebimus, quidquid a vobis, vel maiori parte, si reliquos contigerit impediri, actum fuerit siue gestum, et faciemus auctore deo ab omnibus inviolabiliter obseruari. Datum Basilee xm° Kal. Februarii, anno a natiuitate domini M' quadrin- gentesimo xxxv°. 1435. B. de Batiferris." Proposicio domini decani Turonensis coram domino duce Austrie Alberto, facta 24' Fe- bruarii anno 1435. 207. 1435. 24. Febr. „Fides, sine qua impossibile est placere deo, quo pacto per verbum dei humanis iniecta cordibus pro eorum veritate vel inanis sit et sine fructu, vel fructum afferat, doctor iusticie Christus sub typo edocuit seminis iacti in terram; semen quippe verbum dei, terra cor humanum. Et terra quidem, ut apostolus ait, Hebr. vi° alia reproba, alia generans oportunam herbam, et vtraque partita trifariam. Reproba alia secus viam, alia petrosa, alia spinosa; bona alia ferens fructum tricesimum, alia sexagesimum, alia cen- tesimum. Sic et cor humanum, aliud reprobum et sterile, seu quod vaniglorium sit, aut aridum absque humore deuocionis, aut cupidum, aliud autem fructum ferens, et hoc vel bonum afferens fructum tricesimum, vel melius quod fert sexagesimum, vel optimum quod centesimum. De eo quod sibi superest erogat quis elemosinam neccessitatem pacienti,
624 Aegidii Carlerii, baronibus, comunitatibus vel deputandis ab eis, ac eciam cum clero dictorum regni et marchionatus et cuiusuis ciuitatis ac aliis eciam personis, si et prout vobis videbitur expe- dire, omnia ad pacem et vnitatem accomoda salua fide et honestate ecclesie explicandi, proponendi, colloquendi, concordandi et concludendi, ut ea, que per quosdam ex vobis, tunc nostra legacione fungentibus, cum generali congregacione dictorum regni et mar- chionatus concordata et conclusa fuerint, execucioni mandent, et pax et vnitas effectiue procedat, et ipsa concordata et conclusa firmandi et roborandi, et ea execucioni debite demandandi absoluendique, relaxandi et tollendi omnes ecclesiastice censure penas et sentencias, dispensandique super omnem irregularitatem ex violacione censure ecclesiastice in et super quibuscumque criminibus, iniuriis, offensis et delictis, absoluciones, dispen- saciones et aboliciones quaslibet faciendi, infamie notam tollendi, omnemque iurisdiccionem et potestatem ecclesiasticam exercendi, et generaliter omnia et singula faciendi, que pro pace et vnitate dictorum regni et marchionatus ac habitancium in eis cum reliquo populo Christiano, vel pro bono et tranquillo statu illarum parcium vobis videbitur expedire, eciam si maiora et grauiora essent superius expressis, et que mandatum magis speciale et expressum exigerent, que omnia in presenti habere volumus pro expressis, plenam et liberam concedimus potestatem. Damus eciam vobis plenariam facultatem quoscumque episcopos, prelatos, comites, nobiles, ciuitates, comunitates, magistratus, scabinos, consules et quascumque ecclesiasticas vel laicas personas de partibus Boemie et Morauie circumstantibus ad vos vocandi, cum eisdem tractandi, exhortandi, monendi et preci- piendi, sub penis, sentenciis ac iuris remediis cohercendi, cum inuocacione eciam, si opus erit, brachii secularis. Et generaliter in et super predictis incidentibus, dependentibus et annexis, qualiacumque fuerint et quantacumque speciale mandatum et expressum exigerent, omnimodam auctoritatem, plenam et liberam potestatem, ratumque, gra- tum et firmum habebimus, quidquid a vobis, vel maiori parte, si reliquos contigerit impediri, actum fuerit siue gestum, et faciemus auctore deo ab omnibus inviolabiliter obseruari. Datum Basilee xm° Kal. Februarii, anno a natiuitate domini M' quadrin- gentesimo xxxv°. 1435. B. de Batiferris." Proposicio domini decani Turonensis coram domino duce Austrie Alberto, facta 24' Fe- bruarii anno 1435. 207. 1435. 24. Febr. „Fides, sine qua impossibile est placere deo, quo pacto per verbum dei humanis iniecta cordibus pro eorum veritate vel inanis sit et sine fructu, vel fructum afferat, doctor iusticie Christus sub typo edocuit seminis iacti in terram; semen quippe verbum dei, terra cor humanum. Et terra quidem, ut apostolus ait, Hebr. vi° alia reproba, alia generans oportunam herbam, et vtraque partita trifariam. Reproba alia secus viam, alia petrosa, alia spinosa; bona alia ferens fructum tricesimum, alia sexagesimum, alia cen- tesimum. Sic et cor humanum, aliud reprobum et sterile, seu quod vaniglorium sit, aut aridum absque humore deuocionis, aut cupidum, aliud autem fructum ferens, et hoc vel bonum afferens fructum tricesimum, vel melius quod fert sexagesimum, vel optimum quod centesimum. De eo quod sibi superest erogat quis elemosinam neccessitatem pacienti,
Strana 625
Liber de Legationibus. 625 affert hic tricesimum fructum. Ille omnia sua dat pauperibus, ut nudus et liber obsequatur Christo, fert iste sexagesimum. Alius non modo terrenam substanciam, sed et animam suam pro fide Christi obicit periculo mortis, hie profert centesimum fructum; maiorem quippe hac dileccionem nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis, Joh. xv. Quid huic rei exponende immoror, cum veritas hanc per se ipsam exponere dignata sit? Nam cum intelligenciam terre reprobe aperuisset, et de terra bona subintulit: Quod autem in terram bonam, hii sunt, qui in corde bono et optimo audientes verbum retinent, et fructum afferunt in paciencia, Luc. vi°, et in euangelio dominice currentis. E numero horum, princeps illustrissime, prepotens et indefesse fidei defensor, quantum hominibus concessum est ex operibus nosse corda, quomodo ex fructu arbor cognoscitur, celsitudo vestra esse creditur, famatur, annunciatur vbique laude egregia. Sacra proinde vniuersalis synodus, Basilee in spiritu sancto legitime congregata, dignum arbitrata est per hos suos oratores, quos pro causa fidei, ecce, iam quarta legacione destinat, vestre celsitudini, quippe que in ea causa fidei tam fideliter decertauit, commendacionem pro- ferre et votorum suorum expressionem, exortacionem, oblacionem. Inter precipuas vir- tutes, que principem clarum efficiunt et commendabilem, ut puta sapienciam, clemenciam, iusticiam, libertatem, zelum reipublice, amorem subditorum, animi fortitudinem, sollici- tudinem, vna arcem tenet quasi in summo collocata. Ea est religio, id est, ut princeps fidelis sit, deuotus et reuerens deo et ecclesie, sacre fidei religionis, diuinarum legum zelator et defensor et protector. Quos, queso princeps, sacra scriptura precipue com- mendat? Nonne eos, qui deo diuinoque cultui deuoti reuerentesque fuere, et prophetis creduli et obedientes, ut puta Dauid, Ezechiam, Josiam? Fortem illum in prelio Judam Machabeum clarum fecit non tam, quod prelia multa victoriose gesserit, quam zelus et causa, quod pro dei cultu, pro lege et cerimoniis patrum suorum zelatus sit, eosque contriuerit, qui populum dei ab hiis recedere compellebant armata manu. Et quoniam causa dei erat, quam agebat, non dubitauit cum paucis in multos congredi, victoriam e celo expectans. Facile est, inquiebat, concludi multos in manu paucorum, et non est differencia in conspectu dei celi liberare in multis et in paucis; quoniam non in multi- tudine exercitus est victoria belli, sed de celo fortitudo est. Ipsi veniunt ad nos in multi- tudine contumaci et superbia, ut disperdant nos, et uxores nostras, et filios nostros, et ut spolient nos. Nos vero pugnabimus pro animabus nostris, et legibus nostris; et ipse dominus conteret eos ante faciem nostram, 1. Mach. m°. At si principes, qui post Christum imperarunt, recensuerimus, quam, obsecro, ob rem quidam, exempli causa Constantinus magnus, Theodosius, magnus Karolus, ut ceteros preteream, tam clari habiti sunt memoria, in qua et nune viuere videantur? Ob eorum plane fidem, deuocionem, religio- nem, reuerenciam ad deum et ecclesiam ; quod deo et sacerdotibus obediuerint, diuinum cultum auxerint, pro fide, pro Christiana religione, pro pace ecclesie viriliter certauerint. Horum primo, id est Constantino magno, ut narratur in libro primo historie tripartite, signum crucis salutiferum diuinitus ostensum est, dictumque ab astantibus angelis: O Constantine, in hoc vince ! Ipse vero diuine admonicioni non incredulus, signum crucis pro vexillo erexit, exercitui suo preire fecit; in eius virtute inimicos fidei prostrauit. Theodosius vero, ut libro ix° historie prefate diffuse narratur, quam incredibili et seculis predicanda humilitate presulem Christi Ambrosium reueritus sit, eiusque mandatis, etsi 1435. Scriptores I. 79
Liber de Legationibus. 625 affert hic tricesimum fructum. Ille omnia sua dat pauperibus, ut nudus et liber obsequatur Christo, fert iste sexagesimum. Alius non modo terrenam substanciam, sed et animam suam pro fide Christi obicit periculo mortis, hie profert centesimum fructum; maiorem quippe hac dileccionem nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis, Joh. xv. Quid huic rei exponende immoror, cum veritas hanc per se ipsam exponere dignata sit? Nam cum intelligenciam terre reprobe aperuisset, et de terra bona subintulit: Quod autem in terram bonam, hii sunt, qui in corde bono et optimo audientes verbum retinent, et fructum afferunt in paciencia, Luc. vi°, et in euangelio dominice currentis. E numero horum, princeps illustrissime, prepotens et indefesse fidei defensor, quantum hominibus concessum est ex operibus nosse corda, quomodo ex fructu arbor cognoscitur, celsitudo vestra esse creditur, famatur, annunciatur vbique laude egregia. Sacra proinde vniuersalis synodus, Basilee in spiritu sancto legitime congregata, dignum arbitrata est per hos suos oratores, quos pro causa fidei, ecce, iam quarta legacione destinat, vestre celsitudini, quippe que in ea causa fidei tam fideliter decertauit, commendacionem pro- ferre et votorum suorum expressionem, exortacionem, oblacionem. Inter precipuas vir- tutes, que principem clarum efficiunt et commendabilem, ut puta sapienciam, clemenciam, iusticiam, libertatem, zelum reipublice, amorem subditorum, animi fortitudinem, sollici- tudinem, vna arcem tenet quasi in summo collocata. Ea est religio, id est, ut princeps fidelis sit, deuotus et reuerens deo et ecclesie, sacre fidei religionis, diuinarum legum zelator et defensor et protector. Quos, queso princeps, sacra scriptura precipue com- mendat? Nonne eos, qui deo diuinoque cultui deuoti reuerentesque fuere, et prophetis creduli et obedientes, ut puta Dauid, Ezechiam, Josiam? Fortem illum in prelio Judam Machabeum clarum fecit non tam, quod prelia multa victoriose gesserit, quam zelus et causa, quod pro dei cultu, pro lege et cerimoniis patrum suorum zelatus sit, eosque contriuerit, qui populum dei ab hiis recedere compellebant armata manu. Et quoniam causa dei erat, quam agebat, non dubitauit cum paucis in multos congredi, victoriam e celo expectans. Facile est, inquiebat, concludi multos in manu paucorum, et non est differencia in conspectu dei celi liberare in multis et in paucis; quoniam non in multi- tudine exercitus est victoria belli, sed de celo fortitudo est. Ipsi veniunt ad nos in multi- tudine contumaci et superbia, ut disperdant nos, et uxores nostras, et filios nostros, et ut spolient nos. Nos vero pugnabimus pro animabus nostris, et legibus nostris; et ipse dominus conteret eos ante faciem nostram, 1. Mach. m°. At si principes, qui post Christum imperarunt, recensuerimus, quam, obsecro, ob rem quidam, exempli causa Constantinus magnus, Theodosius, magnus Karolus, ut ceteros preteream, tam clari habiti sunt memoria, in qua et nune viuere videantur? Ob eorum plane fidem, deuocionem, religio- nem, reuerenciam ad deum et ecclesiam ; quod deo et sacerdotibus obediuerint, diuinum cultum auxerint, pro fide, pro Christiana religione, pro pace ecclesie viriliter certauerint. Horum primo, id est Constantino magno, ut narratur in libro primo historie tripartite, signum crucis salutiferum diuinitus ostensum est, dictumque ab astantibus angelis: O Constantine, in hoc vince ! Ipse vero diuine admonicioni non incredulus, signum crucis pro vexillo erexit, exercitui suo preire fecit; in eius virtute inimicos fidei prostrauit. Theodosius vero, ut libro ix° historie prefate diffuse narratur, quam incredibili et seculis predicanda humilitate presulem Christi Ambrosium reueritus sit, eiusque mandatis, etsi 1435. Scriptores I. 79
Strana 626
626 Aegidii Carlerii, dura viderentur, obedientissime paruerit, quis digne eloqui poterit? Magnus postremo Karolus, Francorum rex christianissimus, euocatus a Stephano summo pontifice, cum ei ferre auxilium Constantinus imperator negligeret, a Lombardorum oppressione Romanam ecclesiam prompta obediencia liberauit circa annum domini septingentesimum tercium, quo merito tunc imperium a Grecis in Germanos in persona prefati Karoli translatum est. Clarissimorum horum principum fidei, religionis, deuocionis, virtutis, animi imitatorem vos probastis, princeps optime, vbi Bohemorum exercitus in furore suo et cruenta manu, dum reliquas Bohemie adiacentes regiones penetrauit, in stuporem vertit et fugam, aras, templa, monasteria euertit, loca munitissima, ciuitates, oppida occupauit, populos multos a fide, a lege, ab obediencia, a ritu ecclesie catholice discedere compulit. Vos vestrique, excellens ac prepotens princeps, ex aduerso adscendistis, et murum vos opposuistis pro domo Israel, id est pro dei ecclesia, pro fideli populo, et tam validum murum, ut in hac vestra regione Austrie, Bohemie adiacenti, gens Bohemorum oppidum aut ciuitatem neque vsque ad vnum detinuerit; tam certe validum murum, ut populus vester Austrie integer prorsus in fide, obediencia, ritu sancte matris ecclesie absque omni labe constanter per- stiterit. Sic et precipue ciuitates et loca marchionatus vestri Morauie in ea fide perman- serunt, sub proteccione scilicet valida manus potencie vestre. Nempe congregato fre- quenter potenti exercitu celsitudo vestra acies Bohemorum nunc terga dare compulit, nunc conterruit in prelio, vbi nonnumquam vestra excellencia eciam in propria se contulit, in corde, scilicet bono et optimo, ferens fructum, et hunc centuplum, quando semet- ipsam impenderit glorioso martirum certamine. Quas ob res, princeps catholice, laudem vestram enarrat omnis ecclesia sanctorum. Gaudet quoque ingenti gaudio sancta et vni- versalis synodus, quod fides vestra annunciatur in vniuerso mundo. Gaudet mater ecclesia, se diebus hiis malis talem habere filium, qui cunctis principibus imitabile se exemplar exhibeat tante fidei. Gaudet et pofentissimum habere principem, qui claris operibus pro- bauerit, verbum fidei cordi suo radices misisse, fructumque fecisse in paciencia. Cur in paciencia? In eo nimirum, quod tametsi et vos et populus vester pro tuenda fide graues iacturas perpessi sitis, non tamen fracti, sed pacienti animo tollerastis, ymo et superastis pro fide Christi, pro pace ecclesie, pro animarum salute, ita ut iure predicetur, vos populumque vestrum, verbum fidei bono et optimo corde retinentes, fructum fecisse in paciencia. Dignum propterea censuit sacra synodus vestre deuocioni per hos suos oratores vota sua palam facere, presertim circa hoc negocium reduccionis Bohemorum. Excellencie vestre, ymo toti pene mundo notum est, quo zelo, qua materna caritate, quibus visce- ribus pietatis sacra Basiliensis synodus sollicita fuerit congregare Bohemos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alis. Non ob id iniecta sibi opprobria, non inextri- cabiles difficultates, non res in corde plurium desperata; non impense, non labores, non oratorum suorum pericula ab hac sua potuerunt remittere caritate, sollicitudine, opera, ut sic de ea verificetur illud Canticorum vnn° : Aque multe non potuerunt extinguere cari- tatem eius ; aque multe, id est tribulaciones multe. Neque hactenus inaniter, laus omni- potenti deo; sed laborum suorum secutus est et iam gloriosus fructus. Ut autem qui cepit in ea opus bonum deus, et ipse perficiat, vbi nuncium literasque serenissimi domini imperatoris ipsa sacra synodus suscepit, mox decreuit hos suos oratores, ut idem dominus petebat, ad hunc insignem locum destinare celeriter. Quod si paulo diucius, quam 1435.
626 Aegidii Carlerii, dura viderentur, obedientissime paruerit, quis digne eloqui poterit? Magnus postremo Karolus, Francorum rex christianissimus, euocatus a Stephano summo pontifice, cum ei ferre auxilium Constantinus imperator negligeret, a Lombardorum oppressione Romanam ecclesiam prompta obediencia liberauit circa annum domini septingentesimum tercium, quo merito tunc imperium a Grecis in Germanos in persona prefati Karoli translatum est. Clarissimorum horum principum fidei, religionis, deuocionis, virtutis, animi imitatorem vos probastis, princeps optime, vbi Bohemorum exercitus in furore suo et cruenta manu, dum reliquas Bohemie adiacentes regiones penetrauit, in stuporem vertit et fugam, aras, templa, monasteria euertit, loca munitissima, ciuitates, oppida occupauit, populos multos a fide, a lege, ab obediencia, a ritu ecclesie catholice discedere compulit. Vos vestrique, excellens ac prepotens princeps, ex aduerso adscendistis, et murum vos opposuistis pro domo Israel, id est pro dei ecclesia, pro fideli populo, et tam validum murum, ut in hac vestra regione Austrie, Bohemie adiacenti, gens Bohemorum oppidum aut ciuitatem neque vsque ad vnum detinuerit; tam certe validum murum, ut populus vester Austrie integer prorsus in fide, obediencia, ritu sancte matris ecclesie absque omni labe constanter per- stiterit. Sic et precipue ciuitates et loca marchionatus vestri Morauie in ea fide perman- serunt, sub proteccione scilicet valida manus potencie vestre. Nempe congregato fre- quenter potenti exercitu celsitudo vestra acies Bohemorum nunc terga dare compulit, nunc conterruit in prelio, vbi nonnumquam vestra excellencia eciam in propria se contulit, in corde, scilicet bono et optimo, ferens fructum, et hunc centuplum, quando semet- ipsam impenderit glorioso martirum certamine. Quas ob res, princeps catholice, laudem vestram enarrat omnis ecclesia sanctorum. Gaudet quoque ingenti gaudio sancta et vni- versalis synodus, quod fides vestra annunciatur in vniuerso mundo. Gaudet mater ecclesia, se diebus hiis malis talem habere filium, qui cunctis principibus imitabile se exemplar exhibeat tante fidei. Gaudet et pofentissimum habere principem, qui claris operibus pro- bauerit, verbum fidei cordi suo radices misisse, fructumque fecisse in paciencia. Cur in paciencia? In eo nimirum, quod tametsi et vos et populus vester pro tuenda fide graues iacturas perpessi sitis, non tamen fracti, sed pacienti animo tollerastis, ymo et superastis pro fide Christi, pro pace ecclesie, pro animarum salute, ita ut iure predicetur, vos populumque vestrum, verbum fidei bono et optimo corde retinentes, fructum fecisse in paciencia. Dignum propterea censuit sacra synodus vestre deuocioni per hos suos oratores vota sua palam facere, presertim circa hoc negocium reduccionis Bohemorum. Excellencie vestre, ymo toti pene mundo notum est, quo zelo, qua materna caritate, quibus visce- ribus pietatis sacra Basiliensis synodus sollicita fuerit congregare Bohemos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alis. Non ob id iniecta sibi opprobria, non inextri- cabiles difficultates, non res in corde plurium desperata; non impense, non labores, non oratorum suorum pericula ab hac sua potuerunt remittere caritate, sollicitudine, opera, ut sic de ea verificetur illud Canticorum vnn° : Aque multe non potuerunt extinguere cari- tatem eius ; aque multe, id est tribulaciones multe. Neque hactenus inaniter, laus omni- potenti deo; sed laborum suorum secutus est et iam gloriosus fructus. Ut autem qui cepit in ea opus bonum deus, et ipse perficiat, vbi nuncium literasque serenissimi domini imperatoris ipsa sacra synodus suscepit, mox decreuit hos suos oratores, ut idem dominus petebat, ad hunc insignem locum destinare celeriter. Quod si paulo diucius, quam 1435.
Strana 627
Liber de Legationibus. 627 speraretur, tardauerint, in causa fuit primum absencia reverendi in Christo patris et domini mei prestantissimi, domini episcopi Constanciensis, qui pro pace ecclesie ac ciui- tatis Bisuntine Bisuntinum missus fuerat; absencia et egregiorum doctorum, mihi vene- randorum dominorum, Johannis de Polmar, auditoris sacri palacii, et domini Tilmani prepositi sancti Florini, quos sacra synodus ad peticionem serenissimi domini imperatoris ad dietam indictam in Francfordia destinauerat, simul et ut per Magunciam transeuntes, intenderent componende paci inter dissidentes clerum et populum Maguntinum, quam et diu temptatam deus dedit per eorum prudenciam atque operam. Altera causa fuit, quod habundancia niuium itinera impedita erant et clausa, ita ut interdum oportuit nos primos viam aperire. Jungebatur incommodo niuium et validus ventus et frigus intensissimum; in hiis tamen omnibus prosperum fecit nobis deus iter nostrum vsque ad hunc insignem Wienne locum, et presenciam vestre celsitudinis, dux potentissime ! Confidit sacra synodus, confidimus et nos oratores sui, vestra excellencia nobis postulantibus libens ut bono corde consilium impercietur et auxilium in hiis, que agenda videbuntur pro hac pia causa fidei, quippe pro qua tam preclara operata sit, et quod nunc attinet, cum non, ut sperabamus, hic assit serenissimus imperator, quid pocius agendum sit, an recto tramite suam adire presenciam, an sue maiestati nos aduentasse per nuncium intimare; et quoniam vestra celsitudo nouissime conuenit cum Bohemis, et multam habet gerendarum rerum experien- ciam, que agenda videbuntur, dignetur nobis aperire. Credebat sacra synodus, dietam condictam fuisse cum Bohemis in hac festiuitate cathedre sancti Petri, que cum, ut acce- pimus, indicta non sit, placeat vestre celsitudini, ut qua breuius indicetur, apud serenis- simum imperatorem et Bohemos instare consulendo, opem ferendo. Illustrissime princeps, pro vestris prudencia et excellencia in bono atque optimo corde vestro, magis et magis augebitur fructus preclare fidei vestre. Porro etsi sacra synodus sollicita sit circa ea ardua opera, pro quibus est congregata, vnde et Sabbato proximo, antequam a Basilea exiuimus, tria salubria pro morum reformacione edidit atque promulgauit decreta, ad alia dirigente spiritus sancti gracia processura, intendit et omni vigillancia circa optatam illam vnionem Grecorum, pacemque in variis regionibus componendam. Super hec tamen omnia cordi suo heret cepta hec et gloriose perducta reduccio Bohemorum, ut regno illi, vestro marchionatui Morauie et adiacentibus terris pax et tranquillitas detur ; et tam heret cordi, ut in multa fiducia celsitudinem vestram hortetur, precetur et obsecret, vbi con- uencio cum Bohemis celebrabitur in loco, in quo interesse commode possit, quatenus placeat illo se conferre, tamquam que pro suis prudencia et auctoritate rebus consulendis et gerendis afferat plurimum fructum. Nam et si que conferencia tractatibus serenissimo domino imperatori persuadenda sint, quid tam efficax apud eum esse poterit, quam caris- simi filii sui inertuentus et rogamina? Sed et apud Bohemos plurimum poterit vestra auc- toritas, cum vestra presencia et interuentu viderint se honoratos. Si denique rem huius- modi votiue concludi atque concordari deus donauerit pro sua pietate, ad tractatus robur, auctoritatem, honorem addet non parum presencia vestre celsitudinis. Et (per) hoc demum priori vestro merito atque glorie plurimum adicietur, quando sicut vobis dedit deus tem- pore belli Bohemis potenter resistere, ita et tempore tractatuum eorum paci ac quieti sapienter consulere. Postremo si carte super hoc tractatu conficientur et publicabuntur, narrabitur in vniuerso mundo, quod hec et hec feceritis ob fidem Christi et amorem. 79. 1435.
Liber de Legationibus. 627 speraretur, tardauerint, in causa fuit primum absencia reverendi in Christo patris et domini mei prestantissimi, domini episcopi Constanciensis, qui pro pace ecclesie ac ciui- tatis Bisuntine Bisuntinum missus fuerat; absencia et egregiorum doctorum, mihi vene- randorum dominorum, Johannis de Polmar, auditoris sacri palacii, et domini Tilmani prepositi sancti Florini, quos sacra synodus ad peticionem serenissimi domini imperatoris ad dietam indictam in Francfordia destinauerat, simul et ut per Magunciam transeuntes, intenderent componende paci inter dissidentes clerum et populum Maguntinum, quam et diu temptatam deus dedit per eorum prudenciam atque operam. Altera causa fuit, quod habundancia niuium itinera impedita erant et clausa, ita ut interdum oportuit nos primos viam aperire. Jungebatur incommodo niuium et validus ventus et frigus intensissimum; in hiis tamen omnibus prosperum fecit nobis deus iter nostrum vsque ad hunc insignem Wienne locum, et presenciam vestre celsitudinis, dux potentissime ! Confidit sacra synodus, confidimus et nos oratores sui, vestra excellencia nobis postulantibus libens ut bono corde consilium impercietur et auxilium in hiis, que agenda videbuntur pro hac pia causa fidei, quippe pro qua tam preclara operata sit, et quod nunc attinet, cum non, ut sperabamus, hic assit serenissimus imperator, quid pocius agendum sit, an recto tramite suam adire presenciam, an sue maiestati nos aduentasse per nuncium intimare; et quoniam vestra celsitudo nouissime conuenit cum Bohemis, et multam habet gerendarum rerum experien- ciam, que agenda videbuntur, dignetur nobis aperire. Credebat sacra synodus, dietam condictam fuisse cum Bohemis in hac festiuitate cathedre sancti Petri, que cum, ut acce- pimus, indicta non sit, placeat vestre celsitudini, ut qua breuius indicetur, apud serenis- simum imperatorem et Bohemos instare consulendo, opem ferendo. Illustrissime princeps, pro vestris prudencia et excellencia in bono atque optimo corde vestro, magis et magis augebitur fructus preclare fidei vestre. Porro etsi sacra synodus sollicita sit circa ea ardua opera, pro quibus est congregata, vnde et Sabbato proximo, antequam a Basilea exiuimus, tria salubria pro morum reformacione edidit atque promulgauit decreta, ad alia dirigente spiritus sancti gracia processura, intendit et omni vigillancia circa optatam illam vnionem Grecorum, pacemque in variis regionibus componendam. Super hec tamen omnia cordi suo heret cepta hec et gloriose perducta reduccio Bohemorum, ut regno illi, vestro marchionatui Morauie et adiacentibus terris pax et tranquillitas detur ; et tam heret cordi, ut in multa fiducia celsitudinem vestram hortetur, precetur et obsecret, vbi con- uencio cum Bohemis celebrabitur in loco, in quo interesse commode possit, quatenus placeat illo se conferre, tamquam que pro suis prudencia et auctoritate rebus consulendis et gerendis afferat plurimum fructum. Nam et si que conferencia tractatibus serenissimo domino imperatori persuadenda sint, quid tam efficax apud eum esse poterit, quam caris- simi filii sui inertuentus et rogamina? Sed et apud Bohemos plurimum poterit vestra auc- toritas, cum vestra presencia et interuentu viderint se honoratos. Si denique rem huius- modi votiue concludi atque concordari deus donauerit pro sua pietate, ad tractatus robur, auctoritatem, honorem addet non parum presencia vestre celsitudinis. Et (per) hoc demum priori vestro merito atque glorie plurimum adicietur, quando sicut vobis dedit deus tem- pore belli Bohemis potenter resistere, ita et tempore tractatuum eorum paci ac quieti sapienter consulere. Postremo si carte super hoc tractatu conficientur et publicabuntur, narrabitur in vniuerso mundo, quod hec et hec feceritis ob fidem Christi et amorem. 79. 1435.
Strana 628
628 Aegidii Carlerii, Nunc postremo, illustrissime princeps, pro hiis omnibus, que gloriose gessistis, sacra synodus bono et optimo corde se offert ad omnia, que secundum deum facere posset pro bono, gloria et statu vestre celsitudinis; quippe que pro sua fide, deuocione, fortitudine animi, pro impensis laboribus, periculis que pertulit, preliis que commisit pro dei gloria, id apud ecclesiam meruerit; insuper et pro deuocione et zelo, quem habuit ad statum, honorem et firmitatem prefate sacre synodi. Grata est et plurimum sacra synodus vestre deuocioni, et venerabili vniuersitati vestre Wienne pro emeritis et egregiis sacre theologie professoribus, magistris Thoma, hic presente, et Johanne Celi, qui Basilee fuere ferme triennio, non ut infructuosa arbor illa euangelica, quin verbum dei eorum optimo corde et intelligencia susceptum et retentum, quam gloriosum fructum fecerit, ut lux meridiana lucet. Pro sua sapiencia, prudencia atque optimo zelo palam in sacra synodo fecerunt consulendo, exhortando, predicando, curamque faciendo, ita ut apud patres sacri concilii in magna reputacione et veneracione habeantur, ad honorem certe vestre excellencie et filie vestre, preclare vniuersitatis Wiennensis. Optat vos sacra synodus feliciter valere, illustrissime dux, atque in eo, quod in bono et optimo corde pro fide Christi, pro pace ecclesie cepistis, cum augmento, cum perseuerancia plurimum fructum facere, quo mer- cedem haud dubium recipiatis ab eo, qui habet in vestimento et in femore suo scriptum : Rex regum et dominus dominancium, Apoc. xIx°, qui et iam in presenti vita cultores suos remunerat. Nam et de felici Constantini prosperitate Augustin. (lib. V) xxv° de ciuitate dei ait: Quamdiu imperauit, vniuersum orbem Romanum tenuit et defendit; in bellis gerendis victoriosissimus fuit, in tirannis opprimendis per omnia prosperatus est. Gran- deuus senectute defunctus est, filios imperatores reliquit. Et capitulo xxvi" narrat de Theodosio, qualiter hostes deuicerit; quod et tela hostium in eos ventus retorserit. Quomodo enim infideles et rebelles sibi et ecclesie et in presenti et in futuro humiliat deus et dampnat, ita humiles sibi et deuotos et exaltat in hoc seculo, et in celo coronat. Sedes ducum superborum, ut Eccl. x° dicitur, destruxit deus, et sedere fecit mites pro ipsis. Ipse vestre tribuat celsitudini et iuste semper imperare, et pacatum tenere princi- patum, et tandem in tabernaculis sedere fiducie et in requie opulenta, vbi regnat ipse beatus in secula seculorum, amen.“ 1435. Proposicio decani Cameracensis, facta coram vniuersitate Wiennensi 25° die mensis Februarii anno 1435. 208. 1435. 25. Febr. „Caritatem vestram, domine rector, doctores, magistri, ceterique viri clarissimi, quam ad sacrosanctam synodum vniuersalem Basiliensem in personis reuerendi in Christo patris domini Constanciensis episcopi et aliorum dominorum meorum honorandorum osten- ditis, commendare cupientes, patres ipsi oratores eiusdem iusserunt, ut verbum cum vestris reuerenciis dissererem. Aliis igitur dominis ad alia grandia reseruatis, obediencia ductus hoc ipsum facere pro mea paruitate temptabo. Plurimum (honorabiles) viri (et) patres! Lapsum populum Christianum de virtutum celsitudine ad profundum viciorum, quadam peruersa consuetudine, imo verius corruptela, peccandi licenciam sibi vendicantem cernens ecclesia, sponsa Christi, ut ipsa mater que nullatenus obliuisci potest infantes uteri sui, contristata est (et) vehementer commota, quippe sunt viscera eius, super letalibus
628 Aegidii Carlerii, Nunc postremo, illustrissime princeps, pro hiis omnibus, que gloriose gessistis, sacra synodus bono et optimo corde se offert ad omnia, que secundum deum facere posset pro bono, gloria et statu vestre celsitudinis; quippe que pro sua fide, deuocione, fortitudine animi, pro impensis laboribus, periculis que pertulit, preliis que commisit pro dei gloria, id apud ecclesiam meruerit; insuper et pro deuocione et zelo, quem habuit ad statum, honorem et firmitatem prefate sacre synodi. Grata est et plurimum sacra synodus vestre deuocioni, et venerabili vniuersitati vestre Wienne pro emeritis et egregiis sacre theologie professoribus, magistris Thoma, hic presente, et Johanne Celi, qui Basilee fuere ferme triennio, non ut infructuosa arbor illa euangelica, quin verbum dei eorum optimo corde et intelligencia susceptum et retentum, quam gloriosum fructum fecerit, ut lux meridiana lucet. Pro sua sapiencia, prudencia atque optimo zelo palam in sacra synodo fecerunt consulendo, exhortando, predicando, curamque faciendo, ita ut apud patres sacri concilii in magna reputacione et veneracione habeantur, ad honorem certe vestre excellencie et filie vestre, preclare vniuersitatis Wiennensis. Optat vos sacra synodus feliciter valere, illustrissime dux, atque in eo, quod in bono et optimo corde pro fide Christi, pro pace ecclesie cepistis, cum augmento, cum perseuerancia plurimum fructum facere, quo mer- cedem haud dubium recipiatis ab eo, qui habet in vestimento et in femore suo scriptum : Rex regum et dominus dominancium, Apoc. xIx°, qui et iam in presenti vita cultores suos remunerat. Nam et de felici Constantini prosperitate Augustin. (lib. V) xxv° de ciuitate dei ait: Quamdiu imperauit, vniuersum orbem Romanum tenuit et defendit; in bellis gerendis victoriosissimus fuit, in tirannis opprimendis per omnia prosperatus est. Gran- deuus senectute defunctus est, filios imperatores reliquit. Et capitulo xxvi" narrat de Theodosio, qualiter hostes deuicerit; quod et tela hostium in eos ventus retorserit. Quomodo enim infideles et rebelles sibi et ecclesie et in presenti et in futuro humiliat deus et dampnat, ita humiles sibi et deuotos et exaltat in hoc seculo, et in celo coronat. Sedes ducum superborum, ut Eccl. x° dicitur, destruxit deus, et sedere fecit mites pro ipsis. Ipse vestre tribuat celsitudini et iuste semper imperare, et pacatum tenere princi- patum, et tandem in tabernaculis sedere fiducie et in requie opulenta, vbi regnat ipse beatus in secula seculorum, amen.“ 1435. Proposicio decani Cameracensis, facta coram vniuersitate Wiennensi 25° die mensis Februarii anno 1435. 208. 1435. 25. Febr. „Caritatem vestram, domine rector, doctores, magistri, ceterique viri clarissimi, quam ad sacrosanctam synodum vniuersalem Basiliensem in personis reuerendi in Christo patris domini Constanciensis episcopi et aliorum dominorum meorum honorandorum osten- ditis, commendare cupientes, patres ipsi oratores eiusdem iusserunt, ut verbum cum vestris reuerenciis dissererem. Aliis igitur dominis ad alia grandia reseruatis, obediencia ductus hoc ipsum facere pro mea paruitate temptabo. Plurimum (honorabiles) viri (et) patres! Lapsum populum Christianum de virtutum celsitudine ad profundum viciorum, quadam peruersa consuetudine, imo verius corruptela, peccandi licenciam sibi vendicantem cernens ecclesia, sponsa Christi, ut ipsa mater que nullatenus obliuisci potest infantes uteri sui, contristata est (et) vehementer commota, quippe sunt viscera eius, super letalibus
Strana 629
Liber de Legationibus. 629 wlneribus eorum. Illi enim condam in Jherusalem habitabant securi, sed postquam egressi sunt de vrbe pacifica et visione pacis, et dereliquerunt fontem aque viue contemplacionis suauissime dei et bonorum celestium, foderunt sibi cisternas, que non valent continere aquas in terra deserta in Jerico, que interpretatur luna vel odor, id est in amore bonorum temporalium ad modum lune volubilium, que non sunt, nisi odor verorum bonorum per- manencium. Inuenerunt latrones, qui multis plagis impositis dispoliauerunt eos virtutibus, semiuiuis relictis. Ut vero medelam ferret illis pulcerrima mulierum, catholica ecclesia in vnum locum, quem ostendit ei dominus, congregauit medicos suos, prelatos et doctores, ut collacione inter se habita infirmitatibus, que accelerauerant, mederentur. Qui ut con- trectauerunt vulnera peccatorum, de salute languidorum sperantes, dixerunt illud, quod scriptum est Luc. 18°, et recitatur in Dominica instante: „Ecce, ascendimus Jerosolimam, et consummabuntur omnia.“ Consummacionem preuaricacio et finem habebit peccatum, quod et nos sancte synodi oratores eorum nomine coram vestris prudenciis repetimus. Ecce, inquiunt patres, ascendimus Jerosolimam, ciuitatem a domino electam, et consuma- buntur omnia, propter que sacrosancta synodus ibi congregata est. Finem habebit pec- catum infidelitatis, discordie ad pacem reducentur; viciorum difformitatibus profligatis decor virtutum in populo Christiano consurget. Dixerat istud Christus sponsus de sua passione, que omnium erat medela morborum; quantum ad sufficienciam, dixerat illud per certitudinem sue preuisionis; ipsi enim, cum sit splendor glorie patris et figura substancie eius, omnia nuda sunt et aperta. Dicit sponsa eius de piis operibus, quorum merita et virtus in passione Christi fulsiuntur, dicit per confidenciam, quod omnia consumabuntur. Difficilis, inquit, patrum Jerosolimis, id est Basilee ascensus, si quidem turba passionum, sex in concupiscibili et quinque iuxta sancti doctoris documenta in irrascibili, aut ut alii dicunt, sex, quatuor principales earum miserunt ad capita viarum, ut transitus impedirent, scilicet ardentem amorem commodi male inflamantem, turbidum odium male impellens, presumptuosam spem temere leuantem, et gelidum timorem male humiliantem. Eos autem, qui iuerunt videre villam emptam, aut probare quinque iuga bouum, ne Basileam ascen- derent detinuit amor; illos, qui gratis oderant pacem cum proximo, qui pacem loquebatur, sistere coegit odium. Hos, qui confiderunt in baculo arundineo, in promissionibus promo- cionum, quibus si quis innixus fuerit, perforabit manum eius et ruet, ne ad synodum pro- perent, spes suasit; istos qui trepidauerunt timore, vbi non erat timor, timor ipse immo- biles fecit. Sola caritas, que non querit que sua sunt, sed omnia credit, omnia sperat, omnia substinet, 1. Cor. 13°, que fortis est ut mors, imo et ipsa forcior, omnia propulit scandala de medio. Conuenere itaque patres sanctam synodum facientes, et cum quosdam in fide languidos vidissent, alios prauis moribus saucios, reliquos vero igne et ferro regna et populos vastantes, medelam in hiis dederunt accuratissime ; nam ad Bohemos disputa- cionem eorum informatiuam habuisse non dubitatis, patres optimi, qualisque sit eorum disposicio diuina gracia et sancte synodi ministerio, ipsi videtis. Ut autem dissidentes ad concordie vnitatem reducerent, multa fecere patres sancte synodi ; nec cessant ab illis, vnde in quibusdam regionibus pulcra pace gaudet populus, qui longua bellorum sustinebat dispendia. Jam ad mores studium conuertit, super quorum correccione nonnulla sunt edita capitula et canones publicati, dudum de eleccionibus, de consiliis prouincialibus; nuper autem de celibatu constitutorum aduersus scandalosum vicium concubinatus, de 1435.
Liber de Legationibus. 629 wlneribus eorum. Illi enim condam in Jherusalem habitabant securi, sed postquam egressi sunt de vrbe pacifica et visione pacis, et dereliquerunt fontem aque viue contemplacionis suauissime dei et bonorum celestium, foderunt sibi cisternas, que non valent continere aquas in terra deserta in Jerico, que interpretatur luna vel odor, id est in amore bonorum temporalium ad modum lune volubilium, que non sunt, nisi odor verorum bonorum per- manencium. Inuenerunt latrones, qui multis plagis impositis dispoliauerunt eos virtutibus, semiuiuis relictis. Ut vero medelam ferret illis pulcerrima mulierum, catholica ecclesia in vnum locum, quem ostendit ei dominus, congregauit medicos suos, prelatos et doctores, ut collacione inter se habita infirmitatibus, que accelerauerant, mederentur. Qui ut con- trectauerunt vulnera peccatorum, de salute languidorum sperantes, dixerunt illud, quod scriptum est Luc. 18°, et recitatur in Dominica instante: „Ecce, ascendimus Jerosolimam, et consummabuntur omnia.“ Consummacionem preuaricacio et finem habebit peccatum, quod et nos sancte synodi oratores eorum nomine coram vestris prudenciis repetimus. Ecce, inquiunt patres, ascendimus Jerosolimam, ciuitatem a domino electam, et consuma- buntur omnia, propter que sacrosancta synodus ibi congregata est. Finem habebit pec- catum infidelitatis, discordie ad pacem reducentur; viciorum difformitatibus profligatis decor virtutum in populo Christiano consurget. Dixerat istud Christus sponsus de sua passione, que omnium erat medela morborum; quantum ad sufficienciam, dixerat illud per certitudinem sue preuisionis; ipsi enim, cum sit splendor glorie patris et figura substancie eius, omnia nuda sunt et aperta. Dicit sponsa eius de piis operibus, quorum merita et virtus in passione Christi fulsiuntur, dicit per confidenciam, quod omnia consumabuntur. Difficilis, inquit, patrum Jerosolimis, id est Basilee ascensus, si quidem turba passionum, sex in concupiscibili et quinque iuxta sancti doctoris documenta in irrascibili, aut ut alii dicunt, sex, quatuor principales earum miserunt ad capita viarum, ut transitus impedirent, scilicet ardentem amorem commodi male inflamantem, turbidum odium male impellens, presumptuosam spem temere leuantem, et gelidum timorem male humiliantem. Eos autem, qui iuerunt videre villam emptam, aut probare quinque iuga bouum, ne Basileam ascen- derent detinuit amor; illos, qui gratis oderant pacem cum proximo, qui pacem loquebatur, sistere coegit odium. Hos, qui confiderunt in baculo arundineo, in promissionibus promo- cionum, quibus si quis innixus fuerit, perforabit manum eius et ruet, ne ad synodum pro- perent, spes suasit; istos qui trepidauerunt timore, vbi non erat timor, timor ipse immo- biles fecit. Sola caritas, que non querit que sua sunt, sed omnia credit, omnia sperat, omnia substinet, 1. Cor. 13°, que fortis est ut mors, imo et ipsa forcior, omnia propulit scandala de medio. Conuenere itaque patres sanctam synodum facientes, et cum quosdam in fide languidos vidissent, alios prauis moribus saucios, reliquos vero igne et ferro regna et populos vastantes, medelam in hiis dederunt accuratissime ; nam ad Bohemos disputa- cionem eorum informatiuam habuisse non dubitatis, patres optimi, qualisque sit eorum disposicio diuina gracia et sancte synodi ministerio, ipsi videtis. Ut autem dissidentes ad concordie vnitatem reducerent, multa fecere patres sancte synodi ; nec cessant ab illis, vnde in quibusdam regionibus pulcra pace gaudet populus, qui longua bellorum sustinebat dispendia. Jam ad mores studium conuertit, super quorum correccione nonnulla sunt edita capitula et canones publicati, dudum de eleccionibus, de consiliis prouincialibus; nuper autem de celibatu constitutorum aduersus scandalosum vicium concubinatus, de 1435.
Strana 630
630 Aegidii Carlerii, modo vitandi excommunicatos, de interdictis et de friuolis appellacionibus; sunt et alia decreta in procinctu. Sed quoniam notissima sunt vniuerso orbi, que per patres sancte synodi aguntur, illis pretermissis ad vestre preclare vniuersitatis emologanda sub breuitate preconia stilum conuertamus, ad quam nos oratores sacrosancte vniuersalis synodi dici- mus: „Ecce, ascendimus Jerosolimam, et consumabuntur omnia.“ Jure universitas vestra mistice Jerosolima dicitur, quia pacifica est et videns pacem, imo et visio pacis in abstracto loquendo, propter lucentem in ea sanctarum scripturarum sapienciam, que in regalibus sedibus venit in terram exterminii, in terram cordis humani, durus aduersus vicia debel- lator, Sap. 18°. Ipsa enim, de qua sermo, sapiencia, ut habet Jacobus apostolus in sua catholica 3° capitulo, desursum est, a diuina mente, que et nobis et Grecis appellatur a sapiencia, scilicet dei patris, descendit ad homines ; ipsa omnes alias vocat ad arcem et ad menia ciuitatis. Ipsa sapiencia clamitat, et prudencia dat vocem suam in summis excel- sisque verticibus supra viam, in mediis semitis stans, Prouerb. 8°. Ipsa rursus omnium bonorum mater est, nutrix imo et factrix virtutum, propterea pacifica est. Hoc ex prece- denti sequitur. Propter duo igitur, scilicet altitudinem dignitatis sapiencie, et quia mentes transquillatur, ac per hoc pacem in hiis facit, merito hec vniuersitas honorabilis, que sapiencie diuine studium impendit, Jerosolima nominatur. Estimamus autem, quod flagranti desiderio ad ipsam sapienciam dicit illud Sap. 7° : Preposui illam regnis et sedibus, et diuicias nihil esse duximus in comparacione illius. Nec comparaui illi lapidem preciosum; quoniam omne aurum in comparacione illius, arena est exigua, et tamquam lutum estima- bitur argentum in conspectu illius. Infinitus enim thesaurus est hominibus, quo qui vsi sunt, participes facti sunt amicicie dei. Cur non ita cupiunt et venerantur Christiani, quando gentiles eam, quam habere potuerunt naturali lumine, sincere dilexerunt, dum nil putantes fieri sine nutu numinum, unum tamen quasi deum deorum et omnium principem excolunt sapienciam, quia omnibus preest. Propter quod veteres philosophi imaginem sapiencie in foribus templorum pingi fecerunt, et hec verba inscripserunt: Vsus me genuit, peperit me memoria; sophiam me vocant Greci, vos sapienciam. Quoniam vero ad alta quibusdam gradibus conscenditur, preter has, quas in corde ascensiones disponunt doctores, de iusticia theologica tractantes, quibus per meditacionem tandem ad contemplacionem sit ascensus, quatuor gradus neccessarios ad sapienciam in montibus sanctis sitam inuenio, quos sub quatuor consideracionibus describere proposui. Prima est: ad sapienciam veram obtinendam requiritur ingenii claritas et eleuacio. Etenim intellectus noster in genere intel- lectualium est sicut materia prima in genere encium, vnde sicut materia non suscipit formam, nisi cum est disposita vltima ad eam disposicione, que vocatur neccessitas ab Aristotele, ita nec intellectus, fors intellectuales. Cum autem sapiencia sit supremus habitus intellectualis, requirit intellectum eleuatum et lumen, quod signatum est super nos wltu dei, clarissimum. Sap. 1° de spiritu sancto disciplinante scriptum est: Aufferet se a cogitacionibus, que sunt sine intellectu, et Ecclesiastici 6°: Quam aspera est nimium sapiencia indoctis hominibus, et non permanebit in illa excors. Propter hoc antiqui vnumquemque scienciis se conferentem proba- bant, ad quam magis esset idoneus, et ad illam eum aptabant. Inde est, quod Democritus quemdam ex geometrica fasciculum lingnorum componere, deprehendit ad hanc artem dispo- situm, quem postmodum instruxit; et tandem in disciplinis philosophicis factus est egregius philosophus, ut narrat A. Gellius. Secunda: ad ascensum vere sapiencie requiritur cura 1435.
630 Aegidii Carlerii, modo vitandi excommunicatos, de interdictis et de friuolis appellacionibus; sunt et alia decreta in procinctu. Sed quoniam notissima sunt vniuerso orbi, que per patres sancte synodi aguntur, illis pretermissis ad vestre preclare vniuersitatis emologanda sub breuitate preconia stilum conuertamus, ad quam nos oratores sacrosancte vniuersalis synodi dici- mus: „Ecce, ascendimus Jerosolimam, et consumabuntur omnia.“ Jure universitas vestra mistice Jerosolima dicitur, quia pacifica est et videns pacem, imo et visio pacis in abstracto loquendo, propter lucentem in ea sanctarum scripturarum sapienciam, que in regalibus sedibus venit in terram exterminii, in terram cordis humani, durus aduersus vicia debel- lator, Sap. 18°. Ipsa enim, de qua sermo, sapiencia, ut habet Jacobus apostolus in sua catholica 3° capitulo, desursum est, a diuina mente, que et nobis et Grecis appellatur a sapiencia, scilicet dei patris, descendit ad homines ; ipsa omnes alias vocat ad arcem et ad menia ciuitatis. Ipsa sapiencia clamitat, et prudencia dat vocem suam in summis excel- sisque verticibus supra viam, in mediis semitis stans, Prouerb. 8°. Ipsa rursus omnium bonorum mater est, nutrix imo et factrix virtutum, propterea pacifica est. Hoc ex prece- denti sequitur. Propter duo igitur, scilicet altitudinem dignitatis sapiencie, et quia mentes transquillatur, ac per hoc pacem in hiis facit, merito hec vniuersitas honorabilis, que sapiencie diuine studium impendit, Jerosolima nominatur. Estimamus autem, quod flagranti desiderio ad ipsam sapienciam dicit illud Sap. 7° : Preposui illam regnis et sedibus, et diuicias nihil esse duximus in comparacione illius. Nec comparaui illi lapidem preciosum; quoniam omne aurum in comparacione illius, arena est exigua, et tamquam lutum estima- bitur argentum in conspectu illius. Infinitus enim thesaurus est hominibus, quo qui vsi sunt, participes facti sunt amicicie dei. Cur non ita cupiunt et venerantur Christiani, quando gentiles eam, quam habere potuerunt naturali lumine, sincere dilexerunt, dum nil putantes fieri sine nutu numinum, unum tamen quasi deum deorum et omnium principem excolunt sapienciam, quia omnibus preest. Propter quod veteres philosophi imaginem sapiencie in foribus templorum pingi fecerunt, et hec verba inscripserunt: Vsus me genuit, peperit me memoria; sophiam me vocant Greci, vos sapienciam. Quoniam vero ad alta quibusdam gradibus conscenditur, preter has, quas in corde ascensiones disponunt doctores, de iusticia theologica tractantes, quibus per meditacionem tandem ad contemplacionem sit ascensus, quatuor gradus neccessarios ad sapienciam in montibus sanctis sitam inuenio, quos sub quatuor consideracionibus describere proposui. Prima est: ad sapienciam veram obtinendam requiritur ingenii claritas et eleuacio. Etenim intellectus noster in genere intel- lectualium est sicut materia prima in genere encium, vnde sicut materia non suscipit formam, nisi cum est disposita vltima ad eam disposicione, que vocatur neccessitas ab Aristotele, ita nec intellectus, fors intellectuales. Cum autem sapiencia sit supremus habitus intellectualis, requirit intellectum eleuatum et lumen, quod signatum est super nos wltu dei, clarissimum. Sap. 1° de spiritu sancto disciplinante scriptum est: Aufferet se a cogitacionibus, que sunt sine intellectu, et Ecclesiastici 6°: Quam aspera est nimium sapiencia indoctis hominibus, et non permanebit in illa excors. Propter hoc antiqui vnumquemque scienciis se conferentem proba- bant, ad quam magis esset idoneus, et ad illam eum aptabant. Inde est, quod Democritus quemdam ex geometrica fasciculum lingnorum componere, deprehendit ad hanc artem dispo- situm, quem postmodum instruxit; et tandem in disciplinis philosophicis factus est egregius philosophus, ut narrat A. Gellius. Secunda: ad ascensum vere sapiencie requiritur cura 1435.
Strana 631
Liber de Legationibus. 631 studiosa. Narrat beatus Jeronimus, ad Paulinum de omnibus diuine historie libris, labores, quos antiqui philosophi, ut literas quasi toto orbe fugientes inuenirent, sustinuerunt, qualiter prouincias lustrarunt, maria transierant, nouos adiere populos; non erubuerunt superiorum esse discipuli, qui erant doctores aliorum. Ecclesiastici 6°: Quasi qui arat, et qui seminat, accede ad eam, scilicet sapienciam, et sustine bonos fructus illius; in opere enim ipsius exiguum laborabis, et cito edes de generacionibus illius. Recte de labore venitur ad pacis sapiencie solacium; armat enim spina rosas, mella tegunt apes, crescunt difficili gaudia iurgio. Sic Dauid , manu fortis et bellator, generat Salomonem pacificum et sapientissimum, sic Jonatas, manibus reptans et pedibus, Amalech deuicto salutem facit in Israel. Tercia consideracio de tercio gradu: ut ad fastigium sapiencie conscen- datur, neccessaria est curarum secularium, quod in populo est, abieccio; ille enim mentem deprimunt et confundunt, ut non puro lumine ibi radius sapiencie fulgeat. Ideo dicit sapiens ecclesiastici 38°: Scribe sapienciam in tempore vacuitatis, et qui minoratur actu, percipiet illam; et Job 28°: Sapiencia vero ubi inuenitur, et quis est locus intelli- gencie? Nescit homo precium eius. Abissus dicit: Non est in me; et mare loquitur: Non est mecum; quia neque cor depressit ad infima ut abissus, neque curis huiusmodi concassatum conturbatumue ut mare inueniet illam. Ita anime deuote sponsus silencia petit, ut loquatur ad cor eius. Cant. 5°: Vox dilecti mei pulsantis: Aperi michi soror mea, columba mea, immaculata mea; quia caput meum plenum est rore, et cincini mei guttis noccium. In probacione cuius legimus de Maria, quietam contemplacionis vitam agentem, quod sedens secus pedes domini audiebat verbum illius, et Marta curam rei familiaris habens, turbatur erga plurima. Racio huius tangitur Sap. 9°: Corpus, quod corrumpitur, aggrauat animam et deprimit terrenam habitacionem secundum multa cogi- tantem, quam infirmitatem deflet Boecius de consolacione, dicens: Heu, quam precipiti mersa profundo mens hebet, et propria luce relicta, tendit in externas ire tenebras, terrenis quociens flatibus acta crescit in inmensum noxia cura! Propterea sancti patres fugientes populares tumultus, querentes abdita deserti secreta, habitabant in speluncis et cauernis terre. Quarta consideracio de quarto gradu ascendendi ad sapienciam: inter omnia con- ferencia ad sapiencie dignitatem puritas vite est potissima; hoc experiencia magis quam arte manifestum est. Sapiencia enim non inuenitur in terra suauiter viuencium, Job 28°. Si antiqui instruebant discipulos in moribus, ut dicit beatus Jeronimus epistola 34 (ut credo 74), et beatus Augustinus 8° de ciuitate ait, quod Socrates primus vni- uersam philosophiam ad corrigendos mores atque componendos flexisse memoratur ad hoc, ut essent capaces sapiencie, quanto magis Christiani preparare debent animum ad suscepcionem luminis sapiencie. Sap. 1°: In animam maliuolam non introibit sapiencia, nec habitabit in corpore subdito peccatis ; spiritus enim sanctus discipline effugiet fictum ; et mox ante dicitur: Sentite de domino in bonitate, et in simplicitate cordis querite illum, quoniam inuenitur ab hiis, qui non temptant illum; apparet autem hiis, qui fidem habent in illum. Racio huius consideracionis est, nam cum sapiencia dicitur a sapore, quod scilicet sit sciencia diuinorum et sapida, non erat noticia diuinorum sapida habenti animum infectum viciis, sed tantum erit sua sciencia terrena, animalis, vel diabolica; infusa enim sepissime confundi videmus ex vase fetido. Porro cum illa, que desursum est, sapiencia sit primum pudica, deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consenciens, plena 1435.
Liber de Legationibus. 631 studiosa. Narrat beatus Jeronimus, ad Paulinum de omnibus diuine historie libris, labores, quos antiqui philosophi, ut literas quasi toto orbe fugientes inuenirent, sustinuerunt, qualiter prouincias lustrarunt, maria transierant, nouos adiere populos; non erubuerunt superiorum esse discipuli, qui erant doctores aliorum. Ecclesiastici 6°: Quasi qui arat, et qui seminat, accede ad eam, scilicet sapienciam, et sustine bonos fructus illius; in opere enim ipsius exiguum laborabis, et cito edes de generacionibus illius. Recte de labore venitur ad pacis sapiencie solacium; armat enim spina rosas, mella tegunt apes, crescunt difficili gaudia iurgio. Sic Dauid , manu fortis et bellator, generat Salomonem pacificum et sapientissimum, sic Jonatas, manibus reptans et pedibus, Amalech deuicto salutem facit in Israel. Tercia consideracio de tercio gradu: ut ad fastigium sapiencie conscen- datur, neccessaria est curarum secularium, quod in populo est, abieccio; ille enim mentem deprimunt et confundunt, ut non puro lumine ibi radius sapiencie fulgeat. Ideo dicit sapiens ecclesiastici 38°: Scribe sapienciam in tempore vacuitatis, et qui minoratur actu, percipiet illam; et Job 28°: Sapiencia vero ubi inuenitur, et quis est locus intelli- gencie? Nescit homo precium eius. Abissus dicit: Non est in me; et mare loquitur: Non est mecum; quia neque cor depressit ad infima ut abissus, neque curis huiusmodi concassatum conturbatumue ut mare inueniet illam. Ita anime deuote sponsus silencia petit, ut loquatur ad cor eius. Cant. 5°: Vox dilecti mei pulsantis: Aperi michi soror mea, columba mea, immaculata mea; quia caput meum plenum est rore, et cincini mei guttis noccium. In probacione cuius legimus de Maria, quietam contemplacionis vitam agentem, quod sedens secus pedes domini audiebat verbum illius, et Marta curam rei familiaris habens, turbatur erga plurima. Racio huius tangitur Sap. 9°: Corpus, quod corrumpitur, aggrauat animam et deprimit terrenam habitacionem secundum multa cogi- tantem, quam infirmitatem deflet Boecius de consolacione, dicens: Heu, quam precipiti mersa profundo mens hebet, et propria luce relicta, tendit in externas ire tenebras, terrenis quociens flatibus acta crescit in inmensum noxia cura! Propterea sancti patres fugientes populares tumultus, querentes abdita deserti secreta, habitabant in speluncis et cauernis terre. Quarta consideracio de quarto gradu ascendendi ad sapienciam: inter omnia con- ferencia ad sapiencie dignitatem puritas vite est potissima; hoc experiencia magis quam arte manifestum est. Sapiencia enim non inuenitur in terra suauiter viuencium, Job 28°. Si antiqui instruebant discipulos in moribus, ut dicit beatus Jeronimus epistola 34 (ut credo 74), et beatus Augustinus 8° de ciuitate ait, quod Socrates primus vni- uersam philosophiam ad corrigendos mores atque componendos flexisse memoratur ad hoc, ut essent capaces sapiencie, quanto magis Christiani preparare debent animum ad suscepcionem luminis sapiencie. Sap. 1°: In animam maliuolam non introibit sapiencia, nec habitabit in corpore subdito peccatis ; spiritus enim sanctus discipline effugiet fictum ; et mox ante dicitur: Sentite de domino in bonitate, et in simplicitate cordis querite illum, quoniam inuenitur ab hiis, qui non temptant illum; apparet autem hiis, qui fidem habent in illum. Racio huius consideracionis est, nam cum sapiencia dicitur a sapore, quod scilicet sit sciencia diuinorum et sapida, non erat noticia diuinorum sapida habenti animum infectum viciis, sed tantum erit sua sciencia terrena, animalis, vel diabolica; infusa enim sepissime confundi videmus ex vase fetido. Porro cum illa, que desursum est, sapiencia sit primum pudica, deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consenciens, plena 1435.
Strana 632
632 Aegidii Carlerii, misericordia et fructibus bonis, quomodo esse poterit cum vita viciosa? Ecce, viri doc- tissimi, sub breuitate quatuor gradus ducatum prebentes ad sapienciam veram, quos vos eciam alacriter scandisse non ambigimus; itaque vestram vniuersitatem iure Jerosolimam, quia pacificam, et visionem pacis per sapienciam nominamus. Hoc labores eius et scripta pro reduccione Bohemorum testantur ; hoc idem in oratoribus pro parte vestra ad sanctam synodum destinatis perpendimus, quorum sapienciam et laudabiles mores, ac fidelem dili- genciam vix digne commendare sufficimus. Ad ipsam namque sanctam synodum habentur in honore, que vnum ex illis, pote magistrum Thomam, preclarum sacre theologie pro- fessorem, nobiscum in legacione ista nunc et alias destinauit. Pro eo igitur, quod in specula constituti estis, merito nos vobiscum quam familiariter loquentes in eo, quod ad vos venimus, Jerosolimam ascendisse dicimus, et speramus in domino Jhesu, quod con- sumabuntur omnia, presertim Bohemorum ad vnitatem ecclesie et pacem reduccio, pro qua nunc reverendus in Christo pater ac alii domini hic presentes et ego cum eis mittimur. Speramus insuper in agendis nostris vos propicios, ut ecclesie filios bene meritos, inueniri, et in consiliis et auxiliis, si opus erit, paratissimos, et hoc ipsum ex affectu rogamus. Quorum bonorum consummacionem prestet, qui consummacionem abreuiatam, quando dig- nabitur, faciet super terram, saluator, qui est deus benedictus in secula, amen." 1435. Copia litere Bohemorum super repositis in Egra in festo beati Martini anno 1434 directe legatis ad Ratisponam. 209 *). (1434.) 8. Nov. „Venerabilibus patribus Philiberto etc., doctoribus et magistris per venerandum Basiliense concilium ad Ratisponam destinatis, Also de Risenburg, alias de Wrzestiow, supremus gubernator regni Bohemie, barones, nobiles, ciuitas Praga, milites, clientes, nec non omnes alie ciuitates dicti regni et marchionatus Morauie, inuictissimarum veri- tatum quatuor articulos amplexantes. Venerabiles patres et domini, nec non viri digni- tatum et scienciarum eximii, sincerum affectum salutaris boni, vario cum genere compla- cendi. Quia solemnis ambasiata ex utriusque status spectabilium virorum adunata personis, et ad serenissimi domini imperatoris presenciam nuper a nobis Ratisponam transmissa, nunc nobis in generali congregacione constitutis, eiusdem Cesaris ac venerandi Basiliensis concilii vota plene et fideliter patefecit, super quibus quidem maturo tractatu sanoque prelibato consilio vestris reuerenciis, prout sponsum est, ita respondemus. Quemadmodum pridem, ita vtique et nunc nobis videtur institucioni Jhesu Christi consonum, primitiue ecclesie, matris et magistre nostre, praxi omnino conforme, ac saluti humane oportunum, et presertim tocius populi regni Bohemie et marchionatus Morauie vnitiuum et in pace stabilitiuum et roboratiuum, vt quemadmodum sunt vnius lingue, vnius dicionis, vniusque regni incole, ac fidei orthodoxe consortes ; ita fiant et in ritu communionis diuinissime eukaristie veri sodales. Nam sicud morum et rituum disparitas licium, discordiarum, iurgiorum ac sedicionum mater esse dignoscitur ; ita nimirum eorum grata conformitas puerpera et alitrix transquillitatis censetur et pacis. Vnde sicud dudum omni instabamus *) Exstat etiam in Codice Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 197—198. et in cod. Bibliothecæ imper. Paris. Nr. 1577. fol. 26—27. — Impr. ap. Martene VIII. 670—672. — Mansi XXX. 668—670.
632 Aegidii Carlerii, misericordia et fructibus bonis, quomodo esse poterit cum vita viciosa? Ecce, viri doc- tissimi, sub breuitate quatuor gradus ducatum prebentes ad sapienciam veram, quos vos eciam alacriter scandisse non ambigimus; itaque vestram vniuersitatem iure Jerosolimam, quia pacificam, et visionem pacis per sapienciam nominamus. Hoc labores eius et scripta pro reduccione Bohemorum testantur ; hoc idem in oratoribus pro parte vestra ad sanctam synodum destinatis perpendimus, quorum sapienciam et laudabiles mores, ac fidelem dili- genciam vix digne commendare sufficimus. Ad ipsam namque sanctam synodum habentur in honore, que vnum ex illis, pote magistrum Thomam, preclarum sacre theologie pro- fessorem, nobiscum in legacione ista nunc et alias destinauit. Pro eo igitur, quod in specula constituti estis, merito nos vobiscum quam familiariter loquentes in eo, quod ad vos venimus, Jerosolimam ascendisse dicimus, et speramus in domino Jhesu, quod con- sumabuntur omnia, presertim Bohemorum ad vnitatem ecclesie et pacem reduccio, pro qua nunc reverendus in Christo pater ac alii domini hic presentes et ego cum eis mittimur. Speramus insuper in agendis nostris vos propicios, ut ecclesie filios bene meritos, inueniri, et in consiliis et auxiliis, si opus erit, paratissimos, et hoc ipsum ex affectu rogamus. Quorum bonorum consummacionem prestet, qui consummacionem abreuiatam, quando dig- nabitur, faciet super terram, saluator, qui est deus benedictus in secula, amen." 1435. Copia litere Bohemorum super repositis in Egra in festo beati Martini anno 1434 directe legatis ad Ratisponam. 209 *). (1434.) 8. Nov. „Venerabilibus patribus Philiberto etc., doctoribus et magistris per venerandum Basiliense concilium ad Ratisponam destinatis, Also de Risenburg, alias de Wrzestiow, supremus gubernator regni Bohemie, barones, nobiles, ciuitas Praga, milites, clientes, nec non omnes alie ciuitates dicti regni et marchionatus Morauie, inuictissimarum veri- tatum quatuor articulos amplexantes. Venerabiles patres et domini, nec non viri digni- tatum et scienciarum eximii, sincerum affectum salutaris boni, vario cum genere compla- cendi. Quia solemnis ambasiata ex utriusque status spectabilium virorum adunata personis, et ad serenissimi domini imperatoris presenciam nuper a nobis Ratisponam transmissa, nunc nobis in generali congregacione constitutis, eiusdem Cesaris ac venerandi Basiliensis concilii vota plene et fideliter patefecit, super quibus quidem maturo tractatu sanoque prelibato consilio vestris reuerenciis, prout sponsum est, ita respondemus. Quemadmodum pridem, ita vtique et nunc nobis videtur institucioni Jhesu Christi consonum, primitiue ecclesie, matris et magistre nostre, praxi omnino conforme, ac saluti humane oportunum, et presertim tocius populi regni Bohemie et marchionatus Morauie vnitiuum et in pace stabilitiuum et roboratiuum, vt quemadmodum sunt vnius lingue, vnius dicionis, vniusque regni incole, ac fidei orthodoxe consortes ; ita fiant et in ritu communionis diuinissime eukaristie veri sodales. Nam sicud morum et rituum disparitas licium, discordiarum, iurgiorum ac sedicionum mater esse dignoscitur ; ita nimirum eorum grata conformitas puerpera et alitrix transquillitatis censetur et pacis. Vnde sicud dudum omni instabamus *) Exstat etiam in Codice Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 197—198. et in cod. Bibliothecæ imper. Paris. Nr. 1577. fol. 26—27. — Impr. ap. Martene VIII. 670—672. — Mansi XXX. 668—670.
Strana 633
Liber de Legationibus. 633 conatu, ita et nunc ab instancia non desistentes, accuracius exoramus, quatenus reueren- ciarum vestrarum ingens solercia, amatrix fidei, ac promotrix nostri honoris pariter et caritatis fraterne, ad hoc studiose et fideliter in conspectu venerabilis concilii cooperari dignetur, ut omnes et singuli predictarum regionum terrigene modis inducantur idoneis ad comunionem ipsius diuinissime eukaristie in vtraque specie, panis scilicet et vini; et ipse ritus taliter comunicandi ita firmetur et perpetuetur ad incolas memoratos, ut nulla queat in posterum auctoritate cassari. Quod si vestre prouidencie studium ad ista, que summe ac vnanimiter totisque precordiis exoptamus, perducere nequaquam valuerit, ex tune ad ea vestre reuerencie sollicitudo deducat, que in cedula presentibus inclusa rese- ramus vestris dignitatibus, ad que, teste domino, dolenter condescendimus, ut pacem ecclesie, tot et tantis odiorum turbatam fomitibus procuremus. Insuper optamus, quatenus vniuersa et singula nostra scripta v. p. grato a nobis animo velitis acceptare, et super eisdem benignum ac graciosum responsum, quanto celerius poteritis, nobis per vestra scripta transmittere curetis. Datum in ciuitate Pragensi, vin' die mensis Nouembris, sub sigillo domini gubernatoris." 1434. Cedula inclusa infra predictas literas. „Condescendentes tamen pro malis extirpandis et bonis inserendis, nostram voluntatem vestris paternitatibus reseramus, videlicet quod quiescere a bellis volumus, cum communio prefata perpetuo eis, qui communicarunt sub vtraque specie, in suo vigore et praxi remanebit, eritque nobis et nostris successoribus firmata et roborata munimentis fide dignis et sufficientibus; dum tamen licencia dabitur et proclamabitur per concilium Basiliense parti nobis aduerse comunicandi sub vtraque specie. Quod si qui sub vna specie comunicabunt laici, non conformantes se nobiscum in ritu communionis duplicis speciei, pro pacis et vnitatis vinculo inter nos introducendo, eos volumus sustinere dum- taxat in locis, in quibus prefata communio duplicis speciei non seruabatur. Ipsum quoque Basiliense concilium disponat simul cum imperatore, quatenus nullus audeat regnum Bohemie et marchionatum Morauie inuadere, hereticare aut infamare, aut quouis modo conuiciari, quia tali modo comunicauerunt, comunicant, et comunicabunt in futurum sub specie vtraque. Et propter alios tres articulos in sensibus illis, in quibus cum legatis concilii Basiliensis est recessum et compactatum, nec aliquis presumat personam aliquam aut comunitatem auertere aut abstrahere a comunione vtriusque speciei quouis modo. Quod si qua persona aut communitas reperta fuerit, pena vlcione condigna feriatur. Archiepis- copum vero cum suffraganeis duobus, aliisque episcopis, quos clerus vna nobiscum nunc vel in futurum elegerit, eosdem pro electis suscipiatis, ipsos confirmando, et ut exequatur officium episcopale, per media debita deducendo. Qui quidem episcopi vna nobiscum et cum toto clero suo promittent vobis obedienciam, prout lex diuina mandat, et suadet sic prefectis obedire; ita videlicet quod parati sumus vniri et esse vnum modo, quo omnes fideles Christiani vniri secundum legem dei obligantur, ac adherere et obedire in omnibus nobis legittime prefectis, quecumque iusserint secundum legem dei. Quod si quidquam contrarium papa vel prelati, quod a domino prohibitum est, determinauerint faciendum, aut facere iusserint, vel quod in canone biblie scriptum est, preterierint, aut preteriri mandauerint, cum canones tales dicant execrabiles et anathema, obedire non obligamur, nec obediemus. Et istis vel isti episcopo omnes subsint sacerdotes in regno Bohemie et 80 Scriptores I.
Liber de Legationibus. 633 conatu, ita et nunc ab instancia non desistentes, accuracius exoramus, quatenus reueren- ciarum vestrarum ingens solercia, amatrix fidei, ac promotrix nostri honoris pariter et caritatis fraterne, ad hoc studiose et fideliter in conspectu venerabilis concilii cooperari dignetur, ut omnes et singuli predictarum regionum terrigene modis inducantur idoneis ad comunionem ipsius diuinissime eukaristie in vtraque specie, panis scilicet et vini; et ipse ritus taliter comunicandi ita firmetur et perpetuetur ad incolas memoratos, ut nulla queat in posterum auctoritate cassari. Quod si vestre prouidencie studium ad ista, que summe ac vnanimiter totisque precordiis exoptamus, perducere nequaquam valuerit, ex tune ad ea vestre reuerencie sollicitudo deducat, que in cedula presentibus inclusa rese- ramus vestris dignitatibus, ad que, teste domino, dolenter condescendimus, ut pacem ecclesie, tot et tantis odiorum turbatam fomitibus procuremus. Insuper optamus, quatenus vniuersa et singula nostra scripta v. p. grato a nobis animo velitis acceptare, et super eisdem benignum ac graciosum responsum, quanto celerius poteritis, nobis per vestra scripta transmittere curetis. Datum in ciuitate Pragensi, vin' die mensis Nouembris, sub sigillo domini gubernatoris." 1434. Cedula inclusa infra predictas literas. „Condescendentes tamen pro malis extirpandis et bonis inserendis, nostram voluntatem vestris paternitatibus reseramus, videlicet quod quiescere a bellis volumus, cum communio prefata perpetuo eis, qui communicarunt sub vtraque specie, in suo vigore et praxi remanebit, eritque nobis et nostris successoribus firmata et roborata munimentis fide dignis et sufficientibus; dum tamen licencia dabitur et proclamabitur per concilium Basiliense parti nobis aduerse comunicandi sub vtraque specie. Quod si qui sub vna specie comunicabunt laici, non conformantes se nobiscum in ritu communionis duplicis speciei, pro pacis et vnitatis vinculo inter nos introducendo, eos volumus sustinere dum- taxat in locis, in quibus prefata communio duplicis speciei non seruabatur. Ipsum quoque Basiliense concilium disponat simul cum imperatore, quatenus nullus audeat regnum Bohemie et marchionatum Morauie inuadere, hereticare aut infamare, aut quouis modo conuiciari, quia tali modo comunicauerunt, comunicant, et comunicabunt in futurum sub specie vtraque. Et propter alios tres articulos in sensibus illis, in quibus cum legatis concilii Basiliensis est recessum et compactatum, nec aliquis presumat personam aliquam aut comunitatem auertere aut abstrahere a comunione vtriusque speciei quouis modo. Quod si qua persona aut communitas reperta fuerit, pena vlcione condigna feriatur. Archiepis- copum vero cum suffraganeis duobus, aliisque episcopis, quos clerus vna nobiscum nunc vel in futurum elegerit, eosdem pro electis suscipiatis, ipsos confirmando, et ut exequatur officium episcopale, per media debita deducendo. Qui quidem episcopi vna nobiscum et cum toto clero suo promittent vobis obedienciam, prout lex diuina mandat, et suadet sic prefectis obedire; ita videlicet quod parati sumus vniri et esse vnum modo, quo omnes fideles Christiani vniri secundum legem dei obligantur, ac adherere et obedire in omnibus nobis legittime prefectis, quecumque iusserint secundum legem dei. Quod si quidquam contrarium papa vel prelati, quod a domino prohibitum est, determinauerint faciendum, aut facere iusserint, vel quod in canone biblie scriptum est, preterierint, aut preteriri mandauerint, cum canones tales dicant execrabiles et anathema, obedire non obligamur, nec obediemus. Et istis vel isti episcopo omnes subsint sacerdotes in regno Bohemie et 80 Scriptores I.
Strana 634
634 Aegidii Carlerii, marchionatu Morauie. Hec premissa transeant de manu ad manum, reseruando nobis potestatem vlterius probandi sensus primarios trium articulorum, ultra id quod concessum est in compactatis. Insuper omnes persone, spirituales siue clerici, per archiepiscopum aut suos officiales iudicentur, nec ad suggestionem emulorum quorumcumque extra dio- cesim seu regnum Bohemie citentur. Item, ut beneficia in nostro regno non distribuantur per extra regnum positos. Pro precepto vero et comunione paruulorum difficultas quia restat, dictamini iudicis in Egra compactati stetur parte ab vtraque, nec in hoc preiudicet concordie, quia tempore intermedio nostri paruuli et infantes comunicabuntur diuinissimo sacramento sub speciebus panis scilicet et vini.“ Ex data colligi potest et loco, suppositis aliis circumstanciis, quod magister Johannes de Rokazana fuit compositor huius litere et cedule incluse. Nam congregacio regni fuerat celebrata Prage circa festum sancti Galli, et finita de mense Octobris iuxta consuetudinem Boemorum. In Praga autem nullus apparet residens, cui composicio literarum de factis in congregacione conclusis committeretur, nisi prefatus de Rokazana. 1434. Litera legatorum ad Ratisponam directa Boemis. 210 *). 1435. 7. Jan. „Nobilibus et generosis viris, dominis Alsoni de Risumburg, alias de Wrziestow, gubernatori regni Bohemie, baronibus, ciuitati maiori Pragensi, militibus, ciuitatibus et comunitatibus ipsius regni. Nobiles et generosi viri! Accepimus literas vestras a vestra generali congrega- cione in festo sancti Galli Prage habita, et quoniam non omnes, quibus predicte vestre litere dirigebantur, hic presentes erant, sed quidam absentes pro negociis publicis huius sacri concilii, presertim audito, quod nonnulli de regno conuenire debeant cum serenis- simo principe domino imperatore super hac materia, propter quod videbatur expectandum, quod sua serenitas nobis nunciaret; illi tamen ex nobis, qui tunc aderant, negocium in literis vestris commissum apud sacrum concilium promouerunt, quantum salua fide et honestate fieri poterat. Et quoniam sacrum concilium intendit notabilem ambassiatam destinare, que circa medium mensis Februarii omnino constituta erit apud serenissimum dominum imperatorem, in qua deputabitur maior pars eorum, qui alias Ratispone fuerunt, qui, ut speramus, versus partes Bohemie appropinquabunt, et ipsi plene instructi de intencione sacri concilii venient; ideo super hiis, que petitis, aliud responsum a sacro concilio vobis pro nunc faciendum non habuimus, sed ab ipsis ambassiatoribus proxime venturis omnia plene intelligetis. Datum Basilee die vn' Januarii M° cccc' xxxV°. Philibertus episcopus Constanciensis. Johannes episcopus Lubicensis. Martinus decanus Turonensis. Egidius decanus Cameracensis Thomas de Wyenna sacre pagine professores." *) Exstat quoque in codice Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 198.
634 Aegidii Carlerii, marchionatu Morauie. Hec premissa transeant de manu ad manum, reseruando nobis potestatem vlterius probandi sensus primarios trium articulorum, ultra id quod concessum est in compactatis. Insuper omnes persone, spirituales siue clerici, per archiepiscopum aut suos officiales iudicentur, nec ad suggestionem emulorum quorumcumque extra dio- cesim seu regnum Bohemie citentur. Item, ut beneficia in nostro regno non distribuantur per extra regnum positos. Pro precepto vero et comunione paruulorum difficultas quia restat, dictamini iudicis in Egra compactati stetur parte ab vtraque, nec in hoc preiudicet concordie, quia tempore intermedio nostri paruuli et infantes comunicabuntur diuinissimo sacramento sub speciebus panis scilicet et vini.“ Ex data colligi potest et loco, suppositis aliis circumstanciis, quod magister Johannes de Rokazana fuit compositor huius litere et cedule incluse. Nam congregacio regni fuerat celebrata Prage circa festum sancti Galli, et finita de mense Octobris iuxta consuetudinem Boemorum. In Praga autem nullus apparet residens, cui composicio literarum de factis in congregacione conclusis committeretur, nisi prefatus de Rokazana. 1434. Litera legatorum ad Ratisponam directa Boemis. 210 *). 1435. 7. Jan. „Nobilibus et generosis viris, dominis Alsoni de Risumburg, alias de Wrziestow, gubernatori regni Bohemie, baronibus, ciuitati maiori Pragensi, militibus, ciuitatibus et comunitatibus ipsius regni. Nobiles et generosi viri! Accepimus literas vestras a vestra generali congrega- cione in festo sancti Galli Prage habita, et quoniam non omnes, quibus predicte vestre litere dirigebantur, hic presentes erant, sed quidam absentes pro negociis publicis huius sacri concilii, presertim audito, quod nonnulli de regno conuenire debeant cum serenis- simo principe domino imperatore super hac materia, propter quod videbatur expectandum, quod sua serenitas nobis nunciaret; illi tamen ex nobis, qui tunc aderant, negocium in literis vestris commissum apud sacrum concilium promouerunt, quantum salua fide et honestate fieri poterat. Et quoniam sacrum concilium intendit notabilem ambassiatam destinare, que circa medium mensis Februarii omnino constituta erit apud serenissimum dominum imperatorem, in qua deputabitur maior pars eorum, qui alias Ratispone fuerunt, qui, ut speramus, versus partes Bohemie appropinquabunt, et ipsi plene instructi de intencione sacri concilii venient; ideo super hiis, que petitis, aliud responsum a sacro concilio vobis pro nunc faciendum non habuimus, sed ab ipsis ambassiatoribus proxime venturis omnia plene intelligetis. Datum Basilee die vn' Januarii M° cccc' xxxV°. Philibertus episcopus Constanciensis. Johannes episcopus Lubicensis. Martinus decanus Turonensis. Egidius decanus Cameracensis Thomas de Wyenna sacre pagine professores." *) Exstat quoque in codice Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 198.
Strana 635
Liber de Legationibus. 635 Hiis itaque gestis non rescripsit sacrum concilium quidquam Bohemis, respondendo super premissis, sed ambassiatores eius, quousque dominus imperator per suas literas petiuit a prefato concilio, quatenus ad dietam indictam velit indilate mittere suos amba- siatores, cui se deuouebat velle interesse, speraretque de bono; et omnis mora periculosa esset in premissis, et quod ambassiatores dicti primum Wienne vellent applicare. Ad que scripta rescriptum est Bohemis, quod per suos ambasiatores ipsis respondendum est in dieta predicta. Mox electi sunt ad transeundum ad Wiennam, imperatorem et Bohemos dominus Constanciensis, Johannes de Polmar auditor, magister Martinus decanus Turo- nensis, Tilmanus prepositus sancti Florini Confluencie, magister Egidius Carlerii decanus Cameracensis et magister Thomas de Haselbach; qui xxIII° Januarii exiuerunt de Basilea, prout alibi scriptum est. 1435. Acta principalia in dieta Brunensi, anno domini 1435. Proposicio magistri Johannis de Rokezan pro parte Boemorum, facta 2° Julii anni supradicti coram imperiali maiestate. „In nomine domini nostri Jhesu Christi, crucifixi Nazareni, cui omne genu cele- stis, terrene ac infernalis substancie debita subieccione curuatur, amen. Comendate michi legacionis cum hiis generosis et nobilibus dominis, strenuis et famosis, reuerendis et honorabilibus ac discretis, circumspectis ac prouidis viris presentibus, michi in hac parte coambasiatoribus incliti regni Bohemie et connunciis, orditurus negocium opere precium ratus sum, pauca quidem sed oportuna coram tam ingentis ingenii et precellencium digni- tatum, condicionum et statuum viris proferre. Sed cum tedet aurem doctissimam rudium et incomptorum sonus verborum insipidus, et incultis oracionum sentenciis mens ingeniosa grauatur, fastidium quoque peritis parit impericia ipsa sermonum, ideo peto, quatenus benigne ac pacienter sustinere dignetur me vestrarum dominacionum auditus. Occurrunt autem verba, que assumo: "Requirite diligenter in libro domini, et legite,“ Ysaie 34°. Que si quidem verba modo assumpta et coram dominacionibus vestris proposita innuunt, ad ipsam legem domini immaculatam, que est sufficientissima medela, clipeus ignitus omnibus sperantibus in se, et penetrabilior omni gladio ancipiti, quem- libet Christianum debere respicere, quia lex tua meditacio mea est, dicit psalmista. Nam teste Augustino (in margine "credo de doctrina Christiana“), quilibet docens in ecclesia consulere debet regulam fidei, quam de scripturarum planioribus locis perce- perit, nec ab ipsa scripturarum auctoritate audeat aliquo modo deuiare. Pacem si quidem, concordiam et vnitatem si queritis, requirite diligenter in libro domini; nam teste Augustino, quidquid utile, ibi inuenitur, quidquid noxium, ibi damnatur. Hinc et Gregorius libro moralium xix°, pertractans illud Job XXVIII : habet argentum venarum suarum principium; et auro locus est, in quo conflatur, suadens ad librum domini recur- rere, sic dicit: Qui ad vere predicacionis verba se preparat, neccesse est, ut causarum origines ex sacra pagina sumat; ut omne quod loquitur, ad diuine auctoritatis funda- mentum reuocet, atque in eo edificium locucionis sue firmet. Ipsi namque libri ad loquendum 211 *). 1435. 2. Jul. *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 29. usque ad verba: „tria dividam.“ 80
Liber de Legationibus. 635 Hiis itaque gestis non rescripsit sacrum concilium quidquam Bohemis, respondendo super premissis, sed ambassiatores eius, quousque dominus imperator per suas literas petiuit a prefato concilio, quatenus ad dietam indictam velit indilate mittere suos amba- siatores, cui se deuouebat velle interesse, speraretque de bono; et omnis mora periculosa esset in premissis, et quod ambassiatores dicti primum Wienne vellent applicare. Ad que scripta rescriptum est Bohemis, quod per suos ambasiatores ipsis respondendum est in dieta predicta. Mox electi sunt ad transeundum ad Wiennam, imperatorem et Bohemos dominus Constanciensis, Johannes de Polmar auditor, magister Martinus decanus Turo- nensis, Tilmanus prepositus sancti Florini Confluencie, magister Egidius Carlerii decanus Cameracensis et magister Thomas de Haselbach; qui xxIII° Januarii exiuerunt de Basilea, prout alibi scriptum est. 1435. Acta principalia in dieta Brunensi, anno domini 1435. Proposicio magistri Johannis de Rokezan pro parte Boemorum, facta 2° Julii anni supradicti coram imperiali maiestate. „In nomine domini nostri Jhesu Christi, crucifixi Nazareni, cui omne genu cele- stis, terrene ac infernalis substancie debita subieccione curuatur, amen. Comendate michi legacionis cum hiis generosis et nobilibus dominis, strenuis et famosis, reuerendis et honorabilibus ac discretis, circumspectis ac prouidis viris presentibus, michi in hac parte coambasiatoribus incliti regni Bohemie et connunciis, orditurus negocium opere precium ratus sum, pauca quidem sed oportuna coram tam ingentis ingenii et precellencium digni- tatum, condicionum et statuum viris proferre. Sed cum tedet aurem doctissimam rudium et incomptorum sonus verborum insipidus, et incultis oracionum sentenciis mens ingeniosa grauatur, fastidium quoque peritis parit impericia ipsa sermonum, ideo peto, quatenus benigne ac pacienter sustinere dignetur me vestrarum dominacionum auditus. Occurrunt autem verba, que assumo: "Requirite diligenter in libro domini, et legite,“ Ysaie 34°. Que si quidem verba modo assumpta et coram dominacionibus vestris proposita innuunt, ad ipsam legem domini immaculatam, que est sufficientissima medela, clipeus ignitus omnibus sperantibus in se, et penetrabilior omni gladio ancipiti, quem- libet Christianum debere respicere, quia lex tua meditacio mea est, dicit psalmista. Nam teste Augustino (in margine "credo de doctrina Christiana“), quilibet docens in ecclesia consulere debet regulam fidei, quam de scripturarum planioribus locis perce- perit, nec ab ipsa scripturarum auctoritate audeat aliquo modo deuiare. Pacem si quidem, concordiam et vnitatem si queritis, requirite diligenter in libro domini; nam teste Augustino, quidquid utile, ibi inuenitur, quidquid noxium, ibi damnatur. Hinc et Gregorius libro moralium xix°, pertractans illud Job XXVIII : habet argentum venarum suarum principium; et auro locus est, in quo conflatur, suadens ad librum domini recur- rere, sic dicit: Qui ad vere predicacionis verba se preparat, neccesse est, ut causarum origines ex sacra pagina sumat; ut omne quod loquitur, ad diuine auctoritatis funda- mentum reuocet, atque in eo edificium locucionis sue firmet. Ipsi namque libri ad loquendum 211 *). 1435. 2. Jul. *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 29. usque ad verba: „tria dividam.“ 80
Strana 636
636 Aegidii Carlerii, nobis sunt quasi quedam vene argenti, cum de ipsis nostre locucionis originem trahimus, et si quid loqui proponimus, inde sumere debeamus. Ad idem et ipse Dionisius Ariopagita libro suo de diuinis nominibus dicit: Vniuersaliter non (est) audendum, neque intelligendum quid de superessenciali diuinitate, preter diuinitus nobis ex sacris eloquiis expressa, quasi diceret, de superessenciali et occulta diuinitate non presumendum est nobis aliquid dicere aut cogitare preter illa, que diuinitus nobis ex sacris libris sunt expressa. Vnde ergo dicitur: Requirite diligenter etc., et ideo dominus per prophetam Ysaiam 30° conque- ritur dicens : et os domini non interrogauerunt, id est, sacram scripturam non consulue- runt. Nam sacra scriptura, que est verbum dei, est noster interpres medius inter volun- tatem diuinam et intelligenciam humanam. Restat ergo, ut spei nostre firmitatem et immobilitatem tenentes, nequaquam dicentibus vel docentibus incomperta vel a sacra scriptura aliena, sed scripture sacre testimoniis secura mente tamquam ipsi prime veritati, que deus est, fidem prebeamus. Ex beati Augustini libro de videndo deum ad Paulinam. Tene, inquit, mecum sancti viri Ambrosii sentenciam, non iam eius auctoritate, sed ipsa veritate firmatam. Neque enim michi propterea placet, quia per illius os potissimum me dominus ab errore liberauit, et per illius ministerium graciam michi baptismi salutaris contulit, tamquam plantatori et rigatori meo nimium faueam; sed quia de hac re et ipse dixit, quod pie cogitanti et recte intelligenti loquitur eciam ille, qui incrementum dat deus. Hec ille. Bene ergo dicitur in verbis preassumptis : Requirite diligenter. Patet ex hiis, quod fideles maxime debent primo et summo respectu attendere ad Christum Jhesum et ad auctori- tatem sue legis, deinde longe inferius et incomparabiliter minus ad dicta, scripta, con- stituciones et consuetudines omnium episcoporum post primitiuam ecclesiam, vel doctorum scribencium, quantumcumque sanctorum. Sine dubio enim, sicut celum distat a terra, sic lex diuina a lege humana; et auctoritas legis diuine ab auctoritate legis humane, que differencia ponitur dist. 1° Omnes. Vnde et dominus dicit: Non enim vie mee, vie vestre; neque cogitaciones mee, cogitaciones vestre. Quia sicut celi exaltantur a terra, sic exaltate sunt vie mee a viis vestris, et cogitaciones mee a cogitacionibus vestris, Ysaie LV°. Quare non statutis et consuetudinibus humanis, sed legi diuine prin- cipaliter innitentes pacem et unitatem introducere valebitis; ergo requirite diligenter in libro domini, et legite, que fuerunt verba in principio proposita. Vnde legacionem domi- norum Bohemorum, quam facere debeo, puto in libro domini fundatam, ipsamque edisse- rendo in tria diuidam, cum teste philosopho omne et totum ponimus super tria, et funi- culus triplex difficile rumpitur, Ecclesiastes 4°. In primis tamen salutacionem nomine dominorum Bohemorum premittendo, dico vobis, illustrissime princeps et permagnifice domine, domine imperator, similiter et vobis, reuerende pater, ac egregiis doctoribus et dominis magistris congrua vene- racione colendis : Generosi et nobiles domini, strenui et famosi, ciuitas Praga, ple- reque ciuitates regni Bohemie, atque simul in vnum tota concio et congregacio generalis regni Bohemie, nuper in die Valentini in Praga adunata, corde sincero imprecantur, optant et affectant a domino vniuersorum et saluatore, domino nostro Jhesu Christo, in caritate pacem veram corporalem, ac salutem perfectam animarum cum condigna exhibicione cultus reuerencie et honoris. 1435.
636 Aegidii Carlerii, nobis sunt quasi quedam vene argenti, cum de ipsis nostre locucionis originem trahimus, et si quid loqui proponimus, inde sumere debeamus. Ad idem et ipse Dionisius Ariopagita libro suo de diuinis nominibus dicit: Vniuersaliter non (est) audendum, neque intelligendum quid de superessenciali diuinitate, preter diuinitus nobis ex sacris eloquiis expressa, quasi diceret, de superessenciali et occulta diuinitate non presumendum est nobis aliquid dicere aut cogitare preter illa, que diuinitus nobis ex sacris libris sunt expressa. Vnde ergo dicitur: Requirite diligenter etc., et ideo dominus per prophetam Ysaiam 30° conque- ritur dicens : et os domini non interrogauerunt, id est, sacram scripturam non consulue- runt. Nam sacra scriptura, que est verbum dei, est noster interpres medius inter volun- tatem diuinam et intelligenciam humanam. Restat ergo, ut spei nostre firmitatem et immobilitatem tenentes, nequaquam dicentibus vel docentibus incomperta vel a sacra scriptura aliena, sed scripture sacre testimoniis secura mente tamquam ipsi prime veritati, que deus est, fidem prebeamus. Ex beati Augustini libro de videndo deum ad Paulinam. Tene, inquit, mecum sancti viri Ambrosii sentenciam, non iam eius auctoritate, sed ipsa veritate firmatam. Neque enim michi propterea placet, quia per illius os potissimum me dominus ab errore liberauit, et per illius ministerium graciam michi baptismi salutaris contulit, tamquam plantatori et rigatori meo nimium faueam; sed quia de hac re et ipse dixit, quod pie cogitanti et recte intelligenti loquitur eciam ille, qui incrementum dat deus. Hec ille. Bene ergo dicitur in verbis preassumptis : Requirite diligenter. Patet ex hiis, quod fideles maxime debent primo et summo respectu attendere ad Christum Jhesum et ad auctori- tatem sue legis, deinde longe inferius et incomparabiliter minus ad dicta, scripta, con- stituciones et consuetudines omnium episcoporum post primitiuam ecclesiam, vel doctorum scribencium, quantumcumque sanctorum. Sine dubio enim, sicut celum distat a terra, sic lex diuina a lege humana; et auctoritas legis diuine ab auctoritate legis humane, que differencia ponitur dist. 1° Omnes. Vnde et dominus dicit: Non enim vie mee, vie vestre; neque cogitaciones mee, cogitaciones vestre. Quia sicut celi exaltantur a terra, sic exaltate sunt vie mee a viis vestris, et cogitaciones mee a cogitacionibus vestris, Ysaie LV°. Quare non statutis et consuetudinibus humanis, sed legi diuine prin- cipaliter innitentes pacem et unitatem introducere valebitis; ergo requirite diligenter in libro domini, et legite, que fuerunt verba in principio proposita. Vnde legacionem domi- norum Bohemorum, quam facere debeo, puto in libro domini fundatam, ipsamque edisse- rendo in tria diuidam, cum teste philosopho omne et totum ponimus super tria, et funi- culus triplex difficile rumpitur, Ecclesiastes 4°. In primis tamen salutacionem nomine dominorum Bohemorum premittendo, dico vobis, illustrissime princeps et permagnifice domine, domine imperator, similiter et vobis, reuerende pater, ac egregiis doctoribus et dominis magistris congrua vene- racione colendis : Generosi et nobiles domini, strenui et famosi, ciuitas Praga, ple- reque ciuitates regni Bohemie, atque simul in vnum tota concio et congregacio generalis regni Bohemie, nuper in die Valentini in Praga adunata, corde sincero imprecantur, optant et affectant a domino vniuersorum et saluatore, domino nostro Jhesu Christo, in caritate pacem veram corporalem, ac salutem perfectam animarum cum condigna exhibicione cultus reuerencie et honoris. 1435.
Strana 637
Liber de Legationibus. 637 Qua quidem salutacione premissa, prefata congregacio Bohemorum per istos dominos presentes cum sibi adherentibus in hac parte, et presertim vna cum dominis Morauis, petunt, et quanto accuracius fieri potest, supplicant, diuinissimarum quatuor veritatum, pro quibus se exposuerunt in populo Christiano, et presertim in regno Bohemie ac marchionatu Morauie, fieri et videre dilatacionem cum aliis in execucionem ponendis, que quidem de plena congregacione regni pretacti in Egram die Martini sunt transmissa, super eisdem a paternitatibus vestris cupientes iam audire responsum finale, pro quarum si quidem veritatum clarificacione et magnificacione hactenus instantes tot sumptus, dis- crimina, nec non dampna pertulerunt pariter et labores, ut mens meditari, lingua effari et manus calami ministerio nequeat de facile designare. Opitulante quoque potencia dei patris, suffragante sapiencia filii et assistente gracia spiritus sancti nec pudebit, nec pigebit, nec tedebit adhuc subire et maiora, si neccesse fuerit et oportunum, cum profi- tentibus sinceram domini veritatem, non tam temporalis, caduca et senilis, quam in illa celica cella cellata magnitudo mercedis promittitur eterna. Secundo quia scriptum est: melius est nomen bonum, quam vnguenta preciosa, Ecclesiastici vu°, et os domini dicat: curam habe de bono nomine, rogat per os presentis dominos prefata congregacio regni Bohemie, quatenus vestrarum dignitatum opera solerti, ac solercia operosa omnis infamie semoueatur materia, ipsumque inclitum regnum Bohemie declaretur, quibus fieri potest viis, mediis et modis commodiosioribus laudabilis fore, et preclare extitisse fame. Demum cum non modo intra vestrarum regionum limites, sed eciam per orbem terrarum celebri fama intonuit, patrum in concilio Basiliensi congregatorum personas, penatum suorum relicta dulcedine, in locum Basilee eo conuenisse pretextu, quatenus ab area veritatis ecclesie, enormitatum euentilatis paleis, et dimota criminum et deordinacionum caligine, grana electa tritici celica colligantur in horrea ; quare supplicant tercio pro ecclesie sancte, tam in capitibus quam in membris, effectuali, veraque reformacione iuxta verum ac viuum exemplar demonstratum in monte, ac cetera vestigia ecclesie primitiue, ut conueniat illud populo Christi, quod de vera ecclesia diuina dicitur Cant. vi°: Que est ista, que ascendit quasi aurora consurgens diluculo, pulcra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata? Sicque speramus in Christo Jhesu, quia prefatis postulacio- nibus Bohemorum in execucionem debitam positis, diuinitatis cooperante clemencia, pacis habundancia orietur in terra, pullulabit fides, firmabitur spes, augebitur caritas, ac omnium veritatum moralium et intellectualium germinabit profectus; hecque facere dignetur Jhesus Nazarenus crucifixus, virginis gloriose et benedicte Marie filius, qui cum deo patre viuit et regnat in secula seculorum, amen.“ 1435. Proposicio domini auditoris pro parte dominorum legatorum sacri generalis concilii Basiliensis. In presencia serenissimi domini imperatoris Joannes de Polmar auditor ad propo- sicionem Johannis de Roczana mox factam sic ait: „Principum serenissime princeps et inuictissime imperator! Pro parte istorum nobilium, spectabilium et prudencium virorum, ambasiatorum incliti regni Bohemie, per 212 *). (1435.) (2. Jul.) *) Exstat etiam in codice Bibliothecæ Palatinæ Vindobon. Nr. 4704. fol. 201.
Liber de Legationibus. 637 Qua quidem salutacione premissa, prefata congregacio Bohemorum per istos dominos presentes cum sibi adherentibus in hac parte, et presertim vna cum dominis Morauis, petunt, et quanto accuracius fieri potest, supplicant, diuinissimarum quatuor veritatum, pro quibus se exposuerunt in populo Christiano, et presertim in regno Bohemie ac marchionatu Morauie, fieri et videre dilatacionem cum aliis in execucionem ponendis, que quidem de plena congregacione regni pretacti in Egram die Martini sunt transmissa, super eisdem a paternitatibus vestris cupientes iam audire responsum finale, pro quarum si quidem veritatum clarificacione et magnificacione hactenus instantes tot sumptus, dis- crimina, nec non dampna pertulerunt pariter et labores, ut mens meditari, lingua effari et manus calami ministerio nequeat de facile designare. Opitulante quoque potencia dei patris, suffragante sapiencia filii et assistente gracia spiritus sancti nec pudebit, nec pigebit, nec tedebit adhuc subire et maiora, si neccesse fuerit et oportunum, cum profi- tentibus sinceram domini veritatem, non tam temporalis, caduca et senilis, quam in illa celica cella cellata magnitudo mercedis promittitur eterna. Secundo quia scriptum est: melius est nomen bonum, quam vnguenta preciosa, Ecclesiastici vu°, et os domini dicat: curam habe de bono nomine, rogat per os presentis dominos prefata congregacio regni Bohemie, quatenus vestrarum dignitatum opera solerti, ac solercia operosa omnis infamie semoueatur materia, ipsumque inclitum regnum Bohemie declaretur, quibus fieri potest viis, mediis et modis commodiosioribus laudabilis fore, et preclare extitisse fame. Demum cum non modo intra vestrarum regionum limites, sed eciam per orbem terrarum celebri fama intonuit, patrum in concilio Basiliensi congregatorum personas, penatum suorum relicta dulcedine, in locum Basilee eo conuenisse pretextu, quatenus ab area veritatis ecclesie, enormitatum euentilatis paleis, et dimota criminum et deordinacionum caligine, grana electa tritici celica colligantur in horrea ; quare supplicant tercio pro ecclesie sancte, tam in capitibus quam in membris, effectuali, veraque reformacione iuxta verum ac viuum exemplar demonstratum in monte, ac cetera vestigia ecclesie primitiue, ut conueniat illud populo Christi, quod de vera ecclesia diuina dicitur Cant. vi°: Que est ista, que ascendit quasi aurora consurgens diluculo, pulcra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata? Sicque speramus in Christo Jhesu, quia prefatis postulacio- nibus Bohemorum in execucionem debitam positis, diuinitatis cooperante clemencia, pacis habundancia orietur in terra, pullulabit fides, firmabitur spes, augebitur caritas, ac omnium veritatum moralium et intellectualium germinabit profectus; hecque facere dignetur Jhesus Nazarenus crucifixus, virginis gloriose et benedicte Marie filius, qui cum deo patre viuit et regnat in secula seculorum, amen.“ 1435. Proposicio domini auditoris pro parte dominorum legatorum sacri generalis concilii Basiliensis. In presencia serenissimi domini imperatoris Joannes de Polmar auditor ad propo- sicionem Johannis de Roczana mox factam sic ait: „Principum serenissime princeps et inuictissime imperator! Pro parte istorum nobilium, spectabilium et prudencium virorum, ambasiatorum incliti regni Bohemie, per 212 *). (1435.) (2. Jul.) *) Exstat etiam in codice Bibliothecæ Palatinæ Vindobon. Nr. 4704. fol. 201.
Strana 638
638 Aegidii Carlerii, magistrum Jo. de Roczana facta est proposicio eleganter atque diserte, in qua accepit pro themate verbum Ysaie xxXIV c°: Requirite diligenter in libro domini, et legite. Quod thema deduxit, quod liber domini est requirendus, et in eo est legendum super omnibus, et ad illum tamquam ad racionem veram recurrendum, et ad hoc nonnulla dicta sanctorum doctorum adduxit. Et certe in hoc veraciter dixit, quoniam de omnibus credendis per fidem et obseruandis circa mores ad librum dei recurrendum est, et omnis catholica doc- trina debet inde suscipere fundamentum. Et hoc aperte dicit beatus Gregorius in loco per eum allegato, vbi super illo Job xxvII° : Habet argentum venarum suarum principium, et auro locus est, in quo conflatur, sic beatus Gregorius ait: In argento eloquium, in auro vite uel sapiencie claritas designari solet, et infra: Qui ad vere predicacionis verba se preparat, neccesse est, ut causarum origines a sacris paginis sumat; ut omne quod loquitur, ad diuine auctoritatis reuocet fundamentum. Sed quia ipse, quod ad hanc mate- riam pertinet, non compleuit, subiungam ego, quod restat, ut claritas habeatur. Verum est, quod ex libro dei, hoc est ex sacro canone biblie, omnis catholica doctrina debet accipere fundamentum ; sed non omnis, qui scit legere in biblia, eciam si latine locucionis sit sciens et omnium vn arcium liberalium, intelligit, que in biblia scripta sunt. Vnde ad talium hominum audaciam repellendam subgerente spiritu sancto, in prologo biblie multa scripta sunt. Ait enim: ut intelligeres te in sacris scripturis sine preuio et premonstrante semitam non posse ingredi, et reliqua, que ibi beatus Jeronimus dicit in prologo memo- rato. Sed et iam plus in eodem prologo premiserat. Lex enim spiritualis est, et reuela- cione opus est, ut intelligatur, et allegat illud Psalm. 118°: Reuela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua. Idem allegatus in epistola ad Paulinum inquit: Si tantus propheta tenebras ignorancie confitetur, qua nos putas paruulos et pene lactentes insci- encie nocte circumdari. Hoc autem velamen non solum in facie Moysi, sed (et) in euan- geliis et epistolis positum est in tribus. Saluator in parabolis loquebatur, et contestans misticum esse, quod dicebat, aiebat: Qui habet aures audiendi, audiat, quia non aperta fuerant vniuersa, que scripta sunt ab eo, (nisi ille reserauerit), qui habet clauem Dauid ; qui aperit, et nemo claudit; et claudit et nemo aperit; nullo alio reserante pandet. Hoc idem in sentencia Cassiodorus in exposicione psalmorum super dicto versu, et beatus Ambrosius in exposicione psalmi: beati immaculati, super versu: da michi intellectum et scrutabor legem tuam, vbi, inquit, est intellectus non bonus. Ideo Salomon ait: Intellectus animi bonus dat graciam. Nam si omnis intellectus bonus esset, non opus esset addita- mento. Jure ergo graciam domini sui querit; aliter enim scire non potest secreta domini, nisi cum intellectum spiritualem acceperit, habens hoc in Jeremia: Notum fac domine, ut sciam ; quia nisi dominus notum fecerit, misterium suum scire non possumus. Constat ex predictis, quod sacre scripture sine preuio et premonstrante semitam non possumus ingredi, et quod reuelacione opus est et dono intellectus, et quod aliquando intellectus est non bonus. Vnde ad hoc, quod de vera et sana doctrina certitudinem habeamus, neccesse est, quod non solum de textu biblie sit accepta, sed et quod sit in conflatorio spiritus sancti conflata. Vbi est autem hoc conflatorium? Beatus Gregorius xxvII° mora- lium post verba per illum allegata declarat super illo Job: argentum etc. in quo conflatur, postquam dixit per aurum sapienciam designari, et auro locus est etc.; ac si aperte dicat, vera fidelium sapiencia, cuius vniuersalis ecclesia locus est, et per longum discursum 1435.
638 Aegidii Carlerii, magistrum Jo. de Roczana facta est proposicio eleganter atque diserte, in qua accepit pro themate verbum Ysaie xxXIV c°: Requirite diligenter in libro domini, et legite. Quod thema deduxit, quod liber domini est requirendus, et in eo est legendum super omnibus, et ad illum tamquam ad racionem veram recurrendum, et ad hoc nonnulla dicta sanctorum doctorum adduxit. Et certe in hoc veraciter dixit, quoniam de omnibus credendis per fidem et obseruandis circa mores ad librum dei recurrendum est, et omnis catholica doc- trina debet inde suscipere fundamentum. Et hoc aperte dicit beatus Gregorius in loco per eum allegato, vbi super illo Job xxvII° : Habet argentum venarum suarum principium, et auro locus est, in quo conflatur, sic beatus Gregorius ait: In argento eloquium, in auro vite uel sapiencie claritas designari solet, et infra: Qui ad vere predicacionis verba se preparat, neccesse est, ut causarum origines a sacris paginis sumat; ut omne quod loquitur, ad diuine auctoritatis reuocet fundamentum. Sed quia ipse, quod ad hanc mate- riam pertinet, non compleuit, subiungam ego, quod restat, ut claritas habeatur. Verum est, quod ex libro dei, hoc est ex sacro canone biblie, omnis catholica doctrina debet accipere fundamentum ; sed non omnis, qui scit legere in biblia, eciam si latine locucionis sit sciens et omnium vn arcium liberalium, intelligit, que in biblia scripta sunt. Vnde ad talium hominum audaciam repellendam subgerente spiritu sancto, in prologo biblie multa scripta sunt. Ait enim: ut intelligeres te in sacris scripturis sine preuio et premonstrante semitam non posse ingredi, et reliqua, que ibi beatus Jeronimus dicit in prologo memo- rato. Sed et iam plus in eodem prologo premiserat. Lex enim spiritualis est, et reuela- cione opus est, ut intelligatur, et allegat illud Psalm. 118°: Reuela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua. Idem allegatus in epistola ad Paulinum inquit: Si tantus propheta tenebras ignorancie confitetur, qua nos putas paruulos et pene lactentes insci- encie nocte circumdari. Hoc autem velamen non solum in facie Moysi, sed (et) in euan- geliis et epistolis positum est in tribus. Saluator in parabolis loquebatur, et contestans misticum esse, quod dicebat, aiebat: Qui habet aures audiendi, audiat, quia non aperta fuerant vniuersa, que scripta sunt ab eo, (nisi ille reserauerit), qui habet clauem Dauid ; qui aperit, et nemo claudit; et claudit et nemo aperit; nullo alio reserante pandet. Hoc idem in sentencia Cassiodorus in exposicione psalmorum super dicto versu, et beatus Ambrosius in exposicione psalmi: beati immaculati, super versu: da michi intellectum et scrutabor legem tuam, vbi, inquit, est intellectus non bonus. Ideo Salomon ait: Intellectus animi bonus dat graciam. Nam si omnis intellectus bonus esset, non opus esset addita- mento. Jure ergo graciam domini sui querit; aliter enim scire non potest secreta domini, nisi cum intellectum spiritualem acceperit, habens hoc in Jeremia: Notum fac domine, ut sciam ; quia nisi dominus notum fecerit, misterium suum scire non possumus. Constat ex predictis, quod sacre scripture sine preuio et premonstrante semitam non possumus ingredi, et quod reuelacione opus est et dono intellectus, et quod aliquando intellectus est non bonus. Vnde ad hoc, quod de vera et sana doctrina certitudinem habeamus, neccesse est, quod non solum de textu biblie sit accepta, sed et quod sit in conflatorio spiritus sancti conflata. Vbi est autem hoc conflatorium? Beatus Gregorius xxvII° mora- lium post verba per illum allegata declarat super illo Job: argentum etc. in quo conflatur, postquam dixit per aurum sapienciam designari, et auro locus est etc.; ac si aperte dicat, vera fidelium sapiencia, cuius vniuersalis ecclesia locus est, et per longum discursum 1435.
Strana 639
Liber de Legationibus. 639 deducit, hoc conflatorium esse vniuersalem ecclesiam. Etenim, ut supra dictum est, omnis sana doctrina fundamentum debet habere a sacra biblia, sicut a vera minera. Sed, quem- admodum Cassianus ait in collacionibus patrum, sicut ad veram et legitimam monetam non sufficit, quod sit de vera minera boni auri, nisi monetata sit in publica officina, ita non sufficit, quod doctrina fundamentum capiat a biblia, nisi monetata sit in publica officina. Diabolus siquidem, quando temptauit Christum, dixit: Si filius dei es, mitte te deorsum, nam scriptum est: angelis suis mandauit de te, ut custodiant te etc.; de bona minera sumebat, sed falso monetabat. Ita et beatus Augustinus, quem ipse allegauit prius, habuit magistrum, qui per textus biblie ipsum deduxerat in errorem, nam errore Manicheorum captus fuit. Sed postea habuit magistrum sanctum Ambrosium, qui ex conflatorio spiritus sancti, hoc est ecclesia, sumpta doctrina ipsum veraciter instruxit. Non ergo omni docenti et alleganti sacram scripturam credendum est, maxime hiis, qui sine doctore viam ingressi sunt. Nec obstat si dicant, quod nonnulli fuerunt, qui sine doctore intellexerunt; nam, sicut beatus Gregorius in primo dialogorum inquit, talia non sunt in exemplum trahenda. Ordo enim vere discipline est, ut magister non sit, qui discipulus non fuit, ne fiat magister (erroris). In illis enim, qui magisterio spiritus sancti intrin- secus docentur, euidenter signa patent, vera scilicet humilitas et virtutes. Hec in sentencia beatus Gregorius, vbi supra. Qui ergo vult secure incedere in sana doctrina, non susci- piat eam, nisi de publica officina, id est de conflatorio spiritus sancti. Etenim, inquit beatus Gregorius, quia ex sola catholica ecclesia veritas conspicitur, apud se esse locum, de quo videat, dominus perhibet etc. Scriptum est in Deuteronomio xvn° de rege: Postquam autem sederit in solio regni sui, describet sibi Deuteronomium legis in volumine, accipiet- que exemplar a sacerdotibus Leuitice tribus. Quid est hoc, quod exemplar a sacerdotibus accipere rex iubetur? Numquid non poterat sibi facere transcribi librum legis ex exem- plari quocumque? Sed hoc voluit significare, quod a sacerdotibus exemplar libri legis rex accipere deberet, et ab ecclesia sancta dei legis dei doctrinam, ut qualiter veritas legis habenda sit non aliunde, nisi a sacerdotibus rex suscipiat. Inde Malachias propheta dicit: Labia sacerdotum custodiunt scienciam, et legem exquirunt de ore eius. Gazo- filacium ergo legis sacerdos est, et populi ab ore sacerdotis legem exquirere debent; sed non cuiuslibet, nec a quolibet, sed a publica officina a conflatorio spiritus sancti, quando ab vniuersalis ecclesie auctoritate examinata est et approbata. Pauca, dum in scriptis redigerem, addidi, sicut scribendo occurrebant; possem multis pluribus auctoritatibus hoc firmare." 1435. Monicio facta per dominos legatos Bohemis coram imperatore. "Quibus vos alloquamur verbis, nobiles et spectabiles viri, imo quibus verbis per nos nuncios suos sacrum generale concilium, quod vniuersalem representat ecclesiam, vos alloquatur, dum preterita recensemus, primum, quam pio maternoque affectu vos vocauit literis suis, refertis dulcedine caritatis. Ac demum per organum reverendissimi 213 *). 1435. 2. Jul. *) Exstat quoque in codd. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 201—202. et Bibiiothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 94.
Liber de Legationibus. 639 deducit, hoc conflatorium esse vniuersalem ecclesiam. Etenim, ut supra dictum est, omnis sana doctrina fundamentum debet habere a sacra biblia, sicut a vera minera. Sed, quem- admodum Cassianus ait in collacionibus patrum, sicut ad veram et legitimam monetam non sufficit, quod sit de vera minera boni auri, nisi monetata sit in publica officina, ita non sufficit, quod doctrina fundamentum capiat a biblia, nisi monetata sit in publica officina. Diabolus siquidem, quando temptauit Christum, dixit: Si filius dei es, mitte te deorsum, nam scriptum est: angelis suis mandauit de te, ut custodiant te etc.; de bona minera sumebat, sed falso monetabat. Ita et beatus Augustinus, quem ipse allegauit prius, habuit magistrum, qui per textus biblie ipsum deduxerat in errorem, nam errore Manicheorum captus fuit. Sed postea habuit magistrum sanctum Ambrosium, qui ex conflatorio spiritus sancti, hoc est ecclesia, sumpta doctrina ipsum veraciter instruxit. Non ergo omni docenti et alleganti sacram scripturam credendum est, maxime hiis, qui sine doctore viam ingressi sunt. Nec obstat si dicant, quod nonnulli fuerunt, qui sine doctore intellexerunt; nam, sicut beatus Gregorius in primo dialogorum inquit, talia non sunt in exemplum trahenda. Ordo enim vere discipline est, ut magister non sit, qui discipulus non fuit, ne fiat magister (erroris). In illis enim, qui magisterio spiritus sancti intrin- secus docentur, euidenter signa patent, vera scilicet humilitas et virtutes. Hec in sentencia beatus Gregorius, vbi supra. Qui ergo vult secure incedere in sana doctrina, non susci- piat eam, nisi de publica officina, id est de conflatorio spiritus sancti. Etenim, inquit beatus Gregorius, quia ex sola catholica ecclesia veritas conspicitur, apud se esse locum, de quo videat, dominus perhibet etc. Scriptum est in Deuteronomio xvn° de rege: Postquam autem sederit in solio regni sui, describet sibi Deuteronomium legis in volumine, accipiet- que exemplar a sacerdotibus Leuitice tribus. Quid est hoc, quod exemplar a sacerdotibus accipere rex iubetur? Numquid non poterat sibi facere transcribi librum legis ex exem- plari quocumque? Sed hoc voluit significare, quod a sacerdotibus exemplar libri legis rex accipere deberet, et ab ecclesia sancta dei legis dei doctrinam, ut qualiter veritas legis habenda sit non aliunde, nisi a sacerdotibus rex suscipiat. Inde Malachias propheta dicit: Labia sacerdotum custodiunt scienciam, et legem exquirunt de ore eius. Gazo- filacium ergo legis sacerdos est, et populi ab ore sacerdotis legem exquirere debent; sed non cuiuslibet, nec a quolibet, sed a publica officina a conflatorio spiritus sancti, quando ab vniuersalis ecclesie auctoritate examinata est et approbata. Pauca, dum in scriptis redigerem, addidi, sicut scribendo occurrebant; possem multis pluribus auctoritatibus hoc firmare." 1435. Monicio facta per dominos legatos Bohemis coram imperatore. "Quibus vos alloquamur verbis, nobiles et spectabiles viri, imo quibus verbis per nos nuncios suos sacrum generale concilium, quod vniuersalem representat ecclesiam, vos alloquatur, dum preterita recensemus, primum, quam pio maternoque affectu vos vocauit literis suis, refertis dulcedine caritatis. Ac demum per organum reverendissimi 213 *). 1435. 2. Jul. *) Exstat quoque in codd. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 201—202. et Bibiiothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 94.
Strana 640
640 Aegidii Carlerii. domini legati vos pie, dulciter et caritatiue ortata est mater ecclesia, verbis apostoli Pauli dicens: Si qua ergo consolacio in Christo, si quod solacium caritatis, si qua societas spiritus, si qua viscera miseracionis; implete gaudium meum, ut idem sapiatis etc. ad Philip. secundo; vestrosque ambassiatores cum multo honore suscipiens et pertractans, opere et verbis materne caritatis viscera spopondit. Post hec nos quoque et ceteri tunc eiusdem sacri concilii legacione ad vos missi, primum a Christo tradita salutacione ince- pimus, dicentes: pax vobis; et ne singulorum narracione sermo in capite suo turgescat, omnis negociorum prosecucio (exordium) imitata benignum et pium, protulit caritatis affectum. Hinc vt negocia cepto itinere perducamus, eius qui ad quosdam materno affectu dicebat: filioli mei, quos iterum parturio, Paulus vas eleccionis est iste, verba occurrunt, que multum nostro proposito conuenire videntur: Velle incepistis ab anno priore; nunc vero et facto perficite (itera „velle etc.“) 2° ad Cor. vin° capitulo. Apta equidem sunt verba hec et accomoda rebus agendis; neque si nos ipsi vellemus componere verba, possemus compendiosius dicere neque apcius, quam habeant hec Pauli apostoli verba: Velle ince- pistis etc. 1435. Scitis equidem, viri nobiles virique prudentes, quod licet et iam tempore prime legacionis per generalem congregacionem in Praga nobis promissum fuisset, vos velle suscipere vnitatem ecclesiasticam, et habere pacem cum vniuerso populo Christiano, si super quatuor articulis bona et concors disposicio vobis fieret; quod eciam fuit nostre secunde legacionis tempore repetitum. Tempore vero secunde legacionis, postquam attu- limus ad vos sensus veros et catholicos, quos sacrum generale concilium posuerat super tribus ex articulis vestris, tandem spiritus sancti gracia largiente certa capitula dictata, concordata et manuum stipulacione firmata sunt. Qua de re tanta fuit in vestra congre- gacione leticia, quod magnus fuerit cum exultacione cantus iubilacionis exhibitus creatori. Vos quoque et nos benediximus deum, concordantes cum illo secundo Esdre vin° cap.: Benedictus deus, qui dedit voluntatem hanc. Hanc quidem bonam voluntatem a domino deo vobis datam esse, dubium non existit, quoniam pax est hereditas Christi. Pacem, inquit, do vobis, pacem relinquo vobis. Nec enim hereditatis celestis coheredes erunt Christo, qui in hoc Christi legatum in terris duxerint refutandum. Vnde et angelica voce in Christi natiuitate cantatum legimus: Gloria in altissimis deo, et in terra pax hominibus bone voluntatis, atque contrariam voluntatem propheta detestans, inquit: Dissipa gentes, que bella volunt; et iterum: Contricio et infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cognouerunt. Et nunc ad propositum. Gloriosi doctoris et martiris, beati Cipriani verba perpendite. Pertractando si quidem oracionem dominicam, pater noster, taliter inquit: Ante omnia pacis doctor et vnitatis magister, sigillatim et priuatim noluit precem fieri, ut quis cum precatur, pro se tantum pre- cetur. Non dicimus pater meus, qui es in celis; nec, panem meum da michi hodie; nec dimitti sibi tantum (unusquisque) debitum postulat; aut ut in temptacionem non inducatur, aut quod a malo liberetur, pro se solo rogat. Publica est nobis et comunis oracio; et quando oramus, non pro vno, sed pro toto populo oramus, quia totus populus vnum sumus. Deus pacis et concordie magister, qui docuit vnitatem, sic orare vnum pro omnibus voluit, quo modo in vnum omnes ipse portauit. Hec predictus sanctus doctor.
640 Aegidii Carlerii. domini legati vos pie, dulciter et caritatiue ortata est mater ecclesia, verbis apostoli Pauli dicens: Si qua ergo consolacio in Christo, si quod solacium caritatis, si qua societas spiritus, si qua viscera miseracionis; implete gaudium meum, ut idem sapiatis etc. ad Philip. secundo; vestrosque ambassiatores cum multo honore suscipiens et pertractans, opere et verbis materne caritatis viscera spopondit. Post hec nos quoque et ceteri tunc eiusdem sacri concilii legacione ad vos missi, primum a Christo tradita salutacione ince- pimus, dicentes: pax vobis; et ne singulorum narracione sermo in capite suo turgescat, omnis negociorum prosecucio (exordium) imitata benignum et pium, protulit caritatis affectum. Hinc vt negocia cepto itinere perducamus, eius qui ad quosdam materno affectu dicebat: filioli mei, quos iterum parturio, Paulus vas eleccionis est iste, verba occurrunt, que multum nostro proposito conuenire videntur: Velle incepistis ab anno priore; nunc vero et facto perficite (itera „velle etc.“) 2° ad Cor. vin° capitulo. Apta equidem sunt verba hec et accomoda rebus agendis; neque si nos ipsi vellemus componere verba, possemus compendiosius dicere neque apcius, quam habeant hec Pauli apostoli verba: Velle ince- pistis etc. 1435. Scitis equidem, viri nobiles virique prudentes, quod licet et iam tempore prime legacionis per generalem congregacionem in Praga nobis promissum fuisset, vos velle suscipere vnitatem ecclesiasticam, et habere pacem cum vniuerso populo Christiano, si super quatuor articulis bona et concors disposicio vobis fieret; quod eciam fuit nostre secunde legacionis tempore repetitum. Tempore vero secunde legacionis, postquam attu- limus ad vos sensus veros et catholicos, quos sacrum generale concilium posuerat super tribus ex articulis vestris, tandem spiritus sancti gracia largiente certa capitula dictata, concordata et manuum stipulacione firmata sunt. Qua de re tanta fuit in vestra congre- gacione leticia, quod magnus fuerit cum exultacione cantus iubilacionis exhibitus creatori. Vos quoque et nos benediximus deum, concordantes cum illo secundo Esdre vin° cap.: Benedictus deus, qui dedit voluntatem hanc. Hanc quidem bonam voluntatem a domino deo vobis datam esse, dubium non existit, quoniam pax est hereditas Christi. Pacem, inquit, do vobis, pacem relinquo vobis. Nec enim hereditatis celestis coheredes erunt Christo, qui in hoc Christi legatum in terris duxerint refutandum. Vnde et angelica voce in Christi natiuitate cantatum legimus: Gloria in altissimis deo, et in terra pax hominibus bone voluntatis, atque contrariam voluntatem propheta detestans, inquit: Dissipa gentes, que bella volunt; et iterum: Contricio et infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cognouerunt. Et nunc ad propositum. Gloriosi doctoris et martiris, beati Cipriani verba perpendite. Pertractando si quidem oracionem dominicam, pater noster, taliter inquit: Ante omnia pacis doctor et vnitatis magister, sigillatim et priuatim noluit precem fieri, ut quis cum precatur, pro se tantum pre- cetur. Non dicimus pater meus, qui es in celis; nec, panem meum da michi hodie; nec dimitti sibi tantum (unusquisque) debitum postulat; aut ut in temptacionem non inducatur, aut quod a malo liberetur, pro se solo rogat. Publica est nobis et comunis oracio; et quando oramus, non pro vno, sed pro toto populo oramus, quia totus populus vnum sumus. Deus pacis et concordie magister, qui docuit vnitatem, sic orare vnum pro omnibus voluit, quo modo in vnum omnes ipse portauit. Hec predictus sanctus doctor.
Strana 641
Liber de Legationibus. 641 Porro vnitatem ecclesiasticam non solum deo esse gratissimam, sed neccessariam ad salutem, ut sine ipsa nullus saluetur, sicut nec extra archam Noe vigente diluuio, eiusdem sancti Cipriani, sancti Ambrosii, sancti Augustini, sancti Jeronimi, sancti Gre- gorii, sancti Ysidori et aliorum sanctorum est concors et sepius per eos repetita sentencia, vt, sicut beatus Augustinus dicit in libro de recta regula fidei, omni homini, qui ecclesie catholice non tenet vnitatem, nec baptismus, nec elemosina quantumlibet copiosa, neque mors pro Christi nomine suscepta proficere poterit ad salutem. Hec beatus Augustinus. Et nunc, precamur, prudenter et diligenter aduertite ad hec, cum vestra bona voluntas sit de re bona, imo certe optima et pertinenti ad cultum diuinum, et sine qua non est anime salus, ut ex predictis patet aperte; et de ipsa cum deliberacione sit facta promissio, quam sit efficax, quamque obligatoria, quantumque pertineat generosis animis vestris eam effectui tradere sine mora. Si cuiuslibet rei licite facta promissio debitum facit ab ore fidelis, quanto magis hec, que est de re optima et salutari, ad dei cultum et salutem anime pertinenti. Sed et cum eciam gentiles philosophi fidem, que est dictorum et conuentorum implecio sic dicta, ut fiat quod dictum est et promissum, prout Tulius primo de officiis, quos libros Augustinus et Gregorius valde commendant, adeo extollant, ut eam funda- mentum iusticie dicant et vinculum humane societatis ; quid nos decet facere Christianos, qui eos tanto debemus in omni virtute precedere, quanto lucernarum nocturnam illumi- nacionem lux clara diei precellit. Nos ergo qui fideles nominamur, et dei imitatores esse debemus, sicut Paulus ortatur ad Ephes. v°: estote imitatores dei, sicut filii karissimi, qui fidelis in sacris scripturis sepe nominatur, non ab ea fide, quam describit apostolus ad Ebre. xi°, quod est sperandarum rerum substancia, quia hec deo non conuenit, sed quia fideliter implet promissa, Psal. eXLIII°: fidelis deus in omnibus verbis suis, glossa: quia dona compleuit, et quidquid promisit dedit, summo studio promissa indefectibiliter seruare et implere debemus. Alioquin si fides, que est obseruancia promissorum, defecerit, fun- damento deficiente iusticia corruet, et humane societatis vinculo dissoluto peruagabitur inhumane substancie feralis inmanitas. Sed nunc, precamur, diligenter aduertite, quociens fuit huius rei facta promissio. Primum in prima legacione, quando vobis dicebamus, quod in Bohemia habebatis plures alias diuersitates variosque articulos, de quorum fere xxvII in sacro concilio ambassiatores vestri interrogati fuerant, nec voluerant dare responsum. Post multa deliberato consilio respondistis et promisistis nobis, vos velle suscipere vnitatem ecclesiasticam et pacem, si de quatuor articulis bona disposicio fieret; et hec eadem promissio fuit secunde legacionis tempore iterata. Et nunc, ecce, iam super illis concorditer disposicio bona facta est, prout in capitulis continetur; igitur iam purificata condicione debetis promissionem illam implere. 1435. Post hec, tempore secunde legacionis, quando, ut predictum est, capitula illa extiterunt concordata, fuerunt et solemniter manuum stipulacione firmata. Sed et eadem legacione durante, cum postea orte fuissent difficultates alique, et per nos tunc legatos sacri concilii dissolute, et adhue non possemus execucionem compactatorum obtinere, nobis volentibus recedere, rogastis nos remanere, et tunc et cum voluntate vestra vene- rabilis collega noster, magister Martinus decanus Turonensis ad sacrum concilium fuit Scriptores I. 81
Liber de Legationibus. 641 Porro vnitatem ecclesiasticam non solum deo esse gratissimam, sed neccessariam ad salutem, ut sine ipsa nullus saluetur, sicut nec extra archam Noe vigente diluuio, eiusdem sancti Cipriani, sancti Ambrosii, sancti Augustini, sancti Jeronimi, sancti Gre- gorii, sancti Ysidori et aliorum sanctorum est concors et sepius per eos repetita sentencia, vt, sicut beatus Augustinus dicit in libro de recta regula fidei, omni homini, qui ecclesie catholice non tenet vnitatem, nec baptismus, nec elemosina quantumlibet copiosa, neque mors pro Christi nomine suscepta proficere poterit ad salutem. Hec beatus Augustinus. Et nunc, precamur, prudenter et diligenter aduertite ad hec, cum vestra bona voluntas sit de re bona, imo certe optima et pertinenti ad cultum diuinum, et sine qua non est anime salus, ut ex predictis patet aperte; et de ipsa cum deliberacione sit facta promissio, quam sit efficax, quamque obligatoria, quantumque pertineat generosis animis vestris eam effectui tradere sine mora. Si cuiuslibet rei licite facta promissio debitum facit ab ore fidelis, quanto magis hec, que est de re optima et salutari, ad dei cultum et salutem anime pertinenti. Sed et cum eciam gentiles philosophi fidem, que est dictorum et conuentorum implecio sic dicta, ut fiat quod dictum est et promissum, prout Tulius primo de officiis, quos libros Augustinus et Gregorius valde commendant, adeo extollant, ut eam funda- mentum iusticie dicant et vinculum humane societatis ; quid nos decet facere Christianos, qui eos tanto debemus in omni virtute precedere, quanto lucernarum nocturnam illumi- nacionem lux clara diei precellit. Nos ergo qui fideles nominamur, et dei imitatores esse debemus, sicut Paulus ortatur ad Ephes. v°: estote imitatores dei, sicut filii karissimi, qui fidelis in sacris scripturis sepe nominatur, non ab ea fide, quam describit apostolus ad Ebre. xi°, quod est sperandarum rerum substancia, quia hec deo non conuenit, sed quia fideliter implet promissa, Psal. eXLIII°: fidelis deus in omnibus verbis suis, glossa: quia dona compleuit, et quidquid promisit dedit, summo studio promissa indefectibiliter seruare et implere debemus. Alioquin si fides, que est obseruancia promissorum, defecerit, fun- damento deficiente iusticia corruet, et humane societatis vinculo dissoluto peruagabitur inhumane substancie feralis inmanitas. Sed nunc, precamur, diligenter aduertite, quociens fuit huius rei facta promissio. Primum in prima legacione, quando vobis dicebamus, quod in Bohemia habebatis plures alias diuersitates variosque articulos, de quorum fere xxvII in sacro concilio ambassiatores vestri interrogati fuerant, nec voluerant dare responsum. Post multa deliberato consilio respondistis et promisistis nobis, vos velle suscipere vnitatem ecclesiasticam et pacem, si de quatuor articulis bona disposicio fieret; et hec eadem promissio fuit secunde legacionis tempore iterata. Et nunc, ecce, iam super illis concorditer disposicio bona facta est, prout in capitulis continetur; igitur iam purificata condicione debetis promissionem illam implere. 1435. Post hec, tempore secunde legacionis, quando, ut predictum est, capitula illa extiterunt concordata, fuerunt et solemniter manuum stipulacione firmata. Sed et eadem legacione durante, cum postea orte fuissent difficultates alique, et per nos tunc legatos sacri concilii dissolute, et adhue non possemus execucionem compactatorum obtinere, nobis volentibus recedere, rogastis nos remanere, et tunc et cum voluntate vestra vene- rabilis collega noster, magister Martinus decanus Turonensis ad sacrum concilium fuit Scriptores I. 81
Strana 642
642 Aegidii Carlerii, missus; nobis fuit per vos promissum, quod volebatis stare in compactatis et non inicere amplius difficultates. Et inter illud tempus possemus colligere plures alias promissiones; sed satis nobis sit pro presenti, hanc ternam promissionem commemorasse iuxta sanctum numerum trinitatis, et quoniam, ut ait scriptura, funiculus triplex difficile rumpitur. Et nunc per inuocacionem ipsius sanctissime trinitatis per nos, ipsius nuncios, sacrum generale concilium vos ortatur et admonet, ut iam dicta pactata et conuenta ad execucionem realem efficaciter deducatis. Est autem hec tercia admonicio. Primam per suas literas sacrum concilium fecit, quas tradidit presbitero Martino de Crudin, venerabili ambasiatori vestro; secundam nos et alii tunc legati sacri concilii fecimus Ratispone ; hee autem est tercia, et sic est iam euangelice et canonice admonicionis numero satisfactum. Hec omnia diximus, non tamquam diffidamus, quod velitis promissa tenere ; quin imo fiduciam de vobis bonam habemus in domino, quod pro dei reuerencia vestroque honore a compactatis nullatenus recedetis, sicut et in eis velle stare Ratispone et postea confirmastis. Sed et execucionis eorum omnis de cetero pellatur dilacio, nec amodo vlterius differatur, et ad execucionem ipsorum compactatorum vos efficiat hec comme- moracio prompciores. Obsecramus ergo vos per misericordiam Jhesu Christi, nolite vltra differre, nolite tardare. Nullus, aut inimicus humani generis, aut homo quicunque valeat amplius impe- dire vel differre; sed sicut velle incepistis ab anno priore, nunc et facto perficite, quod fuit thema. Dominus deus, qui dedit vobis velle, dabit et perficere pro bona voluntate, prout scriptum est ad Phil. secundo capitulo. Ecce, in manibus vestris sita et pax vestra. Nos autem pro parte sacri concilii promptos nos offerimus, omnia contenta in compactatis predictis suo ordine debite adim- plere; nihil pro parte nostra deficiet. Vos ergo facto perficite et quod promisistis, implete. Leticiam quidem magnam et consolacionem afferetis vniuerso populo Christiano, et patrie vestre pacem et transquillitatem et multam deo propicio felicitatem. Reparabuntur collapsa, studium literarum, policia debita, cultus diuinus, quibus olim patria vestra pollebat, atque omnipotenti deo, qui pacis et vnitatis in Christiano populo magister est et amator, accep- tissimum seruicium facietis, profecturum vobis ad meritum glorie sempiterne, quam vobis et nobis omnibus in vnitate corporis Christi, quod est ecclesia, adunatis ipse Christus, qui caput est eius, prestare dignetur, amen." Lecta fuit et copia tradita Bohemis in presencia imperatoris, Sabbato in festo visitacionis beate Marie virginis, n" Julii anno etc. xxxv°. 1435. Responsio ad transmissa a congregacione Pragensi in festo sancti Martini ad Egram, super postulatis per ipsam congregacionem sacro concilio. 214*). (1435.) 3. Jul. „Multum nobiles atque spectabiles et prudentes viri! Ad contenta in cedula inclusa in litera reposita Egre circa proxime preteritum festum sancti Martini tale vobis damus responsum: quod de omnibus in ipsa contentis, tribus exceptis, legem paccionis habemus *) Exstat etiam in codd. Bibliothecæ Palat. Vindobonensis Nr. 4704. fol. 203. et Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 97.
642 Aegidii Carlerii, missus; nobis fuit per vos promissum, quod volebatis stare in compactatis et non inicere amplius difficultates. Et inter illud tempus possemus colligere plures alias promissiones; sed satis nobis sit pro presenti, hanc ternam promissionem commemorasse iuxta sanctum numerum trinitatis, et quoniam, ut ait scriptura, funiculus triplex difficile rumpitur. Et nunc per inuocacionem ipsius sanctissime trinitatis per nos, ipsius nuncios, sacrum generale concilium vos ortatur et admonet, ut iam dicta pactata et conuenta ad execucionem realem efficaciter deducatis. Est autem hec tercia admonicio. Primam per suas literas sacrum concilium fecit, quas tradidit presbitero Martino de Crudin, venerabili ambasiatori vestro; secundam nos et alii tunc legati sacri concilii fecimus Ratispone ; hee autem est tercia, et sic est iam euangelice et canonice admonicionis numero satisfactum. Hec omnia diximus, non tamquam diffidamus, quod velitis promissa tenere ; quin imo fiduciam de vobis bonam habemus in domino, quod pro dei reuerencia vestroque honore a compactatis nullatenus recedetis, sicut et in eis velle stare Ratispone et postea confirmastis. Sed et execucionis eorum omnis de cetero pellatur dilacio, nec amodo vlterius differatur, et ad execucionem ipsorum compactatorum vos efficiat hec comme- moracio prompciores. Obsecramus ergo vos per misericordiam Jhesu Christi, nolite vltra differre, nolite tardare. Nullus, aut inimicus humani generis, aut homo quicunque valeat amplius impe- dire vel differre; sed sicut velle incepistis ab anno priore, nunc et facto perficite, quod fuit thema. Dominus deus, qui dedit vobis velle, dabit et perficere pro bona voluntate, prout scriptum est ad Phil. secundo capitulo. Ecce, in manibus vestris sita et pax vestra. Nos autem pro parte sacri concilii promptos nos offerimus, omnia contenta in compactatis predictis suo ordine debite adim- plere; nihil pro parte nostra deficiet. Vos ergo facto perficite et quod promisistis, implete. Leticiam quidem magnam et consolacionem afferetis vniuerso populo Christiano, et patrie vestre pacem et transquillitatem et multam deo propicio felicitatem. Reparabuntur collapsa, studium literarum, policia debita, cultus diuinus, quibus olim patria vestra pollebat, atque omnipotenti deo, qui pacis et vnitatis in Christiano populo magister est et amator, accep- tissimum seruicium facietis, profecturum vobis ad meritum glorie sempiterne, quam vobis et nobis omnibus in vnitate corporis Christi, quod est ecclesia, adunatis ipse Christus, qui caput est eius, prestare dignetur, amen." Lecta fuit et copia tradita Bohemis in presencia imperatoris, Sabbato in festo visitacionis beate Marie virginis, n" Julii anno etc. xxxv°. 1435. Responsio ad transmissa a congregacione Pragensi in festo sancti Martini ad Egram, super postulatis per ipsam congregacionem sacro concilio. 214*). (1435.) 3. Jul. „Multum nobiles atque spectabiles et prudentes viri! Ad contenta in cedula inclusa in litera reposita Egre circa proxime preteritum festum sancti Martini tale vobis damus responsum: quod de omnibus in ipsa contentis, tribus exceptis, legem paccionis habemus *) Exstat etiam in codd. Bibliothecæ Palat. Vindobonensis Nr. 4704. fol. 203. et Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 97.
Strana 643
Liber de Legationibus. 643 inter nos et vos dictatam et scriptam, siue circa materiam communionis, siue circa tres alios articulos, quid qualiterque agendum sit et quo ordine. Ibi de omnibus est conuentum, in illis volumus stare, et petimus vos stare et non adicere noua, aut forsan non noua, sed ea repetere, de quibus iam alias actitatum est, et finis habitus per dicta compactata ; sicut et pluribus vicibus per vos dictum est, in illis manere velle et non inicere plura. Et per hec posset esse satis sufficienter responsum eciam ad illa duo, videlicet de eligendo archiepiscopum et de incolis regni extra regnum ad iudicium non vocandis, quia est noua petere prioribus compactatis non completis, nec ad execucionem deductis. Item, quia postquam iuxta compactata debetis in omnibus esse conformes residuo Christiani orbis, preterquam in vsu communionis sub duplici specie, iuxta formam in compactatis contentam, cum generale concilium celebretur, vbi tractatur et ordinatur super huiusmodi rebus, debetis ista ibi deducere, et cum aliis omnibus comunem legem accipere. Nam quantum ad punctum de non vocando regni incolas ad iudicium extra regnum, non esset possibile nec honestum hoc sic totaliter precludere, cum multi casus possent contingere, ut per viam appellacionis, perorescencie vel alias, in quibus valde iniustum esset nullo modo posse hoc fieri. Sed eciam nimiam delacionem causarum extra proprias prouincias sacrum concilium intendit bono modo moderari, et circa disposicionem beneficiorum bonum ordinem dare. Et iam aliqua sunt ordinata, puta de eleccionibus, item quod pro prouisionibus beneficiorum nichil soluatur, prout in decretis sacri concilii continetur ; et alia ad hec vtilia deo propicio ordinabit, et sic vobis et omnibus deo pro- picio commode prouidere. De eleccione archiepiscopi et duorum suffraganeorum, de qua in dicta cedula continetur, de suffraganeis non est opus loqui, cum non vaccent sedes ille, sed habeant viuentes prelatos. Quoad archiepiscopum ad euitandum dissensiones, que exinde possent oriri, et ex multis bonis causis sacrum concilium pro presenti intendit, si deo propicio hec negocia concludantur, quod ipsum archiepiscopatum faciet regi et gubernari per legatum vel legatos suos. Post hec negocia erunt melius complanata, et personarum habebitur maior noticia, et tunc de ipso archiepiscopatu disponetur deo propicio vtiliter et salubriter. Lecta fuit huiusmodi cedula in presencia imperatoris, et copia data Bohemis, die dominica, I° Julii etc. 1435. Responsio legatorum sacri concilii per organum Johannis de Palomar, auditoris, coram domino imperatore Brune ad dicta Joannis de Rokezan. „Primo loco magister Johannes de Roczana dixit, quod non apparet esse verum, 215*). (1435.) quod ego dixeram, quod de omnibus contentis in cedula legem paccionis habemus in (4. Jul.) compactatis; quoniam de modo prestande obediencie ibi non cauetur. Ipsi enim obedire *) Exstat quoque in Cod. Bibl. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 204—206, et in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 31—35. „Ista responsa suprascripta dicta fuerunt in effectu per dominum auditorem nomine domi- norum legatorum, respondendo ad proposita per magistrum Johannem de Roquessana nomine Boemorum die Lune, IV mensis Julii, post prandium, coram domino imperatore et duce Alberto Austrie, astantibus ibidem pluribus baronibus, nobilibus, consiliariis et aliis in multitudine copiosa.“ 81
Liber de Legationibus. 643 inter nos et vos dictatam et scriptam, siue circa materiam communionis, siue circa tres alios articulos, quid qualiterque agendum sit et quo ordine. Ibi de omnibus est conuentum, in illis volumus stare, et petimus vos stare et non adicere noua, aut forsan non noua, sed ea repetere, de quibus iam alias actitatum est, et finis habitus per dicta compactata ; sicut et pluribus vicibus per vos dictum est, in illis manere velle et non inicere plura. Et per hec posset esse satis sufficienter responsum eciam ad illa duo, videlicet de eligendo archiepiscopum et de incolis regni extra regnum ad iudicium non vocandis, quia est noua petere prioribus compactatis non completis, nec ad execucionem deductis. Item, quia postquam iuxta compactata debetis in omnibus esse conformes residuo Christiani orbis, preterquam in vsu communionis sub duplici specie, iuxta formam in compactatis contentam, cum generale concilium celebretur, vbi tractatur et ordinatur super huiusmodi rebus, debetis ista ibi deducere, et cum aliis omnibus comunem legem accipere. Nam quantum ad punctum de non vocando regni incolas ad iudicium extra regnum, non esset possibile nec honestum hoc sic totaliter precludere, cum multi casus possent contingere, ut per viam appellacionis, perorescencie vel alias, in quibus valde iniustum esset nullo modo posse hoc fieri. Sed eciam nimiam delacionem causarum extra proprias prouincias sacrum concilium intendit bono modo moderari, et circa disposicionem beneficiorum bonum ordinem dare. Et iam aliqua sunt ordinata, puta de eleccionibus, item quod pro prouisionibus beneficiorum nichil soluatur, prout in decretis sacri concilii continetur ; et alia ad hec vtilia deo propicio ordinabit, et sic vobis et omnibus deo pro- picio commode prouidere. De eleccione archiepiscopi et duorum suffraganeorum, de qua in dicta cedula continetur, de suffraganeis non est opus loqui, cum non vaccent sedes ille, sed habeant viuentes prelatos. Quoad archiepiscopum ad euitandum dissensiones, que exinde possent oriri, et ex multis bonis causis sacrum concilium pro presenti intendit, si deo propicio hec negocia concludantur, quod ipsum archiepiscopatum faciet regi et gubernari per legatum vel legatos suos. Post hec negocia erunt melius complanata, et personarum habebitur maior noticia, et tunc de ipso archiepiscopatu disponetur deo propicio vtiliter et salubriter. Lecta fuit huiusmodi cedula in presencia imperatoris, et copia data Bohemis, die dominica, I° Julii etc. 1435. Responsio legatorum sacri concilii per organum Johannis de Palomar, auditoris, coram domino imperatore Brune ad dicta Joannis de Rokezan. „Primo loco magister Johannes de Roczana dixit, quod non apparet esse verum, 215*). (1435.) quod ego dixeram, quod de omnibus contentis in cedula legem paccionis habemus in (4. Jul.) compactatis; quoniam de modo prestande obediencie ibi non cauetur. Ipsi enim obedire *) Exstat quoque in Cod. Bibl. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 204—206, et in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 31—35. „Ista responsa suprascripta dicta fuerunt in effectu per dominum auditorem nomine domi- norum legatorum, respondendo ad proposita per magistrum Johannem de Roquessana nomine Boemorum die Lune, IV mensis Julii, post prandium, coram domino imperatore et duce Alberto Austrie, astantibus ibidem pluribus baronibus, nobilibus, consiliariis et aliis in multitudine copiosa.“ 81
Strana 644
644 parati sunt prelatis, non tantum bonis et sanctis, sed eciam qualibuscumque, dum tamen precipiant secundum legem dei. Et ad hoc dicendum non sine causa mouentur, quoniam Alexander papa per suam bullam prohibuit, ut in Praga non predicarent nisi in ecclesiis parochialibus et claustris, quod est contra dicta et facta Christi, qui dixit: Euntes in mundum vniuersum predicate etc., et ipse predicauit in naui et in monte. Item archi- episcopus Pragensis *) mandauit, quod post verba consecracionis in sacramento non erat nisi corpus et sanguis Christi, et quod nullus auderet aliter dicere; et hoc est manifeste falsum, nam in sacramento sunt anima Christi et diuinitas **). Ad hec ego dico, primo, quod illi duo casus, qui ad exacerbacionem allegari videntur, non habent eam acerbitatem, que pretenditur, et racio, per quam bulla domini Alexandri pape impugnatur, nullius est momenti. Vbi est ista bona racio? Christus pre- dicauit in naui et monte, et dixit apostolis : euntes in vniuersum orbem etc.; igitur papa non potest ordinare, quod non predicetur nisi in ecclesiis vel claustris. A simili seque- retur, Christus confecit in cenaculo et post cenam, ergo non potuit ordinari, quod non celebretur nisi super altari consecrato et a ieiuno; et multa similia inconueniencia seque- rentur. Vnde nemo sane intelligens ambigit, quin ad presidentis potestatem spectet ordi- nare, quo tempore, quo loco et a quibus personis predicari debeat verbum dei, et locum et tempus et ministros racionabiliter et ex causa mutare. Nonne Moises precepto domini erexerat eneum serpentem, quem tamen postea Ezechias destruxit, de quo multum laudatur? Mira res est, quod magister Joannes Roczana potest prohibere magistris, de quibus sibi placet, ut non predicent in Praga; et quod papa non possit prohibere, ne predicetur, nisi in ecclesiis parochialibus et claustris. Subiunxit demum de mandato facto per archiepiscopum Pragensem, quod post verba consecracionis etc. Secundum quod nos intelleximus, rei veritas sic se habet, quod cum in Praga inciperet surgere***) error ille, quod post verba consecracionis in sacramento remaneret substancia panis, quod est contra determinacionem sacri generalis concilii Lateranensis, de summa trinitate c. firmiter, celebrati sub Innocencio tercio, qui fuit maximus theologus, et cuius dicta in materia de sacramento ewkaristie multum allegantur. Et est vna res mira, quod dicta Innocencii, que scripsit ut doctor, allegantur, et determinaciones eius, ut pape, et tocius generalis concilii non reverentur. Volens itaque dictus archiepiscopus illi errori obuiare, predictum fecit mandatum, non quod intenderet excludere animam et diuinitatem, sed remanenciam panis, et illum errorem extinguere, qui vtinam ab omnium cordibus esset extinctus. Cum ergo dicebat, non est aliud verbum, aliud suppositum denotabat. Nam illud diuinum suppositum verbi incarnati vniter suppositum est, et iam non separatur diuinitas ab huma- nitate, nec eciam a corpore, nec corpus a sanguine; sed vbicumque est corpus, ibi est sanguis, anima et diuinitas, et sic sub forma panis est corpus et sanguis, et anima et diuinitas. Aegidii Carlerii, 1435. Liquet ergo ex predictis, quam friuola sint, que contra bonum obediencie pre- tenduntur. Sed dicit: parati sumus obedire, sed non contra legem dei. Absit a seculo, *) Cod. Palat. Vindob. 4704. fol. 204: „Item archiepiscopus Smilo mandauit“ etc. **) Cod. Palat. Vindob. 1. cit.: „et hoc est error, quia in sacramento est sangwis et diuinitas.“ ***) Cod. Palat. Vindob. 1. cit.: „Ad mandatum domini Smylonis archiepiscopi dicimus, quod nos intelleximus in veri- tate, quod cum in Praga inciperet surgere“ etc.
644 parati sunt prelatis, non tantum bonis et sanctis, sed eciam qualibuscumque, dum tamen precipiant secundum legem dei. Et ad hoc dicendum non sine causa mouentur, quoniam Alexander papa per suam bullam prohibuit, ut in Praga non predicarent nisi in ecclesiis parochialibus et claustris, quod est contra dicta et facta Christi, qui dixit: Euntes in mundum vniuersum predicate etc., et ipse predicauit in naui et in monte. Item archi- episcopus Pragensis *) mandauit, quod post verba consecracionis in sacramento non erat nisi corpus et sanguis Christi, et quod nullus auderet aliter dicere; et hoc est manifeste falsum, nam in sacramento sunt anima Christi et diuinitas **). Ad hec ego dico, primo, quod illi duo casus, qui ad exacerbacionem allegari videntur, non habent eam acerbitatem, que pretenditur, et racio, per quam bulla domini Alexandri pape impugnatur, nullius est momenti. Vbi est ista bona racio? Christus pre- dicauit in naui et monte, et dixit apostolis : euntes in vniuersum orbem etc.; igitur papa non potest ordinare, quod non predicetur nisi in ecclesiis vel claustris. A simili seque- retur, Christus confecit in cenaculo et post cenam, ergo non potuit ordinari, quod non celebretur nisi super altari consecrato et a ieiuno; et multa similia inconueniencia seque- rentur. Vnde nemo sane intelligens ambigit, quin ad presidentis potestatem spectet ordi- nare, quo tempore, quo loco et a quibus personis predicari debeat verbum dei, et locum et tempus et ministros racionabiliter et ex causa mutare. Nonne Moises precepto domini erexerat eneum serpentem, quem tamen postea Ezechias destruxit, de quo multum laudatur? Mira res est, quod magister Joannes Roczana potest prohibere magistris, de quibus sibi placet, ut non predicent in Praga; et quod papa non possit prohibere, ne predicetur, nisi in ecclesiis parochialibus et claustris. Subiunxit demum de mandato facto per archiepiscopum Pragensem, quod post verba consecracionis etc. Secundum quod nos intelleximus, rei veritas sic se habet, quod cum in Praga inciperet surgere***) error ille, quod post verba consecracionis in sacramento remaneret substancia panis, quod est contra determinacionem sacri generalis concilii Lateranensis, de summa trinitate c. firmiter, celebrati sub Innocencio tercio, qui fuit maximus theologus, et cuius dicta in materia de sacramento ewkaristie multum allegantur. Et est vna res mira, quod dicta Innocencii, que scripsit ut doctor, allegantur, et determinaciones eius, ut pape, et tocius generalis concilii non reverentur. Volens itaque dictus archiepiscopus illi errori obuiare, predictum fecit mandatum, non quod intenderet excludere animam et diuinitatem, sed remanenciam panis, et illum errorem extinguere, qui vtinam ab omnium cordibus esset extinctus. Cum ergo dicebat, non est aliud verbum, aliud suppositum denotabat. Nam illud diuinum suppositum verbi incarnati vniter suppositum est, et iam non separatur diuinitas ab huma- nitate, nec eciam a corpore, nec corpus a sanguine; sed vbicumque est corpus, ibi est sanguis, anima et diuinitas, et sic sub forma panis est corpus et sanguis, et anima et diuinitas. Aegidii Carlerii, 1435. Liquet ergo ex predictis, quam friuola sint, que contra bonum obediencie pre- tenduntur. Sed dicit: parati sumus obedire, sed non contra legem dei. Absit a seculo, *) Cod. Palat. Vindob. 4704. fol. 204: „Item archiepiscopus Smilo mandauit“ etc. **) Cod. Palat. Vindob. 1. cit.: „et hoc est error, quia in sacramento est sangwis et diuinitas.“ ***) Cod. Palat. Vindob. 1. cit.: „Ad mandatum domini Smylonis archiepiscopi dicimus, quod nos intelleximus in veri- tate, quod cum in Praga inciperet surgere“ etc.
Strana 645
Liber de Legationibus. 645 quod obedire quis debeat superiori suo, contra legem dei manifeste precipienti. Jam quidem a sacris canonibus et sanctis doctoribus hoc determinatum est, et quomodo, et in quibus inferiores suis superioribus debeant obedire. Si enim superior infra limites potes- tatis et iurisdiccionis sue iubet, quod non est contra legem dei, aut an sit probabiliter dubitatur, vel ut verbis propriis beati Augustini hoc exprimam, obedire debet subditus superiori, si quod (sibi) iubetur, vel non esse contra dei precepta, certum est, vel utrum sit, certum non est, 23. quest. 1. quid culpatur in fi. Et eciam beatus Gregorius dicit sic: Sciendum est, tamen numquam per obedienciam malum fieri, aliquando autem debet per obedienciam bonum, quod agitur, intermitti, xl. quest 3. quid ergo. Non ergo petimus a vobis alio modo obedienciam, nisi sicut a serenissimo domino imperatore, aliis regibus et principibus, nacionibus et populis Christianis, canonicam scilicet obedienciam. Et ideo iure dicimus, quod legem habemus in compactatis, vbi videlicet promisistis susci- pere vnitatem ecclesiasticam et eam debite profiteri, et esse conformes in omnibus reliquo populo Christiano, preterquam in vsu comunionis etc. prout in compactatis. Sitis ergo in obediencia conformes reliquo populo Christiano, nil aliud postulamus. Dixit denuo, quod si nos requirimus eos de obseruancia compactatorum, quod et ipsi requirunt, quod seruentur, que eis dicta fuerunt; nam ego dixi, quod ista communio est utilis et salutaris, et quod, cum pro pace componenda essemus missi, non posset esse bona pax, nisi esset vniformitas ritus, et ideo fieret, quod omnes passim comunicarent sub duplici specie. Ad hec ego dico, quod est recapitulare, que sepe dicta sunt et ad ea responsum; et forsitan hoc fit in laqueum disturbii, ut inducant me ad dicendum, que in Praga pluries audiuerunt, scilicet quod secundum eorum praxim non est vtilis et salutaris, sed inutilis, dampnosa et dampnata, ut inde exacerbentur ipsi Bohemi audientes, et inde fiat distrac- cionis occasio. Sed ego ad hoc euitandum temperabo loquendi modum, et veritatem non silebo. Numquam ego aut aliquis nostrum dixit, quod illa comunio sit vtilis aut salu- taris ; sed multis vicibus diximus contrarium. Vnde ad declaracionem huius materie est sciendum, quod ad hoc, quod communio sit ad salutem, duo requiruntur secundum doc- trinam doctorum sanctorum, primum debita disposicio ex parte suscipientis, quod sit debite preparatus iuxta dictum apostoli: probet autem se ipsum homo etc.; nam qui manducat indigne, iudicium sibi manducat; vnde existenti in peccato mortali non est vtilis, imo dampnosa, sicut fuit Jude. Sed eciam ei, qui a peccato purgatus est per confessionem veram, interdum vtilius est abstinere, quam accedere. Vnde sancti patres multociens per penitenciam reconciliatos aut propter enormitatem precedencium peccatorum, aut aliis causis tenuerunt suspensos a comunione, interdum per annum, interdum ad longius tempus. Et canon sacri generalis concilii precipit, quod omnis Christianus, postquam ad annos discrecionis peruenerit, saltem semel in anno confiteatur et in Pascha sacramentum eucharistie suscipiat reuerenter, nisi de consilio sui confessoris duxerit abstinendum. Confessor enim, cui secreta consciencie patent per confessionem, sciet discernere et consulere, quid magis expediat, sumere vel abstinere *). In hoc articulo volo vnam 1435. *) Cod. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 205: „abstinere, precipue quando ex tali sumpcione populus feruet odiis et dissensionibus et bellis, et non augetur desiderium pacis, cuius est sacramentum. Secundo requiritur idoneitas ministri“ elc.
Liber de Legationibus. 645 quod obedire quis debeat superiori suo, contra legem dei manifeste precipienti. Jam quidem a sacris canonibus et sanctis doctoribus hoc determinatum est, et quomodo, et in quibus inferiores suis superioribus debeant obedire. Si enim superior infra limites potes- tatis et iurisdiccionis sue iubet, quod non est contra legem dei, aut an sit probabiliter dubitatur, vel ut verbis propriis beati Augustini hoc exprimam, obedire debet subditus superiori, si quod (sibi) iubetur, vel non esse contra dei precepta, certum est, vel utrum sit, certum non est, 23. quest. 1. quid culpatur in fi. Et eciam beatus Gregorius dicit sic: Sciendum est, tamen numquam per obedienciam malum fieri, aliquando autem debet per obedienciam bonum, quod agitur, intermitti, xl. quest 3. quid ergo. Non ergo petimus a vobis alio modo obedienciam, nisi sicut a serenissimo domino imperatore, aliis regibus et principibus, nacionibus et populis Christianis, canonicam scilicet obedienciam. Et ideo iure dicimus, quod legem habemus in compactatis, vbi videlicet promisistis susci- pere vnitatem ecclesiasticam et eam debite profiteri, et esse conformes in omnibus reliquo populo Christiano, preterquam in vsu comunionis etc. prout in compactatis. Sitis ergo in obediencia conformes reliquo populo Christiano, nil aliud postulamus. Dixit denuo, quod si nos requirimus eos de obseruancia compactatorum, quod et ipsi requirunt, quod seruentur, que eis dicta fuerunt; nam ego dixi, quod ista communio est utilis et salutaris, et quod, cum pro pace componenda essemus missi, non posset esse bona pax, nisi esset vniformitas ritus, et ideo fieret, quod omnes passim comunicarent sub duplici specie. Ad hec ego dico, quod est recapitulare, que sepe dicta sunt et ad ea responsum; et forsitan hoc fit in laqueum disturbii, ut inducant me ad dicendum, que in Praga pluries audiuerunt, scilicet quod secundum eorum praxim non est vtilis et salutaris, sed inutilis, dampnosa et dampnata, ut inde exacerbentur ipsi Bohemi audientes, et inde fiat distrac- cionis occasio. Sed ego ad hoc euitandum temperabo loquendi modum, et veritatem non silebo. Numquam ego aut aliquis nostrum dixit, quod illa comunio sit vtilis aut salu- taris ; sed multis vicibus diximus contrarium. Vnde ad declaracionem huius materie est sciendum, quod ad hoc, quod communio sit ad salutem, duo requiruntur secundum doc- trinam doctorum sanctorum, primum debita disposicio ex parte suscipientis, quod sit debite preparatus iuxta dictum apostoli: probet autem se ipsum homo etc.; nam qui manducat indigne, iudicium sibi manducat; vnde existenti in peccato mortali non est vtilis, imo dampnosa, sicut fuit Jude. Sed eciam ei, qui a peccato purgatus est per confessionem veram, interdum vtilius est abstinere, quam accedere. Vnde sancti patres multociens per penitenciam reconciliatos aut propter enormitatem precedencium peccatorum, aut aliis causis tenuerunt suspensos a comunione, interdum per annum, interdum ad longius tempus. Et canon sacri generalis concilii precipit, quod omnis Christianus, postquam ad annos discrecionis peruenerit, saltem semel in anno confiteatur et in Pascha sacramentum eucharistie suscipiat reuerenter, nisi de consilio sui confessoris duxerit abstinendum. Confessor enim, cui secreta consciencie patent per confessionem, sciet discernere et consulere, quid magis expediat, sumere vel abstinere *). In hoc articulo volo vnam 1435. *) Cod. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 205: „abstinere, precipue quando ex tali sumpcione populus feruet odiis et dissensionibus et bellis, et non augetur desiderium pacis, cuius est sacramentum. Secundo requiritur idoneitas ministri“ elc.
Strana 646
646 Aegidii Carlerii, doctorum doctrinam proferre, per quam quilibet experiri in se potest, an frequentacio communionis sibi sit efficaciter vtilis et salutaris, et est ista: Hoc sacramentum vocatur sacramentum caritatis et vnitatis, et est specialiter appropriatum contra fomitem malicie. Si ergo tu experiris in te, quod post sumpcionem sacramenti in te mitigatur fomes malicie, et es bene inclinatus ad miticiam *) cordis et mansuetudinem, vnitatem et caritatem, bene est signum, quod tibi profecit ad vtilitatem et salutem. Si autem frequenter comunicas, et nichilominus es maliciosus, feruens odiis, pronus ad dissensiones et bella, non fuit tibi vtilis, nec salutaris, et signum est indigne communicacionis, quia quando medicina non operatur id, ad quod est ordinata, clarum est, quod non profecit, nec fuit salutaris, sed dampnosa; pari modo est de sacramento eukaristie, cum sit anime medicina. Secundo requiritur idoneitas ministri, quod multorum sacrorum canonum et doc- torum auctoritatibus comprobatur; sed duabus pro nunc ero contentus. Sanctus Ambro- sius in libro de obitu fratris recitat de fratre suo, qui post naufragium applicuit in Africam et volebat comunicare; sed primo interrogauit, an episcopus illius ecclesie esset de Luci- ferianis, qui erant in scismate, et cum hoc comperisset, noluit comunicare. Verba beati Ambrosii : Aduocauit ad se et episcopum Satyrum ; nec vllam putauit veram, nisi vere fidei graciam ; percunctatusque ex eo est, vtrumnam de catholicis episcopis esset, hoc est, si cum Romana ecclesia conueniret. Et forte ad id locorum in scismate regionis illius ecclesia erat. Lucifer enim se a nostra communione diuiserat; et quamquam pro fide exulasset, et fidei sue reliquisset heredes, tamen non putauit fidem esse in scismate. Nam etsi fidem erga deum tenerent, tamen erga dei ecclesiam non tenebant, cuius paciebantur velud quosdam artus diuidi et membra lacerari. Etenim cum propter ecclesiam passus sit Christus, et Christi corpus sit ecclesia, non videtur ab hiis exhiberi Christo fides, a quibus eua- cuatur eius passio, atque (corpus) distrahitur. Itaque quamuis gracie fenus teneret, et metueret tanti nominis debitor nauigare; tamen eo transire maluit, vbi tuto possit exsol- uere. Judicabat enim diuine solucionis graciam in affectu et fide esse; quam quidem statim, ubi primum copia ecclesie liberior fuit, implere non distulit, dei graciam et accepit desideratam, et seruauit acceptam. Item beatus Gregorius in libro dialogorum m' de Hermigildo, filio regis Castelle. Cum tunc error Arrii magnam partem Yspanie occupasset, rex Castelle erat Arrianus; sed primogenitus eius erat catholicus. Ad suggestionem Arrianorum pater filium incarce- rauit. Habetur eciam de hoc in decretis xxiv. quest. 2°: Cepit Hermigildus etc. Super- ueniente autem pascalis festiuitatis die intempeste noctis silencio ad eum perfidus pater Arrianum episcopum misit, ut de eius manu sacrilege consecracionis communionem acci- peret, atque per hoc ad patris graciam redire mereretur. Sed vir deo deditus, Arriano episcopo venienti exprobrauit, ut debuit, eiusque a se perfidiam dignis increpacionibus repulit; quia etsi exterius iacebat ligatus, apud se tamen in magno mentis culmine stabat securus. A se itaque reuerso episcopo Arriano pater infremuit; statimque suos appari- tores misit, qui constantissimum confessorem dei illic, vbi iacebat, occiderent. Hec beatus Gregorius. Ecce, quomodo iste filius regis pocius voluit pati mortem, quam comunionem de manu Arriani episcopi accipere, quia non fuit minister idoneus. 1435. *) In margine: „alias mititatem.“
646 Aegidii Carlerii, doctorum doctrinam proferre, per quam quilibet experiri in se potest, an frequentacio communionis sibi sit efficaciter vtilis et salutaris, et est ista: Hoc sacramentum vocatur sacramentum caritatis et vnitatis, et est specialiter appropriatum contra fomitem malicie. Si ergo tu experiris in te, quod post sumpcionem sacramenti in te mitigatur fomes malicie, et es bene inclinatus ad miticiam *) cordis et mansuetudinem, vnitatem et caritatem, bene est signum, quod tibi profecit ad vtilitatem et salutem. Si autem frequenter comunicas, et nichilominus es maliciosus, feruens odiis, pronus ad dissensiones et bella, non fuit tibi vtilis, nec salutaris, et signum est indigne communicacionis, quia quando medicina non operatur id, ad quod est ordinata, clarum est, quod non profecit, nec fuit salutaris, sed dampnosa; pari modo est de sacramento eukaristie, cum sit anime medicina. Secundo requiritur idoneitas ministri, quod multorum sacrorum canonum et doc- torum auctoritatibus comprobatur; sed duabus pro nunc ero contentus. Sanctus Ambro- sius in libro de obitu fratris recitat de fratre suo, qui post naufragium applicuit in Africam et volebat comunicare; sed primo interrogauit, an episcopus illius ecclesie esset de Luci- ferianis, qui erant in scismate, et cum hoc comperisset, noluit comunicare. Verba beati Ambrosii : Aduocauit ad se et episcopum Satyrum ; nec vllam putauit veram, nisi vere fidei graciam ; percunctatusque ex eo est, vtrumnam de catholicis episcopis esset, hoc est, si cum Romana ecclesia conueniret. Et forte ad id locorum in scismate regionis illius ecclesia erat. Lucifer enim se a nostra communione diuiserat; et quamquam pro fide exulasset, et fidei sue reliquisset heredes, tamen non putauit fidem esse in scismate. Nam etsi fidem erga deum tenerent, tamen erga dei ecclesiam non tenebant, cuius paciebantur velud quosdam artus diuidi et membra lacerari. Etenim cum propter ecclesiam passus sit Christus, et Christi corpus sit ecclesia, non videtur ab hiis exhiberi Christo fides, a quibus eua- cuatur eius passio, atque (corpus) distrahitur. Itaque quamuis gracie fenus teneret, et metueret tanti nominis debitor nauigare; tamen eo transire maluit, vbi tuto possit exsol- uere. Judicabat enim diuine solucionis graciam in affectu et fide esse; quam quidem statim, ubi primum copia ecclesie liberior fuit, implere non distulit, dei graciam et accepit desideratam, et seruauit acceptam. Item beatus Gregorius in libro dialogorum m' de Hermigildo, filio regis Castelle. Cum tunc error Arrii magnam partem Yspanie occupasset, rex Castelle erat Arrianus; sed primogenitus eius erat catholicus. Ad suggestionem Arrianorum pater filium incarce- rauit. Habetur eciam de hoc in decretis xxiv. quest. 2°: Cepit Hermigildus etc. Super- ueniente autem pascalis festiuitatis die intempeste noctis silencio ad eum perfidus pater Arrianum episcopum misit, ut de eius manu sacrilege consecracionis communionem acci- peret, atque per hoc ad patris graciam redire mereretur. Sed vir deo deditus, Arriano episcopo venienti exprobrauit, ut debuit, eiusque a se perfidiam dignis increpacionibus repulit; quia etsi exterius iacebat ligatus, apud se tamen in magno mentis culmine stabat securus. A se itaque reuerso episcopo Arriano pater infremuit; statimque suos appari- tores misit, qui constantissimum confessorem dei illic, vbi iacebat, occiderent. Hec beatus Gregorius. Ecce, quomodo iste filius regis pocius voluit pati mortem, quam comunionem de manu Arriani episcopi accipere, quia non fuit minister idoneus. 1435. *) In margine: „alias mititatem.“
Strana 647
Liber de Legationibus. 647 Hoc eciam quod dico, quod requiritur idoneitas ministri, familiari ostenditur racione. Licet enim quisque dominus habeat prouidere familie sue de cibo, potu, vestibus et aliis neceessariis, tamen iam habet ministros suos ordinatos, a quibus debent talia ministrari; nec pacienter ferret, quod sibi quisque acciperet, vel quod is, cui ipse non commisit, sibi vsurparet audaciam aliis ministrandi. Sic similiter in ecclesia dei nemo sibi debet ministrandi officium vsurpare; sed ab illis solum accipienda sunt alimenta celestia, qui ad ministrandum sunt canonice instituti ministri sancte matris ecclesie, ipsius fidem et obedienciam obseruantes. Et quia dictum est, me dixisse etc., dixi et dicam fidem meam, quam multociens expressi, specialiter Ratispone coram vestra maiestate astantibus multis, videlicet quod communio *) sub vtraque specie populo non est de neccessitate, nec de precepto ; sed consuetudo ecclesie comunicandi populum sub vna tantum specie, est racionabilis et laudabiliter obseruata. Ad hoc in sacro concilio producti sunt xu vel xIII doctores, et ego dixi et dico, quod dabo xv expresse et clare dictam consuetudinem approbantes. Ipse autem magister Roczana nec vnum potuit producere, qui assercionem suam in terminis dicat**). Allegauit autem dicta aliquorum doctorum, que videntur ad hoc facere, sed non probant; sed doctores per me allegati in terminis expressis clare loquuntur, et appro- bant consuetudinem memoratam. Dixi secundo, quod communio sub duplici specie, sine licencia ecclesie contra dictam consuetudinem attemptata, non est vtilis nec salutaris, nec licita, sed illicita prorsus. Dixi tercio, quod ecclesia ex causis racionabilibus potest concedere illis, de quibus sibi placet, communionem sub vtraque specie; et tune sic comunicantibus sub vtraque specie poterit esse vtilis et salutaris, si alia, que ad hec sunt neccessaria, concurrant. Quarto, quod tante vtilitatis et salutis est communio sub vna specie, sicut sub duplici, eciam cum licencia ecclesie facta, quia tantum recipitur sub vna specie, sicut sub duabus, et non est nisi vna gracia vnius sacramenti, siue sub vna, siue sub duplici specie sumatur; quia sub vna specie est Christus viuus, corpus, sanguis, anima et diuinitas, verbum caro factum, plenum gracie et veritatis. Nec aliquis doctor dicit, quod distincte gracie conferantur seu efficiantur per distinctas species; sed bene per distinctas species diuerse gracie commemorantur et significantur, que per Christi passionem humano generi prouenerunt. Hec est fides mea, hanc dixi et dico ; nemo aliter de me dicat. Nam etsi in aliis forsitan pacienter ferrem mendacium contra me dici, de hac materia nullo modo pacienciam habere debeo. Hanc fidem verbis exprimo et operibus. Ego enim, cum presbiter non sim, nisi diaconus tantum, numquam nisi sub vna specie comunicaui ***). 1435. De illa promissione, quam pretendunt per me factam, quod totum regnum redu- ceretur ad eorum ritum, multociens dixi et nunc dico, quod numquam dixi, nec cogitaui. Sed eciam si dictum fuisset, notum est omnibus hominibus, quod licet multa interloquuta **) ***) *) Cod. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 205: „Et quia dictum est, quod ego dixerim vtilem et salubrem, profiteri cogor fidem meam, quam coram maiestate vestra et multis professus sum, videlicet quod communio" etc. Cod. Palat. Vindob. 1. cit.: „dicat, sed per argumenta et capillos nitebatur ad suum propositum contra illorum intencionem trahere. Dixi eciam tercio“ etc. Cod. Palat. Vindob. 1. cit.: „Hec est fides mea, quam probo operibus, quia cum sim diaconus dumtaxat sub vna specie conmunico, et si crederem de neccessitate precepti esse sub duabus conmunicare, aut aliam graciam consequi, effici possem presbiter et sic conmunicare sub duplici specie. De promissione“ etc.
Liber de Legationibus. 647 Hoc eciam quod dico, quod requiritur idoneitas ministri, familiari ostenditur racione. Licet enim quisque dominus habeat prouidere familie sue de cibo, potu, vestibus et aliis neceessariis, tamen iam habet ministros suos ordinatos, a quibus debent talia ministrari; nec pacienter ferret, quod sibi quisque acciperet, vel quod is, cui ipse non commisit, sibi vsurparet audaciam aliis ministrandi. Sic similiter in ecclesia dei nemo sibi debet ministrandi officium vsurpare; sed ab illis solum accipienda sunt alimenta celestia, qui ad ministrandum sunt canonice instituti ministri sancte matris ecclesie, ipsius fidem et obedienciam obseruantes. Et quia dictum est, me dixisse etc., dixi et dicam fidem meam, quam multociens expressi, specialiter Ratispone coram vestra maiestate astantibus multis, videlicet quod communio *) sub vtraque specie populo non est de neccessitate, nec de precepto ; sed consuetudo ecclesie comunicandi populum sub vna tantum specie, est racionabilis et laudabiliter obseruata. Ad hoc in sacro concilio producti sunt xu vel xIII doctores, et ego dixi et dico, quod dabo xv expresse et clare dictam consuetudinem approbantes. Ipse autem magister Roczana nec vnum potuit producere, qui assercionem suam in terminis dicat**). Allegauit autem dicta aliquorum doctorum, que videntur ad hoc facere, sed non probant; sed doctores per me allegati in terminis expressis clare loquuntur, et appro- bant consuetudinem memoratam. Dixi secundo, quod communio sub duplici specie, sine licencia ecclesie contra dictam consuetudinem attemptata, non est vtilis nec salutaris, nec licita, sed illicita prorsus. Dixi tercio, quod ecclesia ex causis racionabilibus potest concedere illis, de quibus sibi placet, communionem sub vtraque specie; et tune sic comunicantibus sub vtraque specie poterit esse vtilis et salutaris, si alia, que ad hec sunt neccessaria, concurrant. Quarto, quod tante vtilitatis et salutis est communio sub vna specie, sicut sub duplici, eciam cum licencia ecclesie facta, quia tantum recipitur sub vna specie, sicut sub duabus, et non est nisi vna gracia vnius sacramenti, siue sub vna, siue sub duplici specie sumatur; quia sub vna specie est Christus viuus, corpus, sanguis, anima et diuinitas, verbum caro factum, plenum gracie et veritatis. Nec aliquis doctor dicit, quod distincte gracie conferantur seu efficiantur per distinctas species; sed bene per distinctas species diuerse gracie commemorantur et significantur, que per Christi passionem humano generi prouenerunt. Hec est fides mea, hanc dixi et dico ; nemo aliter de me dicat. Nam etsi in aliis forsitan pacienter ferrem mendacium contra me dici, de hac materia nullo modo pacienciam habere debeo. Hanc fidem verbis exprimo et operibus. Ego enim, cum presbiter non sim, nisi diaconus tantum, numquam nisi sub vna specie comunicaui ***). 1435. De illa promissione, quam pretendunt per me factam, quod totum regnum redu- ceretur ad eorum ritum, multociens dixi et nunc dico, quod numquam dixi, nec cogitaui. Sed eciam si dictum fuisset, notum est omnibus hominibus, quod licet multa interloquuta **) ***) *) Cod. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 205: „Et quia dictum est, quod ego dixerim vtilem et salubrem, profiteri cogor fidem meam, quam coram maiestate vestra et multis professus sum, videlicet quod communio" etc. Cod. Palat. Vindob. 1. cit.: „dicat, sed per argumenta et capillos nitebatur ad suum propositum contra illorum intencionem trahere. Dixi eciam tercio“ etc. Cod. Palat. Vindob. 1. cit.: „Hec est fides mea, quam probo operibus, quia cum sim diaconus dumtaxat sub vna specie conmunico, et si crederem de neccessitate precepti esse sub duabus conmunicare, aut aliam graciam consequi, effici possem presbiter et sic conmunicare sub duplici specie. De promissione“ etc.
Strana 648
648 Aegidii Carlerii, 1435. sint, cum ad scribendum pacciones deventum est, omnia cessant ; illa solum remanent, que in scriptis redacta sunt. Et sepe protestati fuimus ab inicio et post, sicut et nunc coram vestra maiestate, quod nichil volebamus esse ratum, nisi quod in scriptis daremus, aut in scriptis communi concordia redigeretur. Sic ergo compactaciones habemus scriptas, stemus in illis; volumus enim in illis stare et adimplere, et petimus vos stare et adim- plere pactata. Cum autem dicitur, quod sacerdotes, et non alii dederunt nobis manus, verum est. Sed sacerdotes hoc fecerunt mandato et nomine comunitatis, sicut fuerunt electi alii pro baronibus, alii pro Pragensi ciuitate, alii pro talibus, alii pro talibus comuni consensu et mandato *). Hic congrue subiungenda videtur vi' materia de ecclesia, in qua plura dixit inmiscendo inuectiua. Sed tandem deo gracias agimus, quia confessus est, ecclesiam esse congregacionem bonorum et malorum in vnitate fidei, sicut ewangelium dicit, sagenam, in qua pisces boni et mali congregantur, et aream, in qua grana mixta sunt paleis ; et iam non habemus querere congregacionem predestinatorum, nec iustorum tantum, quia talem non possemus reperire, cum qua impleremus Christi mandatum de correccione fraterna, quando dixit: Dic ecclesie, et si ecclesiam non audierit, sit tibi tamquam eth- nicus et publicanus. In ista autem ecclesia oportet quod sint rectores, in quibus inspi- ciatur non persona, sed auctoritas publica. Sint qui vtrumque gladium administrent, principes pro temporali, prelati pro spirituali; et isti sint legitime instituti, non quod sibi vsurpent, et in istis ipsa ecclesia representatur ; et est in eis auctoritas et potestas regendi, et alii debent sibi obedire. Sed videamus, vbi est ista ecclesia, quia dicit magister Roczana : parietes non faciunt ecclesiam. Dico ego, certe non, sed homines in vnitate fidei consi- stentes. Doctores autem dant signa, sanctus Augustinus, sanctus Ysidorus et alii. Sed in istis non diu est legi, quod in hoc cognoscitur catholica ecclesia a parte scismatica, quia catholica per orbem diffusa est, scisma in aliqua regione tantummodo. Item ecclesia catholica, etsi per uniuersum dispersa sit, in fide vnanimis et concors est; scismatica vero pars, etsi in contradicendo ecclesie sit concors, tamen inter se diuiditur super cre- dendis in partes et sectas diuersas. In ecclesia controuersie sunt de agris, de oleribus, de prediis et huiusmodi; de fide autem nulla controuersia, sed omnes vnam et eandem fidem tenent. Hoc autem familiari comprobatur exemplo. Illi enim, qui via regia gra- diuntur, numquam contendunt de via, sed illi, qui dimissa via pergunt per inuium, sepe de capienda via contendunt; alii dicunt hac, alii illac esse pergendum. Altercacio et contencio de via signum manifestum est inuii. Sic populus, qui in fide via regia graditur, aut proprius loquendo, ad patriam celestem per rectam fidem, que est via regia, vnani- miter sine contencione incedit. Qui autem a vera via deuiant, et in inuio sunt, consequens est, vt de via contendant et diuerso calle procedant. Et hoc est, quod propheta inquit: Effusa est contencio inter principes, et errare eos fecit in inuio, et non in via, sicut beatus Gregorius xIx° moralium exponit. Denuo cum ego dixissem, quod de xxvin articulis ambasiatores ipsorum interro- gati in sacro concilio respondere noluerunt, respondit, quod ipsi numquam dixerunt, *) Cod. Palat. Vindob. Nr. 4704. l. c.: „nomine et mandato conmunitatis, alii pro baronibus, alii pro ciuitate Pragensi, alii pro Orphanis, alii pro Taboritis conmuni mandato et consensu.“
648 Aegidii Carlerii, 1435. sint, cum ad scribendum pacciones deventum est, omnia cessant ; illa solum remanent, que in scriptis redacta sunt. Et sepe protestati fuimus ab inicio et post, sicut et nunc coram vestra maiestate, quod nichil volebamus esse ratum, nisi quod in scriptis daremus, aut in scriptis communi concordia redigeretur. Sic ergo compactaciones habemus scriptas, stemus in illis; volumus enim in illis stare et adimplere, et petimus vos stare et adim- plere pactata. Cum autem dicitur, quod sacerdotes, et non alii dederunt nobis manus, verum est. Sed sacerdotes hoc fecerunt mandato et nomine comunitatis, sicut fuerunt electi alii pro baronibus, alii pro Pragensi ciuitate, alii pro talibus, alii pro talibus comuni consensu et mandato *). Hic congrue subiungenda videtur vi' materia de ecclesia, in qua plura dixit inmiscendo inuectiua. Sed tandem deo gracias agimus, quia confessus est, ecclesiam esse congregacionem bonorum et malorum in vnitate fidei, sicut ewangelium dicit, sagenam, in qua pisces boni et mali congregantur, et aream, in qua grana mixta sunt paleis ; et iam non habemus querere congregacionem predestinatorum, nec iustorum tantum, quia talem non possemus reperire, cum qua impleremus Christi mandatum de correccione fraterna, quando dixit: Dic ecclesie, et si ecclesiam non audierit, sit tibi tamquam eth- nicus et publicanus. In ista autem ecclesia oportet quod sint rectores, in quibus inspi- ciatur non persona, sed auctoritas publica. Sint qui vtrumque gladium administrent, principes pro temporali, prelati pro spirituali; et isti sint legitime instituti, non quod sibi vsurpent, et in istis ipsa ecclesia representatur ; et est in eis auctoritas et potestas regendi, et alii debent sibi obedire. Sed videamus, vbi est ista ecclesia, quia dicit magister Roczana : parietes non faciunt ecclesiam. Dico ego, certe non, sed homines in vnitate fidei consi- stentes. Doctores autem dant signa, sanctus Augustinus, sanctus Ysidorus et alii. Sed in istis non diu est legi, quod in hoc cognoscitur catholica ecclesia a parte scismatica, quia catholica per orbem diffusa est, scisma in aliqua regione tantummodo. Item ecclesia catholica, etsi per uniuersum dispersa sit, in fide vnanimis et concors est; scismatica vero pars, etsi in contradicendo ecclesie sit concors, tamen inter se diuiditur super cre- dendis in partes et sectas diuersas. In ecclesia controuersie sunt de agris, de oleribus, de prediis et huiusmodi; de fide autem nulla controuersia, sed omnes vnam et eandem fidem tenent. Hoc autem familiari comprobatur exemplo. Illi enim, qui via regia gra- diuntur, numquam contendunt de via, sed illi, qui dimissa via pergunt per inuium, sepe de capienda via contendunt; alii dicunt hac, alii illac esse pergendum. Altercacio et contencio de via signum manifestum est inuii. Sic populus, qui in fide via regia graditur, aut proprius loquendo, ad patriam celestem per rectam fidem, que est via regia, vnani- miter sine contencione incedit. Qui autem a vera via deuiant, et in inuio sunt, consequens est, vt de via contendant et diuerso calle procedant. Et hoc est, quod propheta inquit: Effusa est contencio inter principes, et errare eos fecit in inuio, et non in via, sicut beatus Gregorius xIx° moralium exponit. Denuo cum ego dixissem, quod de xxvin articulis ambasiatores ipsorum interro- gati in sacro concilio respondere noluerunt, respondit, quod ipsi numquam dixerunt, *) Cod. Palat. Vindob. Nr. 4704. l. c.: „nomine et mandato conmunitatis, alii pro baronibus, alii pro ciuitate Pragensi, alii pro Orphanis, alii pro Taboritis conmuni mandato et consensu.“
Strana 649
Liber de Legationibus. 649 quod illis nolebant respondere ; sed dixerunt, quod illi articuli non erant communes regni, et quod pro illis quatuor venerant. Ad hec ego breuiter respondeo, quod ipse probat illud, quod ego dixi, scilicet quod noluerunt respondere; nec ego dixi, quod dixerunt: nolumus respondere, sed quod de facto noluerunt respondere. Nos autem et tunc et nunc et semper parati fuimus et sumus, de quibuscumque nos interrogare voluerint respondere. Dixit post hec, quod ipsi optant videre reformacionem ecclesie ad instar ecclesie primi- tiue. Et ego dico, quod nos optamus, quod omnes Christiani essent ita sancti sicut sanctus Petrus et sanctus Paulus; sed redigi ad instar primitiue ecclesie, quod omnia venderentur et ponerentur ad pedes apostolorum, nescio, si dominus imperator et alii principes, et eciam alii homines assentirent, et ego credo, quod non esset vtile; quantum ad me, paratus essem. Sed vtinam omnes Christiani essent ita sancti sicut sanctus Siluester, sanctus Gregorius, sanctus Adalbertus episcopi, et sicut sanctus Wenceslaus et sanctus Vdelricus, qui fuerunt principes. Sed hoc desiderare facile est, facere autem difficile. Omnis homo loquitur de reformacione, sed subdere se realiter reformacioni, ibi est difficultas. Aliqui predicant paupertatem, et ipsi ditari student, eciam per phas et nephas; predicant obe- dienciam et sibi ab aliis exhiberi volunt, ipsi autem nulli volunt obedire, preesse aliis, sed non subesse. Preterea ad faciendum reformacionem tam inueteratorum morborum non est facile remedium temperare, ne fiat sicut in aliquibus partibus aliquando contigit, ut cum aliqua se velle reformare dixerunt, fecerunt vulnera grauiora et induxerunt multa mala. Ideo Aristoteles in x Ethicorum et eciam in Politicis dicit, non facile esse leges ponere, sed valde difficile, et cum multa maturitate et matura deliberacione esse agendum. Ad hoc per dei graciam sacrum concilium intendit, et multa iam ordinauit et adhuc ordi- nabit, et largiente domino ad profectum perducet. De causis vero et beneficiis, sicut diximus, sacrum concilium intendit moderatum modum apponere, et iam est quodammodo appunctuatum. Quod fit pro vniuerso mundo, fiet pro vobis, et sic iuxta compactata eritis conformes residuo populi Christiani“ *). Hec sunt principalia puncta, que dicta fuerunt. Circa compactata et modum scri- bendi etc. fuerunt aliqua dicta, que non sunt multe importancie, nec pertinent ad fructum doctrine. Deo gracias. 1435. Litera expurgacionis regni et abolicionis censurarum, oblata Bohemis et non concordata in hac forma, oblata scilicet per legatos sacri concilii. „In nomine domini nostri Jhesu Christi, qui est pacis et vnitatis amator, et pro 216 *). (1435.) vnitate Christiani populi preces porrexit ad patrem. Nos Philibertus etc. sacri generalis (16. Jul.) concilii legati, auctoritate sacri concilii admittimus et recipimus vnionem et pacem per dictos regnum Bohemie et marchionatum Morauie acceptas et firmatas cum vniuerso populo Christiano. Tollimus omnes sentencias censure, et plenariam abolicionem facimus. **) *) Cod. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 206.: „De causis vero et beneficiis, vt infra limites regni remaneant, que parua dixit, sicud in Vngaria et Anglia, sacrum concilium de hoc iam apunctuauit pro vniuerso mundo, contra quod petere singularitates non est paruum; hoc eciam modo archiepiscopus Pragensis non haberet iudicem in terris quod non est paruum, quia sic esset papa sue gentis etc. Alia plura dixit, que responsione non egent.“ Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 208—209. „oblata 16. Julii,“ et in cod. Biblio- thecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 98. d. d. Veneris 15° Julii. Scriptores I. 82
Liber de Legationibus. 649 quod illis nolebant respondere ; sed dixerunt, quod illi articuli non erant communes regni, et quod pro illis quatuor venerant. Ad hec ego breuiter respondeo, quod ipse probat illud, quod ego dixi, scilicet quod noluerunt respondere; nec ego dixi, quod dixerunt: nolumus respondere, sed quod de facto noluerunt respondere. Nos autem et tunc et nunc et semper parati fuimus et sumus, de quibuscumque nos interrogare voluerint respondere. Dixit post hec, quod ipsi optant videre reformacionem ecclesie ad instar ecclesie primi- tiue. Et ego dico, quod nos optamus, quod omnes Christiani essent ita sancti sicut sanctus Petrus et sanctus Paulus; sed redigi ad instar primitiue ecclesie, quod omnia venderentur et ponerentur ad pedes apostolorum, nescio, si dominus imperator et alii principes, et eciam alii homines assentirent, et ego credo, quod non esset vtile; quantum ad me, paratus essem. Sed vtinam omnes Christiani essent ita sancti sicut sanctus Siluester, sanctus Gregorius, sanctus Adalbertus episcopi, et sicut sanctus Wenceslaus et sanctus Vdelricus, qui fuerunt principes. Sed hoc desiderare facile est, facere autem difficile. Omnis homo loquitur de reformacione, sed subdere se realiter reformacioni, ibi est difficultas. Aliqui predicant paupertatem, et ipsi ditari student, eciam per phas et nephas; predicant obe- dienciam et sibi ab aliis exhiberi volunt, ipsi autem nulli volunt obedire, preesse aliis, sed non subesse. Preterea ad faciendum reformacionem tam inueteratorum morborum non est facile remedium temperare, ne fiat sicut in aliquibus partibus aliquando contigit, ut cum aliqua se velle reformare dixerunt, fecerunt vulnera grauiora et induxerunt multa mala. Ideo Aristoteles in x Ethicorum et eciam in Politicis dicit, non facile esse leges ponere, sed valde difficile, et cum multa maturitate et matura deliberacione esse agendum. Ad hoc per dei graciam sacrum concilium intendit, et multa iam ordinauit et adhuc ordi- nabit, et largiente domino ad profectum perducet. De causis vero et beneficiis, sicut diximus, sacrum concilium intendit moderatum modum apponere, et iam est quodammodo appunctuatum. Quod fit pro vniuerso mundo, fiet pro vobis, et sic iuxta compactata eritis conformes residuo populi Christiani“ *). Hec sunt principalia puncta, que dicta fuerunt. Circa compactata et modum scri- bendi etc. fuerunt aliqua dicta, que non sunt multe importancie, nec pertinent ad fructum doctrine. Deo gracias. 1435. Litera expurgacionis regni et abolicionis censurarum, oblata Bohemis et non concordata in hac forma, oblata scilicet per legatos sacri concilii. „In nomine domini nostri Jhesu Christi, qui est pacis et vnitatis amator, et pro 216 *). (1435.) vnitate Christiani populi preces porrexit ad patrem. Nos Philibertus etc. sacri generalis (16. Jul.) concilii legati, auctoritate sacri concilii admittimus et recipimus vnionem et pacem per dictos regnum Bohemie et marchionatum Morauie acceptas et firmatas cum vniuerso populo Christiano. Tollimus omnes sentencias censure, et plenariam abolicionem facimus. **) *) Cod. Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 206.: „De causis vero et beneficiis, vt infra limites regni remaneant, que parua dixit, sicud in Vngaria et Anglia, sacrum concilium de hoc iam apunctuauit pro vniuerso mundo, contra quod petere singularitates non est paruum; hoc eciam modo archiepiscopus Pragensis non haberet iudicem in terris quod non est paruum, quia sic esset papa sue gentis etc. Alia plura dixit, que responsione non egent.“ Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 208—209. „oblata 16. Julii,“ et in cod. Biblio- thecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 98. d. d. Veneris 15° Julii. Scriptores I. 82
Strana 650
650 Aegidii Carlerii, Item auctoritate dei omnipotentis et beatorum apostolorum Petri et Pauli et dicti sacri generalis concilii pronunciamus veram, perpetuam, firmam, bonam et Christianam pacem dictorum regni et marchionatus cum reliquo vniuerso populo Christiano, mandantes auc- toritate predicta vniuersi Christiani orbis principibus et aliis Christi fidelibus vniuersis, cuiuscumque status, gradus, preeminencie aut dignitatis existant, quatenus dictis regno et marchionatui bonam, firmam et Christianam pacem obseruent, neque pro causis dissen- sionum, satore zizanie seminante, pro difficultatibus aliquibus circa materias fidei et sacra- mentorum dudum exortis et agitatis, cum iam nt per dicta compactata complanate, eos inuadere, offendere, infamare aut iniuriare presumat ; sed ipsos Bohemos et Morauos, tamquam fratres, sancte videlicet matris ecclesie filios reuerentes, et obedientes eidem, habeant et fraterna dileccione contractent. Cumque, prout in dictis capitulis continetur, circa materiam communionis sub vtraque specie sit hoc modo concordatum, quod dictis Bohemis etc. (inseratur tenor capituli ab illo loco vsque ad finem) ; et iuxta dictorum compactatorum formam dictis Bohemis et Morauis, suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu et in omnibus aliis, quam in vsu communionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, illi et ille qui talem vsum habent, valeant communicare sub duplici specie cum auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie, vere sponse eius. Ideirco reverendis in Christo patribus, archiepiscopo Pragensi et Olomucensi et Luthumicensi episcopis, qui sunt vel pro tempore erunt, vniuersisque et singulis ecclesiarum prelatis et curam habentibus animarum in virtute sancte obediencie districte precipiendo mandamus, quatenus illis personis, qui vsum habent comunicandi sub duplici specie iuxta formam in dicto capitulo contentam, sacrum eukaristie sacra- mentum sub duplici specie, requisiti, prout ad vnumquemque pertinet aut pertinebit, in futurum ministrent et faciant ministrari, et hiis nullatenus resistere aut contraire presumant. Quod si quisquam contra hec facere presumpserit, per eius superiorem debite puniatur, ut pena docente cognoscat, quam graue sit auctoritatem sacri generalis concilii habere contemptam. Vniuersisque et singulis, cuiuscumque status, preeminencie aut condicionis existant, presencium tenore districte precipiendo mandamus, quatenus dictis Bohemis et Morauis, seruantibus ecclesiasticam vnitatem, et vtentibus comunione sub duplici specie, modo et forma predictis, nemo audeat improperare, aut eorum fame vel honori detrahere." 1435. Litera vnitatis et obediencie, non concordata in forma oblata per legatos sacri concilii, qua debent dare Boemi eisdem. 217*). (1435.) (16. Jul.) „In dei nomine, amen. Cum inter legatos sacri generalis concilii et generalem congregacionem regni Bohemie et marchionatus Morauie pro vnitate et pace inita, con- cordata et conclusa fuerint certa capitula, prout in aliis literis nostris desuper confectis die tali plenius continetur, nos A. B. C. etc. nomine dicti regni et pro ipso regno et omnibus et singulis dictorum regni et marchionatus, qui sunt de parte nostra, volentes concordata *) Exstat quoque in Cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 208. et in cod. Bibliothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol 99. his verbis additis: „Oblate fuerunt domini imperatoris cancellario pro exponendo Boemis in presencia imperatoris due cedule suprascripte (Nr. 216 et 217) per dominos legatos Veneris XV“ Julii.“
650 Aegidii Carlerii, Item auctoritate dei omnipotentis et beatorum apostolorum Petri et Pauli et dicti sacri generalis concilii pronunciamus veram, perpetuam, firmam, bonam et Christianam pacem dictorum regni et marchionatus cum reliquo vniuerso populo Christiano, mandantes auc- toritate predicta vniuersi Christiani orbis principibus et aliis Christi fidelibus vniuersis, cuiuscumque status, gradus, preeminencie aut dignitatis existant, quatenus dictis regno et marchionatui bonam, firmam et Christianam pacem obseruent, neque pro causis dissen- sionum, satore zizanie seminante, pro difficultatibus aliquibus circa materias fidei et sacra- mentorum dudum exortis et agitatis, cum iam nt per dicta compactata complanate, eos inuadere, offendere, infamare aut iniuriare presumat ; sed ipsos Bohemos et Morauos, tamquam fratres, sancte videlicet matris ecclesie filios reuerentes, et obedientes eidem, habeant et fraterna dileccione contractent. Cumque, prout in dictis capitulis continetur, circa materiam communionis sub vtraque specie sit hoc modo concordatum, quod dictis Bohemis etc. (inseratur tenor capituli ab illo loco vsque ad finem) ; et iuxta dictorum compactatorum formam dictis Bohemis et Morauis, suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu et in omnibus aliis, quam in vsu communionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, illi et ille qui talem vsum habent, valeant communicare sub duplici specie cum auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie, vere sponse eius. Ideirco reverendis in Christo patribus, archiepiscopo Pragensi et Olomucensi et Luthumicensi episcopis, qui sunt vel pro tempore erunt, vniuersisque et singulis ecclesiarum prelatis et curam habentibus animarum in virtute sancte obediencie districte precipiendo mandamus, quatenus illis personis, qui vsum habent comunicandi sub duplici specie iuxta formam in dicto capitulo contentam, sacrum eukaristie sacra- mentum sub duplici specie, requisiti, prout ad vnumquemque pertinet aut pertinebit, in futurum ministrent et faciant ministrari, et hiis nullatenus resistere aut contraire presumant. Quod si quisquam contra hec facere presumpserit, per eius superiorem debite puniatur, ut pena docente cognoscat, quam graue sit auctoritatem sacri generalis concilii habere contemptam. Vniuersisque et singulis, cuiuscumque status, preeminencie aut condicionis existant, presencium tenore districte precipiendo mandamus, quatenus dictis Bohemis et Morauis, seruantibus ecclesiasticam vnitatem, et vtentibus comunione sub duplici specie, modo et forma predictis, nemo audeat improperare, aut eorum fame vel honori detrahere." 1435. Litera vnitatis et obediencie, non concordata in forma oblata per legatos sacri concilii, qua debent dare Boemi eisdem. 217*). (1435.) (16. Jul.) „In dei nomine, amen. Cum inter legatos sacri generalis concilii et generalem congregacionem regni Bohemie et marchionatus Morauie pro vnitate et pace inita, con- cordata et conclusa fuerint certa capitula, prout in aliis literis nostris desuper confectis die tali plenius continetur, nos A. B. C. etc. nomine dicti regni et pro ipso regno et omnibus et singulis dictorum regni et marchionatus, qui sunt de parte nostra, volentes concordata *) Exstat quoque in Cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 208. et in cod. Bibliothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol 99. his verbis additis: „Oblate fuerunt domini imperatoris cancellario pro exponendo Boemis in presencia imperatoris due cedule suprascripte (Nr. 216 et 217) per dominos legatos Veneris XV“ Julii.“
Strana 651
Liber de Legationibus. 651 et conclusa effectui. prout est racioni consonum, demandare, in primis suscipimus et acceptamus realiter et cum effectu ecclesiasticam vnitatem in vnitate fidei catholice et conformitate ritus vniuersalis ecclesie in omnibus aliis, quam in vsu communionis utrius- que speciei, iuxta dictorum capitulorum seriem et tenorem, tenere, seruare defendereque promittimus sancte matri ecclesie sacroque generali concilio, ipsam representanti. Romano pontifici nostrisque pontificibus et prepositis aliis, canonice intrantibus, reuerenciam debitam et obedienciam canonicam promittimus secundum legem dei et sanctorum patrum instituta. Ceterum cum propter aliquas difficultates, circa materias fidei et sacramentorum exortas, inter nos et conuicinos nostros, tam extra quam intra regnum et marchionatum consistentes, bella diucius fuerint agitata, et iam per dei graciam inter dictos legatos sacri generalis concilii et generalem congregacionem dicti regni sit facta concordia, ut in predictis capitulis continetur, pacem, quam in eisdem promisimus, suscipere et inire volentes cum vniuerso populo Christiano, siue infra dictum regnum siue extra sistentem, per fidem et honorem nostrum, omni dolo et fraude cessantibus, promittimus et spon- demus bonam, Christianam, firmam et perpetuam pacem tenere, seruare et nullatenus violare, seu violari permittere; sed facere a nostris omnibus subditis firmiter obseruare, volentes in presenti habere pro insertis omnes clausulas, que pro stabilimento, robore et firmitate pacis in instrumentis seu literis pacis in partibus istis inseri et apponi sunt solite. Item iuxta penultimum capitulum debent fieri treuge et cessare omnis via facti; pro omnibus aliis causis etc., ut in ipso capitulo continetur, fiant litere in forma debita, et condicatur dieta placiti.“ 1435. Litera Boemorum super vnitate et obediencia non concordata, oblata per eos legatis sacri concilii. „In dei nomine, amen. Cum inter legatos generalis concilii et generalem con- gregacionem regni Boemie et marchionatus Morauie Prage celebratam pro vnitate et pace inita, concordata et conclusa fuerint certa capitula, prout in aliis nostris literis desuper confectis die tali continetur, nos A. B. C. etc nomine dicti regni et pro ipso regno et marchionatu, qui sunt de parte nostra, volentes concordata et conclusa effectui, prout est racioni consonum, demandare, in primis facimus et inimus vnitatem ecclesiasticam realiter et cum effectu in vnitate fidei catholice, per verbum fidei intelligendo veritatem primam et omnes alias credendas veritates, secundum quod manifestantur in scripturis sacris et doctrina ecclesie sane intellectis, et conformitate ritus ecclesie vniuersalis in omnibus aliis, quam in vsu comunionis vtriusque speciei, seruare defendereque promittimus ; non tamen de ritibus specialibus nos obligamus, de quibus in diuersis prouinciis diuersa seruantur. Et quod postquam nomine regni et marchionatus Morauie hec suscipietur, si aliqui in diuinis celebrandis non statim suscipiant ritus, qui generaliter obseruantur, prop- terea non fiat impedimentum pacis nec vnitatis. Prelatis autem ecclesie archiepiscopus nomine tocius regni promittet obedienciam canonicam et reuerenciam debitam, quibus tenetur obedire secundum legem dei. Hoc 218 *). (1435.) (16. Jul.) *) Exstat etiam in codice Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 470t. fol. 209. 82.
Liber de Legationibus. 651 et conclusa effectui. prout est racioni consonum, demandare, in primis suscipimus et acceptamus realiter et cum effectu ecclesiasticam vnitatem in vnitate fidei catholice et conformitate ritus vniuersalis ecclesie in omnibus aliis, quam in vsu communionis utrius- que speciei, iuxta dictorum capitulorum seriem et tenorem, tenere, seruare defendereque promittimus sancte matri ecclesie sacroque generali concilio, ipsam representanti. Romano pontifici nostrisque pontificibus et prepositis aliis, canonice intrantibus, reuerenciam debitam et obedienciam canonicam promittimus secundum legem dei et sanctorum patrum instituta. Ceterum cum propter aliquas difficultates, circa materias fidei et sacramentorum exortas, inter nos et conuicinos nostros, tam extra quam intra regnum et marchionatum consistentes, bella diucius fuerint agitata, et iam per dei graciam inter dictos legatos sacri generalis concilii et generalem congregacionem dicti regni sit facta concordia, ut in predictis capitulis continetur, pacem, quam in eisdem promisimus, suscipere et inire volentes cum vniuerso populo Christiano, siue infra dictum regnum siue extra sistentem, per fidem et honorem nostrum, omni dolo et fraude cessantibus, promittimus et spon- demus bonam, Christianam, firmam et perpetuam pacem tenere, seruare et nullatenus violare, seu violari permittere; sed facere a nostris omnibus subditis firmiter obseruare, volentes in presenti habere pro insertis omnes clausulas, que pro stabilimento, robore et firmitate pacis in instrumentis seu literis pacis in partibus istis inseri et apponi sunt solite. Item iuxta penultimum capitulum debent fieri treuge et cessare omnis via facti; pro omnibus aliis causis etc., ut in ipso capitulo continetur, fiant litere in forma debita, et condicatur dieta placiti.“ 1435. Litera Boemorum super vnitate et obediencia non concordata, oblata per eos legatis sacri concilii. „In dei nomine, amen. Cum inter legatos generalis concilii et generalem con- gregacionem regni Boemie et marchionatus Morauie Prage celebratam pro vnitate et pace inita, concordata et conclusa fuerint certa capitula, prout in aliis nostris literis desuper confectis die tali continetur, nos A. B. C. etc nomine dicti regni et pro ipso regno et marchionatu, qui sunt de parte nostra, volentes concordata et conclusa effectui, prout est racioni consonum, demandare, in primis facimus et inimus vnitatem ecclesiasticam realiter et cum effectu in vnitate fidei catholice, per verbum fidei intelligendo veritatem primam et omnes alias credendas veritates, secundum quod manifestantur in scripturis sacris et doctrina ecclesie sane intellectis, et conformitate ritus ecclesie vniuersalis in omnibus aliis, quam in vsu comunionis vtriusque speciei, seruare defendereque promittimus ; non tamen de ritibus specialibus nos obligamus, de quibus in diuersis prouinciis diuersa seruantur. Et quod postquam nomine regni et marchionatus Morauie hec suscipietur, si aliqui in diuinis celebrandis non statim suscipiant ritus, qui generaliter obseruantur, prop- terea non fiat impedimentum pacis nec vnitatis. Prelatis autem ecclesie archiepiscopus nomine tocius regni promittet obedienciam canonicam et reuerenciam debitam, quibus tenetur obedire secundum legem dei. Hoc 218 *). (1435.) (16. Jul.) *) Exstat etiam in codice Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 470t. fol. 209. 82.
Strana 652
652 Aegidii Carlerii, tamen notanter adiungimus, quod si quicumque superiores vel prelati mandauerint aliquid Boemis aut Morauis, quod a domino prohibitum est, vel prohibuerint, quod dominus iubet, non tenebuntur obedire iuxta determinacionem legis dei, sanctorum Jeronimi, Augu- stini, Ysidori aliorumque sanctorum doctorum in can. xl. q. 3. positorum. Ceterum cum propter aliquas difficultates circa materias quatuor articulorum exortas inter nos et conuicinos nostros, tam extra quam intra regnum et marchionatum consistentes, bella diucius fuerint agitata, et iam per dei graciam inter dictos legatos generalis concilii et generalem congregacionem dicti regni sit in parte facta concordia, et amplius existit disponenda, ut in dictis capitulis continetur, quia omnes de regno Boemie et marchionatu Morauie poterunt secure proponere in concilio Basiliensi, quidquid difficultatis occurrat circa materias fidei et sacramentorum, vel rituum ecclesie, vel eciam pro reformacione ecclesie et in capite et in membris, et debet fieri secundum quod iuste et racionabiliter ad dei gloriam (et) ecclesiastici status debitam honestatem fuerit facienda ; nos quoque pacem, quam in eisdem promisimus, pro dictis causis quatuor articulorum suscipere et inire volentes cum vniuerso populo Christiano, siue infra dictum regnum siue extra sistentem, omni dolo et fraude cessantibus, promittimus et spondemus bonam, Christianam, firmam pacem tenere, seruare et nullatenus violare.“ 1435. Litera expurgacionis et abolicionis censurarum oblata legatis sacri concilii per Boemos, non tamen in hac forma concordata. 219*). (1435.) (16. Jul.) „In nomine domini nostri Jhesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis, et pro vnitate populi Christiani preces porrexit ad patrem. Nos Philibertus etc. sacri generalis concilii legati, auctoritate sacri generalis concilii Basiliensis facimus et inimus vnionem et pacem, per regnum Bohemie et marchionatum Morauie acceptas et firmatas, secundum quod vtrique parti constat, cum vniuerso populo Christiano; dicimusque nullas esse omnes sentencias censure contra eos latas, sed omnes cassas pronunciamus. Item aucto- ritate dei omnipotentis, beatorum apostolorum Petri et Pauli et dicti sacri generalis con- cilii pronunciamus veram, perpetuam, firmam, bonam et Christianam pacem dictorum regni et marchionatus cum reliquo vniuerso populo Christiano, mandantes auctoritate predicta vniuersis Christiani orbis principibus et aliis Christi fidelibus vniuersis, cuiuscumque status, gradus, preeminencie aut dignitatis existant, quatenus dicto regno et marchionatui bonam, firmam et Christianam pacem obseruent; nosque nomine sacri concilii bonam et firmam pacem ipsis Bohemis et Morauis per eos, qui intra regnum siue extra regnum consistunt, omni dolo et fraude cessantibus, promittimus et spondemus perpetuam tenere et seruare, et nullatenus violare, neque pro causis dissencionum pro difficultatibus circa materias quatuor articulorum dudum exortis et agitatis, cum iam sint per dicta capitula in parte complanate, et in futurum amplius vsque ad finem sunt complanande, eos inuadere, infa- mare aut eis derogare, eo quod comunicauerunt, comunicant et in futurum sub vtraque specie perpetue comunicabunt; sed ipsos Bohemos et Morauos tamquam fratres et veluti Christianos bonos, in bona fide orthodoxa perseuerantes, habeant et fraterna dileccione *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 209—210.
652 Aegidii Carlerii, tamen notanter adiungimus, quod si quicumque superiores vel prelati mandauerint aliquid Boemis aut Morauis, quod a domino prohibitum est, vel prohibuerint, quod dominus iubet, non tenebuntur obedire iuxta determinacionem legis dei, sanctorum Jeronimi, Augu- stini, Ysidori aliorumque sanctorum doctorum in can. xl. q. 3. positorum. Ceterum cum propter aliquas difficultates circa materias quatuor articulorum exortas inter nos et conuicinos nostros, tam extra quam intra regnum et marchionatum consistentes, bella diucius fuerint agitata, et iam per dei graciam inter dictos legatos generalis concilii et generalem congregacionem dicti regni sit in parte facta concordia, et amplius existit disponenda, ut in dictis capitulis continetur, quia omnes de regno Boemie et marchionatu Morauie poterunt secure proponere in concilio Basiliensi, quidquid difficultatis occurrat circa materias fidei et sacramentorum, vel rituum ecclesie, vel eciam pro reformacione ecclesie et in capite et in membris, et debet fieri secundum quod iuste et racionabiliter ad dei gloriam (et) ecclesiastici status debitam honestatem fuerit facienda ; nos quoque pacem, quam in eisdem promisimus, pro dictis causis quatuor articulorum suscipere et inire volentes cum vniuerso populo Christiano, siue infra dictum regnum siue extra sistentem, omni dolo et fraude cessantibus, promittimus et spondemus bonam, Christianam, firmam pacem tenere, seruare et nullatenus violare.“ 1435. Litera expurgacionis et abolicionis censurarum oblata legatis sacri concilii per Boemos, non tamen in hac forma concordata. 219*). (1435.) (16. Jul.) „In nomine domini nostri Jhesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis, et pro vnitate populi Christiani preces porrexit ad patrem. Nos Philibertus etc. sacri generalis concilii legati, auctoritate sacri generalis concilii Basiliensis facimus et inimus vnionem et pacem, per regnum Bohemie et marchionatum Morauie acceptas et firmatas, secundum quod vtrique parti constat, cum vniuerso populo Christiano; dicimusque nullas esse omnes sentencias censure contra eos latas, sed omnes cassas pronunciamus. Item aucto- ritate dei omnipotentis, beatorum apostolorum Petri et Pauli et dicti sacri generalis con- cilii pronunciamus veram, perpetuam, firmam, bonam et Christianam pacem dictorum regni et marchionatus cum reliquo vniuerso populo Christiano, mandantes auctoritate predicta vniuersis Christiani orbis principibus et aliis Christi fidelibus vniuersis, cuiuscumque status, gradus, preeminencie aut dignitatis existant, quatenus dicto regno et marchionatui bonam, firmam et Christianam pacem obseruent; nosque nomine sacri concilii bonam et firmam pacem ipsis Bohemis et Morauis per eos, qui intra regnum siue extra regnum consistunt, omni dolo et fraude cessantibus, promittimus et spondemus perpetuam tenere et seruare, et nullatenus violare, neque pro causis dissencionum pro difficultatibus circa materias quatuor articulorum dudum exortis et agitatis, cum iam sint per dicta capitula in parte complanate, et in futurum amplius vsque ad finem sunt complanande, eos inuadere, infa- mare aut eis derogare, eo quod comunicauerunt, comunicant et in futurum sub vtraque specie perpetue comunicabunt; sed ipsos Bohemos et Morauos tamquam fratres et veluti Christianos bonos, in bona fide orthodoxa perseuerantes, habeant et fraterna dileccione *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 209—210.
Strana 653
Liber de Legationibus. 653 contractent. Cumque, prout in dictis capitulis continetur, circa materiam comunionis sub vtraque specie sit hoc modo concordatum, quod dictis Bohemis etc., prout in capitulo continetur, cuius tenor inseratur, et iuxta dictorum compactatorum formam dictis Bohemis et Morauis, suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu, et in omnibus aliis, quam in vsu communionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, illi et ille, qui talem vsum habent, valeant comunicare sub duplici specie cum auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie, vere sponse eius. Per verbum autem fidei ibi appositum intelligimus veritatem primam et omnes alias credendas veritates, secundum quod manifestantur in scripturis sanctis et doctrina ecclesie sane intellectis. De ritibus vero vniuersalis ecclesie intelligere volumus, non de ritibus specialibus, de quibus in diuersis prouinciis diuersa seruantur, sed de ritibus, qui communiter et generaliter circa diuina seruantur. Et postquam nomine regni et marchionatus in vniuersitate hoc suscipietur, si aliqui in diuinis celebrandis non statim suscipient ritus, qui generaliter obseruantur, propterea non fiet impedimentum pacis nec vnitatis. Idcirco reverendis in Christo patribus, archiepiscopo Pragensi, Olomucensi et Luthumicensi episcopis, qui sunt vel pro tempore erunt, vniuersisque et singulis ecclesiarum prelatis et curam habentibus animarum in virtute sancte obediencie districte precipiendo mandamus, quatenus illis per- sonis, qui vsum habent comunicandi sub duplici specie, iuxta formam in dicto capitulo contentam, similiter post licenciam a concilio Basiliensi generaliter omnibus in regno Bohemie et marchionatu Morauie datam, sacrum eukaristie sacramentum sub duplici specie requisiti, prout ad vnumquemque pertinet aut pertinebit, in futurum ministrent aut faciant ministrari, scolaresque comunicare sub vtraque specie laicas personas volentes consecrent, et ad sacros ordines promoueant, atque ad loca, in quibus comunio viguit et vigebit sub duplici specie, sacerdotes sic comunicantes disponent et ordinabunt, et hiis nullatenus resistere aut contraire presumant. Quod si quis contra hec facere presumpserit, per eius superiorem debite puniatur, ut pena docente cognoscat, quam graue sit auctoritatem sacri generalis concilii habere contemptam. Vniuersisque et singulis, cuiuscumque status, preeminencie aut condicionis existant, presencium tenore districte precipiendo mandamus, quatenus dictis Bohemis et Morauis, seruantibus ecclesiasticam vnitatem, et vtentibus comunione sub duplici specie modo et forma predictis, nemo audeat improperare, aut eorum fame aut honori detrahere." 1435. Litera Boemorum de vnitate et pace in forma concordata, quam dabunt legatis sacri concilii. „In dei nomine, amen. Cum inter legatos sacri generalis concilii Basiliensis et generalem congregacionem incliti regni Bohemie et marchionatus Morauie Prage cele- bratam pro vnitate et pace inita, concordata et conclusa fuerint certa capitula, secundum quod vtrique parti constat, prout in aliis nostris literis desuper confectis die tali conti- netur, nos A. B. C.**) nomine dicti regni et pro ipso regno, et omnibus et singulis dictorum 220 *). (1435.) (19. Jul.) *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 214—215. **) In codice Vindobonensi 1. c.: „Nos d. gubernator, barones etc, generalem congregacionem representantes nomine dicti regni“ etc.
Liber de Legationibus. 653 contractent. Cumque, prout in dictis capitulis continetur, circa materiam comunionis sub vtraque specie sit hoc modo concordatum, quod dictis Bohemis etc., prout in capitulo continetur, cuius tenor inseratur, et iuxta dictorum compactatorum formam dictis Bohemis et Morauis, suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu, et in omnibus aliis, quam in vsu communionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, illi et ille, qui talem vsum habent, valeant comunicare sub duplici specie cum auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie, vere sponse eius. Per verbum autem fidei ibi appositum intelligimus veritatem primam et omnes alias credendas veritates, secundum quod manifestantur in scripturis sanctis et doctrina ecclesie sane intellectis. De ritibus vero vniuersalis ecclesie intelligere volumus, non de ritibus specialibus, de quibus in diuersis prouinciis diuersa seruantur, sed de ritibus, qui communiter et generaliter circa diuina seruantur. Et postquam nomine regni et marchionatus in vniuersitate hoc suscipietur, si aliqui in diuinis celebrandis non statim suscipient ritus, qui generaliter obseruantur, propterea non fiet impedimentum pacis nec vnitatis. Idcirco reverendis in Christo patribus, archiepiscopo Pragensi, Olomucensi et Luthumicensi episcopis, qui sunt vel pro tempore erunt, vniuersisque et singulis ecclesiarum prelatis et curam habentibus animarum in virtute sancte obediencie districte precipiendo mandamus, quatenus illis per- sonis, qui vsum habent comunicandi sub duplici specie, iuxta formam in dicto capitulo contentam, similiter post licenciam a concilio Basiliensi generaliter omnibus in regno Bohemie et marchionatu Morauie datam, sacrum eukaristie sacramentum sub duplici specie requisiti, prout ad vnumquemque pertinet aut pertinebit, in futurum ministrent aut faciant ministrari, scolaresque comunicare sub vtraque specie laicas personas volentes consecrent, et ad sacros ordines promoueant, atque ad loca, in quibus comunio viguit et vigebit sub duplici specie, sacerdotes sic comunicantes disponent et ordinabunt, et hiis nullatenus resistere aut contraire presumant. Quod si quis contra hec facere presumpserit, per eius superiorem debite puniatur, ut pena docente cognoscat, quam graue sit auctoritatem sacri generalis concilii habere contemptam. Vniuersisque et singulis, cuiuscumque status, preeminencie aut condicionis existant, presencium tenore districte precipiendo mandamus, quatenus dictis Bohemis et Morauis, seruantibus ecclesiasticam vnitatem, et vtentibus comunione sub duplici specie modo et forma predictis, nemo audeat improperare, aut eorum fame aut honori detrahere." 1435. Litera Boemorum de vnitate et pace in forma concordata, quam dabunt legatis sacri concilii. „In dei nomine, amen. Cum inter legatos sacri generalis concilii Basiliensis et generalem congregacionem incliti regni Bohemie et marchionatus Morauie Prage cele- bratam pro vnitate et pace inita, concordata et conclusa fuerint certa capitula, secundum quod vtrique parti constat, prout in aliis nostris literis desuper confectis die tali conti- netur, nos A. B. C.**) nomine dicti regni et pro ipso regno, et omnibus et singulis dictorum 220 *). (1435.) (19. Jul.) *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 214—215. **) In codice Vindobonensi 1. c.: „Nos d. gubernator, barones etc, generalem congregacionem representantes nomine dicti regni“ etc.
Strana 654
654 Aegidii Carlerii, regni et marchionatus, qui sunt de parte nostra, volentes concordata et conclusa effectui, prout est racioni consonum, demandare, in primis recipimus, acceptamus et facimus vnitatem ecclesiasticam realiter et cum effectu in vnitate fidei catholice, et conformitate ritus vniuersalis ecclesie in omnibus aliis, quam in vsu communionis vtriusque speciei, iuxta dictorum capitulorum seriem et tenorem, tenere, seruare defendereque promittimus *) sancte matri ecclesie sacroque generali concilio ipsam representanti. Romano pontifici nostrisque pontificibus et prepositis aliis canonice intrantibus reuerenciam debitam et obedienciam canonicam promittimus secundum legem dei et sanctorum patrum instituta. Hoc expresse declarato, quod per verbum fidei, supra et infra positum, intelli- gimus et intelligi volumus veritatem primam, et omnes alias credendas veritates, secundum quod manifestantur in scripturis sacris et doctrina ecclesie sane intellectis. Item cum dicitur de ritibus vniuersalis ecclesie, intelligimus et intelligi volumus non de ritibus specialibus, de quibus in diuersis prouinciis diuersa seruantur, sed de ritibus, qui comu- niter et generaliter circa diuina seruantur; et quod, postquam nomine regni et marchio- natus in uniuersitate hoc susciperetur, si aliqui in diuinis celebrandis non statim suscipiant ritus, qui generaliter obseruantur, propterea non fiat impedimentum pacis nec vnitatis. Ceterum cum propter aliquas difficultates circa materias fidei et quatuor articu- lorum exortas inter nos et conuicinos nostros, tam extra quam intra regnum et marchio- natum consistentes, bella diucius fuerint agitata, et iam per dei graciam inter dictos legatos sacri generalis concilii et generalem congregacionem dicti regni sit facta con- cordia, ut in predictis capitulis continetur, pacem, quam in eisdem promisimus, pro dictis causis et articulis suscipere et inire volentes cum vniuerso populo Christiano, siue intra dictum regnum siue extra sistentem, per fidem et honorem nostrum, omni dolo et fraude cessantibus, promittimus et spondemus bonam, firmam, Christianam et perpetuam pacem tenere, seruare et nullatenus violare, seu violari permittere, sed facere a nostris omnibus subditis firmiter obseruari, hoc declarato expresse, quod si aliquis contrafaceret, non intelligatur pax ipsa violata, sed debet fieri de illo emenda condigna; volentes in presenti habere pro insertis omnes clausulas, que pro stabilimento, robore et firmitate pacis in instrumentis, seu literis pacis in partibus istis inseri et apponi sunt solite. Item iuxta penultimum capitulum debent partes cessare ab omni via facti pro omnibus aliis causis etc., ut in ipso capitulo continetur ; fiant litere in forma debita, et condicatur dieta placiti.“ 1435. Litera legatorum sacri concilii de expurgacione regni Boemie in forma concordata, quam dabunt Boemis. 221 **). (1435 ) 19 Jul. „In nomine domini nostri Jhesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis, et pro vnitate Christiani populi preces porrexit ad patrem. Nos Philibertus etc. sacri generalis concilii Basiliensis legati, auctoritate sacri concilii recipimus et acceptamus vnitatem et pacem per dictos regnum Bohemie et marchionatum Morauie acceptas, factas et firmatas, 1 Quae sequuntur usque ad verba: „et sanctorum patrum instituta“ desunt in cod. Vindob. supra cit. **) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 215—217, et in cod. Bibliothecæ imperial. Paris. Nr. 1577. fol. 100—102. — Impr. Archív český III. 421—426.
654 Aegidii Carlerii, regni et marchionatus, qui sunt de parte nostra, volentes concordata et conclusa effectui, prout est racioni consonum, demandare, in primis recipimus, acceptamus et facimus vnitatem ecclesiasticam realiter et cum effectu in vnitate fidei catholice, et conformitate ritus vniuersalis ecclesie in omnibus aliis, quam in vsu communionis vtriusque speciei, iuxta dictorum capitulorum seriem et tenorem, tenere, seruare defendereque promittimus *) sancte matri ecclesie sacroque generali concilio ipsam representanti. Romano pontifici nostrisque pontificibus et prepositis aliis canonice intrantibus reuerenciam debitam et obedienciam canonicam promittimus secundum legem dei et sanctorum patrum instituta. Hoc expresse declarato, quod per verbum fidei, supra et infra positum, intelli- gimus et intelligi volumus veritatem primam, et omnes alias credendas veritates, secundum quod manifestantur in scripturis sacris et doctrina ecclesie sane intellectis. Item cum dicitur de ritibus vniuersalis ecclesie, intelligimus et intelligi volumus non de ritibus specialibus, de quibus in diuersis prouinciis diuersa seruantur, sed de ritibus, qui comu- niter et generaliter circa diuina seruantur; et quod, postquam nomine regni et marchio- natus in uniuersitate hoc susciperetur, si aliqui in diuinis celebrandis non statim suscipiant ritus, qui generaliter obseruantur, propterea non fiat impedimentum pacis nec vnitatis. Ceterum cum propter aliquas difficultates circa materias fidei et quatuor articu- lorum exortas inter nos et conuicinos nostros, tam extra quam intra regnum et marchio- natum consistentes, bella diucius fuerint agitata, et iam per dei graciam inter dictos legatos sacri generalis concilii et generalem congregacionem dicti regni sit facta con- cordia, ut in predictis capitulis continetur, pacem, quam in eisdem promisimus, pro dictis causis et articulis suscipere et inire volentes cum vniuerso populo Christiano, siue intra dictum regnum siue extra sistentem, per fidem et honorem nostrum, omni dolo et fraude cessantibus, promittimus et spondemus bonam, firmam, Christianam et perpetuam pacem tenere, seruare et nullatenus violare, seu violari permittere, sed facere a nostris omnibus subditis firmiter obseruari, hoc declarato expresse, quod si aliquis contrafaceret, non intelligatur pax ipsa violata, sed debet fieri de illo emenda condigna; volentes in presenti habere pro insertis omnes clausulas, que pro stabilimento, robore et firmitate pacis in instrumentis, seu literis pacis in partibus istis inseri et apponi sunt solite. Item iuxta penultimum capitulum debent partes cessare ab omni via facti pro omnibus aliis causis etc., ut in ipso capitulo continetur ; fiant litere in forma debita, et condicatur dieta placiti.“ 1435. Litera legatorum sacri concilii de expurgacione regni Boemie in forma concordata, quam dabunt Boemis. 221 **). (1435 ) 19 Jul. „In nomine domini nostri Jhesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis, et pro vnitate Christiani populi preces porrexit ad patrem. Nos Philibertus etc. sacri generalis concilii Basiliensis legati, auctoritate sacri concilii recipimus et acceptamus vnitatem et pacem per dictos regnum Bohemie et marchionatum Morauie acceptas, factas et firmatas, 1 Quae sequuntur usque ad verba: „et sanctorum patrum instituta“ desunt in cod. Vindob. supra cit. **) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 215—217, et in cod. Bibliothecæ imperial. Paris. Nr. 1577. fol. 100—102. — Impr. Archív český III. 421—426.
Strana 655
Liber de Legationibus. 655 1435. secundum quod vtrique parti constat per literas inde confectas, cum vniuerso populo Christiano ; tollimus omnes sentencias censure, et plenariam abolicionem facimus. Item auctoritate dei omnipotentis, et beatorum apostolorum Petri et Pauli et dicti sacri generalis concilii, pronunciamus veram, perpetuam, firmam, bonam et Chri- stianam pacem dictorum regni et marchionatus cum reliquo vniuerso populo Christiano; mandantes auctoritate predicta vniuersis Christiani orbis principibus et aliis Christi fide— libus vniuersis, cuiuscumque status, gradus, preeminencie aut dignitatis existant, quatenus dictis regno et marchionatui bonam, firmam et Christianam pacem obseruent, neque pro causis dissensionum, pro difficultatibus aliquibus circa materias fidei et quatuor articulorum dudum exortis et agitatis, cum iam sint per dicta capitula complanate, aut pro eo, quod comunicauerunt, comunicant et comunicabunt sub vtraque specie iuxta formam dictorum capitulorum, eos inuadere, offendere, infamare, aut iniuriari presumant, sed ipsos Bohemos et Morauos, tamquam fratres bonos et catholicos, ecclesie orthodoxe filios reuerentes et obedientes eidem habeant et fraterna dileccione contractent; hoc declarato expresse, quod si aliquis contra faceret, non intelligatur pax ipsa violata, sed debeat fieri de illo emenda condigna. Cumque, prout in dictis capitulis continetur, circa materiam comunionis sub vtraque specie sit hoc modo concordatum, quod dictis Bohemis et Morauis suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu, et in omnibus aliis, quam in vsu comunionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, illi et ille, qui talem vsum habent, comunicabunt sub duplici specie cum auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie, vere sponse eius, et articulus ille in sacro concilio discucietur ad plenum quoad materiam de precepto, et videbitur, quid circa illum articulum pro veritate catholica sit tenendum et agendum pro vtilitate et salute populi Christiani: et omnibus mature et digeste pertractatis, nichilominus si in desiderio habendi dictam comunionem sub duplici specie perseuerauerint, hoc eorum ambassiatoribus indicantibus, sacrum con- cilium sacerdotibus dictorum regni et marchionatus comunicandi sub vtraque specie populum, eas videlicet personas, que in annis discrecionis reuerenter et deuote postula- uerint, facultatem pro eorum vtilitate et salute in domino largietur ; hoc semper obseruato, quod sacerdotes sic comunicantibus semper dicant, quod ipsi debent firmiter credere, quod non sub specie panis caro tantum, nec sub specie vini sanguis tantum, sed sub qualibet specie est integer totus Christus; et iuxta dictorum compactatorum formam dictis, scilicet Bohemis et Morauis, suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu, et in omnibus aliis, quam in vsu comunionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, illi et ille, qui talem vsum habent, valeant comunicare sub duplici specie cum auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie vere sponse eius ; hoc expresse declarato, quod per verbum fidei supra et infra positum intelligunt et intelligi volunt veritatem primam, et omnes alias credendas veritates, secundum quod manifestantur in scripturis sacris et doctrina ecclesie sane intellectis. Item cum dicitur de ritibus vniuersalis ecclesie, intelligunt et intelligi volunt non de ritibus specialibus, de quibus in diuersis prouinciis diuersa seruantur, sed de ritibus, qui comuniter et generaliter circa diuina seruantur; et quod postquam nomine regni et marchio- natus in vniuersitate hoc suscipietur, si aliqui in diuinis celebrandis non statim
Liber de Legationibus. 655 1435. secundum quod vtrique parti constat per literas inde confectas, cum vniuerso populo Christiano ; tollimus omnes sentencias censure, et plenariam abolicionem facimus. Item auctoritate dei omnipotentis, et beatorum apostolorum Petri et Pauli et dicti sacri generalis concilii, pronunciamus veram, perpetuam, firmam, bonam et Chri- stianam pacem dictorum regni et marchionatus cum reliquo vniuerso populo Christiano; mandantes auctoritate predicta vniuersis Christiani orbis principibus et aliis Christi fide— libus vniuersis, cuiuscumque status, gradus, preeminencie aut dignitatis existant, quatenus dictis regno et marchionatui bonam, firmam et Christianam pacem obseruent, neque pro causis dissensionum, pro difficultatibus aliquibus circa materias fidei et quatuor articulorum dudum exortis et agitatis, cum iam sint per dicta capitula complanate, aut pro eo, quod comunicauerunt, comunicant et comunicabunt sub vtraque specie iuxta formam dictorum capitulorum, eos inuadere, offendere, infamare, aut iniuriari presumant, sed ipsos Bohemos et Morauos, tamquam fratres bonos et catholicos, ecclesie orthodoxe filios reuerentes et obedientes eidem habeant et fraterna dileccione contractent; hoc declarato expresse, quod si aliquis contra faceret, non intelligatur pax ipsa violata, sed debeat fieri de illo emenda condigna. Cumque, prout in dictis capitulis continetur, circa materiam comunionis sub vtraque specie sit hoc modo concordatum, quod dictis Bohemis et Morauis suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu, et in omnibus aliis, quam in vsu comunionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, illi et ille, qui talem vsum habent, comunicabunt sub duplici specie cum auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie, vere sponse eius, et articulus ille in sacro concilio discucietur ad plenum quoad materiam de precepto, et videbitur, quid circa illum articulum pro veritate catholica sit tenendum et agendum pro vtilitate et salute populi Christiani: et omnibus mature et digeste pertractatis, nichilominus si in desiderio habendi dictam comunionem sub duplici specie perseuerauerint, hoc eorum ambassiatoribus indicantibus, sacrum con- cilium sacerdotibus dictorum regni et marchionatus comunicandi sub vtraque specie populum, eas videlicet personas, que in annis discrecionis reuerenter et deuote postula- uerint, facultatem pro eorum vtilitate et salute in domino largietur ; hoc semper obseruato, quod sacerdotes sic comunicantibus semper dicant, quod ipsi debent firmiter credere, quod non sub specie panis caro tantum, nec sub specie vini sanguis tantum, sed sub qualibet specie est integer totus Christus; et iuxta dictorum compactatorum formam dictis, scilicet Bohemis et Morauis, suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu, et in omnibus aliis, quam in vsu comunionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, illi et ille, qui talem vsum habent, valeant comunicare sub duplici specie cum auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie vere sponse eius ; hoc expresse declarato, quod per verbum fidei supra et infra positum intelligunt et intelligi volunt veritatem primam, et omnes alias credendas veritates, secundum quod manifestantur in scripturis sacris et doctrina ecclesie sane intellectis. Item cum dicitur de ritibus vniuersalis ecclesie, intelligunt et intelligi volunt non de ritibus specialibus, de quibus in diuersis prouinciis diuersa seruantur, sed de ritibus, qui comuniter et generaliter circa diuina seruantur; et quod postquam nomine regni et marchio- natus in vniuersitate hoc suscipietur, si aliqui in diuinis celebrandis non statim
Strana 656
656 Aegidii Carlerii, 1435. suscipiant ritus, qui generaliter obseruantur, propterea non fiat impedimentum pacis nec vnitatis. Idcirco reuerendis in Christo patribus archiepiscopo Pragensi, et Olomucensi ac Luthumicensi episcopis, qui sunt vel pro tempore erunt, vniuersisque et singulis eccle- siarum prelatis, curam habentibus animarum (scilicet in regno Boemie et marchionatu Morauie) in virtute sancte obediencie districte precipiendo mandamus, quatenus illis per- sonis, qui vsum habent comunicandi sub duplici specie, iuxta formam in dicto capitulo contentam, sacrum eukaristie sacramentum sub duplici specie, requisiti, prout ad vnum- quemque pertinet aut pertinebit in futurum, ministrent, et pro neccessitate plebis, ut non negligatur, faciant ministrari, et hiis nullatenus resistere aut contraire presumant; scolares quoque, qui comunicauerunt, et deinceps iuxta dictorum capitulorum formam comunicare vellent, et eciam cum promoti fuerint, et ad eos ex officio pertinebit aliis ministrare sub duplici specie, propterea a promocione ad sacros ordines non prohibeant, sed si aliud canonicum impedimentum non obsistat, eos rite promoueant eorum episcopi. Quod si quisquam contra hoc facere presumpserit, per eius superiorem debite puniatur, ut pena docente cognoscat, quam graue sit auctoritatem sacri generalis concilii habere contemptam. Vniuersisque et singulis cuiuscumque status, preeminencie aut con- dicionis existant, presencium tenore districte precipiendo mandamus, quatenus dictis Bohemis et Morauis seruantibus ecclesiasticam vnitatem, et vtentibus comunione sub duplici specie modo et forma predictis, nemo audeat improperare, aut eorum fame vel honori detrahere. Item quod ambassiatores dicti regni et marchionatus ad sacrum concilium deo propicio feliciter dirigendi, et omnes, qui de eodem regno vel marchionatu dictum sacrum concilium adire voluerint, secure poterunt ordinato et honesto modo proponere, quidquid difficultatis occurret circa materias fidei, sacramentorum, vel rituum ecclesie, vel eciam pro reformacione ecclesie in capite et in membris ; et spiritu sancto dirigente fiet, secundum quod iuste et racionabiliter ad dei gloriam et ecclesiastici status debitam honestatem fuerit faciendum. Item recognoscimus in gestis apud Pragam in cedula, que incipit: „Hec sunt responsa data per reuerendum in Christo patrem dominum Philibertum episcopum Con- stanciensem prouincie Rothomagensis, Johannem de Palomar, decretorum doctorem, archidiaconum Barchinonensem, Henricum Toke in theologia magistrum, canonicum Magdeburgensem, et Martinum Berruerii, baccalarium formatum in sacra pagina, decanum Turonensem, legatos sacri concilii generalis, ad quesita puncta seu dubia, per nonnullos venerabiles magistros et sacerdotes regni Bohemie eis mota,“ hanc esse responsionem scriptam: "Primo dixerunt, quod non est intencionis sacri concilii, permittere comu- nionem sub duplici specie permissione tollerancie, vel sicut Judeis permissus fuit libellus repudii; quia cum sacrum concilium viscera materne caritatis exhibere dictis Bohemis et Morauis intendat, non est intencionis concilii permittere tali permissione, quod peccatum non excludat, sed taliter elargiri, quod auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie sponse sue sit licita, et digne sumentibus vtilis et salutaris." Hee due cedule precedentes, videlicet super vnitate et obediencia prima et secunda super pace generali, concordate fuerunt in forma suprascripta inter dominos legatos ex
656 Aegidii Carlerii, 1435. suscipiant ritus, qui generaliter obseruantur, propterea non fiat impedimentum pacis nec vnitatis. Idcirco reuerendis in Christo patribus archiepiscopo Pragensi, et Olomucensi ac Luthumicensi episcopis, qui sunt vel pro tempore erunt, vniuersisque et singulis eccle- siarum prelatis, curam habentibus animarum (scilicet in regno Boemie et marchionatu Morauie) in virtute sancte obediencie districte precipiendo mandamus, quatenus illis per- sonis, qui vsum habent comunicandi sub duplici specie, iuxta formam in dicto capitulo contentam, sacrum eukaristie sacramentum sub duplici specie, requisiti, prout ad vnum- quemque pertinet aut pertinebit in futurum, ministrent, et pro neccessitate plebis, ut non negligatur, faciant ministrari, et hiis nullatenus resistere aut contraire presumant; scolares quoque, qui comunicauerunt, et deinceps iuxta dictorum capitulorum formam comunicare vellent, et eciam cum promoti fuerint, et ad eos ex officio pertinebit aliis ministrare sub duplici specie, propterea a promocione ad sacros ordines non prohibeant, sed si aliud canonicum impedimentum non obsistat, eos rite promoueant eorum episcopi. Quod si quisquam contra hoc facere presumpserit, per eius superiorem debite puniatur, ut pena docente cognoscat, quam graue sit auctoritatem sacri generalis concilii habere contemptam. Vniuersisque et singulis cuiuscumque status, preeminencie aut con- dicionis existant, presencium tenore districte precipiendo mandamus, quatenus dictis Bohemis et Morauis seruantibus ecclesiasticam vnitatem, et vtentibus comunione sub duplici specie modo et forma predictis, nemo audeat improperare, aut eorum fame vel honori detrahere. Item quod ambassiatores dicti regni et marchionatus ad sacrum concilium deo propicio feliciter dirigendi, et omnes, qui de eodem regno vel marchionatu dictum sacrum concilium adire voluerint, secure poterunt ordinato et honesto modo proponere, quidquid difficultatis occurret circa materias fidei, sacramentorum, vel rituum ecclesie, vel eciam pro reformacione ecclesie in capite et in membris ; et spiritu sancto dirigente fiet, secundum quod iuste et racionabiliter ad dei gloriam et ecclesiastici status debitam honestatem fuerit faciendum. Item recognoscimus in gestis apud Pragam in cedula, que incipit: „Hec sunt responsa data per reuerendum in Christo patrem dominum Philibertum episcopum Con- stanciensem prouincie Rothomagensis, Johannem de Palomar, decretorum doctorem, archidiaconum Barchinonensem, Henricum Toke in theologia magistrum, canonicum Magdeburgensem, et Martinum Berruerii, baccalarium formatum in sacra pagina, decanum Turonensem, legatos sacri concilii generalis, ad quesita puncta seu dubia, per nonnullos venerabiles magistros et sacerdotes regni Bohemie eis mota,“ hanc esse responsionem scriptam: "Primo dixerunt, quod non est intencionis sacri concilii, permittere comu- nionem sub duplici specie permissione tollerancie, vel sicut Judeis permissus fuit libellus repudii; quia cum sacrum concilium viscera materne caritatis exhibere dictis Bohemis et Morauis intendat, non est intencionis concilii permittere tali permissione, quod peccatum non excludat, sed taliter elargiri, quod auctoritate domini nostri Jhesu Christi et ecclesie sponse sue sit licita, et digne sumentibus vtilis et salutaris." Hee due cedule precedentes, videlicet super vnitate et obediencia prima et secunda super pace generali, concordate fuerunt in forma suprascripta inter dominos legatos ex
Strana 657
Liber de Legationibus. 657 vna et deputatos a Bohemis et Morauis partibus ex altera, in presencia deputato- rum, a domino imperatore ob hoc a sua maiestate missorum, Martis xvII“ (sic) Julii post prandium, et eadem die recitate fuerunt coram domino imperatore et domino Alberto, duce Austrie, existente hominum nobilium multitudine copiosa ad premissa etc. placuitque omnibus Boemis, ambasiatoribus regni Boemie, tunc in Bruna existentibus. 1435. Forma preambuli adiungendi compactatis in eorum sigillacione, que tamen non fuit hoc modo concordata. „In nomine domini nostri Jhesu Christi. Cum per interuentum serenissimi prin- cipis domini Sigismundi, Romanorum imperatoris, semper Augusti ac Hungarie, Bohe- mie etc. regis inuictissimi, post multos tractatus ad hoc per dei graciam sit deventum, quod ea, que inter legatos sacri generalis concilii Basiliensis et generalem congregacionem incliti regni Bohemie Prage habitam conuenta et pactata fuerunt, sigillorum munimine robo- rentur , et deinde ad execucionem debitam deo auctore feliciter perducantur, idcirco nos Philibertus episcopus Constanciensis prouincie Rothomagensis, Johannes Polmar, archi- dyaconus Barchinonensis, sacri apostolici palacii auditor, Martinus decanus Turonensis, Tylmanus prepositus sancti Florini Confluencie, Egidius Carlerii, decanus Cameracensis, Thomas de Hasselbach, decretorum et sacre theologie doctores, legati sacri generalis concilii Basiliensis ad regnum Bohemie et marchionatum Morauie destinati, et nos guber- nator etc. et alii etc. ad hoc plenam potestatem habentes, tenore presencium confitemur et attestamur, quod hec que infra scripta sunt capitula cum suis declaracionibus et responsionibus conuenta, pactata, confirmata, dicta et responsa sunt, que sequuntur et de verbo ad verbum sunt talis tenoris : In nomine domini nostri Jhesu Christi etc. Et supradicta compactata modo et forma, quo gesta sunt, nos prefati legati sacri concilii, nomine eiusdem sacri concilii, et nos predicti gubernator etc. nomine dicti regni appro- bamus, confirmamus, et seruare, tenere et ad execucionem plenariam deducere promit- timus, et solemniter stipulamur et iuramento firmamus, bona et sincera fide, omni dolo et fraude cessantibus. In quorum omnium fidem et testimonium sigilla nostri Philiberti epis- copi Constanciensis, Johannis de Polmar auditoris, et Tilmanni prepositi prefati, consensu et nomine omnium aliorum, quam eciam nomine nostro sigillari petimus, et expresse consentimus ad presens propria sigilla hic nobiscum non habentes, presenti instrumento sunt apposita. Similiter eciam sigilla nostri gubernatoris etc. et aliorum pro nobis et nomine tocius regni, cuius plenissima facultate in hiis fungimur, omnibus consencientibus et approbantibus ex certa sciencia huic instrumento sunt appensa, rogantes et suppli- cantes nos omnes ex vtraque parte serenissimo domino imperatori prefato, nec non illu- strissimo principi domino Alberto, duci Austrie et marchioni Morauie, quatenus instru- mentis et literis istis vtrique parti tradendis eorum sigilla dignentur apponere ad maius robur premissorum. Et nos Sigismundus imperator et Albertus dux prefati tenore presencium recog- noscimus et fatemur, prefatis tractatibus et approbacionibus compactatorum, dum sic fierent, interfuisse, et ad dandum execucionem eorum ambas partes promisisse et sigillis 222. (1435.) (Jul.) Scriptores I. 83
Liber de Legationibus. 657 vna et deputatos a Bohemis et Morauis partibus ex altera, in presencia deputato- rum, a domino imperatore ob hoc a sua maiestate missorum, Martis xvII“ (sic) Julii post prandium, et eadem die recitate fuerunt coram domino imperatore et domino Alberto, duce Austrie, existente hominum nobilium multitudine copiosa ad premissa etc. placuitque omnibus Boemis, ambasiatoribus regni Boemie, tunc in Bruna existentibus. 1435. Forma preambuli adiungendi compactatis in eorum sigillacione, que tamen non fuit hoc modo concordata. „In nomine domini nostri Jhesu Christi. Cum per interuentum serenissimi prin- cipis domini Sigismundi, Romanorum imperatoris, semper Augusti ac Hungarie, Bohe- mie etc. regis inuictissimi, post multos tractatus ad hoc per dei graciam sit deventum, quod ea, que inter legatos sacri generalis concilii Basiliensis et generalem congregacionem incliti regni Bohemie Prage habitam conuenta et pactata fuerunt, sigillorum munimine robo- rentur , et deinde ad execucionem debitam deo auctore feliciter perducantur, idcirco nos Philibertus episcopus Constanciensis prouincie Rothomagensis, Johannes Polmar, archi- dyaconus Barchinonensis, sacri apostolici palacii auditor, Martinus decanus Turonensis, Tylmanus prepositus sancti Florini Confluencie, Egidius Carlerii, decanus Cameracensis, Thomas de Hasselbach, decretorum et sacre theologie doctores, legati sacri generalis concilii Basiliensis ad regnum Bohemie et marchionatum Morauie destinati, et nos guber- nator etc. et alii etc. ad hoc plenam potestatem habentes, tenore presencium confitemur et attestamur, quod hec que infra scripta sunt capitula cum suis declaracionibus et responsionibus conuenta, pactata, confirmata, dicta et responsa sunt, que sequuntur et de verbo ad verbum sunt talis tenoris : In nomine domini nostri Jhesu Christi etc. Et supradicta compactata modo et forma, quo gesta sunt, nos prefati legati sacri concilii, nomine eiusdem sacri concilii, et nos predicti gubernator etc. nomine dicti regni appro- bamus, confirmamus, et seruare, tenere et ad execucionem plenariam deducere promit- timus, et solemniter stipulamur et iuramento firmamus, bona et sincera fide, omni dolo et fraude cessantibus. In quorum omnium fidem et testimonium sigilla nostri Philiberti epis- copi Constanciensis, Johannis de Polmar auditoris, et Tilmanni prepositi prefati, consensu et nomine omnium aliorum, quam eciam nomine nostro sigillari petimus, et expresse consentimus ad presens propria sigilla hic nobiscum non habentes, presenti instrumento sunt apposita. Similiter eciam sigilla nostri gubernatoris etc. et aliorum pro nobis et nomine tocius regni, cuius plenissima facultate in hiis fungimur, omnibus consencientibus et approbantibus ex certa sciencia huic instrumento sunt appensa, rogantes et suppli- cantes nos omnes ex vtraque parte serenissimo domino imperatori prefato, nec non illu- strissimo principi domino Alberto, duci Austrie et marchioni Morauie, quatenus instru- mentis et literis istis vtrique parti tradendis eorum sigilla dignentur apponere ad maius robur premissorum. Et nos Sigismundus imperator et Albertus dux prefati tenore presencium recog- noscimus et fatemur, prefatis tractatibus et approbacionibus compactatorum, dum sic fierent, interfuisse, et ad dandum execucionem eorum ambas partes promisisse et sigillis 222. (1435.) (Jul.) Scriptores I. 83
Strana 658
658 Aegidii Carlerii, 1435. suis roborasse, et ad bonum rei et maius robur omnium premissorum sigilla nostra huic instrumento apponi iussimus. Datum et actum Brune etc." Cedula Boemorum data imperiali maiestati, cum tractarent cum ea super temporalitate regni, quam ipsa legatis sacri concilii communicauit pro responsione eis danda. 223 *). (1435.) 21. Jul. „Serenissime Cesar et inuictissime domine! Barones, milites, clientes, terrigene, Praga ciuitas et alie ciuitates regni Bohemie et marchionatus Morauie vestre serenitati regraciamur, quod serenitas vestra dignata est ad hoc operam dare, quatenus iste sancte veritates, pro quibus nos opposuimus, et ipsas cum adiutorio dei ordinate produximus, ad bonum finem et votum deducerentur; et rogamus serenitatem vestram, quatenus sere- nitas vestra ad hoc operam dare velit et vlterius prouidere, quod hoc nobis et nostris successoribus stabiliter et firme confirmaretur et roboretur perpetuis temporibus. Et specialiter rogamus, quatenus serenitas vestra nobis dignetur hoc ad effectum deducere, quod est scriptum; et sicut eciam nos opposuimus, quatenus ordo spiritualis et secularis primum in nostris terris et tota Christianitate instauretur, rogamus serenitatem vestram, quatenus velitis operam vestram adhibere et specialiter, ut omnia peccata mor- talia et publica in nostris terris inter nos prohibeantur et cessent, nec libertatem habeant, prout sunt publice mulieres, ludi taxillorum **), coree et alie disordinancie, ut nulla consuetudine inter nos introducantur, neque admittantur, prout de hoc in nostris articulis lacius describitur. Eciam de serenitate vestra confidentes petimus, quod serenitas vestra dignetur per se ipsam personaliter et cum vestris illas veritates, pro quibus nos opposuimus, ad effectum deducere, et specialiter corpus et sanguinem domini nostri Jhesu Christi sub vtraque specie percipere, et ad hoc omnes alias incolas regni Bohemie et marchionatus Morauie dignetur tenere ; nam et nos omnes, barones, terrigene et ciuitates cum adiu- torio dei effectualiter in tali comunione et percepcione ad tempora vite nostre perseuerare intendimus de dono dei et cum nostris futuris. Et cappellanos in curia vestra serenitas vestra habere dignetur, qui illas sanctas veritates cum effectu exequantur, ac corpus et sanguinem Christi comuni populo distribuant; nam in domino deo confidimus, quod vestra serenitas per hunc modum regnum et marchionatum eo cicius ad concordiam inducet. Et in casu, si nos et nostros aliquos in percepcione corporis et sanguinis domini nostri Jhesu Christi adherentes aliquis vellet vi ob hoc reprimere, quod ex tunc nosmet et illos adiuuare possemus, et hiis paci et concordie nil preiudicet. Vlterius serenitatem vestram rogamus, quatenus nullus, qui has sanctas veritates effectualiter non prosequeretur, et signanter in percepcione corporis et sanguinis Christi sub vtraque specie, in consilio vestro in hiis, que tangunt regnum Bohemie et marchionatum Mora- uie, non intersint, neque terram iudicent, quousque nobiscum in hoc omnino concordarent. Vestram serenitatem eciam petimus, quod ille omnes proscripciones, quas sere- nitas vestra fecit ab inicio huius guerre et post mortem gloriose memorie regis Wencislai, *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 211—212 (d. d. 22. Jul.) et in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 104. **) In cod. Vindob. et Paris. supracitatis: „publice mulieres, hanpaysti, ludi taxillorum.“ etc.
658 Aegidii Carlerii, 1435. suis roborasse, et ad bonum rei et maius robur omnium premissorum sigilla nostra huic instrumento apponi iussimus. Datum et actum Brune etc." Cedula Boemorum data imperiali maiestati, cum tractarent cum ea super temporalitate regni, quam ipsa legatis sacri concilii communicauit pro responsione eis danda. 223 *). (1435.) 21. Jul. „Serenissime Cesar et inuictissime domine! Barones, milites, clientes, terrigene, Praga ciuitas et alie ciuitates regni Bohemie et marchionatus Morauie vestre serenitati regraciamur, quod serenitas vestra dignata est ad hoc operam dare, quatenus iste sancte veritates, pro quibus nos opposuimus, et ipsas cum adiutorio dei ordinate produximus, ad bonum finem et votum deducerentur; et rogamus serenitatem vestram, quatenus sere- nitas vestra ad hoc operam dare velit et vlterius prouidere, quod hoc nobis et nostris successoribus stabiliter et firme confirmaretur et roboretur perpetuis temporibus. Et specialiter rogamus, quatenus serenitas vestra nobis dignetur hoc ad effectum deducere, quod est scriptum; et sicut eciam nos opposuimus, quatenus ordo spiritualis et secularis primum in nostris terris et tota Christianitate instauretur, rogamus serenitatem vestram, quatenus velitis operam vestram adhibere et specialiter, ut omnia peccata mor- talia et publica in nostris terris inter nos prohibeantur et cessent, nec libertatem habeant, prout sunt publice mulieres, ludi taxillorum **), coree et alie disordinancie, ut nulla consuetudine inter nos introducantur, neque admittantur, prout de hoc in nostris articulis lacius describitur. Eciam de serenitate vestra confidentes petimus, quod serenitas vestra dignetur per se ipsam personaliter et cum vestris illas veritates, pro quibus nos opposuimus, ad effectum deducere, et specialiter corpus et sanguinem domini nostri Jhesu Christi sub vtraque specie percipere, et ad hoc omnes alias incolas regni Bohemie et marchionatus Morauie dignetur tenere ; nam et nos omnes, barones, terrigene et ciuitates cum adiu- torio dei effectualiter in tali comunione et percepcione ad tempora vite nostre perseuerare intendimus de dono dei et cum nostris futuris. Et cappellanos in curia vestra serenitas vestra habere dignetur, qui illas sanctas veritates cum effectu exequantur, ac corpus et sanguinem Christi comuni populo distribuant; nam in domino deo confidimus, quod vestra serenitas per hunc modum regnum et marchionatum eo cicius ad concordiam inducet. Et in casu, si nos et nostros aliquos in percepcione corporis et sanguinis domini nostri Jhesu Christi adherentes aliquis vellet vi ob hoc reprimere, quod ex tunc nosmet et illos adiuuare possemus, et hiis paci et concordie nil preiudicet. Vlterius serenitatem vestram rogamus, quatenus nullus, qui has sanctas veritates effectualiter non prosequeretur, et signanter in percepcione corporis et sanguinis Christi sub vtraque specie, in consilio vestro in hiis, que tangunt regnum Bohemie et marchionatum Mora- uie, non intersint, neque terram iudicent, quousque nobiscum in hoc omnino concordarent. Vestram serenitatem eciam petimus, quod ille omnes proscripciones, quas sere- nitas vestra fecit ab inicio huius guerre et post mortem gloriose memorie regis Wencislai, *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 211—212 (d. d. 22. Jul.) et in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 104. **) In cod. Vindob. et Paris. supracitatis: „publice mulieres, hanpaysti, ludi taxillorum.“ etc.
Strana 659
Liber de Legationibus. 659 sit hoc in alicuius hereditate, aut in bonis regalibus aut personarum spiritualium, aut in quibuscumque aliis bonis spiritualibus, siue ciuitatibus vel castris, tollerentur et de nouo tamquam dominus de potestatis plenitudine cum consilio, quod vestre serenitati adiun- geretur, conferre et proscribere dignetur secundum seruicia ei impensa; nam serenitas vestra multis bona proscripsit, qui hoc erga deum et serenitatem vestram non promeruerunt, nec ad comune bonum operam dederunt. Item quod non teneantur ad reparacionem ecclesiarum et aliorum edificiorum, nec acceptentur religiosi monachi, nec moniales sine vnanimi consensu archiepiscopi et domini, ac comunis illius loci, vbi acceptandus esset“ *). Hanc cedulam dedit imperator dominis legatis Jouis, xxI“ Julii, petens consilium et responsum ad premissa dari. 1435. Responsio breuis, quam dederunt legati sacri concilii domino imperatori, ut daret Boemis. „Ea que continentur in primo, secundo, tercio, quarto, quinto et septimo articulis, et eciam in sexto, quantum in ipso agitur de bonis spiritualibus, ad ecclesiam pertinent; et de hiis non esset honestum, quod nos aliquid disponeremus. Et ideo non debemus, nec volumus nos intromittere, sicut sepe diximus vobis. Ideo de hiis, quantum iam in compactatis cum legatis sacri generalis concilii continetur, in illis debetis persi- stere, et nos ad obseruanciam ipsorum compactatorum, quantum ad nos pertinet, volumus cooperari." 224**) (1435.) 21. Jul. Hanc responsionem dederunt domini legati imperatori die suprascripta. Alia responsio legatorum sacri concilii prolixior, data domino imperatori, petenti ad suam et principum ac nobilium suorum instruccionem et consolacionem. „Serenissime princeps! Visa cedula per dominos Bohemos vestre serenitati oblata, dicimus secundum bonam veritatem, quod regraciari deberent deo et sacro gene- rali concilio et vestre maiestati pro bona direccione, quoniam de tribus ex quatuor articulis bene et veraciter a dicto sacro concilio sunt instructi. Etenim declaracionem dictorum trium articulorum a sacro concilio datam, tamquam que veritati sacre scripture innititur, susceperunt et acceptarunt, prout in compactatis continetur expresse. Illa autem decla- racio, prout ex eius lectura rerum noticiam habentibus claret aperte, non est iuxta modum, quo in Bohemia ipsi articuli a multis et scribebantur et practicabantur, sed secundum modum, quem vniuersalis ecclesia semper tenuit, predicauit et docuit. De articulo vero comunionis pia mater ecclesia pro euitandis bellis et malis multis, et ad occurrendum periculis animarum et corporum, graciose cum eis egit, vsum eis conce- dendo, et quod ille articulus discuciatur plenius annuendo, prout in dictis compactatis habetur. Vnde sanius et decencius dicerent, quod sperant, quod sicut sacrum concilium 225 **0) (1435.) (22. Jul.) *) Sequitur in cod. Vindob. Nr. 4704. fol. 212: „Item quod nacio Boemie in vniuersitate Pragensi habeat tres voces.“ **) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 104. ***) Exstat etiam in cod. Bibliothecl Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 212—213, et in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 105. 83*
Liber de Legationibus. 659 sit hoc in alicuius hereditate, aut in bonis regalibus aut personarum spiritualium, aut in quibuscumque aliis bonis spiritualibus, siue ciuitatibus vel castris, tollerentur et de nouo tamquam dominus de potestatis plenitudine cum consilio, quod vestre serenitati adiun- geretur, conferre et proscribere dignetur secundum seruicia ei impensa; nam serenitas vestra multis bona proscripsit, qui hoc erga deum et serenitatem vestram non promeruerunt, nec ad comune bonum operam dederunt. Item quod non teneantur ad reparacionem ecclesiarum et aliorum edificiorum, nec acceptentur religiosi monachi, nec moniales sine vnanimi consensu archiepiscopi et domini, ac comunis illius loci, vbi acceptandus esset“ *). Hanc cedulam dedit imperator dominis legatis Jouis, xxI“ Julii, petens consilium et responsum ad premissa dari. 1435. Responsio breuis, quam dederunt legati sacri concilii domino imperatori, ut daret Boemis. „Ea que continentur in primo, secundo, tercio, quarto, quinto et septimo articulis, et eciam in sexto, quantum in ipso agitur de bonis spiritualibus, ad ecclesiam pertinent; et de hiis non esset honestum, quod nos aliquid disponeremus. Et ideo non debemus, nec volumus nos intromittere, sicut sepe diximus vobis. Ideo de hiis, quantum iam in compactatis cum legatis sacri generalis concilii continetur, in illis debetis persi- stere, et nos ad obseruanciam ipsorum compactatorum, quantum ad nos pertinet, volumus cooperari." 224**) (1435.) 21. Jul. Hanc responsionem dederunt domini legati imperatori die suprascripta. Alia responsio legatorum sacri concilii prolixior, data domino imperatori, petenti ad suam et principum ac nobilium suorum instruccionem et consolacionem. „Serenissime princeps! Visa cedula per dominos Bohemos vestre serenitati oblata, dicimus secundum bonam veritatem, quod regraciari deberent deo et sacro gene- rali concilio et vestre maiestati pro bona direccione, quoniam de tribus ex quatuor articulis bene et veraciter a dicto sacro concilio sunt instructi. Etenim declaracionem dictorum trium articulorum a sacro concilio datam, tamquam que veritati sacre scripture innititur, susceperunt et acceptarunt, prout in compactatis continetur expresse. Illa autem decla- racio, prout ex eius lectura rerum noticiam habentibus claret aperte, non est iuxta modum, quo in Bohemia ipsi articuli a multis et scribebantur et practicabantur, sed secundum modum, quem vniuersalis ecclesia semper tenuit, predicauit et docuit. De articulo vero comunionis pia mater ecclesia pro euitandis bellis et malis multis, et ad occurrendum periculis animarum et corporum, graciose cum eis egit, vsum eis conce- dendo, et quod ille articulus discuciatur plenius annuendo, prout in dictis compactatis habetur. Vnde sanius et decencius dicerent, quod sperant, quod sicut sacrum concilium 225 **0) (1435.) (22. Jul.) *) Sequitur in cod. Vindob. Nr. 4704. fol. 212: „Item quod nacio Boemie in vniuersitate Pragensi habeat tres voces.“ **) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 104. ***) Exstat etiam in cod. Bibliothecl Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 212—213, et in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 105. 83*
Strana 660
660 in predictis tribus articulis eos veraciter et salubriter informauit, sic in omnibus infor- mabit et diriget; et ipsi tamquam boni filii parati sint eius informacionem et direccionem deuote suscipere. Quoad illud autem, quod in sequenti capitulo ponitur circa correccionem criminum, iam est posita vera doctrina sanaque regula in declaracione ipsius articuli, prout in compactatis continetur. Videbit maiestas vestra in hiis, que ad forum vestrum pertinent, quid et qualiter racionabiliter fieri potest ad euellendum crimina et bonam policiam indu- cendum. Nobis autem gratissimum esset, si commode fieri posset, ut vniuersus populus Christianus tanta religione polleret, quod nichil sordidum aut viciosum posset in Christiano populo inueniri. Seimus autem, quod hoc neque apostoli, neque per tempora successores adepti sunt; sed semper corripuerunt multa, et aliqua tollerarunt maioris mali vitandi causa. In quo procedendum est cum magna maturitate, ne dum sanandis vulneribus opus impenditur, fiant vulnera grauiora; nec eciam ita iaceat disciplina, ut libere vagetur exicialis impunitas, sed et hec debito prudencie moderamine temperentur. Illud vero, quod in tercio capitulo continetur, manifeste compactatis repugnat. Cum enim solum illis personis, que talem vsum hactenus habuerunt, talis comunio sit concessa, non est a maiestate vestra vestrisque capellanis et curialibus, ut in ea se ipsis conformes efficiant, expetendum. Quod enim speciali priuilegio aliquibus est indultum, ad alios extendi non potest; sed erit officii vestri, eos, quibus largitum est, cohercere, ut indulgencie terminos extendere non attemptent. Ex hiis infertur responsio ad id, quod subiungitur in capitulo statim sequenti, si per adherentes aliquos extra regnum et marchionatum intelligant. Nam de hiis, qui sunt infra regnum et marchionatum, et quibus est sic comunicare concessum, dubitare non debent, quod per vim coherceantur contra compactatorum tenorem; ea enim, que pro parte sacri concilii sunt promissa, omni stabilitate rata manebunt. Magnam inequalitatem continet, et contra compactata molitur, quod scribitur in capitulo incipienti: "Vlterius serenitatem vestram" etc. Cum etenim et illi, qui non comu- nicabunt sub vtraque specie, sint de regno, et fuerint semper vestre maiestati fideles, qua racione a negociis regni, que comuniter omnes tangunt et publica sunt, vel a publicis officiis debent arceri? Hoc enim esset contra compactata moliri, et esset vna indirecta coaccio ad id, in quo debet esse libertas. De illo vero, quod in penultimo capitulo continetur, quantum ad bona spiritualium non ignorat serenitas vestra, quod in sanctorum patrum regulis continetur. Scribitur enim ibi: Si quis principum, vel aliorum laicorum disposicionem, seu dominacionem, siue possessionem ecclesiasticarum rerum sibi vendicauerit, sacrilegus iudicetur; et multa similia sacrorum conciliorum in institutis et patrum regulis sunt scripta. Sed et in com- pactatis expresse cauetur, quod bonorum ecclesie ecclesiastici viri sunt administratores, et quod ipsa bona ab aliis vsurpari non possunt. Vnde firmiter speramus, quod illud, quod a maiestate vestra sepe audiuimus, videlicet quod de hiis, que ad ecclesiam pertinent, cum ecclesia tractent; nam de illis vos intromittere non intenditis, et nunc eis dabit vestra serenitas responsum. Quoad alia vero bona, scriptum est in regula iuris: Decet beneficium concessum a principe esse mansurum, nec debet liberalitates et munificencias suas imperialis reuocare maiestas. Verum si forsan aut per potencium importunam Aegidii Carlerii, 1435.
660 in predictis tribus articulis eos veraciter et salubriter informauit, sic in omnibus infor- mabit et diriget; et ipsi tamquam boni filii parati sint eius informacionem et direccionem deuote suscipere. Quoad illud autem, quod in sequenti capitulo ponitur circa correccionem criminum, iam est posita vera doctrina sanaque regula in declaracione ipsius articuli, prout in compactatis continetur. Videbit maiestas vestra in hiis, que ad forum vestrum pertinent, quid et qualiter racionabiliter fieri potest ad euellendum crimina et bonam policiam indu- cendum. Nobis autem gratissimum esset, si commode fieri posset, ut vniuersus populus Christianus tanta religione polleret, quod nichil sordidum aut viciosum posset in Christiano populo inueniri. Seimus autem, quod hoc neque apostoli, neque per tempora successores adepti sunt; sed semper corripuerunt multa, et aliqua tollerarunt maioris mali vitandi causa. In quo procedendum est cum magna maturitate, ne dum sanandis vulneribus opus impenditur, fiant vulnera grauiora; nec eciam ita iaceat disciplina, ut libere vagetur exicialis impunitas, sed et hec debito prudencie moderamine temperentur. Illud vero, quod in tercio capitulo continetur, manifeste compactatis repugnat. Cum enim solum illis personis, que talem vsum hactenus habuerunt, talis comunio sit concessa, non est a maiestate vestra vestrisque capellanis et curialibus, ut in ea se ipsis conformes efficiant, expetendum. Quod enim speciali priuilegio aliquibus est indultum, ad alios extendi non potest; sed erit officii vestri, eos, quibus largitum est, cohercere, ut indulgencie terminos extendere non attemptent. Ex hiis infertur responsio ad id, quod subiungitur in capitulo statim sequenti, si per adherentes aliquos extra regnum et marchionatum intelligant. Nam de hiis, qui sunt infra regnum et marchionatum, et quibus est sic comunicare concessum, dubitare non debent, quod per vim coherceantur contra compactatorum tenorem; ea enim, que pro parte sacri concilii sunt promissa, omni stabilitate rata manebunt. Magnam inequalitatem continet, et contra compactata molitur, quod scribitur in capitulo incipienti: "Vlterius serenitatem vestram" etc. Cum etenim et illi, qui non comu- nicabunt sub vtraque specie, sint de regno, et fuerint semper vestre maiestati fideles, qua racione a negociis regni, que comuniter omnes tangunt et publica sunt, vel a publicis officiis debent arceri? Hoc enim esset contra compactata moliri, et esset vna indirecta coaccio ad id, in quo debet esse libertas. De illo vero, quod in penultimo capitulo continetur, quantum ad bona spiritualium non ignorat serenitas vestra, quod in sanctorum patrum regulis continetur. Scribitur enim ibi: Si quis principum, vel aliorum laicorum disposicionem, seu dominacionem, siue possessionem ecclesiasticarum rerum sibi vendicauerit, sacrilegus iudicetur; et multa similia sacrorum conciliorum in institutis et patrum regulis sunt scripta. Sed et in com- pactatis expresse cauetur, quod bonorum ecclesie ecclesiastici viri sunt administratores, et quod ipsa bona ab aliis vsurpari non possunt. Vnde firmiter speramus, quod illud, quod a maiestate vestra sepe audiuimus, videlicet quod de hiis, que ad ecclesiam pertinent, cum ecclesia tractent; nam de illis vos intromittere non intenditis, et nunc eis dabit vestra serenitas responsum. Quoad alia vero bona, scriptum est in regula iuris: Decet beneficium concessum a principe esse mansurum, nec debet liberalitates et munificencias suas imperialis reuocare maiestas. Verum si forsan aut per potencium importunam Aegidii Carlerii, 1435.
Strana 661
Liber de Legationibus. 661 instanciam aut inaduertenciam, quod interdum contingit, negociorum turba non sinente omnia ponderare, aliquid alicui sit concessum, quod concedi non debuit, et debeat merito reuocari, aut reuocandi alique legitime cause subsint, cum consilio procerum vultis illud iuris ordine reuocare, et siue de hiis bonis, siue de aliis bene meritis, vel in futurum merituris regia magnificencia non deesse. Per illud autem, quod in principio precedentis responsionis scribitur, satis constat esse responsum hiis, que in vltimo capitulo continentur, et a talium peticione vtique abstinere deberent, ne suspicionem de se ingerant in eo, quod ab aliquibus est dictum iuxta illius dampnate memorie Wicleff scripta, quibus religionum ordines nititur impug- nare. Vnde cum omnia alia abicere promiserunt et se vniuerso populo Christiano confor- mare, debent studiose cauere ab omnibus, de quibus posset nota aliqua male suspicionis insurgere, et ad omnia, que sunt bone fame et promotiua cultus dei et honoris ipsius regni, vigilanter intendere.“ Est verum, quod ista responsio non fuit Boemis data, ne irritarentur. Nam cum dominus imperator a suo cancellario intellexisset, quid contineret, voluit, quod ista non daretur eis, sed ipse cancellarius formaret quamdam suauem eis dandam. 1435. Mandatum Boemorum ad faciendum obedienciam ecclesie per nuncios ab eis constituendos. „In dei nomine, amen. Nos A. gubernator, barones, Praga ciuitas, sacerdotes, nobiles, milites, clientes et cetere ciuitates, generalem congregacionem regni Bohemie facientes et representantes, vigore presencium facimus et dirigimus nuncios et ambasia- tores nostros speciales vos A. B. C. etc. ad presentandum vos coram reverendo in Christo patre domino Philiberto episcopo Constanciensi et collegis eius, legatis sacri generalis concilii Basiliensis, et pro complemento et execucione compactatorum, per vos omnes vel maiorem partem prestandum reverenciam debitam et obedienciam canonicam sancte matri ecclesie, sacro generali concilio, Romano pontifici et prelatis nostris canonice intrantibus, prout aduisatum extitit in Bruna, pro omnibus spiritualibus et secularibus personis regni Bohemie ratum et gratum habituri bona fide, quidquid per eos actum fuerit in premissis. Qui quidem nuncii seu ambasiatores omnes, vel maior pars, in manibus dictorum legatorum sacri concilii prestabunt et facient obedienciam sub hac forma: Nos A. B. C. etc. vigore presencium promittimus obedienciam canonicam et reve- renciam debitam sancte matri ecclesie, sacroque generali concilio ipsam representanti, Romano pontifici nostrisque pontificibus et prepositis aliis canonice intrantibus secundum legem dei et sanctorum patrum instituta pro nobis ipsis spiritualibus et secularibus regni Bohemie. In quorum fidem et testimonium presentes literas nostras dedimus." 226 *). (1435.) (Jul.) Preambulum apponendum compactatis in eorum sigillacione in forma concordata. „In nomine domini, amen. Nos Also de Risenburg, alias de Wrzesstiow, guber- 227°*) (1435.) nator, Menhardus de Noua domo, Also de Sternberg, Erhardus de Cunstat, Wenzeslaus (Jul.) *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 215. **) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 214.
Liber de Legationibus. 661 instanciam aut inaduertenciam, quod interdum contingit, negociorum turba non sinente omnia ponderare, aliquid alicui sit concessum, quod concedi non debuit, et debeat merito reuocari, aut reuocandi alique legitime cause subsint, cum consilio procerum vultis illud iuris ordine reuocare, et siue de hiis bonis, siue de aliis bene meritis, vel in futurum merituris regia magnificencia non deesse. Per illud autem, quod in principio precedentis responsionis scribitur, satis constat esse responsum hiis, que in vltimo capitulo continentur, et a talium peticione vtique abstinere deberent, ne suspicionem de se ingerant in eo, quod ab aliquibus est dictum iuxta illius dampnate memorie Wicleff scripta, quibus religionum ordines nititur impug- nare. Vnde cum omnia alia abicere promiserunt et se vniuerso populo Christiano confor- mare, debent studiose cauere ab omnibus, de quibus posset nota aliqua male suspicionis insurgere, et ad omnia, que sunt bone fame et promotiua cultus dei et honoris ipsius regni, vigilanter intendere.“ Est verum, quod ista responsio non fuit Boemis data, ne irritarentur. Nam cum dominus imperator a suo cancellario intellexisset, quid contineret, voluit, quod ista non daretur eis, sed ipse cancellarius formaret quamdam suauem eis dandam. 1435. Mandatum Boemorum ad faciendum obedienciam ecclesie per nuncios ab eis constituendos. „In dei nomine, amen. Nos A. gubernator, barones, Praga ciuitas, sacerdotes, nobiles, milites, clientes et cetere ciuitates, generalem congregacionem regni Bohemie facientes et representantes, vigore presencium facimus et dirigimus nuncios et ambasia- tores nostros speciales vos A. B. C. etc. ad presentandum vos coram reverendo in Christo patre domino Philiberto episcopo Constanciensi et collegis eius, legatis sacri generalis concilii Basiliensis, et pro complemento et execucione compactatorum, per vos omnes vel maiorem partem prestandum reverenciam debitam et obedienciam canonicam sancte matri ecclesie, sacro generali concilio, Romano pontifici et prelatis nostris canonice intrantibus, prout aduisatum extitit in Bruna, pro omnibus spiritualibus et secularibus personis regni Bohemie ratum et gratum habituri bona fide, quidquid per eos actum fuerit in premissis. Qui quidem nuncii seu ambasiatores omnes, vel maior pars, in manibus dictorum legatorum sacri concilii prestabunt et facient obedienciam sub hac forma: Nos A. B. C. etc. vigore presencium promittimus obedienciam canonicam et reve- renciam debitam sancte matri ecclesie, sacroque generali concilio ipsam representanti, Romano pontifici nostrisque pontificibus et prepositis aliis canonice intrantibus secundum legem dei et sanctorum patrum instituta pro nobis ipsis spiritualibus et secularibus regni Bohemie. In quorum fidem et testimonium presentes literas nostras dedimus." 226 *). (1435.) (Jul.) Preambulum apponendum compactatis in eorum sigillacione in forma concordata. „In nomine domini, amen. Nos Also de Risenburg, alias de Wrzesstiow, guber- 227°*) (1435.) nator, Menhardus de Noua domo, Also de Sternberg, Erhardus de Cunstat, Wenzeslaus (Jul.) *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 215. **) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 214.
Strana 662
662 Aegidii Carlerii, de Crawarz alias de Strasnicz, Hincze de Purgstein alias de Rataw, Girzik de Wysenburg, Hannus de Colowrat, barones, Johannes Welbar, Sigismundus de Cotenczicz, Wenczes- laus de Hedwika, Paulus Dietizithonis, Benes Czukmansky, Valentinus Baba, Daniel, vtriusque ciuitatis Pragensis nuncii, Diwiss de Miletinko, Wilhelmus de Postupicz, Petrus de Sweyssin, Johannes de Russonow, Johannes de Smyrzicz, Nicolaus de Lamberg, Wenczeslaus de Petrowicz, Johannes de Czirnyn, Gallus de Drzewenicz, Mathias de Chlumpczan, militares, Johannes de Rokazan, Wenceslaus de Drachow, Martinus de Chrudim, Bohunko de Choczna et Wenzeslaus de Choczna, sacerdotes, nuncii regni Bohemie tenore presencium confitemur et recognoscimus, quod inter legatos sacri gene- ralis concilii Basiliensis et generalem congregacionem regni Bohemie Prage habitam circa festum sancti Martini anni millesimi quadringentesimi tricesimi tercii fuerunt facta, con- cordata, conclusa et manuum stipulacione firmata capitula cum suis declaracionibus et responsionibus, que sequuntur: In nomine domini nostri Jhesu Christi. Hec que infra scripta sunt, per graciam spiritus sancti concordata sunt inter legatos sacri generalis concilii Basiliensis et generalem congregacionem incliti regni Bohemie et marchionatus Morauie in ciuitate Pragensi anno etc. *). 1435. Et nos prefati legati sacri concilii nomine eiusdem sacri concilii, et nos predicti gubernator etc. nomine dicti regni" etc., ut in alia forma non concordata supraposita. Proscripcio , quam fecit dominus imperator Boemis et Morauis, ut dicebatur. 228 **) (1435.) (6. Jul.) „Sigismundus etc. Quia dominus noster Jhesus Christus, dei hominumque mediator, salutis curam ex iniunctis altissimi gerens, humane nature laborem sustinens atrocem, pro quo et dira pati voluit, simul et morte turpissima occumbere non est dedig- natus, puta ut vtraque in vnum repararet; cuius quidem exemplo, velut magistri et ducis peroptimi, ex dignitate imperiali nobis ab vniuersorum domino imposita et comissa, bonum pacis et vnitatis et concordie amplexantes, cum post compactata inter legatos sacri con- cilii Basiliensis, ipsumque regnum Boemie et marchionatum Morauie, in Praga scripta et consignata, resessum est, vt aliis bene dispositis et deductis, pro regni Boemie et mar- chionatus Morauie expurgacione per sacrum concilium Basiliense, nostram quoque proui- denciam imperialem, vti melius fieri poterit, provideatur; adhuc tamen, quia difficultates varie inter legatos sacri concilii Basiliensis parte ex vna, et generosos et nobiles, barones, **) *) Sequitur in cod. Vindob. supracitato: „Primo dicta congregacio nomine dictorum regni et marchionatus etc. Hic inserta sunt de verbo ad verbum conpactata supra descripta. Sequitur conclusio: Et nos post multos tractatus inter nos nomine dicti regni et dictos legatos sacri concilii in presencia serenissimi domini imperatoris Brunne habitos in hoc resedimus cum dictis legatis, quod ipsa conpactata ad finalem et realem execucionem deducantur, et de modo et forma deducendi ad execucionem sumus concordati, prout in notulis inde conceptis inferius insertis continetur ; et promittimus in nostra bona fide, omni dolo et fraude cessantibus, quod dabimus omnem operam et diligenciam, cum sollicitudine procurabimus, faciemus quantum in nobis est, quod in congregacione generali dicti regni fienda circa festum sancti Bartholomei proxime futurum predicta omnia modo et forma, quibus scripta sunt, ita quod aliqua alia ad dictam formam non addiciantur, roborentur, firmentur et ad plenariam, realem et effectualem execucionem deducantur.“ Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 217—218. — Impr. Cochlæus hist. Hussit. pag. 297—299. — Archiv český III. 427—431. (latine et bohemice.)
662 Aegidii Carlerii, de Crawarz alias de Strasnicz, Hincze de Purgstein alias de Rataw, Girzik de Wysenburg, Hannus de Colowrat, barones, Johannes Welbar, Sigismundus de Cotenczicz, Wenczes- laus de Hedwika, Paulus Dietizithonis, Benes Czukmansky, Valentinus Baba, Daniel, vtriusque ciuitatis Pragensis nuncii, Diwiss de Miletinko, Wilhelmus de Postupicz, Petrus de Sweyssin, Johannes de Russonow, Johannes de Smyrzicz, Nicolaus de Lamberg, Wenczeslaus de Petrowicz, Johannes de Czirnyn, Gallus de Drzewenicz, Mathias de Chlumpczan, militares, Johannes de Rokazan, Wenceslaus de Drachow, Martinus de Chrudim, Bohunko de Choczna et Wenzeslaus de Choczna, sacerdotes, nuncii regni Bohemie tenore presencium confitemur et recognoscimus, quod inter legatos sacri gene- ralis concilii Basiliensis et generalem congregacionem regni Bohemie Prage habitam circa festum sancti Martini anni millesimi quadringentesimi tricesimi tercii fuerunt facta, con- cordata, conclusa et manuum stipulacione firmata capitula cum suis declaracionibus et responsionibus, que sequuntur: In nomine domini nostri Jhesu Christi. Hec que infra scripta sunt, per graciam spiritus sancti concordata sunt inter legatos sacri generalis concilii Basiliensis et generalem congregacionem incliti regni Bohemie et marchionatus Morauie in ciuitate Pragensi anno etc. *). 1435. Et nos prefati legati sacri concilii nomine eiusdem sacri concilii, et nos predicti gubernator etc. nomine dicti regni" etc., ut in alia forma non concordata supraposita. Proscripcio , quam fecit dominus imperator Boemis et Morauis, ut dicebatur. 228 **) (1435.) (6. Jul.) „Sigismundus etc. Quia dominus noster Jhesus Christus, dei hominumque mediator, salutis curam ex iniunctis altissimi gerens, humane nature laborem sustinens atrocem, pro quo et dira pati voluit, simul et morte turpissima occumbere non est dedig- natus, puta ut vtraque in vnum repararet; cuius quidem exemplo, velut magistri et ducis peroptimi, ex dignitate imperiali nobis ab vniuersorum domino imposita et comissa, bonum pacis et vnitatis et concordie amplexantes, cum post compactata inter legatos sacri con- cilii Basiliensis, ipsumque regnum Boemie et marchionatum Morauie, in Praga scripta et consignata, resessum est, vt aliis bene dispositis et deductis, pro regni Boemie et mar- chionatus Morauie expurgacione per sacrum concilium Basiliense, nostram quoque proui- denciam imperialem, vti melius fieri poterit, provideatur; adhuc tamen, quia difficultates varie inter legatos sacri concilii Basiliensis parte ex vna, et generosos et nobiles, barones, **) *) Sequitur in cod. Vindob. supracitato: „Primo dicta congregacio nomine dictorum regni et marchionatus etc. Hic inserta sunt de verbo ad verbum conpactata supra descripta. Sequitur conclusio: Et nos post multos tractatus inter nos nomine dicti regni et dictos legatos sacri concilii in presencia serenissimi domini imperatoris Brunne habitos in hoc resedimus cum dictis legatis, quod ipsa conpactata ad finalem et realem execucionem deducantur, et de modo et forma deducendi ad execucionem sumus concordati, prout in notulis inde conceptis inferius insertis continetur ; et promittimus in nostra bona fide, omni dolo et fraude cessantibus, quod dabimus omnem operam et diligenciam, cum sollicitudine procurabimus, faciemus quantum in nobis est, quod in congregacione generali dicti regni fienda circa festum sancti Bartholomei proxime futurum predicta omnia modo et forma, quibus scripta sunt, ita quod aliqua alia ad dictam formam non addiciantur, roborentur, firmentur et ad plenariam, realem et effectualem execucionem deducantur.“ Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 217—218. — Impr. Cochlæus hist. Hussit. pag. 297—299. — Archiv český III. 427—431. (latine et bohemice.)
Strana 663
Liber de Legationibus. 663 Pragam, strenuos, famosos, reuerendos et prudentes nuncios, nomine regni Boemie, pridem ad nos in Brunam destinatos parte ex altera, orte fuissent et crebro pullulassent; animum, cor simul et humeros cure diligenti et sollicitudini anxie supposuimus, pondus diei et estus ferentes, ut diuisa in vnum, aduersa in consonum, aspera in plana, et longe distancia in combinata, simul pariterque in sanctam et beatam reduceremus vnionem. Cum nos pacem et tranquillitatem ipsius regni, quod semper amauimus atque coluimus, cordintime affectantes, volentes futuras dissenciones et controuersias, quibus populus subditus possit quomodolibet concitari, conuenientibus remediis preuenire, nonnullisque remanenciis, quibus in compactatis pro pace regni non videbatur sufficienter prouisum, salubriter prouidere, cum prefatis ambasiatoribus regni et marchionatus ad laudem dei, pacem ipsius regni ac omnium circumiacencium nacionum et tocius populi Christiani ac salutem innumerabilium animarum, in nomine domini notum facimus vniuersis et singulis, quod ad infrascriptas conclusiones consensimus et presentibus consentimus : Primo, bene- ficia non conferantur per extraneos in regno Bohemie et marchionatu Morauie, sed omnino ius collacionis eorumdem ad regem Boemie, incolasque regni Boemie ac (marchionatus) Morauie iure perpetuo debebit pertinere. Persone eciam seculares et spirituales extra regnum vel marchionatum nec citabuntur, nec iudicabuntur, sed vnaqueque persona iurisdiccioni sibi prefecti prepositi in prefatis regno et marchionatu subiecta erit, et con- tenta de eadem gaudebit; libertatibus tamen archiepiscopatus Pragensis, et priuilegiis in via appellacionis a sibi subiectis episcopatibus, saluis et illibate conseruatis. Insuper comunicantes sub vna specie in sepe tactis regno et marchionatu, ne confusa sequatur permixtio, contra proprias eorum voluntates et libertates non sustinebunt ; sed dumtaxat in locis, in quibus comunio duplicis speciei temporibus retroactis non seruabatur, susti- nebuntur. Et vt materia occasioque licium aufferatur, loca omnia et singula ecclesiarum, et populi parochiarum signabuntur, in quibus et a quibus comunio duplicis speciei in praxi seruabatur, ut in futurum perpetuo eis seruaretur; que quidem consignata in litera speciali, in robur et perpetuam rei memoriam, sigillo nostre maiestatis munientur. Sed et hoc volumus, ut per dominos Boemos generosos, nobiles, strenuos, famosos, Pragam et ciuitates alias vna cum clero, archiepiscopus Pragensis cum aliis episcopis titularibus, alias suffraganeis, eligantur. Qui quidem electi per nostram disposicionem, debitam sollicitudinem pariter et curam confirmabuntur, et in episcopos consecrabuntur, absque quauis pro confirmacione, pallii exhibicione, aut eciam notariis persolucione; et totus clerus diocesis Pragensis subici ipsi archiepiscopo per prefatos dominos electo tenebitur et obedire. Scolares eciam Pragensis diocesis vtrique, tam sub vna quam sub vtraque communicantes specie, habilitate et idoneitate illorum presuppositis, ad sacros ordines promoueantur et ordinentur, nil tamen per hoc cause et praxi communionis eorum dero- gando. Tamen, quia licencia per sacrum concilium omnibus tam in regno Boemie quam in marchionatu Morauie constitutis dabitur sub vtraque specie comunicandi, episcopi, scilicet Olomucensis et Luthumicensis, populum laicalem desiderantem sub vtraque specie tenebuntur comunicare; promouebuntque scolares et ad sacros ordines consecrabunt, idoneitate et habilitate illorum presupposita, qui vellent populum laicalem sub vtraque specie comunicare; et disponere tenebuntur sacerdotes ad loca suarum diocesum, in quibus prefata communio annis elapsis seruabatur, qui sic populum, ut premititur, sub duplici specie 1435.
Liber de Legationibus. 663 Pragam, strenuos, famosos, reuerendos et prudentes nuncios, nomine regni Boemie, pridem ad nos in Brunam destinatos parte ex altera, orte fuissent et crebro pullulassent; animum, cor simul et humeros cure diligenti et sollicitudini anxie supposuimus, pondus diei et estus ferentes, ut diuisa in vnum, aduersa in consonum, aspera in plana, et longe distancia in combinata, simul pariterque in sanctam et beatam reduceremus vnionem. Cum nos pacem et tranquillitatem ipsius regni, quod semper amauimus atque coluimus, cordintime affectantes, volentes futuras dissenciones et controuersias, quibus populus subditus possit quomodolibet concitari, conuenientibus remediis preuenire, nonnullisque remanenciis, quibus in compactatis pro pace regni non videbatur sufficienter prouisum, salubriter prouidere, cum prefatis ambasiatoribus regni et marchionatus ad laudem dei, pacem ipsius regni ac omnium circumiacencium nacionum et tocius populi Christiani ac salutem innumerabilium animarum, in nomine domini notum facimus vniuersis et singulis, quod ad infrascriptas conclusiones consensimus et presentibus consentimus : Primo, bene- ficia non conferantur per extraneos in regno Bohemie et marchionatu Morauie, sed omnino ius collacionis eorumdem ad regem Boemie, incolasque regni Boemie ac (marchionatus) Morauie iure perpetuo debebit pertinere. Persone eciam seculares et spirituales extra regnum vel marchionatum nec citabuntur, nec iudicabuntur, sed vnaqueque persona iurisdiccioni sibi prefecti prepositi in prefatis regno et marchionatu subiecta erit, et con- tenta de eadem gaudebit; libertatibus tamen archiepiscopatus Pragensis, et priuilegiis in via appellacionis a sibi subiectis episcopatibus, saluis et illibate conseruatis. Insuper comunicantes sub vna specie in sepe tactis regno et marchionatu, ne confusa sequatur permixtio, contra proprias eorum voluntates et libertates non sustinebunt ; sed dumtaxat in locis, in quibus comunio duplicis speciei temporibus retroactis non seruabatur, susti- nebuntur. Et vt materia occasioque licium aufferatur, loca omnia et singula ecclesiarum, et populi parochiarum signabuntur, in quibus et a quibus comunio duplicis speciei in praxi seruabatur, ut in futurum perpetuo eis seruaretur; que quidem consignata in litera speciali, in robur et perpetuam rei memoriam, sigillo nostre maiestatis munientur. Sed et hoc volumus, ut per dominos Boemos generosos, nobiles, strenuos, famosos, Pragam et ciuitates alias vna cum clero, archiepiscopus Pragensis cum aliis episcopis titularibus, alias suffraganeis, eligantur. Qui quidem electi per nostram disposicionem, debitam sollicitudinem pariter et curam confirmabuntur, et in episcopos consecrabuntur, absque quauis pro confirmacione, pallii exhibicione, aut eciam notariis persolucione; et totus clerus diocesis Pragensis subici ipsi archiepiscopo per prefatos dominos electo tenebitur et obedire. Scolares eciam Pragensis diocesis vtrique, tam sub vna quam sub vtraque communicantes specie, habilitate et idoneitate illorum presuppositis, ad sacros ordines promoueantur et ordinentur, nil tamen per hoc cause et praxi communionis eorum dero- gando. Tamen, quia licencia per sacrum concilium omnibus tam in regno Boemie quam in marchionatu Morauie constitutis dabitur sub vtraque specie comunicandi, episcopi, scilicet Olomucensis et Luthumicensis, populum laicalem desiderantem sub vtraque specie tenebuntur comunicare; promouebuntque scolares et ad sacros ordines consecrabunt, idoneitate et habilitate illorum presupposita, qui vellent populum laicalem sub vtraque specie comunicare; et disponere tenebuntur sacerdotes ad loca suarum diocesum, in quibus prefata communio annis elapsis seruabatur, qui sic populum, ut premititur, sub duplici specie 1435.
Strana 664
664 Aegidii Carlerii. comunicabunt. Et plebani, si qui ad proprias redire cum scitu et consensu diocesani sui voluerint parochias, populum sub duplici specie comunicabunt, qui populus sic comuni- cauit, et in locis, in quibus prefata seruabatur communio. Quod si non fecerint, non sunt tollerandi, sed alii, qui sub duplici specie comunicarent populum laicalem, per diocesanum vel per alios, ad quos pertinet, in loca illorum substituentur. Ita nos tenore presencium affirmamus, et pollicemur in verbo Cesareo prefatis ambasiatoribus, ac regno Boemie et marchionatui Morauie, quod in omnibus et singulis supra scriptis capitulis cum eis rema- nebimus, volumusque, ut per nos et nostros successores in futurum perpetuo singula eis teneantur, et plene conseruentur. Nos quoque apud sacrum concilium ac dominum nostrum summum pontificem et alibi, vbicumque expediens fuerit, omnem operam et curam adhibebimus, ut prefati articuli suum effectum realiter sorciantur, nec in regno nostro ac marchionatu aliter fieri permittemus; quin imo, si quis regnum et marchionatum in his turbare quomodolibet attemptaret, ipsis pro execucione eorumdem effectualiter assistemus, dolo et fraude cessantibus quibuscumque. 1435. Relacio legatorum sacri Basiliensis concilii, facta in congregacione generali eiusdem sacri concilii, 16° Septembris 1435. „Reuerendissimi et reverendi in Christo patres ac viri venerabiles, variis graduum et honorum titulis insigniti, sacrum generale concilium in spiritus sancti gracia celebrantes! Memoriter habetis indubie, qualiter de mense Decembri preterito serenissimus dominus imperator, literis et nuncio destinatis, instantissime ab hac sacra synodo postulauit ad eius presenciam, qui tunc in ciuitate Wienne degebat, ambasiatores transmitti pro conti- nuandis et deo propicio feliciter concludendis negociis Bohemie, que, ut dicebat, in optima disposicione iam erant. Quod hoc sacrum concilium sine more dispendio adimplere curauit, vocatisque aliquibus ex nobis, qui de mandato eiusdem sacri concilii alibi eramus, vna cum aliis coelectis festinare iter iussit. Ex iniuncto igitur huius sacri concilii xxI‘ mensis Januarii iter fuimus agressi, moxque post primam dietam tanta fuit ventorum inmanitas, quod ob eorum turbine niue, cuius tunc erat magna copia, exagitata itinera inuia facta sunt, nec inter stratam publicam et priuatorum agros poterat intueri discrecio. Vnde viam nouiter aperientes, vix duo miliaria valebamus dietim peragrare, cum tamen per decem, novem aut saltem octo horas supra viam gradiendo cottidie ageremus. Anxiabamur non parum, ne forte mora nostra esset negociis dispendium allatura, sed nichil obfuit, prout ex sequencium serie clare liquebit. Die siquidem xxII‘ Februarii Wiennam intrauimus, vbi per illustrem principem, dominum ducem Albertum fuimus cum multo honore suscepti; sed de hoc et aliis inci- denciis dicetur ; nunc solum principalis negocii seriem exarabimus. Cum autem imperialis maiestas ibidem non adesset, consultabamus, an ad ipsam nos e vestigio conferremus, vel nostrum significantes aduentum, quid beneplacitum foret, prestolaremur ibidem, pre- sertim cum inuestigato, si dies aliqua esset conueniendi cum Bohemis indicta, quod esset, sicut reuera non erat, intelligere nequebamus. Jam aduenit ad nos miles quidam cum imperialibus literis, dicens nobis, quod serenissimus imperator de nostro aduentu plurimum gratulabatur, quodque de ipsius beneplacito foret, nos ibidem commorari, vsque quo 229. 1435. 16. Sept.
664 Aegidii Carlerii. comunicabunt. Et plebani, si qui ad proprias redire cum scitu et consensu diocesani sui voluerint parochias, populum sub duplici specie comunicabunt, qui populus sic comuni- cauit, et in locis, in quibus prefata seruabatur communio. Quod si non fecerint, non sunt tollerandi, sed alii, qui sub duplici specie comunicarent populum laicalem, per diocesanum vel per alios, ad quos pertinet, in loca illorum substituentur. Ita nos tenore presencium affirmamus, et pollicemur in verbo Cesareo prefatis ambasiatoribus, ac regno Boemie et marchionatui Morauie, quod in omnibus et singulis supra scriptis capitulis cum eis rema- nebimus, volumusque, ut per nos et nostros successores in futurum perpetuo singula eis teneantur, et plene conseruentur. Nos quoque apud sacrum concilium ac dominum nostrum summum pontificem et alibi, vbicumque expediens fuerit, omnem operam et curam adhibebimus, ut prefati articuli suum effectum realiter sorciantur, nec in regno nostro ac marchionatu aliter fieri permittemus; quin imo, si quis regnum et marchionatum in his turbare quomodolibet attemptaret, ipsis pro execucione eorumdem effectualiter assistemus, dolo et fraude cessantibus quibuscumque. 1435. Relacio legatorum sacri Basiliensis concilii, facta in congregacione generali eiusdem sacri concilii, 16° Septembris 1435. „Reuerendissimi et reverendi in Christo patres ac viri venerabiles, variis graduum et honorum titulis insigniti, sacrum generale concilium in spiritus sancti gracia celebrantes! Memoriter habetis indubie, qualiter de mense Decembri preterito serenissimus dominus imperator, literis et nuncio destinatis, instantissime ab hac sacra synodo postulauit ad eius presenciam, qui tunc in ciuitate Wienne degebat, ambasiatores transmitti pro conti- nuandis et deo propicio feliciter concludendis negociis Bohemie, que, ut dicebat, in optima disposicione iam erant. Quod hoc sacrum concilium sine more dispendio adimplere curauit, vocatisque aliquibus ex nobis, qui de mandato eiusdem sacri concilii alibi eramus, vna cum aliis coelectis festinare iter iussit. Ex iniuncto igitur huius sacri concilii xxI‘ mensis Januarii iter fuimus agressi, moxque post primam dietam tanta fuit ventorum inmanitas, quod ob eorum turbine niue, cuius tunc erat magna copia, exagitata itinera inuia facta sunt, nec inter stratam publicam et priuatorum agros poterat intueri discrecio. Vnde viam nouiter aperientes, vix duo miliaria valebamus dietim peragrare, cum tamen per decem, novem aut saltem octo horas supra viam gradiendo cottidie ageremus. Anxiabamur non parum, ne forte mora nostra esset negociis dispendium allatura, sed nichil obfuit, prout ex sequencium serie clare liquebit. Die siquidem xxII‘ Februarii Wiennam intrauimus, vbi per illustrem principem, dominum ducem Albertum fuimus cum multo honore suscepti; sed de hoc et aliis inci- denciis dicetur ; nunc solum principalis negocii seriem exarabimus. Cum autem imperialis maiestas ibidem non adesset, consultabamus, an ad ipsam nos e vestigio conferremus, vel nostrum significantes aduentum, quid beneplacitum foret, prestolaremur ibidem, pre- sertim cum inuestigato, si dies aliqua esset conueniendi cum Bohemis indicta, quod esset, sicut reuera non erat, intelligere nequebamus. Jam aduenit ad nos miles quidam cum imperialibus literis, dicens nobis, quod serenissimus imperator de nostro aduentu plurimum gratulabatur, quodque de ipsius beneplacito foret, nos ibidem commorari, vsque quo 229. 1435. 16. Sept.
Strana 665
Liber de Legationibus. 665 responsum acciperet de Bohemis, quod expectabat dietim; quod cum haberet, nobis 1435. notum faceret indilate. Post hec die Jouis (sic), xvII" Marcii, ille idem Mathias de Karelestein, qui huc pro nobis accersiendis aduenerat, per serenissimum dominum imperatorem ad nos extitit destinatus, literas afferens prefato domino duci, ut nobis prouideret de naui, ut posset ire celeriter, et nobis, ut accederemus confestim; quod et factum est ita. Venimus itaque Pozonium per Danubium fluuium nauigio vecti. Paulo post, quam aplicuimus ad litus, virorum spectabilium comitiua solemnis pro parte ipsius domini imperatoris honorifice nos suscipiens, ad assignatum hospicium nos deduxit. Interiecto autem paruo temporis interuallo, ipse serenissimus imperator ad hospicium nostrum venire dignatus est, et fuit nos ibidem allo- cutus, quod quidam nuncii sibi de Bohemia fuerant destinati, informari petentes, quale ipsis eramus daturi responsum super in Egra repositis, et quid nostra ambasiata effectua- liter continebat; nam non vellent Bohemi expensis et laboribus inutiliter se subicere. Nos quidem deliberacione prehabita, responsum dedimus, quod destinati eramus ad conuen- cionis dietam cum ambasiatoribus regni Bohemie, coram eius maiestate habendam; ibi et non antea intencionem sacri concilii et nobis iniuncta explicare decebat; quare suppli- cabamus ipsius serenitati, quatenus ab hoc nos supportatos haberet; et visus est tamquam de responsione racionabili contentari. Nuncii autem Bohemie non quieuerunt adhuc temp- tare, si a nobis haurire valerent, et quod aliter Bohemi venturi non essent, plurimum asserentes. Nos nichilominus in proposito nostro permansimus, et sic a Pozonio discessi- mus cum imperialis serenitatis lincencia; nam pendente tempore, quo Bohemorum expec- tabatur responsio, nos ibi morari opus non erat. Placuit ergo serenissimo domino impe- ratori, quod nos reuerteremur Wiennam, et quod de die conuencionis, cum certitudinem haberet, nos mox faceret esse certos. Post hec serenissimus dominus imperator scripsit nobis, quod in congregacione Prage habita in festo sancti Valentini per Bohemos conclusum fuerat de dieta habenda in opido Bruna ad octauas pascalis festiuitatis, in qua rogabat nos adesse, et quod ipse absque dubio non deesset. Demum vero, feria quinta post, venit Wiennam nobilis vir nomine Pota, a sere- nissimo domino imperatore transmissus ad dictum dominum ducem et nos, ut ad Pozo- nium iremus confestim ; quod nos absque dilacione peregimus. Sed cum fuimus Pozonio, quia non aduenerat dominus dux predictus, sed se literis excusauerat, explicare distulit dominus imperator, et voluit iterum dictum dominum ducem, ut veniret, literis propul- sare, et quod nos scriberemus similiter. Quod cum factum esset, iterum dominus dux suum excusauit aduentum. Tunc incepit aperiri materia, videlicet quod erant ibi nuncii baronum de Bohemia, excusantes, quod conuencio esse non potuerat in tempore assig- nato, et aliam diem a maiestate imperiali assignari petentes. At vero serenissimus dominus imperator et locum Brunna et diem ponere declinabat. Demum de loco assensit, sed quod diem ipse non prefigeret, firmiter insistebat; sed offerebat se ad diem, quem ipsi pre- figerent, sine dubio aduenire. Nos quidem multum instetimus, quod diem poneret ipse dominus imperator, multis ad hoc racionibus et precum instancia suadendo, nec non prelatos ibidem existentes et alios eius consiliarios requirentes, ut in hiis nobiscum insta- rent. Quod cum fecissent, reportarunt, quod dominus imperator hoc facere nullo modo Scriptores I. 84
Liber de Legationibus. 665 responsum acciperet de Bohemis, quod expectabat dietim; quod cum haberet, nobis 1435. notum faceret indilate. Post hec die Jouis (sic), xvII" Marcii, ille idem Mathias de Karelestein, qui huc pro nobis accersiendis aduenerat, per serenissimum dominum imperatorem ad nos extitit destinatus, literas afferens prefato domino duci, ut nobis prouideret de naui, ut posset ire celeriter, et nobis, ut accederemus confestim; quod et factum est ita. Venimus itaque Pozonium per Danubium fluuium nauigio vecti. Paulo post, quam aplicuimus ad litus, virorum spectabilium comitiua solemnis pro parte ipsius domini imperatoris honorifice nos suscipiens, ad assignatum hospicium nos deduxit. Interiecto autem paruo temporis interuallo, ipse serenissimus imperator ad hospicium nostrum venire dignatus est, et fuit nos ibidem allo- cutus, quod quidam nuncii sibi de Bohemia fuerant destinati, informari petentes, quale ipsis eramus daturi responsum super in Egra repositis, et quid nostra ambasiata effectua- liter continebat; nam non vellent Bohemi expensis et laboribus inutiliter se subicere. Nos quidem deliberacione prehabita, responsum dedimus, quod destinati eramus ad conuen- cionis dietam cum ambasiatoribus regni Bohemie, coram eius maiestate habendam; ibi et non antea intencionem sacri concilii et nobis iniuncta explicare decebat; quare suppli- cabamus ipsius serenitati, quatenus ab hoc nos supportatos haberet; et visus est tamquam de responsione racionabili contentari. Nuncii autem Bohemie non quieuerunt adhuc temp- tare, si a nobis haurire valerent, et quod aliter Bohemi venturi non essent, plurimum asserentes. Nos nichilominus in proposito nostro permansimus, et sic a Pozonio discessi- mus cum imperialis serenitatis lincencia; nam pendente tempore, quo Bohemorum expec- tabatur responsio, nos ibi morari opus non erat. Placuit ergo serenissimo domino impe- ratori, quod nos reuerteremur Wiennam, et quod de die conuencionis, cum certitudinem haberet, nos mox faceret esse certos. Post hec serenissimus dominus imperator scripsit nobis, quod in congregacione Prage habita in festo sancti Valentini per Bohemos conclusum fuerat de dieta habenda in opido Bruna ad octauas pascalis festiuitatis, in qua rogabat nos adesse, et quod ipse absque dubio non deesset. Demum vero, feria quinta post, venit Wiennam nobilis vir nomine Pota, a sere- nissimo domino imperatore transmissus ad dictum dominum ducem et nos, ut ad Pozo- nium iremus confestim ; quod nos absque dilacione peregimus. Sed cum fuimus Pozonio, quia non aduenerat dominus dux predictus, sed se literis excusauerat, explicare distulit dominus imperator, et voluit iterum dictum dominum ducem, ut veniret, literis propul- sare, et quod nos scriberemus similiter. Quod cum factum esset, iterum dominus dux suum excusauit aduentum. Tunc incepit aperiri materia, videlicet quod erant ibi nuncii baronum de Bohemia, excusantes, quod conuencio esse non potuerat in tempore assig- nato, et aliam diem a maiestate imperiali assignari petentes. At vero serenissimus dominus imperator et locum Brunna et diem ponere declinabat. Demum de loco assensit, sed quod diem ipse non prefigeret, firmiter insistebat; sed offerebat se ad diem, quem ipsi pre- figerent, sine dubio aduenire. Nos quidem multum instetimus, quod diem poneret ipse dominus imperator, multis ad hoc racionibus et precum instancia suadendo, nec non prelatos ibidem existentes et alios eius consiliarios requirentes, ut in hiis nobiscum insta- rent. Quod cum fecissent, reportarunt, quod dominus imperator hoc facere nullo modo Scriptores I. 84
Strana 666
666 Aegidii Carlerii, volebat, sed aperiebat hunc modum, quod ipse mitteret aliquos, et nos eciam mitteremus, et ipsi missi cum baronibus de Bohemia conuenirent ponerentque dietam, et quam illi sic ponerent, acceptaret. Nos modum hunc prolixiorem et ad practicandum difficilem osten- dentes vehementer instetimus, de mora et nostra tam diutina expectacione causantes. Placuit tandem imperiali clemencie condescendere, et diem posuit ad Dominicam ante festum ascensionis, et placuit, quod nos preueniremus terminum, ut quando sciremus Bohemorum aduentum, sibi nunciaremus; ipse autem esset in opido Scaliz de regno Vngarie, Brune proximiori. Sic nos cum eiusdem maiestatis bona licencia venimus Wien- nam, et peciimus a dicto domino duce Alberto, ut in assignato termino non deesset, quod pro reuerencia sacri concilii prompto animo obtulit se facturum. Jam vero die prefixa instante, sub conductu illustrissimi domini ducis predicti venimus Brunnam, in cuius itinere nos fuisse in periculo fama fuit per insidias eorum, qui fugerant de opido Etrbexiz, tunc per exercitum domini ducis obtento, qui in multo ampliori numero, quam esset noster conductus, in siluis nobis insidias parasse dicuntur; sed dei gracia salui peruenimus Brunam, vbi a domino episcopo Olomucensi, loci dyocesano, et clero et populo fuimus cum multo honore atque iocunditate suscepti. Igitur cum essemus Brune, habuimus literas et certitudinem de Bohemorum aduentu. Ideo mox ad serenissimum dominum impera- torem, qui in ciuitate Tirnauia residebat, nuncium cum literis destinauimus; prefatus vero dominus dux Albertus iam venerat. Domini quidem Bohemi venerunt, aliqui xvin", aliqui xix' mensis Junii, et tunc nos consequenter duos nuncios cum literis ad dictum dominum imperatorem transmisimus, aduentum eius vehementer instantes. Interea dum serenissimus dominus imperator morabatur venire, pro parte Bohe- morum fuimus pulsati, ut cum sacerdotibus eorum inciperemus tractare ; sed auisati eramus, quod hoc sacerdotes aliqui procurabant, occasionem optantes rupture. Nos quoque agnoscebamus in vultibus et gestibus sacerdotum, qui non erant sicut temporibus aliorum tractatuum, sed longe minus affabiles nobis et quasi auersi et alieni, hoc, quod nobis dicebatur, racionem habere. Ideo diximus, quod nisi in presencia serenissimi domini imperatoris non decebat incoare tractatus. Fecerunt quoque Bohemi multam instanciam, quod in ecclesiis ad diuina permitterentur intrare; quod diximus fieri non posse, nec ipsos hoc postulare debere, cum in compactatis apud Egram caueretur expresse, quod nec ipsi ad nostra, nec nos ad sua officia deberemus accedere. Tunc postularunt vnam eis, que in foro ipsius opidi est, assignari capellam, in qua possent diuina officia celebrari; quod eis fuit pari modo negatum. Contigit autem in vigilia sancti Petri, quod nobilis dominus M(enhardus) de Noua domo venit audire vesperas in ecclesia collegiata sancti Petri, vbi dominus episcopus Constanciensis officium celebrabat, et nos omnes presentes eramus; cui nil diximus, cum sicut nostis, ecclesiasticam susceperit vnitatem. Sed paulo post vene- runt Guillermus Cosca miles, et aliqui de Pragensibus; quos cum vidissemus, et non posse- mus in diuino officio tollerare, considerauimus rogare dictum dominum de Noua domo, ut ipse recederet, secumque alios duceret, quod et fecit. Et licet hoc honeste factum fuisset, ipsi tamen multum turbati fuerunt, et fecerunt magnos clamores, et se velle recedere osten- debant; sed prefatus dominus dux interposuit partes suas, et hanc turbacionem sedauit. Prima autem die Julii venit serenissimus dominus imperator; cui exierunt ei obuiam omnes Bohemi magna et notabili comitiua. Nam tune erant ibi multi barones, nobiles et 1435.
666 Aegidii Carlerii, volebat, sed aperiebat hunc modum, quod ipse mitteret aliquos, et nos eciam mitteremus, et ipsi missi cum baronibus de Bohemia conuenirent ponerentque dietam, et quam illi sic ponerent, acceptaret. Nos modum hunc prolixiorem et ad practicandum difficilem osten- dentes vehementer instetimus, de mora et nostra tam diutina expectacione causantes. Placuit tandem imperiali clemencie condescendere, et diem posuit ad Dominicam ante festum ascensionis, et placuit, quod nos preueniremus terminum, ut quando sciremus Bohemorum aduentum, sibi nunciaremus; ipse autem esset in opido Scaliz de regno Vngarie, Brune proximiori. Sic nos cum eiusdem maiestatis bona licencia venimus Wien- nam, et peciimus a dicto domino duce Alberto, ut in assignato termino non deesset, quod pro reuerencia sacri concilii prompto animo obtulit se facturum. Jam vero die prefixa instante, sub conductu illustrissimi domini ducis predicti venimus Brunnam, in cuius itinere nos fuisse in periculo fama fuit per insidias eorum, qui fugerant de opido Etrbexiz, tunc per exercitum domini ducis obtento, qui in multo ampliori numero, quam esset noster conductus, in siluis nobis insidias parasse dicuntur; sed dei gracia salui peruenimus Brunam, vbi a domino episcopo Olomucensi, loci dyocesano, et clero et populo fuimus cum multo honore atque iocunditate suscepti. Igitur cum essemus Brune, habuimus literas et certitudinem de Bohemorum aduentu. Ideo mox ad serenissimum dominum impera- torem, qui in ciuitate Tirnauia residebat, nuncium cum literis destinauimus; prefatus vero dominus dux Albertus iam venerat. Domini quidem Bohemi venerunt, aliqui xvin", aliqui xix' mensis Junii, et tunc nos consequenter duos nuncios cum literis ad dictum dominum imperatorem transmisimus, aduentum eius vehementer instantes. Interea dum serenissimus dominus imperator morabatur venire, pro parte Bohe- morum fuimus pulsati, ut cum sacerdotibus eorum inciperemus tractare ; sed auisati eramus, quod hoc sacerdotes aliqui procurabant, occasionem optantes rupture. Nos quoque agnoscebamus in vultibus et gestibus sacerdotum, qui non erant sicut temporibus aliorum tractatuum, sed longe minus affabiles nobis et quasi auersi et alieni, hoc, quod nobis dicebatur, racionem habere. Ideo diximus, quod nisi in presencia serenissimi domini imperatoris non decebat incoare tractatus. Fecerunt quoque Bohemi multam instanciam, quod in ecclesiis ad diuina permitterentur intrare; quod diximus fieri non posse, nec ipsos hoc postulare debere, cum in compactatis apud Egram caueretur expresse, quod nec ipsi ad nostra, nec nos ad sua officia deberemus accedere. Tunc postularunt vnam eis, que in foro ipsius opidi est, assignari capellam, in qua possent diuina officia celebrari; quod eis fuit pari modo negatum. Contigit autem in vigilia sancti Petri, quod nobilis dominus M(enhardus) de Noua domo venit audire vesperas in ecclesia collegiata sancti Petri, vbi dominus episcopus Constanciensis officium celebrabat, et nos omnes presentes eramus; cui nil diximus, cum sicut nostis, ecclesiasticam susceperit vnitatem. Sed paulo post vene- runt Guillermus Cosca miles, et aliqui de Pragensibus; quos cum vidissemus, et non posse- mus in diuino officio tollerare, considerauimus rogare dictum dominum de Noua domo, ut ipse recederet, secumque alios duceret, quod et fecit. Et licet hoc honeste factum fuisset, ipsi tamen multum turbati fuerunt, et fecerunt magnos clamores, et se velle recedere osten- debant; sed prefatus dominus dux interposuit partes suas, et hanc turbacionem sedauit. Prima autem die Julii venit serenissimus dominus imperator; cui exierunt ei obuiam omnes Bohemi magna et notabili comitiua. Nam tune erant ibi multi barones, nobiles et 1435.
Strana 667
Liber de Legationibus. 667 clientes et ambasiatores fere omnium ciuitatum, et susceperunt eum cum magno gaudio, 1435. ostendentes se ad ipsum optime inclinatos. Die crastina mane fuimus cum serenissimo domino imperatore in quadam aula habitacionis eius, et mox eciam venerunt Bohemi. Cum paululum consederemus, cum deliberati essemus, nos primum verbum habere debere, magister Johannes de Roczana surrexit, et in Bohemica lingua fecit suam proposicionem, et consequenter domini impe- ratoris mandato dixit nobis, se in Latino dicturum eadem, et assumpto themate ex Ysaia xxxIV°: „Requirite diligenter in libro domini, et legite,“ deduxit, quomodo de omnibus esset recurrendum ad librum domini, allegans inter cetera illud beati Gregorii super Job xxVII°: qui ad vere predicacionis verba se preparat, neccesse est, ut earum origines a sacris paginis sumat, ut omne, quod loquitur, ad diuine auctoritatis reuocet fundamentum, et post prosecucionem dicti thematis postulauit tria : primum, ut ille quatuor veritates haberent progressum vbique et specialiter in regno Bohemie et marchionatu Morauie; secundum, quod regnum Bohemie et marchionatus Morauie ab omni infamia expurgaretur quoad preteritum, presens et futurum; tercium, ut in ecclesia dei bona reformacio fiat in vita, moribus et fide; postea subiunxit ad nos, quod petebant, ut seruentur condicta Ratispone, et daremus responsum super illa cedula missa per eos ad Egram, quia scriptum eis fuerat, quod in hac dieta haberent super illis responsum. Ad hec fuit pro parte nostra responsum, quod verum premiserat in eo, quod dixit esse requirendum in libro domini etc., nam liber domini, hoc est sacer canon biblie, est fundamentum omnis sane doctrine; sed quia ipse, que ad hanc materiam pertinent, non compleuit, ideo nos complere opus erat, hoc videlicet adiciendo, quod non quicumque sciebat legere in illo libro, eciam si Latine locucionis esset peritus et omnium arcium liberalium, intelligebat, que in eo scripta sunt, allegando verba beati Jeronimi in prologo biblie: ut intelligeres te in sacris scripturis sine preuio et premonstrante semitam non posse ingredi etc., que ibi beatus Jeronimus dicit, et concordancias aliorum doctorum. Et ideo beatus Gregorius post illa verba, per eum allegata super illo Job : auro locus est, in quo confletur, ostendit, quod conflatorium vere sapiencie est ecclesia sancta. Propterea licet omnis sana doctrina ex sacra biblia tamquam ex vera minera debeat suscipere funda- mentum, tamen non satis est, nisi in conflatorio spiritus sancti, hoc est in ecclesia dei, fuerit conflata, et iuxta verba Cassiani in collacionibus patrum, et monetata in publica et legitima officina. Hec lacius dicta fuerunt, et sunt in scriptis redacta. Si cui placuerit videre, poterit lacius ex scriptis. Ad peticiones autem suas, primo de quatuor articulis scierunt ipsi, quod cum in Bohemia illi articuli vario modo et dicerentur et practica- rentur, tandem per sacrum concilium super tribus ex illis declaraciones facte fuerunt, quas post disputaciones et altercaciones generalis congregacio ipsorum suscepit et accep- tauit tamquam veritati sacre scripture innitentes. Ideo de illis non erat dubium, quin decla- raciones sacri concilii haberent progressum. Super articulo vero de communione iam est conuentum, quod illi et ille, qui talem vsum hactenus habuerunt, in suo vsu cum licencia sancte matris ecclesie remaneant, et articulus in sacro concilio discuciatur ad plenum, prout in capitulis concordatis et manuum stipulacione firmatis lacius continetur. Circa vero alia postea suo loco et tempore responsum audirent. 84°
Liber de Legationibus. 667 clientes et ambasiatores fere omnium ciuitatum, et susceperunt eum cum magno gaudio, 1435. ostendentes se ad ipsum optime inclinatos. Die crastina mane fuimus cum serenissimo domino imperatore in quadam aula habitacionis eius, et mox eciam venerunt Bohemi. Cum paululum consederemus, cum deliberati essemus, nos primum verbum habere debere, magister Johannes de Roczana surrexit, et in Bohemica lingua fecit suam proposicionem, et consequenter domini impe- ratoris mandato dixit nobis, se in Latino dicturum eadem, et assumpto themate ex Ysaia xxxIV°: „Requirite diligenter in libro domini, et legite,“ deduxit, quomodo de omnibus esset recurrendum ad librum domini, allegans inter cetera illud beati Gregorii super Job xxVII°: qui ad vere predicacionis verba se preparat, neccesse est, ut earum origines a sacris paginis sumat, ut omne, quod loquitur, ad diuine auctoritatis reuocet fundamentum, et post prosecucionem dicti thematis postulauit tria : primum, ut ille quatuor veritates haberent progressum vbique et specialiter in regno Bohemie et marchionatu Morauie; secundum, quod regnum Bohemie et marchionatus Morauie ab omni infamia expurgaretur quoad preteritum, presens et futurum; tercium, ut in ecclesia dei bona reformacio fiat in vita, moribus et fide; postea subiunxit ad nos, quod petebant, ut seruentur condicta Ratispone, et daremus responsum super illa cedula missa per eos ad Egram, quia scriptum eis fuerat, quod in hac dieta haberent super illis responsum. Ad hec fuit pro parte nostra responsum, quod verum premiserat in eo, quod dixit esse requirendum in libro domini etc., nam liber domini, hoc est sacer canon biblie, est fundamentum omnis sane doctrine; sed quia ipse, que ad hanc materiam pertinent, non compleuit, ideo nos complere opus erat, hoc videlicet adiciendo, quod non quicumque sciebat legere in illo libro, eciam si Latine locucionis esset peritus et omnium arcium liberalium, intelligebat, que in eo scripta sunt, allegando verba beati Jeronimi in prologo biblie: ut intelligeres te in sacris scripturis sine preuio et premonstrante semitam non posse ingredi etc., que ibi beatus Jeronimus dicit, et concordancias aliorum doctorum. Et ideo beatus Gregorius post illa verba, per eum allegata super illo Job : auro locus est, in quo confletur, ostendit, quod conflatorium vere sapiencie est ecclesia sancta. Propterea licet omnis sana doctrina ex sacra biblia tamquam ex vera minera debeat suscipere funda- mentum, tamen non satis est, nisi in conflatorio spiritus sancti, hoc est in ecclesia dei, fuerit conflata, et iuxta verba Cassiani in collacionibus patrum, et monetata in publica et legitima officina. Hec lacius dicta fuerunt, et sunt in scriptis redacta. Si cui placuerit videre, poterit lacius ex scriptis. Ad peticiones autem suas, primo de quatuor articulis scierunt ipsi, quod cum in Bohemia illi articuli vario modo et dicerentur et practica- rentur, tandem per sacrum concilium super tribus ex illis declaraciones facte fuerunt, quas post disputaciones et altercaciones generalis congregacio ipsorum suscepit et accep- tauit tamquam veritati sacre scripture innitentes. Ideo de illis non erat dubium, quin decla- raciones sacri concilii haberent progressum. Super articulo vero de communione iam est conuentum, quod illi et ille, qui talem vsum hactenus habuerunt, in suo vsu cum licencia sancte matris ecclesie remaneant, et articulus in sacro concilio discuciatur ad plenum, prout in capitulis concordatis et manuum stipulacione firmatis lacius continetur. Circa vero alia postea suo loco et tempore responsum audirent. 84°
Strana 668
668 Aegidii Carlerii, Eodem die post prandium reverendus in Christo pater, dominus episcopus Con- stanciensis nomine omnium exhibuit literas credenciales huius sacri concilii, et accepto themate : „Letatus sum in hiis, que dicta sunt michi, in domum domini ibimus", fecit eius prosecucionem, commemorans labores et sollicitudines sacri concilii circa ipsa negocia, pium et maternum affectum, et quod iam letabamur, sperantes, quod in domum domini ibimus, tam hic vnanimiter in domo dei, que est ecclesia, quam in futurum in gloria celesti. Postea vero lecta fuit cedula hec, huius sub tenore: Quibus verbis etc. Inse- ratur *). Quam quidem cedulam postulauimus de Latino in Bohemicum recitari, quod ipsi Bohemi ostendebant se non velle, asserentibus hiis ex eis, qui Latinum nouerant, ibi esse verba aliqua exasperancia. Nos autem dicebamus, nichil tale ibi esse, sed omnia cum bona racione et debito moderamine dicta. Tandem serenissimus dominus imperator dixit nobis, quod ipsa cedula nobis absentibus omnibus Bohemis fuerat in Bohemico reci- tata. Videmus esse opus, ne seriatim cuncta narrentur, quoniam cum per xxix dies tractatus durauerint, bis in die ut plurimum conuenientes, si cuncta referrentur, occupa- remus tempus nimis ; ideo magis substancialia recitabimus. Post predicta vero fuit magna altercacio, quia nos petebamus dari ab eis nobis super nostra requisicione responsum; ipsi vero, nos prius debere eis respondere supra in Egra repositis. Tandem ad preces serenissimi domini imperatoris cessimus eis, et obtulimus huius cedulam responsiuam: Multum nobiles etc. Inseratur **). Die vero sequenti, que fuit 3° Julii, cum conuenissemus in serenissimi domini imperatoris presencia, per organum magistri Johannis de Roczana interpellati fuimus, ut daremus eis finale responsum, si aliud eramus super repositis in Egra dicturi; nam si aliud non eramus dicturi, dubitabant, ne nobis haberent dicere: dominus sit vobiscum, quia nobiscum est et fuit et erit. De quibus verbis valde admirati fuimus. Nichilominus requisiuimus eos, ut cum nobis promisissent dare requisicioni nostre responsum, postquam eis super repositis in Egra nos respondissemus eisdem, quod quidem factum esset, ideo ipsorum promissum implerent. Sequenti autem die, que fuit iv' Julii, conuenimus ut supra, et magister Johannes de Roczana dixit primo, quod cum dicebamus, quod per compactata erat satisfactum ad omnia contenta in cedula reposita in Egra, tribus exceptis, verum esse non videbatur; nam ibi non cauebatur de obediencia, quam ipsi non intendebant aliter facere, quam in illa cedula continetur, allegando ad hoc, quod de illa curia pape procedunt multa iniusta mandata; specialiter nominauit bullam Alexandri, per quam prohibebat predicacionem fieri in capellis, quod est contra verba et facta Christi etc., item quod aliquando contigit xxx nobiles ciues simul ad curiam esse citatos; et postea immiscuit de communione sub vtraque specie, quod sit vtilis et salutaris, et intrauit materiam de ecclesia. Ad que omnia fuit sibi responsum, et data racio de bulla Alexandri, quod esset racionabilis et iusta, et ad alia omnia. Que quidem responsio eciam est in scriptis redacta; qui voluerit, poterit videre. Die vero v' Julii serenissimus dominus imperator dixit nobis, quod Bohemi vole- bant seruare compactata, sic tamen quod reposita in Egra eis admitterentur. Respondimus, 1435. *) In margine : „Lecta fuit per prepositum sancti Florini.“ **) In margine: „Lecta fuit per decanum Cameracensem.“
668 Aegidii Carlerii, Eodem die post prandium reverendus in Christo pater, dominus episcopus Con- stanciensis nomine omnium exhibuit literas credenciales huius sacri concilii, et accepto themate : „Letatus sum in hiis, que dicta sunt michi, in domum domini ibimus", fecit eius prosecucionem, commemorans labores et sollicitudines sacri concilii circa ipsa negocia, pium et maternum affectum, et quod iam letabamur, sperantes, quod in domum domini ibimus, tam hic vnanimiter in domo dei, que est ecclesia, quam in futurum in gloria celesti. Postea vero lecta fuit cedula hec, huius sub tenore: Quibus verbis etc. Inse- ratur *). Quam quidem cedulam postulauimus de Latino in Bohemicum recitari, quod ipsi Bohemi ostendebant se non velle, asserentibus hiis ex eis, qui Latinum nouerant, ibi esse verba aliqua exasperancia. Nos autem dicebamus, nichil tale ibi esse, sed omnia cum bona racione et debito moderamine dicta. Tandem serenissimus dominus imperator dixit nobis, quod ipsa cedula nobis absentibus omnibus Bohemis fuerat in Bohemico reci- tata. Videmus esse opus, ne seriatim cuncta narrentur, quoniam cum per xxix dies tractatus durauerint, bis in die ut plurimum conuenientes, si cuncta referrentur, occupa- remus tempus nimis ; ideo magis substancialia recitabimus. Post predicta vero fuit magna altercacio, quia nos petebamus dari ab eis nobis super nostra requisicione responsum; ipsi vero, nos prius debere eis respondere supra in Egra repositis. Tandem ad preces serenissimi domini imperatoris cessimus eis, et obtulimus huius cedulam responsiuam: Multum nobiles etc. Inseratur **). Die vero sequenti, que fuit 3° Julii, cum conuenissemus in serenissimi domini imperatoris presencia, per organum magistri Johannis de Roczana interpellati fuimus, ut daremus eis finale responsum, si aliud eramus super repositis in Egra dicturi; nam si aliud non eramus dicturi, dubitabant, ne nobis haberent dicere: dominus sit vobiscum, quia nobiscum est et fuit et erit. De quibus verbis valde admirati fuimus. Nichilominus requisiuimus eos, ut cum nobis promisissent dare requisicioni nostre responsum, postquam eis super repositis in Egra nos respondissemus eisdem, quod quidem factum esset, ideo ipsorum promissum implerent. Sequenti autem die, que fuit iv' Julii, conuenimus ut supra, et magister Johannes de Roczana dixit primo, quod cum dicebamus, quod per compactata erat satisfactum ad omnia contenta in cedula reposita in Egra, tribus exceptis, verum esse non videbatur; nam ibi non cauebatur de obediencia, quam ipsi non intendebant aliter facere, quam in illa cedula continetur, allegando ad hoc, quod de illa curia pape procedunt multa iniusta mandata; specialiter nominauit bullam Alexandri, per quam prohibebat predicacionem fieri in capellis, quod est contra verba et facta Christi etc., item quod aliquando contigit xxx nobiles ciues simul ad curiam esse citatos; et postea immiscuit de communione sub vtraque specie, quod sit vtilis et salutaris, et intrauit materiam de ecclesia. Ad que omnia fuit sibi responsum, et data racio de bulla Alexandri, quod esset racionabilis et iusta, et ad alia omnia. Que quidem responsio eciam est in scriptis redacta; qui voluerit, poterit videre. Die vero v' Julii serenissimus dominus imperator dixit nobis, quod Bohemi vole- bant seruare compactata, sic tamen quod reposita in Egra eis admitterentur. Respondimus, 1435. *) In margine : „Lecta fuit per prepositum sancti Florini.“ **) In margine: „Lecta fuit per decanum Cameracensem.“
Strana 669
Liber de Legationibus. 669 quod reposita in Egra contrariabantur compactatis, et hoc in principali puncto de commu- nione vtriusque speciei ostendimus manifeste. Nam in compactatis permissio communionis vtriusque speciei est personalis, cum dicat: illi et ille, qui talem vsum habent etc., et demum post concessionem a sacro concilio fiendam deberet esse liberum vnicuique in Bohemia comunicare sub vna vel duabus speciebus. Cedula autem reposita in Egra nititur ad hoc, quod illa permissio sit localis, ita quod in locis, in quibus fuit communio sub duplici specie, non permittatur aliquis, qui sub vna comunicet. Vnde ex hoc sequeretur, quod illi fideles, qui dimissis bonis suis tanto tempore pro obediencia ecclesie exularunt, numquam ad illas ciuitates redire possent, nisi se cum eisdem conformarent, quod est valde iniustum et contra compactata; et libertas illius vltime concessionis conuerteretur in neccessitatem; et alias multimode ipsa contrarietas est deducta. Vnde dominus impe- rator deliberauit suadere Bohemis, quod simpliciter vellent stare in compactatis. Omittendum non est, quod non semel, sed vicibus repetitis serenissimus dominus imperator nobis dixit, quod nemo putaret ipsum habere affectum ad habendum illud regnum propter se, quia sciebat ibi non imminere sibi nisi labores et expensas et onera grauia, sed propter deum et fidem ; et quod libenter de illo faceret offertorium ad altare, ut ad fidem debitam reduceretur debitumque statum. Ad seriem narracionis reuertimur. Cum longua discepcio de promissis meis et factis per dominum decanum Turonensem et me fieret, et ut abbreuiem, post multos tractatus, tam per nos cum Bohemis, nunc cum omnibus nunc cum paucis, eciam per serenissimum dominum imperatorem, qui seorsum habuit cum eis multa colloquia, que omnia narrare longum esset nimis, xu' mensis Julii serenissimus dominus imperator dixit nobis, quod Bohemi erant contenti stare in compactatis et illa firmare et sigillare, et quod de aliis, que petebant vltra compactata, mitterent ad sacrum concilium, et ipse eciam mitteret et laboraret pro ipsis obtinere, quidquid cum deo et honore posset. Nos fuimus de hac responsione consolati, et gracias egimus ipsius maiestati et eciam dominis Bohemis. At vero, cum nec credenciales literas nec facultatem aliquam produxissent, et videremus iam rem esse firmandam, diximus serenissimo domino imperatori, quod bonum esset, quod ipsi et nos ostenderemus facultates nostras, vt videretur, in qua hec fierent potestate. Dominus imperator valde suasit nobis, ne hoc peteremus, ne inde Bohemi forsitan irrita- rentur, dicentes, quod nos dubitabamus de ipsis, vel aliquid tale. Ipse quidem dominus imperator dicebat, se scire, quod isti erant ambasiatores in congregacione regni electi, et haberent plenam potestatem, et quod ipse et filius suus, dominus dux Albertus, sigilla- rent in testimonium, et postea, quando deo propicio ipse haberet possessionem regni, omnia haberent robur et stabilitatem ; sed rogabat nos, quod ordinaremus formam, in qua ista compactata debeant firmari et sigillari; et acquieuimus eiusdem imperatoris pre- cibus, in eo fiduciam inhicientes. Crastino subsequenti venimus cum minuta dictata, que est huius seriei: Inse- ratur *). Dedimus ipsis Bohemis. Post quorum deliberacionem dixit nobis, quod Bohemi optabant, quod de illa minuta amoueretur „iuramentum," et adderetur "saluis priuilegiis et libertatibus dicti regni,“ et rogauit nos plurimum, ut condescenderemus in istis. Nos 1435. *) In margine: „Lecta fuit per prepositum sancti Florini.“
Liber de Legationibus. 669 quod reposita in Egra contrariabantur compactatis, et hoc in principali puncto de commu- nione vtriusque speciei ostendimus manifeste. Nam in compactatis permissio communionis vtriusque speciei est personalis, cum dicat: illi et ille, qui talem vsum habent etc., et demum post concessionem a sacro concilio fiendam deberet esse liberum vnicuique in Bohemia comunicare sub vna vel duabus speciebus. Cedula autem reposita in Egra nititur ad hoc, quod illa permissio sit localis, ita quod in locis, in quibus fuit communio sub duplici specie, non permittatur aliquis, qui sub vna comunicet. Vnde ex hoc sequeretur, quod illi fideles, qui dimissis bonis suis tanto tempore pro obediencia ecclesie exularunt, numquam ad illas ciuitates redire possent, nisi se cum eisdem conformarent, quod est valde iniustum et contra compactata; et libertas illius vltime concessionis conuerteretur in neccessitatem; et alias multimode ipsa contrarietas est deducta. Vnde dominus impe- rator deliberauit suadere Bohemis, quod simpliciter vellent stare in compactatis. Omittendum non est, quod non semel, sed vicibus repetitis serenissimus dominus imperator nobis dixit, quod nemo putaret ipsum habere affectum ad habendum illud regnum propter se, quia sciebat ibi non imminere sibi nisi labores et expensas et onera grauia, sed propter deum et fidem ; et quod libenter de illo faceret offertorium ad altare, ut ad fidem debitam reduceretur debitumque statum. Ad seriem narracionis reuertimur. Cum longua discepcio de promissis meis et factis per dominum decanum Turonensem et me fieret, et ut abbreuiem, post multos tractatus, tam per nos cum Bohemis, nunc cum omnibus nunc cum paucis, eciam per serenissimum dominum imperatorem, qui seorsum habuit cum eis multa colloquia, que omnia narrare longum esset nimis, xu' mensis Julii serenissimus dominus imperator dixit nobis, quod Bohemi erant contenti stare in compactatis et illa firmare et sigillare, et quod de aliis, que petebant vltra compactata, mitterent ad sacrum concilium, et ipse eciam mitteret et laboraret pro ipsis obtinere, quidquid cum deo et honore posset. Nos fuimus de hac responsione consolati, et gracias egimus ipsius maiestati et eciam dominis Bohemis. At vero, cum nec credenciales literas nec facultatem aliquam produxissent, et videremus iam rem esse firmandam, diximus serenissimo domino imperatori, quod bonum esset, quod ipsi et nos ostenderemus facultates nostras, vt videretur, in qua hec fierent potestate. Dominus imperator valde suasit nobis, ne hoc peteremus, ne inde Bohemi forsitan irrita- rentur, dicentes, quod nos dubitabamus de ipsis, vel aliquid tale. Ipse quidem dominus imperator dicebat, se scire, quod isti erant ambasiatores in congregacione regni electi, et haberent plenam potestatem, et quod ipse et filius suus, dominus dux Albertus, sigilla- rent in testimonium, et postea, quando deo propicio ipse haberet possessionem regni, omnia haberent robur et stabilitatem ; sed rogabat nos, quod ordinaremus formam, in qua ista compactata debeant firmari et sigillari; et acquieuimus eiusdem imperatoris pre- cibus, in eo fiduciam inhicientes. Crastino subsequenti venimus cum minuta dictata, que est huius seriei: Inse- ratur *). Dedimus ipsis Bohemis. Post quorum deliberacionem dixit nobis, quod Bohemi optabant, quod de illa minuta amoueretur „iuramentum," et adderetur "saluis priuilegiis et libertatibus dicti regni,“ et rogauit nos plurimum, ut condescenderemus in istis. Nos 1435. *) In margine: „Lecta fuit per prepositum sancti Florini.“
Strana 670
670 Aegidii Carlerii, autem habita deliberacione respondimus, quod licet ad roborandum tantum negocium racionabile foret et dignum iuramentum apponi, tamen ob contemplacionem sue maie- statis condescendere volebamus; de illa vero clausula, quam adici postulabant "saluis priuilegiis et libertatibus,“ quod nullo modo poterat per nos admitti; nam in contrac- tatibus et paccionibus renunciari solet priuilegiis et libertatibus, quatenus contra ipsa pacta facere videantur, non autem saluari; et alias subiunximus raciones. Cum hec ad Bohemos relata fuissent, facta fuit inter eos magna turbacio, aliquibus, qui rupturam magis appetebant quam pacem vel conclusionem, suggerentibus, quod nos volebamus eos privare libertatibus et privilegiis suis. Per nos autem fiebant declaraciones et suasiones, quod non erat ita, quod vellemus eos privare, sed illa clausula non debebat ibi poni ; nec per hoc, quod non poneretur ibi, perdebant priuilegia vel libertates. Super hoc fuerunt multe concertaciones, et aperiebantur diverse vie. Per dies duos aut tres nos non con- uenimus cum Bohemis, sed dominus imperator tractauit cum ipsis, et quia ferebatur, quod dominus imperator assenciebat Bohemis, quod ipsi eligerent sibi archiepiscopum, et quod ipse laboraret obtinere illi confirmacionem a papa, pro quo erat multa inter eos cura, deliberauimus aduisare dominum imperatorem, quod nullo modo de tali re daret eis spem, quia sacrum concilium non acquiesceret; declarauimusque sibi, quam esset inde- cens, et que possent inde oriri pericula. Jam vero die xvII" dicti mensis Julii fuit nobis dictum pro parte domini impera- toris, quod pretermisso isto puncto de aliis tractaremus, videlicet de modo exequendi compactata; et tunc per nos due minute formate fuerunt, vna, quam ipsi nobis facere deberent, alia, quam nos ipsis. Super forma ipsorum fuerunt multe difficultates, precipue super promissione obediencie. Dicebant enim, quod cum alia regna talem promissionem non facerent, nec ipsam antea fecerunt, hoc in magnam infamiam redundaret ; sed archi- episcopus et clerus promitteret obedienciam secundum formam contentam in cedula repo- sita in Egra. Respondebamus ad hec, quod cum in primo capitulo de compactatis conti- neretur, quod ipsi susciperent vnitatem ecclesiasticam, et illam debite profiterentur, cum ad vnitatem ecclesiasticam pertineat obediencia, igitur eam facere et profiteri tenebantur ; et alias multas raciones et satisfacciones eius contulimus. Tandem post multas alterca- ciones et tractatus ad hoc deuentum est, quod illa clausula de obediencia ex illa litera remoueatur, et quod nuncii eorum seu ambasiatores facient obedienciam, et ecce formam litere et procuratorii et obediencie. Legantur *). Ad hec nos nullo modo condescendissemus, nisi ob magnas et instantes preces serenissimi domini imperatoris ; qui eciam promisit, quod si deo propicio perueniret ad possessionem regni, ratificaret omnia; et super hoc dedit nobis literam sub sigillo, prout ecce **). Super nostra eciam litera emerserunt difficultates quam plurime. Vnde oportuit multa addere supra primam concepcionem nostram; et tandem remansit in hac forma. Legatur***). Et ut vestre paternitates plene intelligant id , quod de ratihabicione litera ista commemorat, scire oportet, quod postquam nos condescendimus, quod obediencia 1435. *) In margine: „Lecte fuerunt per decanum Cameracensem.“ **) In margine : „Lecta fuit per eundem.“ ***) In margine: „Lecta fuit per prepositum.“
670 Aegidii Carlerii, autem habita deliberacione respondimus, quod licet ad roborandum tantum negocium racionabile foret et dignum iuramentum apponi, tamen ob contemplacionem sue maie- statis condescendere volebamus; de illa vero clausula, quam adici postulabant "saluis priuilegiis et libertatibus,“ quod nullo modo poterat per nos admitti; nam in contrac- tatibus et paccionibus renunciari solet priuilegiis et libertatibus, quatenus contra ipsa pacta facere videantur, non autem saluari; et alias subiunximus raciones. Cum hec ad Bohemos relata fuissent, facta fuit inter eos magna turbacio, aliquibus, qui rupturam magis appetebant quam pacem vel conclusionem, suggerentibus, quod nos volebamus eos privare libertatibus et privilegiis suis. Per nos autem fiebant declaraciones et suasiones, quod non erat ita, quod vellemus eos privare, sed illa clausula non debebat ibi poni ; nec per hoc, quod non poneretur ibi, perdebant priuilegia vel libertates. Super hoc fuerunt multe concertaciones, et aperiebantur diverse vie. Per dies duos aut tres nos non con- uenimus cum Bohemis, sed dominus imperator tractauit cum ipsis, et quia ferebatur, quod dominus imperator assenciebat Bohemis, quod ipsi eligerent sibi archiepiscopum, et quod ipse laboraret obtinere illi confirmacionem a papa, pro quo erat multa inter eos cura, deliberauimus aduisare dominum imperatorem, quod nullo modo de tali re daret eis spem, quia sacrum concilium non acquiesceret; declarauimusque sibi, quam esset inde- cens, et que possent inde oriri pericula. Jam vero die xvII" dicti mensis Julii fuit nobis dictum pro parte domini impera- toris, quod pretermisso isto puncto de aliis tractaremus, videlicet de modo exequendi compactata; et tunc per nos due minute formate fuerunt, vna, quam ipsi nobis facere deberent, alia, quam nos ipsis. Super forma ipsorum fuerunt multe difficultates, precipue super promissione obediencie. Dicebant enim, quod cum alia regna talem promissionem non facerent, nec ipsam antea fecerunt, hoc in magnam infamiam redundaret ; sed archi- episcopus et clerus promitteret obedienciam secundum formam contentam in cedula repo- sita in Egra. Respondebamus ad hec, quod cum in primo capitulo de compactatis conti- neretur, quod ipsi susciperent vnitatem ecclesiasticam, et illam debite profiterentur, cum ad vnitatem ecclesiasticam pertineat obediencia, igitur eam facere et profiteri tenebantur ; et alias multas raciones et satisfacciones eius contulimus. Tandem post multas alterca- ciones et tractatus ad hoc deuentum est, quod illa clausula de obediencia ex illa litera remoueatur, et quod nuncii eorum seu ambasiatores facient obedienciam, et ecce formam litere et procuratorii et obediencie. Legantur *). Ad hec nos nullo modo condescendissemus, nisi ob magnas et instantes preces serenissimi domini imperatoris ; qui eciam promisit, quod si deo propicio perueniret ad possessionem regni, ratificaret omnia; et super hoc dedit nobis literam sub sigillo, prout ecce **). Super nostra eciam litera emerserunt difficultates quam plurime. Vnde oportuit multa addere supra primam concepcionem nostram; et tandem remansit in hac forma. Legatur***). Et ut vestre paternitates plene intelligant id , quod de ratihabicione litera ista commemorat, scire oportet, quod postquam nos condescendimus, quod obediencia 1435. *) In margine: „Lecte fuerunt per decanum Cameracensem.“ **) In margine : „Lecta fuit per eundem.“ ***) In margine: „Lecta fuit per prepositum.“
Strana 671
Liber de Legationibus. 671 1435. per nuncios fieret in forma prescripta, petiuimus, ut omnibus iam peractis, cum deo propicio dominus imperator regnum intraret, fieret vna generalis congregacio, in qua prestacio obediencie facta per dictos nuncios ratificaretur. Et hoc dicebamus fieri debere premaxime, quia ipsi a nobis postulauerant, quod de omnibus per nos gestis ratificacionem a sacro concilio eis daremus, quod facere promisimus ; ideo racioni consonum erat, ut et ipsorum generalis congregacio prestacionem obediencie factam per nuncios ratificaret. Ipsi autem dicebant, quod postquam alia fuissent facta per congregacionem, non oportebat pro hac iterum facere congregacionem, quod est valde onerosum; nobis autem facile erat habere ratificacionem a sacro concilio iam congregato sistenti. Tunc dominus imperator rogauit nos, ut condescenderemus, et illam literam se facturum promisit, ut postea statim sigillaretur. Inter hec, cum de firmando et sigillando literas ageretur, compertum est, quod illi, qui ibi remanserant, cum dietim inter tractatus multi cottidie recessisent, dicebant, non esse bonum , res ita agi. Nam cum illud regnum diu fuisset sine capite, et homines essent proprie voluntatis, nec facile ducibiles, si forsan ipsi firmarent, illi non bene susci- perent. Ideo melius erat, quod fieret sine mora vna congregacio generalis in Praga, et ibi firmarentur comuni consensu et sigillarentur sigillo regni. Et ad hoc tandem deuenimus, sed quod fieret statim vna litera, in qua illi omnes, qui ibi erant, promitterent dare omnem diligenciam et operam, quod ita firmarentur, ut in hac spe nos remaneremus ibi, et eciam dominus imperator non se elongaret. Dum hec inter nos et aliquos deputatos agerentur, dominus imperator incepit tractare cum baronibus et aliis de temporalitate sua; et vna die ostendit nobis vnam cedulam, in qua continebantur alique de peticionibus, quas Bohemi faciebant ipsi domino imperatori, super quibus voluit nostrum habere consilium. Nos quidem habita delibera- cione matura, in scriptis dedimus sibi responsum. Visum autem fuit domino imperatori, non expedire tam longum eis dari responsum, sed voluit quod ordinaremus aliquod magis breue; quod fecimus, breuissime dicendo, quod illa pro maiori parte ad ecclesiam perti- nebant, ideo se non debebat intromittere de eisdem; sed bene intercederet apud sacrum concilium pro eisdem, quantum cum deo et honore posset. Si aliquam ex illis respon- sionibus contulerit, vel quam, nobis non constat; bene autem audiuimus, quod ipse sit omnino concors cum eis super temporalitate sua in casum et euentum, quod sint cum ecclesia dei concordes. Tandem cum scripta esset iam in carta pergamenea illa litera, que erat fienda super omnibus concordatis et compactatis Prage insertis, et de ipsa fieret auscultacio, ut postea statim sigillaretur, dum legeremus capitula concordata et firmata Prage, que in illa litera inserebantur, venimus ad declaracionem quarti articuli, in quo sunt quatuor puncta: primum, quod clerici non religiosi possunt habere bona patrimonialia etc., secundum, quod ecclesia potest habere quecumque bona mobilia et immobilia, predia, castra et ciuitates etc.; tercium, quod bonorum ecclesie ecclesiastici sunt administra- tores etc.; et in his tribus habebant in suo scripto sicut et nos, et ideo nil difficultatis emersit. Sed venit quartum, in quo nos habebamus sic: „ipsaque bona ab aliis vsurpari non possunt;“ ipsi vero habebant "ab aliis iniuste detineri non possunt.“ Inde concer- tacio insurrexit. Nos dicebamus, quod debebat esse, sicut nos habebamus, et fundabamus
Liber de Legationibus. 671 1435. per nuncios fieret in forma prescripta, petiuimus, ut omnibus iam peractis, cum deo propicio dominus imperator regnum intraret, fieret vna generalis congregacio, in qua prestacio obediencie facta per dictos nuncios ratificaretur. Et hoc dicebamus fieri debere premaxime, quia ipsi a nobis postulauerant, quod de omnibus per nos gestis ratificacionem a sacro concilio eis daremus, quod facere promisimus ; ideo racioni consonum erat, ut et ipsorum generalis congregacio prestacionem obediencie factam per nuncios ratificaret. Ipsi autem dicebant, quod postquam alia fuissent facta per congregacionem, non oportebat pro hac iterum facere congregacionem, quod est valde onerosum; nobis autem facile erat habere ratificacionem a sacro concilio iam congregato sistenti. Tunc dominus imperator rogauit nos, ut condescenderemus, et illam literam se facturum promisit, ut postea statim sigillaretur. Inter hec, cum de firmando et sigillando literas ageretur, compertum est, quod illi, qui ibi remanserant, cum dietim inter tractatus multi cottidie recessisent, dicebant, non esse bonum , res ita agi. Nam cum illud regnum diu fuisset sine capite, et homines essent proprie voluntatis, nec facile ducibiles, si forsan ipsi firmarent, illi non bene susci- perent. Ideo melius erat, quod fieret sine mora vna congregacio generalis in Praga, et ibi firmarentur comuni consensu et sigillarentur sigillo regni. Et ad hoc tandem deuenimus, sed quod fieret statim vna litera, in qua illi omnes, qui ibi erant, promitterent dare omnem diligenciam et operam, quod ita firmarentur, ut in hac spe nos remaneremus ibi, et eciam dominus imperator non se elongaret. Dum hec inter nos et aliquos deputatos agerentur, dominus imperator incepit tractare cum baronibus et aliis de temporalitate sua; et vna die ostendit nobis vnam cedulam, in qua continebantur alique de peticionibus, quas Bohemi faciebant ipsi domino imperatori, super quibus voluit nostrum habere consilium. Nos quidem habita delibera- cione matura, in scriptis dedimus sibi responsum. Visum autem fuit domino imperatori, non expedire tam longum eis dari responsum, sed voluit quod ordinaremus aliquod magis breue; quod fecimus, breuissime dicendo, quod illa pro maiori parte ad ecclesiam perti- nebant, ideo se non debebat intromittere de eisdem; sed bene intercederet apud sacrum concilium pro eisdem, quantum cum deo et honore posset. Si aliquam ex illis respon- sionibus contulerit, vel quam, nobis non constat; bene autem audiuimus, quod ipse sit omnino concors cum eis super temporalitate sua in casum et euentum, quod sint cum ecclesia dei concordes. Tandem cum scripta esset iam in carta pergamenea illa litera, que erat fienda super omnibus concordatis et compactatis Prage insertis, et de ipsa fieret auscultacio, ut postea statim sigillaretur, dum legeremus capitula concordata et firmata Prage, que in illa litera inserebantur, venimus ad declaracionem quarti articuli, in quo sunt quatuor puncta: primum, quod clerici non religiosi possunt habere bona patrimonialia etc., secundum, quod ecclesia potest habere quecumque bona mobilia et immobilia, predia, castra et ciuitates etc.; tercium, quod bonorum ecclesie ecclesiastici sunt administra- tores etc.; et in his tribus habebant in suo scripto sicut et nos, et ideo nil difficultatis emersit. Sed venit quartum, in quo nos habebamus sic: „ipsaque bona ab aliis vsurpari non possunt;“ ipsi vero habebant "ab aliis iniuste detineri non possunt.“ Inde concer- tacio insurrexit. Nos dicebamus, quod debebat esse, sicut nos habebamus, et fundabamus
Strana 672
672 Aegidii Carlerii, 1435. hoc tali racione : Certum est, quod sacrum concilium posuit declaraciones trium articulorum, et nos tunc ipsius sacri concilii nuncii attulimus eas ad vos, et fuerunt inter nos et vos multe disputaciones super illis, et de omnibus verbis, que in illis erant, dedimus racionem, et osten- dimus, illa non esse noua, sed per sacrum concilium accepta de doctrinis sacris sanctorum doctorum et de locis autenticis; et ita omnes ille declaraciones, sicut a sacro concilio facte fuerant, sic per generalem congregacionem recepte fuerunt et inserte in dictis compac- tatis et manuum stipulacione firmatis, et tunc ita ibi habebatur: "et ipsa ab aliis absque sacrilegii reatu vsurpari non possunt.“ Sed postquam ita recepta et firmata fuerunt, insurrexit turbacio dicencium, quod hoc cedebat in magnam confusionem, quia videbantur se sacrilegos confiteri, et alia huiusmodi. Rogati fuimus cum magna instancia, ut illa verba remouerentur; et tandem pro bono concordie assensimus amouere illud verbum „sine sacrilegii reatu.“ Remansit igitur "vsurpari non possunt.“ Et hoc ostendebamus per instrucciones sacri concilii cum sigillo, et per originale scriptum capitulorum et duas copias, quarum vna erat apud me et alia apud dominum decanum Turonensem. Hoc eciam indicabat scriptum eorum, in quo ita apparebat prius scriptum: "absque sacrilegii reatu vsurpari non possunt;" sed erat deletum, et non de manu notarii nostri, cuius manu erant originaliter scripta, vel eciam alicuius nostrum, sed alicuius ipsorum in margine inmutatum et scriptum sic: „iniuste detineri non possunt.“ Ipsi vero e contra dicebant, quod cum nostro consensu illa mutacio facta erat, et quod nullo modo aliter habere vole- bant. Tunc fuimus a serenissimo domino imperatore, nunc per se, nune per consiliarios, multum exacte rogati, quod ita transiret, ut ipsi habebant. Nos dicebamus, quod magis deberet agere cum eis, ut reciperent verba sacri concilii, quam quod nos in doctrina ecclesie aliquid mutaremus. Cum enim ille declaraciones illorum articulorum essent non solum pro Bohemia, sed essent doctrina generalis ecclesie, et dicte declaraciones essent iam publicate per mundum, nos nuncii sacri concilii in illis verbum aliquod minime muta- remus; et quod licet sit vnicum verbum, et de „vsurpari“ ad „iniuste detineri“ non videatur multum interesse, tamen nos ponderabamus multum propter auctoritatem ecclesie, et eciam propter intelligenciam, quam de illis verbis eos senciebamus habere. Preterea sciant vestre paternitates, quod nos habebamus iam agrauatos animos et languentes de hiis negociis propter multas difficultates, quas videramus fuisse ingestas, maxime circa modum obediencie, super quo tantum fuerat condescensum; item super sigillacione lite- rarum fiendarum, in quibus nos volebamus vltra sigillum comune regni apponi sigilla singulorum baronum et comunitatum, saltem trium aut duorum baronum, et totidem nobilium, ac totidem ciuitatum, et non potueramus hoc obtinere ; item quia maior pars eorum discesserat durantibus tractatibus, et videbamus negocia esse ad congregacionem deferenda; vnde dubitabamus, ne aliqua eciam amplius peterentur. Preterea eramus aduisati secrete, sed satis probabiliter, et rumor loquencium hoc ferebat, quod per modos alios indirectos agebatur, quod in Praga et aliis ciuitatibus, vbi fuit vsus comunionis sub duplici specie, non permitterentur comunicantes sub vna, et alia quedam in dispendium eorum, qui pro obediencia ecclesie diucius exulauerant; vnde inducti fuimus magis constanter stare, quod verba illa minime mutarentur. Tunc serenissimus dominus imperator, videns, quod neque nos volebamus verba illa mutare, neque Bohemi sine illorum mutacione aliquid agere, mouit, quod ipse mitteret
672 Aegidii Carlerii, 1435. hoc tali racione : Certum est, quod sacrum concilium posuit declaraciones trium articulorum, et nos tunc ipsius sacri concilii nuncii attulimus eas ad vos, et fuerunt inter nos et vos multe disputaciones super illis, et de omnibus verbis, que in illis erant, dedimus racionem, et osten- dimus, illa non esse noua, sed per sacrum concilium accepta de doctrinis sacris sanctorum doctorum et de locis autenticis; et ita omnes ille declaraciones, sicut a sacro concilio facte fuerant, sic per generalem congregacionem recepte fuerunt et inserte in dictis compac- tatis et manuum stipulacione firmatis, et tunc ita ibi habebatur: "et ipsa ab aliis absque sacrilegii reatu vsurpari non possunt.“ Sed postquam ita recepta et firmata fuerunt, insurrexit turbacio dicencium, quod hoc cedebat in magnam confusionem, quia videbantur se sacrilegos confiteri, et alia huiusmodi. Rogati fuimus cum magna instancia, ut illa verba remouerentur; et tandem pro bono concordie assensimus amouere illud verbum „sine sacrilegii reatu.“ Remansit igitur "vsurpari non possunt.“ Et hoc ostendebamus per instrucciones sacri concilii cum sigillo, et per originale scriptum capitulorum et duas copias, quarum vna erat apud me et alia apud dominum decanum Turonensem. Hoc eciam indicabat scriptum eorum, in quo ita apparebat prius scriptum: "absque sacrilegii reatu vsurpari non possunt;" sed erat deletum, et non de manu notarii nostri, cuius manu erant originaliter scripta, vel eciam alicuius nostrum, sed alicuius ipsorum in margine inmutatum et scriptum sic: „iniuste detineri non possunt.“ Ipsi vero e contra dicebant, quod cum nostro consensu illa mutacio facta erat, et quod nullo modo aliter habere vole- bant. Tunc fuimus a serenissimo domino imperatore, nunc per se, nune per consiliarios, multum exacte rogati, quod ita transiret, ut ipsi habebant. Nos dicebamus, quod magis deberet agere cum eis, ut reciperent verba sacri concilii, quam quod nos in doctrina ecclesie aliquid mutaremus. Cum enim ille declaraciones illorum articulorum essent non solum pro Bohemia, sed essent doctrina generalis ecclesie, et dicte declaraciones essent iam publicate per mundum, nos nuncii sacri concilii in illis verbum aliquod minime muta- remus; et quod licet sit vnicum verbum, et de „vsurpari“ ad „iniuste detineri“ non videatur multum interesse, tamen nos ponderabamus multum propter auctoritatem ecclesie, et eciam propter intelligenciam, quam de illis verbis eos senciebamus habere. Preterea sciant vestre paternitates, quod nos habebamus iam agrauatos animos et languentes de hiis negociis propter multas difficultates, quas videramus fuisse ingestas, maxime circa modum obediencie, super quo tantum fuerat condescensum; item super sigillacione lite- rarum fiendarum, in quibus nos volebamus vltra sigillum comune regni apponi sigilla singulorum baronum et comunitatum, saltem trium aut duorum baronum, et totidem nobilium, ac totidem ciuitatum, et non potueramus hoc obtinere ; item quia maior pars eorum discesserat durantibus tractatibus, et videbamus negocia esse ad congregacionem deferenda; vnde dubitabamus, ne aliqua eciam amplius peterentur. Preterea eramus aduisati secrete, sed satis probabiliter, et rumor loquencium hoc ferebat, quod per modos alios indirectos agebatur, quod in Praga et aliis ciuitatibus, vbi fuit vsus comunionis sub duplici specie, non permitterentur comunicantes sub vna, et alia quedam in dispendium eorum, qui pro obediencia ecclesie diucius exulauerant; vnde inducti fuimus magis constanter stare, quod verba illa minime mutarentur. Tunc serenissimus dominus imperator, videns, quod neque nos volebamus verba illa mutare, neque Bohemi sine illorum mutacione aliquid agere, mouit, quod ipse mitteret
Strana 673
Liber de Legationibus. 673 ambasiatores ad sacrum concilium ad supplicandum, quod illa verba mutaret, et quod 1435. nostrum aliqui cum suis venirent. Nobis autem placuit, quod omnia negocia ad hoc sacrum concilium deferrentur; et sic omnia sunt in manu vestrarum paternitatum, et in huius sacri concilii deliberacione et determinacione consistunt. Fuimus nos tres electi; dominus vero imperator rogauit nos, ut suos expecta- remus, quod fecimus Brune per dies aliquot, postea Wienne. Ad quam cum venissemus, et venisset dominus Nicolaus Stoke, doctor, vnus ex dictis ambasiatoribus, diceretque, quod alter, scilicet dominus episcopus Segniensis, esset crastina die venturus, delibera- uimus nos precedere, ut ipsos magis traheremus, rogauimusque instanter, ut statim sequerentur, quatenus attingerent nos in via, quia proposueramus ipsis presentibus, si ita de vestrarum paternitatum beneplacito foret, facere relacionem; sed quoniam ipsi nimis tardauerunt, oportuit hanc relacionem, non vltra differendam multis ex causis, sine ipsorum presencia expedire." Copia litere directe diuersis per Johannem de Rokizano et suos complices. 230. 1435. 14. Dec. „Director cleri aliique officiales archiepiscopatus Pragensis sede vacante salutem in eo, qui est omnium vera salus. Dilecti in domino! Cum teste Augustino in sermone de communi vita clericorum, et habetur in canon. 12 quest. 1 nolo, due res sunt consciencia et fama; consciencia est neccessaria tibi et fama proximo tuo; qui confidens consciencie negligit famam, crudelis est; prouidemus enim bona, ut ait apostolus, non solum coram deo, sed eciam coram hominibus ; propter nos consciencia nostra nobis neccessaria est, propter vos fama nostra non debet pollui, sed pollere debet in nobis. Et quia quidam homines nuper in ciuitate Pragensi, nescitur tamen quo ducti spiritu, ore polluto ausi fuere insontes dente canino lacerare, et in bono fame denigrare, dicentes, magistrum Johannem de Rokizano cum domino Paulo a sancto Egidio aliisque certis sacerdotibus velle ciuitatem Pragensem in prodicionis malum deducere; qui quidem sermo confictus, falsus et omni carens fuco veritatis per regnum serpit vt cancer, et vt audimus, in scandalum plurimorum fidelium et offensam extitit dilatatus. Quodsi et in vestre communitatis atque plebis huius- modi sermonum rumor fuerit deductus, presentibus ob amorem iusticie, quod et vobis in simili casu fieri velletis, petimus et hortamur, quatenus die festo, dum maior populi aderit multitudo, ob fratrum scandala semouenda et plurima mendacia tollenda placeat prefatam delacionem declarare de prefato magistro et sacerdotibus fore friuolam et vndi- quaque refertam falsitate; vtque fideles fidem huiusmodi non adhibeant creditiuam; quodque prefatus magister vna cum sacerdotibes offert et exhibet se sub pena priua- cionis colli, si quicumque sciuerit aut poterit in eos facto, verbo minimo scripto, vel quouis nutu probare, aliquam voluisse facere prefate ciuitatis prodicionem. Sed Sathan, inimicus salutis humane, per ora suorum emulorum nitebatur in bono fame eos denigrare, et corda fidelium, ut melius sua prosequatur opera, a prefatis magistro et sacerdotibus auellendo, fomento rancoris et odii fermentare. Quodsi huiusmodi delacio apud vos non percrebuerit, silencii taciturnitate ista, que scribimus, sopiatis. Datum Prage anno domini M' eccc° xxxV°. feria quarta post Lucie, que est dies quatuor temporum, vicariatus sub sigillo. Iste director et vicarius est de Rokizano. Scriptores 1. 85
Liber de Legationibus. 673 ambasiatores ad sacrum concilium ad supplicandum, quod illa verba mutaret, et quod 1435. nostrum aliqui cum suis venirent. Nobis autem placuit, quod omnia negocia ad hoc sacrum concilium deferrentur; et sic omnia sunt in manu vestrarum paternitatum, et in huius sacri concilii deliberacione et determinacione consistunt. Fuimus nos tres electi; dominus vero imperator rogauit nos, ut suos expecta- remus, quod fecimus Brune per dies aliquot, postea Wienne. Ad quam cum venissemus, et venisset dominus Nicolaus Stoke, doctor, vnus ex dictis ambasiatoribus, diceretque, quod alter, scilicet dominus episcopus Segniensis, esset crastina die venturus, delibera- uimus nos precedere, ut ipsos magis traheremus, rogauimusque instanter, ut statim sequerentur, quatenus attingerent nos in via, quia proposueramus ipsis presentibus, si ita de vestrarum paternitatum beneplacito foret, facere relacionem; sed quoniam ipsi nimis tardauerunt, oportuit hanc relacionem, non vltra differendam multis ex causis, sine ipsorum presencia expedire." Copia litere directe diuersis per Johannem de Rokizano et suos complices. 230. 1435. 14. Dec. „Director cleri aliique officiales archiepiscopatus Pragensis sede vacante salutem in eo, qui est omnium vera salus. Dilecti in domino! Cum teste Augustino in sermone de communi vita clericorum, et habetur in canon. 12 quest. 1 nolo, due res sunt consciencia et fama; consciencia est neccessaria tibi et fama proximo tuo; qui confidens consciencie negligit famam, crudelis est; prouidemus enim bona, ut ait apostolus, non solum coram deo, sed eciam coram hominibus ; propter nos consciencia nostra nobis neccessaria est, propter vos fama nostra non debet pollui, sed pollere debet in nobis. Et quia quidam homines nuper in ciuitate Pragensi, nescitur tamen quo ducti spiritu, ore polluto ausi fuere insontes dente canino lacerare, et in bono fame denigrare, dicentes, magistrum Johannem de Rokizano cum domino Paulo a sancto Egidio aliisque certis sacerdotibus velle ciuitatem Pragensem in prodicionis malum deducere; qui quidem sermo confictus, falsus et omni carens fuco veritatis per regnum serpit vt cancer, et vt audimus, in scandalum plurimorum fidelium et offensam extitit dilatatus. Quodsi et in vestre communitatis atque plebis huius- modi sermonum rumor fuerit deductus, presentibus ob amorem iusticie, quod et vobis in simili casu fieri velletis, petimus et hortamur, quatenus die festo, dum maior populi aderit multitudo, ob fratrum scandala semouenda et plurima mendacia tollenda placeat prefatam delacionem declarare de prefato magistro et sacerdotibus fore friuolam et vndi- quaque refertam falsitate; vtque fideles fidem huiusmodi non adhibeant creditiuam; quodque prefatus magister vna cum sacerdotibes offert et exhibet se sub pena priua- cionis colli, si quicumque sciuerit aut poterit in eos facto, verbo minimo scripto, vel quouis nutu probare, aliquam voluisse facere prefate ciuitatis prodicionem. Sed Sathan, inimicus salutis humane, per ora suorum emulorum nitebatur in bono fame eos denigrare, et corda fidelium, ut melius sua prosequatur opera, a prefatis magistro et sacerdotibus auellendo, fomento rancoris et odii fermentare. Quodsi huiusmodi delacio apud vos non percrebuerit, silencii taciturnitate ista, que scribimus, sopiatis. Datum Prage anno domini M' eccc° xxxV°. feria quarta post Lucie, que est dies quatuor temporum, vicariatus sub sigillo. Iste director et vicarius est de Rokizano. Scriptores 1. 85
Strana 674
674 Aegidii Carlerii, Quinta legacio. 1435. Nomina legatorum: Dominus Philibertus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus Johannes de Palomar, auditor. Dominus Martinus Berruerii, decanus Turonensis. Dominus Thomas de Halzbach, doctor in sacra pagina studii Wiennensis. Hec legacio videtur continuacio quarte precedentis, nam ex sex illorum tribus remanentibus Wienne, scilicet dominis episcopo Constanciensi, decano Turonensi et magistro Thoma, alii tres, scilicet domini auditor. prepositus sancti Florini et decanus Cameracensis, missi sunt Basileam ad habendum consilium patrum sacri concilii super difficultate in fine tractatus Brunensis exorta; et nunc solus auditor a sacro concilio remittitur ad alios tres Wienne remanentes, et illi quatuor ad dominum imperatorem in Hungaria existentem super complemento reduccionis Boemorum *). Quinta legacio sacri Basiliensis concilii in Albam regalem pro reduccione Boemorum. 231**). 1435. (29. Oct.) Veneris, secunda Decembris, anno domini M° cece xxxV° dominus auditor ingressus est Wiennam, qui Mercurii ix Nouembris precedentis recesserat de Basilea. Sequitur responsio sacri concilii data ambassiatoribus domini imperatoris : „Hec sancta sinodus, matrem vniuersorum Christi fidelium, sanctam videlicet vniuersalem ecclesiam representans, materna pietate sollicita, optans multis animarum et corporum periculis obuiare, atque regnum Boemie et marchionatum Morauie reducere ad pacis tranquilitatem et ecclesiasticam vnitatem, sine quibus nec salus est animarum, nec 2. Dec. *) Ab initio legationis usque huc omnia manu coæva cancellata sunt in codice. **) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 218—219, et in cod. Bibliothecæ imper. Paris. Nr. 1577. fol. 54—55. — Impr. Mansi XXIX. pag. 412—413. d. d. 29. Oct. 1435.
674 Aegidii Carlerii, Quinta legacio. 1435. Nomina legatorum: Dominus Philibertus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus Johannes de Palomar, auditor. Dominus Martinus Berruerii, decanus Turonensis. Dominus Thomas de Halzbach, doctor in sacra pagina studii Wiennensis. Hec legacio videtur continuacio quarte precedentis, nam ex sex illorum tribus remanentibus Wienne, scilicet dominis episcopo Constanciensi, decano Turonensi et magistro Thoma, alii tres, scilicet domini auditor. prepositus sancti Florini et decanus Cameracensis, missi sunt Basileam ad habendum consilium patrum sacri concilii super difficultate in fine tractatus Brunensis exorta; et nunc solus auditor a sacro concilio remittitur ad alios tres Wienne remanentes, et illi quatuor ad dominum imperatorem in Hungaria existentem super complemento reduccionis Boemorum *). Quinta legacio sacri Basiliensis concilii in Albam regalem pro reduccione Boemorum. 231**). 1435. (29. Oct.) Veneris, secunda Decembris, anno domini M° cece xxxV° dominus auditor ingressus est Wiennam, qui Mercurii ix Nouembris precedentis recesserat de Basilea. Sequitur responsio sacri concilii data ambassiatoribus domini imperatoris : „Hec sancta sinodus, matrem vniuersorum Christi fidelium, sanctam videlicet vniuersalem ecclesiam representans, materna pietate sollicita, optans multis animarum et corporum periculis obuiare, atque regnum Boemie et marchionatum Morauie reducere ad pacis tranquilitatem et ecclesiasticam vnitatem, sine quibus nec salus est animarum, nec 2. Dec. *) Ab initio legationis usque huc omnia manu coæva cancellata sunt in codice. **) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 218—219, et in cod. Bibliothecæ imper. Paris. Nr. 1577. fol. 54—55. — Impr. Mansi XXIX. pag. 412—413. d. d. 29. Oct. 1435.
Strana 675
Liber de Legationibus. 675 prosperitas rerum; imperialis eciam serenitatis intuitu, que tam per illustrem principem quondam Guillelmum ducem Bauarie, cuius anima deo viuat, qui protectoris eiusdem sinodi officium ipsius vice gerebat, quam per alios oratores pluribus vicibus eandem sinodum deprecata est, quatinus propter effectus predictos, quantum salua fide et honestate ecclesie fieri posset, hec sancta sinodus benigne condescendere dignaretur ; cum multa benignitate ac pietate materna condescendit ad hoc, quod ipsis Boemis et Morauis suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu et in omnibus aliis, quam in vsu communionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, illi et ille, qui talem vsum habent, comunicarent sub vtraque specie etc. prout in capitulis super pace et vnitate, inter huius sacre sinodi legatos et generalem congregacionem dictorum regni et marchionatus concordatis et firmatis, lacius continetur. Per que quidem capitula sic concor- data et firmata sperabatur, assistente diuina gracia, perfici pax et ecclesiastica vnitas perop- tate, si ipsa capitula fuissent ad debitam execucionem deducta, prout hoc sacrum concilium semper se promptum exhibuit, et ipsos Boemos repetitis vicibus requisiuit. Sed pro parte ipsorum Boemorum vsque in presens stetit a tempore concordie et firmacionis dictorum capitulorum fere biennio, addicientibus his, qui pro ipsis Boemis negocia gerunt, diffi- cultates plurimas, et petentibus plura, que nedum sunt vltra compactata, sed eciam eisdem compactatis sane et sincere intellectis aduersa. Et nunc nouissime in dieta Brune habita, postquam ab ambasiatoribus huius sacri concilii nonnulla postulauerant minus congrua, eciam ab imperiali serenitate pecierunt, quod sua serenitas personaliter cum eis in per- cepcione comunionis sub vtraque specie conueniret, ac capellanos haberet, qui sic populo ministrarent; et quod nullus esset in consilio eiusdem et negociis dicti regni, qui sic non comunicaret; et quod in ciuitatibus, villis et parochiis, vbi talis vsus comunicandi fuit, nullus habitare permittatur, qui sub vtraque specie non comunicaret; et quod religiosi, monachi vel moniales, sine comuni consensu archiepiscopi, dominii et comunis loci non admittantur ; et quod ipsi habeant sibi eligere archiepiscopum, qui sic electus habeat confirmari, et nonnulla alia, que non solum vergunt in derogacionem ecclesiastici ordinis et auctoritatis, sed eciam contra sinceram intelligenciam dictorum compactatorum, indultum libertacionis comunionis sub vtraque specie in coaccionem conuertendo, et declinando a conformitate, quam in reliquis habere debent cum reliquo populo Christiano. Et talia et taliter locuti sunt, qui pro eis loquebantur, quod non videbatur multum sperandum de stabili reduccione ipsorum. Vnde licet existimetur hoc non procedere de comuni voluntate baronum, nobilium et procerum patrie, sed inici vel submitti ab aliquibus contra pacem publicam propter priuata commoda machinantibus, ne tamen his modis tractatus inutiliter differatur, hec sancta sinodus cupiens non tegere wlnus, sed sanare, ante omnia wlt certificari, an dicti Boemi velint stare pure et simpliciter in compactatis, et ea sine vlteriori dilacione ad execucionem deducere, et a predictis peticionibus et aliis huiusmodi penitus abstinere, et certa effici, quod cesset omnis spes predicta vel alia similia, que ad ecclesie disposi- cionem pertinent, ab aliqua seculari potestate ipsos posse obtinere, et quod ad comu- nionem sub vtraque specie nullus modo aliquo directe vel indirecte compellatur. Si autem de his, que ad ecclesie disposicionem pertinent, pro vtilitate dictorum regni et marchio- natus aliqua voluerint postulare, que compactatis non obuient supradictis, ab hac sacra sinodo poterunt postulare, que tamquam pia mater, quantum pro salute et vtilitate ipsorum 1435. 83°
Liber de Legationibus. 675 prosperitas rerum; imperialis eciam serenitatis intuitu, que tam per illustrem principem quondam Guillelmum ducem Bauarie, cuius anima deo viuat, qui protectoris eiusdem sinodi officium ipsius vice gerebat, quam per alios oratores pluribus vicibus eandem sinodum deprecata est, quatinus propter effectus predictos, quantum salua fide et honestate ecclesie fieri posset, hec sancta sinodus benigne condescendere dignaretur ; cum multa benignitate ac pietate materna condescendit ad hoc, quod ipsis Boemis et Morauis suscipientibus ecclesiasticam vnitatem et pacem realiter et cum effectu et in omnibus aliis, quam in vsu communionis vtriusque speciei, fidei et ritui vniuersalis ecclesie conformibus, illi et ille, qui talem vsum habent, comunicarent sub vtraque specie etc. prout in capitulis super pace et vnitate, inter huius sacre sinodi legatos et generalem congregacionem dictorum regni et marchionatus concordatis et firmatis, lacius continetur. Per que quidem capitula sic concor- data et firmata sperabatur, assistente diuina gracia, perfici pax et ecclesiastica vnitas perop- tate, si ipsa capitula fuissent ad debitam execucionem deducta, prout hoc sacrum concilium semper se promptum exhibuit, et ipsos Boemos repetitis vicibus requisiuit. Sed pro parte ipsorum Boemorum vsque in presens stetit a tempore concordie et firmacionis dictorum capitulorum fere biennio, addicientibus his, qui pro ipsis Boemis negocia gerunt, diffi- cultates plurimas, et petentibus plura, que nedum sunt vltra compactata, sed eciam eisdem compactatis sane et sincere intellectis aduersa. Et nunc nouissime in dieta Brune habita, postquam ab ambasiatoribus huius sacri concilii nonnulla postulauerant minus congrua, eciam ab imperiali serenitate pecierunt, quod sua serenitas personaliter cum eis in per- cepcione comunionis sub vtraque specie conueniret, ac capellanos haberet, qui sic populo ministrarent; et quod nullus esset in consilio eiusdem et negociis dicti regni, qui sic non comunicaret; et quod in ciuitatibus, villis et parochiis, vbi talis vsus comunicandi fuit, nullus habitare permittatur, qui sub vtraque specie non comunicaret; et quod religiosi, monachi vel moniales, sine comuni consensu archiepiscopi, dominii et comunis loci non admittantur ; et quod ipsi habeant sibi eligere archiepiscopum, qui sic electus habeat confirmari, et nonnulla alia, que non solum vergunt in derogacionem ecclesiastici ordinis et auctoritatis, sed eciam contra sinceram intelligenciam dictorum compactatorum, indultum libertacionis comunionis sub vtraque specie in coaccionem conuertendo, et declinando a conformitate, quam in reliquis habere debent cum reliquo populo Christiano. Et talia et taliter locuti sunt, qui pro eis loquebantur, quod non videbatur multum sperandum de stabili reduccione ipsorum. Vnde licet existimetur hoc non procedere de comuni voluntate baronum, nobilium et procerum patrie, sed inici vel submitti ab aliquibus contra pacem publicam propter priuata commoda machinantibus, ne tamen his modis tractatus inutiliter differatur, hec sancta sinodus cupiens non tegere wlnus, sed sanare, ante omnia wlt certificari, an dicti Boemi velint stare pure et simpliciter in compactatis, et ea sine vlteriori dilacione ad execucionem deducere, et a predictis peticionibus et aliis huiusmodi penitus abstinere, et certa effici, quod cesset omnis spes predicta vel alia similia, que ad ecclesie disposi- cionem pertinent, ab aliqua seculari potestate ipsos posse obtinere, et quod ad comu- nionem sub vtraque specie nullus modo aliquo directe vel indirecte compellatur. Si autem de his, que ad ecclesie disposicionem pertinent, pro vtilitate dictorum regni et marchio- natus aliqua voluerint postulare, que compactatis non obuient supradictis, ab hac sacra sinodo poterunt postulare, que tamquam pia mater, quantum pro salute et vtilitate ipsorum 1435. 83°
Strana 676
676 Aegidii Carlerii, 15. Dec. 18. Dec. 20. Dec. 21. Dec. iudicauerit expedire, prouidebit. Et quantum ad difficultatem illam, que orta est super vltima particula quarti articuli, vbi sic scriptum erat in declaracione ab hac sacra sinodo facta: „ipsaque bona ecclesie ab aliis quam ab his, quibus administracio canonice est commissa, vsurpari sine sacrilegii reatu non possunt,“ licet hanc veritatem, quam non nunc nouiter hec sancta sinodus protulit, sed sancti doctores, Ambrosius, Jeronimus, Augustinus, Gregorius, et alii plures sancti doctores, et antiquorum sacrorum conciliorum et sanctorum patrum instituta repetitis vicibus protulerunt, credendum non sit, quod ipsi Boemi respuere velint; quia tamen dicunt cum ambasiatoribus huius sacri concilii super muta- cione verborum aliter conuenisse, legatis huius sacri concilii certum modum ponentibus, et ipsis Boemis vel suis alium modum asserentibus, hee sancta sinodus ambasiatoribus suis contulit potestatem, quod habita certificacione de premissis, propter hoc aut rupture tractatuum aut dilacionis occasio nulla erit." Jouis, xV� Decembris, exiuerunt oratores sacri concilii de Wienna, iter dirigentes versus imperatorem. Et cum processissent non longe de Wienna, obuiam eis fuerunt duo nuncii, duplices literas imperatoris deferentes cum literis episcopi Jauriensis et cancellarii imperialis et domini de Noua domo, vt videlicet accelerarent ad Albam regalem pro con- uencione cum imperatore et Boemis. Dominica, xvIl' eiusdem, obuiam eis venit episcopus Jauriensis per vnum fere miliare a ciuitate sua, et bonis suis eos honorauit, et conduxit vsque ad Albam regalem. Martis, xx' eiusdem, intrauerunt Albam regalem. Venerunt eis obuiam prelati et alii ecclesiastici de familia imperatoris, eciam barones Boemie. Tunc dominus imperator erat absens, scilicet in venacione, distans ab Alba regali per tria miliaria; et cum eo erat imperatrix et eorum filia, vxor ducis Alberti Austrie, et idem dux Albertus. Eadem die visitauit eos orator pape, generalis ordinis Cameldunensium. Mercurii, xxi' eiusdem, idem nuncius fuit cum eis in prandio. Eadem die post prandium barones Boemie tunc presentes, de Noua domo et Ptazco et nuncii pro parte aliorum nobilium et quarumdam ciuitatum visitauerunt eos, congratulantes aduentui eorum, et spem bonam dantes de conclusione tractatuum. Et fecit verbum breue Johannes de Valuar, laicus, nuncius antique Prage, nam nullus suorum sacerdotum venit ut nuncius. Electus enim fuerat de Rokazana, et renuit, deinde Mar- tinus Lupachz presbiter, venit autem vsque Morauiam, et vltra non processit. Respondit dominus auditor valde succincte, sumpto verbo: „Mitte manum tuam in latus meum“, expo- nens latus miseraciones et caritatem sacri concilii ad Boemos. Postquam vero recesse- runt, venit cancellarius imperialis, et fuit adhortatus in generali, ut ipsos oratores sacri concilii aduisaret de agendis, et que sciret conferre tractatibus, deinde ut fieret prouisio, quod Boemi, qui non sunt reconciliati, non transeant ad diuina catholicorum. Eadem die vnus ducum Slezie, frater episcopi Wratislauiensis, visitauit ipsos oratores sacri concilii; statim post visitauit eos quidam frater de ordine minorum de obseruancia, Italicus, qui predicat omni die in Latino, et habebat interpretem, qui in Hungarico verba sua exponebat. Multa eis exposuit de rege Bosne, qui eadem die qua nos intrauit Albam regalem, dicens, quod ille rex erat fictus Christianus, nee in veritate erat baptizatus, imo prohibebat suos baptizari per fratres minores, qui sunt in regno suo ; quod in illo regno sunt tenentes sectam Manicheorum ; quod si imperator diceret 1435.
676 Aegidii Carlerii, 15. Dec. 18. Dec. 20. Dec. 21. Dec. iudicauerit expedire, prouidebit. Et quantum ad difficultatem illam, que orta est super vltima particula quarti articuli, vbi sic scriptum erat in declaracione ab hac sacra sinodo facta: „ipsaque bona ecclesie ab aliis quam ab his, quibus administracio canonice est commissa, vsurpari sine sacrilegii reatu non possunt,“ licet hanc veritatem, quam non nunc nouiter hec sancta sinodus protulit, sed sancti doctores, Ambrosius, Jeronimus, Augustinus, Gregorius, et alii plures sancti doctores, et antiquorum sacrorum conciliorum et sanctorum patrum instituta repetitis vicibus protulerunt, credendum non sit, quod ipsi Boemi respuere velint; quia tamen dicunt cum ambasiatoribus huius sacri concilii super muta- cione verborum aliter conuenisse, legatis huius sacri concilii certum modum ponentibus, et ipsis Boemis vel suis alium modum asserentibus, hee sancta sinodus ambasiatoribus suis contulit potestatem, quod habita certificacione de premissis, propter hoc aut rupture tractatuum aut dilacionis occasio nulla erit." Jouis, xV� Decembris, exiuerunt oratores sacri concilii de Wienna, iter dirigentes versus imperatorem. Et cum processissent non longe de Wienna, obuiam eis fuerunt duo nuncii, duplices literas imperatoris deferentes cum literis episcopi Jauriensis et cancellarii imperialis et domini de Noua domo, vt videlicet accelerarent ad Albam regalem pro con- uencione cum imperatore et Boemis. Dominica, xvIl' eiusdem, obuiam eis venit episcopus Jauriensis per vnum fere miliare a ciuitate sua, et bonis suis eos honorauit, et conduxit vsque ad Albam regalem. Martis, xx' eiusdem, intrauerunt Albam regalem. Venerunt eis obuiam prelati et alii ecclesiastici de familia imperatoris, eciam barones Boemie. Tunc dominus imperator erat absens, scilicet in venacione, distans ab Alba regali per tria miliaria; et cum eo erat imperatrix et eorum filia, vxor ducis Alberti Austrie, et idem dux Albertus. Eadem die visitauit eos orator pape, generalis ordinis Cameldunensium. Mercurii, xxi' eiusdem, idem nuncius fuit cum eis in prandio. Eadem die post prandium barones Boemie tunc presentes, de Noua domo et Ptazco et nuncii pro parte aliorum nobilium et quarumdam ciuitatum visitauerunt eos, congratulantes aduentui eorum, et spem bonam dantes de conclusione tractatuum. Et fecit verbum breue Johannes de Valuar, laicus, nuncius antique Prage, nam nullus suorum sacerdotum venit ut nuncius. Electus enim fuerat de Rokazana, et renuit, deinde Mar- tinus Lupachz presbiter, venit autem vsque Morauiam, et vltra non processit. Respondit dominus auditor valde succincte, sumpto verbo: „Mitte manum tuam in latus meum“, expo- nens latus miseraciones et caritatem sacri concilii ad Boemos. Postquam vero recesse- runt, venit cancellarius imperialis, et fuit adhortatus in generali, ut ipsos oratores sacri concilii aduisaret de agendis, et que sciret conferre tractatibus, deinde ut fieret prouisio, quod Boemi, qui non sunt reconciliati, non transeant ad diuina catholicorum. Eadem die vnus ducum Slezie, frater episcopi Wratislauiensis, visitauit ipsos oratores sacri concilii; statim post visitauit eos quidam frater de ordine minorum de obseruancia, Italicus, qui predicat omni die in Latino, et habebat interpretem, qui in Hungarico verba sua exponebat. Multa eis exposuit de rege Bosne, qui eadem die qua nos intrauit Albam regalem, dicens, quod ille rex erat fictus Christianus, nee in veritate erat baptizatus, imo prohibebat suos baptizari per fratres minores, qui sunt in regno suo ; quod in illo regno sunt tenentes sectam Manicheorum ; quod si imperator diceret 1435.
Strana 677
Liber de Legationibus. 677 illi regi, quod populus regni Bosne baptizaretur, quod in sex mensibus totus ille populus 1435. baptizaretur, cum sit ad hoc voluntarius, et rogabat eos, ut tempore et loco de hoc facerent verbum imperatori. Jouis, xxI" eiusdem, intrauit dominus imperator Albam regalem; cui legati concilii 22. Dec. fuerunt obuiam, moxque misit ad eos dominos episcopos Jauriensem et Segniensem, cancellarium suum et alios quosdam, exhortans, ut pro euitando impedimenta et scandala, que obuiare possent tractatibus pacis, si repellerentur Boemi a diuinis, ipsos eciam, qui reconciliati non sunt, tollerarent interesse eisdem divinis. Responderunt sicut alias in Ratispona et Bruna, quod fuerat compactatum in Egra, quod ipsi non interessent nostris divinis nec nos suis; ita fuit practicatum in Basilea, in Praga, Ratispona et Bruna; quod erat eis concessum a sacro concilio, comunicare cum eisdem Boemis in aliis, preterquam in diuinis, et ita non erat in nostra facultate concedere, quod possent Boemi interesse diuinis ipsorum legatorum, priusquam essent reconciliati ecclesie, quodque illi, qui non sunt adhuc reconciliati, reconcilientur, sicut quidam ex ipsis iam sunt reconciliati, et sic intrabunt ecclesias ut alii catholici. Veneris, xxI" eiusdem, accersiti legati per dominum imperatorem, accesserunt 23. Dec. ad presenciam eius, et cum eo erant dominus dux Albertus Austrie, archiepiscopus Stri- goniensis cum quatuor episcopis, comites et barones Hungarie in bono numero; erant eciam nuncii Boemorum. Interrogare nos fecit imperator secrete per suum cancellarium, si vellent ipsi legati loqui presentibus nunciis Boemorum. Habita deliberacione conclu- serunt aliqua generalia dicere ipsis presentibus, et presentatis literis credencialibus domino imperatori ex parte sacri concilii, auditor fecit verbum sumpto themate : "Cum esset desponsata mater Jhesu Maria Joseph, antequam conuenirent, inuenta est in vtero habens de spiritu sancto.“ Et premissis aliquibus iuxta sensum literalem ad laudem virginis et matris domini, mistice exposuit de ecclesia, que simul est sponsa Christi et virgo, quod ecclesia representatur per concilia generalia, que a spiritu sancto diriguntur, et addidit de auctoritate sacrorum conciliorum et de reuerencia, quam ad ea habuerunt fideles imperatores, et quam debent habere vniuersi fideles. Subsequenter dixit in particulari, quod ipsi legati erant parati nomine sacri concilii intrare absque dilacione ad conclusionem tractatuum cum Boemis ceptorum. Tunc imperator laudauit, que fuerant proposita, rogauit et hortatus est legatos et Boemos, ut vellent intendere ad conclusionem trac- tatuum. Consequenter intimauerunt legati domino imperatori, quod volebant aliqua in particulari dicere sue maiestati presentibus prelatis suprascriptis, et quod dominus dux Albertus esset presens et cancellarius imperialis; et sic omnes Boemi et Hungari exiuerunt. Tunc ex prehabita comuni inter ipsos legatos deliberacione, auditor dixit impe- ratori, quomodo priusquam sui ambasiatores et college legatorum venissent Basileam, per aliquos Boemos, qui erant in Boemia, qui semper fuerunt fideles, scripta fuerunt aliquibus patribus sacri concilii quecumque Boemi erant petituri a maiestate sua et a legatis sacri concilii; quodque Boemi omnia agebant in dolo, et nil aliud intendebant nisi fulcire com- munionem suam duplicis speciei et errores suos; et ut sub colore tractatuum possent pro- mouere suos sacerdotes, quorum habebant magnam penuriam. Fuerunt eciam scripta ea, que Boemi priuatim pecierunt a sua maiestate, et que Rokazana dixisset de comunione
Liber de Legationibus. 677 illi regi, quod populus regni Bosne baptizaretur, quod in sex mensibus totus ille populus 1435. baptizaretur, cum sit ad hoc voluntarius, et rogabat eos, ut tempore et loco de hoc facerent verbum imperatori. Jouis, xxI" eiusdem, intrauit dominus imperator Albam regalem; cui legati concilii 22. Dec. fuerunt obuiam, moxque misit ad eos dominos episcopos Jauriensem et Segniensem, cancellarium suum et alios quosdam, exhortans, ut pro euitando impedimenta et scandala, que obuiare possent tractatibus pacis, si repellerentur Boemi a diuinis, ipsos eciam, qui reconciliati non sunt, tollerarent interesse eisdem divinis. Responderunt sicut alias in Ratispona et Bruna, quod fuerat compactatum in Egra, quod ipsi non interessent nostris divinis nec nos suis; ita fuit practicatum in Basilea, in Praga, Ratispona et Bruna; quod erat eis concessum a sacro concilio, comunicare cum eisdem Boemis in aliis, preterquam in diuinis, et ita non erat in nostra facultate concedere, quod possent Boemi interesse diuinis ipsorum legatorum, priusquam essent reconciliati ecclesie, quodque illi, qui non sunt adhuc reconciliati, reconcilientur, sicut quidam ex ipsis iam sunt reconciliati, et sic intrabunt ecclesias ut alii catholici. Veneris, xxI" eiusdem, accersiti legati per dominum imperatorem, accesserunt 23. Dec. ad presenciam eius, et cum eo erant dominus dux Albertus Austrie, archiepiscopus Stri- goniensis cum quatuor episcopis, comites et barones Hungarie in bono numero; erant eciam nuncii Boemorum. Interrogare nos fecit imperator secrete per suum cancellarium, si vellent ipsi legati loqui presentibus nunciis Boemorum. Habita deliberacione conclu- serunt aliqua generalia dicere ipsis presentibus, et presentatis literis credencialibus domino imperatori ex parte sacri concilii, auditor fecit verbum sumpto themate : "Cum esset desponsata mater Jhesu Maria Joseph, antequam conuenirent, inuenta est in vtero habens de spiritu sancto.“ Et premissis aliquibus iuxta sensum literalem ad laudem virginis et matris domini, mistice exposuit de ecclesia, que simul est sponsa Christi et virgo, quod ecclesia representatur per concilia generalia, que a spiritu sancto diriguntur, et addidit de auctoritate sacrorum conciliorum et de reuerencia, quam ad ea habuerunt fideles imperatores, et quam debent habere vniuersi fideles. Subsequenter dixit in particulari, quod ipsi legati erant parati nomine sacri concilii intrare absque dilacione ad conclusionem tractatuum cum Boemis ceptorum. Tunc imperator laudauit, que fuerant proposita, rogauit et hortatus est legatos et Boemos, ut vellent intendere ad conclusionem trac- tatuum. Consequenter intimauerunt legati domino imperatori, quod volebant aliqua in particulari dicere sue maiestati presentibus prelatis suprascriptis, et quod dominus dux Albertus esset presens et cancellarius imperialis; et sic omnes Boemi et Hungari exiuerunt. Tunc ex prehabita comuni inter ipsos legatos deliberacione, auditor dixit impe- ratori, quomodo priusquam sui ambasiatores et college legatorum venissent Basileam, per aliquos Boemos, qui erant in Boemia, qui semper fuerunt fideles, scripta fuerunt aliquibus patribus sacri concilii quecumque Boemi erant petituri a maiestate sua et a legatis sacri concilii; quodque Boemi omnia agebant in dolo, et nil aliud intendebant nisi fulcire com- munionem suam duplicis speciei et errores suos; et ut sub colore tractatuum possent pro- mouere suos sacerdotes, quorum habebant magnam penuriam. Fuerunt eciam scripta ea, que Boemi priuatim pecierunt a sua maiestate, et que Rokazana dixisset de comunione
Strana 678
678 Aegidii Carlerii, paruulorum, quodque Boemi non petebant istam comunionem duplicis speciei propter se, sed ad tollendum scandalum vicinorum, et multa similia; ex quibus animi patrum fuerunt multum consternati, et fluctuabant, si amplius expediret dimittere tractatus et cogitare de aliis remediis. Verum cogitantes vestre maiestatis sollicitudinem pro hac re et ipsorum patrum labores et impensas, se determinauerunt ad prosequendum tractatus dirigente spiritu sancto, quodque si per serenitatem suam prouideretur de bona securitate circa obseruacionem tractatuum per Boemos secundum verum et sincerum intellectum compac- tatorum, et tollerentur dubia, que patres in animis suis conceperant, dederunt talem facultatem suis oratoribus, quod propter illud verbum „iniuste" non esset difficultas, quominus tractatus concluderentur. Tunc dominus imperator dixit, quod bonum esset, quod ista dicerent legati Boemis. Responderunt legati, quod non videbatur eis expediens, sed ideo dixerant, ut securitas daretur legatis obseruancie compactatorum, dando literas super hoc per suam serenitatem pro regno Boemie, et per dominum ducem Albertum pro marchionatu Morauie. Imperator respondit, quod si compactata firmentur hinc inde per legatos concilii et Boemos, non erit difficultas de habendis literis; non enim vnam, sed mille, si opus esset, habebitis, ait legatis. Adiecit, quod propter dicta per Rokazana in Bruna non debetis dubitare, quia ipse non esset nunc in Boemia, qui prius; imo nuper Prage propter sedicionem, que ibi debuit fieri, Rokazana fuit in periculo submersionis vel alterius mortis, nec adhuc est plene liber. Vnde, inquit imperator, omnino debetis seruare compactata, que cum tanta maturitate digesta fuerunt, nisi esset aliquid contra fidem aut honestatem ecclesie. Legati his dictis, habita inter se deliberacione, dixerunt domino imperatori, quod omnino volebant stare in compactatis, et quod ex tenore eorum procedebant ad petendum securitatem obseruacionis eorum, et maxime super duobus: primum, quod Boemi non peterent ea, que pertinent ad ecclesiasticum statum, nisi ab ecclesiastica potestate, utpote de eleccione archiepiscopi et de causis, quia in omnibus aliis preterquam in comunione duplicis speciei debent se conformare fidei et ritui vniuer- salis ecclesie: secundum, ut daretur securitas, quod nulli in Boemia aut Morauia coge- rentur ad comunicandum sub duplici specie directe vel indirecte, et intelligebant illud indirecte, ut quod, quia non vellent sic comunicare, non admitterentur ad ciuitates vel officia, vel quod non gauderent eisdem libertatibus, quibus comunicantes illo modo. Hoc dicebant deduci ex compactatis, quia fit solum libertacio his, qui habent talem vsum; adiecerunt, quod ideo petebant securitatem, quia Boemi contra promissa Brune proces- serant ad eleccionem archiepiscopi. Ad quod respondit imperator: Non tamen est con- firmatus. 1435. Post hoc vocati sunt Boemi, et habita deliberacione dixerunt legati, si debeat fieri execucio tractatuum, opus est, ut videatur facultas et potestas ex parte eorum regni Boemie, sicut parati sunt legati ostendere suam sub bulla plumbea. Responderunt Boemi per organum Johannis Voluar, quod cum condictum fuisset Brune, quod deberet dari responsum concilii super illo verbo „iniuste" in congregacione Prage celebrata in festo Mathei apostoli preterito, et hoc factum non sit, ideo non habuerunt potestatem a regno in scriptis ; tamen habuerunt verbo, et hoc testabatur cancellarius, qui presens fuerat in illa congregacione. Dixit vltra Woluar, quod parati erant apponere sigilla sua propria pro confirmacione compactatorum, et promitterent, quod hoc per regnum Boemie
678 Aegidii Carlerii, paruulorum, quodque Boemi non petebant istam comunionem duplicis speciei propter se, sed ad tollendum scandalum vicinorum, et multa similia; ex quibus animi patrum fuerunt multum consternati, et fluctuabant, si amplius expediret dimittere tractatus et cogitare de aliis remediis. Verum cogitantes vestre maiestatis sollicitudinem pro hac re et ipsorum patrum labores et impensas, se determinauerunt ad prosequendum tractatus dirigente spiritu sancto, quodque si per serenitatem suam prouideretur de bona securitate circa obseruacionem tractatuum per Boemos secundum verum et sincerum intellectum compac- tatorum, et tollerentur dubia, que patres in animis suis conceperant, dederunt talem facultatem suis oratoribus, quod propter illud verbum „iniuste" non esset difficultas, quominus tractatus concluderentur. Tunc dominus imperator dixit, quod bonum esset, quod ista dicerent legati Boemis. Responderunt legati, quod non videbatur eis expediens, sed ideo dixerant, ut securitas daretur legatis obseruancie compactatorum, dando literas super hoc per suam serenitatem pro regno Boemie, et per dominum ducem Albertum pro marchionatu Morauie. Imperator respondit, quod si compactata firmentur hinc inde per legatos concilii et Boemos, non erit difficultas de habendis literis; non enim vnam, sed mille, si opus esset, habebitis, ait legatis. Adiecit, quod propter dicta per Rokazana in Bruna non debetis dubitare, quia ipse non esset nunc in Boemia, qui prius; imo nuper Prage propter sedicionem, que ibi debuit fieri, Rokazana fuit in periculo submersionis vel alterius mortis, nec adhuc est plene liber. Vnde, inquit imperator, omnino debetis seruare compactata, que cum tanta maturitate digesta fuerunt, nisi esset aliquid contra fidem aut honestatem ecclesie. Legati his dictis, habita inter se deliberacione, dixerunt domino imperatori, quod omnino volebant stare in compactatis, et quod ex tenore eorum procedebant ad petendum securitatem obseruacionis eorum, et maxime super duobus: primum, quod Boemi non peterent ea, que pertinent ad ecclesiasticum statum, nisi ab ecclesiastica potestate, utpote de eleccione archiepiscopi et de causis, quia in omnibus aliis preterquam in comunione duplicis speciei debent se conformare fidei et ritui vniuer- salis ecclesie: secundum, ut daretur securitas, quod nulli in Boemia aut Morauia coge- rentur ad comunicandum sub duplici specie directe vel indirecte, et intelligebant illud indirecte, ut quod, quia non vellent sic comunicare, non admitterentur ad ciuitates vel officia, vel quod non gauderent eisdem libertatibus, quibus comunicantes illo modo. Hoc dicebant deduci ex compactatis, quia fit solum libertacio his, qui habent talem vsum; adiecerunt, quod ideo petebant securitatem, quia Boemi contra promissa Brune proces- serant ad eleccionem archiepiscopi. Ad quod respondit imperator: Non tamen est con- firmatus. 1435. Post hoc vocati sunt Boemi, et habita deliberacione dixerunt legati, si debeat fieri execucio tractatuum, opus est, ut videatur facultas et potestas ex parte eorum regni Boemie, sicut parati sunt legati ostendere suam sub bulla plumbea. Responderunt Boemi per organum Johannis Voluar, quod cum condictum fuisset Brune, quod deberet dari responsum concilii super illo verbo „iniuste" in congregacione Prage celebrata in festo Mathei apostoli preterito, et hoc factum non sit, ideo non habuerunt potestatem a regno in scriptis ; tamen habuerunt verbo, et hoc testabatur cancellarius, qui presens fuerat in illa congregacione. Dixit vltra Woluar, quod parati erant apponere sigilla sua propria pro confirmacione compactatorum, et promitterent, quod hoc per regnum Boemie
Strana 679
Liber de Legationibus. 679 ratificaretur, et quod nos eciam vellemus apponere sigilla nostra, sicut et facere voluimus in Bruna. Responderunt legati, quod cum essent fulsiti legitima potestate, et ipsi non, hoc non conueniebat facere, sed quod indiceretur dieta vna, in qua esset generalis con- gregacio regni, in qua presens esset dominus imperator; et tunc firmarentur ex vtraque parte compactata et execucioni demandarentur. Placuit imperatori, quod legati concilii et Boemi conuenirent; quod et factum est in habitacione domini Constanciensis; vbi Boemi eadem repecierunt, que et mane, cum apposicione illius termini „iniuste.“ Respon- derunt legati ut prius, quod nullibi melius poterat fieri, quam in congregacione generali, et illa nullibi melius quam in Praga, in qua presente imperatore tractatus isti firmarentur et execucioni demandarentur. Dixerunt Boemi, quod quia non erant plene concordati cum domino imperatore, non poterant indicere dietam Prage, sed indiceretur in metis Boemie, ut disponeretur, quod omnes ciuitates imperatorem intrantem susciperent cum honore. Sabbato, xxIIII", imperator quesiuit a legatis, quid actum erat cum Boemis die 24. Dec. precedente. Auditor narrauit, quod dictum fuerat pro parte legatorum, et consequenter que pro parte Boemorum. Mox imperator non loquendo prius cum Boemis ait, quod erat periculum in indicendo dietam, quodque possent alique perturbaciones oriri medio tempore in Boemia, et ideo melius erat, ut compactata nunc firmarentur, et ipse disponeret intrare Boemiam. Responderunt legati, quod nisi constaret de potestate horum Boemorum, nil darent in scriptis; sed solum verbo promitterent stare in compactatis, et quod propter illum terminum „iniuste" non esset difficultas aut dilacio. Post hoc retrahentibus se legatis imperator locutus est cum Boemis ; post quod venerunt ad legatos Woluar et Mathias Lauda barbatus Taborita et cancellarius imperialis hortantes legatos, vt vellent apponere sigilla ad compactata. Quibus responderunt, ut prius, quod hoc non debebant, nisi de potestate Boemorum missorum constaret, sed bene verbo volebant promittere seruare ea. Domini Segniensis et cancellarius venerunt postea ad legatos, dicentes, quod hoc petebatur propter dominum imperatorem, qui nolebat transire Boemiam in incerto, sed petebat omnia firmari et certificari per sigilla. Legati dixerunt, quod per eos non stabat, sed propter defectum sufficientis potestatis Boemorum. Dicebant illi: Sigilletis, sed litere maneant apud dominum ducem Albertum. Legati dixerunt, quod hoc non con- ueniebat, cum Boemi carerent litera sufficientis mandati. Tandem conuentum est, quod legati certificarent imperatorem per literam, quod starent in compactatis, et ipse eos de pétitis ab eis a maiestate sua ; Boemi eciam certificarent imperatorem de stando in com- pactatis. Et placuit hec via, fierique debebant forme literarum; et dominus imperator dixit auditori, ut faceret formam litere securitatis, quam legati petebant, quam et fecit et misit cancellario. 25. Dec. Dominica fuit dies natiuitatis domini, ideo nihil actum est. Lune, xxVr‘ Decembris, imperator fuit occupatus cum domino duce Alberto et 26. Dec. baronibus Hungarie; ideo legati non fuerunt secum. Et quoniam Boemi non reconciliati interfuerunt solemnitati matutinarum domini et misse, legati noluerunt interesse. Martis, xxVn� Decembris, vocati sunt ad imperialem maiestatem legati concilii; 27. Dec. quibus dixit imperator, quod commiserat aliqua prelatis, ut dicerent legatis. Tune ad partem venerunt episcopi Jauriensis et Segniensis, cancellarius, comes Matisco, Bruno- rius de Scala. Per organum episcopi Segniensis diffuse dictum est, quod cum imperator 1435.
Liber de Legationibus. 679 ratificaretur, et quod nos eciam vellemus apponere sigilla nostra, sicut et facere voluimus in Bruna. Responderunt legati, quod cum essent fulsiti legitima potestate, et ipsi non, hoc non conueniebat facere, sed quod indiceretur dieta vna, in qua esset generalis con- gregacio regni, in qua presens esset dominus imperator; et tunc firmarentur ex vtraque parte compactata et execucioni demandarentur. Placuit imperatori, quod legati concilii et Boemi conuenirent; quod et factum est in habitacione domini Constanciensis; vbi Boemi eadem repecierunt, que et mane, cum apposicione illius termini „iniuste.“ Respon- derunt legati ut prius, quod nullibi melius poterat fieri, quam in congregacione generali, et illa nullibi melius quam in Praga, in qua presente imperatore tractatus isti firmarentur et execucioni demandarentur. Dixerunt Boemi, quod quia non erant plene concordati cum domino imperatore, non poterant indicere dietam Prage, sed indiceretur in metis Boemie, ut disponeretur, quod omnes ciuitates imperatorem intrantem susciperent cum honore. Sabbato, xxIIII", imperator quesiuit a legatis, quid actum erat cum Boemis die 24. Dec. precedente. Auditor narrauit, quod dictum fuerat pro parte legatorum, et consequenter que pro parte Boemorum. Mox imperator non loquendo prius cum Boemis ait, quod erat periculum in indicendo dietam, quodque possent alique perturbaciones oriri medio tempore in Boemia, et ideo melius erat, ut compactata nunc firmarentur, et ipse disponeret intrare Boemiam. Responderunt legati, quod nisi constaret de potestate horum Boemorum, nil darent in scriptis; sed solum verbo promitterent stare in compactatis, et quod propter illum terminum „iniuste" non esset difficultas aut dilacio. Post hoc retrahentibus se legatis imperator locutus est cum Boemis ; post quod venerunt ad legatos Woluar et Mathias Lauda barbatus Taborita et cancellarius imperialis hortantes legatos, vt vellent apponere sigilla ad compactata. Quibus responderunt, ut prius, quod hoc non debebant, nisi de potestate Boemorum missorum constaret, sed bene verbo volebant promittere seruare ea. Domini Segniensis et cancellarius venerunt postea ad legatos, dicentes, quod hoc petebatur propter dominum imperatorem, qui nolebat transire Boemiam in incerto, sed petebat omnia firmari et certificari per sigilla. Legati dixerunt, quod per eos non stabat, sed propter defectum sufficientis potestatis Boemorum. Dicebant illi: Sigilletis, sed litere maneant apud dominum ducem Albertum. Legati dixerunt, quod hoc non con- ueniebat, cum Boemi carerent litera sufficientis mandati. Tandem conuentum est, quod legati certificarent imperatorem per literam, quod starent in compactatis, et ipse eos de pétitis ab eis a maiestate sua ; Boemi eciam certificarent imperatorem de stando in com- pactatis. Et placuit hec via, fierique debebant forme literarum; et dominus imperator dixit auditori, ut faceret formam litere securitatis, quam legati petebant, quam et fecit et misit cancellario. 25. Dec. Dominica fuit dies natiuitatis domini, ideo nihil actum est. Lune, xxVr‘ Decembris, imperator fuit occupatus cum domino duce Alberto et 26. Dec. baronibus Hungarie; ideo legati non fuerunt secum. Et quoniam Boemi non reconciliati interfuerunt solemnitati matutinarum domini et misse, legati noluerunt interesse. Martis, xxVn� Decembris, vocati sunt ad imperialem maiestatem legati concilii; 27. Dec. quibus dixit imperator, quod commiserat aliqua prelatis, ut dicerent legatis. Tune ad partem venerunt episcopi Jauriensis et Segniensis, cancellarius, comes Matisco, Bruno- rius de Scala. Per organum episcopi Segniensis diffuse dictum est, quod cum imperator 1435.
Strana 680
680 Aegidii Carlerii, 1435. sit protector ecclesie et aduocatus, et in multis coronacionibus suis fecerit iuramentum ecclesie, nec velit intrare regnum suum Boemie, nisi prius reductum ad obedienciam ecclesie, non videbatur honestum exigere a sua maiestate hanc promissionem securitatis, quam legati prius postulauerant, imo ex quadam suspicione videbatur procedere; propter quod imperator rogabat legatos, ut vellent desistere ab hac peticione. Habita delibera- cione legati per os domini auditoris resumpserunt ea, propter que postulauerant Veneris precedenti illam literam; quibus tunc dominus imperator dixerat, quod non vnam tantum, sed mille, si opus esset, erat paratus dare ; quare multum mirabantur, vnde hec mutacio. Dixit dominus Segniensis, quod dominus imperator intellexerat de litera approbacionis compactatorum, quam eciam Brune se daturum spoponderat. Replicauit auditor, quod Veneris fuerant sibi in speciali cause explicate huiusmodi postulacionis, per quod appa- rebat, quod aliam literam petebant. Item cum illam literam approbacionis compactatorum iuxta dicta in Bruna imperator non esset daturus, quousque esset adeptus possessionem regni sui Boemie, ad quid dixerat auditori dominus imperator, quod formam nune faceret ? Adiecit, quod eciam vltro debet dare literam istam modo postulatam, eciam si non pete- retur, ad tollendum suspicionem, que est in cordibus multorum, quod dederit literam Boemis de alias petitis in Bruna; et hoc eciam nobis, ait, hic dictum est ; imo hoc, ait, habemus in mandatis a sacro concilio, quod literam istam ab imperiali maiestate habeamus. Episcopus Segniensis dixit: Alterum duorum eligite, aut desistatis ab huiusmodi peticione, aut literam ipsam a Boemis postulate. Cui legati: Primum facere non possumus, habentes in mandatis contrarium a sacro concilio; super secundo deliberabimus; sed videte, si expediat. 28. Dec. Ipso die legati pransi sunt cum domino de Noua domo. Post prandium idem dixit domino Constanciensi, quod imperator dixerat ei, quod literam legati peterent ab eo, cum tamen dominus Segniensis dixisset, quod de hoc imperator nil Boemis dixerat. Legati autem nil dixerunt super isto domino de Noua domo eo, quod sub secreto imperatori istam literam petebant ; sed dixerunt, quod sperabant in breui habere finem cum impe- ratore, et si aliqua emergerent difficilia, recurrerent ad ipsum de Noua domo. Eadem die cancellarius misit domino auditori formam litere, per quam imperator promittebat velle seruare et seruari facere compactata secundum verum intellectum, nec permittere eis abuti; tamen non explicabantur puncta posita in forma litere domini audi- toris. Scripsit cancellarius per cedulam, quod illa forma videbatur sufficiens, et si esset legatis grata, laboraret apud dominum imperatorem, ut fieret ; nec videbatur hoc aperi- endum Boemis, quia esset dare occasionem rupture tractatuum. Mercurii, xxVII" eiusdem, auditor vocatus ab imperatore, presente suo cancellario solo dixit, quod cum fama apud multos volasset, quod concessisset Boemis petita in quadam cedula Brune sibi porrecta, debebat ad tollendum suspicionem formam per ipsum auditorem conceptam admittere et sigillare, sicut iam annuerat; et mirabatur, quo spiritu vel consilio fuisset ab hoc honesto proposito mutatus. Dixit dominus imperator, an ea, que ipsi legati petebant, sint comprehensa in compactatis, et si sic, non oportebat denuo petere. Cui auditor: Sunt implicite comprehensa in eis, nec ea peterent legati, nisi quia sciuerunt contraria fuisse petita per Boemos, et ab aliquibus dictum est, ea per eum esse concessa. Circa eleccionem archiepiscopi dixit imperator, esse iuris sui
680 Aegidii Carlerii, 1435. sit protector ecclesie et aduocatus, et in multis coronacionibus suis fecerit iuramentum ecclesie, nec velit intrare regnum suum Boemie, nisi prius reductum ad obedienciam ecclesie, non videbatur honestum exigere a sua maiestate hanc promissionem securitatis, quam legati prius postulauerant, imo ex quadam suspicione videbatur procedere; propter quod imperator rogabat legatos, ut vellent desistere ab hac peticione. Habita delibera- cione legati per os domini auditoris resumpserunt ea, propter que postulauerant Veneris precedenti illam literam; quibus tunc dominus imperator dixerat, quod non vnam tantum, sed mille, si opus esset, erat paratus dare ; quare multum mirabantur, vnde hec mutacio. Dixit dominus Segniensis, quod dominus imperator intellexerat de litera approbacionis compactatorum, quam eciam Brune se daturum spoponderat. Replicauit auditor, quod Veneris fuerant sibi in speciali cause explicate huiusmodi postulacionis, per quod appa- rebat, quod aliam literam petebant. Item cum illam literam approbacionis compactatorum iuxta dicta in Bruna imperator non esset daturus, quousque esset adeptus possessionem regni sui Boemie, ad quid dixerat auditori dominus imperator, quod formam nune faceret ? Adiecit, quod eciam vltro debet dare literam istam modo postulatam, eciam si non pete- retur, ad tollendum suspicionem, que est in cordibus multorum, quod dederit literam Boemis de alias petitis in Bruna; et hoc eciam nobis, ait, hic dictum est ; imo hoc, ait, habemus in mandatis a sacro concilio, quod literam istam ab imperiali maiestate habeamus. Episcopus Segniensis dixit: Alterum duorum eligite, aut desistatis ab huiusmodi peticione, aut literam ipsam a Boemis postulate. Cui legati: Primum facere non possumus, habentes in mandatis contrarium a sacro concilio; super secundo deliberabimus; sed videte, si expediat. 28. Dec. Ipso die legati pransi sunt cum domino de Noua domo. Post prandium idem dixit domino Constanciensi, quod imperator dixerat ei, quod literam legati peterent ab eo, cum tamen dominus Segniensis dixisset, quod de hoc imperator nil Boemis dixerat. Legati autem nil dixerunt super isto domino de Noua domo eo, quod sub secreto imperatori istam literam petebant ; sed dixerunt, quod sperabant in breui habere finem cum impe- ratore, et si aliqua emergerent difficilia, recurrerent ad ipsum de Noua domo. Eadem die cancellarius misit domino auditori formam litere, per quam imperator promittebat velle seruare et seruari facere compactata secundum verum intellectum, nec permittere eis abuti; tamen non explicabantur puncta posita in forma litere domini audi- toris. Scripsit cancellarius per cedulam, quod illa forma videbatur sufficiens, et si esset legatis grata, laboraret apud dominum imperatorem, ut fieret ; nec videbatur hoc aperi- endum Boemis, quia esset dare occasionem rupture tractatuum. Mercurii, xxVII" eiusdem, auditor vocatus ab imperatore, presente suo cancellario solo dixit, quod cum fama apud multos volasset, quod concessisset Boemis petita in quadam cedula Brune sibi porrecta, debebat ad tollendum suspicionem formam per ipsum auditorem conceptam admittere et sigillare, sicut iam annuerat; et mirabatur, quo spiritu vel consilio fuisset ab hoc honesto proposito mutatus. Dixit dominus imperator, an ea, que ipsi legati petebant, sint comprehensa in compactatis, et si sic, non oportebat denuo petere. Cui auditor: Sunt implicite comprehensa in eis, nec ea peterent legati, nisi quia sciuerunt contraria fuisse petita per Boemos, et ab aliquibus dictum est, ea per eum esse concessa. Circa eleccionem archiepiscopi dixit imperator, esse iuris sui
Strana 681
Liber de Legationibus. 681 patronatus. Cui auditor : Si comperiretur ita esse, non tolleretur ius suum. Dixit impe- rator, quod si aliquis esset electus in archiepiscopum, non tamen est ideo confirmatus. Dixit cancellarius: Et si Rokazana esset archiepiscopus, et dominus imperator esset in regno, oporteret eum facere, quid vellet imperator. Cui auditor: Videte, ne pocius expelleret imperatorem et bonos catholicos. Ex his coniciebat auditor, quod promissio de archiepiscopatu facta esset Joanni de Rokazana. Tandem imperator mouit, quod de his rebus facerent verbum domino de Noua domo. Dixit auditor, quod heri ipse de Noua domo rogabat nos, quod aperiremus ei illa, que essent inter imperatorem et nos; quod facere noluimus sine scitu imperatoris; et postquam sibi placebat, fieret inter nos, ait auditor, deliberacio. Cancellarius dixit secrete fratri Petro de ordine sancti Augustini, quod ea, que secreto legati petiuerant imperatori, ipse statim comunicauit baronibus Hungarie et Boemis reconciliatis. Magister eciam Procopius dixit auditori, presente decano Turonensi, quod peti- uerat aliquibus nunciis Boemorum, cur non fiebat finis inter ipsos et legatos concilii; qui responderunt: Quia legati concilii petunt, quod cassentur et reuocentur omnia, que per imperatorem fuerunt nobis concessa Brune. Eodem die domino de Noua domo auditor seorsum primum, deinde illi et domino Ptasconi eadem, que dicta fuerant domino imperatori, exposuit ex comuni legatorum deli- beracione. Ipsi autem responderunt, quod quantum est pro personis eorum, volebant stare in compactatis, prout fuerunt Brune conscripta, non addendo nec diminuendo, 2° quod cum ea, que promissa fuerunt per imperatorem, fuerunt promissa nunciis Boe- morum, qui erant Brune, et deinde publicata in comunitate Prage, non poterant consen- tire in reuocacione eorum, vel de hoc imperatori persuadere; et si imperator reuocaret publice, nihil fieret cum Boemis ; si occulte, hoc aliquando sciretur, et tunc imperator, existens in regno Boemie, esset in periculo a comunitate. Fuit eis dictum: Si petiuissemus ab imperatore seorsum, quod illi soli, qui comunicauerunt sub vna specie, solum admitterentur ad publica officia, aut tales aut tales ciuitates, et quod se non intromisisset de hiis, que pertinent ad disposicionem ecclesie, fuissetis vos contenti? Nos autem voluimus simpliciter stare in compactatis, neque eciam petere expresse, quod erat ecclesie, pote quod se non intromitteret de his, que pertinent ad ecclesie disposicionem. Cum ergo intelleximus, aiunt legati, quod talia petiueritis, que sunt contraria compactatis, et ut dicitis, ea vobis imperator promisit, consequenter petimus ea reuocari. Deinde dominus Constanciensis dixit: Domini, magnam confidenciam de vobis semper habuimus, sed videte, quomodo nos cum honestate possemus concordare in compactatis, et nilominus quod ista transirent, que dicitis vobis promissa ab impera- tore, que sunt contraria compactatis et ea euacuant. Adiecerunt Boemi: Permittatis nos vti isto homine in nobis promissis, que si implere non poterit, videat ipse. Jouis, 29°, de mane vocati comparuerunt legati sacri concilii coram domino 29. Dec. imperatore. Qui dixit eis: Reuerendi patres, video, quod omnis suspicio versa est in me, obmissis aliis suspicionibus, quamquam hoc non merui, quia intencio mea fuit, nouit deus, reponere regnum Boemie ad illum statum, in quo posuit eum pater meus, qui maxime illuminauit illud, et ampliauit in eo diuinum cultum, ita quod illud in deuocione et bonis 1435. Scriptores I. 86
Liber de Legationibus. 681 patronatus. Cui auditor : Si comperiretur ita esse, non tolleretur ius suum. Dixit impe- rator, quod si aliquis esset electus in archiepiscopum, non tamen est ideo confirmatus. Dixit cancellarius: Et si Rokazana esset archiepiscopus, et dominus imperator esset in regno, oporteret eum facere, quid vellet imperator. Cui auditor: Videte, ne pocius expelleret imperatorem et bonos catholicos. Ex his coniciebat auditor, quod promissio de archiepiscopatu facta esset Joanni de Rokazana. Tandem imperator mouit, quod de his rebus facerent verbum domino de Noua domo. Dixit auditor, quod heri ipse de Noua domo rogabat nos, quod aperiremus ei illa, que essent inter imperatorem et nos; quod facere noluimus sine scitu imperatoris; et postquam sibi placebat, fieret inter nos, ait auditor, deliberacio. Cancellarius dixit secrete fratri Petro de ordine sancti Augustini, quod ea, que secreto legati petiuerant imperatori, ipse statim comunicauit baronibus Hungarie et Boemis reconciliatis. Magister eciam Procopius dixit auditori, presente decano Turonensi, quod peti- uerat aliquibus nunciis Boemorum, cur non fiebat finis inter ipsos et legatos concilii; qui responderunt: Quia legati concilii petunt, quod cassentur et reuocentur omnia, que per imperatorem fuerunt nobis concessa Brune. Eodem die domino de Noua domo auditor seorsum primum, deinde illi et domino Ptasconi eadem, que dicta fuerant domino imperatori, exposuit ex comuni legatorum deli- beracione. Ipsi autem responderunt, quod quantum est pro personis eorum, volebant stare in compactatis, prout fuerunt Brune conscripta, non addendo nec diminuendo, 2° quod cum ea, que promissa fuerunt per imperatorem, fuerunt promissa nunciis Boe- morum, qui erant Brune, et deinde publicata in comunitate Prage, non poterant consen- tire in reuocacione eorum, vel de hoc imperatori persuadere; et si imperator reuocaret publice, nihil fieret cum Boemis ; si occulte, hoc aliquando sciretur, et tunc imperator, existens in regno Boemie, esset in periculo a comunitate. Fuit eis dictum: Si petiuissemus ab imperatore seorsum, quod illi soli, qui comunicauerunt sub vna specie, solum admitterentur ad publica officia, aut tales aut tales ciuitates, et quod se non intromisisset de hiis, que pertinent ad disposicionem ecclesie, fuissetis vos contenti? Nos autem voluimus simpliciter stare in compactatis, neque eciam petere expresse, quod erat ecclesie, pote quod se non intromitteret de his, que pertinent ad ecclesie disposicionem. Cum ergo intelleximus, aiunt legati, quod talia petiueritis, que sunt contraria compactatis, et ut dicitis, ea vobis imperator promisit, consequenter petimus ea reuocari. Deinde dominus Constanciensis dixit: Domini, magnam confidenciam de vobis semper habuimus, sed videte, quomodo nos cum honestate possemus concordare in compactatis, et nilominus quod ista transirent, que dicitis vobis promissa ab impera- tore, que sunt contraria compactatis et ea euacuant. Adiecerunt Boemi: Permittatis nos vti isto homine in nobis promissis, que si implere non poterit, videat ipse. Jouis, 29°, de mane vocati comparuerunt legati sacri concilii coram domino 29. Dec. imperatore. Qui dixit eis: Reuerendi patres, video, quod omnis suspicio versa est in me, obmissis aliis suspicionibus, quamquam hoc non merui, quia intencio mea fuit, nouit deus, reponere regnum Boemie ad illum statum, in quo posuit eum pater meus, qui maxime illuminauit illud, et ampliauit in eo diuinum cultum, ita quod illud in deuocione et bonis 1435. Scriptores I. 86
Strana 682
682 Aegidii Carlerii, moribus, prout exterius apparebat, erat bene reputatum. Comunicaui formam litere, quam mihi exhibuistis, filio meo, episcopis et baronibus, et videtur eis, quod non debeam illam literam vobis concedere, quia hec petitur ex quadam suspicione. Pocius volo carere regno meo, et tamen non carebit rege. Veniet alius, qui forsan melius aut peius admini- strabit. Agatis vos cum Boemis. Retractis legatis ad partem, deliberacione habita respon- derunt per organum auditoris, presentibus duce Alberto, episcopis et baronibus, militibus multis Alamanie et Hungarie et aliis pluribus, dicentes: Serenissime princeps, nos intelli- gimus, quantum gloriose memorie serenissimus olim genitor vester ampliauit diuinum cultum in regno vestro, quantum eciam vestra maiestas laborauerit pro vnione ecclesie. Absit ergo, ut ex suspicione de vestra maiestate procedat, quod sacrum concilium petat hanc literam. Sed prout alias vestre maiestati explicatum est, Boemi in Bruna a nobis aliqua petiuerunt, que non solum erant vltra compactata, sed eciam contra ea. Post hoc omnino supersederunt a nobis vltra ea petendo; vnde fama fuit, quod hec petiuerunt a vestra maiestate, imo quod eis per vestram maiestatem concessa sunt; et hec deducta sunt ad patres in sacro concilio, priusquam ibi veniremus. Ipsi ergo volentes cautelam bonam in tanta re adhibere, et ne illusio fieret ecclesie et populo Christiano, delibera- uerunt super his velle securitatem aut a Boemis, quod ab istis peticionibus siue veraciter siue pretense obtentis desisterent et eis renunciarent, aut quod facilius videbatur, a vestra maiestate propter discordiam Boemorum inter se, qui non facile in hoc conuenirent. Et reuera in hac re nil petitum est, quod vestra maiestas non deberet vltro concedere, cum sitis aduocatus et protector ecclesie, et nil petat, quod non sit maxime iustum et racio- nabile. Quid racionabilius, quam quod vestra maiestas habeat roborare et firmare com- pactata, postquam concordata et sigillata sunt per nos et Boemos, et quod ea facietis obseruare, nec ea permittetis violari aut eis in aliquo abuti ? Secundo, quod non permit- tetis aliquem cogi ad communionem utriusque speciei, cum hoc sit contra compactata, cogi, inquam, directe aut indirecte, et expressit modos indirecte coaccionis supratactos. Et adiecit: Si postquam conuenimus cum Boemis, dixissemus vestre maiestati, quod com- municantes sub vtraque specie non fuissent admissi ad consilia vestre maiestatis, aut officia aut ciuitates, Boemi non bene reciperent. Nos autem voluimus, ut sub vestra maiestate, ut sub comuni patre hi et illi comuni libertate potirentur. Rursum quid iustius, quam quod vestra maiestas dimittat ecclesie disponi, nec se intromittat de his, que pertinent ad fidem et ecclesiasticam potestatem, neque de his aliquid concedat, ut iuxta verbum Christi reddantur que sunt Cesaris, Cesari, et que dei, deo? Hec petuntur a vestra maiestate propterea, quia petita sunt a Boemis, et se iactant, quod ea sunt eis promissa et concessa a vestra maiestate, nec volunt renunciare his promissis. Ista libenter refe- remus his, qui nos miserunt, que audiuimus a vestra maiestate. Tunc iubente imperatore legati secesserunt ad partem. Quibus redeuntibus ad presenciam imperialem, dixit impe- rator : Auditor per verba sua nos offendit in hoc, quod dixit, quod de iure tenebamur concedere ea, que a nobis petebantur; et nos dicimus, quod multa potuissemus conce- dere Boemis, que ad nos pertinent, non ad ecclesiam; sed de his, de quibus agitur, numquam Boemi a nobis habuerunt literam. Sepius dixi, quod vellem illud regnum reductum esse ad statum, in quo fuerat tempore patris sui, et quod illud offerret ad altare. Tunc episcopus Segniensis ex iussu imperatoris verbo sumpto dixit, ut pridie 1435.
682 Aegidii Carlerii, moribus, prout exterius apparebat, erat bene reputatum. Comunicaui formam litere, quam mihi exhibuistis, filio meo, episcopis et baronibus, et videtur eis, quod non debeam illam literam vobis concedere, quia hec petitur ex quadam suspicione. Pocius volo carere regno meo, et tamen non carebit rege. Veniet alius, qui forsan melius aut peius admini- strabit. Agatis vos cum Boemis. Retractis legatis ad partem, deliberacione habita respon- derunt per organum auditoris, presentibus duce Alberto, episcopis et baronibus, militibus multis Alamanie et Hungarie et aliis pluribus, dicentes: Serenissime princeps, nos intelli- gimus, quantum gloriose memorie serenissimus olim genitor vester ampliauit diuinum cultum in regno vestro, quantum eciam vestra maiestas laborauerit pro vnione ecclesie. Absit ergo, ut ex suspicione de vestra maiestate procedat, quod sacrum concilium petat hanc literam. Sed prout alias vestre maiestati explicatum est, Boemi in Bruna a nobis aliqua petiuerunt, que non solum erant vltra compactata, sed eciam contra ea. Post hoc omnino supersederunt a nobis vltra ea petendo; vnde fama fuit, quod hec petiuerunt a vestra maiestate, imo quod eis per vestram maiestatem concessa sunt; et hec deducta sunt ad patres in sacro concilio, priusquam ibi veniremus. Ipsi ergo volentes cautelam bonam in tanta re adhibere, et ne illusio fieret ecclesie et populo Christiano, delibera- uerunt super his velle securitatem aut a Boemis, quod ab istis peticionibus siue veraciter siue pretense obtentis desisterent et eis renunciarent, aut quod facilius videbatur, a vestra maiestate propter discordiam Boemorum inter se, qui non facile in hoc conuenirent. Et reuera in hac re nil petitum est, quod vestra maiestas non deberet vltro concedere, cum sitis aduocatus et protector ecclesie, et nil petat, quod non sit maxime iustum et racio- nabile. Quid racionabilius, quam quod vestra maiestas habeat roborare et firmare com- pactata, postquam concordata et sigillata sunt per nos et Boemos, et quod ea facietis obseruare, nec ea permittetis violari aut eis in aliquo abuti ? Secundo, quod non permit- tetis aliquem cogi ad communionem utriusque speciei, cum hoc sit contra compactata, cogi, inquam, directe aut indirecte, et expressit modos indirecte coaccionis supratactos. Et adiecit: Si postquam conuenimus cum Boemis, dixissemus vestre maiestati, quod com- municantes sub vtraque specie non fuissent admissi ad consilia vestre maiestatis, aut officia aut ciuitates, Boemi non bene reciperent. Nos autem voluimus, ut sub vestra maiestate, ut sub comuni patre hi et illi comuni libertate potirentur. Rursum quid iustius, quam quod vestra maiestas dimittat ecclesie disponi, nec se intromittat de his, que pertinent ad fidem et ecclesiasticam potestatem, neque de his aliquid concedat, ut iuxta verbum Christi reddantur que sunt Cesaris, Cesari, et que dei, deo? Hec petuntur a vestra maiestate propterea, quia petita sunt a Boemis, et se iactant, quod ea sunt eis promissa et concessa a vestra maiestate, nec volunt renunciare his promissis. Ista libenter refe- remus his, qui nos miserunt, que audiuimus a vestra maiestate. Tunc iubente imperatore legati secesserunt ad partem. Quibus redeuntibus ad presenciam imperialem, dixit impe- rator : Auditor per verba sua nos offendit in hoc, quod dixit, quod de iure tenebamur concedere ea, que a nobis petebantur; et nos dicimus, quod multa potuissemus conce- dere Boemis, que ad nos pertinent, non ad ecclesiam; sed de his, de quibus agitur, numquam Boemi a nobis habuerunt literam. Sepius dixi, quod vellem illud regnum reductum esse ad statum, in quo fuerat tempore patris sui, et quod illud offerret ad altare. Tunc episcopus Segniensis ex iussu imperatoris verbo sumpto dixit, ut pridie 1435.
Strana 683
Liber de Legationibus. 683 dixerat: Aut petitis hanc literam ex suspicione, quam habetis de domino imperatore aut de Boemis ; non primum, quia imperator fecit iuramentum ecclesie, ipse est protector ecclesie; numquam ea, de quibus sermo, aut concessit aut promisit Boemis; vnde nec vobis nec sibi honestum est illam literam petere ab eo; non secundum, quia scitis, que concessistis Boemis, et ipsi dicunt, quod volunt stare in compactatis ; si habeant aliam intencionem, de ea non potestis iudicare. Subiunxit, quod, ut appareat de bona inten- cione imperatoris, ipse concedat vobis literam sub certa forma, quam legit; tenor autem infra ponitur. Dominus auditor respondit: Serenissime princeps, non putamus offendisse vestram maiestatem, si petimus ab ea, que sacrum concilium mandauit et propter causas racionabiles et particularius alias expressas vestre maiestati. Quo vero ad cedulam nunc exhibitam, conferemus eam cum nostris instruccionibus, et quid secundum eas facere pote- rimus, intimabimus vestre maiestati. Ad ea vero, que dicit dominus Segniensis, dicimus, quod non iudicamus de intencione, quoniam stetissemus simpliciter in compactatis, nec hesitare habuissemus, aut petiuissemus ista ab imperatore, nisi sciuissemus, quod petiue- runt talia, que non modo sunt vltra compactata, sed contra. Insuper vos, domine Segni- ensis, dixeratis pridie, quod concessimus hec et alia Boemis, et fuistis reprehensus, quia nos nil eis concessimus; sed ipsi acceptarunt sensus trium articulorum eis datos per sacrum concilium, et fuit cum eis conuentum, quod quando ipsi suscipient vnitatem eccle- siasticam et facient pacem, et profitebuntur debito modo dictam vnionem et obedienciam ecclesie, tune sacrum concilium concedet vsum comunionis vtriusque speciei illis personis, que talem vsum habuerunt. Vnde nihil eis concessum est, sed omnia pendent in fieri. Tenor litere exhibite imperatori per legatos sacri concilii, ut illam in ista forma sigillaret. 1435. „Sigismundus etc. Ab alto nobis commissum officium tunc recte indubitanter exequimur, cum in hiis, que ad fidem catholicam pertinent, sancte matri ecclesie ipsiusque ordinacionibus inherentes, pro earum obseruancia et execucione partes nostre sollicitudinis adhibemus. Cum itaque inter legatos sacri generalis concilii, quod Basilee in spiritu sancto legitime celebratur, nomine et auctoritate ipsius sacri concilii, et generalem con- gregacionem regni nostri Boemie pro vnitate et pace quedam capitula concordata fuerint et manuum stipulacione firmata, debeantque sigillorum munimine roborari et ad execu- cionem deduci iuxta formam in nostri presencia Brune concordatam et nunc nouiter coram nobis a partibus recognitam et confessatam; nos rei tam vtili et salutari officii nostri partes volentes auctore domino impertiri, deoque et fidei catholice obsequium reddere, omnipotenti deo et sancte matri ecclesie promittimus et vouemus, quod postquam ipsa compactata fuerint, ut premittitur, roborata, nos ea firmabimus et roborabimus et seruari faciemus pure, simpliciter et sincere iuxta sanum et bonum intellectum eorum, nec per- mittemus ea in aliquo violari, vel eis abuti. Nec eciam permittemus aliquem ad commu- nionem sub vtraque specie coarctari vel compelli directe vel indirecte, cum hoc in viola- cionem dictorum compactatorum procul dubio redundaret. Indirectam autem compulsionem dicimus, si comunicantes sub vna specie tantum propter hoc ad habitandum in aliqua ciuitate vel opido vel loco, vel ad publica officia et consilia non admitterentur, vel quauis 232 *). (1435.) (24. Dec.) *) Exslat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 221. 86°
Liber de Legationibus. 683 dixerat: Aut petitis hanc literam ex suspicione, quam habetis de domino imperatore aut de Boemis ; non primum, quia imperator fecit iuramentum ecclesie, ipse est protector ecclesie; numquam ea, de quibus sermo, aut concessit aut promisit Boemis; vnde nec vobis nec sibi honestum est illam literam petere ab eo; non secundum, quia scitis, que concessistis Boemis, et ipsi dicunt, quod volunt stare in compactatis ; si habeant aliam intencionem, de ea non potestis iudicare. Subiunxit, quod, ut appareat de bona inten- cione imperatoris, ipse concedat vobis literam sub certa forma, quam legit; tenor autem infra ponitur. Dominus auditor respondit: Serenissime princeps, non putamus offendisse vestram maiestatem, si petimus ab ea, que sacrum concilium mandauit et propter causas racionabiles et particularius alias expressas vestre maiestati. Quo vero ad cedulam nunc exhibitam, conferemus eam cum nostris instruccionibus, et quid secundum eas facere pote- rimus, intimabimus vestre maiestati. Ad ea vero, que dicit dominus Segniensis, dicimus, quod non iudicamus de intencione, quoniam stetissemus simpliciter in compactatis, nec hesitare habuissemus, aut petiuissemus ista ab imperatore, nisi sciuissemus, quod petiue- runt talia, que non modo sunt vltra compactata, sed contra. Insuper vos, domine Segni- ensis, dixeratis pridie, quod concessimus hec et alia Boemis, et fuistis reprehensus, quia nos nil eis concessimus; sed ipsi acceptarunt sensus trium articulorum eis datos per sacrum concilium, et fuit cum eis conuentum, quod quando ipsi suscipient vnitatem eccle- siasticam et facient pacem, et profitebuntur debito modo dictam vnionem et obedienciam ecclesie, tune sacrum concilium concedet vsum comunionis vtriusque speciei illis personis, que talem vsum habuerunt. Vnde nihil eis concessum est, sed omnia pendent in fieri. Tenor litere exhibite imperatori per legatos sacri concilii, ut illam in ista forma sigillaret. 1435. „Sigismundus etc. Ab alto nobis commissum officium tunc recte indubitanter exequimur, cum in hiis, que ad fidem catholicam pertinent, sancte matri ecclesie ipsiusque ordinacionibus inherentes, pro earum obseruancia et execucione partes nostre sollicitudinis adhibemus. Cum itaque inter legatos sacri generalis concilii, quod Basilee in spiritu sancto legitime celebratur, nomine et auctoritate ipsius sacri concilii, et generalem con- gregacionem regni nostri Boemie pro vnitate et pace quedam capitula concordata fuerint et manuum stipulacione firmata, debeantque sigillorum munimine roborari et ad execu- cionem deduci iuxta formam in nostri presencia Brune concordatam et nunc nouiter coram nobis a partibus recognitam et confessatam; nos rei tam vtili et salutari officii nostri partes volentes auctore domino impertiri, deoque et fidei catholice obsequium reddere, omnipotenti deo et sancte matri ecclesie promittimus et vouemus, quod postquam ipsa compactata fuerint, ut premittitur, roborata, nos ea firmabimus et roborabimus et seruari faciemus pure, simpliciter et sincere iuxta sanum et bonum intellectum eorum, nec per- mittemus ea in aliquo violari, vel eis abuti. Nec eciam permittemus aliquem ad commu- nionem sub vtraque specie coarctari vel compelli directe vel indirecte, cum hoc in viola- cionem dictorum compactatorum procul dubio redundaret. Indirectam autem compulsionem dicimus, si comunicantes sub vna specie tantum propter hoc ad habitandum in aliqua ciuitate vel opido vel loco, vel ad publica officia et consilia non admitterentur, vel quauis 232 *). (1435.) (24. Dec.) *) Exslat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 221. 86°
Strana 684
684 Aegidii Carlerii, libertate, priuilegio, vel prerogatiua incolarum dicti regni secundum statum et condicionem suam non permitterentur gaudere. Idem intelligi volumus de aliis quibusuis modis, quibus racionabiliter dici debeat coaccio ; sed faciemus comunicare volentes sub vna specie tantum plena libertate potiri. Preterea, quod in rebus pertinentibus ad fidem vel ecclesie disposi- cionem, cum ad ecclesiam pertineat de talibus disponere et ordinare, nos non intromit- temus, aut priuilegia concedendo aut alias disponendo, sed eorum disposicionem et ordi- nacionem prelatis ecclesie, ad quos talia pertinent, relinquemus et relinqui faciemus, ecclesieque disposicioni et ordinacioni, si de hoc fuerimus requisiti, prestabimus nostri secularis brachii auxilium oportunum, reuocantes presencium tenore ex certa sciencia et expresse, si quid forsitan a nobis, quod predictis obuiet, factum sit, eius tenore hic habito pro inserto. Quoniam tamen ea, que suprascripta sunt, nostre semper fuerunt voluntatis, si quid contra hec ostendatur concessum, illud per obrepcionem vel subrepcionem obtentum esse decernimus, cassamus et penitus irritamus" etc. 1435. Tenor cedule legatis oblate per dominum imperatorem. „Ab alto nobis commissum officium“ etc. Arenga pulcre stat vsque ibi: "omni- potenti deo et sancte matri ecclesie promittimus et spondemus, quod postquam ipsa com- pactata fuerint, ut premittitur, roborata, nos ea firmabimus et roborabimus et seruari faciemus simpliciter et sincere, et ad sanum et bonum intellectum eorum, nec permittemus ea in aliquo violari, vel eis abuti. In cuius rei testimonium“ etc. Eodem die fuit dominus de Noua domo ad dominum auditorem ad persuadendum, quod legati non insisterent talium a domino imperatore peticioni, et quod omnia bene complanarentur, cum imperator esset in Boemia. Respondit ei auditor pertinencia, que obmittuntur hic. Veneris, 30° eiusdem Decembris, vocatis legatis ad presenciam imperatoris, dixit auditor ex deliberacione suorum collegarum: Si qui hominum optant hos tractatus bono fine terminari, nos sumus, qui in presencia vestre maiestatis sumus constituti, qui tot labores tulimus et pericula. Verumtamen nos nuncii sacri concilii, sub aliena pote- state constituti, petimus excusari, si non facimus preter id, quod a sacro concilio est mandatum nobis. Postquam enim certa capitula fuerunt Prage inter nos nuncios ipsius sacri concilii et Boemos concordata et manuum stipulacione firmata, Boemi per Martinum Lupacz presbiterum petiuerunt aliqua noua, imo compactatis contraria. Cui sacrum con- cilium respondit, quod starent in compactatis, et postquam illa essent execucioni deman- data, tune peterent a sacro concilio, et ipsum non denegaret eis ea, que pro bono regni viderentur concedenda. Eadem in conuencione Ratispone habita petiuerunt nuncii Boe- morum in presencia vestre maiestatis ; eadem deinde reposuerunt in Egra, eadem denique petiuerunt nobis in Bruna, et perseuerauimus in responsione data, per sacrum concilium prius data. Cum autem Brune Boemi nobiscum agerent ad roborandum et conscribendum eadem compactata, seorsum petiuerunt a vestra maiestate, que prius a sacro concilio et nobis vicibus repetitis pecierant, contraria compactatis; et nunc asserunt, ea a vestra maiestate eis esse concessa et promissa, que tamen manifeste apparent non concedenda. 233 *). (1435.) (29. Dec.) *) Exstat etiam in codice Bibliothecæ Palatinæ Vindobon. Nr. 4704. fol. 222.
684 Aegidii Carlerii, libertate, priuilegio, vel prerogatiua incolarum dicti regni secundum statum et condicionem suam non permitterentur gaudere. Idem intelligi volumus de aliis quibusuis modis, quibus racionabiliter dici debeat coaccio ; sed faciemus comunicare volentes sub vna specie tantum plena libertate potiri. Preterea, quod in rebus pertinentibus ad fidem vel ecclesie disposi- cionem, cum ad ecclesiam pertineat de talibus disponere et ordinare, nos non intromit- temus, aut priuilegia concedendo aut alias disponendo, sed eorum disposicionem et ordi- nacionem prelatis ecclesie, ad quos talia pertinent, relinquemus et relinqui faciemus, ecclesieque disposicioni et ordinacioni, si de hoc fuerimus requisiti, prestabimus nostri secularis brachii auxilium oportunum, reuocantes presencium tenore ex certa sciencia et expresse, si quid forsitan a nobis, quod predictis obuiet, factum sit, eius tenore hic habito pro inserto. Quoniam tamen ea, que suprascripta sunt, nostre semper fuerunt voluntatis, si quid contra hec ostendatur concessum, illud per obrepcionem vel subrepcionem obtentum esse decernimus, cassamus et penitus irritamus" etc. 1435. Tenor cedule legatis oblate per dominum imperatorem. „Ab alto nobis commissum officium“ etc. Arenga pulcre stat vsque ibi: "omni- potenti deo et sancte matri ecclesie promittimus et spondemus, quod postquam ipsa com- pactata fuerint, ut premittitur, roborata, nos ea firmabimus et roborabimus et seruari faciemus simpliciter et sincere, et ad sanum et bonum intellectum eorum, nec permittemus ea in aliquo violari, vel eis abuti. In cuius rei testimonium“ etc. Eodem die fuit dominus de Noua domo ad dominum auditorem ad persuadendum, quod legati non insisterent talium a domino imperatore peticioni, et quod omnia bene complanarentur, cum imperator esset in Boemia. Respondit ei auditor pertinencia, que obmittuntur hic. Veneris, 30° eiusdem Decembris, vocatis legatis ad presenciam imperatoris, dixit auditor ex deliberacione suorum collegarum: Si qui hominum optant hos tractatus bono fine terminari, nos sumus, qui in presencia vestre maiestatis sumus constituti, qui tot labores tulimus et pericula. Verumtamen nos nuncii sacri concilii, sub aliena pote- state constituti, petimus excusari, si non facimus preter id, quod a sacro concilio est mandatum nobis. Postquam enim certa capitula fuerunt Prage inter nos nuncios ipsius sacri concilii et Boemos concordata et manuum stipulacione firmata, Boemi per Martinum Lupacz presbiterum petiuerunt aliqua noua, imo compactatis contraria. Cui sacrum con- cilium respondit, quod starent in compactatis, et postquam illa essent execucioni deman- data, tune peterent a sacro concilio, et ipsum non denegaret eis ea, que pro bono regni viderentur concedenda. Eadem in conuencione Ratispone habita petiuerunt nuncii Boe- morum in presencia vestre maiestatis ; eadem deinde reposuerunt in Egra, eadem denique petiuerunt nobis in Bruna, et perseuerauimus in responsione data, per sacrum concilium prius data. Cum autem Brune Boemi nobiscum agerent ad roborandum et conscribendum eadem compactata, seorsum petiuerunt a vestra maiestate, que prius a sacro concilio et nobis vicibus repetitis pecierant, contraria compactatis; et nunc asserunt, ea a vestra maiestate eis esse concessa et promissa, que tamen manifeste apparent non concedenda. 233 *). (1435.) (29. Dec.) *) Exstat etiam in codice Bibliothecæ Palatinæ Vindobon. Nr. 4704. fol. 222.
Strana 685
Liber de Legationibus. 685 Petunt enim, quod comunicantes sub vna specie non admittantur ad loca et oppida, vel officia aut consilia, vbi viguit comunio vtriusque speciei. Quid iniustius, quam quod fideles, sub fide et obediencia ecclesie permanentes, pociantur in regno Boemie minori libertate et priuilegio, quam alii. Deinde ista est indirecta coaccio ad comunionem duplicis speciei contra compactata. Secundo, quod petitur de archiepiscopo et causis, quod eligatur archiepiscopus per populares contra canones, deinde quod electus non poterit iudicari per summum pontificem aut generale concilium, si errorem teneat, puta de rema- nencia panis post consecracionem, si aliquem de regno ecclesiasticum aut secularem iniuste grauet, ille archiepiscopus erit ablatiuus absolutus. Quare cum hec deducta fuerint ad noticiam sacri concilii, merito petit certificari, ut Boemi desistant ab istis peticionibus, et cesset spes in eis obtinendi ista a seculari potestate; et nos cum iudicaremus facilius hanc certificacionem habituros nos a vestra maiestate quam Boemis, ipsam ab eadem maiestate petiuimus, et nobis annuit. Ad hoc verbum imperator, deposito pileo, accen- soque wltu dixit : Parcatis mihi, non feci, et dictum est vobis, de qua litera intelligebam. Respondit auditor: Serenissime princeps, explicaui vobis in particulari, que petebamus, videlicet quod roboraretis compactata, nec permitteretis ea violari aut eis abuti, quod nullus cogeretur ad comunionem duplicis speciei directe vel indirecte; et explicaui modos indirecte coaccionis, ut supra, quod de his, que pertinent ad fidem vel disposicionem ecclesie, non intromitteretis vos. Si vestra maiestas hec non intellexerit, non sum con- scius; scio, quod ista explicaui, et iuxta ista formaui literam. Litera autem, quam exhi- buit vestra maiestas, non satisfacit intencioni sacri concilii, que vobis innotuit per respon- sionem datam vestris oratoribus, quam exhibuistis Boemis, et postquam exhibuistis, scripsit vestra maiestas vicibus iteratis, quod veniremus, et quod modo esset finis laborum nostro- rum. Ergo placeat vestre maiestati dare viam, quod satisfiat intencioni sacri concilii, et nos parati sumus facere, quod debemus. Ad hec imperator dixit, quod deliberaret cum filio suo, prelatis et baronibus ibi existentibus. Legati se retraxerunt ad partem; quibus postea vocatis dixit imperator in effectu, quod ante ingressum suum in Alamaniam fece- ratis bonum principium et fere bonum finem in his tractatibus, et quod in Ratispona interposuerat vices suas, et aliqua fuerunt ibi apunctuata: deinde in Bruna omnia vide- bantur fere conclusa; nunc autem videbat, quod suspicio erat propter eum, et ne tantum bonum impediretur, ipse prius volebat carere regno suo. Ideirco dicebat finaliter et conclusiue, quod amodo nolebat se interponere de istis tractatibus. Boemi sunt hic; agatis cum ipsis, et rogo, ut faciatis bonum finem ; amplius me non intromittam, nec vnam literam dabo nec aliam. Habita inter se deliberacione, legati dixerunt imperatori coram Boemis: Serenissime princeps, nos in particulari nil petiuimus a vestra maiestate. Si dixissemus : nos sic compactamus cum Boemis, verumtamen petimus a maiestate vestra, ut comunicantes sub vna specie dumtaxat admittantur ad consilia vestra, et ad tales et tales ciuitates, Boemi conquererentur. Nunc autem solum petimus, ut ea, que comuni consensu, nostrum scilicet et Boemorum, compactata sunt, approbarentur a vestra maiestate. Volu- mus vos esse comunem protectorem istorum tractatuum et stare in equilibra. Cum igitur Boemi aliqua contraria compactatis a vestra maiestate pecierint, et dicunt, quod sunt eis promissa et concessa, petit sacrum concilium, ut in primis Boemi his renuncient, et hoc facto ad compactata procedemus. Tunc dominus imperator eadem, que prius, repeciit, 1435.
Liber de Legationibus. 685 Petunt enim, quod comunicantes sub vna specie non admittantur ad loca et oppida, vel officia aut consilia, vbi viguit comunio vtriusque speciei. Quid iniustius, quam quod fideles, sub fide et obediencia ecclesie permanentes, pociantur in regno Boemie minori libertate et priuilegio, quam alii. Deinde ista est indirecta coaccio ad comunionem duplicis speciei contra compactata. Secundo, quod petitur de archiepiscopo et causis, quod eligatur archiepiscopus per populares contra canones, deinde quod electus non poterit iudicari per summum pontificem aut generale concilium, si errorem teneat, puta de rema- nencia panis post consecracionem, si aliquem de regno ecclesiasticum aut secularem iniuste grauet, ille archiepiscopus erit ablatiuus absolutus. Quare cum hec deducta fuerint ad noticiam sacri concilii, merito petit certificari, ut Boemi desistant ab istis peticionibus, et cesset spes in eis obtinendi ista a seculari potestate; et nos cum iudicaremus facilius hanc certificacionem habituros nos a vestra maiestate quam Boemis, ipsam ab eadem maiestate petiuimus, et nobis annuit. Ad hoc verbum imperator, deposito pileo, accen- soque wltu dixit : Parcatis mihi, non feci, et dictum est vobis, de qua litera intelligebam. Respondit auditor: Serenissime princeps, explicaui vobis in particulari, que petebamus, videlicet quod roboraretis compactata, nec permitteretis ea violari aut eis abuti, quod nullus cogeretur ad comunionem duplicis speciei directe vel indirecte; et explicaui modos indirecte coaccionis, ut supra, quod de his, que pertinent ad fidem vel disposicionem ecclesie, non intromitteretis vos. Si vestra maiestas hec non intellexerit, non sum con- scius; scio, quod ista explicaui, et iuxta ista formaui literam. Litera autem, quam exhi- buit vestra maiestas, non satisfacit intencioni sacri concilii, que vobis innotuit per respon- sionem datam vestris oratoribus, quam exhibuistis Boemis, et postquam exhibuistis, scripsit vestra maiestas vicibus iteratis, quod veniremus, et quod modo esset finis laborum nostro- rum. Ergo placeat vestre maiestati dare viam, quod satisfiat intencioni sacri concilii, et nos parati sumus facere, quod debemus. Ad hec imperator dixit, quod deliberaret cum filio suo, prelatis et baronibus ibi existentibus. Legati se retraxerunt ad partem; quibus postea vocatis dixit imperator in effectu, quod ante ingressum suum in Alamaniam fece- ratis bonum principium et fere bonum finem in his tractatibus, et quod in Ratispona interposuerat vices suas, et aliqua fuerunt ibi apunctuata: deinde in Bruna omnia vide- bantur fere conclusa; nunc autem videbat, quod suspicio erat propter eum, et ne tantum bonum impediretur, ipse prius volebat carere regno suo. Ideirco dicebat finaliter et conclusiue, quod amodo nolebat se interponere de istis tractatibus. Boemi sunt hic; agatis cum ipsis, et rogo, ut faciatis bonum finem ; amplius me non intromittam, nec vnam literam dabo nec aliam. Habita inter se deliberacione, legati dixerunt imperatori coram Boemis: Serenissime princeps, nos in particulari nil petiuimus a vestra maiestate. Si dixissemus : nos sic compactamus cum Boemis, verumtamen petimus a maiestate vestra, ut comunicantes sub vna specie dumtaxat admittantur ad consilia vestra, et ad tales et tales ciuitates, Boemi conquererentur. Nunc autem solum petimus, ut ea, que comuni consensu, nostrum scilicet et Boemorum, compactata sunt, approbarentur a vestra maiestate. Volu- mus vos esse comunem protectorem istorum tractatuum et stare in equilibra. Cum igitur Boemi aliqua contraria compactatis a vestra maiestate pecierint, et dicunt, quod sunt eis promissa et concessa, petit sacrum concilium, ut in primis Boemi his renuncient, et hoc facto ad compactata procedemus. Tunc dominus imperator eadem, que prius, repeciit, 1435.
Strana 686
686 Aegidii Carlerii, 1435. 31. Dec. scilicet quod amplius se non intromittere volebat de istis tractatibus etc. et iteratis vicibus dixit: Hec, que dicuntur, non promisi nec concessi. Post hec Johannes Voluar pro parte Boemorum respondit: Serenissime domine imperator! Regraciamur vobis, quod vos interposuistis pro his tractatibus. Nos Boemi volumus stare in compactatis, prout concordata fuerunt in Bruna, eciam de modo exe- quendi, ita quod nulla restat difficultas, nisi de illo verbo „iniuste,“ de quo in hoc loco dixerunt hi domini legati, quod nulla esset difficultas propter illud verbum. Vnde requi- rimus hos dominos legatos, ut velint ista compactata execucioni demandare. Respondit auditor pro omnibus : Semper sacrum concilium et nos monuimus vos, quod staretis in compactatis et demandaretis ea execucioni, et semper noua adiecistis, et petistis, imo et contraria. Petimus, ut renuncietis eis, que petiuistis et acceptastis contra compactata, et sumus parati, quando comparuerunt persone legitima potestate suffulte, procedere ad compactatorum execucionem. Altercando hinc inde dictum est, quomodo per peticionem illam volebant inducere coaccionem indirecte ad comunionem vtriusque speciei contra compactata, elegerant archiepiscopum contra promissa et sacros canones; deinde de causis aliqua. Dixit imperator, quod sibi iure patronatus pertinebat presentare summo pontifici archiepiscopum et episcopos. De causis ait, quod intelligebatur, quod non nisi gradatim euocarentur tunc ad curiam Romanam ; tamen aliud pretendit cedula sibi presentata, de qua in alia legacione, scilicet ad Brunam. Episcopus Segniensis dixit, quod si firmarentur compactata, quod omnia petita aut concessa in contrarium essent cassa. Dictum est ei, quod per generalitatem non derogatur specialitati. Tandem imperator dixit, quod legati et Boemi simul conuenirent ad temptandum, si aliquid boni fieri posset. Eodem die post prandium legati et Boemi conuenerunt. Boemi dixerunt legatis, ut starent in compactatis, sicut et ipsi stare volebant ad vitandum mala infinita et procu- randum bona. Legati dixerunt, quod equitatis est, ut quidquid pendentibus tractatibus innouatur in preiudicium tractatus, reparetur ; ipsi vero per peticiones imperatori factas et, ut dicunt, concessas, et eligendo archiepiscopum attemptauerunt contra compactata, ideo pecierunt nomine sacri concilii, ut ista reparentur. Dixerunt domini Segniensis et Arnestus, baro Boemie, qui erant pro imperatore, ne aliquid videatur factum contra compactata occasione illarum peticionum, ipse dixerat, quod volebat carere regno. Dixerunt legati, quod non erat placitum audiuisse vel audire, imo optabant, quod intraret regnum suum. Tandem dixerunt legati, quia hora erat tarda, si quid domini auisarent, comunicarent eis, et erant parati conuenire, quando et vbi oporteret; ipsi eciam deliberarent. Sabbati, 31° eiusdem Decembris, vocatis legatis, presentibus oratore domini nostri pape, duce Alberto, prelatis et baronibus Hungarie et nunciis Boemorum imperator dixit: Reuerendi patres ! Heri conuenistis simul et, ut audio, non fecistis finem, sed dixistis, quod deliberaretis et daretis responsum. Deliberacione habita legati narrauerunt eadem, que die precedenti dixerant Boemis. Boemi, habita inter se deliberacione, redie- runt ad imperialem presenciam. Tunc imperator ait : Dum eram in Italia, isti tractatus habuerunt bonum inicium, sicut prius iam dixi. Vnde protestor, quod volo me substra- here ab istis tractatibus, et de hoc peto instrumenta ; nec volo concedere aliqua, propter
686 Aegidii Carlerii, 1435. 31. Dec. scilicet quod amplius se non intromittere volebat de istis tractatibus etc. et iteratis vicibus dixit: Hec, que dicuntur, non promisi nec concessi. Post hec Johannes Voluar pro parte Boemorum respondit: Serenissime domine imperator! Regraciamur vobis, quod vos interposuistis pro his tractatibus. Nos Boemi volumus stare in compactatis, prout concordata fuerunt in Bruna, eciam de modo exe- quendi, ita quod nulla restat difficultas, nisi de illo verbo „iniuste,“ de quo in hoc loco dixerunt hi domini legati, quod nulla esset difficultas propter illud verbum. Vnde requi- rimus hos dominos legatos, ut velint ista compactata execucioni demandare. Respondit auditor pro omnibus : Semper sacrum concilium et nos monuimus vos, quod staretis in compactatis et demandaretis ea execucioni, et semper noua adiecistis, et petistis, imo et contraria. Petimus, ut renuncietis eis, que petiuistis et acceptastis contra compactata, et sumus parati, quando comparuerunt persone legitima potestate suffulte, procedere ad compactatorum execucionem. Altercando hinc inde dictum est, quomodo per peticionem illam volebant inducere coaccionem indirecte ad comunionem vtriusque speciei contra compactata, elegerant archiepiscopum contra promissa et sacros canones; deinde de causis aliqua. Dixit imperator, quod sibi iure patronatus pertinebat presentare summo pontifici archiepiscopum et episcopos. De causis ait, quod intelligebatur, quod non nisi gradatim euocarentur tunc ad curiam Romanam ; tamen aliud pretendit cedula sibi presentata, de qua in alia legacione, scilicet ad Brunam. Episcopus Segniensis dixit, quod si firmarentur compactata, quod omnia petita aut concessa in contrarium essent cassa. Dictum est ei, quod per generalitatem non derogatur specialitati. Tandem imperator dixit, quod legati et Boemi simul conuenirent ad temptandum, si aliquid boni fieri posset. Eodem die post prandium legati et Boemi conuenerunt. Boemi dixerunt legatis, ut starent in compactatis, sicut et ipsi stare volebant ad vitandum mala infinita et procu- randum bona. Legati dixerunt, quod equitatis est, ut quidquid pendentibus tractatibus innouatur in preiudicium tractatus, reparetur ; ipsi vero per peticiones imperatori factas et, ut dicunt, concessas, et eligendo archiepiscopum attemptauerunt contra compactata, ideo pecierunt nomine sacri concilii, ut ista reparentur. Dixerunt domini Segniensis et Arnestus, baro Boemie, qui erant pro imperatore, ne aliquid videatur factum contra compactata occasione illarum peticionum, ipse dixerat, quod volebat carere regno. Dixerunt legati, quod non erat placitum audiuisse vel audire, imo optabant, quod intraret regnum suum. Tandem dixerunt legati, quia hora erat tarda, si quid domini auisarent, comunicarent eis, et erant parati conuenire, quando et vbi oporteret; ipsi eciam deliberarent. Sabbati, 31° eiusdem Decembris, vocatis legatis, presentibus oratore domini nostri pape, duce Alberto, prelatis et baronibus Hungarie et nunciis Boemorum imperator dixit: Reuerendi patres ! Heri conuenistis simul et, ut audio, non fecistis finem, sed dixistis, quod deliberaretis et daretis responsum. Deliberacione habita legati narrauerunt eadem, que die precedenti dixerant Boemis. Boemi, habita inter se deliberacione, redie- runt ad imperialem presenciam. Tunc imperator ait : Dum eram in Italia, isti tractatus habuerunt bonum inicium, sicut prius iam dixi. Vnde protestor, quod volo me substra- here ab istis tractatibus, et de hoc peto instrumenta ; nec volo concedere aliqua, propter
Strana 687
Liber de Legationibus. 687 que isti tractatus impediantur. Pocius volo earere regno, et vos inter vos ista compac- 1435. tata concludatis. Johannes Woluar dixit : Serenissime imperator ! Postquam conuenimus in Ratis- pona, exorte sunt alique difficultates inter hos dominos legatos et nos, que tunc non fuerunt complanate; deinde conuenimus Brune, et fuerunt difficultates, que interuentu vestre maiestatis fuerunt complanate, excepto de illo verbo „iniuste." Super (quo) vestra maiestas misit oratores suos ad concilium; et vos, domine auditor, cum venistis Wiennam, scripsistis, quod essemus boni animi, et quod, nisi per nos staret, non staret per sacrum concilium, quominus bona pax fieret. Idem dixistis nobis hic, idem domino imperatori promisistis, idem dominus Constanciensis, quod propter illud verbum „iniuste,“ neque propter aliud fieret impedimentum, mora aut dilacio, quin compactata demandarentur execucioni. Et ideo coram domino imperatore, dominis duce, legato apostolico et omnibus istis dominis dicimus, quod volumus stare in compactatis, et ea execucioni demandare; et vos dominos legatos requirimus, quod idem facere velitis; quod si non feceritis et sequentur mala, deus erit testis, quod non sumus in causa, et hec deducemus ad summum pontificem, concilium et principes seculares. Legati deliberacione precedente dixerunt: Serenissime domine imperator! Sicut heri diximus dominis Segniensi et Arnesto, non fuit nobis gratum audire, quod vestra maiestas dixerit, quod velit se absoluere ab istis tractatibus et earere regno, quia licet vestra maiestas esset in Italia in principio horum tractatuum, tamen fecit intercedere per dominum ducem Guillelmum, vestrum vicesgerentem, et per alios, ut sacrum concilium condescenderet Boemis, quantum salua fide et honestate ecclesie fieri posset, et quod recommissum haberet factum vestri dominii. Quod et fecit, et specialem articulum dedit legatis suis, et in tantum factum est, quod cum ante tres annos nullus palam auderet loqui de vestris maiestate et dominio in Boemia, nunc Boemi non modo optant vos habere regem, sed venerunt quesitum; et ita optat sacrum concilium, et in prima peticione de hiis rebus, quam fecerunt Boemi vestre maiestati, requisiuimus et rogauimus vos, ut velletis intrare regnum et non tardare. Si autem velletis vos eximere ab istis tractatibus, facies rerum esset immutata, et essent ista deducenda ad sanctam sinodum. Deinde dixe- runt legati Boemis, quod cum ante biennium certa capitula fuissent Prage concordata et manuum stipulacione firmata, per Boemos stetit, quominus execucioni demandarentur; nam noua semper adiecerunt, imo et contraria, primo per Martinum Lupacz in Basilea, deinde in Ratispona ; deinde eadem reposuerunt in Egra, demum in Bruna eadem pecie- runt; quibus semper dictum est, quod primo compactata execucioni demandentur, et si quid postea pecierint a sacro concilio, ipsum non denegabit, quod pro bono regni Boemie et vtilitate eius videbitur expedire. Postmodum ista petiuerunt a domino imperatore et, vt affirmant, obtinuerunt. Ideo sacrum concilium wlt primum certificari, quod Boemi desistant ab istis peticionibus, tamquam compactatis contrariis. Deinde processerunt ad eleccionem popularem archiepiscopi et duorum episcoporum titularium contra formam iuris et decretum de eleccionibus nuper editum; et de hoc eos auisauimus in Bruna, quod pendentibus tractatibus nihil innouarent, maxime in eleccione archiepiscopi, et hoc quidam ex ipsis promiserunt. Cum ergo hec sint attemptata in preiudicium tractatuum pendencium, et hec sit obseruancia, quod de omni equitate et iure attemptata primum reparentur,
Liber de Legationibus. 687 que isti tractatus impediantur. Pocius volo earere regno, et vos inter vos ista compac- 1435. tata concludatis. Johannes Woluar dixit : Serenissime imperator ! Postquam conuenimus in Ratis- pona, exorte sunt alique difficultates inter hos dominos legatos et nos, que tunc non fuerunt complanate; deinde conuenimus Brune, et fuerunt difficultates, que interuentu vestre maiestatis fuerunt complanate, excepto de illo verbo „iniuste." Super (quo) vestra maiestas misit oratores suos ad concilium; et vos, domine auditor, cum venistis Wiennam, scripsistis, quod essemus boni animi, et quod, nisi per nos staret, non staret per sacrum concilium, quominus bona pax fieret. Idem dixistis nobis hic, idem domino imperatori promisistis, idem dominus Constanciensis, quod propter illud verbum „iniuste,“ neque propter aliud fieret impedimentum, mora aut dilacio, quin compactata demandarentur execucioni. Et ideo coram domino imperatore, dominis duce, legato apostolico et omnibus istis dominis dicimus, quod volumus stare in compactatis, et ea execucioni demandare; et vos dominos legatos requirimus, quod idem facere velitis; quod si non feceritis et sequentur mala, deus erit testis, quod non sumus in causa, et hec deducemus ad summum pontificem, concilium et principes seculares. Legati deliberacione precedente dixerunt: Serenissime domine imperator! Sicut heri diximus dominis Segniensi et Arnesto, non fuit nobis gratum audire, quod vestra maiestas dixerit, quod velit se absoluere ab istis tractatibus et earere regno, quia licet vestra maiestas esset in Italia in principio horum tractatuum, tamen fecit intercedere per dominum ducem Guillelmum, vestrum vicesgerentem, et per alios, ut sacrum concilium condescenderet Boemis, quantum salua fide et honestate ecclesie fieri posset, et quod recommissum haberet factum vestri dominii. Quod et fecit, et specialem articulum dedit legatis suis, et in tantum factum est, quod cum ante tres annos nullus palam auderet loqui de vestris maiestate et dominio in Boemia, nunc Boemi non modo optant vos habere regem, sed venerunt quesitum; et ita optat sacrum concilium, et in prima peticione de hiis rebus, quam fecerunt Boemi vestre maiestati, requisiuimus et rogauimus vos, ut velletis intrare regnum et non tardare. Si autem velletis vos eximere ab istis tractatibus, facies rerum esset immutata, et essent ista deducenda ad sanctam sinodum. Deinde dixe- runt legati Boemis, quod cum ante biennium certa capitula fuissent Prage concordata et manuum stipulacione firmata, per Boemos stetit, quominus execucioni demandarentur; nam noua semper adiecerunt, imo et contraria, primo per Martinum Lupacz in Basilea, deinde in Ratispona ; deinde eadem reposuerunt in Egra, demum in Bruna eadem pecie- runt; quibus semper dictum est, quod primo compactata execucioni demandentur, et si quid postea pecierint a sacro concilio, ipsum non denegabit, quod pro bono regni Boemie et vtilitate eius videbitur expedire. Postmodum ista petiuerunt a domino imperatore et, vt affirmant, obtinuerunt. Ideo sacrum concilium wlt primum certificari, quod Boemi desistant ab istis peticionibus, tamquam compactatis contrariis. Deinde processerunt ad eleccionem popularem archiepiscopi et duorum episcoporum titularium contra formam iuris et decretum de eleccionibus nuper editum; et de hoc eos auisauimus in Bruna, quod pendentibus tractatibus nihil innouarent, maxime in eleccione archiepiscopi, et hoc quidam ex ipsis promiserunt. Cum ergo hec sint attemptata in preiudicium tractatuum pendencium, et hec sit obseruancia, quod de omni equitate et iure attemptata primum reparentur,
Strana 688
688 Aegidii Carlerii, super hoc requirimus Boemos; quo facto sumus parati compactata execucioni demandare. Exemplum posuit auditor, si inter duos penderet tractatus pacis, et medio tempore vnus reciperet ab alio castrum, et ille diceret : Procedamus ad tractatum pacis ; nonne alter peteret racionabiliter ante omnia restitui sibi raptum castrum? Tunc Woluar interrumpendo verbum auditoris dixit, quod ea, de quibus supra, non sunt in preiudicium compactatorum. Respondit auditor: Patebit ex lectura cedule illarum peticionum, et deduxit, quomodo respectu collacionis beneficiorum et causarum non volebant se conformare reliquo populo Christiano. Imperator cepit excusare contenta in cedula, quia habet ius patronatus, et habet presentare pape. Replicatum est, quod in cedula ponitur terminus "collacio;“ deinde de causis, quod intelligitur, quod cause non prophane gradatim deducantur ad curiam Romanam. Replicatum est, quia ibi dicitur, quod nullus extra regnum trahatur, ergo archiepiscopus non posset iudicari a papa. Dixit imperator, quod hoc esset iniustum, quia eciam papa iudicatus est per concilium. Tune ait: Ego a principio ista non ita consideraueram, si considerauissem, — et hoc dicto repressit se; addidit tamen: quamuis ista non concessi. Deinde declarauit auditor, quomodo in cedula ponebatur coaccio indirecta communionis vtriusque speciei, cum tamen in compac- tatis actum sit de libertacione siue concessione communionis. Deinde lecta est responsio sacri concilii ambasiatoribus imperatoris data, et tunc facta est altercacio per Joannem Woluar et episcopum Segniensem, qui tunc et alias satis inconsiderate locutus est. Dictum est pluries per dominos Constanciensem, auditorem et decanum Turonensem: Nuncii sumus, sub potestate constituti. Detur modus, quod siue per imperatorem siue per Boemos certificetur sacrum concilium, ut petit, et procedemus ad vlteriora. Joannes Woluar dixit: Est scriptum in compactatis, quod debetis certificari ? Respondit decanus Turonensis: Hoc est de equitate et natura tractatuum, ut attemptata reparentur; igitur renuncietis hiis attemptatis. Consequenter auditor prosecutus est, et ait: Ad id, quod dicitis, quod scripsimus et diximus, quod per sacrum concilium non stabit, quominus tractatus concludantur, adhuc idem dicimus; quod autem diximus, quod propter illud verbum „iniuste" aut aliud non erit difficultas, et quod per literam promisimus certificare imperatorem, hoc fecimus, licet diximus ex supposicione illa, quod imperator dixerat, quod daret nobis literam, quam petebamus, et nos diximus, quod equo eciam ei daremus literam. Jam autem postea dixit, quod non intellexerat, quod daret in tali forma, sicut petebamus. Joannes Woluar, tenens copiam litere, quam promiseramus dare imperatori, legit eam et dixit, quod requirerent imperatorem, quod daret de ea nobis testimonium. Dixit auditor: Non potestis agere de eo, quod cum imperatore tracta- uimus; sua litera et nostra simul debent ire. Et nota, quod imperator aut cancel- larius dederat illam copiam Joanni Woluar. Quod vero, ait auditor, dixistis, quod dedu- cetis ista ad concilium et summum pontificem, hoc optamus; et si quid boni faciant vobis, valde contenti erimus. Ad protestacionem autem, quam facitis, dicimus, quod vos recog- noscimus tamquam generosos et notabiles viros, non autem tamquam nuncios regni Boemie, quia de legitima potestate non constat. Cum autem apparuerint legitime per- sone, nuncii, faciemus, quid debebimus. Dixit imperator, quod si ista dixissemus prius, non oportuisset tantum laborasse. Dixerunt legati, quod a principio requisiuerunt Boemos, quod docerent de sua potestate; et postquam dixerunt, quod non habebant in scriptis, 1435.
688 Aegidii Carlerii, super hoc requirimus Boemos; quo facto sumus parati compactata execucioni demandare. Exemplum posuit auditor, si inter duos penderet tractatus pacis, et medio tempore vnus reciperet ab alio castrum, et ille diceret : Procedamus ad tractatum pacis ; nonne alter peteret racionabiliter ante omnia restitui sibi raptum castrum? Tunc Woluar interrumpendo verbum auditoris dixit, quod ea, de quibus supra, non sunt in preiudicium compactatorum. Respondit auditor: Patebit ex lectura cedule illarum peticionum, et deduxit, quomodo respectu collacionis beneficiorum et causarum non volebant se conformare reliquo populo Christiano. Imperator cepit excusare contenta in cedula, quia habet ius patronatus, et habet presentare pape. Replicatum est, quod in cedula ponitur terminus "collacio;“ deinde de causis, quod intelligitur, quod cause non prophane gradatim deducantur ad curiam Romanam. Replicatum est, quia ibi dicitur, quod nullus extra regnum trahatur, ergo archiepiscopus non posset iudicari a papa. Dixit imperator, quod hoc esset iniustum, quia eciam papa iudicatus est per concilium. Tune ait: Ego a principio ista non ita consideraueram, si considerauissem, — et hoc dicto repressit se; addidit tamen: quamuis ista non concessi. Deinde declarauit auditor, quomodo in cedula ponebatur coaccio indirecta communionis vtriusque speciei, cum tamen in compac- tatis actum sit de libertacione siue concessione communionis. Deinde lecta est responsio sacri concilii ambasiatoribus imperatoris data, et tunc facta est altercacio per Joannem Woluar et episcopum Segniensem, qui tunc et alias satis inconsiderate locutus est. Dictum est pluries per dominos Constanciensem, auditorem et decanum Turonensem: Nuncii sumus, sub potestate constituti. Detur modus, quod siue per imperatorem siue per Boemos certificetur sacrum concilium, ut petit, et procedemus ad vlteriora. Joannes Woluar dixit: Est scriptum in compactatis, quod debetis certificari ? Respondit decanus Turonensis: Hoc est de equitate et natura tractatuum, ut attemptata reparentur; igitur renuncietis hiis attemptatis. Consequenter auditor prosecutus est, et ait: Ad id, quod dicitis, quod scripsimus et diximus, quod per sacrum concilium non stabit, quominus tractatus concludantur, adhuc idem dicimus; quod autem diximus, quod propter illud verbum „iniuste" aut aliud non erit difficultas, et quod per literam promisimus certificare imperatorem, hoc fecimus, licet diximus ex supposicione illa, quod imperator dixerat, quod daret nobis literam, quam petebamus, et nos diximus, quod equo eciam ei daremus literam. Jam autem postea dixit, quod non intellexerat, quod daret in tali forma, sicut petebamus. Joannes Woluar, tenens copiam litere, quam promiseramus dare imperatori, legit eam et dixit, quod requirerent imperatorem, quod daret de ea nobis testimonium. Dixit auditor: Non potestis agere de eo, quod cum imperatore tracta- uimus; sua litera et nostra simul debent ire. Et nota, quod imperator aut cancel- larius dederat illam copiam Joanni Woluar. Quod vero, ait auditor, dixistis, quod dedu- cetis ista ad concilium et summum pontificem, hoc optamus; et si quid boni faciant vobis, valde contenti erimus. Ad protestacionem autem, quam facitis, dicimus, quod vos recog- noscimus tamquam generosos et notabiles viros, non autem tamquam nuncios regni Boemie, quia de legitima potestate non constat. Cum autem apparuerint legitime per- sone, nuncii, faciemus, quid debebimus. Dixit imperator, quod si ista dixissemus prius, non oportuisset tantum laborasse. Dixerunt legati, quod a principio requisiuerunt Boemos, quod docerent de sua potestate; et postquam dixerunt, quod non habebant in scriptis, 1435.
Strana 689
Liber de Legationibus. 689 diximus, quod non tractaremus cum ipsis, sed cum vestra maiestate. Boemi habita inter se deliberacione dixerunt, quod cum famose persone mittuntur ex parte regni sui, non consueuerunt dare potestatem in scriptis; fuerat tamen eis data verbo in congregacione generali regni, alias in Septembri celebrata, presente cancellario imperiali; et ideo alias mouerant, quod indiceretur vna dieta, in qua docerent de sua potestate, et quod nomi- nauerant legati Pragam. Ideo offerebant vnam dietam indicere, et si non Pragam, tamen in confinibus regni, in qua compactata execucioni demandarentur. Placet vobis hoc? ait Woluar. Dixit auditor: Si dixerimus, quod sic, capietis nos in verbo, dicentes, quod recessimus ab his, que petimus; et his pretermissis transire volumus ad dietam illam pro execucione compactatorum. Tunc dixit imperator: Indicatur dieta, in qua ista moueantur, que nunc mouentur, et ego ero presens; et melius erit vobis, ait, Boemis, quod ista concludantur per totam congregacionem, quam per vos; et petiuit si nobis placeret. Responderunt legati, quod Boemi cogitarent de loco et tempore et eis intimarent, et super hoc deliberarent. Dominica, prima Januarii, vocauit imperator legatos concilii, dicens, quod volebat comunicare cum eis sine Boemis. Fecit legi cedulam peticionis Boemorum circa clausulam de collacione beneficiorum. Dixit, quod intelligebat, quod ius patronatus regis et aliorum maneret; quod eciam bullati non haberent locum in Boemia, sicut et in Hungaria obser- uatur. Circa clausulam de causis dixit, quod intelligebat, quod cause non euocarentur ad curiam Romanam nisi gradatim. De archiepiscopo dixit, quod pro ista vice posset dissimulari, quod ius suum eligendi dimitteret baronibus et ciuibus, et quod nesciret, quis electus esset. Circa illud, quod non sustineantur in ciuitatibus et locis etc. comuni- cantes sub vna specie, dixit, quod hoc dicitur, ne expulsi a bonis suis postea venirent et facerent turbacionem in ciuitatibus ; et inseruit, quod multa sunt dissimulanda Boemis, ut sic possit intrare regnum, et postquam (ibi) esset, sperabat, quod omnia ista exorta reduccrentur ad bonum et pristinum statum. Auditor ad singula pertinenter ex se respondit, sed bene et pene, ut prius aliis diebus dictum fuerat. Dixit imperator, quod erat talium ignarus, et quod ad singula tangeremus, quomodo possent recipi et transire. Respon- derunt legati, quod super hoc deliberarent. Eodem die dominus Arnestus visitauit legatos, suadens, ut darent operam, ne fieret ruptura istorum tractatuum. Iteratis vicibus per imperatorem et alios relatum est legatis, quod rex Polonie Boemis literas misit, quod non consentirent tractatibus cum concilio et imperatore, quia fierent in dolo, et quod eis succurreret in peccuniis et armatis, quantum vellent; et quod huiusmodi litere venerunt ad manus domini Guillelmi Koska, qui eas misit domino de Noua domo, et idem de Noua domo domino duci Alberto, qui eas dedit imperatori; et ob hoc magis properandum erat ad consummacionem trac- tatuum. Lune, 2° Januarii, de mane legati responderunt domino imperatori super propo- 2. Jan. sitis die precedenti, imprimis quod multum regraciabantur sue maiestati, quod tam con- fidenter et familiariter eis comunicasset suam intencionem, et quod multum expediebat pro bono conductu harum rerum, haberet cum eis intelligenciam, qualiter et vsque ad quem finem debeant deduci. Quantum vero ad proposita per suam maiestatem, dixerunt, quod visitauerant suas instrucciones, in quibus cauebatur, quod compactata ante omnia 1436. 1. Jan. 1435. Scriptores I. 87
Liber de Legationibus. 689 diximus, quod non tractaremus cum ipsis, sed cum vestra maiestate. Boemi habita inter se deliberacione dixerunt, quod cum famose persone mittuntur ex parte regni sui, non consueuerunt dare potestatem in scriptis; fuerat tamen eis data verbo in congregacione generali regni, alias in Septembri celebrata, presente cancellario imperiali; et ideo alias mouerant, quod indiceretur vna dieta, in qua docerent de sua potestate, et quod nomi- nauerant legati Pragam. Ideo offerebant vnam dietam indicere, et si non Pragam, tamen in confinibus regni, in qua compactata execucioni demandarentur. Placet vobis hoc? ait Woluar. Dixit auditor: Si dixerimus, quod sic, capietis nos in verbo, dicentes, quod recessimus ab his, que petimus; et his pretermissis transire volumus ad dietam illam pro execucione compactatorum. Tunc dixit imperator: Indicatur dieta, in qua ista moueantur, que nunc mouentur, et ego ero presens; et melius erit vobis, ait, Boemis, quod ista concludantur per totam congregacionem, quam per vos; et petiuit si nobis placeret. Responderunt legati, quod Boemi cogitarent de loco et tempore et eis intimarent, et super hoc deliberarent. Dominica, prima Januarii, vocauit imperator legatos concilii, dicens, quod volebat comunicare cum eis sine Boemis. Fecit legi cedulam peticionis Boemorum circa clausulam de collacione beneficiorum. Dixit, quod intelligebat, quod ius patronatus regis et aliorum maneret; quod eciam bullati non haberent locum in Boemia, sicut et in Hungaria obser- uatur. Circa clausulam de causis dixit, quod intelligebat, quod cause non euocarentur ad curiam Romanam nisi gradatim. De archiepiscopo dixit, quod pro ista vice posset dissimulari, quod ius suum eligendi dimitteret baronibus et ciuibus, et quod nesciret, quis electus esset. Circa illud, quod non sustineantur in ciuitatibus et locis etc. comuni- cantes sub vna specie, dixit, quod hoc dicitur, ne expulsi a bonis suis postea venirent et facerent turbacionem in ciuitatibus ; et inseruit, quod multa sunt dissimulanda Boemis, ut sic possit intrare regnum, et postquam (ibi) esset, sperabat, quod omnia ista exorta reduccrentur ad bonum et pristinum statum. Auditor ad singula pertinenter ex se respondit, sed bene et pene, ut prius aliis diebus dictum fuerat. Dixit imperator, quod erat talium ignarus, et quod ad singula tangeremus, quomodo possent recipi et transire. Respon- derunt legati, quod super hoc deliberarent. Eodem die dominus Arnestus visitauit legatos, suadens, ut darent operam, ne fieret ruptura istorum tractatuum. Iteratis vicibus per imperatorem et alios relatum est legatis, quod rex Polonie Boemis literas misit, quod non consentirent tractatibus cum concilio et imperatore, quia fierent in dolo, et quod eis succurreret in peccuniis et armatis, quantum vellent; et quod huiusmodi litere venerunt ad manus domini Guillelmi Koska, qui eas misit domino de Noua domo, et idem de Noua domo domino duci Alberto, qui eas dedit imperatori; et ob hoc magis properandum erat ad consummacionem trac- tatuum. Lune, 2° Januarii, de mane legati responderunt domino imperatori super propo- 2. Jan. sitis die precedenti, imprimis quod multum regraciabantur sue maiestati, quod tam con- fidenter et familiariter eis comunicasset suam intencionem, et quod multum expediebat pro bono conductu harum rerum, haberet cum eis intelligenciam, qualiter et vsque ad quem finem debeant deduci. Quantum vero ad proposita per suam maiestatem, dixerunt, quod visitauerant suas instrucciones, in quibus cauebatur, quod compactata ante omnia 1436. 1. Jan. 1435. Scriptores I. 87
Strana 690
690 Aegidii Carlerii, 1436. 3. Jan. 4. Jan. demandarentur execucioni ; quo facto si Boemi aliqua optarent, peterent a sacro concilio, quod erat paratum eis concedere id, quod pro bono et vtilitate regni videretur ei accom- modum; vnde primo compactata execucioni demandanda sunt. Si quid autem regno de iure competit, non tolletur ab eo ; si quid Boemi ex gracia petunt, impletis compactatis petant sacro concilio. Aduertat eciam vestra maiestas, quod taliter omnia fiant, ut nos legati a sacro concilio non possimus reprehendi. Remansimus, aiunt legati, heri, quod tempus et locum Boemi habebant nominare pro dieta indicenda, vbi presens erit vestra maiestas, et tunc super hoc deliberabimus. Placuit imperatori, ut hec eadem presentibus Boemis dicerent legati ; quod et fecerunt. Tunc Woluar pro Boemis respondit: Protestamur, ut heri fecimus, quod volumus stare in compactatis et ea execucioni demandare, ut sunt conscripta in Bruna; et monemus vos legatos, ut similiter facere velitis. Nominabimus tempus et locum. Responderunt legati: Placuisset nobis, ut non incepissetis a protestacionibus, quas hoc vno verbo eua- cuare possimus, quod non constat nobis de vestra potestate agendi nomine regni. Volumus tamen, aiunt, compactata execucioni demandare, sublatis et annullatis omnibus impedi- mentis, compactatis aduersantibus. Dixit imperator, quod wlt intrare regnum, compla- natis tamen prius omnibus difficultatibus, alias non; ideo videantur hic compactata, et que in peticionibus Boemorum sunt contraria compactatis. Boemi dixerunt: Si sint alique difficultates restantes, ad quid indicemus dietam? Dixerunt legati, ut Boemi nominent locum et tempus, et tunc simul super omnibus deliberabunt. Adiecerunt tamen, quod locus conueniencior esset Praga ad tollendum difficultatem in danda potestate nunciis Boemorum; si fieret in alio loco et tollerentur multi circuitus, qui alias fuerunt; Prage autem esset ipsa regni congregacio. Boemi habita longua deliberacione responderunt, quod antequam nominarent locum et tempus, volebant facta sua cum imperatore omnino terminari. Concordatum est, quod essent cum eo ad tractandum, et postea darent legatis de loco et tempore responsum. Eodem mane legati presentauerunt literas sancte sinodi imperatori pro pace inter ipsum et regem Polonie. Qui dixit, quod libenter ad hoc intenderet, dum tamen eciam simul tractaretur de pace inter ducem Witrigal et Prutenos ex vna et Polonos ex altera. Eodem mane eciam presentauerunt literas sacri concilii imperatori pro tractatu pacis inter imperatorem et dominum ducem Burgundie, quodque a diffidacione super- sederet et fierent treuge, committeretque aliquibus in Basilea, qui cum aliquibus pro parte domini ducis tractarent de mediis pacis. Respondit, quod nullis hoc committeret Basilee, sed vellet, quod hoc fieret in presencia sua. Ipso mane postulauerunt eidem, ut mandaret execucioni sentencias sacri concilii pro episcopis Curcensi et Lausanensi; qui annuit pro Lausanensi, non autem pro Curcensi. Martis, 3° eiusdem, Boemi fuerunt cum imperatore, et non legati concilii. Mercurii, 4“ eiusdem, conuenerunt legati cum imperatore, et fuit lecta quedam cedula concepta per dominum cancellarium et auditorem de litera, quam erat imperator legatis daturus. Concordabant autem imperator et legati in omnibus, preterquam quod dominus imperator volebat, ut diceretur: "nec permittemus aliquem ad communionem vtriusque speciei cogi vel compelli quoquo modo;“ et legati volebant, quod loco illius termini "quoquo modo" diceretur "directe vel indirecte,“ et hoc ideo, quia in eorum
690 Aegidii Carlerii, 1436. 3. Jan. 4. Jan. demandarentur execucioni ; quo facto si Boemi aliqua optarent, peterent a sacro concilio, quod erat paratum eis concedere id, quod pro bono et vtilitate regni videretur ei accom- modum; vnde primo compactata execucioni demandanda sunt. Si quid autem regno de iure competit, non tolletur ab eo ; si quid Boemi ex gracia petunt, impletis compactatis petant sacro concilio. Aduertat eciam vestra maiestas, quod taliter omnia fiant, ut nos legati a sacro concilio non possimus reprehendi. Remansimus, aiunt legati, heri, quod tempus et locum Boemi habebant nominare pro dieta indicenda, vbi presens erit vestra maiestas, et tunc super hoc deliberabimus. Placuit imperatori, ut hec eadem presentibus Boemis dicerent legati ; quod et fecerunt. Tunc Woluar pro Boemis respondit: Protestamur, ut heri fecimus, quod volumus stare in compactatis et ea execucioni demandare, ut sunt conscripta in Bruna; et monemus vos legatos, ut similiter facere velitis. Nominabimus tempus et locum. Responderunt legati: Placuisset nobis, ut non incepissetis a protestacionibus, quas hoc vno verbo eua- cuare possimus, quod non constat nobis de vestra potestate agendi nomine regni. Volumus tamen, aiunt, compactata execucioni demandare, sublatis et annullatis omnibus impedi- mentis, compactatis aduersantibus. Dixit imperator, quod wlt intrare regnum, compla- natis tamen prius omnibus difficultatibus, alias non; ideo videantur hic compactata, et que in peticionibus Boemorum sunt contraria compactatis. Boemi dixerunt: Si sint alique difficultates restantes, ad quid indicemus dietam? Dixerunt legati, ut Boemi nominent locum et tempus, et tunc simul super omnibus deliberabunt. Adiecerunt tamen, quod locus conueniencior esset Praga ad tollendum difficultatem in danda potestate nunciis Boemorum; si fieret in alio loco et tollerentur multi circuitus, qui alias fuerunt; Prage autem esset ipsa regni congregacio. Boemi habita longua deliberacione responderunt, quod antequam nominarent locum et tempus, volebant facta sua cum imperatore omnino terminari. Concordatum est, quod essent cum eo ad tractandum, et postea darent legatis de loco et tempore responsum. Eodem mane legati presentauerunt literas sancte sinodi imperatori pro pace inter ipsum et regem Polonie. Qui dixit, quod libenter ad hoc intenderet, dum tamen eciam simul tractaretur de pace inter ducem Witrigal et Prutenos ex vna et Polonos ex altera. Eodem mane eciam presentauerunt literas sacri concilii imperatori pro tractatu pacis inter imperatorem et dominum ducem Burgundie, quodque a diffidacione super- sederet et fierent treuge, committeretque aliquibus in Basilea, qui cum aliquibus pro parte domini ducis tractarent de mediis pacis. Respondit, quod nullis hoc committeret Basilee, sed vellet, quod hoc fieret in presencia sua. Ipso mane postulauerunt eidem, ut mandaret execucioni sentencias sacri concilii pro episcopis Curcensi et Lausanensi; qui annuit pro Lausanensi, non autem pro Curcensi. Martis, 3° eiusdem, Boemi fuerunt cum imperatore, et non legati concilii. Mercurii, 4“ eiusdem, conuenerunt legati cum imperatore, et fuit lecta quedam cedula concepta per dominum cancellarium et auditorem de litera, quam erat imperator legatis daturus. Concordabant autem imperator et legati in omnibus, preterquam quod dominus imperator volebat, ut diceretur: "nec permittemus aliquem ad communionem vtriusque speciei cogi vel compelli quoquo modo;“ et legati volebant, quod loco illius termini "quoquo modo" diceretur "directe vel indirecte,“ et hoc ideo, quia in eorum
Strana 691
Liber de Legationibus. 691 instruccionibus tali modo loquendi vsus habetur. Dixit imperator, quod erat ex se paratus dare talem literam, ut petebamus, nisi quod ex hoc Boemi irritarentur; quia autem per illos terminos „directe vel indirecte" tantum bonum posset impediri, petebat, ut illo termino „quoquo modo“ contentarentur. Legati habita deliberacione instabant, ut ponerentur illi termini „directe vel indirecte,“ quia tales habentur in suis instruccionibus, et ut essent apud sacrum concilium exhonerati. Imperator rogauit instanter et benigne legatos, ut essent contenti illo termino "quoquo modo.“ Legati habuerunt deliberacionem cum legato pape prefato, archiepiscopo Stringoniensi, episcopis Agriensi, Jauriensi, Vesprimensi, Segniensi, fratre Jacobo ordinis minorum predicatore et aliis ecclesiasticis, qui omnes vnanimiter deliberauerunt, quod cum iste terminus "quoquo modo" tantum importet, sicut illi termini "directe vel indirecte,“ quod pro tanto bono non debent ipsi legati se reddere difficiles, quin contententur illo termino "quoquo modo.“ Tunc dixerunt legati domino imperatori: Ex quo vestra maiestas in termino "quoquo modo“ illud intelligit, quod in illis „directe vel indirecte,“ et intendit illud regnum Boemie reducere ad cultum dei et ritum ecclesie, in verbo vestro laxamus rethe, et sumus contenti de illo termino "quoquo modo." Post hoc imperator diu tractauit cum Boemis, ut contentarentur, quod daret legatis literas in forma iam per ipsum et legatos concordata. Qui fecerunt difficultatem in illa clausula: "de pertinentibus ad fidem et ecclesie disposicionem nos non intromitte- mus." Imperator dixit legatis : Iste Woluar omnia perturbat. Boemi illo mane non potue- runt concordare. Eodem die post prandium cancellarius misit ad dominum auditorem cedulam, qualiter Boemi instabant, ut tolleretur illa vltima clausula; „nec eciam in rebus perti- nentibus ad fidem et ecclesie disposicionem nos intromittemus,“ aut saltim illa: „et ecclesie disposicionem,“ quodque Boemi irritati, quia videbatur omnis spes tolli ab eis aliquid imperatori petendi, petebant ab imperatore licenciam recedendi. Eodem die de sero dominus dux Albertus venit ad domum domini Constanciensis, rogans ad idem, quod pro tanto bono pacis legati obmitterent illam clausulam, ut Boemi petebant, et quod imperator verbo coram quibus ipsi vellent, (promitteret) effectum illius clausule, et quod idem esset, et si non teneret quod promitteret verbo, nec eciam quod scripto. Legati regraciati sunt domino duci de sua visitacione; dixerunt eciam ei, quod si de Rokazana aut alius de sua secta esset electus, esset fouere hereses, que sunt adhuc in illo regno, imo et error peior priore; et de sua requesta deliberarent, et cras ei responderent. Deliberauerunt autem, quod attenta responsione sacri concilii, data oratoribus imperatoris, non poterant tollere illam clausulam ; sed ne omnis spes aliquid petendi Boemis tolleretur, placuit eis, ut adderetur illi clausule illud: "nec eciam in rebus perti- nentibus ad fidem et ad ecclesie disposicionem, nisi concurrente sacri concilii aut summi pontificis beneplacito, nos intromittemus,“ vel sic: „nec eciam in rebus pertinentibus ad fidem et ecclesie disposicionem nos intromittemus, nisi postulando a sacro concilio aut summo pontifice, que pro honore vel vtilitate dicti regni visa fuerint expedire;“ et quod ista responsio daretur ista nocte in scriptis cancellario, in crastinum domino duci decla- raretur verbo. Jouis, 5° eiusdem, dominus dux Albertus valde mane misit pro auditore et magi- 5. Jan. stro Thoma et preuenit eorum responsionem, dicens, quod fuerat cum domino imperatore, 1436. 87 *
Liber de Legationibus. 691 instruccionibus tali modo loquendi vsus habetur. Dixit imperator, quod erat ex se paratus dare talem literam, ut petebamus, nisi quod ex hoc Boemi irritarentur; quia autem per illos terminos „directe vel indirecte" tantum bonum posset impediri, petebat, ut illo termino „quoquo modo“ contentarentur. Legati habita deliberacione instabant, ut ponerentur illi termini „directe vel indirecte,“ quia tales habentur in suis instruccionibus, et ut essent apud sacrum concilium exhonerati. Imperator rogauit instanter et benigne legatos, ut essent contenti illo termino "quoquo modo.“ Legati habuerunt deliberacionem cum legato pape prefato, archiepiscopo Stringoniensi, episcopis Agriensi, Jauriensi, Vesprimensi, Segniensi, fratre Jacobo ordinis minorum predicatore et aliis ecclesiasticis, qui omnes vnanimiter deliberauerunt, quod cum iste terminus "quoquo modo" tantum importet, sicut illi termini "directe vel indirecte,“ quod pro tanto bono non debent ipsi legati se reddere difficiles, quin contententur illo termino "quoquo modo.“ Tunc dixerunt legati domino imperatori: Ex quo vestra maiestas in termino "quoquo modo“ illud intelligit, quod in illis „directe vel indirecte,“ et intendit illud regnum Boemie reducere ad cultum dei et ritum ecclesie, in verbo vestro laxamus rethe, et sumus contenti de illo termino "quoquo modo." Post hoc imperator diu tractauit cum Boemis, ut contentarentur, quod daret legatis literas in forma iam per ipsum et legatos concordata. Qui fecerunt difficultatem in illa clausula: "de pertinentibus ad fidem et ecclesie disposicionem nos non intromitte- mus." Imperator dixit legatis : Iste Woluar omnia perturbat. Boemi illo mane non potue- runt concordare. Eodem die post prandium cancellarius misit ad dominum auditorem cedulam, qualiter Boemi instabant, ut tolleretur illa vltima clausula; „nec eciam in rebus perti- nentibus ad fidem et ecclesie disposicionem nos intromittemus,“ aut saltim illa: „et ecclesie disposicionem,“ quodque Boemi irritati, quia videbatur omnis spes tolli ab eis aliquid imperatori petendi, petebant ab imperatore licenciam recedendi. Eodem die de sero dominus dux Albertus venit ad domum domini Constanciensis, rogans ad idem, quod pro tanto bono pacis legati obmitterent illam clausulam, ut Boemi petebant, et quod imperator verbo coram quibus ipsi vellent, (promitteret) effectum illius clausule, et quod idem esset, et si non teneret quod promitteret verbo, nec eciam quod scripto. Legati regraciati sunt domino duci de sua visitacione; dixerunt eciam ei, quod si de Rokazana aut alius de sua secta esset electus, esset fouere hereses, que sunt adhuc in illo regno, imo et error peior priore; et de sua requesta deliberarent, et cras ei responderent. Deliberauerunt autem, quod attenta responsione sacri concilii, data oratoribus imperatoris, non poterant tollere illam clausulam ; sed ne omnis spes aliquid petendi Boemis tolleretur, placuit eis, ut adderetur illi clausule illud: "nec eciam in rebus perti- nentibus ad fidem et ad ecclesie disposicionem, nisi concurrente sacri concilii aut summi pontificis beneplacito, nos intromittemus,“ vel sic: „nec eciam in rebus pertinentibus ad fidem et ecclesie disposicionem nos intromittemus, nisi postulando a sacro concilio aut summo pontifice, que pro honore vel vtilitate dicti regni visa fuerint expedire;“ et quod ista responsio daretur ista nocte in scriptis cancellario, in crastinum domino duci decla- raretur verbo. Jouis, 5° eiusdem, dominus dux Albertus valde mane misit pro auditore et magi- 5. Jan. stro Thoma et preuenit eorum responsionem, dicens, quod fuerat cum domino imperatore, 1436. 87 *
Strana 692
692 Aegidii Carlerii, 6. Jan. qui dixit ei, quod erat paratus promittere verbo, quid legati petunt, et coram quibus vellent; et rogat, ut sint contenti promissione verbali, eo quod oportet illam literam estendere Boemis. Adiecit dominus dux, quod nihil erat, de quo esset ita letus, quam si per suum medium posset bonus finis cum Boemis haberi; propter quod rogabat, ut legati essent simul, et darent gratum responsum. Cancellarius eciam per cedulam misit legatis, quod imperator volebat promittere verbo, quod supra dictum est. Eodem mane legati deliberauerunt, et erant angustie vndique; et multum hesita- bant. Tandem considerauerunt, quam fideliter pro fide et ecclesia iste princeps decertauit aduersus Boemos; quod est heres huiusmodi regni et sic habet magnum interesse ; quod si intrauerit imperator illud regnum et possideat, iste princeps in pace succedet, per quem regnum ad cultum diuinum et cerimonias ecclesiasticas reducatur. Deliberauerunt itaque legati, quod inprimis volunt scire a Boemis de loco et tempore conuencionis ; que si illis placeant, erant contenti de illa promissione verbali imperatoris, facta coram domino duce predicto, legato pape et cancellario imperiali; qui sub signis suis literam dabunt de ista promissione. Similem eciam promissionem dabunt a baronibus Boemie, scilicet de Noua domo, Ptazcone, Alczone de Stemberg, videlicet quod ad hoc cooperabuntur, quod Boemi ab imperatore non obtinebunt aliqua pertinencia ad disposicionem ecclesie. Hanc responsionem illo mane dederunt auditor et magister Thomas domino duci, qui valde grate eam suscepit, et gauisus est ex illa. Veneris, 6° eiusdem, fuerunt vocati legati de mane ad domum domini ducis Alberti, vbi erant Boemi congregati. Quibus cancellarius dixit, quod dominus imperator tedio affectus in his tractatibus commiserat filio suo, prefato duci, ut vices pro eo in istis interponeret, et quod Boemi optabant et petebant, ut essent contenti de cedula, alias oblata eis per dominum imperatorem, et quod non apponeretur illa clausula: "nec permittemus aliquem ad comunionem sub vtraque specie coartari vel compelli quoquo modo; et quod hoc petebant non propter se, sed propter malos qui sunt in Boemia, qui ex hoc possent sumere occasionem impediendi ingressum imperatoris in Boemiam, aut insurgere contra eum, et eciam contra vos legatos, dum essetis in Boemia; et tandem dixit, quod de hoc imperator vobis dominis legatis faceret promissionem verbo. Habita inter se deli- beracione legati dixerunt: Miramur, quod ista petuntur a nobis, cum tociens hoc fuerit petitum et denegatum per nos in generali congregacione in Praga, deinde per sacrum concilium Martino Lupacz; et alias sepe dictum sit, quod nullus cogeretur neque induce- retur ad communionem vtriusque speciei. Fuit ergo ista responsio finalis legatorum, quod ista clausula non obmitteretur, quia expresse habetur ita in eorum instruccionibus. Hac responsione per cancellarium deducta ad Boemos, dixerunt, quod quemadmodum nolebant agere legati, nisi secundum eorum instrucciones, ita nec ipsi vltra sibi mandata facere poterant, vnde de huiusmodi clausula, quod nemo cogatur ad comunionem vtrius- que speciei, non darent consilium imperatori. Videat, dixerunt, si dabit ipse impedi- mentum tractatibus. Qua responsione audita dominus dux, cancellarius et alii dixerunt, quod erat domino imperatori referenda, ut deliberaret quid agendum. Eadem die prope noctem vocati legati venerunt ad dominum imperatorem. Qui dixit eis, quod audiuerat responsionem eorum et Boemorum, sibi per dominum ducem et cancellarium relatam ; vnde tristabatur, quia videbat rupturam in foribus. Rogabat ergo 1436.
692 Aegidii Carlerii, 6. Jan. qui dixit ei, quod erat paratus promittere verbo, quid legati petunt, et coram quibus vellent; et rogat, ut sint contenti promissione verbali, eo quod oportet illam literam estendere Boemis. Adiecit dominus dux, quod nihil erat, de quo esset ita letus, quam si per suum medium posset bonus finis cum Boemis haberi; propter quod rogabat, ut legati essent simul, et darent gratum responsum. Cancellarius eciam per cedulam misit legatis, quod imperator volebat promittere verbo, quod supra dictum est. Eodem mane legati deliberauerunt, et erant angustie vndique; et multum hesita- bant. Tandem considerauerunt, quam fideliter pro fide et ecclesia iste princeps decertauit aduersus Boemos; quod est heres huiusmodi regni et sic habet magnum interesse ; quod si intrauerit imperator illud regnum et possideat, iste princeps in pace succedet, per quem regnum ad cultum diuinum et cerimonias ecclesiasticas reducatur. Deliberauerunt itaque legati, quod inprimis volunt scire a Boemis de loco et tempore conuencionis ; que si illis placeant, erant contenti de illa promissione verbali imperatoris, facta coram domino duce predicto, legato pape et cancellario imperiali; qui sub signis suis literam dabunt de ista promissione. Similem eciam promissionem dabunt a baronibus Boemie, scilicet de Noua domo, Ptazcone, Alczone de Stemberg, videlicet quod ad hoc cooperabuntur, quod Boemi ab imperatore non obtinebunt aliqua pertinencia ad disposicionem ecclesie. Hanc responsionem illo mane dederunt auditor et magister Thomas domino duci, qui valde grate eam suscepit, et gauisus est ex illa. Veneris, 6° eiusdem, fuerunt vocati legati de mane ad domum domini ducis Alberti, vbi erant Boemi congregati. Quibus cancellarius dixit, quod dominus imperator tedio affectus in his tractatibus commiserat filio suo, prefato duci, ut vices pro eo in istis interponeret, et quod Boemi optabant et petebant, ut essent contenti de cedula, alias oblata eis per dominum imperatorem, et quod non apponeretur illa clausula: "nec permittemus aliquem ad comunionem sub vtraque specie coartari vel compelli quoquo modo; et quod hoc petebant non propter se, sed propter malos qui sunt in Boemia, qui ex hoc possent sumere occasionem impediendi ingressum imperatoris in Boemiam, aut insurgere contra eum, et eciam contra vos legatos, dum essetis in Boemia; et tandem dixit, quod de hoc imperator vobis dominis legatis faceret promissionem verbo. Habita inter se deli- beracione legati dixerunt: Miramur, quod ista petuntur a nobis, cum tociens hoc fuerit petitum et denegatum per nos in generali congregacione in Praga, deinde per sacrum concilium Martino Lupacz; et alias sepe dictum sit, quod nullus cogeretur neque induce- retur ad communionem vtriusque speciei. Fuit ergo ista responsio finalis legatorum, quod ista clausula non obmitteretur, quia expresse habetur ita in eorum instruccionibus. Hac responsione per cancellarium deducta ad Boemos, dixerunt, quod quemadmodum nolebant agere legati, nisi secundum eorum instrucciones, ita nec ipsi vltra sibi mandata facere poterant, vnde de huiusmodi clausula, quod nemo cogatur ad comunionem vtrius- que speciei, non darent consilium imperatori. Videat, dixerunt, si dabit ipse impedi- mentum tractatibus. Qua responsione audita dominus dux, cancellarius et alii dixerunt, quod erat domino imperatori referenda, ut deliberaret quid agendum. Eadem die prope noctem vocati legati venerunt ad dominum imperatorem. Qui dixit eis, quod audiuerat responsionem eorum et Boemorum, sibi per dominum ducem et cancellarium relatam ; vnde tristabatur, quia videbat rupturam in foribus. Rogabat ergo 1436.
Strana 693
Liber de Legationibus. 693 eos, vt sibi darent consilium, quid agendum erat. Dixerunt legati, quod illa clausula non poterat obmitti. Quantum ad consilium dixerunt, quod quantum ad prudenciam vestre maiestatis quam consiliariorum eius, scire potestis, quid estis acturus. Pro isto nunc nil occurrit, si alias occurret, comunicabimus. Tunc prefati domini dixerunt, quod sicut alias fuit motum, indicatur dieta; interim legati consulent sacrum concilium, et Boemi deducent ad generalem congregacionem regni. Dixerunt legati: Aperiatur nobis de loco et tempore conuencionis et super quo, et tunc deliberabimus. Illi vero dixerunt: Dominus imperator de hoc tractabit cum Boemis ; postea vobis comunicabit. Est notandum, quod firmius institerunt legati de apposicione illius clausule de non cogendo aliquem ad comunionem vtriusque speciei, quam de non intromittendo se de pertinentibus ad disposicionem ecclesie, quia de prima clausula per expressum fit mencio in instruccionibus eorum, non sic de secunda; eciam quia, si fieret ruptura super secunda, posset impingi, quod fieret propter temporalitatem ecclesie; sed si super prima erit manifeste in onus Boemorum, qui volent cogere ad communionem vtriusque speciei contra sua promissa per compactata, in quibus datur libertas et concessio, non coaccio. 1436. Sabbato, 7° eiusdem, venerunt domini dux, cancellarius, Arnestus et alii quidam de sero ad domum domini Constanciensis, et exposuerunt, quod dominus imperator fuerat locutus Boemis hodie mane; qui dixerunt ei, quod nollent indicere dietam super re certa, et qualiter et quomodo et quod volebant stare in compactatis. Quibus imperator ait, ut adhuc melius deliberarent. Et illi post prandium sibi responderunt ut prius; quare impe- rator non videbat nisi rupturam tractatuum, quia illam clausulam de non coaccione etc. nolebant apponi, timentes, ne sui sacerdotes ob hoc rumperent tractatus ; et vos, aiunt, domini legati wltis omnino, quod apponatur. Rogabat igitur eos, ut de aliquo bono remedio cogitarent. Illi dixerunt, quod ista cum tristicia audiebant, qui summo affectu optabant bonum finem haberi in istis tractatibus; sed ex quo Boemi erant ita duri, et esset eis expresse iniunctum, quod certificarentur de non coaccione, quam tamen nec ab imperatore nec a Boemis poterant obtinere, nil aliud restabat, nisi quod referrent ista sacro concilio. Dominica, 8° eiusdem, vocati legati venerunt ad imperialem maiestatem. Quibus ait imperator sic: Pridie fuerat, quod aliqua comunicarentur Boemis. Ita factum est. Jam sunt presentes; dabunt responsum. Tunc Joannes Woluar dixit: Si aliqua sint, serenis- sime imperator, inter vos et hos legatos, nihil ad nos; nos neque assensum prebemus, neque dissensum. Volumus autem stare in compactatis, ut conscripta sunt in Brunna, et hoc protestamur, sicut alias sumus protestati. Legati eciam promiserunt vestre maiestati, stare in compactatis; per nos ergo non stabit, quin concludantur tractatus. Imperator dixit: Si ego concedo literam, quam petunt domini legati, est contra vos Boemos; si non concedo, est contra eos, et ita contra vos indirecte. Ego vellem facere de consensu communi. Secesserunt Boemi ad partem. Tunc imperator rogauit legatos, ut non esset ruptura tractatuum, quod cogitarent de aliquo medio. Tunc cancellarius dixit legatis, quod vellent auffere illum terminum "quoquo modo.“ Responderunt: Si Boemis displicet ille terminus, apponant "directe vel indirecte ;“ et cum aliqua disceptacio fieret, idem cancel- larius presentauit in vna cedula istas formas : "Non permittemus aliquem ad communionem 8. Jan. 7. Jan.
Liber de Legationibus. 693 eos, vt sibi darent consilium, quid agendum erat. Dixerunt legati, quod illa clausula non poterat obmitti. Quantum ad consilium dixerunt, quod quantum ad prudenciam vestre maiestatis quam consiliariorum eius, scire potestis, quid estis acturus. Pro isto nunc nil occurrit, si alias occurret, comunicabimus. Tunc prefati domini dixerunt, quod sicut alias fuit motum, indicatur dieta; interim legati consulent sacrum concilium, et Boemi deducent ad generalem congregacionem regni. Dixerunt legati: Aperiatur nobis de loco et tempore conuencionis et super quo, et tunc deliberabimus. Illi vero dixerunt: Dominus imperator de hoc tractabit cum Boemis ; postea vobis comunicabit. Est notandum, quod firmius institerunt legati de apposicione illius clausule de non cogendo aliquem ad comunionem vtriusque speciei, quam de non intromittendo se de pertinentibus ad disposicionem ecclesie, quia de prima clausula per expressum fit mencio in instruccionibus eorum, non sic de secunda; eciam quia, si fieret ruptura super secunda, posset impingi, quod fieret propter temporalitatem ecclesie; sed si super prima erit manifeste in onus Boemorum, qui volent cogere ad communionem vtriusque speciei contra sua promissa per compactata, in quibus datur libertas et concessio, non coaccio. 1436. Sabbato, 7° eiusdem, venerunt domini dux, cancellarius, Arnestus et alii quidam de sero ad domum domini Constanciensis, et exposuerunt, quod dominus imperator fuerat locutus Boemis hodie mane; qui dixerunt ei, quod nollent indicere dietam super re certa, et qualiter et quomodo et quod volebant stare in compactatis. Quibus imperator ait, ut adhuc melius deliberarent. Et illi post prandium sibi responderunt ut prius; quare impe- rator non videbat nisi rupturam tractatuum, quia illam clausulam de non coaccione etc. nolebant apponi, timentes, ne sui sacerdotes ob hoc rumperent tractatus ; et vos, aiunt, domini legati wltis omnino, quod apponatur. Rogabat igitur eos, ut de aliquo bono remedio cogitarent. Illi dixerunt, quod ista cum tristicia audiebant, qui summo affectu optabant bonum finem haberi in istis tractatibus; sed ex quo Boemi erant ita duri, et esset eis expresse iniunctum, quod certificarentur de non coaccione, quam tamen nec ab imperatore nec a Boemis poterant obtinere, nil aliud restabat, nisi quod referrent ista sacro concilio. Dominica, 8° eiusdem, vocati legati venerunt ad imperialem maiestatem. Quibus ait imperator sic: Pridie fuerat, quod aliqua comunicarentur Boemis. Ita factum est. Jam sunt presentes; dabunt responsum. Tunc Joannes Woluar dixit: Si aliqua sint, serenis- sime imperator, inter vos et hos legatos, nihil ad nos; nos neque assensum prebemus, neque dissensum. Volumus autem stare in compactatis, ut conscripta sunt in Brunna, et hoc protestamur, sicut alias sumus protestati. Legati eciam promiserunt vestre maiestati, stare in compactatis; per nos ergo non stabit, quin concludantur tractatus. Imperator dixit: Si ego concedo literam, quam petunt domini legati, est contra vos Boemos; si non concedo, est contra eos, et ita contra vos indirecte. Ego vellem facere de consensu communi. Secesserunt Boemi ad partem. Tunc imperator rogauit legatos, ut non esset ruptura tractatuum, quod cogitarent de aliquo medio. Tunc cancellarius dixit legatis, quod vellent auffere illum terminum "quoquo modo.“ Responderunt: Si Boemis displicet ille terminus, apponant "directe vel indirecte ;“ et cum aliqua disceptacio fieret, idem cancel- larius presentauit in vna cedula istas formas : "Non permittemus aliquem ad communionem 8. Jan. 7. Jan.
Strana 694
694 Aegidii Carlerii, 9. Jan. sub vtraque specie coartari vel compelli quoquo modo in preiudicium compactatorum, contra compactata, inordinate vel indirecte contra compactata.“ Legati igitur super istis considerantes, habita deliberacione responderunt domino imperatori, quod sepius fuerunt experti, quod Boemi semper aliquid volunt obtinere ab eis, quo habito nunquam est finis, sed noua ingerunt. Idcirco volunt scire, de qua istarum formarum essent con- tenti, de loco et tempore conuencionis, et tunc responderent. Tunc Boemi super isto diu deliberauerunt; postea fuerunt sine legatis cum imperatore. A quo cum recessissent, dixit legatis imperator: Isti Boemi sunt duri. Dixerunt mihi, quod in ista re non dabunt consensum neque dissensum, sed timebant, quod populus Boemie non esset contentus de apposicione illius clausule; quibus ego: Istud onus volo recipere super me, quod populus Boemie contentabitur. Sic ergo, ait, concedam literam, quam petitis vos, domini legati, cum apposicione illius clausule: "non permittemus aliquem ad communionem sub vtraque specie coartari vel compelli quoquo modo in preiudicium compactatorum." Videatis ergo de literis, quas vos et Boemi daturi estis mihi, sicut alias forme sunt concepte. Quoad locum diete, Boemi nominauerunt Inglauiam, et ego fui contentus. Quoad tempus, Boemi ipsi petebant, quod ad principium vel saltim medium Quadragesime dieta indiceretur; ego autem ad primam Maii vel saltim festum Georgii, quia medio tempore oportet disponere de inuasione aut resistencia contra Turcos. Hoc audito retraxerunt legati ad partem dominos ducem Albertum et cancellarium super certificacione verbo habenda a domino imperatore, quod non intromittet se de pertinentibus ad disposicionem ecclesie. Super quo habita deliberacione cum domino imperatore responderunt, quod essent ipsi legati contenti, quod non esset presens legatus pape, sed loco eius archiepiscopus Stringo- niensis, quod annuerunt. Adiecerunt, quod non darent literam testimonialem, quia esset periculum, si publicaretur. Responderunt legati, quod tenerent rem secretam. Consequenter dixerunt, quod optimum esset fieri conuencionem tali loco, quod tota congregacio regni adesset; ideo non videbatur locus apcior quam Praga; quoad tempus dixerunt, quanto breuius tanto melius; tamen remittebant imperiali maiestati. Cancellarius dixit, quod in Inglauia non essent solum nuncii regni, sed tota congre- gacio. Tandem dominus imperator dixit, quod super his fieret in crastinum verbum Boemis. Lune, 9° eiusdem, dixit imperator legatis, quod dixerat Boemis, quod dieta assignaretur ad festum sancti Georgii; Boemi instabant, quod ante. Imperator autem disposuit tractare tribus diebus cum prelatis et baronibus Hungarie de negociis illius regni, ut sic posset cerciorem terminum assignare istius conuencionis; interim disponerentur litere hinc inde dande, ut essent parate ad sigillandum. Legatis placuit hoc ; tamen pulsabant imperatorem et Boemos, ut quam breuius fieri posset assig- naretur iste terminus conuencionis propter multa que possent interuenire impe- dimenta. Ipso die de sero venerunt ad domum domini Constanciensis, in qua legati erant congregati, prelati et barones Hungarie, rogantes, quod attentis neccessitatibus regni Hungarie, quod prouidendum est contra Turcos, vellent portare pacienter dilacionem diete cum Boemis vsque ad festum beati Georgii, et ad hoc eciam hortari Boemos. Responderunt, quod sacrum concilium diu laborauit in istis rebus, et libenter videret 1436.
694 Aegidii Carlerii, 9. Jan. sub vtraque specie coartari vel compelli quoquo modo in preiudicium compactatorum, contra compactata, inordinate vel indirecte contra compactata.“ Legati igitur super istis considerantes, habita deliberacione responderunt domino imperatori, quod sepius fuerunt experti, quod Boemi semper aliquid volunt obtinere ab eis, quo habito nunquam est finis, sed noua ingerunt. Idcirco volunt scire, de qua istarum formarum essent con- tenti, de loco et tempore conuencionis, et tunc responderent. Tunc Boemi super isto diu deliberauerunt; postea fuerunt sine legatis cum imperatore. A quo cum recessissent, dixit legatis imperator: Isti Boemi sunt duri. Dixerunt mihi, quod in ista re non dabunt consensum neque dissensum, sed timebant, quod populus Boemie non esset contentus de apposicione illius clausule; quibus ego: Istud onus volo recipere super me, quod populus Boemie contentabitur. Sic ergo, ait, concedam literam, quam petitis vos, domini legati, cum apposicione illius clausule: "non permittemus aliquem ad communionem sub vtraque specie coartari vel compelli quoquo modo in preiudicium compactatorum." Videatis ergo de literis, quas vos et Boemi daturi estis mihi, sicut alias forme sunt concepte. Quoad locum diete, Boemi nominauerunt Inglauiam, et ego fui contentus. Quoad tempus, Boemi ipsi petebant, quod ad principium vel saltim medium Quadragesime dieta indiceretur; ego autem ad primam Maii vel saltim festum Georgii, quia medio tempore oportet disponere de inuasione aut resistencia contra Turcos. Hoc audito retraxerunt legati ad partem dominos ducem Albertum et cancellarium super certificacione verbo habenda a domino imperatore, quod non intromittet se de pertinentibus ad disposicionem ecclesie. Super quo habita deliberacione cum domino imperatore responderunt, quod essent ipsi legati contenti, quod non esset presens legatus pape, sed loco eius archiepiscopus Stringo- niensis, quod annuerunt. Adiecerunt, quod non darent literam testimonialem, quia esset periculum, si publicaretur. Responderunt legati, quod tenerent rem secretam. Consequenter dixerunt, quod optimum esset fieri conuencionem tali loco, quod tota congregacio regni adesset; ideo non videbatur locus apcior quam Praga; quoad tempus dixerunt, quanto breuius tanto melius; tamen remittebant imperiali maiestati. Cancellarius dixit, quod in Inglauia non essent solum nuncii regni, sed tota congre- gacio. Tandem dominus imperator dixit, quod super his fieret in crastinum verbum Boemis. Lune, 9° eiusdem, dixit imperator legatis, quod dixerat Boemis, quod dieta assignaretur ad festum sancti Georgii; Boemi instabant, quod ante. Imperator autem disposuit tractare tribus diebus cum prelatis et baronibus Hungarie de negociis illius regni, ut sic posset cerciorem terminum assignare istius conuencionis; interim disponerentur litere hinc inde dande, ut essent parate ad sigillandum. Legatis placuit hoc ; tamen pulsabant imperatorem et Boemos, ut quam breuius fieri posset assig- naretur iste terminus conuencionis propter multa que possent interuenire impe- dimenta. Ipso die de sero venerunt ad domum domini Constanciensis, in qua legati erant congregati, prelati et barones Hungarie, rogantes, quod attentis neccessitatibus regni Hungarie, quod prouidendum est contra Turcos, vellent portare pacienter dilacionem diete cum Boemis vsque ad festum beati Georgii, et ad hoc eciam hortari Boemos. Responderunt, quod sacrum concilium diu laborauit in istis rebus, et libenter videret 1436.
Strana 695
Liber de Legationibus. 695 finem, quodque est magnum periculum in mora. Ideo rogabant, ut quam celerius possent, expedirent facta Hungarie cum domino imperatore, breuiareturque terminus convencionis, quantum esset possibile, et nihilominus rogarent Boemos, ut non sic principanter aliquid fiat, quod negligantur facta Hungarie. Martis, 10° eiusdem Januarii, vocatis legatis a domino imperatore de mane, rogauit eos, ut vna cum filio suo duce Alberto, prelatis et baronibus Hungarie rogarent Boemos, quod dietam ad festum beati Georgii, quia ante facta Hungarie non poterat expedire, acceptarent; et cum pro breuiori termino instarent, tamen diceret imperator, cicius facta Hungarie non posse expedire. Rogauerunt Boemos pro illo termino; qui responderunt, quod habebant aliqua cum imperatore expedire, et tune darent responsum. Fuerunt autem cum imperatore aliquamdiu, et tune dixit imperator, quod conuenerat cum ipsis Boemis, quod dieta esset in Inglauia et ad festum sancti Georgii, et quod non restabat, nisi hinc inde componere literas, sigillare et dare. Legati instabant, quod dieta esset in Praga, allegantes motiua alias tacta ; Boemi tamen non consenserunt. Dixerunt autem Boemis, quod non contrahebant cum ipsis in aliquo, ne possent in futurum eos conuenire de promissis; darent tamen literas suas similiter et Boemi domino imperatori, quas apud se conseruaret. 10. Jan. 1436. Tenor litere date per legatos sacri concilii domino imperatori. „Vobis serenissimo principi et domino, domino Sigismundo, Romanorum impe- ratori, semper Augusto, Hungarie, Boemie etc. regi, nos Philibertus, dei gracia epis- copus Constanciensis, prouincie Rothomagensis, Johannes de Polomar decretorum doctor, archidiaconus Barchinonensis, palacii apostolici auditor, Martinus Berruier, decanus Turo- nensis et Thomas de Halsebach, sacre theologie professor, legati sacri generalis concilii, quod Basilee in spiritu sancto legitime celebratur, confitemur et recognoscimus, quod sicut intercessione vestre maiestatis in dieta Brunne habita cum dominis Boemis fuimus concordes super modo firmandi et roborandi capitula et compactata, iam dudum cum congregacione generali incliti regni Boemie Prage conclusa, concordata et manuum stipu- lacione firmata, et super modo exequendi eadem, prout in scriptis inde confectis conti- netur ; cumque iam omnia in quartam redacta fuissent, et certo modo sigillis roborarentur, emersit difficultas super vltima particula quarti articuli, videlicet de verbo "vsurpari vel iniuste detineri;“ quod nos in illis omnibus volumus stare, et ipsa pactata pure et simpli- citer sine aliqua mutacione seruare et facere obseruari et ad execucionem deduci, dum tamen ipsi domini Boemi fecerint plena auctoritate illud idem ; nec pro illis verbis firmacio et execucio predictorum difficultatem, impedimentum aut dilacionem suscipiet, quin omnibus debite dispositis, predicta compactata modo et forma prememoratis firmentur et ad execu- cionem debitam deducantur; et ita n bona fide et absque dolo vestre promittimus maiestati. In cuius rei testimonium hanc literam facimus sigillorum nostrorum munimine roboratam. Datum in Alba regali, Vesprimiensis diocesis, anno domini millesimo cece xxxvi° feria tercia post Epiphaniam domini, que est x' Januarii.“ 234*). 1436. 10. Jan. *) Exstat etiam in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 225—226, et in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 55—56.
Liber de Legationibus. 695 finem, quodque est magnum periculum in mora. Ideo rogabant, ut quam celerius possent, expedirent facta Hungarie cum domino imperatore, breuiareturque terminus convencionis, quantum esset possibile, et nihilominus rogarent Boemos, ut non sic principanter aliquid fiat, quod negligantur facta Hungarie. Martis, 10° eiusdem Januarii, vocatis legatis a domino imperatore de mane, rogauit eos, ut vna cum filio suo duce Alberto, prelatis et baronibus Hungarie rogarent Boemos, quod dietam ad festum beati Georgii, quia ante facta Hungarie non poterat expedire, acceptarent; et cum pro breuiori termino instarent, tamen diceret imperator, cicius facta Hungarie non posse expedire. Rogauerunt Boemos pro illo termino; qui responderunt, quod habebant aliqua cum imperatore expedire, et tune darent responsum. Fuerunt autem cum imperatore aliquamdiu, et tune dixit imperator, quod conuenerat cum ipsis Boemis, quod dieta esset in Inglauia et ad festum sancti Georgii, et quod non restabat, nisi hinc inde componere literas, sigillare et dare. Legati instabant, quod dieta esset in Praga, allegantes motiua alias tacta ; Boemi tamen non consenserunt. Dixerunt autem Boemis, quod non contrahebant cum ipsis in aliquo, ne possent in futurum eos conuenire de promissis; darent tamen literas suas similiter et Boemi domino imperatori, quas apud se conseruaret. 10. Jan. 1436. Tenor litere date per legatos sacri concilii domino imperatori. „Vobis serenissimo principi et domino, domino Sigismundo, Romanorum impe- ratori, semper Augusto, Hungarie, Boemie etc. regi, nos Philibertus, dei gracia epis- copus Constanciensis, prouincie Rothomagensis, Johannes de Polomar decretorum doctor, archidiaconus Barchinonensis, palacii apostolici auditor, Martinus Berruier, decanus Turo- nensis et Thomas de Halsebach, sacre theologie professor, legati sacri generalis concilii, quod Basilee in spiritu sancto legitime celebratur, confitemur et recognoscimus, quod sicut intercessione vestre maiestatis in dieta Brunne habita cum dominis Boemis fuimus concordes super modo firmandi et roborandi capitula et compactata, iam dudum cum congregacione generali incliti regni Boemie Prage conclusa, concordata et manuum stipu- lacione firmata, et super modo exequendi eadem, prout in scriptis inde confectis conti- netur ; cumque iam omnia in quartam redacta fuissent, et certo modo sigillis roborarentur, emersit difficultas super vltima particula quarti articuli, videlicet de verbo "vsurpari vel iniuste detineri;“ quod nos in illis omnibus volumus stare, et ipsa pactata pure et simpli- citer sine aliqua mutacione seruare et facere obseruari et ad execucionem deduci, dum tamen ipsi domini Boemi fecerint plena auctoritate illud idem ; nec pro illis verbis firmacio et execucio predictorum difficultatem, impedimentum aut dilacionem suscipiet, quin omnibus debite dispositis, predicta compactata modo et forma prememoratis firmentur et ad execu- cionem debitam deducantur; et ita n bona fide et absque dolo vestre promittimus maiestati. In cuius rei testimonium hanc literam facimus sigillorum nostrorum munimine roboratam. Datum in Alba regali, Vesprimiensis diocesis, anno domini millesimo cece xxxvi° feria tercia post Epiphaniam domini, que est x' Januarii.“ 234*). 1436. 10. Jan. *) Exstat etiam in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 225—226, et in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 55—56.
Strana 696
696 Aegidii Carlerii, 235 *). 1436. 10. Jan. Tenor litere Boemorum. „Vobis serenissimo et gloriosissimo principi et domino, domino Sigismundo, Romanorum imperatori, semper Augusto ac Hungarie etc. regi illustrissimo, nos Men- hardus de Noua domo, Hynzce de Pirgnstain alias de Ratain, Johannes Welwar et Sigismundus de Kotenczicz, ciues maioris ciuitatis Pragensis, Diwissius Roczko (sic) de Miletinek, burgrauius castri Pragensis, Johannes de Smirzicz, Paulus et Daniel, ciues noue ciuitatis Pragensis, Mathias de Chlumczan alias de Piesk et Petrus de Nimburga, nuncii et oratores incliti regni Boemie, confitemur et recognoscimus, quod sicut inter- cessione vestre maiestatis in dieta in Brunna habita cum legatis sacri Basiliensis concilii fuimus concordes super modo firmandi et roborandi capitula et compactata, iam dudum inter prefatos legatos et generalem congregacionem incliti regni Boemie Prage conclusa etc. vt in superiori vsque ibi: et ad execucionem deduci, dum tamen ipsi domini legati aucto- ritate sacri concilii ipsa verba „iniuste detineri,“ pro quibus difficultas fuit, ad illa capi- tula et conscripta nobis apposuerint; quibus appositis ille tractatus per nos et regnum nullam difficultatem capiet, quin omnibus etc. vsque ibi: vestre promittimus maiestati. Datum in Alba regali, Vesprimensis diocesis, anno etc. xxxVI" feria m' post Epiphaniam domini, que fuit x' die Januarii, sub impressione nostrorum sigillorum." Tenor litere date legatis sacri concilii per dominum imperatorem. 236 **) 1436. 8. Jan. „Sigismundus diuina fauente clemencia Romanorum imperator, semper Augustus, ac Hungarie, Boemie, Dalmacie, Croacie etc. rex, notum facimus tenore presencium vniuersis. Ab alto nobis commissum, vt supra vsque ibi: omnipotenti deo et sancte matri ecclesie promittimus et vouemus, quod postquam ipsa compactata fuerint, ut premittitur, roborata, nos ea firmabimus et roborabimus, et seruari faciemus pure, simpliciter et sincere, iuxta bonum et sanum intellectum eorum; nec permittemus ea in aliquo violari vel eis abuti, nec permittemus aliquem ad comunionem sub vtraque specie coartari, vel compelli quoquo modo in preiudicium compactatorum. In cuius rei testimonium sigillum maiestatis nostre presentibus est appensum. Datum in Alba regali, Vesprimiensis diocesis, anno domini M° cccc' xxxvI" vin‘ Januarii, regnorum nostrorum anno Hungarie XLIX°, Romanorum xXVI", Boemie xvi", imperii vero tercio.“ Sic signatum: „Ad mandatum serenissimi domini imperatoris.“ Tenor alterius litere testimonialis dominorum ducis Alberti Austrie, archiepiscopi Strin- goniensis et cancellarii imperialis. 237***) 1436. (8. Jan.) „Sigismundus dei gracia Romanorum etc. vt in precedenti vsque ibi: in preiudi- cium compactatorum, nec eciam in rebus pertinentibus ad fidem et ecclesie disposicionem nos intromittemus. In cuius rei testimonium, vt supra. Licet ex certis causis in litera serenissimi domini nostri imperatoris, die vi“ mensis Januarii, anni M° cccc' xxxvI°, in ***) *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 56. **) Exstat etiam in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 226, et in cod. Bibliothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 55. — Impr. Mansi XXIX. 605. et saepius. Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 226, et in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 56.
696 Aegidii Carlerii, 235 *). 1436. 10. Jan. Tenor litere Boemorum. „Vobis serenissimo et gloriosissimo principi et domino, domino Sigismundo, Romanorum imperatori, semper Augusto ac Hungarie etc. regi illustrissimo, nos Men- hardus de Noua domo, Hynzce de Pirgnstain alias de Ratain, Johannes Welwar et Sigismundus de Kotenczicz, ciues maioris ciuitatis Pragensis, Diwissius Roczko (sic) de Miletinek, burgrauius castri Pragensis, Johannes de Smirzicz, Paulus et Daniel, ciues noue ciuitatis Pragensis, Mathias de Chlumczan alias de Piesk et Petrus de Nimburga, nuncii et oratores incliti regni Boemie, confitemur et recognoscimus, quod sicut inter- cessione vestre maiestatis in dieta in Brunna habita cum legatis sacri Basiliensis concilii fuimus concordes super modo firmandi et roborandi capitula et compactata, iam dudum inter prefatos legatos et generalem congregacionem incliti regni Boemie Prage conclusa etc. vt in superiori vsque ibi: et ad execucionem deduci, dum tamen ipsi domini legati aucto- ritate sacri concilii ipsa verba „iniuste detineri,“ pro quibus difficultas fuit, ad illa capi- tula et conscripta nobis apposuerint; quibus appositis ille tractatus per nos et regnum nullam difficultatem capiet, quin omnibus etc. vsque ibi: vestre promittimus maiestati. Datum in Alba regali, Vesprimensis diocesis, anno etc. xxxVI" feria m' post Epiphaniam domini, que fuit x' die Januarii, sub impressione nostrorum sigillorum." Tenor litere date legatis sacri concilii per dominum imperatorem. 236 **) 1436. 8. Jan. „Sigismundus diuina fauente clemencia Romanorum imperator, semper Augustus, ac Hungarie, Boemie, Dalmacie, Croacie etc. rex, notum facimus tenore presencium vniuersis. Ab alto nobis commissum, vt supra vsque ibi: omnipotenti deo et sancte matri ecclesie promittimus et vouemus, quod postquam ipsa compactata fuerint, ut premittitur, roborata, nos ea firmabimus et roborabimus, et seruari faciemus pure, simpliciter et sincere, iuxta bonum et sanum intellectum eorum; nec permittemus ea in aliquo violari vel eis abuti, nec permittemus aliquem ad comunionem sub vtraque specie coartari, vel compelli quoquo modo in preiudicium compactatorum. In cuius rei testimonium sigillum maiestatis nostre presentibus est appensum. Datum in Alba regali, Vesprimiensis diocesis, anno domini M° cccc' xxxvI" vin‘ Januarii, regnorum nostrorum anno Hungarie XLIX°, Romanorum xXVI", Boemie xvi", imperii vero tercio.“ Sic signatum: „Ad mandatum serenissimi domini imperatoris.“ Tenor alterius litere testimonialis dominorum ducis Alberti Austrie, archiepiscopi Strin- goniensis et cancellarii imperialis. 237***) 1436. (8. Jan.) „Sigismundus dei gracia Romanorum etc. vt in precedenti vsque ibi: in preiudi- cium compactatorum, nec eciam in rebus pertinentibus ad fidem et ecclesie disposicionem nos intromittemus. In cuius rei testimonium, vt supra. Licet ex certis causis in litera serenissimi domini nostri imperatoris, die vi“ mensis Januarii, anni M° cccc' xxxvI°, in ***) *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 56. **) Exstat etiam in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 226, et in cod. Bibliothecæ imperialis Parisiensis Nr. 1577. fol. 55. — Impr. Mansi XXIX. 605. et saepius. Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4704. fol. 226, et in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 56.
Strana 697
Liber de Legationibus. 697 Alba regali reverendis patribus, dominis legatis sacri Basiliensis concilii data, vltima clausula videlicet : "nec eciam in pertinentibus ad fidem et ad ecclesie disposicionem nos intromittemus,“ non sit apposita, tamen veritas est, quod dominus imperator eam clau- sulam promisit, sicut et alias clausulas in litera expressas, presentibus ibidem illustrissimo principe domino Alberto duce Austrie et marchione Morauie, ac reuerendissimo in Christo patre, domino Georio archiepiscopo Stringoniensi et magnifico domino Gaspare cancellario.“ 1436. Sic signatum: „Ita est veritas, et ego dux Albertus prefatus ut testis subscribo manu propria. Ita est veritas, et ego Georius archiepiscopus prefatus ut testis subscribo manu propria. Ita est factum, et ego Gaspar cancellarius eciam subscribo manu propria." Mercurii, die xl" eiusdem mensis, de mane vocatis legatis et Boemis, dominus 11. Jan. imperator legi fecit literas datas per legatos et literas datas per Boemos sue maiestati, quorum tenor supra ponitur. Quibus lectis mox fecit se transferri ad ecclesiam, et pre- sentibus Boemis et magna multitudine Hungarorum fecit decantare "te deum laudamus" et pulsare campanas per diem ferme totam vsque in profundum noctis, et fieri ignes, quamquam de die precedenti premonuissent legati cancellarium, ne hec fierent, cum aliquid de hac re subintellexissent. At vero his rebus legati ipsi interesse noluerunt, eo quod tractatus tantum essent promissi, nundum completi. Eodem die post prandium imperator hortatus est legatos, ut in dieta venirent fulciti plena auctoritate, et eciam pro confirmacione archiepiscopi et consecracione suffra- ganeorum, ne oporteret recurrere ad papam ; tamen de hoc non petebat ab eis pro- missum, vnde nec responsum ei dederunt *). Deinde allocutus est regis Polonie nuncios de dieta indicenda inter ipsum et regem Polonie, simul et ducem Suitrigal et Prutenos, de quibus ipse reciperet in se onus; et quod legati et Boemi interponerent se ut media- tores pro bono pacis. Jouis, 12° eiusdem, de mane rogauerunt legati dominum imperatorem pro expe- 12. Jan. dicione illorum, pro quibus frater Petrus, canonicus regularis, venerat ex parte nacionis Germanice. Quibus dixit imperator, quod haberent pacienciam, quia pro illo tunc erat multum impeditus. Eodem die post prandium legati visitauerunt Boemos. Quibus dixerunt, quod congratulabantur eis pro bono progressu istorum tractatuum pacis, rogantes, ut darent operam pro votiuo finne; scirent eciam libenter, qui erant remansuri cum domino impe- ratore, quod eciam prouiderent pro ipsis et pro aliis, si qui essent venturi, de saluo conductu; insuper quod venirent cum potestate legitima ad dietam. Responderunt, quod intendebant ipsos visitare et congratulari; tamen regraciabantur, quod ipsos preuenerant. Rogabant, quod isti tractatus non reciperent vltra dilacionem, et quod pro certo spera- bant, quod pro parte sua nulla esset amplius difficultas; deinde quod videbatur vtilius eis, quod nullus ex ipsis remaneret cum imperatore, sed omnes transirent in Boemiam, et laborarent pro conclusione istorum tractatuum; quod bene prouiderent de saluo con- ductu, sed expediencius erat et gloriosius, quod (per) ipsos legatos et non per alios isti *) In margine cod.: „Nota hoc, quia videtur facere iam imperator contra promissum.“ Scriptores 1. 88
Liber de Legationibus. 697 Alba regali reverendis patribus, dominis legatis sacri Basiliensis concilii data, vltima clausula videlicet : "nec eciam in pertinentibus ad fidem et ad ecclesie disposicionem nos intromittemus,“ non sit apposita, tamen veritas est, quod dominus imperator eam clau- sulam promisit, sicut et alias clausulas in litera expressas, presentibus ibidem illustrissimo principe domino Alberto duce Austrie et marchione Morauie, ac reuerendissimo in Christo patre, domino Georio archiepiscopo Stringoniensi et magnifico domino Gaspare cancellario.“ 1436. Sic signatum: „Ita est veritas, et ego dux Albertus prefatus ut testis subscribo manu propria. Ita est veritas, et ego Georius archiepiscopus prefatus ut testis subscribo manu propria. Ita est factum, et ego Gaspar cancellarius eciam subscribo manu propria." Mercurii, die xl" eiusdem mensis, de mane vocatis legatis et Boemis, dominus 11. Jan. imperator legi fecit literas datas per legatos et literas datas per Boemos sue maiestati, quorum tenor supra ponitur. Quibus lectis mox fecit se transferri ad ecclesiam, et pre- sentibus Boemis et magna multitudine Hungarorum fecit decantare "te deum laudamus" et pulsare campanas per diem ferme totam vsque in profundum noctis, et fieri ignes, quamquam de die precedenti premonuissent legati cancellarium, ne hec fierent, cum aliquid de hac re subintellexissent. At vero his rebus legati ipsi interesse noluerunt, eo quod tractatus tantum essent promissi, nundum completi. Eodem die post prandium imperator hortatus est legatos, ut in dieta venirent fulciti plena auctoritate, et eciam pro confirmacione archiepiscopi et consecracione suffra- ganeorum, ne oporteret recurrere ad papam ; tamen de hoc non petebat ab eis pro- missum, vnde nec responsum ei dederunt *). Deinde allocutus est regis Polonie nuncios de dieta indicenda inter ipsum et regem Polonie, simul et ducem Suitrigal et Prutenos, de quibus ipse reciperet in se onus; et quod legati et Boemi interponerent se ut media- tores pro bono pacis. Jouis, 12° eiusdem, de mane rogauerunt legati dominum imperatorem pro expe- 12. Jan. dicione illorum, pro quibus frater Petrus, canonicus regularis, venerat ex parte nacionis Germanice. Quibus dixit imperator, quod haberent pacienciam, quia pro illo tunc erat multum impeditus. Eodem die post prandium legati visitauerunt Boemos. Quibus dixerunt, quod congratulabantur eis pro bono progressu istorum tractatuum pacis, rogantes, ut darent operam pro votiuo finne; scirent eciam libenter, qui erant remansuri cum domino impe- ratore, quod eciam prouiderent pro ipsis et pro aliis, si qui essent venturi, de saluo conductu; insuper quod venirent cum potestate legitima ad dietam. Responderunt, quod intendebant ipsos visitare et congratulari; tamen regraciabantur, quod ipsos preuenerant. Rogabant, quod isti tractatus non reciperent vltra dilacionem, et quod pro certo spera- bant, quod pro parte sua nulla esset amplius difficultas; deinde quod videbatur vtilius eis, quod nullus ex ipsis remaneret cum imperatore, sed omnes transirent in Boemiam, et laborarent pro conclusione istorum tractatuum; quod bene prouiderent de saluo con- ductu, sed expediencius erat et gloriosius, quod (per) ipsos legatos et non per alios isti *) In margine cod.: „Nota hoc, quia videtur facere iam imperator contra promissum.“ Scriptores 1. 88
Strana 698
698 Aegidii Carlerii. 1436. tractatus reciperent finem, et hoc petebant. Tandem recesserunt legati ab illis cum multa benignitate. 14. Jan. 17. Jan. 18. Jan. Veneris, 13° die, legati pransi fuerunt cum domino de Noua domo; quos et rogauit instanter, ut vellent transire ad Nouam domum, prestolando ibidem statutum terminum sancti Georgii, et ibi viderent, quantam affeccionem habet populus ad tractatus pacis et personas ipsorum. Responderunt regraciando de hac bona voluntate et tanta caritate, verum quod inceperant visitacionem ac reformacionem apud Wiennam ; nec eciam deliberauerant, si aliquis vel aliqui ex eis essent ituri Basileam; sed de Wienna scriberent, quid acturi essent, et quod possent res taliter disponi, quod ante terminum irent ad Nouam domum. Sabbato, 14° eiusdem, exposuit imperator legatis, quantum certasset pro stabi- limento sacri concilii et pro vnione inter concilium et papam, quod ipse semper optauit videre complementum illorum trium operum, propter que concilium est congregatum, et quod parum esset actum circa pacem et reformacionem; tamen si sacrum concilium deduceret illud factum Boemorum ad bonum finem, esset sibi magnus honor ; et ideo rogabat, quod agerent cum sacro concilio, et ipse vellet laborare, quod cum plena pote- state sacri concilii venirent ad proximam conuencionem, eciam de confirmando archiepis- copum et consecrando episcopos. Deinde frater Petrus explicauit legacionem suam ex parte nacionis Germanice; cui imperator sub breuibus respondit, obtemperando petitis. Legati habita deliberacione responderunt imperatori, laudando labores eius in stabilimento concilii, et pro vnione concilii et pape; declarauerunt, quam sollicite egisset concilium pro reduccione Boemorum et pro pace componenda, quot legaciones misit; que eciam salubria decreta fecisset pro reformacione morum, et quod plura fecisset, si non obstetissent continua impedimenta, prius habita et presencia, et absencia prelatorum. Concluserunt, quod sua maiestas insisteret pro manutenencia sacri concilii, presertim donec esset finis facti Boemorum. Et hoc annuit, eciam pro manutencione decretorum sacri concilii et de scribendo prelatis Germanie , ut venirent ad ipsam sanctam vniuersalem sinodum. Super istis tandem fuit dictum, ut cancellarius et auditor essent simul, et aliqua bona auisarent. Martis, 17° eiusdem, de mane imperator inquisiuit a legatis, si quis ex eis iret Basileam, et rogauit, quod haberent a sacro concilio illam potestatem, de qua alias eos rogauerat, et quod possent ea vti, si eis expediens videretur. De pace domini ducis Burgundie dixit, quod deputarentur aliqui, qui cum ipso imperatore essent, et quod rex Francie tractauerat cum eo, erat liber ad tractandum eciam cum eo. Bene placebat ei, quod fierent treuge, sic quod comprehenderetur dominium de Luxenburgo ; rogauit eciam, ut diceretur domino legato, si aliqua essent acta contra imperium, quod ipse conside- raret. Item rogauit, ut transirent Budam, et viderent edificium castri sui, et quod illa die manerent in Alba regali. Mercurii, 18a eiusdem, exiuerunt legati de Alba regali. Jouis, 19° eiusdem, intrauerunt legati Budam. Illa die prandio facto visitauerunt ecclesiam parochialem et iocalia eiusdem et ornamenta valde preciosa, et iuxta scripta imperatoris decantauerunt "te deum laudamus,“ et fecerunt ignes propter acta cum Boemis. 13. Jan. 19. Jan.
698 Aegidii Carlerii. 1436. tractatus reciperent finem, et hoc petebant. Tandem recesserunt legati ab illis cum multa benignitate. 14. Jan. 17. Jan. 18. Jan. Veneris, 13° die, legati pransi fuerunt cum domino de Noua domo; quos et rogauit instanter, ut vellent transire ad Nouam domum, prestolando ibidem statutum terminum sancti Georgii, et ibi viderent, quantam affeccionem habet populus ad tractatus pacis et personas ipsorum. Responderunt regraciando de hac bona voluntate et tanta caritate, verum quod inceperant visitacionem ac reformacionem apud Wiennam ; nec eciam deliberauerant, si aliquis vel aliqui ex eis essent ituri Basileam; sed de Wienna scriberent, quid acturi essent, et quod possent res taliter disponi, quod ante terminum irent ad Nouam domum. Sabbato, 14° eiusdem, exposuit imperator legatis, quantum certasset pro stabi- limento sacri concilii et pro vnione inter concilium et papam, quod ipse semper optauit videre complementum illorum trium operum, propter que concilium est congregatum, et quod parum esset actum circa pacem et reformacionem; tamen si sacrum concilium deduceret illud factum Boemorum ad bonum finem, esset sibi magnus honor ; et ideo rogabat, quod agerent cum sacro concilio, et ipse vellet laborare, quod cum plena pote- state sacri concilii venirent ad proximam conuencionem, eciam de confirmando archiepis- copum et consecrando episcopos. Deinde frater Petrus explicauit legacionem suam ex parte nacionis Germanice; cui imperator sub breuibus respondit, obtemperando petitis. Legati habita deliberacione responderunt imperatori, laudando labores eius in stabilimento concilii, et pro vnione concilii et pape; declarauerunt, quam sollicite egisset concilium pro reduccione Boemorum et pro pace componenda, quot legaciones misit; que eciam salubria decreta fecisset pro reformacione morum, et quod plura fecisset, si non obstetissent continua impedimenta, prius habita et presencia, et absencia prelatorum. Concluserunt, quod sua maiestas insisteret pro manutenencia sacri concilii, presertim donec esset finis facti Boemorum. Et hoc annuit, eciam pro manutencione decretorum sacri concilii et de scribendo prelatis Germanie , ut venirent ad ipsam sanctam vniuersalem sinodum. Super istis tandem fuit dictum, ut cancellarius et auditor essent simul, et aliqua bona auisarent. Martis, 17° eiusdem, de mane imperator inquisiuit a legatis, si quis ex eis iret Basileam, et rogauit, quod haberent a sacro concilio illam potestatem, de qua alias eos rogauerat, et quod possent ea vti, si eis expediens videretur. De pace domini ducis Burgundie dixit, quod deputarentur aliqui, qui cum ipso imperatore essent, et quod rex Francie tractauerat cum eo, erat liber ad tractandum eciam cum eo. Bene placebat ei, quod fierent treuge, sic quod comprehenderetur dominium de Luxenburgo ; rogauit eciam, ut diceretur domino legato, si aliqua essent acta contra imperium, quod ipse conside- raret. Item rogauit, ut transirent Budam, et viderent edificium castri sui, et quod illa die manerent in Alba regali. Mercurii, 18a eiusdem, exiuerunt legati de Alba regali. Jouis, 19° eiusdem, intrauerunt legati Budam. Illa die prandio facto visitauerunt ecclesiam parochialem et iocalia eiusdem et ornamenta valde preciosa, et iuxta scripta imperatoris decantauerunt "te deum laudamus,“ et fecerunt ignes propter acta cum Boemis. 13. Jan. 19. Jan.
Strana 699
Liber de Legationibus. 699 Veneris, 20° eiusdem, pro eadem causa facte sunt processiones in Buda. Visi- tauerunt legati castrum magnum et copiosum edificiis; et eadem die inde exiuerunt. Jouis, 26° Januarii, legati intrauerunt Wiennam, de Alba regali redeuntes. Sabbato, 28° eiusdem, dominus dux Albertus, ducissa et barones Boemie intra- uerunt Wiennam. Dominus de Noua domo persuasit, quod dominus auditor non iret Basileam, ne ex suo recessu dominus imperator et Boemi diffidenciam reciperent. Delibe- ratum ergo est, quod solus decanus Turonensis ascenderet ad sacrum concilium. Veneris, 3° Februarii, decanus Turonensis recessit de Wienna, tendens Basileam. 3. Febr. Mercurii, 22° eiusdem, que fuit dies cinerum, prefatus decanus Turonensis 22. Febr. intrauit Basileam. Sabbato sequenti, 25° eiusdem, ipse decanus fecit relacionem suam de actis in 25. Febr. Alba regali secundum supraposita, aliquibus tamen non sine causa obmissis, in congre- gacione generali sacri concilii. 1436. 20. Jan. 26. Jan. 28. Jan. Instrucciones pro oratoribus sacri concilii, ituris ad serenissimum dominum imperatorem et ad dietam tenendam cum Boemis. „In nomine domini nostri Jhesu Christi, amen. Primo adibunt serenissimum dominum imperatorem, et inter alia dicent affectum maximum ipsius sacri concilii pro reduccione Boemorum, et quod sacrum concilium responderit dictis sue maiestatis orato- ribus, et assignabunt causas racionabiles ipsis suis oratoribus bene notas, per quas opus est non solum pro stabilitate fidei et pro obuiando scandalis, sed eciam pro firma- mento dominii, quod precedat dicta certificacio, et taliter firmentur ista compactata, quod non irritentur. Secundo, cum Boemis racionibus et motiuis exorabunt serenitatem suam, tamquam aduocatum et protectorem ecclesie, quod per suas literas eciam compactata firmet, pollicendo, quod ipsa compactata totis viribus seruabit et seruari per alios faciet, nec concedet aliquid, nec permittet, quod aliquis ad communionem sub vtraque specie com- pellatur aliquo modo directe vel indirecte, neque aliud quidquam fieri, quod directe vel indirecte sit contra dicta compactata. Et taliter nostri oratores persuadebunt, quod dominus imperator intelligat non solum hoc respicere firmitatem fidei, sed eciam sui status et honoris, quoniam ipsi Boemi, videntes hec compactata esse per literas impe- riales et regis Boemie roboratas, efficaciter ea seruabunt, nec cogitabunt aliquid in con- trarium attemptare vel petere. Consimili modo agent cum illustri principe, domino duce Alberto Austrie, mar- chione Morauie ; et obtineant ab eo corroboracionem compactatorum etc., vt est dictum. Quantum ad illam difficultatem, exortam super illa quarta particula quarti articuli, dicent et facient isto modo: Cum super tribus ex vestris quatuor articulis, scilicet super articulo de punicione peccatorum publicorum, de predicacione verbi dei, et de bonis temporalibus ab ecclesia et ecclesiasticis personis possidendis, per sacrum generale con- cilium facta fuisset declaracio, quo modo de ipsis secundum scripture sacre sentenciam sanctorumque documenta doctorum catholice est tenendum, quam quidem declara- cionem congregacio generalis regni Boemie Prage habita circa festum sancti Martini anno M' cccc' xxxI°, tanquam que veritati sacre scripture innititur, suscepit et acceptauit, 88. 238. (1435. (Nov.)
Liber de Legationibus. 699 Veneris, 20° eiusdem, pro eadem causa facte sunt processiones in Buda. Visi- tauerunt legati castrum magnum et copiosum edificiis; et eadem die inde exiuerunt. Jouis, 26° Januarii, legati intrauerunt Wiennam, de Alba regali redeuntes. Sabbato, 28° eiusdem, dominus dux Albertus, ducissa et barones Boemie intra- uerunt Wiennam. Dominus de Noua domo persuasit, quod dominus auditor non iret Basileam, ne ex suo recessu dominus imperator et Boemi diffidenciam reciperent. Delibe- ratum ergo est, quod solus decanus Turonensis ascenderet ad sacrum concilium. Veneris, 3° Februarii, decanus Turonensis recessit de Wienna, tendens Basileam. 3. Febr. Mercurii, 22° eiusdem, que fuit dies cinerum, prefatus decanus Turonensis 22. Febr. intrauit Basileam. Sabbato sequenti, 25° eiusdem, ipse decanus fecit relacionem suam de actis in 25. Febr. Alba regali secundum supraposita, aliquibus tamen non sine causa obmissis, in congre- gacione generali sacri concilii. 1436. 20. Jan. 26. Jan. 28. Jan. Instrucciones pro oratoribus sacri concilii, ituris ad serenissimum dominum imperatorem et ad dietam tenendam cum Boemis. „In nomine domini nostri Jhesu Christi, amen. Primo adibunt serenissimum dominum imperatorem, et inter alia dicent affectum maximum ipsius sacri concilii pro reduccione Boemorum, et quod sacrum concilium responderit dictis sue maiestatis orato- ribus, et assignabunt causas racionabiles ipsis suis oratoribus bene notas, per quas opus est non solum pro stabilitate fidei et pro obuiando scandalis, sed eciam pro firma- mento dominii, quod precedat dicta certificacio, et taliter firmentur ista compactata, quod non irritentur. Secundo, cum Boemis racionibus et motiuis exorabunt serenitatem suam, tamquam aduocatum et protectorem ecclesie, quod per suas literas eciam compactata firmet, pollicendo, quod ipsa compactata totis viribus seruabit et seruari per alios faciet, nec concedet aliquid, nec permittet, quod aliquis ad communionem sub vtraque specie com- pellatur aliquo modo directe vel indirecte, neque aliud quidquam fieri, quod directe vel indirecte sit contra dicta compactata. Et taliter nostri oratores persuadebunt, quod dominus imperator intelligat non solum hoc respicere firmitatem fidei, sed eciam sui status et honoris, quoniam ipsi Boemi, videntes hec compactata esse per literas impe- riales et regis Boemie roboratas, efficaciter ea seruabunt, nec cogitabunt aliquid in con- trarium attemptare vel petere. Consimili modo agent cum illustri principe, domino duce Alberto Austrie, mar- chione Morauie ; et obtineant ab eo corroboracionem compactatorum etc., vt est dictum. Quantum ad illam difficultatem, exortam super illa quarta particula quarti articuli, dicent et facient isto modo: Cum super tribus ex vestris quatuor articulis, scilicet super articulo de punicione peccatorum publicorum, de predicacione verbi dei, et de bonis temporalibus ab ecclesia et ecclesiasticis personis possidendis, per sacrum generale con- cilium facta fuisset declaracio, quo modo de ipsis secundum scripture sacre sentenciam sanctorumque documenta doctorum catholice est tenendum, quam quidem declara- cionem congregacio generalis regni Boemie Prage habita circa festum sancti Martini anno M' cccc' xxxI°, tanquam que veritati sacre scripture innititur, suscepit et acceptauit, 88. 238. (1435. (Nov.)
Strana 700
700 Carlerii, Liber de Legationibus. et circa capitula de his et aliis circa pacem et vnitatem ecclesiasticam dicti regni cum reliquo populo Christiano inita, concordata et manuum stipulacione firmata fuissent, post hec insurgente aliqua turbacione, et ortis aliquibus difficultatibus in prosecucione et execucione dictorum capitulorum, et circa aliqua de contentis in eisdem, et circa ipsa inter cetera difficultas emersit super declaracione articuli de bonis temporalibus, que secundum deliberacionem sacri concilii talis erat, quod clerici non religiosi, seu qui voto se ad hoc non obligarunt, licite possunt habere et possidere quecumque bona temporalia, hereditates paternas aut aliorum, si eis relinquantur, et alia bona iuste acquisita ex causa donacionis vel alterius liciti contractus vel arte licita; item quod ecclesia potest habere et possidere bona temporalia mobilia et immobilia, predia, oppida, villas, castra et ciuitates, et in eis habere priuatum et ciuile dominium, quodque ecclesiastici viri bona ecclesie, quorum sunt amministratores, debent fideliter ministrare iuxta sanctorum patrum salubria instituta; ipsaque bona ecclesie ab aliis, quam ab his, quibus administracio canonice est commissa, vsurpari sine sacrilegii reatu non possunt. Super hac declara- cione dicebatur oriri turbacionem propter crimen sacrilegii, quod incurrere dictorum bonorum vsurpatores dicebantur. Vnde rogantibus aliquibus ex vobis legatos sacri concilii, quatinus pro sedacione illius turbacionis vellent vltimam dicte declaracionis clausulam amouere, fuit circa, ut ab vtraque parte conceditur, aliqua permutacio facta. Sed legati sacri concilii affirmant hoc modo esse: „Ipsaque bona ecclesie ab aliis vsurpari non possunt,“ illi autem, qui pro vobis ad hec tractanda deputati fuerunt, dicunt sic fuisse mutatum: „Ipsaque bona ecclesie ab aljis iniuste detineri non possunt.“ Quamuis verba illa, que in declaracione sacri concilii posita fuerunt, videlicet, quod bona ecclesie ab aliis quam ab his, quibus administracio canonice est comissa, sine sacrilegii reatu vsurpari non possunt, vera sint et a sanctis doctoribus Ambrosio, Augustino, Jeronimo, Gregorio et aliis expresse posita, qui omnes tales sacrilegos expresse declarant, sint et ad hoc veterum canonum sanctorum patrum manifeste sentencie; tamen ne aliquo modo dicere valeatis, quod sacrum concilium facta per suos legatos velit infringere vel non obseruare, vel occasio aliqua rupture in his negociis insurgere possit, sacrum concilium condescendit, quod in illis capitulis seu compactatis habeatur modo, quo per vestros affirmatur, vide- licet: „Ipsaque bona ecclesie ab aliis iniuste detineri non possunt,“ hoc tamen adiecto causa tollendi occasionem calumpniandi vel sinistre interpretandi, que bona tune iniuste detinentur: "Quando contra sanctorum patrum instituta ab aliquo detinentur,“ vel sic: „Quando contra legem dei et sanctorum patrum instituta ab aliquo detinentur;“ vel sic: „Sacrum concilium etc. saluis tamen dictorum doctorum sacrorumque canonum sentenciis, quibus per hoc non intelligatur in aliquo derogari." Ad vltimum, ne hac occasione ruptura sequatur, condescendere poterunt, si eis videbitur expedire, quod verba illa eo modo remaneant simpliciter, scilicet „iniuste detineri non possunt.“ Omnia, que in prioribus aliis instruccionibus posita sunt et inserta, in istis repe- tita intelligantur, et hic habeantur penitus pro insertis." Sic signatum: „De mandato reuerendissimi domini legati presidentis sacri concilii, ego Bartholomeus de Batiferis, eiusdem sacri concilii scriba, presentes instrucciones sigillo concilii munitas subscripsi." 1435.
700 Carlerii, Liber de Legationibus. et circa capitula de his et aliis circa pacem et vnitatem ecclesiasticam dicti regni cum reliquo populo Christiano inita, concordata et manuum stipulacione firmata fuissent, post hec insurgente aliqua turbacione, et ortis aliquibus difficultatibus in prosecucione et execucione dictorum capitulorum, et circa aliqua de contentis in eisdem, et circa ipsa inter cetera difficultas emersit super declaracione articuli de bonis temporalibus, que secundum deliberacionem sacri concilii talis erat, quod clerici non religiosi, seu qui voto se ad hoc non obligarunt, licite possunt habere et possidere quecumque bona temporalia, hereditates paternas aut aliorum, si eis relinquantur, et alia bona iuste acquisita ex causa donacionis vel alterius liciti contractus vel arte licita; item quod ecclesia potest habere et possidere bona temporalia mobilia et immobilia, predia, oppida, villas, castra et ciuitates, et in eis habere priuatum et ciuile dominium, quodque ecclesiastici viri bona ecclesie, quorum sunt amministratores, debent fideliter ministrare iuxta sanctorum patrum salubria instituta; ipsaque bona ecclesie ab aliis, quam ab his, quibus administracio canonice est commissa, vsurpari sine sacrilegii reatu non possunt. Super hac declara- cione dicebatur oriri turbacionem propter crimen sacrilegii, quod incurrere dictorum bonorum vsurpatores dicebantur. Vnde rogantibus aliquibus ex vobis legatos sacri concilii, quatinus pro sedacione illius turbacionis vellent vltimam dicte declaracionis clausulam amouere, fuit circa, ut ab vtraque parte conceditur, aliqua permutacio facta. Sed legati sacri concilii affirmant hoc modo esse: „Ipsaque bona ecclesie ab aliis vsurpari non possunt,“ illi autem, qui pro vobis ad hec tractanda deputati fuerunt, dicunt sic fuisse mutatum: „Ipsaque bona ecclesie ab aljis iniuste detineri non possunt.“ Quamuis verba illa, que in declaracione sacri concilii posita fuerunt, videlicet, quod bona ecclesie ab aliis quam ab his, quibus administracio canonice est comissa, sine sacrilegii reatu vsurpari non possunt, vera sint et a sanctis doctoribus Ambrosio, Augustino, Jeronimo, Gregorio et aliis expresse posita, qui omnes tales sacrilegos expresse declarant, sint et ad hoc veterum canonum sanctorum patrum manifeste sentencie; tamen ne aliquo modo dicere valeatis, quod sacrum concilium facta per suos legatos velit infringere vel non obseruare, vel occasio aliqua rupture in his negociis insurgere possit, sacrum concilium condescendit, quod in illis capitulis seu compactatis habeatur modo, quo per vestros affirmatur, vide- licet: „Ipsaque bona ecclesie ab aliis iniuste detineri non possunt,“ hoc tamen adiecto causa tollendi occasionem calumpniandi vel sinistre interpretandi, que bona tune iniuste detinentur: "Quando contra sanctorum patrum instituta ab aliquo detinentur,“ vel sic: „Quando contra legem dei et sanctorum patrum instituta ab aliquo detinentur;“ vel sic: „Sacrum concilium etc. saluis tamen dictorum doctorum sacrorumque canonum sentenciis, quibus per hoc non intelligatur in aliquo derogari." Ad vltimum, ne hac occasione ruptura sequatur, condescendere poterunt, si eis videbitur expedire, quod verba illa eo modo remaneant simpliciter, scilicet „iniuste detineri non possunt.“ Omnia, que in prioribus aliis instruccionibus posita sunt et inserta, in istis repe- tita intelligantur, et hic habeantur penitus pro insertis." Sic signatum: „De mandato reuerendissimi domini legati presidentis sacri concilii, ego Bartholomeus de Batiferis, eiusdem sacri concilii scriba, presentes instrucciones sigillo concilii munitas subscripsi." 1435.
Strana 701
THOMAE EBENDORFERI DE HASELBACH, DIARIUM GESTORUM PER LEGATOS CONCILII BASILIENSIS PRO REDUCTIONE BOHEMORUM. E codice autographo bibliothecae palatinae Vindobonensis Nr. 4704 (olim Universitatis Nr. 224) nunc primum eruit ERNESTUS BIRK.
THOMAE EBENDORFERI DE HASELBACH, DIARIUM GESTORUM PER LEGATOS CONCILII BASILIENSIS PRO REDUCTIONE BOHEMORUM. E codice autographo bibliothecae palatinae Vindobonensis Nr. 4704 (olim Universitatis Nr. 224) nunc primum eruit ERNESTUS BIRK.
Strana 702
Strana 703
Tractatus habitus cum Boemis in generali congregacione regni Prage anno etc. xxxI° die ipsa sanctissime trinitatis (7. Jun.) per ambasiatores sacri concilii Basiliensis. Anno quo supra missi sunt ad Pragam pro reduccione Boemorum cum pleno mandato reuerendi in Christo patres domini, Philibertus episcopus Constanciensis pro- uincie Rothomagensis, et Petrus episcopus Augustensis prouincie Maguntine, Johannes de Polomar, archydyaconus Barcinonensis, sacri pallacii causarum auditor, Fridricus Por- sperger, prepositus Ratisponensis, Egidius Karlerii, decanus Cameracensis, Thomas de Haselpach, Henricus Toke de Bremis, magistri in theologia, Alexander archydiaconus Zarisburgensis in vtroque iure doctor, Martinus decanus Turonensis, baccalarius formatus in theologia, et Johannes de Molbrun, ordinis Cisterciensis etc. Hii per mensem ante prefatum terminum Pragam applicuerunt, in quo nihil notabilis egerunt, nisi quod pro saluis conductibus principibus vicinis dissencientibus cum Boemis et baronibus et nobi- libus fidelibus in regno domini regis institerunt; sed vsque ad congregacionem regni pro forma secura habere non potuerunt, tandem tamen obtinuerunt, vt patet ex copiis infrascriptis. 1433. Saluus conductus pro illustrissimo domino duce Austrie. „Nos magister ciuium, consules, iurati totaque conmunitas noue ciuitatis Pra- gensis tenore presencium recognoscimus vniuersis, quod ambasiatores et nuncios, quos illustris princeps et dominus, dominus Albertus dux Austrie vna cum familiaribus ipsorum ad nostram ciuitatem Pragensem mittere decreuerit, cuiuscumque gradus, condicionis aut status, ecclesiastici uel secularis, fuerint, pro hac vice dumtaxat vsque ad numerum viginti personarum et totidem equorum assecurauimus nostro securo et saluo conductu a die date presencium vsque ad festum beati Michaelis archangeli proxime venturum, assecu- ramusque per presentes ad nos et ad dictam nostram ciuitatem super generali congrega- cione regni, que nunc in ipsa nostra ciuitate Pragensi celebratur, veniendi, standi, morandi 239. 1433. 10. Jun.
Tractatus habitus cum Boemis in generali congregacione regni Prage anno etc. xxxI° die ipsa sanctissime trinitatis (7. Jun.) per ambasiatores sacri concilii Basiliensis. Anno quo supra missi sunt ad Pragam pro reduccione Boemorum cum pleno mandato reuerendi in Christo patres domini, Philibertus episcopus Constanciensis pro- uincie Rothomagensis, et Petrus episcopus Augustensis prouincie Maguntine, Johannes de Polomar, archydyaconus Barcinonensis, sacri pallacii causarum auditor, Fridricus Por- sperger, prepositus Ratisponensis, Egidius Karlerii, decanus Cameracensis, Thomas de Haselpach, Henricus Toke de Bremis, magistri in theologia, Alexander archydiaconus Zarisburgensis in vtroque iure doctor, Martinus decanus Turonensis, baccalarius formatus in theologia, et Johannes de Molbrun, ordinis Cisterciensis etc. Hii per mensem ante prefatum terminum Pragam applicuerunt, in quo nihil notabilis egerunt, nisi quod pro saluis conductibus principibus vicinis dissencientibus cum Boemis et baronibus et nobi- libus fidelibus in regno domini regis institerunt; sed vsque ad congregacionem regni pro forma secura habere non potuerunt, tandem tamen obtinuerunt, vt patet ex copiis infrascriptis. 1433. Saluus conductus pro illustrissimo domino duce Austrie. „Nos magister ciuium, consules, iurati totaque conmunitas noue ciuitatis Pra- gensis tenore presencium recognoscimus vniuersis, quod ambasiatores et nuncios, quos illustris princeps et dominus, dominus Albertus dux Austrie vna cum familiaribus ipsorum ad nostram ciuitatem Pragensem mittere decreuerit, cuiuscumque gradus, condicionis aut status, ecclesiastici uel secularis, fuerint, pro hac vice dumtaxat vsque ad numerum viginti personarum et totidem equorum assecurauimus nostro securo et saluo conductu a die date presencium vsque ad festum beati Michaelis archangeli proxime venturum, assecu- ramusque per presentes ad nos et ad dictam nostram ciuitatem super generali congrega- cione regni, que nunc in ipsa nostra ciuitate Pragensi celebratur, veniendi, standi, morandi 239. 1433. 10. Jun.
Strana 704
704 Thomae Ebendorferi, 240. 1433. 10. Jun. nobiscumque de quibusuis negociis oportunis tractandi, placitandi, conferendi et disponendi, quibus dispositis vel non dispositis a nobis ad loca habitacionum, vnde venerint, saluis rebus ipsorum singulis, pariter et personis libere et secure redeundi pro nobis, nostris ac omnibus hiis, qui causa nostri faciunt et dimittunt, bona nostra fide, sine quouis malo dolo promittentes, quod saluum conductum a corona regni ipsis concessum cum omnibus suis clausulis, punctis et articulis, ac toto suo tenore integre, fideliter et inuiolabiliter seruabimus et ab omnibus nostris seruari faciemus. Quapropter omnes et singulos nobiles, barones, milites, clientes et capitaneos, ac conmunitatum rectores legi diuine et nobis adherentes ceterosque, qui eiusdem legis dei intuitu siue nostri faciunt et dimittunt, ad quos presentes peruenerint et qui presentibus fuerint requisiti, hortamur, requirimus et monemus, quatenus ob spem concordie prefatos ambasiatores et nuncios ac familiares ipsorum in progressu et regressu fauorabiliter prosequi velint, eosdem si opus fuerit per loca formidinis conducendo, et manuteneant efficaciter defensantes, prout legis diuine augmentum huiusque regni profectum cupiunt promouere, ac nobis specialiter compla- cere. In cuius rei euidens testimonium sigillum conmunitatis nostre predicte de certa nostra sciencia presentibus est appensum. Datum feria iv' post festum sancte et indiuidue trinitatis, anno natiuitatis domini м' cccc° xxxII°.“ „Nos capitanei exercituum, barones, nobiles, Praga, milites, clientes ac con- munitates regni Boemie et marchionatus Morauie, veritatibus ewangelicis adherentes, recognoscimus vniuersis per presentes, quod cum venerabiles domini ambasiatores a venerando Basiliensi concilio ad congregacionem nostram generalem in ciuitate nostra Pragensi, que nunc ibidem celebratur, directi illustrem principem et dominum, dominum Albertum ducem Austrie ex parte eiusdem concilii et sua requisierint, rogantes, quatenus suos ad dictam congregacionem dignaretur mittere ambasiatores, qui ad continuandum et feliciter annuente domino concludendum tractatus inter nos inceptos consilio, auxilio et fauore assisterent, nosque rogauerint, quatenus ambasiatoribus ab eodem principe mittendis de sufficienti securitate veniendi, standi et redeundi prouidere vellemus, idcirco nos, qui cum desiderio habemus bene inceptos tractatus vnitatis et pacis ad optatum deuenire profectum, ambasiatoribus prefati principis domini ducis Alberti ab vno vsque ad numerum viginti personarum et totidem equorum, cuiuscumque status, ecclesiastici vel secularis, gradus aut condicionis existant, infra hinc et festum beati Michaelis archangeli proxime venturum plenum, liberum, bonum, Christianum et securum saluum conductum veniendi, standi et ad propria redeundi damus et concedimus, insuper volentes, quod iidem ambasiatores cum suis familiaribus et nunciis simili gaudeant libertate, securitate et saluo conductu, qualem memoratis venerandi concilii oratoribus similiter sub sigillo regni nostri concessimus, eciam absque preiudicio ambasiatorum prefati concilii ac eorum, qui secum venerunt, et sui salui conductus, quem quoad numerum sibi concessum aut alias per hoc restringere aut infirmare nequaquam intendimus, sed in suo robore et tenore permanere bona fide promittentes. Ceterum in bona fide promittimus, quod dictum saluum conductum cum omnibus suis clausulis, punctis, articulis et toto suo tenore integre, fide- liter et inuiolabiliter seruabimus et ab omnibus nostris, nobis adherentibus et quibus- libet aliis, qui in hac parte nostre voluntati voluerint consentire, obseruari faciemus, neque contraveniemus, neque contrauenire a quoquam procurabimus directe uel indirecte, 1433.
704 Thomae Ebendorferi, 240. 1433. 10. Jun. nobiscumque de quibusuis negociis oportunis tractandi, placitandi, conferendi et disponendi, quibus dispositis vel non dispositis a nobis ad loca habitacionum, vnde venerint, saluis rebus ipsorum singulis, pariter et personis libere et secure redeundi pro nobis, nostris ac omnibus hiis, qui causa nostri faciunt et dimittunt, bona nostra fide, sine quouis malo dolo promittentes, quod saluum conductum a corona regni ipsis concessum cum omnibus suis clausulis, punctis et articulis, ac toto suo tenore integre, fideliter et inuiolabiliter seruabimus et ab omnibus nostris seruari faciemus. Quapropter omnes et singulos nobiles, barones, milites, clientes et capitaneos, ac conmunitatum rectores legi diuine et nobis adherentes ceterosque, qui eiusdem legis dei intuitu siue nostri faciunt et dimittunt, ad quos presentes peruenerint et qui presentibus fuerint requisiti, hortamur, requirimus et monemus, quatenus ob spem concordie prefatos ambasiatores et nuncios ac familiares ipsorum in progressu et regressu fauorabiliter prosequi velint, eosdem si opus fuerit per loca formidinis conducendo, et manuteneant efficaciter defensantes, prout legis diuine augmentum huiusque regni profectum cupiunt promouere, ac nobis specialiter compla- cere. In cuius rei euidens testimonium sigillum conmunitatis nostre predicte de certa nostra sciencia presentibus est appensum. Datum feria iv' post festum sancte et indiuidue trinitatis, anno natiuitatis domini м' cccc° xxxII°.“ „Nos capitanei exercituum, barones, nobiles, Praga, milites, clientes ac con- munitates regni Boemie et marchionatus Morauie, veritatibus ewangelicis adherentes, recognoscimus vniuersis per presentes, quod cum venerabiles domini ambasiatores a venerando Basiliensi concilio ad congregacionem nostram generalem in ciuitate nostra Pragensi, que nunc ibidem celebratur, directi illustrem principem et dominum, dominum Albertum ducem Austrie ex parte eiusdem concilii et sua requisierint, rogantes, quatenus suos ad dictam congregacionem dignaretur mittere ambasiatores, qui ad continuandum et feliciter annuente domino concludendum tractatus inter nos inceptos consilio, auxilio et fauore assisterent, nosque rogauerint, quatenus ambasiatoribus ab eodem principe mittendis de sufficienti securitate veniendi, standi et redeundi prouidere vellemus, idcirco nos, qui cum desiderio habemus bene inceptos tractatus vnitatis et pacis ad optatum deuenire profectum, ambasiatoribus prefati principis domini ducis Alberti ab vno vsque ad numerum viginti personarum et totidem equorum, cuiuscumque status, ecclesiastici vel secularis, gradus aut condicionis existant, infra hinc et festum beati Michaelis archangeli proxime venturum plenum, liberum, bonum, Christianum et securum saluum conductum veniendi, standi et ad propria redeundi damus et concedimus, insuper volentes, quod iidem ambasiatores cum suis familiaribus et nunciis simili gaudeant libertate, securitate et saluo conductu, qualem memoratis venerandi concilii oratoribus similiter sub sigillo regni nostri concessimus, eciam absque preiudicio ambasiatorum prefati concilii ac eorum, qui secum venerunt, et sui salui conductus, quem quoad numerum sibi concessum aut alias per hoc restringere aut infirmare nequaquam intendimus, sed in suo robore et tenore permanere bona fide promittentes. Ceterum in bona fide promittimus, quod dictum saluum conductum cum omnibus suis clausulis, punctis, articulis et toto suo tenore integre, fide- liter et inuiolabiliter seruabimus et ab omnibus nostris, nobis adherentibus et quibus- libet aliis, qui in hac parte nostre voluntati voluerint consentire, obseruari faciemus, neque contraveniemus, neque contrauenire a quoquam procurabimus directe uel indirecte, 1433.
Strana 705
Diarium. 705 manifeste uel occulte, quouis quesito colore. Quare mandamus omnibus et singulis nostris subditis, amicis beneuolis et adherentibus, diuitibus et pauperibus, quacumque uoce censeantur, nullo excepto, quod ambasiatores dicti domini ducis Austrie vsque ad numerum prenominatum secure et absque impedimento venire in dictam ciuitatem Pragensem, ibidem morari et abinde recedere et per dictum regnum, marchionatum, terras et districtus nostros eundo et redeundo transire permittant, amicabiliter pertractent secureque con- ducant, et taliter erga eos se gerant, quod ipsi nec in corpore, honore aut rebus verbo vel facto offendantur quouis modo, nichilominus adicientes, quod eosdem ambasiatores et nuncios cum ipsorum familia, rebus et bonis, que secum ferre decreuerint, in ciuitate dicta Budweiz in nostram proteccionem et firmam custodiam fauorabiliter recipiemus et vsque ad ciuitatem Pragensem saluos et securos perducemus, et postquam ad propria redire voluerint, mox ut requisiti per eosdem nuncios fuerimus, ipsos infra quatuor dies inmediate sequentes sic ad locum predictum cum familia et rebus ipsorum saluos et securos sine contradiccione, offensa, iniuria, eciam impedimento nostrum aut cuiuscumque alterius deducemus. In cuius rei euidens testimonium sigillum conmune regni Boemie presentibus est appensum. Datum Prage, quarta feria proxima ante festum corporis Christi 1433.“ Item termino adueniente fuimus per ciuitatem Pragensem antiquam omnes cum familia inuitati et laute pertractati, post per magistrum ciuium, post per magistros in collegio ; tandem per Taboritas et post per dominum de Noua domo, posterius vero per Orphanos in curia domini regis in noua ciuitate. Item Sabbato post festum trinitatis, que fuit x" Junii, facta est proposicio primo incipiente domino Constanciensi, postquam Boemis incipientibus „veni sancte spiritus“ altis vocibus cantantibus et magister Johannes de Rokizana assumpto themate : „Si qua sunt vera, si qua sunt sancta, iusta, pudica“ etc. finiuisset verbum. Sub themate: „Stetit Jesus in medio discipulorum suorum, et dixit eis pax vobis,“ propo- suit primo de themate ad literam, quia eo die, quo illud legitur in ewangelio, iter arripuimus versus Pragam; secundo quomodo stetit in medio patrum in concilio reci- piencium discipulos, dicencium huic regno "pax vobis;“ tercio quomodo stetit in medio Boemorum, inspirando eis pacem, mittendo suos ambasiatores ad concilium, cum quibus venimus et dicimus "pax vobis.“ Post quem statim dominus auditor, assumpto themate : „Benedicta sit sancta trinitas“ etc., perorauit generalia plura de beneficiis collatis humano generi, et tandem huic regno per presentem ambasiatam et suam voca- cionem ad pacem. Item die Lune, 15° Junii, dominus Augustensis primo premisso themate : „Dili- gamus alterutrum" 1. Joh. 4°, perorauit de pace, sine qua nec inuicem diligere possumus, sicud nec habere pacem, nisi alterutrum diligamus. Posterius dominus auditor (obtulit) modum et viam pacis nobis a sacro concilio conmissos, videlicet incorporacionem cum eodem et summissionem suorum articulorum determinacioni eiusdem, et persuasit hanc viam certis motiuis, que cum aliis supra posita sunt per me ; dedit eciam copias sue proposicionis, quibus habitis feria 3° (16. Jun.) elegerunt de omnibus statibus et conmunitatibus Lx. viros ad deliberandum de responso nobis dando super nostra proposicione. 13. Jun. 15. Jun. 1433. Scriptores I. 89
Diarium. 705 manifeste uel occulte, quouis quesito colore. Quare mandamus omnibus et singulis nostris subditis, amicis beneuolis et adherentibus, diuitibus et pauperibus, quacumque uoce censeantur, nullo excepto, quod ambasiatores dicti domini ducis Austrie vsque ad numerum prenominatum secure et absque impedimento venire in dictam ciuitatem Pragensem, ibidem morari et abinde recedere et per dictum regnum, marchionatum, terras et districtus nostros eundo et redeundo transire permittant, amicabiliter pertractent secureque con- ducant, et taliter erga eos se gerant, quod ipsi nec in corpore, honore aut rebus verbo vel facto offendantur quouis modo, nichilominus adicientes, quod eosdem ambasiatores et nuncios cum ipsorum familia, rebus et bonis, que secum ferre decreuerint, in ciuitate dicta Budweiz in nostram proteccionem et firmam custodiam fauorabiliter recipiemus et vsque ad ciuitatem Pragensem saluos et securos perducemus, et postquam ad propria redire voluerint, mox ut requisiti per eosdem nuncios fuerimus, ipsos infra quatuor dies inmediate sequentes sic ad locum predictum cum familia et rebus ipsorum saluos et securos sine contradiccione, offensa, iniuria, eciam impedimento nostrum aut cuiuscumque alterius deducemus. In cuius rei euidens testimonium sigillum conmune regni Boemie presentibus est appensum. Datum Prage, quarta feria proxima ante festum corporis Christi 1433.“ Item termino adueniente fuimus per ciuitatem Pragensem antiquam omnes cum familia inuitati et laute pertractati, post per magistrum ciuium, post per magistros in collegio ; tandem per Taboritas et post per dominum de Noua domo, posterius vero per Orphanos in curia domini regis in noua ciuitate. Item Sabbato post festum trinitatis, que fuit x" Junii, facta est proposicio primo incipiente domino Constanciensi, postquam Boemis incipientibus „veni sancte spiritus“ altis vocibus cantantibus et magister Johannes de Rokizana assumpto themate : „Si qua sunt vera, si qua sunt sancta, iusta, pudica“ etc. finiuisset verbum. Sub themate: „Stetit Jesus in medio discipulorum suorum, et dixit eis pax vobis,“ propo- suit primo de themate ad literam, quia eo die, quo illud legitur in ewangelio, iter arripuimus versus Pragam; secundo quomodo stetit in medio patrum in concilio reci- piencium discipulos, dicencium huic regno "pax vobis;“ tercio quomodo stetit in medio Boemorum, inspirando eis pacem, mittendo suos ambasiatores ad concilium, cum quibus venimus et dicimus "pax vobis.“ Post quem statim dominus auditor, assumpto themate : „Benedicta sit sancta trinitas“ etc., perorauit generalia plura de beneficiis collatis humano generi, et tandem huic regno per presentem ambasiatam et suam voca- cionem ad pacem. Item die Lune, 15° Junii, dominus Augustensis primo premisso themate : „Dili- gamus alterutrum" 1. Joh. 4°, perorauit de pace, sine qua nec inuicem diligere possumus, sicud nec habere pacem, nisi alterutrum diligamus. Posterius dominus auditor (obtulit) modum et viam pacis nobis a sacro concilio conmissos, videlicet incorporacionem cum eodem et summissionem suorum articulorum determinacioni eiusdem, et persuasit hanc viam certis motiuis, que cum aliis supra posita sunt per me ; dedit eciam copias sue proposicionis, quibus habitis feria 3° (16. Jun.) elegerunt de omnibus statibus et conmunitatibus Lx. viros ad deliberandum de responso nobis dando super nostra proposicione. 13. Jun. 15. Jun. 1433. Scriptores I. 89
Strana 706
706 Thomae Ebendorferi, 1433. Responsio Procopi Holi, facta in die sanctorum Marci et Marcelliani Prage in lectorio theologorum 1433 ex parte Taboritarum, super eo quod diximus : "Quantum bellis profecimus vsque modo videmus.“ 18. Jun. „Primo de materia bellorum, nouit qui nil ignorat altissimus" etc. (Vide supra pag. 419. Nr. 176.) Responsio baronum, militum, clientum ac conmunitatum regni Boemie et aliquorum mar- chionatus Morauie die qua supra, scilicet 18° Junii, in loco prenominato. 19. Jun. „Cum duo conmendata per paternitates reuerenciasque vestras,“ etc. (Vide supra pag. 414. Nr. 175.) Post hanc proposicionem adstatim dominus auditor quasi nomine proprio proposuit: Crebro in hac vestra responsione inuitamur ad promocionem et accessum vestrorum arti- culorum et quod dicendum, quid de eis senciamus. Nos autem videmus, quod isti quatuor vestri articuli aliter proponuntur, alio modo probantur et deducuntur, et aliter practi- cantur ; et hoc probauit inductiue. Primo de predicacione verbi dei libera videmus, quod sicud nos, ita nec vos indifferenter quemlibet admittitis; et tamen vester proponens dixit hoc esse precepti arti, quod si eciam papa uel episcopus sub exconmunicacionis pena interdiceret, quod sibi non esset obediendum. De castigacione peccatorum iste videbatur dicere, quod inferior superiorem et laycus spiritualem deberet et posset corrigere coac- tiue, et quod pro nulla culpa in lege noua posset pena mortis puniri, quod et vos video non tenere. Similiter de temporalitate cleri vester proponens dixit, quod clerus posset habere bona mobilia et immobilia materialiter, sed non formaliter, et illud formale non valeret tres hallenses, quando materiale valeret centum sexagenas ; et audimus quod eciam in regno illud aliter tenetis. De neccessitate eciam precepti conmunionis sub vtraque specie non omnino erat apud vestros concordia. Super isto petiuit, quatenus suos arti- culos nobis darent in scriptis in ea forma, qua ipsos teneret regnum; et istam per sex dies habere nequiuimus. Vnde 19“ tandem die Junii *) super ista proposicione fuit data responsio, que sequitur, et iterum renouata peticio articulorum in forma qua tenentur ; sed non dabantur, quia in forma vna non poterant omnes concordare. Vnde aduocabant suos magistros, qui formam, vt dicebatur, tolerabilem composuerunt, quam isti de exer- citibus capitanei et certi presbiteri audientes indignanter receperunt, dicentes : Videmus, quod vos consentitis parti aduerse nobis; eciam eos de consilio repulerunt. Sed quia semper institimus, quatenus formam suorum articulorum eo modo, quo regnum ipsos teneret, nobis traderent, tandem ante replicacionem ad responsionem immediate sub- sequentem Johannes de Rokizana publice coram tota congregacione verbis expressit eosdem, vt patet infra. 18. Jun. Replicatiua responsio ambasiatorum sacri concilii ad proposicionem Boemorum. 20. Jun. „Communis omnium vox est, hoc omnes nostri vestrique sermones pariter con- fitentur" etc. (Vide supra pag. 423. Nr. 178.) *) Prius erat in cod, „20a.“
706 Thomae Ebendorferi, 1433. Responsio Procopi Holi, facta in die sanctorum Marci et Marcelliani Prage in lectorio theologorum 1433 ex parte Taboritarum, super eo quod diximus : "Quantum bellis profecimus vsque modo videmus.“ 18. Jun. „Primo de materia bellorum, nouit qui nil ignorat altissimus" etc. (Vide supra pag. 419. Nr. 176.) Responsio baronum, militum, clientum ac conmunitatum regni Boemie et aliquorum mar- chionatus Morauie die qua supra, scilicet 18° Junii, in loco prenominato. 19. Jun. „Cum duo conmendata per paternitates reuerenciasque vestras,“ etc. (Vide supra pag. 414. Nr. 175.) Post hanc proposicionem adstatim dominus auditor quasi nomine proprio proposuit: Crebro in hac vestra responsione inuitamur ad promocionem et accessum vestrorum arti- culorum et quod dicendum, quid de eis senciamus. Nos autem videmus, quod isti quatuor vestri articuli aliter proponuntur, alio modo probantur et deducuntur, et aliter practi- cantur ; et hoc probauit inductiue. Primo de predicacione verbi dei libera videmus, quod sicud nos, ita nec vos indifferenter quemlibet admittitis; et tamen vester proponens dixit hoc esse precepti arti, quod si eciam papa uel episcopus sub exconmunicacionis pena interdiceret, quod sibi non esset obediendum. De castigacione peccatorum iste videbatur dicere, quod inferior superiorem et laycus spiritualem deberet et posset corrigere coac- tiue, et quod pro nulla culpa in lege noua posset pena mortis puniri, quod et vos video non tenere. Similiter de temporalitate cleri vester proponens dixit, quod clerus posset habere bona mobilia et immobilia materialiter, sed non formaliter, et illud formale non valeret tres hallenses, quando materiale valeret centum sexagenas ; et audimus quod eciam in regno illud aliter tenetis. De neccessitate eciam precepti conmunionis sub vtraque specie non omnino erat apud vestros concordia. Super isto petiuit, quatenus suos arti- culos nobis darent in scriptis in ea forma, qua ipsos teneret regnum; et istam per sex dies habere nequiuimus. Vnde 19“ tandem die Junii *) super ista proposicione fuit data responsio, que sequitur, et iterum renouata peticio articulorum in forma qua tenentur ; sed non dabantur, quia in forma vna non poterant omnes concordare. Vnde aduocabant suos magistros, qui formam, vt dicebatur, tolerabilem composuerunt, quam isti de exer- citibus capitanei et certi presbiteri audientes indignanter receperunt, dicentes : Videmus, quod vos consentitis parti aduerse nobis; eciam eos de consilio repulerunt. Sed quia semper institimus, quatenus formam suorum articulorum eo modo, quo regnum ipsos teneret, nobis traderent, tandem ante replicacionem ad responsionem immediate sub- sequentem Johannes de Rokizana publice coram tota congregacione verbis expressit eosdem, vt patet infra. 18. Jun. Replicatiua responsio ambasiatorum sacri concilii ad proposicionem Boemorum. 20. Jun. „Communis omnium vox est, hoc omnes nostri vestrique sermones pariter con- fitentur" etc. (Vide supra pag. 423. Nr. 178.) *) Prius erat in cod, „20a.“
Strana 707
Diarium. 707 Item die 21° Junii vocati ad collegium, dabatur responsio per verba ad nostra motiua per magistrum Johannem de Rokizana, de qua infra, responditque, quod octo sunt deputati ad tractatus speciales habendos, quibus et alii octo condeputabantur; respondit eciam tunc verbo de istis quatuor articulis sub hac forma: „De primo articulo dicimus, quod communio sub vtraque specie est vtilis et necessaria neccessitate tali, de qua doctores dicunt, Lira, Thomas ; et tali modo est sub precepto, non de stricto precepto, sicut diligere deum; non tamen ponimus sicud quinque sacramenta dure esse necessitatis, baptismus, penitencia ewkaristia, extrema vnecio, confirmacio. 1433. 21. Jun. 241. 1433. 21. Jun. De secundo articulo dicimus, quod peccata mortalia sunt impedienda per eos, quorum interest, quantumque possunt secundum legem dei. De tercio dicimus, quod verbum dei est predicandum per sacerdotes ydoneos et probatos, et ad hoc missos per prelatos ; sed tamen in regno nostro prelati bene ydoneos repulerunt. De quarto articulo non intendimus, quod clerus mendicet, sed quod habeat nec- cessitatem conpetentem, et quod superflua conuertat in pios vsus, et non abutatur; et quod actus ciuilis dominii non exerceat." De quibus petiuimus copiam adstatim, et promittebatur; sed successu temporis sepius petentes numquam sub ista forma habere potuimus. Item xxI° Junii, conuenientibus deputatis, facta oracione tractabatur primo, quod 22. Jun. ea que hic dicerentur, remanerent occulta vsque ad conclusionem, nisi forte in istis occurreret consultacio cum aliis habenda sociis de materia, aut si in casu forte non sequeretur concordia, quod vnaqueque parcium acta posset referre suis; item quod ante conclusionem mutuam quelibet parcium habeat facultatem mutandi et declarandi suam intencionem, prout visum fuerit expedire; et ita conpromisimus. Item isto facto referebantur acta in ista materia vsque ad presens per concilium et ambasiatores, et in quo residebat, et quod ibi inciperemus. Fuit dictum, quod non videtur breuius nec honestius, nisi quod regnum mitteret suos ambasiatores ad conclu- dendum materiam in concilio, vbi totus est mundus. Ad quod dicebant deputati Boemorum, quod non abnuerent ibi mittere, dummodo prius facta esset disposicio super articulis suis preuia; vnde petebamus iterum copiam in ea forma, quam magister Johannes alias nomine regni proposuit, et tunc oblati erant nobis de quatuor respondencium manibus in hac forma : „Sensus articuli primi, conmunio duplicis speciei toti credencium populo est 22. Jun. vtilis" etc. (Vide supra pag. 369. Nr. 160.) In hac forma presentauerunt nobis deputati Boemorum articulos, scriptos manibus propriis quatuor in Basilea respondencium; et deputati erant magister Johannes de Roki- zana, magister Petrus Anglicus, Procopius Rasus, Nicolaus episcopus Taboritarum, Vlricus de Znoyma, Ambrosius presbyter de Noua ciuitate, Sigismundus de Praga et Mathias a Lauda; deputati ex parte altera dominus Philibertus Constanciensis, dominus Johannes auditor, magister Egidius, magister Thomas de Haselpach, magister Henricus Dokk, dominus Johannes de Molbrun, Sigismundus Stramer de Nurenberga et Ludwicus scriptor domini ducis Johannis Bauarie. 89*
Diarium. 707 Item die 21° Junii vocati ad collegium, dabatur responsio per verba ad nostra motiua per magistrum Johannem de Rokizana, de qua infra, responditque, quod octo sunt deputati ad tractatus speciales habendos, quibus et alii octo condeputabantur; respondit eciam tunc verbo de istis quatuor articulis sub hac forma: „De primo articulo dicimus, quod communio sub vtraque specie est vtilis et necessaria neccessitate tali, de qua doctores dicunt, Lira, Thomas ; et tali modo est sub precepto, non de stricto precepto, sicut diligere deum; non tamen ponimus sicud quinque sacramenta dure esse necessitatis, baptismus, penitencia ewkaristia, extrema vnecio, confirmacio. 1433. 21. Jun. 241. 1433. 21. Jun. De secundo articulo dicimus, quod peccata mortalia sunt impedienda per eos, quorum interest, quantumque possunt secundum legem dei. De tercio dicimus, quod verbum dei est predicandum per sacerdotes ydoneos et probatos, et ad hoc missos per prelatos ; sed tamen in regno nostro prelati bene ydoneos repulerunt. De quarto articulo non intendimus, quod clerus mendicet, sed quod habeat nec- cessitatem conpetentem, et quod superflua conuertat in pios vsus, et non abutatur; et quod actus ciuilis dominii non exerceat." De quibus petiuimus copiam adstatim, et promittebatur; sed successu temporis sepius petentes numquam sub ista forma habere potuimus. Item xxI° Junii, conuenientibus deputatis, facta oracione tractabatur primo, quod 22. Jun. ea que hic dicerentur, remanerent occulta vsque ad conclusionem, nisi forte in istis occurreret consultacio cum aliis habenda sociis de materia, aut si in casu forte non sequeretur concordia, quod vnaqueque parcium acta posset referre suis; item quod ante conclusionem mutuam quelibet parcium habeat facultatem mutandi et declarandi suam intencionem, prout visum fuerit expedire; et ita conpromisimus. Item isto facto referebantur acta in ista materia vsque ad presens per concilium et ambasiatores, et in quo residebat, et quod ibi inciperemus. Fuit dictum, quod non videtur breuius nec honestius, nisi quod regnum mitteret suos ambasiatores ad conclu- dendum materiam in concilio, vbi totus est mundus. Ad quod dicebant deputati Boemorum, quod non abnuerent ibi mittere, dummodo prius facta esset disposicio super articulis suis preuia; vnde petebamus iterum copiam in ea forma, quam magister Johannes alias nomine regni proposuit, et tunc oblati erant nobis de quatuor respondencium manibus in hac forma : „Sensus articuli primi, conmunio duplicis speciei toti credencium populo est 22. Jun. vtilis" etc. (Vide supra pag. 369. Nr. 160.) In hac forma presentauerunt nobis deputati Boemorum articulos, scriptos manibus propriis quatuor in Basilea respondencium; et deputati erant magister Johannes de Roki- zana, magister Petrus Anglicus, Procopius Rasus, Nicolaus episcopus Taboritarum, Vlricus de Znoyma, Ambrosius presbyter de Noua ciuitate, Sigismundus de Praga et Mathias a Lauda; deputati ex parte altera dominus Philibertus Constanciensis, dominus Johannes auditor, magister Egidius, magister Thomas de Haselpach, magister Henricus Dokk, dominus Johannes de Molbrun, Sigismundus Stramer de Nurenberga et Ludwicus scriptor domini ducis Johannis Bauarie. 89*
Strana 708
708 Thomae Ebendorferi, 1433. 23. Jun. Hiis visis capta deliberacione, xxI" Junii videbatur, quod retrocessissemus et ad disputacionem in Basilea relictam redissemus. Videbatur, quod istis petentibus, quid senciemus in materia prefatorum articulorum, regno pocius esset respondendum quam istis deputatis, presertim ad abbreuiandum tempus, quod plures multum estimabant pro- trahi; tum eciam quia plures recedebant, tum ad tollendum suspicionem, ne fortasse sic vellemus tempus deducere, ne ipsi ad bella contra sibi inobedientes procederent, ut ipsi nobis per vnum ex eis Symonem de albo leone de Praga obiciebant, asserente hoc ipsis, et quod iam tempus est, quo solent reges ad bella procedere. Quare petiuimus congre- gacionem tocius (regni), que et fiebat eadem die hora xx', in qua proponebantur, que secuntur. Responsio super suis articulis. 24. Jun. „Secundum ea, que in Basilea acta sunt, tam in disputacionibus publicis“ etc. (Vide supra pag. 431. Nr. 180.) Post que magister Johannes de Rokisana causabatur, quia nec diximus primum articulum esse verum vel falsum, vel aliquid habere veritatis; secundo, quia dictum erat in articulo, quod conmunio sub utraque specie de se esset licita et non dampnata taliter, ut creditis; quare processus, qui hodie habentur, domini Martini pape emana- uerunt et cruciata contra regnum propter istam conmunionem ? Ad primum dicebatur, quod responsio potest elici partim ex dictis, ad secundum quod propter hoc non sit regnum inuasum, propter autem alia multa, de quibus in prioribus, ut et destructe ecclesie hodie indicant et monasteria. Ad que dixit Procopius: Si conmunio sub utraque specie est licita, et non heretica nec dampnata, audiatis vos, ambasiatores principum et conmunitatum, et dicatis hec dominis vestris. Ad que verba quidam ex nostris motus surrexit dicens : Plura passus sum audire propter bonum pacis et in Basilea et hic, sed nunc urget me consciencia ad loquendum, audite me; et quatuor proposuit, quia con- municare sub vtraque specie esse licitum, intelligitur dupliciter. Vno modo secundum se hoc non negamus ; alio modo, in quantum fuit occasio perfidie credendi quod sit de neccessitate salutis et a Christo precepta, et quod oppositum facientes sint sacrilegi; et sic dampnata est et reprobata, et erat dampnanda et reprobanda. Secundo dixit, licet prohibiti sint expresse sacerdotes, ne cuiquam layco porrigent sacramentum sub vtraque specie sub pena exconmunicacionis, per hoc tamen implicite prohibiti sunt layci ne reci- piant, quia si nullus debet dare, nullus debet recipere. Tercio, quod peccant grauiter tamquam inobedientes, qui conmunicant sub vtraque specie; et sic sunt reprobandi et dampnandi, tamquam inobedientes, reprobati et dampnati; quarto, quod similiter peccant grauiter, qui alios ad hoc cogunt. Que verba satis dure receperunt quidam, et quia nox sancti Johannis Baptiste instabat, soluta est concio. Item die 24°, ipsa die sancti Johannis, conuenerunt nobiscum Wilhelmus Koscha miles, Mathias a Lauda, Rokizana et Vlricus de Znoyma, dicentes, quomodo proposita terruissent mentes eorum, et precipue quia conmunionem nec katholicam nec sanctam vocauimus; adiecerunt quomodo curia Romana extolleretur, que tamen propter suos excessus peritura et ruitura videretur, et quod alii sibi obedienciam subtraherent, et sic sola relinqueretur. Ad primum diximus, quod semper cancrisaremus; putabamus, quod 23. Jun.
708 Thomae Ebendorferi, 1433. 23. Jun. Hiis visis capta deliberacione, xxI" Junii videbatur, quod retrocessissemus et ad disputacionem in Basilea relictam redissemus. Videbatur, quod istis petentibus, quid senciemus in materia prefatorum articulorum, regno pocius esset respondendum quam istis deputatis, presertim ad abbreuiandum tempus, quod plures multum estimabant pro- trahi; tum eciam quia plures recedebant, tum ad tollendum suspicionem, ne fortasse sic vellemus tempus deducere, ne ipsi ad bella contra sibi inobedientes procederent, ut ipsi nobis per vnum ex eis Symonem de albo leone de Praga obiciebant, asserente hoc ipsis, et quod iam tempus est, quo solent reges ad bella procedere. Quare petiuimus congre- gacionem tocius (regni), que et fiebat eadem die hora xx', in qua proponebantur, que secuntur. Responsio super suis articulis. 24. Jun. „Secundum ea, que in Basilea acta sunt, tam in disputacionibus publicis“ etc. (Vide supra pag. 431. Nr. 180.) Post que magister Johannes de Rokisana causabatur, quia nec diximus primum articulum esse verum vel falsum, vel aliquid habere veritatis; secundo, quia dictum erat in articulo, quod conmunio sub utraque specie de se esset licita et non dampnata taliter, ut creditis; quare processus, qui hodie habentur, domini Martini pape emana- uerunt et cruciata contra regnum propter istam conmunionem ? Ad primum dicebatur, quod responsio potest elici partim ex dictis, ad secundum quod propter hoc non sit regnum inuasum, propter autem alia multa, de quibus in prioribus, ut et destructe ecclesie hodie indicant et monasteria. Ad que dixit Procopius: Si conmunio sub utraque specie est licita, et non heretica nec dampnata, audiatis vos, ambasiatores principum et conmunitatum, et dicatis hec dominis vestris. Ad que verba quidam ex nostris motus surrexit dicens : Plura passus sum audire propter bonum pacis et in Basilea et hic, sed nunc urget me consciencia ad loquendum, audite me; et quatuor proposuit, quia con- municare sub vtraque specie esse licitum, intelligitur dupliciter. Vno modo secundum se hoc non negamus ; alio modo, in quantum fuit occasio perfidie credendi quod sit de neccessitate salutis et a Christo precepta, et quod oppositum facientes sint sacrilegi; et sic dampnata est et reprobata, et erat dampnanda et reprobanda. Secundo dixit, licet prohibiti sint expresse sacerdotes, ne cuiquam layco porrigent sacramentum sub vtraque specie sub pena exconmunicacionis, per hoc tamen implicite prohibiti sunt layci ne reci- piant, quia si nullus debet dare, nullus debet recipere. Tercio, quod peccant grauiter tamquam inobedientes, qui conmunicant sub vtraque specie; et sic sunt reprobandi et dampnandi, tamquam inobedientes, reprobati et dampnati; quarto, quod similiter peccant grauiter, qui alios ad hoc cogunt. Que verba satis dure receperunt quidam, et quia nox sancti Johannis Baptiste instabat, soluta est concio. Item die 24°, ipsa die sancti Johannis, conuenerunt nobiscum Wilhelmus Koscha miles, Mathias a Lauda, Rokizana et Vlricus de Znoyma, dicentes, quomodo proposita terruissent mentes eorum, et precipue quia conmunionem nec katholicam nec sanctam vocauimus; adiecerunt quomodo curia Romana extolleretur, que tamen propter suos excessus peritura et ruitura videretur, et quod alii sibi obedienciam subtraherent, et sic sola relinqueretur. Ad primum diximus, quod semper cancrisaremus; putabamus, quod 23. Jun.
Strana 709
Diarium. 709 ibi a tractatibus debuissemus incepisse, vbi in Basilea dimisimus; ideo videbatur, quod darentur pauci et barones, cum quibus tractatus continuarentur; sed ipsi dederunt octo precedentes et Wilhelmum supradictum addiderunt. Ad secundum fuit dictum, quod non obstante, quod sepius passa fuerit persecuciones et tempore sanctorum pontificum, ut Gregorii, qui a Longobardis obsessus erat, vt patet in vltima omelia super Ezechielem, et Augustinus tempore mortis sue in Ypona, tamen et isti, sicud et Vandali et Gotti, perierunt, et ipsa adhue stat Romana curia, in qua et licet sint multi mali, sed tamen plures boni in omni statu, quod deducebatur inductiue. Eadem die missi erant quidam ad nos, qui referebant, quod a conmunitatibus deputati essent nouem, qui crastina die mane conuenirent et expectarent tractatus. Vnde 25° Junii visitati erant ad partem aliqui barones et nobiles, quibus post 25. Jun. multas de oblatis viis persuasiones aperiebatur, quod si istam summissionem facere vellent de istis articulis concilio, et si pax et vnitas per hoc sequi posset residuo populo Christiano, spes esset, quod concilium libertaret eis conmunionem sub duplici specie. Super quibus multi letati dicebant, quod istam viam proponeremus suis deputatis, et offerebant se dare velle operam possetenus efficacem. Vnde accedebant de presenti ad deputatos Boemorum priores, et in effectu post multa hanc viam eis apperuerunt. Qua audita retraxerunt se ad partem, et post deliberacionem dicebant, ad quos hec indulgencia deberet extendi, quia non solum vellent habere toto pro regno suo ; sed eciam pro marchionatu Morauie et omnibus aliis adherentibus, quia alias poneretur diuisio inter eos, quibusdam dicen- tibus, quod sic est melius, quibusdam alio modo in casu indulti. Respondebatur quod, quia concilium congregatum est pro pace, speraretur, quod sic ageret, quod pax non turbaretur : imo si turbaretur per illud, mitteret suos pro recuperacione, sicud et ad alia loca facere consueuit; et per hoc indirecte volebant euadere, ne fideles, qui vsque lauda- biliter perstiterunt, cogerentur ad oppositum, et precipue in marchionatu et in Pilsnensi contrata. Post prandium vero veniebant, sub qua forma veniret ista libertacio, et pete- bant eandem tradi. Diximus, quod super nulla forma facta esset consultacio in concilio. neque aliquam possemus dare; nec hoc expediret, primo, quia fortasse honestior et vtilion posterius cogitaretur per expertos in hac re in concilio ; secundo, quia multum prorogaret negocium et expedicionem, quia istam quilibet vellet in concilio videre et corrigere, vbi alias pauci expedirent habito indulto principali. Ipsi autem nihilominus forcius instabant, et dum in eodem staremus, dicebamus inter cetera: Certi sitis, quod non fiet karistia in verbis, dummodo concordia existit in rebus. Cui facta consultacione respondebant, quod clare dicimus, quod sic non mittunt super incerto, quia cum de diuersis mundi partibus sint in concilio, fortasse tandem gratis venirent; secundo, sic super incerto nullus ibit, quia inter tot aliquid posset omitti, quod tandem aliis displiceret, et quod nequaquam assumerent. Hinc moti placuit nobis, vt istam viam exponeremus baronibus, quod et deputatis placuit regni. Tunc fere octo preuenerunt, dicentes, si istam viam possemus certificare, saltem quod cum certo speramus et credimus, diceremus: ita fiet. Quibus diximus: Quia deus nostro mendacio non indiget, mentiri non possumus, nec vellemus, eciam si omnes Tartari conuertendi essent ad pacem; sed firmiter credimus, primo, quia concilium in plena audiencia eis dixit, quidquid salua fide et honore ecclesie fieri poterit, fiet pro honore huius regni, sed indulgencia ista est huiusmodi; secundo, quia artati 1433.
Diarium. 709 ibi a tractatibus debuissemus incepisse, vbi in Basilea dimisimus; ideo videbatur, quod darentur pauci et barones, cum quibus tractatus continuarentur; sed ipsi dederunt octo precedentes et Wilhelmum supradictum addiderunt. Ad secundum fuit dictum, quod non obstante, quod sepius passa fuerit persecuciones et tempore sanctorum pontificum, ut Gregorii, qui a Longobardis obsessus erat, vt patet in vltima omelia super Ezechielem, et Augustinus tempore mortis sue in Ypona, tamen et isti, sicud et Vandali et Gotti, perierunt, et ipsa adhue stat Romana curia, in qua et licet sint multi mali, sed tamen plures boni in omni statu, quod deducebatur inductiue. Eadem die missi erant quidam ad nos, qui referebant, quod a conmunitatibus deputati essent nouem, qui crastina die mane conuenirent et expectarent tractatus. Vnde 25° Junii visitati erant ad partem aliqui barones et nobiles, quibus post 25. Jun. multas de oblatis viis persuasiones aperiebatur, quod si istam summissionem facere vellent de istis articulis concilio, et si pax et vnitas per hoc sequi posset residuo populo Christiano, spes esset, quod concilium libertaret eis conmunionem sub duplici specie. Super quibus multi letati dicebant, quod istam viam proponeremus suis deputatis, et offerebant se dare velle operam possetenus efficacem. Vnde accedebant de presenti ad deputatos Boemorum priores, et in effectu post multa hanc viam eis apperuerunt. Qua audita retraxerunt se ad partem, et post deliberacionem dicebant, ad quos hec indulgencia deberet extendi, quia non solum vellent habere toto pro regno suo ; sed eciam pro marchionatu Morauie et omnibus aliis adherentibus, quia alias poneretur diuisio inter eos, quibusdam dicen- tibus, quod sic est melius, quibusdam alio modo in casu indulti. Respondebatur quod, quia concilium congregatum est pro pace, speraretur, quod sic ageret, quod pax non turbaretur : imo si turbaretur per illud, mitteret suos pro recuperacione, sicud et ad alia loca facere consueuit; et per hoc indirecte volebant euadere, ne fideles, qui vsque lauda- biliter perstiterunt, cogerentur ad oppositum, et precipue in marchionatu et in Pilsnensi contrata. Post prandium vero veniebant, sub qua forma veniret ista libertacio, et pete- bant eandem tradi. Diximus, quod super nulla forma facta esset consultacio in concilio. neque aliquam possemus dare; nec hoc expediret, primo, quia fortasse honestior et vtilion posterius cogitaretur per expertos in hac re in concilio ; secundo, quia multum prorogaret negocium et expedicionem, quia istam quilibet vellet in concilio videre et corrigere, vbi alias pauci expedirent habito indulto principali. Ipsi autem nihilominus forcius instabant, et dum in eodem staremus, dicebamus inter cetera: Certi sitis, quod non fiet karistia in verbis, dummodo concordia existit in rebus. Cui facta consultacione respondebant, quod clare dicimus, quod sic non mittunt super incerto, quia cum de diuersis mundi partibus sint in concilio, fortasse tandem gratis venirent; secundo, sic super incerto nullus ibit, quia inter tot aliquid posset omitti, quod tandem aliis displiceret, et quod nequaquam assumerent. Hinc moti placuit nobis, vt istam viam exponeremus baronibus, quod et deputatis placuit regni. Tunc fere octo preuenerunt, dicentes, si istam viam possemus certificare, saltem quod cum certo speramus et credimus, diceremus: ita fiet. Quibus diximus: Quia deus nostro mendacio non indiget, mentiri non possumus, nec vellemus, eciam si omnes Tartari conuertendi essent ad pacem; sed firmiter credimus, primo, quia concilium in plena audiencia eis dixit, quidquid salua fide et honore ecclesie fieri poterit, fiet pro honore huius regni, sed indulgencia ista est huiusmodi; secundo, quia artati 1433.
Strana 710
710 Thomae Ebendorferi, tempore, in die sancto Pasche congregatis maioribus concilii hoc idem videbatur, si saltem hoc modo daretur pax et vnitas huic regno cum residuo populo Christiano. Et quia eciam miscebatur super determinacione articulorum, cuius nos non habebamus in mandatis, videbatur, quod omnibus 60 deputatis acta referenda essent et oblata, presertim quia eramus aduisati, quod non semper ea, que tractabantur, ita pure referentur. Quod et factum est adstatim et exposita materia tractatus ab inicio, et quomodo determinacionem articulorum suorum de suorum ambasiatorum consensu et voluntate sacrum concilium suspenderit propter tractatus pacis et ambasiatam mittendam ad regnum; nec mirentur, quod emergentibus nouis circumstanciis sapiens mutat consilium. Diximus eciam, quia licet post determinacionem articulorum fidei concilium bene conmitteret aliquibus publi- cacionem determinacionis sue; nequaquam tamen conmitteret determinacionem non solum talibus, quales nos sumus, sed nec 50, nec centum, quia hoc ad concilium propriissime spectat. Vnde nec conmisit, nec acceptassemus, si conmittere voluisset, propter hoc, quia seruata extrema diligencia et maturitate in inquisicione veritatis fidei, premissis eciam oracionibus et ieiuniis, articuli fidei sunt determinandi, nec leuiter, ne artetur populus Christianus ad multa credibilia, quibus non licet post determinacionem oppositum opinari, sicud ante. Ob hoc materia de concepcione virginis in originali peccato uel non, licet multi institerint, determinata non existit et bene vsque modo. Vnde, quia in manibus vestris est salus multarum animarum et corporum, hortabantur ad acceptandum vias oblatas, presertim sub ista bona spe indulgencie eisdem fiende. Respondebat quidam m(agister) nomine omnium, quod in recessu nostro de Basilea eorum ambasiatores nobis dixissent, quod nisi haberemus facultatem determinandi suos articulos, frustra labora- remus : ideo peciit, quod iuxta facultatem nobis traditam faceremus bonum et optatum finem in premissis. Quibus auditis ad partem inquisiuimus inter nos, et nullus ex nobis recog- nouit verbum se scire de istis, ymo oppositum propter suspensionem determinacionis in concilio factam; et sic recessimus. Item eadem die, hora fere xxI’, venimus ad totam congregacionem regni, et priora proposuimus, prout placuit Boemis deputatis, presertim vt purgaremus suspicionem, quam alii imputabant, quia sic tereremus tempus. Item declarauimus nostram potestatem plenam, quam habebamus isto modo, quod si se summitterent sacro concilio, adstatim haberemus statuere pacem cum toto populo Christiano, et tollere omnes censuras et processus vndecumque fulminatos, et restituere in integrum regnum et eius incolas in omni fama, et omnem infamiam abolere etc. Hortabantur ad pacem, et quod considera- rent, quia in breui doctis eorum morientibus, cum alie naciones cum eis conmunicare non possint in ydiomate, venirent ad inconueniencia, ita ut indocti surgerent et predica- rent, quidquid vellent, et sic tandem fieret de eis sicud de Bosnensibus. Et sponsio fiebat per certos, quod considerent, quia in ista materia promouere vellent, ac si regnicole forent, presertim postquam inter nos tam parua essent discrimina; et refricabatur materia articulorum vt supra. Anglicus vero capta oportunitate loquendi dicebat se dixisse, prout dominus auditor alias legit, quod clerici Christi possint habere dominia temporalia mate- rialiter, sed non formaliter ; sed numquam concederet in perpetuum, nec concessit, quod possint dominari ciuiliter. Qui et sibi diffuse respondit, quod hec posicio sit vacua et falsa, vacua, quia suo modo possem dicere de equo iudice, qui non habet iusticie habitum, 1433.
710 Thomae Ebendorferi, tempore, in die sancto Pasche congregatis maioribus concilii hoc idem videbatur, si saltem hoc modo daretur pax et vnitas huic regno cum residuo populo Christiano. Et quia eciam miscebatur super determinacione articulorum, cuius nos non habebamus in mandatis, videbatur, quod omnibus 60 deputatis acta referenda essent et oblata, presertim quia eramus aduisati, quod non semper ea, que tractabantur, ita pure referentur. Quod et factum est adstatim et exposita materia tractatus ab inicio, et quomodo determinacionem articulorum suorum de suorum ambasiatorum consensu et voluntate sacrum concilium suspenderit propter tractatus pacis et ambasiatam mittendam ad regnum; nec mirentur, quod emergentibus nouis circumstanciis sapiens mutat consilium. Diximus eciam, quia licet post determinacionem articulorum fidei concilium bene conmitteret aliquibus publi- cacionem determinacionis sue; nequaquam tamen conmitteret determinacionem non solum talibus, quales nos sumus, sed nec 50, nec centum, quia hoc ad concilium propriissime spectat. Vnde nec conmisit, nec acceptassemus, si conmittere voluisset, propter hoc, quia seruata extrema diligencia et maturitate in inquisicione veritatis fidei, premissis eciam oracionibus et ieiuniis, articuli fidei sunt determinandi, nec leuiter, ne artetur populus Christianus ad multa credibilia, quibus non licet post determinacionem oppositum opinari, sicud ante. Ob hoc materia de concepcione virginis in originali peccato uel non, licet multi institerint, determinata non existit et bene vsque modo. Vnde, quia in manibus vestris est salus multarum animarum et corporum, hortabantur ad acceptandum vias oblatas, presertim sub ista bona spe indulgencie eisdem fiende. Respondebat quidam m(agister) nomine omnium, quod in recessu nostro de Basilea eorum ambasiatores nobis dixissent, quod nisi haberemus facultatem determinandi suos articulos, frustra labora- remus : ideo peciit, quod iuxta facultatem nobis traditam faceremus bonum et optatum finem in premissis. Quibus auditis ad partem inquisiuimus inter nos, et nullus ex nobis recog- nouit verbum se scire de istis, ymo oppositum propter suspensionem determinacionis in concilio factam; et sic recessimus. Item eadem die, hora fere xxI’, venimus ad totam congregacionem regni, et priora proposuimus, prout placuit Boemis deputatis, presertim vt purgaremus suspicionem, quam alii imputabant, quia sic tereremus tempus. Item declarauimus nostram potestatem plenam, quam habebamus isto modo, quod si se summitterent sacro concilio, adstatim haberemus statuere pacem cum toto populo Christiano, et tollere omnes censuras et processus vndecumque fulminatos, et restituere in integrum regnum et eius incolas in omni fama, et omnem infamiam abolere etc. Hortabantur ad pacem, et quod considera- rent, quia in breui doctis eorum morientibus, cum alie naciones cum eis conmunicare non possint in ydiomate, venirent ad inconueniencia, ita ut indocti surgerent et predica- rent, quidquid vellent, et sic tandem fieret de eis sicud de Bosnensibus. Et sponsio fiebat per certos, quod considerent, quia in ista materia promouere vellent, ac si regnicole forent, presertim postquam inter nos tam parua essent discrimina; et refricabatur materia articulorum vt supra. Anglicus vero capta oportunitate loquendi dicebat se dixisse, prout dominus auditor alias legit, quod clerici Christi possint habere dominia temporalia mate- rialiter, sed non formaliter ; sed numquam concederet in perpetuum, nec concessit, quod possint dominari ciuiliter. Qui et sibi diffuse respondit, quod hec posicio sit vacua et falsa, vacua, quia suo modo possem dicere de equo iudice, qui non habet iusticie habitum, 1433.
Strana 711
Diarium. 711 sed disposicionem: iste non est iustus iudex; et postquam sedicio facta esset contra eum et inuenta sua innocencia, eo modo positus ad verbum, qualiter hec dixissem, haberem suo modo dicere : Verum dixi, non est iustus iudex formaliter, quoniam non habet habitum. a quo quis formaliter iustus denominatur, v' Ethicorum. Similiter ista ciuitas non comedit istos panes, demonstrando panes existentes in foro, intelligendo sub ista forma et rotun- ditate, siue formaliter; similiter possem dicere isti panes numquam comedentur. Et pro quo pugnastis, si solum de formali dominio intelligitur, quod non vadit de subiecto in subiectum? Et quia Procopius huius posicionis primam partem in Boemico interpretatus est, voluit et illam sub conpendio, ut dicebat, interpretari, sed aliter. Ad hoc petebatur quidam alter, qui contra Procopium loqui recusabat; et sic ortum est murmur inter popu- lares, qui et secundo dictum audire siciebant; et quia propinquum erat ad sedicionem. presertim quia prius Lupus nomine quidam presbiter interpretem appellauit mendacem. ideo fuit supersessum ab ulteriori, et sic hac die soluta est concio. Item xxVI“ Junii deliberaueramus omnes prius oblatas vias et modos coram baro- 26. Jun. nibus et aliis deputatis conpendiose perstringere, et responsum super istis affirmatiuum vel negatiuum cum racionibus super hiis expetere, quod vsque in pendulo permansit: sed preoccupati eramus per nouem deputatos, qui iam nostrum ad se aduentum presto- labantur, et pro nobis miserunt ad tractandum. Ad quos cum venimus, tractatum erat de quatuor articulis et forma libertacionis eorumdem, et respondimus, quod ut prius nullam formam dare possimus, quia de tribus, quantum ad ea que fidei sunt, parum distamus ; sed quantum ad ea, que concernunt reformacionem, ad punicionem peccatorum, ad predicandum libere et vtiliter verbum dei, et ut clerici in pios vsus superflua expen- derent, propter hoc sacrum concilium congregatum est pro presenti, similiter ad refor- mandum curiam Romanam, de qua causabantur, et ecclesiam in capite et in membris. Finaliter tamen deuentum est, ut et ipsi de honesta et concessibili forma cogitarent, quam libenter videremus ; et si obtineri posset nec ne, requisiti fideliter suaderemus. Post que deliberantes per noctem, mane obtulerunt cedulam sub hac forma, quam pecierunt accep- tari 27. Junii. 1433. Cedula Boemorum. „Sinodus Basiliensis, prouida consideracione prospiciens“ etc. (Vide supra 27. Jun. pag. 373. Nr. 162.) Hanc formam obtulerunt die qua supra, petentes, quatenus pro bono pacis et vnitatis a nobis approbaretur. Sed quia vterque eorum sub specie pietatis venenum falsi- tatis in se implicuit, et eciam quia prescribere formas sacro concilio in materia precipue fidei, quid aliud est, nisi ipsius et spiritus sancti iudicium subdere humane voluntati. Quid aliud est eciam hec oblacio, nisi ut concilium sequatur determinacionem Boemorum et non e contrario, ymo totus orbis! Vnde diximus, quod hec forma nequaquam posset obtineri, presertim quia addiderunt, licet in hac forma expresse non caueretur, de precepto et neccessitate, tamen nihilominus de sacramento barones et alii ista firmiter tenere vellent. Ideo dictum est eis, quod vsque modo quemcumque tractatum incipimus, semper reducimur ad primordia, scilicet ad articulos suos, quorum determinacio iam de conmuni voluntate suspensa est, et sic rotamur sicud pila, fitque de nobis ludus; et abscessimus.
Diarium. 711 sed disposicionem: iste non est iustus iudex; et postquam sedicio facta esset contra eum et inuenta sua innocencia, eo modo positus ad verbum, qualiter hec dixissem, haberem suo modo dicere : Verum dixi, non est iustus iudex formaliter, quoniam non habet habitum. a quo quis formaliter iustus denominatur, v' Ethicorum. Similiter ista ciuitas non comedit istos panes, demonstrando panes existentes in foro, intelligendo sub ista forma et rotun- ditate, siue formaliter; similiter possem dicere isti panes numquam comedentur. Et pro quo pugnastis, si solum de formali dominio intelligitur, quod non vadit de subiecto in subiectum? Et quia Procopius huius posicionis primam partem in Boemico interpretatus est, voluit et illam sub conpendio, ut dicebat, interpretari, sed aliter. Ad hoc petebatur quidam alter, qui contra Procopium loqui recusabat; et sic ortum est murmur inter popu- lares, qui et secundo dictum audire siciebant; et quia propinquum erat ad sedicionem. presertim quia prius Lupus nomine quidam presbiter interpretem appellauit mendacem. ideo fuit supersessum ab ulteriori, et sic hac die soluta est concio. Item xxVI“ Junii deliberaueramus omnes prius oblatas vias et modos coram baro- 26. Jun. nibus et aliis deputatis conpendiose perstringere, et responsum super istis affirmatiuum vel negatiuum cum racionibus super hiis expetere, quod vsque in pendulo permansit: sed preoccupati eramus per nouem deputatos, qui iam nostrum ad se aduentum presto- labantur, et pro nobis miserunt ad tractandum. Ad quos cum venimus, tractatum erat de quatuor articulis et forma libertacionis eorumdem, et respondimus, quod ut prius nullam formam dare possimus, quia de tribus, quantum ad ea que fidei sunt, parum distamus ; sed quantum ad ea, que concernunt reformacionem, ad punicionem peccatorum, ad predicandum libere et vtiliter verbum dei, et ut clerici in pios vsus superflua expen- derent, propter hoc sacrum concilium congregatum est pro presenti, similiter ad refor- mandum curiam Romanam, de qua causabantur, et ecclesiam in capite et in membris. Finaliter tamen deuentum est, ut et ipsi de honesta et concessibili forma cogitarent, quam libenter videremus ; et si obtineri posset nec ne, requisiti fideliter suaderemus. Post que deliberantes per noctem, mane obtulerunt cedulam sub hac forma, quam pecierunt accep- tari 27. Junii. 1433. Cedula Boemorum. „Sinodus Basiliensis, prouida consideracione prospiciens“ etc. (Vide supra 27. Jun. pag. 373. Nr. 162.) Hanc formam obtulerunt die qua supra, petentes, quatenus pro bono pacis et vnitatis a nobis approbaretur. Sed quia vterque eorum sub specie pietatis venenum falsi- tatis in se implicuit, et eciam quia prescribere formas sacro concilio in materia precipue fidei, quid aliud est, nisi ipsius et spiritus sancti iudicium subdere humane voluntati. Quid aliud est eciam hec oblacio, nisi ut concilium sequatur determinacionem Boemorum et non e contrario, ymo totus orbis! Vnde diximus, quod hec forma nequaquam posset obtineri, presertim quia addiderunt, licet in hac forma expresse non caueretur, de precepto et neccessitate, tamen nihilominus de sacramento barones et alii ista firmiter tenere vellent. Ideo dictum est eis, quod vsque modo quemcumque tractatum incipimus, semper reducimur ad primordia, scilicet ad articulos suos, quorum determinacio iam de conmuni voluntate suspensa est, et sic rotamur sicud pila, fitque de nobis ludus; et abscessimus.
Strana 712
712 Thomae Ebendorferi, 30. Jun. Item 28. Junii congregari disposuimus barones multos in dote beate virginis ante Letam curiam, et ibi proposuimus perditos nostros labores; et quomodo luderetur nobis- cum, sicud cum pila, quod de ambasiatoribus bene minorum fieri non debuisset. Ibi sua- simus de vnione, fuitque propositum de recessu nostro et graciarum accione coram regno. Quod audientes dicebant, quod se non possent vnire concilio, sed quod libertaretur eis ista conmunio pro Boemia, Morauia et eis adherentibus ; et si articuli non descinderentur modo, staret sic, ita ut ipsi permanerent in presenti statu suo vsque ad futurum conci- lium; et si non fieret decisio pro tunc, remaneret vsque ad aliud sequens; et quod facta libertacione statim esset pax cum omnibus generalis. Ad quod diximus: Quomodo ecclesia posset indulgere aliquid circa sacramenta hiis, qui eam non recognoscunt ut matrem, et eius membra esse recusant? Pensauimus eciam, quod hec esset via perpetue separacionis ab ecclesia, sicud Grecorum, et quod sub hoc colore serperet hec heresis per orbem; sed diximus quod statueretur pax aut treuge, et quod sui irent ad concilium cum potestate se summittendi; eis tunc forte aliquid fieri posset, super qua via caperent deliberacionem vsque mane. Item 30° die Junii barones cum multis congregati deliberauerunt in collegio Karoli, quod regnum non esset congregandum, sed volebant prius ad partem loqui; vbi dicebant, quod graue esset eis se summittere concilio, et legi faciebant puncta in respon- sione facta ad dominum papam, in qua vocantur Hussite, de quo causabantur. Item quia ibidem dicitur, quod concilium Basiliense non iudicabit aliter quam Constanciense, quod dicebant dampnasse Boemos, responsum erat per Procopium, quod non abhominarentur vocabulum Hussita, quia Huss eos docuisset istas veritates. Fuit altercacio ad tempus, quia ista epistola non est determinacio concilii, sed responsio, et oportuit fieri sic, ut responderetur eodem casu quo queritur, et quia papa eos sic nominabat. Additum fuit, quod in decreto Constanciensi nulla mencio fiat de Boemis, et quia implicite arguebant modum incorporacionis, fuit eis dictum, quod non requirimus a vobis, nisi sitis sicud alia regna Christianitatis, Anglie et Francie etc. Obliuiscemur preteritorum, saltem sitis nobiscum sicud ante xx. annos. Respondit Procopius ex passione: Ego eodem modo arguerem, quod deberemus esse sieud ante mille annos, quando fuimus gentiles! Finaliter tamen Rokizan legit cedulam vnam de voluntate omnium, in qua continebatur: Nolumus esse proprii iudicii, sed volumus habere caput, et obedire volumus secundum legem dei. Subiunxit: Offerimus vobis pacem et vnitatem, obedienciam eciam, sicud reli- quus populus Christianus tenetur obedire secundum legem dei. Cuius cedule copiam petiuimus, vt deliberaremus ; sed dixit se non posse tradere, nisi placeret aliis; et sic retractis partibus ad loca seorsim, fere post duas horas obtulerunt cedulam in hac forma. 1433. 28. Jun. Copia cedule, quam magister Johannes de Rokizana in magna congregacione deputatorum nomine omnium legit, et magister Johannes de Psibram glosauit. 242. (1433.) (30. Jun.) „Parati sumus vniri et esse vnum more, quo omnes fideles Christiani vniri secundum legem dei obligantur, et adherere et obedire in omnibus, quecumque iusserint secundum legem dei. Quod si quidquam, quod a domino prohibitum est, determinauerint aut facere iusserint, uel quod scriptum est, preterierint, aut preterire mandauerint,
712 Thomae Ebendorferi, 30. Jun. Item 28. Junii congregari disposuimus barones multos in dote beate virginis ante Letam curiam, et ibi proposuimus perditos nostros labores; et quomodo luderetur nobis- cum, sicud cum pila, quod de ambasiatoribus bene minorum fieri non debuisset. Ibi sua- simus de vnione, fuitque propositum de recessu nostro et graciarum accione coram regno. Quod audientes dicebant, quod se non possent vnire concilio, sed quod libertaretur eis ista conmunio pro Boemia, Morauia et eis adherentibus ; et si articuli non descinderentur modo, staret sic, ita ut ipsi permanerent in presenti statu suo vsque ad futurum conci- lium; et si non fieret decisio pro tunc, remaneret vsque ad aliud sequens; et quod facta libertacione statim esset pax cum omnibus generalis. Ad quod diximus: Quomodo ecclesia posset indulgere aliquid circa sacramenta hiis, qui eam non recognoscunt ut matrem, et eius membra esse recusant? Pensauimus eciam, quod hec esset via perpetue separacionis ab ecclesia, sicud Grecorum, et quod sub hoc colore serperet hec heresis per orbem; sed diximus quod statueretur pax aut treuge, et quod sui irent ad concilium cum potestate se summittendi; eis tunc forte aliquid fieri posset, super qua via caperent deliberacionem vsque mane. Item 30° die Junii barones cum multis congregati deliberauerunt in collegio Karoli, quod regnum non esset congregandum, sed volebant prius ad partem loqui; vbi dicebant, quod graue esset eis se summittere concilio, et legi faciebant puncta in respon- sione facta ad dominum papam, in qua vocantur Hussite, de quo causabantur. Item quia ibidem dicitur, quod concilium Basiliense non iudicabit aliter quam Constanciense, quod dicebant dampnasse Boemos, responsum erat per Procopium, quod non abhominarentur vocabulum Hussita, quia Huss eos docuisset istas veritates. Fuit altercacio ad tempus, quia ista epistola non est determinacio concilii, sed responsio, et oportuit fieri sic, ut responderetur eodem casu quo queritur, et quia papa eos sic nominabat. Additum fuit, quod in decreto Constanciensi nulla mencio fiat de Boemis, et quia implicite arguebant modum incorporacionis, fuit eis dictum, quod non requirimus a vobis, nisi sitis sicud alia regna Christianitatis, Anglie et Francie etc. Obliuiscemur preteritorum, saltem sitis nobiscum sicud ante xx. annos. Respondit Procopius ex passione: Ego eodem modo arguerem, quod deberemus esse sieud ante mille annos, quando fuimus gentiles! Finaliter tamen Rokizan legit cedulam vnam de voluntate omnium, in qua continebatur: Nolumus esse proprii iudicii, sed volumus habere caput, et obedire volumus secundum legem dei. Subiunxit: Offerimus vobis pacem et vnitatem, obedienciam eciam, sicud reli- quus populus Christianus tenetur obedire secundum legem dei. Cuius cedule copiam petiuimus, vt deliberaremus ; sed dixit se non posse tradere, nisi placeret aliis; et sic retractis partibus ad loca seorsim, fere post duas horas obtulerunt cedulam in hac forma. 1433. 28. Jun. Copia cedule, quam magister Johannes de Rokizana in magna congregacione deputatorum nomine omnium legit, et magister Johannes de Psibram glosauit. 242. (1433.) (30. Jun.) „Parati sumus vniri et esse vnum more, quo omnes fideles Christiani vniri secundum legem dei obligantur, et adherere et obedire in omnibus, quecumque iusserint secundum legem dei. Quod si quidquam, quod a domino prohibitum est, determinauerint aut facere iusserint, uel quod scriptum est, preterierint, aut preterire mandauerint,
Strana 713
Diarium. 713 cum canones tales dicant execrabiles et anathema, obedire non obligabimur seruata tamen 1433. semper in aliis katholica vnitate." Alia cedula Boemorum. „Parati sumus vniri et esse vnum more, quo omnes fideles Cristiani secundum legem dei obligantur, et adherere et obedire in omnibus, quecumque iusserint secundum legem dei. Quod si quidquam concilium, papa aut prelati quod a domino prohibitum est determinauerint faciendum, aut facere iusserint, vel quod in canone biblie scriptum est, preterierint, aut preterire mandauerint, cum canones tales dicant esse execrabiles et anathema, obedire non obligabimur, nec obediemus. Hee vobis offerimus inter nos et vos et supponimus concludenda expeditis nostris quatuor articulis secundum iudicem in Egra parte ex utraque conpactatum, cuius sentenciam et iudicium in futuris emergenciis volumus ab omnibus acceptari“ *). Hac copia visa diximus: Hec non cedula iam immediate nobis lecta. Dixerunt: Non est aduersa aut contraria. Diximus: Quid est "preterierint.“ Dixerunt: Sicud in canone Ysidori accipitur. Diximus: Concludenda dicitis "expeditis nostris quatuor arti- culis;“ ideo neccessario habetis mittere ad Basileam nuncios, qui diffinicioni intersint. Auisati eramus, quod dolose obtulerunt nobis premissa, sperantes, quod refutaremus eadem, ut sic rumperetur tractatus, et suas opiniones melius possent colorare; et ideo non contradiximus ex multis causis. Ymo quedam dixit Procopius, videlicet: Si scirem, quod acceptarent, ego non offerrem eis; et sic iuimus pransum fere hora prima post meridiem. Ante cenam conuenimus audituri, an velint mittere, ut dicebant. Responsum est, quod sie, sed sub certis condicionibus, quas nobis expresserunt pro tunc coram nobis. Primo, si talis ambasiata videretur nobis afferre fructum; secundo, quod proui- deretur de saluo conductu; tercio, quod isti possint nostre relacioni in concilio interesse ; quarto, quod semper sit suis ambasiatoribus aperta ianua ad proponendum, que expedire videntur pro expedicione celeriori rerum et suorum articulorum; quinto, quod prefata cicius expediantur; sexto, quia nos nec formam dare nee acceptare voluimus, saltem quod sibi dandas honestiori modo quo fieri potest, quantum cum deo possumus, promo- ueamus; septimo, quod articulis expeditis, si visum fuerit, regnum mitteret post eos solemniores ambasiatores, qui se concilio incorporabunt, et astabunt ad reformandum ecclesiam dei et (in) aliis concilio. Ad que responsum est succincte, ad prima duo, quod sic; ad tercium, licet hoc sit insolitum, nec nobis ipsi hoc obtulerunt, tamen quia velle- mus, quod totus mundus eorum, que hic acta sunt, esset conscius, placet quantum in nobis est. Ad quartum, placet canonice intelligendo, et si preuie aduisabunt de eorum audiencia; quintum et sextum placebant, sed videbatur, sicud et hortabamur, quod pacifici et zelum ad pacem habentes mitterentur illuc, docti et instructi in scripturis. Ad septimum placuit, quod nunc solempnem mitterent ambasiatam cum pleno mandato ad faciendum vnionem et pacem, quia breuior esset via ad pacem optatam, et alia dispendiosa in mittendo et remittendo nuncios. Item duo proponebantur, vnum, quod nuncii mittendi ad concilium haberent potestatem dandi saluos conductus nunciis fortasse *) Conf. supra pag. 374. Nr. 163. Scriptores I. 90
Diarium. 713 cum canones tales dicant execrabiles et anathema, obedire non obligabimur seruata tamen 1433. semper in aliis katholica vnitate." Alia cedula Boemorum. „Parati sumus vniri et esse vnum more, quo omnes fideles Cristiani secundum legem dei obligantur, et adherere et obedire in omnibus, quecumque iusserint secundum legem dei. Quod si quidquam concilium, papa aut prelati quod a domino prohibitum est determinauerint faciendum, aut facere iusserint, vel quod in canone biblie scriptum est, preterierint, aut preterire mandauerint, cum canones tales dicant esse execrabiles et anathema, obedire non obligabimur, nec obediemus. Hee vobis offerimus inter nos et vos et supponimus concludenda expeditis nostris quatuor articulis secundum iudicem in Egra parte ex utraque conpactatum, cuius sentenciam et iudicium in futuris emergenciis volumus ab omnibus acceptari“ *). Hac copia visa diximus: Hec non cedula iam immediate nobis lecta. Dixerunt: Non est aduersa aut contraria. Diximus: Quid est "preterierint.“ Dixerunt: Sicud in canone Ysidori accipitur. Diximus: Concludenda dicitis "expeditis nostris quatuor arti- culis;“ ideo neccessario habetis mittere ad Basileam nuncios, qui diffinicioni intersint. Auisati eramus, quod dolose obtulerunt nobis premissa, sperantes, quod refutaremus eadem, ut sic rumperetur tractatus, et suas opiniones melius possent colorare; et ideo non contradiximus ex multis causis. Ymo quedam dixit Procopius, videlicet: Si scirem, quod acceptarent, ego non offerrem eis; et sic iuimus pransum fere hora prima post meridiem. Ante cenam conuenimus audituri, an velint mittere, ut dicebant. Responsum est, quod sie, sed sub certis condicionibus, quas nobis expresserunt pro tunc coram nobis. Primo, si talis ambasiata videretur nobis afferre fructum; secundo, quod proui- deretur de saluo conductu; tercio, quod isti possint nostre relacioni in concilio interesse ; quarto, quod semper sit suis ambasiatoribus aperta ianua ad proponendum, que expedire videntur pro expedicione celeriori rerum et suorum articulorum; quinto, quod prefata cicius expediantur; sexto, quia nos nec formam dare nee acceptare voluimus, saltem quod sibi dandas honestiori modo quo fieri potest, quantum cum deo possumus, promo- ueamus; septimo, quod articulis expeditis, si visum fuerit, regnum mitteret post eos solemniores ambasiatores, qui se concilio incorporabunt, et astabunt ad reformandum ecclesiam dei et (in) aliis concilio. Ad que responsum est succincte, ad prima duo, quod sic; ad tercium, licet hoc sit insolitum, nec nobis ipsi hoc obtulerunt, tamen quia velle- mus, quod totus mundus eorum, que hic acta sunt, esset conscius, placet quantum in nobis est. Ad quartum, placet canonice intelligendo, et si preuie aduisabunt de eorum audiencia; quintum et sextum placebant, sed videbatur, sicud et hortabamur, quod pacifici et zelum ad pacem habentes mitterentur illuc, docti et instructi in scripturis. Ad septimum placuit, quod nunc solempnem mitterent ambasiatam cum pleno mandato ad faciendum vnionem et pacem, quia breuior esset via ad pacem optatam, et alia dispendiosa in mittendo et remittendo nuncios. Item duo proponebantur, vnum, quod nuncii mittendi ad concilium haberent potestatem dandi saluos conductus nunciis fortasse *) Conf. supra pag. 374. Nr. 163. Scriptores I. 90
Strana 714
714 Thomae Ebendorferi, 3. Jul. 11. Jul. ad regnum mittendis; secundo si interim cessarent omnes offense durante tractatu in Basilea. Super quibus receperunt deliberacionem vsque mane; et in ista deliberacione steterunt per duos dies. Item, in profesto Vdalrici et Procopii, congregato regno magister Johannes de Rokizana, assumpto themate: "Bene ambulate, et deus sit in itinere vestro, et angelus eius comitetur vobiscum,“ ibique respondit, quod suis ambasiatoribus dabitur facultas dandi saluos conductus volentibus a concilio reuerti Boemiam. De trewgis habendis tempore medio, respondit Procopius, quod expeditis secundum deum suis quatuor articulis post hoc wlt habere pacem cum residuo populo Christiano et perfectam caritatem; quod si non fecerit, habeatur ab omnibus mendax. Sed ad partem quidam notabilis aduisauit nos, quod hoc totum sit mendacium, ymo quod numquam tenebit pacem, quantum in eo est. Item pro tunc regraciati sumus omnibus de beneficiis impensis, petiuimus eciam commeatum et conductores quantocius nobis deputari; hortabamur, quatenus suos arti- culos in ea forma disponerent, ut apud concilium et per orbem videatur racionabilis pro honore regni; de offensis, si quas verbo uel facto conmisimus, indulgeant, quia et omnem, ut petebant, nobis vndecumque illatam obliti sumus. Item in profesto sancte Margarethe arripuimus iter a Praga versus Basileam, et in profesto inuencionis sancti Stephani (2. Aug.) eandem in ponte bene conpluti intra- uimus. Deo gracias. 1433. Compleat inceptum virgo Maria meum. 243. (1433.) (s. d.) „Iniungunt exhortacionis verbum mihi semiuerbio reuerendissimi in Christo patres et alii coambasiatores sacrosancte generalis Basiliensis sinodi in spiritu sancto congre- gate, viri doctissimi, verbum inquam gemine caritatis, concordie et vnitatis, pacis et tranquillitatis ad vos, circumspectos et prudentissimos viros, dominos magistrum ciuium, scabinos et alios inclite noue ciuitatis Pragensis incolas, quam preclaram fecit in orbe olim in ea residens imperiale fastigium, quam et pre multis dotauit dotibus precipuis celitus emissum beneficium, quatenus talium non immemor, nec hiis elata graciosis successibus, sed verius tamquam grata memoriter eadem retineret beneficia, et ea que caritatis, pacis et fraterne sunt concordie diligeret in mente, et prompcius promoueret locucione, necnon et feruencius custodiret in praxi et execucione, quatenus eciam suo creatori maiori cohe- reret caritate, sicud et mayora ceteris ab eodem noscitur dona percepisse; plus nempe diligit, cui plus donauit, testatur saluator Luce 7°, et Gregorius, crescentibus, inquit, donis raciones crescunt donorum. Quia ergo saluator noster Christus dominus, transi- turus ex hoc mundo ad patrem per dire sue passionis aculeum, duo pre ceteris suis dilec- tissimis et nobis in suo testamento sectanda reliquit, et verbo et exemplo amplexanda euidencius demonstrauit, caritatem videlicet et pacem, ideo de hiis ad presens arengare decreui oportunum. Ait namque veritas increata, Joh. xIn° : Mandatum nouum do vobis, ut diligatis inuicem. Eadem quippe caritas et mandatum vetus est, quia ab inicio ecclesie conmendata dinoscitur, nouum vero mandatum, quia eiectis tenebris desiderium noue lucis infudisse monstratur. Et iterum: In hoc cognoscent homines quia vere discipuli mei estis, si caritatem habueritis ad inuicem. Et de pace rursus Joh. 14°: Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis. Hee duo in quibus Christiane vite perfeccio consistere
714 Thomae Ebendorferi, 3. Jul. 11. Jul. ad regnum mittendis; secundo si interim cessarent omnes offense durante tractatu in Basilea. Super quibus receperunt deliberacionem vsque mane; et in ista deliberacione steterunt per duos dies. Item, in profesto Vdalrici et Procopii, congregato regno magister Johannes de Rokizana, assumpto themate: "Bene ambulate, et deus sit in itinere vestro, et angelus eius comitetur vobiscum,“ ibique respondit, quod suis ambasiatoribus dabitur facultas dandi saluos conductus volentibus a concilio reuerti Boemiam. De trewgis habendis tempore medio, respondit Procopius, quod expeditis secundum deum suis quatuor articulis post hoc wlt habere pacem cum residuo populo Christiano et perfectam caritatem; quod si non fecerit, habeatur ab omnibus mendax. Sed ad partem quidam notabilis aduisauit nos, quod hoc totum sit mendacium, ymo quod numquam tenebit pacem, quantum in eo est. Item pro tunc regraciati sumus omnibus de beneficiis impensis, petiuimus eciam commeatum et conductores quantocius nobis deputari; hortabamur, quatenus suos arti- culos in ea forma disponerent, ut apud concilium et per orbem videatur racionabilis pro honore regni; de offensis, si quas verbo uel facto conmisimus, indulgeant, quia et omnem, ut petebant, nobis vndecumque illatam obliti sumus. Item in profesto sancte Margarethe arripuimus iter a Praga versus Basileam, et in profesto inuencionis sancti Stephani (2. Aug.) eandem in ponte bene conpluti intra- uimus. Deo gracias. 1433. Compleat inceptum virgo Maria meum. 243. (1433.) (s. d.) „Iniungunt exhortacionis verbum mihi semiuerbio reuerendissimi in Christo patres et alii coambasiatores sacrosancte generalis Basiliensis sinodi in spiritu sancto congre- gate, viri doctissimi, verbum inquam gemine caritatis, concordie et vnitatis, pacis et tranquillitatis ad vos, circumspectos et prudentissimos viros, dominos magistrum ciuium, scabinos et alios inclite noue ciuitatis Pragensis incolas, quam preclaram fecit in orbe olim in ea residens imperiale fastigium, quam et pre multis dotauit dotibus precipuis celitus emissum beneficium, quatenus talium non immemor, nec hiis elata graciosis successibus, sed verius tamquam grata memoriter eadem retineret beneficia, et ea que caritatis, pacis et fraterne sunt concordie diligeret in mente, et prompcius promoueret locucione, necnon et feruencius custodiret in praxi et execucione, quatenus eciam suo creatori maiori cohe- reret caritate, sicud et mayora ceteris ab eodem noscitur dona percepisse; plus nempe diligit, cui plus donauit, testatur saluator Luce 7°, et Gregorius, crescentibus, inquit, donis raciones crescunt donorum. Quia ergo saluator noster Christus dominus, transi- turus ex hoc mundo ad patrem per dire sue passionis aculeum, duo pre ceteris suis dilec- tissimis et nobis in suo testamento sectanda reliquit, et verbo et exemplo amplexanda euidencius demonstrauit, caritatem videlicet et pacem, ideo de hiis ad presens arengare decreui oportunum. Ait namque veritas increata, Joh. xIn° : Mandatum nouum do vobis, ut diligatis inuicem. Eadem quippe caritas et mandatum vetus est, quia ab inicio ecclesie conmendata dinoscitur, nouum vero mandatum, quia eiectis tenebris desiderium noue lucis infudisse monstratur. Et iterum: In hoc cognoscent homines quia vere discipuli mei estis, si caritatem habueritis ad inuicem. Et de pace rursus Joh. 14°: Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis. Hee duo in quibus Christiane vite perfeccio consistere
Strana 715
Diarium. 715 dinoscitur, prudentissime connectit, quia sine Christi gracia ad pacem reconciliacionis minime peruenitur, sicud et nec quidquam pacificum, nisi per Christi graciam possidere valemus. Hinc non ab re verba beati Petri ad filios dispersionis, 1' Petri primo, pro vestra ad pacem exhortacione censui, viri prudentissimi, premittere: „Gracia vobis et pax multiplicetur.“ Quanta fraternum odium flagicia, quantaque incomoda pariat, ipse, qui de dominici pectoris fonte fluenta potare meruit, nobis aperit, dicens: Qui odit fratrem suum, in tenebris est, et in tenebris ambulat, et nescit quo eat; quoniam tenebre exce- cauerunt oculos eius. Qui autem diligit fratrem suum, in lumine permanet, et scandalum in eo non est, 1° Joh. 2°. Quid vero fraterna caritate inter virtutes prestancius e regione, que paciens est aduersa tolerando, benigna est proximis conpaciendo, non emulatur bona aliorum, sugillando aut de eisdem se contristando; non inflatur, non est ambiciosa, non cogitat malum, omnia suffert, omnia credit, omnia sustinet; et plura de hoc ponit apo- stolus 1 Corinth. 13°. Quid autem pace ipsa iocundius, quid dulcius, quidve desidera- bilius ; que tantum bonum in rebus terrenis atque mortalibus ponitur, vt nichil gracius, nichil desiderabilius audiri soleat, postremo nec melius queat inueniri, vt testatur Augu- stinus in libro de ciuitate dei. Et rursus inde verbis domini dicit: Pax cunctis est placita, non querit alienum, nichil deputat suum, docet amare que dei sunt, bona odisse non nouit, nescit amare praua, nescit extolli, nescit inflari. Hanc qui susceperit, teneat; qui perdidit recuperare studeat, qui amisit, requirat, quoniam qui in ea inuentus non fuerit, abdicatur a patre, exhereditatur a filio, nihilominus et a spiritu efficitur alienus. Respuit enim munus oblatum, qui date legis contempserit bonum, nec poterit ad hereditatem domini peruenire, qui testamentum eius noluerit adimplere. Et rursus ibidem: Non poterit habitare cum Christo, qui discors voluerit esse cum Christiano, in pace enim factus est locus eius. Quid psalmista? Gigantes enim stature magne ab inicio non elegit. Et merito, inquit Ambrosius de Cayn et Abel, non elegit, quia prelium, non pacem sciebant. Ideo, inquit, tu pacem disce, vt eligaris a deo. Cupiens ergo caritatis et gracie, pacis, vnionis et concordie dona in omnibus nobis generaliter, et in te, o precelse Boemie regnum, in tuaque inclita metropoli, ciuitate Pragensi, amplius hiis diebus pro pace statutis multi- plicari, exordiens dixi: „Gracia vobis et pax multiplicetur.“ Hec nempe sunt bona, que christiane possunt appeti et absolute desiderari. Gracia inquam et pax multiplicetur in vobis specialiter, viris prudentissimis, ut quod bene cepistis perfeccius gloriosiusque conpleatis, inquit glosa interlinearis, vbi thema. Bene cepistis, hawt dubium, viri circum- spectissimi, ad sacrum Basiliense concilium fontem gracie et pacis euocati, vestros pro pace et vnione oratores destinando; et nune in presenciarum melius, nos ipsius ad vos nuncios tamquam angelos pacis in gracia et pace gaudiose reuerentissimeque suscipiendo, deuocius visitando et audienciam beniuolencius exhibendo. Optime autem perficietis, paterna monita de propinquo in generali congregacione regni proponenda particularius deuocius tamquam filii pacis amplexando, offerendas vias pacis deuocius suscipiendo. Oro igitur ex intimis precordiis, ut gracia vobis et pax multiplicetur, quatenus cum omnibus fratribus Christianitatis tytulo insignitis in domino idem sapiatis, pacem sedulius inqui- ratis, inquisitam inueniatis, inuentam prompcius suscipiatis et multiplicatam vsque ad finem in caritatis glutino tenere omnimodo conatu studeatis. Ab hac non retrahat, queso, preteritarum iniuriarum vndecumque pretensarum memoria, cessent vetera, noua sint in 1433. 90*
Diarium. 715 dinoscitur, prudentissime connectit, quia sine Christi gracia ad pacem reconciliacionis minime peruenitur, sicud et nec quidquam pacificum, nisi per Christi graciam possidere valemus. Hinc non ab re verba beati Petri ad filios dispersionis, 1' Petri primo, pro vestra ad pacem exhortacione censui, viri prudentissimi, premittere: „Gracia vobis et pax multiplicetur.“ Quanta fraternum odium flagicia, quantaque incomoda pariat, ipse, qui de dominici pectoris fonte fluenta potare meruit, nobis aperit, dicens: Qui odit fratrem suum, in tenebris est, et in tenebris ambulat, et nescit quo eat; quoniam tenebre exce- cauerunt oculos eius. Qui autem diligit fratrem suum, in lumine permanet, et scandalum in eo non est, 1° Joh. 2°. Quid vero fraterna caritate inter virtutes prestancius e regione, que paciens est aduersa tolerando, benigna est proximis conpaciendo, non emulatur bona aliorum, sugillando aut de eisdem se contristando; non inflatur, non est ambiciosa, non cogitat malum, omnia suffert, omnia credit, omnia sustinet; et plura de hoc ponit apo- stolus 1 Corinth. 13°. Quid autem pace ipsa iocundius, quid dulcius, quidve desidera- bilius ; que tantum bonum in rebus terrenis atque mortalibus ponitur, vt nichil gracius, nichil desiderabilius audiri soleat, postremo nec melius queat inueniri, vt testatur Augu- stinus in libro de ciuitate dei. Et rursus inde verbis domini dicit: Pax cunctis est placita, non querit alienum, nichil deputat suum, docet amare que dei sunt, bona odisse non nouit, nescit amare praua, nescit extolli, nescit inflari. Hanc qui susceperit, teneat; qui perdidit recuperare studeat, qui amisit, requirat, quoniam qui in ea inuentus non fuerit, abdicatur a patre, exhereditatur a filio, nihilominus et a spiritu efficitur alienus. Respuit enim munus oblatum, qui date legis contempserit bonum, nec poterit ad hereditatem domini peruenire, qui testamentum eius noluerit adimplere. Et rursus ibidem: Non poterit habitare cum Christo, qui discors voluerit esse cum Christiano, in pace enim factus est locus eius. Quid psalmista? Gigantes enim stature magne ab inicio non elegit. Et merito, inquit Ambrosius de Cayn et Abel, non elegit, quia prelium, non pacem sciebant. Ideo, inquit, tu pacem disce, vt eligaris a deo. Cupiens ergo caritatis et gracie, pacis, vnionis et concordie dona in omnibus nobis generaliter, et in te, o precelse Boemie regnum, in tuaque inclita metropoli, ciuitate Pragensi, amplius hiis diebus pro pace statutis multi- plicari, exordiens dixi: „Gracia vobis et pax multiplicetur.“ Hec nempe sunt bona, que christiane possunt appeti et absolute desiderari. Gracia inquam et pax multiplicetur in vobis specialiter, viris prudentissimis, ut quod bene cepistis perfeccius gloriosiusque conpleatis, inquit glosa interlinearis, vbi thema. Bene cepistis, hawt dubium, viri circum- spectissimi, ad sacrum Basiliense concilium fontem gracie et pacis euocati, vestros pro pace et vnione oratores destinando; et nune in presenciarum melius, nos ipsius ad vos nuncios tamquam angelos pacis in gracia et pace gaudiose reuerentissimeque suscipiendo, deuocius visitando et audienciam beniuolencius exhibendo. Optime autem perficietis, paterna monita de propinquo in generali congregacione regni proponenda particularius deuocius tamquam filii pacis amplexando, offerendas vias pacis deuocius suscipiendo. Oro igitur ex intimis precordiis, ut gracia vobis et pax multiplicetur, quatenus cum omnibus fratribus Christianitatis tytulo insignitis in domino idem sapiatis, pacem sedulius inqui- ratis, inquisitam inueniatis, inuentam prompcius suscipiatis et multiplicatam vsque ad finem in caritatis glutino tenere omnimodo conatu studeatis. Ab hac non retrahat, queso, preteritarum iniuriarum vndecumque pretensarum memoria, cessent vetera, noua sint in 1433. 90*
Strana 716
716 Thomae Ebendorferi, nobis omnia in pace Christi et gracia solidata, nec prepediat tam desideratum opus, deo et hominibus gratum, aliorsum sinistra suasio a pacis emulo vndecumque forte suborta; sed hanc excludat zelus domus dei, ipsius gloria et fraterne caritatis amor. Rursus ad hoc pacis et vnionis bonum moueat Christianismi Christianitatisque tam lugubris status et scissio omniquaque, que iam procurante dyabolo, omnis discidii auctore, in se quasi fatigata et solotenus conculcata torpescit. Vbique Christianus effuditur sangwis, cada- ueribus fidelium merice replentur et pascua, et quod piis mentibus amplius deflendum, ecce, barbarica Saracenorum feritate intestinis bellis eciam ministrantibus fomitem, iam totus fere Christianus quasi ad angulum redactus est populus, et quid restat, si pacem nobis, vt reor, iam diuinitus exhibitam amplexari noluerimus, nisi vt et ipsi Christiano nomine gloriantes, omnes et singulos de propinquo nostris exigentibus demeritis deo permittente e propriis finibus eiciant, aut fortasse ignominiosa morte de medio sufferant, et ad sepulcrum vsque perducant. Ceterum ad prefate pacis et vnionis multiplicacionem vrgeat, queso, nostrorum nouissimorum memoria. Omnis enim caro fenum et omnis gloria eius tamquam flos agri, inquit Petrus, vbi thema. Omnes insuper astabimus iuxta aposto- licam sentenciam ante districtum Christi domini tribunal, suscepturi pro operibus et bene vel male gestis stipendia meritorum, et quia vnusquisque dubius manet in hac vita, an sua sint omnipotenti deo grata vel fortasse displicencia opera, nisi gracia in nobis et pax fuerit multiplicata. Tunc autem discussione facta iustus vix saluabitur; impius et peccator vbi parebunt, 1' Petri 4°, quod dictum Augustinus ideo dicit, quia dei iusticiam tantam esse certum est, vt interdum que videntur hominibus nostro iudicio iusta, in dei tamen iudicio inueniuntur iniusta. Ob hoc apostolus Rom. xI° dicit: Noli altum sapere, sed time, et xn°: Non alta sapientes, sed humilibus consencientes. Preterea quatenus gracia vobis et pax multiplicetur, intuemini mentis et corporis oculis incessantes clamores pauperum, erumpnas indicibiles viduarum, orphanorum gemitus, ciuitates vsque ad solum redactas, collapsum dei cultum, fratrum iam cottidianas neces, et multarum, vti formido, in hiis bellis animarum preciosissimo Christi sangwine redemptarum finalis perdicio pre ceteris moueat, quia et pace parue res ad magna vsque perueniunt, discordia dilabuntur secundum Salustium, cum secundum apostolum seruos dei litigare non oporteat, nec illorum talis erat consuetudo. Quatenus ergo gracia et caritas dei, pax et conmuni- cacio spiritus sancti in vobis multiplicetur hic in spe et in futuro in re, vos, viri pruden- tissimi, dicite, quantum in vobis est, vna nobiscum hiis, qui bella gerunt: Quoad perse- quimini fratres vestros? Cessent iam manus vestre; etenim naturalis dileccio, qua animal vnumquodque sibi simile diligit, Proverb. 8° efflagitat, hoc fraterna cum afflictis con- passio expostulat, hec clamant misericordie opera, quibus pre ceteris hec inclita ciuitas a vetustis temporibus fuit dedita, prout celebri crebrescente fama personabatur in orbe. Date insuper prompto animo saluos conductus hiis, qui ad pacem venire festinant, foren- sibus pariter et huius incliti regni incolis, quia fructus iusticie in pace seminatur facien- tibus pacem, Jacobi 3°, vbi glosa: fructus merces iusticie pro iustis tribuitur operibus ei, qui studet paci et qui terram cordis sui operibus pacis quasi semine aspergit; iustum est vt eternam pacem habeat. Insitum ergo verbum in omni mansuetudine suscipite, quod saluare potest nedum bonam vestram famam, sed et castificare mentes et corpora. Ad hanc tam oportunam dyetam conuolare pro vnione cupientes in pace suscipite, humaniter 1433.
716 Thomae Ebendorferi, nobis omnia in pace Christi et gracia solidata, nec prepediat tam desideratum opus, deo et hominibus gratum, aliorsum sinistra suasio a pacis emulo vndecumque forte suborta; sed hanc excludat zelus domus dei, ipsius gloria et fraterne caritatis amor. Rursus ad hoc pacis et vnionis bonum moueat Christianismi Christianitatisque tam lugubris status et scissio omniquaque, que iam procurante dyabolo, omnis discidii auctore, in se quasi fatigata et solotenus conculcata torpescit. Vbique Christianus effuditur sangwis, cada- ueribus fidelium merice replentur et pascua, et quod piis mentibus amplius deflendum, ecce, barbarica Saracenorum feritate intestinis bellis eciam ministrantibus fomitem, iam totus fere Christianus quasi ad angulum redactus est populus, et quid restat, si pacem nobis, vt reor, iam diuinitus exhibitam amplexari noluerimus, nisi vt et ipsi Christiano nomine gloriantes, omnes et singulos de propinquo nostris exigentibus demeritis deo permittente e propriis finibus eiciant, aut fortasse ignominiosa morte de medio sufferant, et ad sepulcrum vsque perducant. Ceterum ad prefate pacis et vnionis multiplicacionem vrgeat, queso, nostrorum nouissimorum memoria. Omnis enim caro fenum et omnis gloria eius tamquam flos agri, inquit Petrus, vbi thema. Omnes insuper astabimus iuxta aposto- licam sentenciam ante districtum Christi domini tribunal, suscepturi pro operibus et bene vel male gestis stipendia meritorum, et quia vnusquisque dubius manet in hac vita, an sua sint omnipotenti deo grata vel fortasse displicencia opera, nisi gracia in nobis et pax fuerit multiplicata. Tunc autem discussione facta iustus vix saluabitur; impius et peccator vbi parebunt, 1' Petri 4°, quod dictum Augustinus ideo dicit, quia dei iusticiam tantam esse certum est, vt interdum que videntur hominibus nostro iudicio iusta, in dei tamen iudicio inueniuntur iniusta. Ob hoc apostolus Rom. xI° dicit: Noli altum sapere, sed time, et xn°: Non alta sapientes, sed humilibus consencientes. Preterea quatenus gracia vobis et pax multiplicetur, intuemini mentis et corporis oculis incessantes clamores pauperum, erumpnas indicibiles viduarum, orphanorum gemitus, ciuitates vsque ad solum redactas, collapsum dei cultum, fratrum iam cottidianas neces, et multarum, vti formido, in hiis bellis animarum preciosissimo Christi sangwine redemptarum finalis perdicio pre ceteris moueat, quia et pace parue res ad magna vsque perueniunt, discordia dilabuntur secundum Salustium, cum secundum apostolum seruos dei litigare non oporteat, nec illorum talis erat consuetudo. Quatenus ergo gracia et caritas dei, pax et conmuni- cacio spiritus sancti in vobis multiplicetur hic in spe et in futuro in re, vos, viri pruden- tissimi, dicite, quantum in vobis est, vna nobiscum hiis, qui bella gerunt: Quoad perse- quimini fratres vestros? Cessent iam manus vestre; etenim naturalis dileccio, qua animal vnumquodque sibi simile diligit, Proverb. 8° efflagitat, hoc fraterna cum afflictis con- passio expostulat, hec clamant misericordie opera, quibus pre ceteris hec inclita ciuitas a vetustis temporibus fuit dedita, prout celebri crebrescente fama personabatur in orbe. Date insuper prompto animo saluos conductus hiis, qui ad pacem venire festinant, foren- sibus pariter et huius incliti regni incolis, quia fructus iusticie in pace seminatur facien- tibus pacem, Jacobi 3°, vbi glosa: fructus merces iusticie pro iustis tribuitur operibus ei, qui studet paci et qui terram cordis sui operibus pacis quasi semine aspergit; iustum est vt eternam pacem habeat. Insitum ergo verbum in omni mansuetudine suscipite, quod saluare potest nedum bonam vestram famam, sed et castificare mentes et corpora. Ad hanc tam oportunam dyetam conuolare pro vnione cupientes in pace suscipite, humaniter 1433.
Strana 717
Diarium. 717 contentare sathagite, de victualibus, quantum in vobis est, accuracius prouidete, ne quisquam grauamen possit portendere, ut pax Christi, que omnem sensum secundum apostolum exuperat, multiplicata descendat, et in vobis et omnibus nobis sine fine et per omnia seculorum secula permaneat in patria, amen. 1433. Per Thomam de Haselpach Prage 1433. 244. 1433. (s. d.) "Oblatam nudiustercius pacis, vnitatis et concordie viam vice et nomine sacro- sancte generalis synodi Basiliensis in spiritu sancto pro eliminacione errorum, reforma- cione morum et pace Christiani populi legittime congregate, difficultari percipimus ob plura, que fortassis timoratis mentibus hesitacionem ingerunt aut pariunt in ample- xando difficultatem de facili sufferendam. Hinc ut omnis tollatur ambiguitas, a cunc- tisque mentibus formido procul abscedat, iubent hii mihi in Christo patres ceterique magistri et doctores preclari, coambasiatores, motiua paruula propositum suadencia aliquantulum aperire vobis, dominis generosis, spectabilibus, circumspectis et omni distinccione suffultis, qui ex paruis magna, ex humilibus alta, ex preteritis futura sollerter nostis elicere. Pro quibus precurrat thema Jacobi primo: „In mansuetudine suscipite insitum verbum.“ Hoc fraternus efflagitat zelus, hoc caritatis expostulat amor, hoc humane societatis conuictus proclamat, racionis recte dictamen conprobat et Christi- anum nomen ostentat, quod verbum simplici animo prolatum sine ficcione, sincera mente sine capcione, pura eciam intencione sine duplicitate, et estuanti affectu sine vanitate, suscipiatur corde et perficiatur opere a sapientibus in mansuetudine. Hoc enim suadet sapiens Ecclesiastici 5°: Esto mansuetus ad audiendum verbum dei, ut intelligas, et in sapiencia proferes responsum verum. Hoc nempe verbum amicos multiplicat, inimicos mitigat et lingwam ewcharin in bono homine habundare facit, Ecclesiastici 6°. Boni enim et Christiani cordis est non nimis rimari verborum speciem, sed pocius animorum intueri et voluntatis intencionem, ac vafre eciam dicta aut aliquante reprehensione digna suscipere in mansuetudine, et interpretari ad partem saniorem. In omni ergo mansuetudine, domini et viri prudentissimi, inclitum Boemie regnum representantes, insitum alias per venera- bilem patrem et dominum etc. auditorem suscipite verbum, quo suadere conabatur, qua- tenus pro gloria dei, pace et tranquillitate prefati incliti regni, ac fama et honore perhenni velitis instantis et iam diu inueterate dissensionis materiam pure sacro generali concilio ad determinandum conmittere, vosque eidem incorporare et vnire ipsumque fideliter adiuuare, quatenus tria ista prenominata ad finem intentum sancte possit deducere, et effectui quantocius demandare. Hoc igitur verbum insitum in mansuetudine suscipite; in mansuetudine, inquam, que iram mitigat, dei ymaginem conseruat, et mentem tolera- bilem reddit aliis atque conformem efficit; nec non et ipsius omnem temperat amaritu- dinem et anxietatem repellit. In mansuetudine, inquam, insitum verbum suscipite, quod saluare potest nedum corpora, sed ad ymaginem dei creatas animas ; prompcius enim agitur, quod desiderio auditur in mansuetudine, ob quod et mansuetudo tamquam in aduersis equanimiter perpessis iram cohibens, fructus spiritus potitur, ad Galatas quinto, et quod bene placitum est deo fides et mansuetudo, Ecclesiastici primo. Exordiens ergo dixi: "In mansuetudine suscipite insitum verbum," vt in mansuetudine cum paciencia
Diarium. 717 contentare sathagite, de victualibus, quantum in vobis est, accuracius prouidete, ne quisquam grauamen possit portendere, ut pax Christi, que omnem sensum secundum apostolum exuperat, multiplicata descendat, et in vobis et omnibus nobis sine fine et per omnia seculorum secula permaneat in patria, amen. 1433. Per Thomam de Haselpach Prage 1433. 244. 1433. (s. d.) "Oblatam nudiustercius pacis, vnitatis et concordie viam vice et nomine sacro- sancte generalis synodi Basiliensis in spiritu sancto pro eliminacione errorum, reforma- cione morum et pace Christiani populi legittime congregate, difficultari percipimus ob plura, que fortassis timoratis mentibus hesitacionem ingerunt aut pariunt in ample- xando difficultatem de facili sufferendam. Hinc ut omnis tollatur ambiguitas, a cunc- tisque mentibus formido procul abscedat, iubent hii mihi in Christo patres ceterique magistri et doctores preclari, coambasiatores, motiua paruula propositum suadencia aliquantulum aperire vobis, dominis generosis, spectabilibus, circumspectis et omni distinccione suffultis, qui ex paruis magna, ex humilibus alta, ex preteritis futura sollerter nostis elicere. Pro quibus precurrat thema Jacobi primo: „In mansuetudine suscipite insitum verbum.“ Hoc fraternus efflagitat zelus, hoc caritatis expostulat amor, hoc humane societatis conuictus proclamat, racionis recte dictamen conprobat et Christi- anum nomen ostentat, quod verbum simplici animo prolatum sine ficcione, sincera mente sine capcione, pura eciam intencione sine duplicitate, et estuanti affectu sine vanitate, suscipiatur corde et perficiatur opere a sapientibus in mansuetudine. Hoc enim suadet sapiens Ecclesiastici 5°: Esto mansuetus ad audiendum verbum dei, ut intelligas, et in sapiencia proferes responsum verum. Hoc nempe verbum amicos multiplicat, inimicos mitigat et lingwam ewcharin in bono homine habundare facit, Ecclesiastici 6°. Boni enim et Christiani cordis est non nimis rimari verborum speciem, sed pocius animorum intueri et voluntatis intencionem, ac vafre eciam dicta aut aliquante reprehensione digna suscipere in mansuetudine, et interpretari ad partem saniorem. In omni ergo mansuetudine, domini et viri prudentissimi, inclitum Boemie regnum representantes, insitum alias per venera- bilem patrem et dominum etc. auditorem suscipite verbum, quo suadere conabatur, qua- tenus pro gloria dei, pace et tranquillitate prefati incliti regni, ac fama et honore perhenni velitis instantis et iam diu inueterate dissensionis materiam pure sacro generali concilio ad determinandum conmittere, vosque eidem incorporare et vnire ipsumque fideliter adiuuare, quatenus tria ista prenominata ad finem intentum sancte possit deducere, et effectui quantocius demandare. Hoc igitur verbum insitum in mansuetudine suscipite; in mansuetudine, inquam, que iram mitigat, dei ymaginem conseruat, et mentem tolera- bilem reddit aliis atque conformem efficit; nec non et ipsius omnem temperat amaritu- dinem et anxietatem repellit. In mansuetudine, inquam, insitum verbum suscipite, quod saluare potest nedum corpora, sed ad ymaginem dei creatas animas ; prompcius enim agitur, quod desiderio auditur in mansuetudine, ob quod et mansuetudo tamquam in aduersis equanimiter perpessis iram cohibens, fructus spiritus potitur, ad Galatas quinto, et quod bene placitum est deo fides et mansuetudo, Ecclesiastici primo. Exordiens ergo dixi: "In mansuetudine suscipite insitum verbum," vt in mansuetudine cum paciencia
Strana 718
718 Thomae Ebendorferi, 1433. supportantes insitum verbum meum cordibus inseratur, fructum afferat diu cum gemitibus inenarrabilibus prestolatum et lacrimis. Nunc autem ad propositum descendens particularius, raciones et congruencias deduco in medium. In primis ergo vos, generosi et celebres viri, hoc insitum in mansue- tudine suscipite verbum, quod auctoritas suadet, recte racionis dictat iudicium, et extrema Christiane fidei perurget neccessitas, quod hiis truculentissimis diebus, quibus et nasci dedecus non incongrue iudicari poterit, omnes sancte matris ecclesie filii, quos fide genuit, suis sacramentis iniciauit, quos enutriuit et magnificauit, relictis simultatibus, discidiis et intestinis bellis ad veram redeant altrinsecus habendam vnitatem et pacem. Sic enim mandat dominus, Marci (ix°) : Et pacem habete inter vos, et apostolus Rom. 14°: que pacis sunt, sectemur. Ad hanc imminens eciam ecclesie conpellit neccessitas et fidei orthodoxe, quam hiis visis Christianorum impacabilibus mutuo bellis irrident Judei, lacerant heretici et penitus exsufflandam gaudenter prestolantur Saraceni, scientes nobiscum, quia omne regnum in se diuisum desolabitur et lapis super lapidem cadit; quod tamen in vnitate et pace crescit in sublime. Hanc eciam vnitatem et concordiam inter Christianos iugiter fouendam hiis tamen precipue temporibus infaustis recte racionis dictamen astruit, attentis malis, que ex discordia consueuerunt propagari; fraternam nempe caritatem euacuat, raciones concitat, verum perturbat ordinem, varia suscitat scandala et alia innu- mera, de quibus breuitatis gracia indulgens tempori transire decreui, quia nota sunt hew ! et palam prodierunt in lucem. Ad vos nunc sermonem dirigo, vos, inquam, dominos Boemos, inclitum regnum representantes, suadens, vt verbum et viam pacis sub modo alias proposito in mansuetudine suscipiatis, quia secura, quia racionalis, quia bona, ymo et optima, quod deducere decreui ex triplici bonorum genere, que distingwit Aristoteles primo Ethycorum, vtile videlicet, delectabile et honestum. Primo inquam hanc viam esse vtilem, ymo utilissimam. In summo quis ambigit, qui facti circumstancias lympidius attendit, huius namque regni ad sacrum concilium sumissio, nedum suorum incolarum et regnicolarum dissidencium corda adstatim conciliat, sed et pacem cum omnibus Christi fidelibus longe prope positis certissime instaurat, per quam inueterata discordia tollitur, fraternus liuor excutitur et dei ac proximi caritas plurimum fouetur, et deus homini propinquat ac reconciliatur, dicente apostolo 22 Corinth. 13 : Idem sapite, pacem habete et deus pacis et dileccionis erit vobiscum, quia non est deus dissensionis sed pacis, 1° Corinth. 14°. Rursus et hec via hanc maiorem afferet vtilitatem. Ipsa enim sola timoratas vere quietat in omni differencia fidem quouis modo contingencia consciencias, videntes, non vnam personam priuatam, nec collegium cuiuscumque status hominum, sed ipsam sanctam ecclesiam katholicam, que a veritate fidei deuiare non potest, in premissis ferre senten- ciam, et hoc per ipsum sacrosanctum generale concilium legitime in spiritu sancto con- gregatum ipsam representans et eius vices gerens in terris. Sicud enim Christus dilexit ecclesiam et tradidit se ipsum pro ea, vt illam sanctificaret, mundans lauacro aque, qua- tenus eam gloriosam efficeret, non habentem maculam iniquitatis neque rugam duplicitatis aut pertinacis erroris, sicud et inferorum porte contra eam preualere non poterunt, domino promittente, Matth. 16°, sic et spiritus sanctus, doctor veritatis, assistit generalibus conciliis legittime congregatis, eadem ab omni peruerso in fide errore preseruando, sicud
718 Thomae Ebendorferi, 1433. supportantes insitum verbum meum cordibus inseratur, fructum afferat diu cum gemitibus inenarrabilibus prestolatum et lacrimis. Nunc autem ad propositum descendens particularius, raciones et congruencias deduco in medium. In primis ergo vos, generosi et celebres viri, hoc insitum in mansue- tudine suscipite verbum, quod auctoritas suadet, recte racionis dictat iudicium, et extrema Christiane fidei perurget neccessitas, quod hiis truculentissimis diebus, quibus et nasci dedecus non incongrue iudicari poterit, omnes sancte matris ecclesie filii, quos fide genuit, suis sacramentis iniciauit, quos enutriuit et magnificauit, relictis simultatibus, discidiis et intestinis bellis ad veram redeant altrinsecus habendam vnitatem et pacem. Sic enim mandat dominus, Marci (ix°) : Et pacem habete inter vos, et apostolus Rom. 14°: que pacis sunt, sectemur. Ad hanc imminens eciam ecclesie conpellit neccessitas et fidei orthodoxe, quam hiis visis Christianorum impacabilibus mutuo bellis irrident Judei, lacerant heretici et penitus exsufflandam gaudenter prestolantur Saraceni, scientes nobiscum, quia omne regnum in se diuisum desolabitur et lapis super lapidem cadit; quod tamen in vnitate et pace crescit in sublime. Hanc eciam vnitatem et concordiam inter Christianos iugiter fouendam hiis tamen precipue temporibus infaustis recte racionis dictamen astruit, attentis malis, que ex discordia consueuerunt propagari; fraternam nempe caritatem euacuat, raciones concitat, verum perturbat ordinem, varia suscitat scandala et alia innu- mera, de quibus breuitatis gracia indulgens tempori transire decreui, quia nota sunt hew ! et palam prodierunt in lucem. Ad vos nunc sermonem dirigo, vos, inquam, dominos Boemos, inclitum regnum representantes, suadens, vt verbum et viam pacis sub modo alias proposito in mansuetudine suscipiatis, quia secura, quia racionalis, quia bona, ymo et optima, quod deducere decreui ex triplici bonorum genere, que distingwit Aristoteles primo Ethycorum, vtile videlicet, delectabile et honestum. Primo inquam hanc viam esse vtilem, ymo utilissimam. In summo quis ambigit, qui facti circumstancias lympidius attendit, huius namque regni ad sacrum concilium sumissio, nedum suorum incolarum et regnicolarum dissidencium corda adstatim conciliat, sed et pacem cum omnibus Christi fidelibus longe prope positis certissime instaurat, per quam inueterata discordia tollitur, fraternus liuor excutitur et dei ac proximi caritas plurimum fouetur, et deus homini propinquat ac reconciliatur, dicente apostolo 22 Corinth. 13 : Idem sapite, pacem habete et deus pacis et dileccionis erit vobiscum, quia non est deus dissensionis sed pacis, 1° Corinth. 14°. Rursus et hec via hanc maiorem afferet vtilitatem. Ipsa enim sola timoratas vere quietat in omni differencia fidem quouis modo contingencia consciencias, videntes, non vnam personam priuatam, nec collegium cuiuscumque status hominum, sed ipsam sanctam ecclesiam katholicam, que a veritate fidei deuiare non potest, in premissis ferre senten- ciam, et hoc per ipsum sacrosanctum generale concilium legitime in spiritu sancto con- gregatum ipsam representans et eius vices gerens in terris. Sicud enim Christus dilexit ecclesiam et tradidit se ipsum pro ea, vt illam sanctificaret, mundans lauacro aque, qua- tenus eam gloriosam efficeret, non habentem maculam iniquitatis neque rugam duplicitatis aut pertinacis erroris, sicud et inferorum porte contra eam preualere non poterunt, domino promittente, Matth. 16°, sic et spiritus sanctus, doctor veritatis, assistit generalibus conciliis legittime congregatis, eadem ab omni peruerso in fide errore preseruando, sicud
Strana 719
Diarium. 719 et trahi potest ex hiis. Accione decima sancta decreuit octaua synodus Constantinopoli- tana ex verbis saluatoris Matth. 18° dicentis : Vbi duo uel tres congregati fuerint in nomine meo, in medio eorum sum, vbi glosa Rabani: In nomine domini congregati sunt, qui ipsius gloriam emulantur, ipsius spiritu feruent, ipsum in omnibus et per omnia fidei oculis et mundo corde non desinunt intueri, quasi diceret: In horum medio ego iudex et diffinitor sedeo, qui ad salutem propriam uel alienam querendam, ad gloriam nominis mei manifestandam decreuerint in vnum congregari. Sed an duo vel tres huiusmodi pro nunc Basilee congregati sint in nomine domini, testes sint vestri nuncii et ambasiatores, qui tales audierunt et oculis conspexerunt. Affert preterea hec via vtilitatem super aurum et topazion preciosam, bone scilicet opinionis perpetuam custodiam, et infamie pessime in ore nonnullorum oblatrancium huius incliti regni incolis satis palam fieri solite plenam abolicionem, nec et aduersancium apertam mendositatem; hac enim prodiet in lucem sue purgacio more. Et sicud in Boemis numquam fuit pertinacia, sic et minus prouide notati nonnulli erant de perfidia; nemo enim perfidus et hereticus constituitur, nisi suis sensibus contra katholicam veritatem pertinaciter immoretur; qui magis habet pertinaciam quelibet sectandi, quam industriam recta dinoscendi, inquit glossa Actuum 20°, cuius contrarium hac via omnibus fidelibus palam facto ostenditur, dum per vos, magne sapiencie viros, vestrorum articulorum decisio sacro generali concilio conmendatur. Hanc racionem reor efficacem, ipsamque solam sufficere pro nostri propositi conclusione. Sed fortasse pacis emulus obpugnare conatur, quid suadens summittere iudicio hominum in concilio existencium, quod sole clarius in scripturis sanctis noscitur eluci- datum et preceptum, ac solius dei iudicio reseruatum? Certe in hac re quid scriptura sacra contineat, controuersiam nouimus plurimorum, affirmantibus quibusdam ex vobis, nonnulla fore de precepto dei et saluatoris nostri Jesu Christi et sue legis ewangelice, quibus e regione contradicit turba, quam dinumerare nemo poterat, deo deuotorum omni excepcione mayorum, fideliter ab ineunte etate sine querela in lege dei meditancium. Inter hos et vos quis arbiter constituetur? Numquid libri, qui sicud nec loqui, ita nec se ipsos expo- nere valent ? Numquid sanctorum mortuorum resurreccionem prestolabimur, vsque fieret, vt diffiniant iudicii veritatem, quid suis in dictis pretenderint? Aut fortassis omnium ortho- doxorum paruipenso iudicio scismaticorum, Judeorum aut Sarracenorum sentenciam ample- xabimur? Absit, aliter instituti sumus. Ad sedem Petri fidei referenda est questio, que iam in sacro erecta est concilio, indeuiabili a fidei veritate; nec hoc est fidem submittere iudicio hominum potencium falli et fallere, sed verius iudicio spiritus sancti, qui in con- ciliis presidet; ex dictis et sanctorum clamant testimonia. Christus enim quando conuer- sabatur personaliter inter homines et in ecclesia ipsius, fuit regula indeuiabilis verbo et exemplo, nec eam in aliquo deuiare permisit in fide. Quis dubitat, quin ipso ascendente in celum et hanc visibilem conuersacionem subtrahendo, sibi regulam indeuiabilem dereli- querit, ipso promittente: Ego vobiscum ero per specialem direccionem ad viam salutis vsque ad consummacionem seculi, spiritus sancti regimine et direccione, per generalia concilia dirigente et inspirante omnem veritatem saluti neccessariam. Alia enim infallibilis regula dari non potest ipsius ecclesie per totum orbem diffuse, et quam in vnum per omnia supposita congregari est humanitus impossibile. 1433.
Diarium. 719 et trahi potest ex hiis. Accione decima sancta decreuit octaua synodus Constantinopoli- tana ex verbis saluatoris Matth. 18° dicentis : Vbi duo uel tres congregati fuerint in nomine meo, in medio eorum sum, vbi glosa Rabani: In nomine domini congregati sunt, qui ipsius gloriam emulantur, ipsius spiritu feruent, ipsum in omnibus et per omnia fidei oculis et mundo corde non desinunt intueri, quasi diceret: In horum medio ego iudex et diffinitor sedeo, qui ad salutem propriam uel alienam querendam, ad gloriam nominis mei manifestandam decreuerint in vnum congregari. Sed an duo vel tres huiusmodi pro nunc Basilee congregati sint in nomine domini, testes sint vestri nuncii et ambasiatores, qui tales audierunt et oculis conspexerunt. Affert preterea hec via vtilitatem super aurum et topazion preciosam, bone scilicet opinionis perpetuam custodiam, et infamie pessime in ore nonnullorum oblatrancium huius incliti regni incolis satis palam fieri solite plenam abolicionem, nec et aduersancium apertam mendositatem; hac enim prodiet in lucem sue purgacio more. Et sicud in Boemis numquam fuit pertinacia, sic et minus prouide notati nonnulli erant de perfidia; nemo enim perfidus et hereticus constituitur, nisi suis sensibus contra katholicam veritatem pertinaciter immoretur; qui magis habet pertinaciam quelibet sectandi, quam industriam recta dinoscendi, inquit glossa Actuum 20°, cuius contrarium hac via omnibus fidelibus palam facto ostenditur, dum per vos, magne sapiencie viros, vestrorum articulorum decisio sacro generali concilio conmendatur. Hanc racionem reor efficacem, ipsamque solam sufficere pro nostri propositi conclusione. Sed fortasse pacis emulus obpugnare conatur, quid suadens summittere iudicio hominum in concilio existencium, quod sole clarius in scripturis sanctis noscitur eluci- datum et preceptum, ac solius dei iudicio reseruatum? Certe in hac re quid scriptura sacra contineat, controuersiam nouimus plurimorum, affirmantibus quibusdam ex vobis, nonnulla fore de precepto dei et saluatoris nostri Jesu Christi et sue legis ewangelice, quibus e regione contradicit turba, quam dinumerare nemo poterat, deo deuotorum omni excepcione mayorum, fideliter ab ineunte etate sine querela in lege dei meditancium. Inter hos et vos quis arbiter constituetur? Numquid libri, qui sicud nec loqui, ita nec se ipsos expo- nere valent ? Numquid sanctorum mortuorum resurreccionem prestolabimur, vsque fieret, vt diffiniant iudicii veritatem, quid suis in dictis pretenderint? Aut fortassis omnium ortho- doxorum paruipenso iudicio scismaticorum, Judeorum aut Sarracenorum sentenciam ample- xabimur? Absit, aliter instituti sumus. Ad sedem Petri fidei referenda est questio, que iam in sacro erecta est concilio, indeuiabili a fidei veritate; nec hoc est fidem submittere iudicio hominum potencium falli et fallere, sed verius iudicio spiritus sancti, qui in con- ciliis presidet; ex dictis et sanctorum clamant testimonia. Christus enim quando conuer- sabatur personaliter inter homines et in ecclesia ipsius, fuit regula indeuiabilis verbo et exemplo, nec eam in aliquo deuiare permisit in fide. Quis dubitat, quin ipso ascendente in celum et hanc visibilem conuersacionem subtrahendo, sibi regulam indeuiabilem dereli- querit, ipso promittente: Ego vobiscum ero per specialem direccionem ad viam salutis vsque ad consummacionem seculi, spiritus sancti regimine et direccione, per generalia concilia dirigente et inspirante omnem veritatem saluti neccessariam. Alia enim infallibilis regula dari non potest ipsius ecclesie per totum orbem diffuse, et quam in vnum per omnia supposita congregari est humanitus impossibile. 1433.
Strana 720
720 Thomae Ebendorferi, Dixi secundo, hanc viam esse pre ceteris bonum delectabile, quod et ex dictis fructus eius ostendit dulcissimus, pax scilicet subsequens et tranquillitas. Quid enim, inquit Augustinus in de ciuitate dei, pace ipsa iocundius, quid dulcius, quidve desidera- bilius, que tantum bonum in rebus terrenis ponitur, ut nichil gracius, nichil desidera- bilius audiri soleat, postremo et quo nec melius potest inueniri. Quid, inquam, pace dulcius, qua vnusquisque suum mittit semen in gaudio, et fructum colligit in exultacione, qua omni timore malorum sublato vnusquisque de vinea ficulneaque sua fructum comedit in securitate, donec transferatur ad terram lacte et melle manantem, terram inquam, vbi nullum discidium, sed pax inhabitat sempiterna. Ceterum et hanc esse delectabilem, tocius huius incliti (regni) in bono promocio de propinquo imminens euidencius ostendit, dum per eam mesti consolantur, oppressi respirant, diruta instaurantur, deserta incoluntur, et exulati longius fiducialiter ad propria reuocantur. Quid delectabilius hiis, ad que eciam quasi natura instinguit, dicente Ouidio in de Pontho: Nescio, qua natale solum dulcedine cunctos ducit et immemores non sinit esse sui; et Cassiodorus epistola 20: Vnicuique patria sua carior est, dum super omnia ibi saluum fore queritur, vbi ab ipsis cunabulis conmoratur. Feris datum est agros siluasque querere, hominibus autem focos patrios supra cuncta diligere. Aues ipse per aëra vagantes proprios nidos amant; errantes bestie cubicula dumosa festinant, volup- tuose pisces cauernas suas perquirunt, cunctaque animalia ibi se norunt refugere, vbi longissima cupiunt etate constare. Hinc decet cunctos patrie sue augmenta cogitare, sed eos maxime, quos respublica sibi summis honoribus obligauit, quia racio rerum est, eum plus debere diligere, qui visus est ceteris maiora suscepisse. Rursus et tercio hec via comperitur delectabile bonum, quia tuta omni securitate, infallibili subnixa veritate, quia publica sine digressione et quia compendiosissima breuitate. Hanc breuitatem in singulis modernorum exoptat etas, quia fugat dispendia et cordibus ingerit delectacionem. Quid enim tucius, breuius, quid caucius se conmittere huius iudicis arbitrio, quem non peruertunt munera, nec sinistra mollit affeccio; qui veritatis dumtaxat testis et arbiter potest existere. Hec denique via sua breuitate fallacias amputat aduoca- torum, circumuencionem testium, friuolarum dilacionum dispendium, et malignari volen- tibus omnem precludit materiam appellacionum. Quante autem hec via sit huic inclito regno plurimum honesta, liquet, quia in similibus casibus hec via regia a deo fuit patribus imperata, a sanctis apostolis et Christi discipulis deuocius practisata, et ab omnibus sanctis vsque sincerissime obseruata. Scriptum est enim Deuteronomio 17° quoad primum: Si difficile et ambiguum apud te iudicium perspexeris inter sanguinem et sanguinem, causam et causam etc., et inter portas tuas iudicum videris verba variari, surge et ascende ad locum, quem elegerit dominus deus tuus; veniesque ad sacerdotes levitici generis, et ad iudicem qui fuerit illo tempore, queresque ab eis, qui indicabunt tibi iudicii veritatem, et facies quodcumque dixerint tibi qui presunt loco quem elegit dominus, et docuerint te iuxta legem eius; sequerisque sentenciam eorum, non declinabis ad dexteram vel ad sinistram. Et sequitur: Qui autem superbierit, nolens obedire sacerdotis imperio, qui eo tempore ministrat domino deo tuo, morietur homo ille, et auferes malum de medio Israel. Glosa interlinearis: Hoc quoque in ecclesia seruandum est. Ecce, plana ad hanc viam dei preceptam sentencia. 1433.
720 Thomae Ebendorferi, Dixi secundo, hanc viam esse pre ceteris bonum delectabile, quod et ex dictis fructus eius ostendit dulcissimus, pax scilicet subsequens et tranquillitas. Quid enim, inquit Augustinus in de ciuitate dei, pace ipsa iocundius, quid dulcius, quidve desidera- bilius, que tantum bonum in rebus terrenis ponitur, ut nichil gracius, nichil desidera- bilius audiri soleat, postremo et quo nec melius potest inueniri. Quid, inquam, pace dulcius, qua vnusquisque suum mittit semen in gaudio, et fructum colligit in exultacione, qua omni timore malorum sublato vnusquisque de vinea ficulneaque sua fructum comedit in securitate, donec transferatur ad terram lacte et melle manantem, terram inquam, vbi nullum discidium, sed pax inhabitat sempiterna. Ceterum et hanc esse delectabilem, tocius huius incliti (regni) in bono promocio de propinquo imminens euidencius ostendit, dum per eam mesti consolantur, oppressi respirant, diruta instaurantur, deserta incoluntur, et exulati longius fiducialiter ad propria reuocantur. Quid delectabilius hiis, ad que eciam quasi natura instinguit, dicente Ouidio in de Pontho: Nescio, qua natale solum dulcedine cunctos ducit et immemores non sinit esse sui; et Cassiodorus epistola 20: Vnicuique patria sua carior est, dum super omnia ibi saluum fore queritur, vbi ab ipsis cunabulis conmoratur. Feris datum est agros siluasque querere, hominibus autem focos patrios supra cuncta diligere. Aues ipse per aëra vagantes proprios nidos amant; errantes bestie cubicula dumosa festinant, volup- tuose pisces cauernas suas perquirunt, cunctaque animalia ibi se norunt refugere, vbi longissima cupiunt etate constare. Hinc decet cunctos patrie sue augmenta cogitare, sed eos maxime, quos respublica sibi summis honoribus obligauit, quia racio rerum est, eum plus debere diligere, qui visus est ceteris maiora suscepisse. Rursus et tercio hec via comperitur delectabile bonum, quia tuta omni securitate, infallibili subnixa veritate, quia publica sine digressione et quia compendiosissima breuitate. Hanc breuitatem in singulis modernorum exoptat etas, quia fugat dispendia et cordibus ingerit delectacionem. Quid enim tucius, breuius, quid caucius se conmittere huius iudicis arbitrio, quem non peruertunt munera, nec sinistra mollit affeccio; qui veritatis dumtaxat testis et arbiter potest existere. Hec denique via sua breuitate fallacias amputat aduoca- torum, circumuencionem testium, friuolarum dilacionum dispendium, et malignari volen- tibus omnem precludit materiam appellacionum. Quante autem hec via sit huic inclito regno plurimum honesta, liquet, quia in similibus casibus hec via regia a deo fuit patribus imperata, a sanctis apostolis et Christi discipulis deuocius practisata, et ab omnibus sanctis vsque sincerissime obseruata. Scriptum est enim Deuteronomio 17° quoad primum: Si difficile et ambiguum apud te iudicium perspexeris inter sanguinem et sanguinem, causam et causam etc., et inter portas tuas iudicum videris verba variari, surge et ascende ad locum, quem elegerit dominus deus tuus; veniesque ad sacerdotes levitici generis, et ad iudicem qui fuerit illo tempore, queresque ab eis, qui indicabunt tibi iudicii veritatem, et facies quodcumque dixerint tibi qui presunt loco quem elegit dominus, et docuerint te iuxta legem eius; sequerisque sentenciam eorum, non declinabis ad dexteram vel ad sinistram. Et sequitur: Qui autem superbierit, nolens obedire sacerdotis imperio, qui eo tempore ministrat domino deo tuo, morietur homo ille, et auferes malum de medio Israel. Glosa interlinearis: Hoc quoque in ecclesia seruandum est. Ecce, plana ad hanc viam dei preceptam sentencia. 1433.
Strana 721
Diarium. 721 Practicam vero hanc obseruatam hystoria Actuum xv' probat, vbi apostoli et seniores cum omni ecclesia congregati questionem, que de neccessitate circumcisionis oborta extitit, et ad eos delatam in tercia synodo desciderunt; vbi glosa: hic datur exem- plum faciendi conuentus ad discucienda ea, que fidei sunt neccessaria in ecclesia. Item Actuum xxl' omnes seniores collecti cum Jacobo questionem super obseruacione legalium ad tempus propter vitare scandalum pusillorum determinarunt, vbi glosa: hec quarta synodus Jerosolimis habita est. Prima fuit pro eleccione alterius apostoli pro Juda, secunda pro eleccione septem dyaconorum; tercia de circumcisione non imponenda illis qui crede- bant de gentibus, quarta hec de Judeis illo tempore non prohibendis, nisi neccessitas exigeret, legalibus cerimoniis iniciari propter scandalum eorum, qui putabant apostolos legem Moysi sicud ydolatrie dogmata dampnare. Obseruacio autem huius vie a patribus usque ad hec tempora liquet veteres con- ciliorum libros et hystorias perlustranti. Quidquid enim difficultatis circa fidem et mores vmquam emersit, per sacra comperitur concilia diffinitum, Videamus opinionem Arrii et sequacium in verbis saluatoris: Pater mayor me est, in Niceno concilio determinatam. Item, ut alia dimittam, abbas Joachim multum apparentes auctoritates adduxit de genera- cione essencie diuine, contra quem tamen in concilio Lateranensi pro magistris diffinitum est. Enimuero et hanc viam honestissimam fore suadet a deo nobis obediencia imposita, prepositis eciam malis et discolis exhibenda. Matth. xXIII°: Super cathedram Moysi sede- runt scribe et Pharisei, omnia quecumque dixerint vobis, facite; et rursus Luce 10° : Qui vos audit, me audit; et qui vos spernit, me spernit. Et Paulus ad Hebreos xII°: obedite, inquit, prepositis vestris et subiacete eis; ipsi enim peruigilant, quasi racionem pro animabus vestris reddituri. Vnde patet, quod corruptela morum in superioribus fidelibus non sic subiectos eximit ab obediencia, vt ipsorum possint subterfugere propria sponte, quoadusque tolerantur, iudicia, vnde et a forciori honestum iudicatur generalis concilii humiliter postulare sentencias in dubiis, ipsius iudicio se summittere, et decretis eiusdem deuocius ceruices inclinare, sicud illud Ecclesiastici 4°: Humilia presbitero animam tuam, et ibidem 7°: Honora patrem tuum et gemitus matris tue ne obliuiscaris. Glosa: Ecclesie, que nos multo gemitu et dolore parit, quoniam nisi per illos non fuisses Christianus. Melior est enim obediencia quam victime, et auscultare magis quam offerre adipem arietum; quoniam quidem peccatum ariolandi est, repungnare, et quasi scelus ydolatrie, nolle acquiescere, primo Regum xv°. Demum sicud honestum iudicatur ab omnibus, in propriis causis non esse iudicem, nec propriis nimis herere opinionibus, ita et in materia nostra, ne emulis detur occasio simile oblatrandi, inquientes fortassis magnalia eciam bono zelo predisposita ad exitum deteriorem machinata. Munit nos in premissis sapiens Ecclesiastici 2°: Habe fiduciam in domino ex toto corde tuo, et ne innitaris prudencie tue, et sequitur: Ne sis sapiens apud temet ipsum ; time deum, et recede a malo. Et doctor gencium ad Romanos xn° : Dico per graciam, que data est mihi; non plus sapere, quam oportet, sed sapere ad sobrie- tatem, et sequitur: Id ipsum inuicem sencientes; non alta sapientes, sed humilibus con- sencientes. Nolite esse prudentes apud vosmet ipsos, nulli malum pro malo reddentes, prouidentes bona non tantum coram deo, sed eciam coram omnibus hominibus. Si fieri potest, quod ex vobis est, cum omnibus hominibus pacem habentes. 1433. Scriptores I. 91
Diarium. 721 Practicam vero hanc obseruatam hystoria Actuum xv' probat, vbi apostoli et seniores cum omni ecclesia congregati questionem, que de neccessitate circumcisionis oborta extitit, et ad eos delatam in tercia synodo desciderunt; vbi glosa: hic datur exem- plum faciendi conuentus ad discucienda ea, que fidei sunt neccessaria in ecclesia. Item Actuum xxl' omnes seniores collecti cum Jacobo questionem super obseruacione legalium ad tempus propter vitare scandalum pusillorum determinarunt, vbi glosa: hec quarta synodus Jerosolimis habita est. Prima fuit pro eleccione alterius apostoli pro Juda, secunda pro eleccione septem dyaconorum; tercia de circumcisione non imponenda illis qui crede- bant de gentibus, quarta hec de Judeis illo tempore non prohibendis, nisi neccessitas exigeret, legalibus cerimoniis iniciari propter scandalum eorum, qui putabant apostolos legem Moysi sicud ydolatrie dogmata dampnare. Obseruacio autem huius vie a patribus usque ad hec tempora liquet veteres con- ciliorum libros et hystorias perlustranti. Quidquid enim difficultatis circa fidem et mores vmquam emersit, per sacra comperitur concilia diffinitum, Videamus opinionem Arrii et sequacium in verbis saluatoris: Pater mayor me est, in Niceno concilio determinatam. Item, ut alia dimittam, abbas Joachim multum apparentes auctoritates adduxit de genera- cione essencie diuine, contra quem tamen in concilio Lateranensi pro magistris diffinitum est. Enimuero et hanc viam honestissimam fore suadet a deo nobis obediencia imposita, prepositis eciam malis et discolis exhibenda. Matth. xXIII°: Super cathedram Moysi sede- runt scribe et Pharisei, omnia quecumque dixerint vobis, facite; et rursus Luce 10° : Qui vos audit, me audit; et qui vos spernit, me spernit. Et Paulus ad Hebreos xII°: obedite, inquit, prepositis vestris et subiacete eis; ipsi enim peruigilant, quasi racionem pro animabus vestris reddituri. Vnde patet, quod corruptela morum in superioribus fidelibus non sic subiectos eximit ab obediencia, vt ipsorum possint subterfugere propria sponte, quoadusque tolerantur, iudicia, vnde et a forciori honestum iudicatur generalis concilii humiliter postulare sentencias in dubiis, ipsius iudicio se summittere, et decretis eiusdem deuocius ceruices inclinare, sicud illud Ecclesiastici 4°: Humilia presbitero animam tuam, et ibidem 7°: Honora patrem tuum et gemitus matris tue ne obliuiscaris. Glosa: Ecclesie, que nos multo gemitu et dolore parit, quoniam nisi per illos non fuisses Christianus. Melior est enim obediencia quam victime, et auscultare magis quam offerre adipem arietum; quoniam quidem peccatum ariolandi est, repungnare, et quasi scelus ydolatrie, nolle acquiescere, primo Regum xv°. Demum sicud honestum iudicatur ab omnibus, in propriis causis non esse iudicem, nec propriis nimis herere opinionibus, ita et in materia nostra, ne emulis detur occasio simile oblatrandi, inquientes fortassis magnalia eciam bono zelo predisposita ad exitum deteriorem machinata. Munit nos in premissis sapiens Ecclesiastici 2°: Habe fiduciam in domino ex toto corde tuo, et ne innitaris prudencie tue, et sequitur: Ne sis sapiens apud temet ipsum ; time deum, et recede a malo. Et doctor gencium ad Romanos xn° : Dico per graciam, que data est mihi; non plus sapere, quam oportet, sed sapere ad sobrie- tatem, et sequitur: Id ipsum inuicem sencientes; non alta sapientes, sed humilibus con- sencientes. Nolite esse prudentes apud vosmet ipsos, nulli malum pro malo reddentes, prouidentes bona non tantum coram deo, sed eciam coram omnibus hominibus. Si fieri potest, quod ex vobis est, cum omnibus hominibus pacem habentes. 1433. Scriptores I. 91
Strana 722
722 Thomae Ebendorferi, Et quia hora est, ut verbis finem imponam, attendite viri, patres et fratres in Christo saluatore nostro, num quid hac sumissione facta fidenter sperare poteritis, nedum in vestris articulis secundum legem dei, praxim Christi et apostolorum deificam limita- cionem, sed et in toto Christianismo diu inueteratorum morum in melius reformacionem, quam sitit orbis et omnis etas acclamat. Quis enim vestra visa humili obediencia, instan- tibusque vobis pro reformacione, se audebit abstrahere aut fucum excusacionis pretendere, aut cor suum ad contrarium firmare, nisi publicus ecclesie et rei publice hostis, non ipsius bonum zelans, sed verius perditis moribus ipsam sathagens perducere in precipi- cium, in prouerbium gentibus et parabolam obstinatis infidelibus, qui ex corruptis fidelium moribus sumpta occasione nedum fidem respuunt suscipere, sed et eandem paruipendentes, tamquam stulticiam quamdam procacibus vocibus non verentur acclamare, que omnia vestra vnione facta finem suum habebunt. Erit denique hoc insitum verbum vnionis terror gentilibus, stupor Judeis, pauor hereticis, demonibus confusio, ecclesie victoria, iustis pro- fectus, peccatoribus salus, toti celesti curie gaudium, benedicte trinitati honor et gloria. 1433. Monasteria possessionata in Boemia sub dicione regis. Brunnouia m°. marcas. Strahouia c. marcas. Sanctus Georius 11 xx. marcas. Beata virgo II°xXX. marcas. Cххх. marcas. Hospitale Sanctus Benedictus cc. marcas. Sderaz сxх. marcas. Aula regis cIx. marcas. Ostrow CLX. marcas. Wilemow CLXXX. marcas. Sedlicz CCXL. marcas. cc. marcas. Opatanicz LX. marcas. Podlazicz LX. marcas. Zelew LXXX. marcas. Lunouicz Hec est stewra imposita monasteriis, quam ad minus semel dabant in anno. Summa 1IM IX° ххVIII. 3. Milewsk Sancta corona Doxan Ossiek Teplicz Tepla Chotiessow Cladrub Pomuk Plass Porta apostolorum Sanctus Procopius Grediss Scalicz CCXL. marcas. cc. marcas. Cххx. marcas. c. marcas. LXXX. marcas. cc. marcas. ccc. marcas. CCLXX. marcas. CCLXX. marcas. ссххx. marcas. CLXX. marcas. c. marcas. cxx. marcas. xx. marcas. Ciuitates regni et ipsius regis. Praga minor Verona Pilsna Tachouia Miza Tausta Glatouia хс. marcas. LXXXVIII. marcas. CCLX. marcas. cxx. marcas. CXL. marcas. LXXX. marcas. c. marcas. Piesca Budweis Wodnan Slana Luna Sacz Cadanus CLXXV. marcas. cc. marcas. xxx. marcas. CL. marcas. CXL. marcas. CLXXX. marcas. CL. marcas.
722 Thomae Ebendorferi, Et quia hora est, ut verbis finem imponam, attendite viri, patres et fratres in Christo saluatore nostro, num quid hac sumissione facta fidenter sperare poteritis, nedum in vestris articulis secundum legem dei, praxim Christi et apostolorum deificam limita- cionem, sed et in toto Christianismo diu inueteratorum morum in melius reformacionem, quam sitit orbis et omnis etas acclamat. Quis enim vestra visa humili obediencia, instan- tibusque vobis pro reformacione, se audebit abstrahere aut fucum excusacionis pretendere, aut cor suum ad contrarium firmare, nisi publicus ecclesie et rei publice hostis, non ipsius bonum zelans, sed verius perditis moribus ipsam sathagens perducere in precipi- cium, in prouerbium gentibus et parabolam obstinatis infidelibus, qui ex corruptis fidelium moribus sumpta occasione nedum fidem respuunt suscipere, sed et eandem paruipendentes, tamquam stulticiam quamdam procacibus vocibus non verentur acclamare, que omnia vestra vnione facta finem suum habebunt. Erit denique hoc insitum verbum vnionis terror gentilibus, stupor Judeis, pauor hereticis, demonibus confusio, ecclesie victoria, iustis pro- fectus, peccatoribus salus, toti celesti curie gaudium, benedicte trinitati honor et gloria. 1433. Monasteria possessionata in Boemia sub dicione regis. Brunnouia m°. marcas. Strahouia c. marcas. Sanctus Georius 11 xx. marcas. Beata virgo II°xXX. marcas. Cххх. marcas. Hospitale Sanctus Benedictus cc. marcas. Sderaz сxх. marcas. Aula regis cIx. marcas. Ostrow CLX. marcas. Wilemow CLXXX. marcas. Sedlicz CCXL. marcas. cc. marcas. Opatanicz LX. marcas. Podlazicz LX. marcas. Zelew LXXX. marcas. Lunouicz Hec est stewra imposita monasteriis, quam ad minus semel dabant in anno. Summa 1IM IX° ххVIII. 3. Milewsk Sancta corona Doxan Ossiek Teplicz Tepla Chotiessow Cladrub Pomuk Plass Porta apostolorum Sanctus Procopius Grediss Scalicz CCXL. marcas. cc. marcas. Cххx. marcas. c. marcas. LXXX. marcas. cc. marcas. ccc. marcas. CCLXX. marcas. CCLXX. marcas. ссххx. marcas. CLXX. marcas. c. marcas. cxx. marcas. xx. marcas. Ciuitates regni et ipsius regis. Praga minor Verona Pilsna Tachouia Miza Tausta Glatouia хс. marcas. LXXXVIII. marcas. CCLX. marcas. cxx. marcas. CXL. marcas. LXXX. marcas. c. marcas. Piesca Budweis Wodnan Slana Luna Sacz Cadanus CLXXV. marcas. cc. marcas. xxx. marcas. CL. marcas. CXL. marcas. CLXXX. marcas. CL. marcas.
Strana 723
Diarium. 723 Pons Ausk Luthomericz Colonia Czasslauia Gurim Nymburga CL. marcas. схx. marcas. cc. marcas. CLX. marcas. ccхx. marcas. CLX. marcas. CXL. marcas. Jaromir Sicca Greez Montes Broda Bohemicalis Broda Vngaricalis Luticz c. marcas. LXXX. marcas. 1433. Sentencia reuocacionis lapsorum et ad fidem Hussitarum conuersorum. „Ego N. coram vobis omnibus profiteor, quod ego male feci in eo, quia propter donaria et ne displicerem prelatis, occultaui veritatem, et non conmunicaui laycalem fidelem populum sub vtraque specie diuine ewkaristie, promittens, quod in antea volo illud semper facere, quia hoc est preceptum a Christo, et de neccessitate salutis ab omnibus fidelibus faciendum; et peto propter deum, quatenus velitis pro me orare deum, quatenus indulgeat mihi hoc peccatum. Nota, bulla intencionis erigendi vniuersitatem Pragensem sub aurea bulla, habens ab vna parte ymginem imperatoris cum epytaphio: „Karolus Romanorum imperator, semper Augustus, Boemie rex,“ ab alia parte: "Roma caput mundi orbis regnat frena rotundi,“ et est de data anno domini M' cec XLVII. septimo Idus Marcii; hanc vidi et in manibus habui; sed bullam confirmacionis pape dicebant se perdidisse, et post multa scrutinia non posse inuenire, eciam ante. 20. annos. Sequitur finalis proposicio Boemorum, regni et marchionatus Morauie, in generali con- gregacione ipsa die Tiburcii martyris, xI“ Augusti, post Laurencii in Basiliensi concilio per suos ambasiatores proposita. „Hos articulos paternitatibus vestris offerimus“ etc. (Vide supra pag. 444. Nr. 184.) 11. Aug. Motiua Thome de Haselbach. „Dubitatur, vtrum salua fide et honestate sancte matris ecclesie, singulis pensatis circumstanciis actu extantibus, sacrum Basiliense concilium possit laycis Boemis indulgere sumpcionem diuinissime ewkaristie sub duplici, hoc est sub panis et vini specie; et arguunt quidam, quod sic per rei indifferentis secundum se indulgenciam tollere scisma de medio ecclesie, tot cedes innocentum, et occurrere tot pressuris vicinorum iam quasi in despe- racione positorum decet concilium pro pace etc. congregatum; item eciam tot lucrari animas filiorum, que propter preuaricacionem precepti ad contrarium sic dyetim vadunt in perdicionem, per concessionem vnius de se indifferentis. Quomodo pia mater poterit ex visceribus intimis pietatis permota abnuere aut negare, que et plus dolere debet vnius anime finalem perdicionem, suorum precipue filiorum , quam omne temporale incom- modum vndecumque affuturum secundum Anshelmum. Hec autem premissa efficaciter videntur posse remediari per huiusmodi indultum secundum hoc, quod habet multorum celebris opinio. 245. (1433.) (Aug.?) Oppositum videtur suadere, quod simile non legitur factum a principio ecclesie, ymo contrarium, ut patet de errore Ebionitarum, quos in multa parte lucrata fuisset 91 .
Diarium. 723 Pons Ausk Luthomericz Colonia Czasslauia Gurim Nymburga CL. marcas. схx. marcas. cc. marcas. CLX. marcas. ccхx. marcas. CLX. marcas. CXL. marcas. Jaromir Sicca Greez Montes Broda Bohemicalis Broda Vngaricalis Luticz c. marcas. LXXX. marcas. 1433. Sentencia reuocacionis lapsorum et ad fidem Hussitarum conuersorum. „Ego N. coram vobis omnibus profiteor, quod ego male feci in eo, quia propter donaria et ne displicerem prelatis, occultaui veritatem, et non conmunicaui laycalem fidelem populum sub vtraque specie diuine ewkaristie, promittens, quod in antea volo illud semper facere, quia hoc est preceptum a Christo, et de neccessitate salutis ab omnibus fidelibus faciendum; et peto propter deum, quatenus velitis pro me orare deum, quatenus indulgeat mihi hoc peccatum. Nota, bulla intencionis erigendi vniuersitatem Pragensem sub aurea bulla, habens ab vna parte ymginem imperatoris cum epytaphio: „Karolus Romanorum imperator, semper Augustus, Boemie rex,“ ab alia parte: "Roma caput mundi orbis regnat frena rotundi,“ et est de data anno domini M' cec XLVII. septimo Idus Marcii; hanc vidi et in manibus habui; sed bullam confirmacionis pape dicebant se perdidisse, et post multa scrutinia non posse inuenire, eciam ante. 20. annos. Sequitur finalis proposicio Boemorum, regni et marchionatus Morauie, in generali con- gregacione ipsa die Tiburcii martyris, xI“ Augusti, post Laurencii in Basiliensi concilio per suos ambasiatores proposita. „Hos articulos paternitatibus vestris offerimus“ etc. (Vide supra pag. 444. Nr. 184.) 11. Aug. Motiua Thome de Haselbach. „Dubitatur, vtrum salua fide et honestate sancte matris ecclesie, singulis pensatis circumstanciis actu extantibus, sacrum Basiliense concilium possit laycis Boemis indulgere sumpcionem diuinissime ewkaristie sub duplici, hoc est sub panis et vini specie; et arguunt quidam, quod sic per rei indifferentis secundum se indulgenciam tollere scisma de medio ecclesie, tot cedes innocentum, et occurrere tot pressuris vicinorum iam quasi in despe- racione positorum decet concilium pro pace etc. congregatum; item eciam tot lucrari animas filiorum, que propter preuaricacionem precepti ad contrarium sic dyetim vadunt in perdicionem, per concessionem vnius de se indifferentis. Quomodo pia mater poterit ex visceribus intimis pietatis permota abnuere aut negare, que et plus dolere debet vnius anime finalem perdicionem, suorum precipue filiorum , quam omne temporale incom- modum vndecumque affuturum secundum Anshelmum. Hec autem premissa efficaciter videntur posse remediari per huiusmodi indultum secundum hoc, quod habet multorum celebris opinio. 245. (1433.) (Aug.?) Oppositum videtur suadere, quod simile non legitur factum a principio ecclesie, ymo contrarium, ut patet de errore Ebionitarum, quos in multa parte lucrata fuisset 91 .
Strana 724
724 Thomae Ebendorferi, 1433. ecclesia, si cum eis de azimo consensisset. Ad oppositum autem, eorum pertinacia non obstante, declinauit, mandans, ut ad exterminium huius erroris ecclesia occidentalis, que in azimo confecit, inantea conficeret in fermentato ad tempus, quod et factum est usque ad istius erroris eliminacionem. Probabiliter videtur dicendum, quod pensatis omnibus, que circa hanc indulgenciam occurrunt, circumstanciis, sine preiudicio fidei et saluo in omnibus honore ecclesie, Boemis conmunio sacratissime ewkaristie sub duplici specie laycali populo indulgeri non potest ab hoc sacro concilio. Primam partem deduco ex quatuor. Primum, nihil potest sine preiudicio fidei indulgeri, sub cuius indulgencia paliatur nutritur et defensatur error fidei contrarius, qualiter notorium est in proposito fieri in mentibus omnium conmuniter Boemorum, potestatem in exercitibus eorum habencium et aliorum, qui tenent, quod suscipere sacramentum ewkaristie sub duplice specie sit de neccessitate salutis et de precepto Christi, artante omnes Christianos ; sicud et id publice dogmatisare non verentur. Testantur eciam hoc idem dicta omnium Taboritarum et Orphanorum, dicencium, se ob id et sic pro lege dei decertare et vsque decertasse, volentes ex dicto saluatoris, Johannis 6°, sacramentalem sumpcionem ewkaristie sub duplici specie fore de precepto et lege Christi ewangelica. Secundo, quia hec indulgencia nutriret, ymo confortaret prefatos Boemos in perfidia, qua credunt hoc sacramentum tante fore neccessitatis, ut eciam paruulis mox natis et baptisatis sub duplici specie tradi debeat, sicud practica fere per totum regnum Boemie clarissime edocet pro presenti; quam tamen pia fides abhorret et deuocio, pre- sertim in Boemia, vbi cruditate specierum vini sepissime cooperante infantes sacramentum vsque ad terram visi sunt expuere et euomere, sicud testari et coacti sunt mihi, qui huic practice sepissime interfuerunt, et hodie de contraria opinione existunt in parte, vere uel apparenter. Tercio, hec indulgencia foueret errorem in mentibus fidelium vsque ad finem seculi verisimiliter numquam extirpandum, videlicet quod virtute operis operati ex sump- cione duplicis speciei mayor detur caritas digne suscipienti, quam sub vna illarum ceteris omnibus paribus, quem et omnes huius practice auctores et fautores actu inciderunt; quem tamen confutant apertissime alia sacramenta iterabilia et primo sacramentum peni- tencie. Sacramentalis nempe absolucio rite facta super eisdem peccatis ab eodem con- fessore virtute sacramenti confert graciam, et remittit certam quotam pene, que si pro eodem tempore pluries iteratur, nihil de nouo conferre dicitur. Alias per continuam vnius hore iteracionem istorum verborum: „Ego te absoluo a peccatis tuis,“ confitentes ad maximum gradum gracie possint pertingere, et consequi totam remissionem pene pro peccatis debite. Et suo modo de iteracione aliorum sacramentorum iterabilium pro eadem hora, per eundem et super eodem, et contraria tenet a simili, quia sicud ambe species continent idem et faciunt vnum perfectum sacramentum sic et alia, et alia pro eodem tempore super eundem iterata nihil de nouo efficiunt, sicud de sacramento absolucionis deducit Scotus in 4° ita in proposito. Alias eciam micarum super patenam decidencium et guttarum in calice post primam sumpcionem reliccio et crebra sumpcio virtute sacra- menti in negligenter sumentibus maiorem graciam, quam in aliis caritatem efficeret, quod
724 Thomae Ebendorferi, 1433. ecclesia, si cum eis de azimo consensisset. Ad oppositum autem, eorum pertinacia non obstante, declinauit, mandans, ut ad exterminium huius erroris ecclesia occidentalis, que in azimo confecit, inantea conficeret in fermentato ad tempus, quod et factum est usque ad istius erroris eliminacionem. Probabiliter videtur dicendum, quod pensatis omnibus, que circa hanc indulgenciam occurrunt, circumstanciis, sine preiudicio fidei et saluo in omnibus honore ecclesie, Boemis conmunio sacratissime ewkaristie sub duplici specie laycali populo indulgeri non potest ab hoc sacro concilio. Primam partem deduco ex quatuor. Primum, nihil potest sine preiudicio fidei indulgeri, sub cuius indulgencia paliatur nutritur et defensatur error fidei contrarius, qualiter notorium est in proposito fieri in mentibus omnium conmuniter Boemorum, potestatem in exercitibus eorum habencium et aliorum, qui tenent, quod suscipere sacramentum ewkaristie sub duplice specie sit de neccessitate salutis et de precepto Christi, artante omnes Christianos ; sicud et id publice dogmatisare non verentur. Testantur eciam hoc idem dicta omnium Taboritarum et Orphanorum, dicencium, se ob id et sic pro lege dei decertare et vsque decertasse, volentes ex dicto saluatoris, Johannis 6°, sacramentalem sumpcionem ewkaristie sub duplici specie fore de precepto et lege Christi ewangelica. Secundo, quia hec indulgencia nutriret, ymo confortaret prefatos Boemos in perfidia, qua credunt hoc sacramentum tante fore neccessitatis, ut eciam paruulis mox natis et baptisatis sub duplici specie tradi debeat, sicud practica fere per totum regnum Boemie clarissime edocet pro presenti; quam tamen pia fides abhorret et deuocio, pre- sertim in Boemia, vbi cruditate specierum vini sepissime cooperante infantes sacramentum vsque ad terram visi sunt expuere et euomere, sicud testari et coacti sunt mihi, qui huic practice sepissime interfuerunt, et hodie de contraria opinione existunt in parte, vere uel apparenter. Tercio, hec indulgencia foueret errorem in mentibus fidelium vsque ad finem seculi verisimiliter numquam extirpandum, videlicet quod virtute operis operati ex sump- cione duplicis speciei mayor detur caritas digne suscipienti, quam sub vna illarum ceteris omnibus paribus, quem et omnes huius practice auctores et fautores actu inciderunt; quem tamen confutant apertissime alia sacramenta iterabilia et primo sacramentum peni- tencie. Sacramentalis nempe absolucio rite facta super eisdem peccatis ab eodem con- fessore virtute sacramenti confert graciam, et remittit certam quotam pene, que si pro eodem tempore pluries iteratur, nihil de nouo conferre dicitur. Alias per continuam vnius hore iteracionem istorum verborum: „Ego te absoluo a peccatis tuis,“ confitentes ad maximum gradum gracie possint pertingere, et consequi totam remissionem pene pro peccatis debite. Et suo modo de iteracione aliorum sacramentorum iterabilium pro eadem hora, per eundem et super eodem, et contraria tenet a simili, quia sicud ambe species continent idem et faciunt vnum perfectum sacramentum sic et alia, et alia pro eodem tempore super eundem iterata nihil de nouo efficiunt, sicud de sacramento absolucionis deducit Scotus in 4° ita in proposito. Alias eciam micarum super patenam decidencium et guttarum in calice post primam sumpcionem reliccio et crebra sumpcio virtute sacra- menti in negligenter sumentibus maiorem graciam, quam in aliis caritatem efficeret, quod
Strana 725
Diarium. 725 nemo dixit. Dicit enim Albertus in de officio misse: Forme sacramentorum significant et nihil causant, sed res contente in sacramentis. Quarto, hec indulgencia foueret errorem Nestorii et Pelagii, intolerabilem in mentibus aliorum, qui inter preceptum et ea que precepti sunt ex vna parte, et inter indiffe- rencia siue consilia distingwere non sciunt, neque ex simplicitate possunt; et sic propter hanc indulgenciam caderent in errorem, quod taliter sumere sit de neccessitate salutis, et quod ob hoc indulserit sacrum concilium; vel quod totus Christus non contineatur realiter sub vtraque specie sacramenti, ad cuius erroris exsufflacionem hec consuetudo laudabilis in ecclesia inoleuit, conmunicandi laycos dumtaxat sub vna specie, ut tradunt conmuniter doctores. Si ergo, ut inquit apostolus, ab omni specie mali abstinendum est in moribus, a forciori ab omni eo, quod preiudicium fidei vndecumque gignere potest, abstinendum est. Rursus quod hec licencia conmunicandi Boemos laycos sub vtraque specie dari non possit saluo honore ecclesie, suadet generalium conciliorum, ecclesiam militantem representancium, in diffiniendo ea, que fidem et ritus sacramentorum contingunt, inde- uiabilis maturitas, infallibilis auctoritas, firma stabilitas et irrefragabilis orthodoxe fidei sue veritas. Que singula pro honore eorumdem efflagitant, ut ea, que circa fidem aut ritum sacramentorum per aliquod ex generalibus conciliis conclusa sunt, inantea semper remanentibus eisdem causis et circumstanciis ad concludendum huiusmodi mouentibus sine reuocacione permaneant. Quis enim dubitare poterit, si hodie Basiliense concilium aliquod concludit huiusmodi, quod alii tamquam improuide factum et contra legem dei vndecumque arguere presumunt, licet false. In sequenti concilio huius licencie exemplo post innumera sacrilegia, blasphemias, rapinas et homicidia occasione huius subsecuta indulgenciam sui facti obtinere confidunt; vnde argui aut presumi debet conciliorum maturitas, auctoritas et stabilitas, vnde et presumi debet aliorum obediencia in hiis, que per concilium viderint pro concordia et reformacione morum districcius precipi contra carnem et sanguinem et radicatam consuetudinem, si tam blasphemi suam in hac parte reportant intencionem. stantibus ymo confortatis causis prohibicionis que erant, ne perfidia cresceret in men- tibus fidelium, quod sub duplici specie sumere sacramentum sit laycis a Christo preceptum, sitque ex se magis salubre, quam sub vna specie suscipere; que quidem cause an adhue stent, nullus sensatus et gentem et ipsius conuersacionem agnoscens ignorat. Ob hoc Nicolaus papa dicit, vr. quest. 1: Quod semel bene diffinitum est, nulla debet racione retractari; et Julius papa: Ea que sunt ab apostolis et eorum successoribus statuta, nulla dispensacione violentur, nulla concertacione turbentur. Hoc enim ecclesiastice moderacioni est conueniens, vt que ordinata fuerint et decisa nulla postea debeant refra- gacione turbari. Et Gelasius 24. quest. prima: Maiores nostri diuina inspiracione cer- nentes, neccessarie precauerunt, ut quod contra vnamquamque heresim coacta semel synodus pro veritate katholica et fidei conmunione atque apostolica promulgasset, non sinerent post hoc nouis retractacionibus mutilari, ne prauis occasio preberetur, que medicinaliter fuere statuta, pulsandi etc. Preterea, quomodo hoc potest fieri saluo honore ecclesie, quod maximam notam ingerit, ne dum apud fideles, sed eciam apud infideles, contra ecclesiam et generalia concilia a 300 annis citra, videlicet quod male senserint de sacramentis, precipue contra 1433.
Diarium. 725 nemo dixit. Dicit enim Albertus in de officio misse: Forme sacramentorum significant et nihil causant, sed res contente in sacramentis. Quarto, hec indulgencia foueret errorem Nestorii et Pelagii, intolerabilem in mentibus aliorum, qui inter preceptum et ea que precepti sunt ex vna parte, et inter indiffe- rencia siue consilia distingwere non sciunt, neque ex simplicitate possunt; et sic propter hanc indulgenciam caderent in errorem, quod taliter sumere sit de neccessitate salutis, et quod ob hoc indulserit sacrum concilium; vel quod totus Christus non contineatur realiter sub vtraque specie sacramenti, ad cuius erroris exsufflacionem hec consuetudo laudabilis in ecclesia inoleuit, conmunicandi laycos dumtaxat sub vna specie, ut tradunt conmuniter doctores. Si ergo, ut inquit apostolus, ab omni specie mali abstinendum est in moribus, a forciori ab omni eo, quod preiudicium fidei vndecumque gignere potest, abstinendum est. Rursus quod hec licencia conmunicandi Boemos laycos sub vtraque specie dari non possit saluo honore ecclesie, suadet generalium conciliorum, ecclesiam militantem representancium, in diffiniendo ea, que fidem et ritus sacramentorum contingunt, inde- uiabilis maturitas, infallibilis auctoritas, firma stabilitas et irrefragabilis orthodoxe fidei sue veritas. Que singula pro honore eorumdem efflagitant, ut ea, que circa fidem aut ritum sacramentorum per aliquod ex generalibus conciliis conclusa sunt, inantea semper remanentibus eisdem causis et circumstanciis ad concludendum huiusmodi mouentibus sine reuocacione permaneant. Quis enim dubitare poterit, si hodie Basiliense concilium aliquod concludit huiusmodi, quod alii tamquam improuide factum et contra legem dei vndecumque arguere presumunt, licet false. In sequenti concilio huius licencie exemplo post innumera sacrilegia, blasphemias, rapinas et homicidia occasione huius subsecuta indulgenciam sui facti obtinere confidunt; vnde argui aut presumi debet conciliorum maturitas, auctoritas et stabilitas, vnde et presumi debet aliorum obediencia in hiis, que per concilium viderint pro concordia et reformacione morum districcius precipi contra carnem et sanguinem et radicatam consuetudinem, si tam blasphemi suam in hac parte reportant intencionem. stantibus ymo confortatis causis prohibicionis que erant, ne perfidia cresceret in men- tibus fidelium, quod sub duplici specie sumere sacramentum sit laycis a Christo preceptum, sitque ex se magis salubre, quam sub vna specie suscipere; que quidem cause an adhue stent, nullus sensatus et gentem et ipsius conuersacionem agnoscens ignorat. Ob hoc Nicolaus papa dicit, vr. quest. 1: Quod semel bene diffinitum est, nulla debet racione retractari; et Julius papa: Ea que sunt ab apostolis et eorum successoribus statuta, nulla dispensacione violentur, nulla concertacione turbentur. Hoc enim ecclesiastice moderacioni est conueniens, vt que ordinata fuerint et decisa nulla postea debeant refra- gacione turbari. Et Gelasius 24. quest. prima: Maiores nostri diuina inspiracione cer- nentes, neccessarie precauerunt, ut quod contra vnamquamque heresim coacta semel synodus pro veritate katholica et fidei conmunione atque apostolica promulgasset, non sinerent post hoc nouis retractacionibus mutilari, ne prauis occasio preberetur, que medicinaliter fuere statuta, pulsandi etc. Preterea, quomodo hoc potest fieri saluo honore ecclesie, quod maximam notam ingerit, ne dum apud fideles, sed eciam apud infideles, contra ecclesiam et generalia concilia a 300 annis citra, videlicet quod male senserint de sacramentis, precipue contra 1433.
Strana 726
726 Constanciense concilium, prohibens illum ritum. Ob quod Boemi blasphemantes aperte dicunt ipsum fuisse synagogam Sathane, toto conatu ipsius auctoritatem, sanctitatem et infallibilitatem circa fidem eneruare cupientes, sicud Anglicus ipsorum palam disputando ausus fuit euomere in Praga, cuius dicta vide pro confirmacione, ad finem, vt hanc duplicis speciei conmunionem fundaret pro laycis, et Johannem Huss digna suis factis recipientem tamquam iniuste condempnatum beatificaret. Item, quomodo quis potest dicere hoc fieri posse saluo honore ecclesie, ex quo de proximo sequitur scisma inter filios suos, nescio, si vsque ad finem seculi extermi- nandum, attento, quod valde amplexantur superborum filii, que patres sui cum difficultate obtinuerunt, vt magis appareant gloriosi. Exemplum est in prompto de haustu vini post pisorum comestionem pro indulgenciis, de quibus gloriantur Boemi. Ex hac nempe indul- gencia, quam optant Bohemi irreuocabiliter pro eis dari, sequitur Bohemorum et eis adherencium Polonorum et Morauorum perpetua diuisio ab ecclesia occidentali, et mayor quam Grecorum et periculosior, in quantum in medio eorum habitant fidelium per girum alium ritum obseruancium, inter quos poneretur perpetua altercacio de pocioritate ritus huius, vna parte allegante laudabilem consuetudinem et praxim sanctorum et ecclesie, a tempore eciam apostolorum in certis locis obseruatam, alia ad contrarium Christi institu- cionem et praxim Pauli ad Corinthios. Que autem ex huiusmodi inter sibi mutuo sinistre affectos precipue sequi possunt scandala in ecclesia, prudens non ignorat. Puto, quod Greci in matrimonio primum a nobis diuisi et in confeccione in fermentato, qui post in multas hereses corruerunt, deberent nobis fore exemplum, quatenus circa sacramentorum ritum nequaquam singularitatem admittemus, si vnitatem ecclesie diligimus. Pro cuius confirmacione facit practica Boemorum, qui nedum regnicolas suos, sed et indiflerenter omnes, quos sibi subicere possunt, ad hanc duplicem speciem cogere attemptant, artantes eciam sacerdotes ad publicas reuocaciones prioris practice et professionem publicam coram populo, quod duplex species sit de precepto Christi et neccessitate salutis, et quod grauiter peccauerint vsque, populum in hoc defraudando etc. Num quid, si ex preteritis futura prouidere debemus, hac indulgencia habita primum altercaciones, post vero sequentur plage et violencie et coacciones, et renitere volentibus depredaciones, hereti- caciones et tandem homicidia et alia mala, que per istam indulgenciam ecclesia voluit euitare, et tanto amplius, quanto per istam indulgenciam hec praxis tamquam sancta, racionalis et katholica, vtilis et salubris predicaretur ab omnibus, et hec gens ad singu- laritatem et predandum multum existit inclinata. Quesiuerunt eciam contra vicinos non- numquam occasionem ad predandum, nulla extante legitima causa, sicud docuit nos expergencia, a forciori hac data occasione addentur ligna ad ignem. Quomodo ergo propter dubiam reuersionem Boemorum filios ecclesie tot periculis in hac re exponere consultum est? Que esset ista misericordia, dum vni populo parcere conamur, vniuerse ecclesie moliri interitum; aut que est ista bonitas, vni parcere populo et ceteros deducere in perniciem? Ceterum quomodo saluo honore mater filium pertinacem, neque super suis crimi- nibus veniam postulantem, sed verius excusantem, et graciam et veniam minime sibi fieri postulantem, eam persequentem, sed in preuaricacione preceptorum bene fecisse se gloriantem, ad fomentum sue contumacie speciali noua priuilegiat indulgencia, quam Thomae Ebendorferi, 1433.
726 Constanciense concilium, prohibens illum ritum. Ob quod Boemi blasphemantes aperte dicunt ipsum fuisse synagogam Sathane, toto conatu ipsius auctoritatem, sanctitatem et infallibilitatem circa fidem eneruare cupientes, sicud Anglicus ipsorum palam disputando ausus fuit euomere in Praga, cuius dicta vide pro confirmacione, ad finem, vt hanc duplicis speciei conmunionem fundaret pro laycis, et Johannem Huss digna suis factis recipientem tamquam iniuste condempnatum beatificaret. Item, quomodo quis potest dicere hoc fieri posse saluo honore ecclesie, ex quo de proximo sequitur scisma inter filios suos, nescio, si vsque ad finem seculi extermi- nandum, attento, quod valde amplexantur superborum filii, que patres sui cum difficultate obtinuerunt, vt magis appareant gloriosi. Exemplum est in prompto de haustu vini post pisorum comestionem pro indulgenciis, de quibus gloriantur Boemi. Ex hac nempe indul- gencia, quam optant Bohemi irreuocabiliter pro eis dari, sequitur Bohemorum et eis adherencium Polonorum et Morauorum perpetua diuisio ab ecclesia occidentali, et mayor quam Grecorum et periculosior, in quantum in medio eorum habitant fidelium per girum alium ritum obseruancium, inter quos poneretur perpetua altercacio de pocioritate ritus huius, vna parte allegante laudabilem consuetudinem et praxim sanctorum et ecclesie, a tempore eciam apostolorum in certis locis obseruatam, alia ad contrarium Christi institu- cionem et praxim Pauli ad Corinthios. Que autem ex huiusmodi inter sibi mutuo sinistre affectos precipue sequi possunt scandala in ecclesia, prudens non ignorat. Puto, quod Greci in matrimonio primum a nobis diuisi et in confeccione in fermentato, qui post in multas hereses corruerunt, deberent nobis fore exemplum, quatenus circa sacramentorum ritum nequaquam singularitatem admittemus, si vnitatem ecclesie diligimus. Pro cuius confirmacione facit practica Boemorum, qui nedum regnicolas suos, sed et indiflerenter omnes, quos sibi subicere possunt, ad hanc duplicem speciem cogere attemptant, artantes eciam sacerdotes ad publicas reuocaciones prioris practice et professionem publicam coram populo, quod duplex species sit de precepto Christi et neccessitate salutis, et quod grauiter peccauerint vsque, populum in hoc defraudando etc. Num quid, si ex preteritis futura prouidere debemus, hac indulgencia habita primum altercaciones, post vero sequentur plage et violencie et coacciones, et renitere volentibus depredaciones, hereti- caciones et tandem homicidia et alia mala, que per istam indulgenciam ecclesia voluit euitare, et tanto amplius, quanto per istam indulgenciam hec praxis tamquam sancta, racionalis et katholica, vtilis et salubris predicaretur ab omnibus, et hec gens ad singu- laritatem et predandum multum existit inclinata. Quesiuerunt eciam contra vicinos non- numquam occasionem ad predandum, nulla extante legitima causa, sicud docuit nos expergencia, a forciori hac data occasione addentur ligna ad ignem. Quomodo ergo propter dubiam reuersionem Boemorum filios ecclesie tot periculis in hac re exponere consultum est? Que esset ista misericordia, dum vni populo parcere conamur, vniuerse ecclesie moliri interitum; aut que est ista bonitas, vni parcere populo et ceteros deducere in perniciem? Ceterum quomodo saluo honore mater filium pertinacem, neque super suis crimi- nibus veniam postulantem, sed verius excusantem, et graciam et veniam minime sibi fieri postulantem, eam persequentem, sed in preuaricacione preceptorum bene fecisse se gloriantem, ad fomentum sue contumacie speciali noua priuilegiat indulgencia, quam Thomae Ebendorferi, 1433.
Strana 727
Diarium. 727 ceteris eciam filiis in obediencia permanentibus negat; cum autem Boemi neque hanc indulgenciam nomine regni petere velint, neque se in isto ritu contra matrem ecclesiam deliquisse recognoscunt; ymo et iuste bella pro lege dei et hac libertate tuenda vsque egisse et agere pro presenti, ymo et ad hanc duplicem speciem igne et gladio non verentur alios cogere et attrahere. Numquid eciam hoc esset dare scandalum pusillis, et precipue Boemis fidelibus et aliis vicinis, qui vsque pro obediencia ecclesie se vsque ad mortem laudabiliter expo- suerunt et huic adinuencioni restiterunt, pacientes exilia, wlnera, carorum suorum et omnium rerum suarum iacturam, ymo et mortem, videntes hanc mutacionem eisdem circumstanciis permanentibus et in nullo mutatis in conciliis generalibus circa sacramen- torum ritum alterari, et quomodo vmquam ad predicacionem crucis arma sument pro futuro? 1433. Item hec indulgencia apud sapientes videtur prophanos clericos Boemorum beati- ficare, et totum residuum clerum, precipue Germanie, exterminio et morti exponere tamquam subtractores specialis gracie calicis. Numquid enim layci alias clericis opido infesti, audientes hoc indultum pro Boemis emanasse, inter ea que salutis sunt et consilii distingwere nescientes, dicere possunt : Ecce, pro quo vsque passi sumus, presbiterorum doctrina incitati! Numquid intelleximus hunc ritum ab ecclesia prohibitum et ob hoc prophanum et sacrilegum esse, et in scismate et heresi practicatum? Ecce, iam factus est katholicus et a concilio tamquam sanctus, vtilis et salubris indultus! Ego ad eorum predicacionem amisi fratres et cognatos, bona mea ; ego pertuli exilium et wlnera. Num- quid vindictam expetam a prophanis illis seductoribus clericis? Vnde et dabitur clerus furiose plebi in predam, exterminium et direpcionem, ad quam occasione recepta prompti sunt et parati. Numquid eciam dicere poterunt sacerdotes, usque ex torpore, inuidia et culpabili negligencia laycos gracia calicis fraudasse, quam iniuriam decet vindicare in eosdem; et sic sequentur bella, que cupimus euitare. Interea hec indulgencia daret in partibus Boemie occasionem inferendi sacramento ewkaristie multas irreuerencias per specierum sangwinis effusionem in terram , in barbas virorum et vestes in incautorum recepcione, in deportacione ad infirmos tempore pluuioso et lubrico, et per campos tempore gelido; item propter corrupcionem specierum vini ex indisposicione et corruptibilitate vini istius terre Boemice in seruando in dies alios, item ex corrupcione vasorum et acetositate precipue stanneorum, quibus actu vsus est apud Boemos, et tandem fetore, per quam nausea sequeretur in sacramenti sumpcione et tandem vomitus apud multos taliter sumentes. Item valde onerosa est nouitas secundum Gregorium in registro, et ea semper dyaconus gaudet, secundum glossam Ecclesiastici decimo. Quomodo ergo ecclesia hanc practicam in re tam ardua sibi aperiet nouiter, per quam multis laqueum tendet fidelibus ad perdicionem, sicud ipsa non ignorat. Item hec licencia prestabit Boemis facultatem audacter menciendi, quod ipsi sint, sicud et nonnulli asserunt, quibus dominus veritatem ewangelicam pre cunctis nacionibus reuelauerit, quod et presens indultum, vel verius iusto bello optatus et contra inimicorum suorum intencionem obtentus triumphus indicat. Omnibus enim hereticis vna semper intencio fuit captare gloriam de singularitate sciencie, inquit Bernardus sermone LXVI super
Diarium. 727 ceteris eciam filiis in obediencia permanentibus negat; cum autem Boemi neque hanc indulgenciam nomine regni petere velint, neque se in isto ritu contra matrem ecclesiam deliquisse recognoscunt; ymo et iuste bella pro lege dei et hac libertate tuenda vsque egisse et agere pro presenti, ymo et ad hanc duplicem speciem igne et gladio non verentur alios cogere et attrahere. Numquid eciam hoc esset dare scandalum pusillis, et precipue Boemis fidelibus et aliis vicinis, qui vsque pro obediencia ecclesie se vsque ad mortem laudabiliter expo- suerunt et huic adinuencioni restiterunt, pacientes exilia, wlnera, carorum suorum et omnium rerum suarum iacturam, ymo et mortem, videntes hanc mutacionem eisdem circumstanciis permanentibus et in nullo mutatis in conciliis generalibus circa sacramen- torum ritum alterari, et quomodo vmquam ad predicacionem crucis arma sument pro futuro? 1433. Item hec indulgencia apud sapientes videtur prophanos clericos Boemorum beati- ficare, et totum residuum clerum, precipue Germanie, exterminio et morti exponere tamquam subtractores specialis gracie calicis. Numquid enim layci alias clericis opido infesti, audientes hoc indultum pro Boemis emanasse, inter ea que salutis sunt et consilii distingwere nescientes, dicere possunt : Ecce, pro quo vsque passi sumus, presbiterorum doctrina incitati! Numquid intelleximus hunc ritum ab ecclesia prohibitum et ob hoc prophanum et sacrilegum esse, et in scismate et heresi practicatum? Ecce, iam factus est katholicus et a concilio tamquam sanctus, vtilis et salubris indultus! Ego ad eorum predicacionem amisi fratres et cognatos, bona mea ; ego pertuli exilium et wlnera. Num- quid vindictam expetam a prophanis illis seductoribus clericis? Vnde et dabitur clerus furiose plebi in predam, exterminium et direpcionem, ad quam occasione recepta prompti sunt et parati. Numquid eciam dicere poterunt sacerdotes, usque ex torpore, inuidia et culpabili negligencia laycos gracia calicis fraudasse, quam iniuriam decet vindicare in eosdem; et sic sequentur bella, que cupimus euitare. Interea hec indulgencia daret in partibus Boemie occasionem inferendi sacramento ewkaristie multas irreuerencias per specierum sangwinis effusionem in terram , in barbas virorum et vestes in incautorum recepcione, in deportacione ad infirmos tempore pluuioso et lubrico, et per campos tempore gelido; item propter corrupcionem specierum vini ex indisposicione et corruptibilitate vini istius terre Boemice in seruando in dies alios, item ex corrupcione vasorum et acetositate precipue stanneorum, quibus actu vsus est apud Boemos, et tandem fetore, per quam nausea sequeretur in sacramenti sumpcione et tandem vomitus apud multos taliter sumentes. Item valde onerosa est nouitas secundum Gregorium in registro, et ea semper dyaconus gaudet, secundum glossam Ecclesiastici decimo. Quomodo ergo ecclesia hanc practicam in re tam ardua sibi aperiet nouiter, per quam multis laqueum tendet fidelibus ad perdicionem, sicud ipsa non ignorat. Item hec licencia prestabit Boemis facultatem audacter menciendi, quod ipsi sint, sicud et nonnulli asserunt, quibus dominus veritatem ewangelicam pre cunctis nacionibus reuelauerit, quod et presens indultum, vel verius iusto bello optatus et contra inimicorum suorum intencionem obtentus triumphus indicat. Omnibus enim hereticis vna semper intencio fuit captare gloriam de singularitate sciencie, inquit Bernardus sermone LXVI super
Strana 728
728 Thomae Ebendorferi, Cantica; ymo noui quamdam in Boemia, que dicere solita erat, nullum post Augustinum tante intellexisse ewangelium, sicud Rokiczana, quem omnes noscimus huius rei pertina- cissimum assertorem. Ex quibus patet hanc indulgenciam concedere concilio est incautum, heresis paliatiuum, scismatis nutritiuum, scandalosum et ecclesie multum perturbatiuum; augebit enim bella contra omnes vicinos diu attemptata, minuet fidelium potenciam, et fouebit rebellionem et inobedienciam plus solito contra ecclesiam, ut patet ex dictis. Item quomodo hec practica videtur honesta ecclesie? Demum, quod talis ritus pensatis omnibus hiis diebus non sit admittendus, ymo si esset, pocius foret prohibendus, exemplo patrum primitiue ecclesie claret in extinc- cione heresis Ebionitarum obseruato, ut deducit racio post oppositum. Ad racionem autem ante oppositum quid sit dicendum, noscunt hii, qui gentem hanc cercius cum suis moribus agnoscunt, et quante sit stabilitatis in promissis, quante vero violent pacta, et verba sinceriter prolata ad sensum pertrahant repugnantes. Si in hac practica adesset vnionis, pacis, reuersionis et penitencie sinceritas, prouolutis pedibus et genubus veniam postularent a concilio sanctissimo, quod usque nondum recognoscere voluerunt, arma deponerent, et fratribus suis pacem darent, quibus extremum conminantur supplicium, quos obsident sine causa, nisi ut ad assistenciam suam contra legem dei, ecclesie et Romani imperii in sua sibi perfidia assistant, fiantque socii crudelitatum, quas vsque nouimus inter eos pullulasse. Eorum eciam in hac parte versucia claret ex tam frequenti eorum articulorum mutacione, quia nunc sic nune sic dant suos articulos, secundum quod suos errores apcius sub istis censuerint paliare. Item varietas ista cerimoniarum numquid ex dictis tandem pariet varietatem mencium et animorum et tandem verborum et posterius realem eciam corporum iniuriosam; quod eciam timentes gentiles conati sunt fidem Christianam exterminare, ne tandem ea mediante res publica turbaretur. Ita et deus a principio mundi in eisdem seruauit cerimoniis, precipue tamen in sacrificiis offerendis, vt patet ex libro Geneseos et Leuitici." Deliberacio Thome de Haselpach super libertacione calicis Boemis et eorum adheren- tibus 1433 Basilee inter deputatos super ista in refectorio minorum. 1433. 246. 1433. (Aug.) „Dum crebrius in hac Boemorum causa libenter et conplacenter silencio agerem, malens ex causis audire quam audiri, ne dum in via et in Praga ex certis causis, sed et in hoc sacratissimo loco; quia tamen hiis diebus occurrentibus altrinsecus duabus opinio- nibus quidam euentualiter, ut suam suaderent opinionem, visi sunt contrarium opinantibus reatum mortalis culpe imponere, nisi ipsorum consenciant opinioni, quod quam sit difficile credo ipse saluator nobis exprimit, dicens : Nolite iudicare, vt non iudicemini. Quis enim cognouit sensum domini, cuius iudicia abissus multa; aut quis cognouit que sunt in homine, nisi deus et spiritus eius? Quis eciam bonus iudex eorum, que vel in toto vel pro magna eius parte ignorat? Numquid expertis credendum, omnis docet disciplina et pro ipsorum opinione zelandum non modicum, sentenciare ad mortale peccatum opinantes probatur. Quam incautum sit, nouit, qui dixit: Nescit homo an amore uel odio dignus sit, et si de se ignorat, quomodo de aliis in similibus suspicabitur? Ad horum probacionem adducebantur, quia tenemur ad reuocandum hoc regnum, continens maximam multitudinem, et quod secus sit de peccato multitudinis, quam de
728 Thomae Ebendorferi, Cantica; ymo noui quamdam in Boemia, que dicere solita erat, nullum post Augustinum tante intellexisse ewangelium, sicud Rokiczana, quem omnes noscimus huius rei pertina- cissimum assertorem. Ex quibus patet hanc indulgenciam concedere concilio est incautum, heresis paliatiuum, scismatis nutritiuum, scandalosum et ecclesie multum perturbatiuum; augebit enim bella contra omnes vicinos diu attemptata, minuet fidelium potenciam, et fouebit rebellionem et inobedienciam plus solito contra ecclesiam, ut patet ex dictis. Item quomodo hec practica videtur honesta ecclesie? Demum, quod talis ritus pensatis omnibus hiis diebus non sit admittendus, ymo si esset, pocius foret prohibendus, exemplo patrum primitiue ecclesie claret in extinc- cione heresis Ebionitarum obseruato, ut deducit racio post oppositum. Ad racionem autem ante oppositum quid sit dicendum, noscunt hii, qui gentem hanc cercius cum suis moribus agnoscunt, et quante sit stabilitatis in promissis, quante vero violent pacta, et verba sinceriter prolata ad sensum pertrahant repugnantes. Si in hac practica adesset vnionis, pacis, reuersionis et penitencie sinceritas, prouolutis pedibus et genubus veniam postularent a concilio sanctissimo, quod usque nondum recognoscere voluerunt, arma deponerent, et fratribus suis pacem darent, quibus extremum conminantur supplicium, quos obsident sine causa, nisi ut ad assistenciam suam contra legem dei, ecclesie et Romani imperii in sua sibi perfidia assistant, fiantque socii crudelitatum, quas vsque nouimus inter eos pullulasse. Eorum eciam in hac parte versucia claret ex tam frequenti eorum articulorum mutacione, quia nunc sic nune sic dant suos articulos, secundum quod suos errores apcius sub istis censuerint paliare. Item varietas ista cerimoniarum numquid ex dictis tandem pariet varietatem mencium et animorum et tandem verborum et posterius realem eciam corporum iniuriosam; quod eciam timentes gentiles conati sunt fidem Christianam exterminare, ne tandem ea mediante res publica turbaretur. Ita et deus a principio mundi in eisdem seruauit cerimoniis, precipue tamen in sacrificiis offerendis, vt patet ex libro Geneseos et Leuitici." Deliberacio Thome de Haselpach super libertacione calicis Boemis et eorum adheren- tibus 1433 Basilee inter deputatos super ista in refectorio minorum. 1433. 246. 1433. (Aug.) „Dum crebrius in hac Boemorum causa libenter et conplacenter silencio agerem, malens ex causis audire quam audiri, ne dum in via et in Praga ex certis causis, sed et in hoc sacratissimo loco; quia tamen hiis diebus occurrentibus altrinsecus duabus opinio- nibus quidam euentualiter, ut suam suaderent opinionem, visi sunt contrarium opinantibus reatum mortalis culpe imponere, nisi ipsorum consenciant opinioni, quod quam sit difficile credo ipse saluator nobis exprimit, dicens : Nolite iudicare, vt non iudicemini. Quis enim cognouit sensum domini, cuius iudicia abissus multa; aut quis cognouit que sunt in homine, nisi deus et spiritus eius? Quis eciam bonus iudex eorum, que vel in toto vel pro magna eius parte ignorat? Numquid expertis credendum, omnis docet disciplina et pro ipsorum opinione zelandum non modicum, sentenciare ad mortale peccatum opinantes probatur. Quam incautum sit, nouit, qui dixit: Nescit homo an amore uel odio dignus sit, et si de se ignorat, quomodo de aliis in similibus suspicabitur? Ad horum probacionem adducebantur, quia tenemur ad reuocandum hoc regnum, continens maximam multitudinem, et quod secus sit de peccato multitudinis, quam de
Strana 729
Diarium. 729 peccato hominis priuati, et quod eciam heretici et infideles tolerandi sint, multos enim toleramus, quos corrigere non possumus; quod eciam pro ipsorum reuocacione ad sta- bulum ecclesie, id est huius sacri concilii, quod se deuouit pacem daturum fidelibus, tenemur impendere quantum possumus salua fidei vnitate, vite, doctrine videlicet et iusticie, et habere pacem cum omnibus hominibus, quantum in nobis est. Inferebatur eciam ista mercatura condicionalis: Dicunt Boemi, subiciemur data nobis vtriusque speciei ewkaristie conmunionis libertate, dicat concilium, dabo, si subiciemini. Plura hec, ut reor, nullus declinabit de contraria posicione. Prestolabar tamen cum quadam mentis auiditate probacionem minoris, quod hac certificacione super dubia et infirma spe facta, vnitas fidei et iusticie non sit passura calumpniam aput infideles Judeos, inter eos et procul habitantes, mutacionem fidei nostre nobis imputantes ex actu isto ; stant nempe vigilan- tissimi ad calumpniandum ad sue perfidie confortacionem incessanter. Item optabam audire probacionem minoris, attento, quod hanc indulgenciam se numquam petituros a concilio in suis personis in Praga palam professi sunt; attento eciam quod infinito populo dabitur, ut timeo, actiui scandali occasio pariter, et subministrabitur materia rebellandi contra futurorum conciliorum decreta; attento eciam professione eorum, quia magis optant omnes mori, quam hac duplici specie velle carere; vnde hiis stantibus minor erat subsu- menda. Sed data predicta certificacione Boemi in omnibus aliis articulis et ritibus subi- cient se concilio. Et quia probacionem huius minoris non audiui, videlicet quod Boemi hac potiti libertate conmunicandi se vniant, se incorporent, seque sacro concilio subi- ciant, ideo parcant mihi magistri, si ego iudico eorum raciones ad propositum non militare, ymo quod et flecti possint ad contrarium, videlicet quod hac libertate offenditur vnitas vite propter proximorum datum et actiuum scandalum, vnitas doctrine propter iacturam, quam fides passura est, et vnitas iusticie, quia honor ecclesie debitus hoc modo sibi subtrahitur, vt infra dicetur. Duo pre ceteris notaui, que hanc videbantur suadere indulgenciam Boemis con- cedendam, scilicet ipsorum deuocio, et ad precauendum maxima mala ecclesie propter ipsorum potenciam et fidelium ad resistendum impotenciam verisimiliter affuturam. De primo quantum in hac parte deuocio, que est eleuacio mentis in deum, secundum damnum indicent opera, quia fere per totum regnum sine confessione, cruentis adhue ensibus, cottidie contendunt ad sacramentum ewkaristie accedere. Quare? Quia quando plus accedunt, tanto apud sacrilegos suos sacerdotes, et consequenter apud capitaneos et eorum conplices amplius laudibus et fauoribus elati sunt et promoti; et quanto minus tanto vituperabiliores, adeo ut custodiam adhibeant multis, conminantes supplicia abstinere volentibus. Item deprehendi certissime multos timore pene, aut rubore accedere, clamante sacerdote: Ecce, cena parata est, digni accedant, aliis accedentibus, ne ipsi veniant in suspicionem, sicud et fassione propria aliquorum didici. Cum consciencia peccati mortalis accedunt, et ab vtraque, ymo et ab vna abstinere essent contentissimi. Scio tamen, quod Orphani et Taborite sunt Baldenses, quibus nulla cura est de vtraque specie, sed pocius ut armata manu suam heresim possint defensare. Fatentur enim Taborite se esse Bal- denses; testis est magister Procopius hic existens. Si tamen aliqui mouentur deuocione, videamus, an debeamus aut possimus hanc causam protendere, quia similiter petent post annum, vel sua temeritate introducent, sicud et modo faciunt, ex simili deuocione velle 1433. Scriptores I. 92
Diarium. 729 peccato hominis priuati, et quod eciam heretici et infideles tolerandi sint, multos enim toleramus, quos corrigere non possumus; quod eciam pro ipsorum reuocacione ad sta- bulum ecclesie, id est huius sacri concilii, quod se deuouit pacem daturum fidelibus, tenemur impendere quantum possumus salua fidei vnitate, vite, doctrine videlicet et iusticie, et habere pacem cum omnibus hominibus, quantum in nobis est. Inferebatur eciam ista mercatura condicionalis: Dicunt Boemi, subiciemur data nobis vtriusque speciei ewkaristie conmunionis libertate, dicat concilium, dabo, si subiciemini. Plura hec, ut reor, nullus declinabit de contraria posicione. Prestolabar tamen cum quadam mentis auiditate probacionem minoris, quod hac certificacione super dubia et infirma spe facta, vnitas fidei et iusticie non sit passura calumpniam aput infideles Judeos, inter eos et procul habitantes, mutacionem fidei nostre nobis imputantes ex actu isto ; stant nempe vigilan- tissimi ad calumpniandum ad sue perfidie confortacionem incessanter. Item optabam audire probacionem minoris, attento, quod hanc indulgenciam se numquam petituros a concilio in suis personis in Praga palam professi sunt; attento eciam quod infinito populo dabitur, ut timeo, actiui scandali occasio pariter, et subministrabitur materia rebellandi contra futurorum conciliorum decreta; attento eciam professione eorum, quia magis optant omnes mori, quam hac duplici specie velle carere; vnde hiis stantibus minor erat subsu- menda. Sed data predicta certificacione Boemi in omnibus aliis articulis et ritibus subi- cient se concilio. Et quia probacionem huius minoris non audiui, videlicet quod Boemi hac potiti libertate conmunicandi se vniant, se incorporent, seque sacro concilio subi- ciant, ideo parcant mihi magistri, si ego iudico eorum raciones ad propositum non militare, ymo quod et flecti possint ad contrarium, videlicet quod hac libertate offenditur vnitas vite propter proximorum datum et actiuum scandalum, vnitas doctrine propter iacturam, quam fides passura est, et vnitas iusticie, quia honor ecclesie debitus hoc modo sibi subtrahitur, vt infra dicetur. Duo pre ceteris notaui, que hanc videbantur suadere indulgenciam Boemis con- cedendam, scilicet ipsorum deuocio, et ad precauendum maxima mala ecclesie propter ipsorum potenciam et fidelium ad resistendum impotenciam verisimiliter affuturam. De primo quantum in hac parte deuocio, que est eleuacio mentis in deum, secundum damnum indicent opera, quia fere per totum regnum sine confessione, cruentis adhue ensibus, cottidie contendunt ad sacramentum ewkaristie accedere. Quare? Quia quando plus accedunt, tanto apud sacrilegos suos sacerdotes, et consequenter apud capitaneos et eorum conplices amplius laudibus et fauoribus elati sunt et promoti; et quanto minus tanto vituperabiliores, adeo ut custodiam adhibeant multis, conminantes supplicia abstinere volentibus. Item deprehendi certissime multos timore pene, aut rubore accedere, clamante sacerdote: Ecce, cena parata est, digni accedant, aliis accedentibus, ne ipsi veniant in suspicionem, sicud et fassione propria aliquorum didici. Cum consciencia peccati mortalis accedunt, et ab vtraque, ymo et ab vna abstinere essent contentissimi. Scio tamen, quod Orphani et Taborite sunt Baldenses, quibus nulla cura est de vtraque specie, sed pocius ut armata manu suam heresim possint defensare. Fatentur enim Taborite se esse Bal- denses; testis est magister Procopius hic existens. Si tamen aliqui mouentur deuocione, videamus, an debeamus aut possimus hanc causam protendere, quia similiter petent post annum, vel sua temeritate introducent, sicud et modo faciunt, ex simili deuocione velle 1433. Scriptores I. 92
Strana 730
730 Thomae Ebendorferi, omni die suscipere et in eadem die pluries, allegantes deuocionem, et tandem eciam post prandium et cenam, et quis resistet, si curatis. conmitteretur? Tandem subicerentur grauissimis periculis, si reniterentur huiusmodi; vnde videtur principiis obsistendum *). De potencia eorum, que attollitur, sicud et iam magna est propter ligam regis Polonie, sed vnus de Orphanis retulit, quod campestrium sint vix duo milia et Tabori- tarum quatuor, nisi quantum cogunt villanos et ciuitates. Audimus eciam, quod in Praga non sit decimus homo ad tempora preterita, et hoc eciam expergencia ex paucitate maxima hominum in Praga demonstrat. Diximus, quod maior pars sit in Boemia ad pacem affecta. Credo, quod ita sit, sed de modo habendi pacem an hac via, ego usque ad fundamentum deuenire non potui. Vnum scio, quod de ista maiori parte nullus habet disponendi poten- ciam. Quomodo autem consequens sit, ut hac libertate concessa potenciam sibi possint arrogare et contra exercitus insurgere, nisi prius habeant caput, non intelligo. Primo, non placet ista certificacio, ne plus fortificentur ad nocendum, certifica- cione hac vniti in isto quam diuisi, aliis eciam minus resistentibus eisdem, hanc perci- pientes, quia secundum Aristotelem virtus vnita forcior est se ipsa dispersa. Secundo, ne fidem exponam ludibrio infidelium, obseruaui, quid in hac re facia- mus. Item ne dem occasionem ad paliandum hereses suas semper pro futuro, quia non est dispensandum cum criminosis, de quibus presumitur, quod redeant ad vomitum, 50° distinccione. Tercio, cum plures similes occurrerint casus, ecclesia non legitur propter here- ticorum dubiam conuersionem aliquid in eo, quo deliquerant, eisdem admisisse, ymo nec conmunionem fidelium cum eisdem, aut introitum ecclesiarum eorumdem, licet tamen crudeliter impugnarent ecclesiam, ut patet de Wandalis, Gothis et aliis ; et si dicitur, Justinus imperator ad instanciam Johannis pape reuocauit decretum et restituit Arrianis ecclesias, ne Theodericus Lombardorum destrueret Ytaliam, respondetur, non est simile restituere parietes, quod potest fieri sine preiudicio fidei, secus hoc contra alii fideles poterant credere, quod heretici licite facerent. Quarto, ob honorem ecclesie et conciliorum generalium, a spiritu sancto rectorum in diffinicionibus suis quoad ea, que fidem et ritum sacramentorum contingunt, quia dispensari non potest in istis, que manifeste decolorant statum ecclesie 1 q. 7. Et si illa, precipue mouet me honor huius sacri concilii contra oblatraciones, que actu clamant de tectis, quod heresim Boemorum inciderit. Quid facient hac certificacione facta et per mundum diuulgata? Quinto, infinita pericula ineuitabiliter futura, et irreuerencie sacramento irro- gande, quarum particeps esse non debeo, qui scio secundum apostolum, quod facientes et consencientes pari pena constringuntur. Probacio de infantibus et sacerdote, qui occulte effudit, quod bibere non potuit. Sexto, item ne scandalisem infinitum populum longe et prope positum, quasi reportent triumphum propter maleficium Boemi, inter ea que supererogacionis, consilii 1433. *) In margine adscripsit Ebendorferus: „Apostolus I' Cor. 8 : Videte ne forte licencia vestra offensio fiat infirmis, et sequitur: Si esca scandalisat fratrem etc. In tantum caritati studendum docet, ut licita pro illicitis habeantur, ne obsint fratri.“
730 Thomae Ebendorferi, omni die suscipere et in eadem die pluries, allegantes deuocionem, et tandem eciam post prandium et cenam, et quis resistet, si curatis. conmitteretur? Tandem subicerentur grauissimis periculis, si reniterentur huiusmodi; vnde videtur principiis obsistendum *). De potencia eorum, que attollitur, sicud et iam magna est propter ligam regis Polonie, sed vnus de Orphanis retulit, quod campestrium sint vix duo milia et Tabori- tarum quatuor, nisi quantum cogunt villanos et ciuitates. Audimus eciam, quod in Praga non sit decimus homo ad tempora preterita, et hoc eciam expergencia ex paucitate maxima hominum in Praga demonstrat. Diximus, quod maior pars sit in Boemia ad pacem affecta. Credo, quod ita sit, sed de modo habendi pacem an hac via, ego usque ad fundamentum deuenire non potui. Vnum scio, quod de ista maiori parte nullus habet disponendi poten- ciam. Quomodo autem consequens sit, ut hac libertate concessa potenciam sibi possint arrogare et contra exercitus insurgere, nisi prius habeant caput, non intelligo. Primo, non placet ista certificacio, ne plus fortificentur ad nocendum, certifica- cione hac vniti in isto quam diuisi, aliis eciam minus resistentibus eisdem, hanc perci- pientes, quia secundum Aristotelem virtus vnita forcior est se ipsa dispersa. Secundo, ne fidem exponam ludibrio infidelium, obseruaui, quid in hac re facia- mus. Item ne dem occasionem ad paliandum hereses suas semper pro futuro, quia non est dispensandum cum criminosis, de quibus presumitur, quod redeant ad vomitum, 50° distinccione. Tercio, cum plures similes occurrerint casus, ecclesia non legitur propter here- ticorum dubiam conuersionem aliquid in eo, quo deliquerant, eisdem admisisse, ymo nec conmunionem fidelium cum eisdem, aut introitum ecclesiarum eorumdem, licet tamen crudeliter impugnarent ecclesiam, ut patet de Wandalis, Gothis et aliis ; et si dicitur, Justinus imperator ad instanciam Johannis pape reuocauit decretum et restituit Arrianis ecclesias, ne Theodericus Lombardorum destrueret Ytaliam, respondetur, non est simile restituere parietes, quod potest fieri sine preiudicio fidei, secus hoc contra alii fideles poterant credere, quod heretici licite facerent. Quarto, ob honorem ecclesie et conciliorum generalium, a spiritu sancto rectorum in diffinicionibus suis quoad ea, que fidem et ritum sacramentorum contingunt, quia dispensari non potest in istis, que manifeste decolorant statum ecclesie 1 q. 7. Et si illa, precipue mouet me honor huius sacri concilii contra oblatraciones, que actu clamant de tectis, quod heresim Boemorum inciderit. Quid facient hac certificacione facta et per mundum diuulgata? Quinto, infinita pericula ineuitabiliter futura, et irreuerencie sacramento irro- gande, quarum particeps esse non debeo, qui scio secundum apostolum, quod facientes et consencientes pari pena constringuntur. Probacio de infantibus et sacerdote, qui occulte effudit, quod bibere non potuit. Sexto, item ne scandalisem infinitum populum longe et prope positum, quasi reportent triumphum propter maleficium Boemi, inter ea que supererogacionis, consilii 1433. *) In margine adscripsit Ebendorferus: „Apostolus I' Cor. 8 : Videte ne forte licencia vestra offensio fiat infirmis, et sequitur: Si esca scandalisat fratrem etc. In tantum caritati studendum docet, ut licita pro illicitis habeantur, ne obsint fratri.“
Strana 731
Diarium. 731 et precepti discernere nesciens, ut deductum est. Dispensacio enim locum non habet, vbi populus inde scandalizatur, rigor seruandus est et multis crassantibus opus est exemplo. 1433. Septimo, quia dispensacionem tria inducunt, scilicet neccessitas, vtilitas et euidens meritorum prerogatiua 1' quest. 7 , quorum nullum meo videre occurrit in proposito, et ibidem dicitur, quod dispensari non potest in illis, que manifeste decolorant statum ecclesie, qualiter in proposito occurrit per diuisionem istam Boemorum perpetuam vt timeo a nobis, quia ob superbiam suam gloriarentur se armis obtinuisse hunc ritum, ad cuius memoriam conarentur eundem semper obseruare, et conciliis et prelatis ex iustis causis eciam pro- hibentibus sicud modo resistere sine cessacione. Octauo, numquam habeo timere, quod hiis auditis dominus papa fortasse aliud congregaret concilium ad examinandum, an hec certificacio sit contra fidem ; et credo, quod plures haberet fautores. Item nono, ne perpetua detur Boemis occasio scismatis, diuidendi se ab ecclesia, sicud et de Grecis actu apparet, et sic exemplo patrum contra Hebionitas procedencium tendere debemus ad contrarium, ymo et in penam vnam eis speciem interdicere ad tempus pro futuro. Timeo eciam, quod se hac oblacione iustificarent et per mundum se false infamatos et iniuste inuasos, ac propter veritatem ewangelicam passos conquerendo pro- clamarent. Quid eciam facerent mercatores et forenses ad eos in Boemiam venientes, uel Boemi petentes duplicem speciem alibi, item monachi Boemi cum aliis fratribus? Item decimo, uel Bohemi penitentes sunt, uel non. Si secundum, non sunt digni tali priuilegio; si penitent et dimittunt pertinaciam, quare tunc pro tali ritu diuerso ab aliis instant, ex quo dominus facit vnius moris habitare in domo. Item quare coniurarunt usque ad mortem velle defensare illam duplicem speciem et numquam eam deserere?“ Cedula ducta in consultacionem deputatorum 24 in materia ista Boemorum. „Si Boemi voluerint se veraciter vnire cum katholica ecclesia et huic sacro con- cilio Basiliensi, illam representanti, et ipsius sacri concilii determinacioni se realiter sum- mittere in omnibus, tam de conmunione de vtraque specie, an sit de precepto, quam in omnibus aliis, an sacrum concilium debeat illis, cum hec fecerint, concedere liber- tatem conmunicandi sub utraque specie, illis videlicet qui ex deuocione sic conmunicare voluerint? 247. (1433.) (Aug.) Et an ad sic alliciendum eos et ad lucrifaciendum animas eorum, et ad obuiandum innumerabilibus malis, que ex huiusmodi dissidio possunt sequi in populo Christiano, sit eis ex nunc danda spes per sacrum concilium, quod postquam se vnierint et submiserint, vt supra, concedetur huiusmodi conmunio? Et an magis expediat offerre hanc spem per ambaxiatores nostros mittendos ad congregacionem generalem de proximo tenendam in Boemia, qui ibidem coram omnibus explicare poterunt bonam et sanctam intencionem concilii ad pacem et tranquillitatem illius regni; an solum hoc offerre ambaxiatoribus Boemorum hic existentibus ? Item si mittantur illuc nuncii nostri, an magis expediat, quod ipsi possint vigore literarum credencialium declarare sensus illorum trium articulorum; an per literas sacri concilii debeat declaracio illis intimari? 92 *
Diarium. 731 et precepti discernere nesciens, ut deductum est. Dispensacio enim locum non habet, vbi populus inde scandalizatur, rigor seruandus est et multis crassantibus opus est exemplo. 1433. Septimo, quia dispensacionem tria inducunt, scilicet neccessitas, vtilitas et euidens meritorum prerogatiua 1' quest. 7 , quorum nullum meo videre occurrit in proposito, et ibidem dicitur, quod dispensari non potest in illis, que manifeste decolorant statum ecclesie, qualiter in proposito occurrit per diuisionem istam Boemorum perpetuam vt timeo a nobis, quia ob superbiam suam gloriarentur se armis obtinuisse hunc ritum, ad cuius memoriam conarentur eundem semper obseruare, et conciliis et prelatis ex iustis causis eciam pro- hibentibus sicud modo resistere sine cessacione. Octauo, numquam habeo timere, quod hiis auditis dominus papa fortasse aliud congregaret concilium ad examinandum, an hec certificacio sit contra fidem ; et credo, quod plures haberet fautores. Item nono, ne perpetua detur Boemis occasio scismatis, diuidendi se ab ecclesia, sicud et de Grecis actu apparet, et sic exemplo patrum contra Hebionitas procedencium tendere debemus ad contrarium, ymo et in penam vnam eis speciem interdicere ad tempus pro futuro. Timeo eciam, quod se hac oblacione iustificarent et per mundum se false infamatos et iniuste inuasos, ac propter veritatem ewangelicam passos conquerendo pro- clamarent. Quid eciam facerent mercatores et forenses ad eos in Boemiam venientes, uel Boemi petentes duplicem speciem alibi, item monachi Boemi cum aliis fratribus? Item decimo, uel Bohemi penitentes sunt, uel non. Si secundum, non sunt digni tali priuilegio; si penitent et dimittunt pertinaciam, quare tunc pro tali ritu diuerso ab aliis instant, ex quo dominus facit vnius moris habitare in domo. Item quare coniurarunt usque ad mortem velle defensare illam duplicem speciem et numquam eam deserere?“ Cedula ducta in consultacionem deputatorum 24 in materia ista Boemorum. „Si Boemi voluerint se veraciter vnire cum katholica ecclesia et huic sacro con- cilio Basiliensi, illam representanti, et ipsius sacri concilii determinacioni se realiter sum- mittere in omnibus, tam de conmunione de vtraque specie, an sit de precepto, quam in omnibus aliis, an sacrum concilium debeat illis, cum hec fecerint, concedere liber- tatem conmunicandi sub utraque specie, illis videlicet qui ex deuocione sic conmunicare voluerint? 247. (1433.) (Aug.) Et an ad sic alliciendum eos et ad lucrifaciendum animas eorum, et ad obuiandum innumerabilibus malis, que ex huiusmodi dissidio possunt sequi in populo Christiano, sit eis ex nunc danda spes per sacrum concilium, quod postquam se vnierint et submiserint, vt supra, concedetur huiusmodi conmunio? Et an magis expediat offerre hanc spem per ambaxiatores nostros mittendos ad congregacionem generalem de proximo tenendam in Boemia, qui ibidem coram omnibus explicare poterunt bonam et sanctam intencionem concilii ad pacem et tranquillitatem illius regni; an solum hoc offerre ambaxiatoribus Boemorum hic existentibus ? Item si mittantur illuc nuncii nostri, an magis expediat, quod ipsi possint vigore literarum credencialium declarare sensus illorum trium articulorum; an per literas sacri concilii debeat declaracio illis intimari? 92 *
Strana 732
732 Thomae Ebendorferi. Item, quod predicti nuncii dicant expresse illis Boemis, quod si predicta volunt acceptare, mittant notabilem ambaxiatam ad sacrum concilium cum pleno mandato vniendi et summittendi se etc., et faciendi perpetuam et generalem pacem cum omnibus; et si que lites et controuersie sint inter ipsos et alios nobis adherentes super aliis non concer- nentibus fidem, quod ille per iudicium sacri concilii uel aliorum, sew amicabilem conpo- sicionem debeant terminari, et quod cesset omnis via facti. Item, an expediat, si prefati nuncii nostri predicta non possint omnia efficere, ne interrumpantur huiusmodi tractatus, debeant petere, vt statuatur vna dieta, vbi conueniant ambasiatores concilii et Boemorum cum pleno mandato concludendi super omnibus istis?“ 1433. Super istis habita est deliberacio fere per xu dies; tandem videbatur maiori parti scedula cum declaracione articulorum, ut infra. Hec scedula sic est per deputatos data, et ambasiatoribus ad Boemiam tradita. 248 *). (1433.) (Aug.) „Sacrum concilium tamquam pia mater cupiens recuperare filios quos amisit, et conseruare quos habet, atque obuiare innumerabilibus malis, que in populo Christiano ex discidio Boemorum sequi possunt, ex pietate et clemencia condescendet Boemis, postquam se veraciter vniuerint katholice ecclesie et huic sacro concilio ipsam representanti, et ipsius sacri concilii determinacioni realiter se summiserint, tam in articulo illo con- munionis sub vtraque specie, an sit de precepto Christi, quam in omnibus aliis fidem katholicam et ritum ecclesie concernentibus, quod ipsi Boemi, adulti videlicet et qui reuerenter et deuote pecierint, libertentur conmunicare sub utraque specie in regno Boemie. Et ad dandum ipsis hanc spem sacrum concilium destinabit aliquos notabiles ambasiatores, qui ipsis explicabunt bonam et sanctam intencionem huius sacri concilii ad pacem et tranquillitatem illius regni, declarando eis expresse, quod sic conmunicare nisi de speciali licencia ecclesie nullatenus possunt. Eciam ipsi ambasiatores ferent secum in instruccionibus sensum verum et katho- licum trium articulorum, declaratum hic per sacrum concilium. Agent predicti ambasiatores, quod si Boemi voluerint predicta acceptare, mittent notabilem ambasiatam ad sacrum concilium cum pleno mandato vniendi et summittendi se ut supra, et faciendi perpetuam et generalem pacem cum omnibus nostris; et si que lites aut controuersie sint inter ipsos et alios nobis adherentes super aliis non concernentibus fidem, quod ille per iudicium uel amicabilem conposicionem in sacro concilio uel extra debeant terminari, et quod cesset omnis via facti. Quod si predicti nuncii sacri concilii predicta omnia efficere non possint, ne interrumpantur huiusmodi tractatus, laborent, vt statuatur vna dieta circa metas regni, ad quam veniant solempnes ambasiatores tam sacri concilii quam regni Boemie cum pleno mandato concordandi super omnibus predictis. De mandato reuerendissimi domini legati presidentis Bartholomeus de Batifreris, ipsius concilii scriba, subscripsi." *) Exstat etiam in codice Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 5253. fol. 116.
732 Thomae Ebendorferi. Item, quod predicti nuncii dicant expresse illis Boemis, quod si predicta volunt acceptare, mittant notabilem ambaxiatam ad sacrum concilium cum pleno mandato vniendi et summittendi se etc., et faciendi perpetuam et generalem pacem cum omnibus; et si que lites et controuersie sint inter ipsos et alios nobis adherentes super aliis non concer- nentibus fidem, quod ille per iudicium sacri concilii uel aliorum, sew amicabilem conpo- sicionem debeant terminari, et quod cesset omnis via facti. Item, an expediat, si prefati nuncii nostri predicta non possint omnia efficere, ne interrumpantur huiusmodi tractatus, debeant petere, vt statuatur vna dieta, vbi conueniant ambasiatores concilii et Boemorum cum pleno mandato concludendi super omnibus istis?“ 1433. Super istis habita est deliberacio fere per xu dies; tandem videbatur maiori parti scedula cum declaracione articulorum, ut infra. Hec scedula sic est per deputatos data, et ambasiatoribus ad Boemiam tradita. 248 *). (1433.) (Aug.) „Sacrum concilium tamquam pia mater cupiens recuperare filios quos amisit, et conseruare quos habet, atque obuiare innumerabilibus malis, que in populo Christiano ex discidio Boemorum sequi possunt, ex pietate et clemencia condescendet Boemis, postquam se veraciter vniuerint katholice ecclesie et huic sacro concilio ipsam representanti, et ipsius sacri concilii determinacioni realiter se summiserint, tam in articulo illo con- munionis sub vtraque specie, an sit de precepto Christi, quam in omnibus aliis fidem katholicam et ritum ecclesie concernentibus, quod ipsi Boemi, adulti videlicet et qui reuerenter et deuote pecierint, libertentur conmunicare sub utraque specie in regno Boemie. Et ad dandum ipsis hanc spem sacrum concilium destinabit aliquos notabiles ambasiatores, qui ipsis explicabunt bonam et sanctam intencionem huius sacri concilii ad pacem et tranquillitatem illius regni, declarando eis expresse, quod sic conmunicare nisi de speciali licencia ecclesie nullatenus possunt. Eciam ipsi ambasiatores ferent secum in instruccionibus sensum verum et katho- licum trium articulorum, declaratum hic per sacrum concilium. Agent predicti ambasiatores, quod si Boemi voluerint predicta acceptare, mittent notabilem ambasiatam ad sacrum concilium cum pleno mandato vniendi et summittendi se ut supra, et faciendi perpetuam et generalem pacem cum omnibus nostris; et si que lites aut controuersie sint inter ipsos et alios nobis adherentes super aliis non concernentibus fidem, quod ille per iudicium uel amicabilem conposicionem in sacro concilio uel extra debeant terminari, et quod cesset omnis via facti. Quod si predicti nuncii sacri concilii predicta omnia efficere non possint, ne interrumpantur huiusmodi tractatus, laborent, vt statuatur vna dieta circa metas regni, ad quam veniant solempnes ambasiatores tam sacri concilii quam regni Boemie cum pleno mandato concordandi super omnibus predictis. De mandato reuerendissimi domini legati presidentis Bartholomeus de Batifreris, ipsius concilii scriba, subscripsi." *) Exstat etiam in codice Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 5253. fol. 116.
Strana 733
Diarium. 733 Forma trium articulorum missorum per ambasiatores ad Boemiam 1433 quinta Septembris. 249 *). 1433. 5. Sept. „Circa materiam de cohibicione et correpcione peccatorum, in qua posuistis articulum sub hiis verbis: "Omnia peccata mortalia, et presertim publica, per eos quorum interest, racionabiliter et secundum legem dei cohibeantur, corripiantur et eliminentur,“ dicimus secundum sacre scripture sentenciam sanctorumque documenta doctorum, fundan- cium se veraciter in eadem, sic katholice est tenendum: Quod omnia peccata mortalia, presertim publica, quantum racionabiliter fieri potest, secundum legem dei et sanctorum patrum instituta sunt cohibenda, corripienda et eliminanda. Potestas autem puniendi criminosos non ad priuatas personas, sed ad eos tantummodo pertinet, qui iurisdiccionem habent in eos, fori distinccione , iuris et iusticie ordine obseruatis. Circa materiam de predicacione verbi dei, in qua posuistis articulum sub hoc tenore : „Verbum dei a sacerdotibus domini ac leuitis ydoneis libere ac fideliter predi- cetur,“ dicimus, quod secundum scripture sacre sentenciam, sanctorumque documenta doctorum katholice est tenendum: Verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ad hoc ydoneis et per eorum superiores, ad quos pertinet, approbatis et missis, libere, non tamen passim, sed ordinate et fideliter predicetur, salua auctoritate pontificis, qui est preordinator in cunctis iuxta patrum instituta sanctorum. Circa materiam articuli tercii sub hiis verbis expressi: „Non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus seculariter dominari,“ meminimus, quod dum in sacro concilio super hoc disputacio ageretur publica et solemnis, ille, qui ad disputandum per sacrum concilium extitit deputatus, duas conclusiones posuit sub hiis verbis: prima, quod clerici non religiosi, sew qui voto ad hoc se non obligarunt, licite possunt habere et possidere bona temporalia, hereditates paternas aut aliorum, si eis relinquantur, et alia bona iuste acquisita ex causa donacionis, vel alterius liciti contractus, vel arte licita; secunda, ecclesia potest licite habere et possidere bona temporalia, mobilia et immobilia, domos, predia, villas, opida, castra et ciuitates, et in eis habere priuatum et ciuile dominium. Ille siquidem, qui pro vestris ambaxiatoribus disputabat, concessit easdem, dicens, illas sensui sui articuli bene intellecti non contradicere, dum ipse suum articulum intelligeret de dominio ciuili formaliter intellecto. Ex quo et aliis satis posset intelligi, quod verba "seculariter dominari" in preinserto articulo posita, ad aliquem specialem dominandi modum videantur referri. Sed quoniam doctrina fidei non est verbis ambiguis pertractanda, sed plane, (propterea id, quod) secundum legem dei et sanctorum docu- menta doctorum se fundancium veraciter in eadem katholice tenendum est, duximus expri- mendum, videlicet premissas duas conclusiones veras (esse), quodque ecclesiastici viri bona ecclesie, quorum sunt administratores, debent fideliter administrare iuxta sanctorum patrum salubria instituta; ipsaque bona ecclesie ab aliis, quam ab hiis, quibus admini- stracio canonice est conmissa, vsurpari sine sacrilegii reatu non possunt. Ambasiatores fuere dominus Philibertus episcopus Constanciensis Rothomagensis prouincie, Johannes de Polomar auditor pallacii, magister Henricus Dok de Bremis et magister Martinus decanus Turonensis. ) Conf. supra pag. 490—491. — Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 5253. fol. 116.
Diarium. 733 Forma trium articulorum missorum per ambasiatores ad Boemiam 1433 quinta Septembris. 249 *). 1433. 5. Sept. „Circa materiam de cohibicione et correpcione peccatorum, in qua posuistis articulum sub hiis verbis: "Omnia peccata mortalia, et presertim publica, per eos quorum interest, racionabiliter et secundum legem dei cohibeantur, corripiantur et eliminentur,“ dicimus secundum sacre scripture sentenciam sanctorumque documenta doctorum, fundan- cium se veraciter in eadem, sic katholice est tenendum: Quod omnia peccata mortalia, presertim publica, quantum racionabiliter fieri potest, secundum legem dei et sanctorum patrum instituta sunt cohibenda, corripienda et eliminanda. Potestas autem puniendi criminosos non ad priuatas personas, sed ad eos tantummodo pertinet, qui iurisdiccionem habent in eos, fori distinccione , iuris et iusticie ordine obseruatis. Circa materiam de predicacione verbi dei, in qua posuistis articulum sub hoc tenore : „Verbum dei a sacerdotibus domini ac leuitis ydoneis libere ac fideliter predi- cetur,“ dicimus, quod secundum scripture sacre sentenciam, sanctorumque documenta doctorum katholice est tenendum: Verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ad hoc ydoneis et per eorum superiores, ad quos pertinet, approbatis et missis, libere, non tamen passim, sed ordinate et fideliter predicetur, salua auctoritate pontificis, qui est preordinator in cunctis iuxta patrum instituta sanctorum. Circa materiam articuli tercii sub hiis verbis expressi: „Non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus seculariter dominari,“ meminimus, quod dum in sacro concilio super hoc disputacio ageretur publica et solemnis, ille, qui ad disputandum per sacrum concilium extitit deputatus, duas conclusiones posuit sub hiis verbis: prima, quod clerici non religiosi, sew qui voto ad hoc se non obligarunt, licite possunt habere et possidere bona temporalia, hereditates paternas aut aliorum, si eis relinquantur, et alia bona iuste acquisita ex causa donacionis, vel alterius liciti contractus, vel arte licita; secunda, ecclesia potest licite habere et possidere bona temporalia, mobilia et immobilia, domos, predia, villas, opida, castra et ciuitates, et in eis habere priuatum et ciuile dominium. Ille siquidem, qui pro vestris ambaxiatoribus disputabat, concessit easdem, dicens, illas sensui sui articuli bene intellecti non contradicere, dum ipse suum articulum intelligeret de dominio ciuili formaliter intellecto. Ex quo et aliis satis posset intelligi, quod verba "seculariter dominari" in preinserto articulo posita, ad aliquem specialem dominandi modum videantur referri. Sed quoniam doctrina fidei non est verbis ambiguis pertractanda, sed plane, (propterea id, quod) secundum legem dei et sanctorum docu- menta doctorum se fundancium veraciter in eadem katholice tenendum est, duximus expri- mendum, videlicet premissas duas conclusiones veras (esse), quodque ecclesiastici viri bona ecclesie, quorum sunt administratores, debent fideliter administrare iuxta sanctorum patrum salubria instituta; ipsaque bona ecclesie ab aliis, quam ab hiis, quibus admini- stracio canonice est conmissa, vsurpari sine sacrilegii reatu non possunt. Ambasiatores fuere dominus Philibertus episcopus Constanciensis Rothomagensis prouincie, Johannes de Polomar auditor pallacii, magister Henricus Dok de Bremis et magister Martinus decanus Turonensis. ) Conf. supra pag. 490—491. — Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 5253. fol. 116.
Strana 734
734 Thomae Ebendorferi, 1433. Hec sunt compactata concilii Basiliensis cum Boemis. 26. Nov. 28. Nov. 30. Nov. „In nomine domini nostri Jesu Christi. Hec que infra scripta sunt“ etc. (Vide supra pag. 495, Nr. 190.) „In nomine domini nostri Jesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis“ etc. (Vide supra pag. 498, Nr. 191.) „Hec sunt responsa data per reuerendum in Christo patrem, dominum Phili- bertum“ etc. (Vide supra pag. 499, Nr. 192.) Isti sunt barones et nobiles regni Bohemie et de marchionatu Morauie congregati in congregacione Prage habite 1433 in dieta sancti Martini. „Meinhardus de Noua domo. Also Scopko. Heinricus de Wartemberg. Also Holicki, alias de Sterenberg. Petrus Clumeczki. Georius de Lyechtemburg. Petrus Smrslick. Also de Wrestyow, capitaneus electus. Nicolaus de Borotyn. Jan Sampach. Jan Aderspach. Hans Colowrat. Wilhelm Chlin. Przibico Klenowski. Wenceslaus Colda. Wolk Holstaski in Perra. Gencz de Petrzpurk. Nicolaus Ledeski. Wilhelm Tanberg. Jan de Strzela Herstain. Jan Malobecz. Hlawacz de Lypa. Nicolaus Sokol. Jarislaus Plichta. Wenceslaus Vogelhuss. Petrus de Zwiereticz. Johannes frater eius. Jan Straski. Arnestus Leskowecz. Hertwico de Lichtemburg. Smilko de Lipnicz. Sesema de Frimburg. Jan Smiriczki. Petrus de Waldstein. Jan Kowanski. Erhardus de Cunstat. Nicolaus Lepus de Budyn. Wenceslaus de Ronow. Beness Mokrowski. Beness Colowrat. Beness Swynnie. Erhart de Bodibrat, alias de Cunstat. Martinus de Kistra. Jarislaus de Rosmital. Wilhelmus de Lirarz. Waynko Clik. Hlawacz Strzebochowicz. Wenceslaus de Michelsberg. Olfram de Squorecz. Johannes Czapko Valko. Also de Zeberg. Sigmund Manda, capitaneus Pragensis. Wenceslaus Straski. Johannes Suchulzrt. Georius de Meserzicz. Wenes Letowski. Zbinko Dubrawka. Jan Marouenski. Cztibor de Czymburg. Jan Towaczowski. 250 *). 1433. 16. Nov. *) Typis evulgavit Fr. Palaky, Archiv český III. 415—417.
734 Thomae Ebendorferi, 1433. Hec sunt compactata concilii Basiliensis cum Boemis. 26. Nov. 28. Nov. 30. Nov. „In nomine domini nostri Jesu Christi. Hec que infra scripta sunt“ etc. (Vide supra pag. 495, Nr. 190.) „In nomine domini nostri Jesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis“ etc. (Vide supra pag. 498, Nr. 191.) „Hec sunt responsa data per reuerendum in Christo patrem, dominum Phili- bertum“ etc. (Vide supra pag. 499, Nr. 192.) Isti sunt barones et nobiles regni Bohemie et de marchionatu Morauie congregati in congregacione Prage habite 1433 in dieta sancti Martini. „Meinhardus de Noua domo. Also Scopko. Heinricus de Wartemberg. Also Holicki, alias de Sterenberg. Petrus Clumeczki. Georius de Lyechtemburg. Petrus Smrslick. Also de Wrestyow, capitaneus electus. Nicolaus de Borotyn. Jan Sampach. Jan Aderspach. Hans Colowrat. Wilhelm Chlin. Przibico Klenowski. Wenceslaus Colda. Wolk Holstaski in Perra. Gencz de Petrzpurk. Nicolaus Ledeski. Wilhelm Tanberg. Jan de Strzela Herstain. Jan Malobecz. Hlawacz de Lypa. Nicolaus Sokol. Jarislaus Plichta. Wenceslaus Vogelhuss. Petrus de Zwiereticz. Johannes frater eius. Jan Straski. Arnestus Leskowecz. Hertwico de Lichtemburg. Smilko de Lipnicz. Sesema de Frimburg. Jan Smiriczki. Petrus de Waldstein. Jan Kowanski. Erhardus de Cunstat. Nicolaus Lepus de Budyn. Wenceslaus de Ronow. Beness Mokrowski. Beness Colowrat. Beness Swynnie. Erhart de Bodibrat, alias de Cunstat. Martinus de Kistra. Jarislaus de Rosmital. Wilhelmus de Lirarz. Waynko Clik. Hlawacz Strzebochowicz. Wenceslaus de Michelsberg. Olfram de Squorecz. Johannes Czapko Valko. Also de Zeberg. Sigmund Manda, capitaneus Pragensis. Wenceslaus Straski. Johannes Suchulzrt. Georius de Meserzicz. Wenes Letowski. Zbinko Dubrawka. Jan Marouenski. Cztibor de Czymburg. Jan Towaczowski. 250 *). 1433. 16. Nov. *) Typis evulgavit Fr. Palaky, Archiv český III. 415—417.
Strana 735
Diarium. 735 Purkart Camaret. Hlabacz de Mitrew. Henik de Colstein. Zagymacz. Janko Sadlo. Jan Kusel. Medko de Tynecz. Nicolaus Paderowski. Dywiss Tychonicz Mathias Laude. Zacharz. Sesoma Diowyesowski. Jacubko de Bezdiedicz. Drha Toman Wlassymski. Chwal Also Tanberg. Litwin Petrus de Vgesd. Chotun Jan Kolda. Wysdyhacz Otiko de Nymburg. Nicolaus de Warchow Petrus Wrs. Tristram de Warchow Kamess. Weselik Strachota Quietnicz. Pyberstein Smyl z Lypnicz." Bleh. Post vero, quia propter aliquorum renitenciam tractatus iste firmari non potuit, sed instabant, quatenus per literas concilii mandaretur omnibus de regno, quatenus sacramentum sub vtraque specie sumerent, hinc miserunt Martinum presbiterum in Crudin et quemdam secularem de Praga, Przsko, ad sacrum concilium, qui id petebant. Sed responsum est eis per bullam *), quod stante obsidione Pilsnensi tam graui, et prioribus milites. ) Annotavit in margine Ebendorferus: „Sed responsum est eis per bullam, cuius sequitur tenor: Copia bulle misse per Martinum presbiterum in Crudin et Przsko famulum de Praga 1434. „Sacrosancta generalis synodus Basiliensis in spiritu sancto legittime congregata vniuersalem ecclesiam repre- sentans, Alsoni de Risemburg alias de Wrcessaw, et reliquis regni Boemie baronibus, ciuitati maiori Pragensi, nobilibus, militibus, ciuitatibus et conmunitatibus ipsius regni vnitatem et pacem in Christo Jesu. Auditis et intellectis, que dilectus ecclesie filius magister Martinus Beruerii, decanus ecclesie Turonensis, vnus de ambasia- toribus nostris ad vos destinatis, nobis retulit, qualiter exhibita per eum capitula inter vos et legatos nostros concordata, et manuum mutua prestacione firmata fuerint; quodque vos pacis et vnitatis auidos ostendentes, huiusmodi capitulis concordatis contenti promiseratis amplius nullas difficultates inicere, sed velle concordata execucioni debite demandare, ingenti gaudio exultauimus, gracias magnas pro hiis agentes omnipotenti deo, qui est pacis et vnitatis amator. Cumque illis diebus illud iocundum et cunctis desideratum aduenerit de plena adhe- sione summi pontificis huic sacro concilio facta, ac eciam quod Greci parati sint ad hoe sacrum concilium destinare legacionem solemnem, prout oratores nostri illuc transmissi nobis rescripserunt, gaudia fuere gaudiis cumulata. Post hoc vero legatorum ipsorum ab ipso regno audito discessu, plurimum admirati fuimus. Ipsis quoque legatis nostris venientibus, tam ipsorum, quam eciam Martini presbiteri de Crudin ambasiatoris vestri, coram nobis capitula ipsa legentis, relacione ipsorum capitulorum firmam vtrimque conclusionem, omniaque alia hinc inde acticata, nec non impedimenta execucionis eorum, que concordata et firmata fuerunt, intelleximus luculenter. Ea propter decreuimus vos requirere et admonere, sicut et presencium tenore requirimus, monemus et exhortamur, quatenus promissionibus vestris satisfacientes, in predictis concordatis et firmatis capitulis velitis persistere, et ea exequi, omni dilacione semota. Alioquin deum omnium cognitorem inuocamus in iudicem, celum et terra sint testes, quod omnia mala, que ex discissione et ruptura sequerentur, culpe vestre penitus imputentur. Ad id vero, quod per dictum vestrum ambasiatorem extitit vestro nomine postulatum, ita duximus respondendum, quod hiis que concordata et firmata sunt non impletis, neque signis aliquibus affectus pacis et vnitatis in effectu a vobis ostensis; quin ymo hostili prosecucione feruente, presertim contra Pilznenses, (aliquid aliud) quod in prefatis capitulis contentum non est, per vos postulari a nobis, satis videtur indecens. Sed ea, que iam concordata et firmata sunt, ad execucionem deducite, vt tenemini; et tunc cum veram, puram et sinceram vnitatem et pacem vos amplecti nouerimus, et habere realiter et cum effectu, et alia in ipsis concordatis capitulis contenta efficaciter impleuisse, si quid pro salute animarum vestrarum, (et bono) statu patrie vestre postulabitis, hoc sacrum con- cilium sancto spiritu dirigente deliberabit et faciet, quod pro salute animarum vestrarum bonoque statu terre 251. 1434. 25. Febr.
Diarium. 735 Purkart Camaret. Hlabacz de Mitrew. Henik de Colstein. Zagymacz. Janko Sadlo. Jan Kusel. Medko de Tynecz. Nicolaus Paderowski. Dywiss Tychonicz Mathias Laude. Zacharz. Sesoma Diowyesowski. Jacubko de Bezdiedicz. Drha Toman Wlassymski. Chwal Also Tanberg. Litwin Petrus de Vgesd. Chotun Jan Kolda. Wysdyhacz Otiko de Nymburg. Nicolaus de Warchow Petrus Wrs. Tristram de Warchow Kamess. Weselik Strachota Quietnicz. Pyberstein Smyl z Lypnicz." Bleh. Post vero, quia propter aliquorum renitenciam tractatus iste firmari non potuit, sed instabant, quatenus per literas concilii mandaretur omnibus de regno, quatenus sacramentum sub vtraque specie sumerent, hinc miserunt Martinum presbiterum in Crudin et quemdam secularem de Praga, Przsko, ad sacrum concilium, qui id petebant. Sed responsum est eis per bullam *), quod stante obsidione Pilsnensi tam graui, et prioribus milites. ) Annotavit in margine Ebendorferus: „Sed responsum est eis per bullam, cuius sequitur tenor: Copia bulle misse per Martinum presbiterum in Crudin et Przsko famulum de Praga 1434. „Sacrosancta generalis synodus Basiliensis in spiritu sancto legittime congregata vniuersalem ecclesiam repre- sentans, Alsoni de Risemburg alias de Wrcessaw, et reliquis regni Boemie baronibus, ciuitati maiori Pragensi, nobilibus, militibus, ciuitatibus et conmunitatibus ipsius regni vnitatem et pacem in Christo Jesu. Auditis et intellectis, que dilectus ecclesie filius magister Martinus Beruerii, decanus ecclesie Turonensis, vnus de ambasia- toribus nostris ad vos destinatis, nobis retulit, qualiter exhibita per eum capitula inter vos et legatos nostros concordata, et manuum mutua prestacione firmata fuerint; quodque vos pacis et vnitatis auidos ostendentes, huiusmodi capitulis concordatis contenti promiseratis amplius nullas difficultates inicere, sed velle concordata execucioni debite demandare, ingenti gaudio exultauimus, gracias magnas pro hiis agentes omnipotenti deo, qui est pacis et vnitatis amator. Cumque illis diebus illud iocundum et cunctis desideratum aduenerit de plena adhe- sione summi pontificis huic sacro concilio facta, ac eciam quod Greci parati sint ad hoe sacrum concilium destinare legacionem solemnem, prout oratores nostri illuc transmissi nobis rescripserunt, gaudia fuere gaudiis cumulata. Post hoc vero legatorum ipsorum ab ipso regno audito discessu, plurimum admirati fuimus. Ipsis quoque legatis nostris venientibus, tam ipsorum, quam eciam Martini presbiteri de Crudin ambasiatoris vestri, coram nobis capitula ipsa legentis, relacione ipsorum capitulorum firmam vtrimque conclusionem, omniaque alia hinc inde acticata, nec non impedimenta execucionis eorum, que concordata et firmata fuerunt, intelleximus luculenter. Ea propter decreuimus vos requirere et admonere, sicut et presencium tenore requirimus, monemus et exhortamur, quatenus promissionibus vestris satisfacientes, in predictis concordatis et firmatis capitulis velitis persistere, et ea exequi, omni dilacione semota. Alioquin deum omnium cognitorem inuocamus in iudicem, celum et terra sint testes, quod omnia mala, que ex discissione et ruptura sequerentur, culpe vestre penitus imputentur. Ad id vero, quod per dictum vestrum ambasiatorem extitit vestro nomine postulatum, ita duximus respondendum, quod hiis que concordata et firmata sunt non impletis, neque signis aliquibus affectus pacis et vnitatis in effectu a vobis ostensis; quin ymo hostili prosecucione feruente, presertim contra Pilznenses, (aliquid aliud) quod in prefatis capitulis contentum non est, per vos postulari a nobis, satis videtur indecens. Sed ea, que iam concordata et firmata sunt, ad execucionem deducite, vt tenemini; et tunc cum veram, puram et sinceram vnitatem et pacem vos amplecti nouerimus, et habere realiter et cum effectu, et alia in ipsis concordatis capitulis contenta efficaciter impleuisse, si quid pro salute animarum vestrarum, (et bono) statu patrie vestre postulabitis, hoc sacrum con- cilium sancto spiritu dirigente deliberabit et faciet, quod pro salute animarum vestrarum bonoque statu terre 251. 1434. 25. Febr.
Strana 736
736 Thomae Ebendorferi, 6. Maji. 9. Maji. tractatibus nondum firmatis frustra peterent vlteriora. Hortabantur ad firmacionem eorumdem, et quidquid salua fide et honore ecclesie visum erit pro pace et salute ani- marum populi regni expedire, hoc annuet sacrum concilium. Taborite autem per omnia nitebantur resilire a concordatis et cum ipsis Orphani. Dominus vero Meinhardus de Noua domo et cum ipso barones et nobiles, qui alias vnitatem ecclesie susceperunt, congregati sunt, et in die ascensionis domini 1434 veterem Pragam subintrauerunt, cum qua nouam Pragam inuaserunt per vnam portam, dum in alia acies preparatas erga eandem instau- rasset Praga noua, et ad pretorium vsque peruenerunt; quod Orphani cum Procopio Raso intelligentes in fugam conuersi sunt, et sic tota noua Praga data est in predam. Quod intelligentes hii turbatores pacis, qui Pilsnam fere xi mensibus iam artissime obse- derant, dedicionem quamdam aliorum pretendentes et suis iam perditis ferre auxilium, Dominica post ascensionem domini soluerunt obsidionem turpiter absque ordine; de quibus sacrum concilium publicam fecit processionem. Tandem vero vtraque parcium, baronum videlicet et Pragensium, cum certis aliis ex vna, et Taborite et Orphani campestres ex alia se aduersus se armantes et die quadam in campis in planicie inter . . . . . (sic) et Coloniam inuicem congredientes, victoriam deus contulit parti obediencium ecclesie, cesis de parte alia fere septem milibus; inter quos et Procopius Holi, qui et Rasus dictus est, et alter peruersior Procopius minor spiritus emiserunt, non hac morte sua digna factis suscipientes. Fertur, quod nocte precedenti sacramentum in quatuor exercitibus suis in papilionibus reseruatum vbilibet ceciderit cum archulis suis super terram ; quod mane cernentes et altrinsecus referentes, quod factum est, mali ominis sue videlicet arche captiuitatis fore id nuncium presagierunt. 1434. Ambasiata tercia *) ad Boemos. 6. Aug. 16. Aug. Anno quo supra, die ipsa beati Johannis Baptiste facta est generalis congregacio regni in Praga, ibique decreuerunt solemnem mittere ambasiatam ad ciuitatem Ratispo- nensem, ad habendum dyetam cum inuictissimo Romanorum imperatore, desiderantes suam pariter et ambasiatorum sacri concilii presenciam ad diem assumpcionis gloriose semper virginis Marie (15. Aug.); quod et factum est. Vnde 6° die Augusti iter arripuerunt ambasiatores deputati a sacro concilio, reuerendi in Christo patres, Philibertus Constan- ciensis prouincie Rothomagensis, Johannes Lubicensis et Petrus Augustensis episcopi, Johannes Molbrunnensis abbas, dominus Johannes de Polomar auditor, Tylmannus prepo- situs sancti Florini Confluencie, Egidius Karlerii, Thomas de Haselpach, Henricus Toke, frater Johannes Nider, magistri in theologia, et Martinus decanus Turonensis, Thomas de Curcellis, Baccalarii formati in eadem pariter, et Fridricus Parsperger prepositus Ratisponensis, qui 16° die Ratisponam intrauerunt. Post quos infra vnius hore spacium subintrauerunt et ambasiatores Boemorum, dominus Meinhardus de Noua domo, Waczla de Myzeriecz alias de Stresnicz, Henricus de Wartenberg alias de Besele, Ptaczko de Rataw, Wilhelmus Koczka alias Wurfel, Nicolaus Sokol, Benesius ... .. (sic), 24. Jun. ipsius cognouerit melius expedire. Datum Basilee v' Kal. Marcii, anno domini M° CCCC XXXIIII'.“ (Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 5253. fol. 120—121. — Impr. Martene coll. VIII. 705. — Mansi XXX. 823. d. d. 26. Febr.) *) Superscripsit auctor diarii: „quarta.“
736 Thomae Ebendorferi, 6. Maji. 9. Maji. tractatibus nondum firmatis frustra peterent vlteriora. Hortabantur ad firmacionem eorumdem, et quidquid salua fide et honore ecclesie visum erit pro pace et salute ani- marum populi regni expedire, hoc annuet sacrum concilium. Taborite autem per omnia nitebantur resilire a concordatis et cum ipsis Orphani. Dominus vero Meinhardus de Noua domo et cum ipso barones et nobiles, qui alias vnitatem ecclesie susceperunt, congregati sunt, et in die ascensionis domini 1434 veterem Pragam subintrauerunt, cum qua nouam Pragam inuaserunt per vnam portam, dum in alia acies preparatas erga eandem instau- rasset Praga noua, et ad pretorium vsque peruenerunt; quod Orphani cum Procopio Raso intelligentes in fugam conuersi sunt, et sic tota noua Praga data est in predam. Quod intelligentes hii turbatores pacis, qui Pilsnam fere xi mensibus iam artissime obse- derant, dedicionem quamdam aliorum pretendentes et suis iam perditis ferre auxilium, Dominica post ascensionem domini soluerunt obsidionem turpiter absque ordine; de quibus sacrum concilium publicam fecit processionem. Tandem vero vtraque parcium, baronum videlicet et Pragensium, cum certis aliis ex vna, et Taborite et Orphani campestres ex alia se aduersus se armantes et die quadam in campis in planicie inter . . . . . (sic) et Coloniam inuicem congredientes, victoriam deus contulit parti obediencium ecclesie, cesis de parte alia fere septem milibus; inter quos et Procopius Holi, qui et Rasus dictus est, et alter peruersior Procopius minor spiritus emiserunt, non hac morte sua digna factis suscipientes. Fertur, quod nocte precedenti sacramentum in quatuor exercitibus suis in papilionibus reseruatum vbilibet ceciderit cum archulis suis super terram ; quod mane cernentes et altrinsecus referentes, quod factum est, mali ominis sue videlicet arche captiuitatis fore id nuncium presagierunt. 1434. Ambasiata tercia *) ad Boemos. 6. Aug. 16. Aug. Anno quo supra, die ipsa beati Johannis Baptiste facta est generalis congregacio regni in Praga, ibique decreuerunt solemnem mittere ambasiatam ad ciuitatem Ratispo- nensem, ad habendum dyetam cum inuictissimo Romanorum imperatore, desiderantes suam pariter et ambasiatorum sacri concilii presenciam ad diem assumpcionis gloriose semper virginis Marie (15. Aug.); quod et factum est. Vnde 6° die Augusti iter arripuerunt ambasiatores deputati a sacro concilio, reuerendi in Christo patres, Philibertus Constan- ciensis prouincie Rothomagensis, Johannes Lubicensis et Petrus Augustensis episcopi, Johannes Molbrunnensis abbas, dominus Johannes de Polomar auditor, Tylmannus prepo- situs sancti Florini Confluencie, Egidius Karlerii, Thomas de Haselpach, Henricus Toke, frater Johannes Nider, magistri in theologia, et Martinus decanus Turonensis, Thomas de Curcellis, Baccalarii formati in eadem pariter, et Fridricus Parsperger prepositus Ratisponensis, qui 16° die Ratisponam intrauerunt. Post quos infra vnius hore spacium subintrauerunt et ambasiatores Boemorum, dominus Meinhardus de Noua domo, Waczla de Myzeriecz alias de Stresnicz, Henricus de Wartenberg alias de Besele, Ptaczko de Rataw, Wilhelmus Koczka alias Wurfel, Nicolaus Sokol, Benesius ... .. (sic), 24. Jun. ipsius cognouerit melius expedire. Datum Basilee v' Kal. Marcii, anno domini M° CCCC XXXIIII'.“ (Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 5253. fol. 120—121. — Impr. Martene coll. VIII. 705. — Mansi XXX. 823. d. d. 26. Febr.) *) Superscripsit auctor diarii: „quarta.“
Strana 737
Diarium. 737 Johannes Zapko, id est Cyconia, capitaneus Orphanorum, Johannes Velber, N. de Aurea Stella, ciues Pragenses, Mauricius de noua Praga et alii de Sacz, Grecz regine, magister Johannes de Rokyczano et Martinus presbiter de Gürim, qui tamen a regno non fuit deputatus, sed intrusus, et alius, nominatus magister Marcus de Grecz exclusus. Item 21° Augusti in pluuia intrauit dominus imperator Ratisponam, venien- 21. Aug. tibus sibi obuiam ambasiatoribus concilii et Boemorum, saltim certi, quia de con- munitatibus abfuerunt. Item 22° die, que erat octaua assumpcionis, die dominica mane vocati ambasia- 22. Aug. tores concilii et Boemi per dominum imperatorem. Primum ad partem dixit nobis diuisiones eorum inter se, et quod Zapko cum baronibus concordare noluit, sed cum capite, subiun- gens: Audiamus eos. Expectantes paululum, tandem venerunt ambasiatores Boemorum; pro quibus Johannes de Rokyczano in Bohemico, assumens thema de ewangelio: „Vade et tu fac similiter,“ deduxit, quomodo dominus imperator a deo dotatus prudenter deberet facere iusticiam et misericordiam ad instar Samaritani, precipue cum regno Boemie. Respondit dominus imperator in Bohemico, se natum in regno et in Praga; si de popula- ribus agitur, ipse ex istis est; succedit enim ei, qui de aratro in villa quadam in Bohemia ad ducatum electus est, si de mayoribus, scitur, quia de Luczelburg ad regnum illud vocati sunt sui progenitores ; querens, si aliqua plura dicere vellent, postquam credencia in personis predictorum lecta est, ad partem uel aperte et coram quibus, adiciens, si materia fidei tractanda esset, ambasiatores concilii vellet habere presentes, sin autem barones regni; et sic diffinita est hora vesperarum ad conuencionem. Qua veniente Wilhelmus Wurfel miles in Bohemico, prout Johannes de Rokiczana interpretabatur, proposuit ambasiatam in effectu : Serenitas vestra ad dietam regni in die sancti Johannis Baptiste celebratam Prage misit literas, continentes, quia gauderet, quod pacem regni inter nos tractaremus, offerens se ad omnia hine accomoda, quantum cum honore possit, Sed adiecit dominus imperator: Quantum cum deo et honore. Quibus auditis gauisa est tota congregacio, conclusit eciam velle mittere ad vestram serenitatem pro illa pace adipiscenda, prout factum est; sed medium ad hanc est, ut iste quatuor veritates locum suum habeant, et presertim ista benedicta conmunio duplicis speciei ut passim in regno Boemie et marchionatu Morauie inducatur, et raciones ad hoc mouentes exponet Rokiczana. Quibus interpretatis per eundem, allegauit ad hoc quatuor raciones: prima propter magnum affectum populi, qui et dyetim crescit propter verba saluatoris: Nisi manduca- ueritis etc., praxin Christi, ecclesie primitiue et dicta sanctorum doctorum; secundo propter donum celitus sibi datum, quia magnas vtilitates contra aduersarios suos per hanc conmunionem regnum assecutum est; tercio, quia in concilio Basiliensi nec vnum doctorem adducere potuerunt, qui diceret hanc conmunionem esse erroneam aut hereticam; quarto, quia ambasiatores in Praga dixerunt eam esse salubrem. Ex quibus conclusit illam indul- genciam passim inducendam in regno, marchionatu et in terris adherencium, et si tandem probarent Boemi iuxta iudicem conpactatum in Egra, hanc esse de precepto, quod indu- ceretur in toto orbe Christianitatis. Hiis auditis tamquam deliberacione non indigentibus, respondit dominus auditor: Verbum hodie assumptum "tu fac similiter,“ reor spiritu sancto duce assumptum, quod 1434. Scriptores I. 93
Diarium. 737 Johannes Zapko, id est Cyconia, capitaneus Orphanorum, Johannes Velber, N. de Aurea Stella, ciues Pragenses, Mauricius de noua Praga et alii de Sacz, Grecz regine, magister Johannes de Rokyczano et Martinus presbiter de Gürim, qui tamen a regno non fuit deputatus, sed intrusus, et alius, nominatus magister Marcus de Grecz exclusus. Item 21° Augusti in pluuia intrauit dominus imperator Ratisponam, venien- 21. Aug. tibus sibi obuiam ambasiatoribus concilii et Boemorum, saltim certi, quia de con- munitatibus abfuerunt. Item 22° die, que erat octaua assumpcionis, die dominica mane vocati ambasia- 22. Aug. tores concilii et Boemi per dominum imperatorem. Primum ad partem dixit nobis diuisiones eorum inter se, et quod Zapko cum baronibus concordare noluit, sed cum capite, subiun- gens: Audiamus eos. Expectantes paululum, tandem venerunt ambasiatores Boemorum; pro quibus Johannes de Rokyczano in Bohemico, assumens thema de ewangelio: „Vade et tu fac similiter,“ deduxit, quomodo dominus imperator a deo dotatus prudenter deberet facere iusticiam et misericordiam ad instar Samaritani, precipue cum regno Boemie. Respondit dominus imperator in Bohemico, se natum in regno et in Praga; si de popula- ribus agitur, ipse ex istis est; succedit enim ei, qui de aratro in villa quadam in Bohemia ad ducatum electus est, si de mayoribus, scitur, quia de Luczelburg ad regnum illud vocati sunt sui progenitores ; querens, si aliqua plura dicere vellent, postquam credencia in personis predictorum lecta est, ad partem uel aperte et coram quibus, adiciens, si materia fidei tractanda esset, ambasiatores concilii vellet habere presentes, sin autem barones regni; et sic diffinita est hora vesperarum ad conuencionem. Qua veniente Wilhelmus Wurfel miles in Bohemico, prout Johannes de Rokiczana interpretabatur, proposuit ambasiatam in effectu : Serenitas vestra ad dietam regni in die sancti Johannis Baptiste celebratam Prage misit literas, continentes, quia gauderet, quod pacem regni inter nos tractaremus, offerens se ad omnia hine accomoda, quantum cum honore possit, Sed adiecit dominus imperator: Quantum cum deo et honore. Quibus auditis gauisa est tota congregacio, conclusit eciam velle mittere ad vestram serenitatem pro illa pace adipiscenda, prout factum est; sed medium ad hanc est, ut iste quatuor veritates locum suum habeant, et presertim ista benedicta conmunio duplicis speciei ut passim in regno Boemie et marchionatu Morauie inducatur, et raciones ad hoc mouentes exponet Rokiczana. Quibus interpretatis per eundem, allegauit ad hoc quatuor raciones: prima propter magnum affectum populi, qui et dyetim crescit propter verba saluatoris: Nisi manduca- ueritis etc., praxin Christi, ecclesie primitiue et dicta sanctorum doctorum; secundo propter donum celitus sibi datum, quia magnas vtilitates contra aduersarios suos per hanc conmunionem regnum assecutum est; tercio, quia in concilio Basiliensi nec vnum doctorem adducere potuerunt, qui diceret hanc conmunionem esse erroneam aut hereticam; quarto, quia ambasiatores in Praga dixerunt eam esse salubrem. Ex quibus conclusit illam indul- genciam passim inducendam in regno, marchionatu et in terris adherencium, et si tandem probarent Boemi iuxta iudicem conpactatum in Egra, hanc esse de precepto, quod indu- ceretur in toto orbe Christianitatis. Hiis auditis tamquam deliberacione non indigentibus, respondit dominus auditor: Verbum hodie assumptum "tu fac similiter,“ reor spiritu sancto duce assumptum, quod 1434. Scriptores I. 93
Strana 738
738 Thomae Ebendorferi, et ego post assumo. Et ibidem deduxit historiam ewangelii, inquirendo illud simile concludens: Quia secundum doctores per hominem genus humanum, quod per peccatum wlneratum est, per Samaritanum Christum intelligimus, per stabulum ecclesiam et per stabularium vicarium Christi, sic ergo, inclite Cesar, si qui a Jerusalem, a pace disces- serunt in Jericho, in mutabilitatem opinionum, tales ad vos pertinet reducere ad stabulum ecclesie. Sed, adiecit, cum monet de affectu populi, raciones aliquas transiuit, quia ad ea prius sufficienter responsum est. Quantam tamen vtilitatem Boemia ex ista practica suscepit, videtur ad sensum, quia et in Praga ipse deplanxit, quomodo regnum spoliatum esset pallio sue fame, et regnum esset conuulsum et dilaceratum. De doctoribus adiecit: Mirandum est, cum quindecim doctores, quorum aliqui sunt sancti, sibi in faciem ostensi sunt, dicentes, quod consuetudo conmunicandi laycos sub vna specie est pia et laudabiliter introducta propter euitacionem erroris et infinitarum irreuerenciarum; et ipse nullum potuit adducere, qui in propriis terminis oppositum diceret, nisi quod nunc sic nunc sic traxit verba doctorum. Quarta racio sua miranda est, quia aliter dicit quam est veritas, quia semper dictum est, quod ista conmunio eo modo, quo in inobediencia ecclesie practi- catur, non est salubris, ymo dampnosa, facta tamen licencia ecclesie et data ex causis, tunc erit vtilis et salubris, non tamen ut plus sub duabus quam sub vna specie confertur gracie. Adiecit frustra hec refricari, quia salua responsione laciori post fienda, hec omnia in conpactatis sunt decisa; et hortabatur eos ad demandandum eadem execucioni. De probacione vero vtriusque speciei neccessitatis dixit, se sperare, quod in eternum non probabit; et quod sanctis Wenczeslao et Procopio illud displicet, quod mortui in alio ritu dampnantur tamquam transgressores preceptorum. Hiis auditis Boemi retraxerunt se ad partem, et reuersi responderunt per organum Rokyczane, quomodo in parabola sua notasse videtur Boemos, tamquam isti recesserint et descenderint a Jerusalem, a pace videlicet, et quod per dominum imperatorem sint reducendi in stabulum ecclesie, adiciens, quod ista conmunio est de precepto domini, et licencia prelatorum non facit eam illicitam ; quod hortandus esset, ut adulteros, simo- niacos et sic de aliis reduceret, et quod speraret, quod si bonus laycus susciperet ewkari- stiam sub duplici specie, ex hoc non esset extra ecclesiam. De doctoribus vero xv dixit, se sepius audisse, quod ista conmunio non sit licita; sed oppositum senciant, et quod sit vtilis et salubris, quia sacramentum noue legis; sperans eciam, quod deus inspirabit in ore aliquem Boemum uel Morauum, qui sic deducet neccessitatem, ut sibi non possint resistere omnes aduersarii eius. Et quia dictum est, quod ex concessione ecclesie potest esse salubris, mirabantur, quod tanta effusio sangwinis secuta est et ecclesia non reme- diauit. Dixit, quod non concedat, quod sit vtilis ex concessione ecclesie, nec ex homi- nibus, sed ex deo. Allegauit sanctum Thomam, qui dicit, ut asseruit, fore tamen, quod species sangwinis vi verborum recipiunt efficaciam in anima, subiungens, ante congrega- cionem ecclesie si quis laycus recepisset sacramentum ewkaristie sub duplici specie num- quam fuisset sibi vtilis et salutaris, concludens: Nos habemus hanc conmunionem ex auctoritate ecclesie. Allegauit Albertum, in tractatu de officio misse dicentem, essencia- liter esse diuisas illas gracias ; qui tamen dicit, quod species secundum se non efficiunt graciam; item sunt duo sacramenta; paratos eciam dixit, se tenere et probare ex scripturis, ita esse debere; sed in conpactatis velint stare. 1434.
738 Thomae Ebendorferi, et ego post assumo. Et ibidem deduxit historiam ewangelii, inquirendo illud simile concludens: Quia secundum doctores per hominem genus humanum, quod per peccatum wlneratum est, per Samaritanum Christum intelligimus, per stabulum ecclesiam et per stabularium vicarium Christi, sic ergo, inclite Cesar, si qui a Jerusalem, a pace disces- serunt in Jericho, in mutabilitatem opinionum, tales ad vos pertinet reducere ad stabulum ecclesie. Sed, adiecit, cum monet de affectu populi, raciones aliquas transiuit, quia ad ea prius sufficienter responsum est. Quantam tamen vtilitatem Boemia ex ista practica suscepit, videtur ad sensum, quia et in Praga ipse deplanxit, quomodo regnum spoliatum esset pallio sue fame, et regnum esset conuulsum et dilaceratum. De doctoribus adiecit: Mirandum est, cum quindecim doctores, quorum aliqui sunt sancti, sibi in faciem ostensi sunt, dicentes, quod consuetudo conmunicandi laycos sub vna specie est pia et laudabiliter introducta propter euitacionem erroris et infinitarum irreuerenciarum; et ipse nullum potuit adducere, qui in propriis terminis oppositum diceret, nisi quod nunc sic nunc sic traxit verba doctorum. Quarta racio sua miranda est, quia aliter dicit quam est veritas, quia semper dictum est, quod ista conmunio eo modo, quo in inobediencia ecclesie practi- catur, non est salubris, ymo dampnosa, facta tamen licencia ecclesie et data ex causis, tunc erit vtilis et salubris, non tamen ut plus sub duabus quam sub vna specie confertur gracie. Adiecit frustra hec refricari, quia salua responsione laciori post fienda, hec omnia in conpactatis sunt decisa; et hortabatur eos ad demandandum eadem execucioni. De probacione vero vtriusque speciei neccessitatis dixit, se sperare, quod in eternum non probabit; et quod sanctis Wenczeslao et Procopio illud displicet, quod mortui in alio ritu dampnantur tamquam transgressores preceptorum. Hiis auditis Boemi retraxerunt se ad partem, et reuersi responderunt per organum Rokyczane, quomodo in parabola sua notasse videtur Boemos, tamquam isti recesserint et descenderint a Jerusalem, a pace videlicet, et quod per dominum imperatorem sint reducendi in stabulum ecclesie, adiciens, quod ista conmunio est de precepto domini, et licencia prelatorum non facit eam illicitam ; quod hortandus esset, ut adulteros, simo- niacos et sic de aliis reduceret, et quod speraret, quod si bonus laycus susciperet ewkari- stiam sub duplici specie, ex hoc non esset extra ecclesiam. De doctoribus vero xv dixit, se sepius audisse, quod ista conmunio non sit licita; sed oppositum senciant, et quod sit vtilis et salubris, quia sacramentum noue legis; sperans eciam, quod deus inspirabit in ore aliquem Boemum uel Morauum, qui sic deducet neccessitatem, ut sibi non possint resistere omnes aduersarii eius. Et quia dictum est, quod ex concessione ecclesie potest esse salubris, mirabantur, quod tanta effusio sangwinis secuta est et ecclesia non reme- diauit. Dixit, quod non concedat, quod sit vtilis ex concessione ecclesie, nec ex homi- nibus, sed ex deo. Allegauit sanctum Thomam, qui dicit, ut asseruit, fore tamen, quod species sangwinis vi verborum recipiunt efficaciam in anima, subiungens, ante congrega- cionem ecclesie si quis laycus recepisset sacramentum ewkaristie sub duplici specie num- quam fuisset sibi vtilis et salutaris, concludens: Nos habemus hanc conmunionem ex auctoritate ecclesie. Allegauit Albertum, in tractatu de officio misse dicentem, essencia- liter esse diuisas illas gracias ; qui tamen dicit, quod species secundum se non efficiunt graciam; item sunt duo sacramenta; paratos eciam dixit, se tenere et probare ex scripturis, ita esse debere; sed in conpactatis velint stare. 1434.
Strana 739
Diarium. 739 Quibus adstatim sufficienter fuit responsum, precipue quod generale verbum de reducendo ad particulare flectent; et quomodo error esset, quod fideles adulteri et symoniaci non sint de ecclesia, sicud alii peccatores fideles. Item de hoc, quia concessit sibi dictum, hanc praxin esse illicitam, sed nullus dixit erroneam aut hereticam, argue- batur: Sequitur ex loyca, hec est illicita, ergo opposita practica in errore practicatur, item est illicita, ergo dogmatizans oppositum errat. Propter tractatum istum nox inter- pellabat; vnde concludebatur, quod audirentur concordata. Fuit eciam allegatum illud Jeronimi: Non afferamus stateras dolosas, de grauitate peccatorum et grauitate scismatis, quod hyatu terre punitum est tamquam grauissimum, item quod est trabs in oculo. Item Augustinus in psalmo contra Donatistas in fine concludit in persona ecclesie : Sed ego quid vobis feci, in toto orbe expello malos, quos possum ; quos non possum, cogor ferre. Fero illos donec sanentur, aut separentur in fine. Si multum malos odistis, quales habetis videte. Si et vos malos toleratis, quare non in vnitate? Multos malos toleratis, sed nulla bona mercede. Item 23° Augusti, mane producebantur conpactata, que per omnia concordabant 23. Aug. in forma, ut supra, postquam lecta erant. Sed post producebatur per Rokiczano quedam scedula post concordata alias in Praga oblata per certos sacerdotes; sed ista repulsa fuit, quia oblata, postquam palam predicauerant sacerdotes Boemorum se concordes esse in fide, et quia iam concordata per decanum Turonensem miserunt ad concilium ipsis scien- tibus. Conabantur, quod ex verbis ambasiatorum inter concordata posita esse deberent duo, scilicet quod in articulo primo adderetur „vtilis et salubris,“ secundo quod passim ista conmunio curreret per totum regnum Boemie et Morauie, alias non esset pax inter eosdem, sed propter varietatem obseruanciarum pungna, presertim cum dominus auditor in plena congregacione dixerit, quod sacrum concilium nollet inter eos diuisiones semi- nare, sed extirpare. Ad primum dicebatur, quod dictum erat post multa, quod ista clausula "vtilis et salubris" tandem adderetur alicubi in bulla in loco suo, ymo iam esset addita in concordatis ; sed quod in articulo poneretur, ut magna sepius instancia petebant, numquam fuit promissum. Similiter et decies et cencies fuit dictum, quod sacrum concilium nequaquam eciam secundum faceret, nec aliquos cogeret; ymo quando instabant, quod sacrum concilium saltim moneret, responsum est eis, quia monicio potentum est species iubendi, nequaquam hoc faciet; et eciam constanter affirmabatur, quod numquam de ista practica passim seruanda esset eis quidquam promissum *). Ex istis et aliis verbis quibus causabantur Boemi, quod dicta essent in confusionem, petebatur, quod omnia dicenda et proponenda pro futuro fierent in scriptis, similiter et responsa. Sed hoc recusabant, dicentes facta deliberacione, se dumtaxat missos ad imperialem maiestatem; cui tunc suam in Boemico apperuerunt ambasiatam, quam in Boemico in scriptis tradiderunt, et translata in Latinum sequitur in forma. 1434. *) In margine addidit: „Fuit eciam sepius dictum: Non venemur nos verbis, que in vtramque partem dicenda sunt in tractatibus ; sed protestabamur, quod huiusmodi, que efficaciam habere deberent, essent ponenda in scriptis. Fuit eciam eis obiectum , quod Boemi conpactatis et in scriptis redactis se promiserunt esse contentos et amplius non adicere. Erat eciam altercacio, quod Petrus Anglicus et certi alii non volebant dare manus in stipulacione, nisi aliqua specificarentur. Sed dicebatur: Quid de ministro renitente, cum dominus iubet fieri et contentus est, ut congregacio. Item sacerdotes post consenserunt, quia predicauerunt, concordata esse in fide, inducentes layeos, ut inter se de pace regni prouiderent.“ 93"
Diarium. 739 Quibus adstatim sufficienter fuit responsum, precipue quod generale verbum de reducendo ad particulare flectent; et quomodo error esset, quod fideles adulteri et symoniaci non sint de ecclesia, sicud alii peccatores fideles. Item de hoc, quia concessit sibi dictum, hanc praxin esse illicitam, sed nullus dixit erroneam aut hereticam, argue- batur: Sequitur ex loyca, hec est illicita, ergo opposita practica in errore practicatur, item est illicita, ergo dogmatizans oppositum errat. Propter tractatum istum nox inter- pellabat; vnde concludebatur, quod audirentur concordata. Fuit eciam allegatum illud Jeronimi: Non afferamus stateras dolosas, de grauitate peccatorum et grauitate scismatis, quod hyatu terre punitum est tamquam grauissimum, item quod est trabs in oculo. Item Augustinus in psalmo contra Donatistas in fine concludit in persona ecclesie : Sed ego quid vobis feci, in toto orbe expello malos, quos possum ; quos non possum, cogor ferre. Fero illos donec sanentur, aut separentur in fine. Si multum malos odistis, quales habetis videte. Si et vos malos toleratis, quare non in vnitate? Multos malos toleratis, sed nulla bona mercede. Item 23° Augusti, mane producebantur conpactata, que per omnia concordabant 23. Aug. in forma, ut supra, postquam lecta erant. Sed post producebatur per Rokiczano quedam scedula post concordata alias in Praga oblata per certos sacerdotes; sed ista repulsa fuit, quia oblata, postquam palam predicauerant sacerdotes Boemorum se concordes esse in fide, et quia iam concordata per decanum Turonensem miserunt ad concilium ipsis scien- tibus. Conabantur, quod ex verbis ambasiatorum inter concordata posita esse deberent duo, scilicet quod in articulo primo adderetur „vtilis et salubris,“ secundo quod passim ista conmunio curreret per totum regnum Boemie et Morauie, alias non esset pax inter eosdem, sed propter varietatem obseruanciarum pungna, presertim cum dominus auditor in plena congregacione dixerit, quod sacrum concilium nollet inter eos diuisiones semi- nare, sed extirpare. Ad primum dicebatur, quod dictum erat post multa, quod ista clausula "vtilis et salubris" tandem adderetur alicubi in bulla in loco suo, ymo iam esset addita in concordatis ; sed quod in articulo poneretur, ut magna sepius instancia petebant, numquam fuit promissum. Similiter et decies et cencies fuit dictum, quod sacrum concilium nequaquam eciam secundum faceret, nec aliquos cogeret; ymo quando instabant, quod sacrum concilium saltim moneret, responsum est eis, quia monicio potentum est species iubendi, nequaquam hoc faciet; et eciam constanter affirmabatur, quod numquam de ista practica passim seruanda esset eis quidquam promissum *). Ex istis et aliis verbis quibus causabantur Boemi, quod dicta essent in confusionem, petebatur, quod omnia dicenda et proponenda pro futuro fierent in scriptis, similiter et responsa. Sed hoc recusabant, dicentes facta deliberacione, se dumtaxat missos ad imperialem maiestatem; cui tunc suam in Boemico apperuerunt ambasiatam, quam in Boemico in scriptis tradiderunt, et translata in Latinum sequitur in forma. 1434. *) In margine addidit: „Fuit eciam sepius dictum: Non venemur nos verbis, que in vtramque partem dicenda sunt in tractatibus ; sed protestabamur, quod huiusmodi, que efficaciam habere deberent, essent ponenda in scriptis. Fuit eciam eis obiectum , quod Boemi conpactatis et in scriptis redactis se promiserunt esse contentos et amplius non adicere. Erat eciam altercacio, quod Petrus Anglicus et certi alii non volebant dare manus in stipulacione, nisi aliqua specificarentur. Sed dicebatur: Quid de ministro renitente, cum dominus iubet fieri et contentus est, ut congregacio. Item sacerdotes post consenserunt, quia predicauerunt, concordata esse in fide, inducentes layeos, ut inter se de pace regni prouiderent.“ 93"
Strana 740
740 Thomae Ebendorferi, 23. Aug. Cedula Boemorum ad imperatorem. „Domine imperator graciose ! Ambasiatoribus regni Boemie“ etc. (Vide supra pag. 513. Nr. 197.) Qua proposita responsum est super isto „vtilis et salutaris“ ut supra, quod duplex species non est modo sine licencia ecclesie salubris, nec vmquam fiet, ita quod maior gracia conferatur sub duabus quam sub vna speciebus et hoc virtute sacramenti; posset tamen non esse dampnosa, ymo collatiua gracie per indulgenciam ecclesie, sicud iam sub vna specie fit in digne suscipienti; et mirabamur, quod hec verba ita sepius refricaret tamquam ab eo et modo et prius dicta, cum tamen plures ex eis dicant se non audisse, et credimus, inquit, si ab vno quoque eorum seorsim quereretur, ipsi testimonium perhi- berent huius, videlicet quod non dixerimus. Est eciam sepius inter nos dictum, et est omnium gencium et tractatorum eius, quod inter tractatus nulla verba tenentur, nec obligant, nisi que finaliter in pactum deducuntur, qualia non sunt premissa. Post vero requisiuit dominus imperator, quid respondendum sibi foret ad premissa, et videbatur ut in scedula sequenti continetur. 1434. Cedula responsionis ad premissa 24° Augusti domini imperatoris. 25. Aug. 26. Aug. „Propter bonum et expedicionem negociorum“ etc. (Vide supra pag. 514. Nr. 198.) Ad hanc responsionem regraciabantur domino imperatori, adicientes, quod velint in conpactatis stare, et si modus prefatus pro pace non videretur, quod ipse alium uel alios daret, et ipsi parati essent regno referre. Ad quod fuit responsum, quod via iam est aperta ex concordatis, qua nulla alia vtilior (vel) conpendiosior posset dari. Item, die 25° Augusti, petebant ambasiatores Boemorum, ut cum aliis baronibus, obedientibus ecclesie et domino imperatori, possent loqui ad partem; et cum in vnum congregati essent, proposuerunt, quatenus ipsi istam conmunionem duplicis speciei velint assumere pro pace regni. Qui responderunt, se semper fuisse obedientes ecclesie et concilio, quidquid ergo eis per idem mandaretur, parati essent suscipere, sperarent tamen, quod illud non mandaret eisdem. Dicebant aduersarii, quod Pilsnenses hoc se faciendum promiserunt; sed ipsi constanter negauerunt *). Item 26° fuit tractatum de conclusione, in qua recederemus, quia Boemi dicebant se non sperasse tales tractatus subintrare, et omnia acta in generali congregacione regni de proximo celebranda fideliter narraturos; et sic properabant ad recessum. Et super istis habitis pluribus tractatibus et super trewgis tempore medio tenendis, sed nichil poterat concludi, quia dominus imperator in Vngaria dicebat suas ciuitates in sua absencia occupatas velle recuperare, et similiter in Slesia, non poteramus eciam tam celeriter dare eisdem reuer- sale, prout petebant. Eadem nocte Mauricius ciuis noue Prage corruit de fenestra, et fractis ceruicibus altera die expirauit. De cuius sepultura in loco sacrato valde instabant apud nos ; sed abnuimus, dicentes, hoc nostre non subesse facultati. Fuit eciam Wylhelmus Koczka de ecclesia predicatorum expulsus per fratres, quia se diuinis contra prohibicionem lega- torum conmiscebat; quod grauiter tulerunt Boemi, licet ante essent super isto auisati. 24. Aug. *) Quae sequuntur cancellata sunt in codice: „Hiis diebus Mauricius de Praga, noctes, suffusus vino ut putabatur, surgens cecidit per fenestram ad plateam, et fractis ceruicibus altero die sumens ewkaristiam sub duplici specie de manu Rokyczane expirauit; pro cuius sepultura magnam instanciam facientes, non obtinuerunt“.
740 Thomae Ebendorferi, 23. Aug. Cedula Boemorum ad imperatorem. „Domine imperator graciose ! Ambasiatoribus regni Boemie“ etc. (Vide supra pag. 513. Nr. 197.) Qua proposita responsum est super isto „vtilis et salutaris“ ut supra, quod duplex species non est modo sine licencia ecclesie salubris, nec vmquam fiet, ita quod maior gracia conferatur sub duabus quam sub vna speciebus et hoc virtute sacramenti; posset tamen non esse dampnosa, ymo collatiua gracie per indulgenciam ecclesie, sicud iam sub vna specie fit in digne suscipienti; et mirabamur, quod hec verba ita sepius refricaret tamquam ab eo et modo et prius dicta, cum tamen plures ex eis dicant se non audisse, et credimus, inquit, si ab vno quoque eorum seorsim quereretur, ipsi testimonium perhi- berent huius, videlicet quod non dixerimus. Est eciam sepius inter nos dictum, et est omnium gencium et tractatorum eius, quod inter tractatus nulla verba tenentur, nec obligant, nisi que finaliter in pactum deducuntur, qualia non sunt premissa. Post vero requisiuit dominus imperator, quid respondendum sibi foret ad premissa, et videbatur ut in scedula sequenti continetur. 1434. Cedula responsionis ad premissa 24° Augusti domini imperatoris. 25. Aug. 26. Aug. „Propter bonum et expedicionem negociorum“ etc. (Vide supra pag. 514. Nr. 198.) Ad hanc responsionem regraciabantur domino imperatori, adicientes, quod velint in conpactatis stare, et si modus prefatus pro pace non videretur, quod ipse alium uel alios daret, et ipsi parati essent regno referre. Ad quod fuit responsum, quod via iam est aperta ex concordatis, qua nulla alia vtilior (vel) conpendiosior posset dari. Item, die 25° Augusti, petebant ambasiatores Boemorum, ut cum aliis baronibus, obedientibus ecclesie et domino imperatori, possent loqui ad partem; et cum in vnum congregati essent, proposuerunt, quatenus ipsi istam conmunionem duplicis speciei velint assumere pro pace regni. Qui responderunt, se semper fuisse obedientes ecclesie et concilio, quidquid ergo eis per idem mandaretur, parati essent suscipere, sperarent tamen, quod illud non mandaret eisdem. Dicebant aduersarii, quod Pilsnenses hoc se faciendum promiserunt; sed ipsi constanter negauerunt *). Item 26° fuit tractatum de conclusione, in qua recederemus, quia Boemi dicebant se non sperasse tales tractatus subintrare, et omnia acta in generali congregacione regni de proximo celebranda fideliter narraturos; et sic properabant ad recessum. Et super istis habitis pluribus tractatibus et super trewgis tempore medio tenendis, sed nichil poterat concludi, quia dominus imperator in Vngaria dicebat suas ciuitates in sua absencia occupatas velle recuperare, et similiter in Slesia, non poteramus eciam tam celeriter dare eisdem reuer- sale, prout petebant. Eadem nocte Mauricius ciuis noue Prage corruit de fenestra, et fractis ceruicibus altera die expirauit. De cuius sepultura in loco sacrato valde instabant apud nos ; sed abnuimus, dicentes, hoc nostre non subesse facultati. Fuit eciam Wylhelmus Koczka de ecclesia predicatorum expulsus per fratres, quia se diuinis contra prohibicionem lega- torum conmiscebat; quod grauiter tulerunt Boemi, licet ante essent super isto auisati. 24. Aug. *) Quae sequuntur cancellata sunt in codice: „Hiis diebus Mauricius de Praga, noctes, suffusus vino ut putabatur, surgens cecidit per fenestram ad plateam, et fractis ceruicibus altero die sumens ewkaristiam sub duplici specie de manu Rokyczane expirauit; pro cuius sepultura magnam instanciam facientes, non obtinuerunt“.
Strana 741
Diarium. 741 Item 27° et 28° die tractabatur de modo se interim habendi; et offerebant se ad festum Galli conuocare regnum, si non prius, et ad festum Martini conclusionem destinare ad Egram, prout in scedula sequenti continetur: „Nos legati spirituales et seculares nomine regni Boemie“ etc. (Vide supra 28. Aug. pag. 518. Nr. 200.) Hac cedula oblata protestabantur legati sacri concilii, licet plura in ista scedula essent reformanda, si per eos staret, tamen oblata reciperent, protestantes coram eisdem et maiestate imperiali, quod per illam recepcionem in nullo vellent discedere a conpactatis alias in Praga, ad quorum finalem conclusionem missi essent; quod et placuit Boemis. Hiis ita tractatis vocauit ad se omnes Boemos, tam fideles suos quam alios, et longum sermonem adorsus est in Boemico ad eosdem, cuius tamen effectus, prout quadam interpretacione didici, fuit, quod suadebat eis, quatenus ad concilium velint proficisci, ibique sua facta concludere propter mayorem firmitatem concludendorum cum concilio, quam cum legatis eiusdem; item propter ipsorum honorem, sic enim cessaret infamia et nota heresis vsque imposita, quia possent ex tunc racionabiliter excusare, quia dicerent: Venimus ad concilium pro generali reformacione congregatum, ibique reformacionem suscepimus, si in aliquibus excessimus sicud et ceteri. Hortatus est eos ad pacem, quia semper illos dilexit et hoc regnum tamquam peculiare, et quidquid pro ipsis potest saluo honore, paratus est impendere, quia valde dolere se dicebat, quod vbique soli Boemi iam cadunt. Adiecit eciam, quod trewgas cum eis inire non posset, quia in sua absencia sibi surripuerunt quasdam ciuitates in Vngaria, quas repeciit; alias cogetur easdem vi recu- perare. Hiis auditis ad partem deliberauerunt, regraciantes sue maiestati de bono affectu, dicentes, se velle coram regno hec referre et sperarent, quod gratum ab eis esset habi- turus responsum; sed de ciuitatibus Vngarie referebant se ad Johannem Zapko, capita- neum Orphanorum, qui eas occupabat. Qui respondit, se quondam ipsorum fuisse capita- neum ; sed post mutacionem factam in regno, quia iam sunt alie voces, scilicet baronum, nobilium et ciuitatum, dubitat, an sibi obediant pro futuro. Promisit tamen, se velle eosdem visitare et si gratum responsum inuenerit, personaliter reportare, sin autem per literas significare. Cui et promisit dominus imperator remuneracionem, si grata sibi afferet noua. Per multos eciam dies ad partem quidam ex nobis tractabant cum baronibus alias in Praga reconciliatis, et post multas questiones et soluciones tandem quedam puncta recollegerunt in scedula quadam, cuius tenor sequitur: „In nomine domini, amen. Anno domini 1434“ etc. (Vide supra pag. 516. 26. Aug. Nr. 199.) 1434. 27. Aug. Incipiunt articuli congregacionis cleri de regno Bohemie per magistrum Johannem de Rokiczana congregati in modum synodi 1434 in festo sancti Jacobi apostoli, vt pre- tendebant, cui magistri contradixerunt, vt patebit. I. „In primis pio et fideli corde credimus, et integra mente credendum et affir- 252*). 1434. mandum asseueramus, omne verbum scripture sacre veteris et noui testamenti esse 25. Jul. *) Articulos integros, ast sine responsione magistrorum, vide in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4557. fol. 2—6.— Typis exscripsit Mansi XXXI. 279—284. — Prochaska, Miscellaneen der böhmischen und mährischen Literatur. I. 342—353.
Diarium. 741 Item 27° et 28° die tractabatur de modo se interim habendi; et offerebant se ad festum Galli conuocare regnum, si non prius, et ad festum Martini conclusionem destinare ad Egram, prout in scedula sequenti continetur: „Nos legati spirituales et seculares nomine regni Boemie“ etc. (Vide supra 28. Aug. pag. 518. Nr. 200.) Hac cedula oblata protestabantur legati sacri concilii, licet plura in ista scedula essent reformanda, si per eos staret, tamen oblata reciperent, protestantes coram eisdem et maiestate imperiali, quod per illam recepcionem in nullo vellent discedere a conpactatis alias in Praga, ad quorum finalem conclusionem missi essent; quod et placuit Boemis. Hiis ita tractatis vocauit ad se omnes Boemos, tam fideles suos quam alios, et longum sermonem adorsus est in Boemico ad eosdem, cuius tamen effectus, prout quadam interpretacione didici, fuit, quod suadebat eis, quatenus ad concilium velint proficisci, ibique sua facta concludere propter mayorem firmitatem concludendorum cum concilio, quam cum legatis eiusdem; item propter ipsorum honorem, sic enim cessaret infamia et nota heresis vsque imposita, quia possent ex tunc racionabiliter excusare, quia dicerent: Venimus ad concilium pro generali reformacione congregatum, ibique reformacionem suscepimus, si in aliquibus excessimus sicud et ceteri. Hortatus est eos ad pacem, quia semper illos dilexit et hoc regnum tamquam peculiare, et quidquid pro ipsis potest saluo honore, paratus est impendere, quia valde dolere se dicebat, quod vbique soli Boemi iam cadunt. Adiecit eciam, quod trewgas cum eis inire non posset, quia in sua absencia sibi surripuerunt quasdam ciuitates in Vngaria, quas repeciit; alias cogetur easdem vi recu- perare. Hiis auditis ad partem deliberauerunt, regraciantes sue maiestati de bono affectu, dicentes, se velle coram regno hec referre et sperarent, quod gratum ab eis esset habi- turus responsum; sed de ciuitatibus Vngarie referebant se ad Johannem Zapko, capita- neum Orphanorum, qui eas occupabat. Qui respondit, se quondam ipsorum fuisse capita- neum ; sed post mutacionem factam in regno, quia iam sunt alie voces, scilicet baronum, nobilium et ciuitatum, dubitat, an sibi obediant pro futuro. Promisit tamen, se velle eosdem visitare et si gratum responsum inuenerit, personaliter reportare, sin autem per literas significare. Cui et promisit dominus imperator remuneracionem, si grata sibi afferet noua. Per multos eciam dies ad partem quidam ex nobis tractabant cum baronibus alias in Praga reconciliatis, et post multas questiones et soluciones tandem quedam puncta recollegerunt in scedula quadam, cuius tenor sequitur: „In nomine domini, amen. Anno domini 1434“ etc. (Vide supra pag. 516. 26. Aug. Nr. 199.) 1434. 27. Aug. Incipiunt articuli congregacionis cleri de regno Bohemie per magistrum Johannem de Rokiczana congregati in modum synodi 1434 in festo sancti Jacobi apostoli, vt pre- tendebant, cui magistri contradixerunt, vt patebit. I. „In primis pio et fideli corde credimus, et integra mente credendum et affir- 252*). 1434. mandum asseueramus, omne verbum scripture sacre veteris et noui testamenti esse 25. Jul. *) Articulos integros, ast sine responsione magistrorum, vide in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4557. fol. 2—6.— Typis exscripsit Mansi XXXI. 279—284. — Prochaska, Miscellaneen der böhmischen und mährischen Literatur. I. 342—353.
Strana 742
742 Thomae Ebendorferi, simpliciter et immobiliter ad sensum, quem spiritus sanctus flagitat, verum, sanctum et katholicum, et ab vniuersis Christi fidelibus venerandum et tenendum, toto corde asse- ueramus et nunciamus. Responsio magistrorum Pragensium : Quamuis articuli tres generales, a magistris et sacerdotibus in congregacione cleri circa festum sancti Jacobi accepti, omnem senten- ciam katholicam articulorum subsequentem virtualiter contineant, tamen ad articulos specialius pronunciatos, quid nobis salubrius videtur, dicimus (et) respondemus, quia quosdam ex eis amplectimur, sicud semper amplectabamur, non per viam socialis fauoris auctoritate presentis synodi dyocesane, eo quod est acephala, carens episcopo et officia- libus eius, iuxta canonum decreta; de quibusdam autem habentes dubium, mayorum discussioni eosdem reseruamus. Ad primum dicimus, quia credimus omne verbum sacre scripture esse verum ad sensum, quem spiritus sanctus flagitat. Qui tamen talis sit sensus, non nostris capitibus confidimus, sed sacris decretis ecclesiasticis et sanctorum doctorum sentenciis submittimus nostros intellectus. II. Item, symbolum apostolorum, symbolum magni Niceni concilii, symbolum Athanasii, vna cum omnibus aliis symbolis katholicis in ecclesia primitiua tentis et promul- gatis, fideliter ex integro credimus, et credendum ab omnibus asseueramus; omniaque decreta, statuta sancta, racionabilia et katholica apostolorum et ecclesie primitiue, quam pro matre et magistra fidei katholice honoramus, et a qua discedere nephas putamus, tenenda et obseruanda decernimus, ita (vt) quod apostoli docuerunt, et ipsa seruauit antiquitas, nos quoque seruemus et custodiamus. Responsio magistrorum: Ad secundum dicimus, quod omnia hec affirmamus, et ecclesiam primitiuam et ecclesiam Romanam sanctam pro matre et magistra fidei katholice honoramus. 1434. De quatuor nostris articulis principalibus. III. Communio diuinissime ewkaristie sub specie vtraque, panis scilicet et vini, vtilis multum et saluti expediens toti credencium populo est neccessaria, et a domino precepta saluatore, sic quod conmunicantes, moti fide scripture aut spiritu domini, eciam si prelati dissenciant, licite faciunt; nec ideo prophani dicendi (sunt), nec velut heretici puniendi. Sub predicta quoque duplici specie omnes fideles et corde fidelissime credant, et ore sincerissime confiteantur, totum dominum Jesum Christum, verum deum et hominem, cum suo proprio corpore et sanguine naturali, quod sumpsit de Maria virgine, et quo sedet ad dextram patris, nobiscum esse sua presencia reali, cui in eodem sacramento honor cultu, genuflexione, adoracione, luminum accensione et aliarum veneracionum exhibicione debet exhiberi, sicque ab omnibus tenendum fideliter sacerdotes domini populo fideliter anuncient et credendum; eiusdem quoque sacrosancte ewkaristie conmunionem diuinissimam sub vtraque specie, panis et vini, quocienscumque spiritus domini sugges- serit, siue semel tantum cottidie, siue certis dierum interuallis, vniuersis Christi fidelibus, tam sanis quam egris, tam adultis quam infantibus, omni ingenio et pietatis consilio effectualiter exequendam promoueant, et velut donum omnium graciarum ardentissime populo reconmendent. Et circa ministerium aliorum sacramentorum sacramentum ewkaristie
742 Thomae Ebendorferi, simpliciter et immobiliter ad sensum, quem spiritus sanctus flagitat, verum, sanctum et katholicum, et ab vniuersis Christi fidelibus venerandum et tenendum, toto corde asse- ueramus et nunciamus. Responsio magistrorum Pragensium : Quamuis articuli tres generales, a magistris et sacerdotibus in congregacione cleri circa festum sancti Jacobi accepti, omnem senten- ciam katholicam articulorum subsequentem virtualiter contineant, tamen ad articulos specialius pronunciatos, quid nobis salubrius videtur, dicimus (et) respondemus, quia quosdam ex eis amplectimur, sicud semper amplectabamur, non per viam socialis fauoris auctoritate presentis synodi dyocesane, eo quod est acephala, carens episcopo et officia- libus eius, iuxta canonum decreta; de quibusdam autem habentes dubium, mayorum discussioni eosdem reseruamus. Ad primum dicimus, quia credimus omne verbum sacre scripture esse verum ad sensum, quem spiritus sanctus flagitat. Qui tamen talis sit sensus, non nostris capitibus confidimus, sed sacris decretis ecclesiasticis et sanctorum doctorum sentenciis submittimus nostros intellectus. II. Item, symbolum apostolorum, symbolum magni Niceni concilii, symbolum Athanasii, vna cum omnibus aliis symbolis katholicis in ecclesia primitiua tentis et promul- gatis, fideliter ex integro credimus, et credendum ab omnibus asseueramus; omniaque decreta, statuta sancta, racionabilia et katholica apostolorum et ecclesie primitiue, quam pro matre et magistra fidei katholice honoramus, et a qua discedere nephas putamus, tenenda et obseruanda decernimus, ita (vt) quod apostoli docuerunt, et ipsa seruauit antiquitas, nos quoque seruemus et custodiamus. Responsio magistrorum: Ad secundum dicimus, quod omnia hec affirmamus, et ecclesiam primitiuam et ecclesiam Romanam sanctam pro matre et magistra fidei katholice honoramus. 1434. De quatuor nostris articulis principalibus. III. Communio diuinissime ewkaristie sub specie vtraque, panis scilicet et vini, vtilis multum et saluti expediens toti credencium populo est neccessaria, et a domino precepta saluatore, sic quod conmunicantes, moti fide scripture aut spiritu domini, eciam si prelati dissenciant, licite faciunt; nec ideo prophani dicendi (sunt), nec velut heretici puniendi. Sub predicta quoque duplici specie omnes fideles et corde fidelissime credant, et ore sincerissime confiteantur, totum dominum Jesum Christum, verum deum et hominem, cum suo proprio corpore et sanguine naturali, quod sumpsit de Maria virgine, et quo sedet ad dextram patris, nobiscum esse sua presencia reali, cui in eodem sacramento honor cultu, genuflexione, adoracione, luminum accensione et aliarum veneracionum exhibicione debet exhiberi, sicque ab omnibus tenendum fideliter sacerdotes domini populo fideliter anuncient et credendum; eiusdem quoque sacrosancte ewkaristie conmunionem diuinissimam sub vtraque specie, panis et vini, quocienscumque spiritus domini sugges- serit, siue semel tantum cottidie, siue certis dierum interuallis, vniuersis Christi fidelibus, tam sanis quam egris, tam adultis quam infantibus, omni ingenio et pietatis consilio effectualiter exequendam promoueant, et velut donum omnium graciarum ardentissime populo reconmendent. Et circa ministerium aliorum sacramentorum sacramentum ewkaristie
Strana 743
Diarium. 743 sub premissa forma, velud virtus et confirmacio eorumdem, non diferatur, sed concurrat et ministretur, quia, teste beato Dyonisio, nullum sacramentum rite celebratur, in quo sacra ewkaristia non sumitur. Ad tercium dicimus, quia de conmunione ewkaristie sub utraque specie veluti vtili et salubri per concilium Basiliense nobis autenticata et approbata habemus con- firmacionem ; de precepto vero, dato quod sit preceptum , sub qua specie obliget, et de conmunione paruulorum in conpactatis ibi est ad concilium deuolutum. Spera- mus enim, quod modus, qui sit sancti spiritus quoad paruulos, ibidem decerne- retur, et modus conmunionis ewkaristie circa alia sacramenta qui sit obseruandus, concludetur. IV. Item, (vt) omnia peccata mortalia, presertim publica, per eos, quorum interest, racionabiliter (et) secundum legem dei cohibeantur, corripiantur et eliminentur. V. Item, ut verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ydoneis libere et fideliter predicetur. VI. Item, non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus secula- riter dominari. Ad quartum, quintum, sextum articulos dicimus, quod sensus katholici per con- cilium Basiliense sunt diffiniti, quos nos iam accepimus in conpactatis. VII. Item, credimus et tenemus, quod septem sacramenta, videlicet baptisma, confirmacio, penitencia, sacrosancta ewkaristia, ordo, matrimonium, vnccio sacra, sunt ex fide katholica salubria antidota animarum, ab omnibus promouenda et tenenda; ipsumque baptisma more ecclesie cum exorcismis, patrinis, cum crismate et oleo sacro ac cum trina immersione in aqua benedicta, ac aliis ritibus consuetis ab ecclesia est exer- cendum, dum ad ista adest congrua oportunitas loci, temporis et personarum. Sacra- mentum vero extreme vnccionis poscentibus egris et infirmis iuxta ritum et formam ecclesie sancte est ministrandum et practisandum; et nos hortamur omnes, et de post volumus adhortari, vt qui in grauem infirmitatem inciderint, illud sacramentum non omittant aut quouis modo contempnant, quia contemptores illius aut aliorum sacramentorum sunt castigandi, et iuxta censuram ecclesiasticam corrigendi. Ad septimum respondemus, quia articuli nostri tres generales hoc idem attestantur, semper hec omnia esse katholica, amplexamur. VIII. Item, tenemus et obseruare intendimus, quod ritus et ordo sacrificandi missas, vesperas, ac circa alia officia diuina in habitu aliisque ab ecclesia consuetis est legitimus et debitus, prout circa missam est humerale, alba, stola, mapula, cingulus et ornatus more ecclesie sancte ordinatus ; qui ritus absque notabili neccessitate, et circum- stancia debita et magna, in missis et aliis officiis diuinis, a sanctis in honorem et laudem dei dispositis et ordinatis, a sacerdotibus Christi non debent omitti, sed in facto teneri et obseruari. Ad octauum dicimus, quod tenemus ipsum; neccessitas autem que sit, si talia sint quandoque omittenda, ignoramus, sed mayorum informacionem expectamus. IX. Item, ieiunia in vigiliis sanctorum, ipsi deo facienda, et alia ieiunia debita, in ecclesia sancta huc usque legitime obseruata, ipsi volumus obseruare et nobis subiectos ad obseruandum tenere. 1434.
Diarium. 743 sub premissa forma, velud virtus et confirmacio eorumdem, non diferatur, sed concurrat et ministretur, quia, teste beato Dyonisio, nullum sacramentum rite celebratur, in quo sacra ewkaristia non sumitur. Ad tercium dicimus, quia de conmunione ewkaristie sub utraque specie veluti vtili et salubri per concilium Basiliense nobis autenticata et approbata habemus con- firmacionem ; de precepto vero, dato quod sit preceptum , sub qua specie obliget, et de conmunione paruulorum in conpactatis ibi est ad concilium deuolutum. Spera- mus enim, quod modus, qui sit sancti spiritus quoad paruulos, ibidem decerne- retur, et modus conmunionis ewkaristie circa alia sacramenta qui sit obseruandus, concludetur. IV. Item, (vt) omnia peccata mortalia, presertim publica, per eos, quorum interest, racionabiliter (et) secundum legem dei cohibeantur, corripiantur et eliminentur. V. Item, ut verbum dei a sacerdotibus domini et leuitis ydoneis libere et fideliter predicetur. VI. Item, non licet clero tempore legis gracie super bonis temporalibus secula- riter dominari. Ad quartum, quintum, sextum articulos dicimus, quod sensus katholici per con- cilium Basiliense sunt diffiniti, quos nos iam accepimus in conpactatis. VII. Item, credimus et tenemus, quod septem sacramenta, videlicet baptisma, confirmacio, penitencia, sacrosancta ewkaristia, ordo, matrimonium, vnccio sacra, sunt ex fide katholica salubria antidota animarum, ab omnibus promouenda et tenenda; ipsumque baptisma more ecclesie cum exorcismis, patrinis, cum crismate et oleo sacro ac cum trina immersione in aqua benedicta, ac aliis ritibus consuetis ab ecclesia est exer- cendum, dum ad ista adest congrua oportunitas loci, temporis et personarum. Sacra- mentum vero extreme vnccionis poscentibus egris et infirmis iuxta ritum et formam ecclesie sancte est ministrandum et practisandum; et nos hortamur omnes, et de post volumus adhortari, vt qui in grauem infirmitatem inciderint, illud sacramentum non omittant aut quouis modo contempnant, quia contemptores illius aut aliorum sacramentorum sunt castigandi, et iuxta censuram ecclesiasticam corrigendi. Ad septimum respondemus, quia articuli nostri tres generales hoc idem attestantur, semper hec omnia esse katholica, amplexamur. VIII. Item, tenemus et obseruare intendimus, quod ritus et ordo sacrificandi missas, vesperas, ac circa alia officia diuina in habitu aliisque ab ecclesia consuetis est legitimus et debitus, prout circa missam est humerale, alba, stola, mapula, cingulus et ornatus more ecclesie sancte ordinatus ; qui ritus absque notabili neccessitate, et circum- stancia debita et magna, in missis et aliis officiis diuinis, a sanctis in honorem et laudem dei dispositis et ordinatis, a sacerdotibus Christi non debent omitti, sed in facto teneri et obseruari. Ad octauum dicimus, quod tenemus ipsum; neccessitas autem que sit, si talia sint quandoque omittenda, ignoramus, sed mayorum informacionem expectamus. IX. Item, ieiunia in vigiliis sanctorum, ipsi deo facienda, et alia ieiunia debita, in ecclesia sancta huc usque legitime obseruata, ipsi volumus obseruare et nobis subiectos ad obseruandum tenere. 1434.
Strana 744
744 Thomae Ebendorferi, Ad nonum dicimus, quod tenemus ipsum. X. Item, clericus professionem suam eciam habitu et tonsura a conmuni populo differente, gestu et incessu probet, nec vestimentis et calciamentis decorem, sed reli- gionem querat. Ad decimum dicimus, quod est verus. XI. Item, nullus sacerdotum Christi pro septem sacramentis aut pro ministerio alicuius eorumdem, ymo nec iuxta ministerium alicuius sacramenti, aut alia quecumque spiritualibus annexa, pecuniam aliquam aut dona recipiat, aut exigat, nec sub obtentu religionis pro oracionibus recipere audeat. Ad undecimum dicimus, quod pro sacramentis pecunia non est exigenda, quod autem iuxta ministerium sacramenti nullus accipere aliquid audeat, videtur esse contra conmune dictum beati Gregorii. XII. Item, tenendum est, quod locus purgatorii animarum a corpore exutarum et saluandarum, non ad plenum hic in via per satisfaccionis remedium purgatarum, post hanc vitam est ponendus; quodque fideles hic in via talibus propter vinculum caritatis spiritus possunt et debent ieiuniis, oracionibus, elemosinis et sanctis oblacionibus pie suffragari, semotis omnibus auaris questibus et questuosis lucris, pactis et conmercacio- nibus, prohibitis a lege diuina et patrum sanctorum institutis, quas solent facere sacer- dotes symoniaci et auari. Ad duodecimum dicimus, quod tenemus ipsum; qui autem sacerdotes auari hoc solent facere, hoc non est cognoscere nostrum. XIII. Item, quod omnes fideles *) totam legem scriptam ex integro, aut si nulla- tenus possunt, ad minus nouam legem habeant, et ipsam tota sollicitudine legant et discant, et se ad vitam ewangelicam et apostolicam, nec non in aliis studiose promoueant, verbum domini iugiter predicando et constanter promulgando. Ad decimum tercium dicimus, quod bonum esset, dummodo haberent, pro quo sibi talia conparare possint. XIV. Item, placuit et placet omnibus et singulis, ne layci audeant amplius decimas ecclesiis deputatas pro se aut suis vsibus quouis modo recipere, prout hiis temporibus irracionabiliter vsurpabant. Responsio: Placet nobis, sed quis istius articuli erit executor, prouideatur. XV. Item, circa ritus ecclesiasticos ista, que sunt ex certis causis omissa in conmunitatibus, quod hec habeantur et teneantur pro omissis, nisi magis racionabilis et vtilis causa interueniret pro hiis in generali synodo ex vnanimi consensu resumendis. Responsio ad decimum quintum: Ex certis causis multa talia omittimus, sed quod habeamus pro omissis, est contra iura dyocesani et literam vniuersitatis super ritus confectam. 1434. XVI. Item, placuit omnibus, quod in proxima congregacione generali petantur domini barones et conmunitates regni de consensu dando ad translacionem dedicacionum ecclesiarum huius regni ad vnum certum diem dominicum, in quo die fiat omnium cele- bracio vniformis. *) Cod. Palat. Nr. 4557. fol. 4: „omnes Christi sacerdotes totam“ etc.
744 Thomae Ebendorferi, Ad nonum dicimus, quod tenemus ipsum. X. Item, clericus professionem suam eciam habitu et tonsura a conmuni populo differente, gestu et incessu probet, nec vestimentis et calciamentis decorem, sed reli- gionem querat. Ad decimum dicimus, quod est verus. XI. Item, nullus sacerdotum Christi pro septem sacramentis aut pro ministerio alicuius eorumdem, ymo nec iuxta ministerium alicuius sacramenti, aut alia quecumque spiritualibus annexa, pecuniam aliquam aut dona recipiat, aut exigat, nec sub obtentu religionis pro oracionibus recipere audeat. Ad undecimum dicimus, quod pro sacramentis pecunia non est exigenda, quod autem iuxta ministerium sacramenti nullus accipere aliquid audeat, videtur esse contra conmune dictum beati Gregorii. XII. Item, tenendum est, quod locus purgatorii animarum a corpore exutarum et saluandarum, non ad plenum hic in via per satisfaccionis remedium purgatarum, post hanc vitam est ponendus; quodque fideles hic in via talibus propter vinculum caritatis spiritus possunt et debent ieiuniis, oracionibus, elemosinis et sanctis oblacionibus pie suffragari, semotis omnibus auaris questibus et questuosis lucris, pactis et conmercacio- nibus, prohibitis a lege diuina et patrum sanctorum institutis, quas solent facere sacer- dotes symoniaci et auari. Ad duodecimum dicimus, quod tenemus ipsum; qui autem sacerdotes auari hoc solent facere, hoc non est cognoscere nostrum. XIII. Item, quod omnes fideles *) totam legem scriptam ex integro, aut si nulla- tenus possunt, ad minus nouam legem habeant, et ipsam tota sollicitudine legant et discant, et se ad vitam ewangelicam et apostolicam, nec non in aliis studiose promoueant, verbum domini iugiter predicando et constanter promulgando. Ad decimum tercium dicimus, quod bonum esset, dummodo haberent, pro quo sibi talia conparare possint. XIV. Item, placuit et placet omnibus et singulis, ne layci audeant amplius decimas ecclesiis deputatas pro se aut suis vsibus quouis modo recipere, prout hiis temporibus irracionabiliter vsurpabant. Responsio: Placet nobis, sed quis istius articuli erit executor, prouideatur. XV. Item, circa ritus ecclesiasticos ista, que sunt ex certis causis omissa in conmunitatibus, quod hec habeantur et teneantur pro omissis, nisi magis racionabilis et vtilis causa interueniret pro hiis in generali synodo ex vnanimi consensu resumendis. Responsio ad decimum quintum: Ex certis causis multa talia omittimus, sed quod habeamus pro omissis, est contra iura dyocesani et literam vniuersitatis super ritus confectam. 1434. XVI. Item, placuit omnibus, quod in proxima congregacione generali petantur domini barones et conmunitates regni de consensu dando ad translacionem dedicacionum ecclesiarum huius regni ad vnum certum diem dominicum, in quo die fiat omnium cele- bracio vniformis. *) Cod. Palat. Nr. 4557. fol. 4: „omnes Christi sacerdotes totam“ etc.
Strana 745
Diarium. 745 Responsio: Ad decimum sextum dicimus, quod translacio dedicacionum, cum sit de rebus pertinentibus ad spirituale negocium, pertinet ad dyocesanum futurum, qui super hiis consilia salubria tractabit. XVII. Item, cantu et oracionibus, que fiunt clara voce secundum scripturas in ecclesia, sacerdotes et scolares non lasciuiam, aut laudem hominum vanam, sed laudem dei et deuocionem populi curent prouocare. Sacerdotes epistolam et ewangelium in wlgari predicent ; vtrique vero discantus cum fractura vocis pro hac re certis ex causis intermittant, nisi horum postea ex racionabili causa vnanimi consensu resumendorum affuerit; symbolumque legatur aut decantetur tempore oportuno. Ad decimum septimum dicimus, quod laus omnipotentis in cantu est querenda per fracturam vocis; cantat enim quilibet auis sicud rostrum sibi creuit. De cantu autem wlgari in ecclesia, si est faciendus, prouideat dyocesanus in futurum. XVIII. Item tenemus, quod sancti in celis Christianis hic fidelibus suis oracionibus et caritatiuis auxiliis pro capacitate siue eorum disposicione suffragantur, quorum fideles possunt licite suffragia postulare iuxta doctorum sanctorum sentencias. Circa hoc tamen cultum latrie, soli deo debitum, eis non impendant, sed in moderamine, prout decet se ad sanctos habere, ad eosdem habeant, et quidquid deordinati foret respectus ad sanctos et supra mensuram postulacionis, hoc abiciant. Circa tamen omnia ista et singula superius conclusa, diuina pro diuinis, et humana habeantur pro humanis, et ipsa in sua mensura et pondere teneantur et custodiantur, sic ut ea que sunt Cesaris Cesari et que dei deo reddantur. Vnum tamen pro reliquo non capiatur, nec vnum alteri adequetur; nam de neccessitate salutis prius et ante omnia ea facere oportet et implere, que sunt immediate a deo, quam ea, que (sunt) ab hominibus, quia scriptum est : Primum querite regnum dei et iusticiam eius. Eciam cum maiori constancia et timore obedire, et cum maiori solercia decet facere ea, que sunt a deo precepta, vel que vicinius a deo emanant, quam ea, que sunt mandata et statuta ab hominibus, quia scriptum est : Magis oportet obedire deo, quam hominibus. Ipsa tamen precepta hominum, doctrine, vel statuta racionabilia non sunt contempnenda, prout dominus Jesus determinauit, dicens: Hec oportet facere, puta dei verba et precepta, et illa non omittere, scilicet statuta et adinuenciones racionabiles superiorum, ita vt transgressores diuinorum arcius et districcius puniantur, quam transgressores mandatorum hominum. Responsio : Ad decimum octauum dicimus, quod tenemus eum; pius enim animus, qui spiritu regulatur domini, habet se semper cum moderamine ad sanctos honorandos." 1434. Copia litere Boemorum. „Venerabilibus patribus Philiberto etc., doctoribus et magistris" etc. (Vide supra 8. Nov. pag. 632, Nr. 209.) Hiis ita gestis non rescripsit sacrum concilium quidquam Boemis, respondendo super premissis, sed ambasiatores *), quousque dominus imperator per suas literas petiuit a prefato concilio, quatenus ad dietam indictam velit indilate mittere suos ambasiatores, cui se deuouebat velle interesse, speraretque de bono; et omnis mora periculosa esset 1435. *) In margine: „Cuius copiam vide in cedula.“ Conf. supra pag. 634, Nr. 210. Scriptores I. 94
Diarium. 745 Responsio: Ad decimum sextum dicimus, quod translacio dedicacionum, cum sit de rebus pertinentibus ad spirituale negocium, pertinet ad dyocesanum futurum, qui super hiis consilia salubria tractabit. XVII. Item, cantu et oracionibus, que fiunt clara voce secundum scripturas in ecclesia, sacerdotes et scolares non lasciuiam, aut laudem hominum vanam, sed laudem dei et deuocionem populi curent prouocare. Sacerdotes epistolam et ewangelium in wlgari predicent ; vtrique vero discantus cum fractura vocis pro hac re certis ex causis intermittant, nisi horum postea ex racionabili causa vnanimi consensu resumendorum affuerit; symbolumque legatur aut decantetur tempore oportuno. Ad decimum septimum dicimus, quod laus omnipotentis in cantu est querenda per fracturam vocis; cantat enim quilibet auis sicud rostrum sibi creuit. De cantu autem wlgari in ecclesia, si est faciendus, prouideat dyocesanus in futurum. XVIII. Item tenemus, quod sancti in celis Christianis hic fidelibus suis oracionibus et caritatiuis auxiliis pro capacitate siue eorum disposicione suffragantur, quorum fideles possunt licite suffragia postulare iuxta doctorum sanctorum sentencias. Circa hoc tamen cultum latrie, soli deo debitum, eis non impendant, sed in moderamine, prout decet se ad sanctos habere, ad eosdem habeant, et quidquid deordinati foret respectus ad sanctos et supra mensuram postulacionis, hoc abiciant. Circa tamen omnia ista et singula superius conclusa, diuina pro diuinis, et humana habeantur pro humanis, et ipsa in sua mensura et pondere teneantur et custodiantur, sic ut ea que sunt Cesaris Cesari et que dei deo reddantur. Vnum tamen pro reliquo non capiatur, nec vnum alteri adequetur; nam de neccessitate salutis prius et ante omnia ea facere oportet et implere, que sunt immediate a deo, quam ea, que (sunt) ab hominibus, quia scriptum est : Primum querite regnum dei et iusticiam eius. Eciam cum maiori constancia et timore obedire, et cum maiori solercia decet facere ea, que sunt a deo precepta, vel que vicinius a deo emanant, quam ea, que sunt mandata et statuta ab hominibus, quia scriptum est : Magis oportet obedire deo, quam hominibus. Ipsa tamen precepta hominum, doctrine, vel statuta racionabilia non sunt contempnenda, prout dominus Jesus determinauit, dicens: Hec oportet facere, puta dei verba et precepta, et illa non omittere, scilicet statuta et adinuenciones racionabiles superiorum, ita vt transgressores diuinorum arcius et districcius puniantur, quam transgressores mandatorum hominum. Responsio : Ad decimum octauum dicimus, quod tenemus eum; pius enim animus, qui spiritu regulatur domini, habet se semper cum moderamine ad sanctos honorandos." 1434. Copia litere Boemorum. „Venerabilibus patribus Philiberto etc., doctoribus et magistris" etc. (Vide supra 8. Nov. pag. 632, Nr. 209.) Hiis ita gestis non rescripsit sacrum concilium quidquam Boemis, respondendo super premissis, sed ambasiatores *), quousque dominus imperator per suas literas petiuit a prefato concilio, quatenus ad dietam indictam velit indilate mittere suos ambasiatores, cui se deuouebat velle interesse, speraretque de bono; et omnis mora periculosa esset 1435. *) In margine: „Cuius copiam vide in cedula.“ Conf. supra pag. 634, Nr. 210. Scriptores I. 94
Strana 746
746 Thomae Ebendorferi, in premissis; et quod ambasiatores dicti primum Wyennam vellent applicare. Ad que scripta rescriptum est Boemis, quod per suos ambasiatores ipsis respondendum est in dieta predicta. Mox electi sunt ad transeundum ad Wyennam, imperatorem et Boemos dominus Constanciensis, Johannes de Polomar auditor, Tylmannus prepositus sancti Florini Confluencie, magister Martinus decanus Turonensis, magister Egidius Karlerii decanus Cameracensis, et magister Thomas de Haselpach. Qui 23° Januarii 1435 in grauissima yemalis inclemencie aura iter arripuerunt, et fere vsque ad Wyennam ob pro- funditatem inuisam niuium et ventorum rabiem, ut plurimum in via inuia 32 diebus nitendo, sine mora peruenerunt. Ad quam dum peruenerunt, per consiliarios domini ducis Alberti reuerentissime suscepti sunt; ibique paucos agentes dies, misso nuncio ad imperialem maiestatem, que tunc in multo defectu victualium Posonii degebat, vt si grata sibi foret mora, in Wyenna nostra gracius staremus; que et annuit pro eo, quia nulla dum dieta erat indicta, licet Boemi circa festum Valentini martyris in Praga dietam tenere inter se decreuissent. Tandem tamen in vnum conuenientes Boemi in Praga vsque ad Marcium steterunt, et infrascriptas conclusiones concluserunt. 1435. Conclusiones infrascripte omnium conmunitatum et ciuitatum inclinatarum ad legem diuinam in congregacione nunc in Praga habita 1435, que adstatim dirigantur imperatori. „Quod ciuitates circa iura et libertates maneant“ etc. (Vide supra pag. 537, Nr. 204.) Hee conclusiones misse sunt imperatori per duos de Praga; qui adiecerunt, quatenus post aduentum ambasiatorum concilii ad se, vellet eos certificare, si concilium vellet eis confirmare in cedula suprascripta et in Egra reposita, ne forte ad dietam gratis fatigarentur expensis multis. Quare missis literis et nuncio vocauit adstatim ambasiatores ad se, qui xvill" Marcii venerunt Posonium; quos et primum per suos consiliarios suscepit et ad hospicium duxit. Et parua morula interiecta cum domino Strigoniensi et aliis tribus episcopis in persona sua ad prefatum hospicium se contulit, petens, quid ad pre- missa possit Boemis respondere; vbi post multa hec fuit conclusa sentencia, que et 20° Marcii Boemorum nunciis palam lecta est ex iussione Cesaris coram ambasiatoribus. (Mart.) Tenor litere responsionis Boemorum facte per dominum imperatorem. (Deest in codice.) Acta in dieta Brunnensi 1435. Prestolantes itaque dietam ad octauas Pasche per eundem dominum imperatorem 21. Apr. Brunne celebrandam, feria v' post festum Pasche misso domino Potto cum credencialibus literis euocauit denuo ad se imperator ambasiatores supranominatos super quibusdam 24. Apr. arduis tractandis. Qui Dominica sequenti arripientes iter constituti sunt die Lune 25. Apr. coram imperiali celsitudine, qui occasione domini Alberti ducis Austrie absencie causas nostre vocacionis apperire distulit, quousque ipsum iteratis suis scriptis ad se veniendum evocaret, cupiens id ipsum per nos fieri. Qui et cum denuo super suo aduentu excusaret, tandem de loco diete, Brunna videlicet, non consensit, sed Wyennam, Newnburgam vel Znoymam nominauit. Ad quod dum obiceretur, hanc mutacionem Boemos vix bene
746 Thomae Ebendorferi, in premissis; et quod ambasiatores dicti primum Wyennam vellent applicare. Ad que scripta rescriptum est Boemis, quod per suos ambasiatores ipsis respondendum est in dieta predicta. Mox electi sunt ad transeundum ad Wyennam, imperatorem et Boemos dominus Constanciensis, Johannes de Polomar auditor, Tylmannus prepositus sancti Florini Confluencie, magister Martinus decanus Turonensis, magister Egidius Karlerii decanus Cameracensis, et magister Thomas de Haselpach. Qui 23° Januarii 1435 in grauissima yemalis inclemencie aura iter arripuerunt, et fere vsque ad Wyennam ob pro- funditatem inuisam niuium et ventorum rabiem, ut plurimum in via inuia 32 diebus nitendo, sine mora peruenerunt. Ad quam dum peruenerunt, per consiliarios domini ducis Alberti reuerentissime suscepti sunt; ibique paucos agentes dies, misso nuncio ad imperialem maiestatem, que tunc in multo defectu victualium Posonii degebat, vt si grata sibi foret mora, in Wyenna nostra gracius staremus; que et annuit pro eo, quia nulla dum dieta erat indicta, licet Boemi circa festum Valentini martyris in Praga dietam tenere inter se decreuissent. Tandem tamen in vnum conuenientes Boemi in Praga vsque ad Marcium steterunt, et infrascriptas conclusiones concluserunt. 1435. Conclusiones infrascripte omnium conmunitatum et ciuitatum inclinatarum ad legem diuinam in congregacione nunc in Praga habita 1435, que adstatim dirigantur imperatori. „Quod ciuitates circa iura et libertates maneant“ etc. (Vide supra pag. 537, Nr. 204.) Hee conclusiones misse sunt imperatori per duos de Praga; qui adiecerunt, quatenus post aduentum ambasiatorum concilii ad se, vellet eos certificare, si concilium vellet eis confirmare in cedula suprascripta et in Egra reposita, ne forte ad dietam gratis fatigarentur expensis multis. Quare missis literis et nuncio vocauit adstatim ambasiatores ad se, qui xvill" Marcii venerunt Posonium; quos et primum per suos consiliarios suscepit et ad hospicium duxit. Et parua morula interiecta cum domino Strigoniensi et aliis tribus episcopis in persona sua ad prefatum hospicium se contulit, petens, quid ad pre- missa possit Boemis respondere; vbi post multa hec fuit conclusa sentencia, que et 20° Marcii Boemorum nunciis palam lecta est ex iussione Cesaris coram ambasiatoribus. (Mart.) Tenor litere responsionis Boemorum facte per dominum imperatorem. (Deest in codice.) Acta in dieta Brunnensi 1435. Prestolantes itaque dietam ad octauas Pasche per eundem dominum imperatorem 21. Apr. Brunne celebrandam, feria v' post festum Pasche misso domino Potto cum credencialibus literis euocauit denuo ad se imperator ambasiatores supranominatos super quibusdam 24. Apr. arduis tractandis. Qui Dominica sequenti arripientes iter constituti sunt die Lune 25. Apr. coram imperiali celsitudine, qui occasione domini Alberti ducis Austrie absencie causas nostre vocacionis apperire distulit, quousque ipsum iteratis suis scriptis ad se veniendum evocaret, cupiens id ipsum per nos fieri. Qui et cum denuo super suo aduentu excusaret, tandem de loco diete, Brunna videlicet, non consensit, sed Wyennam, Newnburgam vel Znoymam nominauit. Ad quod dum obiceretur, hanc mutacionem Boemos vix bene
Strana 747
Diarium. 747 suscepturos, consensit de Brunna; de termino vero diete iam elapso dicebat Boemorum se velle arbitrio relinquere, vt eligent diem sibi gratam, et quod in eo vellet constitui in persona cum eisdem. Sed hec via videbatur plurimum dubium afferre pariter et dispendium in congregando Boemos, in mittendo et remittendo et concordando de die; quomodo eciam ipsi imperatori et domino suo dietam prefigerent, non apparuit. Dum hec et similia obicerentur ad longum, tandem dabatur via, quatenus aliqui ex nobis cum certis prestantibus irent ad Boemos cum auctoritate concludendi dietam. Que dum magis dispen- diosa prima probabatur, finaliter placuit dies dominica ante festum ascensionis dominice (22. Maji), ad quam sepe dicti ambasiatores sacri concilii festinantes non sine periculo xx� Maii salui Brunam vsque peruenerunt, latrunculis siquidem in Eybeczschicz eiectis in 20. Maji. nemoribus latitantibus, accitis quibusdam sue sortis, centum, vt asserebatur, viris de Godim, nos veluti in gurgustio concludere moliti sunt; voti quoque conpotes effici poterant, nisi dextera dei protegente ipsorum plenam congregacionem preue- nissemus, itinerantes post cenam de Poherlicz, in qua nos nocturnum capere velle suspicati sunt, vt suspicatur et exin lencius congregati sunt, quod et causa nostre salutis extitit. Item mane, die Sabbati, dominus electus et confirmatus Olomuczensis cum multis 21. Maji. de clero nos visitare decreuit, ibique prepositus Brunnensis, magister Cristannus de Grecz assumpto verbo: „Parate viam domini" disserte persuasit inter cetera, ne con- munio duplicis speciei ewkaristie Boemis libertaretur, quia nec deuote eam peterent, sed presumptuose, non humiliter, sed arroganter pro suorum factorum iustificacione. Quibus post multa verba graciosa dictum est, quod de ista indulgencia posterius et tractatus specialis. 1435. Item 14° Junii illustrissimus dominus Albertus, dux Austrie marchioque Morauie, cum apparatu graui et exercitu Brunnam subintrauit. Post cuius aduentum nichil factum est vsque ad aduentum Boemorum, qui successiue in vigilia (23. Jun.) et die Johannis Baptiste (24. Jun.) venerunt cum comitatiua magna de omni genere sue fidei, Tabori- tarum videlicet, Orphanorum et Pragensium. Item dominus Meinhardus de Noua domo in vigilia Petri et Pauli preuenit nos in 28. Jun. vesperis; et quia vnitatem ecclesiasticam recepit, ideo toleratus est; et dum alii Pragenses cum Wilhelmo Koczka id perciperent ; similiter tempore psalmorum subintrarunt publice, quos secundum pactata in Egra ferre non valeremus et secundum instrucciones nobis datas. Ad partem verbum factum est de Noua domo, qui non post multa sponte exire decreuit, quatenus alii ipsum sequerentur; quod et factum est. Quod grauiter tulerunt conminantes recessum; sed sedati sunt ad tempus per dominum Albertum ducem preno- minatum, reddita sibi racione eciam coram presbiteris eorum apud eundem existentibus et de hoc specialiter vocatis; vnus tamen irrupcionem et conpactatorum violacionem in Egra allegans, acta in Praga de confirmacione quorumdam Pragensium, sed quia proprio nomine loquebatur, vt asseruit, modicum reportauit in responsum. Veritati eciam facti addiderunt plura, videlicet quod trusi essent cum manibus per scolares et eiecti, et quod pulsatum esset super eos tamquam hereticos, licet nullus scolaris affuerit aut quidquam de eorum egressu cognouerit, et pulsus pro signo pulsus pro sermone fiendo pro tunc more solito factus sit. 14. Jun. 94°
Diarium. 747 suscepturos, consensit de Brunna; de termino vero diete iam elapso dicebat Boemorum se velle arbitrio relinquere, vt eligent diem sibi gratam, et quod in eo vellet constitui in persona cum eisdem. Sed hec via videbatur plurimum dubium afferre pariter et dispendium in congregando Boemos, in mittendo et remittendo et concordando de die; quomodo eciam ipsi imperatori et domino suo dietam prefigerent, non apparuit. Dum hec et similia obicerentur ad longum, tandem dabatur via, quatenus aliqui ex nobis cum certis prestantibus irent ad Boemos cum auctoritate concludendi dietam. Que dum magis dispen- diosa prima probabatur, finaliter placuit dies dominica ante festum ascensionis dominice (22. Maji), ad quam sepe dicti ambasiatores sacri concilii festinantes non sine periculo xx� Maii salui Brunam vsque peruenerunt, latrunculis siquidem in Eybeczschicz eiectis in 20. Maji. nemoribus latitantibus, accitis quibusdam sue sortis, centum, vt asserebatur, viris de Godim, nos veluti in gurgustio concludere moliti sunt; voti quoque conpotes effici poterant, nisi dextera dei protegente ipsorum plenam congregacionem preue- nissemus, itinerantes post cenam de Poherlicz, in qua nos nocturnum capere velle suspicati sunt, vt suspicatur et exin lencius congregati sunt, quod et causa nostre salutis extitit. Item mane, die Sabbati, dominus electus et confirmatus Olomuczensis cum multis 21. Maji. de clero nos visitare decreuit, ibique prepositus Brunnensis, magister Cristannus de Grecz assumpto verbo: „Parate viam domini" disserte persuasit inter cetera, ne con- munio duplicis speciei ewkaristie Boemis libertaretur, quia nec deuote eam peterent, sed presumptuose, non humiliter, sed arroganter pro suorum factorum iustificacione. Quibus post multa verba graciosa dictum est, quod de ista indulgencia posterius et tractatus specialis. 1435. Item 14° Junii illustrissimus dominus Albertus, dux Austrie marchioque Morauie, cum apparatu graui et exercitu Brunnam subintrauit. Post cuius aduentum nichil factum est vsque ad aduentum Boemorum, qui successiue in vigilia (23. Jun.) et die Johannis Baptiste (24. Jun.) venerunt cum comitatiua magna de omni genere sue fidei, Tabori- tarum videlicet, Orphanorum et Pragensium. Item dominus Meinhardus de Noua domo in vigilia Petri et Pauli preuenit nos in 28. Jun. vesperis; et quia vnitatem ecclesiasticam recepit, ideo toleratus est; et dum alii Pragenses cum Wilhelmo Koczka id perciperent ; similiter tempore psalmorum subintrarunt publice, quos secundum pactata in Egra ferre non valeremus et secundum instrucciones nobis datas. Ad partem verbum factum est de Noua domo, qui non post multa sponte exire decreuit, quatenus alii ipsum sequerentur; quod et factum est. Quod grauiter tulerunt conminantes recessum; sed sedati sunt ad tempus per dominum Albertum ducem preno- minatum, reddita sibi racione eciam coram presbiteris eorum apud eundem existentibus et de hoc specialiter vocatis; vnus tamen irrupcionem et conpactatorum violacionem in Egra allegans, acta in Praga de confirmacione quorumdam Pragensium, sed quia proprio nomine loquebatur, vt asseruit, modicum reportauit in responsum. Veritati eciam facti addiderunt plura, videlicet quod trusi essent cum manibus per scolares et eiecti, et quod pulsatum esset super eos tamquam hereticos, licet nullus scolaris affuerit aut quidquam de eorum egressu cognouerit, et pulsus pro signo pulsus pro sermone fiendo pro tunc more solito factus sit. 14. Jun. 94°
Strana 748
748 Thomae Ebendorferi, 2. Jul. Item prima Julii *) dominus imperator Brunnam intrauit, susceptusque prout tantam decuit maiestatem cum gloria per clerum populumque, eciam Judaicum, obuiantem extra septa; longius tamen Judei processerant cum rodalibus suis et cantu turmatim pro- cedentes sub velo. Et quia prope occasus solis aderat, nee dum gustauerat panem, inierat denique sacratissime virginis visitacionis festum, soluta sunt omnia die ista. Item 2° Julii**), mane sub missa publica conuenerunt legati pariter et Boemi in multitudine copiosa cum domino imperatore. Vbi et Johannes de Rokiczano assumpto themate Ysaie 34: „Requirite diligenter in libro domini et legite,“ quod dictum contra Edom et eorum destruccionem vaticinatum noscitur, prosequebatur de lege dei, quomodo firmius esset maiorisque auctoritatis, quam quecumque doctrina doctorum et prelatorum et lex humana aut consuetudo per homines inducta, et quod ad illum librum requirendum et recurrendum esset tamquam ad rectam regulam circa mores et doctrinam fidei, allegans Gregorium super isto Job 28: habet argentum venarum suarum principium, dicentem: in argento eloquium, in auro vite uel sapiencie claritas designatur, et infra: qui ad vere predicacionis verba se preparat, neccesse est, ut causarum origines a sacris paginis sumat, vt omne quod loquitur ad diuine auctoritatis reuocet fundamentum etc.; adiciens pro explicacione sue ambasiate tria: primum, ut quatuor iste salutares Boemorum veritates dilatarentur, presertim tamen ad regnum Boemie et marchionatum Morauie, quodque ad sua alias reposita in Egra, prout est promissum et a Basilea et ambasiatoribus Ratis- ponam missis, pariter et ab imperatore a Posonio susceperunt, possint habere responsum, ad quod suscipiendum principaliter missos se dicebant; secundum, quod regnum Boemie pariter et marchionatus Morauie ab omni infamia purgarentur quoad preteritum, presens et futurum ; tercium, vt promissa eis reformacio in capite et in membris, similiter et in fide realis et cum effectu fieret, precipue quoad peccata publica. Iterabant tunc verecun- diam pretensam illatam certis ex suis per expulsionem de ecclesia, petentes dignam satis- faccionem et cautelam pro futuro. Ad que mox responsum est: „Inuictissime imperator! Ad dicta pro parte istorum nobilium et spectabilium virorum per magistrum Johannem de Rokiczano plura disserte proposita sunt; sed quia plura ad hanc materiam pertinencia non conpleuit, subiungemus que restant, ut clarius habeantur. Verum est, quod a sacro canone biblie omnis katholica doctrina debet accipere fundamentum" etc. (Vide supra pag. 637, Nr. 212.) Ad hec prefatus magister Johannes de Rokiczana dixit, quod conflatorium istius minere esset primitiua ecclesia et eius praxis, sicud Paulus dicit: Imitatores mei estote, sicud filii carissimi. Sed e contrario replicatum, vna est ecclesia sponsa Christi et eadem per successionem, que olim fuit, est tante auctoritatis, ymo eiusdem, sicud docet Augu- stinus xi contra Faustum, eui ad ordinandum, post ea que ipse instituit, tradidit pote- statem, quam spiritus sanctus omnem docet veritatem. Igitur cum insurgit difficultas in qua officina debet ista decoqui, certe non potest dari, nisi in iudicio ecclesie vniuersalis. Item in qua officina decocta est hec ordinacio, vt Sabbatum transferetur in Dominicam, que in primitiua ecclesia facta non est; item quod Pascha celebratur in die dominico certe 1435. 1. Jul. *) In codice erronee: „Junii.“ **) In codice pariter erronee: „Junii.“
748 Thomae Ebendorferi, 2. Jul. Item prima Julii *) dominus imperator Brunnam intrauit, susceptusque prout tantam decuit maiestatem cum gloria per clerum populumque, eciam Judaicum, obuiantem extra septa; longius tamen Judei processerant cum rodalibus suis et cantu turmatim pro- cedentes sub velo. Et quia prope occasus solis aderat, nee dum gustauerat panem, inierat denique sacratissime virginis visitacionis festum, soluta sunt omnia die ista. Item 2° Julii**), mane sub missa publica conuenerunt legati pariter et Boemi in multitudine copiosa cum domino imperatore. Vbi et Johannes de Rokiczano assumpto themate Ysaie 34: „Requirite diligenter in libro domini et legite,“ quod dictum contra Edom et eorum destruccionem vaticinatum noscitur, prosequebatur de lege dei, quomodo firmius esset maiorisque auctoritatis, quam quecumque doctrina doctorum et prelatorum et lex humana aut consuetudo per homines inducta, et quod ad illum librum requirendum et recurrendum esset tamquam ad rectam regulam circa mores et doctrinam fidei, allegans Gregorium super isto Job 28: habet argentum venarum suarum principium, dicentem: in argento eloquium, in auro vite uel sapiencie claritas designatur, et infra: qui ad vere predicacionis verba se preparat, neccesse est, ut causarum origines a sacris paginis sumat, vt omne quod loquitur ad diuine auctoritatis reuocet fundamentum etc.; adiciens pro explicacione sue ambasiate tria: primum, ut quatuor iste salutares Boemorum veritates dilatarentur, presertim tamen ad regnum Boemie et marchionatum Morauie, quodque ad sua alias reposita in Egra, prout est promissum et a Basilea et ambasiatoribus Ratis- ponam missis, pariter et ab imperatore a Posonio susceperunt, possint habere responsum, ad quod suscipiendum principaliter missos se dicebant; secundum, quod regnum Boemie pariter et marchionatus Morauie ab omni infamia purgarentur quoad preteritum, presens et futurum ; tercium, vt promissa eis reformacio in capite et in membris, similiter et in fide realis et cum effectu fieret, precipue quoad peccata publica. Iterabant tunc verecun- diam pretensam illatam certis ex suis per expulsionem de ecclesia, petentes dignam satis- faccionem et cautelam pro futuro. Ad que mox responsum est: „Inuictissime imperator! Ad dicta pro parte istorum nobilium et spectabilium virorum per magistrum Johannem de Rokiczano plura disserte proposita sunt; sed quia plura ad hanc materiam pertinencia non conpleuit, subiungemus que restant, ut clarius habeantur. Verum est, quod a sacro canone biblie omnis katholica doctrina debet accipere fundamentum" etc. (Vide supra pag. 637, Nr. 212.) Ad hec prefatus magister Johannes de Rokiczana dixit, quod conflatorium istius minere esset primitiua ecclesia et eius praxis, sicud Paulus dicit: Imitatores mei estote, sicud filii carissimi. Sed e contrario replicatum, vna est ecclesia sponsa Christi et eadem per successionem, que olim fuit, est tante auctoritatis, ymo eiusdem, sicud docet Augu- stinus xi contra Faustum, eui ad ordinandum, post ea que ipse instituit, tradidit pote- statem, quam spiritus sanctus omnem docet veritatem. Igitur cum insurgit difficultas in qua officina debet ista decoqui, certe non potest dari, nisi in iudicio ecclesie vniuersalis. Item in qua officina decocta est hec ordinacio, vt Sabbatum transferetur in Dominicam, que in primitiua ecclesia facta non est; item quod Pascha celebratur in die dominico certe 1435. 1. Jul. *) In codice erronee: „Junii.“ **) In codice pariter erronee: „Junii.“
Strana 749
Diarium. 749 post 400 annos a Christi ascensione; item quod sacrificium altaris non offerretur in horreis, sed in locis sacratis et reciperetur a ieiunis; item in qua officina decocta est hec veritas: essencia diuina nec generatur nec generat; item de processione spiritus sancti, et sic de innumerabilibus aliis. 1435. Proposicio ambasiatorum sacri Basiliensis concilii ad Boemos Brunne 2° Julii *) 1435. "Quibus vos alloquamur verbis“ etc. (Vide supra pag. 639, Nr. 213.) Hanc requisicionem omni cum instancia postulabant legati interpretari in Boemico, vel saltim interpretatam audiri; sed propter tarditatem hore recepta copia retraxerunt se Boemi ad partem, et paruo facto interuallo venerunt Johannes Rokiczana, W. Kolcza, Johannes Welbar et Dibisius, dicentes, quod super propositis nullam dare possint respon- sionem, nisi prius, prout et literis a Basilea et Posonio missis certificati sunt, quod hic in dieta super istis in Egra repositis in die sancti Martini habeant responsum ; ad hoc enim a generali congregacione regni in die Valentini martyris celebrata speciale receperunt mandatum; et sicud crebro dixistis, quod mandatis concilii contraire non possitis, nec nos similiter mandata regni possumus irritare; sicque vnusquisque ad propria remeauit. Item 3° Julii, mane conuenientes in vnum proposuimus, quod racio recta suadet et ordo debitus, vt nuncii possint suam credenciam apud hos, ad quos missi sunt, plenarie explicare; cum autem prefata nostra credencia dumtaxat in Latino expressa sit, simusque missi ad Boemos, petimus, ut copia ista coram omnibus eis et nobis legeretur. Quod dum valde fugerent, pretendentes, aliqua verba inibi esse offensiua et rupture inductiua, diximus hanc nostram credenciam ex industria conpositam cum pondere verborum talium, que merito nullum racionalem virum moueri possent. Responderunt vt prius, quod ad reposita in Egra prius responderemus, et tunc simul et in Boemico, Alemanico pariter et Vngarico exponeremus nostram credenciam. Tandem dominus imperator posuit se mediatorem, et seruata secum copia coram omnibus ad partem per suum cancellarium, vt asseruit, in nostra absencia eandem legi fecit, et sic contentari oportuit in predictis. Hora vespertina dum vocati astaremus, hec nobis relata sunt et postulatum responsum super repositis in Egra, quod et dabatur in scriptis, vt sequitur. Fuerunt tamen prius requisiti, an vellent stare in conpactatis; quod cum saltim vno verbo: Volumus id, coram omnibus affirmarent, prout honori eorum congruit, et firmiter de eis speramus, sed obtinere non potuimus. 3. Jul. 2. Jul. Responsio legatorum data Boemis in Brunna In' Julii 1435 ad cedulam suam missam ad Egram. „Multum nobiles ac spectabiles ac prudentes viri“ etc. (Vide supra pag. 642, 3. Jul. Nr. 214.) Hec responsio, quia tarda hora interpellabat, in Boemico pro tunc interpretari non potuit; sed ad partem secedebant, legentes eandem et interpretantes. Item 4° Julii instabant cum instancia, quatenus dicere vellemus eisdem, si hoc 4. Jul. nostrum responsum foret finale, vel si quid aliud haberemus dicere; sic enim laberetur *) Erronee in codice: „Junii.“
Diarium. 749 post 400 annos a Christi ascensione; item quod sacrificium altaris non offerretur in horreis, sed in locis sacratis et reciperetur a ieiunis; item in qua officina decocta est hec veritas: essencia diuina nec generatur nec generat; item de processione spiritus sancti, et sic de innumerabilibus aliis. 1435. Proposicio ambasiatorum sacri Basiliensis concilii ad Boemos Brunne 2° Julii *) 1435. "Quibus vos alloquamur verbis“ etc. (Vide supra pag. 639, Nr. 213.) Hanc requisicionem omni cum instancia postulabant legati interpretari in Boemico, vel saltim interpretatam audiri; sed propter tarditatem hore recepta copia retraxerunt se Boemi ad partem, et paruo facto interuallo venerunt Johannes Rokiczana, W. Kolcza, Johannes Welbar et Dibisius, dicentes, quod super propositis nullam dare possint respon- sionem, nisi prius, prout et literis a Basilea et Posonio missis certificati sunt, quod hic in dieta super istis in Egra repositis in die sancti Martini habeant responsum ; ad hoc enim a generali congregacione regni in die Valentini martyris celebrata speciale receperunt mandatum; et sicud crebro dixistis, quod mandatis concilii contraire non possitis, nec nos similiter mandata regni possumus irritare; sicque vnusquisque ad propria remeauit. Item 3° Julii, mane conuenientes in vnum proposuimus, quod racio recta suadet et ordo debitus, vt nuncii possint suam credenciam apud hos, ad quos missi sunt, plenarie explicare; cum autem prefata nostra credencia dumtaxat in Latino expressa sit, simusque missi ad Boemos, petimus, ut copia ista coram omnibus eis et nobis legeretur. Quod dum valde fugerent, pretendentes, aliqua verba inibi esse offensiua et rupture inductiua, diximus hanc nostram credenciam ex industria conpositam cum pondere verborum talium, que merito nullum racionalem virum moueri possent. Responderunt vt prius, quod ad reposita in Egra prius responderemus, et tunc simul et in Boemico, Alemanico pariter et Vngarico exponeremus nostram credenciam. Tandem dominus imperator posuit se mediatorem, et seruata secum copia coram omnibus ad partem per suum cancellarium, vt asseruit, in nostra absencia eandem legi fecit, et sic contentari oportuit in predictis. Hora vespertina dum vocati astaremus, hec nobis relata sunt et postulatum responsum super repositis in Egra, quod et dabatur in scriptis, vt sequitur. Fuerunt tamen prius requisiti, an vellent stare in conpactatis; quod cum saltim vno verbo: Volumus id, coram omnibus affirmarent, prout honori eorum congruit, et firmiter de eis speramus, sed obtinere non potuimus. 3. Jul. 2. Jul. Responsio legatorum data Boemis in Brunna In' Julii 1435 ad cedulam suam missam ad Egram. „Multum nobiles ac spectabiles ac prudentes viri“ etc. (Vide supra pag. 642, 3. Jul. Nr. 214.) Hec responsio, quia tarda hora interpellabat, in Boemico pro tunc interpretari non potuit; sed ad partem secedebant, legentes eandem et interpretantes. Item 4° Julii instabant cum instancia, quatenus dicere vellemus eisdem, si hoc 4. Jul. nostrum responsum foret finale, vel si quid aliud haberemus dicere; sic enim laberetur *) Erronee in codice: „Junii.“
Strana 750
750 Thomae Ebendorferi, tempus, et ipsi grauarentur valde in expensis; quod si aliud haberemus, diceremus, et tunc darent nobis responsionem laude dignam; sin autem, crederent, quod dicturi sint nobis: Dominus vobiscum, quia et dominus cum ipsis esset, fuisset et foret pro futuro. Tunc legati retrahentes se ad partem concluserunt et dixerunt: Venimus hodie, putantes nobis iuxta promissa dari responsionem laude dignam ad nostram requisicionem pariter et responsionem. Nunc noua nobis ingeritur questio. Respondimus vobis succincte. Si quid in ea obscurum est vel dubium, dicite in quo, et parati sumus elucidare et racionem reddere nostri responsi et sufficiencie eius. Vnde retraxerunt se ad partem, et venientes per organum Rokiczane dicebant, ne viderentur subterfugere, respondere volunt et ad requestam nostram pariter et ad responsionem insufficientem nostram, quia diximus ad omnia eorum postulata ex conpactatis posse responderi preter tria, et precipuum omisimus de modo obediendi, quia nequaquam obedirent simpliciter prelatis, sed secundum legem dei, ut supra in cedula, et plura alia, que patebunt in nostra responsione. 1435. Responsio ambasiatorum per dominum auditorem data Boemis verbo ad eorum proposita 5° Julii (sic), anno ut supra, ad dicta quedam per Joannem de Rokiczano. 6. Jul. 253. 1435. 6. Jul. 7. Jul. „Primo loco dixit magister Joannes Rokiczano, quod non apparet esse verum" etc. (Vide supra pag. 643, Nr. 215.) Dum hec sic proponerentur, quia tempus prandii instabat, concitando dixit Roki- czana, quod hec verba intelligerent, quia eos vellemus esse extra ecclesiam et per hoc infamare regnum eorum; sed non profecit, et multipliciter verbis prouocabat secum disputare ad penam, ad quam et me sibi sponte exhibui hora sibi grata et materia placente. Item vi' Julii, dominus imperator tractauit, si ad concordiam posset peruenire, et videbatur, si conpactata firmarentur, quod in aliis remittendi essent ad concilium, et quod aliquod gratum verbum diceret istis de ciuitate, ut eos contentaret. Et Boemis videbatur iste modus, quem nobis in cedula obtulit ad videndum, quid expediret: "Vos domini etc. quemadmodum modo inter nos et vos per dei graciam res ad bonum finem tendunt, et inter legatos sacri Basiliensis concilii et vos est aliqua difficultas, non sit hoc, quesumus, ad impedimentum nostrum; sed certi sitis et pro illo teneatis, quod in illis rebus, pro quibus statis, non permittemus vobis aliquam fieri impressionem neque iniuriam; sed hoc totum quod probabitis ordinate cum sacra scriptura, ad hoc vobis auxiliabimur et consulemus et cum illis consiliariis, qui deputabuntur nobis per vos. Similiter si aliquid per ipsos dominos legatos aut sacrum concilium per sacram scripturam ordinate deduceretur, quod in vobis reformandum esset, confidimus in vobis, quod eciam in illo vos non opponetis pro laude dei, re publica et vtilitate illius regni.“ Que cedula omnino per nos refutata est, quia ponit imperatorem iudicem fidei et nos in disputacionem cum hereticis, et promittit assistenciam eisdem etc. Item 7° Julii vocati eramus ad dandum finale responsum super petitis Boemorum et cedula reposita in Egra. Fuit dictum in sentencia id, quod alias in superioribus pro- positum est; fuerunt et requisiti ad sigillandum et ad effectum deducendum conpactata, et quomodo hoc deceat honores eorum, ut scilicet teneant promissa ; attendant ad graues labores et expensas, quas concilium subiit pro eorum salute et pace, et quod ambasiatores non querunt nisi vtilitatem ipsorum, cum pro multa parte sint de terris longinquis, vbi vix 4. Jul.
750 Thomae Ebendorferi, tempus, et ipsi grauarentur valde in expensis; quod si aliud haberemus, diceremus, et tunc darent nobis responsionem laude dignam; sin autem, crederent, quod dicturi sint nobis: Dominus vobiscum, quia et dominus cum ipsis esset, fuisset et foret pro futuro. Tunc legati retrahentes se ad partem concluserunt et dixerunt: Venimus hodie, putantes nobis iuxta promissa dari responsionem laude dignam ad nostram requisicionem pariter et responsionem. Nunc noua nobis ingeritur questio. Respondimus vobis succincte. Si quid in ea obscurum est vel dubium, dicite in quo, et parati sumus elucidare et racionem reddere nostri responsi et sufficiencie eius. Vnde retraxerunt se ad partem, et venientes per organum Rokiczane dicebant, ne viderentur subterfugere, respondere volunt et ad requestam nostram pariter et ad responsionem insufficientem nostram, quia diximus ad omnia eorum postulata ex conpactatis posse responderi preter tria, et precipuum omisimus de modo obediendi, quia nequaquam obedirent simpliciter prelatis, sed secundum legem dei, ut supra in cedula, et plura alia, que patebunt in nostra responsione. 1435. Responsio ambasiatorum per dominum auditorem data Boemis verbo ad eorum proposita 5° Julii (sic), anno ut supra, ad dicta quedam per Joannem de Rokiczano. 6. Jul. 253. 1435. 6. Jul. 7. Jul. „Primo loco dixit magister Joannes Rokiczano, quod non apparet esse verum" etc. (Vide supra pag. 643, Nr. 215.) Dum hec sic proponerentur, quia tempus prandii instabat, concitando dixit Roki- czana, quod hec verba intelligerent, quia eos vellemus esse extra ecclesiam et per hoc infamare regnum eorum; sed non profecit, et multipliciter verbis prouocabat secum disputare ad penam, ad quam et me sibi sponte exhibui hora sibi grata et materia placente. Item vi' Julii, dominus imperator tractauit, si ad concordiam posset peruenire, et videbatur, si conpactata firmarentur, quod in aliis remittendi essent ad concilium, et quod aliquod gratum verbum diceret istis de ciuitate, ut eos contentaret. Et Boemis videbatur iste modus, quem nobis in cedula obtulit ad videndum, quid expediret: "Vos domini etc. quemadmodum modo inter nos et vos per dei graciam res ad bonum finem tendunt, et inter legatos sacri Basiliensis concilii et vos est aliqua difficultas, non sit hoc, quesumus, ad impedimentum nostrum; sed certi sitis et pro illo teneatis, quod in illis rebus, pro quibus statis, non permittemus vobis aliquam fieri impressionem neque iniuriam; sed hoc totum quod probabitis ordinate cum sacra scriptura, ad hoc vobis auxiliabimur et consulemus et cum illis consiliariis, qui deputabuntur nobis per vos. Similiter si aliquid per ipsos dominos legatos aut sacrum concilium per sacram scripturam ordinate deduceretur, quod in vobis reformandum esset, confidimus in vobis, quod eciam in illo vos non opponetis pro laude dei, re publica et vtilitate illius regni.“ Que cedula omnino per nos refutata est, quia ponit imperatorem iudicem fidei et nos in disputacionem cum hereticis, et promittit assistenciam eisdem etc. Item 7° Julii vocati eramus ad dandum finale responsum super petitis Boemorum et cedula reposita in Egra. Fuit dictum in sentencia id, quod alias in superioribus pro- positum est; fuerunt et requisiti ad sigillandum et ad effectum deducendum conpactata, et quomodo hoc deceat honores eorum, ut scilicet teneant promissa ; attendant ad graues labores et expensas, quas concilium subiit pro eorum salute et pace, et quod ambasiatores non querunt nisi vtilitatem ipsorum, cum pro multa parte sint de terris longinquis, vbi vix 4. Jul.
Strana 751
Diarium. 751 harum rerum per famam habetur noticia; quodque sacrum concilium nihil decreuit inno- uare, nec quidquam adicere, dummodo conpactata fuerint execucioni demandata; que enim spes esset de additamentis, si tam solemniter firmata sic retardantur, et hoc per bullam suam eis manifestauit. Hiis auditis retraxerunt se ad partem Boemi, et redeuntes, dixit Rokiczana: Non verificetur illud apostoli: Inimici facti estis, quia videlicet dixi, quod conpactata non sunt absoluta, et quod similiter requirerent ambasiatores ad seruandum ea, que verbo promi- serunt, conquerentes, quod auditor promisisset eis primo, quod ista conmunio esset passim inducenda in Boemia et Morauia, quia alias pax ibidem induci non posset; item quod vtilis esset conmunio duplicis speciei et salubris, regraciando, quod hoc testimonium ab eo eduxerint, et qualiter dum de rege Polonie super simili ritu instarent, dixerit: Mittat ad concilium, et pro isto nec gladius extraheretur; quia iam sumus dumtaxat ad vos missi, ideo dumtaxat vobiscum est nobis tractatus, et quod alias ex industria eciam tacuisset de isto respondendo. Querebantur eciam, quod magistrum Martinum clam ante conclusionem conpactatorum emisissent de Praga tractatus denudando; item quomodo pro hac libertacione calicis instarent, non vt prelati hanc eis facerent, quia opus huius non haberent, postquam a domino Jesu Christo eis libertata esset, sed ne vicine gentes in eis scandalum paterentur, putantes eos proteruire sine racione. Addiderunt eciam de distancia natiui soli ambasiatorum, verum dicunt, quia si propinqui essent, cicius condes- cenderent, videntes turbaciones, quas occasione premissorum inciderunt; querebantur eciam, quare, si nihil plus habuissent in mandatis, sic ad magnas expensas volebant eos deducere, trahendo eosdem ad presentem dyetam, cum de Posonio hanc intencionem eis scribere potuissent; et quomodo ipsi receperint in mandatis a generali congregacione sine tenore cedule non debere consentire in conpactata, concludendo: Et sic dominus sit vobiscum; nobiscum est ut speramus, fuit in magnis infestacionibus, et ut speramus erit pro futuro, et subiecit, quod venerimus ad concitandum gentes contra regnum, proui- debunt sibi prout dominus donauerit de remediis oportunis. Hec et plura alia dum Latine proposuisset, tandem in Boemico idem exorsus est; que dum non intelligeremus, trahe- bamus nos ad partem ad respondendum super propositis; et nobis paululum tractantibus et absentibus omnes vna recesserunt, responsionem nostram subterfugere volentes. Sed nichilominus coram pluribus principibus et assistentibus respondimus ad omnia premissa, ut supra, presertim in eo, quomodo dixit conpactata non esse absoluta, quia et ipsi pre- dicauerunt publice, concordiam esse in fide, et Johannes Rokiczano recepit ad se, vt poneret in mundo. Barones eciam regraciati sunt de concordia habita cum eorum sacer- dotibus in secunda conuencione in Praga, et rogabant ne sine conclusione discederent, quam sperarent in die circumcisionis affuturam, quodque nihil vîtra conpactata et declarata addicerent; et sic magistrum Martinum conducere vellent, vt referret hec patribus concilii. Item 8°, 9° et 10° Julii imperator tractauit ad partem de firmacione et conpactacione conpactatorum, et dicebat hoc idem placere Boemis, sic quod sua maiestas vna cum eis mitteret ad concilium pro residuis obtinendis, exhortans nos velle cooperari. Quod dum coram Boemis referretur, visum est ipsis placere hoc idem ; mane tamen volebant habere cedulam in Egra repositam cum cedula per auditorem in Ratispona data in verbo, vel quod conpactata sigillarentur sub condicione, si et in quantum alia eis transirent, ut dicebant ; et 8. Jul. 1435.
Diarium. 751 harum rerum per famam habetur noticia; quodque sacrum concilium nihil decreuit inno- uare, nec quidquam adicere, dummodo conpactata fuerint execucioni demandata; que enim spes esset de additamentis, si tam solemniter firmata sic retardantur, et hoc per bullam suam eis manifestauit. Hiis auditis retraxerunt se ad partem Boemi, et redeuntes, dixit Rokiczana: Non verificetur illud apostoli: Inimici facti estis, quia videlicet dixi, quod conpactata non sunt absoluta, et quod similiter requirerent ambasiatores ad seruandum ea, que verbo promi- serunt, conquerentes, quod auditor promisisset eis primo, quod ista conmunio esset passim inducenda in Boemia et Morauia, quia alias pax ibidem induci non posset; item quod vtilis esset conmunio duplicis speciei et salubris, regraciando, quod hoc testimonium ab eo eduxerint, et qualiter dum de rege Polonie super simili ritu instarent, dixerit: Mittat ad concilium, et pro isto nec gladius extraheretur; quia iam sumus dumtaxat ad vos missi, ideo dumtaxat vobiscum est nobis tractatus, et quod alias ex industria eciam tacuisset de isto respondendo. Querebantur eciam, quod magistrum Martinum clam ante conclusionem conpactatorum emisissent de Praga tractatus denudando; item quomodo pro hac libertacione calicis instarent, non vt prelati hanc eis facerent, quia opus huius non haberent, postquam a domino Jesu Christo eis libertata esset, sed ne vicine gentes in eis scandalum paterentur, putantes eos proteruire sine racione. Addiderunt eciam de distancia natiui soli ambasiatorum, verum dicunt, quia si propinqui essent, cicius condes- cenderent, videntes turbaciones, quas occasione premissorum inciderunt; querebantur eciam, quare, si nihil plus habuissent in mandatis, sic ad magnas expensas volebant eos deducere, trahendo eosdem ad presentem dyetam, cum de Posonio hanc intencionem eis scribere potuissent; et quomodo ipsi receperint in mandatis a generali congregacione sine tenore cedule non debere consentire in conpactata, concludendo: Et sic dominus sit vobiscum; nobiscum est ut speramus, fuit in magnis infestacionibus, et ut speramus erit pro futuro, et subiecit, quod venerimus ad concitandum gentes contra regnum, proui- debunt sibi prout dominus donauerit de remediis oportunis. Hec et plura alia dum Latine proposuisset, tandem in Boemico idem exorsus est; que dum non intelligeremus, trahe- bamus nos ad partem ad respondendum super propositis; et nobis paululum tractantibus et absentibus omnes vna recesserunt, responsionem nostram subterfugere volentes. Sed nichilominus coram pluribus principibus et assistentibus respondimus ad omnia premissa, ut supra, presertim in eo, quomodo dixit conpactata non esse absoluta, quia et ipsi pre- dicauerunt publice, concordiam esse in fide, et Johannes Rokiczano recepit ad se, vt poneret in mundo. Barones eciam regraciati sunt de concordia habita cum eorum sacer- dotibus in secunda conuencione in Praga, et rogabant ne sine conclusione discederent, quam sperarent in die circumcisionis affuturam, quodque nihil vîtra conpactata et declarata addicerent; et sic magistrum Martinum conducere vellent, vt referret hec patribus concilii. Item 8°, 9° et 10° Julii imperator tractauit ad partem de firmacione et conpactacione conpactatorum, et dicebat hoc idem placere Boemis, sic quod sua maiestas vna cum eis mitteret ad concilium pro residuis obtinendis, exhortans nos velle cooperari. Quod dum coram Boemis referretur, visum est ipsis placere hoc idem ; mane tamen volebant habere cedulam in Egra repositam cum cedula per auditorem in Ratispona data in verbo, vel quod conpactata sigillarentur sub condicione, si et in quantum alia eis transirent, ut dicebant ; et 8. Jul. 1435.
Strana 752
752 Thomae Ebendorferi, 14. Jul. 15. Jul. sic absolute pactata vertebant in nichilum. Totum pondus erat, quia cupiebant habere archiepiscopum de genere et ritu suo, cuius rei prouisionem sibi sacrum concilium reser- uauerat ex causis, vnde hune modum clare confutauimus. Item habitis tractatibus xII“ Julii volebant adici ad conpactata cedulam, quam Ratispone ex ore auditoris reportauerunt; sed responsum est, quod huius potestatem nequaquam habeamus, et sic visa est ruptura in foribus per cancellarium Slik. Item XIV' Julii dominus imperator accersitis nobis proposuit, quomodo per graues labores deduxerit Boemos ad sigillandum formam conpactatorum, ita quod ista particula „et iuramento firmamus" addita vltra ea, scilicet "approbamus et execucioni demandare volumus“ deponeretur, quod et nobis pro bono pacis placuit. Optabant autem addi: „saluis priuilegiis et libertatibus regni Bohemie,“ quod latens videbatur virus includere, prout suspicati sumus, precipue quia pridem dictum est coram imperatore, priuilegium esse ciuitatum regni posse suos bannire ciues. Vnde visum est hanc clausulam indirecte et exules non permittere posse redire ad propria, et sub vna specie velle conmunicare data occasione bannis subicere et perpetuis exiliis exponere, quia eciam facultas addendi quidquam ad conpactata nobis adempta est. Ideo secundam particulam addere recusauimus ; de quo dominus imperator calefactus erat, sed ab intra displicenciam digessit. Eadem die post sinaxim vespertinam vocati, altis verbis intonuit, que secuntur in effectu, et quedam barbatus dixit: Ego videns rupturam imminere tractatuum et eandem vestris voluntatibus aut mihi imputari, de qua magna sequetur effusio sangwinis, quam impedire possitis, si velletis. Per deum viuum, sunt aliqui, qui non fauent, vel non volunt me esse potentem; et ego ero potens et habebo hoc dominium et regnum, sed sencietis. Ego volo mori ut bonus katholicus et hoc habere dominium, quia eciam cum eis sum colligatus, nec erit ruptura in totum. Quid fecit concilium, nisi quod abstulit patrimonium pape, et scripsit mihi ut dissimularem scienciam vbi sunt litere, et conatur destruere imperium, aspernatur literas. Veniet dies, in qua curabit. Et dum plura verba funde- rentur, quesiuit: Vbi est concilium? et dicente sibi quodam: Basilee, subiungit: Vere non, licet crebris vicibus predixerit: Ecclesia debet precedere, ego volo sequi; vtinam hoc regnum deberem offerre ad altare, vt per hoc daretur pax ecclesie. Sic in turbacione soluta est concio ; plura grauiora ad partem subiunxit, vt dicitur. Item 15° Julii afferebatur clausula a quibusdam ex Boemis sic limitata: „saluis priuilegiis et libertatibus regni Boemie et marchionatus Morauie,“ que non obuiat paccio- nibus suprascriptis ; et nos addidimus: "quas robur et firmitatem habere volumus.“ Sed antequam hec addicio ad eos deueniret, simpliciter volebant in sua litera hanc clausulam in fine addere : „saluis priuilegiis et libertatibus regni" etc., sine aliqua addicione ; stabant eciam contenti, quod de ista in nostra litera taceremus, quia huius non habebamus facul- tatem, ne ipsorum videremur priuilegia approbare, que ignorabamus, et quia latebat angwis sub herba. Tamen propter bonum pacis clausulam istam cum sua limitacione in sua litera nobis danda admittere, vel quod ea dominus imperator in sua clausula poneret, vel quod firmatis pactis pro istis vna nobiscum ad sacrum concilium mitterent, et quod quidquid pro honore ipsorum salua fide et honestate ecclesie possemus efficere, inter- poneremus partes nostras ; vel saltim nobis ea explicarent, qualia essent, an temporalitatem vel spiritualitatem respiciencia, et cogitaremus, quid faciendum. Hec dum considerassent, 1435. 12. Jul.
752 Thomae Ebendorferi, 14. Jul. 15. Jul. sic absolute pactata vertebant in nichilum. Totum pondus erat, quia cupiebant habere archiepiscopum de genere et ritu suo, cuius rei prouisionem sibi sacrum concilium reser- uauerat ex causis, vnde hune modum clare confutauimus. Item habitis tractatibus xII“ Julii volebant adici ad conpactata cedulam, quam Ratispone ex ore auditoris reportauerunt; sed responsum est, quod huius potestatem nequaquam habeamus, et sic visa est ruptura in foribus per cancellarium Slik. Item XIV' Julii dominus imperator accersitis nobis proposuit, quomodo per graues labores deduxerit Boemos ad sigillandum formam conpactatorum, ita quod ista particula „et iuramento firmamus" addita vltra ea, scilicet "approbamus et execucioni demandare volumus“ deponeretur, quod et nobis pro bono pacis placuit. Optabant autem addi: „saluis priuilegiis et libertatibus regni Bohemie,“ quod latens videbatur virus includere, prout suspicati sumus, precipue quia pridem dictum est coram imperatore, priuilegium esse ciuitatum regni posse suos bannire ciues. Vnde visum est hanc clausulam indirecte et exules non permittere posse redire ad propria, et sub vna specie velle conmunicare data occasione bannis subicere et perpetuis exiliis exponere, quia eciam facultas addendi quidquam ad conpactata nobis adempta est. Ideo secundam particulam addere recusauimus ; de quo dominus imperator calefactus erat, sed ab intra displicenciam digessit. Eadem die post sinaxim vespertinam vocati, altis verbis intonuit, que secuntur in effectu, et quedam barbatus dixit: Ego videns rupturam imminere tractatuum et eandem vestris voluntatibus aut mihi imputari, de qua magna sequetur effusio sangwinis, quam impedire possitis, si velletis. Per deum viuum, sunt aliqui, qui non fauent, vel non volunt me esse potentem; et ego ero potens et habebo hoc dominium et regnum, sed sencietis. Ego volo mori ut bonus katholicus et hoc habere dominium, quia eciam cum eis sum colligatus, nec erit ruptura in totum. Quid fecit concilium, nisi quod abstulit patrimonium pape, et scripsit mihi ut dissimularem scienciam vbi sunt litere, et conatur destruere imperium, aspernatur literas. Veniet dies, in qua curabit. Et dum plura verba funde- rentur, quesiuit: Vbi est concilium? et dicente sibi quodam: Basilee, subiungit: Vere non, licet crebris vicibus predixerit: Ecclesia debet precedere, ego volo sequi; vtinam hoc regnum deberem offerre ad altare, vt per hoc daretur pax ecclesie. Sic in turbacione soluta est concio ; plura grauiora ad partem subiunxit, vt dicitur. Item 15° Julii afferebatur clausula a quibusdam ex Boemis sic limitata: „saluis priuilegiis et libertatibus regni Boemie et marchionatus Morauie,“ que non obuiat paccio- nibus suprascriptis ; et nos addidimus: "quas robur et firmitatem habere volumus.“ Sed antequam hec addicio ad eos deueniret, simpliciter volebant in sua litera hanc clausulam in fine addere : „saluis priuilegiis et libertatibus regni" etc., sine aliqua addicione ; stabant eciam contenti, quod de ista in nostra litera taceremus, quia huius non habebamus facul- tatem, ne ipsorum videremur priuilegia approbare, que ignorabamus, et quia latebat angwis sub herba. Tamen propter bonum pacis clausulam istam cum sua limitacione in sua litera nobis danda admittere, vel quod ea dominus imperator in sua clausula poneret, vel quod firmatis pactis pro istis vna nobiscum ad sacrum concilium mitterent, et quod quidquid pro honore ipsorum salua fide et honestate ecclesie possemus efficere, inter- poneremus partes nostras ; vel saltim nobis ea explicarent, qualia essent, an temporalitatem vel spiritualitatem respiciencia, et cogitaremus, quid faciendum. Hec dum considerassent, 1435. 12. Jul.
Strana 753
Diarium. 753 minati sunt magno adiutorio sociorum se facturos et recesserunt. Sed considerantes fortasse, quod rupture istius causa sufficiens non erat, pecierunt per medium domini imperatoris et illustris principis domini Alberti, ducis Austrie, quod in aliis que restant, scilicet de modo professionis sue et forma obediencie et ceteris quibus conpactata deman- darentur execucioni, quatenus hec sibi vellemus apperire, culpantes nos omni die nouitates inuenire, cum tamen a principio nostri aduentus vnum dumtaxat verbum dixerimus: Fir- memus conpactata, cui et libenter annuimus et formas infra scriptas obtulimus. Copia professionis finaliter conclusa. „In dei nomine, amen. Cum inter legatos“ etc. (Vide supra pag. 650, Nr. 217.) 16. Jul. Copia indulgencie legatorum, oblata 16. Julii. „In nomine domini nostri Jhesu Christi" etc. (Vide supra pag. 649, Nr. 216.) 16. Jul. Cedula copie data per Boemos de modo professionis sue. „In dei nomine, amen. Cum inter legatos generalis concilii et generalem congre- 16. Jul. gacionem regni Boemie et marchionatus Morauie“ etc. (Vide supra pag. 651, Nr. 218.) Tenor copie, quam Boemi desiderabant a nobis. „In nomine domini nostri Jesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis, et pro vnitate populi Christiani preces porrexit ad patrem“ etc. (Vide supra pag. 652, Nr. 219.) Contra hanc formam, generaliter non placuit, quia in omnibus fere mutat verba conpactatorum, et presertim (sic). Item xVIl" et xVII" Julii fuit inde et hine altercacio de istis clausulis cum cautela 17. 18. Jul. semper emungendi plus et plus. Finaliter tamen suspendentes hanc clausulam de inser- cione "saluis priuilegiis et libertatibus regni“ etc., venerunt de forma obediencie pre- standa, de qua cum diu disputatum esset, dicentibus laycis, quod nullum regnum, ideo nec Boemie, prius talem obedienciam prestitisset, nec hanc esse de honore regni, ideo similiter hec clausula suspensa est quantum ad seculares et tractatum cum sacerdotibus de modo professionis, qui per hos duos dies semper stabant, vt deponeretur clausula „secundum sanctorum patrum instituta,“ vel adderetur: "veraciter se fundancium in lege diuina;“ et cum diceretur, quod omnes episcopi et sacerdotes sic profitentur, et quod eorum addicio poneret maculam ad instituta patrum, finaliter nihil est factum hiis diebus. Seculares eciam, quia 17' die concordare super isto non poterant, mane dicebant se responsuros ; et tunc in toto recusabant se velle facere aliquam professionem obediencie, nisi quod verbo offerebant se ad dicendum: Nos domini Boemi semper stetimus, stamus et volumus stare, vel stabimus in obediencia sancte matris ecclesie, prout in quadam cedula obtulerunt. Et quantum hoc veritatis continet, nouit orbis. Colorabant se tamen, quod licet mali, ymo heretici fuerint in regno, numquam tamen barones ab obediencia declinauerunt, sed coacti sunt eos ferre, quousque capta oportunitate contra eos insurre- xerunt, et de medio cum periculo suorum corporum deleuerunt. Varia hinc et hinc funda- bantur verba, quare non acceptaremus obedienciam a clero secundum legem dei, in qua statuta patrum includuntur; et fuit dictum, quia ista declaratatiua sunt legis dei et 16. Jul. Scriptores I. 95
Diarium. 753 minati sunt magno adiutorio sociorum se facturos et recesserunt. Sed considerantes fortasse, quod rupture istius causa sufficiens non erat, pecierunt per medium domini imperatoris et illustris principis domini Alberti, ducis Austrie, quod in aliis que restant, scilicet de modo professionis sue et forma obediencie et ceteris quibus conpactata deman- darentur execucioni, quatenus hec sibi vellemus apperire, culpantes nos omni die nouitates inuenire, cum tamen a principio nostri aduentus vnum dumtaxat verbum dixerimus: Fir- memus conpactata, cui et libenter annuimus et formas infra scriptas obtulimus. Copia professionis finaliter conclusa. „In dei nomine, amen. Cum inter legatos“ etc. (Vide supra pag. 650, Nr. 217.) 16. Jul. Copia indulgencie legatorum, oblata 16. Julii. „In nomine domini nostri Jhesu Christi" etc. (Vide supra pag. 649, Nr. 216.) 16. Jul. Cedula copie data per Boemos de modo professionis sue. „In dei nomine, amen. Cum inter legatos generalis concilii et generalem congre- 16. Jul. gacionem regni Boemie et marchionatus Morauie“ etc. (Vide supra pag. 651, Nr. 218.) Tenor copie, quam Boemi desiderabant a nobis. „In nomine domini nostri Jesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis, et pro vnitate populi Christiani preces porrexit ad patrem“ etc. (Vide supra pag. 652, Nr. 219.) Contra hanc formam, generaliter non placuit, quia in omnibus fere mutat verba conpactatorum, et presertim (sic). Item xVIl" et xVII" Julii fuit inde et hine altercacio de istis clausulis cum cautela 17. 18. Jul. semper emungendi plus et plus. Finaliter tamen suspendentes hanc clausulam de inser- cione "saluis priuilegiis et libertatibus regni“ etc., venerunt de forma obediencie pre- standa, de qua cum diu disputatum esset, dicentibus laycis, quod nullum regnum, ideo nec Boemie, prius talem obedienciam prestitisset, nec hanc esse de honore regni, ideo similiter hec clausula suspensa est quantum ad seculares et tractatum cum sacerdotibus de modo professionis, qui per hos duos dies semper stabant, vt deponeretur clausula „secundum sanctorum patrum instituta,“ vel adderetur: "veraciter se fundancium in lege diuina;“ et cum diceretur, quod omnes episcopi et sacerdotes sic profitentur, et quod eorum addicio poneret maculam ad instituta patrum, finaliter nihil est factum hiis diebus. Seculares eciam, quia 17' die concordare super isto non poterant, mane dicebant se responsuros ; et tunc in toto recusabant se velle facere aliquam professionem obediencie, nisi quod verbo offerebant se ad dicendum: Nos domini Boemi semper stetimus, stamus et volumus stare, vel stabimus in obediencia sancte matris ecclesie, prout in quadam cedula obtulerunt. Et quantum hoc veritatis continet, nouit orbis. Colorabant se tamen, quod licet mali, ymo heretici fuerint in regno, numquam tamen barones ab obediencia declinauerunt, sed coacti sunt eos ferre, quousque capta oportunitate contra eos insurre- xerunt, et de medio cum periculo suorum corporum deleuerunt. Varia hinc et hinc funda- bantur verba, quare non acceptaremus obedienciam a clero secundum legem dei, in qua statuta patrum includuntur; et fuit dictum, quia ista declaratatiua sunt legis dei et 16. Jul. Scriptores I. 95
Strana 754
734 Thomae Ebendorferi, 19. Jul. 20. Jul. 22. Jul. grauissimis laboribus elaborata; sic autem reuerteremur ad principium; et quia multi dicunt vnam partem esse de lege dei, alii vero hanc, vel inficiunt. Ad que dum exarsisset in clamorem Rokiczana dicebat, quod hoc esset imponere eis, quod falsificatores essent legis dei, et quod sieut falsificatores sigilli pape conburuntur, sic et ipsi forent exurendi; et sperarent, quod non ipsi, sed alii essent tales; per que verba visus est velle concitare suos aduersus nos, sed non profecit. Item 19° Julii cum de solis clericis ageretur super forma obediencie, et ipsi dicerent, quod non propter se instarent, ne clausula „secundum sanctorum patrum insti- tuta“ insereretur, quia vellent obedire et sic haberent in mente; sed propter multos in regno duros, obicientes statuta patrum esse sine numero, et quibus hec clausula displi- ceret fortasse, qui et ex hoc minus essent flexibiles ad condescendendum; tandem habita consultacione redeuntes, formam professionis obediencie supra scriptam se velle assumere dicebant. Et tunc iussit imperialis maiestas, vt super singulis difficultatibus simul conue- niremus altrinsecus, et in forma reponeremus concordata; et deputabantur Rokiczana cum suis clericis quinque vel sex numero et tres layci, Johannes Welbar, W. Koczka et Mathias Laude, cum quibus concordate sunt forme, de quibus infra. Remanserat tamen altercacio super certis clausulis, scilicet "vniuersis et singulis regni“ etc., super obe- diencia secularium, super clausula „admittimus,“ pro qua offerebant „acceptamus;“ et forma trewgarum aut pacis ; item de sigillantibus et potestate sew facultate ambasiatoribus Boemorum collata, quam nondum videramus, de quibus posterius tractandum erat, similiter et de ista „saluis priuilegiis“ etc. Item 20° Julii, quia in fide videbatur concordia facietenus, dominus imperator intrauit cum Boemis tractatus super modo assumendi ipsum in regem suum; qui et inprimis articulos sibi ad Posonium missos, de quibus supra faciebant instanciam oportunam, prout didicimus, obtulerunt. Inter ceteros tamen milites et militares tres addiderunt, videlicet quod ipsi sicud barones assiderent inantea iudiciis publicis regni et essent in consilio regis; item quod officia, que hactenus sunt ex priuilegio certis genealogiis deputata, vt marschallatus, camerariatus etc., eciam aliis possint conferri, quia sepius pater prudens relinquit post se imprudentem filium; item quod bona spiritualium seruare possint et de eorum redditibus seruire regno, vel quod rex ea reciperet pro se, et partem eis pro sua sustentacione de eisdem ministraret; et tempore medio alii deliberabant. Item xxI. Julii barones cum ciuitatibus offerebant suos articulos multos, quorum quidam pertinebant ad modum intrandi regis in regnum et confirmacionem priuilegiorum; quidam vero contingebant bona spiritualium et suos quatuor articulos, quorum tenor sequitur in forma: „Serenissime Cesar et domine! Barones, milites, clientes, terrigene, Praga ciuitas et alie ciuitates regni Bohemie" etc. (Vide supra pag. 658, Nr. 223.) 1435. 22. Jul. 22. Jul. 23. Jul. Responsio data per ambasiatores domino imperatori super materia proposita die eodem. „Serenissime princeps ! Visa cedula per dominos Boemos vestre serenitati oblata, dicimus secundum bonam veritatem" etc. (Vide supra pag. 659, Nr. 225.) Item 23· die tractabat imperator pro suo interesse, de quo nihil con- stabat nobis.
734 Thomae Ebendorferi, 19. Jul. 20. Jul. 22. Jul. grauissimis laboribus elaborata; sic autem reuerteremur ad principium; et quia multi dicunt vnam partem esse de lege dei, alii vero hanc, vel inficiunt. Ad que dum exarsisset in clamorem Rokiczana dicebat, quod hoc esset imponere eis, quod falsificatores essent legis dei, et quod sieut falsificatores sigilli pape conburuntur, sic et ipsi forent exurendi; et sperarent, quod non ipsi, sed alii essent tales; per que verba visus est velle concitare suos aduersus nos, sed non profecit. Item 19° Julii cum de solis clericis ageretur super forma obediencie, et ipsi dicerent, quod non propter se instarent, ne clausula „secundum sanctorum patrum insti- tuta“ insereretur, quia vellent obedire et sic haberent in mente; sed propter multos in regno duros, obicientes statuta patrum esse sine numero, et quibus hec clausula displi- ceret fortasse, qui et ex hoc minus essent flexibiles ad condescendendum; tandem habita consultacione redeuntes, formam professionis obediencie supra scriptam se velle assumere dicebant. Et tunc iussit imperialis maiestas, vt super singulis difficultatibus simul conue- niremus altrinsecus, et in forma reponeremus concordata; et deputabantur Rokiczana cum suis clericis quinque vel sex numero et tres layci, Johannes Welbar, W. Koczka et Mathias Laude, cum quibus concordate sunt forme, de quibus infra. Remanserat tamen altercacio super certis clausulis, scilicet "vniuersis et singulis regni“ etc., super obe- diencia secularium, super clausula „admittimus,“ pro qua offerebant „acceptamus;“ et forma trewgarum aut pacis ; item de sigillantibus et potestate sew facultate ambasiatoribus Boemorum collata, quam nondum videramus, de quibus posterius tractandum erat, similiter et de ista „saluis priuilegiis“ etc. Item 20° Julii, quia in fide videbatur concordia facietenus, dominus imperator intrauit cum Boemis tractatus super modo assumendi ipsum in regem suum; qui et inprimis articulos sibi ad Posonium missos, de quibus supra faciebant instanciam oportunam, prout didicimus, obtulerunt. Inter ceteros tamen milites et militares tres addiderunt, videlicet quod ipsi sicud barones assiderent inantea iudiciis publicis regni et essent in consilio regis; item quod officia, que hactenus sunt ex priuilegio certis genealogiis deputata, vt marschallatus, camerariatus etc., eciam aliis possint conferri, quia sepius pater prudens relinquit post se imprudentem filium; item quod bona spiritualium seruare possint et de eorum redditibus seruire regno, vel quod rex ea reciperet pro se, et partem eis pro sua sustentacione de eisdem ministraret; et tempore medio alii deliberabant. Item xxI. Julii barones cum ciuitatibus offerebant suos articulos multos, quorum quidam pertinebant ad modum intrandi regis in regnum et confirmacionem priuilegiorum; quidam vero contingebant bona spiritualium et suos quatuor articulos, quorum tenor sequitur in forma: „Serenissime Cesar et domine! Barones, milites, clientes, terrigene, Praga ciuitas et alie ciuitates regni Bohemie" etc. (Vide supra pag. 658, Nr. 223.) 1435. 22. Jul. 22. Jul. 23. Jul. Responsio data per ambasiatores domino imperatori super materia proposita die eodem. „Serenissime princeps ! Visa cedula per dominos Boemos vestre serenitati oblata, dicimus secundum bonam veritatem" etc. (Vide supra pag. 659, Nr. 225.) Item 23· die tractabat imperator pro suo interesse, de quo nihil con- stabat nobis.
Strana 755
Diarium. 755 Item 24. Julii, sero conuocatis nobis, plura apperuit de intencione Boemorum, videlicet quod aliam dietam ponere vellent ad Pragam, et de eadem pariter et nobis et sibi respondere, et sperarent de votiua conclusione; item quomodo Poloni eisdem indultis Boemis facile vellent gaudere et fraternitatem cum eis inire; item quomodo nuncii sub colore huc venturi sint ab eisdem destinati; item quod quidam magnus baro episcopum Cracouiensem diffidasset. Hec pro auisamentis dicta erant. Vocati Boemi nihil apperire volebant, petentes terminum respondendi ad mane. Item die ipsa sancti Jacobi, mane Boemi coram imperatore dixerunt: Quia partis Boemie, sed non tocius noticiam gerimus, sintque inter eos ceruicati, qui si hic negocia concluderentur, occasionem se opponendi queritarent, dicentes: Quare hec sine nobis conclusistis; wltis, quod post vos dicamus amen, traherentque post se multos, vnde magna sapiencia illos habebimus trahere, et isti domini promittent se hic inter vos dominos legatos et dominum imperatorem prolocuta vnanimi consensu perducere ad effectum, dummodo sub certis articulis conscribantur et forme, parati promittere, quod pro effec- tuali execucione conpactatorum in forma alias auisata parati sunt iuxta vires suas omni fraude et dolo semotis in generali congregacione circa instans festum sancti Bartholomei (24. Aug.) laborare, et nos in loco constituto de hoc quantocius assecurare per nuncios ad dominum imperatorem destinandos. Item 25° et 26° Julii sine intermissione tractabatur de formis istis, et per Roki- 25. 26. Jul. czana crebro interponebatur, quatenus in bullis concilii adderetur hec clausula "vtilis et salutaris,“ alioquin protestaret, quod nihil actum esset. Instabant insuper super tribus, quod conpactata sigillis autenticis, eciam de parte nostra firmarentur, additis pro testi- monio sigillis domini imperatoris et domini ducis Austrie; item quod accedentibus suis ambasiatoribus ad concilium, prout in conpactatis, saluus ipsis a nobis daretur conductus, quod et sub forma secunde ipsorum ambasiate placuit similiter cum primo. Tercium erat, quod per nos gestorum bulla quedam gratificacionis per nos obtineretur concilii, quod et placuit, dummodo et ipsi suorum procuratorum mittendorum pro facienda obediencia sigilli regni munimine firmaretur. Quam dum adieccionem abnuerent, ymo verius expres- sius profiterentur hac via indirecte ipsos obedienciam profiteri, quam omnino recusarent, ideo hanc nequaquam assumerent neque facerent, intercidente domino imperatore, se ad omnium horum adepto regno supplementum eciam in suis patentibus literis offerente, cessimus in cordis acrimonia, ipsorum hoc arbitrio linquentes. Item 27° Julii scribebantur et collacionabantur copie literarum. Item 28° die, suspicantes omnia plana, de articulo proprietatis cleri, qui dice- batur: „Ipsaque bona ecclesie ab aliis detineri non possunt,“ petebant addi „iniuste" hoc ad verbum ; quod dum facere conmuni consensu recusaremus, dolum deprehendentes et grauissima pericula clero parata, et eciam quia in doctrina et determinacione facta per sacrum concilium hec addicio non ponebatur, et eciam quia ad confutandum errorem, quod videlicet propria auctoritate liceret laycis a clericis temporalia auferre, sic additum non sufficeret, sed et contrariam sentenciam induceret et suspicionem. Parabatur ruptura per varios. Faciebat dominus imperator et alii pro addicione huius verbi instanciam ; sed non obtinuerunt, quia prohibiti fuimus de nihil addendo conpactatis. Instabat imperator importune per se et suos pro addicione clausule; quod dum facere recusaremus, coram 25. Jul. 27. Jul. 28. Jul. 1435. 24. Jul. 93*
Diarium. 755 Item 24. Julii, sero conuocatis nobis, plura apperuit de intencione Boemorum, videlicet quod aliam dietam ponere vellent ad Pragam, et de eadem pariter et nobis et sibi respondere, et sperarent de votiua conclusione; item quomodo Poloni eisdem indultis Boemis facile vellent gaudere et fraternitatem cum eis inire; item quomodo nuncii sub colore huc venturi sint ab eisdem destinati; item quod quidam magnus baro episcopum Cracouiensem diffidasset. Hec pro auisamentis dicta erant. Vocati Boemi nihil apperire volebant, petentes terminum respondendi ad mane. Item die ipsa sancti Jacobi, mane Boemi coram imperatore dixerunt: Quia partis Boemie, sed non tocius noticiam gerimus, sintque inter eos ceruicati, qui si hic negocia concluderentur, occasionem se opponendi queritarent, dicentes: Quare hec sine nobis conclusistis; wltis, quod post vos dicamus amen, traherentque post se multos, vnde magna sapiencia illos habebimus trahere, et isti domini promittent se hic inter vos dominos legatos et dominum imperatorem prolocuta vnanimi consensu perducere ad effectum, dummodo sub certis articulis conscribantur et forme, parati promittere, quod pro effec- tuali execucione conpactatorum in forma alias auisata parati sunt iuxta vires suas omni fraude et dolo semotis in generali congregacione circa instans festum sancti Bartholomei (24. Aug.) laborare, et nos in loco constituto de hoc quantocius assecurare per nuncios ad dominum imperatorem destinandos. Item 25° et 26° Julii sine intermissione tractabatur de formis istis, et per Roki- 25. 26. Jul. czana crebro interponebatur, quatenus in bullis concilii adderetur hec clausula "vtilis et salutaris,“ alioquin protestaret, quod nihil actum esset. Instabant insuper super tribus, quod conpactata sigillis autenticis, eciam de parte nostra firmarentur, additis pro testi- monio sigillis domini imperatoris et domini ducis Austrie; item quod accedentibus suis ambasiatoribus ad concilium, prout in conpactatis, saluus ipsis a nobis daretur conductus, quod et sub forma secunde ipsorum ambasiate placuit similiter cum primo. Tercium erat, quod per nos gestorum bulla quedam gratificacionis per nos obtineretur concilii, quod et placuit, dummodo et ipsi suorum procuratorum mittendorum pro facienda obediencia sigilli regni munimine firmaretur. Quam dum adieccionem abnuerent, ymo verius expres- sius profiterentur hac via indirecte ipsos obedienciam profiteri, quam omnino recusarent, ideo hanc nequaquam assumerent neque facerent, intercidente domino imperatore, se ad omnium horum adepto regno supplementum eciam in suis patentibus literis offerente, cessimus in cordis acrimonia, ipsorum hoc arbitrio linquentes. Item 27° Julii scribebantur et collacionabantur copie literarum. Item 28° die, suspicantes omnia plana, de articulo proprietatis cleri, qui dice- batur: „Ipsaque bona ecclesie ab aliis detineri non possunt,“ petebant addi „iniuste" hoc ad verbum ; quod dum facere conmuni consensu recusaremus, dolum deprehendentes et grauissima pericula clero parata, et eciam quia in doctrina et determinacione facta per sacrum concilium hec addicio non ponebatur, et eciam quia ad confutandum errorem, quod videlicet propria auctoritate liceret laycis a clericis temporalia auferre, sic additum non sufficeret, sed et contrariam sentenciam induceret et suspicionem. Parabatur ruptura per varios. Faciebat dominus imperator et alii pro addicione huius verbi instanciam ; sed non obtinuerunt, quia prohibiti fuimus de nihil addendo conpactatis. Instabat imperator importune per se et suos pro addicione clausule; quod dum facere recusaremus, coram 25. Jul. 27. Jul. 28. Jul. 1435. 24. Jul. 93*
Strana 756
756 Thomae Ebendorferi, 1435. multis in verba grauia prorupit contra concilium et personas nostras, minas euomuit et maledicta congessit. Caput ad roborandum conpactata. (Jul.) „In dei nomine, amen. Nos Alsso de Risenburg alias de Wrzesstiow, guber- nator, Meinhardus de Noua domo“ etc. (Vide supra pag. 661, Nr. 227.) Tenor execucionis conpactatorum, vnitatis et pacis Boemorum. (19. Jul.) „In dei nomine, amen. Cum inter legatos sacri generalis Basiliensis concilii et congregacionem generalem incliti regni Boemie“ etc. (Vide supra pag. 653, Nr. 220.) Forma procuratorii Boemorum. (Jul.) „In dei nomine. Nos A. gubernator, barones, Praga ciuitas, sacerdotes, nobiles, milites, clientes et cetere ciuitates“ etc. (Vide supra pag. 661, Nr. 226.) Copia litere reuersalis indulgencie vtriusque speciei. „In dei nomine, amen. Nos Philibertus dei et apostolice sedis gracia episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis, Johannes de Polomar, archydiaconus Barchi- nonensis, apostolici pallacii causarum auditor, decretorum doctor, Martinus Beruerii, decanus Turonensis, Tilmannus prepositus sancti Florini Confluencie, decretorum doctor, Egidius Carrelerii, decanus Cameracensis et Thomas de Haselbach, sacre theologie pro- fessores, tenore presencium confitemur et recognoscimus, ita esse condictum, conuentum et conpactatum, quod cum pro parte incliti regni Boemie facta fuerint et impleta, que precedenter scripta sunt et contenta, nos faciemus literam huiusmodi tenoris: In nomine domini nostri Jesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis et pro- vnitate Christiani populi preces porrexit ad patrem etc. (Vide supra pag. 654, Nr. 221.) Item die quo hec forme concordate sunt, placuit, vt dentur per nos litere passus et salui conductus ambasiatoribus Boemorum ad concilium proficiscentibus in forma, qua Mathie, Procopio et Martino date sunt. Item dabimus bullam sacri concilii, in qua inse- rentur conpactata et confirmabuntur, item aliam bullam, in qua inseretur litera pro execu- cione conpactatorum per nos facta cum ratifficacione. Quando date fuerint nobis litere regni et facta fuerit obediencia, nos dabimus literam, per quam promittemus, quod quam cito comode poterimus, procurabimus habere a sacro concilio dictas duas bullas, et hec litera nostra debet muniri sigillis regni, serenissimi imperatoris et illustrissimi domini ducis Austrie etc. in testimonium. Simili modo promissus est saluus conductus, si nos vel aliqui ex nobis velint transire ad regnum. Proscripcio, quam Boemi dicunt sibi factam Brunne per dominum imperatorem. (6. Jul.) „Sigismundus etc. Quia dominus noster Jesus Christus dei hominumque mediator, salutis curam ex iniunctis altissimi gerens" etc. (Vide supra pag. 662, Nr. 228.) Hanc sentenciam cum addicione clausule de proprietate cleri, quam ad manus suas resignare offerebant hac interiecta condicione, vt de istis conpetenciam victus clericis tribuat et vnam porcionem pro detentoribus reseruet, aliam vero pro vtilitate regni
756 Thomae Ebendorferi, 1435. multis in verba grauia prorupit contra concilium et personas nostras, minas euomuit et maledicta congessit. Caput ad roborandum conpactata. (Jul.) „In dei nomine, amen. Nos Alsso de Risenburg alias de Wrzesstiow, guber- nator, Meinhardus de Noua domo“ etc. (Vide supra pag. 661, Nr. 227.) Tenor execucionis conpactatorum, vnitatis et pacis Boemorum. (19. Jul.) „In dei nomine, amen. Cum inter legatos sacri generalis Basiliensis concilii et congregacionem generalem incliti regni Boemie“ etc. (Vide supra pag. 653, Nr. 220.) Forma procuratorii Boemorum. (Jul.) „In dei nomine. Nos A. gubernator, barones, Praga ciuitas, sacerdotes, nobiles, milites, clientes et cetere ciuitates“ etc. (Vide supra pag. 661, Nr. 226.) Copia litere reuersalis indulgencie vtriusque speciei. „In dei nomine, amen. Nos Philibertus dei et apostolice sedis gracia episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis, Johannes de Polomar, archydiaconus Barchi- nonensis, apostolici pallacii causarum auditor, decretorum doctor, Martinus Beruerii, decanus Turonensis, Tilmannus prepositus sancti Florini Confluencie, decretorum doctor, Egidius Carrelerii, decanus Cameracensis et Thomas de Haselbach, sacre theologie pro- fessores, tenore presencium confitemur et recognoscimus, ita esse condictum, conuentum et conpactatum, quod cum pro parte incliti regni Boemie facta fuerint et impleta, que precedenter scripta sunt et contenta, nos faciemus literam huiusmodi tenoris: In nomine domini nostri Jesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis et pro- vnitate Christiani populi preces porrexit ad patrem etc. (Vide supra pag. 654, Nr. 221.) Item die quo hec forme concordate sunt, placuit, vt dentur per nos litere passus et salui conductus ambasiatoribus Boemorum ad concilium proficiscentibus in forma, qua Mathie, Procopio et Martino date sunt. Item dabimus bullam sacri concilii, in qua inse- rentur conpactata et confirmabuntur, item aliam bullam, in qua inseretur litera pro execu- cione conpactatorum per nos facta cum ratifficacione. Quando date fuerint nobis litere regni et facta fuerit obediencia, nos dabimus literam, per quam promittemus, quod quam cito comode poterimus, procurabimus habere a sacro concilio dictas duas bullas, et hec litera nostra debet muniri sigillis regni, serenissimi imperatoris et illustrissimi domini ducis Austrie etc. in testimonium. Simili modo promissus est saluus conductus, si nos vel aliqui ex nobis velint transire ad regnum. Proscripcio, quam Boemi dicunt sibi factam Brunne per dominum imperatorem. (6. Jul.) „Sigismundus etc. Quia dominus noster Jesus Christus dei hominumque mediator, salutis curam ex iniunctis altissimi gerens" etc. (Vide supra pag. 662, Nr. 228.) Hanc sentenciam cum addicione clausule de proprietate cleri, quam ad manus suas resignare offerebant hac interiecta condicione, vt de istis conpetenciam victus clericis tribuat et vnam porcionem pro detentoribus reseruet, aliam vero pro vtilitate regni
Strana 757
Diarium. 757 exponat, vt certa relacione percepimus, sigillauit Boemis dominus imperator, de qua mirati sunt vniuersi. Item 3° Augusti mane Boemi abierunt ad propria, volentes indicere generalem congregacionem ad instans festum Mathei ewangeliste (21. Sept.), et prestolari responsum a sacro concilio, quid faciendum decreuerit in materia prefata. Vnde et cum ambasia- toribus domini imperatoris transire ad concilium deputati sunt dominus auditor, Tilmannus prepositus et magister Egidius decanus Cameracensis ad referendum gesta per nos in presenti ambasiata, quod et factum est. Post quos fere per mensem dominus imperator pro sua intencione destinauit dominum Johannem episcopum Segniensem et magistrum Nicolaum Stokch de Glogouia, qui x' Septembris arripuerunt iter ad concilium cum responsione eiusdem, cuius tenor sequitur: 3. Aug. 10. Sept. 1435. Responsio concilii data ambasiatoribus imperatoris. „Hec sancta synodus matrem vniuersorum Christi fidelium, sanctam videlicet (29. Oct.) vniuersalem ecclesiam representans“ etc. (Vide supra pag. 674, Nr. 231.) Acta in dieta Alba regalensi 1435. Anno etc. 35° v' Decembris, dominus Johannes de Polomar, reuersus a sacra synodo, aliis tribus in Wyenna prestolantibus, attulit mandatum se et alios conferendi ad imperialem maiestatem, que tunc in Alba regali venacionibus incumbebat, vbi et Boemi nostrum prestolabantur aduentum. Ad hunc eciam locum imperator nos accersitus est plurimis epistolis. Ad quem dominus episcopus Constanciensis, prefatus dominus Johannes auditor, Martinus decanus Turonensis et Thomas de Haselpach, plebanus in Valkenstain, ambasiatores concilii se contulerunt, et xix' prefati mensis applicuerunt. Die vero xxl' mensis 19. 21. Dec. antedicti intrauit similiter dominus imperator cum imperatrice et illustrissimo principe Alberto, duce Austrie, et conthorali sua et nonnullis magnatibus, cui obuiam venimus, pariter et rege Bosne. Item xxn“ die Decembris sub credencia sacri concilii nostram exposuimus amba- siatam coram imperatore pariter et Boemis, in generali tamen exhortando ipsum dare operam, quatenus conpactata seruarentur. Ad quod se spontaneum reddidit, monens nos cicius tractatus incipere velle, quia propter nouitates in Praga factas et occultas machi- naciones multorum periculum esset in mora: et quomodo rex Polonie se vellet cum eis colligare et pecuniam mutuare ad impediendum. Item xxII' mensis, conuenientibus nobis cum Boemis coram imperatore, postquam sero inter nos auisatum esset, quod vtrique stare vellemus in conpactatis et in modo exequendi eadem alias Brunne concordato, agebatur, quod ita fieret. Et quia in Brunna ad suasionem domini imperatoris peticio ostensionis mandati differebatur vsque ad finem conclusionis, quod tandem, quia non habebatur sufficiens, eciam votiuam impediuit con- clusionem, ideo primum petebamus a Boemis, quatenus suum producere vellent mandatum, vt sciremus cum quibus contrahimus et in qua potestate. Ad quod Boemi asserebant se pleno suffultos mandato, adducentes pro testimonio dominum Caspar Slik cancellarium, qui fatebatur se audisse, nullam tamen de hoc scripturam secum tulisse. De quo contenti esse non valuimus, licet valde persuasi essemus de contrario, pro eo, quia mandatum 23. Dec. 22. Dec. 5. Dec.
Diarium. 757 exponat, vt certa relacione percepimus, sigillauit Boemis dominus imperator, de qua mirati sunt vniuersi. Item 3° Augusti mane Boemi abierunt ad propria, volentes indicere generalem congregacionem ad instans festum Mathei ewangeliste (21. Sept.), et prestolari responsum a sacro concilio, quid faciendum decreuerit in materia prefata. Vnde et cum ambasia- toribus domini imperatoris transire ad concilium deputati sunt dominus auditor, Tilmannus prepositus et magister Egidius decanus Cameracensis ad referendum gesta per nos in presenti ambasiata, quod et factum est. Post quos fere per mensem dominus imperator pro sua intencione destinauit dominum Johannem episcopum Segniensem et magistrum Nicolaum Stokch de Glogouia, qui x' Septembris arripuerunt iter ad concilium cum responsione eiusdem, cuius tenor sequitur: 3. Aug. 10. Sept. 1435. Responsio concilii data ambasiatoribus imperatoris. „Hec sancta synodus matrem vniuersorum Christi fidelium, sanctam videlicet (29. Oct.) vniuersalem ecclesiam representans“ etc. (Vide supra pag. 674, Nr. 231.) Acta in dieta Alba regalensi 1435. Anno etc. 35° v' Decembris, dominus Johannes de Polomar, reuersus a sacra synodo, aliis tribus in Wyenna prestolantibus, attulit mandatum se et alios conferendi ad imperialem maiestatem, que tunc in Alba regali venacionibus incumbebat, vbi et Boemi nostrum prestolabantur aduentum. Ad hunc eciam locum imperator nos accersitus est plurimis epistolis. Ad quem dominus episcopus Constanciensis, prefatus dominus Johannes auditor, Martinus decanus Turonensis et Thomas de Haselpach, plebanus in Valkenstain, ambasiatores concilii se contulerunt, et xix' prefati mensis applicuerunt. Die vero xxl' mensis 19. 21. Dec. antedicti intrauit similiter dominus imperator cum imperatrice et illustrissimo principe Alberto, duce Austrie, et conthorali sua et nonnullis magnatibus, cui obuiam venimus, pariter et rege Bosne. Item xxn“ die Decembris sub credencia sacri concilii nostram exposuimus amba- siatam coram imperatore pariter et Boemis, in generali tamen exhortando ipsum dare operam, quatenus conpactata seruarentur. Ad quod se spontaneum reddidit, monens nos cicius tractatus incipere velle, quia propter nouitates in Praga factas et occultas machi- naciones multorum periculum esset in mora: et quomodo rex Polonie se vellet cum eis colligare et pecuniam mutuare ad impediendum. Item xxII' mensis, conuenientibus nobis cum Boemis coram imperatore, postquam sero inter nos auisatum esset, quod vtrique stare vellemus in conpactatis et in modo exequendi eadem alias Brunne concordato, agebatur, quod ita fieret. Et quia in Brunna ad suasionem domini imperatoris peticio ostensionis mandati differebatur vsque ad finem conclusionis, quod tandem, quia non habebatur sufficiens, eciam votiuam impediuit con- clusionem, ideo primum petebamus a Boemis, quatenus suum producere vellent mandatum, vt sciremus cum quibus contrahimus et in qua potestate. Ad quod Boemi asserebant se pleno suffultos mandato, adducentes pro testimonio dominum Caspar Slik cancellarium, qui fatebatur se audisse, nullam tamen de hoc scripturam secum tulisse. De quo contenti esse non valuimus, licet valde persuasi essemus de contrario, pro eo, quia mandatum 23. Dec. 22. Dec. 5. Dec.
Strana 758
758 Thomae Ebendorferi, 1435. 24. Dec. nostrum plenum, quod exhibuimus ipsis, tradendum esset et suum nobis similiter dandum, quod fieri non poterat. Placuit tamen, vt super promissis post prandium simul conueni- remus. Quod dum factum est, videbatur, quod pro conplemento negociorum neccessario alia dyeta esset instauranda et celerius in ciuitate Pragensi, vt sic quasi reuolute certa negocia inibi morerentur, vbi sibi vendicassent exordium; Boemi tamen circa metas fieri auisabant. Item 24° mensis mane hec referebamus imperatori. Quod cum audisset, aiebat, nisi plena inter partes esset prius concordia super conpactatis et de verbo „iniuste“ ut supra, nequaquam sibi consultus esset ad regnum ingressus, in quo fortasse ipse nobiscum vim passurus esset ex disputacionibus subortis altrinsecus; qua habita concordia paratus esset accedere ad regnum. Tunc omnibus eiectis preter episcopos quatuor, Strigo- niensem, Agriensem, Jauriensem et Vesprimiensem, et cancellarium, apperuimus sibi nostras instrucciones. Primo, ne wlnus claudi videatur virulencia plenum ab intra, sacrum concilium requirit a sua maiestate literas promissorias, quod conpactata secundum sanum et sincerum intellectum in regno Boemie obseruabantur; et quod non permittat aliquem cogi directe vel indirecte ad conmunionem sub duplici specie; item quod ea, que con- cernunt ecclesiam, non nisi ab ecclesia petantur, vt impleatur verbum Christi: Reddite que sunt Cesaris, Cesari et que sunt dei, deo, que expresse sibi proponebantur; que et si faceret, de verbo „iniuste" neque tractatus rumperentur, neque retardarentur, quin sequatur conclusio votiua *). Que audiens imperator respondit: Tales literas darem, non vnam sed mille. Quibus auditis eciam Boemis diximus, quod difficultates de verbo „iniuste“ neque rumperent nec protraherent tractatus, si Boemi simpliciter starent in conpactatis ; quod et promiserunt concorditer coram imperatore. Et dum difficultas esset imperatori, ne forte post suum ingressum corda parcium mutarentur, obtulimus nos per literas nostras dare caucionem de stando in tractatis, quarum tenor sequitur et est talis in effectu: „Quia cum per interuencionem imperialis maiestatis quedam conpactata inter ambasiatores sacri Basiliensis concilii certis modis erant execucioni demandanda, suborta quoque esset quedam difficultas in quarto articulo super verbo „iniuste,“ que ad sacrum concilium deducta est, hinc nos ambasiatores etc. promittimus, quod postquam Boemi se summittent obediencie ecclesie et sacri concilii, de verbo prefato „iniuste“ nullam faciemus difficul- tatem, per quam tractatus aut rumpantur, aut aliquam capient moram, sed conpactata execucioni demandabimus“ etc. Hoc autem totum factum est pro eo, quia dominus impe- rator se promptum ostendebat ad promittendum per literas suas patentes, quod abuti eis non permitteret, et coaccionem tam directam quam indirectam ad conmunionem sub vtraque specie pro posse impediret; et quod spiritualia a temporali potestate non pete- rentur, et si qua ab eadem concessa essent, reuocarentur vt supra; presertim quia suspicio intrasset mentes multorum de violacione conpactatorum, cum alias in conclusione fienda in Brunna Rokiczana dixerit, quod nichilominus paruulos conmunicaret sub vtraque specie, et quod hanc indulgenciam non desideraret propter conscienciam suam, sed ne scandali- sarentur vicini in eis. *) Ebendorferus addit in margine: „In instruccionibus tamen mandabatur laborare ut adiceretur. Dicimus iniuste detineri, qui contra sanctorum patrum instituta detinet, vel sic: qui contra legem dei aut sanctorum patrum instituta detinet, vel sic: saluis sanctorum patrum institutis de hoc mencionem facientibus; ad vltimum si secus fieri non potest, simpliciter addatur iniuste“ etc.
758 Thomae Ebendorferi, 1435. 24. Dec. nostrum plenum, quod exhibuimus ipsis, tradendum esset et suum nobis similiter dandum, quod fieri non poterat. Placuit tamen, vt super promissis post prandium simul conueni- remus. Quod dum factum est, videbatur, quod pro conplemento negociorum neccessario alia dyeta esset instauranda et celerius in ciuitate Pragensi, vt sic quasi reuolute certa negocia inibi morerentur, vbi sibi vendicassent exordium; Boemi tamen circa metas fieri auisabant. Item 24° mensis mane hec referebamus imperatori. Quod cum audisset, aiebat, nisi plena inter partes esset prius concordia super conpactatis et de verbo „iniuste“ ut supra, nequaquam sibi consultus esset ad regnum ingressus, in quo fortasse ipse nobiscum vim passurus esset ex disputacionibus subortis altrinsecus; qua habita concordia paratus esset accedere ad regnum. Tunc omnibus eiectis preter episcopos quatuor, Strigo- niensem, Agriensem, Jauriensem et Vesprimiensem, et cancellarium, apperuimus sibi nostras instrucciones. Primo, ne wlnus claudi videatur virulencia plenum ab intra, sacrum concilium requirit a sua maiestate literas promissorias, quod conpactata secundum sanum et sincerum intellectum in regno Boemie obseruabantur; et quod non permittat aliquem cogi directe vel indirecte ad conmunionem sub duplici specie; item quod ea, que con- cernunt ecclesiam, non nisi ab ecclesia petantur, vt impleatur verbum Christi: Reddite que sunt Cesaris, Cesari et que sunt dei, deo, que expresse sibi proponebantur; que et si faceret, de verbo „iniuste" neque tractatus rumperentur, neque retardarentur, quin sequatur conclusio votiua *). Que audiens imperator respondit: Tales literas darem, non vnam sed mille. Quibus auditis eciam Boemis diximus, quod difficultates de verbo „iniuste“ neque rumperent nec protraherent tractatus, si Boemi simpliciter starent in conpactatis ; quod et promiserunt concorditer coram imperatore. Et dum difficultas esset imperatori, ne forte post suum ingressum corda parcium mutarentur, obtulimus nos per literas nostras dare caucionem de stando in tractatis, quarum tenor sequitur et est talis in effectu: „Quia cum per interuencionem imperialis maiestatis quedam conpactata inter ambasiatores sacri Basiliensis concilii certis modis erant execucioni demandanda, suborta quoque esset quedam difficultas in quarto articulo super verbo „iniuste,“ que ad sacrum concilium deducta est, hinc nos ambasiatores etc. promittimus, quod postquam Boemi se summittent obediencie ecclesie et sacri concilii, de verbo prefato „iniuste“ nullam faciemus difficul- tatem, per quam tractatus aut rumpantur, aut aliquam capient moram, sed conpactata execucioni demandabimus“ etc. Hoc autem totum factum est pro eo, quia dominus impe- rator se promptum ostendebat ad promittendum per literas suas patentes, quod abuti eis non permitteret, et coaccionem tam directam quam indirectam ad conmunionem sub vtraque specie pro posse impediret; et quod spiritualia a temporali potestate non pete- rentur, et si qua ab eadem concessa essent, reuocarentur vt supra; presertim quia suspicio intrasset mentes multorum de violacione conpactatorum, cum alias in conclusione fienda in Brunna Rokiczana dixerit, quod nichilominus paruulos conmunicaret sub vtraque specie, et quod hanc indulgenciam non desideraret propter conscienciam suam, sed ne scandali- sarentur vicini in eis. *) Ebendorferus addit in margine: „In instruccionibus tamen mandabatur laborare ut adiceretur. Dicimus iniuste detineri, qui contra sanctorum patrum instituta detinet, vel sic: qui contra legem dei aut sanctorum patrum instituta detinet, vel sic: saluis sanctorum patrum institutis de hoc mencionem facientibus; ad vltimum si secus fieri non potest, simpliciter addatur iniuste“ etc.
Strana 759
Diarium. 759 Similis tenoris dabant et Boemi sub suis sigillis literam, inserentes, se velle pure et simpliciter stare in conpactatis et ea firmare, dummodo in quarto articulo verbum „iniuste“ per legatos adiceretur. Que dum lecte essent coram imperatore, petebat a nobis consilium, sed dare noluimus ex causa, asserentes suam maiestatem scire, in quibus velit assecurari. Desiderabat eciam, quod prioris nostre peticionis minutam sibi scriberemus, quod et factum est. Tenor vero sequitur, et est talis: „Sigismundus etc. Ab alto nobis commissum officium tunc recte indubitanter (24. Dec.) exequimur" etc. (Vide supra pag. 683, Nr. 232.) Hec minuta dum ad partém domino imperatori tradita esset in secreto, ipsam et Boemis et Vngaris publicauit, et 26° die nobis accersitis dicebat, se certis conmisisse 26. Dec. nobis aliqua sui parte proponenda, misitque ad partem nobiscum dominos Jauriensem et Segniensem, Matko comitem, Brunorium de la Scalis et cancellarium. Qui argumentis ad hominem suadebant, nos contentos esse debere in simplici confirmacione conpacta- torum, et quod amplius expetere nec neccessarium sit nec honestum, nec ex parte Boe- morum, cum quibus alias pacta firmata sunt, neque ex parte imperatoris, qui tanta fecit pro ecclesia et faciet pro futuro, quia et ea multipliciter iurauit etc. tam in coronacione ad regnum Vngarie, Bohemie quam et Romanorum, et in assumpcione corone imperialis. Responsum est, quod et propter Boemos, qui verbo se spondent stare in conpactatis, (de) facto autem contrarium ostendunt, vt supra patet; item vt imperator facilius posset eorum importunitati resistere, si in regno existens multi multa contra compactata attem- tarent et peterent. Quod autem interloquendo dicebant, quod dominus imperator suum promissum ad approbacionem conpactatorum dumtaxat retorquere voluisset, colorem habere non potuit, quia singula sibi puncta expresse dicta sunt et nichilominus ipse respondit, se in hac materia non solum daturum literam vnam sed mille. Finaliter ergo hoc promissum recusauit, et quia tempus prandii instabat, quod cum domino de Noua domo facturi eramus, concio saluta est etc. Mane die 27° in aurora, ex suasione cancellarii dominus auditor secrete ad eum 27. Dec. veniens veritatem facti pandebat pro eo, quod iam ista copia, alias Brunne promulgata, mentes wlnerasset multorum, ideo supradicta puncta pro expurgacione sue maiestatis viderentur sigillanda; et quod non ferret grauiter, quia iuxta sentenciam Senece, licet rarum sit potentibus, vt eis verum dicatur, ipse tamen hoc sibi dicere decreuit; et quod non sufficiat verbum suum, quia solitus est dicere : Dummodo consciencia mea secura est, non curo quid alii ferant de me, quia secundum Crisostomum eciam apud viles personas exortam notam debet presidens exsufflare. Item 28° Decembris vocati, responsum dominus imperator non dedit, sed coactis in vnum deliberabant de responso. Et eadem die cancellarius cedulam misit auditori ad partem , per quam imperator promittebat ad partem velle seruare et seruari facere conpactata secundum verum intellectum, nec permittere eis abuti; sed in ea forma non conprehendebantur puncta, que in forma suprascripta continentur; et quod imperator ad eam condescenderet et non ad aliam; et quod valde doleret vsque ad mortem de ruptura. 28. Dec. 1435. Item die Jouis, 29° Decembris, accersitis nobis ad imperatorem, responsum 29. Dec. accepimus super copia supra descripta, quod habito consilio filii sui, domini ducis Austrie,
Diarium. 759 Similis tenoris dabant et Boemi sub suis sigillis literam, inserentes, se velle pure et simpliciter stare in conpactatis et ea firmare, dummodo in quarto articulo verbum „iniuste“ per legatos adiceretur. Que dum lecte essent coram imperatore, petebat a nobis consilium, sed dare noluimus ex causa, asserentes suam maiestatem scire, in quibus velit assecurari. Desiderabat eciam, quod prioris nostre peticionis minutam sibi scriberemus, quod et factum est. Tenor vero sequitur, et est talis: „Sigismundus etc. Ab alto nobis commissum officium tunc recte indubitanter (24. Dec.) exequimur" etc. (Vide supra pag. 683, Nr. 232.) Hec minuta dum ad partém domino imperatori tradita esset in secreto, ipsam et Boemis et Vngaris publicauit, et 26° die nobis accersitis dicebat, se certis conmisisse 26. Dec. nobis aliqua sui parte proponenda, misitque ad partem nobiscum dominos Jauriensem et Segniensem, Matko comitem, Brunorium de la Scalis et cancellarium. Qui argumentis ad hominem suadebant, nos contentos esse debere in simplici confirmacione conpacta- torum, et quod amplius expetere nec neccessarium sit nec honestum, nec ex parte Boe- morum, cum quibus alias pacta firmata sunt, neque ex parte imperatoris, qui tanta fecit pro ecclesia et faciet pro futuro, quia et ea multipliciter iurauit etc. tam in coronacione ad regnum Vngarie, Bohemie quam et Romanorum, et in assumpcione corone imperialis. Responsum est, quod et propter Boemos, qui verbo se spondent stare in conpactatis, (de) facto autem contrarium ostendunt, vt supra patet; item vt imperator facilius posset eorum importunitati resistere, si in regno existens multi multa contra compactata attem- tarent et peterent. Quod autem interloquendo dicebant, quod dominus imperator suum promissum ad approbacionem conpactatorum dumtaxat retorquere voluisset, colorem habere non potuit, quia singula sibi puncta expresse dicta sunt et nichilominus ipse respondit, se in hac materia non solum daturum literam vnam sed mille. Finaliter ergo hoc promissum recusauit, et quia tempus prandii instabat, quod cum domino de Noua domo facturi eramus, concio saluta est etc. Mane die 27° in aurora, ex suasione cancellarii dominus auditor secrete ad eum 27. Dec. veniens veritatem facti pandebat pro eo, quod iam ista copia, alias Brunne promulgata, mentes wlnerasset multorum, ideo supradicta puncta pro expurgacione sue maiestatis viderentur sigillanda; et quod non ferret grauiter, quia iuxta sentenciam Senece, licet rarum sit potentibus, vt eis verum dicatur, ipse tamen hoc sibi dicere decreuit; et quod non sufficiat verbum suum, quia solitus est dicere : Dummodo consciencia mea secura est, non curo quid alii ferant de me, quia secundum Crisostomum eciam apud viles personas exortam notam debet presidens exsufflare. Item 28° Decembris vocati, responsum dominus imperator non dedit, sed coactis in vnum deliberabant de responso. Et eadem die cancellarius cedulam misit auditori ad partem , per quam imperator promittebat ad partem velle seruare et seruari facere conpactata secundum verum intellectum, nec permittere eis abuti; sed in ea forma non conprehendebantur puncta, que in forma suprascripta continentur; et quod imperator ad eam condescenderet et non ad aliam; et quod valde doleret vsque ad mortem de ruptura. 28. Dec. 1435. Item die Jouis, 29° Decembris, accersitis nobis ad imperatorem, responsum 29. Dec. accepimus super copia supra descripta, quod habito consilio filii sui, domini ducis Austrie,
Strana 760
760 Thomae Ebendorferi, 1435. et aliorum prelatorum et baronum heri et hodie, qui aderant in numero copioso, videtur, quod tota suspicio sit in eo (correct. "me“), et quod hanc versus ecclesiam non meruerit, quia semper nisus est regnum Boemie ad priorem gloriam, in qua pater suus ipsum sibi reliquerat, in cultu diuino singulari reducere; et quod ipsum regnum alias non curasset, sed pro pace Christianitatis paratus esset de hoc facere oblacionem ad altare. Adiecit, quod hec copia neque sibi honesta sit; vnde sicud neque Boemis postulantibus aliquam literam dedisset, ita neque nobis daret. Responsum est, quod non ex suspicione petitur a concilio, sed propter famam, quia Boemis postulantibus aliqua concessisset, et quia licet in conclusione fuissemus in Brunna putantes, eos ab istis peticionibus iam per con- cilium eis abnegatis destitisse, ipsi Boemi petiuerunt a domino imperatore; et nichilominus iam dicunt hodie se ista ab eodem obtinuisse ; quare sacrum concilium prius wit certificari, quod ista non sint, vel si sunt, quod reuocentur; et quod ista via visa est concilio breuior, non practicanda nec petenda a Boemis, ne ruptura sequatur propter eorum discordias; sed a domino imperatore tamquam a capite regni hec assecuracio peti debuit tamquam racionalis et necessaria, ne dicatur populo dei pax, pax, vbi non est pax. In quibus dicebat imperator se offensum, sed tamen pacienter ferre velle; et nos respondimus non offendisse, sed cum omni modestia locutos sue maiestati. Finaliter tamen hanc copiam obtulit: 30. Dec. „Ab alto nobis conmissum officium" etc. (Vide supra pag. 684, Nr. 233.) Qua examinata visum est, quod mandatis et requisicionibus, pariter et nostris instruccionibus nequaquam satisfaceret, sed et sub isto colore niterentur contra conpac- tata, dum libertacionem traherent in coaccionem , et semper fideles sancte matri ecclesie peyoris ex hoc fierent condicionis, et forenses venientes Pragam ad habitandum non permitterentur, nisi prius sub vtraque specie conmunicarent. Item 30° mensis prefati, vocati per dominum imperatorem coram Boemis exorsi sumus ab inicio acta vsque et in Ratispona et Brunna; et quomodo ibidem in fine requisiti Boemi, quod nichil innouarent, presertim tamen circa eleccionem archiepiscopi pendente tractatu, et nichilominus attemptassent. Informatum est eciam concilium, quod plura nedum extranea sed et conpactatis aduersa petiuissent ipsi Boemi a maiestate imperatoris, pro quorum reparacione due sunt vie, aut quod dominus imperator repararet, dando nobis suas literas in forma supra scripta, quas promisit, vt intelleximus, licet post se alias literas dicat intendisse daturum, aut quod Boemi illam certificacionem faciant et a pro- missis, si qua sunt, discedant. Sed quia primam viam recusat dominus imperator, secundam si acceptabunt Boemi, contentabimur; sin autem cogitet maiestas sua de alia via, per quam sacro concilio quoad illam certificacionem satisfiet, et nos gaudebimus. Exordium eciam sumpsimus: Si homines sunt in mundo, qui bonam negociorum conclusionem affec- tarent, nos sumus, quia maximis periculis et in Praga tempore grauissime cladis per XII. ebdomadas stetimus, et per oppositum de ruptura tristaremur. Nihilominus nuncii sumus sacri concilii, ipsius mandata preterire non possumus. Imperator respondit in effectu hec: Conpactata in mea conclusa sunt absencia. Vsque mediaui et non profeci, ymo in suspicionem veni. Ideo me ab hiis negociis eximo et subduco, ymo et regnum dimitto, sicud vsque dimisi, vt omnis cesset ambiguitas de meis promissis vel concessis, adiciens, quia multa facere habeat; quod ruptura fiat sine (29. Dec.)
760 Thomae Ebendorferi, 1435. et aliorum prelatorum et baronum heri et hodie, qui aderant in numero copioso, videtur, quod tota suspicio sit in eo (correct. "me“), et quod hanc versus ecclesiam non meruerit, quia semper nisus est regnum Boemie ad priorem gloriam, in qua pater suus ipsum sibi reliquerat, in cultu diuino singulari reducere; et quod ipsum regnum alias non curasset, sed pro pace Christianitatis paratus esset de hoc facere oblacionem ad altare. Adiecit, quod hec copia neque sibi honesta sit; vnde sicud neque Boemis postulantibus aliquam literam dedisset, ita neque nobis daret. Responsum est, quod non ex suspicione petitur a concilio, sed propter famam, quia Boemis postulantibus aliqua concessisset, et quia licet in conclusione fuissemus in Brunna putantes, eos ab istis peticionibus iam per con- cilium eis abnegatis destitisse, ipsi Boemi petiuerunt a domino imperatore; et nichilominus iam dicunt hodie se ista ab eodem obtinuisse ; quare sacrum concilium prius wit certificari, quod ista non sint, vel si sunt, quod reuocentur; et quod ista via visa est concilio breuior, non practicanda nec petenda a Boemis, ne ruptura sequatur propter eorum discordias; sed a domino imperatore tamquam a capite regni hec assecuracio peti debuit tamquam racionalis et necessaria, ne dicatur populo dei pax, pax, vbi non est pax. In quibus dicebat imperator se offensum, sed tamen pacienter ferre velle; et nos respondimus non offendisse, sed cum omni modestia locutos sue maiestati. Finaliter tamen hanc copiam obtulit: 30. Dec. „Ab alto nobis conmissum officium" etc. (Vide supra pag. 684, Nr. 233.) Qua examinata visum est, quod mandatis et requisicionibus, pariter et nostris instruccionibus nequaquam satisfaceret, sed et sub isto colore niterentur contra conpac- tata, dum libertacionem traherent in coaccionem , et semper fideles sancte matri ecclesie peyoris ex hoc fierent condicionis, et forenses venientes Pragam ad habitandum non permitterentur, nisi prius sub vtraque specie conmunicarent. Item 30° mensis prefati, vocati per dominum imperatorem coram Boemis exorsi sumus ab inicio acta vsque et in Ratispona et Brunna; et quomodo ibidem in fine requisiti Boemi, quod nichil innouarent, presertim tamen circa eleccionem archiepiscopi pendente tractatu, et nichilominus attemptassent. Informatum est eciam concilium, quod plura nedum extranea sed et conpactatis aduersa petiuissent ipsi Boemi a maiestate imperatoris, pro quorum reparacione due sunt vie, aut quod dominus imperator repararet, dando nobis suas literas in forma supra scripta, quas promisit, vt intelleximus, licet post se alias literas dicat intendisse daturum, aut quod Boemi illam certificacionem faciant et a pro- missis, si qua sunt, discedant. Sed quia primam viam recusat dominus imperator, secundam si acceptabunt Boemi, contentabimur; sin autem cogitet maiestas sua de alia via, per quam sacro concilio quoad illam certificacionem satisfiet, et nos gaudebimus. Exordium eciam sumpsimus: Si homines sunt in mundo, qui bonam negociorum conclusionem affec- tarent, nos sumus, quia maximis periculis et in Praga tempore grauissime cladis per XII. ebdomadas stetimus, et per oppositum de ruptura tristaremur. Nihilominus nuncii sumus sacri concilii, ipsius mandata preterire non possumus. Imperator respondit in effectu hec: Conpactata in mea conclusa sunt absencia. Vsque mediaui et non profeci, ymo in suspicionem veni. Ideo me ab hiis negociis eximo et subduco, ymo et regnum dimitto, sicud vsque dimisi, vt omnis cesset ambiguitas de meis promissis vel concessis, adiciens, quia multa facere habeat; quod ruptura fiat sine (29. Dec.)
Strana 761
Diarium. 761 eo, concordia vero ad ipsum deduci posset, si sequeretur. Placuit eciam, quod post prandium simul essemus; quod et factum est in domo domini Meinhardi de Noua domo. Et ibidem nihil aliud actum est, nisi quod Boemi rogabant de obseruacione et deduccione ad effectum conpactatorum, quod et petiuimus, sic tamen, quod repararent attemptata in preiudicium conpactatorum. Super quibus nihil responderunt, licet multis verbis ageremus; dimissum tamen est, si quid cogitarent, quod veniremus ad eos vocati. Item vltima Decembris, vocati per imperatorem quesiti sumus, quid responde- remus Boemis; et capta deliberacione iterato tractatus refricuimus et per ipsos attemptata in preiudicium pactatorum, que et ipsi sibi fatentur promissa, et plura, que prius descripta sunt. Ad que Boemi refricabant, quia scriptum esset per dominum auditorem, quod nulla fieret difficultas, quantum per nos staret, si Boemi difficultatem non ingererent, et quod idem dixisset in locis pluribus. Responsum, hec scripta et dicta super fundamento, quod dominus imperator hanc literam, quam nobis promissam esse putabamus, dedisset, per quam concilium vt supra in suis difficultatibus esset certificatum; sublato autem funda- mento cetera ruunt. Iterauit dominus imperator, quomodo se subduceret neque ad regnum istud vmquam aspiraret, vt sic omnis tolleretur suspicio de priuilegiando istos. Habito colloquio responsum est, quia istam subduccionem non acceptamus, ymo si nosceremus dominum imperatorem in hac velle persistere, nos omnibus aliis concordatis desisteremus a prosecucione, quia et ad ipsum principaliter missi tamquam ad mediatorem et quem tangit negocium; ideo eo tacente alia erat facies tractatuum, in quibus sine consulta- cione concilii nihil ageremus. Et dum Boemi protestarentur coram imperatore de obser- uacione conpactatorum, et peterent ea per nos deduci ad execucionem, responsum est ut supra, adiectum eciam: Vos dominos noscimus tamquam generosos, famosos et pru- dentes viros; sed non noscimus vos tamquam ambasiatores regni, quia mandatum non apparet, ideo neque protestacionis aut requisicionis huius habetis potestatem. Deduxit in medium ipsorum prolocutor Johannes Velbar de dieta indicenda, in qua parati erant omnia iuxta concordata in Brunna conpactare, et sic placuit, vt super hac re conuenirent partes et tractatus haberentur. 31. Dec. 1435. 1436. Acta in causa Boemorum. Item prima Januarii, sub publica missa insperate accersiti per dominum impera- torem, proposuit quo modo tota difficultas in ista copia, de qua supra, consisteret, quam Boemi sibi sigillari poposcerant, et si esset modus quod articuli limitarentur ad bonum sensum, verbi gracia de collacione beneficiorum quod ad ius patronatus restringeretur et sic de aliis, petens ut certa sibi de hiis forma daretur. Sed habita deliberacione videbatur id nequaquam, cum sacrum concilium alias eosdem articulos abiecisset, neque quidquam concedere vellet Boemis, quoad conpactata ad execucionem deducta non essent, et ex aliis causis nonnullis, precipue quia instrucciones nobis date nos prohibent, ne aliquid innouaremus aut conpactatis adiceremus, antequam ipsa roborata essent et ad execu- cionem deducta. Item secunda Januarii vocati ut supra, premissa sentencia fuit proposita et additum, quod semper sacrum concilium, et nos eius nomne, paratum fuit exequi conpactata, et nunc precipue si dimittuntur ea, que sunt ipsis aduersa, attemtata per ipsos; et quod 1436. 1. Jan. 2. Jan. Scriptores I. 96
Diarium. 761 eo, concordia vero ad ipsum deduci posset, si sequeretur. Placuit eciam, quod post prandium simul essemus; quod et factum est in domo domini Meinhardi de Noua domo. Et ibidem nihil aliud actum est, nisi quod Boemi rogabant de obseruacione et deduccione ad effectum conpactatorum, quod et petiuimus, sic tamen, quod repararent attemptata in preiudicium conpactatorum. Super quibus nihil responderunt, licet multis verbis ageremus; dimissum tamen est, si quid cogitarent, quod veniremus ad eos vocati. Item vltima Decembris, vocati per imperatorem quesiti sumus, quid responde- remus Boemis; et capta deliberacione iterato tractatus refricuimus et per ipsos attemptata in preiudicium pactatorum, que et ipsi sibi fatentur promissa, et plura, que prius descripta sunt. Ad que Boemi refricabant, quia scriptum esset per dominum auditorem, quod nulla fieret difficultas, quantum per nos staret, si Boemi difficultatem non ingererent, et quod idem dixisset in locis pluribus. Responsum, hec scripta et dicta super fundamento, quod dominus imperator hanc literam, quam nobis promissam esse putabamus, dedisset, per quam concilium vt supra in suis difficultatibus esset certificatum; sublato autem funda- mento cetera ruunt. Iterauit dominus imperator, quomodo se subduceret neque ad regnum istud vmquam aspiraret, vt sic omnis tolleretur suspicio de priuilegiando istos. Habito colloquio responsum est, quia istam subduccionem non acceptamus, ymo si nosceremus dominum imperatorem in hac velle persistere, nos omnibus aliis concordatis desisteremus a prosecucione, quia et ad ipsum principaliter missi tamquam ad mediatorem et quem tangit negocium; ideo eo tacente alia erat facies tractatuum, in quibus sine consulta- cione concilii nihil ageremus. Et dum Boemi protestarentur coram imperatore de obser- uacione conpactatorum, et peterent ea per nos deduci ad execucionem, responsum est ut supra, adiectum eciam: Vos dominos noscimus tamquam generosos, famosos et pru- dentes viros; sed non noscimus vos tamquam ambasiatores regni, quia mandatum non apparet, ideo neque protestacionis aut requisicionis huius habetis potestatem. Deduxit in medium ipsorum prolocutor Johannes Velbar de dieta indicenda, in qua parati erant omnia iuxta concordata in Brunna conpactare, et sic placuit, vt super hac re conuenirent partes et tractatus haberentur. 31. Dec. 1435. 1436. Acta in causa Boemorum. Item prima Januarii, sub publica missa insperate accersiti per dominum impera- torem, proposuit quo modo tota difficultas in ista copia, de qua supra, consisteret, quam Boemi sibi sigillari poposcerant, et si esset modus quod articuli limitarentur ad bonum sensum, verbi gracia de collacione beneficiorum quod ad ius patronatus restringeretur et sic de aliis, petens ut certa sibi de hiis forma daretur. Sed habita deliberacione videbatur id nequaquam, cum sacrum concilium alias eosdem articulos abiecisset, neque quidquam concedere vellet Boemis, quoad conpactata ad execucionem deducta non essent, et ex aliis causis nonnullis, precipue quia instrucciones nobis date nos prohibent, ne aliquid innouaremus aut conpactatis adiceremus, antequam ipsa roborata essent et ad execu- cionem deducta. Item secunda Januarii vocati ut supra, premissa sentencia fuit proposita et additum, quod semper sacrum concilium, et nos eius nomne, paratum fuit exequi conpactata, et nunc precipue si dimittuntur ea, que sunt ipsis aduersa, attemtata per ipsos; et quod 1436. 1. Jan. 2. Jan. Scriptores I. 96
Strana 762
762 Thomae Ebendorferi, 4. Jan. bonum esset, ut intelligeremus nos de modo indicendi dietam futuram, de tempore et loco, et an sua maiestas eidem vellet interesse. Et cum hec similiter dicerentur Boemis, responderunt, quod stant in sua protestacione priori. Ad que diximus: Vellemus, quod non inciperetis a protestacionibus, quia vna responsione excluduntur in eo, quia non apparet in qua potestate hec facitis. Finaliter tamen dicebant, quod non possent de ista dieta respondere, nisi prius essent cum domino imperatore de suo facto concordes, quod sequentibus diebus videndum esset. Item pro tunc exposuimus ambasiatam nostram pro firmanda pace inter impera- torem et regem Polonie, item inter imperatorem et ducem Burgundie, in quibus voluit tenere dyetas; sed noluit facultatem suam aliis dare, sed personaliter tractatibus interesse ; et de nuncio regis Polonie, qui presens erat, dicebat, quod tum tractaremus de loco et tempore, quia ipse sciret modos illas concordandi differencias in speciali. Item 4° Januarii mane pro ista clausula "directe vel indirecte" petebat imperator poni „quoquo modo,“ addens, quantum ex parte sui esset, dare nobis certificacionem in forma per nos oblata, ymo et in ampliori; et quod eciam sua intencio esset reducere regnum ad gremium sancte matris ecclesie et ritum ; sed timeret Boemos per ista verba irritare, et ideo ne tantum bonum impediretur, desiderabat poni "quoquo modo,“ quod idem valet quantum „directe aut indirecte.“ Nos ad partem retraximus et respondimus, quod ista verba „directe vel indirecte" bis sunt nobis iniuncta in nostris instruccio- nibus, ideo supplicabamus, ut apponerentur; et dum a postulacionibus non desisteret, vocauimus ad partem legatum domini pape, dominum generalem ordinis Camaldunensis, cum archiepiscopo Strigoniensi, Agriensi, Jauriensi et Vesprimiensi episcopis, quibus concorditer placuit, ut ly "quoquo modo“ admitteretur, quia aliud includit. Ideo respon- dimus: Quia serenitas vestra intelligit idem per "quoquo modo,“ sicud per "directe vel indirecte,“ et quod intendit regnum istud reducere ad obedienciam et ritum ecclesie, ideo in hoc verbo vestro laxamus rethe et contenti sumus, vt "quoquo modo" ponatur; sed si patres arguent nos in concilio, eritis pro nobis interpellator. Eodem mane imperator egit cum Boemis, vt sic cedulam approbarent ; sed tunc difficultatem faciebant super isto verbo: "de pertinentibus ad fidem et ecclesie disposicionem nos non intromittemus;“ et repeciit imperator: Iste Valbar, inquit, nobis omnia perturbat. Boemi isto mane non potuerunt concordare, vnde responsio recepit dilacionem ad crastinum. Forma cedule per cancellarium collecta est ut supra cum hac addicione : Nec permittemus aliquem ad conmunionem sub vtraque specie coartari vel compelli quoquo modo; nec eciam in rebus pertinentibus ad fidem et ad ecclesie disposicionem (nos) intromittemus. Item post prandium cancellarius pro cedula instabat, quod ista clausula in partibus ad ecclesie disposicionem tolleretur, quia per hanc tolleretur Boemis quasi omnis spes aliquid petendi; vnde petebant ab imperatore licenciam recedendi. Sero venit ad nos illustrissimus dominus Albertus, dux Austrie, instans super omissione prefate clausule in scriptis, ne tantum bonum pacis impediretur, quodque impe- rator, ut sperabat, promitteret coram testibus verbo hoc seruare in effectu. Cui dum gracias ageremus de sua visitacione, diximus nos deliberaturos et sibi responsuros mane, et quod non grauiter ferret, quia multa sunt que anxiant, et soli scimus in quibus vrgemur, 1436.
762 Thomae Ebendorferi, 4. Jan. bonum esset, ut intelligeremus nos de modo indicendi dietam futuram, de tempore et loco, et an sua maiestas eidem vellet interesse. Et cum hec similiter dicerentur Boemis, responderunt, quod stant in sua protestacione priori. Ad que diximus: Vellemus, quod non inciperetis a protestacionibus, quia vna responsione excluduntur in eo, quia non apparet in qua potestate hec facitis. Finaliter tamen dicebant, quod non possent de ista dieta respondere, nisi prius essent cum domino imperatore de suo facto concordes, quod sequentibus diebus videndum esset. Item pro tunc exposuimus ambasiatam nostram pro firmanda pace inter impera- torem et regem Polonie, item inter imperatorem et ducem Burgundie, in quibus voluit tenere dyetas; sed noluit facultatem suam aliis dare, sed personaliter tractatibus interesse ; et de nuncio regis Polonie, qui presens erat, dicebat, quod tum tractaremus de loco et tempore, quia ipse sciret modos illas concordandi differencias in speciali. Item 4° Januarii mane pro ista clausula "directe vel indirecte" petebat imperator poni „quoquo modo,“ addens, quantum ex parte sui esset, dare nobis certificacionem in forma per nos oblata, ymo et in ampliori; et quod eciam sua intencio esset reducere regnum ad gremium sancte matris ecclesie et ritum ; sed timeret Boemos per ista verba irritare, et ideo ne tantum bonum impediretur, desiderabat poni "quoquo modo,“ quod idem valet quantum „directe aut indirecte.“ Nos ad partem retraximus et respondimus, quod ista verba „directe vel indirecte" bis sunt nobis iniuncta in nostris instruccio- nibus, ideo supplicabamus, ut apponerentur; et dum a postulacionibus non desisteret, vocauimus ad partem legatum domini pape, dominum generalem ordinis Camaldunensis, cum archiepiscopo Strigoniensi, Agriensi, Jauriensi et Vesprimiensi episcopis, quibus concorditer placuit, ut ly "quoquo modo“ admitteretur, quia aliud includit. Ideo respon- dimus: Quia serenitas vestra intelligit idem per "quoquo modo,“ sicud per "directe vel indirecte,“ et quod intendit regnum istud reducere ad obedienciam et ritum ecclesie, ideo in hoc verbo vestro laxamus rethe et contenti sumus, vt "quoquo modo" ponatur; sed si patres arguent nos in concilio, eritis pro nobis interpellator. Eodem mane imperator egit cum Boemis, vt sic cedulam approbarent ; sed tunc difficultatem faciebant super isto verbo: "de pertinentibus ad fidem et ecclesie disposicionem nos non intromittemus;“ et repeciit imperator: Iste Valbar, inquit, nobis omnia perturbat. Boemi isto mane non potuerunt concordare, vnde responsio recepit dilacionem ad crastinum. Forma cedule per cancellarium collecta est ut supra cum hac addicione : Nec permittemus aliquem ad conmunionem sub vtraque specie coartari vel compelli quoquo modo; nec eciam in rebus pertinentibus ad fidem et ad ecclesie disposicionem (nos) intromittemus. Item post prandium cancellarius pro cedula instabat, quod ista clausula in partibus ad ecclesie disposicionem tolleretur, quia per hanc tolleretur Boemis quasi omnis spes aliquid petendi; vnde petebant ab imperatore licenciam recedendi. Sero venit ad nos illustrissimus dominus Albertus, dux Austrie, instans super omissione prefate clausule in scriptis, ne tantum bonum pacis impediretur, quodque impe- rator, ut sperabat, promitteret coram testibus verbo hoc seruare in effectu. Cui dum gracias ageremus de sua visitacione, diximus nos deliberaturos et sibi responsuros mane, et quod non grauiter ferret, quia multa sunt que anxiant, et soli scimus in quibus vrgemur, 1436.
Strana 763
Diarium. 763 precipue propter archiepiscopum Pragensem, ad cuius eleccionem iam processum est et caput positum, quod dignum non erat limina ecclesie subintrare iuxta Crisostomum in dyalogo. Capta deliberacione mane per me et dominum auditorem facta est responsio in effectu, quod ista verba omittere nequaquam possimus. Sed ne Boemis tolleretur omnis spes petendi, ideo sic vellemus limitare: „Nec eciam in rebus pertinentibus ad fidem et ad ecclesie disposionem, nisi concurrente sacri concilii aut summi pontificis beneplacito, nos intromittemus,“ vel sic: "Nec eciam in rebus pertinentibus ad fidem vel ecclesie disposicionem nos intromittemus, nisi postulando a sacro concilio vel a summo pontifice, que pro honore vel vtilitate dicti regni visa fuerint expedire." Jovis, v' mensis prefati, mane misit prefatus dominus dux pro responso, dicens, heri per eum facta non mandatus fecisse, hodie autem dominus imperator ipsum posuit mediatorem, quodque de nulla re tantam leticiam conciperet sicud si per medium sui hec facta conducerentur, suadens, ut in promissione verbali huius clausule contentaremur; et hoc iterabat cum magno affectu. Recedentes iterum congregabamur, et cum tanti principis nos multum vrgeret peticio, qui et regni Boemie futurus sperabatur heres et dominus, et per imperatoris ingressum sibi sedes parabatur, condescendimus, quod hanc clausulam sponderet impe- rator coram sua excellencia, domino legato pape et cancellario, et quod horum haberemus sigilla secreta in testimonium; et quod eciam sciremus, quid fieret de loco et tempore future diete. Hoc responsum dedimus sibi in ecclesia statim post missam suam, quod cum multa recepit iocunditate. Die Veneris, vi’ eiusdem mensis, vocati ad habitacionem prefati domini ducis, vbi erant Boemi. Vbi dicebat cancellarius, dominum imperatorem tedio affici, quia sine conclusione tractatus vsque adhuc petebant Boemi, vt non apponeretur ista clausula: „Nec permittemus aliquem ad conmunionem sub vtraque specie coartari vel conpelli quoquo modo;“ et dicebant, quod hoc non peterent propter se, sed propter malos in Boemia, qui ex hoc possent ingressum imperatoris prepedire, aut contra ipsum et nos insurgere ; et quod de hoc imperator nobis faceret verbo promissionem. Habita deliberacione diximus: Miramur, cum tociens agitata esset hec materia in plena congregacione, semper dictum est de libertacione, ymo cum peteretur, vt passim omnes conmunicarent sub duplici specie, respondit concilium, nequaquam, quod nullus cogeretur ; ymo cum petissent, ut saltim monerentur per concilium, responsum est: Non monebimus quemquam. Conclusimus: Responsio finalis et peremptoria : non possumus hanc clausulam omittere, quia in nostris instruccionibus nobis est iniuncta. Quod audientes Boemi dicebant per cancellarium, sicud legati nos vellemus stare in nostris instruccionibus, ipsa nec ipsi possint sua mandata preterire; sed videret imperator quid promitteretur, ne sibi periculum ex hoc emergat. Eadem die sero vocati, dixit imperator per dominum ducem Albertum, episcopum Segniensem et cancellarium, quod ex responsione tam nostra quam Boemorum intelligeret rupturam pre foribus, quatenus consuleremus, quid faciendum. Respondimus: Consulta- cionem hodie datam mutare non possumus, sed de consilio vlteriori vestra prudencia explorata et vestri consilii scit melius in hiis negociis, quid agendum; nihilominus si quid occurret, vestre notificabimus maiestati. Videbamus enim, quod super non apposicione 5. Jan. 6. Jan. 1436. 96*
Diarium. 763 precipue propter archiepiscopum Pragensem, ad cuius eleccionem iam processum est et caput positum, quod dignum non erat limina ecclesie subintrare iuxta Crisostomum in dyalogo. Capta deliberacione mane per me et dominum auditorem facta est responsio in effectu, quod ista verba omittere nequaquam possimus. Sed ne Boemis tolleretur omnis spes petendi, ideo sic vellemus limitare: „Nec eciam in rebus pertinentibus ad fidem et ad ecclesie disposionem, nisi concurrente sacri concilii aut summi pontificis beneplacito, nos intromittemus,“ vel sic: "Nec eciam in rebus pertinentibus ad fidem vel ecclesie disposicionem nos intromittemus, nisi postulando a sacro concilio vel a summo pontifice, que pro honore vel vtilitate dicti regni visa fuerint expedire." Jovis, v' mensis prefati, mane misit prefatus dominus dux pro responso, dicens, heri per eum facta non mandatus fecisse, hodie autem dominus imperator ipsum posuit mediatorem, quodque de nulla re tantam leticiam conciperet sicud si per medium sui hec facta conducerentur, suadens, ut in promissione verbali huius clausule contentaremur; et hoc iterabat cum magno affectu. Recedentes iterum congregabamur, et cum tanti principis nos multum vrgeret peticio, qui et regni Boemie futurus sperabatur heres et dominus, et per imperatoris ingressum sibi sedes parabatur, condescendimus, quod hanc clausulam sponderet impe- rator coram sua excellencia, domino legato pape et cancellario, et quod horum haberemus sigilla secreta in testimonium; et quod eciam sciremus, quid fieret de loco et tempore future diete. Hoc responsum dedimus sibi in ecclesia statim post missam suam, quod cum multa recepit iocunditate. Die Veneris, vi’ eiusdem mensis, vocati ad habitacionem prefati domini ducis, vbi erant Boemi. Vbi dicebat cancellarius, dominum imperatorem tedio affici, quia sine conclusione tractatus vsque adhuc petebant Boemi, vt non apponeretur ista clausula: „Nec permittemus aliquem ad conmunionem sub vtraque specie coartari vel conpelli quoquo modo;“ et dicebant, quod hoc non peterent propter se, sed propter malos in Boemia, qui ex hoc possent ingressum imperatoris prepedire, aut contra ipsum et nos insurgere ; et quod de hoc imperator nobis faceret verbo promissionem. Habita deliberacione diximus: Miramur, cum tociens agitata esset hec materia in plena congregacione, semper dictum est de libertacione, ymo cum peteretur, vt passim omnes conmunicarent sub duplici specie, respondit concilium, nequaquam, quod nullus cogeretur ; ymo cum petissent, ut saltim monerentur per concilium, responsum est: Non monebimus quemquam. Conclusimus: Responsio finalis et peremptoria : non possumus hanc clausulam omittere, quia in nostris instruccionibus nobis est iniuncta. Quod audientes Boemi dicebant per cancellarium, sicud legati nos vellemus stare in nostris instruccionibus, ipsa nec ipsi possint sua mandata preterire; sed videret imperator quid promitteretur, ne sibi periculum ex hoc emergat. Eadem die sero vocati, dixit imperator per dominum ducem Albertum, episcopum Segniensem et cancellarium, quod ex responsione tam nostra quam Boemorum intelligeret rupturam pre foribus, quatenus consuleremus, quid faciendum. Respondimus: Consulta- cionem hodie datam mutare non possumus, sed de consilio vlteriori vestra prudencia explorata et vestri consilii scit melius in hiis negociis, quid agendum; nihilominus si quid occurret, vestre notificabimus maiestati. Videbamus enim, quod super non apposicione 5. Jan. 6. Jan. 1436. 96*
Strana 764
764 Thomae Ebendorferi, 8. Jan. istius clausule de coaccione vna cum recusacione diete poteramus honeste rupturam admittere, et temporalitas nobis non potuit impingi pro causa rupture, et rupturam Bohemis manifeste impingere, tamquam promissorum violatoribus. Sabbato, vn' eiusdem, dominus dux Albertus, cancellarius et Arnestus venerunt ad nos ad domum domini Constanciensis, proponentes, quod imperator habebat a Bohemis, quod nollent dietam indicere nisi super re certa, qualiter et quomodo et quod vellent stare in conpactatis, et idem responsum dederunt post prandium, et non videretur nisi ruptura, ideo petiuerunt de bono medio. Responsum est, quod in hac extremitate non possemus, nisi acta sacro referre concilio. Dominica, vn' Januarii, vocati, dixit imperator: Sicud pridie placuit, vt aliqua conmunicaremus Bohemis, ita factum est ; ipsi sunt presentes et dabunt vobis responsum. Respondit Velbar: Si aliqua sint inter vos et hos, serenissime imperator, legatos, nichil ad nos ; in hiis neque consensum prebemus neque dissensum. Volumus autem stare in conpactatis, prout conscripta fuerunt in Brunna, et hoc protestamur, sicud alias protestati sumus, legati eciam promiserunt vestre maiestati velle stare in conpactatis; per nos ergo non stat, quin concludatur tractatus. Respondit imperator : Si ego concedo literam, quam domini legati petunt, est contra vos Boemos; si non concedo, est contra dominos legatos, et ita hec res indirecte tangit vos Boemos. Ego vellem in hoc agere de consensu conmuni. Et Boemis ad partem tractantibus, rogabat imperator, vt de via media cogita- remus, ne sequeretur tractatuum ruptura; ad que subiunxit cancellarius, quatenus aufe- remus a cedula "quoquo modo." Responsum est: Si Boemis displicet ly "quoquo modo, apponant „directe vel indirecte.“ Et cum ibi fieret disceptacio, cancellarius presentauit has formas: „Non permittemus aliquem ad conmunionem sub vtraque specie coartari vel compelli quoquo modo in preiudicium conpactatorum,“ vel sic: "Non etc. contra conpac- tata,“ vel sic: „Non etc. inordinate vel indirecte contra conpactata. Quibus visis hesitantes de difficultate Boemorum diximus: Boemi semper querunt a nobis extrahere et tandem nondum finis, sed neque contentantur et semper noua inge- runt. Ideo prius volebamus scire, de qua forma Boemi contentarentur et similiter de loco et tempore conuencionis, quibus cognitis deliberaremus et responderemus. Super quibus dum Boemi diu deliberassent, tandem responso recepto dixit nobis imperator: Boemi duri sunt propter populum Boemie, licet ipsi nullam pretendant coaccionem. Ideo ego volo super me accipere, quod de ista clausula populus non causabitur, et ego tradam literam, quam petistis, de ista coaccione. De dieta nominarunt Iglauiam et ego fui contentus; quoad tempus dicebant medium Quadragesime, ego vero nominaui festum sancti Georii; interim vix posset regnum Vngarie disponere et specialiter contra Turcos. Tunc ad partem vocauimus dominum ducem Albertum et cancellarium de certifi- cacione huius clausule de rebus pertinentibus ad fidem et ecclesie disposicionem. Qui dicebant, quod loco legati pape caperetur dominus Strigoniensis pro testimonio, sed timebant publicacionem, quam promisimus non facere, sed si quid occurreret, ad aurem sibi significare; cumque argueremus, quod ad Iglauiam venirent iterum nuncii Boemorum, qui duri sunt et cum quibus difficilius quam cum conmunitate tractandum, dicebatur, quod ibi fere totum regnum conueniret ad suscipiendum regem et sic congregacio regni ibi fieret. 1436. 7. Jan.
764 Thomae Ebendorferi, 8. Jan. istius clausule de coaccione vna cum recusacione diete poteramus honeste rupturam admittere, et temporalitas nobis non potuit impingi pro causa rupture, et rupturam Bohemis manifeste impingere, tamquam promissorum violatoribus. Sabbato, vn' eiusdem, dominus dux Albertus, cancellarius et Arnestus venerunt ad nos ad domum domini Constanciensis, proponentes, quod imperator habebat a Bohemis, quod nollent dietam indicere nisi super re certa, qualiter et quomodo et quod vellent stare in conpactatis, et idem responsum dederunt post prandium, et non videretur nisi ruptura, ideo petiuerunt de bono medio. Responsum est, quod in hac extremitate non possemus, nisi acta sacro referre concilio. Dominica, vn' Januarii, vocati, dixit imperator: Sicud pridie placuit, vt aliqua conmunicaremus Bohemis, ita factum est ; ipsi sunt presentes et dabunt vobis responsum. Respondit Velbar: Si aliqua sint inter vos et hos, serenissime imperator, legatos, nichil ad nos ; in hiis neque consensum prebemus neque dissensum. Volumus autem stare in conpactatis, prout conscripta fuerunt in Brunna, et hoc protestamur, sicud alias protestati sumus, legati eciam promiserunt vestre maiestati velle stare in conpactatis; per nos ergo non stat, quin concludatur tractatus. Respondit imperator : Si ego concedo literam, quam domini legati petunt, est contra vos Boemos; si non concedo, est contra dominos legatos, et ita hec res indirecte tangit vos Boemos. Ego vellem in hoc agere de consensu conmuni. Et Boemis ad partem tractantibus, rogabat imperator, vt de via media cogita- remus, ne sequeretur tractatuum ruptura; ad que subiunxit cancellarius, quatenus aufe- remus a cedula "quoquo modo." Responsum est: Si Boemis displicet ly "quoquo modo, apponant „directe vel indirecte.“ Et cum ibi fieret disceptacio, cancellarius presentauit has formas: „Non permittemus aliquem ad conmunionem sub vtraque specie coartari vel compelli quoquo modo in preiudicium conpactatorum,“ vel sic: "Non etc. contra conpac- tata,“ vel sic: „Non etc. inordinate vel indirecte contra conpactata. Quibus visis hesitantes de difficultate Boemorum diximus: Boemi semper querunt a nobis extrahere et tandem nondum finis, sed neque contentantur et semper noua inge- runt. Ideo prius volebamus scire, de qua forma Boemi contentarentur et similiter de loco et tempore conuencionis, quibus cognitis deliberaremus et responderemus. Super quibus dum Boemi diu deliberassent, tandem responso recepto dixit nobis imperator: Boemi duri sunt propter populum Boemie, licet ipsi nullam pretendant coaccionem. Ideo ego volo super me accipere, quod de ista clausula populus non causabitur, et ego tradam literam, quam petistis, de ista coaccione. De dieta nominarunt Iglauiam et ego fui contentus; quoad tempus dicebant medium Quadragesime, ego vero nominaui festum sancti Georii; interim vix posset regnum Vngarie disponere et specialiter contra Turcos. Tunc ad partem vocauimus dominum ducem Albertum et cancellarium de certifi- cacione huius clausule de rebus pertinentibus ad fidem et ecclesie disposicionem. Qui dicebant, quod loco legati pape caperetur dominus Strigoniensis pro testimonio, sed timebant publicacionem, quam promisimus non facere, sed si quid occurreret, ad aurem sibi significare; cumque argueremus, quod ad Iglauiam venirent iterum nuncii Boemorum, qui duri sunt et cum quibus difficilius quam cum conmunitate tractandum, dicebatur, quod ibi fere totum regnum conueniret ad suscipiendum regem et sic congregacio regni ibi fieret. 1436. 7. Jan.
Strana 765
Diarium. 765 Die Lune, ix" mensis prefati, dum imperator peteret terminum, diem scilicet sancti Georii, Boemi vero peterent breuiorem propter pericula, dixit imperator se certis paucis diebus tractaturum cum prelatis et proceribus Vngarie, ut sic posset terminum cerciorem assignare; et licet hec via placeret, tamen pulsauimus imperatorem pro abreuiacione. 1436. 9. Jan. Eodem die sero visitarunt nos prelati et octo barones Vngarie, rogantes, ut propter neccessitates regni Hungarie contra Turcos vellemus pacienter hanc dilacionem diete acceptare et ad idem Boemos adhortari. Responsum est: Concilium non minus hoc inclitum regnum quam Boemie diligit, eciam precatur, ut non duo regna sed vnum vos velitis estimare, cum potencia vnius regis vtrumque gubernat et proteget forcius ; libenter ageremus cum Boemis. Rogabamus tamen eos, ut se in hiis tractatibus, quantocius possent. restringerent et breuiarent, precipue cum propter diuturnum regimentum dominus impe- rator videatur expertissimus harum rerum et verisimiliter multas cogitasset vias breues ad expedicionem, quas eciam ipsorum prudencie scirent. Die x' mensis, et cum mane hec Boemis retulissemus, dicebant se habere adhue alia cum imperatore tractare, quibus expeditis darent simul et de istis responsum. Retraxit se dominus imperator cum istis, et tandem reuersus dixit: Nos sumus concordes in omnibus ; placuit dyeta in Iglauia et ad festum sancti Georii, et quod non restaret nisi hinc inde sigillare literas et tradere. Quibus auditis diximus : Non egre feratis, domini Boemi. nos non contrahimus vobiscum, ne post possetis nos de promissis conuenire ; sed daremus literas imperatori, quas ad se reciperet et conseruaret. Hec acta sunt x° mensis Januarii. Et respondit Valbar: Neque nos contrahimus vobiscum. Die xi' mensis dabamus literas imperatori, que legebantur in publico, quarum tenor sequitur: „Vobis serenissimo principi et domino, domino Sigismundo Romanorum impe- 10. Jan. ratori, semper Augusto, Hungarie ac Boemie etc." (Vide supra pag. 695, Nr. 234.) Similis tenoris dabant Boemi literam, Meinhardus de Noua domo, Hinczo Capezo de Rataw, barones, Johannes Velbar et Sigismundus Manda pro antiqua ciuitate Pragensi, Worzko Diwisius, Johannes de Smiricz, Daniel et Paulus pro noua Praga, Mathias Lauda, Johannes de Nimburg et adhuc vnus ...(sic), adicientes, dummodo hec clausula „iniuste detineri“ adiceretur ad conpactata. 10. Jan. Tenor litere domini imperatoris. „Sigismundus diuina fauente clemencia Romanorum imperator semper Augustus, ac 8. Jan. Hungarie, Boemie, Dalmacie et Croacie etc. rex“ etc. (Vide supra pag. 696, Nr. 236.) Tenor litere testimonialis domini ducis, domini Strigoniensis et cancellarii. „Sigismundus ut supra" etc. (Vide supra pag. 696, Nr. 237.) Acta in dieta Iglauiensi 1436. (8. Jan.) Appropinquante festo sancti Georii dominus imperator dietam vsque ad festum Pentecostes ex causis prorogauit; et posterius v' Junii, que erat tercia feria ante festum sanctissimi corporis Christi, dominus imperator cum sua conthorali, vectus in curru non 5. Jun.
Diarium. 765 Die Lune, ix" mensis prefati, dum imperator peteret terminum, diem scilicet sancti Georii, Boemi vero peterent breuiorem propter pericula, dixit imperator se certis paucis diebus tractaturum cum prelatis et proceribus Vngarie, ut sic posset terminum cerciorem assignare; et licet hec via placeret, tamen pulsauimus imperatorem pro abreuiacione. 1436. 9. Jan. Eodem die sero visitarunt nos prelati et octo barones Vngarie, rogantes, ut propter neccessitates regni Hungarie contra Turcos vellemus pacienter hanc dilacionem diete acceptare et ad idem Boemos adhortari. Responsum est: Concilium non minus hoc inclitum regnum quam Boemie diligit, eciam precatur, ut non duo regna sed vnum vos velitis estimare, cum potencia vnius regis vtrumque gubernat et proteget forcius ; libenter ageremus cum Boemis. Rogabamus tamen eos, ut se in hiis tractatibus, quantocius possent. restringerent et breuiarent, precipue cum propter diuturnum regimentum dominus impe- rator videatur expertissimus harum rerum et verisimiliter multas cogitasset vias breues ad expedicionem, quas eciam ipsorum prudencie scirent. Die x' mensis, et cum mane hec Boemis retulissemus, dicebant se habere adhue alia cum imperatore tractare, quibus expeditis darent simul et de istis responsum. Retraxit se dominus imperator cum istis, et tandem reuersus dixit: Nos sumus concordes in omnibus ; placuit dyeta in Iglauia et ad festum sancti Georii, et quod non restaret nisi hinc inde sigillare literas et tradere. Quibus auditis diximus : Non egre feratis, domini Boemi. nos non contrahimus vobiscum, ne post possetis nos de promissis conuenire ; sed daremus literas imperatori, quas ad se reciperet et conseruaret. Hec acta sunt x° mensis Januarii. Et respondit Valbar: Neque nos contrahimus vobiscum. Die xi' mensis dabamus literas imperatori, que legebantur in publico, quarum tenor sequitur: „Vobis serenissimo principi et domino, domino Sigismundo Romanorum impe- 10. Jan. ratori, semper Augusto, Hungarie ac Boemie etc." (Vide supra pag. 695, Nr. 234.) Similis tenoris dabant Boemi literam, Meinhardus de Noua domo, Hinczo Capezo de Rataw, barones, Johannes Velbar et Sigismundus Manda pro antiqua ciuitate Pragensi, Worzko Diwisius, Johannes de Smiricz, Daniel et Paulus pro noua Praga, Mathias Lauda, Johannes de Nimburg et adhuc vnus ...(sic), adicientes, dummodo hec clausula „iniuste detineri“ adiceretur ad conpactata. 10. Jan. Tenor litere domini imperatoris. „Sigismundus diuina fauente clemencia Romanorum imperator semper Augustus, ac 8. Jan. Hungarie, Boemie, Dalmacie et Croacie etc. rex“ etc. (Vide supra pag. 696, Nr. 236.) Tenor litere testimonialis domini ducis, domini Strigoniensis et cancellarii. „Sigismundus ut supra" etc. (Vide supra pag. 696, Nr. 237.) Acta in dieta Iglauiensi 1436. (8. Jan.) Appropinquante festo sancti Georii dominus imperator dietam vsque ad festum Pentecostes ex causis prorogauit; et posterius v' Junii, que erat tercia feria ante festum sanctissimi corporis Christi, dominus imperator cum sua conthorali, vectus in curru non 5. Jun.
Strana 766
766 Thomae Ebendorferi, 6. Jun. 7. Jun. cooperto intrauit Iglauiam, cui nos ambasiatores, reverendus pater dominus Philibertus Constanciensis, dominus Johannes de Polomar auditor etc., magister Martinus decanus Turonensis et Thomas de Haselpach, plebanus in Bertoldsdorf, venimus obuiam; quem preuenerant in loco multi Boemi, barones et de conmunitatibus deputati. Intrauit eciam Wedericus sacerdos, capitaneus Taboritarum, cum multis armatis in comitatu domini Meinhardi de Noua domo. Item vi' Junii post missam vocati per dominum imperatorem, nisus est purgare moram ob Turcorum illata dampna regno Vngarie in rebus et hominibus, propter quod, nisi celerius descendisset, homines vltra Ticiam dati erant ad reliquendum loca sua, qui eo viso animum resumpserunt; et quomodo in Temesbar et trans alpes exercitum dispo- suerat vocato ad se despoto; quodque in multis annis tota potencia Turcorum non sit contra se versa sicud modo, et nesciat quo procurante. Ad que respondimus, quod hec dolenter audiamus et hew ! mora sufficienter hac causa purgata est. Addidit, quod Boemi multa ad partem temptent circa suam maiestatem, sed fina- liter responsum suum in istis stetit, quod in conclusis finaliter in Alba regali velit stare. Hortabatur insuper cum instancia, quatenus nos similiter per nulla extranea permitteremus nos deduci ab eisdem, siue per materiam eleccionis archiepiscopi, siue per aliam, quoad- usque prefata conclusa suum sortirentur effectum, quod summe nobis placuit. Adiecimus tamen, quod sua maiestas videret, si hec deduci deberent ad effectum, et an expediret, nisi eciam materia dominii sui simul concurreret, quod et grate suscepit. Instabamus, quod videtur expediens, quod nequaquam facie ad faciem tractando veniremus, quia fortasse aliqui eorum ampullose et stomachanter verba effunderent ad finem, vt turbarent negocium, que sine responso preterire non possemus; vnde petiuimus, quod maiestas sua poneret se mediatricem inter partes, quod similiter placuit, et sic abiuimus. Ipse autem missis nunciis ad Boemos, si venire possent ad suam presenciam ad tractandum, et quia iam ipsi congregati tractare inter se ceperunt de certis, vnde se excusabant venire, ideo dominus imperator per cancellarium hortabatur nos ad pacienciam, si hac die vocare non posset. Die qua supra, comparuerunt Boemi coram imperatore, proponentes, quod tota congregacio nouissime Prage celebrata susciperet sue maiestatis aduentum gaudiose, quam eciam dicebant per Johannem de Rokiczano, populariter ad ecclesiam Pragensem nominatum organum, velle stare in conpactatis et ea tenere, qui et dominum imperatorem hortabatur ad tenendum promissa alias Boemis facta. Sed dominus imperator, declinato responso super secundo, dixit ad primum se valde contentari, quod velint tenere conpactata, et quod idem speret de ambasiatoribus; vnde si placeret, adstatim vocaret eosdem. Ipsi vero Boemi de opidis, dum se ad partem retraherent ad deliberandum, barones eos non sunt secuti, sed remanserunt cum domino imperatore. Alii autem reuersi dicebant, quod nunc opus non sit nos euocare, sed die crastina post meridiem. Septima Junii, ipsa die sacramenti, licet Boemi ad partem pauci tamen fuerint cum domino imperatore, eodem tamen vocati non sumus ab eodem. Octaua mensis prefati euocati ad imperatorem, proposuit, quomodo Boemi sibi dederunt scire, quomodo factum confirmacionis et consecracionis archiepiscopi et suorum suffraganeorum postergari non posset post execucionem conpactatorum, sed simul forent expedienda, neque vnum sine altero possit practicari. Petiuit igitur, quid super hac re 1436. 8. Jun.
766 Thomae Ebendorferi, 6. Jun. 7. Jun. cooperto intrauit Iglauiam, cui nos ambasiatores, reverendus pater dominus Philibertus Constanciensis, dominus Johannes de Polomar auditor etc., magister Martinus decanus Turonensis et Thomas de Haselpach, plebanus in Bertoldsdorf, venimus obuiam; quem preuenerant in loco multi Boemi, barones et de conmunitatibus deputati. Intrauit eciam Wedericus sacerdos, capitaneus Taboritarum, cum multis armatis in comitatu domini Meinhardi de Noua domo. Item vi' Junii post missam vocati per dominum imperatorem, nisus est purgare moram ob Turcorum illata dampna regno Vngarie in rebus et hominibus, propter quod, nisi celerius descendisset, homines vltra Ticiam dati erant ad reliquendum loca sua, qui eo viso animum resumpserunt; et quomodo in Temesbar et trans alpes exercitum dispo- suerat vocato ad se despoto; quodque in multis annis tota potencia Turcorum non sit contra se versa sicud modo, et nesciat quo procurante. Ad que respondimus, quod hec dolenter audiamus et hew ! mora sufficienter hac causa purgata est. Addidit, quod Boemi multa ad partem temptent circa suam maiestatem, sed fina- liter responsum suum in istis stetit, quod in conclusis finaliter in Alba regali velit stare. Hortabatur insuper cum instancia, quatenus nos similiter per nulla extranea permitteremus nos deduci ab eisdem, siue per materiam eleccionis archiepiscopi, siue per aliam, quoad- usque prefata conclusa suum sortirentur effectum, quod summe nobis placuit. Adiecimus tamen, quod sua maiestas videret, si hec deduci deberent ad effectum, et an expediret, nisi eciam materia dominii sui simul concurreret, quod et grate suscepit. Instabamus, quod videtur expediens, quod nequaquam facie ad faciem tractando veniremus, quia fortasse aliqui eorum ampullose et stomachanter verba effunderent ad finem, vt turbarent negocium, que sine responso preterire non possemus; vnde petiuimus, quod maiestas sua poneret se mediatricem inter partes, quod similiter placuit, et sic abiuimus. Ipse autem missis nunciis ad Boemos, si venire possent ad suam presenciam ad tractandum, et quia iam ipsi congregati tractare inter se ceperunt de certis, vnde se excusabant venire, ideo dominus imperator per cancellarium hortabatur nos ad pacienciam, si hac die vocare non posset. Die qua supra, comparuerunt Boemi coram imperatore, proponentes, quod tota congregacio nouissime Prage celebrata susciperet sue maiestatis aduentum gaudiose, quam eciam dicebant per Johannem de Rokiczano, populariter ad ecclesiam Pragensem nominatum organum, velle stare in conpactatis et ea tenere, qui et dominum imperatorem hortabatur ad tenendum promissa alias Boemis facta. Sed dominus imperator, declinato responso super secundo, dixit ad primum se valde contentari, quod velint tenere conpactata, et quod idem speret de ambasiatoribus; vnde si placeret, adstatim vocaret eosdem. Ipsi vero Boemi de opidis, dum se ad partem retraherent ad deliberandum, barones eos non sunt secuti, sed remanserunt cum domino imperatore. Alii autem reuersi dicebant, quod nunc opus non sit nos euocare, sed die crastina post meridiem. Septima Junii, ipsa die sacramenti, licet Boemi ad partem pauci tamen fuerint cum domino imperatore, eodem tamen vocati non sumus ab eodem. Octaua mensis prefati euocati ad imperatorem, proposuit, quomodo Boemi sibi dederunt scire, quomodo factum confirmacionis et consecracionis archiepiscopi et suorum suffraganeorum postergari non posset post execucionem conpactatorum, sed simul forent expedienda, neque vnum sine altero possit practicari. Petiuit igitur, quid super hac re 1436. 8. Jun.
Strana 767
Diarium. 767 haberemus in mandatis, precipue quia Valbar reduxit ad memoriam, quod dominus impe- rator Albe regali hortatus est nos super lata facultate obtinenda, eciam si non egeremus. Responsum est, quod magister Martinus super hac re principaliter missus non est, sed ad referendum tractata in dieta prefata, de quibus patres contenti fuerunt, sperantes, iam nos esse prope finem tractatuum, et quod huius confirmacionis facultas apud nos nequa- quam existeret; quia eciam sacrum concilium ante biennium per Martinum de Crudin scripserat, quod Boemi ante execucionem effectualem compactatorum nihil peterent, sed post quidquid pro salute animarum suarum expedire iudicaret, ipsis instantibus deliberaret; de quibus contentabatur magister Johannes. Et statim vocatis Boemis, dictum est eis responsum. Ipsi retrahentes remiserunt dicentes, quod vnum sine altero fieri non posset; et refricabant, quod super huiusmodi facultate habenda fuissemus Albe interpellati. Hiis auditis diximus : Verum est post conclusionem et literarum sigillacionem et deputacionem magistri Martini ad referendum sacro concilio ; nichilominus, eo referente, patres volebant stare in tenore bulle, de qua supra. Hiis peractis visum est domino imperatori a nobis scire, si in scriptis nostris stare velimus. Responso accepto, quod sic, quia ob hoc venimus, ipse requisiuit de nostra voluntate, quatenus similiter satis velint facere scriptis suis, que ipsis sigillis suis munita deduxit in faciem. Hiis auditis turbati sunt, surgentes et abeuntes ad prandium cum tumultu. Remiserunt tamen duos, qui affirmabant, se velle super premissis deliberare et post prandium respondere. Nona mensis prefati vacauimus a tractatibus. Nihilominus a quibusdam magnificis viris intelleximus, responsum Boemorum stetisse: quia in literis cauetur, quando omnibus debite dispositis etc., ideo eleccio et confirmacio archiepiscopi debent simul concurrere; et quod hec fabricarentur, vt dilaciones fierent, quibus vel mors imperatoris interueniret, vel dissolucio concilii, vt tandem electo sibi quodam puero starent, sicud vellent; et quod dominus imperator respondisset eis, quod vsque ad mortem velit stare pro confir- macione eleccionis, sicud promisit, facte de Joanne Rokiczano, dummodo ipsi conpactata deducerent ad effectum. Ea die dominus Meinhardus magnificam nobis fecit inuitatam. Decima mensis Junii proposuit nobis dominus imperator, quomodo nec imperator neque reges ius haberent episcopos confirmandi ; si per ipsum staret, neque per momentum hanc confirmacionem differret, et quomodo dixisset hec Boemis et quod eciam apud con- cilium et dominum papam iuxta posse facere vellet instanciam pro ista confirmacione, dummodo ipsi conpactata demandarent execucioni, petens, si huiusmodi confirmacionis apud nos adesset facultas, quatenus ea vti vellemus, sin autem, quod coram Boemis clarius fateremur, ita vt pondus huius negocii non in se sed in nobis remaneret. Placuit hoc nobis, et mandati Boemi sex laycos miserunt ad audiendum, qui intelligentes duos suos sacerdotes pecierunt adesse (mitti) huic nostre relacioni assistentes, vt fides eis amplior adhiberetur. Quibus venientibus prefatam sentenciam retulimus, concludendo, quod licet in Alba regali dominus imperator postulauerit, vt hanc facultatem nobis tradi procura- remus, tamen patres sacri concilii decreuerunt stare in responso finaliter dato Martino Lupacz, cuius copia supra continetur, adicientes, quod in veritate in ipsis debet cessare spes omnis a nobis ambasiatoribus hec obtinendi, cum predicta non simus suffulti pote- state. Hiis auditis retraxerunt se ad partem et reuersi, respondit Koska, quod hac vice ad nos missi non sint, ad nos prelatos, sed ad imperatorem, ideo super istis nihil dicere 9. Jun. 10. Jun. 1436.
Diarium. 767 haberemus in mandatis, precipue quia Valbar reduxit ad memoriam, quod dominus impe- rator Albe regali hortatus est nos super lata facultate obtinenda, eciam si non egeremus. Responsum est, quod magister Martinus super hac re principaliter missus non est, sed ad referendum tractata in dieta prefata, de quibus patres contenti fuerunt, sperantes, iam nos esse prope finem tractatuum, et quod huius confirmacionis facultas apud nos nequa- quam existeret; quia eciam sacrum concilium ante biennium per Martinum de Crudin scripserat, quod Boemi ante execucionem effectualem compactatorum nihil peterent, sed post quidquid pro salute animarum suarum expedire iudicaret, ipsis instantibus deliberaret; de quibus contentabatur magister Johannes. Et statim vocatis Boemis, dictum est eis responsum. Ipsi retrahentes remiserunt dicentes, quod vnum sine altero fieri non posset; et refricabant, quod super huiusmodi facultate habenda fuissemus Albe interpellati. Hiis auditis diximus : Verum est post conclusionem et literarum sigillacionem et deputacionem magistri Martini ad referendum sacro concilio ; nichilominus, eo referente, patres volebant stare in tenore bulle, de qua supra. Hiis peractis visum est domino imperatori a nobis scire, si in scriptis nostris stare velimus. Responso accepto, quod sic, quia ob hoc venimus, ipse requisiuit de nostra voluntate, quatenus similiter satis velint facere scriptis suis, que ipsis sigillis suis munita deduxit in faciem. Hiis auditis turbati sunt, surgentes et abeuntes ad prandium cum tumultu. Remiserunt tamen duos, qui affirmabant, se velle super premissis deliberare et post prandium respondere. Nona mensis prefati vacauimus a tractatibus. Nihilominus a quibusdam magnificis viris intelleximus, responsum Boemorum stetisse: quia in literis cauetur, quando omnibus debite dispositis etc., ideo eleccio et confirmacio archiepiscopi debent simul concurrere; et quod hec fabricarentur, vt dilaciones fierent, quibus vel mors imperatoris interueniret, vel dissolucio concilii, vt tandem electo sibi quodam puero starent, sicud vellent; et quod dominus imperator respondisset eis, quod vsque ad mortem velit stare pro confir- macione eleccionis, sicud promisit, facte de Joanne Rokiczano, dummodo ipsi conpactata deducerent ad effectum. Ea die dominus Meinhardus magnificam nobis fecit inuitatam. Decima mensis Junii proposuit nobis dominus imperator, quomodo nec imperator neque reges ius haberent episcopos confirmandi ; si per ipsum staret, neque per momentum hanc confirmacionem differret, et quomodo dixisset hec Boemis et quod eciam apud con- cilium et dominum papam iuxta posse facere vellet instanciam pro ista confirmacione, dummodo ipsi conpactata demandarent execucioni, petens, si huiusmodi confirmacionis apud nos adesset facultas, quatenus ea vti vellemus, sin autem, quod coram Boemis clarius fateremur, ita vt pondus huius negocii non in se sed in nobis remaneret. Placuit hoc nobis, et mandati Boemi sex laycos miserunt ad audiendum, qui intelligentes duos suos sacerdotes pecierunt adesse (mitti) huic nostre relacioni assistentes, vt fides eis amplior adhiberetur. Quibus venientibus prefatam sentenciam retulimus, concludendo, quod licet in Alba regali dominus imperator postulauerit, vt hanc facultatem nobis tradi procura- remus, tamen patres sacri concilii decreuerunt stare in responso finaliter dato Martino Lupacz, cuius copia supra continetur, adicientes, quod in veritate in ipsis debet cessare spes omnis a nobis ambasiatoribus hec obtinendi, cum predicta non simus suffulti pote- state. Hiis auditis retraxerunt se ad partem et reuersi, respondit Koska, quod hac vice ad nos missi non sint, ad nos prelatos, sed ad imperatorem, ideo super istis nihil dicere 9. Jun. 10. Jun. 1436.
Strana 768
768 Thomae Ebendorferi, 12. Jun. possunt. Respondit imperator: Ego vocaui hos patres, et supplicaui, vt ipsi vobis personaliter dicerent ea, que audistis; et sic soluta est concio. Vndecima mensis vocati mane prestolabamur omnium Boemorum aduentum, prout mandauerat imperator; et dum diu prestolati sumus, tandem cancellarius venit insinuans nobis, magnam inter Boemos fore altercacionem pro eo, quia licet sero ciuitates petissent septem dierum inducias, quatenus ampliorem possint afferre facultatem, et sub illo colore, vt asserebat dominus imperator, venire cum curribus, fustibus et lignis cupiebant, vt minas incuterent; tamen iam barones et clientes plane et rotunde ipsis dixerunt, quod volunt stare in compactatis, de quo ciuitates turbate sunt, et iam sunt separate in con- silio, monens pacienter prestolari, si forte venirent. Et dum diu sederemus, et hora prandii preterisset, de mandato domini imperatoris recessit vnusquisque ad propria. Die prefata vocati per dominum imperatorem, proposuit nobis, quomodo Boemi, quos tunc in multitudine copiosa secum reperimus, sibi proposuissent, quod simul spe confirmacionis sue eleccionis huc venissent, et quod primum fuisset pre omnibus expe- dienda; secundo, quod similiter in hiis, que per dominum imperatorem ipsis promissa, primum hic sunt per articulos appunctuanda et conmunitatibus referenda; tercio, quid faciet de restitucione corone, priuilegiorum, reliquiarum et clenodiorum regni, hoc prius scire oportebit; quarto petiuerunt, quod Morauiam restitueret ad Bohemiam; et de primo a nobis petiuit consilium, quid responderet. Nos capta breui deliberacione diximus ea inferius scripta, que petiuit sibi in scriptis tradi. xI' Junii versus sero comparuimus coram domino imperatore, qui proposuit, quomodo certi de Praga et alii de contrata Saczensi peterent, quatenus paucis diebus possint redire ad suos, et iterum cum pluribus comparere, et si posset certificari, quod siue venirent siue non, quod alii vellent deducere pacta ad execucionem, quod sibi vide- retur indulgenda hec dilacio; sin autem, quod ipsis recedentibus eciam ipse recederet, petens consilium nostrum. Cui diximus, quod super propositis pridie deliberauissemus, et hanc deliberacionem in scriptis posuissemus; inprimis quod super hac spe de confir- macione pretense eleccionis fiende in primis non possumus videre, vnde racionabiliter potuit procedere, presertim cum in dyeta Brunnensi facta concordia vsque ad illum terminum „iniuste," de hac nulla sit facta mencio; ymo diximus requirendo, quod tempore in medio, quo sacrum foret consulendum concilium, nihil innouandum esset. Similiter nec in Alba regali facta est huiusmodi mencio, ymo dum rumore quodam pretensam eleccionem intelligeremus, requisiuimus, quod attemptata retractarent in partis nostre preiudicium, alias eciam possemus a pactis resilire; et nichilominus ipsi requirebant nos cum protestacione de execucione pactorum. Vnde rogabamus suam maiestatem, quod Boemos requireret, vt dictis et scriptis suis satisfacere vellent, alioquin protestaremur, quod per nos non staret, et si qua inde mala suborirentur, deus iudicaret eos, qui hiis prestarent occasionem ; de mora autem ista, nisi certificarent suam maiestatem, vt supra, alias non esset admittenda. Que dum Boemis congregatis aperiret, dixerunt per Sigis- mundum de Praga, quod si non intenderent finalem execucionem conpactatorum, ipsi actu recederent omnes, sed sub pena capitum suorum sine dilacione post terminum prefigendum sigillis suis satisfacere volunt. Ideo dabantur Pragensibus septem dies, Saczensibus vero decem, sic tamen, quod Pragensibus venientibus, eciam si alii tardarent, mox tractatus 1436. 11. Jun.
768 Thomae Ebendorferi, 12. Jun. possunt. Respondit imperator: Ego vocaui hos patres, et supplicaui, vt ipsi vobis personaliter dicerent ea, que audistis; et sic soluta est concio. Vndecima mensis vocati mane prestolabamur omnium Boemorum aduentum, prout mandauerat imperator; et dum diu prestolati sumus, tandem cancellarius venit insinuans nobis, magnam inter Boemos fore altercacionem pro eo, quia licet sero ciuitates petissent septem dierum inducias, quatenus ampliorem possint afferre facultatem, et sub illo colore, vt asserebat dominus imperator, venire cum curribus, fustibus et lignis cupiebant, vt minas incuterent; tamen iam barones et clientes plane et rotunde ipsis dixerunt, quod volunt stare in compactatis, de quo ciuitates turbate sunt, et iam sunt separate in con- silio, monens pacienter prestolari, si forte venirent. Et dum diu sederemus, et hora prandii preterisset, de mandato domini imperatoris recessit vnusquisque ad propria. Die prefata vocati per dominum imperatorem, proposuit nobis, quomodo Boemi, quos tunc in multitudine copiosa secum reperimus, sibi proposuissent, quod simul spe confirmacionis sue eleccionis huc venissent, et quod primum fuisset pre omnibus expe- dienda; secundo, quod similiter in hiis, que per dominum imperatorem ipsis promissa, primum hic sunt per articulos appunctuanda et conmunitatibus referenda; tercio, quid faciet de restitucione corone, priuilegiorum, reliquiarum et clenodiorum regni, hoc prius scire oportebit; quarto petiuerunt, quod Morauiam restitueret ad Bohemiam; et de primo a nobis petiuit consilium, quid responderet. Nos capta breui deliberacione diximus ea inferius scripta, que petiuit sibi in scriptis tradi. xI' Junii versus sero comparuimus coram domino imperatore, qui proposuit, quomodo certi de Praga et alii de contrata Saczensi peterent, quatenus paucis diebus possint redire ad suos, et iterum cum pluribus comparere, et si posset certificari, quod siue venirent siue non, quod alii vellent deducere pacta ad execucionem, quod sibi vide- retur indulgenda hec dilacio; sin autem, quod ipsis recedentibus eciam ipse recederet, petens consilium nostrum. Cui diximus, quod super propositis pridie deliberauissemus, et hanc deliberacionem in scriptis posuissemus; inprimis quod super hac spe de confir- macione pretense eleccionis fiende in primis non possumus videre, vnde racionabiliter potuit procedere, presertim cum in dyeta Brunnensi facta concordia vsque ad illum terminum „iniuste," de hac nulla sit facta mencio; ymo diximus requirendo, quod tempore in medio, quo sacrum foret consulendum concilium, nihil innouandum esset. Similiter nec in Alba regali facta est huiusmodi mencio, ymo dum rumore quodam pretensam eleccionem intelligeremus, requisiuimus, quod attemptata retractarent in partis nostre preiudicium, alias eciam possemus a pactis resilire; et nichilominus ipsi requirebant nos cum protestacione de execucione pactorum. Vnde rogabamus suam maiestatem, quod Boemos requireret, vt dictis et scriptis suis satisfacere vellent, alioquin protestaremur, quod per nos non staret, et si qua inde mala suborirentur, deus iudicaret eos, qui hiis prestarent occasionem ; de mora autem ista, nisi certificarent suam maiestatem, vt supra, alias non esset admittenda. Que dum Boemis congregatis aperiret, dixerunt per Sigis- mundum de Praga, quod si non intenderent finalem execucionem conpactatorum, ipsi actu recederent omnes, sed sub pena capitum suorum sine dilacione post terminum prefigendum sigillis suis satisfacere volunt. Ideo dabantur Pragensibus septem dies, Saczensibus vero decem, sic tamen, quod Pragensibus venientibus, eciam si alii tardarent, mox tractatus 1436. 11. Jun.
Strana 769
Diarium. 769 incipiantur. Et ita Johannes Valbar altera die iter arripuit, et Saczenses cum Anglico ad sua loca ad finem, vt promiserunt dumtaxat, vt plures secum adducerent ad tractatus. 14° mensis Junii, sero proposuit dominus imperator duo: primo, quomodo exe- quenda essent conpactata, quia pauci hic essent de Boemis, precipue de sacerdotibus; secundo, multi ex eis peterent temporalia abbaciarum et ecclesiarum, petens consilium nostrum in premissis. Die xv° Junii, habita inter nos deliberacione visum est de primo, dummodo de 15. Jun. baronibus, clientibus et ciuitatibus hic adesset copia in firmacione, quod de aliis modicam vim faceremus. De secundo autem, quod angebat multum, visum est, quod nequaquam hanc materiam intraremus ante firmacionem capitulorum; alioquin possemus ecclesiam deducere ad magnas difficultates nedum apud Boemos, sed eciam alios, precipue tamen Boemos partis nostre, qui temporalitates ecclesiarum possidere dinoscuntur indulgente domino imperatore olim, et hec suis literis, ut aliquando Brunne asseruit, approbante. Eadem die proposuit, quomodo Johannes Rokiczana cum aliis vix recollectus vt ad se venire vellent, dum eis proponeret: Multi ex vobis moliuntur recessum; timeo, ne nobis contingat sicud Brunne, vbi propter aliorum recessum nihil facere potuimus, petendo, quatenus finem velint prestolari, deliberacione habita dixit, quod stare velint; sed de expurgacione regni libenter vellent interim tractare et copias auisare ad finem, vt aliis venientibus concluderetur cicius. Diximus, postquam hic erunt cum pleno mandato, ista cicius expedientur. Sic breuius voluimus respondere, considerantes, quia nouam cupiebant ingerere difficultatem, neque in conpactatis neque aliis tractatibus conclusam; sed de hoc sufficienter cautum est in copiis superius scriptis. Die 20° mensis intelleximus primo, quod Pragenses inter se sint diuisi. Maior pars anhelat ad suscipiendum pacem et dominum imperatorem pro domino; alii vero sub colore de confirmacione pretensi electi refugiunt. Tamen placuit, quod dominus imperator, pariter et dominus Albertus, dux Austrie, promitterent suis literis, quod istum popula- riter nominatum pro electo suscipere et alios ad tenendum ipsum pro tali artarent et constringerent. Item ibidem proposuimus, quod ad euitandum circuitum, et ne nobis sicud in Brunna contingat ex recessu aliquorum aliorum vero non habencium potestatem et difficultates nouas iniciencium, quatenus dominus imperator petat in scriptis nomina, cum quibus habemus contrahere, et quod videre possimus ipsorum facultatem, in qua hec faciant potestate. Die 22" mensis, conuenientibus nobiscum Boemis, dixit Rokiczana, quod domini 22. Jun. Boemi parati sint exequi conpactata. Ad que diximus, quod nichil nobis esset tam gratum, verum tamen ne nobis contingat sicud in Brunna; dum diu tractassemus, tandem inuentum est, ipsos Boemos sufficienti potestate minime suffultos, vnde sine fine recedere coacti sumus propter multorum recessum ; et quod vellemus scire, cum quibus contrahimus, et in qua potestate. Responderunt non esse consuetudinis regni, vt dum suos mittat ad tractatus, det facultatem in scriptis ; sed alias eis creditur, sicud nec in Pragensi facultas similis fuit a legatis expetita a conmunitatibus et ciuitatibus. Respondimus, quod forme sunt in Brunna conscripte, que sigillo regni debuerunt sigillari et huc apportari; si hoc factum est, peti- mus; et licet barones hic sint, quos noscimus, tamen quod Pragenses, qui hic sunt, sint ciuitas et conmunitas Pragensis, non scimus, nisi doceatur. Legebatur ibi forma obediencie. 20. Jun. 1436. 14. Jun. Scriptores I. 97
Diarium. 769 incipiantur. Et ita Johannes Valbar altera die iter arripuit, et Saczenses cum Anglico ad sua loca ad finem, vt promiserunt dumtaxat, vt plures secum adducerent ad tractatus. 14° mensis Junii, sero proposuit dominus imperator duo: primo, quomodo exe- quenda essent conpactata, quia pauci hic essent de Boemis, precipue de sacerdotibus; secundo, multi ex eis peterent temporalia abbaciarum et ecclesiarum, petens consilium nostrum in premissis. Die xv° Junii, habita inter nos deliberacione visum est de primo, dummodo de 15. Jun. baronibus, clientibus et ciuitatibus hic adesset copia in firmacione, quod de aliis modicam vim faceremus. De secundo autem, quod angebat multum, visum est, quod nequaquam hanc materiam intraremus ante firmacionem capitulorum; alioquin possemus ecclesiam deducere ad magnas difficultates nedum apud Boemos, sed eciam alios, precipue tamen Boemos partis nostre, qui temporalitates ecclesiarum possidere dinoscuntur indulgente domino imperatore olim, et hec suis literis, ut aliquando Brunne asseruit, approbante. Eadem die proposuit, quomodo Johannes Rokiczana cum aliis vix recollectus vt ad se venire vellent, dum eis proponeret: Multi ex vobis moliuntur recessum; timeo, ne nobis contingat sicud Brunne, vbi propter aliorum recessum nihil facere potuimus, petendo, quatenus finem velint prestolari, deliberacione habita dixit, quod stare velint; sed de expurgacione regni libenter vellent interim tractare et copias auisare ad finem, vt aliis venientibus concluderetur cicius. Diximus, postquam hic erunt cum pleno mandato, ista cicius expedientur. Sic breuius voluimus respondere, considerantes, quia nouam cupiebant ingerere difficultatem, neque in conpactatis neque aliis tractatibus conclusam; sed de hoc sufficienter cautum est in copiis superius scriptis. Die 20° mensis intelleximus primo, quod Pragenses inter se sint diuisi. Maior pars anhelat ad suscipiendum pacem et dominum imperatorem pro domino; alii vero sub colore de confirmacione pretensi electi refugiunt. Tamen placuit, quod dominus imperator, pariter et dominus Albertus, dux Austrie, promitterent suis literis, quod istum popula- riter nominatum pro electo suscipere et alios ad tenendum ipsum pro tali artarent et constringerent. Item ibidem proposuimus, quod ad euitandum circuitum, et ne nobis sicud in Brunna contingat ex recessu aliquorum aliorum vero non habencium potestatem et difficultates nouas iniciencium, quatenus dominus imperator petat in scriptis nomina, cum quibus habemus contrahere, et quod videre possimus ipsorum facultatem, in qua hec faciant potestate. Die 22" mensis, conuenientibus nobiscum Boemis, dixit Rokiczana, quod domini 22. Jun. Boemi parati sint exequi conpactata. Ad que diximus, quod nichil nobis esset tam gratum, verum tamen ne nobis contingat sicud in Brunna; dum diu tractassemus, tandem inuentum est, ipsos Boemos sufficienti potestate minime suffultos, vnde sine fine recedere coacti sumus propter multorum recessum ; et quod vellemus scire, cum quibus contrahimus, et in qua potestate. Responderunt non esse consuetudinis regni, vt dum suos mittat ad tractatus, det facultatem in scriptis ; sed alias eis creditur, sicud nec in Pragensi facultas similis fuit a legatis expetita a conmunitatibus et ciuitatibus. Respondimus, quod forme sunt in Brunna conscripte, que sigillo regni debuerunt sigillari et huc apportari; si hoc factum est, peti- mus; et licet barones hic sint, quos noscimus, tamen quod Pragenses, qui hic sunt, sint ciuitas et conmunitas Pragensis, non scimus, nisi doceatur. Legebatur ibi forma obediencie. 20. Jun. 1436. 14. Jun. Scriptores I. 97
Strana 770
770 Thomae Ebendorferi, 23. Jun. 24. Jun. Ipse autem dicebat, quod super ista non fieret difficultas; vnde placuit, (quod) simul ad partem tractaremus. Quod dum exordiremur, ingessit Rokiczana difficultatem, quomodo certificaremus eos, quod concilium ita diu staret, quousque alia libertacio venientibus suis nunciis ad idem obtineretur. Respondimus, quod nihil de hoc, quia hanc nouitatem debebant a principio mouisse, dum conpactata fiebant; sed quecumque pactata sunt inter nos, parati sumus executare; et sic dum diu staremus, tempus cene affuit, vnde soluta est conuencio. Die 23a. Eadem die post prandium conuenimus. Boemi responderunt, ex quo ipsi debent, sicud et parati sunt, nobis dare literas suas iuxta copias suprascriptas, dignum est eciam, ut et ipsi a concilio aliquam habeant certitudinem, quod eis transeant promissa. Et dum diu altercaremur super istis, quia de hoc in Alba regali mencio facta non est, et pre ceteris scire vellemus facultatem ipsorum, tandem obtulimus nostrum mandatum. Quod dum legeretur, causabantur, quia in eo cauebatur de potestate absoluendi a quibus- cumque criminibus et abolicionem faciendi, eciam de nota infamie, dicentes se illud mandatum nolle recipere, quia in futuros annos esset ipsis nota, quod tales fuis- sent, neque super eo velle contrahere; et sic vsque ad noctem tractatus sine fructu dilatus est. Die 24 , ipsa sancti Johannis baptiste, mane vocati prout sero, obtulimus dare ipsis clausulas de mandato nostro facientes ad factum roboracionis compactatorum. Lege- batur notula, que domino imperatori placuit, ut offerens se, quatenus sua auctoritate autenticaretur, et quod de concilio haberent similem formam sub bulla; super quo deli- berare volebant. Eadem die sero obtulerunt quamdam cedulam, in qua fatebatur dominus imperator et dominus Albertus dux Austrie se vidisse et in manibus tenuisse bullas sacri concilii Basiliensis, plenum mandatum ad roborandum singula cum Boemis concordata continentes, et aliam in qua promittebant, quod sub forma alias data, et in prima parte et vltima mandati continetur, expeditum haberent, addentes, quod si infra certum terminum hec et alia pro pace et vnitate neccessaria et oportuna, que ipsis Boemis fieri deberent, non expedirentur a concilio, extunc ipsi neque legatis neque concilio in aliquo vellent esse obnoxii, sed culpe legatorum hoc veniret imputandum. Omiserunt eciam in principali forma "et honestate ecclesie.“ Que clausule non placuerunt, videntes, quod esset con- tractus condicionalis, et quod quando placeret, si ob impedimenta nuncii vel alias sine culpa dilacio intercideret, quod omnia irent in fumum. Dum de hac re viderentur con- tentati, surrexit difficultas de ratahibicione concilii horum, que per nos gerenda sunt. Et respondimus, quod in Brunna de hoc esset concordia, ut in cedula hec continencia patet de hiis, que ipsi nobis et nos ipsis facere deberemus. Quod dum se nescire simularent, producta est cedula; sic eciam habuit copia domini cancellarii et Mathie Lauda. Dum negare non possent, dixerunt infra quem terminum faceremus premissa. Respondimus, quod nullum terminum assumeremus, sed uti promisimus Brunne, faceremus quam cito commode fieri posset, prout in cedula dicta continetur. Super qua difficultate dum staremus vsque ad noctem fere, tandem placuit, quia hec litera nostra ipsis tradenda debet esse vltima, verisimiliter adhuc inicerent nobis alias nouitates, quod suspenderetur hec diffe- rencia ; et si nulla alia intercideret, sicuti frequenter experti sumus fieri, de hac diceretur 1436.
770 Thomae Ebendorferi, 23. Jun. 24. Jun. Ipse autem dicebat, quod super ista non fieret difficultas; vnde placuit, (quod) simul ad partem tractaremus. Quod dum exordiremur, ingessit Rokiczana difficultatem, quomodo certificaremus eos, quod concilium ita diu staret, quousque alia libertacio venientibus suis nunciis ad idem obtineretur. Respondimus, quod nihil de hoc, quia hanc nouitatem debebant a principio mouisse, dum conpactata fiebant; sed quecumque pactata sunt inter nos, parati sumus executare; et sic dum diu staremus, tempus cene affuit, vnde soluta est conuencio. Die 23a. Eadem die post prandium conuenimus. Boemi responderunt, ex quo ipsi debent, sicud et parati sunt, nobis dare literas suas iuxta copias suprascriptas, dignum est eciam, ut et ipsi a concilio aliquam habeant certitudinem, quod eis transeant promissa. Et dum diu altercaremur super istis, quia de hoc in Alba regali mencio facta non est, et pre ceteris scire vellemus facultatem ipsorum, tandem obtulimus nostrum mandatum. Quod dum legeretur, causabantur, quia in eo cauebatur de potestate absoluendi a quibus- cumque criminibus et abolicionem faciendi, eciam de nota infamie, dicentes se illud mandatum nolle recipere, quia in futuros annos esset ipsis nota, quod tales fuis- sent, neque super eo velle contrahere; et sic vsque ad noctem tractatus sine fructu dilatus est. Die 24 , ipsa sancti Johannis baptiste, mane vocati prout sero, obtulimus dare ipsis clausulas de mandato nostro facientes ad factum roboracionis compactatorum. Lege- batur notula, que domino imperatori placuit, ut offerens se, quatenus sua auctoritate autenticaretur, et quod de concilio haberent similem formam sub bulla; super quo deli- berare volebant. Eadem die sero obtulerunt quamdam cedulam, in qua fatebatur dominus imperator et dominus Albertus dux Austrie se vidisse et in manibus tenuisse bullas sacri concilii Basiliensis, plenum mandatum ad roborandum singula cum Boemis concordata continentes, et aliam in qua promittebant, quod sub forma alias data, et in prima parte et vltima mandati continetur, expeditum haberent, addentes, quod si infra certum terminum hec et alia pro pace et vnitate neccessaria et oportuna, que ipsis Boemis fieri deberent, non expedirentur a concilio, extunc ipsi neque legatis neque concilio in aliquo vellent esse obnoxii, sed culpe legatorum hoc veniret imputandum. Omiserunt eciam in principali forma "et honestate ecclesie.“ Que clausule non placuerunt, videntes, quod esset con- tractus condicionalis, et quod quando placeret, si ob impedimenta nuncii vel alias sine culpa dilacio intercideret, quod omnia irent in fumum. Dum de hac re viderentur con- tentati, surrexit difficultas de ratahibicione concilii horum, que per nos gerenda sunt. Et respondimus, quod in Brunna de hoc esset concordia, ut in cedula hec continencia patet de hiis, que ipsi nobis et nos ipsis facere deberemus. Quod dum se nescire simularent, producta est cedula; sic eciam habuit copia domini cancellarii et Mathie Lauda. Dum negare non possent, dixerunt infra quem terminum faceremus premissa. Respondimus, quod nullum terminum assumeremus, sed uti promisimus Brunne, faceremus quam cito commode fieri posset, prout in cedula dicta continetur. Super qua difficultate dum staremus vsque ad noctem fere, tandem placuit, quia hec litera nostra ipsis tradenda debet esse vltima, verisimiliter adhuc inicerent nobis alias nouitates, quod suspenderetur hec diffe- rencia ; et si nulla alia intercideret, sicuti frequenter experti sumus fieri, de hac diceretur 1436.
Strana 771
Diarium. 771 responsum et modus, dum crederemus esse nos in fine. Quod dum placuisset omnibus, 1436. soluta est concio. Die 25° Junii conuenimus ad apponendum manus ad scripturas, et collacionando 25. Jun. omnes formas Brunne concordatas inuenimus omnimodam concordiam. Post quas inge- rebant nobis difficultatem, postquam concilium libertabit conmunionem, ut in compactatis continetur, sub qua forma hoc fiet, petentes a nobis certam formam tradi, precipue ut sub forma literarum nostrarum executorialium hoc fieret. Et respondimus, hanc esse que- stionem antiquam Prage in prima congregacione motam, et semper fuisse, prout hodie est, nostram responsionem, quia non esset honestum, ymo temerarium, quod aliquam formam tradamus sacro concilio. Et dum multis instanciis instarent, saltim quod forma ista promitteretur, diximus, quod certos nos esse putamus, quod dummodo Boemi fecerint secundum conpactata, quod istam libertacionem faciet conformiter conpactatis. Hec dum deputati non assummerent, petebant, vt suis possent hec prefata conmunicare, et statim post prandium conuenirent in materia pretacta. Quibus reuersis, dicebant idem quod supra, adicientes, quia in conpactatis habetur „idem faciet concilium," si ergo idem, ergo eadem forma, qua nos fecimus, conpactata extendendo. Ibi eciam producebant formam de executoria sumptam ab illa parte: „Idcirco reuerendis in Christo patribus, archiepiscopo Pragensi, Olomucensi et Luthomuslensi episcopis etc.“ addendo "sub duplici specie pro perpetuo“ etc. Et nos respondimus, quod non daremus aliquam formam sacro concilio, precipue quia non tenemur, neque de hoc, licet motum esset in Praga et in Brunna, finaliter fuit resessum, sed amputatum et per nos reiectum, dummodo omnia in Brunna essent ad formam redacta, in qua in dieta Bartholomei tunc indicta Prage erant per Boemos sigillanda. Hoc idem promissum est per ipsorum sigilla in hac dieta sine pluri adimpleri, et ad execucionem conpactata deducere; quod si placet, parati erimus satis- facere promissis etc. Die 26 Junii Boemi per organum Rokiczano dicebant idem quod prius, subiun- 26. Jun. gentes, quod neccessarium sit eis habere hanc notulam, quia nunciis eorum refutabamus certam formam, in qua fortasse verba ponerentur honoris offensiua. Diceretur per con- cilium: Si non placet, vadatis; et si dominus imperator eciam promitteret, cum sit mor- talis, quid tunc fieret ? Hec dixit. Imperator nobis autem Latino sermone dixit, quod in hoc nihil noui peterent, sed iuxta conpactata, quia dicitur: "hoc idem faciet;“ ergo subsumendo, hoc idem faciet concilium quod vos, et vos iam facietis sub certa vestra forma, ergo et concilium ad hanc tenetur. Responsum est, quod ista clausula "hoc idem faciet" non refertur ad formam, sed ad verba precedencia, videlicet quod legati scribent principibus, quod nullus infamet Boemos propter conmunionem etc., et hoc idem faciet concilium, quando libertabit etc. Dixit Rokiczano : Ergo nihil aliud tenetur concilium nobis facere ? Responsum est quod ymo, sed non vigore premissorum, sed aliarum clau- sularum. Multisque altercacionibus hinc inde habitis, finaliter conclusimus: Jam diximus serenissimo domino imperatori, quod nobis recedentibus a Brunna ad concilium diximus iam omnia conplanata vsque ad illud verbum „iniuste,“ in quo si fieret finis, solum restaret execucio conpactatorum. Hoc idem mandauit per suos ambasiatores dominus imperator. Ad hane ergo dietam missi sumus, non ad placitandum, sed ad exequendum, ad quod sumus parati. Nullas placitaciones inantea assummemus ; sed si placet sigillare formas 97*
Diarium. 771 responsum et modus, dum crederemus esse nos in fine. Quod dum placuisset omnibus, 1436. soluta est concio. Die 25° Junii conuenimus ad apponendum manus ad scripturas, et collacionando 25. Jun. omnes formas Brunne concordatas inuenimus omnimodam concordiam. Post quas inge- rebant nobis difficultatem, postquam concilium libertabit conmunionem, ut in compactatis continetur, sub qua forma hoc fiet, petentes a nobis certam formam tradi, precipue ut sub forma literarum nostrarum executorialium hoc fieret. Et respondimus, hanc esse que- stionem antiquam Prage in prima congregacione motam, et semper fuisse, prout hodie est, nostram responsionem, quia non esset honestum, ymo temerarium, quod aliquam formam tradamus sacro concilio. Et dum multis instanciis instarent, saltim quod forma ista promitteretur, diximus, quod certos nos esse putamus, quod dummodo Boemi fecerint secundum conpactata, quod istam libertacionem faciet conformiter conpactatis. Hec dum deputati non assummerent, petebant, vt suis possent hec prefata conmunicare, et statim post prandium conuenirent in materia pretacta. Quibus reuersis, dicebant idem quod supra, adicientes, quia in conpactatis habetur „idem faciet concilium," si ergo idem, ergo eadem forma, qua nos fecimus, conpactata extendendo. Ibi eciam producebant formam de executoria sumptam ab illa parte: „Idcirco reuerendis in Christo patribus, archiepiscopo Pragensi, Olomucensi et Luthomuslensi episcopis etc.“ addendo "sub duplici specie pro perpetuo“ etc. Et nos respondimus, quod non daremus aliquam formam sacro concilio, precipue quia non tenemur, neque de hoc, licet motum esset in Praga et in Brunna, finaliter fuit resessum, sed amputatum et per nos reiectum, dummodo omnia in Brunna essent ad formam redacta, in qua in dieta Bartholomei tunc indicta Prage erant per Boemos sigillanda. Hoc idem promissum est per ipsorum sigilla in hac dieta sine pluri adimpleri, et ad execucionem conpactata deducere; quod si placet, parati erimus satis- facere promissis etc. Die 26 Junii Boemi per organum Rokiczano dicebant idem quod prius, subiun- 26. Jun. gentes, quod neccessarium sit eis habere hanc notulam, quia nunciis eorum refutabamus certam formam, in qua fortasse verba ponerentur honoris offensiua. Diceretur per con- cilium: Si non placet, vadatis; et si dominus imperator eciam promitteret, cum sit mor- talis, quid tunc fieret ? Hec dixit. Imperator nobis autem Latino sermone dixit, quod in hoc nihil noui peterent, sed iuxta conpactata, quia dicitur: "hoc idem faciet;“ ergo subsumendo, hoc idem faciet concilium quod vos, et vos iam facietis sub certa vestra forma, ergo et concilium ad hanc tenetur. Responsum est, quod ista clausula "hoc idem faciet" non refertur ad formam, sed ad verba precedencia, videlicet quod legati scribent principibus, quod nullus infamet Boemos propter conmunionem etc., et hoc idem faciet concilium, quando libertabit etc. Dixit Rokiczano : Ergo nihil aliud tenetur concilium nobis facere ? Responsum est quod ymo, sed non vigore premissorum, sed aliarum clau- sularum. Multisque altercacionibus hinc inde habitis, finaliter conclusimus: Jam diximus serenissimo domino imperatori, quod nobis recedentibus a Brunna ad concilium diximus iam omnia conplanata vsque ad illud verbum „iniuste,“ in quo si fieret finis, solum restaret execucio conpactatorum. Hoc idem mandauit per suos ambasiatores dominus imperator. Ad hane ergo dietam missi sumus, non ad placitandum, sed ad exequendum, ad quod sumus parati. Nullas placitaciones inantea assummemus ; sed si placet sigillare formas 97*
Strana 772
772 Thomae Ebendorferi, 27. Jun. 28. Jun. concordatas, idem parati sumus facere; et sic recessimus. Sero vocati, scire voluit imperator, an placeret, quod ipse cum domino Alberto, filio etc. promitterent, quod tempore debito sacrum concilium dabit formam libertacionis conmunionis secundum con- pactata, et mandatum siue executoriam ad prelatos, et in ea non inseretur aliquod verbum denigratiuum honoris regni aut cuiuscumque; et diximus, quod placeret. Die xxVn" mensis prefati desiderabant Boemi, licet sepius in prosecucione lite- rarum nullum verbum denigratiuum honoris ponatur, tamen crebro ex prefacionibus huius- modi possunt elici; si ergo diceretur in bulle prefacione vnam speciem esse vtilem et salutarem, et quod propter pacem ecclesie duplex species admissa esset, in hoc ipsorum offenderetur populus; ideo non ponerentur huiusmodi in prefacione. Diximus, quod nec in prefacione, nec in prosecucione et deduccione aliquod verbum denigratiuum poneretur, vti speraremus; nichil tamen promitteremus, quia nec ad placitandum venissemus; et quod eciam nobis esset timor, quod ille non esset pes, qui doleret, sed alia laterent; et si hanc practicam refugissemus in placitando, cicius peruenissemus ad finem. Precipue de Brunna omnino concordes preter vnum verbum recessimus, vnde incipere parati essemus, vbi dimisimus. Super quo post prandium dicebant se velle respondere et sperare de bono. Quibus reuersis, dicebant se paratos ad obedienciam, quam si semel intrarent, multis vellent preferri in eadem, et quia formam tradere nollemus, quod saltim promitteremus domino imperatori, quod secundum formam conpactatorum sine addicione et diminucione futura ipsis transiret libertacio ; et hec verba post exponentes dicebant, secundum formam conpactatorum in Brunna. Respondimus, quod illud iam triduo petitum est et semper negatum; nec faceremus ob causas sepius dictas. Tandem offerebant cedulam huiusmodi sub tenore: „Promittimus“ (sic). Ad hanc cedulam respondimus, quod modo de ista non diceremus, sed postquam litere formarum in Brunna concordatarum essent sigillate et ad manus domini imperatoris reposite, de hac responderemus, vt merito contenti essent. In quibus contenti erant, dicentes, mane fiant litere. Die xxVIII“ Junii, volentes scire cum quibus contrahimus, ex quo nullum mandatum apparuit de concludendo, responderunt Boemi, quod hic sit generalis congregacio regni, in proxima congregacione Prage indicta, et quod ista scribatur in literis. Responsum est, quod congregacio ista non loquitur, sicud nec exconmunicatur capitulum; vnde vel omnes presentes loquuntur in personis vel in statibus sic : Nos A. gubernator, barones, Praga ciuitas, nobiles, clientes, ciuitates etc. Quod dum racione suasi euadere non possent, dicebat Rokiczano, quod de prioritate inter Pragenses et nobiles esset differencia, et neutra pars vellet cedere alteri. Suasimus, quod hoc fieret saluis iuribus et sine pre- iudicio partis cum protestacione publica; et dum in istis non proficeremus, finaliter opor- tuit condescendere ad tytulum: „Nos Also de Risenburg, alias de Wrstiow, gubernator totaque congregacio regni Boemie Iglauie celebrata“ etc., ita tamen, quod ipsi presentes singuli darent sua nomina domino imperatori, et faterentur se constituere generalem con- gregacionem regni, et de hoc darentur nobis litere per eundem. Die ipsa sanctorum Petri et Pauli insurrexit difficultas ex parte Morauorum, quo- modo prestarent obedienciam, pro eo, quia solum comparebant certi barones tamquam priuate persone aliis absentibus, quorum mandato non erant suffulti. Optabant, quod sub 1436. 29. Jun.
772 Thomae Ebendorferi, 27. Jun. 28. Jun. concordatas, idem parati sumus facere; et sic recessimus. Sero vocati, scire voluit imperator, an placeret, quod ipse cum domino Alberto, filio etc. promitterent, quod tempore debito sacrum concilium dabit formam libertacionis conmunionis secundum con- pactata, et mandatum siue executoriam ad prelatos, et in ea non inseretur aliquod verbum denigratiuum honoris regni aut cuiuscumque; et diximus, quod placeret. Die xxVn" mensis prefati desiderabant Boemi, licet sepius in prosecucione lite- rarum nullum verbum denigratiuum honoris ponatur, tamen crebro ex prefacionibus huius- modi possunt elici; si ergo diceretur in bulle prefacione vnam speciem esse vtilem et salutarem, et quod propter pacem ecclesie duplex species admissa esset, in hoc ipsorum offenderetur populus; ideo non ponerentur huiusmodi in prefacione. Diximus, quod nec in prefacione, nec in prosecucione et deduccione aliquod verbum denigratiuum poneretur, vti speraremus; nichil tamen promitteremus, quia nec ad placitandum venissemus; et quod eciam nobis esset timor, quod ille non esset pes, qui doleret, sed alia laterent; et si hanc practicam refugissemus in placitando, cicius peruenissemus ad finem. Precipue de Brunna omnino concordes preter vnum verbum recessimus, vnde incipere parati essemus, vbi dimisimus. Super quo post prandium dicebant se velle respondere et sperare de bono. Quibus reuersis, dicebant se paratos ad obedienciam, quam si semel intrarent, multis vellent preferri in eadem, et quia formam tradere nollemus, quod saltim promitteremus domino imperatori, quod secundum formam conpactatorum sine addicione et diminucione futura ipsis transiret libertacio ; et hec verba post exponentes dicebant, secundum formam conpactatorum in Brunna. Respondimus, quod illud iam triduo petitum est et semper negatum; nec faceremus ob causas sepius dictas. Tandem offerebant cedulam huiusmodi sub tenore: „Promittimus“ (sic). Ad hanc cedulam respondimus, quod modo de ista non diceremus, sed postquam litere formarum in Brunna concordatarum essent sigillate et ad manus domini imperatoris reposite, de hac responderemus, vt merito contenti essent. In quibus contenti erant, dicentes, mane fiant litere. Die xxVIII“ Junii, volentes scire cum quibus contrahimus, ex quo nullum mandatum apparuit de concludendo, responderunt Boemi, quod hic sit generalis congregacio regni, in proxima congregacione Prage indicta, et quod ista scribatur in literis. Responsum est, quod congregacio ista non loquitur, sicud nec exconmunicatur capitulum; vnde vel omnes presentes loquuntur in personis vel in statibus sic : Nos A. gubernator, barones, Praga ciuitas, nobiles, clientes, ciuitates etc. Quod dum racione suasi euadere non possent, dicebat Rokiczano, quod de prioritate inter Pragenses et nobiles esset differencia, et neutra pars vellet cedere alteri. Suasimus, quod hoc fieret saluis iuribus et sine pre- iudicio partis cum protestacione publica; et dum in istis non proficeremus, finaliter opor- tuit condescendere ad tytulum: „Nos Also de Risenburg, alias de Wrstiow, gubernator totaque congregacio regni Boemie Iglauie celebrata“ etc., ita tamen, quod ipsi presentes singuli darent sua nomina domino imperatori, et faterentur se constituere generalem con- gregacionem regni, et de hoc darentur nobis litere per eundem. Die ipsa sanctorum Petri et Pauli insurrexit difficultas ex parte Morauorum, quo- modo prestarent obedienciam, pro eo, quia solum comparebant certi barones tamquam priuate persone aliis absentibus, quorum mandato non erant suffulti. Optabant, quod sub 1436. 29. Jun.
Strana 773
Diarium. 773 generalitate ista et obediencia Boemorum includerentur, precipue quia in Brunna petiue- runt, quod ipsos non derelinquerent in conpactatis, et quia in istis articulis eis adhese- runt. Diximus, quod hoc fieri non posset, quia nec sic pax posset firmari per eosdem, sicud nec Boemi possent in Morauia preuaricatores pacis conprimere, si interpellarentur ; nec sigillum regni aut gubernator conmunitatem Morauie respicere dinoscitur. Oportet ergo, quod cum ipsis agatur sicud cum priuatis personis, postquam obedienciam prestabunt et pacem firmabunt, ita ut aliis absentibus porta hec vnitatis aperta remaneat. Super quibus conmunicare voluerunt mane cum Boemis, ut dicebant. Vltima Junii dicebant, sicud in Brunna petiuerunt, ne separarentur a Boemis, ita nec separari vellent quoad ea que fidem tangunt, petentes quatenus vno contextu et mandato conprehendantur cum eisdem. Et dum certificati essemus, quod in congregacio- nibus in Praga factis semper interfuerunt, addidimus ad formam mandati supra scriptam eciam de Morauis, addendo hanc clausulam: "qui sunt de parte nostra.“ Quod dum Boemi non admitterent, diximus: Quia vos mutastis et consensimus, nos racionale petimus et negatis. Ideo quia forma nostra relatiua est, dicendo "dicti regni et marchionatus," oportet, quod aliquid precedat, ad quod hec fiat relacio, vnde ipsorum litera nostre veniet inserenda. Quod similiter recusauerunt; sed vltimate dixerunt, licet alias propter diffi- cultates de ordine ipsorum in capitibus literarum ponendorum essent precipue de priori- tate ciuitatis Pragensis et nobilium, quas sub protestacione iam sedauerant; ideo placuit eis, vt per omnia in formis Brunne conclusis resideremus. Quod similiter placuit, ita tamen, quod omnes nostre pacciones vsque facte in presenti dyeta, de qua supra, similiter neccessarie essent. Finaliter tamen nobis visum est, quod ipsorum litera nostre insere- retur, ymo similiter nostra sue, et si placeret in aliis pactis staremus, sicud ante duos dies ; nichil tamen promitteremus de certo etc. Super quibus petebant, deliberare velle cum suis. 30. Jun. 1436. Julii prima die mane respondebant, hanc insercionem se non posse admittere, tum quia dictum est: "vos dabitis hanc literam et nos illam," de nulla insercione faciendo mencionem, tum quia sic relatum est in Praga; tum quia nec est modus paciscencium, vt alter alterius interserat literam ; tum quia sic nec in Egra in primo pacto nuncii concilii sua sigilla volebant cum nostris miscere, sed separatas literas nostris sigillis munitas obti- nere. Audientes diximus, has raciones neque neccessarie esse soluendas, cum ipsa forma nostra de se indicet, quod sit relatiua ad aliam; super isto tamen vlterius nichil tractamus, sed scire volumus cum quibus contrahimus, et ipsorum nomina in litera testimoniali domini imperatoris includi petimus, prout alias se obtulerunt apud eundem. In quibus residentes, dum prandendi instaret hora, venimus ad sumendum panem. Post hoc conuenientes sta- bamus in eodem, et dum ruptura esset pre foribus, conuenimus coram domino imperatore. Vbi dicebant Boemi, quod in congregacione regni, alias circa festum Bartholomei Prage celebrata, conclusum et decretum erat, quatenus forme Brunne concluse sigillarentur, quod et parati essent sine addicione et sub data diei sancti Mathei, in qua hee conclusa sunt. Quod audientes, quia non nomine presentis congregacionis Iglauiensis, sed preterite Pragensis, prout condictum extitit Brunne, hec firmarentur, condescendimus ut ita fieret, et litere scribendo et alias expedirentur in forma prescriptis. Ante omnia scire vellemus, cum quibus contraheremus, sicud de hoc eciam a principio tractatuum fecimus mencionem. 1. Jul.
Diarium. 773 generalitate ista et obediencia Boemorum includerentur, precipue quia in Brunna petiue- runt, quod ipsos non derelinquerent in conpactatis, et quia in istis articulis eis adhese- runt. Diximus, quod hoc fieri non posset, quia nec sic pax posset firmari per eosdem, sicud nec Boemi possent in Morauia preuaricatores pacis conprimere, si interpellarentur ; nec sigillum regni aut gubernator conmunitatem Morauie respicere dinoscitur. Oportet ergo, quod cum ipsis agatur sicud cum priuatis personis, postquam obedienciam prestabunt et pacem firmabunt, ita ut aliis absentibus porta hec vnitatis aperta remaneat. Super quibus conmunicare voluerunt mane cum Boemis, ut dicebant. Vltima Junii dicebant, sicud in Brunna petiuerunt, ne separarentur a Boemis, ita nec separari vellent quoad ea que fidem tangunt, petentes quatenus vno contextu et mandato conprehendantur cum eisdem. Et dum certificati essemus, quod in congregacio- nibus in Praga factis semper interfuerunt, addidimus ad formam mandati supra scriptam eciam de Morauis, addendo hanc clausulam: "qui sunt de parte nostra.“ Quod dum Boemi non admitterent, diximus: Quia vos mutastis et consensimus, nos racionale petimus et negatis. Ideo quia forma nostra relatiua est, dicendo "dicti regni et marchionatus," oportet, quod aliquid precedat, ad quod hec fiat relacio, vnde ipsorum litera nostre veniet inserenda. Quod similiter recusauerunt; sed vltimate dixerunt, licet alias propter diffi- cultates de ordine ipsorum in capitibus literarum ponendorum essent precipue de priori- tate ciuitatis Pragensis et nobilium, quas sub protestacione iam sedauerant; ideo placuit eis, vt per omnia in formis Brunne conclusis resideremus. Quod similiter placuit, ita tamen, quod omnes nostre pacciones vsque facte in presenti dyeta, de qua supra, similiter neccessarie essent. Finaliter tamen nobis visum est, quod ipsorum litera nostre insere- retur, ymo similiter nostra sue, et si placeret in aliis pactis staremus, sicud ante duos dies ; nichil tamen promitteremus de certo etc. Super quibus petebant, deliberare velle cum suis. 30. Jun. 1436. Julii prima die mane respondebant, hanc insercionem se non posse admittere, tum quia dictum est: "vos dabitis hanc literam et nos illam," de nulla insercione faciendo mencionem, tum quia sic relatum est in Praga; tum quia nec est modus paciscencium, vt alter alterius interserat literam ; tum quia sic nec in Egra in primo pacto nuncii concilii sua sigilla volebant cum nostris miscere, sed separatas literas nostris sigillis munitas obti- nere. Audientes diximus, has raciones neque neccessarie esse soluendas, cum ipsa forma nostra de se indicet, quod sit relatiua ad aliam; super isto tamen vlterius nichil tractamus, sed scire volumus cum quibus contrahimus, et ipsorum nomina in litera testimoniali domini imperatoris includi petimus, prout alias se obtulerunt apud eundem. In quibus residentes, dum prandendi instaret hora, venimus ad sumendum panem. Post hoc conuenientes sta- bamus in eodem, et dum ruptura esset pre foribus, conuenimus coram domino imperatore. Vbi dicebant Boemi, quod in congregacione regni, alias circa festum Bartholomei Prage celebrata, conclusum et decretum erat, quatenus forme Brunne concluse sigillarentur, quod et parati essent sine addicione et sub data diei sancti Mathei, in qua hee conclusa sunt. Quod audientes, quia non nomine presentis congregacionis Iglauiensis, sed preterite Pragensis, prout condictum extitit Brunne, hec firmarentur, condescendimus ut ita fieret, et litere scribendo et alias expedirentur in forma prescriptis. Ante omnia scire vellemus, cum quibus contraheremus, sicud de hoc eciam a principio tractatuum fecimus mencionem. 1. Jul.
Strana 774
774 Thomae Ebendorferi, Dixerunt cum gubernatore, regno etc. Et diximus, quod hic pauci essent barones, et deficerent multe ciuitates. Dixerunt, quod 21 hic essent, et septem deficerent; et dum peteremus nomina, recusabant, ne in post ipsorum notarentur prosapie. Die tercia Julii hec que secuntur acta sunt. Literis igitur hine inde variis super questionibus exortis vna cum compactatis et executorialibus sigillatis, preparatis sedibus in foro, sedente imperatore in maiestate, imperialibus infulis ad Boemorum vota induto, per quosdam ex eis affectabant, vt Latino sermone, Alemanico, Boemico et Vngarico proclamaretur populo, quid fieret. In quo dum dolos perciperemus latere, ut post claruit, diximus, nequaquam hoc lingwe commit- teremus ; sed oportet, quod in scriptis fieret, quod longum tractum temporis exposceret, qui modo non congruit populis expectantibus finem. Trahebatur hec consultacio fere per hore spacium. Tandem dum immobiles staremus in proposito, dixit Lupacz: Dixistis velle procurare regni (honorem), quare officit pauca verba dicere, quia vlterius iuncti erimus in caritate. Volumus eciam solempnem protestacionem ante factam obedienciam premit- tere, quod hanc facimus vnitatem et obedienciam, non tamquam aliquando fuissemus diuisi, sed tamquam boni Christiani cum aliis Christianis. Ecce, hac intencione volebant predicare populo! Diximus: Nichil dicetis, neque nos dicemus; sed lectis literis deo reddemus vota, transeuntes ad ecclesiam, in iubilo decantantes "te deum laudamus.“ Quod dicebant suis se velle referre. Quo facto steterunt fere vsque ad secundam horam post meridiem, suspendentes nos ieiunos; tandem concordare non potentes, iuit vnusquisque ad propria. Dum vero sero factum esset, certi deputati comparentes cum domino impe- ratore per organum Rokiczano dicebant, quod nulla causa hec dilacio facta esset, nisi quia varie fuerint opiniones, et quod obedire vellent et pacta tenere; et pro honore Boemorum solum volebant dixisse paucas rigas, quas obtulit ad legendum. Sed recusa- uimus legere, dicentes, nulla ammodo pacta velle inire cum eisdem de nouo; nec ad hoc venimus, sed ad exequendum. Ipse autem legit scripturam, continentem in effectu: cum propter veritates quatuor articulorum Boemi sint delati et iniuriose infamati, et iam diffi- cultates sunt concordate cum legatis sacri concilii, ideo ipsi acceptant vnitatem tamquam boni Christiani cum ceteris fidelibus etc. etc. Secedentes post ad consultandum dixerunt, quod volunt conpactata exequi ; sed si non permittuntur publicare quid fiat, non stringuntur nisi suos procuratores mittere ad legatos ad partem, qui facient obedienciam iuxta concordata. Diximus, quod alias con- cordatum est, quatenus omnes presentes comparerent coram domino imperatore, et ibidem profiterentur, se in congregacione generali Pragensi nouissime celebrata hanc congrega- cionem Iglauiensem tamquam generalem regni et marchionatus, vt prius, indixisse pro- complemento conpactatorum, et de hoc dominus imperator nobis faceret literas oportunas. Quomodo ergo nunc in angulis conplebit, quod tanto tempore palam ventilatum est; quomodo mundus et sacrum concilium spem concipiet, quod hec sint sinceriter adimpleta; quodque hec vergerent contra honorem domini imperatoris, qui hodie suam presenciam in maiestate exhibuit, et contra honorem Boemorum. Quod audientes dicebant velle conpactata seruare, et hoc mane conpletis diuinis ad suos referre. Julii iv°, tres ad partem venerunt ad dominum imperatorem Taczko, Diwisius et Valber, quasi a se ipsis attemptantes, si predicacionem istam, de qua supra, admitteremus; 1436. 3. Jul. 4. Jul.
774 Thomae Ebendorferi, Dixerunt cum gubernatore, regno etc. Et diximus, quod hic pauci essent barones, et deficerent multe ciuitates. Dixerunt, quod 21 hic essent, et septem deficerent; et dum peteremus nomina, recusabant, ne in post ipsorum notarentur prosapie. Die tercia Julii hec que secuntur acta sunt. Literis igitur hine inde variis super questionibus exortis vna cum compactatis et executorialibus sigillatis, preparatis sedibus in foro, sedente imperatore in maiestate, imperialibus infulis ad Boemorum vota induto, per quosdam ex eis affectabant, vt Latino sermone, Alemanico, Boemico et Vngarico proclamaretur populo, quid fieret. In quo dum dolos perciperemus latere, ut post claruit, diximus, nequaquam hoc lingwe commit- teremus ; sed oportet, quod in scriptis fieret, quod longum tractum temporis exposceret, qui modo non congruit populis expectantibus finem. Trahebatur hec consultacio fere per hore spacium. Tandem dum immobiles staremus in proposito, dixit Lupacz: Dixistis velle procurare regni (honorem), quare officit pauca verba dicere, quia vlterius iuncti erimus in caritate. Volumus eciam solempnem protestacionem ante factam obedienciam premit- tere, quod hanc facimus vnitatem et obedienciam, non tamquam aliquando fuissemus diuisi, sed tamquam boni Christiani cum aliis Christianis. Ecce, hac intencione volebant predicare populo! Diximus: Nichil dicetis, neque nos dicemus; sed lectis literis deo reddemus vota, transeuntes ad ecclesiam, in iubilo decantantes "te deum laudamus.“ Quod dicebant suis se velle referre. Quo facto steterunt fere vsque ad secundam horam post meridiem, suspendentes nos ieiunos; tandem concordare non potentes, iuit vnusquisque ad propria. Dum vero sero factum esset, certi deputati comparentes cum domino impe- ratore per organum Rokiczano dicebant, quod nulla causa hec dilacio facta esset, nisi quia varie fuerint opiniones, et quod obedire vellent et pacta tenere; et pro honore Boemorum solum volebant dixisse paucas rigas, quas obtulit ad legendum. Sed recusa- uimus legere, dicentes, nulla ammodo pacta velle inire cum eisdem de nouo; nec ad hoc venimus, sed ad exequendum. Ipse autem legit scripturam, continentem in effectu: cum propter veritates quatuor articulorum Boemi sint delati et iniuriose infamati, et iam diffi- cultates sunt concordate cum legatis sacri concilii, ideo ipsi acceptant vnitatem tamquam boni Christiani cum ceteris fidelibus etc. etc. Secedentes post ad consultandum dixerunt, quod volunt conpactata exequi ; sed si non permittuntur publicare quid fiat, non stringuntur nisi suos procuratores mittere ad legatos ad partem, qui facient obedienciam iuxta concordata. Diximus, quod alias con- cordatum est, quatenus omnes presentes comparerent coram domino imperatore, et ibidem profiterentur, se in congregacione generali Pragensi nouissime celebrata hanc congrega- cionem Iglauiensem tamquam generalem regni et marchionatus, vt prius, indixisse pro- complemento conpactatorum, et de hoc dominus imperator nobis faceret literas oportunas. Quomodo ergo nunc in angulis conplebit, quod tanto tempore palam ventilatum est; quomodo mundus et sacrum concilium spem concipiet, quod hec sint sinceriter adimpleta; quodque hec vergerent contra honorem domini imperatoris, qui hodie suam presenciam in maiestate exhibuit, et contra honorem Boemorum. Quod audientes dicebant velle conpactata seruare, et hoc mane conpletis diuinis ad suos referre. Julii iv°, tres ad partem venerunt ad dominum imperatorem Taczko, Diwisius et Valber, quasi a se ipsis attemptantes, si predicacionem istam, de qua supra, admitteremus; 1436. 3. Jul. 4. Jul.
Strana 775
Diarium. 775 et cum intelligerent quod nequaquam, volebant scire, si altera die facta fideli translacione eandem permitteremus in ecclesia. Placuit nobis. Adiciebant libenter se scire tempus, infra quod ratihibicionem concilii expediremus. Respondimus: Hec sagitta est in pharetra, tempore congruenti emittemus post tradicionem suarum literarum, vt in compactatis. Factis ad sciendum tempus pluribus instanciis, diximus ad partem domino imperatori, domino Alberto duci et cancellario, quod a die, qua sua maiestas esset in Praga et daret nobis confirmacionem conpactatorum suam iuxta bullam Brunne datam, infra sex menses procuraremus eandem. Dixerunt Boemi ad imperatorem: Quid, si imperator moreretur? Diximus : Tunc stabimus in concordatis in Brunna, quam cito comode poterimus. Vnde dicebat imperator satis passionatus: Post sompnum loquar Boemis omnibus, quia cum istis deputatis nihil expedio; et sic soluta est concio. Eadem die sero reuersi, petebat imperator consilium, quid faceret de expressione temporis, cum videret rupturam in foribus. Respondimus, quod tempus non exprimeremus nisi ratahibicio sua prius procederet, quia concilium nec daret ratahibicionem ad eorum fictum sigillum, precipue quia nullus baronum Boemie literas suas suis voluit sigillis roborare. Ideo diximus, vel quod literas suas, simi- liter et nos nostras, reponerent ad manus domini imperatoris, et in Praga fierent omnia, scilicet proclamacio pacis et obediencia, et tunc infra quatuor menses, vno ex nobis acce- dente ad concilium, expediremus ratihibicionem istam ab eodem ; vel quod infra sex men- sium spacium post nostrum aduentum ad Pragam idem faceremus; nec aliud possemus ex causa tacta, et precipue quia non dubitaremus, quin concilium primum vellet prospicere, quomodo negocia procederent. Post plura hinc inde consultata dixerunt Boemi, quod facient iuxta conpactata et expectare volunt, si eis e regione seruentur; quod si secus fuerit factum, causam habebunt querulandi. Placuit pro tunc, quod crastina die fieret obediencia ; addebant tamen, quod in literis fieret mencio de executoria ad prelatos regni, quatenus adderetur marchionatus Morauie. Diximus inter nos, quod euadere non possimus, vnde in hac re neque consentiremus neque dissentiremus; cancellarius sciret suum officium ponere in execucionem. V' Julii mane coram domino imperatore infulis imperialibus decorato, et multitudine ciuitatis ac nobilium, clientum, ambasiatorum Pragensium et aliarum regni Boemie (ciuitatum) presentibus multis baronibus Morauie, Boemi et Moraui perlecta prius per Marquardum prothonotarium domini imperatoris litera Boemorum alias Brunne conclusa et concordata: In dei nomine amen. Cum inter legatos sacri generalis Basiliensis concilii et generalem congregacionem incliti regni Boemie et marchionatus Morauie Prage cele- bratam **) pro vnitate et pace inita, concordata et conclusa fuerint certa capitula, secundum quod vtrique parti constat, prout in literis nostris aliis desuper confectis de data inferius descripta (continetur): Nos Also de Risenburg alias de Wrzesstiow, gubernator regni Boemie, barones, nobiles, milites, clientes, Praga ciuitas et cetere ciuitates et sacerdotes, generalem con- gregacionem eiusdem regni Boemie et marchionatus Morauie Prage indictam celebrantes, 5. Jul. 254*). 1436. 2. Jul. 1436. *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 103, et in cod. Bibliothecæ Palatinæ Vindob. Nr. 4764. fol. 165—166. — Impr. Palacky Archív český III. 443—444 (latine et bohemice). **) In codice Vindob. et Parisiensi sequitur „circa fostum beati Martini anno M°CCCC° XXXIII°.“
Diarium. 775 et cum intelligerent quod nequaquam, volebant scire, si altera die facta fideli translacione eandem permitteremus in ecclesia. Placuit nobis. Adiciebant libenter se scire tempus, infra quod ratihibicionem concilii expediremus. Respondimus: Hec sagitta est in pharetra, tempore congruenti emittemus post tradicionem suarum literarum, vt in compactatis. Factis ad sciendum tempus pluribus instanciis, diximus ad partem domino imperatori, domino Alberto duci et cancellario, quod a die, qua sua maiestas esset in Praga et daret nobis confirmacionem conpactatorum suam iuxta bullam Brunne datam, infra sex menses procuraremus eandem. Dixerunt Boemi ad imperatorem: Quid, si imperator moreretur? Diximus : Tunc stabimus in concordatis in Brunna, quam cito comode poterimus. Vnde dicebat imperator satis passionatus: Post sompnum loquar Boemis omnibus, quia cum istis deputatis nihil expedio; et sic soluta est concio. Eadem die sero reuersi, petebat imperator consilium, quid faceret de expressione temporis, cum videret rupturam in foribus. Respondimus, quod tempus non exprimeremus nisi ratahibicio sua prius procederet, quia concilium nec daret ratahibicionem ad eorum fictum sigillum, precipue quia nullus baronum Boemie literas suas suis voluit sigillis roborare. Ideo diximus, vel quod literas suas, simi- liter et nos nostras, reponerent ad manus domini imperatoris, et in Praga fierent omnia, scilicet proclamacio pacis et obediencia, et tunc infra quatuor menses, vno ex nobis acce- dente ad concilium, expediremus ratihibicionem istam ab eodem ; vel quod infra sex men- sium spacium post nostrum aduentum ad Pragam idem faceremus; nec aliud possemus ex causa tacta, et precipue quia non dubitaremus, quin concilium primum vellet prospicere, quomodo negocia procederent. Post plura hinc inde consultata dixerunt Boemi, quod facient iuxta conpactata et expectare volunt, si eis e regione seruentur; quod si secus fuerit factum, causam habebunt querulandi. Placuit pro tunc, quod crastina die fieret obediencia ; addebant tamen, quod in literis fieret mencio de executoria ad prelatos regni, quatenus adderetur marchionatus Morauie. Diximus inter nos, quod euadere non possimus, vnde in hac re neque consentiremus neque dissentiremus; cancellarius sciret suum officium ponere in execucionem. V' Julii mane coram domino imperatore infulis imperialibus decorato, et multitudine ciuitatis ac nobilium, clientum, ambasiatorum Pragensium et aliarum regni Boemie (ciuitatum) presentibus multis baronibus Morauie, Boemi et Moraui perlecta prius per Marquardum prothonotarium domini imperatoris litera Boemorum alias Brunne conclusa et concordata: In dei nomine amen. Cum inter legatos sacri generalis Basiliensis concilii et generalem congregacionem incliti regni Boemie et marchionatus Morauie Prage cele- bratam **) pro vnitate et pace inita, concordata et conclusa fuerint certa capitula, secundum quod vtrique parti constat, prout in literis nostris aliis desuper confectis de data inferius descripta (continetur): Nos Also de Risenburg alias de Wrzesstiow, gubernator regni Boemie, barones, nobiles, milites, clientes, Praga ciuitas et cetere ciuitates et sacerdotes, generalem con- gregacionem eiusdem regni Boemie et marchionatus Morauie Prage indictam celebrantes, 5. Jul. 254*). 1436. 2. Jul. 1436. *) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 103, et in cod. Bibliothecæ Palatinæ Vindob. Nr. 4764. fol. 165—166. — Impr. Palacky Archív český III. 443—444 (latine et bohemice). **) In codice Vindob. et Parisiensi sequitur „circa fostum beati Martini anno M°CCCC° XXXIII°.“
Strana 776
776 Thomae Ebendorferi, nomine dicti regni et pro ipso regno et omnibus et singulis dictorum regni et marchio- natus, qui sunt de parte nostra, volentes concordata et conclusa effectui, prout est racioni consonum, demandare: in primis recipimus, acceptamus et facimus vnitatem ecclesia- sticam etc. que secuntur in forma supra in dyeta Brunnensi conprehensa *), vsque ibi inclusiue: "condicatur dies placiti,“ et sequitur: "In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium has literas nostras sigillo regni Boemie fecimus conmuniri. Rogamus quoque et petimus serenissimum principem et dominum dominum Sigismundum Romanorum imperatorem semper Augustum etc. et illustrem principem dominum Albertum ducem Austrie etc., vt sigilla sua presentibus appendi faciant ad maiorem euidenciam, robur et firmitatem omnium premissorum. Datum Prage, in collegio Karoli, ipso die beati Mathei apostoli et ewangeliste, anno domini M°cccc° xxxV°. Et nos Sigismundus imperator et dux Albertus prefati, eorum precibus annuentes, sigilla nostra presentibus appendi iussimus. Iglauie, secunda Julii, anno domini M'ecee'xXXVI°, regnorum nostrorum Sigismundi anno Vngarie quinquagesimo, Romanorum xxVI, Boemie XVI, imperii vero quarto.“ 1436. Tenor procuratorii Boemorum. 255**) 1436. 5. Jul. „In dei nomine amen. Nos Also de Risenburch alias de Wrzestow, gubernator regni Boemie, barones, nobiles, milites, clientes, Praga ciuitas et cetere ciuitates et sacerdotes, generalem congregacionem regni Boemie et marchionatus Morauie facientes et representantes, vigore presencium facimus et dirigimus nuncios et ambasiatores nostros speciales vos reverendum dominum magistrum Wenzeslaum de Drachow, curie archiepis- copalis Pragensis officialem, honorabiles et discretos Paulum de Slawikouic, baccalarium arcium liberalium, plebanum sancti Egidii et correctorem cleri eiusdem curie archiepisco- palis Pragensis, Wenzeslaum de Lusnicz, plebanum (ecclesie) sancti Nicolai antique ciui- tatis Pragensis et Bohunkonem de Koczana, rectorem ecclesie Luthomuslensis ac decanum eiusdem, sacerdotes in Christo dilectos ad presentandum vos coram reuerendo in Christo patre etc. vt supra***). Datum Prage, in collegio Karoli, die beati Mathei apostoli et ewangeliste, anno domini M° cccc° xXXV°. Et nos supra nominati vigore presencium promittimus obedienciam canonicam, reuerenciam debitam sancte matri ecclesie, sacroque generali concilio ipsam representanti, Romano pontifici nostrisque pontificibus et prepositis aliis canonice intrantibus secundum legem dei et sanctorum patrum instituta pro nobis ipsis spiritualibus et secularibus regni Boemie et marchionatus Morauie. Actum Iglauie v“ Julii 1436.“ Tenor litere per nos date super firmacione conpactatorum. 256****) 1436. 5. Jul. In dei nomine amen. Nos Philibertus dei et apostolice sedis gracia Constanciensis episcopus prouincie Rothomagensis, Johannes de Palomar archidiaconus Barcinonensis, ***) *** *) Conf. supra pag. 653. Nr. 220. — Impr. Archiv český III. 434—436 (latine et bohemice). **) Exstat quoque in Cod. Paris. Nr. 1577. fol. 107, in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4488. fol. 362. Nr. 4557. fol. 10. Nr. 4764. fol. 166 etc. — Impr. Cochlæus. 1. c. pag. 288—289. — Leibnitz Cod. jur. gent. Mantissa pag. 141. Conf. supra pag. 661. Nr. 226. Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4488. fol. 347. — Impr. Leibnitz cod. jur. gent. Mantissa pag. 146—147 (s. d.). — Palacky Archív český III. 442—443 (latine et bohemice).
776 Thomae Ebendorferi, nomine dicti regni et pro ipso regno et omnibus et singulis dictorum regni et marchio- natus, qui sunt de parte nostra, volentes concordata et conclusa effectui, prout est racioni consonum, demandare: in primis recipimus, acceptamus et facimus vnitatem ecclesia- sticam etc. que secuntur in forma supra in dyeta Brunnensi conprehensa *), vsque ibi inclusiue: "condicatur dies placiti,“ et sequitur: "In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium has literas nostras sigillo regni Boemie fecimus conmuniri. Rogamus quoque et petimus serenissimum principem et dominum dominum Sigismundum Romanorum imperatorem semper Augustum etc. et illustrem principem dominum Albertum ducem Austrie etc., vt sigilla sua presentibus appendi faciant ad maiorem euidenciam, robur et firmitatem omnium premissorum. Datum Prage, in collegio Karoli, ipso die beati Mathei apostoli et ewangeliste, anno domini M°cccc° xxxV°. Et nos Sigismundus imperator et dux Albertus prefati, eorum precibus annuentes, sigilla nostra presentibus appendi iussimus. Iglauie, secunda Julii, anno domini M'ecee'xXXVI°, regnorum nostrorum Sigismundi anno Vngarie quinquagesimo, Romanorum xxVI, Boemie XVI, imperii vero quarto.“ 1436. Tenor procuratorii Boemorum. 255**) 1436. 5. Jul. „In dei nomine amen. Nos Also de Risenburch alias de Wrzestow, gubernator regni Boemie, barones, nobiles, milites, clientes, Praga ciuitas et cetere ciuitates et sacerdotes, generalem congregacionem regni Boemie et marchionatus Morauie facientes et representantes, vigore presencium facimus et dirigimus nuncios et ambasiatores nostros speciales vos reverendum dominum magistrum Wenzeslaum de Drachow, curie archiepis- copalis Pragensis officialem, honorabiles et discretos Paulum de Slawikouic, baccalarium arcium liberalium, plebanum sancti Egidii et correctorem cleri eiusdem curie archiepisco- palis Pragensis, Wenzeslaum de Lusnicz, plebanum (ecclesie) sancti Nicolai antique ciui- tatis Pragensis et Bohunkonem de Koczana, rectorem ecclesie Luthomuslensis ac decanum eiusdem, sacerdotes in Christo dilectos ad presentandum vos coram reuerendo in Christo patre etc. vt supra***). Datum Prage, in collegio Karoli, die beati Mathei apostoli et ewangeliste, anno domini M° cccc° xXXV°. Et nos supra nominati vigore presencium promittimus obedienciam canonicam, reuerenciam debitam sancte matri ecclesie, sacroque generali concilio ipsam representanti, Romano pontifici nostrisque pontificibus et prepositis aliis canonice intrantibus secundum legem dei et sanctorum patrum instituta pro nobis ipsis spiritualibus et secularibus regni Boemie et marchionatus Morauie. Actum Iglauie v“ Julii 1436.“ Tenor litere per nos date super firmacione conpactatorum. 256****) 1436. 5. Jul. In dei nomine amen. Nos Philibertus dei et apostolice sedis gracia Constanciensis episcopus prouincie Rothomagensis, Johannes de Palomar archidiaconus Barcinonensis, ***) *** *) Conf. supra pag. 653. Nr. 220. — Impr. Archiv český III. 434—436 (latine et bohemice). **) Exstat quoque in Cod. Paris. Nr. 1577. fol. 107, in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4488. fol. 362. Nr. 4557. fol. 10. Nr. 4764. fol. 166 etc. — Impr. Cochlæus. 1. c. pag. 288—289. — Leibnitz Cod. jur. gent. Mantissa pag. 141. Conf. supra pag. 661. Nr. 226. Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4488. fol. 347. — Impr. Leibnitz cod. jur. gent. Mantissa pag. 146—147 (s. d.). — Palacky Archív český III. 442—443 (latine et bohemice).
Strana 777
Diarium. 777 apostolici pallacii causarum auditor, decretorum doctor, Martinus Beruerii, decanus Turo- nensis et Thomas Haselbach sacre pagine professores, sacri generalis Basiliensis (concilii) ad regnum Boemie et marchionatum Morauie legati destinati, tenore presencium profi- temur et recognoscimus, quod inter generalem congregacionem incliti regni Boemie Prage habitam circa festum Martini anni domini M' cccc' xxxII°, et nos legatos dicti sacri concilii fuerunt facta, concordata, conclusa et manum stipulacione firmata capitula cum suis declaracionibus et responsionibus, que secuntur: „In nomine domini nostri Jesu Christi. Hec, que infra scripta sunt“ etc. vt in forma supra in Brunna data, cuius finis "dictamini iudicis ex vnanimi consensu in Egra conpactati“ *). In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium has nostras literas sigillis nostris fecimus conmuniri, et ad maiorem euidenciam, robur et firmitatem, sigilla sere- nissimi domini Sigismundi Romanorum imperatoris et illustrissimi principis domini Alberti ducis Austrie et marchionis Morauie ad instantes preces nostras sunt presentibus appensa. Datum Iglauie, Olomuczensis dyocesis v" Julii, anno domini M° cccc° 36°.“ 1436. Tenor executorie ambasiatorum date Boemis. „In nomine domini nostri Jesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis, et pro 257.) 1436. vnitate Christiani populi preces porrexit ad patrem. Nos Philibertus“ vt supra vsque ibi 5. Jul. „legati destinati, auctoritate sacri concilii accipimus et acceptamus vnitatem et pacem“ etc., ***). In vt supra in forma conscripta in Brunna, et finis litere est "vtilis et salutaris quorum omnium,“ vt in precedenti litera." Tenor cuiusdam litere testimonialis domini imperatoris et ducis Alberti. „Sigismundus dei gracia Romanorum imperator semper Augustus, ac Hungarie, 258****) 1436. Boemie, Dalmacie, Croacie etc. rex, ac Albertus dei gracia dux Austrie et marchio Mora- 3. Jul. uie etc. notum facimus tenore presencium vniuersis, quod vidimus et in manibus nostris tenuimus literas sacri generalis concilii Basiliensis, vera eius bulla plumbea in corda canapis munitas, continentes omnimodam facultatem et plenariam potestatem ac mandatum ab ipso sacro generali concilio datas reuerendo in Christo patri Philiberto episcopo Con- stanciensi et collegis suis, legatis sacri Basiliensis concilii pro continuandis et deo propicio feliciter concludendis pacis et vnitatis tractatibus et quibusuis vnitati ecclesie neccessariis cum generali congregacione incliti regni Boemie et marchionatus Morauie, aut ambasia- toribus eorumdem communiter vel diuisim, aut cum deputandis ab eis, necnon cum quibus- cumque conmunitatibus, ac eciam clero dictorum regni et marchionatus, (et) cuiusuis ciuitatis, nune in dieta Iglauie celebrata constitutis. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Datum in predicta Iglauia anno etc. 36°, die tercia mensis Julii, *) Conf. supra pag. 495—501. Nr. 190 etc. **) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4557. fol. 10—11. — Impr. Cochlaeus 1. c. pag. 289—293. — Leibnitz cod. jur. gentium mantissa II. 151—153. — Palacky Archív český III. 443. ***) Conf. supra pag. 654. Nr. 221. ****) Edid. Leibnitz cod. jur. gent. mantissa II. pag. 145—146. Scriptores I. 98
Diarium. 777 apostolici pallacii causarum auditor, decretorum doctor, Martinus Beruerii, decanus Turo- nensis et Thomas Haselbach sacre pagine professores, sacri generalis Basiliensis (concilii) ad regnum Boemie et marchionatum Morauie legati destinati, tenore presencium profi- temur et recognoscimus, quod inter generalem congregacionem incliti regni Boemie Prage habitam circa festum Martini anni domini M' cccc' xxxII°, et nos legatos dicti sacri concilii fuerunt facta, concordata, conclusa et manum stipulacione firmata capitula cum suis declaracionibus et responsionibus, que secuntur: „In nomine domini nostri Jesu Christi. Hec, que infra scripta sunt“ etc. vt in forma supra in Brunna data, cuius finis "dictamini iudicis ex vnanimi consensu in Egra conpactati“ *). In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium has nostras literas sigillis nostris fecimus conmuniri, et ad maiorem euidenciam, robur et firmitatem, sigilla sere- nissimi domini Sigismundi Romanorum imperatoris et illustrissimi principis domini Alberti ducis Austrie et marchionis Morauie ad instantes preces nostras sunt presentibus appensa. Datum Iglauie, Olomuczensis dyocesis v" Julii, anno domini M° cccc° 36°.“ 1436. Tenor executorie ambasiatorum date Boemis. „In nomine domini nostri Jesu Christi, qui est amator pacis et vnitatis, et pro 257.) 1436. vnitate Christiani populi preces porrexit ad patrem. Nos Philibertus“ vt supra vsque ibi 5. Jul. „legati destinati, auctoritate sacri concilii accipimus et acceptamus vnitatem et pacem“ etc., ***). In vt supra in forma conscripta in Brunna, et finis litere est "vtilis et salutaris quorum omnium,“ vt in precedenti litera." Tenor cuiusdam litere testimonialis domini imperatoris et ducis Alberti. „Sigismundus dei gracia Romanorum imperator semper Augustus, ac Hungarie, 258****) 1436. Boemie, Dalmacie, Croacie etc. rex, ac Albertus dei gracia dux Austrie et marchio Mora- 3. Jul. uie etc. notum facimus tenore presencium vniuersis, quod vidimus et in manibus nostris tenuimus literas sacri generalis concilii Basiliensis, vera eius bulla plumbea in corda canapis munitas, continentes omnimodam facultatem et plenariam potestatem ac mandatum ab ipso sacro generali concilio datas reuerendo in Christo patri Philiberto episcopo Con- stanciensi et collegis suis, legatis sacri Basiliensis concilii pro continuandis et deo propicio feliciter concludendis pacis et vnitatis tractatibus et quibusuis vnitati ecclesie neccessariis cum generali congregacione incliti regni Boemie et marchionatus Morauie, aut ambasia- toribus eorumdem communiter vel diuisim, aut cum deputandis ab eis, necnon cum quibus- cumque conmunitatibus, ac eciam clero dictorum regni et marchionatus, (et) cuiusuis ciuitatis, nune in dieta Iglauie celebrata constitutis. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Datum in predicta Iglauia anno etc. 36°, die tercia mensis Julii, *) Conf. supra pag. 495—501. Nr. 190 etc. **) Exstat quoque in cod. Bibliothecæ Palat. Vindob. Nr. 4557. fol. 10—11. — Impr. Cochlaeus 1. c. pag. 289—293. — Leibnitz cod. jur. gentium mantissa II. 151—153. — Palacky Archív český III. 443. ***) Conf. supra pag. 654. Nr. 221. ****) Edid. Leibnitz cod. jur. gent. mantissa II. pag. 145—146. Scriptores I. 98
Strana 778
778 Thomae Ebendorferi, 1436. regnorum nostri Sigismundi anno Hungarie L, Romanorum xXVI, Boemie xvI, imperii vero quarto.“ Tenor alterius litere eorum de mandato. 259 *). 1436. 3. Jul. „Sigismundus etc. vt prius. Notum facimus presentibus vniuersis, quod propter exortas quasdam emergencias in materia mandati reuerendo in Christo patri Philiberto episcopo Constanciensi et collegis suis, legatis sacri Basiliensis concilii dati, inter ipsos legatos eiusdem sacri generalis concilii Basiliensis parte ex vna, et inclitum regnum Boemie ac marchionatum Morauie parte ex altera, promisimus et tenore presencium promittimus in verbo Cesareo, sicud et ipsi legati coram nobis promiserunt, quod infra hinc et festum sancti Michaelis proxime venturum, dicti sacri generalis concilii Basiliensis legati, mandati literas plenam et omnimodam facultatem continentes, a dicto sacro concilio disponent et in effectu ordinabunt, necnon ad manus nobilis Alsonis de Risenburg, alias de Wrzesstaw, gubernatoris (regni) Boemie in forma subscripta reponent sub hoc tenore: Sacrosancta generalis etc. venerabili Philiberto etc. Cum vos ad inclitum regnum Boemie et marchio- natum Morauie pro continuandis et deo propicio feliciter concludendis pacis et vnitatis tractatibus tamquam angelos pacis destinauerimus, vt in forma vsque ibi: "et ea execu- cioni debite demandandi, et generaliter omnia et singula faciendi,“ ut in forma vsque ibi: „que omnia in presenti habere volumus pro expressis, plenam et liberam concedimus facultatem, ratumque gratum et firmum habebimus, quidquid a vobis vel a maiori parte, si reliquos contigerit impediri, actum fuerit siue gestum, et faciemus auctore deo ab omnibus inuiolabiliter obseruari. Datum Basilee II Idus Marcii, anno a natiuitate domini 1436. In cuius rei testimonium atque fidem nos Sigismundus imperator et dux Albertus prefati sigilla nostra huic appendi iussimus litere nostre. Datum Iglauie 3° Julii vt supra." Tenor alterius litere. 260 **) 1436. 3. Jul. „Nos Sigismundus etc. Recognoscimus tenore presencium vniuersis, quod orta ad presens in tractatibus habitis inter reuerendos in Christo patres, sacri generalis concilii Basiliensis legatos, ac nobiles barones, terrigenas, sacerdotes ac ciuitates incliti regni Boemie, quadam differencia super forma libertacionis conmunionis reuerendissimi sacra- menti sub vtraque specie, que tempore suo oratoribus Boemorum, hoc in sacro concilio indicantibus, debet concedi, prout in conpactatis continetur ; et interponentibus nobis apud prefatos patres legatos omni studio partes nostras, vt tam bona, tam sancta res propter talem difficultatem non frustraretur felici exitu suo, tandem ipsi reuerendi patres legati, affeccionati multum ad votiuam consummacionem huius negocii, in presencia Boemorum nobis promiserunt, nosque certificauerunt in hune modum: Nos legati sacri concilii Basi- liensis promittimus vestre maiestati et certificamus eandem, quod tempore illo, quo sacrum concilium debebit regno Boemie et marchionatui Morauie dare bullam libertacionis super communione vtriusque speciei, tune ipsum sacrum concilium dabit eandem bullam honesta *) Edid. Cochlaeus 1. c. pag. 293. — Leibnitz cod. jur. gent. mantissa II. pag. 143—144. **) Impr. Leibnitz cod. jur. gent. mantissa II. pag. 153—154.
778 Thomae Ebendorferi, 1436. regnorum nostri Sigismundi anno Hungarie L, Romanorum xXVI, Boemie xvI, imperii vero quarto.“ Tenor alterius litere eorum de mandato. 259 *). 1436. 3. Jul. „Sigismundus etc. vt prius. Notum facimus presentibus vniuersis, quod propter exortas quasdam emergencias in materia mandati reuerendo in Christo patri Philiberto episcopo Constanciensi et collegis suis, legatis sacri Basiliensis concilii dati, inter ipsos legatos eiusdem sacri generalis concilii Basiliensis parte ex vna, et inclitum regnum Boemie ac marchionatum Morauie parte ex altera, promisimus et tenore presencium promittimus in verbo Cesareo, sicud et ipsi legati coram nobis promiserunt, quod infra hinc et festum sancti Michaelis proxime venturum, dicti sacri generalis concilii Basiliensis legati, mandati literas plenam et omnimodam facultatem continentes, a dicto sacro concilio disponent et in effectu ordinabunt, necnon ad manus nobilis Alsonis de Risenburg, alias de Wrzesstaw, gubernatoris (regni) Boemie in forma subscripta reponent sub hoc tenore: Sacrosancta generalis etc. venerabili Philiberto etc. Cum vos ad inclitum regnum Boemie et marchio- natum Morauie pro continuandis et deo propicio feliciter concludendis pacis et vnitatis tractatibus tamquam angelos pacis destinauerimus, vt in forma vsque ibi: "et ea execu- cioni debite demandandi, et generaliter omnia et singula faciendi,“ ut in forma vsque ibi: „que omnia in presenti habere volumus pro expressis, plenam et liberam concedimus facultatem, ratumque gratum et firmum habebimus, quidquid a vobis vel a maiori parte, si reliquos contigerit impediri, actum fuerit siue gestum, et faciemus auctore deo ab omnibus inuiolabiliter obseruari. Datum Basilee II Idus Marcii, anno a natiuitate domini 1436. In cuius rei testimonium atque fidem nos Sigismundus imperator et dux Albertus prefati sigilla nostra huic appendi iussimus litere nostre. Datum Iglauie 3° Julii vt supra." Tenor alterius litere. 260 **) 1436. 3. Jul. „Nos Sigismundus etc. Recognoscimus tenore presencium vniuersis, quod orta ad presens in tractatibus habitis inter reuerendos in Christo patres, sacri generalis concilii Basiliensis legatos, ac nobiles barones, terrigenas, sacerdotes ac ciuitates incliti regni Boemie, quadam differencia super forma libertacionis conmunionis reuerendissimi sacra- menti sub vtraque specie, que tempore suo oratoribus Boemorum, hoc in sacro concilio indicantibus, debet concedi, prout in conpactatis continetur ; et interponentibus nobis apud prefatos patres legatos omni studio partes nostras, vt tam bona, tam sancta res propter talem difficultatem non frustraretur felici exitu suo, tandem ipsi reuerendi patres legati, affeccionati multum ad votiuam consummacionem huius negocii, in presencia Boemorum nobis promiserunt, nosque certificauerunt in hune modum: Nos legati sacri concilii Basi- liensis promittimus vestre maiestati et certificamus eandem, quod tempore illo, quo sacrum concilium debebit regno Boemie et marchionatui Morauie dare bullam libertacionis super communione vtriusque speciei, tune ipsum sacrum concilium dabit eandem bullam honesta *) Edid. Cochlaeus 1. c. pag. 293. — Leibnitz cod. jur. gent. mantissa II. pag. 143—144. **) Impr. Leibnitz cod. jur. gent. mantissa II. pag. 153—154.
Strana 779
Diarium. 779 in forma et sub verbis compactatorum in Brunna, illis nichil addendo vel auferendo ; dabit eciam mandata siue executorias ad prelatos regni sub forma honesta, que non erit dero- gatiua, sew detrectatiua honoris nec fame Boemorum, nec deuiabit a conpactatis. In cuius rei etc. Datum Iglauie vt supra." Julii vi', reverendus pater dominus Constanciensis cantauit missam coram domino imperatore, Boemis, et infinita multitudine plebis pro graciarum accione. Ibi legebantur litere executorie nostre et Boemorum, pariter et mandatum eorumdem, translate in Bohe- micum, astante Johanne de Rokiczano et glosante plures clausulas, quod tamen fieri non debuit. In fine huius leccionis dixit Bohemica lingwa: Si qui sunt dispositi ad conmuni- candum sub vtraque specie, veniant ad hoc altare et dabitur eis. Quod audiens auditor, ipsum in altari monuit: Magister Johannes, seruetis sacros canones ; non ministretis sacramenta in aliena parrochia. Ipse vero contempto precepto, licet sero se deuouisset nos velle reuereri sicud suos seniores, et primum suis tribus sacerdotibus, post scolaribus et aliis ad numerum nouem vel decem personarum ministrauit. De quo turbati sumus, querelam facientes domino imperatori de iniuria sacro concilio et ecclesie illata. Boemi vero quidam excusare nisi sunt, alii autem dicebant male factum fore; petebant tamen, quod hac vice pacienciam haberemus. Turbati sumus supra modum, dicentes: Heri voui- stis obedienciam canonicam, hodie violatis. Quid est hoc ? 7° Julii, venientes Boemi cum sacerdotibus, diximus : Lex dei et nature est, quod non est faciendum alteri, quod ipse pati non vis. Vos a nobis et concilio sepius deside- rastis, quatenus in locis, vbi conmunio duplicis speciei viguit, nullus conmunicare sub vna specie admitteretur, et nunc in hoc loco speciei vnius fuit vsus et contra nostram prohi- bicionem in scandalum huius loci incolarum graue, de quo multum turbamur. Preterea vos magister Johannes in duobus excessistis, primo, quia in aliena parrochia contra canones sanctorum patrum sacramenta eukaristie ministrastis requisitus ut abstineretis, et sic contemptum contemptui accumulastis; secundo, quia in conpactatis dicitur, semper con- municantibus dicant, vt credant, quod sub qualibet specie totus et integer continetur Christus, quod factum non est, ymo generaliter aduocastis: volentes sub duplici specie conmunicare veniant etc., cum tamen sanctorum doctorum concors sit sentencia, quod ex solo sacerdocio non conpetit sacramentorum ministracio, nisi alia specialis post dyo- cesis diuisionem occurrat missio et vocacio. Respondit, quod canonem istum scirent, sed putabat ex conpactatis sibi hoe licere, et quod in canone misse de hoc multum turbatus fuit, quia iam aliqui eum petiuerunt de conmunione; secundo, quod aliquando tria milia conmunicant in Praga vno die festo, quomodo posset semper dici illud cuilibet, sed in sermonibus dicitur, quod credant taliter, quod sub utraque specie sit totus Christus; ymo quod dum legeretur nostra executoria in hoc puncto, dixit: hec est fides nostra, et quod dixerit: qui habent vsum Boemi conmunicandi sub duplici specie, veniant etc.; et quod consuleremus, quid in hac dieta sint facturi; multi essent contenti, quod episcopus Olo- muczensis requireretur, vt sicut mandatur sibi in executoria, ipse conmunicaret. Responsio: Ex conpactatis non sunt canones sacri reuocati, nisi canones isti duplicem speciem prohibentes laycali populo ministrari, sed adhuc stant in vigore. Ipsis ergo, sicud et residui Christiani, vos tenemini conformare, videlicet quod nullus potest alieno parrochiano sine speciali licencia, neque in aliena parrochia sacramenta ecclesiastica 98 . 6. Jul. 7. Jul 1436.
Diarium. 779 in forma et sub verbis compactatorum in Brunna, illis nichil addendo vel auferendo ; dabit eciam mandata siue executorias ad prelatos regni sub forma honesta, que non erit dero- gatiua, sew detrectatiua honoris nec fame Boemorum, nec deuiabit a conpactatis. In cuius rei etc. Datum Iglauie vt supra." Julii vi', reverendus pater dominus Constanciensis cantauit missam coram domino imperatore, Boemis, et infinita multitudine plebis pro graciarum accione. Ibi legebantur litere executorie nostre et Boemorum, pariter et mandatum eorumdem, translate in Bohe- micum, astante Johanne de Rokiczano et glosante plures clausulas, quod tamen fieri non debuit. In fine huius leccionis dixit Bohemica lingwa: Si qui sunt dispositi ad conmuni- candum sub vtraque specie, veniant ad hoc altare et dabitur eis. Quod audiens auditor, ipsum in altari monuit: Magister Johannes, seruetis sacros canones ; non ministretis sacramenta in aliena parrochia. Ipse vero contempto precepto, licet sero se deuouisset nos velle reuereri sicud suos seniores, et primum suis tribus sacerdotibus, post scolaribus et aliis ad numerum nouem vel decem personarum ministrauit. De quo turbati sumus, querelam facientes domino imperatori de iniuria sacro concilio et ecclesie illata. Boemi vero quidam excusare nisi sunt, alii autem dicebant male factum fore; petebant tamen, quod hac vice pacienciam haberemus. Turbati sumus supra modum, dicentes: Heri voui- stis obedienciam canonicam, hodie violatis. Quid est hoc ? 7° Julii, venientes Boemi cum sacerdotibus, diximus : Lex dei et nature est, quod non est faciendum alteri, quod ipse pati non vis. Vos a nobis et concilio sepius deside- rastis, quatenus in locis, vbi conmunio duplicis speciei viguit, nullus conmunicare sub vna specie admitteretur, et nunc in hoc loco speciei vnius fuit vsus et contra nostram prohi- bicionem in scandalum huius loci incolarum graue, de quo multum turbamur. Preterea vos magister Johannes in duobus excessistis, primo, quia in aliena parrochia contra canones sanctorum patrum sacramenta eukaristie ministrastis requisitus ut abstineretis, et sic contemptum contemptui accumulastis; secundo, quia in conpactatis dicitur, semper con- municantibus dicant, vt credant, quod sub qualibet specie totus et integer continetur Christus, quod factum non est, ymo generaliter aduocastis: volentes sub duplici specie conmunicare veniant etc., cum tamen sanctorum doctorum concors sit sentencia, quod ex solo sacerdocio non conpetit sacramentorum ministracio, nisi alia specialis post dyo- cesis diuisionem occurrat missio et vocacio. Respondit, quod canonem istum scirent, sed putabat ex conpactatis sibi hoe licere, et quod in canone misse de hoc multum turbatus fuit, quia iam aliqui eum petiuerunt de conmunione; secundo, quod aliquando tria milia conmunicant in Praga vno die festo, quomodo posset semper dici illud cuilibet, sed in sermonibus dicitur, quod credant taliter, quod sub utraque specie sit totus Christus; ymo quod dum legeretur nostra executoria in hoc puncto, dixit: hec est fides nostra, et quod dixerit: qui habent vsum Boemi conmunicandi sub duplici specie, veniant etc.; et quod consuleremus, quid in hac dieta sint facturi; multi essent contenti, quod episcopus Olo- muczensis requireretur, vt sicut mandatur sibi in executoria, ipse conmunicaret. Responsio: Ex conpactatis non sunt canones sacri reuocati, nisi canones isti duplicem speciem prohibentes laycali populo ministrari, sed adhuc stant in vigore. Ipsis ergo, sicud et residui Christiani, vos tenemini conformare, videlicet quod nullus potest alieno parrochiano sine speciali licencia, neque in aliena parrochia sacramenta ecclesiastica 98 . 6. Jul. 7. Jul 1436.
Strana 780
780 Thomae Ebendorferi, 8. Jul. ministrare; neque potest ex solo sacerdocio hoc, nisi sit specialiter missus, et quod ipse non potest pretendere horum reuocacionem, sicud stante prohibicione de educendis bobus de Vngaria, si dominus imperator me priuilegiaret de centum bobus educendis, propter hoc non essem absolutus, quin darem theolonea. De tribus milibus conmunicancium vel paucioribus diximus hoc non excusare, quia sic est in conpactatis, quod semper dicant conmunicantibus, quod est presentis temporis proprium; ideo in actu conmunicandi ser- uari oportet, vel immediate ante. Duo in responsione implicabant, quomodo prouideretur ergo in hac dieta. Plures essent parati requirere episcopum Olomuczensem, quod ille ministraret sub duplici specie, dicentes: Egimus pro libertacione calicis, et hoc modo restricti sumus plus quam ante. Diximus, quod episcopus non tenetur in propria persona ministrare, quia ipse non est minister, sed superintendens, sicud magister curie impera- toris non est cocus, nec tegit mensam, sed ordinat; et ideo in conpactatis notanter dicitur: prout ad vnumquemque pertinet; posset tamen episcopus sacramentum ministrare, si vellet, canonicis vel aliis. Dum circa hec diu agitaretur disputacio, finaliter fuit con- clusum, quod post prandium sacerdotes essent nobiscum et concordarent. Qui dum veni- rent, exhortati sumus eos ad mutuam caritatem et quod sicud volunt, ut abstineamus a scandalisacione suorum, sic debent velle et abstinere a scandalizacione nostrorum, qui grauiter per suum actum scandalizati sunt. Hortabamur, quatenus ergo suos inducerent, vt saltim hiis paucis diebus a conmunione vtriusque speciei abstinerent propter proximorum caritatem, et quod sacerdotes in ecclesia celebrarent, sicud et nostri. Quod dum se non posse efficere dicerent, ex verbis Lupacz contenti eramus, quod aliis celebrantibus in ecclesia vnus pro conmunicantibus in domo sua in viatico celebraret. Responderunt, quod nec hoc possint assumere, sed oportet suis iam congregatis referre. Quod dum factum esset, tumultus inter eos exortus est, quibusdam sic, quibusdam alio modo clamantibus. Et cum nox instaret, venit ad nos illustris princeps dominus Albertus, cancellarius, Arne- stus etc. petentes, quatenus ad ecclesiam admitterentur cum sua conmunione; et quia dominus auditor venire noluit, nihil factum est. Julii octaua, que erat Dominica, venientes ad imperatorem, dixit nobis: Reuerendi patres, isti petunt se admitti ad conmunicandum in ecclesia. Si celebrant in domo, est malum; si in ecclesia, sequitur peyus. Date illis basilicam, et crastina die factum meum bene stabit. De quo turbati sumus, dicentes: Vos estis defensor ecclesie, et tenemini rebelles compescere; iste grauem iniuriam intulit ecclesie et maiestati vestre, et nunc sine emenda petitis eis plus donari; et sic, dum instaret tempus prandii, abscessimus delibera- turi quid faciendum. Interim Martinus Lupacz quemdam seruitorem capitanei Morauie sub duplici specie procurauit, deferens sacramentum publice quatuor cereis precedentibus per plateam. Quod dum agnouissemus, diximus, quod nequaquam eis condescenderemus, vt in ecclesia conmunicarent laycos sub duplici specie; sed post multas altercaciones annuimus, quod hoc facere possent in domo priuata; de quo non contenti, vt dicebatur, recessum minabantur. Nona Julii facta est grauissima instancia, quatenus ad ecclesiam permitterentur modo quo supra, que continuata est et die decima. Quam deliberantes aduocauimus reue- rendum dominum patriarcham Aquilegensem et dominum Olomuczensem et magistrum Johannem Hymel. Aduenit Lupacz cum Paulo cum minutis mandati, quod incipiebat: 1436. 9. Jul.
780 Thomae Ebendorferi, 8. Jul. ministrare; neque potest ex solo sacerdocio hoc, nisi sit specialiter missus, et quod ipse non potest pretendere horum reuocacionem, sicud stante prohibicione de educendis bobus de Vngaria, si dominus imperator me priuilegiaret de centum bobus educendis, propter hoc non essem absolutus, quin darem theolonea. De tribus milibus conmunicancium vel paucioribus diximus hoc non excusare, quia sic est in conpactatis, quod semper dicant conmunicantibus, quod est presentis temporis proprium; ideo in actu conmunicandi ser- uari oportet, vel immediate ante. Duo in responsione implicabant, quomodo prouideretur ergo in hac dieta. Plures essent parati requirere episcopum Olomuczensem, quod ille ministraret sub duplici specie, dicentes: Egimus pro libertacione calicis, et hoc modo restricti sumus plus quam ante. Diximus, quod episcopus non tenetur in propria persona ministrare, quia ipse non est minister, sed superintendens, sicud magister curie impera- toris non est cocus, nec tegit mensam, sed ordinat; et ideo in conpactatis notanter dicitur: prout ad vnumquemque pertinet; posset tamen episcopus sacramentum ministrare, si vellet, canonicis vel aliis. Dum circa hec diu agitaretur disputacio, finaliter fuit con- clusum, quod post prandium sacerdotes essent nobiscum et concordarent. Qui dum veni- rent, exhortati sumus eos ad mutuam caritatem et quod sicud volunt, ut abstineamus a scandalisacione suorum, sic debent velle et abstinere a scandalizacione nostrorum, qui grauiter per suum actum scandalizati sunt. Hortabamur, quatenus ergo suos inducerent, vt saltim hiis paucis diebus a conmunione vtriusque speciei abstinerent propter proximorum caritatem, et quod sacerdotes in ecclesia celebrarent, sicud et nostri. Quod dum se non posse efficere dicerent, ex verbis Lupacz contenti eramus, quod aliis celebrantibus in ecclesia vnus pro conmunicantibus in domo sua in viatico celebraret. Responderunt, quod nec hoc possint assumere, sed oportet suis iam congregatis referre. Quod dum factum esset, tumultus inter eos exortus est, quibusdam sic, quibusdam alio modo clamantibus. Et cum nox instaret, venit ad nos illustris princeps dominus Albertus, cancellarius, Arne- stus etc. petentes, quatenus ad ecclesiam admitterentur cum sua conmunione; et quia dominus auditor venire noluit, nihil factum est. Julii octaua, que erat Dominica, venientes ad imperatorem, dixit nobis: Reuerendi patres, isti petunt se admitti ad conmunicandum in ecclesia. Si celebrant in domo, est malum; si in ecclesia, sequitur peyus. Date illis basilicam, et crastina die factum meum bene stabit. De quo turbati sumus, dicentes: Vos estis defensor ecclesie, et tenemini rebelles compescere; iste grauem iniuriam intulit ecclesie et maiestati vestre, et nunc sine emenda petitis eis plus donari; et sic, dum instaret tempus prandii, abscessimus delibera- turi quid faciendum. Interim Martinus Lupacz quemdam seruitorem capitanei Morauie sub duplici specie procurauit, deferens sacramentum publice quatuor cereis precedentibus per plateam. Quod dum agnouissemus, diximus, quod nequaquam eis condescenderemus, vt in ecclesia conmunicarent laycos sub duplici specie; sed post multas altercaciones annuimus, quod hoc facere possent in domo priuata; de quo non contenti, vt dicebatur, recessum minabantur. Nona Julii facta est grauissima instancia, quatenus ad ecclesiam permitterentur modo quo supra, que continuata est et die decima. Quam deliberantes aduocauimus reue- rendum dominum patriarcham Aquilegensem et dominum Olomuczensem et magistrum Johannem Hymel. Aduenit Lupacz cum Paulo cum minutis mandati, quod incipiebat: 1436. 9. Jul.
Strana 781
Diarium. 781 „Philibertus etc. salutem. Idcirco vobis reuerendis patribus archiepiscopo Pragensi“ etc., vt supra in executoria, adicientes de nouo hanc clausulam, vt nullus propter conmunionem duplicis speciei debeat infamare etc. Omiserunt, vt semper dicant conmunicantibus etc.; Item de conmunicantibus secundum formam capitulorum omiserunt volentes habere pre- ceptum, et tamen modum exequendi reiecerunt. Ideo tota deliberacio suspensa est et dictum, quod nullum daremus responsum, nisi prius super forma mandati essemus contenti et concordes. Altera die concordatum est, quod prima pars executorie nostre mitteretur ad 10. Jul. prelatos in forma vt supra, alia pars concernens pacem, vt in forma iacet, mitteretur ad principes tercia particula mutata in secundam. Forma vero ipsorum est talis: "Nos Also gubernator" etc. vt supra "generalem congregacionem incliti regni Boemie facientes et representantes vniuersis prefati regni et marchionatus Morauie, qui sunt de parte nostra etc. salutem cum omnibus bonis preporrectis. Cum inter legatos sacri Basiliensis concilii“ etc., ut supra in executoria nostra vsqve ad finem "datum Iglauie“ etc. Sed loco huius "qui sunt de parte nostra,“ volebant dicere "benedicte conmunionis duplicis speciei vsum habentibus;“ sed non admisimus, tum quia non omnes suos conprehenderet, eos qui taliter videlicet non conmunicarunt, neque in aliis literis et conpactatis talis fuit loquendi modus etc. Quibus concordatis iterum atque iterum instabant, quatenus altare sibi in ecclesia pro conmunione suorum deputaretur. Et habitis multis collacionibus aliquibus videbatur negatiua, quia constabat quod hanc practicam maliciose attemptabant, quatenus de victoria sua false possint gloriari, tum eciam quia graue scandalum pusillorum, precipue tamen in isto loco exoriri verebatur; tum quia dubium erat, an huius rei facultas data sit a sacro concilio, cuius semper fuit intencio, quatenus in locis, vbi hec conmunio solita est, possit practicari, si alia in conpactatis obseruarentur; tum quia timebatur, quod hac via incen- deretur ignis grauissimus in locis fidelium, qui istum ritum aspernati sunt, contra quos occasio posset queri pro futuro, quatenus in istis locis hoc admitterent presenti exemplo, et si recusarent, pars aduersa posset iniurias illatas pretendere et hoc colore rapinas pretendere. Finaliter tamen maiori parti placuit, quod si recognosceret ille, cui hec practica committenda esset, hoc non habere ex pactis sed ex gracia, nec aliter nisi nostra interueniente licencia sibi licere, et dummodo non ministraret nisi rite per sacramentalem confessionem preparatis, tunc pro bono pacis, vt tamen pro futuro nichil noui peterent a nobis, admittendum esset, in quo conscienciam istius oneramus; et quod ciuibus loci causa huius indulgencie, ne scandalizarentur, exponeretur, quod et factum est. Et dum diu altercaremur ad partem et Johannem Rokiczano et Martinum Lupacz in premissis refutaremus tamquam preuaricatores obediencie nuper inite, finaliter fuit vocatus magister Wenzeslaus de Drachow, qui ad proposita respondit, quod credat duplicem esse auctori- tatem, vnam que a Christo, aliam vero ab homine, et quod credidit, quod hoc liceat ex conpactatis. Quesiuit eciam, an plebanus loci hanc posset dare auctoritatem; et dum ego dicerem: Hic sunt mei plebisani, certe sacramenta eis in hac parrochia ministrare non possem, nisi capta licencia plebani, respondit, quod hec velit ad suos deferre. Quo facto orta est tempestas, multis, vt dicebatur, flentibus pre amaritudine, pretendentes decep- cionem contra nos. Quibus auditis per medium domini ducis Alberti et cancellarii venimus 1436.
Diarium. 781 „Philibertus etc. salutem. Idcirco vobis reuerendis patribus archiepiscopo Pragensi“ etc., vt supra in executoria, adicientes de nouo hanc clausulam, vt nullus propter conmunionem duplicis speciei debeat infamare etc. Omiserunt, vt semper dicant conmunicantibus etc.; Item de conmunicantibus secundum formam capitulorum omiserunt volentes habere pre- ceptum, et tamen modum exequendi reiecerunt. Ideo tota deliberacio suspensa est et dictum, quod nullum daremus responsum, nisi prius super forma mandati essemus contenti et concordes. Altera die concordatum est, quod prima pars executorie nostre mitteretur ad 10. Jul. prelatos in forma vt supra, alia pars concernens pacem, vt in forma iacet, mitteretur ad principes tercia particula mutata in secundam. Forma vero ipsorum est talis: "Nos Also gubernator" etc. vt supra "generalem congregacionem incliti regni Boemie facientes et representantes vniuersis prefati regni et marchionatus Morauie, qui sunt de parte nostra etc. salutem cum omnibus bonis preporrectis. Cum inter legatos sacri Basiliensis concilii“ etc., ut supra in executoria nostra vsqve ad finem "datum Iglauie“ etc. Sed loco huius "qui sunt de parte nostra,“ volebant dicere "benedicte conmunionis duplicis speciei vsum habentibus;“ sed non admisimus, tum quia non omnes suos conprehenderet, eos qui taliter videlicet non conmunicarunt, neque in aliis literis et conpactatis talis fuit loquendi modus etc. Quibus concordatis iterum atque iterum instabant, quatenus altare sibi in ecclesia pro conmunione suorum deputaretur. Et habitis multis collacionibus aliquibus videbatur negatiua, quia constabat quod hanc practicam maliciose attemptabant, quatenus de victoria sua false possint gloriari, tum eciam quia graue scandalum pusillorum, precipue tamen in isto loco exoriri verebatur; tum quia dubium erat, an huius rei facultas data sit a sacro concilio, cuius semper fuit intencio, quatenus in locis, vbi hec conmunio solita est, possit practicari, si alia in conpactatis obseruarentur; tum quia timebatur, quod hac via incen- deretur ignis grauissimus in locis fidelium, qui istum ritum aspernati sunt, contra quos occasio posset queri pro futuro, quatenus in istis locis hoc admitterent presenti exemplo, et si recusarent, pars aduersa posset iniurias illatas pretendere et hoc colore rapinas pretendere. Finaliter tamen maiori parti placuit, quod si recognosceret ille, cui hec practica committenda esset, hoc non habere ex pactis sed ex gracia, nec aliter nisi nostra interueniente licencia sibi licere, et dummodo non ministraret nisi rite per sacramentalem confessionem preparatis, tunc pro bono pacis, vt tamen pro futuro nichil noui peterent a nobis, admittendum esset, in quo conscienciam istius oneramus; et quod ciuibus loci causa huius indulgencie, ne scandalizarentur, exponeretur, quod et factum est. Et dum diu altercaremur ad partem et Johannem Rokiczano et Martinum Lupacz in premissis refutaremus tamquam preuaricatores obediencie nuper inite, finaliter fuit vocatus magister Wenzeslaus de Drachow, qui ad proposita respondit, quod credat duplicem esse auctori- tatem, vnam que a Christo, aliam vero ab homine, et quod credidit, quod hoc liceat ex conpactatis. Quesiuit eciam, an plebanus loci hanc posset dare auctoritatem; et dum ego dicerem: Hic sunt mei plebisani, certe sacramenta eis in hac parrochia ministrare non possem, nisi capta licencia plebani, respondit, quod hec velit ad suos deferre. Quo facto orta est tempestas, multis, vt dicebatur, flentibus pre amaritudine, pretendentes decep- cionem contra nos. Quibus auditis per medium domini ducis Alberti et cancellarii venimus 1436.
Strana 782
782 Thomae Ebendorferi, 11. Jul. ad imperatorem, et ibi recitatis gestis cum declaracione mea, quod duplex sit potestas ordinis et iurisdiccionis etc., dixi de meis parrochianis vt supra, et quod plebanus huius loci in nostra presencia se de hoc non intromitteret, quia et hie sumus plebani et in tota Boemia. Quod displicuit Pragensi cuidam, dicenti: Ergo in Praga vti velletis potestate hac? Dixi: De Praga nescio, sed ibi habemus potestatem. Et facta exhortacione ad Roki- czano, quia sumus spirituales temporalia laycorum non congruit nos ponere in contradic- cionem sed ad pacem, et quod non reputent me inimicum, quia paratus sum conplacere, quantum possem, dixit: Domine imperator, sitis boni animi; factum vestrum non impe- dietur propter hoc, eciam si toto tempore nostre more nullam missam celebraremus. Et dum esset profunda nox, secessimus ad domos. Vndecima mensis mane quesitum est a nobis quid faceremus, quia isti nollent officiare. Et cum responderemus, quod aliud facere non possemus sine peccato mortali, quod pro toto mundo committendum non est, ideo in domo sua priuata sicud ante prestitam obedienciam et cantarunt missas, predicarunt ad wlgus et sacramentum sub duplici specie ministrarunt propria temeritate, super hoc nostra auctoritate nec petita nec obtenta. Et sic continuauerunt vsque ad 19 mensis Julii, in quibus ad partem cum domino imperatore tractabant super tribus: primo, quatenus se obligaret, vt Johannem de Rokiczana pro- archiepiscopo reciperet et nullum alium quoad vixerit, et quod mandaret omnibus et sin- gulis, vt sibi tamquam tali obedirent; secundo, quatenus marchionatum Morauie corone Boemie cum corona et priuilegiis regni pariter et reliquiis restitueret eidem; tercio, qua- tenus 6008 sexagenarum cum quingentis certis clientibus in bonis ecclesiarum proscri- beret. In quibus steterunt vsque ad diem xx Julii nichil concludentes. Verum, quod vocati per dominum imperatorem petiti sumus, quatenus in premisso tercio articulo velimus consilium impertiri, et eciam quid de nostro transitu ad Pragam pretendamus, precipue quia Boemi instant, ne intremus ; ipse vero sine nobis intrare non intendit. Super quibus conuenientes deliberauimus. Cum super hac re missi non simus, sed ad exequendum con- pactata, nichil in eadem dicere possumus ; neque nos de ista re intromittemus, aut asse- rendo aut requirendo, vt detentores eas dimittant ecclesiis suis, sed tempore suo sacrum concilium de hoc requiremus. Super secundo vero puncto placuit, vt nos non ostende- remus nos multum ad ingressum ad Pragam inclinatos, sed relinqueremus hoc sue sereni- tati; expediens tamen visum, vt singula ponantur ad ordinem, quatenus aliqui intrent ex nobis. 1436. 19° Julii mane vocati, dixit nobis imperator: Petunt Boemi, quatenus Morauiam restituam eis cum ciuitate Budweiz. Ego recusaui, primo, quia dedi premissa pro dote filie mee; secundo, quia mihi filius meus, qui mihi vnicus est, fideliter astitit contra eos, qui patrimonium meum occuparunt. Bene ergo dedi sibi ista, et plura dabo domino volente, nec mihi honestum esset, vt literas meas irritarem, et per dies meos hew multum curaui de honore, nec sic de dominiis, que multis distribui. Cogitetis, ecce ruptura, iam quedam de meis sunt ad recessum disposita; debet tamen filius meus, qui tunc aderat, videre de hac ciuitate, cuius victualia sunt consumpta, vt eam relinquat prouisam. Respondimus, quod hec negocia gesta sunt per nos contemplacione sue maiestatis, que post ingressum ad regnum singula bene ordinaret; et si ingressus impeditur, piget nos Boemis ad tantum condescendisse. Vnde a principio voluimus, vt ambo negocia simul 19. Jul.
782 Thomae Ebendorferi, 11. Jul. ad imperatorem, et ibi recitatis gestis cum declaracione mea, quod duplex sit potestas ordinis et iurisdiccionis etc., dixi de meis parrochianis vt supra, et quod plebanus huius loci in nostra presencia se de hoc non intromitteret, quia et hie sumus plebani et in tota Boemia. Quod displicuit Pragensi cuidam, dicenti: Ergo in Praga vti velletis potestate hac? Dixi: De Praga nescio, sed ibi habemus potestatem. Et facta exhortacione ad Roki- czano, quia sumus spirituales temporalia laycorum non congruit nos ponere in contradic- cionem sed ad pacem, et quod non reputent me inimicum, quia paratus sum conplacere, quantum possem, dixit: Domine imperator, sitis boni animi; factum vestrum non impe- dietur propter hoc, eciam si toto tempore nostre more nullam missam celebraremus. Et dum esset profunda nox, secessimus ad domos. Vndecima mensis mane quesitum est a nobis quid faceremus, quia isti nollent officiare. Et cum responderemus, quod aliud facere non possemus sine peccato mortali, quod pro toto mundo committendum non est, ideo in domo sua priuata sicud ante prestitam obedienciam et cantarunt missas, predicarunt ad wlgus et sacramentum sub duplici specie ministrarunt propria temeritate, super hoc nostra auctoritate nec petita nec obtenta. Et sic continuauerunt vsque ad 19 mensis Julii, in quibus ad partem cum domino imperatore tractabant super tribus: primo, quatenus se obligaret, vt Johannem de Rokiczana pro- archiepiscopo reciperet et nullum alium quoad vixerit, et quod mandaret omnibus et sin- gulis, vt sibi tamquam tali obedirent; secundo, quatenus marchionatum Morauie corone Boemie cum corona et priuilegiis regni pariter et reliquiis restitueret eidem; tercio, qua- tenus 6008 sexagenarum cum quingentis certis clientibus in bonis ecclesiarum proscri- beret. In quibus steterunt vsque ad diem xx Julii nichil concludentes. Verum, quod vocati per dominum imperatorem petiti sumus, quatenus in premisso tercio articulo velimus consilium impertiri, et eciam quid de nostro transitu ad Pragam pretendamus, precipue quia Boemi instant, ne intremus ; ipse vero sine nobis intrare non intendit. Super quibus conuenientes deliberauimus. Cum super hac re missi non simus, sed ad exequendum con- pactata, nichil in eadem dicere possumus ; neque nos de ista re intromittemus, aut asse- rendo aut requirendo, vt detentores eas dimittant ecclesiis suis, sed tempore suo sacrum concilium de hoc requiremus. Super secundo vero puncto placuit, vt nos non ostende- remus nos multum ad ingressum ad Pragam inclinatos, sed relinqueremus hoc sue sereni- tati; expediens tamen visum, vt singula ponantur ad ordinem, quatenus aliqui intrent ex nobis. 1436. 19° Julii mane vocati, dixit nobis imperator: Petunt Boemi, quatenus Morauiam restituam eis cum ciuitate Budweiz. Ego recusaui, primo, quia dedi premissa pro dote filie mee; secundo, quia mihi filius meus, qui mihi vnicus est, fideliter astitit contra eos, qui patrimonium meum occuparunt. Bene ergo dedi sibi ista, et plura dabo domino volente, nec mihi honestum esset, vt literas meas irritarem, et per dies meos hew multum curaui de honore, nec sic de dominiis, que multis distribui. Cogitetis, ecce ruptura, iam quedam de meis sunt ad recessum disposita; debet tamen filius meus, qui tunc aderat, videre de hac ciuitate, cuius victualia sunt consumpta, vt eam relinquat prouisam. Respondimus, quod hec negocia gesta sunt per nos contemplacione sue maiestatis, que post ingressum ad regnum singula bene ordinaret; et si ingressus impeditur, piget nos Boemis ad tantum condescendisse. Vnde a principio voluimus, vt ambo negocia simul 19. Jul.
Strana 783
Diarium. 783 cucurrissent, seruatis literis vtriusque partis vsque ad totalem conclusionem; que si secuta non extitisset, reddite fuissent partibus; hoc autem factum non est. Adiecimus, sicud tangit de honore, certe post animam hominis honor in hoc mundo est precipuus ; decet ergo suam maiestatem, vt ea, que filio suo donauit, rata habeat, et quod nemo debet posse machinari aliquam inicere inter ipsos differenciam. Sed an aliquid dicendum sit Rokiczano, qui heri festinabat ad recessum, visum est, quod non est quidquam dicendum presbiteris solis, quia aërem frustra verberamus. Sed visis hiis, que paritura sit dies pre- sens, visum est, vt omnes simul congregati interpellentur de obediencia, quam prestite- runt; et si eam non intelligunt alio modo, quam vsque practicarunt, quod melius foret, vt literas nostras restituant nobis et nos suas; item, quod sui presbiteri nulla funguntur auctoritate ipsos soluendi vel ligandi, vt ipsorum aperiantur oculi; item quomodo pro omnibus differenciis siue intra siue extra regnum erga alios pretensis iuxta conpactata debet cessare omnis via facti, sed per dietas aut per iudicium terminari. Nobis hec referentibus respondit dominus dux Albertus pro Morauia, quomodo sua gracia ipsam habeat, et ne putetur preter iure, paratus est coram imperatore et suis electoribus et principibus imperii super ista stare iuri. De Budweizz vero dixit, quod paratus est eam reddere domino imperatori, ita quod dominum de Rosis vel de Noua domo ibi ponat capitaneum, et nichilominus quod eciam ciuitas sibi sit expectans, et quod ciues a iuramento non absoluat, quod sibi prestiterunt. Hec referre dicebant suis, desiderantes, quatenus super Morauia literas suas ad iudicium domini imperatoris et suorum consilia- riorum regni reponeret, certificantes ipsum, quod pro eo iudicarent, vt saltim populum mitigarent. Sed non annuit, dicens : Quomodo eritis simul iudices et pars ? Non faciam, vti dicitis. Eadem die sero dixit nobis imperator: In omnibus ego in facto meo vna cum filio meo pro Morauia sumus cum dominis Boemis concordes. Solum restat, quod vos tangit, nostrum ingressum designans ad Pragam, et quod melius est, quod hic apperiantur diffi- cultates ex parte iurisdiccionis seruande in Praga, quam quod alibi fieret difficultas, racione cuius ipse ad pericula posset deduci. Fuit sibi dictum, quod descensus ad parti- cularia faceret turbacionem ; melius est sub dissimulacione incedere, et generalia quedam dicere pro amicicia partis vtriusque. Die 20° Julii reuersi, coram Pragensibus et Rokiczano dominus imperator pro- posuit de literis ad principes et prelatos eis dandis, quod hic tradantur, et quod in dilec- cione die crastina separemur. Respondimus: Non sumus nec erimus immemores laborum et honorum impensorum per Joannem Rokiczano in primordiis harum rerum, et libenter placebimus pro futuro. De literis autem tradendis deliberauimus, ut tradantur post con- clusionem cum domino imperatore dei gracia captandam, quia tunc literis et nunciis suis concurrentibus maioris erunt efficacie, ita tamen quod pax prius proclamabitur per eos, ut in conpactatis. Responsum est, quod non est ibi postquam. Et nos diximus: Non est ibi antequam; igitur si nouitatem nobis imponitis, et nos vobis. Finaliter placuit, vt ad manus baronum certorum reponantur cum condicione, quod non dent nisi pax fuerit proclamata. 20. Jul. 1436.
Diarium. 783 cucurrissent, seruatis literis vtriusque partis vsque ad totalem conclusionem; que si secuta non extitisset, reddite fuissent partibus; hoc autem factum non est. Adiecimus, sicud tangit de honore, certe post animam hominis honor in hoc mundo est precipuus ; decet ergo suam maiestatem, vt ea, que filio suo donauit, rata habeat, et quod nemo debet posse machinari aliquam inicere inter ipsos differenciam. Sed an aliquid dicendum sit Rokiczano, qui heri festinabat ad recessum, visum est, quod non est quidquam dicendum presbiteris solis, quia aërem frustra verberamus. Sed visis hiis, que paritura sit dies pre- sens, visum est, vt omnes simul congregati interpellentur de obediencia, quam prestite- runt; et si eam non intelligunt alio modo, quam vsque practicarunt, quod melius foret, vt literas nostras restituant nobis et nos suas; item, quod sui presbiteri nulla funguntur auctoritate ipsos soluendi vel ligandi, vt ipsorum aperiantur oculi; item quomodo pro omnibus differenciis siue intra siue extra regnum erga alios pretensis iuxta conpactata debet cessare omnis via facti, sed per dietas aut per iudicium terminari. Nobis hec referentibus respondit dominus dux Albertus pro Morauia, quomodo sua gracia ipsam habeat, et ne putetur preter iure, paratus est coram imperatore et suis electoribus et principibus imperii super ista stare iuri. De Budweizz vero dixit, quod paratus est eam reddere domino imperatori, ita quod dominum de Rosis vel de Noua domo ibi ponat capitaneum, et nichilominus quod eciam ciuitas sibi sit expectans, et quod ciues a iuramento non absoluat, quod sibi prestiterunt. Hec referre dicebant suis, desiderantes, quatenus super Morauia literas suas ad iudicium domini imperatoris et suorum consilia- riorum regni reponeret, certificantes ipsum, quod pro eo iudicarent, vt saltim populum mitigarent. Sed non annuit, dicens : Quomodo eritis simul iudices et pars ? Non faciam, vti dicitis. Eadem die sero dixit nobis imperator: In omnibus ego in facto meo vna cum filio meo pro Morauia sumus cum dominis Boemis concordes. Solum restat, quod vos tangit, nostrum ingressum designans ad Pragam, et quod melius est, quod hic apperiantur diffi- cultates ex parte iurisdiccionis seruande in Praga, quam quod alibi fieret difficultas, racione cuius ipse ad pericula posset deduci. Fuit sibi dictum, quod descensus ad parti- cularia faceret turbacionem ; melius est sub dissimulacione incedere, et generalia quedam dicere pro amicicia partis vtriusque. Die 20° Julii reuersi, coram Pragensibus et Rokiczano dominus imperator pro- posuit de literis ad principes et prelatos eis dandis, quod hic tradantur, et quod in dilec- cione die crastina separemur. Respondimus: Non sumus nec erimus immemores laborum et honorum impensorum per Joannem Rokiczano in primordiis harum rerum, et libenter placebimus pro futuro. De literis autem tradendis deliberauimus, ut tradantur post con- clusionem cum domino imperatore dei gracia captandam, quia tunc literis et nunciis suis concurrentibus maioris erunt efficacie, ita tamen quod pax prius proclamabitur per eos, ut in conpactatis. Responsum est, quod non est ibi postquam. Et nos diximus: Non est ibi antequam; igitur si nouitatem nobis imponitis, et nos vobis. Finaliter placuit, vt ad manus baronum certorum reponantur cum condicione, quod non dent nisi pax fuerit proclamata. 20. Jul. 1436.
Strana 784
Strana 785
JOHANNIS DE TURONIS, REGESTRUM ACTORUM IN LEGATIONIBUS A SACRO CONCILIO IN BOEMIAM. Ad fidem codicis autographi bibliothecae imperialis Parisiensis Nr. 1577 (olim Baluziani Nr. 584) nunc primum edidit ERNESTUS BIRK. Scriptores I. 99
JOHANNIS DE TURONIS, REGESTRUM ACTORUM IN LEGATIONIBUS A SACRO CONCILIO IN BOEMIAM. Ad fidem codicis autographi bibliothecae imperialis Parisiensis Nr. 1577 (olim Baluziani Nr. 584) nunc primum edidit ERNESTUS BIRK. Scriptores I. 99
Strana 786
Strana 787
Acta cum Boemis primum Basilee anno domini M'CCCC XXXII. Intrauerunt autem nuncii Boemorum ciuitatem Basileam iv' Januarii anno supradicto M° cccc xxxn°. Fuerunt autem deputati quatuor pro parte sacre synodi et quatuor pro parte Boemorum, qui disputauerunt inter se quatuor articulos, qui dicebantur articuli Boemorum, de quibus . . . . . . mencio. (Die) Mercurii xxVII" Januarii, in presencia Boemorum in generali congregacione 28. Jan. fuerunt per Julianum legatum propositi articuli sequentes, qui dicuntur dogmatizati in regno (Boemie). 1433. 4. Jan. Articuli Boemorum et Thaboritarum. „Substancia panis et vini materialis manet in sacramento altaris post consecra- 28. Jan. cionem“ etc. (Vide supra pag. 273, Nr. 157.) Optata a sacro concilio declarari per oratores Boemorum. "Cupit sacrum concilium certificari ab oratoribus Bohemorum, quibus verbis sacer- dotes eorum utuntur in consecracione corporis et sanguinis domini“etc.(Vide supra pag. 274.) Super quatuor articulis, quos Boemi dicebant esse regni Boemie, fuit longa disputacio; dehinc fuit practicata via tractatuum inter certos deputatos. Et cum nuncii prefati Boemorum non possent induci ad suscipiendum pacem et vnitatem ecclesiasticam, tandem concordatum est, quod cum prefatis nunciis mitterentur usque in Pragam legati sacri concilii, et fuerunt ordinati: Dominus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus episcopus Augustensis. Dominus Joannes de Palomar, archidiaconus Barchinonensis. Dominus prepositus Ratisponensis. 99.
Acta cum Boemis primum Basilee anno domini M'CCCC XXXII. Intrauerunt autem nuncii Boemorum ciuitatem Basileam iv' Januarii anno supradicto M° cccc xxxn°. Fuerunt autem deputati quatuor pro parte sacre synodi et quatuor pro parte Boemorum, qui disputauerunt inter se quatuor articulos, qui dicebantur articuli Boemorum, de quibus . . . . . . mencio. (Die) Mercurii xxVII" Januarii, in presencia Boemorum in generali congregacione 28. Jan. fuerunt per Julianum legatum propositi articuli sequentes, qui dicuntur dogmatizati in regno (Boemie). 1433. 4. Jan. Articuli Boemorum et Thaboritarum. „Substancia panis et vini materialis manet in sacramento altaris post consecra- 28. Jan. cionem“ etc. (Vide supra pag. 273, Nr. 157.) Optata a sacro concilio declarari per oratores Boemorum. "Cupit sacrum concilium certificari ab oratoribus Bohemorum, quibus verbis sacer- dotes eorum utuntur in consecracione corporis et sanguinis domini“etc.(Vide supra pag. 274.) Super quatuor articulis, quos Boemi dicebant esse regni Boemie, fuit longa disputacio; dehinc fuit practicata via tractatuum inter certos deputatos. Et cum nuncii prefati Boemorum non possent induci ad suscipiendum pacem et vnitatem ecclesiasticam, tandem concordatum est, quod cum prefatis nunciis mitterentur usque in Pragam legati sacri concilii, et fuerunt ordinati: Dominus episcopus Constanciensis, prouincie Rothomagensis. Dominus episcopus Augustensis. Dominus Joannes de Palomar, archidiaconus Barchinonensis. Dominus prepositus Ratisponensis. 99.
Strana 788
788 Johannis de Turonis, 14. Apr. 8. Maji. 11. Jul. 11. Aug. Dominus Egidius Carrelerii, decanus Cameracensis. Dominus Alexander, decanus de Anglia. Dominus Thomas de Halsspach, canonicus sancti Stephani de Wyenna in Austria. Dominus Henricus Thok, canonicus Magdeburgensis. Dominus Martinus Berruier, decanus Turonensis. Dominus Johannes de Moulbrun, ordinis Cisterciensis. Hec legacio recessit de Basilea feria m' post Pascha, que xiv" Aprilis, anno etc. xxXIII°. Feria vi', que fuit vin" Maii, intrauerunt ciuitatem Pragensem honorifice suscepti. Tandem quia nichil in congregacione Prage celebrata potuit . . . . . . supra- dicti domini legati, quod Boemi miserunt Basileam suos ambassiatores, magistrum Pro- copium de Plzna, Martinum Lupachcz et M . . . . . . Sabbato, xi' Julii exiuerunt domini legati de Praga, et in . . . . . . XI‘ Augusti in generali congregacione sacri concilii per prefatos (ambassiatores) nomine regni Boemie et marchionatus Morauie oblata sunt, que secuntur: 1433. Articuli Boemorum oblati sacro concilio Basiliensi. 11. Aug. „Hos articulos paternitatibus vestris offerimus, quatenus intuitu optande cunctis mortalibus pacis et vnitatis,“ etc. (Vide supra pag. 444, Nr. 184.) Super hiis autem deliberauit sacrum concilium non dare responsum dictis Boe- morum ambassiatoribus; sed cum ipsis remittere suos legatos, videlicet dominum epis- copum Constanciensem, prouincie Rothomagensis, Johannem de Polomar, magistrum Henricum Stok, in theologia magistrum et Martinum Berruerii, decanum Turonensem. Secunda legacio in Boemiam, a sacro concilio anno etc. xxxIn°. 27. Sept. Die Veneris, xi' mensis Septembris, exiuerunt domini legati antescripti a sacro concilio vnacum nunciis Boemorum Basilee missis, Nurenbergam xx ipsius mensis appli- cantes ; et exiuerunt xXIV“ mensis. Illa die xi‘ Septembris anno predicto ego Johannes de Turonis notarius veni cum domino Constanciensi. Die xxvn’ mensis intrauerunt domini legati ciuitatem seu opidum Egrense, vbi famabatur plures Boemos fuisse prostratos in Bauaria; et ex relatu plurium conpertum est duo milia Boemorum cecidisse et vltra de Thaboritis et Orphanis. 11. Sept. October, anno xxxII°. 18. Oct. Die xvn" mensis exiuerunt domini legati de Egra et xxu' mensis Pragam intrarunt, quibus obuiam fuerunt per duo miliaria equites in magno numero. Post hec consules, seniores, viri vtique honorati in copioso numero et decenti apparatu obuiam pedes fuere usque super pontem Pragensem; et captiuos suos, viros et mulieres, liberaliter multum libertate donarunt ob reuerenciam sacri concilii, conducentes dominos legatos ad hospi- cium, in quo cenam honorifice modo Boemico parauerant. Die sequenti visitarunt dominos legatos ciues, et sequentibus clerus etc.; et sub- sequenter visitarunt domini legati pretorium ciuitatis, vbi literas sacri concilii exhibentes quamdam collacionem fecit magister Martinus Berruerii, decanus Turonensis sub hoc 17. Oct.
788 Johannis de Turonis, 14. Apr. 8. Maji. 11. Jul. 11. Aug. Dominus Egidius Carrelerii, decanus Cameracensis. Dominus Alexander, decanus de Anglia. Dominus Thomas de Halsspach, canonicus sancti Stephani de Wyenna in Austria. Dominus Henricus Thok, canonicus Magdeburgensis. Dominus Martinus Berruier, decanus Turonensis. Dominus Johannes de Moulbrun, ordinis Cisterciensis. Hec legacio recessit de Basilea feria m' post Pascha, que xiv" Aprilis, anno etc. xxXIII°. Feria vi', que fuit vin" Maii, intrauerunt ciuitatem Pragensem honorifice suscepti. Tandem quia nichil in congregacione Prage celebrata potuit . . . . . . supra- dicti domini legati, quod Boemi miserunt Basileam suos ambassiatores, magistrum Pro- copium de Plzna, Martinum Lupachcz et M . . . . . . Sabbato, xi' Julii exiuerunt domini legati de Praga, et in . . . . . . XI‘ Augusti in generali congregacione sacri concilii per prefatos (ambassiatores) nomine regni Boemie et marchionatus Morauie oblata sunt, que secuntur: 1433. Articuli Boemorum oblati sacro concilio Basiliensi. 11. Aug. „Hos articulos paternitatibus vestris offerimus, quatenus intuitu optande cunctis mortalibus pacis et vnitatis,“ etc. (Vide supra pag. 444, Nr. 184.) Super hiis autem deliberauit sacrum concilium non dare responsum dictis Boe- morum ambassiatoribus; sed cum ipsis remittere suos legatos, videlicet dominum epis- copum Constanciensem, prouincie Rothomagensis, Johannem de Polomar, magistrum Henricum Stok, in theologia magistrum et Martinum Berruerii, decanum Turonensem. Secunda legacio in Boemiam, a sacro concilio anno etc. xxxIn°. 27. Sept. Die Veneris, xi' mensis Septembris, exiuerunt domini legati antescripti a sacro concilio vnacum nunciis Boemorum Basilee missis, Nurenbergam xx ipsius mensis appli- cantes ; et exiuerunt xXIV“ mensis. Illa die xi‘ Septembris anno predicto ego Johannes de Turonis notarius veni cum domino Constanciensi. Die xxvn’ mensis intrauerunt domini legati ciuitatem seu opidum Egrense, vbi famabatur plures Boemos fuisse prostratos in Bauaria; et ex relatu plurium conpertum est duo milia Boemorum cecidisse et vltra de Thaboritis et Orphanis. 11. Sept. October, anno xxxII°. 18. Oct. Die xvn" mensis exiuerunt domini legati de Egra et xxu' mensis Pragam intrarunt, quibus obuiam fuerunt per duo miliaria equites in magno numero. Post hec consules, seniores, viri vtique honorati in copioso numero et decenti apparatu obuiam pedes fuere usque super pontem Pragensem; et captiuos suos, viros et mulieres, liberaliter multum libertate donarunt ob reuerenciam sacri concilii, conducentes dominos legatos ad hospi- cium, in quo cenam honorifice modo Boemico parauerant. Die sequenti visitarunt dominos legatos ciues, et sequentibus clerus etc.; et sub- sequenter visitarunt domini legati pretorium ciuitatis, vbi literas sacri concilii exhibentes quamdam collacionem fecit magister Martinus Berruerii, decanus Turonensis sub hoc 17. Oct.
Strana 789
Regestrum. 789 themate: „Ego mater pulcre dileccionis, timoris et agnicionis, et sancte spei.“ Deduxit: mater pulcre dileccionis, ideo amanda, timoris, ideo obedienda; agnicionis, ideo audienda, sancte spei, ideo omni cum fiducia adeunda. Iniecte fuerunt regraciaciones, dehinc exor- taciones ad prosequendum ea, que sunt vnitatis et pacis. Post in collegio Karoli ad clerum fecit collacionem magister Henricus Tok sub themate : „Sit vobiscum pax, gracia et mise- ricordia.“ Respondit nomine cleri magister Busko de Gdina, sumpto verbo: „Confido in domino Jhesu, quia qui cepit in vobis opus bonum perficiet.“ Adveniente xVn" Nouembris nuncii Boemorum in generali congregacione fecerunt 17. Nov. relacionem suam. Die sequenti, que fuit xvi" mensis, accesserunt domini legati ad collegium Karoli, 18. Nov. in quo erat generalis congregacio, conducti et reducti per plures barones et nobiles ad hospicium. In qua quidem congregacione, hympno „veni sancte spiritus“ decantato, incepit magister Johannes de Rokssana theuma: "obseruate eos qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram," per hoc conmendans communionem calicis, quod eam apostoli obser- uassent. Congratulatus est nomine regni aduentui dominorum legatorum; regraciatus est sacro concilio et dominis legatis, quod sicut die hesterna ex suorum oratorum relacione didiscerant, ipsi oratores fuerant cum omni securitate ducti ad Basileam et inde reducti, cum omni caritate, humanitate, honorificencia Basilee per patres sacri concilii et in via per dominos legatos tractati, et insuper cum omni paciencia et mansuetudine auditi. Post hec presentata bulla sacri concilii, reuerendus in Christo pater, dominus episcopus Con- stanciensis proposuit suaui et mansueto eloquio sub verbo prophetico: „Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua.“ Exhortatus est ad vnitatem et pacem; conmendauit maternam pietatem sacri concilii ad eos, quod eorum cuperet salutem in visceribus cari- tatis. Illico post dominus Johannes de Palomar, auditor pallacii, doctor decretorum, archidiaconus Barchinonensis, sumpsit verbum: „Magister, scimus quia verax es, et viam dei in veritate doces.“ Disseruit eleganter et diserte, tribunal veritatis esse sacra gene- ralia concilia. Enarrauit succincte priores tractatus intrando materiam articulorum eorum Boemorum super tribus solum, quos declarauit sub hac forma: "Quoniam circa doctrinam veritatis catholice" etc., ut in conpactatis scribitur Hec dum dicerentur, quidam, qui ab eis fatuus dicebatur, clamauit: „Ne omnes pereatis, habete pacem!“ Hiis propositis duobus diebus fuit altercacio, et postulabant domini legati eisdem Boemis, quatenus dice- rent, si acceptarent sensus sacri concilii circa illos tres articulos; illis Boemis responden- tibus, ut primo circa articulum communionis dicerent intencionem sacri concilii, alioquin timendum erat de ruptura. Qui quidem legati responderunt se velle deliberare, et in illo usque Sabbati proximam, que fuit xxi mensis Novembris remanserunt. Qua adueniente processerunt, ut subsequenter scribitur illa die, articulumque declararunt, ut sequitur. 1433. Prima oblacio articuli communionis sub vtraque specie, facta Prage in generali congrega- cione xxi“ Nouembris anno domini millesimo cece xxxII° per dominos legatos sacri concilii, in secunda legacione destinatos. „In nomine domini et saluatoris nostri Jhesu Christi, cuius sacratissimum eucha- 21. Nov. ristie sacramentum tractaturi sumus“ etc. (Vide supra pag. 493, Nr. 189.)
Regestrum. 789 themate: „Ego mater pulcre dileccionis, timoris et agnicionis, et sancte spei.“ Deduxit: mater pulcre dileccionis, ideo amanda, timoris, ideo obedienda; agnicionis, ideo audienda, sancte spei, ideo omni cum fiducia adeunda. Iniecte fuerunt regraciaciones, dehinc exor- taciones ad prosequendum ea, que sunt vnitatis et pacis. Post in collegio Karoli ad clerum fecit collacionem magister Henricus Tok sub themate : „Sit vobiscum pax, gracia et mise- ricordia.“ Respondit nomine cleri magister Busko de Gdina, sumpto verbo: „Confido in domino Jhesu, quia qui cepit in vobis opus bonum perficiet.“ Adveniente xVn" Nouembris nuncii Boemorum in generali congregacione fecerunt 17. Nov. relacionem suam. Die sequenti, que fuit xvi" mensis, accesserunt domini legati ad collegium Karoli, 18. Nov. in quo erat generalis congregacio, conducti et reducti per plures barones et nobiles ad hospicium. In qua quidem congregacione, hympno „veni sancte spiritus“ decantato, incepit magister Johannes de Rokssana theuma: "obseruate eos qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram," per hoc conmendans communionem calicis, quod eam apostoli obser- uassent. Congratulatus est nomine regni aduentui dominorum legatorum; regraciatus est sacro concilio et dominis legatis, quod sicut die hesterna ex suorum oratorum relacione didiscerant, ipsi oratores fuerant cum omni securitate ducti ad Basileam et inde reducti, cum omni caritate, humanitate, honorificencia Basilee per patres sacri concilii et in via per dominos legatos tractati, et insuper cum omni paciencia et mansuetudine auditi. Post hec presentata bulla sacri concilii, reuerendus in Christo pater, dominus episcopus Con- stanciensis proposuit suaui et mansueto eloquio sub verbo prophetico: „Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua.“ Exhortatus est ad vnitatem et pacem; conmendauit maternam pietatem sacri concilii ad eos, quod eorum cuperet salutem in visceribus cari- tatis. Illico post dominus Johannes de Palomar, auditor pallacii, doctor decretorum, archidiaconus Barchinonensis, sumpsit verbum: „Magister, scimus quia verax es, et viam dei in veritate doces.“ Disseruit eleganter et diserte, tribunal veritatis esse sacra gene- ralia concilia. Enarrauit succincte priores tractatus intrando materiam articulorum eorum Boemorum super tribus solum, quos declarauit sub hac forma: "Quoniam circa doctrinam veritatis catholice" etc., ut in conpactatis scribitur Hec dum dicerentur, quidam, qui ab eis fatuus dicebatur, clamauit: „Ne omnes pereatis, habete pacem!“ Hiis propositis duobus diebus fuit altercacio, et postulabant domini legati eisdem Boemis, quatenus dice- rent, si acceptarent sensus sacri concilii circa illos tres articulos; illis Boemis responden- tibus, ut primo circa articulum communionis dicerent intencionem sacri concilii, alioquin timendum erat de ruptura. Qui quidem legati responderunt se velle deliberare, et in illo usque Sabbati proximam, que fuit xxi mensis Novembris remanserunt. Qua adueniente processerunt, ut subsequenter scribitur illa die, articulumque declararunt, ut sequitur. 1433. Prima oblacio articuli communionis sub vtraque specie, facta Prage in generali congrega- cione xxi“ Nouembris anno domini millesimo cece xxxII° per dominos legatos sacri concilii, in secunda legacione destinatos. „In nomine domini et saluatoris nostri Jhesu Christi, cuius sacratissimum eucha- 21. Nov. ristie sacramentum tractaturi sumus“ etc. (Vide supra pag. 493, Nr. 189.)
Strana 790
790 Johannis de Turonis, 1433. 21. Nov. 1434. 14. Jan. Sabbati, xxI' Nouembris, supranominati domini legati ad dictum collegium mane accesserunt et ducti per certos barones etc. (Quae sequuntur descripsit Johannes noster e diario Aegidii Carlerii, quod supra habes pag. 452—471.) Recesserunt domini legati de Praga pro secunda legacione Jouis xIV' Januarii anni xxxII°, et cum eis accesserunt ad Basileam pro parte Boemorum Martinus Lupachz presbiter et quidam familiaris Johannis Waluar, ciuis Pragensis ; et conducti fuerunt domini legati extra ciuitatem per barones, videlicet dominum de Noua domo, Alsso et Waluar, Mathiam Lauda et plures, et venerunt ad cenam apud Ruthnicz, castrum quoddam archi- episcopatus Pragensis, quod possidebat Smirzisquay; et tractata non fuerunt execucioni demandata. Copia bulle misse a sacro concilio Boemis per Martinum Lupachz, ambassiatorem regni Boemie in regressu secunde legacionis a Pragua. 25. Febr. „Sacrosancta generalis sinodus Basiliensis in spiritu sancto legittime congre- gata universalem ecclesiam representans“ etc. (Vide supra pag. 735, Nr. 251.) Ratispone. Anno domini millesimo cece" xxxIV' circa festum assumpcionis beate Marie virginis fuit indicta dieta inter serenissimum dominum Romanorum imperatorem et barones, nobiles, ciuitatumque regni Boemie et marchionatus Morauie nuncios seu ambassiatores. Ad quam missi fuerunt reuerendus pater dominus Constanciensis episcopus, Joannes de Palomar, auditor, Egidius Carrelerii, (Henricus) Toke et Thomas de Corcellis ex parte sacri Basi- liensis concilii legati. In qua quidem dieta post multos tractatus, nichil conclusum fuit; et sunt data per Boemos que secuntur. 15. Aug. Conclusio facta Ratispone. 28. Aug. 26. Aug. "Nos legati spirituales et seculares, nomine regni Boemie et marchionatus Morauie ad serenitatem domini imperatoris in Ratisponam missi“ etc. (Vide supra pag. 518, Nr. 200.) Interrogaciones facte Ratispone domino auditori per Boemos, anno etc. xxxIV°. „Anno domini millesimo ccce xxXIV°, die xxvi" mensis Augusti, que erat feria quinta, in ciuitate Ratisponensi“ etc. (Vide supra pag. 516, Nr. 199.) Copia responsionis transmisse a Boemis apud consulatum Egrensem in festo Martini anno etc. xxXIV°, que missa fuit ad sacrum concilium Basiliense. „Venerabilibus Philiberto episcopo Constanciensi, doctoribus et magistris per venerandum Basiliense concilium ad Ratisponam destinatis, Alsso de Risemburg alias de Wrzestiow, supremus gubernator regni Boemie" etc. (Vide supra pag. 632, Nr. 209.) Receptis itaque literis huiusmodi serenissimus imperator scripsit sacro concilio, quod indilate destinaret suos ambassiatores ad dietam indictam, que debebat esse Wyenne in Austria, in qua conuenirent cum ipso oratores Boemorum, quodque speraret de omni bono, moraque periculosa esset et nociua; scriptumque fuit Boemis responsum ad pre- missa posita in Egra. 8. Nov.
790 Johannis de Turonis, 1433. 21. Nov. 1434. 14. Jan. Sabbati, xxI' Nouembris, supranominati domini legati ad dictum collegium mane accesserunt et ducti per certos barones etc. (Quae sequuntur descripsit Johannes noster e diario Aegidii Carlerii, quod supra habes pag. 452—471.) Recesserunt domini legati de Praga pro secunda legacione Jouis xIV' Januarii anni xxxII°, et cum eis accesserunt ad Basileam pro parte Boemorum Martinus Lupachz presbiter et quidam familiaris Johannis Waluar, ciuis Pragensis ; et conducti fuerunt domini legati extra ciuitatem per barones, videlicet dominum de Noua domo, Alsso et Waluar, Mathiam Lauda et plures, et venerunt ad cenam apud Ruthnicz, castrum quoddam archi- episcopatus Pragensis, quod possidebat Smirzisquay; et tractata non fuerunt execucioni demandata. Copia bulle misse a sacro concilio Boemis per Martinum Lupachz, ambassiatorem regni Boemie in regressu secunde legacionis a Pragua. 25. Febr. „Sacrosancta generalis sinodus Basiliensis in spiritu sancto legittime congre- gata universalem ecclesiam representans“ etc. (Vide supra pag. 735, Nr. 251.) Ratispone. Anno domini millesimo cece" xxxIV' circa festum assumpcionis beate Marie virginis fuit indicta dieta inter serenissimum dominum Romanorum imperatorem et barones, nobiles, ciuitatumque regni Boemie et marchionatus Morauie nuncios seu ambassiatores. Ad quam missi fuerunt reuerendus pater dominus Constanciensis episcopus, Joannes de Palomar, auditor, Egidius Carrelerii, (Henricus) Toke et Thomas de Corcellis ex parte sacri Basi- liensis concilii legati. In qua quidem dieta post multos tractatus, nichil conclusum fuit; et sunt data per Boemos que secuntur. 15. Aug. Conclusio facta Ratispone. 28. Aug. 26. Aug. "Nos legati spirituales et seculares, nomine regni Boemie et marchionatus Morauie ad serenitatem domini imperatoris in Ratisponam missi“ etc. (Vide supra pag. 518, Nr. 200.) Interrogaciones facte Ratispone domino auditori per Boemos, anno etc. xxxIV°. „Anno domini millesimo ccce xxXIV°, die xxvi" mensis Augusti, que erat feria quinta, in ciuitate Ratisponensi“ etc. (Vide supra pag. 516, Nr. 199.) Copia responsionis transmisse a Boemis apud consulatum Egrensem in festo Martini anno etc. xxXIV°, que missa fuit ad sacrum concilium Basiliense. „Venerabilibus Philiberto episcopo Constanciensi, doctoribus et magistris per venerandum Basiliense concilium ad Ratisponam destinatis, Alsso de Risemburg alias de Wrzestiow, supremus gubernator regni Boemie" etc. (Vide supra pag. 632, Nr. 209.) Receptis itaque literis huiusmodi serenissimus imperator scripsit sacro concilio, quod indilate destinaret suos ambassiatores ad dietam indictam, que debebat esse Wyenne in Austria, in qua conuenirent cum ipso oratores Boemorum, quodque speraret de omni bono, moraque periculosa esset et nociua; scriptumque fuit Boemis responsum ad pre- missa posita in Egra. 8. Nov.
Strana 791
Regestrum. 791 Tercia legacio sacri concilii. xxIII' Januarii anno domini M' cccc' XXXIV° recesserunt domini Philibertus Con- stanciensis episcopus, prouincie Rothomagensis, Joannes de Palomar auditor, Tilmannus prepositus Confluencie, decretorum doctor, Martinus Berruerii, decanus Turonensis, Egidius Carrelerii et Thomas Halsepach, sacre theologie professores, a sacro concilio legati destinati; et per intensissimum frigus et inuisam niuium altitudinem viam curribus parando Wiennam super Danubium sitam intrauerunt domini legati die xxII’ Februarii. Die sequenti xxII“ Februarii *) fuit facta exhortacio domino duci Alberto Austrie 23. Febr. per dominum decanum Turonensem, et deinde vniuersitati Wiennensi altera die per dominum decanum Cameracensem, videlicet duci sumpto themate: „Semen cecidit in terram bonam et ortum fructum fecit centuplum,“ dominus autem decanus Cameracensis sumpto theumate : „Ecce, ascendimus Jherosolimam, et consumabuntur omnia“ etc. Domini illico imperatori, Posonii existenti, eorum aduentum intimarunt; et propter mala hospicia Posonii existencia et caristiam victualium placuit domino imperatori, ut Wienne manerent domini. Requisiti a domino imperatore Posonii existente accesserunt domini legati illuc; 19. Mart. et tunc ibidem erat rex Bosne, et paucis diebus ibidem remanserunt. Fuit autem hoc XIX“ Marcii et reuersi sunt Wyennam. Die n° Maii anno xxXV" accesserunt domini legati ad Posonium, vocati per dominum 2. Maji. imperatorem. Qui cum imperatore conuenerunt super dieta conuencionis tenenda cum Boemis in Bruna prima Maii(sic) proxima, et sic a Posonio vi Maii recesserunt domini Wyennam redeuntes. xvnI° Maii, facta exhortacione domino duci, ut non tardaret venire, exiuerunt domini 17. Maji. de Vyenna et remansit prepositus sancti Florini, ut sollicitaret dominum ducem super aduentu. In via dominus Constanciensis reconciliauit duas parrochiales ecclesias, vnam capellam, et plura altaria consecrauit et multitudinem vtriusque sexus confirmauit. Die Veneris, xx“ Maii intrauerunt domini Brunam, et fuerunt obuiam ipsis electus 20. Maji. Olomucensis cum clero et populo processionaliter cum reliquiis, crucibus etc., cantando „te deum laudamus,“ ad collegiatam ecclesiam ducentes dominos. Fuit itaque dominis legatis relatum, profugos Thaboritas parauisse insidias in quadam silua, iuxta quam transierunt. Martis XIV" Junii anno predicto intrauit dominus dux Albertus Brunam cum magna 14. Jun. conmictiua; et exercitus suus mansit ante ciuitatem. Veneris, prima Julii, dominus imperator intrauit Brunam. 1435. 23. Jan. 1. Jul. Registrum actorum in dieta Brunnensi inter dominos legatos sacri concilii Basiliensis et nuncios regni Boemie anno domini M' ccee" xxxV" diebus infra descriptis, coram serenis- simo principe domino imperatore et duce Alberto, duce Austrie et marchione Morauie. Proposicio magistri Johannis de Roquessan nomine Bohemorum facta Brune coram domino imperatore et ceteris dominis ambassiatoribus sacri concilii et aliis, die Sabbati 2° mensis Julii anno domini millesimo cece" xxxv°. „In nomine domini nostri Jhesu Christi, crucifixi Nazareni cui omne genu celestis, 2. Jul. terrene ac infernalis substancie debita subieccione curuatur“ etc. (V. supra pag. 635, Nr. 211.) *) In codice erronee: „Julii.“
Regestrum. 791 Tercia legacio sacri concilii. xxIII' Januarii anno domini M' cccc' XXXIV° recesserunt domini Philibertus Con- stanciensis episcopus, prouincie Rothomagensis, Joannes de Palomar auditor, Tilmannus prepositus Confluencie, decretorum doctor, Martinus Berruerii, decanus Turonensis, Egidius Carrelerii et Thomas Halsepach, sacre theologie professores, a sacro concilio legati destinati; et per intensissimum frigus et inuisam niuium altitudinem viam curribus parando Wiennam super Danubium sitam intrauerunt domini legati die xxII’ Februarii. Die sequenti xxII“ Februarii *) fuit facta exhortacio domino duci Alberto Austrie 23. Febr. per dominum decanum Turonensem, et deinde vniuersitati Wiennensi altera die per dominum decanum Cameracensem, videlicet duci sumpto themate: „Semen cecidit in terram bonam et ortum fructum fecit centuplum,“ dominus autem decanus Cameracensis sumpto theumate : „Ecce, ascendimus Jherosolimam, et consumabuntur omnia“ etc. Domini illico imperatori, Posonii existenti, eorum aduentum intimarunt; et propter mala hospicia Posonii existencia et caristiam victualium placuit domino imperatori, ut Wienne manerent domini. Requisiti a domino imperatore Posonii existente accesserunt domini legati illuc; 19. Mart. et tunc ibidem erat rex Bosne, et paucis diebus ibidem remanserunt. Fuit autem hoc XIX“ Marcii et reuersi sunt Wyennam. Die n° Maii anno xxXV" accesserunt domini legati ad Posonium, vocati per dominum 2. Maji. imperatorem. Qui cum imperatore conuenerunt super dieta conuencionis tenenda cum Boemis in Bruna prima Maii(sic) proxima, et sic a Posonio vi Maii recesserunt domini Wyennam redeuntes. xvnI° Maii, facta exhortacione domino duci, ut non tardaret venire, exiuerunt domini 17. Maji. de Vyenna et remansit prepositus sancti Florini, ut sollicitaret dominum ducem super aduentu. In via dominus Constanciensis reconciliauit duas parrochiales ecclesias, vnam capellam, et plura altaria consecrauit et multitudinem vtriusque sexus confirmauit. Die Veneris, xx“ Maii intrauerunt domini Brunam, et fuerunt obuiam ipsis electus 20. Maji. Olomucensis cum clero et populo processionaliter cum reliquiis, crucibus etc., cantando „te deum laudamus,“ ad collegiatam ecclesiam ducentes dominos. Fuit itaque dominis legatis relatum, profugos Thaboritas parauisse insidias in quadam silua, iuxta quam transierunt. Martis XIV" Junii anno predicto intrauit dominus dux Albertus Brunam cum magna 14. Jun. conmictiua; et exercitus suus mansit ante ciuitatem. Veneris, prima Julii, dominus imperator intrauit Brunam. 1435. 23. Jan. 1. Jul. Registrum actorum in dieta Brunnensi inter dominos legatos sacri concilii Basiliensis et nuncios regni Boemie anno domini M' ccee" xxxV" diebus infra descriptis, coram serenis- simo principe domino imperatore et duce Alberto, duce Austrie et marchione Morauie. Proposicio magistri Johannis de Roquessan nomine Bohemorum facta Brune coram domino imperatore et ceteris dominis ambassiatoribus sacri concilii et aliis, die Sabbati 2° mensis Julii anno domini millesimo cece" xxxv°. „In nomine domini nostri Jhesu Christi, crucifixi Nazareni cui omne genu celestis, 2. Jul. terrene ac infernalis substancie debita subieccione curuatur“ etc. (V. supra pag. 635, Nr. 211.) *) In codice erronee: „Julii.“
Strana 792
792 Johannis de Turonis, 1435. Responsio domini auditoris facta proposicioni Johannis de Rokesana die Lune iv“ mensis Julii in presencia domini imperatoris. 4. Jul. „Primo loco magister Rokesana dixit, quod non apparet esse verum, quod ego dixeram, quod de omnibus contentis in cedula legem paccionis habemus in compactatis“ etc. (Vide supra pag. 643, Nr. 215.) Acta fuerunt que secuntur in presencia domini imperatoris Brune inter dominos legatos sacri concilii et barones, ac alios ex parte regni Boemie et marchionatus Morauie missos anno domini etc. cecc° xxxV°. Sabbati, 2° Julii de mane. 2. Jul. Ipsa die Sabbati coram domino imperatore conparuerunt domini legati, qui pro- posuerunt, qualiter sua maiestas sacro concilio scripserat, quatenus legacionem pro regno Boemie et marchionatu Morauie Bienne destinaret; quodque negocia illius regni disposita erant ad pacem, et quod ibidem fieret bonus finis etc. Quod quidem sacrum concilium audiens dominos legatos huc et illuc dispersos mandauit, et ipsos illico ad Wiennam desti- nauit, licet tunc vigerent maxima frigora ; in illaque civitate per longa tempora steterant, prout notum erat, et circum prope, et diete semper contrariate fuerunt tam propter impe- dimentum eiusdem imperatoris, quam baronum Boemie etc.; et tandem erant congregati in vno loco coram ipsa maiestate; quare rogabant, quatenus illos Boemos dulciter suscipere et tractare dignaretur, viamque pacis et vnitatis induceret, ac vices suas cum honore ecclesie salua fide interponeret. Respondit dominus imperator, quod multum fuerat occupatus, et nisi esset pro ipso facto, iam in longinquis partibus equitasset; et semper a recessu de Ratispona in Posonio resederat, et non propter aliud nisi propter premissa, et quod ita paratus erat facere, sicut domini legati dixerant. Mandatis igitur ipsis Boemis in magno numero existentibus proposuit Roks- sana, thema accipiens: "Querite diligenter in libro dei et legite.“ Qui quasdam regraciaciones nomine congregacionis fecit, et regraciaciones de penis, laboribus et affeccione etc., requirens, quatenus illa petita in Egra cum conpactatis eis liberta- rentur; item quod cum solerti diligencia sacrum concilium laboraret, vt illa infamia in regno diuulgata tolleretur, cum hoc esset contra veritatem etc.; tercio, quod fieret reformacio (ecclesie) in capite et membris ad imitacionem apostolorum; quibus factis cum concessione postulatorum per eos in cedula in Egra reposita sperabant, quod fieret bonus finis et conclusio etc. Quibus auditis responderunt domini legati in modum qui sequitur: „Principum serenissime princeps et inuictissime imperator! Pro parte istorum nobilium, spectabilium“ etc. (Vide supra pag. 637, Nr. 212.) Quibus sic dictis et allegatis, premissis aliquibus exhortacionibus, tam per dominos legatos quam imperatorem in vulgari factis et dictis, ipse dominus impe- rator dixit, quia iam erat satis tarde, quod recederent omnes vsque post prandium, quod factum fuit. 2. Jul.
792 Johannis de Turonis, 1435. Responsio domini auditoris facta proposicioni Johannis de Rokesana die Lune iv“ mensis Julii in presencia domini imperatoris. 4. Jul. „Primo loco magister Rokesana dixit, quod non apparet esse verum, quod ego dixeram, quod de omnibus contentis in cedula legem paccionis habemus in compactatis“ etc. (Vide supra pag. 643, Nr. 215.) Acta fuerunt que secuntur in presencia domini imperatoris Brune inter dominos legatos sacri concilii et barones, ac alios ex parte regni Boemie et marchionatus Morauie missos anno domini etc. cecc° xxxV°. Sabbati, 2° Julii de mane. 2. Jul. Ipsa die Sabbati coram domino imperatore conparuerunt domini legati, qui pro- posuerunt, qualiter sua maiestas sacro concilio scripserat, quatenus legacionem pro regno Boemie et marchionatu Morauie Bienne destinaret; quodque negocia illius regni disposita erant ad pacem, et quod ibidem fieret bonus finis etc. Quod quidem sacrum concilium audiens dominos legatos huc et illuc dispersos mandauit, et ipsos illico ad Wiennam desti- nauit, licet tunc vigerent maxima frigora ; in illaque civitate per longa tempora steterant, prout notum erat, et circum prope, et diete semper contrariate fuerunt tam propter impe- dimentum eiusdem imperatoris, quam baronum Boemie etc.; et tandem erant congregati in vno loco coram ipsa maiestate; quare rogabant, quatenus illos Boemos dulciter suscipere et tractare dignaretur, viamque pacis et vnitatis induceret, ac vices suas cum honore ecclesie salua fide interponeret. Respondit dominus imperator, quod multum fuerat occupatus, et nisi esset pro ipso facto, iam in longinquis partibus equitasset; et semper a recessu de Ratispona in Posonio resederat, et non propter aliud nisi propter premissa, et quod ita paratus erat facere, sicut domini legati dixerant. Mandatis igitur ipsis Boemis in magno numero existentibus proposuit Roks- sana, thema accipiens: "Querite diligenter in libro dei et legite.“ Qui quasdam regraciaciones nomine congregacionis fecit, et regraciaciones de penis, laboribus et affeccione etc., requirens, quatenus illa petita in Egra cum conpactatis eis liberta- rentur; item quod cum solerti diligencia sacrum concilium laboraret, vt illa infamia in regno diuulgata tolleretur, cum hoc esset contra veritatem etc.; tercio, quod fieret reformacio (ecclesie) in capite et membris ad imitacionem apostolorum; quibus factis cum concessione postulatorum per eos in cedula in Egra reposita sperabant, quod fieret bonus finis et conclusio etc. Quibus auditis responderunt domini legati in modum qui sequitur: „Principum serenissime princeps et inuictissime imperator! Pro parte istorum nobilium, spectabilium“ etc. (Vide supra pag. 637, Nr. 212.) Quibus sic dictis et allegatis, premissis aliquibus exhortacionibus, tam per dominos legatos quam imperatorem in vulgari factis et dictis, ipse dominus impe- rator dixit, quia iam erat satis tarde, quod recederent omnes vsque post prandium, quod factum fuit. 2. Jul.
Strana 793
Regestrum. 793 Sabbato post prandium, n° Julii, coram imperatore. 1435. 2. Jul. Illa eadem die post prandium coram imperiali maiestate dominis legatis et Boemis constitutis, dixit dominus Constanciensis, quomodo, postquam eadem maiestas ordinasset cum Boemis hic habere dietam, scripsit sacro concilio, vt mitteret suos ambassiatores ad eam, que putabatur tunc fore in cathedra sancti Petri; et statim omni mora abrupta transmisit, scripsitque literas conmunitati regni Boemie, et vsque nunc propter protela- cionem diete non presentauerant, sed nec vsque hodie propter absenciam imperialis culminis ; sic enim ab ipso sacro concilio mandatum acceperant. Presentatis igitur dictis literis eisdem Boemis et per eos receptis et lectis, quoniam credenciales erant, incepit exponere illam credenciam in generali, nam specialia fuerunt per dominum auditorem explicanda in scriptis. Fecit igitur proposicionem idem reuerendus pro themate assumens: „Letatus sum in hiis, que dicta sunt mihi" etc. Post finem huius surrexit dominus auditor, et paucis verbis premissis cepit in speciali declarare credenciam, faciens proposicionem, cuius thema fuit: "Velle cepistis ab anno priore; nunc opere perficite“ 2° Cor. 8 *). Declarauit labores sacri concilii pro vnitate et honore ac pace incliti regni Boemie, legaciones et sollicitudines, quomodo ventum est ad capitula concordata, manuum stipulacione firmata, quomodo promiserunt ter facere vnitatem cum ecclesia et pacem cum vniuerso populo Christiano, primo in prima congregacione, quando dixerunt et promiserunt hoc, si habe- retur bonus finis de suis quatuor articulis; et quia illa condicio est purificata per capitula concordata, debent illam implere. Hanc ipsam promissionem iterauerunt in secunda lega- cione, secundo promiserunt in ipsa stipulacione manuum; tercio, quando missus fuit decanus Turonensis post concordata, iterato promiserunt pactata seruare, nec inicere nouas difficultates, plurimis iam, que interposite fuerant, solutis. Consequenter quomodo fuerunt moniti implere premissa: primo per literas sacri concilii, quas detulit presbiter Martinus de Crudim de secta Orphanorum, secundo per ambassiatores sacri concilii in Ratispona, et tercio nunc requiruntur et monentur, ut sic terna monicione et canonica precedente promissa ista impleantur. De hiis lacius patet in proposicione ipsa. Data est autem ista proposicio eis in scriptis, et cum esset in Boemico translata, vt eis legeretur, non est hoc factum propter tedium etc. Eciam recesserunt domini legati respondentibus Boemis se velle deliberare. Mox imperator dominos legatos vocauit, et coram eo Pragenses per organum Rokssane dixerunt, quod domini Boemi optabant, quod daretur eis responsum ad reposita in Egra; nam hoc petiuerunt (a) concilio et nuper in Posonio; et tune dictum fuit, quod daretur responsum, et illo habito Boemi responderent ad petita dominorum legatorum. Ad cras respondendum per dominos legatos promissum. Dominica, 3° eiusdem mensis, accesserunt domini legati ad imperatorem, et con- gregatis Boemis requisierunt domini, quod heri dicta in Latino recitarentur in Boemico. Et habita super hoc altercacione dicebant Boemi, quod daretur eis responsum super positis in Egra, nam hoc erat eis promissum per literas concilii in congregacione Valen- tini Prage. Domini ad hoc se excusantes, cum credencia deberet plane explicari ; nec bonam relacionem possent facere, si explicacio illius obmitteretur. Item, quod prius 3. Jul. *) Annotavit Johannes in margine: „Alias incipit proposicio: In quibus vos alloquamur verbis“ etc. Scriptores I. 100
Regestrum. 793 Sabbato post prandium, n° Julii, coram imperatore. 1435. 2. Jul. Illa eadem die post prandium coram imperiali maiestate dominis legatis et Boemis constitutis, dixit dominus Constanciensis, quomodo, postquam eadem maiestas ordinasset cum Boemis hic habere dietam, scripsit sacro concilio, vt mitteret suos ambassiatores ad eam, que putabatur tunc fore in cathedra sancti Petri; et statim omni mora abrupta transmisit, scripsitque literas conmunitati regni Boemie, et vsque nunc propter protela- cionem diete non presentauerant, sed nec vsque hodie propter absenciam imperialis culminis ; sic enim ab ipso sacro concilio mandatum acceperant. Presentatis igitur dictis literis eisdem Boemis et per eos receptis et lectis, quoniam credenciales erant, incepit exponere illam credenciam in generali, nam specialia fuerunt per dominum auditorem explicanda in scriptis. Fecit igitur proposicionem idem reuerendus pro themate assumens: „Letatus sum in hiis, que dicta sunt mihi" etc. Post finem huius surrexit dominus auditor, et paucis verbis premissis cepit in speciali declarare credenciam, faciens proposicionem, cuius thema fuit: "Velle cepistis ab anno priore; nunc opere perficite“ 2° Cor. 8 *). Declarauit labores sacri concilii pro vnitate et honore ac pace incliti regni Boemie, legaciones et sollicitudines, quomodo ventum est ad capitula concordata, manuum stipulacione firmata, quomodo promiserunt ter facere vnitatem cum ecclesia et pacem cum vniuerso populo Christiano, primo in prima congregacione, quando dixerunt et promiserunt hoc, si habe- retur bonus finis de suis quatuor articulis; et quia illa condicio est purificata per capitula concordata, debent illam implere. Hanc ipsam promissionem iterauerunt in secunda lega- cione, secundo promiserunt in ipsa stipulacione manuum; tercio, quando missus fuit decanus Turonensis post concordata, iterato promiserunt pactata seruare, nec inicere nouas difficultates, plurimis iam, que interposite fuerant, solutis. Consequenter quomodo fuerunt moniti implere premissa: primo per literas sacri concilii, quas detulit presbiter Martinus de Crudim de secta Orphanorum, secundo per ambassiatores sacri concilii in Ratispona, et tercio nunc requiruntur et monentur, ut sic terna monicione et canonica precedente promissa ista impleantur. De hiis lacius patet in proposicione ipsa. Data est autem ista proposicio eis in scriptis, et cum esset in Boemico translata, vt eis legeretur, non est hoc factum propter tedium etc. Eciam recesserunt domini legati respondentibus Boemis se velle deliberare. Mox imperator dominos legatos vocauit, et coram eo Pragenses per organum Rokssane dixerunt, quod domini Boemi optabant, quod daretur eis responsum ad reposita in Egra; nam hoc petiuerunt (a) concilio et nuper in Posonio; et tune dictum fuit, quod daretur responsum, et illo habito Boemi responderent ad petita dominorum legatorum. Ad cras respondendum per dominos legatos promissum. Dominica, 3° eiusdem mensis, accesserunt domini legati ad imperatorem, et con- gregatis Boemis requisierunt domini, quod heri dicta in Latino recitarentur in Boemico. Et habita super hoc altercacione dicebant Boemi, quod daretur eis responsum super positis in Egra, nam hoc erat eis promissum per literas concilii in congregacione Valen- tini Prage. Domini ad hoc se excusantes, cum credencia deberet plane explicari ; nec bonam relacionem possent facere, si explicacio illius obmitteretur. Item, quod prius 3. Jul. *) Annotavit Johannes in margine: „Alias incipit proposicio: In quibus vos alloquamur verbis“ etc. Scriptores I. 100
Strana 794
794 Johannis de Turonis, debebant respondere quam audiri, cum reposuerant in Egra conpactata, et promiserant domini respondere. Responderunt domini, quod ipsi prius concordata in Praga debebant Boemi execucioni demandare, antequam ad illa de Egra responderent, quia prius erant conpactata, quam illa reposita; et eciam magis obligabantur ad exequendum promissa, quam domini ad respondere petitis, licet non abnegarent respondere ad illa, ex quo scrip- serat concilium eis respondere. Tandem ipsi se retrahentes et diu deliberantes dixerunt vt prius, quod prius responderent domini, et post in continenti legeretur cedula heri lecta in Latino in vulgari; nec prius debebat recitari cedula in Boemico, cum aliqua essent offensiua aut turbatiua pacis. Responderunt legati, quod nulla erant offensiua etc.; sed erant aliqua verba, que non placebant aliquibus, puta, quod extra vnitatem ecclesie non est salus, quod nullus nisi in vnitate ecclesie saluatur. Et hiis dictis domini legati habito inter se consilio iterum responderunt et requisierunt, quod legeretur prius illa cedula in Boemico, et illico responderent ad cedulam Egrensem. Qui quidem Boemi iterum vt prius, vt domini responderent, addentes, quod si videretur domino imperatori, quod prius debe- retur legi illa proposicio in Boemico, de qua erat contencio, parati erant stare ordinacioni sue ; et similiter domini responderunt, quod erant contenti. Respondit imperator se velle deliberare, et sic recesserunt. Eodem die post prandium dominus imperator, vocatis Boemis, primo fecit legere per suum cancellarium dominorum legatorum proposicionem in Boemico redactam de monicione etc., et hoc in absencia ipsorum legatorum et antequam mandaretur pro ipsis. Ipsis autem sic congregatis, recitatis per imperatorem qualiter legere fecerat dictam cedulam, requisiuit imperator, vt domini responsionem ad reposita in Egra darent, que data eis in scriptis et publice lecta in Latino extitit. Et antequam legeretur, interroga- uerunt domini legati prefatos Boemos, an responderent coram imperatore, si volebant stare in Praga conpactatis et firmatis. Qui quidem Boemi ad hoc non responderunt, sed responsionem ad cedulam Egrensem cum instancia postularunt, dicentes, se habere spe- cialiter a congregacione regni in festo sancti Valentini celebrata Prage, et ad hoc specia- liter esse missos. Quo audito domini ad illam cedulam de Egra responderunt, prout cedula continetur, cuius copiam illis Boemis tradiderunt, cuius tenor incipit: „Multum nobiles“ etc.; et illa cedula lecta dixerunt domini legati, quod poterat apparere responsio ad tria puncta per eosdem Boemos requisita. (Ad) primum, quod iste quatuor veritates suorum quatuor articulorum haberent progressum etc., responderunt, quod ad hoc est lex certa posita in conpactatis, quam transgredi nolebant domini legati; quodque tribus articulis datus est sensus catholicus per sacrum concilium et per eos acceptatus. De quarto autem, videlicet de conmunione, conpactatum est prout continetur in articulis, et illa volebant tenere et seruare, ac stare domini legati. Ad secundum, quod seruetur honor regni Boemie etc., dixerunt domini, quod hoc fuit et est intencio sacri concilii, et illum seruare et promouere, quantum salua fide et honore ecclesie poterant et possunt, et in hac voluntate perstiterunt et persistunt. Ad tercium, quod fieret reformacio, responderunt, quod ita volebant domini legati et sacrum concilium, similiter narrando, qualiter con- cilium multa decreta edidit circa illa, scilicet de obseruacione conciliorum sinodalium et prouincialium, et nuper multa alia de amocione annatarum et de reparacione cultus diuini etc.; addicientes, quod magistri Boemie poterant venire et iuuarent 1435.
794 Johannis de Turonis, debebant respondere quam audiri, cum reposuerant in Egra conpactata, et promiserant domini respondere. Responderunt domini, quod ipsi prius concordata in Praga debebant Boemi execucioni demandare, antequam ad illa de Egra responderent, quia prius erant conpactata, quam illa reposita; et eciam magis obligabantur ad exequendum promissa, quam domini ad respondere petitis, licet non abnegarent respondere ad illa, ex quo scrip- serat concilium eis respondere. Tandem ipsi se retrahentes et diu deliberantes dixerunt vt prius, quod prius responderent domini, et post in continenti legeretur cedula heri lecta in Latino in vulgari; nec prius debebat recitari cedula in Boemico, cum aliqua essent offensiua aut turbatiua pacis. Responderunt legati, quod nulla erant offensiua etc.; sed erant aliqua verba, que non placebant aliquibus, puta, quod extra vnitatem ecclesie non est salus, quod nullus nisi in vnitate ecclesie saluatur. Et hiis dictis domini legati habito inter se consilio iterum responderunt et requisierunt, quod legeretur prius illa cedula in Boemico, et illico responderent ad cedulam Egrensem. Qui quidem Boemi iterum vt prius, vt domini responderent, addentes, quod si videretur domino imperatori, quod prius debe- retur legi illa proposicio in Boemico, de qua erat contencio, parati erant stare ordinacioni sue ; et similiter domini responderunt, quod erant contenti. Respondit imperator se velle deliberare, et sic recesserunt. Eodem die post prandium dominus imperator, vocatis Boemis, primo fecit legere per suum cancellarium dominorum legatorum proposicionem in Boemico redactam de monicione etc., et hoc in absencia ipsorum legatorum et antequam mandaretur pro ipsis. Ipsis autem sic congregatis, recitatis per imperatorem qualiter legere fecerat dictam cedulam, requisiuit imperator, vt domini responsionem ad reposita in Egra darent, que data eis in scriptis et publice lecta in Latino extitit. Et antequam legeretur, interroga- uerunt domini legati prefatos Boemos, an responderent coram imperatore, si volebant stare in Praga conpactatis et firmatis. Qui quidem Boemi ad hoc non responderunt, sed responsionem ad cedulam Egrensem cum instancia postularunt, dicentes, se habere spe- cialiter a congregacione regni in festo sancti Valentini celebrata Prage, et ad hoc specia- liter esse missos. Quo audito domini ad illam cedulam de Egra responderunt, prout cedula continetur, cuius copiam illis Boemis tradiderunt, cuius tenor incipit: „Multum nobiles“ etc.; et illa cedula lecta dixerunt domini legati, quod poterat apparere responsio ad tria puncta per eosdem Boemos requisita. (Ad) primum, quod iste quatuor veritates suorum quatuor articulorum haberent progressum etc., responderunt, quod ad hoc est lex certa posita in conpactatis, quam transgredi nolebant domini legati; quodque tribus articulis datus est sensus catholicus per sacrum concilium et per eos acceptatus. De quarto autem, videlicet de conmunione, conpactatum est prout continetur in articulis, et illa volebant tenere et seruare, ac stare domini legati. Ad secundum, quod seruetur honor regni Boemie etc., dixerunt domini, quod hoc fuit et est intencio sacri concilii, et illum seruare et promouere, quantum salua fide et honore ecclesie poterant et possunt, et in hac voluntate perstiterunt et persistunt. Ad tercium, quod fieret reformacio, responderunt, quod ita volebant domini legati et sacrum concilium, similiter narrando, qualiter con- cilium multa decreta edidit circa illa, scilicet de obseruacione conciliorum sinodalium et prouincialium, et nuper multa alia de amocione annatarum et de reparacione cultus diuini etc.; addicientes, quod magistri Boemie poterant venire et iuuarent 1435.
Strana 795
Regestrum. 795 concilium super reformacione et aliis. Responderunt Boemi se super hoc deliberare, et 1435. sic recesserunt. Die Lune, 4 dicti mensis, mane mandati fuerunt domini legati ab imperatore. Coram quo conparentibus similiter et Boemis dixit Rokssana nomine Boemorum, querendo, si responsio heri data per dominos ad cedulam Egrensem erat vltima responsio, aut non. Si non, rogabant, quod illam vellent dare, maxime quoad eleccionem archiepiscopi, de causis et collacione beneficiorum in regno illo ; nam si esset vltima, timebat, ne dicerent dominis legatis: Dominus sit vobiscum, quia cum eis semper fuerat, erat et esset. Hoc audito retraxerunt se domini ad partem, et deliberato inter se responderunt, se venisse ad audiendum responsionem ipsorum Boemorum super requisicione per dominos legatos facta, videlicet de obseruacione conpactatorum ; nam promiserant facta responsione ad cedulam Egrensem se respondere ad illam requestam dominorum legatorum; et iam datum erat eis responsum, quare petebant, vt illud darent ipsi Boemi, quodque, si in responsione per dominos legatos data erat aliquid obscurum, parati erant illa declarare et raciones efficaces dare, adeo quod deberent Boemi contentari. Tunc insurgens Rokssana, habito consilio per Boemos, dixit, que secuntur: Volunt, ait, domini aliquid dicere circa vestram responsionem in scriptis datam et eciam aliam viue vocis organo prolatam etc. (Vide supra pag. 582—583, usque ad verba: "dum tamen bona precipiant.“) Et quia tarde erat, remisit dominus imperator vsque post prandium. Illa eadem die Lune, satis tarde post prandium accesserunt domini ad impera- torem, responsuri super dictis illa die per Rokssana. Qui quidem Boemi per multa media temptauerunt suadere dominis, ne darent responsum, adicientes , quod forte vellent repli- care, et possent sequi multa inconueniencia et animi Boemorum conmocio amplior. Hec sepius imperialis maiestas a Boemis mota temptauit; sed domini firmiter responderunt, nequaquam se velle tacere nec posse, ac lesionem fidei et ecclesie vulneraque in animis audiencium tollerare. Quod Boemi videntes, licet quam tarde potuerunt, venerunt. Tunc dominus auditor, insurgens nomine omnium legatorum, cepit respondere, premittens, quod placuisset nobis, quod talia de Rokssana in medium non posuisset, et ad tractatus accessissent; verum quia dicta fuerant multa, que subsistere non possent, eciam in dedecus status ecclesiastici, ideo ad ea respondebant in hunc modum in effectu. Vnde ad primum dixit, quod per conpactata apparet de obediencia etc. (Vide supra pag. 583—587, usque ad verba: "Ad nonum prius responsum est.“) Sic post multa bene dicta facta fuit finis responsionis. Quibus dictis dixit Rokssana, quod ad hec volebat respondere et replicare. Responderunt domini, quod si replicaret, domini iterato respon- derent, nec obtineret vltimum verbum idem Rokssana. Remittens imperator partes vsque ad diem sequentem. Die Martis sequenti, mandatis dominis per imperatorem, dixit ipsis, quod Boemi volebant seruare conpactata, sed quod reposita in Egra eis admitterentur. Responderunt domini illa repugnare, cum in (re)positis in Egra erant aliqua, que contrariabantur con- pactatis et illa euacuabant. Petens idem imperator illa videre in Egra reposita, que vidit, et ei ostensum fuit, in quo erat differencia quantum ad communionem, vt apparebat in scriptis etc. Et quia dominus imperator egritudine debilitatus erat, nonnullos cum suo 5. Jul. 4. Jul. 100*
Regestrum. 795 concilium super reformacione et aliis. Responderunt Boemi se super hoc deliberare, et 1435. sic recesserunt. Die Lune, 4 dicti mensis, mane mandati fuerunt domini legati ab imperatore. Coram quo conparentibus similiter et Boemis dixit Rokssana nomine Boemorum, querendo, si responsio heri data per dominos ad cedulam Egrensem erat vltima responsio, aut non. Si non, rogabant, quod illam vellent dare, maxime quoad eleccionem archiepiscopi, de causis et collacione beneficiorum in regno illo ; nam si esset vltima, timebat, ne dicerent dominis legatis: Dominus sit vobiscum, quia cum eis semper fuerat, erat et esset. Hoc audito retraxerunt se domini ad partem, et deliberato inter se responderunt, se venisse ad audiendum responsionem ipsorum Boemorum super requisicione per dominos legatos facta, videlicet de obseruacione conpactatorum ; nam promiserant facta responsione ad cedulam Egrensem se respondere ad illam requestam dominorum legatorum; et iam datum erat eis responsum, quare petebant, vt illud darent ipsi Boemi, quodque, si in responsione per dominos legatos data erat aliquid obscurum, parati erant illa declarare et raciones efficaces dare, adeo quod deberent Boemi contentari. Tunc insurgens Rokssana, habito consilio per Boemos, dixit, que secuntur: Volunt, ait, domini aliquid dicere circa vestram responsionem in scriptis datam et eciam aliam viue vocis organo prolatam etc. (Vide supra pag. 582—583, usque ad verba: "dum tamen bona precipiant.“) Et quia tarde erat, remisit dominus imperator vsque post prandium. Illa eadem die Lune, satis tarde post prandium accesserunt domini ad impera- torem, responsuri super dictis illa die per Rokssana. Qui quidem Boemi per multa media temptauerunt suadere dominis, ne darent responsum, adicientes , quod forte vellent repli- care, et possent sequi multa inconueniencia et animi Boemorum conmocio amplior. Hec sepius imperialis maiestas a Boemis mota temptauit; sed domini firmiter responderunt, nequaquam se velle tacere nec posse, ac lesionem fidei et ecclesie vulneraque in animis audiencium tollerare. Quod Boemi videntes, licet quam tarde potuerunt, venerunt. Tunc dominus auditor, insurgens nomine omnium legatorum, cepit respondere, premittens, quod placuisset nobis, quod talia de Rokssana in medium non posuisset, et ad tractatus accessissent; verum quia dicta fuerant multa, que subsistere non possent, eciam in dedecus status ecclesiastici, ideo ad ea respondebant in hunc modum in effectu. Vnde ad primum dixit, quod per conpactata apparet de obediencia etc. (Vide supra pag. 583—587, usque ad verba: "Ad nonum prius responsum est.“) Sic post multa bene dicta facta fuit finis responsionis. Quibus dictis dixit Rokssana, quod ad hec volebat respondere et replicare. Responderunt domini, quod si replicaret, domini iterato respon- derent, nec obtineret vltimum verbum idem Rokssana. Remittens imperator partes vsque ad diem sequentem. Die Martis sequenti, mandatis dominis per imperatorem, dixit ipsis, quod Boemi volebant seruare conpactata, sed quod reposita in Egra eis admitterentur. Responderunt domini illa repugnare, cum in (re)positis in Egra erant aliqua, que contrariabantur con- pactatis et illa euacuabant. Petens idem imperator illa videre in Egra reposita, que vidit, et ei ostensum fuit, in quo erat differencia quantum ad communionem, vt apparebat in scriptis etc. Et quia dominus imperator egritudine debilitatus erat, nonnullos cum suo 5. Jul. 4. Jul. 100*
Strana 796
796 Johannis de Turonis, 6. Jul. 7. Jul. cancellario deputauit ad illa refferendum Boemis ad partem in quadam camera existentibus. Qui postmodum redeuntes retulerunt quasi eadem, que dixerat dominus imperator; et hoc facto cum responsione, ad illa vocati fuerunt aliqui de baronibus, puta de Noua domo etc. et sacerdotibus Rokssana etc. ac clientibus. Quibus ostensa fuit differencia repositorum in Egra ad conpactata; et iterato hoc idem fuit ostensum lucide coram omnibus Boemis per cancellarium et plures alios deputatos ab imperatore. Qui Boemi requisierunt tempus deliberandi. Illa die post cenam mandauit pro dominis legatis dominus imperator. Quibus dixit, quod Boemi volebant et petebant, quod omnes illi, qui conmunicauerunt sub duplici specie, conmunicent ita, quod in locis vbi conmunicatum est illo modo, teneantur sic conmuni- care et presertim Prage, Zac, Gecz regine, Thabor, mons Cuthnicz etc., petentes, vt omnes equaliter in illis locis eis obedientes ita communicarent. Responderunt domini se illa die deliberare et cras respondere, et sic recesserunt. Die Mercurii, vi' dicti mensis, comparuerunt domini legati coram imperatore, cum quo erat de Noua domo. Dixit dominus imperator, quod ille de Noua domo rogabat dominos legatos, vt pro bono pacis vellent ipsi domini legati consentire peticioni Boe- morum, scilicet quod in locis, in quibus fuit communio duplicis speciei, omnes communi- carent etc. Interposuit dominus imperator aliqua verba ad bonum negocii faciencia, adiciens, quod legeretur articulus ille de communione, vt conpactatum fuerat; quod factum extitit, et ostensa repugnancia cum repositis in Egra. Quo audito respondit dominus imperator, quod ille erat valde bonus, nec quid racionabilius aut honestius illo dici poterat. Et quia negocium tunc non poterat tractari, ordinauit dominus imperator, quod auditor cum suo cancellario transirent ad Boemos ad ostendendum eis puncta repugnancia bene et distincte, quod et factum extitit; et sic recesserunt domini absque alia conclusione, dixe- runtque eis et allegarunt cum summacione illa requirendo; sed in illis presens non fui. Eodem die post prandium mandati fuerunt ab imperatore domini legati. Qui dixit, quod aliqui barones fuerant congregati ad perquirendum modum contentandi istas com- munitates, et talem modum cogitauerant, quod conpactata implerentur ; sed domini tantum verbo dicerent, quod erant contenti, quod seruarent libertates suas. Responderunt domini habita inter se deliberacione, quod ipsi nullo modo illud dicerent; si autem ipse imperator eis vellet dicere, quod seruaret suas libertates, ipsi tamen nullatenus. Et hanc respon- sionem dixit imperator domino de Noua domo, Ptasko et aliquibus de Praga; et post hoc cum cancellario illi Pragenses conposuerunt quamdam cedulam, que non placuit dominis legatis, et sic recesserunt. Jouis, 7° dicti mensis, mandati fuerunt domini legati ab imperatore. Qui dixit inter multa alia, quod vtique conpactata seruarentur et adimplerentur, in hocque stare debebant domini legati, et si aliquid vltra illa peterent Boemi, possent domini respondere, quod ipsi Boemi mitterent ad concilium, et ipse vellet scribere pro eis; et domini eciam laborarent, vt quidquid saluo honore fidei et ecclesie fieri pro eis possibile, fieret. Respon- derunt domini, quod ita parati erant facere; allocutusque fuit dominus imperator cum Boemis ad partem a ciuitatibus missis. Qui dixerunt, prout post audiuimus, quod cum iste tractatus sit de magnis et arduissimis, nec possit ita breuiter finiri, sicut omnes opta- bant, propter graues expensas poterant remittere de familia illos de quibus non indigerent, 1435.
796 Johannis de Turonis, 6. Jul. 7. Jul. cancellario deputauit ad illa refferendum Boemis ad partem in quadam camera existentibus. Qui postmodum redeuntes retulerunt quasi eadem, que dixerat dominus imperator; et hoc facto cum responsione, ad illa vocati fuerunt aliqui de baronibus, puta de Noua domo etc. et sacerdotibus Rokssana etc. ac clientibus. Quibus ostensa fuit differencia repositorum in Egra ad conpactata; et iterato hoc idem fuit ostensum lucide coram omnibus Boemis per cancellarium et plures alios deputatos ab imperatore. Qui Boemi requisierunt tempus deliberandi. Illa die post cenam mandauit pro dominis legatis dominus imperator. Quibus dixit, quod Boemi volebant et petebant, quod omnes illi, qui conmunicauerunt sub duplici specie, conmunicent ita, quod in locis vbi conmunicatum est illo modo, teneantur sic conmuni- care et presertim Prage, Zac, Gecz regine, Thabor, mons Cuthnicz etc., petentes, vt omnes equaliter in illis locis eis obedientes ita communicarent. Responderunt domini se illa die deliberare et cras respondere, et sic recesserunt. Die Mercurii, vi' dicti mensis, comparuerunt domini legati coram imperatore, cum quo erat de Noua domo. Dixit dominus imperator, quod ille de Noua domo rogabat dominos legatos, vt pro bono pacis vellent ipsi domini legati consentire peticioni Boe- morum, scilicet quod in locis, in quibus fuit communio duplicis speciei, omnes communi- carent etc. Interposuit dominus imperator aliqua verba ad bonum negocii faciencia, adiciens, quod legeretur articulus ille de communione, vt conpactatum fuerat; quod factum extitit, et ostensa repugnancia cum repositis in Egra. Quo audito respondit dominus imperator, quod ille erat valde bonus, nec quid racionabilius aut honestius illo dici poterat. Et quia negocium tunc non poterat tractari, ordinauit dominus imperator, quod auditor cum suo cancellario transirent ad Boemos ad ostendendum eis puncta repugnancia bene et distincte, quod et factum extitit; et sic recesserunt domini absque alia conclusione, dixe- runtque eis et allegarunt cum summacione illa requirendo; sed in illis presens non fui. Eodem die post prandium mandati fuerunt ab imperatore domini legati. Qui dixit, quod aliqui barones fuerant congregati ad perquirendum modum contentandi istas com- munitates, et talem modum cogitauerant, quod conpactata implerentur ; sed domini tantum verbo dicerent, quod erant contenti, quod seruarent libertates suas. Responderunt domini habita inter se deliberacione, quod ipsi nullo modo illud dicerent; si autem ipse imperator eis vellet dicere, quod seruaret suas libertates, ipsi tamen nullatenus. Et hanc respon- sionem dixit imperator domino de Noua domo, Ptasko et aliquibus de Praga; et post hoc cum cancellario illi Pragenses conposuerunt quamdam cedulam, que non placuit dominis legatis, et sic recesserunt. Jouis, 7° dicti mensis, mandati fuerunt domini legati ab imperatore. Qui dixit inter multa alia, quod vtique conpactata seruarentur et adimplerentur, in hocque stare debebant domini legati, et si aliquid vltra illa peterent Boemi, possent domini respondere, quod ipsi Boemi mitterent ad concilium, et ipse vellet scribere pro eis; et domini eciam laborarent, vt quidquid saluo honore fidei et ecclesie fieri pro eis possibile, fieret. Respon- derunt domini, quod ita parati erant facere; allocutusque fuit dominus imperator cum Boemis ad partem a ciuitatibus missis. Qui dixerunt, prout post audiuimus, quod cum iste tractatus sit de magnis et arduissimis, nec possit ita breuiter finiri, sicut omnes opta- bant, propter graues expensas poterant remittere de familia illos de quibus non indigerent, 1435.
Strana 797
Regestrum. 797 et remanerent principales ad debite conducendum premissa ad bonum finem. Qui deliberati responderunt se velle expectare responsum dominorum legatorum super petitis per ipsos, et secundum illud disponere. Et responderunt domini, se paratos esse illud dare; et sic remisit imperator dominos vsque post prandium. Illa die accesserunt domini ad imperatorem post prandium. Quibus dixit imperator, quod nobiles et communitates erant inter se diuisi, eo quod barones, qui pauci erant, volebant regere regnum, et dixerunt ciuitates, quod alloqui volebant imperatorem seorsum, similiter et barones ; et hiis auditis remisit imperator dominos legatos vsque diem crastinam. Die Veneris, octaua mensis Julii, de mane conparentibus dominis legatis, simi- liter et Boemis coram imperatore, presentibus duce Alberto Austrie, marchione Miss- nensi ac aliis pluribus baronibus et nobilibus, narrauit dominus auditor illa, que dixerat Boemis feria 4“ cum domino decano Turonensi ad hospicium ipsorum Boemorum, videlicet in effectu, quod non debebant dominos legatos reputare fore ipsis tamquam pars aduersa, quia erant de partibus multum a regno eorum distantibus; quomodo potuerant percepisse bonam affeccionem dominorum legatorum pluribus vicibus, scilicet in periculis, ut in Praga vigente peste etc.; qualiter nosse potuerant dileccionem sacri concilii ad eorum regnum ex multis, tangens de conpactatis; rogans, requirens ac monens eos, vt illa seruarent et implerent, sicut ad bonos viros et generosos spectabat. Ad que monita responderat Rokssana, quod sicut dominus auditor requirebat de seruando conpactata per dominos barones etc., ita e contrario requirebant dominos legatos. Nam ipsi Boemi, sicut domini legati, volebant seruare conpactata, sed erant alique difficultates; prima, quia dicitur „illi et ille.“ Quid, inquiebat, erit de filiis et successoribus istorum istis mortuis, quia de hoc nulla fit mencio. Secundo plus habemus, quam nobis offertis; tercio ponitis inter nos mixturam, cum tamen iam sumus vnum; et rex Wenceslaus, credens mixturam illam conponere, ordinauit, quod in ecclesia vna sub vna specie ministraretur et in alia sub duplici, sed nec illo modo potuit in pace populum continere. Quarto cum difficultate traximus communitates ad illa puncta, que in Egra circa festum beati Martini reposuimus, et si paululum ab istis abstrahatur, non consensient; quinto communitates habent priuilegia, quibus per ista que petitis dero- garetur. Responderat autem auditor tunc ad illa; videlicet quod super requisicione con- pactatorum, sicut domini requirebant de secundo, similiter ita respondit auditor: Et simi- liter requirimus vos, et sic sumus concordes. Quid igitur aliud restat, nisi sigillare et execucioni demandare? Apponatis vestra sigilla et nos apponemus nostra etc. De priui- legiis non se intromittebant domini, quia illud spectabat ad regem, sed solum de hiis, que fidei erant. De filiis et successoribus etc. respondit, quod nichil fuit in conpactatis positum, eo quod ipsi legati credebant, quod statim Boemi mitterent ad concilium, in quo fieret concessio generalis sacerdotibus etc. pro petentibus ex deuocione etc., sicut habetur in conpactatis ; et si ita fieret, cessaret difficultas. Ad tercium de mixtura nihil tangitur in conpactatis etc. Ad que eciam puncta supratacta per Boemos postulata respon- derunt domini legati lacius facta relacione ceteris et habita deliberacione. Igitur respon- dentes ad illa, dixerunt domini legati per organum domini auditoris in effectu, que secuntur: Multum generosi et spectabiles viri! scitis, quantos labores sustinuit sacrum con- cilium pro honore et pace incliti regni vestri etc. (Vide supra pag. 590, usque ad verba: „melius est, quod sit ex hac parte.“) 8. Jul. 1435.
Regestrum. 797 et remanerent principales ad debite conducendum premissa ad bonum finem. Qui deliberati responderunt se velle expectare responsum dominorum legatorum super petitis per ipsos, et secundum illud disponere. Et responderunt domini, se paratos esse illud dare; et sic remisit imperator dominos vsque post prandium. Illa die accesserunt domini ad imperatorem post prandium. Quibus dixit imperator, quod nobiles et communitates erant inter se diuisi, eo quod barones, qui pauci erant, volebant regere regnum, et dixerunt ciuitates, quod alloqui volebant imperatorem seorsum, similiter et barones ; et hiis auditis remisit imperator dominos legatos vsque diem crastinam. Die Veneris, octaua mensis Julii, de mane conparentibus dominis legatis, simi- liter et Boemis coram imperatore, presentibus duce Alberto Austrie, marchione Miss- nensi ac aliis pluribus baronibus et nobilibus, narrauit dominus auditor illa, que dixerat Boemis feria 4“ cum domino decano Turonensi ad hospicium ipsorum Boemorum, videlicet in effectu, quod non debebant dominos legatos reputare fore ipsis tamquam pars aduersa, quia erant de partibus multum a regno eorum distantibus; quomodo potuerant percepisse bonam affeccionem dominorum legatorum pluribus vicibus, scilicet in periculis, ut in Praga vigente peste etc.; qualiter nosse potuerant dileccionem sacri concilii ad eorum regnum ex multis, tangens de conpactatis; rogans, requirens ac monens eos, vt illa seruarent et implerent, sicut ad bonos viros et generosos spectabat. Ad que monita responderat Rokssana, quod sicut dominus auditor requirebat de seruando conpactata per dominos barones etc., ita e contrario requirebant dominos legatos. Nam ipsi Boemi, sicut domini legati, volebant seruare conpactata, sed erant alique difficultates; prima, quia dicitur „illi et ille.“ Quid, inquiebat, erit de filiis et successoribus istorum istis mortuis, quia de hoc nulla fit mencio. Secundo plus habemus, quam nobis offertis; tercio ponitis inter nos mixturam, cum tamen iam sumus vnum; et rex Wenceslaus, credens mixturam illam conponere, ordinauit, quod in ecclesia vna sub vna specie ministraretur et in alia sub duplici, sed nec illo modo potuit in pace populum continere. Quarto cum difficultate traximus communitates ad illa puncta, que in Egra circa festum beati Martini reposuimus, et si paululum ab istis abstrahatur, non consensient; quinto communitates habent priuilegia, quibus per ista que petitis dero- garetur. Responderat autem auditor tunc ad illa; videlicet quod super requisicione con- pactatorum, sicut domini requirebant de secundo, similiter ita respondit auditor: Et simi- liter requirimus vos, et sic sumus concordes. Quid igitur aliud restat, nisi sigillare et execucioni demandare? Apponatis vestra sigilla et nos apponemus nostra etc. De priui- legiis non se intromittebant domini, quia illud spectabat ad regem, sed solum de hiis, que fidei erant. De filiis et successoribus etc. respondit, quod nichil fuit in conpactatis positum, eo quod ipsi legati credebant, quod statim Boemi mitterent ad concilium, in quo fieret concessio generalis sacerdotibus etc. pro petentibus ex deuocione etc., sicut habetur in conpactatis ; et si ita fieret, cessaret difficultas. Ad tercium de mixtura nihil tangitur in conpactatis etc. Ad que eciam puncta supratacta per Boemos postulata respon- derunt domini legati lacius facta relacione ceteris et habita deliberacione. Igitur respon- dentes ad illa, dixerunt domini legati per organum domini auditoris in effectu, que secuntur: Multum generosi et spectabiles viri! scitis, quantos labores sustinuit sacrum con- cilium pro honore et pace incliti regni vestri etc. (Vide supra pag. 590, usque ad verba: „melius est, quod sit ex hac parte.“) 8. Jul. 1435.
Strana 798
798 Johannis de Turonis, 9. Jul. Habita autem deliberacione dixit Rokssana nomine Boemorum satis facie inflam- mata: Sic dicunt domini Boemi. Audiuerunt responsionem dominorum legatorum concilii Basiliensis etc. (Vide supra pag. 590—591, usque ad verba: „Spero, quod sit nobiscum" fuitque et erit.) Quibus sic dictis respondit Rokssana se exponere in wlgari ; domini autem interim deliberarunt. Quo exposito in vulgari, cum domini vellent respondere, illico recedunt Boemi cum impetu a presencia imperatoris, nolentes expectare seu audire responsum, licet semper domini fuissent modeste allocuti eos. Videntibus autem dominis legatis pro edifficacione bonorum, qui ibidem remanserant, dare ad illa opprobria vniuersali ecclesie, sacro concilio et dominis iniecta vera cum solita mansuetudine responsum, domino impe- ratori licenciam postularunt. Qua habita, surgens dominus auditor in effectu ita dixit: Quanta mansuetudine ipsos allocuti sumus, nullus, qui nos audiuit Basilee, Prage, Ratis- pone et hic, ignorat, etc. (Vide supra pag. 591—594, usque ad verba: "tamen ope- ribus nostris credite.") *) Ad vltimum nichil dixit ex causa. Hiis dictis respondit dominus imperator, quod vellet loqui cum aliquibus baronibus et aliis Boemorum, et adhuc non desperabat. Consolabatur eciam dominos, vt essent bone voluntatis et boni animi, et secundum quod videret, vocaret dominos et illa apperiret; et sic recesserunt. Sabbati, ix' eiusdem mensis, dominus imperator misit post prandium pro dominis legatis. Quibus dixit in principio, quod Boemi volebant seruare conpactata; de difficulta- tibus autem suis volunt mittere ad sacrum concilium, et idem imperator mitteret cum eis, et eciam domini darent operam, et fiat quod petunt, quantum cum deo et honore fidei et ecclesie fieri poterit, dicens, quod bonum erat, vt ipsi Boemi ponerent in scriptis illa. Responderunt domini, quod placebat eis ; et tunc idem imperator misit pro dictis Boemis. Quibus superuenientibus retraxerunt se domini ad partem; exhibueruntque ipsi Boemi quandam cedulam similem aut in paucis differentem ab illa, que reposita fuerat in Egra. Qua visa dixerunt domini, quod non erat illud, quod intellexerant ab imperatore ; illa quidem cedula contrariabatur conpactatis addito de eleccione episcoporum Luthumicensis et Olomucensis; placuitque imperatori, quod scriberentur puncta, in quibus erat contra- rietas, quod ita factum fuit. Et in effectu continebatur contrarietas in hoc, quod petunt, vt in locis in quibus communio duplicis speciei habuit vsum, nullum sustineant non com- municantem isto modo; 2° quia volunt reseruare sibi potestatem probandi sensus prima- rios trium articulorum suorum, cum tamen iam de illis fecerint finem et acceptauerint sensus sacri concilii vtique veros et catholicos; 3° quia volunt communicare paruulos, quod repugnat clausule conpactatorum „illis personis, que in annis discrecionis constitute deuote postulauerunt“ etc. Cui (et) eciam illi clausule „illi et ille, qui talem vsum habuerunt, communicabunt“ etc. repugnat prima peticio, cum in illis locis, vbi viguit ista communio, multi et multe sunt, qui adhuc non communicauerunt illo modo, et sic illi iam cogerentur ad illam communionem duplicis speciei, contra illam clausulam "qui ex deuocione“ etc., et illam „illi et ille,“ quia solum illis conceditur modo; verum postea ea per sacrum con- cilium danda esset libertas sacerdotibus eorum communicandi eciam personas, que numquam 1435. *) Post auditoris verba „fuimus in Praga in secunda per 12“ (vide supra pag. 594, lin. 10), addit tamen Johannes de Turonis: „vigente maxima peste, nam cothidie moriebantur L, LX, et aliquociens vltra C.“
798 Johannis de Turonis, 9. Jul. Habita autem deliberacione dixit Rokssana nomine Boemorum satis facie inflam- mata: Sic dicunt domini Boemi. Audiuerunt responsionem dominorum legatorum concilii Basiliensis etc. (Vide supra pag. 590—591, usque ad verba: „Spero, quod sit nobiscum" fuitque et erit.) Quibus sic dictis respondit Rokssana se exponere in wlgari ; domini autem interim deliberarunt. Quo exposito in vulgari, cum domini vellent respondere, illico recedunt Boemi cum impetu a presencia imperatoris, nolentes expectare seu audire responsum, licet semper domini fuissent modeste allocuti eos. Videntibus autem dominis legatis pro edifficacione bonorum, qui ibidem remanserant, dare ad illa opprobria vniuersali ecclesie, sacro concilio et dominis iniecta vera cum solita mansuetudine responsum, domino impe- ratori licenciam postularunt. Qua habita, surgens dominus auditor in effectu ita dixit: Quanta mansuetudine ipsos allocuti sumus, nullus, qui nos audiuit Basilee, Prage, Ratis- pone et hic, ignorat, etc. (Vide supra pag. 591—594, usque ad verba: "tamen ope- ribus nostris credite.") *) Ad vltimum nichil dixit ex causa. Hiis dictis respondit dominus imperator, quod vellet loqui cum aliquibus baronibus et aliis Boemorum, et adhuc non desperabat. Consolabatur eciam dominos, vt essent bone voluntatis et boni animi, et secundum quod videret, vocaret dominos et illa apperiret; et sic recesserunt. Sabbati, ix' eiusdem mensis, dominus imperator misit post prandium pro dominis legatis. Quibus dixit in principio, quod Boemi volebant seruare conpactata; de difficulta- tibus autem suis volunt mittere ad sacrum concilium, et idem imperator mitteret cum eis, et eciam domini darent operam, et fiat quod petunt, quantum cum deo et honore fidei et ecclesie fieri poterit, dicens, quod bonum erat, vt ipsi Boemi ponerent in scriptis illa. Responderunt domini, quod placebat eis ; et tunc idem imperator misit pro dictis Boemis. Quibus superuenientibus retraxerunt se domini ad partem; exhibueruntque ipsi Boemi quandam cedulam similem aut in paucis differentem ab illa, que reposita fuerat in Egra. Qua visa dixerunt domini, quod non erat illud, quod intellexerant ab imperatore ; illa quidem cedula contrariabatur conpactatis addito de eleccione episcoporum Luthumicensis et Olomucensis; placuitque imperatori, quod scriberentur puncta, in quibus erat contra- rietas, quod ita factum fuit. Et in effectu continebatur contrarietas in hoc, quod petunt, vt in locis in quibus communio duplicis speciei habuit vsum, nullum sustineant non com- municantem isto modo; 2° quia volunt reseruare sibi potestatem probandi sensus prima- rios trium articulorum suorum, cum tamen iam de illis fecerint finem et acceptauerint sensus sacri concilii vtique veros et catholicos; 3° quia volunt communicare paruulos, quod repugnat clausule conpactatorum „illis personis, que in annis discrecionis constitute deuote postulauerunt“ etc. Cui (et) eciam illi clausule „illi et ille, qui talem vsum habuerunt, communicabunt“ etc. repugnat prima peticio, cum in illis locis, vbi viguit ista communio, multi et multe sunt, qui adhuc non communicauerunt illo modo, et sic illi iam cogerentur ad illam communionem duplicis speciei, contra illam clausulam "qui ex deuocione“ etc., et illam „illi et ille,“ quia solum illis conceditur modo; verum postea ea per sacrum con- cilium danda esset libertas sacerdotibus eorum communicandi eciam personas, que numquam 1435. *) Post auditoris verba „fuimus in Praga in secunda per 12“ (vide supra pag. 594, lin. 10), addit tamen Johannes de Turonis: „vigente maxima peste, nam cothidie moriebantur L, LX, et aliquociens vltra C.“
Strana 799
Regestrum. 799 communicauerunt illo modo, si in annis discrecionis constitute deuote illam postularent. Repugnat eciam hiis, que ab inicio pecierunt; nam pecierunt, quod illa communio duplicis speciei eis libertaretur, et modo petunt cogere, coaccio autem repugnat libertati. Alia, dixerunt domini, in scriptis in cedula Boemorum addita contrariantur conpactatis, scilicet de obediencia, de eleccione archiepiscopi etc., de causis, de collacione beneficiorum, ad que noluerunt domini respondere tune; sed dixerunt se stare velle in conpactatis. Quam quidem cedulam per dominos legatos datam ostendit Boemis, qui cum imperatore tune diu steterunt. Et tandem post eorum recessum respondit imperator dominis, quod omnino volebant Boemi habere eleccionem sui archiepiscopi et duorum suffraganeorum suorum. Cui dixerunt domini se non posse illud concedere; et hiis sic peractis absque aliqua con- clusione recesserunt domini legati etc. Die Martis, xn“ dicti mensis Julii, dominus imperator misit pro dominis post pran- dium, dicens, quod Boemi volebant seruare conpactata et sigillare, ac execucioni deman- dare ; quantum autem ad alia, que postulabant, videlicet de repositis in Egra, volebant mittere ad concilium, et ipse imperator cum eis ad petendum illa, sicut describuntur in cedula Egrensi etc., requirens dominos legatos, vt vellent cooperari ad illa obtinendum. Quibus auditis retulerunt domini gracias magnas deo et imperatori, et quod idem impe- rator magnum meritum apud deum et laudem apud homines reportaret, allegando de Theodosio imperatore, qualiter Affriccam recuperauerat, addicientes, quod videndum erat de potestate Boemorum, et an illam habebant potestatem nomine regni suscipere vnitatem, profiteri eam et pacem promittere. Respondit imperator, quod non videbatur ei oppor- tunum illos interrogare de potestate, nam hoc posset illos irritare; sed nullum erat dubium, quin plenariam potestatem haberent; et vnacum sigillis Boemorum seu deputa- torum pro regno et marchionatu, ipse dominus imperator et dux Austrie, filius eius tunc presens, apponerent sigilla in testimonium veritatis, quodque postquam cum eis de tem- poralitate concordasset, et illum in regem assumerent, omnia illa concordata vellet ratiffi- care et approbare. Quibus auditis et dictis mandati fuerunt Boemi in quadam camera existentes, coram quibus proposuit imperator: Desiderio desideraui videre istam concor- diam, quam dominus deus inter vos facit, cum pluribus aliis verbis ad pacem etc. seruien- tibus. Ad que responderunt domini, quod multum gaudebant, eo quod deus populum suum non desierat, sed vnanimes facit habitantes in domo sua, que est ecclesia; quodque parati erant sigillare conpactata et pro Boemis apud sacrum concilium laborare, quantum cum deo et honore ecclesie facere possent. Ad que responderunt Boemi per Rokssana, quod semper parati erant facere quod debebant; et sic vsque in crastinum recesserunt. Mercurii, xm’ dicti mensis, conparentibus coram imperatore dominis legatis ex vna et Boemis ex altera, oblata fuit quedam cedula seu minuta, continens modum secundum quem erat formanda quarta a dominis et sigillanda super articulis concordatis seu capi- tulis, consequenter declaraciones, et post hec dubia circa capitula mota cum solucionibus. Qua visa, habita deliberacione inter se, responderunt Boemi domino imperatori, requi- rentes, vt conpactata in Egra illis conpactatis adderentur et transirent. Responderunt domini legati, se hoc facere minime posse, quodque sacrum concilium nichil concederet, donec conpactata essent sigillata et execucioni demandata. Quo audito et deliberato inter se ad partem, per nonnullos requiri fecerunt, quod domini legati eos certifficarent, quod 12. Jul. 13. Jul- 1435.
Regestrum. 799 communicauerunt illo modo, si in annis discrecionis constitute deuote illam postularent. Repugnat eciam hiis, que ab inicio pecierunt; nam pecierunt, quod illa communio duplicis speciei eis libertaretur, et modo petunt cogere, coaccio autem repugnat libertati. Alia, dixerunt domini, in scriptis in cedula Boemorum addita contrariantur conpactatis, scilicet de obediencia, de eleccione archiepiscopi etc., de causis, de collacione beneficiorum, ad que noluerunt domini respondere tune; sed dixerunt se stare velle in conpactatis. Quam quidem cedulam per dominos legatos datam ostendit Boemis, qui cum imperatore tune diu steterunt. Et tandem post eorum recessum respondit imperator dominis, quod omnino volebant Boemi habere eleccionem sui archiepiscopi et duorum suffraganeorum suorum. Cui dixerunt domini se non posse illud concedere; et hiis sic peractis absque aliqua con- clusione recesserunt domini legati etc. Die Martis, xn“ dicti mensis Julii, dominus imperator misit pro dominis post pran- dium, dicens, quod Boemi volebant seruare conpactata et sigillare, ac execucioni deman- dare ; quantum autem ad alia, que postulabant, videlicet de repositis in Egra, volebant mittere ad concilium, et ipse imperator cum eis ad petendum illa, sicut describuntur in cedula Egrensi etc., requirens dominos legatos, vt vellent cooperari ad illa obtinendum. Quibus auditis retulerunt domini gracias magnas deo et imperatori, et quod idem impe- rator magnum meritum apud deum et laudem apud homines reportaret, allegando de Theodosio imperatore, qualiter Affriccam recuperauerat, addicientes, quod videndum erat de potestate Boemorum, et an illam habebant potestatem nomine regni suscipere vnitatem, profiteri eam et pacem promittere. Respondit imperator, quod non videbatur ei oppor- tunum illos interrogare de potestate, nam hoc posset illos irritare; sed nullum erat dubium, quin plenariam potestatem haberent; et vnacum sigillis Boemorum seu deputa- torum pro regno et marchionatu, ipse dominus imperator et dux Austrie, filius eius tunc presens, apponerent sigilla in testimonium veritatis, quodque postquam cum eis de tem- poralitate concordasset, et illum in regem assumerent, omnia illa concordata vellet ratiffi- care et approbare. Quibus auditis et dictis mandati fuerunt Boemi in quadam camera existentes, coram quibus proposuit imperator: Desiderio desideraui videre istam concor- diam, quam dominus deus inter vos facit, cum pluribus aliis verbis ad pacem etc. seruien- tibus. Ad que responderunt domini, quod multum gaudebant, eo quod deus populum suum non desierat, sed vnanimes facit habitantes in domo sua, que est ecclesia; quodque parati erant sigillare conpactata et pro Boemis apud sacrum concilium laborare, quantum cum deo et honore ecclesie facere possent. Ad que responderunt Boemi per Rokssana, quod semper parati erant facere quod debebant; et sic vsque in crastinum recesserunt. Mercurii, xm’ dicti mensis, conparentibus coram imperatore dominis legatis ex vna et Boemis ex altera, oblata fuit quedam cedula seu minuta, continens modum secundum quem erat formanda quarta a dominis et sigillanda super articulis concordatis seu capi- tulis, consequenter declaraciones, et post hec dubia circa capitula mota cum solucionibus. Qua visa, habita deliberacione inter se, responderunt Boemi domino imperatori, requi- rentes, vt conpactata in Egra illis conpactatis adderentur et transirent. Responderunt domini legati, se hoc facere minime posse, quodque sacrum concilium nichil concederet, donec conpactata essent sigillata et execucioni demandata. Quo audito et deliberato inter se ad partem, per nonnullos requiri fecerunt, quod domini legati eos certifficarent, quod 12. Jul. 13. Jul- 1435.
Strana 800
800 Johannis de Turonis, 14. Jul. dum ad concilium mitterent, illud eisdem concederetur. Responderunt domini, illud se non posse facere, cum ad hoc non haberent mandatum. Insuper postularunt Boemi, vt cedula in Ratispona per dominum auditorem verbo probata, et per aliquos postmodum in scriptis redacta conpactatis adderetur et locum haberet. Responderunt domini, quod ista cedula non erat ambassiate sacri concilii, ymo nec data per dominum auditorem in scriptis, sed per aliquem ex Boemis in scriptis redacta. Addiciens dominus auditor, illam cedulam veritatem continere; et ad illam erat satisfactum conpetenter per conpactata, maxime quoad interrogacionem, si presbiteri redeuntes ad sua beneficia facta vnitate nollent communicare fideles sub vtraque specie, qui hoc modo consueuerant conmunicare, aut postularent ex deuocione post concessionem generalem a sacro concilio iuxta conpac- tata fiendam. Tamen responderunt Boemis, quod nec illam adderent ad conpactata. Tandem nonnullos destinarunt, dicentes, quod conpactata volebant seruare sub condicione, casu quo concilium concederet eis reposita in Egra, et non alias. Responderunt domini hoc non posse fieri, nam conpactata sunt sine condicione, et sic debent seruari et execu- cioni demandari; item hoc erat illa infringere per postulata etc.; et sic absque conclusione recesserunt. Jouis, xIV" dicti mensis, mandati fuerunt domini legati per imperatorem de mane, qui dixit, qualiter cum Boemis egerat, prout referret Gaspar, suus cancellarius. Qui retulit, quod Boemi volebant sigillare conpactata et illa adimplere duobus adiunctis, primum vt remoueretur terminus iuramenti in minuta litere conpactatorum appositus. Nam dice- batur, quod capitula concordata Boemi pollicebantur et promitterent obseruare, implere et execucioni demandare, eratque post illa verba „et iurabunt.“ Requirebant, vt iste terminus obmitteretur, nam, vt inquiebant Boemi, de more eorum non erat, vt regnum iuret et marchionatus. Responderunt domini habita deliberacione se fore contentos, quod pro tanto bono condescenderent, vt tolleretur ille terminus. Quo ad 2 m, videlicet „saluis priuilegiis et libertatibus regni,“ responderunt domini, quod illud non poterat fieri etc., multa ad hoc allegantes domino imperatori et illis; et tandem condescenderunt illi peticioni, dummodo non derogarent conpactatis, et sine conclusione recesserunt. Illa eadem die post prandium accesserunt domini ad imperatorem, mandati ab eo. Qui verbis duris et mirabilibus ipsos allocutus fuit, nitens dominos inducere, vt illa clausula „saluis libertatibus (et) priuilegiis“ etc. poneretur in fine litere conpactatorum, addiciens, quod erat vnitus cum Boemis, et quod volebat habere dominium suum, scilicet regnum, debebantque domini consentire, quod illa clausula poneretur; et si non vellent consentire, non videretur, quod domini haberent bonam voluntatem ad vnitatem et essent cause rupture. Ve illi, per quem illa veniret etc., vt aiebat. Dicebant enim aliqui consiliariorum, quod in hoc non erat magna vis ; nam aut priuilegia eorum erant racionabilia, et sic non preiudicabant tractatibus, vel e contrario, et sic non veniebat talium concessio seu corro- boracio sub illa generali etc. Responderunt domini, quod posito quod ita esset, tamen aliquociens homines capiunt occasiones etc.; eciam obseruacio priuilegiorum non debebat venire seu conprehendi in forma contractus fidei seu vnitatis, et plura alia. Dixit insuper imperator: Vos de concilio concessistis articulos Boemorum, vos habuistis cum eis trac- tatus me nesciente; et tamen ego acquieui. Quomodo ergo in isto modico non wultis michi acquiescere? Si wultis quod perdam dominium meum, tamen ego nolo ; et multa 1435.
800 Johannis de Turonis, 14. Jul. dum ad concilium mitterent, illud eisdem concederetur. Responderunt domini, illud se non posse facere, cum ad hoc non haberent mandatum. Insuper postularunt Boemi, vt cedula in Ratispona per dominum auditorem verbo probata, et per aliquos postmodum in scriptis redacta conpactatis adderetur et locum haberet. Responderunt domini, quod ista cedula non erat ambassiate sacri concilii, ymo nec data per dominum auditorem in scriptis, sed per aliquem ex Boemis in scriptis redacta. Addiciens dominus auditor, illam cedulam veritatem continere; et ad illam erat satisfactum conpetenter per conpactata, maxime quoad interrogacionem, si presbiteri redeuntes ad sua beneficia facta vnitate nollent communicare fideles sub vtraque specie, qui hoc modo consueuerant conmunicare, aut postularent ex deuocione post concessionem generalem a sacro concilio iuxta conpac- tata fiendam. Tamen responderunt Boemis, quod nec illam adderent ad conpactata. Tandem nonnullos destinarunt, dicentes, quod conpactata volebant seruare sub condicione, casu quo concilium concederet eis reposita in Egra, et non alias. Responderunt domini hoc non posse fieri, nam conpactata sunt sine condicione, et sic debent seruari et execu- cioni demandari; item hoc erat illa infringere per postulata etc.; et sic absque conclusione recesserunt. Jouis, xIV" dicti mensis, mandati fuerunt domini legati per imperatorem de mane, qui dixit, qualiter cum Boemis egerat, prout referret Gaspar, suus cancellarius. Qui retulit, quod Boemi volebant sigillare conpactata et illa adimplere duobus adiunctis, primum vt remoueretur terminus iuramenti in minuta litere conpactatorum appositus. Nam dice- batur, quod capitula concordata Boemi pollicebantur et promitterent obseruare, implere et execucioni demandare, eratque post illa verba „et iurabunt.“ Requirebant, vt iste terminus obmitteretur, nam, vt inquiebant Boemi, de more eorum non erat, vt regnum iuret et marchionatus. Responderunt domini habita deliberacione se fore contentos, quod pro tanto bono condescenderent, vt tolleretur ille terminus. Quo ad 2 m, videlicet „saluis priuilegiis et libertatibus regni,“ responderunt domini, quod illud non poterat fieri etc., multa ad hoc allegantes domino imperatori et illis; et tandem condescenderunt illi peticioni, dummodo non derogarent conpactatis, et sine conclusione recesserunt. Illa eadem die post prandium accesserunt domini ad imperatorem, mandati ab eo. Qui verbis duris et mirabilibus ipsos allocutus fuit, nitens dominos inducere, vt illa clausula „saluis libertatibus (et) priuilegiis“ etc. poneretur in fine litere conpactatorum, addiciens, quod erat vnitus cum Boemis, et quod volebat habere dominium suum, scilicet regnum, debebantque domini consentire, quod illa clausula poneretur; et si non vellent consentire, non videretur, quod domini haberent bonam voluntatem ad vnitatem et essent cause rupture. Ve illi, per quem illa veniret etc., vt aiebat. Dicebant enim aliqui consiliariorum, quod in hoc non erat magna vis ; nam aut priuilegia eorum erant racionabilia, et sic non preiudicabant tractatibus, vel e contrario, et sic non veniebat talium concessio seu corro- boracio sub illa generali etc. Responderunt domini, quod posito quod ita esset, tamen aliquociens homines capiunt occasiones etc.; eciam obseruacio priuilegiorum non debebat venire seu conprehendi in forma contractus fidei seu vnitatis, et plura alia. Dixit insuper imperator: Vos de concilio concessistis articulos Boemorum, vos habuistis cum eis trac- tatus me nesciente; et tamen ego acquieui. Quomodo ergo in isto modico non wultis michi acquiescere? Si wultis quod perdam dominium meum, tamen ego nolo ; et multa 1435.
Strana 801
Regestrum. 801 alia amaro animo et concitato protulit. Responderunt domini post deliberacionem, quod licet sepe a sua maiestate audiuissent, quod nolebat tractare cum Boemis de regno suo, donec habitus esset finis de fide, et hoc repetitis vicibus in Ratispona, Posonio et hic dixerat; tamen gaudebant domini, quod concordauerat cum illis in temporalitate, quia sperabant domini per eius medium negocia fidei esse in bonum conducenda, quodque fidelitatem suam experirent in conplanacione negociorum, dum esset in regno suo; de qua fidelitate sperabant et ad illa operam dederant in suis legacionibus ad Pragam, sic eciam eis iubente sacro concilio. Quantum autem ad peticionem Boemorum, videlicet de priuilegiis etc., non poterant domini ad illam consentire, quia non habebant potestatem ; et si ita facerent, prout requirebat imperator, excederent fines mandati, quod eis non liceret, et plura alia proponentes, et ostendentes, quod si ruptura sequeretur, non stabit per sacrum concilium, nec per dominos. Ad hoc autem quod dicebat imperator, quod eis concessi fuerant illi articuli absque suo scitu, responderunt domini, quod salua reue- rencia sue maiestatis, sed ipsi Boemi sensus trium articulorum per sacrum concilium datos tamquam catholicos acceptauerunt, et venerunt ad sacrum concilium ; non autem sacrum concilium ad ipsos. Nec inscia sua maiestate illa facta fuerant, nam a principio tractatuum significatum fuerat nomine ipsius maiestatis, quod caperent domini legati tractatum cum Boemis meliorem quem possent, et hec per dominum ducem Bauarie, protectorem sacri concilii. Et post multa alia verba retraxerunt se domini ad partem et mandati fuerunt Boemi; ipsique domini per longum tempus expectarunt, et finaliter recesserunt sine alia conclusione. 1435. Die Veneris mane venerunt ad dominos domini cancellarius et Arnestus, rogantes, vt vellent acquiescere illi clausule de libertatibus, ut illa maneret ad euitandum scandala etc. et sanguinis effusionem. Responderunt domini, quod quidquid potuerant fecerant ; sed ad hoc non habebant mandatum etc., poterantque Boemi mittere ad sacrum concilium cum cedula Ratisponensi etc. Et tandem fuerunt aduisati plures modi circa illam clausulam, sed nichil conclusum etc. Sabbato accesserunt ad dominos legatos domini cancellarius et Baptista, querentes formam vnionis et obediencie, prout die precedenti inter se concluserant, quam tunc eisdem dederunt domini, que erat iuxta formam conpactatorum; et illam legerunt coram imperatore, que placuit eidem, vt per cancellarium fuit relatum. Eodem die mandati fuerunt domini ab imperatore et similiter Boemi. Quibus con- parentibus coram eo, Boemi ad literas per dominos legatos in scriptis super vnitate et obediencia et pace datas, suam intencionem in scriptis per duas literas dederunt, que valde contrariabantur cedulis datis per dominos legatos. Quas differencias ostenderunt domini legati ipsis Boemis in presencia imperatoris, et qualiter contrariabantur conpactatis, et hec super litera vnitatis et obediencie per Boemos oblata; quo autem ad literam pacis Boemorum responderunt domini deliberare, et in crastinum respondere, et sic reces- serunt. 16. Jul. 15. Jul. Dominica sequenti conparentibus dominis coram imperatore similiter et Boemis, responderunt domini ad cedulam Boemorum, ostendentes differencias cedularum Boemorum a cedulis dominorum, que confecte fuerant iuxta conpactata, illamque formam volebant domini seruare; et sic recesserunt vsque post prandium. 17. Jul. Scriptores I. 101
Regestrum. 801 alia amaro animo et concitato protulit. Responderunt domini post deliberacionem, quod licet sepe a sua maiestate audiuissent, quod nolebat tractare cum Boemis de regno suo, donec habitus esset finis de fide, et hoc repetitis vicibus in Ratispona, Posonio et hic dixerat; tamen gaudebant domini, quod concordauerat cum illis in temporalitate, quia sperabant domini per eius medium negocia fidei esse in bonum conducenda, quodque fidelitatem suam experirent in conplanacione negociorum, dum esset in regno suo; de qua fidelitate sperabant et ad illa operam dederant in suis legacionibus ad Pragam, sic eciam eis iubente sacro concilio. Quantum autem ad peticionem Boemorum, videlicet de priuilegiis etc., non poterant domini ad illam consentire, quia non habebant potestatem ; et si ita facerent, prout requirebat imperator, excederent fines mandati, quod eis non liceret, et plura alia proponentes, et ostendentes, quod si ruptura sequeretur, non stabit per sacrum concilium, nec per dominos. Ad hoc autem quod dicebat imperator, quod eis concessi fuerant illi articuli absque suo scitu, responderunt domini, quod salua reue- rencia sue maiestatis, sed ipsi Boemi sensus trium articulorum per sacrum concilium datos tamquam catholicos acceptauerunt, et venerunt ad sacrum concilium ; non autem sacrum concilium ad ipsos. Nec inscia sua maiestate illa facta fuerant, nam a principio tractatuum significatum fuerat nomine ipsius maiestatis, quod caperent domini legati tractatum cum Boemis meliorem quem possent, et hec per dominum ducem Bauarie, protectorem sacri concilii. Et post multa alia verba retraxerunt se domini ad partem et mandati fuerunt Boemi; ipsique domini per longum tempus expectarunt, et finaliter recesserunt sine alia conclusione. 1435. Die Veneris mane venerunt ad dominos domini cancellarius et Arnestus, rogantes, vt vellent acquiescere illi clausule de libertatibus, ut illa maneret ad euitandum scandala etc. et sanguinis effusionem. Responderunt domini, quod quidquid potuerant fecerant ; sed ad hoc non habebant mandatum etc., poterantque Boemi mittere ad sacrum concilium cum cedula Ratisponensi etc. Et tandem fuerunt aduisati plures modi circa illam clausulam, sed nichil conclusum etc. Sabbato accesserunt ad dominos legatos domini cancellarius et Baptista, querentes formam vnionis et obediencie, prout die precedenti inter se concluserant, quam tunc eisdem dederunt domini, que erat iuxta formam conpactatorum; et illam legerunt coram imperatore, que placuit eidem, vt per cancellarium fuit relatum. Eodem die mandati fuerunt domini ab imperatore et similiter Boemi. Quibus con- parentibus coram eo, Boemi ad literas per dominos legatos in scriptis super vnitate et obediencia et pace datas, suam intencionem in scriptis per duas literas dederunt, que valde contrariabantur cedulis datis per dominos legatos. Quas differencias ostenderunt domini legati ipsis Boemis in presencia imperatoris, et qualiter contrariabantur conpactatis, et hec super litera vnitatis et obediencie per Boemos oblata; quo autem ad literam pacis Boemorum responderunt domini deliberare, et in crastinum respondere, et sic reces- serunt. 16. Jul. 15. Jul. Dominica sequenti conparentibus dominis coram imperatore similiter et Boemis, responderunt domini ad cedulam Boemorum, ostendentes differencias cedularum Boemorum a cedulis dominorum, que confecte fuerant iuxta conpactata, illamque formam volebant domini seruare; et sic recesserunt vsque post prandium. 17. Jul. Scriptores I. 101
Strana 802
802 Johannis de Turonis, 18. Jul. Illa eadem die post prandium conparentibus supradictis coram imperatore, et habitis pluribus altercacionibus, tandem venerunt ad punctum de obediencia per Boemos prestanda. Qui vero dixerunt, quod virtute conpactatorum non tenebantur prestare obedienciam eo, quod de illa nichil expresse in conpactatis declarabatur. Dixerunt domini, quod satis declarabatur in conpactatis, vt habetur circa principium "quam profitebuntur et firmabunt“ etc.; hec enim vnitas includit obedienciam, nec potest stare vnitas sine obediencia; et circa hec fuerunt plures altercaciones, tandem dixerunt se velle obedire secundum formam suarum literarum. Responderunt domini, quod illa non erat sufficiens obediencia, nam minime honori ecclesie conueniebat; nec quicumque princeps aut dominus talem reciperet a suo vassallo. Respondit imperator esse verum, et omnes nobiles ibidem astantes. Insuper post multas altercaciones dixerunt Boemi, quod volebant prestare obedienciam secundum legem dei et sanctorum patrum instituta, in lege dei veraciter se fundancia. Responderunt domini illam clausulam non admittere, quia erat ponere maculam in institutis sanctorum patrum; nam per hec innuebant aliqua statuta non esse fundata in scriptura diuina. Responderunt Boemi, quod ita erat, contrarium dicentibus dominis; sed poterat esse, quod aliqua dicta sanctorum non suscipiuntur, nec sunt firmata veraciter in lege dei; instituta vero eorum erant fundata. Post hec quesiuit quidam sacerdos Wenceslaus, predicator, in quo passu scripture fundatur benediccio aque et aspersio? Respondit auditor, quod Moyses (Aaron) ex cinere vitule et aqua conposuit quamdam aquam sanctificacionis ad expiacionem populi etc., et ex hoc apparebat, quod in scriptura sacra habebat fundamentum; et eciam quia ab ecclesia instituta, erat obser- uanda; et circa ista multa dicta et allegata fuerunt, et tandem sine conclusione recesserunt. Quantum autem ad formam obediencie laycorum, data fuit eis vna forma, super qua dixerunt Boemi se deliberare; et sic dempta illa forma obediencie quasi de omnibus aliis concordes recesserunt. Die Lune, xvII" Julii, mandati fuerunt domini ab imperatore. Qui dixit eis, quod Boemi nolebant promittere obedienciam, saltim illam quam domini volebant, causam reddentes, quia non est aliquod regnum prestans talem obedienciam; item nec patres eorum vmquam prestiterant, et videretur regnum multum notari ex illa promissione; pre- terea esset ponere diuisionem in regno, nam quidam non faciunt, alii autem facerent. Responderunt domini, quod illa forma obediencie erat pro honore regni, et tenebantur obedire, vel non essent filii ecclesie. Dicebant vero se bene velle obedire, sed non pro- mittere. Ab aliquibus autem motum fuit, quod imperator ad requestam Boemorum faceret illam, et eciam tamquam rex ipsorum; postquam illi Boemi fecissent imperatori, ipse imperator nomine et tamquam capud regni prestaret obedienciam; et sic sine conclusione recesserunt. Illa die post prandium accesserunt domini ad imperatorem ibidem existentibus Boemis. Coram quo tunc Boemi porrexerunt quamdam cedulam pro forma obediencie, quam postulabant laici concedi per dominos legatos sub hac forma: Nos Boemi stetimus, stamus et stabimus etc. Nec ad aliam obedienciam poterant tractatores ducere Boemos laicos, quia dicebant, quod licet fuissent mali in regno, sicut illi qui destruxerant ecclesias, ymagines etc., tamen contra illos fuerant semper barones et plures alii, vnde honor regni non debebat propter tales frustrari. Responderunt domini, se libenter conplacere Boemis 1435.
802 Johannis de Turonis, 18. Jul. Illa eadem die post prandium conparentibus supradictis coram imperatore, et habitis pluribus altercacionibus, tandem venerunt ad punctum de obediencia per Boemos prestanda. Qui vero dixerunt, quod virtute conpactatorum non tenebantur prestare obedienciam eo, quod de illa nichil expresse in conpactatis declarabatur. Dixerunt domini, quod satis declarabatur in conpactatis, vt habetur circa principium "quam profitebuntur et firmabunt“ etc.; hec enim vnitas includit obedienciam, nec potest stare vnitas sine obediencia; et circa hec fuerunt plures altercaciones, tandem dixerunt se velle obedire secundum formam suarum literarum. Responderunt domini, quod illa non erat sufficiens obediencia, nam minime honori ecclesie conueniebat; nec quicumque princeps aut dominus talem reciperet a suo vassallo. Respondit imperator esse verum, et omnes nobiles ibidem astantes. Insuper post multas altercaciones dixerunt Boemi, quod volebant prestare obedienciam secundum legem dei et sanctorum patrum instituta, in lege dei veraciter se fundancia. Responderunt domini illam clausulam non admittere, quia erat ponere maculam in institutis sanctorum patrum; nam per hec innuebant aliqua statuta non esse fundata in scriptura diuina. Responderunt Boemi, quod ita erat, contrarium dicentibus dominis; sed poterat esse, quod aliqua dicta sanctorum non suscipiuntur, nec sunt firmata veraciter in lege dei; instituta vero eorum erant fundata. Post hec quesiuit quidam sacerdos Wenceslaus, predicator, in quo passu scripture fundatur benediccio aque et aspersio? Respondit auditor, quod Moyses (Aaron) ex cinere vitule et aqua conposuit quamdam aquam sanctificacionis ad expiacionem populi etc., et ex hoc apparebat, quod in scriptura sacra habebat fundamentum; et eciam quia ab ecclesia instituta, erat obser- uanda; et circa ista multa dicta et allegata fuerunt, et tandem sine conclusione recesserunt. Quantum autem ad formam obediencie laycorum, data fuit eis vna forma, super qua dixerunt Boemi se deliberare; et sic dempta illa forma obediencie quasi de omnibus aliis concordes recesserunt. Die Lune, xvII" Julii, mandati fuerunt domini ab imperatore. Qui dixit eis, quod Boemi nolebant promittere obedienciam, saltim illam quam domini volebant, causam reddentes, quia non est aliquod regnum prestans talem obedienciam; item nec patres eorum vmquam prestiterant, et videretur regnum multum notari ex illa promissione; pre- terea esset ponere diuisionem in regno, nam quidam non faciunt, alii autem facerent. Responderunt domini, quod illa forma obediencie erat pro honore regni, et tenebantur obedire, vel non essent filii ecclesie. Dicebant vero se bene velle obedire, sed non pro- mittere. Ab aliquibus autem motum fuit, quod imperator ad requestam Boemorum faceret illam, et eciam tamquam rex ipsorum; postquam illi Boemi fecissent imperatori, ipse imperator nomine et tamquam capud regni prestaret obedienciam; et sic sine conclusione recesserunt. Illa die post prandium accesserunt domini ad imperatorem ibidem existentibus Boemis. Coram quo tunc Boemi porrexerunt quamdam cedulam pro forma obediencie, quam postulabant laici concedi per dominos legatos sub hac forma: Nos Boemi stetimus, stamus et stabimus etc. Nec ad aliam obedienciam poterant tractatores ducere Boemos laicos, quia dicebant, quod licet fuissent mali in regno, sicut illi qui destruxerant ecclesias, ymagines etc., tamen contra illos fuerant semper barones et plures alii, vnde honor regni non debebat propter tales frustrari. Responderunt domini, se libenter conplacere Boemis 1435.
Strana 803
Regestrum. 803 in possibilibus, sed super hec eis erat data lex et instruccio, quam nullatenus poterant, nec debebant transgredi. Iterato accessit de Noua domo, requirens de cedula obediencie vt admitteretur, et casu quo non posset, tunc quod illam obedienciam laycorum in suspenso relinquerent, et interim ipsi tractarent cum imperatore de temporalitate, domini legati de obediencia cleri cum sacerdotibus. Hiis dictis redierunt domini ad imperatorem et similiter Waluar, Koska, Diuicius, Rokssana cum suis sacerdotibus. Dixit Rokssana, quod volebant facere obedienciam, requirens, quod clausula posita in litera, videlicet ,et sanctorum patrum instituta“ amoueretur, aut si omnino illa clausula „veraciter se in lege dei fundancia" adderetur. Responderunt domini, quod non poterat fieri aliter, quam scriptum erat in litera, excepta clausula "ad quam quilibet bonus et fidelis ecclesiasticus tenetur,“ quam si vellent addere, domini contentabantur. Responderunt Boemi, quod non, sed requi- rentes primam. Responderunt domini, quod non poterat fieri, nam Greci, Bosnenses, Arriani et quicumque, qui nomine Christiano gloriantur, promittunt obedienciam secundum legem dei, sed non secundum sanctorum patrum instituta, et in hoc boni Christiani distinguntur ab aliis. Respondit Rokssana: In lege dei includuntur sanctorum patrum instituta, idcirco non videtur neccesse exprimere in promissione obediencie. Responderunt domini, quod ex quo includitur, quare faciebant difficultatem illam profiteri, cum domini peterent illam expresse profiteri propter duo, primum quia expresse debent maiorem suam obedienciam profiteri, sicut suam fidem si requirantur, plus quam inferiores, secundum quia obediencia secundum sanctorum patrum instituta nos tenet in vnitate militantis ecclesie, quia declaratiua sunt legis dei, et secundum illa non esset difficultas. Ipse autem Rokssana noluit consentire, dicens, quod nisi domini vellent illam obedienciam, quam dixerat, susci- pere, aliam non intendebat dare; et sic Boemi ad quamdam cameram accesserunt. Et paulo post redierunt Waluar et Rokssana, dicentes imperatori, quod sacerdotes nolebant illam obedienciam suscipere, nisi secundum quod postulauerunt. Responderunt domini, quod aliter non facerent, nisi vt prius tradiderant et dixerant; pauloque post redeuntibus supradictis Waluar, Rokssana, Diuicius et sacerdotes coram imperatore de tribus prote- stati fuerunt: primo, quod domini noluerant admittere „saluis libertatibus et priuilegiis regni" etc., 2° de obediencia laycorum etc. in cedula eorum: „nos Boemi“ etc.; 3° de forma obediencie clericorum cum clausula „secundum legem dei“ sine „sanctorum patrum instituta;" et si illa poneretur, adderetur pro Boemis "veraciter se in lege dei fundan- cium ;“ et sic, si pax non sequeretur, protestabantur, quod per eos non stabat. Respon- derunt domini, quod illa, que Boemis obtulerant, erant racionabilia, nec aliter poterant facere, nisi excederent eorum mandatum; quare non stabat per eos, si sequeretur ruptura. Dixerunt Boemi se adhuc super lacius deliberare velle; et magna mora facta dixerunt Waluar et Rokssana, quod cras ad illa responderent, et sic recesserunt. Martis xix Julii *) de mane accesserunt domini ad imperatorem, ibidem existente Rokssana cum suis sacerdotibus; Waluar, Koska, Diuicius et quidam alii, deputati vt dicebant super tractatu de obediencia. Dixit Rokssana, quod rogabat, ut in forma obe- diencie adderetur illa clausula hesterna, videlicet „se veraciter fundancium in lege dei“ etc. Responderunt domini, quod non poterat fieri. Tune dixit Rokssana: In dei nomine, vt 19. Jul. 1435. *) In codice erronee „XVIII Julii.“ 101*
Regestrum. 803 in possibilibus, sed super hec eis erat data lex et instruccio, quam nullatenus poterant, nec debebant transgredi. Iterato accessit de Noua domo, requirens de cedula obediencie vt admitteretur, et casu quo non posset, tunc quod illam obedienciam laycorum in suspenso relinquerent, et interim ipsi tractarent cum imperatore de temporalitate, domini legati de obediencia cleri cum sacerdotibus. Hiis dictis redierunt domini ad imperatorem et similiter Waluar, Koska, Diuicius, Rokssana cum suis sacerdotibus. Dixit Rokssana, quod volebant facere obedienciam, requirens, quod clausula posita in litera, videlicet ,et sanctorum patrum instituta“ amoueretur, aut si omnino illa clausula „veraciter se in lege dei fundancia" adderetur. Responderunt domini, quod non poterat fieri aliter, quam scriptum erat in litera, excepta clausula "ad quam quilibet bonus et fidelis ecclesiasticus tenetur,“ quam si vellent addere, domini contentabantur. Responderunt Boemi, quod non, sed requi- rentes primam. Responderunt domini, quod non poterat fieri, nam Greci, Bosnenses, Arriani et quicumque, qui nomine Christiano gloriantur, promittunt obedienciam secundum legem dei, sed non secundum sanctorum patrum instituta, et in hoc boni Christiani distinguntur ab aliis. Respondit Rokssana: In lege dei includuntur sanctorum patrum instituta, idcirco non videtur neccesse exprimere in promissione obediencie. Responderunt domini, quod ex quo includitur, quare faciebant difficultatem illam profiteri, cum domini peterent illam expresse profiteri propter duo, primum quia expresse debent maiorem suam obedienciam profiteri, sicut suam fidem si requirantur, plus quam inferiores, secundum quia obediencia secundum sanctorum patrum instituta nos tenet in vnitate militantis ecclesie, quia declaratiua sunt legis dei, et secundum illa non esset difficultas. Ipse autem Rokssana noluit consentire, dicens, quod nisi domini vellent illam obedienciam, quam dixerat, susci- pere, aliam non intendebat dare; et sic Boemi ad quamdam cameram accesserunt. Et paulo post redierunt Waluar et Rokssana, dicentes imperatori, quod sacerdotes nolebant illam obedienciam suscipere, nisi secundum quod postulauerunt. Responderunt domini, quod aliter non facerent, nisi vt prius tradiderant et dixerant; pauloque post redeuntibus supradictis Waluar, Rokssana, Diuicius et sacerdotes coram imperatore de tribus prote- stati fuerunt: primo, quod domini noluerant admittere „saluis libertatibus et priuilegiis regni" etc., 2° de obediencia laycorum etc. in cedula eorum: „nos Boemi“ etc.; 3° de forma obediencie clericorum cum clausula „secundum legem dei“ sine „sanctorum patrum instituta;" et si illa poneretur, adderetur pro Boemis "veraciter se in lege dei fundan- cium ;“ et sic, si pax non sequeretur, protestabantur, quod per eos non stabat. Respon- derunt domini, quod illa, que Boemis obtulerant, erant racionabilia, nec aliter poterant facere, nisi excederent eorum mandatum; quare non stabat per eos, si sequeretur ruptura. Dixerunt Boemi se adhuc super lacius deliberare velle; et magna mora facta dixerunt Waluar et Rokssana, quod cras ad illa responderent, et sic recesserunt. Martis xix Julii *) de mane accesserunt domini ad imperatorem, ibidem existente Rokssana cum suis sacerdotibus; Waluar, Koska, Diuicius et quidam alii, deputati vt dicebant super tractatu de obediencia. Dixit Rokssana, quod rogabat, ut in forma obe- diencie adderetur illa clausula hesterna, videlicet „se veraciter fundancium in lege dei“ etc. Responderunt domini, quod non poterat fieri. Tune dixit Rokssana: In dei nomine, vt 19. Jul. 1435. *) In codice erronee „XVIII Julii.“ 101*
Strana 804
804 non appareat nec dicatur, quod sacerdotes Boemie vellent impedire bonum pacis, susci- piunt formam obediencie per legatos datam. Dixit tunc imperator, quod transirent domini pariter et Boemi ad aliquem locum, et ibi scriberent concordata inter se super formis vnitatis et pacis. Quod factum fuit, et cum eis destinauit imperator cancellarium suum, dominum Baptistam, Arnestum ad tractandum. Et dum fuerunt super literas pacis, eo quod scribitur in principio „admittimus“ etc., requirebant Boemi, quod tolleretur illud verbum et poneretur „facimus,“ 2° quod poneretur in litera "tamquam filios sancte matris ecclesie, in fide orthodoxa perseuerantes ;“ erat enim scriptum "tamquam filios sancte matris ecclesie“ etc. Responderunt domini, quod illud non poterat fieri, videlicet quod poneretur in primo „facimus“ loco de admittimus,“ et similiter in 2° "perseuerantes;“ et sic reces- serunt Boemi ad deliberandum. Fuerunt mediatores Arnestus, Baptista, requirentes, vt loco „perseuerantes“ poneretur "permanentes,“ aut „existentes;“ et quia domini noluerunt preponere, reuertebantur ad verbum "admittimus.“ Responderunt domini, quod seruare volebant terminos conpactatorum, et sic sine concordia recesserunt. Ipso die Martis post prandium mandati fuerunt domini. Quibus conparentibus coram imperatore, idem imperator nonnullos consiliarios de suis, videlicet Arnestum, Baptistam et quemdam conmitem, ad Boemos ad partem existentes destinauit, vt inducerent illos super tractatibus prolocutis de mane, et specialiter super verbis „admittimus" et „perseuerantes.“ Qui redeuntes retulerunt Boemos induxisse, vt loco „admittimus" poneretur „recipimus et acceptamus,“ et loco "perseuerantes“ poneretur quod (in) cedula, videlicet "tamquam bonos catholicos ecclesie orthodoxe filios.“ Quibus auditis requisiuit imperator, vt ita fieret propter bonum pacis; quod factum fuit ad requestam ipsius, et positum verbum „admittimus“ ad voluntatem ipsius. Juxta tamen relacionem consiliariorum suorum et tune se simul, videlicet domini et Boemi, cum dictis consiliariis in quadam camera congregarunt pro conplemento cedule illius diei prolocute; et tunc temptauit Rokssana iterato de "admittimus" et de "perseuerantes,“ et si non loco "per- seuerantes“ poneretur "permanentes" aut "existentes.“ Cui responderunt domini, quod quoad verbum "admittimus,“ reliquerant ordinacioni domini imperatoris, de reliquo autem scilicet „perseuerantes," iam erat concordatum. Insuper dixit Rokssana, quod in litera pacis per dominos legatos Boemis danda poneretur clausula, quod illa communio esset vtilis et salubris facta concessione; 2" quod domini seculares casu, quo non vellent promittere obedienciam, archiepiscopus Pragensis, dum erit, promitteret pro eis, et quod de hoc essent domini contenti. Domini legati habita deliberacione responderunt quoad primum: si Boemi intelligebant, quod ipsi dicerent in literis, quod illa communio esset vtilis et salubris, hoc non facerent, et de hoc cauebatur in pactatis. Dixerunt Boemi, quod non petebant, nisi prout erat scriptum in conpactatis. Responderunt domini, quod non erat sic scriptum in conpactatis, sed bene erat mencio in responsionibus ad puncta dubia, videlicet quando concederetur per sacrum concilium, tunc erit vtilis et salutaris. Dixerunt Boemi, quod scriberetur illud in fine littere. Responderunt domini, quod erant contenti. Quoad 2"2 responderunt domini, quod adhuc volebant supersedere. Hiis sic actis dixit Rokssana, quod iam de omnibus erant concordes duobus exceptis, videlicet de obediencia laycorum et de verbo "admittimus ;“ et tune accesserunt ad imperatorem, cui premissa retulerunt. Qui gauisus fuit valde, et tunc super verbo "admittimus“ dixit imperator, quod Johannis de Turonis, 1435.
804 non appareat nec dicatur, quod sacerdotes Boemie vellent impedire bonum pacis, susci- piunt formam obediencie per legatos datam. Dixit tunc imperator, quod transirent domini pariter et Boemi ad aliquem locum, et ibi scriberent concordata inter se super formis vnitatis et pacis. Quod factum fuit, et cum eis destinauit imperator cancellarium suum, dominum Baptistam, Arnestum ad tractandum. Et dum fuerunt super literas pacis, eo quod scribitur in principio „admittimus“ etc., requirebant Boemi, quod tolleretur illud verbum et poneretur „facimus,“ 2° quod poneretur in litera "tamquam filios sancte matris ecclesie, in fide orthodoxa perseuerantes ;“ erat enim scriptum "tamquam filios sancte matris ecclesie“ etc. Responderunt domini, quod illud non poterat fieri, videlicet quod poneretur in primo „facimus“ loco de admittimus,“ et similiter in 2° "perseuerantes;“ et sic reces- serunt Boemi ad deliberandum. Fuerunt mediatores Arnestus, Baptista, requirentes, vt loco „perseuerantes“ poneretur "permanentes,“ aut „existentes;“ et quia domini noluerunt preponere, reuertebantur ad verbum "admittimus.“ Responderunt domini, quod seruare volebant terminos conpactatorum, et sic sine concordia recesserunt. Ipso die Martis post prandium mandati fuerunt domini. Quibus conparentibus coram imperatore, idem imperator nonnullos consiliarios de suis, videlicet Arnestum, Baptistam et quemdam conmitem, ad Boemos ad partem existentes destinauit, vt inducerent illos super tractatibus prolocutis de mane, et specialiter super verbis „admittimus" et „perseuerantes.“ Qui redeuntes retulerunt Boemos induxisse, vt loco „admittimus" poneretur „recipimus et acceptamus,“ et loco "perseuerantes“ poneretur quod (in) cedula, videlicet "tamquam bonos catholicos ecclesie orthodoxe filios.“ Quibus auditis requisiuit imperator, vt ita fieret propter bonum pacis; quod factum fuit ad requestam ipsius, et positum verbum „admittimus“ ad voluntatem ipsius. Juxta tamen relacionem consiliariorum suorum et tune se simul, videlicet domini et Boemi, cum dictis consiliariis in quadam camera congregarunt pro conplemento cedule illius diei prolocute; et tunc temptauit Rokssana iterato de "admittimus" et de "perseuerantes,“ et si non loco "per- seuerantes“ poneretur "permanentes" aut "existentes.“ Cui responderunt domini, quod quoad verbum "admittimus,“ reliquerant ordinacioni domini imperatoris, de reliquo autem scilicet „perseuerantes," iam erat concordatum. Insuper dixit Rokssana, quod in litera pacis per dominos legatos Boemis danda poneretur clausula, quod illa communio esset vtilis et salubris facta concessione; 2" quod domini seculares casu, quo non vellent promittere obedienciam, archiepiscopus Pragensis, dum erit, promitteret pro eis, et quod de hoc essent domini contenti. Domini legati habita deliberacione responderunt quoad primum: si Boemi intelligebant, quod ipsi dicerent in literis, quod illa communio esset vtilis et salubris, hoc non facerent, et de hoc cauebatur in pactatis. Dixerunt Boemi, quod non petebant, nisi prout erat scriptum in conpactatis. Responderunt domini, quod non erat sic scriptum in conpactatis, sed bene erat mencio in responsionibus ad puncta dubia, videlicet quando concederetur per sacrum concilium, tunc erit vtilis et salutaris. Dixerunt Boemi, quod scriberetur illud in fine littere. Responderunt domini, quod erant contenti. Quoad 2"2 responderunt domini, quod adhuc volebant supersedere. Hiis sic actis dixit Rokssana, quod iam de omnibus erant concordes duobus exceptis, videlicet de obediencia laycorum et de verbo "admittimus ;“ et tune accesserunt ad imperatorem, cui premissa retulerunt. Qui gauisus fuit valde, et tunc super verbo "admittimus“ dixit imperator, quod Johannis de Turonis, 1435.
Strana 805
Regestrum. 805 si placeret dominis, apponentur verba „recipimus et acceptamus;“ in quo consenserunt domini et illico in cedula scripta. Et sic non restabat amplius, nisi de obediencia lay- corum; et hec omnia retulit Rokssana in presencia imperatoris et plurium in multitudine copiosa et de Boemis eciam. Quibus actis et recitatis, insurgens Rokssana, quod ipsi cum dominis de omnibus erant concordes, excepto de obediencia, et tune fuit protestatus duo: primum, quod si venirent aliqui de extra regnum ad regnum Boemie et Morauie, et vellent conmunicare sub vtraque specie, poterunt sacerdotes illis ministrare sub vtraque specie; 2"2, quod premissis non obstantibus communicarent suos paruulos sub vtraque specie. Responderunt domini, quod de primo numquam fuerat facta mencio, de 2°, hoc erat contra conpactata, quia dicitur in conpactatis de personis in annis discrecionis con- stitutis etc.; et eciam in conpactatis solum loquitur de Boemis et Morauis, et non de illis extra regnum; et hiis dictis concordes in cedula recesserunt. Jouis, xxI' Julii, post prandium mandati fuerunt domini ab imperatore. Qui dixit, quod die precedenti tractauerat cum Boemis super temporalitate, et ostendit quamdam cedulam, per quam Boemi nobiles et militares postulabant inter cetera, quod illi de cetero possent assistere in iudiciis sicut barones, item eciam in consiliis vt barones ; et requirens dominus imperator consilium a dominis, dicens, quod sperabat illa die a dictis Boemis alias cedulas recipere super spiritualitate postulanda a domino imperatore. Super quibus responderunt domini, quod iudicio ipsorum melius erat expectare alias cedulas, vt simul responderetur, si in illis fieret mencio de spiritualitate; rogaruntque domini legati eundem imperatorem, vt daret operam, vt spiritualia, videlicet facta fidei, vnitatis et obediencie, sigillarentur, sicut erat concordatum. Qui respondit, quod paratus erat negocia fidei preferre, sicut fecerat, et sic recesserunt. Veneris sequentis, xxns dicti mensis, mandati fuerunt domini ab imperatore. Qui tradidit eis quamdam cedulam sibi datam per Boemos, prout constat in quaterno literarum, petens consilium super responsione illius. Qua visa responderunt domini viue vocis oraculo et in effectu prout scriptum est in codice literarum ete. Quia illa responsio breuis erat, requisiuit, vt ad longum scriberetur; quod factum fuit, vt constat in dicto codice; et sic recesserunt. Sabbati sequentis, post prandium mandati fuerunt domini ab imperatore. Qui dixit, quod Boemi petebant, quod ipse communicaret sub vtraque specie, quamdiu esset in regno, et similiter sui capellani communicarent alios; et nullos haberet consiliarios de Boemia, nisi communicarent sub duplici specie, et multa alia, subiungens, quod noluerat eis responsum dare, nisi per consilium dominorum. Idcirco dominis significans, vt parati essent respondere illis Boemis, dicens, quod abire poterant domini, et dum esset tempus, pro ipsis mandaret ; et sic recesserunt. Dominica, xXIV’ dicti mensis, fuerunt domini mandati post prandium ab imperatore, qui dixit, quod Boemi volebant ea, que acta et prolocuta hic fuerant, referre ad congre- gacionem Prage indicendam. Responderunt domini narrando labores, quos sacrum con- cilium et domini sustinuerant in prosecucione vnitatis per quatuor ambassiatas, duas ad Pragam, tercia ad Ratisponam et quarta Brune; et quod sic ab inuicem recedere esset valde inhonestum; neque daret recessus talis alicui bonam spem vnionis etc. Respondit imperator, quod ipse tunc faceret conparere Boemos; quibus venientibus, videlicet Ptasko, 21. Jul. 22. Jul. 23. Jul. 24. Jul. 1435.
Regestrum. 805 si placeret dominis, apponentur verba „recipimus et acceptamus;“ in quo consenserunt domini et illico in cedula scripta. Et sic non restabat amplius, nisi de obediencia lay- corum; et hec omnia retulit Rokssana in presencia imperatoris et plurium in multitudine copiosa et de Boemis eciam. Quibus actis et recitatis, insurgens Rokssana, quod ipsi cum dominis de omnibus erant concordes, excepto de obediencia, et tune fuit protestatus duo: primum, quod si venirent aliqui de extra regnum ad regnum Boemie et Morauie, et vellent conmunicare sub vtraque specie, poterunt sacerdotes illis ministrare sub vtraque specie; 2"2, quod premissis non obstantibus communicarent suos paruulos sub vtraque specie. Responderunt domini, quod de primo numquam fuerat facta mencio, de 2°, hoc erat contra conpactata, quia dicitur in conpactatis de personis in annis discrecionis con- stitutis etc.; et eciam in conpactatis solum loquitur de Boemis et Morauis, et non de illis extra regnum; et hiis dictis concordes in cedula recesserunt. Jouis, xxI' Julii, post prandium mandati fuerunt domini ab imperatore. Qui dixit, quod die precedenti tractauerat cum Boemis super temporalitate, et ostendit quamdam cedulam, per quam Boemi nobiles et militares postulabant inter cetera, quod illi de cetero possent assistere in iudiciis sicut barones, item eciam in consiliis vt barones ; et requirens dominus imperator consilium a dominis, dicens, quod sperabat illa die a dictis Boemis alias cedulas recipere super spiritualitate postulanda a domino imperatore. Super quibus responderunt domini, quod iudicio ipsorum melius erat expectare alias cedulas, vt simul responderetur, si in illis fieret mencio de spiritualitate; rogaruntque domini legati eundem imperatorem, vt daret operam, vt spiritualia, videlicet facta fidei, vnitatis et obediencie, sigillarentur, sicut erat concordatum. Qui respondit, quod paratus erat negocia fidei preferre, sicut fecerat, et sic recesserunt. Veneris sequentis, xxns dicti mensis, mandati fuerunt domini ab imperatore. Qui tradidit eis quamdam cedulam sibi datam per Boemos, prout constat in quaterno literarum, petens consilium super responsione illius. Qua visa responderunt domini viue vocis oraculo et in effectu prout scriptum est in codice literarum ete. Quia illa responsio breuis erat, requisiuit, vt ad longum scriberetur; quod factum fuit, vt constat in dicto codice; et sic recesserunt. Sabbati sequentis, post prandium mandati fuerunt domini ab imperatore. Qui dixit, quod Boemi petebant, quod ipse communicaret sub vtraque specie, quamdiu esset in regno, et similiter sui capellani communicarent alios; et nullos haberet consiliarios de Boemia, nisi communicarent sub duplici specie, et multa alia, subiungens, quod noluerat eis responsum dare, nisi per consilium dominorum. Idcirco dominis significans, vt parati essent respondere illis Boemis, dicens, quod abire poterant domini, et dum esset tempus, pro ipsis mandaret ; et sic recesserunt. Dominica, xXIV’ dicti mensis, fuerunt domini mandati post prandium ab imperatore, qui dixit, quod Boemi volebant ea, que acta et prolocuta hic fuerant, referre ad congre- gacionem Prage indicendam. Responderunt domini narrando labores, quos sacrum con- cilium et domini sustinuerant in prosecucione vnitatis per quatuor ambassiatas, duas ad Pragam, tercia ad Ratisponam et quarta Brune; et quod sic ab inuicem recedere esset valde inhonestum; neque daret recessus talis alicui bonam spem vnionis etc. Respondit imperator, quod ipse tunc faceret conparere Boemos; quibus venientibus, videlicet Ptasko, 21. Jul. 22. Jul. 23. Jul. 24. Jul. 1435.
Strana 806
806 Johannis de Turonis, 25. Jul. Valuar, Benssius, Koska, Rokssana et aliqui alii deputati, retulit premissa iterato habito consilio. Dixerunt, quod in conpactatis volebant stare Boemi; de forma autem vnitatis et obediencie erant concordes, excepto de obediencia laycorum, requirentes Boemi, vt con- cordarent super illa. Dixit imperator, quod bene post hec concordaret; et tunc dixerunt domini, quod super facultate, videlicet qualiter debebantur sigillari conpactata et execu- cioni demandari, nichil erat tractatum et de illa libenter audirent intentum Boemorum et potestatem ipsorum. Nam a principio hec scire cupiebant; sed cum de his domino impe- ratori loquerentur, ad eius peticionem supersederant; iam autem vt omnia fierent debito modo, parati erant domini ostendere suam potestatem, et ipsi Boemi ostenderent suam. Et habita inter se deliberacione redeuntes dixerunt se super hoc velle deliberare. Die Lune, xxv" dicti mensis, accesserunt domini de mane ad imperatorem; qui dixit, quod imperator et plures ex Boemis volebant recedere, dicebantque se non habere potestatem. Comparentibus igitur Boemis ad proposita et tractata die precedenti responderunt per Rokssana, videlicet quod cum Boemi non habeant capud spirituale nec temporale a pluribus annis et proprie voluntatis existerent, opportebat barones et alios hic existentes cum bono modo illos inducere et magna cautela se erga illos habere. Vnde concluserant dicti Boemi, quod in conpactatis stare volebant, sed pro execucione ea, que hic aduisata fuerant, referrentur ad congregacionem Prage in breui celebrandam, baronesque et ceteri nobiles et alii Boemi hic existentes promitterent, quod dabunt omnem operam sine fraude et dolo, quod ista in forma, in qua hic auisata sunt, ad mundum redacta transibunt per illam con- gregacionem Prage celebrandam, et execucioni demandabuntur. Responderunt domini, qualiter ad requestam domini imperatoris sacrum concilium iam vltra sex menses dominos legatos destinauerat etc., sicut die precedenti, requirentes, vt sigillarentur conpactata conclusa, et postmodum ratifficarentur omnia per congregacionem ; nec erat licitum aut honestum sine conclusione recedere. Et habito consilio inter se responderunt Boemi omnes simul congregati, videlicet barones et ceteri in magno numero, et presertim dominus de Noua domo, Ptasco, Waluar, Diuissius, archiepiscopus Rokssana, Martinus et plures alii. Dixerunt, quod omnes in ciuitate existentes, missi a congregacione vole- bant stare in conpactatis et conclusis ; et quia precipiebant, quod opportebat tam spiri- tualitatem quam temporalitatem simul concludere, opportebat in congregacione indicenda inducere conmunitates et alios ad iam tractata et conclusa ; sed in fidem et promissionem sigilla sua iam conpactatis et conclusis apponerent, concludentes, quod illa die fieret collacio conpactatorum et prolocutorum ac in scriptis redactorum. Ipsa die Lune venerunt ad hospicium domini Constanciensis dominus Ptasko, Waluar, Rokssana, Koska, Martinus, Mathias et quidam alii, qui quamdam formam super conpactatis inserendis cum responsionibus et declaracionibus et per ipsos Boemos in hac ciuitate sigillandam conceperunt, recedentes a priori forma super hec facta, cum ad illam adimplendam posse seu mandatum non habebant; que quidem forma illa die in scriptis redacta extitit et eisdem Boemis data. Dixeruntque domini, quod multum optabant, quod factum domini imperatoris conpleretur, quia esset valde accommodum pro execucione huiusmodi conpactatorum ; et sic recesserunt. Die Martis, 26° dicti mensis, conparuerunt domini coram imperiali maiestate, similiter et Boemi. Qui Boemi per organum Rokssana dixerunt, quod quoad duo difficultatem 1435. 26. Jul.
806 Johannis de Turonis, 25. Jul. Valuar, Benssius, Koska, Rokssana et aliqui alii deputati, retulit premissa iterato habito consilio. Dixerunt, quod in conpactatis volebant stare Boemi; de forma autem vnitatis et obediencie erant concordes, excepto de obediencia laycorum, requirentes Boemi, vt con- cordarent super illa. Dixit imperator, quod bene post hec concordaret; et tunc dixerunt domini, quod super facultate, videlicet qualiter debebantur sigillari conpactata et execu- cioni demandari, nichil erat tractatum et de illa libenter audirent intentum Boemorum et potestatem ipsorum. Nam a principio hec scire cupiebant; sed cum de his domino impe- ratori loquerentur, ad eius peticionem supersederant; iam autem vt omnia fierent debito modo, parati erant domini ostendere suam potestatem, et ipsi Boemi ostenderent suam. Et habita inter se deliberacione redeuntes dixerunt se super hoc velle deliberare. Die Lune, xxv" dicti mensis, accesserunt domini de mane ad imperatorem; qui dixit, quod imperator et plures ex Boemis volebant recedere, dicebantque se non habere potestatem. Comparentibus igitur Boemis ad proposita et tractata die precedenti responderunt per Rokssana, videlicet quod cum Boemi non habeant capud spirituale nec temporale a pluribus annis et proprie voluntatis existerent, opportebat barones et alios hic existentes cum bono modo illos inducere et magna cautela se erga illos habere. Vnde concluserant dicti Boemi, quod in conpactatis stare volebant, sed pro execucione ea, que hic aduisata fuerant, referrentur ad congregacionem Prage in breui celebrandam, baronesque et ceteri nobiles et alii Boemi hic existentes promitterent, quod dabunt omnem operam sine fraude et dolo, quod ista in forma, in qua hic auisata sunt, ad mundum redacta transibunt per illam con- gregacionem Prage celebrandam, et execucioni demandabuntur. Responderunt domini, qualiter ad requestam domini imperatoris sacrum concilium iam vltra sex menses dominos legatos destinauerat etc., sicut die precedenti, requirentes, vt sigillarentur conpactata conclusa, et postmodum ratifficarentur omnia per congregacionem ; nec erat licitum aut honestum sine conclusione recedere. Et habito consilio inter se responderunt Boemi omnes simul congregati, videlicet barones et ceteri in magno numero, et presertim dominus de Noua domo, Ptasco, Waluar, Diuissius, archiepiscopus Rokssana, Martinus et plures alii. Dixerunt, quod omnes in ciuitate existentes, missi a congregacione vole- bant stare in conpactatis et conclusis ; et quia precipiebant, quod opportebat tam spiri- tualitatem quam temporalitatem simul concludere, opportebat in congregacione indicenda inducere conmunitates et alios ad iam tractata et conclusa ; sed in fidem et promissionem sigilla sua iam conpactatis et conclusis apponerent, concludentes, quod illa die fieret collacio conpactatorum et prolocutorum ac in scriptis redactorum. Ipsa die Lune venerunt ad hospicium domini Constanciensis dominus Ptasko, Waluar, Rokssana, Koska, Martinus, Mathias et quidam alii, qui quamdam formam super conpactatis inserendis cum responsionibus et declaracionibus et per ipsos Boemos in hac ciuitate sigillandam conceperunt, recedentes a priori forma super hec facta, cum ad illam adimplendam posse seu mandatum non habebant; que quidem forma illa die in scriptis redacta extitit et eisdem Boemis data. Dixeruntque domini, quod multum optabant, quod factum domini imperatoris conpleretur, quia esset valde accommodum pro execucione huiusmodi conpactatorum ; et sic recesserunt. Die Martis, 26° dicti mensis, conparuerunt domini coram imperiali maiestate, similiter et Boemi. Qui Boemi per organum Rokssana dixerunt, quod quoad duo difficultatem 1435. 26. Jul.
Strana 807
Regestrum. 807 faciebant: primum, quod dicebatur in formulis per dominos hesterna die datis, quod sigillarentur sigillis regni litere predicte et quatuor baronum pro baronibus, quatuor ciuitatum pro ciuitatibus et sic de aliis; ipsique Boemi hoc facere non poterant, nam pro aliis promittere nolebant, sed quod solo verbo crederetur ipsis; nec eciam regnum sic consueuerat facere. Aliam causam assignabant, quia nolebant fidem sub sigillo regni et eorum quilibet pro se, aut aliqui barones pro baronibus etc. profiteri seu confiteri. Ad 1 m responderunt domini, quod in rebus tanti ponderis debent secure procedere, nec in illo deberent Boemi difficultatem facere. Eciam ipsi Boemi postulabant literas sigillis dominorum sigillatas, sic pari racione ab eis domini postulabant, vel quod sigillum regni apponeretur, et in testimonium sigillum aliquorum baronum, ciuitatum etc. Dominus autem imperator, videns super hoc multas altercaciones, dixit, quod fieret secundum morem seruatum tempore patris sui. Fuerat autem ita factum nomine regni, quod ipse et omnes barones, omnes ciuitates, omnes nobiles sigillauerunt; quod autem fides non debeat sub sigillo profiteri. Dixerunt, quod sic interdum, allegantes ad hoc nonnulla exempla. Mouerunt insuper Boemi, quid fieret de obediencia, dicentes, quod laici nolebant pro- mittere obedienciam. Responderunt domini, quod die precedenti et diebus precedentibus circa hoc nullam fecerant mencionem. De illo responderunt Boemi, quod alias illud exce- perant. Responderunt domini, quod illud distulerant, sed propter hoc obmittere non intendebant. Dixeruntque Boemi: Petatis (a) sacerdotibus nostris. Dixerunt domini se cum sacerdotibus non pepigisse, sed cum congregacione regni; et illos sacerdotes, qui manus dederunt, deputauerat tota congregacio regni; et super hoc multe fuerunt alter- caciones, et sic nichil conclusum, ymo relictum vsque post prandium. Eadem die Martis post prandium, conparentibus dominis similiter et Boemis coram imperatore, dixit Waluar dominis legatis : Vos petitis a nobis laycis obedienciam ; et tamen nos nichil pepigimus vobiscum, sed solum sacerdotes. Responderunt domini, quod sacer- dotes fecerunt stipulacionem in Praga, sed non pro se, ymo pro tota congregacione regni etc., et eius nomine ac de eius mandato expresso; et ita ipsi sunt obligati per pro- missionem. Insuper dixerunt domini, quod erant contenti, quod eo modo, quo facta fuit promissio et conpactacio, fiat execucio, et quod cum in generali congregacione vnitas facta fuerit et pax, fiat execucio per sacerdotes et obediencia per eos, videlicet pro baro- nibus duo, pro nobilibus duo, pro ciuitatibus similiter etc., sicut in stipulacione factum fuit. Responderunt Boemi se deliberare ; et tandem redeuntes dixerunt se fore contentos, quod sacerdotes pro ipsis facerent obedienciam. Sed quia fuit dictum per dominos, quod opportebat ad hoc habere mandatum speciale, casu quo hoc non fieret in congregacione generali, sicut facta fuerat stipulacio in Praga, orta est difficultas, qualiter sigillaretur et de forma. Et domini vnam formam fecerunt, in qua cauebatur, quod sigillum regni apponeretur, necnon sigilla aliquorum baronum pro ceteris, ciuitatum pro aliis, nobilium pro aliis etc., qui promitterent pro aliis tam spiritualibus quam secularibus nomine baronum, ciuitatum et nobilium et de eorum mandato, habentes ab eis sufficiens mandatum, obe- dienciam canonicam et reuerenciam debitam secundum legem dei et sanctorum patrum instituta. Ipsi noluerunt, quod exprimerentur barones etc., nam dicebant, quod illi desti- nandi haberent plenum mandatum sub sigillo regni; item, ex quo habebant mandatum, non opportebat dicere virtute huius mandati. Responderunt domini, quod sic, quia possibile 1435.
Regestrum. 807 faciebant: primum, quod dicebatur in formulis per dominos hesterna die datis, quod sigillarentur sigillis regni litere predicte et quatuor baronum pro baronibus, quatuor ciuitatum pro ciuitatibus et sic de aliis; ipsique Boemi hoc facere non poterant, nam pro aliis promittere nolebant, sed quod solo verbo crederetur ipsis; nec eciam regnum sic consueuerat facere. Aliam causam assignabant, quia nolebant fidem sub sigillo regni et eorum quilibet pro se, aut aliqui barones pro baronibus etc. profiteri seu confiteri. Ad 1 m responderunt domini, quod in rebus tanti ponderis debent secure procedere, nec in illo deberent Boemi difficultatem facere. Eciam ipsi Boemi postulabant literas sigillis dominorum sigillatas, sic pari racione ab eis domini postulabant, vel quod sigillum regni apponeretur, et in testimonium sigillum aliquorum baronum, ciuitatum etc. Dominus autem imperator, videns super hoc multas altercaciones, dixit, quod fieret secundum morem seruatum tempore patris sui. Fuerat autem ita factum nomine regni, quod ipse et omnes barones, omnes ciuitates, omnes nobiles sigillauerunt; quod autem fides non debeat sub sigillo profiteri. Dixerunt, quod sic interdum, allegantes ad hoc nonnulla exempla. Mouerunt insuper Boemi, quid fieret de obediencia, dicentes, quod laici nolebant pro- mittere obedienciam. Responderunt domini, quod die precedenti et diebus precedentibus circa hoc nullam fecerant mencionem. De illo responderunt Boemi, quod alias illud exce- perant. Responderunt domini, quod illud distulerant, sed propter hoc obmittere non intendebant. Dixeruntque Boemi: Petatis (a) sacerdotibus nostris. Dixerunt domini se cum sacerdotibus non pepigisse, sed cum congregacione regni; et illos sacerdotes, qui manus dederunt, deputauerat tota congregacio regni; et super hoc multe fuerunt alter- caciones, et sic nichil conclusum, ymo relictum vsque post prandium. Eadem die Martis post prandium, conparentibus dominis similiter et Boemis coram imperatore, dixit Waluar dominis legatis : Vos petitis a nobis laycis obedienciam ; et tamen nos nichil pepigimus vobiscum, sed solum sacerdotes. Responderunt domini, quod sacer- dotes fecerunt stipulacionem in Praga, sed non pro se, ymo pro tota congregacione regni etc., et eius nomine ac de eius mandato expresso; et ita ipsi sunt obligati per pro- missionem. Insuper dixerunt domini, quod erant contenti, quod eo modo, quo facta fuit promissio et conpactacio, fiat execucio, et quod cum in generali congregacione vnitas facta fuerit et pax, fiat execucio per sacerdotes et obediencia per eos, videlicet pro baro- nibus duo, pro nobilibus duo, pro ciuitatibus similiter etc., sicut in stipulacione factum fuit. Responderunt Boemi se deliberare ; et tandem redeuntes dixerunt se fore contentos, quod sacerdotes pro ipsis facerent obedienciam. Sed quia fuit dictum per dominos, quod opportebat ad hoc habere mandatum speciale, casu quo hoc non fieret in congregacione generali, sicut facta fuerat stipulacio in Praga, orta est difficultas, qualiter sigillaretur et de forma. Et domini vnam formam fecerunt, in qua cauebatur, quod sigillum regni apponeretur, necnon sigilla aliquorum baronum pro ceteris, ciuitatum pro aliis, nobilium pro aliis etc., qui promitterent pro aliis tam spiritualibus quam secularibus nomine baronum, ciuitatum et nobilium et de eorum mandato, habentes ab eis sufficiens mandatum, obe- dienciam canonicam et reuerenciam debitam secundum legem dei et sanctorum patrum instituta. Ipsi noluerunt, quod exprimerentur barones etc., nam dicebant, quod illi desti- nandi haberent plenum mandatum sub sigillo regni; item, ex quo habebant mandatum, non opportebat dicere virtute huius mandati. Responderunt domini, quod sic, quia possibile 1435.
Strana 808
808 Johannis de Turonis, 27. Jul. esset, quod quis haberet mandatum, et tamen non faceret actum virtute illius. Tandem deliberacione habita dixerunt Boemi, quod poneretur "virtute harum literarum.“ Dixerunt domini, quod poneretur "harum vigore,“ et ita concordatum fuit et similiter de forma obediencie fienda per nuncios Boemie "virtute mandati,“ prout continetur in codice lite- rarum; et hiis peractis recesserunt vsque in crastinum. Die Mercurii sequenti, xxvn" dicti mensis, accesserunt domini ad imperialem maiestatem, similiter et Boemi. Qui simul conuenerunt ad legendum et collacionandum omnia in minuta ad tractatus spectancia, et similiter de sigillacione conpactatorum, in quibus fuerunt concordes, videlicet quod hic promitterent dare operam, vt conpactata execucioni demandarentur, et literam illam hic sigillarent Boemi ibidem existentes, in qua inserentur conpactata cum declaracionibus et responsionibus, forma obediencie prestanda per nuncios regni cum mandato sub sigillo regni, et in testimonium sigilla imperatoris et domini ducis apponerentur. Fuit eciam altercacio. In litera vnitatis dicitur, quod pro- mittunt obedienciam. Requirebant, quod diceretur "promittetur,“ quod concessum fuit per dominos, similiter illud, quod dicitur in litera vnitatis, "promittimus obedienciam" etc. debebat tolli, quia dabunt mandatum speciale ad promittendum obedienciam; et cum ista litera vnitatis non dabitur, priusquam fiat obediencia, quare poneretur, inquiebant, clausula de obediencia futura, que iam fuerit facta. Domini e contra dixerunt, quod debet rema- nere propter duo: primo, quia ista litera vnitatis debet continere omnia, que facturi sunt Boemi, et cum tria sint facturi, scilicet vnitatem, obedienciam et pacem, debet esse clausula de obediencia; 2° ipsi possent reuocare mandatum de prestanda obediencia, antequam esset execucioni demandatum, et ita nuncii et procuratores facientes obedien- ciam nichil facerent, et tamen domini legati darent eis literas pro expurgacione regni. Et super illo diu fuit altercatum, et tandem, quia ad auditum domini imperatoris peruenit, voluit scire differenciam; et accesserunt ad eum domini similiter et Boemi, coram quo fuit recitata differencia. Qui quidem Boemi cum vocum emissione dixerunt per fidem eorum, quod nullam fraudem circa hec facere intendebant. Quo audito, suadente domino imperatore, consenserunt domini, quod illa clausula amoueatur, ex quo mandatum habe- rent a Boemis sub sigillo regni de obediencia prestanda. Insuper deuentum est ad formam mandati pro obediencia. Rokssana dedit vnam formam, in qua nulla erat substancia seu declaracio, quia generalis nimis erat, nec exprimebatur qualiter debebat fieri obediencia, seu sub qua forma; et viceuersa obtulerunt domini vnam aliam magis declaratoriam, que non placuit Boemis eo, quod erat mencio de non reuocando conmissionem seu man- datum etc. Dixerunt, quod non consueuerant sic dici de regno, nec vmquam ipsi man- datum illud reuocarent, nec de illo debebant domini talia presumere : et hoc ideo dixerunt, quia domini dixerunt coram imperatore se nolle delere illam clausulam eo, quod dubitabant de dolo etc.; 2° in illo mandato erat forma obediencie prestande, et hoc illis nullo modo placuit, quod illa forma insereretur ad longum; et sic nichil aliud concluserunt et recesserunt. Dicta die Mercurii post prandium mandati fuerunt domini ab imperatore. Quibus accedentibus ibidem attulit cancellarius imperatoris quamdam formam, quam illa die con- posuerat, que aliquibus additis satis dominis placuit, prout describitur cum ceteris literis; et illam eciam presentauit Boemis. Et habito colloquio inter se, et principaliter cancellarius 1435.
808 Johannis de Turonis, 27. Jul. esset, quod quis haberet mandatum, et tamen non faceret actum virtute illius. Tandem deliberacione habita dixerunt Boemi, quod poneretur "virtute harum literarum.“ Dixerunt domini, quod poneretur "harum vigore,“ et ita concordatum fuit et similiter de forma obediencie fienda per nuncios Boemie "virtute mandati,“ prout continetur in codice lite- rarum; et hiis peractis recesserunt vsque in crastinum. Die Mercurii sequenti, xxvn" dicti mensis, accesserunt domini ad imperialem maiestatem, similiter et Boemi. Qui simul conuenerunt ad legendum et collacionandum omnia in minuta ad tractatus spectancia, et similiter de sigillacione conpactatorum, in quibus fuerunt concordes, videlicet quod hic promitterent dare operam, vt conpactata execucioni demandarentur, et literam illam hic sigillarent Boemi ibidem existentes, in qua inserentur conpactata cum declaracionibus et responsionibus, forma obediencie prestanda per nuncios regni cum mandato sub sigillo regni, et in testimonium sigilla imperatoris et domini ducis apponerentur. Fuit eciam altercacio. In litera vnitatis dicitur, quod pro- mittunt obedienciam. Requirebant, quod diceretur "promittetur,“ quod concessum fuit per dominos, similiter illud, quod dicitur in litera vnitatis, "promittimus obedienciam" etc. debebat tolli, quia dabunt mandatum speciale ad promittendum obedienciam; et cum ista litera vnitatis non dabitur, priusquam fiat obediencia, quare poneretur, inquiebant, clausula de obediencia futura, que iam fuerit facta. Domini e contra dixerunt, quod debet rema- nere propter duo: primo, quia ista litera vnitatis debet continere omnia, que facturi sunt Boemi, et cum tria sint facturi, scilicet vnitatem, obedienciam et pacem, debet esse clausula de obediencia; 2° ipsi possent reuocare mandatum de prestanda obediencia, antequam esset execucioni demandatum, et ita nuncii et procuratores facientes obedien- ciam nichil facerent, et tamen domini legati darent eis literas pro expurgacione regni. Et super illo diu fuit altercatum, et tandem, quia ad auditum domini imperatoris peruenit, voluit scire differenciam; et accesserunt ad eum domini similiter et Boemi, coram quo fuit recitata differencia. Qui quidem Boemi cum vocum emissione dixerunt per fidem eorum, quod nullam fraudem circa hec facere intendebant. Quo audito, suadente domino imperatore, consenserunt domini, quod illa clausula amoueatur, ex quo mandatum habe- rent a Boemis sub sigillo regni de obediencia prestanda. Insuper deuentum est ad formam mandati pro obediencia. Rokssana dedit vnam formam, in qua nulla erat substancia seu declaracio, quia generalis nimis erat, nec exprimebatur qualiter debebat fieri obediencia, seu sub qua forma; et viceuersa obtulerunt domini vnam aliam magis declaratoriam, que non placuit Boemis eo, quod erat mencio de non reuocando conmissionem seu man- datum etc. Dixerunt, quod non consueuerant sic dici de regno, nec vmquam ipsi man- datum illud reuocarent, nec de illo debebant domini talia presumere : et hoc ideo dixerunt, quia domini dixerunt coram imperatore se nolle delere illam clausulam eo, quod dubitabant de dolo etc.; 2° in illo mandato erat forma obediencie prestande, et hoc illis nullo modo placuit, quod illa forma insereretur ad longum; et sic nichil aliud concluserunt et recesserunt. Dicta die Mercurii post prandium mandati fuerunt domini ab imperatore. Quibus accedentibus ibidem attulit cancellarius imperatoris quamdam formam, quam illa die con- posuerat, que aliquibus additis satis dominis placuit, prout describitur cum ceteris literis; et illam eciam presentauit Boemis. Et habito colloquio inter se, et principaliter cancellarius 1435.
Strana 809
Regestrum. 809 cum Rokssana, in illa forma steterunt et concluserunt; et sic in omnibus fuerunt con- cordes, quod grossarentur in pergameno conpactata etc. Sequntur que sunt sigillanda: Ex parte Boemorum primo litera, in qua inserentur conpactata, et hec videlicet in hac ciuitate sigillabitur, per quam promittent, quod operam dabunt, vt omnia concordata sorcientur suum effectum in congregacione celebranda Prage in festo Bartholomei ; item ratifficabuntur conpactata sub sigillo regni, et restituetur eis litera hic sigillata etc.; item litera vnitatis et pacis pro causis fidei ac treugarum cum aliis pro causis temporalibus ; item mandatum ad prestandam obedienciam sub sigillo regni etc. Ex parte autem dominorum dabuntur litere, prout scriptum est loco suo cum aliis literis in alio codice. Die Jouis, 28a, post prandium accesserunt domini ad imperatorem, et ibidem accesserunt Boemi. Quiquidem domini conpactata et alia in forma redigenda redacta tulerunt, et ad collacionandum illa conuenerunt, et aliqua correcta propter vicium scrip- toris fuerunt. Et quia in quarto articulo erat difficultas de obmissione termini „iniuste," nam dicebatur, quod bona ecclesiastica ab aliis eciam detineri non possunt, et in origina- libus habetur "vsurpari,“ requirebant Boemi, vt diceretur „iniuste.“ Responderunt domini, quod non debebat poni eo, quod in conpactatis numquam fuerat facta mencio ; sed bene fuerat altercacio, et tamen numquam concordatum fuerat. Dicebant Boemi, quod habebant in scripto eorum; et inspecto eorum scripto erat aliena manu quam notarii scriptum, nec erat in registro notarii; et sic sine conclusione recesserunt. Veneris, 29° dicti mensis, accesserunt domini ad imperatorem. Requirens eos, vt illud verbum „iniuste,“ cum non esset magne importancie, poneretur, dixerunt domini se non habere potestatem aliquid addere ad conpactata, nec vmquam fuerat concordatum ; item eciam quando fecerunt collacionem articulorum in Ratispona, quos dederunt, et habet dominus imperator sub sigillo, nullam fecerunt mencionem de illo verbo „iniuste,“ prout inspici poterat per scriptum traditum et collacionatum per Boemos in presencia Rokssane domino imperatori. Et quia eciam scriptum erat in grossa „detineri,“ et de hoc alter- cacio eo, quod dicebant apponi debuisse "vsurpari,“ visis instruccionibus per dominos in secunda legacione Prage consenserunt, quod adderetur illud verbum „vsurpari.“ Et cum ista ostenderent domino imperatori, ipse dominus imperator apperuit vnam aliam viam, videlicet quod fieret vna alia dieta, et interim sacrum concilium super apposicione illius termini „iniuste" consuleretur per suos ambassiatores, et cetera auisata et scripta, vt sunt, starent sine addicione. Responderunt domini habita deliberacione, quod ipsi erant contenti; et tunc similiter apperuit dominus imperator Boemis dictam viam, que tunc non placuit; et sic recesserunt. Dicta die Veneris post prandium accesserunt ad domum domini Constanciensis cancellarius, comes de Hungaria, domini Bruno de Scala et Baptista super concessione illius termini „iniuste“ etc.; et remanserunt domini in proposito sicut prius. Die dominica de mane post missam, vltima Julii, post consecracionem domini electi Olomucensis, accesserunt domini ad imperatorem ex mandato ipsius in missa exi- stentis. Qui in presencia dominorum primo et postmodum Boemorum narrauit, qualiter, cum omnia essent concordata et conclusa inter dominos et Boemos dempto illo verbo „iniuste,“ et alias placuisset dominis, quod super hoc mitteretur ad sacrum concilium, 28. Jul. 29. Jul. 31. Jul. 1435. Scriptores I. 102
Regestrum. 809 cum Rokssana, in illa forma steterunt et concluserunt; et sic in omnibus fuerunt con- cordes, quod grossarentur in pergameno conpactata etc. Sequntur que sunt sigillanda: Ex parte Boemorum primo litera, in qua inserentur conpactata, et hec videlicet in hac ciuitate sigillabitur, per quam promittent, quod operam dabunt, vt omnia concordata sorcientur suum effectum in congregacione celebranda Prage in festo Bartholomei ; item ratifficabuntur conpactata sub sigillo regni, et restituetur eis litera hic sigillata etc.; item litera vnitatis et pacis pro causis fidei ac treugarum cum aliis pro causis temporalibus ; item mandatum ad prestandam obedienciam sub sigillo regni etc. Ex parte autem dominorum dabuntur litere, prout scriptum est loco suo cum aliis literis in alio codice. Die Jouis, 28a, post prandium accesserunt domini ad imperatorem, et ibidem accesserunt Boemi. Quiquidem domini conpactata et alia in forma redigenda redacta tulerunt, et ad collacionandum illa conuenerunt, et aliqua correcta propter vicium scrip- toris fuerunt. Et quia in quarto articulo erat difficultas de obmissione termini „iniuste," nam dicebatur, quod bona ecclesiastica ab aliis eciam detineri non possunt, et in origina- libus habetur "vsurpari,“ requirebant Boemi, vt diceretur „iniuste.“ Responderunt domini, quod non debebat poni eo, quod in conpactatis numquam fuerat facta mencio ; sed bene fuerat altercacio, et tamen numquam concordatum fuerat. Dicebant Boemi, quod habebant in scripto eorum; et inspecto eorum scripto erat aliena manu quam notarii scriptum, nec erat in registro notarii; et sic sine conclusione recesserunt. Veneris, 29° dicti mensis, accesserunt domini ad imperatorem. Requirens eos, vt illud verbum „iniuste,“ cum non esset magne importancie, poneretur, dixerunt domini se non habere potestatem aliquid addere ad conpactata, nec vmquam fuerat concordatum ; item eciam quando fecerunt collacionem articulorum in Ratispona, quos dederunt, et habet dominus imperator sub sigillo, nullam fecerunt mencionem de illo verbo „iniuste,“ prout inspici poterat per scriptum traditum et collacionatum per Boemos in presencia Rokssane domino imperatori. Et quia eciam scriptum erat in grossa „detineri,“ et de hoc alter- cacio eo, quod dicebant apponi debuisse "vsurpari,“ visis instruccionibus per dominos in secunda legacione Prage consenserunt, quod adderetur illud verbum „vsurpari.“ Et cum ista ostenderent domino imperatori, ipse dominus imperator apperuit vnam aliam viam, videlicet quod fieret vna alia dieta, et interim sacrum concilium super apposicione illius termini „iniuste" consuleretur per suos ambassiatores, et cetera auisata et scripta, vt sunt, starent sine addicione. Responderunt domini habita deliberacione, quod ipsi erant contenti; et tunc similiter apperuit dominus imperator Boemis dictam viam, que tunc non placuit; et sic recesserunt. Dicta die Veneris post prandium accesserunt ad domum domini Constanciensis cancellarius, comes de Hungaria, domini Bruno de Scala et Baptista super concessione illius termini „iniuste“ etc.; et remanserunt domini in proposito sicut prius. Die dominica de mane post missam, vltima Julii, post consecracionem domini electi Olomucensis, accesserunt domini ad imperatorem ex mandato ipsius in missa exi- stentis. Qui in presencia dominorum primo et postmodum Boemorum narrauit, qualiter, cum omnia essent concordata et conclusa inter dominos et Boemos dempto illo verbo „iniuste,“ et alias placuisset dominis, quod super hoc mitteretur ad sacrum concilium, 28. Jul. 29. Jul. 31. Jul. 1435. Scriptores I. 102
Strana 810
11. Aug. 16. Aug. 17. Aug. 810 quod ipse tantum laborauerat apud illos, quod ipsi in illo condescenderent, et quod omnia, in quibus erant concordes, in suspenso remanerent; et ipse disposuerat mittere apud dictum sacrum concilium super prouisione, vt omnia auisata suum sorciantur effectum. Et tandem habita deliberacione responderunt domini, quod ea, in quibus alias condescen- derunt, ex quo semel dixerant, retrocedere nolebant, et contenti erant de illo, quod mitteretur, et interim omnia auisata, in quibus concordes remanserant domini et Boemi, manerent in suspenso; et sicut Boemi referrent ad suam congregacionem, ita et domini ad sacrum concilium; et necesse erat pro bona disposicione rerum, vt aliqui ex dominis illuc accederent, nam non erat possibile, quin ista iam essent illuc ventilata et forte aliter quam extiterit actum. Et nichilominus requisierunt domini prefatos Boemos, quod tempore intermedio nichil inmutarent, et procurarent in quantum possent, vt nichil inmutaretur, maxime in spiritualibus, quia illud posset esse causa turbacionis tractatuum. Responderunt Boemi, quod in quantum in eis esset, libenter facerent posse suum pro pace et vnitate tenenda et obseruanda, nisi tamen esset neccessitas. Insuper conclusum fuit, quod aliqui ex dominis et ex parte imperatoris transirent et responsum afferrent in festo Michaelis, quid sacrum concilium super illo termino concluserit, et illud responsum transmittetur ad Pragam ad congregacionem, que ad illud tempus debet protelari ; et hiis dictis recesserunt et permanserunt vtraque pars in illa conclusione, et sic est finis etc. Jouis, XI' Augusti, exiuerunt domini legati de Brunna, redeuntes Wiennam. Martis, in crastino assumpcionis, xvi' Augusti, credebant dominus auditor, pre- positus Confluencie et magister Egidius Carrelerii recedere de Wienna, euntes ad sacrum concilium, sed propter aduentum domini Nicolai Tok, nuncii imperatoris, expectauerunt dominum Segniensem episcopum, qui cum eis pro parte imperatoris iturus erat (ad) sacrum concilium. Mercurii, xvnl“ dicti mensis, exiuerunt dicti domini legati de Wyenna versus Basi- leam, videlicet auditor, prepositus Confluencie et decanus Cameracensis. Anno domini supradicto M° cccc xxxv°, feria vi', que fuit n' Decembris, rediit dominus auditor de Basilea, et ingressus est Wiennam, domino Constanciensi existente in monasterio sancte crucis in Austria pro reformacione. Johannis de Turonis, 1435. 2. Dec. Responsio sacri concilii data ambassiatoribus imperatoris, videlicet episcopo Segniensi et Nicolao Thok a dieta Brunnensi illuc missis. 15. Dec. 20. Dec. „Hec sancta sinodus, matrem vniuersorum Christi fidelium, sanctam videlicet vniuersalem ecclesiam representans" etc. (Vide supra pag. 674, Nr. 231.) Jouis, xv° Decembris, recesserunt domini legati de Wyenna, iter progredientes versus Albam regalem in Hungaria. Qui non longe a ciuitate procedentes, obuiam eis venerunt duo nuncii, duplices literas imperatoris deferentes cum literis domini episcopi Jauriensis et cancellarii imperialis ac domini de Noua domo, ut accelerarent domini legati ad Albam regalem pro conuencione inter dominum imperatorem, dominos legatos ac Boemos. Martis, xx‘ Decembris, intrauerunt domini legati Albam regalem, conducti et honorifice per dominum Jauriensem episcopum suscepti in ciuitate predicta. Quibus obuiam venerunt prelati et ecclesiastici de familia imperatoris et barones Boemie; ipsaque die uisitauit dominos orator pape, generalis ordinis Cameldunensis. (29. Oct.)
11. Aug. 16. Aug. 17. Aug. 810 quod ipse tantum laborauerat apud illos, quod ipsi in illo condescenderent, et quod omnia, in quibus erant concordes, in suspenso remanerent; et ipse disposuerat mittere apud dictum sacrum concilium super prouisione, vt omnia auisata suum sorciantur effectum. Et tandem habita deliberacione responderunt domini, quod ea, in quibus alias condescen- derunt, ex quo semel dixerant, retrocedere nolebant, et contenti erant de illo, quod mitteretur, et interim omnia auisata, in quibus concordes remanserant domini et Boemi, manerent in suspenso; et sicut Boemi referrent ad suam congregacionem, ita et domini ad sacrum concilium; et necesse erat pro bona disposicione rerum, vt aliqui ex dominis illuc accederent, nam non erat possibile, quin ista iam essent illuc ventilata et forte aliter quam extiterit actum. Et nichilominus requisierunt domini prefatos Boemos, quod tempore intermedio nichil inmutarent, et procurarent in quantum possent, vt nichil inmutaretur, maxime in spiritualibus, quia illud posset esse causa turbacionis tractatuum. Responderunt Boemi, quod in quantum in eis esset, libenter facerent posse suum pro pace et vnitate tenenda et obseruanda, nisi tamen esset neccessitas. Insuper conclusum fuit, quod aliqui ex dominis et ex parte imperatoris transirent et responsum afferrent in festo Michaelis, quid sacrum concilium super illo termino concluserit, et illud responsum transmittetur ad Pragam ad congregacionem, que ad illud tempus debet protelari ; et hiis dictis recesserunt et permanserunt vtraque pars in illa conclusione, et sic est finis etc. Jouis, XI' Augusti, exiuerunt domini legati de Brunna, redeuntes Wiennam. Martis, in crastino assumpcionis, xvi' Augusti, credebant dominus auditor, pre- positus Confluencie et magister Egidius Carrelerii recedere de Wienna, euntes ad sacrum concilium, sed propter aduentum domini Nicolai Tok, nuncii imperatoris, expectauerunt dominum Segniensem episcopum, qui cum eis pro parte imperatoris iturus erat (ad) sacrum concilium. Mercurii, xvnl“ dicti mensis, exiuerunt dicti domini legati de Wyenna versus Basi- leam, videlicet auditor, prepositus Confluencie et decanus Cameracensis. Anno domini supradicto M° cccc xxxv°, feria vi', que fuit n' Decembris, rediit dominus auditor de Basilea, et ingressus est Wiennam, domino Constanciensi existente in monasterio sancte crucis in Austria pro reformacione. Johannis de Turonis, 1435. 2. Dec. Responsio sacri concilii data ambassiatoribus imperatoris, videlicet episcopo Segniensi et Nicolao Thok a dieta Brunnensi illuc missis. 15. Dec. 20. Dec. „Hec sancta sinodus, matrem vniuersorum Christi fidelium, sanctam videlicet vniuersalem ecclesiam representans" etc. (Vide supra pag. 674, Nr. 231.) Jouis, xv° Decembris, recesserunt domini legati de Wyenna, iter progredientes versus Albam regalem in Hungaria. Qui non longe a ciuitate procedentes, obuiam eis venerunt duo nuncii, duplices literas imperatoris deferentes cum literis domini episcopi Jauriensis et cancellarii imperialis ac domini de Noua domo, ut accelerarent domini legati ad Albam regalem pro conuencione inter dominum imperatorem, dominos legatos ac Boemos. Martis, xx‘ Decembris, intrauerunt domini legati Albam regalem, conducti et honorifice per dominum Jauriensem episcopum suscepti in ciuitate predicta. Quibus obuiam venerunt prelati et ecclesiastici de familia imperatoris et barones Boemie; ipsaque die uisitauit dominos orator pape, generalis ordinis Cameldunensis. (29. Oct.)
Strana 811
Regestrum. 811 Jouis, xxu“ dicti mensis, intrauit dominus imperator Albam regalem, cui fuerunt domini obuiam. Moxque misit ad dominos legatos duos episcopos, Jauriensem et Seg- niensem, cancellarium et alios quosdam, exhortans, vt pro euitando impedimenta et scan- dala, que obuiare possent tractatibus pacis, si repellerentur Boemi a diuinis, ipsos eciam de illis, qui non sunt reconciliati, tollerarent interesse diuinis. 1435. 22. Dec. Promissio imperatoris facta in Alba regali dominis legatis super non violacione conpacta- torum et communionis. „Sigismundus diuina fauente clemencia Romanorum imperator, semper Augustus, ac Hungarie, Boemie, Dalmacie, Croacie etc. rex“ etc. (Vide supra pag. 696, Nr. 236.) 1436. 8. Jan. Litera dominorum legatorum data imperatori. „Vobis serenissimo principi et domino, domino Sigismundo Romanorum impera- 10. Jan. tori, semper Augusto" etc. (Vide supra pag. 695, Nr. 234.) Copia litere Boemorum date dominis legatis. "Vobis serenissimo et gloriosissimo principi et domino, domino Sigismundo, 10. Jan. Romanorum imperatori, semper Augusto ac Hungarie etc. regi illustrissimo, nos Menardus de Noua domo“ etc. (Vide supra pag. 696, Nr. 235.) Tenor litere testimonialis dominorum ducis Alberti Austrie, archiepiscopi Strigoniensis et cancellarii imperialis. „Sigismundus dei gracia Romanorum etc. vt in precedenti“ etc. (Vide supra 8. Jan. pag. 696, Nr. 237.) Mercurii, x.‘ Januarii, de mane vocatis dominis legatis et Boemis, dominus impe- 11. Jan. rator legi fecit literas per dominos legatos datas et e contra literas per Boemos datas sue maiestati, prout in precedenti folio scribuntur. Quibus lectis mox se transferri fecit ad ecclesiam (et) presentibus Boemis et magna multitudine Hungarorum decantare "te deum,“ pulsare campanas et ignes fieri. 18. Jan. Mercurii, xvII" Januarii, exiuerunt domini legati de Alba regali. Jouis, XIx’, intrauerunt Budam, et iuxta scripta imperatoris cantarunt "te deum 19. Jan. laudamus,“ fecerunt ignes. 26. Jan. Jouis, xxVI“ Januarii, intrauerunt domini legati Wyenam. Veneris, i“ Februarii, exiuit de Vyenna ad Basileam dominus decanus Turonensis, 3. Febr. et remanserunt domini episcopus Constanciensis et auditor. Acta Iglauie inter dominos legatos sacri concilii et Boemos coram domino imperatore, anno xxxvI° diebus sequentibus. Mercurii, vi‘ Junii accesserunt domini legati ad imperatorem, qui die precedenti venerat. Qui excusauit se eo, quod non venerat in festo beati Georgii, quia descenderat ad partes inferiores Hungarie ad prouidendum contra Turcos, qui nouiter plures Hungaros*) 6. Jun. *) In codice „Turcos" lapsu calami. 102°
Regestrum. 811 Jouis, xxu“ dicti mensis, intrauit dominus imperator Albam regalem, cui fuerunt domini obuiam. Moxque misit ad dominos legatos duos episcopos, Jauriensem et Seg- niensem, cancellarium et alios quosdam, exhortans, vt pro euitando impedimenta et scan- dala, que obuiare possent tractatibus pacis, si repellerentur Boemi a diuinis, ipsos eciam de illis, qui non sunt reconciliati, tollerarent interesse diuinis. 1435. 22. Dec. Promissio imperatoris facta in Alba regali dominis legatis super non violacione conpacta- torum et communionis. „Sigismundus diuina fauente clemencia Romanorum imperator, semper Augustus, ac Hungarie, Boemie, Dalmacie, Croacie etc. rex“ etc. (Vide supra pag. 696, Nr. 236.) 1436. 8. Jan. Litera dominorum legatorum data imperatori. „Vobis serenissimo principi et domino, domino Sigismundo Romanorum impera- 10. Jan. tori, semper Augusto" etc. (Vide supra pag. 695, Nr. 234.) Copia litere Boemorum date dominis legatis. "Vobis serenissimo et gloriosissimo principi et domino, domino Sigismundo, 10. Jan. Romanorum imperatori, semper Augusto ac Hungarie etc. regi illustrissimo, nos Menardus de Noua domo“ etc. (Vide supra pag. 696, Nr. 235.) Tenor litere testimonialis dominorum ducis Alberti Austrie, archiepiscopi Strigoniensis et cancellarii imperialis. „Sigismundus dei gracia Romanorum etc. vt in precedenti“ etc. (Vide supra 8. Jan. pag. 696, Nr. 237.) Mercurii, x.‘ Januarii, de mane vocatis dominis legatis et Boemis, dominus impe- 11. Jan. rator legi fecit literas per dominos legatos datas et e contra literas per Boemos datas sue maiestati, prout in precedenti folio scribuntur. Quibus lectis mox se transferri fecit ad ecclesiam (et) presentibus Boemis et magna multitudine Hungarorum decantare "te deum,“ pulsare campanas et ignes fieri. 18. Jan. Mercurii, xvII" Januarii, exiuerunt domini legati de Alba regali. Jouis, XIx’, intrauerunt Budam, et iuxta scripta imperatoris cantarunt "te deum 19. Jan. laudamus,“ fecerunt ignes. 26. Jan. Jouis, xxVI“ Januarii, intrauerunt domini legati Wyenam. Veneris, i“ Februarii, exiuit de Vyenna ad Basileam dominus decanus Turonensis, 3. Febr. et remanserunt domini episcopus Constanciensis et auditor. Acta Iglauie inter dominos legatos sacri concilii et Boemos coram domino imperatore, anno xxxvI° diebus sequentibus. Mercurii, vi‘ Junii accesserunt domini legati ad imperatorem, qui die precedenti venerat. Qui excusauit se eo, quod non venerat in festo beati Georgii, quia descenderat ad partes inferiores Hungarie ad prouidendum contra Turcos, qui nouiter plures Hungaros*) 6. Jun. *) In codice „Turcos" lapsu calami. 102°
Strana 812
812 Johannis de Turonis, 8. Jun. interfecerant et captiuarant. Et ad eum accesserant nuncii Pragenses, et locuti cum eo fuerant de confirmacione Rokssane, qui responderat, quod de illo non se intromittebat. Item dixit, quod Bedricus per intercessionem domini de Noua domo fuerat cum ipso, et nonnulla cum sua maiestate incepit tractare. Sed de spiritualitate respondit imperator, quod non intromittebat se ; et post hec dixit imperator, quod expediens erit, ut scripta in Alba regali hincinde mandarentur execucioni, et si aliquid peterent de confirmacione archiepiscopi, darentur eis pulera verba responsiua. Responderunt domini regraciendo etc., et quod prudenter egerat respondendo Boemis; et quod similiter videbatur dominis pro- cedendum, ut sigillarentur scripta in Alba regali; sed bonum esset, ut facta ecclesie non totaliter expedirentur, donec esset concordia super temporalitate, et quod illa simul transirent; et ad euitandum contenciones et disputaciones, quod domini seorsim voca- rentur et Boemi similiter, et imperator mediaret; et fuit conclusum, quod post prandium vocaret Boemos. Veneris, vil" mensis *), de mane fuerunt domini legati ad imperatorem. Qui dixit, quod Boemi coram sua maiestate proposuerant per Rokssana, et responsum eis dederat et sperabat bonum finem. Tamen Boemi hesterna die ad ipsum fuerant postu- lantes, quod execucio conpactatorum et confirmacio suorum episcoporum simul transirent, quos elegerant, et quod pro confirmacione accesserat dominus decanus Turonensis ad concilium ; et peciit imperator informari super hoc. Respondit dictus decanus Turonensis, quod propter illam confirmacionem seu facultatem non iuerat ad concilium, sed quia fuerat auisatum, quod informaret concilium de hiis, que acta fuerant in Alba regali, de quibus letificati fuerant patres de concilio, sperantes, quod finis esset in tractatibus; et quod concilium resederat in responso dato Martino Lupacz Boemo ambasiatori sub bulla, vide- licet quod donec conpactata fuerint demandata execucioni per Boemos, concilium non intendit admittere aliquas peticiones Boemorum; et quod apud dominos legatos non erat dicta facultas confirmandi archiepiscopum et alium nominatum. Post hec dominis in quadam stubella existentibus, misit imperator ad eos epis- copum Olomucensem, Segniensem, cancellarium et Brunorium de Scala, dicentes, quod Boemi dicebant, quod dominus imperator rogauerat dominos legatos in Alba regali, quod impetrarent apud sacrum concilium plenam potestatem eciam confirmandi archiepis- copum etc., et hac de causa iuerat dominus decanus. Responderunt domini, quod ante- quam dominus imperator requireret ipsos, legati iam deliberauerant mittere ad concilium pro informacione eorum, que facta fuerant; et quod idem decanus verbum fecerat de illo concilio. Sed concilium resedit in responso dato sub bulla Martino presbitero, nec illud erat scriptum in literis sigillatis. Post hec rediens ad dominos legatos cancellarius ad locum predictum dixit, quod Boemi petebant certificacionem, ut nominati in archiepiscopum et episcopos confirma- rentur. Dixerunt domini, quod hoc non erat scriptum. Responderunt Boemi, quod in literis sigillatis in Alba regali scriptis „et omnibus aliis debite dispositis.“ Responderunt domini, quod non erat scriptum "aliis,“ prout reuera non erat, nec poterant dare securitatem. 1436. *) „VIl.“ in codice mendose.
812 Johannis de Turonis, 8. Jun. interfecerant et captiuarant. Et ad eum accesserant nuncii Pragenses, et locuti cum eo fuerant de confirmacione Rokssane, qui responderat, quod de illo non se intromittebat. Item dixit, quod Bedricus per intercessionem domini de Noua domo fuerat cum ipso, et nonnulla cum sua maiestate incepit tractare. Sed de spiritualitate respondit imperator, quod non intromittebat se ; et post hec dixit imperator, quod expediens erit, ut scripta in Alba regali hincinde mandarentur execucioni, et si aliquid peterent de confirmacione archiepiscopi, darentur eis pulera verba responsiua. Responderunt domini regraciendo etc., et quod prudenter egerat respondendo Boemis; et quod similiter videbatur dominis pro- cedendum, ut sigillarentur scripta in Alba regali; sed bonum esset, ut facta ecclesie non totaliter expedirentur, donec esset concordia super temporalitate, et quod illa simul transirent; et ad euitandum contenciones et disputaciones, quod domini seorsim voca- rentur et Boemi similiter, et imperator mediaret; et fuit conclusum, quod post prandium vocaret Boemos. Veneris, vil" mensis *), de mane fuerunt domini legati ad imperatorem. Qui dixit, quod Boemi coram sua maiestate proposuerant per Rokssana, et responsum eis dederat et sperabat bonum finem. Tamen Boemi hesterna die ad ipsum fuerant postu- lantes, quod execucio conpactatorum et confirmacio suorum episcoporum simul transirent, quos elegerant, et quod pro confirmacione accesserat dominus decanus Turonensis ad concilium ; et peciit imperator informari super hoc. Respondit dictus decanus Turonensis, quod propter illam confirmacionem seu facultatem non iuerat ad concilium, sed quia fuerat auisatum, quod informaret concilium de hiis, que acta fuerant in Alba regali, de quibus letificati fuerant patres de concilio, sperantes, quod finis esset in tractatibus; et quod concilium resederat in responso dato Martino Lupacz Boemo ambasiatori sub bulla, vide- licet quod donec conpactata fuerint demandata execucioni per Boemos, concilium non intendit admittere aliquas peticiones Boemorum; et quod apud dominos legatos non erat dicta facultas confirmandi archiepiscopum et alium nominatum. Post hec dominis in quadam stubella existentibus, misit imperator ad eos epis- copum Olomucensem, Segniensem, cancellarium et Brunorium de Scala, dicentes, quod Boemi dicebant, quod dominus imperator rogauerat dominos legatos in Alba regali, quod impetrarent apud sacrum concilium plenam potestatem eciam confirmandi archiepis- copum etc., et hac de causa iuerat dominus decanus. Responderunt domini, quod ante- quam dominus imperator requireret ipsos, legati iam deliberauerant mittere ad concilium pro informacione eorum, que facta fuerant; et quod idem decanus verbum fecerat de illo concilio. Sed concilium resedit in responso dato sub bulla Martino presbitero, nec illud erat scriptum in literis sigillatis. Post hec rediens ad dominos legatos cancellarius ad locum predictum dixit, quod Boemi petebant certificacionem, ut nominati in archiepiscopum et episcopos confirma- rentur. Dixerunt domini, quod hoc non erat scriptum. Responderunt Boemi, quod in literis sigillatis in Alba regali scriptis „et omnibus aliis debite dispositis.“ Responderunt domini, quod non erat scriptum "aliis,“ prout reuera non erat, nec poterant dare securitatem. 1436. *) „VIl.“ in codice mendose.
Strana 813
Regestrum. 813 Iterum redierunt prefati domini episcopi et cancellarius ad dominos, dicentes, quod Boemi persistebant pro confirmacione; et videbatur imperatori et monendi erant, ut adimplerent promissa in Alba regali sub sigillis suis; et ideo petebant, an domini legati vellent illa adimplere. Responderunt domini quod sic. Qui domini statim ad legatos redeuntes dixerunt, quod imperator eosdem Boemos (monuit?) de adimplendo con- tenta in literis sigillatis in Alba regali, ostendendo sigilla; quibus visis sese respiciebant, et fuit magnus rumor inter ipsos, et sic recesserant. Dominica sequenti, x' Junii, accesserunt domini ad imperatorem, qui dixit, quod Boemi instabant, ut archiepiscopus eorum confirmaretur et consecraretur. Hic scilicet responderat, quod ad ipsum non pertinebat, sed libenter instaret apud concilium et papam. Et venerunt Boemi, in quorum presencia rogauit dominus imperator dominos legatos, si haberent facultatem confirmandi archiepiscopum. Responderunt domini legati recitando, qualiter in Bruna fuerant omnia conclusa dempto verbo „iniuste,“ super quo consultum fuit concilium; deinde in dieta in Alba regali cum fuisset responsum, quod propter illud verbum „iniuste" non staret, quin conpactata execucioni demandarentur, prout hic fuissent, si non obstasset, quod Boemi non habebant potestatem a regno, et ob hoc fuit indicta hec dieta; et hac de causa deliberauerant domini inter se, quod aliquis ex eis iret ad sacrum concilium ad referendum ea, que in Alba regali acta fuerant. Et instetit tunc dominus imperator, ut domini legati instarent apud sacrum concilium, quod daret plenam facultatem dominis legatis, eciam confirmandi archiepiscopum et episcopos. Itaque ex ordinacione aliorum dominorum legatorum accesserat ad sacrum concilium; narrauerat ea, que in Alba regali acta fuerant, et mencionem fecerat, qualiter imperator instabat et rogabat pro illa plena potestate eciam confirmandi. Super quibus habita deliberacione responderant patres de sacro concilio, quod dudum dederant responsum sub bulla plumbea data Martino Lupachz presbitero, et in illo responso residebant, videlicet quod decens non videbatur Boemos petere noua a sacro concilio, priusquam conpactata essent deman- data execucioni. Nec aliquam potestatem confirmandi dederat dominis legatis sacrum concilium, propter quod ad postulata per dominum imperatorem nichil poterant facere. Martis, xn‘ Junii, vocati fuerunt domini per imperatorem post prandium. Qui eis 12. Jun. dixit, quod de mane vocauerat ad se nonnullos ex Boemis, et ostendit, quod in nulla conuencionum erat aliqua mencio facta de archiepiscopo confirmando; ymo dictum fuerat in Brunna per dominos legatos, quod nichil innouarent. Requisiuerat eciam eos, an vellent implere promissa, ut constabat per literas eorum sigillis munitas. Qui quidem Boemi per organum Johannis Waluar imperatori responderant, quod promissa vsque ad mortem seruare volebant; et quia postulabant consulere populum super hoc, dixit imperator, quod si adire volebant suas ciuitates, quod remanere nolebat hic. Qui quidem Boemi imperatorem rogarunt, ut remanere vellet; et quod siue illi, qui ad ciuitates transirent, redirent siue non, nichilominus illi, qui remanerent, adimplerent promissa et finem facerent tractatibus, petentes solum sex vel octo dies. Qui quidem imperator illis super hoc non responsum dederat, petens consilium (a) dominis legatis. Qui domini legati responderunt domino imperatori, quod nullo modo debebat huic dilacioni assentire, nisi promitterent quod, siue venirent siue non, fieret finis cum illis, qui remanerent, et adimplerentur promissa, et designarentur illi qui volebant transire, et qui remanere volebant. Que omnia Boemis 10. Jun. 1436.
Regestrum. 813 Iterum redierunt prefati domini episcopi et cancellarius ad dominos, dicentes, quod Boemi persistebant pro confirmacione; et videbatur imperatori et monendi erant, ut adimplerent promissa in Alba regali sub sigillis suis; et ideo petebant, an domini legati vellent illa adimplere. Responderunt domini quod sic. Qui domini statim ad legatos redeuntes dixerunt, quod imperator eosdem Boemos (monuit?) de adimplendo con- tenta in literis sigillatis in Alba regali, ostendendo sigilla; quibus visis sese respiciebant, et fuit magnus rumor inter ipsos, et sic recesserant. Dominica sequenti, x' Junii, accesserunt domini ad imperatorem, qui dixit, quod Boemi instabant, ut archiepiscopus eorum confirmaretur et consecraretur. Hic scilicet responderat, quod ad ipsum non pertinebat, sed libenter instaret apud concilium et papam. Et venerunt Boemi, in quorum presencia rogauit dominus imperator dominos legatos, si haberent facultatem confirmandi archiepiscopum. Responderunt domini legati recitando, qualiter in Bruna fuerant omnia conclusa dempto verbo „iniuste,“ super quo consultum fuit concilium; deinde in dieta in Alba regali cum fuisset responsum, quod propter illud verbum „iniuste" non staret, quin conpactata execucioni demandarentur, prout hic fuissent, si non obstasset, quod Boemi non habebant potestatem a regno, et ob hoc fuit indicta hec dieta; et hac de causa deliberauerant domini inter se, quod aliquis ex eis iret ad sacrum concilium ad referendum ea, que in Alba regali acta fuerant. Et instetit tunc dominus imperator, ut domini legati instarent apud sacrum concilium, quod daret plenam facultatem dominis legatis, eciam confirmandi archiepiscopum et episcopos. Itaque ex ordinacione aliorum dominorum legatorum accesserat ad sacrum concilium; narrauerat ea, que in Alba regali acta fuerant, et mencionem fecerat, qualiter imperator instabat et rogabat pro illa plena potestate eciam confirmandi. Super quibus habita deliberacione responderant patres de sacro concilio, quod dudum dederant responsum sub bulla plumbea data Martino Lupachz presbitero, et in illo responso residebant, videlicet quod decens non videbatur Boemos petere noua a sacro concilio, priusquam conpactata essent deman- data execucioni. Nec aliquam potestatem confirmandi dederat dominis legatis sacrum concilium, propter quod ad postulata per dominum imperatorem nichil poterant facere. Martis, xn‘ Junii, vocati fuerunt domini per imperatorem post prandium. Qui eis 12. Jun. dixit, quod de mane vocauerat ad se nonnullos ex Boemis, et ostendit, quod in nulla conuencionum erat aliqua mencio facta de archiepiscopo confirmando; ymo dictum fuerat in Brunna per dominos legatos, quod nichil innouarent. Requisiuerat eciam eos, an vellent implere promissa, ut constabat per literas eorum sigillis munitas. Qui quidem Boemi per organum Johannis Waluar imperatori responderant, quod promissa vsque ad mortem seruare volebant; et quia postulabant consulere populum super hoc, dixit imperator, quod si adire volebant suas ciuitates, quod remanere nolebat hic. Qui quidem Boemi imperatorem rogarunt, ut remanere vellet; et quod siue illi, qui ad ciuitates transirent, redirent siue non, nichilominus illi, qui remanerent, adimplerent promissa et finem facerent tractatibus, petentes solum sex vel octo dies. Qui quidem imperator illis super hoc non responsum dederat, petens consilium (a) dominis legatis. Qui domini legati responderunt domino imperatori, quod nullo modo debebat huic dilacioni assentire, nisi promitterent quod, siue venirent siue non, fieret finis cum illis, qui remanerent, et adimplerentur promissa, et designarentur illi qui volebant transire, et qui remanere volebant. Que omnia Boemis 10. Jun. 1436.
Strana 814
814 Johannis de Turonis, 15. Jun. 19. Jun. 20. Jun. 22. Jun. 23. Jun. exposuit dominus imperator, ut retulit dominis legatis in Latino et Boemis Boemice; et inter ceteros volebant ire illi de Zacz, Luna et Slana, et Waluar pro Pragensibus; et sic resederunt. Jouis, XIV“ Junii, requisiuit imperator dominos legatos, vbi demandarentur con- pactata execucioni. Domini legati habita deliberacione inter se responderunt, quod in Brunna et Alba regali dixerant, quod pocius expediebat fieri Prage, vbi tota congregacio regni Boemie susciperet vnitatem ecclesiasticam. Qui quidem Boemi illud acceptare nolue- runt; et tunc dixerunt domini et conuentum fuit, quod ipsi huc venirent cum pleno man- dato. Respondit imperator, quod melius erat, ut hie fieret, nam magna populi multitudo intererat; nec vellet Pragam ire, nisi prius essent vniti cum ecclesia. Qui quidem domini legati dixerunt imperatori, quod postquam esset concordia cum ecclesia, ipsi Boemi sumpta occasione aliqua possent impedire ingressum ipsius imperatoris; et sic factum fidei non esset firmum. Qui quidem imperator dixit, quod fieret finis de fide cum ecclesia; et de facto suo erat satis securus, quia iam ipsum habebant pro domino. Insuper interro- gauit imperator dominos legatos, quid fieret de bonis temporalibus ecclesiarum et mona- steriorum Boemie, que possidebantur a laicis; et hoc onus imponebat super dominos legatos. Domini legati pecierunt tempus deliberandi. Veneris sequentis dixit imperator dominis legatis, quod vocauerat Rokssana et presbiteros, alloquens ut instarent, quod Boemi non recederent, sicut in Bruna et Alba regali, vnus post alium. Qui annuerunt, rogauitque Rokssana imperatorem, ut loqueretur dominis legatis pro forma litere pro expurgacione regni, interim quod alii tardarent. Responderunt domini legati, quod dum Boemi redirent cum sufficienti mandato, illa cito possent expediri; et non sine causa dictum est, quia querebat Rokssana difficultatem moueri circa formas illas, ut fieret ruptura. Martis, xIx“ Junii, intrauit dominus dux Austrie hanc ciuitatem. Mercurii, xx° Junii, accesserunt domini legati ad imperatorem, dicentes se memo- rari, quod dudum in Brunna Boemi recesserunt vnus post alium, et eciam in Alba regali; et plura tractabantur cum eis, et tandem in fine, cum peteretur eorum potestas, respon- debant non habere. Rogabant igitur dominum imperatorem, ut reciperet in scriptis nomina istorum Boemorum, qui hic sunt, cum quibus est agendum, ut illi qui inscribe- rentur non recederent nisi fine habito. Hec laudauit dominus imperator, dicens, quod facere volebat , et diceret Boemis, quod donec factus esset finis de isto, de alio cum eis non tractaret, nec de confirmacione archiepiscopi; et diceret eis, quod Boemis vellet condescendere ut patronus, et ad concilium et papam intercedere literis et nunciis. Veneris, xxII° Junii *) redierunt nuncii Pragenses. Sabbato sequenti in presencia imperatoris dixit Rokssana, quod barones, ciuitas Praga, clientes, nobiles et alie ciuitates regni Boemie parati erant firmare pactata et ea demandare execucioni. Respondit imperator, quod dignum et iustum erat. Domini vero habita deliberacione responderunt, quod hoc optabant, sed prius volebant scire cum quibus agebant et in qua potestate ; nam parati erant exhibere potestatem a sacro concilio datam. Qui quidem Boemi habita deliberacione dixerunt per Rokssana, quod hic erant gubernator, 1436. 14. Jun. *) In codice „XXIII.“ erronee.
814 Johannis de Turonis, 15. Jun. 19. Jun. 20. Jun. 22. Jun. 23. Jun. exposuit dominus imperator, ut retulit dominis legatis in Latino et Boemis Boemice; et inter ceteros volebant ire illi de Zacz, Luna et Slana, et Waluar pro Pragensibus; et sic resederunt. Jouis, XIV“ Junii, requisiuit imperator dominos legatos, vbi demandarentur con- pactata execucioni. Domini legati habita deliberacione inter se responderunt, quod in Brunna et Alba regali dixerant, quod pocius expediebat fieri Prage, vbi tota congregacio regni Boemie susciperet vnitatem ecclesiasticam. Qui quidem Boemi illud acceptare nolue- runt; et tunc dixerunt domini et conuentum fuit, quod ipsi huc venirent cum pleno man- dato. Respondit imperator, quod melius erat, ut hie fieret, nam magna populi multitudo intererat; nec vellet Pragam ire, nisi prius essent vniti cum ecclesia. Qui quidem domini legati dixerunt imperatori, quod postquam esset concordia cum ecclesia, ipsi Boemi sumpta occasione aliqua possent impedire ingressum ipsius imperatoris; et sic factum fidei non esset firmum. Qui quidem imperator dixit, quod fieret finis de fide cum ecclesia; et de facto suo erat satis securus, quia iam ipsum habebant pro domino. Insuper interro- gauit imperator dominos legatos, quid fieret de bonis temporalibus ecclesiarum et mona- steriorum Boemie, que possidebantur a laicis; et hoc onus imponebat super dominos legatos. Domini legati pecierunt tempus deliberandi. Veneris sequentis dixit imperator dominis legatis, quod vocauerat Rokssana et presbiteros, alloquens ut instarent, quod Boemi non recederent, sicut in Bruna et Alba regali, vnus post alium. Qui annuerunt, rogauitque Rokssana imperatorem, ut loqueretur dominis legatis pro forma litere pro expurgacione regni, interim quod alii tardarent. Responderunt domini legati, quod dum Boemi redirent cum sufficienti mandato, illa cito possent expediri; et non sine causa dictum est, quia querebat Rokssana difficultatem moueri circa formas illas, ut fieret ruptura. Martis, xIx“ Junii, intrauit dominus dux Austrie hanc ciuitatem. Mercurii, xx° Junii, accesserunt domini legati ad imperatorem, dicentes se memo- rari, quod dudum in Brunna Boemi recesserunt vnus post alium, et eciam in Alba regali; et plura tractabantur cum eis, et tandem in fine, cum peteretur eorum potestas, respon- debant non habere. Rogabant igitur dominum imperatorem, ut reciperet in scriptis nomina istorum Boemorum, qui hic sunt, cum quibus est agendum, ut illi qui inscribe- rentur non recederent nisi fine habito. Hec laudauit dominus imperator, dicens, quod facere volebat , et diceret Boemis, quod donec factus esset finis de isto, de alio cum eis non tractaret, nec de confirmacione archiepiscopi; et diceret eis, quod Boemis vellet condescendere ut patronus, et ad concilium et papam intercedere literis et nunciis. Veneris, xxII° Junii *) redierunt nuncii Pragenses. Sabbato sequenti in presencia imperatoris dixit Rokssana, quod barones, ciuitas Praga, clientes, nobiles et alie ciuitates regni Boemie parati erant firmare pactata et ea demandare execucioni. Respondit imperator, quod dignum et iustum erat. Domini vero habita deliberacione responderunt, quod hoc optabant, sed prius volebant scire cum quibus agebant et in qua potestate ; nam parati erant exhibere potestatem a sacro concilio datam. Qui quidem Boemi habita deliberacione dixerunt per Rokssana, quod hic erant gubernator, 1436. 14. Jun. *) In codice „XXIII.“ erronee.
Strana 815
Regestrum. 815 barones, ciuitas Praga, clientes et alie ciuitates Boemie, et cum illis agerent domini legati, nec erat de consuetudine regni, quod cum aliqui se presentabant nomine ciuitatum, quod exhiberent literas suas in scriptis; dicentes insuper, quod predicti transfunderent pote- statem in quatuor, videlicet dominum Menardum de Noua domo baronem, Johannem Weluar ciuem Pragensem, et duos presbiteros, qui tractarent cum dominis legatis, et exequerentur conpactata, fieretque obediencia etc. Dixerunt domini legati, quod quia Boemi in Alba regali non habebant potestatem, ideirco fuerat presens dieta condicta, ad quam venire debebant cum pleno mandato, petentes illud exhiberi. Qui quidem Boemi habita consultacione inter se dixerunt per Rokssana, quod illud mandatum in scriptis non habebant. Hoc dicto legerunt domini legati notulam procuratorii, factam Brune pro obediencia prestanda. Dixit Rokssana, quod in illo non erit difficultas; sed prius erant conpactata firmanda. Et tunc presentibus dominis Segniensi episcopo, cancellario, Bru- norio de Scalla et domino Arnesto pro parte domini imperatoris, accesserunt domini legati ad quamdam stubam, in qua conuenere Boemi; ibique lecta sunt conscripta in Brunna. Tunc mouit Rokssana, quod racionabile erat, sicut domini legati volebant, sub sigillo regni darentur litere de execucione conpactatorum, quod hoc idem sub bulla haberent a concilio. Responderunt domini, quod de hoc erat cautum in scriptis in Brunna, quo ordine, et quod ipsi deberent procurare bullas a concilio super ratihabicione eorum, que gesta essent per ipsos dominos legatos. Dixit eciam Rokssana, quod domini darent certi- ficacionem, quod concilium non dissolueretur, quousque illuc Boemi misissent pro liber- tacione comunionis sub vtraque specie pro omnibus de regno et marchionatu. Responderunt domini, quod quidquid erat conscriptum, implere volebant, et quod concilium conuenerat cum Grecis de mense Maii vltra in annum, et infra illum terminum poterant Boemi mittere ad concilium; et iam diu potuissent, si voluissent exequi conpactata firmata, iam tres anni sunt elapsi. Tandem exhibita fuit bulla concilii super facultate dominorum et lecta. Qua audita Rokssana et Valuar dixerunt se grauiter offensos, precipue de illis verbis "et infamie notam tollendi,“ dicentes, quod nolebant talem bullam portare ad regnum, ymo pocius capite truncari. Responderunt domini, quod illa bulla erat generalis, que solet dari legatis, qui mittuntur ad alienas partes. Tandem fuit conclusum, quod dominus imperator faceret vidisse de clausulis spectantibus ad execucionem et confirmacionem conpactatorum, alias clausulas non exprimendo, et concepta vna cedula data Boemis; qui dixerunt se deliberare. Dominica, XXIV“ Junii, die natiuitatis beati Johannis Baptiste, vocatis dominis 24. Jun. legatis voluit dominus imperator bullam facultatis date per sacrum concilium legatis visi- tare. Qua visa et lecta, cedula concepta ex illa pro transsumpto sub sigillo sue maiestatis fiendo pro Boemis, adiciens idem imperator, quod domini procurarent a sacro concilio habere facultatem sub bulla illius tenoris dandam Boemis, rogans Boemos, ut de trans- sumpto predicto contentarentur; nec debebant dubitare de dissolucione concilii, quin possent prius suos illuc nuncios destinare. Illa eadem die post prandium ostendit imperator dominis legatis duas formas literarum sibi datas a Boemis, primam, qua idem imperator et dux Albertus testabantur plenam facultatem legatis datam a sacro concilio vidisse ad concludendum tractatus vnitatis et pacis, aliam, secundum quam iidem imperator et dux ac legati promittebant procurare 1436.
Regestrum. 815 barones, ciuitas Praga, clientes et alie ciuitates Boemie, et cum illis agerent domini legati, nec erat de consuetudine regni, quod cum aliqui se presentabant nomine ciuitatum, quod exhiberent literas suas in scriptis; dicentes insuper, quod predicti transfunderent pote- statem in quatuor, videlicet dominum Menardum de Noua domo baronem, Johannem Weluar ciuem Pragensem, et duos presbiteros, qui tractarent cum dominis legatis, et exequerentur conpactata, fieretque obediencia etc. Dixerunt domini legati, quod quia Boemi in Alba regali non habebant potestatem, ideirco fuerat presens dieta condicta, ad quam venire debebant cum pleno mandato, petentes illud exhiberi. Qui quidem Boemi habita consultacione inter se dixerunt per Rokssana, quod illud mandatum in scriptis non habebant. Hoc dicto legerunt domini legati notulam procuratorii, factam Brune pro obediencia prestanda. Dixit Rokssana, quod in illo non erit difficultas; sed prius erant conpactata firmanda. Et tunc presentibus dominis Segniensi episcopo, cancellario, Bru- norio de Scalla et domino Arnesto pro parte domini imperatoris, accesserunt domini legati ad quamdam stubam, in qua conuenere Boemi; ibique lecta sunt conscripta in Brunna. Tunc mouit Rokssana, quod racionabile erat, sicut domini legati volebant, sub sigillo regni darentur litere de execucione conpactatorum, quod hoc idem sub bulla haberent a concilio. Responderunt domini, quod de hoc erat cautum in scriptis in Brunna, quo ordine, et quod ipsi deberent procurare bullas a concilio super ratihabicione eorum, que gesta essent per ipsos dominos legatos. Dixit eciam Rokssana, quod domini darent certi- ficacionem, quod concilium non dissolueretur, quousque illuc Boemi misissent pro liber- tacione comunionis sub vtraque specie pro omnibus de regno et marchionatu. Responderunt domini, quod quidquid erat conscriptum, implere volebant, et quod concilium conuenerat cum Grecis de mense Maii vltra in annum, et infra illum terminum poterant Boemi mittere ad concilium; et iam diu potuissent, si voluissent exequi conpactata firmata, iam tres anni sunt elapsi. Tandem exhibita fuit bulla concilii super facultate dominorum et lecta. Qua audita Rokssana et Valuar dixerunt se grauiter offensos, precipue de illis verbis "et infamie notam tollendi,“ dicentes, quod nolebant talem bullam portare ad regnum, ymo pocius capite truncari. Responderunt domini, quod illa bulla erat generalis, que solet dari legatis, qui mittuntur ad alienas partes. Tandem fuit conclusum, quod dominus imperator faceret vidisse de clausulis spectantibus ad execucionem et confirmacionem conpactatorum, alias clausulas non exprimendo, et concepta vna cedula data Boemis; qui dixerunt se deliberare. Dominica, XXIV“ Junii, die natiuitatis beati Johannis Baptiste, vocatis dominis 24. Jun. legatis voluit dominus imperator bullam facultatis date per sacrum concilium legatis visi- tare. Qua visa et lecta, cedula concepta ex illa pro transsumpto sub sigillo sue maiestatis fiendo pro Boemis, adiciens idem imperator, quod domini procurarent a sacro concilio habere facultatem sub bulla illius tenoris dandam Boemis, rogans Boemos, ut de trans- sumpto predicto contentarentur; nec debebant dubitare de dissolucione concilii, quin possent prius suos illuc nuncios destinare. Illa eadem die post prandium ostendit imperator dominis legatis duas formas literarum sibi datas a Boemis, primam, qua idem imperator et dux Albertus testabantur plenam facultatem legatis datam a sacro concilio vidisse ad concludendum tractatus vnitatis et pacis, aliam, secundum quam iidem imperator et dux ac legati promittebant procurare 1436.
Strana 816
816 Johannis de Turonis, 25. Jun. 26. Jun. a sacro concilio bullam facultatis in forma ibidem expressa. Et nonnullis additis et remotis, tandem conueniunt ambe partes in illis formis, que in quaterno literarum inseruntur; quam quidem bullam domini legati dixerunt facere expediri Boemis infra festum Michaelis. Peti- uerunt insuper Boemi, quod domini legati eis terminum limitarent, infra quem bullas ratifficacionis a concilio, de quibus fit mencio in conscriptis apud Brunam, procurarent. Responderunt domini, quod in scriptis cauetur, quod quam cito conmode poterunt, et de hoc fuerant contenti in Brunna; nec aliud vltra quam scriptum erat promittere volebant. Instabant autem plurimum dominus imperator per suos consiliarios et dux in propria, ut cercius limitaretur, ne suspicarentur de sacro concilio et dominis legatis, quod non daretur eis bulla ratifficacionis ; et videbatur eis hec Boemorum peticio iusta et honesta. Dixerunt legati, quod in Alba regali Boemi promiserint execucioni demandare conpactata concordata in Brunna absque mutacione, et ita facere debebant sine postulacione alia; et domini legati parati erant ita facere. Et quia plures fiebant instancie et imminebat ruptura, propter hoc fuit aduisatum, quod dominus imperator diceret ex se ipso, quod hoc maneret in suspenso, et alia conplanarentur et fierent litere hincinde, et de hoc daretur bonus modus aliis expeditis; quod ita factum fuit. Lune, xxv", de mane conuenerunt domini legati et Boemi in presencia domini imperatoris, ducis Austrie et plurium nobilium. Fuerunt lecta per imperialem cancellarium conscripta in Bruna et collacionata ad scripta Boemorum et eciam hincinde correcta; vbi intererant Waluar, Rokssana, Martinus et Mathias Lauda cum notario Pragensium et plu- ribus. Dixit Rokssana, quod Boemi optabant, ut conuenirent domini legati cum ipsis de forma, sub qua sacrum concilium per bullam eis libertaret comunionem calicis secundum quod in conpactatis continetur, quia posset apponi talis clausula uel condicio, que Boemis non placeret. Responderunt domini legati, quod illud multociens in Praga et alibi motum fuerat, et responderant legati, quod illud eis imponere formam non esset licitum nec honestum. Et cum fieret instancia a domino imperatore et duce, dixerunt domini legati, quod certos se reputabant, quod conformiter ad conpactata sacrum concilium expediret bullas super libertacione. Dixerunt Boemi se velle deliberare. Ipsa eadem die post prandium dicti Boemi coram imperatore similiter et domini legati conparentes quamdam exhibuerunt cedulam, formam quam postulabant a sacro concilio super libertacione, ut dicebant, continentem, in qua cedula inter cetera appo- suerant hoc verbum "perpetuo" pro libertacione calicis. Qui quidem domini legati respon- derunt, prout illa eadem die mane fecerant, quodque presens conuencio non erat ad pacis- cendum, sed pocius ad exequendum. Et quia de hoc fuit magna contencio, dixit impe- rator, quod videret, qui errabant a via, et illos volebat sequenti die reducere ad viam; et sic in crastinum dilatatur. Martis, xxVI‘ mensis, dominus imperator quamdam cedulam ei datam a Boemis dominis legatis presentauit, in qua continebatur illud verbum "perpetuo" sicut heri, et eciam forma litere pro expurgacione regni petentibus Boemis, quod sub eisdem verbis sacrum concilium eis concederet ipsam libertacionem et expurgacionem regni, quia dubi- tabant, quod in literis aliquid poneretur, quod derogaret fame et honori ipsorum Boemorum. Dixerunt domini legati, quod imperator poterat certifficare Boemos, quod litere sacri concilii super predictis fierent saluo honore Boemorum et cum omni honestate, addentes, 1436.
816 Johannis de Turonis, 25. Jun. 26. Jun. a sacro concilio bullam facultatis in forma ibidem expressa. Et nonnullis additis et remotis, tandem conueniunt ambe partes in illis formis, que in quaterno literarum inseruntur; quam quidem bullam domini legati dixerunt facere expediri Boemis infra festum Michaelis. Peti- uerunt insuper Boemi, quod domini legati eis terminum limitarent, infra quem bullas ratifficacionis a concilio, de quibus fit mencio in conscriptis apud Brunam, procurarent. Responderunt domini, quod in scriptis cauetur, quod quam cito conmode poterunt, et de hoc fuerant contenti in Brunna; nec aliud vltra quam scriptum erat promittere volebant. Instabant autem plurimum dominus imperator per suos consiliarios et dux in propria, ut cercius limitaretur, ne suspicarentur de sacro concilio et dominis legatis, quod non daretur eis bulla ratifficacionis ; et videbatur eis hec Boemorum peticio iusta et honesta. Dixerunt legati, quod in Alba regali Boemi promiserint execucioni demandare conpactata concordata in Brunna absque mutacione, et ita facere debebant sine postulacione alia; et domini legati parati erant ita facere. Et quia plures fiebant instancie et imminebat ruptura, propter hoc fuit aduisatum, quod dominus imperator diceret ex se ipso, quod hoc maneret in suspenso, et alia conplanarentur et fierent litere hincinde, et de hoc daretur bonus modus aliis expeditis; quod ita factum fuit. Lune, xxv", de mane conuenerunt domini legati et Boemi in presencia domini imperatoris, ducis Austrie et plurium nobilium. Fuerunt lecta per imperialem cancellarium conscripta in Bruna et collacionata ad scripta Boemorum et eciam hincinde correcta; vbi intererant Waluar, Rokssana, Martinus et Mathias Lauda cum notario Pragensium et plu- ribus. Dixit Rokssana, quod Boemi optabant, ut conuenirent domini legati cum ipsis de forma, sub qua sacrum concilium per bullam eis libertaret comunionem calicis secundum quod in conpactatis continetur, quia posset apponi talis clausula uel condicio, que Boemis non placeret. Responderunt domini legati, quod illud multociens in Praga et alibi motum fuerat, et responderant legati, quod illud eis imponere formam non esset licitum nec honestum. Et cum fieret instancia a domino imperatore et duce, dixerunt domini legati, quod certos se reputabant, quod conformiter ad conpactata sacrum concilium expediret bullas super libertacione. Dixerunt Boemi se velle deliberare. Ipsa eadem die post prandium dicti Boemi coram imperatore similiter et domini legati conparentes quamdam exhibuerunt cedulam, formam quam postulabant a sacro concilio super libertacione, ut dicebant, continentem, in qua cedula inter cetera appo- suerant hoc verbum "perpetuo" pro libertacione calicis. Qui quidem domini legati respon- derunt, prout illa eadem die mane fecerant, quodque presens conuencio non erat ad pacis- cendum, sed pocius ad exequendum. Et quia de hoc fuit magna contencio, dixit impe- rator, quod videret, qui errabant a via, et illos volebat sequenti die reducere ad viam; et sic in crastinum dilatatur. Martis, xxVI‘ mensis, dominus imperator quamdam cedulam ei datam a Boemis dominis legatis presentauit, in qua continebatur illud verbum "perpetuo" sicut heri, et eciam forma litere pro expurgacione regni petentibus Boemis, quod sub eisdem verbis sacrum concilium eis concederet ipsam libertacionem et expurgacionem regni, quia dubi- tabant, quod in literis aliquid poneretur, quod derogaret fame et honori ipsorum Boemorum. Dixerunt domini legati, quod imperator poterat certifficare Boemos, quod litere sacri concilii super predictis fierent saluo honore Boemorum et cum omni honestate, addentes, 1436.
Strana 817
Regestrum. 817 quod imperator sacro concilio per suos nuncios intimauerat, qualiter omnia in Bruna fuerant conclusa et conplanata ; nec remanserat difficultas, nisi super illo verbo „iniuste, super quo sacrum concilium eis potestatem dederat concordandi, nec dieta Brunensis erat nisi ad exequendum conclusa in Bruna; et quia non habebant potestatem Boemi, idcirco hic debebant venire mandato fulciti ad premissa exequendum. Retulit imperator Boemis et plura alia. Qui Boemi dixerunt referre aliis absentibus in hospicio et deliberare. Illa die post cenam dixit imperator dominis legatis, quod videbatur sufficere, quod domini legati in presencia sue maiestatis et ducis Austrie dicerent, quod sacrum concilium concedendo libertacionem vteretur talibus verbis, que non essent fame aut honori Boemorum derogatoria. Dixerunt domini legati, quod parati erant id facere. Mercurii, xxvn' Junii, congregatis dominis et Boemis coram imperatore, dixerunt 27. Jun. Boemi, quod optabant, ut bulla concilii fieret sine prologo, sed simpliciter scriberentur verba conpactatorum; nam dubitabant, quod in prologo poneretur aliquid ad conmenda- cionem comunionis sub vna specie vel aliud, ex quibus Boemi retraherentur a comunione sub duplici specie. Dixerunt domini legati, quod cum concilium exhibuerit eis cari- tatem priusquam fuerint vniti cum ecclesia, multo magis, quando erunt vniti et dominus imperator assumptus in dominum, sacrum concilium inclinabitur precibus eorum ; et si sit prologus, erit breuis et talis, quod in nullo derogabitur. Dixerunt Boemi referre aliis. Eadem die post prandium dixit Rokssana, quod causa protelacionum negociorum fuerat, quia inter se fuerant diuisi; nec debebant domini legati diffidere de Boemis, nam ipsi obedientes essent et esse volebant; nam Rokssana, ut dixit, malebat subesse quam preesse, quia est maius periculum preesse. Petebat enim, quod fiat bulla libertacionis secundum verba conpactatorum, nil addendo uel minuendo. Tunc conclusum fuit, quod domini legati promitterent literam dare sub forma inferius descripta in effectu in codice literarum sub tenore etc.: "Nos promittimus vestre maiestati et certifficamus eamdem, quod tempore illo, quo sacrum concilium debebit regno Boemie et marchionatui Morauie dare bullam libertacionis super comunione vtriusque speciei" etc., ut in litera. Jouis sequenti conuenerunt domini legati similiter et Boemi pro literis conficiendis. Petebant domini legati, quod in principio literarum scriberentur nomina baronum et prin- cipalium nobilium seu clientum, et nuncii ciuitatum, aut diceretur "gubernator, barones, ciuitas Praga, clientes, sacerdotes et alie ciuitates“ etc. Qui quidem Boemi de ordine non fuerunt concordes, nam Pragenses volebant preponi clientibus; et ex hoc consenserunt domini legati, quod in capite literarum suarum diceretur: "Nos t. gubernator et congre- gacio regni Boemie;“ et sic nichil fuit conclusum. Veneris sequenti, xxIx" Junii, fuit difficultas mota circa literas executorias pro 29. Jun. Morauis, qui sunt de parte Boemorum. Nam dicebant domini legati, quod de illis non debebat fieri mencio in dictis literis eo, quod non fuerat indicta congregacio Morauorum, et licet essent aliqui Moraui presentes, tamen erant tamquam priuate persone, nec poterant pro aliis prestare obedienciam aut firmare pacem. Quare dicebant domini legati meluis fore illos seorsum tamquam priuatas personas recipere ad vnitatem. Boemi vero nolebant Morauos a se separari. Tandem fuit conclusum, quod Moraui et Boemi simul deliberarent, et sic recesserunt. 28. Jun. 1436. Scriptores I. 103
Regestrum. 817 quod imperator sacro concilio per suos nuncios intimauerat, qualiter omnia in Bruna fuerant conclusa et conplanata ; nec remanserat difficultas, nisi super illo verbo „iniuste, super quo sacrum concilium eis potestatem dederat concordandi, nec dieta Brunensis erat nisi ad exequendum conclusa in Bruna; et quia non habebant potestatem Boemi, idcirco hic debebant venire mandato fulciti ad premissa exequendum. Retulit imperator Boemis et plura alia. Qui Boemi dixerunt referre aliis absentibus in hospicio et deliberare. Illa die post cenam dixit imperator dominis legatis, quod videbatur sufficere, quod domini legati in presencia sue maiestatis et ducis Austrie dicerent, quod sacrum concilium concedendo libertacionem vteretur talibus verbis, que non essent fame aut honori Boemorum derogatoria. Dixerunt domini legati, quod parati erant id facere. Mercurii, xxvn' Junii, congregatis dominis et Boemis coram imperatore, dixerunt 27. Jun. Boemi, quod optabant, ut bulla concilii fieret sine prologo, sed simpliciter scriberentur verba conpactatorum; nam dubitabant, quod in prologo poneretur aliquid ad conmenda- cionem comunionis sub vna specie vel aliud, ex quibus Boemi retraherentur a comunione sub duplici specie. Dixerunt domini legati, quod cum concilium exhibuerit eis cari- tatem priusquam fuerint vniti cum ecclesia, multo magis, quando erunt vniti et dominus imperator assumptus in dominum, sacrum concilium inclinabitur precibus eorum ; et si sit prologus, erit breuis et talis, quod in nullo derogabitur. Dixerunt Boemi referre aliis. Eadem die post prandium dixit Rokssana, quod causa protelacionum negociorum fuerat, quia inter se fuerant diuisi; nec debebant domini legati diffidere de Boemis, nam ipsi obedientes essent et esse volebant; nam Rokssana, ut dixit, malebat subesse quam preesse, quia est maius periculum preesse. Petebat enim, quod fiat bulla libertacionis secundum verba conpactatorum, nil addendo uel minuendo. Tunc conclusum fuit, quod domini legati promitterent literam dare sub forma inferius descripta in effectu in codice literarum sub tenore etc.: "Nos promittimus vestre maiestati et certifficamus eamdem, quod tempore illo, quo sacrum concilium debebit regno Boemie et marchionatui Morauie dare bullam libertacionis super comunione vtriusque speciei" etc., ut in litera. Jouis sequenti conuenerunt domini legati similiter et Boemi pro literis conficiendis. Petebant domini legati, quod in principio literarum scriberentur nomina baronum et prin- cipalium nobilium seu clientum, et nuncii ciuitatum, aut diceretur "gubernator, barones, ciuitas Praga, clientes, sacerdotes et alie ciuitates“ etc. Qui quidem Boemi de ordine non fuerunt concordes, nam Pragenses volebant preponi clientibus; et ex hoc consenserunt domini legati, quod in capite literarum suarum diceretur: "Nos t. gubernator et congre- gacio regni Boemie;“ et sic nichil fuit conclusum. Veneris sequenti, xxIx" Junii, fuit difficultas mota circa literas executorias pro 29. Jun. Morauis, qui sunt de parte Boemorum. Nam dicebant domini legati, quod de illis non debebat fieri mencio in dictis literis eo, quod non fuerat indicta congregacio Morauorum, et licet essent aliqui Moraui presentes, tamen erant tamquam priuate persone, nec poterant pro aliis prestare obedienciam aut firmare pacem. Quare dicebant domini legati meluis fore illos seorsum tamquam priuatas personas recipere ad vnitatem. Boemi vero nolebant Morauos a se separari. Tandem fuit conclusum, quod Moraui et Boemi simul deliberarent, et sic recesserunt. 28. Jun. 1436. Scriptores I. 103
Strana 818
818 Johannis de Turonis, 1. Jul. Sabbati, vltima Junii, conuenerunt domini legati pariter et Boemi coram domino imperatore. Qui quidem Boemi dixerunt, se nolle separari a Morauis. Tunc dixerunt domini, quod oportebat mutare caput litere executorie ipsorum, ut dicatur: „Nos A. gubernator, totaque congregacio regni Boemie, et marchionatus Morauie eorum qui sunt de parte nostra, Iglauie celebrata vice et nomine dicti regni et pro ipso regno et omnibus et singulis dictorum regni et marchionatus, qui sunt de parte nostra, volentes concor- data“ etc., et similiter in litera executoria dominorum legatorum: „Nos Philibertus etc. acceptamus et recipimus vnitatem et pacem per gubernatorem totamque congregacionem regni Boemie, et marchionatus Morauie eorum qui sunt de parte ipsorum, Iglauie indictam vice etc. acceptas, factas“ etc. Eadem die post prandium dixerunt Boemi, quod volebant habere literam eorum, sicut conscriptum fuerat Brune. Viceuersa idem petiuerunt domini legati, ut diceretur: „Nos A. gubernator, barones“ etc. Responderunt Boemi, quod erant contenti. Dixerunt domini, quod ex quo erant contenti agere iuxta in Brunna conclusa, non aliud peterent Boemi dominis legatis, neque de termino infra quem procuraretur ratifficacio, neque de forma sub qua concilium libertaret eis comunionem sub vtraque specie, quia ad hoc non obligabantur domini legati per scripta in Brunna. Et quia ab imperatore et duce fiebat magna instancia, dixerunt domini, quod darent Boemis eorum literas executorias, prout scriptum fuit in Bruna. Tamen ex illarum tenore constat, quod executorie Boemorum debebant inseri in illis; nam in principio literarum dicitur "per dictos regnum et mar- chionatum,“ vnde presupponebatur, quod deberent inseri litere, in quibus de regno et marchionatu facta fuerit mencio ; et si ita facerent Boemi, tunc ob contemplacionem domini imperatoris et ducis de termino et forma predictis starent domini in alias expressis domino imperatori. Dixerunt domini se velle deliberare super hoc. Dominica, prima Julii, dixerunt Boemi per os Rokssane, quod non debebant inseri litere ipsorum executorie in literis executoriis dominorum legatorum. Tune dixerunt domini legati, quod in principio tractatuum petiuerant, quod scirent, cum quibus contra- hebant et in qua potestate, et darentur nomina baronum, nobilium et ciuitatum presen- cium, quod obtinere non potuerant; idcirco illud idem repetebant. Dixerunt Boemi, quod contrahebant domini legati cum gubernatore, baronibus, nobilibus, ciuitate Praga et aliis ciuitatibus et presbiteris regni Boemie; nec voluerunt nomina ipsorum dare, et hoc propter futuram maculam in Boemos et nobiles, cum videretur, quod illi exiuissent ab ecclesia et essent infames; et sic non concluserunt. Eodem die post prandium petiuerunt domini legati, ut scirent cum quibus contra- hebant. Responderunt Boemi ut mane, cum gubernatore, baronibus etc. Dixerunt domini legati, quod ciuitatum hic pauci erant nuncii. Qui Boemi nuncios xvIII ciuitatum nomina- runt preter Pragam. Dixerunt preterea Boemi, quod in congregacione Prage habita in festo Mathei fuerat conclusum, ut conpactata demandarentur execucioni, et nominati fuerant certi presbiteri ad prestandum obedienciam ; et quod si domini legati vellent nomine illius congregacionis Prage habite in festo Mathei, fieret execucio conpactatorum et expe- direntur litere sub data illius congregacionis. Id acceptarunt domini legati et concordarunt de principio et capite literarum et omnibus aliis, nec aliud restabat nisi scribere et sigillare literas; et cum ingenti gaudio recesserunt. 1436. 30. Jun.
818 Johannis de Turonis, 1. Jul. Sabbati, vltima Junii, conuenerunt domini legati pariter et Boemi coram domino imperatore. Qui quidem Boemi dixerunt, se nolle separari a Morauis. Tunc dixerunt domini, quod oportebat mutare caput litere executorie ipsorum, ut dicatur: „Nos A. gubernator, totaque congregacio regni Boemie, et marchionatus Morauie eorum qui sunt de parte nostra, Iglauie celebrata vice et nomine dicti regni et pro ipso regno et omnibus et singulis dictorum regni et marchionatus, qui sunt de parte nostra, volentes concor- data“ etc., et similiter in litera executoria dominorum legatorum: „Nos Philibertus etc. acceptamus et recipimus vnitatem et pacem per gubernatorem totamque congregacionem regni Boemie, et marchionatus Morauie eorum qui sunt de parte ipsorum, Iglauie indictam vice etc. acceptas, factas“ etc. Eadem die post prandium dixerunt Boemi, quod volebant habere literam eorum, sicut conscriptum fuerat Brune. Viceuersa idem petiuerunt domini legati, ut diceretur: „Nos A. gubernator, barones“ etc. Responderunt Boemi, quod erant contenti. Dixerunt domini, quod ex quo erant contenti agere iuxta in Brunna conclusa, non aliud peterent Boemi dominis legatis, neque de termino infra quem procuraretur ratifficacio, neque de forma sub qua concilium libertaret eis comunionem sub vtraque specie, quia ad hoc non obligabantur domini legati per scripta in Brunna. Et quia ab imperatore et duce fiebat magna instancia, dixerunt domini, quod darent Boemis eorum literas executorias, prout scriptum fuit in Bruna. Tamen ex illarum tenore constat, quod executorie Boemorum debebant inseri in illis; nam in principio literarum dicitur "per dictos regnum et mar- chionatum,“ vnde presupponebatur, quod deberent inseri litere, in quibus de regno et marchionatu facta fuerit mencio ; et si ita facerent Boemi, tunc ob contemplacionem domini imperatoris et ducis de termino et forma predictis starent domini in alias expressis domino imperatori. Dixerunt domini se velle deliberare super hoc. Dominica, prima Julii, dixerunt Boemi per os Rokssane, quod non debebant inseri litere ipsorum executorie in literis executoriis dominorum legatorum. Tune dixerunt domini legati, quod in principio tractatuum petiuerant, quod scirent, cum quibus contra- hebant et in qua potestate, et darentur nomina baronum, nobilium et ciuitatum presen- cium, quod obtinere non potuerant; idcirco illud idem repetebant. Dixerunt Boemi, quod contrahebant domini legati cum gubernatore, baronibus, nobilibus, ciuitate Praga et aliis ciuitatibus et presbiteris regni Boemie; nec voluerunt nomina ipsorum dare, et hoc propter futuram maculam in Boemos et nobiles, cum videretur, quod illi exiuissent ab ecclesia et essent infames; et sic non concluserunt. Eodem die post prandium petiuerunt domini legati, ut scirent cum quibus contra- hebant. Responderunt Boemi ut mane, cum gubernatore, baronibus etc. Dixerunt domini legati, quod ciuitatum hic pauci erant nuncii. Qui Boemi nuncios xvIII ciuitatum nomina- runt preter Pragam. Dixerunt preterea Boemi, quod in congregacione Prage habita in festo Mathei fuerat conclusum, ut conpactata demandarentur execucioni, et nominati fuerant certi presbiteri ad prestandum obedienciam ; et quod si domini legati vellent nomine illius congregacionis Prage habite in festo Mathei, fieret execucio conpactatorum et expe- direntur litere sub data illius congregacionis. Id acceptarunt domini legati et concordarunt de principio et capite literarum et omnibus aliis, nec aliud restabat nisi scribere et sigillare literas; et cum ingenti gaudio recesserunt. 1436. 30. Jun.
Strana 819
Regestrum. 819 1436. 2. Jul. 3. Jul. Lune, n° Julii, nichil, nam scripte fuerunt litere et sigillate sequenti die. Martis, m' Julii, cum litere prefate sigillate essent, et sedes posite in platea publica ante habitacionem imperatoris, ubi multus erat populus congregatus, et imperator esset indutus ornamentis imperialibus, similiter dominus episcopus Constanciensis pluuiali et infula vestitus, petiuerunt Boemi, quod domini legati essent contenti, quod litera pro- curatorii eorum ad prestandum obedienciam solumodo sigillaretur sigillo regni Boemie, et non sigillis imperatoris nec ducis Austrie ; et id annuerunt domini legati. Dixit insuper Martinus Lupachz presbiter, quod pro parte Boemorum debebat procedere quedam protestacio, videlicet quod Boemi suscipiebant vnitatem ecclesiasticam et faciebant obedienciam, non quia recessissent ab ecclesia, sed quia vniri volebant in quadam vnione caritatiua. Responderunt domini, quod nulla fieri debebat protestacio, nec illam admitterent, sed legerentur litere, sicut conclusum erat ; si aliquid volebant Boemi dicere, domini legati prius volebant illud probare et examinare, et in scriptis redigi. Insuper dixerunt Boemi, quod cum plures essent, qui non intelligebant Latinum, quod lectis literis statim exponeretur in Boemico, Theothonico et Hungarico succinte, quomodo fecissent vnitatem, pacem et obedienciam, dominique legati concesserant eis vsum comunionis etc. Responderunt domini, quod solum in actu volebant legi literas et nichil dici ab vtraque parte, maxime nisi prius esset probatum et examinatum, nisi solum placet, vel non placet. Dixerunt Boemi, quod scripta in Latino transferrentur in Boemicum et legerentur. Dixerunt domini legati, quod si fieret translacio, illam vellent conprobari per Boemos, qui sunt de parte ecclesie; et quod in crastinum celebraretur missa, et si scripta possent concorditer transferri, tunc legerentur infra missarum solemnia in Boemico et Theothonico. Dixerunt Boemi illa suis referre. Qui diu in deliberacione fuerunt et dominum imperatorem expectare fecerunt bene tarde post meridiem, et responsum non dederunt. Eadem die post prandium Rokssana exhibuit quamdam cedulam continentem, quo- modo Boemi non errassent, sed pugnassent pro veritatibus, et plura alia, quam domini legati legere noluerunt ; sed illam legit Rokssan. Mouit eciam idem Rokssana, quod litere transferrentur in Boemicum et legerentur; secundo, quod domini legati dicerent tempus, infra quod haberetur a concilio ratifficacio gestorum per dominos legatos; tercio, quod facta vnitate et pace statim vellent mittere de loco isto suos nuncios ad concilium pro habenda libertacione comunionis sub duplici specie. Ad primum de translacione literarum responderunt domini legati sicut de mane; ad secundum dixerunt, quod, prout habetur in scriptis apud Brunam, dum litere eorum date fuerint dominis legatis, tunc darent literas promissorum de habendo ratifficacionem a sacro concilio infra certum terminum. Ad tercium non responderunt domini legati, et sic recesserunt. Mercurii de mane, iv° Julii, rogarunt Boemi, quod dominus Constanciensis non esset in actu publicacionis literarum et obediencie in pontificalibus, sed in suo habitu communi; cui assenserunt domini legati. Dixerunt insuper Boemi de publicacione literarum in Boemico. Responderunt domini, quod solum in predicto actu legerentur litere in Latino sine loquela, et in crastinum infra missarum solemnia, casu quo posset fieri translacio literarum, in Boemico legerentur. Dixerunt rursus, quod declararent domini legati terminum, infra quem procurarent a sacro concilio ratifficacionem rerum gestarum per dominos legatos. Dixerunt domini legati imperatori in secreto et duci Austrie, quod ab 4. Jul. 103 *
Regestrum. 819 1436. 2. Jul. 3. Jul. Lune, n° Julii, nichil, nam scripte fuerunt litere et sigillate sequenti die. Martis, m' Julii, cum litere prefate sigillate essent, et sedes posite in platea publica ante habitacionem imperatoris, ubi multus erat populus congregatus, et imperator esset indutus ornamentis imperialibus, similiter dominus episcopus Constanciensis pluuiali et infula vestitus, petiuerunt Boemi, quod domini legati essent contenti, quod litera pro- curatorii eorum ad prestandum obedienciam solumodo sigillaretur sigillo regni Boemie, et non sigillis imperatoris nec ducis Austrie ; et id annuerunt domini legati. Dixit insuper Martinus Lupachz presbiter, quod pro parte Boemorum debebat procedere quedam protestacio, videlicet quod Boemi suscipiebant vnitatem ecclesiasticam et faciebant obedienciam, non quia recessissent ab ecclesia, sed quia vniri volebant in quadam vnione caritatiua. Responderunt domini, quod nulla fieri debebat protestacio, nec illam admitterent, sed legerentur litere, sicut conclusum erat ; si aliquid volebant Boemi dicere, domini legati prius volebant illud probare et examinare, et in scriptis redigi. Insuper dixerunt Boemi, quod cum plures essent, qui non intelligebant Latinum, quod lectis literis statim exponeretur in Boemico, Theothonico et Hungarico succinte, quomodo fecissent vnitatem, pacem et obedienciam, dominique legati concesserant eis vsum comunionis etc. Responderunt domini, quod solum in actu volebant legi literas et nichil dici ab vtraque parte, maxime nisi prius esset probatum et examinatum, nisi solum placet, vel non placet. Dixerunt Boemi, quod scripta in Latino transferrentur in Boemicum et legerentur. Dixerunt domini legati, quod si fieret translacio, illam vellent conprobari per Boemos, qui sunt de parte ecclesie; et quod in crastinum celebraretur missa, et si scripta possent concorditer transferri, tunc legerentur infra missarum solemnia in Boemico et Theothonico. Dixerunt Boemi illa suis referre. Qui diu in deliberacione fuerunt et dominum imperatorem expectare fecerunt bene tarde post meridiem, et responsum non dederunt. Eadem die post prandium Rokssana exhibuit quamdam cedulam continentem, quo- modo Boemi non errassent, sed pugnassent pro veritatibus, et plura alia, quam domini legati legere noluerunt ; sed illam legit Rokssan. Mouit eciam idem Rokssana, quod litere transferrentur in Boemicum et legerentur; secundo, quod domini legati dicerent tempus, infra quod haberetur a concilio ratifficacio gestorum per dominos legatos; tercio, quod facta vnitate et pace statim vellent mittere de loco isto suos nuncios ad concilium pro habenda libertacione comunionis sub duplici specie. Ad primum de translacione literarum responderunt domini legati sicut de mane; ad secundum dixerunt, quod, prout habetur in scriptis apud Brunam, dum litere eorum date fuerint dominis legatis, tunc darent literas promissorum de habendo ratifficacionem a sacro concilio infra certum terminum. Ad tercium non responderunt domini legati, et sic recesserunt. Mercurii de mane, iv° Julii, rogarunt Boemi, quod dominus Constanciensis non esset in actu publicacionis literarum et obediencie in pontificalibus, sed in suo habitu communi; cui assenserunt domini legati. Dixerunt insuper Boemi de publicacione literarum in Boemico. Responderunt domini, quod solum in predicto actu legerentur litere in Latino sine loquela, et in crastinum infra missarum solemnia, casu quo posset fieri translacio literarum, in Boemico legerentur. Dixerunt rursus, quod declararent domini legati terminum, infra quem procurarent a sacro concilio ratifficacionem rerum gestarum per dominos legatos. Dixerunt domini legati imperatori in secreto et duci Austrie, quod ab 4. Jul. 103 *
Strana 820
820 Johannis de Turonis, 5. Jul. ingressu sue maiestatis Pragam infra sex menses. Hoc autem deducto ad noticiam Boe- morum, non placuit hec assignacio termini, dicentes, quod si imperator morte preuentus Pragam non intraret, tunc possent frustrari. Et illo casu, quo ista assignacio non placeret, tunc debebant esse contenti de hiis, que conscripta fuerunt Brune, videlicet quod quan- tocius poterunt, procurabunt illam ratifficacionem sacri concilii ; quod quidem responsum non placuit Boemis. Eadem die post prandium dominus imperator et dux Austrie dixerunt Boemis, quod acceptarent terminum per dominos legatos eis assignatum, et ipsi imperator et dux promitterent per suas literas, quod infra certum tempus a die habite vnitatis et pacis, quod tempus in literis nominaretur, procurarent a sacro concilio dictam ratificacionem. Qui quidem Boemi habuerunt inter se varias deliberaciones, dicentes onus obligacionis imponere domino imperatori et duci, erantque contenti, quod iuxta in Bruna scripta darentur litere, quod quantocius conmode etc.; quodque iidem Boemi suos mitterent nuncios Basileam tam super ratifficacione, quam libertacione habenda a sacro concilio ; sperabantque Boemi, quod sacrum concilium eis adimpleret promissa. Petiuerunt eciam, quod cum domini promisissent imperatori, quod concilium dabit libertacionem comunionis et dabit mandata ad prelatos etc., quia solum dictum est ad prelatos regni Boemie, quod eciam adderetur in literis ad prelatos Morauie. Responderunt domini legati, quod illud placebat eis, et quod cancellarius imperialis adderet illud in litera testimoniali desuper promissis dominorum legatorum fienda sub sigillo imperatoris et ducis, que facta extitit prout in eadem litera continetur inserta in codice literarum. Et hiis peractis remanserunt Boemi contenti, et conclusum, quod cras mane fieret actus de obediencia etc. Jouis, quinta dicti mensis Julii, de mane exiuit dominus imperator in ornatu imperiali et domini legati immediate ante eum ad plateam publicam, deferentibus domino duce Alberto Austrie pomum aureum, representans mundum, comite Cilie sceptrum, comite de Suemberg ensem. In dicta platea sedit idem dominus imperator in sede alta sibi parata, et domini legati sacri concilii Basiliensis in alia sede ad dexteram eius. Erat alia sedes ad latus, vbi sedebant dominus Menardus de Noua domo, post eum gubernator regni Boemie, deinde Rokssana, Martinus Lupachz et alius sacerdos, qui dicitur nomi- natus in suffraganeum. His itaque dispositis, circum astante maxima multitudine, presen- tibus infra descriptis Johannes Waluar, nuncius et ciuis antique ciuitatis Pragensis, exhibuit literas sigillatas sigillo regni Boemie, quod recognouerunt, atque sigillis domini impera- toris et ducis Austrie super recognicione et firmacione conpactatorum. Similiter viceuersa exhibuerunt domini legati similes literas, sigillis ipsorum et prefatorum imperatoris et ducis in testimonium munitis, et illas Boemorum receperunt. Deinde exhibuit idem Waluar literas executorias conpactatorum eisdem sigillis, regio videlicet et principum predictorum sigillatas, que per nobilem virum Marquardum ...., imperialem secretarium, in publico lecte extiterunt et recognicio sigillorum eisdem appensorum, per quarum tenorem Boemi susci- piebant vnitatem ecclesiasticam, faciebant pacem etc. Deinde exhibuit ipse Waluar nomine Boemorum quoddam mandatum sub sigillo regni, quo constituti erant certi sacerdotes ad prestandum obedienciam, quod fuit publicatum et lectum. Et illo lecto quatuor sacerdotes conparuerunt, qui obedienciam in manibus dominorum legatorum secundum formam conscriptam prestiterunt; et post hec in manibus Rokssan dicti sacerdotes tetigerunt, 1436.
820 Johannis de Turonis, 5. Jul. ingressu sue maiestatis Pragam infra sex menses. Hoc autem deducto ad noticiam Boe- morum, non placuit hec assignacio termini, dicentes, quod si imperator morte preuentus Pragam non intraret, tunc possent frustrari. Et illo casu, quo ista assignacio non placeret, tunc debebant esse contenti de hiis, que conscripta fuerunt Brune, videlicet quod quan- tocius poterunt, procurabunt illam ratifficacionem sacri concilii ; quod quidem responsum non placuit Boemis. Eadem die post prandium dominus imperator et dux Austrie dixerunt Boemis, quod acceptarent terminum per dominos legatos eis assignatum, et ipsi imperator et dux promitterent per suas literas, quod infra certum tempus a die habite vnitatis et pacis, quod tempus in literis nominaretur, procurarent a sacro concilio dictam ratificacionem. Qui quidem Boemi habuerunt inter se varias deliberaciones, dicentes onus obligacionis imponere domino imperatori et duci, erantque contenti, quod iuxta in Bruna scripta darentur litere, quod quantocius conmode etc.; quodque iidem Boemi suos mitterent nuncios Basileam tam super ratifficacione, quam libertacione habenda a sacro concilio ; sperabantque Boemi, quod sacrum concilium eis adimpleret promissa. Petiuerunt eciam, quod cum domini promisissent imperatori, quod concilium dabit libertacionem comunionis et dabit mandata ad prelatos etc., quia solum dictum est ad prelatos regni Boemie, quod eciam adderetur in literis ad prelatos Morauie. Responderunt domini legati, quod illud placebat eis, et quod cancellarius imperialis adderet illud in litera testimoniali desuper promissis dominorum legatorum fienda sub sigillo imperatoris et ducis, que facta extitit prout in eadem litera continetur inserta in codice literarum. Et hiis peractis remanserunt Boemi contenti, et conclusum, quod cras mane fieret actus de obediencia etc. Jouis, quinta dicti mensis Julii, de mane exiuit dominus imperator in ornatu imperiali et domini legati immediate ante eum ad plateam publicam, deferentibus domino duce Alberto Austrie pomum aureum, representans mundum, comite Cilie sceptrum, comite de Suemberg ensem. In dicta platea sedit idem dominus imperator in sede alta sibi parata, et domini legati sacri concilii Basiliensis in alia sede ad dexteram eius. Erat alia sedes ad latus, vbi sedebant dominus Menardus de Noua domo, post eum gubernator regni Boemie, deinde Rokssana, Martinus Lupachz et alius sacerdos, qui dicitur nomi- natus in suffraganeum. His itaque dispositis, circum astante maxima multitudine, presen- tibus infra descriptis Johannes Waluar, nuncius et ciuis antique ciuitatis Pragensis, exhibuit literas sigillatas sigillo regni Boemie, quod recognouerunt, atque sigillis domini impera- toris et ducis Austrie super recognicione et firmacione conpactatorum. Similiter viceuersa exhibuerunt domini legati similes literas, sigillis ipsorum et prefatorum imperatoris et ducis in testimonium munitis, et illas Boemorum receperunt. Deinde exhibuit idem Waluar literas executorias conpactatorum eisdem sigillis, regio videlicet et principum predictorum sigillatas, que per nobilem virum Marquardum ...., imperialem secretarium, in publico lecte extiterunt et recognicio sigillorum eisdem appensorum, per quarum tenorem Boemi susci- piebant vnitatem ecclesiasticam, faciebant pacem etc. Deinde exhibuit ipse Waluar nomine Boemorum quoddam mandatum sub sigillo regni, quo constituti erant certi sacerdotes ad prestandum obedienciam, quod fuit publicatum et lectum. Et illo lecto quatuor sacerdotes conparuerunt, qui obedienciam in manibus dominorum legatorum secundum formam conscriptam prestiterunt; et post hec in manibus Rokssan dicti sacerdotes tetigerunt, 1436.
Strana 821
Regestrum. 821 1436. recognoscentes illum pro archiepiscopo, qui solum per populum aut partem fuit nominatus, et non electus nec confirmatus. Subsequenter exhibuerunt domini legati suas literas executoriales super conpac- tatis, eorum sigillis pariter et imperatoris ac ducis Austrie munitas, quas legit alta voce prefatus Rokssane. Quo facto dixit nobilis dominus Arnestus, quod crastina die in parro- chiali ecclesia intra missarum solemnia fieret lectura literarum in Boemico, de quibus reuerendissimus pater dominus Ludouicus patriarcha Aquilegiensis nobis notariis presen- tibus pro parte sacri concilii peciit instrumentum de gestis ibidem. Erant enim notarii dominus Guillelmus et dominus Petrus de cancellaria imperatoris principales, ego Johannes de Tvronis, notarius legacionis huius, alius domini patriarche et Johannes, notarius domini auditoris. Post hec dominus Constanciensis, episcopus principalis in legacione, incepit "„te deum laudamus,“ et omnes ibidem astantes, tam pro parte ecclesie, quam Boemi, pro- secuti fuerunt vsque in finem eodem in loco. Quo conpleto dominus imperator, in habitu imperiali ut supra, antecedentibus dominis legatis cum maxima populi multitudine transiit ad parrochialem ecclesiam, et cum eo nonnulli barones Boemie; alii autem in Boemico cantantes accesserunt ad hospicium Pragensium, in quo consueuerant eorum diuina cele- brare. Et in parrochiali ecclesia, dictis antiphonis et oracionibus de trinitate, beata Maria et pace, ac benediccione per dominum Constanciensem data, quilibet cum fletu pre gaudio reuersus ae domum suam pro prandio; et eciam dominus imperator cum comitiua sua pedes ambulauit, quod non visum fuerat ante x annos, et fleuit pre gaudio; similiter regina presens in actu. Super hoc factum fuit instrumentum, prout scribitur in codice literarum. Veneris, vi' Julii, pro graciarum accione altissimo celebrauit dominus Constan- ciensis in parrochiali ecclesia, presentibus imperatore, imperatrice et Boemis, et dicto „credo in deum" publicauit magister Petrus de Noua domo, plebanus in Batelow, execu- toriales literas Boemorum et eciam mandati, virtute cuius prestiterant obedienciam, et post ipsum magister Johannes Rokssana executoriales literas dominorum legatorum in ambone de Latino in Boemicum translatas. Qui quidem Rokssan in fine dixit publice: Et illi Boemi, qui habent graciam comunicandi sub duplici specie, veniant ad illud altare, designans altare, in quo ipse Rokssan missam inchoauerat, quod erat ad latus sinistrum illius, in quo dominus Constanciensis missam celebrabat. Quo audito domini legati sacri concilii de illo, quod in ambone dixerat idem Rokssan, imperatori querelam fecerunt, videlicet auditor, magister Martinus Berruerii et Thomas Halssepach; et ad id altare in quo Rokssan celebrabat accedentes eidem, ne aliquos comunicaret seu ministraret, pro- hibuerunt tamquam illi, qui contra canones sacros presumeret in aliena parrochia propria auctoritate, licencia non petita, sacramenta ministrare. Qui quidem Rokssan illis inhibi- cionibus minime curauit, sed sub vtraque specie vn personis ministrauit, licet bina uice a prefatis dominis doctoribus legatis prohibitus extiterit. Sabbati, vn' dicti mensis, dixerunt domini legati et Boemis conquerendo, qualiter Rokssan sic in aliena parrochia sine licencia ministrando violasset canones, fregisset obedienciam feria quinta prestitam, scandalizasset supra modum incolas Inglauie et illos omnes, qui numquam comunicarent sub vtraque specie. Dixit Rokssana, quod bene 7 Jul. 6. Jul.
Regestrum. 821 1436. recognoscentes illum pro archiepiscopo, qui solum per populum aut partem fuit nominatus, et non electus nec confirmatus. Subsequenter exhibuerunt domini legati suas literas executoriales super conpac- tatis, eorum sigillis pariter et imperatoris ac ducis Austrie munitas, quas legit alta voce prefatus Rokssane. Quo facto dixit nobilis dominus Arnestus, quod crastina die in parro- chiali ecclesia intra missarum solemnia fieret lectura literarum in Boemico, de quibus reuerendissimus pater dominus Ludouicus patriarcha Aquilegiensis nobis notariis presen- tibus pro parte sacri concilii peciit instrumentum de gestis ibidem. Erant enim notarii dominus Guillelmus et dominus Petrus de cancellaria imperatoris principales, ego Johannes de Tvronis, notarius legacionis huius, alius domini patriarche et Johannes, notarius domini auditoris. Post hec dominus Constanciensis, episcopus principalis in legacione, incepit "„te deum laudamus,“ et omnes ibidem astantes, tam pro parte ecclesie, quam Boemi, pro- secuti fuerunt vsque in finem eodem in loco. Quo conpleto dominus imperator, in habitu imperiali ut supra, antecedentibus dominis legatis cum maxima populi multitudine transiit ad parrochialem ecclesiam, et cum eo nonnulli barones Boemie; alii autem in Boemico cantantes accesserunt ad hospicium Pragensium, in quo consueuerant eorum diuina cele- brare. Et in parrochiali ecclesia, dictis antiphonis et oracionibus de trinitate, beata Maria et pace, ac benediccione per dominum Constanciensem data, quilibet cum fletu pre gaudio reuersus ae domum suam pro prandio; et eciam dominus imperator cum comitiua sua pedes ambulauit, quod non visum fuerat ante x annos, et fleuit pre gaudio; similiter regina presens in actu. Super hoc factum fuit instrumentum, prout scribitur in codice literarum. Veneris, vi' Julii, pro graciarum accione altissimo celebrauit dominus Constan- ciensis in parrochiali ecclesia, presentibus imperatore, imperatrice et Boemis, et dicto „credo in deum" publicauit magister Petrus de Noua domo, plebanus in Batelow, execu- toriales literas Boemorum et eciam mandati, virtute cuius prestiterant obedienciam, et post ipsum magister Johannes Rokssana executoriales literas dominorum legatorum in ambone de Latino in Boemicum translatas. Qui quidem Rokssan in fine dixit publice: Et illi Boemi, qui habent graciam comunicandi sub duplici specie, veniant ad illud altare, designans altare, in quo ipse Rokssan missam inchoauerat, quod erat ad latus sinistrum illius, in quo dominus Constanciensis missam celebrabat. Quo audito domini legati sacri concilii de illo, quod in ambone dixerat idem Rokssan, imperatori querelam fecerunt, videlicet auditor, magister Martinus Berruerii et Thomas Halssepach; et ad id altare in quo Rokssan celebrabat accedentes eidem, ne aliquos comunicaret seu ministraret, pro- hibuerunt tamquam illi, qui contra canones sacros presumeret in aliena parrochia propria auctoritate, licencia non petita, sacramenta ministrare. Qui quidem Rokssan illis inhibi- cionibus minime curauit, sed sub vtraque specie vn personis ministrauit, licet bina uice a prefatis dominis doctoribus legatis prohibitus extiterit. Sabbati, vn' dicti mensis, dixerunt domini legati et Boemis conquerendo, qualiter Rokssan sic in aliena parrochia sine licencia ministrando violasset canones, fregisset obedienciam feria quinta prestitam, scandalizasset supra modum incolas Inglauie et illos omnes, qui numquam comunicarent sub vtraque specie. Dixit Rokssana, quod bene 7 Jul. 6. Jul.
Strana 822
822 Johannis de Turonis, 8. Jul. nouerat quoad hoc canonem, sed non putabat, quod dominis displicere deberet, credens, quod hoc esset ei concessum ex conpactatis. Responsum est ei, quod in conpactatis est concessus vsus vtriusque speciei saluis in aliis sacris canonibus, et eciam debent esse in aliis conformes ritibus vniuersalis ecclesie, ut dicitur in conpactatis ; et hoc habent sacri canones, et id in ecclesia vniuersali obseruatur, ut nullus, nisi curam animarum habens, in propria parrochia et propriis parrochianis ministret sacramenta, nisi de licencia illius ad quem pertinet. Dixit insuper Rokssana, hic esse plures de hiis, qui comunicarent sub vtraque specie, qui frequenter comunicant, querens, qualiter prouidebitur illis. Dixe- runt domini legati, quod prius fiat satisfaccio et emenda de offensa conmissa; postea cogi- tarent de prouisione. Tandem ad instantes preces domini imperatoris emenda huiusmodi in manibus sue maiestatis posita extitit et conclusum, quod presbiteri Boemorum post prandium conuenirent cum dominis legatis in hospicio domini Constanciensis ad proui- dendum super premissis. Eadem die post prandium fuerunt Rokssan, Martinus et alii presbiteri Boemorum ad hospicium domini Constanciensis, vbi conuenerant alii domini. Qui dictis generalibus hine inde de caritate et vnitate, de scandalis tollendis offensiuis et pluribus, dixerunt domini legati, quod cum non esset neccessitas, ut illi laici hiis diebus, quibus erant hic mansuri, comunicarent; quod ipsi presbiteri illis suaderent, quod abstinerent, prout debebant, ne alios scandalizarent. Qui quidem Boemi non acquieuerunt huic requisicioni. Tunc condescenderunt domini legati, quod vnus ex eorum sacerdotibus celebraret in aliqua domo, et ibi volentes comunicare comunicaret; et alii sacerdotes celebrarent in ecclesiis, et ibidem sui laici missas audirent. Dixerunt presbiteri illud congregacioni ipsorum referre. Dominica, die vm' Julii, dicti presbiteri Boemorum in hospicio Pragensium, ubi consueuerant, missam alta voce celebrarunt, et predicauit Rokssana absque licencia. In presencia vero imperatoris Waluar et Koska dixerunt, quod non acceptabant illam proui- sionem dictam suis presbiteris, et dicebant ita intelligere ex conpactatis, quod in omni loco eis concederetur vsus comunionis vtriusque speciei. Responderunt domini legati, ut die precedenti. Dicentes, quod erat vnus infirmus quidam seruitor capitanei de Morauia, quomodo ipse comunicaret sub vtraque specie, responderunt domini legati, quod quoad infirmos bene prouideretur. Rogauit itaque dominus imperator dominos legatos de aliqua bona prouisione cogitanda quoad volentes comunicare sub vtraque specie; nec Boemi volebant cum imperatore tractare de temporalitate regni, nisi prius fieret eis predicta prouisio. Dixerunt domini se velle deliberare. Dominis legatis ad hospicium reuersis, in prandio existentibus, delatum est sacra- mentum sub duplici specie per plateam publicam ad predictum infirmum et sine licencia. Et fuit Martinus Lupachz presbiter, qui sacramentum detulit secum existentibus duobus vel tribus presbiteris et Boemis in multitudine in scandalum populi ciuitatis Iglauiensis. Eadem die post prandium, habita deliberacione super hac offensa, dixerunt domini legati imperatori, quod preter offensam, quam fecerat Rokssana comunicando suos in ecclesia sub duplici specie, non solum sine licencia sed preter prohibicionem, hac die Boemi offensas duas conmiserant, primam, quia celebrarant et predicarant in hospicio eorum sine licencia, secundam, quia detulerant sine licencia publice sacramentum eucaristie sub 1436.
822 Johannis de Turonis, 8. Jul. nouerat quoad hoc canonem, sed non putabat, quod dominis displicere deberet, credens, quod hoc esset ei concessum ex conpactatis. Responsum est ei, quod in conpactatis est concessus vsus vtriusque speciei saluis in aliis sacris canonibus, et eciam debent esse in aliis conformes ritibus vniuersalis ecclesie, ut dicitur in conpactatis ; et hoc habent sacri canones, et id in ecclesia vniuersali obseruatur, ut nullus, nisi curam animarum habens, in propria parrochia et propriis parrochianis ministret sacramenta, nisi de licencia illius ad quem pertinet. Dixit insuper Rokssana, hic esse plures de hiis, qui comunicarent sub vtraque specie, qui frequenter comunicant, querens, qualiter prouidebitur illis. Dixe- runt domini legati, quod prius fiat satisfaccio et emenda de offensa conmissa; postea cogi- tarent de prouisione. Tandem ad instantes preces domini imperatoris emenda huiusmodi in manibus sue maiestatis posita extitit et conclusum, quod presbiteri Boemorum post prandium conuenirent cum dominis legatis in hospicio domini Constanciensis ad proui- dendum super premissis. Eadem die post prandium fuerunt Rokssan, Martinus et alii presbiteri Boemorum ad hospicium domini Constanciensis, vbi conuenerant alii domini. Qui dictis generalibus hine inde de caritate et vnitate, de scandalis tollendis offensiuis et pluribus, dixerunt domini legati, quod cum non esset neccessitas, ut illi laici hiis diebus, quibus erant hic mansuri, comunicarent; quod ipsi presbiteri illis suaderent, quod abstinerent, prout debebant, ne alios scandalizarent. Qui quidem Boemi non acquieuerunt huic requisicioni. Tunc condescenderunt domini legati, quod vnus ex eorum sacerdotibus celebraret in aliqua domo, et ibi volentes comunicare comunicaret; et alii sacerdotes celebrarent in ecclesiis, et ibidem sui laici missas audirent. Dixerunt presbiteri illud congregacioni ipsorum referre. Dominica, die vm' Julii, dicti presbiteri Boemorum in hospicio Pragensium, ubi consueuerant, missam alta voce celebrarunt, et predicauit Rokssana absque licencia. In presencia vero imperatoris Waluar et Koska dixerunt, quod non acceptabant illam proui- sionem dictam suis presbiteris, et dicebant ita intelligere ex conpactatis, quod in omni loco eis concederetur vsus comunionis vtriusque speciei. Responderunt domini legati, ut die precedenti. Dicentes, quod erat vnus infirmus quidam seruitor capitanei de Morauia, quomodo ipse comunicaret sub vtraque specie, responderunt domini legati, quod quoad infirmos bene prouideretur. Rogauit itaque dominus imperator dominos legatos de aliqua bona prouisione cogitanda quoad volentes comunicare sub vtraque specie; nec Boemi volebant cum imperatore tractare de temporalitate regni, nisi prius fieret eis predicta prouisio. Dixerunt domini se velle deliberare. Dominis legatis ad hospicium reuersis, in prandio existentibus, delatum est sacra- mentum sub duplici specie per plateam publicam ad predictum infirmum et sine licencia. Et fuit Martinus Lupachz presbiter, qui sacramentum detulit secum existentibus duobus vel tribus presbiteris et Boemis in multitudine in scandalum populi ciuitatis Iglauiensis. Eadem die post prandium, habita deliberacione super hac offensa, dixerunt domini legati imperatori, quod preter offensam, quam fecerat Rokssana comunicando suos in ecclesia sub duplici specie, non solum sine licencia sed preter prohibicionem, hac die Boemi offensas duas conmiserant, primam, quia celebrarant et predicarant in hospicio eorum sine licencia, secundam, quia detulerant sine licencia publice sacramentum eucaristie sub 1436.
Strana 823
Regestrum. 823 duplici specie in aliena parrochia et ad parrochianum non suum. Quare cum esset finis in facto fidei, deliberauerant domini expediencius fore et ire Zneumam vel alium locum, quamdiu dominus imperator cum Boemis tractaret de sua temporalitate; nam tollerabilius esset illas offensas fieri in ecclesia dominis legatis absentibus quam presentibus, et habita conclusione in factis dominii sui posset mandare imperator postmodum pro dominis legatis. Dixit imperator, quod si domini legati recederent abhinc, illico ipse vellet recedere, rogans dominos legatos, ut non obstantibus illis offensis condescenderent domini legati Boemis, ut possent suos comunicare sub duplici specie in vna domo. Dixerunt domini, quod si scirent, an essent contenti; et audito ab aliquibus Boemis quod sic, illud idem annuerunt imperatori, de quo valde contentus fuit. Lune, 1x' Julii, dixerunt Diuicius et Kosqua imperatori, quod Boemi non erant contenti, quod sui comunicarent in vna domo, sed eis deputaretur altare in ecclesia. Requirens imperator, ut domini legati deliberarent, et plures familiares nobiles impera- toris, et eciam dominus dux de hac re requisiuerunt dominos legatos, dicentes, quod iam aliqui ex Boemis recesserant, et alii recederent sine conclusione, et sic pro modico esset ruptura. 9. Jul. 1436. Martis, x' Julii, habita deliberacione cum dominis patriarcha Aquilegiensi et 10. Jul. episcopo Olomucensi accesserunt domini legati ad hospicium domini ducis Austrie, et presente cancellario imperatoris et similiter Boemis baronibus, principalibus Boemie ad hospicium domini Alberti, ducis Austrie. Qui quidem domini legati respondendo ad petita per Boemos dixerunt, quod Boemi videbantur insistere in hac peticione, quasi hoc possent ex vi conpactatorum, quodque domini legati parati erant cum viris intelligentibus inspicere dicta conpactata, et quod si postulata haberent ex conpactatis, domini legati acquiescerent; sin autem supersederent ab illa peticione. Dixit cancellarius imperialis, quod si intraremus hanc disputacionem de conpactatis, esset longus tractus temporis, et Boemi volebant recedere. Dixerunt eciam barones, quod si alii non assumerent dominum imperatorem in dominum, ipsi intendebant erigere exercitum, et ideirco indigebant habere fauorem populi. Si autem non concederetur Boemis, ut conmunicarent in ecclesia suos, tunc sacerdotes eorum dicerent populo: Eece isti legati, per suas literas concesserunt Boemis conmunionem sub vtraque specie; et tamen prohibuerunt comunicare in ecclesia sub vtraque specie. Videte, qualiter volunt vos decipere. Si autem conceditur comunicare in ecclesia, tunc acquiretur fauor populi ad sacrum concilium et imperatorem et Boemos, qui stabunt pro ecclesia et imperatore, et ideo rogabant dominos, ut pro meliori vellent annuere huic peticioni. Responderunt domini se velle deliberare vnacum domino auditore, qui erat indispositus, et sic recesserunt. Eadem die post prandium deliberantibus dominis legatis, euocatis dominis patri- archa, episcopo Olomucensi et magistro Johanne Celi, superuenit Martinus Lupachz cum duobus aliis. Qui dixit, quod forma mandati ad prelatos, quam domini dederant, non placebat Boemis, et aliam formam obtulit capciosam. Quo audito distulerunt domini deliberare super aliis et procedere super huiusmodi copia, quam legit baronibus cancellarius imperialis in Boemico, tam formam datam per dominos, quam per alios, Lupachz etc. Vnde barones male contenti fuerunt de ipsis, quia data fuerant sine ipsorum scitu.
Regestrum. 823 duplici specie in aliena parrochia et ad parrochianum non suum. Quare cum esset finis in facto fidei, deliberauerant domini expediencius fore et ire Zneumam vel alium locum, quamdiu dominus imperator cum Boemis tractaret de sua temporalitate; nam tollerabilius esset illas offensas fieri in ecclesia dominis legatis absentibus quam presentibus, et habita conclusione in factis dominii sui posset mandare imperator postmodum pro dominis legatis. Dixit imperator, quod si domini legati recederent abhinc, illico ipse vellet recedere, rogans dominos legatos, ut non obstantibus illis offensis condescenderent domini legati Boemis, ut possent suos comunicare sub duplici specie in vna domo. Dixerunt domini, quod si scirent, an essent contenti; et audito ab aliquibus Boemis quod sic, illud idem annuerunt imperatori, de quo valde contentus fuit. Lune, 1x' Julii, dixerunt Diuicius et Kosqua imperatori, quod Boemi non erant contenti, quod sui comunicarent in vna domo, sed eis deputaretur altare in ecclesia. Requirens imperator, ut domini legati deliberarent, et plures familiares nobiles impera- toris, et eciam dominus dux de hac re requisiuerunt dominos legatos, dicentes, quod iam aliqui ex Boemis recesserant, et alii recederent sine conclusione, et sic pro modico esset ruptura. 9. Jul. 1436. Martis, x' Julii, habita deliberacione cum dominis patriarcha Aquilegiensi et 10. Jul. episcopo Olomucensi accesserunt domini legati ad hospicium domini ducis Austrie, et presente cancellario imperatoris et similiter Boemis baronibus, principalibus Boemie ad hospicium domini Alberti, ducis Austrie. Qui quidem domini legati respondendo ad petita per Boemos dixerunt, quod Boemi videbantur insistere in hac peticione, quasi hoc possent ex vi conpactatorum, quodque domini legati parati erant cum viris intelligentibus inspicere dicta conpactata, et quod si postulata haberent ex conpactatis, domini legati acquiescerent; sin autem supersederent ab illa peticione. Dixit cancellarius imperialis, quod si intraremus hanc disputacionem de conpactatis, esset longus tractus temporis, et Boemi volebant recedere. Dixerunt eciam barones, quod si alii non assumerent dominum imperatorem in dominum, ipsi intendebant erigere exercitum, et ideirco indigebant habere fauorem populi. Si autem non concederetur Boemis, ut conmunicarent in ecclesia suos, tunc sacerdotes eorum dicerent populo: Eece isti legati, per suas literas concesserunt Boemis conmunionem sub vtraque specie; et tamen prohibuerunt comunicare in ecclesia sub vtraque specie. Videte, qualiter volunt vos decipere. Si autem conceditur comunicare in ecclesia, tunc acquiretur fauor populi ad sacrum concilium et imperatorem et Boemos, qui stabunt pro ecclesia et imperatore, et ideo rogabant dominos, ut pro meliori vellent annuere huic peticioni. Responderunt domini se velle deliberare vnacum domino auditore, qui erat indispositus, et sic recesserunt. Eadem die post prandium deliberantibus dominis legatis, euocatis dominis patri- archa, episcopo Olomucensi et magistro Johanne Celi, superuenit Martinus Lupachz cum duobus aliis. Qui dixit, quod forma mandati ad prelatos, quam domini dederant, non placebat Boemis, et aliam formam obtulit capciosam. Quo audito distulerunt domini deliberare super aliis et procedere super huiusmodi copia, quam legit baronibus cancellarius imperialis in Boemico, tam formam datam per dominos, quam per alios, Lupachz etc. Vnde barones male contenti fuerunt de ipsis, quia data fuerant sine ipsorum scitu.
Strana 824
824 Johannis de Turonis, 12. Jul. Mercurii, xI' Julii, de mane intimauerunt domini legati per me Johannem de Tvronis, notarium huius legacionis etc., Boemis, quod aut reciperent formam per dominos datam, aut darent eis mandatum secundum tenorem executorie ipsorum dominorum lega- torum de verbo ad verbum quantum ad hoc, quod concernebat prelatos. Qui elegerunt secundam partem huius oblacionis. Jouis sequenti de mane concordauerunt domini cum Boemis super formis manda- torum per dominos dandorum, videlicet mandati ad prelatos super vsu comunionis vtriusque speciei pro illis qui vsum habent, alterius ad principes pro pace obseruanda; item super forma mandati dandi a Boemis ad suos subditos pro pace seruanda sub sigillo regni. Eadem die post prandium dixit dominus imperator dominis legatis, quod imminebat bonus finis aut ruptura; bonus finis, si condescenderent Boemis, quod eorum presbiteri conmunicarent illos sub vtraque specie qui vsum habent; ruptura, si eis non concederetur. Ideo rogabat dominos et eciam dux Austrie, ut ad vitandum tanta mala et scandala in hoc vellent condescendere. Dixerunt domini se deliberare cum domino auditore, qui infirma- batur. Qui quidem domini legati habita inter se deliberacione, respondit dominus Constan- ciensis imperatori nomine omnium in effectu, quod contemplacione domini imperatoris, non ex vi conpactatorum, sed de gracia et pro isto loco pendentibus hiis tractatibus, ita quod temporibus futuris non traheretur in consequenciam, darent iidem domini legati auctoritatem aliquibus sacerdotibus comunicandi illos Boemos debite dispositos per sacra- mentalem confessionem, qui hunc vsum sub vtraque specie habuerunt comunicandi, ad certum altare in ecclesia. De quibus pecierunt domini legati instrumentum presentibus domino Brunorio, cancellario imperiali, duce Austrie, magistro curie et pluribus aliis vnacum domino Guillelmo notario cancellarie imperatoris. Post hec insteterunt domini dux, de Noua domo et cancellarius, quatenus domini vellent nominare illos presbiteros, et quod vnus ex illis esset Rokssana, tamquam princi- palis inter eos. Dixerunt domini, quod nec illum nec Martinum Lupachz nominarent, quia in hoc deliquerant. Dominus vero auditor misit ad dominos, dicens, quod consen- ciebat, ut nominaretur magister Wenzeslaus de Drachow, vnus ex eis, dum tamen prius examinaretur de potestate clauium; qui quidem magister Wenczeslaus ductus ad audi- torem. Presente magistro Thoma Hasselpach dixit auditor eidem Venceslao duo, primum, an recognosceret, quod ipse indigeret potestate, que sibi conferretur auctoritate ecclesie ad ministrandum sacramentum illis Boemis, cum non essent sui parrochiani, nec ipse haberet curam animarum; secundo, quod ipse deberet videre, si volentes comunicare essent debite preparati per sacramentalem confessionem; et de hoc suam conscienciam onerabant domini. Ad primum dixit se velle illa suis referre, ad secundum respondit, quod ita consueuerant facere Boemi. Eadem die de sero dominus dux, cancellarius imperatoris et alii plures venerunt ad habitacionem domini Constanciensis, dicentes, qualiter imperator eis dixerat, quod domini legati annuissent peticioni ipsius imperatoris; et postmodum auditis, que retulit eis prefatus Wenczeslaus de Drachow, accesserunt Boemi ad imperatorem multum turbati. Quapropter rogabant dominos legatos, quod vellent cogitare de aliqua bona prouisione. Dixerunt domini, quod illud, quod dicebant, continebatur in sacris canonibus, quia nullus potest sacramenta ministrare, uel confessiones audire non suorum parrochianorum 1436. 11. Jul.
824 Johannis de Turonis, 12. Jul. Mercurii, xI' Julii, de mane intimauerunt domini legati per me Johannem de Tvronis, notarium huius legacionis etc., Boemis, quod aut reciperent formam per dominos datam, aut darent eis mandatum secundum tenorem executorie ipsorum dominorum lega- torum de verbo ad verbum quantum ad hoc, quod concernebat prelatos. Qui elegerunt secundam partem huius oblacionis. Jouis sequenti de mane concordauerunt domini cum Boemis super formis manda- torum per dominos dandorum, videlicet mandati ad prelatos super vsu comunionis vtriusque speciei pro illis qui vsum habent, alterius ad principes pro pace obseruanda; item super forma mandati dandi a Boemis ad suos subditos pro pace seruanda sub sigillo regni. Eadem die post prandium dixit dominus imperator dominis legatis, quod imminebat bonus finis aut ruptura; bonus finis, si condescenderent Boemis, quod eorum presbiteri conmunicarent illos sub vtraque specie qui vsum habent; ruptura, si eis non concederetur. Ideo rogabat dominos et eciam dux Austrie, ut ad vitandum tanta mala et scandala in hoc vellent condescendere. Dixerunt domini se deliberare cum domino auditore, qui infirma- batur. Qui quidem domini legati habita inter se deliberacione, respondit dominus Constan- ciensis imperatori nomine omnium in effectu, quod contemplacione domini imperatoris, non ex vi conpactatorum, sed de gracia et pro isto loco pendentibus hiis tractatibus, ita quod temporibus futuris non traheretur in consequenciam, darent iidem domini legati auctoritatem aliquibus sacerdotibus comunicandi illos Boemos debite dispositos per sacra- mentalem confessionem, qui hunc vsum sub vtraque specie habuerunt comunicandi, ad certum altare in ecclesia. De quibus pecierunt domini legati instrumentum presentibus domino Brunorio, cancellario imperiali, duce Austrie, magistro curie et pluribus aliis vnacum domino Guillelmo notario cancellarie imperatoris. Post hec insteterunt domini dux, de Noua domo et cancellarius, quatenus domini vellent nominare illos presbiteros, et quod vnus ex illis esset Rokssana, tamquam princi- palis inter eos. Dixerunt domini, quod nec illum nec Martinum Lupachz nominarent, quia in hoc deliquerant. Dominus vero auditor misit ad dominos, dicens, quod consen- ciebat, ut nominaretur magister Wenzeslaus de Drachow, vnus ex eis, dum tamen prius examinaretur de potestate clauium; qui quidem magister Wenczeslaus ductus ad audi- torem. Presente magistro Thoma Hasselpach dixit auditor eidem Venceslao duo, primum, an recognosceret, quod ipse indigeret potestate, que sibi conferretur auctoritate ecclesie ad ministrandum sacramentum illis Boemis, cum non essent sui parrochiani, nec ipse haberet curam animarum; secundo, quod ipse deberet videre, si volentes comunicare essent debite preparati per sacramentalem confessionem; et de hoc suam conscienciam onerabant domini. Ad primum dixit se velle illa suis referre, ad secundum respondit, quod ita consueuerant facere Boemi. Eadem die de sero dominus dux, cancellarius imperatoris et alii plures venerunt ad habitacionem domini Constanciensis, dicentes, qualiter imperator eis dixerat, quod domini legati annuissent peticioni ipsius imperatoris; et postmodum auditis, que retulit eis prefatus Wenczeslaus de Drachow, accesserunt Boemi ad imperatorem multum turbati. Quapropter rogabant dominos legatos, quod vellent cogitare de aliqua bona prouisione. Dixerunt domini, quod illud, quod dicebant, continebatur in sacris canonibus, quia nullus potest sacramenta ministrare, uel confessiones audire non suorum parrochianorum 1436. 11. Jul.
Strana 825
Regestrum. 825 in aliena parrochia sine speciali licencia et auctoritate; et non poterant domini legati 1436. consentire violacioni canonum. Veneris, xII' Julii, dominus imperator de mane dixit dominis legatis, quod pres- biteri Boemorum nolebant recipere auctoritatem a dominis, sed licenciam petere a plebano huius loci. Et habita deliberacione inter se, accesserunt ad imperatorem domini decanus et Thomas Hasselpach, qui dixerunt, quod semper fuerant et erant parati conplacere sue maiestati salua consciencia et honestate ecclesie. Secundum vero sacros canones nullus presbiter potest audire confessiones uel ministrare sacramenta, nisi suis parrochianis; modo illi presbiteri Boemorum veraciter non habent curam animarum, neque illi qui volunt comunicare sub duplici specie sunt eorum parrochiani, et sic non possunt eorum confes- sionem audire uel sacramentum conmunicare sine auctoritate superiori; nec in hoc posset plebanus huius loci dispensare. Vt autem satisfieret deuocioni illorum, qui comunicare volebant, parati erant domini legati aliquos ordinare sacerdotes, qui habuerunt vsum comunicandi sub vtraque specie, qui confessiones illorum audirent, et ministrarent euca- ristiam sub duplici specie; et sic recesserunt. Dicens imperator illa eis referre. Dominica, xv' Julii, dixit dominus imperator dominis legatis post missam, quod 15. Jul. aliqui ex Boemis petebant, quod ipse haberet Rokssan pro archiepiscopo et non alium ; et quod ipse imperator mandaret Boemis et Morauis, eciam qui semper de obediencia ecclesie fuerunt et de parte imperatoris, quod illi obedirent ut archiepiscopo. Item mouerunt dicti Boemi de administracione ecclesie Pragensis, per quem administraretur, antequam dictus Rokssan confirmaretur; item petebant, quod domini legati non irent Pragam. Eadem die post prandium illa que mane imperator dixerat, recitauit adiciens, quod barones Boemie fuerant contenti de responsione, quam dederat ipse imperator super facto archiepiscopi, videlicet quod ipse interpellaret apud sacrum concilium et papam pro confirmacione Rokssan, et plus non poterat facere ; insuper quod barones Boemie omnes et pociores de militibus et clientibus, ut Koska, Diuissius, Vnschow et Smurisqui, Soquoul, necnon Mathias Lauda pro certis ciuitatibus receperant imperatorem in dominum. Dixit insuper imperator, quod antiqua Praga similiter et noua volebant eum recipere in dominum, et pauci de consulibus impediebant. Dixit eciam imperator, quod propter vnitatem ecclesiasticam factam opportebat legatos concilii Pragam intrare; et plura alia dicta sunt ab eodem illa die. Lune, xvi' Julii, de mane exhibuit imperatori Waluar literas missas de Praga, quod tum Pragenses cum aliis in generali congregacione conclusissent, quod simul transirent confirmacio et consecracio Rokssane et factum imperatoris, intellexissent enim, quod hic non posset confirmari neque consecrari. Petebant dicti Pragenses, quod dictus dominus impe- rator promitteret, quod idem Rokssan confirmaretur et consecraretur ante festum Galli ; ipse autem imperator responderat, hoc non esse in potestate sua. Deinde venerunt ad dominum imperatorem illi, qui instabant pro dicto Rokssana, qui, ut eidem retulerant, descendebant ab illa peticione, quod videlicet ipse mandaret illis, qui fuerunt de parte ecclesie et sua, obedire prefato Rokssana. Petebant eciam alia, super quibus dixit eis, quod supersederetur usque ad finem, et ageretur de facto marchionatus Morauie, et de impignoracionibus et proscripcionibus, quas sibi fieri petebant super bonis ecclesie, signanter Diuicius et Koska. 16. Jul. 13. Jul. Scriptores I. 104
Regestrum. 825 in aliena parrochia sine speciali licencia et auctoritate; et non poterant domini legati 1436. consentire violacioni canonum. Veneris, xII' Julii, dominus imperator de mane dixit dominis legatis, quod pres- biteri Boemorum nolebant recipere auctoritatem a dominis, sed licenciam petere a plebano huius loci. Et habita deliberacione inter se, accesserunt ad imperatorem domini decanus et Thomas Hasselpach, qui dixerunt, quod semper fuerant et erant parati conplacere sue maiestati salua consciencia et honestate ecclesie. Secundum vero sacros canones nullus presbiter potest audire confessiones uel ministrare sacramenta, nisi suis parrochianis; modo illi presbiteri Boemorum veraciter non habent curam animarum, neque illi qui volunt comunicare sub duplici specie sunt eorum parrochiani, et sic non possunt eorum confes- sionem audire uel sacramentum conmunicare sine auctoritate superiori; nec in hoc posset plebanus huius loci dispensare. Vt autem satisfieret deuocioni illorum, qui comunicare volebant, parati erant domini legati aliquos ordinare sacerdotes, qui habuerunt vsum comunicandi sub vtraque specie, qui confessiones illorum audirent, et ministrarent euca- ristiam sub duplici specie; et sic recesserunt. Dicens imperator illa eis referre. Dominica, xv' Julii, dixit dominus imperator dominis legatis post missam, quod 15. Jul. aliqui ex Boemis petebant, quod ipse haberet Rokssan pro archiepiscopo et non alium ; et quod ipse imperator mandaret Boemis et Morauis, eciam qui semper de obediencia ecclesie fuerunt et de parte imperatoris, quod illi obedirent ut archiepiscopo. Item mouerunt dicti Boemi de administracione ecclesie Pragensis, per quem administraretur, antequam dictus Rokssan confirmaretur; item petebant, quod domini legati non irent Pragam. Eadem die post prandium illa que mane imperator dixerat, recitauit adiciens, quod barones Boemie fuerant contenti de responsione, quam dederat ipse imperator super facto archiepiscopi, videlicet quod ipse interpellaret apud sacrum concilium et papam pro confirmacione Rokssan, et plus non poterat facere ; insuper quod barones Boemie omnes et pociores de militibus et clientibus, ut Koska, Diuissius, Vnschow et Smurisqui, Soquoul, necnon Mathias Lauda pro certis ciuitatibus receperant imperatorem in dominum. Dixit insuper imperator, quod antiqua Praga similiter et noua volebant eum recipere in dominum, et pauci de consulibus impediebant. Dixit eciam imperator, quod propter vnitatem ecclesiasticam factam opportebat legatos concilii Pragam intrare; et plura alia dicta sunt ab eodem illa die. Lune, xvi' Julii, de mane exhibuit imperatori Waluar literas missas de Praga, quod tum Pragenses cum aliis in generali congregacione conclusissent, quod simul transirent confirmacio et consecracio Rokssane et factum imperatoris, intellexissent enim, quod hic non posset confirmari neque consecrari. Petebant dicti Pragenses, quod dictus dominus impe- rator promitteret, quod idem Rokssan confirmaretur et consecraretur ante festum Galli ; ipse autem imperator responderat, hoc non esse in potestate sua. Deinde venerunt ad dominum imperatorem illi, qui instabant pro dicto Rokssana, qui, ut eidem retulerant, descendebant ab illa peticione, quod videlicet ipse mandaret illis, qui fuerunt de parte ecclesie et sua, obedire prefato Rokssana. Petebant eciam alia, super quibus dixit eis, quod supersederetur usque ad finem, et ageretur de facto marchionatus Morauie, et de impignoracionibus et proscripcionibus, quas sibi fieri petebant super bonis ecclesie, signanter Diuicius et Koska. 16. Jul. 13. Jul. Scriptores I. 104
Strana 826
826 Johannis de Turonis, 18. Jul. 19. Jul. Et quia illi, qui instabant pro Rokssana ut esset archiepiscopus, petiuerunt barones et nobiles alios Morauie, ut in hoc sibi assisterent; qui quidem dominus imperator allocutus fuerat predictos barones et nobiles, qualiter ad eos nichil pertineret de dicto archiepiscopatu, nam ipsi iam susceperant vnitatem ecclesiasticam, et habebant suum legittimum pastorem rite promotum per sedem apostolicam, dominum Olomucensem. Qui quidem barones et nobiles regraciati fuerunt domino imperatori, quod labo- rasset pro eorum vnione ecclesiastica, et acquieuerunt domini imperatoris consilio et peticioni. Mercurii, xvil", de mane dixit dominus imperator dominis legatis, quod nonnulli ex Boemis petebant ab eo, quod eis proscriberet seu impignoraret aliqua bona tam corone Boemie quam ecclesiarum, et quod de bonis ecclesie non intendebat agere nisi cum consilio dominorum; secundo, quod aliqui ex Boemis volebant, quod domini intra- rent Pragam, alii nolebant; tercio Boemi postulabant, ut ipse reuocaret donacionem factam de marchionatu Morauie duci Alberto Austrie, filio suo; quiquidem imperator dicebat se hoc nolle facere. Super hiis autem omnibus dixerunt domini legati se velle deliberare. Jouis, xIx“ Julii, mane dixit dominus imperator dominis legatis, quod Rokssana et alii presbiteri volebant Pragam redire, et idcirco si aliqua restarent tractanda super facto fidei et ecclesie, vt tractarent cum dictis presbiteris ante ipsorum recessum; et repeciit ea, que die precedenti dixerat dominis legatis. Domini legati habita deliberacione inter se ad primum responderunt, quod sua maiestas et domini legati potuerant percipere, quo animo dicti presbiteri Boemorum fecissent obedienciam, et vnitatem ecclesiasticam suscepissent, quam statim violauerant tripliciter, ut supra describitur. Ideo non expe- diebat dominos legatos loqui solis presbiteris; et si videretur sue maiestati, quod voca- rentur omnes Boemi et ostenderetur, quomodo suscepissent vnitatem ecclesiasticam et fecissent obedienciam, promisissentque facere pacem realiter et cum effectu, et sub ea condicione, quod hec obseruarent, facta fuit eis a sacro concilio concessio istius comu- nionis, abolicio etc., illud bene placeret dominis legatis. Ad 2"2 de marchionatu dixerunt domini legati, laudando propositum domini imperatoris, videlicet quod nullo modo reuo- caret literas donacionis marchionatus Morauie filio suo duci Austrie, neque permitteret per quoscumque fieri dissidium inter ipsum et filium suum. Eadém die post prandium dixit dominus imperator dominis legatis, quod iam finem fecerat de facto suo, et ideo si restaret aliqua difficultas in facto ecclesie, quod melius erat, ut in hoc loco terminaretur quam Prage, ne forte fieret aliqua turbacio Prage et rumor in populo, et ipse esset in periculo similiter et domini legati. Dixit eciam, quod nonnulli Boemi non libenter videbant, quod domini legati intrarent Pragam. Ad vltimum dixerun legati, quod non esset pro honore regni Boemie, si legatis sacri concilii preclu- deretur aditus in Pragam; ex hoc enim totus mundus diceret, quod Boemi vellent persi- stere in scismate sicut prius. Si tamen sue maiestati videretur non expedire, quod simul cum eo intrarent Pragam, erant contenti domini legati. Respondit imperator, quod nullo modo Pragam intraret sine dominis legatis. Respondendo autem ad priora dixerunt domini legati imperatori, quod non videbatur expediens aliquam difficultatem hic mouere, ut puta de exercicio iurisdicionis, cum dictis presbiteris, sed melius erat differre in Pragam, vbi 1436.
826 Johannis de Turonis, 18. Jul. 19. Jul. Et quia illi, qui instabant pro Rokssana ut esset archiepiscopus, petiuerunt barones et nobiles alios Morauie, ut in hoc sibi assisterent; qui quidem dominus imperator allocutus fuerat predictos barones et nobiles, qualiter ad eos nichil pertineret de dicto archiepiscopatu, nam ipsi iam susceperant vnitatem ecclesiasticam, et habebant suum legittimum pastorem rite promotum per sedem apostolicam, dominum Olomucensem. Qui quidem barones et nobiles regraciati fuerunt domino imperatori, quod labo- rasset pro eorum vnione ecclesiastica, et acquieuerunt domini imperatoris consilio et peticioni. Mercurii, xvil", de mane dixit dominus imperator dominis legatis, quod nonnulli ex Boemis petebant ab eo, quod eis proscriberet seu impignoraret aliqua bona tam corone Boemie quam ecclesiarum, et quod de bonis ecclesie non intendebat agere nisi cum consilio dominorum; secundo, quod aliqui ex Boemis volebant, quod domini intra- rent Pragam, alii nolebant; tercio Boemi postulabant, ut ipse reuocaret donacionem factam de marchionatu Morauie duci Alberto Austrie, filio suo; quiquidem imperator dicebat se hoc nolle facere. Super hiis autem omnibus dixerunt domini legati se velle deliberare. Jouis, xIx“ Julii, mane dixit dominus imperator dominis legatis, quod Rokssana et alii presbiteri volebant Pragam redire, et idcirco si aliqua restarent tractanda super facto fidei et ecclesie, vt tractarent cum dictis presbiteris ante ipsorum recessum; et repeciit ea, que die precedenti dixerat dominis legatis. Domini legati habita deliberacione inter se ad primum responderunt, quod sua maiestas et domini legati potuerant percipere, quo animo dicti presbiteri Boemorum fecissent obedienciam, et vnitatem ecclesiasticam suscepissent, quam statim violauerant tripliciter, ut supra describitur. Ideo non expe- diebat dominos legatos loqui solis presbiteris; et si videretur sue maiestati, quod voca- rentur omnes Boemi et ostenderetur, quomodo suscepissent vnitatem ecclesiasticam et fecissent obedienciam, promisissentque facere pacem realiter et cum effectu, et sub ea condicione, quod hec obseruarent, facta fuit eis a sacro concilio concessio istius comu- nionis, abolicio etc., illud bene placeret dominis legatis. Ad 2"2 de marchionatu dixerunt domini legati, laudando propositum domini imperatoris, videlicet quod nullo modo reuo- caret literas donacionis marchionatus Morauie filio suo duci Austrie, neque permitteret per quoscumque fieri dissidium inter ipsum et filium suum. Eadém die post prandium dixit dominus imperator dominis legatis, quod iam finem fecerat de facto suo, et ideo si restaret aliqua difficultas in facto ecclesie, quod melius erat, ut in hoc loco terminaretur quam Prage, ne forte fieret aliqua turbacio Prage et rumor in populo, et ipse esset in periculo similiter et domini legati. Dixit eciam, quod nonnulli Boemi non libenter videbant, quod domini legati intrarent Pragam. Ad vltimum dixerun legati, quod non esset pro honore regni Boemie, si legatis sacri concilii preclu- deretur aditus in Pragam; ex hoc enim totus mundus diceret, quod Boemi vellent persi- stere in scismate sicut prius. Si tamen sue maiestati videretur non expedire, quod simul cum eo intrarent Pragam, erant contenti domini legati. Respondit imperator, quod nullo modo Pragam intraret sine dominis legatis. Respondendo autem ad priora dixerunt domini legati imperatori, quod non videbatur expediens aliquam difficultatem hic mouere, ut puta de exercicio iurisdicionis, cum dictis presbiteris, sed melius erat differre in Pragam, vbi 1436.
Strana 827
Regestrum. 827 erant aliqui magistri et conuenirent aliqui de clero, et cum consilio omnium ista tractarentur cum pace et transquillitate. Et idem visum fuerat deputatis pro parte Boemorum, prout dixit cancellarius imperatoris. Veneris, xx“ dicti mensis, mouit dominus imperator de literis mandati ad principes et prelatos seculares, quas dare debebant domini legati Boemis. Dixerunt domini legati, quod de hoc erant concordes et sigillate erant litere, sed quia pro parte Boemorum erat pax proclamanda, melius erat expectare, quousque esset finis inter dominum imperatorem et Boemos, ut si susciperent ipsum in regem, tunc fieret proclamacio ex parte ipsius impe- ratoris, et tunc darent domini legati dictas literas. Instabat autem Rokssana, ut haberent dictas literas expeditas, que non fuerunt date. Sabbato, xxi" dicti mensis, recessit Rokssan cum suis presbiteris, dempto Martino 21. Jul. Lupachz, qui remansit. Eadem die recessit magister Thomas Halsepach, collega dominorum legatorum, de consensu aliorum dominorum legatorum, et iuit Wienam pro factis suis. Dominica, xxII' Julii, mane dixit dominus imperator, quod tractatus isti habuerant 22. Jul. longum tractum, et si oporteret ipsum mittere Posonium pro corona et iocalibus Boemie, fluent xv aut xx dies ; ipse autem imperator non habebat vnde facere impensas pro tanta familia sua aut hic aut Prage. Vnde sibi videbatur, quod capienda esset vna alia dieta pro conuencione, nam recedere cum ruptura non erat bonum, et interim sibi prouideret in Hungaria de peccuniis; dominus autem Constanciensis dissuasit sibi hanc dilacionem tanquam prorsus nociuam. Eadem die post prandium dixit dominis idem imperator, quod clientes et nobiles, qui petebant proscripciones seu impignoraciones per eum sibi fieri, condescendebant de minori summa, que sibi assignaretur super certa porcione bonorum, que tenebant. Nolebant tamen dimittere fortalicia, donec viderent, si sacrum concilium et legati tenerent eis quod promiserant. Martis, XXIV° Julii, mane dixit dominis legatis imperator, quod clientales et nobiles hesterna die sibi dixerant, quod ipsum volebant recipere in dominum, si faceret eis duo: primo, quod faceret eis proscripciones bonorum quas petebant; secundo, si ordinaret, quod haberent sedes, sicut habent barones, et voces in iudiciis regni Boemie, alias non, quia si hec eis non fierent, et dominus ipse imperator iret Pragam, ipsi forsan possent talia facere, que cum honore non facerent contra dominum suum. Hiis auditis dominus imperator dixit duci Austrie filio suo : Quid hoc aliud est quam me diffidare; dixitque dominis legatis : Sic intendo respondere eis. Quoad sedes et voces hic nichil potest fieri, sed Prage de hoc videbitur cum consilio regni Boemie illuc habendo; quoad proscrip- ciones, quod ego hic assignabo certam summam, de qua conueniam cum ipsis. Super quibus autem rebus seu possessionibus debeat fieri assignacio, non possum hic designare, sed Prage fiet, vbi potero informari de hiis ad plenum. Quod si de hac via non sint contenti, intendo mittere solemnem ambasiatam Pragam, et intimare super quo est diffi- cultas, et quid eis de ea videatur; et si nichilominus me velint habere in dominum, quia tunc cum baronibus et ciuitatibus, qui sunt de parte mea, intrabo Pragam. Hanc, inquit imperator, responsionem volui comunicare vestris paternitatibus et filio meo duci Austrie, ut si consulitis, illam dem clientibus et nobilibus. 24. Jul. 1436. 20. Jul. 104*
Regestrum. 827 erant aliqui magistri et conuenirent aliqui de clero, et cum consilio omnium ista tractarentur cum pace et transquillitate. Et idem visum fuerat deputatis pro parte Boemorum, prout dixit cancellarius imperatoris. Veneris, xx“ dicti mensis, mouit dominus imperator de literis mandati ad principes et prelatos seculares, quas dare debebant domini legati Boemis. Dixerunt domini legati, quod de hoc erant concordes et sigillate erant litere, sed quia pro parte Boemorum erat pax proclamanda, melius erat expectare, quousque esset finis inter dominum imperatorem et Boemos, ut si susciperent ipsum in regem, tunc fieret proclamacio ex parte ipsius impe- ratoris, et tunc darent domini legati dictas literas. Instabat autem Rokssana, ut haberent dictas literas expeditas, que non fuerunt date. Sabbato, xxi" dicti mensis, recessit Rokssan cum suis presbiteris, dempto Martino 21. Jul. Lupachz, qui remansit. Eadem die recessit magister Thomas Halsepach, collega dominorum legatorum, de consensu aliorum dominorum legatorum, et iuit Wienam pro factis suis. Dominica, xxII' Julii, mane dixit dominus imperator, quod tractatus isti habuerant 22. Jul. longum tractum, et si oporteret ipsum mittere Posonium pro corona et iocalibus Boemie, fluent xv aut xx dies ; ipse autem imperator non habebat vnde facere impensas pro tanta familia sua aut hic aut Prage. Vnde sibi videbatur, quod capienda esset vna alia dieta pro conuencione, nam recedere cum ruptura non erat bonum, et interim sibi prouideret in Hungaria de peccuniis; dominus autem Constanciensis dissuasit sibi hanc dilacionem tanquam prorsus nociuam. Eadem die post prandium dixit dominis idem imperator, quod clientes et nobiles, qui petebant proscripciones seu impignoraciones per eum sibi fieri, condescendebant de minori summa, que sibi assignaretur super certa porcione bonorum, que tenebant. Nolebant tamen dimittere fortalicia, donec viderent, si sacrum concilium et legati tenerent eis quod promiserant. Martis, XXIV° Julii, mane dixit dominis legatis imperator, quod clientales et nobiles hesterna die sibi dixerant, quod ipsum volebant recipere in dominum, si faceret eis duo: primo, quod faceret eis proscripciones bonorum quas petebant; secundo, si ordinaret, quod haberent sedes, sicut habent barones, et voces in iudiciis regni Boemie, alias non, quia si hec eis non fierent, et dominus ipse imperator iret Pragam, ipsi forsan possent talia facere, que cum honore non facerent contra dominum suum. Hiis auditis dominus imperator dixit duci Austrie filio suo : Quid hoc aliud est quam me diffidare; dixitque dominis legatis : Sic intendo respondere eis. Quoad sedes et voces hic nichil potest fieri, sed Prage de hoc videbitur cum consilio regni Boemie illuc habendo; quoad proscrip- ciones, quod ego hic assignabo certam summam, de qua conueniam cum ipsis. Super quibus autem rebus seu possessionibus debeat fieri assignacio, non possum hic designare, sed Prage fiet, vbi potero informari de hiis ad plenum. Quod si de hac via non sint contenti, intendo mittere solemnem ambasiatam Pragam, et intimare super quo est diffi- cultas, et quid eis de ea videatur; et si nichilominus me velint habere in dominum, quia tunc cum baronibus et ciuitatibus, qui sunt de parte mea, intrabo Pragam. Hanc, inquit imperator, responsionem volui comunicare vestris paternitatibus et filio meo duci Austrie, ut si consulitis, illam dem clientibus et nobilibus. 24. Jul. 1436. 20. Jul. 104*
Strana 828
828 Johannis de Turonis, 25. Jul. Habita super hiis deliberacione cum dominis patriarcha Aquilegiensi et Olomucensi episcopo, responderunt domini legati imperatori, quod illi nobiles petebant ab imperatore fieri impossibilia, declarando causas vnde videbatur, quod nichil aliud querebant nisi rupturam. Videbatur igitur, quod dominus imperator debebat vocare Boemos et eis expo- nere progressum istorum tractatuum, et in quo restaret difficultas, petendo consilium baronum et ciuitatum. Dixit imperator, quod barones et ciuitates noluerunt super hoc dare consilium, quia videbatur eis, quod peticio clientum erat irracionabilis, et ideo nole- bant consulere, quod admitteretur eorum peticio ; ex alia eciam parte nolebant illos offendere. Ipse igitur imperator a filio suo et dominis legatis petebat consilium. Qui quidem domini legati habita inter se deliberacione et cum dictis prelatis, dixerunt impera- tori, omnibus consiliariis sequestratis demptis duce Austrie et cancellario, habuisse a sacro concilio mandatum et instrucciones quoad factum fidei et execucionem conpacta- torum, non autem quoad temporalia bona ecclesie, siue ad ea repetendum, seu ad con- sulendum aut consenciendum de eorum proscripcione aut impignoracione. Vnde non expediebat ab eis super hoc exigere consilium aut consensum, tum quia non deberent transgredi fines mandati ipsis dati, tum quia ecclesiastici, qui sunt exules a regno Boemie, satis sunt amaricati contra dominos legatos propter illos tractatus, et amplius amarica- rentur, si audirent ipsos legatos aut consilium aut assensum dedisse in hac re; eciam quia intellexerant, quod sua maiestas aliquas proscripciones et impignoraciones bonorum ecclesie fecit quibusdam nobilibus, qui semper manserunt in obediencia ecclesie et ipsius imperatoris, quia illi statim dominos legatos requirerent, ut assensum preberent in pro- scripcionibus factis, maxime cum intelligerent ipsos assensum prebuisse proscripcionibus, qui fierent hiis, qui fuerunt contrarii ecclesie; quodque sua maiestas poterat recipere hanc proscripcionem supra se, et mittere ad sacrum concilium, sperabantque, quod sacrum concilium non permitteret, quin sua maiestas maneret ydempnis. Respondit imperator, quod pro tunc non fieret nisi proscripcio de certa somma absque hoc, quod hec uel illa bona in speciali impignorarentur; et ita conclusit imperator respondere Boemis clientibus etc. Eadem die hora tarda dixit imperator dominis legatis, quod predicti clientes requirebant, quod vsque ad sex annos possent tenere castra que tenebant, et non possent infra illud tempus redimi. Dominus imperator eis noluerat assentire, et diu steterunt in ista materia, et absque concordia illa die recesserunt. Mercurii, xxva, facta conuencione super hesterna difficultate dixit imperator dominis legatis, quod prefati clientes persistebant in sua peticione; ipse autem, ut dicebat, nolebat eis hoc concedere. Postea dixit, quod barones consulebant, quod pro meliori, ut ipse pacifice intraret regnum, annueret peticioni dictorum clientalium. Deinde intrauit imperator ad locum, vbi erant pociores de baronibus, factoque interuallo vocauit dominos et dixit, quod dicti barones dabant predictum consilium ; sed cum esset imperator Prage, daretur modus, quod requirerentur tanta seruicia a predictis clientibus super dictis castris, quod ipsimet requirerent ipsa pro peccuniis proscriptis dare, petens consilium a dominis legatis. Qui quidem domini habita deliberacione dixerunt, quod ipse imperator audiuisset ab eis in consilii consultacione responsum ipsorum, et illo stabant. Dixitque cancellarius, quod imperator illa dicebat, non quasi petens consensum dominorum legatorum, sed ut eos non lateret, que per eum fierent. 1436.
828 Johannis de Turonis, 25. Jul. Habita super hiis deliberacione cum dominis patriarcha Aquilegiensi et Olomucensi episcopo, responderunt domini legati imperatori, quod illi nobiles petebant ab imperatore fieri impossibilia, declarando causas vnde videbatur, quod nichil aliud querebant nisi rupturam. Videbatur igitur, quod dominus imperator debebat vocare Boemos et eis expo- nere progressum istorum tractatuum, et in quo restaret difficultas, petendo consilium baronum et ciuitatum. Dixit imperator, quod barones et ciuitates noluerunt super hoc dare consilium, quia videbatur eis, quod peticio clientum erat irracionabilis, et ideo nole- bant consulere, quod admitteretur eorum peticio ; ex alia eciam parte nolebant illos offendere. Ipse igitur imperator a filio suo et dominis legatis petebat consilium. Qui quidem domini legati habita inter se deliberacione et cum dictis prelatis, dixerunt impera- tori, omnibus consiliariis sequestratis demptis duce Austrie et cancellario, habuisse a sacro concilio mandatum et instrucciones quoad factum fidei et execucionem conpacta- torum, non autem quoad temporalia bona ecclesie, siue ad ea repetendum, seu ad con- sulendum aut consenciendum de eorum proscripcione aut impignoracione. Vnde non expediebat ab eis super hoc exigere consilium aut consensum, tum quia non deberent transgredi fines mandati ipsis dati, tum quia ecclesiastici, qui sunt exules a regno Boemie, satis sunt amaricati contra dominos legatos propter illos tractatus, et amplius amarica- rentur, si audirent ipsos legatos aut consilium aut assensum dedisse in hac re; eciam quia intellexerant, quod sua maiestas aliquas proscripciones et impignoraciones bonorum ecclesie fecit quibusdam nobilibus, qui semper manserunt in obediencia ecclesie et ipsius imperatoris, quia illi statim dominos legatos requirerent, ut assensum preberent in pro- scripcionibus factis, maxime cum intelligerent ipsos assensum prebuisse proscripcionibus, qui fierent hiis, qui fuerunt contrarii ecclesie; quodque sua maiestas poterat recipere hanc proscripcionem supra se, et mittere ad sacrum concilium, sperabantque, quod sacrum concilium non permitteret, quin sua maiestas maneret ydempnis. Respondit imperator, quod pro tunc non fieret nisi proscripcio de certa somma absque hoc, quod hec uel illa bona in speciali impignorarentur; et ita conclusit imperator respondere Boemis clientibus etc. Eadem die hora tarda dixit imperator dominis legatis, quod predicti clientes requirebant, quod vsque ad sex annos possent tenere castra que tenebant, et non possent infra illud tempus redimi. Dominus imperator eis noluerat assentire, et diu steterunt in ista materia, et absque concordia illa die recesserunt. Mercurii, xxva, facta conuencione super hesterna difficultate dixit imperator dominis legatis, quod prefati clientes persistebant in sua peticione; ipse autem, ut dicebat, nolebat eis hoc concedere. Postea dixit, quod barones consulebant, quod pro meliori, ut ipse pacifice intraret regnum, annueret peticioni dictorum clientalium. Deinde intrauit imperator ad locum, vbi erant pociores de baronibus, factoque interuallo vocauit dominos et dixit, quod dicti barones dabant predictum consilium ; sed cum esset imperator Prage, daretur modus, quod requirerentur tanta seruicia a predictis clientibus super dictis castris, quod ipsimet requirerent ipsa pro peccuniis proscriptis dare, petens consilium a dominis legatis. Qui quidem domini habita deliberacione dixerunt, quod ipse imperator audiuisset ab eis in consilii consultacione responsum ipsorum, et illo stabant. Dixitque cancellarius, quod imperator illa dicebat, non quasi petens consensum dominorum legatorum, sed ut eos non lateret, que per eum fierent. 1436.
Strana 829
Regestrum. 829 Post hoc conuenientibus omnibus Boemis coram imperatore, presentibus dominis legatis dixit Waluar, ciuis antique ciuitatis Pragensis, quod barones, clientes et nobiles alii promittebant, quod dominum imperatorem saluis eorum priuilegiis susciperent in regem et dominum, dum corona et priuilegia regni Boemie per dominum imperatorem exhibe- rentur. Interrogauit dominus imperator, quid Waluar diceret pro Praga. Respondit, quod similem promissionem faciebat pro antiqua Pragua saluis priuilegiis suis. Similiter et nuncii noue Prage dixerunt; nuncii autem de montibus Cuthnis dixerunt, quod idem faciebant sicut gubernator Boemie, ad cuius manus se dederant. Ipse autem gubernator presens erat et iunctus cum baronibus, cum predicta promissio pro parte ipsorum facta est. Tunc Boemi cantarunt in presencia deum laudantes vnam antiphonam de eorum patrono sancto Wenczeslao in Boemico; et recesserunt cum gaudio. Eadem die Mercurii, xxv“ Julii, de sero dixit imperator dominis legatis, quod Boemi volebant indicere congregacionem regni Boemie vsque ad instans festum sancti Mathei, et ipse non habebat vnde interim vel hic vel Prage viuere; et ideo volebat ire in Hungariam et sibi de peccuniis prouidere, et reuerti ad festum sancti Michaelis. Domini vero legati dixerunt, nullo modo expedire ipsum ad modicum retrocedere ; idem dixit dux Albertus et idem barones Boemie. Jouis, xxVI’ dicti mensis, de mane exposuit imperator duci Alberto in Theotho- 26. Jul. nico, et subsequenter dominis legatis in Latino, quod aut opportebat ipsum ire in Hunga- riam ad prouidendum sibi de neccessariis et reuerti ad festum Michaelis, aut quod Boemi ex nunc mandarent congregacionem fieri regni in Praga, cum illuc adueniret, videlicet circiter ad xv dies uel xx, infra quos ipse posset mittere Posonium et Wiennam pro habendis corona et priuilegiis et reliquiis regni Boemie, et illis habitis intrare Pragam ; nam ex nunc vellet mittere aliquos pro illis apportandis et alios Pragam pro parandis hospiciis; eciam quod Boemi pro nunc disponerent pro dominis legatis de saluo conductu, quia sine dominis legatis non intraret. Dixerunt domini legati, quod primam viam deberet retroponere et dare obliuioni, secunda erat racionabilis et illam debebat practicare cum baronibus Boemie; et ita pro eis mandauit. Eadem die post prandium conuenit imperator cum Boemis, presentibus dominis legatis et mediantibus de termino sancti Laurencii, infra quem hic asportarentur corona et priuilegia de quibus supra, et in quo Boemi hic deberent esse ad recipiendum dominum imperatorem in regem et conducendum Pragam; et tunc per dominum imperatorem indi- cetur congregacio generalis regni Boemie ad festum beati Bartholomei Prage. Fuit eciam dictum, quod in dicto termino sancti Laurencii paratus esset saluus conductus pro dominis legatis pro eundo Pragam. Veneris sequenti abhinc recesserunt clientes et Pragenses, ad propria per- 27. Jul. 1436. gentes. Sabbato post prandium exierunt cancellarius imperatoris et comes de Posonio 28. Jul. pro reliquiis et corona etc. Jouis, n’ Augusti, misit imperator dominum Arnestum Pragam pro hospiciis, 2. Aug. similiter domini legati dominum Wenczeslaum de Karlstein. Veneris, x' Augusti, intrauit Iglauiam dominus Gaspar cancellarius imperialis 10. Aug. vnacum reliquiis et priuilegiis, ac coronam regni Boemie secum deferens.
Regestrum. 829 Post hoc conuenientibus omnibus Boemis coram imperatore, presentibus dominis legatis dixit Waluar, ciuis antique ciuitatis Pragensis, quod barones, clientes et nobiles alii promittebant, quod dominum imperatorem saluis eorum priuilegiis susciperent in regem et dominum, dum corona et priuilegia regni Boemie per dominum imperatorem exhibe- rentur. Interrogauit dominus imperator, quid Waluar diceret pro Praga. Respondit, quod similem promissionem faciebat pro antiqua Pragua saluis priuilegiis suis. Similiter et nuncii noue Prage dixerunt; nuncii autem de montibus Cuthnis dixerunt, quod idem faciebant sicut gubernator Boemie, ad cuius manus se dederant. Ipse autem gubernator presens erat et iunctus cum baronibus, cum predicta promissio pro parte ipsorum facta est. Tunc Boemi cantarunt in presencia deum laudantes vnam antiphonam de eorum patrono sancto Wenczeslao in Boemico; et recesserunt cum gaudio. Eadem die Mercurii, xxv“ Julii, de sero dixit imperator dominis legatis, quod Boemi volebant indicere congregacionem regni Boemie vsque ad instans festum sancti Mathei, et ipse non habebat vnde interim vel hic vel Prage viuere; et ideo volebat ire in Hungariam et sibi de peccuniis prouidere, et reuerti ad festum sancti Michaelis. Domini vero legati dixerunt, nullo modo expedire ipsum ad modicum retrocedere ; idem dixit dux Albertus et idem barones Boemie. Jouis, xxVI’ dicti mensis, de mane exposuit imperator duci Alberto in Theotho- 26. Jul. nico, et subsequenter dominis legatis in Latino, quod aut opportebat ipsum ire in Hunga- riam ad prouidendum sibi de neccessariis et reuerti ad festum Michaelis, aut quod Boemi ex nunc mandarent congregacionem fieri regni in Praga, cum illuc adueniret, videlicet circiter ad xv dies uel xx, infra quos ipse posset mittere Posonium et Wiennam pro habendis corona et priuilegiis et reliquiis regni Boemie, et illis habitis intrare Pragam ; nam ex nunc vellet mittere aliquos pro illis apportandis et alios Pragam pro parandis hospiciis; eciam quod Boemi pro nunc disponerent pro dominis legatis de saluo conductu, quia sine dominis legatis non intraret. Dixerunt domini legati, quod primam viam deberet retroponere et dare obliuioni, secunda erat racionabilis et illam debebat practicare cum baronibus Boemie; et ita pro eis mandauit. Eadem die post prandium conuenit imperator cum Boemis, presentibus dominis legatis et mediantibus de termino sancti Laurencii, infra quem hic asportarentur corona et priuilegia de quibus supra, et in quo Boemi hic deberent esse ad recipiendum dominum imperatorem in regem et conducendum Pragam; et tunc per dominum imperatorem indi- cetur congregacio generalis regni Boemie ad festum beati Bartholomei Prage. Fuit eciam dictum, quod in dicto termino sancti Laurencii paratus esset saluus conductus pro dominis legatis pro eundo Pragam. Veneris sequenti abhinc recesserunt clientes et Pragenses, ad propria per- 27. Jul. 1436. gentes. Sabbato post prandium exierunt cancellarius imperatoris et comes de Posonio 28. Jul. pro reliquiis et corona etc. Jouis, n’ Augusti, misit imperator dominum Arnestum Pragam pro hospiciis, 2. Aug. similiter domini legati dominum Wenczeslaum de Karlstein. Veneris, x' Augusti, intrauit Iglauiam dominus Gaspar cancellarius imperialis 10. Aug. vnacum reliquiis et priuilegiis, ac coronam regni Boemie secum deferens.
Strana 830
830 Johannis de Turonis, 14. Aug. Dominica, xn' mensis *), intrauerunt Iglauiam Pragenses et plures nuncii ciuitatum regni Boemie in magno numero. Lune sequenti, mandati sunt domini legati ab imperatore. Qui coram sua maie- state existentes, superuenerunt barones, nobiles, milites, elientes, nuncii ciuitatis Pra- gensis et plurium aliarum. Qui per organum Johannis Waluar, ciuis antique ciuitatis Pragensis, regraciati fuerunt domino imperatori eo, quod seruauerat coronam, reliquias et priuilegia regni, et adduci fecerat Iglauiam pro ducendo ad regnum, et per hoc con- siderabant eius bonam voluntatem; illique nuncii ciuitatum tunc presentes, vsque ad xx ciui- tates quas nominauit, suscipiebant imperatorem in dominum et eidem faciebant obedien- ciam; et licet non essent ibidem nuncii omnium ciuitatum regni, in via sue maiestati alii obuiam venirent et ipsum in dominum susciperent. Rogabant eciam dominum imperatorem, ut dignaretur eisdem nunciis coronam, reliquias et priuilegia regni ostendere. Dominus imperator habita deliberacione respondit, quod libenter post prandium. Illa die post prandium fuerunt domini legati cum imperatore ad hospicium domini cancellarii; et ibi ostensa fuit corona et alia supradicta baronibus, clientibus, nunciis ciuitatum Boemie. Primo (ostendit) coronam auream intextam gemmis et valde magnis lapidibus preciosis ornatam, secundo reliquias, inter quas erant due valde preciose cruces ; tercio multas literas concernentes regnum Boemie tam in priuilegiis quam aliis. Inter quas fuit exhibita vna litera regis Francie, per quam testabatur se dedisse regi Boemie duas spinas de corona domini, que erant in quadam cruce preciosissima; alia litera de confe- deracione inter regem Francie et Boemie. Hoc ostenso regraciati sunt Boemi domino imperatori, quod tam sollicite premissa custodisset ; et ob hoc magis volebant esse inclinati ad honorem sue maiestatis et corone regni. Respondit dominus imperator, quod volebat laborare pro honore illius regni vsque ad mortem. Martis, xIV° Augusti, de mane conparentibus coram domino imperatore, presente domino duce Alberto et nobilium in multitudine copiosa et aliorum assistencium, dominus Menardus de Noua domo pro et nomine baronum, clientum, militum, aliorumque nobilium et ciuitatum requisiuit dominum Alssonem de Rysenburg, dudum electum in gubernatorem regni Boemie, quatenus ipsos absolueret a promissione et iuramento per eos sibi factis, et ei regraciabatur de eo, quod fideliter laborasset pro honore et vtilitate regni Boemie et pro serenitate domini imperatoris. Dictus vero Alezo dixit domino imperatori, qualiter ipse sincere egisset pro honore regni et corone, et quod dominus imperator dignaretur esse memor laborum et impensarum ipsius domini Alezonis; et pro hoc eciam Boemi supplicarunt. Quibus respondit dominus imperator, quod volebat memorari. Post hec dominus Menardus nomine baronum et aliorum nobilium dixit imperatori, quod multum regraciabantur sue serenitati, quod pro honore regni et corone ipse conseruasset reliquias, coronam, priuilegia et alias literas pertinentes ad regnum, et quod premissa eis exibuisset. Et ex nunc ipsum in eorum regem et dominum suscipiebant, et prestabant ei tamquam vero heredi regni Boemie iuramentum et fidelitatem. Ei quoque supplicabant, ut obliuisci omnium iniuriarum dignaretur, et eorum priuilegia ac libertates vellet conseruare et 1436. 12. Aug. 13. Aug. *) „X' mensis“ erronee in codice.
830 Johannis de Turonis, 14. Aug. Dominica, xn' mensis *), intrauerunt Iglauiam Pragenses et plures nuncii ciuitatum regni Boemie in magno numero. Lune sequenti, mandati sunt domini legati ab imperatore. Qui coram sua maie- state existentes, superuenerunt barones, nobiles, milites, elientes, nuncii ciuitatis Pra- gensis et plurium aliarum. Qui per organum Johannis Waluar, ciuis antique ciuitatis Pragensis, regraciati fuerunt domino imperatori eo, quod seruauerat coronam, reliquias et priuilegia regni, et adduci fecerat Iglauiam pro ducendo ad regnum, et per hoc con- siderabant eius bonam voluntatem; illique nuncii ciuitatum tunc presentes, vsque ad xx ciui- tates quas nominauit, suscipiebant imperatorem in dominum et eidem faciebant obedien- ciam; et licet non essent ibidem nuncii omnium ciuitatum regni, in via sue maiestati alii obuiam venirent et ipsum in dominum susciperent. Rogabant eciam dominum imperatorem, ut dignaretur eisdem nunciis coronam, reliquias et priuilegia regni ostendere. Dominus imperator habita deliberacione respondit, quod libenter post prandium. Illa die post prandium fuerunt domini legati cum imperatore ad hospicium domini cancellarii; et ibi ostensa fuit corona et alia supradicta baronibus, clientibus, nunciis ciuitatum Boemie. Primo (ostendit) coronam auream intextam gemmis et valde magnis lapidibus preciosis ornatam, secundo reliquias, inter quas erant due valde preciose cruces ; tercio multas literas concernentes regnum Boemie tam in priuilegiis quam aliis. Inter quas fuit exhibita vna litera regis Francie, per quam testabatur se dedisse regi Boemie duas spinas de corona domini, que erant in quadam cruce preciosissima; alia litera de confe- deracione inter regem Francie et Boemie. Hoc ostenso regraciati sunt Boemi domino imperatori, quod tam sollicite premissa custodisset ; et ob hoc magis volebant esse inclinati ad honorem sue maiestatis et corone regni. Respondit dominus imperator, quod volebat laborare pro honore illius regni vsque ad mortem. Martis, xIV° Augusti, de mane conparentibus coram domino imperatore, presente domino duce Alberto et nobilium in multitudine copiosa et aliorum assistencium, dominus Menardus de Noua domo pro et nomine baronum, clientum, militum, aliorumque nobilium et ciuitatum requisiuit dominum Alssonem de Rysenburg, dudum electum in gubernatorem regni Boemie, quatenus ipsos absolueret a promissione et iuramento per eos sibi factis, et ei regraciabatur de eo, quod fideliter laborasset pro honore et vtilitate regni Boemie et pro serenitate domini imperatoris. Dictus vero Alezo dixit domino imperatori, qualiter ipse sincere egisset pro honore regni et corone, et quod dominus imperator dignaretur esse memor laborum et impensarum ipsius domini Alezonis; et pro hoc eciam Boemi supplicarunt. Quibus respondit dominus imperator, quod volebat memorari. Post hec dominus Menardus nomine baronum et aliorum nobilium dixit imperatori, quod multum regraciabantur sue serenitati, quod pro honore regni et corone ipse conseruasset reliquias, coronam, priuilegia et alias literas pertinentes ad regnum, et quod premissa eis exibuisset. Et ex nunc ipsum in eorum regem et dominum suscipiebant, et prestabant ei tamquam vero heredi regni Boemie iuramentum et fidelitatem. Ei quoque supplicabant, ut obliuisci omnium iniuriarum dignaretur, et eorum priuilegia ac libertates vellet conseruare et 1436. 12. Aug. 13. Aug. *) „X' mensis“ erronee in codice.
Strana 831
Regestrum. 831 confirmare more predecessorum suorum; idem in sentencia dixit Johannes Waluar. Tunc dederunt manus domino imperatori, primo barones et alii nobiles, et deinde nuncii ciui- tatum, videlicet antiqua, noua et minor Praga, Zacenses , Lunenses, Cadan, Litumerzi- czenses, Slana, Werona, Curzim, montes Kutniz, Nymburga, Czaslauia, Jaromir, Curia, Trutnow, Chrudim, Mutta, Arena, Prakaticz, Sicca, Clatowia, Tusta, Mielnik, Polizek. Grecz, Colonia super Albeam et Miza non fuerunt nominate. Grecz tenet presbiter Ambro- sius, Coloniam presbiter Bedericus et eciam Thabor, que non fuit nominata. Mizam tenet Przibiko de Klenaow, qui dudum fecit obedienciam ecclesie anno xxXII° in Egra. Hoc facto dominus imperator presentauit eis literas sigillatas super concordatis inter eos, que date fuerunt domino Menardo; et tunc decantarunt in signum leticie can- ticum ad gloriam dei et sancti Wenczeslai in Boemico. Decantatis et omnia suprascripta postmodum fideliter in Latino recitata. Eadem die mane dixit dominus imperator dominis lègatis, quod ipse allocutus fuerat Pragenses de saluo conductu pro ipsis. Qui responderant, quod ipsi vellent, ut domini legati intrarent Pragam tamquam forenses, et non tamquam legati; nam timebant, quod vellent reconciliare suas ecclesias. Qui quidem dominus imperator eis responderat, quod opportebat ipsos intrare ut legatos ecclesie et concilii, quodque procederent in omni benignitate et mansuetudine, et facerent iuxta conpactata. Mercurii, xv" mensis dominus imperator fecit proclamare pacem inter Boemos et 15. Aug. alios Christi fideles iuxta tenorem conpactatorum; quod eciam strate essent secure in Boemia, quodque liceat ire Boemiam et Pragam eciam absque saluo conductu usque ad instans festum sancti Michaelis. Item fecit proclamare generalem congregacionem regni Boemie ad instans festum sancti Bartholomei. Eadem die post prandium Pragenses in presencia domini imperatoris exhibuerunt saluum conductum pro dominis legatis sub sigillis antique et noue ciuitatis Pragensis, duraturum per xxVII dies; dederunt insuper literam seu mandatum de obseruanda pace in regno et extra quoad partem ipsorum sub sigillo regni, prout continetur de verbo ad verbum in codice literarum. Similiter domini legati viceuersa dederunt eis duas literas, vnam ad prelatos super vsu comunionis vtriusque speciei iuxta formam conpac- tatorum, aliam ad principes pro observanda pace, quarum tenores in eodem quaterno describuntur. Jouis, xvi‘ mensis, in presencia mei Johannis de Turonis et Johannis domini audi- toris notariorum, domini legati auctoritate eis concessa a sacro concilio verbo reconcilia- runt ecclesias et cimiteria execratas et polluta ex ea sola causa, quod corpora excomuni- catorum fuerunt ibidem inhumata, absque eo eciam quod ipsa corpora exinde extrahantur, citra tamen sanguinis effusionem ; et hoc Iglauie in habitacione domini episcopi Con- stanciensis. Sabbato, xvi“ dicti mensis, exiuerunt domini legati de Iglauia, et Martis xxI' 18. Aug. Pragam intrarunt; quibus obuiam venerunt aliqui ex ciuibus antique ciuitatis et nobilibus militaribus. 16. Aug. 1436. Mercurii, xxII", visitauit dominos legatos Rokssana cum clero, absente domino 22. Aug. episcopo, qui infirmabatur. Sumpsit themma: „Ecce, venio tercio ad vos.“ Respondit auditor themate sumpto: „Optimam partem elegit“ etc.
Regestrum. 831 confirmare more predecessorum suorum; idem in sentencia dixit Johannes Waluar. Tunc dederunt manus domino imperatori, primo barones et alii nobiles, et deinde nuncii ciui- tatum, videlicet antiqua, noua et minor Praga, Zacenses , Lunenses, Cadan, Litumerzi- czenses, Slana, Werona, Curzim, montes Kutniz, Nymburga, Czaslauia, Jaromir, Curia, Trutnow, Chrudim, Mutta, Arena, Prakaticz, Sicca, Clatowia, Tusta, Mielnik, Polizek. Grecz, Colonia super Albeam et Miza non fuerunt nominate. Grecz tenet presbiter Ambro- sius, Coloniam presbiter Bedericus et eciam Thabor, que non fuit nominata. Mizam tenet Przibiko de Klenaow, qui dudum fecit obedienciam ecclesie anno xxXII° in Egra. Hoc facto dominus imperator presentauit eis literas sigillatas super concordatis inter eos, que date fuerunt domino Menardo; et tunc decantarunt in signum leticie can- ticum ad gloriam dei et sancti Wenczeslai in Boemico. Decantatis et omnia suprascripta postmodum fideliter in Latino recitata. Eadem die mane dixit dominus imperator dominis lègatis, quod ipse allocutus fuerat Pragenses de saluo conductu pro ipsis. Qui responderant, quod ipsi vellent, ut domini legati intrarent Pragam tamquam forenses, et non tamquam legati; nam timebant, quod vellent reconciliare suas ecclesias. Qui quidem dominus imperator eis responderat, quod opportebat ipsos intrare ut legatos ecclesie et concilii, quodque procederent in omni benignitate et mansuetudine, et facerent iuxta conpactata. Mercurii, xv" mensis dominus imperator fecit proclamare pacem inter Boemos et 15. Aug. alios Christi fideles iuxta tenorem conpactatorum; quod eciam strate essent secure in Boemia, quodque liceat ire Boemiam et Pragam eciam absque saluo conductu usque ad instans festum sancti Michaelis. Item fecit proclamare generalem congregacionem regni Boemie ad instans festum sancti Bartholomei. Eadem die post prandium Pragenses in presencia domini imperatoris exhibuerunt saluum conductum pro dominis legatis sub sigillis antique et noue ciuitatis Pragensis, duraturum per xxVII dies; dederunt insuper literam seu mandatum de obseruanda pace in regno et extra quoad partem ipsorum sub sigillo regni, prout continetur de verbo ad verbum in codice literarum. Similiter domini legati viceuersa dederunt eis duas literas, vnam ad prelatos super vsu comunionis vtriusque speciei iuxta formam conpac- tatorum, aliam ad principes pro observanda pace, quarum tenores in eodem quaterno describuntur. Jouis, xvi‘ mensis, in presencia mei Johannis de Turonis et Johannis domini audi- toris notariorum, domini legati auctoritate eis concessa a sacro concilio verbo reconcilia- runt ecclesias et cimiteria execratas et polluta ex ea sola causa, quod corpora excomuni- catorum fuerunt ibidem inhumata, absque eo eciam quod ipsa corpora exinde extrahantur, citra tamen sanguinis effusionem ; et hoc Iglauie in habitacione domini episcopi Con- stanciensis. Sabbato, xvi“ dicti mensis, exiuerunt domini legati de Iglauia, et Martis xxI' 18. Aug. Pragam intrarunt; quibus obuiam venerunt aliqui ex ciuibus antique ciuitatis et nobilibus militaribus. 16. Aug. 1436. Mercurii, xxII", visitauit dominos legatos Rokssana cum clero, absente domino 22. Aug. episcopo, qui infirmabatur. Sumpsit themma: „Ecce, venio tercio ad vos.“ Respondit auditor themate sumpto: „Optimam partem elegit“ etc.
Strana 832
832 Johannis de Turonis, 1436. Eadem die mane visitarunt dominos Pragenses ciues, quorum nomine propo- suit Johannes Waluar sumpto verbo ex epistola currenti: „Gracia dei in me vacua non fuit.“ Deduxit, quod gracia vnitatis et pacis facta in Iglauia, ut sperabat, non esset vacua in ipsis; congratulabatur aduentui dominorum legatorum. Offerentes se ciues ad beneplacita dominorum, et viceuersa post proposicionem domini legati regraciati sunt etc. 23. Aug. 26. Aug. 31. Aug. 1. Sept. 2. Sept. 4. Sept. Eodem die post prandium visitarunt magistri dominos legatos cum themate : "Deus, gracias tibi ago,“ referentes gracias deo et dominis legatis pro beneficiis vnitatis et pacis. Respondit auditor sumpto themate : "Sedens secus pedes domini audiebat verbum illius, ex euangelio assumpcionis. Jouis, xxIII', intrauit dominus imperator Pragam et imperatrix cum magno comi- tatu nobilium Boemie. Voluit autem Rokssana obuiam deferre corpus Christi; sed impe- rator non permisit, ut corpus Christi deferretur. Dominica, xxvi, domino imperatore sedente pro tribunali et induto vestibus regalibus in circulo siue platea antique Prage antiqua, noua et minor Praga suscepit dominum imperatorem in eorum regem et dominum, promisit fidelitatem; dedit claues et sigilla, que illico dominus imperator ad eorum manus reposuit. Veneris, vltima mensis, exhibuerunt domini legati mandatum hesterna die receptum sub bulla super facultate dominorum legatorum concessa in Iglauia, quod legit Rokssana cum aliquibus presbiteris, et videbatur esse in forma concordata; nichilominus tamen facerent collacionem de illo mandato ad formam Iglauie conceptam. Sabbato, prima Septembris, presentibus Boemis dixit imperator dominis legatis, quod viderent, si aliqua restarent de compactatis adimplenda. Responderunt domini legati, quod Boemorum erat dicere si aliqua peterent; et cum tacerent, auditor legit capitulum conpactatorum circa primum articulum, scilicet comunionis. Dixit Rokzana, quod si con- cilium nollet statim decidere, vtrum comunio duplicis speciei sit de neccessitate aut de precepto, sed remitteret ad futurum concilium, tunc Boemi essent frustrati de libertacione comunionis. Fuit eciam motum de bulla ratifficacionis, sicut conuentum fuit in Iglauia, quam procurare debebant a sacro concilio. Dominica, n°, mensis, dixit imperator magnum murmur esse in populo contra ipsum, et dicebant se esse deceptos; et repeciit duo illa, que die precedenti fuerunt tacta. Martis, iv° exhibuit dominus imperator vnam cedulam continentem tria puncta: primum de ratificacione fienda per sacrum concilium gestorum per dominos legatos in Iglauia, secundum de disputacione super neccessitate et precepto comunionis sub duplici specie, tercium de libertacione dicte comunionis fienda per sacrum concilium, ut continetur in conpactatis. Super hiis habita dominus imperator cum dominis legatis comunicacione, dixit Rokssane et aliis presbiteris paucis, quod de ratificacione bene disponeret, de aliis duobus quod darent sibi spacium et quietem quatuor ebdomadarum, cum iam tractatus isti essent inchoati a quatuor annis, et ipse cogitaret de aliquo bono medio. In vigilia natiuitatis beate virginis fuit intimatum pro parte imperatoris Rokssane, quod ipse volebat audire vesperas in ecclesia beate Marie in Leta curia, in qua dictus Rokssana erat intrusus; et quod dominus Constanciensis ibidem faceret officium in ponti- ficalibus. Tunc Rokssana per duos presbiteros intimauit cuidam episcopo titulari, nacione 7. Sept.
832 Johannis de Turonis, 1436. Eadem die mane visitarunt dominos Pragenses ciues, quorum nomine propo- suit Johannes Waluar sumpto verbo ex epistola currenti: „Gracia dei in me vacua non fuit.“ Deduxit, quod gracia vnitatis et pacis facta in Iglauia, ut sperabat, non esset vacua in ipsis; congratulabatur aduentui dominorum legatorum. Offerentes se ciues ad beneplacita dominorum, et viceuersa post proposicionem domini legati regraciati sunt etc. 23. Aug. 26. Aug. 31. Aug. 1. Sept. 2. Sept. 4. Sept. Eodem die post prandium visitarunt magistri dominos legatos cum themate : "Deus, gracias tibi ago,“ referentes gracias deo et dominis legatis pro beneficiis vnitatis et pacis. Respondit auditor sumpto themate : "Sedens secus pedes domini audiebat verbum illius, ex euangelio assumpcionis. Jouis, xxIII', intrauit dominus imperator Pragam et imperatrix cum magno comi- tatu nobilium Boemie. Voluit autem Rokssana obuiam deferre corpus Christi; sed impe- rator non permisit, ut corpus Christi deferretur. Dominica, xxvi, domino imperatore sedente pro tribunali et induto vestibus regalibus in circulo siue platea antique Prage antiqua, noua et minor Praga suscepit dominum imperatorem in eorum regem et dominum, promisit fidelitatem; dedit claues et sigilla, que illico dominus imperator ad eorum manus reposuit. Veneris, vltima mensis, exhibuerunt domini legati mandatum hesterna die receptum sub bulla super facultate dominorum legatorum concessa in Iglauia, quod legit Rokssana cum aliquibus presbiteris, et videbatur esse in forma concordata; nichilominus tamen facerent collacionem de illo mandato ad formam Iglauie conceptam. Sabbato, prima Septembris, presentibus Boemis dixit imperator dominis legatis, quod viderent, si aliqua restarent de compactatis adimplenda. Responderunt domini legati, quod Boemorum erat dicere si aliqua peterent; et cum tacerent, auditor legit capitulum conpactatorum circa primum articulum, scilicet comunionis. Dixit Rokzana, quod si con- cilium nollet statim decidere, vtrum comunio duplicis speciei sit de neccessitate aut de precepto, sed remitteret ad futurum concilium, tunc Boemi essent frustrati de libertacione comunionis. Fuit eciam motum de bulla ratifficacionis, sicut conuentum fuit in Iglauia, quam procurare debebant a sacro concilio. Dominica, n°, mensis, dixit imperator magnum murmur esse in populo contra ipsum, et dicebant se esse deceptos; et repeciit duo illa, que die precedenti fuerunt tacta. Martis, iv° exhibuit dominus imperator vnam cedulam continentem tria puncta: primum de ratificacione fienda per sacrum concilium gestorum per dominos legatos in Iglauia, secundum de disputacione super neccessitate et precepto comunionis sub duplici specie, tercium de libertacione dicte comunionis fienda per sacrum concilium, ut continetur in conpactatis. Super hiis habita dominus imperator cum dominis legatis comunicacione, dixit Rokssane et aliis presbiteris paucis, quod de ratificacione bene disponeret, de aliis duobus quod darent sibi spacium et quietem quatuor ebdomadarum, cum iam tractatus isti essent inchoati a quatuor annis, et ipse cogitaret de aliquo bono medio. In vigilia natiuitatis beate virginis fuit intimatum pro parte imperatoris Rokssane, quod ipse volebat audire vesperas in ecclesia beate Marie in Leta curia, in qua dictus Rokssana erat intrusus; et quod dominus Constanciensis ibidem faceret officium in ponti- ficalibus. Tunc Rokssana per duos presbiteros intimauit cuidam episcopo titulari, nacione 7. Sept.
Strana 833
Regestrum. 833 Hungaro, qui preest capelle domini imperatoris, quod hoc sibi placebat, et quod hec permitteret. Respondit episcopus, quod ex debito ad hoc tenebatur, cum dominus suus esset imperator, et dominus Constanciensis et sui college essent legati concilii generalis. Dixerunt dicti duo presbiteri, quod non ex debito, sed ex gracia admittebat hoc eorum archiepiscopus Rokezana. In festo natiuitatis in prefata ecclesia, presentibus imperatore et regina, cele- brauit in pontificalibus dominus Constanciensis; prius vero fuit decantata vna missa parro- chialis, vbi dixerunt multas cantilenas et dimiserunt simbolum. Item in eadem ecclesia comunicarunt multos paruulos. In crastinum, videlicet Dominica ix“ Septembris, super hiis conquesti sunt domini legati domino imperatori, quod iuxta conpactata Boemi debebant esse conformes ritui vniuersalis ecclesie in omnibus, preterquam in vsu comunionis vtriusque speciei; et nichil- ominus ipsi comunicabant paruulos, et in multis aliis non seruabant ritus vniuersalis ecclesie, petentes eum, ut super cogitaret de remedio; et cum in congregacione tunc indicta fuissent lecte litere domini imperatoris super hiis, que promiserunt facere Boemis, similiter legerentur litere dictorum Boemorum date dominis legatis, ut scirent Boemi, quid facere tenentur. Eodem die post prandium venit ad dominos legatos dominus Menardus de Noua domo. Dixit, quod dominus imperator ea, que sibi dixerant domini legati, comunicauerat domino de Rosis, Ptzakoni et Allsoni de Resemberg et sibi, qui eidem dixerunt, quod non expediebat ista pro nunc mouere, quia esset concitare ciuitates; et quod de hoc super- sederent domini legati. Post hoc missi sunt ad dominos legatos domini cancellarius et Brunorius de Scala ab imperatore, qui eadem dominis legatis dixerunt, sicut dominus Menardus; et eorum peticionibus acquieuerunt domini legati. Lune, x°, dixit dominus imperator, quod Rokssana predicauerat heri, quod iam 10. Sept. peccata publica in ciuitate fiebant, ut ludi taxillorum, frequentacio tabernarum; erant nunc scorta publica, et nemo prouidet. Ipse vero seruauerat hucusque ciuitatem in puri- tate, et ideo adhuc volebat ponere caput suum ad resistendum dictis peccatis ; nam ciuitas ista facta erat quasi Sodoma. Dixit autem dominus imperator, quod dictus Rokssana debuisset sibi priuatim ista dixisse, ut prouidisset; et quod super hoc volebat loqui cum scabinis presente suo consilio, ut talia scandalosa non predicarentur. Martis, xI', venerunt ad dominos legatos illi, qui erant pro parte aliarum ciuitatum 11. Sept. a Praga. Proposuerunt, quod venerant ad visitandum dominos cum omni gratitudine, acceptacione et honorificencia. Regraciabantur de laboribus sumptuosis per eos susceptis pro bono regni, offerentes se ad eorum beneplacita. Petebant, ut multiplicarentur litere date in Iglauia super conpactatis et eorum execucione, ut quelibet ciuitas eas haberet; secundo, ut interpellarent ad sacrum concilium pro confirmacione eorum electi in archi- episcopum; tercio, ut sacrum concilium per suam bullam intimaret omnibus regnis et principibus istam vnionem, et quod nulli turbarent aut infamarent eos occasione preteri- torum. Vltimo regraciabantur de eo, quod tam familiariter tractauerant domini legati suos nuncios in Iglauia et alibi. 8. Sept. 9. Sept. 1436. Scriptores I. 105
Regestrum. 833 Hungaro, qui preest capelle domini imperatoris, quod hoc sibi placebat, et quod hec permitteret. Respondit episcopus, quod ex debito ad hoc tenebatur, cum dominus suus esset imperator, et dominus Constanciensis et sui college essent legati concilii generalis. Dixerunt dicti duo presbiteri, quod non ex debito, sed ex gracia admittebat hoc eorum archiepiscopus Rokezana. In festo natiuitatis in prefata ecclesia, presentibus imperatore et regina, cele- brauit in pontificalibus dominus Constanciensis; prius vero fuit decantata vna missa parro- chialis, vbi dixerunt multas cantilenas et dimiserunt simbolum. Item in eadem ecclesia comunicarunt multos paruulos. In crastinum, videlicet Dominica ix“ Septembris, super hiis conquesti sunt domini legati domino imperatori, quod iuxta conpactata Boemi debebant esse conformes ritui vniuersalis ecclesie in omnibus, preterquam in vsu comunionis vtriusque speciei; et nichil- ominus ipsi comunicabant paruulos, et in multis aliis non seruabant ritus vniuersalis ecclesie, petentes eum, ut super cogitaret de remedio; et cum in congregacione tunc indicta fuissent lecte litere domini imperatoris super hiis, que promiserunt facere Boemis, similiter legerentur litere dictorum Boemorum date dominis legatis, ut scirent Boemi, quid facere tenentur. Eodem die post prandium venit ad dominos legatos dominus Menardus de Noua domo. Dixit, quod dominus imperator ea, que sibi dixerant domini legati, comunicauerat domino de Rosis, Ptzakoni et Allsoni de Resemberg et sibi, qui eidem dixerunt, quod non expediebat ista pro nunc mouere, quia esset concitare ciuitates; et quod de hoc super- sederent domini legati. Post hoc missi sunt ad dominos legatos domini cancellarius et Brunorius de Scala ab imperatore, qui eadem dominis legatis dixerunt, sicut dominus Menardus; et eorum peticionibus acquieuerunt domini legati. Lune, x°, dixit dominus imperator, quod Rokssana predicauerat heri, quod iam 10. Sept. peccata publica in ciuitate fiebant, ut ludi taxillorum, frequentacio tabernarum; erant nunc scorta publica, et nemo prouidet. Ipse vero seruauerat hucusque ciuitatem in puri- tate, et ideo adhuc volebat ponere caput suum ad resistendum dictis peccatis ; nam ciuitas ista facta erat quasi Sodoma. Dixit autem dominus imperator, quod dictus Rokssana debuisset sibi priuatim ista dixisse, ut prouidisset; et quod super hoc volebat loqui cum scabinis presente suo consilio, ut talia scandalosa non predicarentur. Martis, xI', venerunt ad dominos legatos illi, qui erant pro parte aliarum ciuitatum 11. Sept. a Praga. Proposuerunt, quod venerant ad visitandum dominos cum omni gratitudine, acceptacione et honorificencia. Regraciabantur de laboribus sumptuosis per eos susceptis pro bono regni, offerentes se ad eorum beneplacita. Petebant, ut multiplicarentur litere date in Iglauia super conpactatis et eorum execucione, ut quelibet ciuitas eas haberet; secundo, ut interpellarent ad sacrum concilium pro confirmacione eorum electi in archi- episcopum; tercio, ut sacrum concilium per suam bullam intimaret omnibus regnis et principibus istam vnionem, et quod nulli turbarent aut infamarent eos occasione preteri- torum. Vltimo regraciabantur de eo, quod tam familiariter tractauerant domini legati suos nuncios in Iglauia et alibi. 8. Sept. 9. Sept. 1436. Scriptores I. 105
Strana 834
834 Johannis de Turonis, 13. Sept. 15. Sept. 16. Sept. Responderunt domini legati regraciando de eorum visitacione, suscepcione et oblacione, offerentes se ad vlterius laborandum pro bono regni et pace illius. Ad primam peticionem responderunt, quod non videbatur neccessarium ita multiplicare literas, quia poterant fieri transsumpta ex literis dominorum legatorum; si tamen singule ciuitates vellent literas a dominis legatis habere, quod viceuersa suas darent literas dominis legatis. Ad secundum dixerunt, iam super hoc respondisse domino imperatori in Iglauia, quod quoad confirmacionem nullam habebant potestatem ; sed sacrum concilium rem huiusmodi sibi reseruauerat. Ad tercium dixerunt, quod cum sacrum concilium intellexit hanc vnionem esse factam, fecit magnam solemnitatem et processionem et missam, et ita res huiusmodi vtique satis diuulgata est; et tamen, si placeat eis, super hac re scriberent domini legati sacro concilio. Deinde petiuerunt, quod daretur eis mandatum ad principes circumuicinos de pace obseruanda, et quod procurarent ratificacionem a concilio gestorum per dominos legatos in Iglauia. Annuerunt domini, quod iam pro illa scripserant sacro concilio. Petiuerunt vlterius, quod domini darent suas literas quatuor districtibus regni. Responderunt domini se velle deliberare. Eadem die post prandium venit ad dominos legatos quidam magister Drachow, predicator in Bethleem, dicens, quod venerat non missus, sed ex se pro eo, quod aliqui murmurabant in populo de eo, quod dominus Constanciensis acceptauit ministrare sacra- mentum confirmacionis, adiciens, quod seniores huius ciuitatis mouerant eciam in Iglauia, quod domini legati huc venirent tamquam hospites; et quod esset pro bono regni, quod sui electi confirmarentur et consecrarentur, et ista et alia peragerent in regno isto. Respondit dominus Constanciensis, quod huc venerant tamquam legati sacri concilii, et quod auctoritate sacri concilii sacramentum confirmacionis ministrabat, et quod hac aucto- ritate vsus in diocesi Augustensi, Ratisponensi et Patauiensi, vbi eciam sunt episcopi; et ita hic non intendebat denegare petentibus hoc sacramentum. Et plura alia hinc inde sunt dicta tam de eleccione quam confirmacione. Jouis, xII", dixit imperator, quod quidam presbiteri et aliqui seculares ad insti- gacionem dictorum presbiterorum erant sibi conquesti de eo, quod dominus Constanciensis ministrabat sacramentum confirmacionis. Respondit dominus Constanciensis in effectu, sicut responderat dicto de Dracow; nec cessauit confirmare a dicto tempore propter verba supradicta. Sabbato, xv', misit cancellarius dominis legatis minutam literarum, quas dominus imperator erat missurus ad sacrum concilium ad interpellandum pro confirmacione archi- episcopi et episcoporum. Earum lectura visa dixerunt domini legati, quod eis non erat materia grata, quodque dominus cancellarius illas honestaret quantum posset. Dominica, xvi', dominus imperator dixit, quod isti clientales, qui aliena detinent, dicebant, quod volebant detinere fortalicia que possident, donec viderent quomodo serua- rentur eis promissa; et volebant inicere, quod nichil fieret circa confirmacionem archi- episcopi et episcoporum, ut eis fuerat promissum. Et ideo, ut auferretur eis occasio huiusmodi, ipse mouerat de scribendo sacro concilio pro dicta confirmacione. Quitquid tamen, inquit, homines intencio iudicat omnes, michi videtur, quod concilium sacrum non debeat ipsum confirmare ; sed tamen non statim rumpat, sed pro bono modo differat, ut 1436.
834 Johannis de Turonis, 13. Sept. 15. Sept. 16. Sept. Responderunt domini legati regraciando de eorum visitacione, suscepcione et oblacione, offerentes se ad vlterius laborandum pro bono regni et pace illius. Ad primam peticionem responderunt, quod non videbatur neccessarium ita multiplicare literas, quia poterant fieri transsumpta ex literis dominorum legatorum; si tamen singule ciuitates vellent literas a dominis legatis habere, quod viceuersa suas darent literas dominis legatis. Ad secundum dixerunt, iam super hoc respondisse domino imperatori in Iglauia, quod quoad confirmacionem nullam habebant potestatem ; sed sacrum concilium rem huiusmodi sibi reseruauerat. Ad tercium dixerunt, quod cum sacrum concilium intellexit hanc vnionem esse factam, fecit magnam solemnitatem et processionem et missam, et ita res huiusmodi vtique satis diuulgata est; et tamen, si placeat eis, super hac re scriberent domini legati sacro concilio. Deinde petiuerunt, quod daretur eis mandatum ad principes circumuicinos de pace obseruanda, et quod procurarent ratificacionem a concilio gestorum per dominos legatos in Iglauia. Annuerunt domini, quod iam pro illa scripserant sacro concilio. Petiuerunt vlterius, quod domini darent suas literas quatuor districtibus regni. Responderunt domini se velle deliberare. Eadem die post prandium venit ad dominos legatos quidam magister Drachow, predicator in Bethleem, dicens, quod venerat non missus, sed ex se pro eo, quod aliqui murmurabant in populo de eo, quod dominus Constanciensis acceptauit ministrare sacra- mentum confirmacionis, adiciens, quod seniores huius ciuitatis mouerant eciam in Iglauia, quod domini legati huc venirent tamquam hospites; et quod esset pro bono regni, quod sui electi confirmarentur et consecrarentur, et ista et alia peragerent in regno isto. Respondit dominus Constanciensis, quod huc venerant tamquam legati sacri concilii, et quod auctoritate sacri concilii sacramentum confirmacionis ministrabat, et quod hac aucto- ritate vsus in diocesi Augustensi, Ratisponensi et Patauiensi, vbi eciam sunt episcopi; et ita hic non intendebat denegare petentibus hoc sacramentum. Et plura alia hinc inde sunt dicta tam de eleccione quam confirmacione. Jouis, xII", dixit imperator, quod quidam presbiteri et aliqui seculares ad insti- gacionem dictorum presbiterorum erant sibi conquesti de eo, quod dominus Constanciensis ministrabat sacramentum confirmacionis. Respondit dominus Constanciensis in effectu, sicut responderat dicto de Dracow; nec cessauit confirmare a dicto tempore propter verba supradicta. Sabbato, xv', misit cancellarius dominis legatis minutam literarum, quas dominus imperator erat missurus ad sacrum concilium ad interpellandum pro confirmacione archi- episcopi et episcoporum. Earum lectura visa dixerunt domini legati, quod eis non erat materia grata, quodque dominus cancellarius illas honestaret quantum posset. Dominica, xvi', dominus imperator dixit, quod isti clientales, qui aliena detinent, dicebant, quod volebant detinere fortalicia que possident, donec viderent quomodo serua- rentur eis promissa; et volebant inicere, quod nichil fieret circa confirmacionem archi- episcopi et episcoporum, ut eis fuerat promissum. Et ideo, ut auferretur eis occasio huiusmodi, ipse mouerat de scribendo sacro concilio pro dicta confirmacione. Quitquid tamen, inquit, homines intencio iudicat omnes, michi videtur, quod concilium sacrum non debeat ipsum confirmare ; sed tamen non statim rumpat, sed pro bono modo differat, ut 1436.
Strana 835
Regestrum. 835 respondendo, quod Boemi prius obseruent ritus et se conforment ecclesie, ut in conpac- tatis continetur. Et quod ego dixi, inquit, quod usque ad mortem nolo alium habere archiepiscopum, ego credo, quod ipsimet populares ipsum Rokazana mactabunt, et tunc poterit alius haberi archiepiscopus. Eadem (die), ut relatum est, Rokzcana predicauit assumpto verbo: „Nisi dominus custodierit ciuitatem" etc., quod dyabolus tria iacula in hoc regnum immiserat, primum, quod Boemi hereticabantur, et hoc sublatum est ; secundum, quod crux erecta fuit contra eos, et hoc sublatum est; tercium, quod deficiunt in sacerdotibus, qui conseruent legem dei. Et pro hoc, inquit, cum suspiriis orate, ut de sacerdotibus vobis prouideat; et eadem hora ipse et alii orauerunt. Lune, xvn", ut relatum est, Rokzana viso tenore literarum, quas pro ipsius con- 17. Sept. firmacione dominus imperator scribebat sacro concilio, petiuit, ut adiceretur in dictis literis illa clausula, que est in literis sue maiestatis datis Boemis, videlicet quod nullum alium usque ad mortem habebit archiepiscopum. Respondit dominus imperator: Satis habetis de eo quod scribo, numquam pro aliquo ita scripsi. Voluit idem Rokezana loqui auriculariter imperatori. Cui imperator: Dicatis, inquit, publice. Rokizana tacuit. Dixit eciam imperator baronibus et aliis nobilibus, quod pro dicta confirmacione scriberent. Ipsi autem habita deliberacione dixerunt satis esse, quod sua maiestas scribat. Relatum est insuper, quod idem Rokizana suasit nunciis ciuitatum, ut iungerent se cum clientibus et dimitterent imperatorem et barones, quoniam imperator non teneret eis promissa. Nam et illi, qui laborauerant pro ipsius ingressu, ut Waluar et alii, iam erant depositi ab offi- ciis suis. Nota, quod dicti clientales aliena bona tam ecclesiarum quam regis et aliorum detinent occupata. 1436. Tenor ratificacionis literarum imperatoris et pronunciacionis Anglici. Sequitur in alio codice literarum. Veneris, xxVIII" mensis, dominus Constanciensis, presente domino imperatore et 28. Sept. imperatrice, in ecclesia maiori propter tunc currentem festiuitatem sancti Wenceslai celebrauit missam in pontificalibus, et aquam benedictam fecit cantato „asperges me“ etc.; nam durante isto cismate non fuit vsus aque benedicte. Sabbato, xxix°, propter dedicacionem sancti Michaelis eadem peracta sunt in 29. Sept. ecclesia parrochiali sancti Michaelis, et ibidem in alia missa decantatum est in organis. Et propter ista, scilicet quia in dieta ecclesia fuit facta aqua benedicta, et quia fuit cantatum in organis, magistrum Christianum, rectorem predicte ecclesie, reprehendit magister Johannes Rokzana; et pro ante ipsum reprehendit, quia sepeliuerat quemdam forensem, qui noluerat comunicare sub vtraque specie, propterea idem Rokssana negauerat sepulturam. Dominica, vltima Septembris, celebrauit dominus Constanciensis, fecit aquam 30. Sept. benedictam et confirmauit multos in monasterio sancti Jeronimi ad Sclauos in noua ciuitate, cuius illa die agebatur celebritas. Veneris, quinta Octobris, institutus est et pronunciatus dominus Menardus in 5. Oct. burgrauium castri Pragensis. 105"
Regestrum. 835 respondendo, quod Boemi prius obseruent ritus et se conforment ecclesie, ut in conpac- tatis continetur. Et quod ego dixi, inquit, quod usque ad mortem nolo alium habere archiepiscopum, ego credo, quod ipsimet populares ipsum Rokazana mactabunt, et tunc poterit alius haberi archiepiscopus. Eadem (die), ut relatum est, Rokzcana predicauit assumpto verbo: „Nisi dominus custodierit ciuitatem" etc., quod dyabolus tria iacula in hoc regnum immiserat, primum, quod Boemi hereticabantur, et hoc sublatum est ; secundum, quod crux erecta fuit contra eos, et hoc sublatum est; tercium, quod deficiunt in sacerdotibus, qui conseruent legem dei. Et pro hoc, inquit, cum suspiriis orate, ut de sacerdotibus vobis prouideat; et eadem hora ipse et alii orauerunt. Lune, xvn", ut relatum est, Rokzana viso tenore literarum, quas pro ipsius con- 17. Sept. firmacione dominus imperator scribebat sacro concilio, petiuit, ut adiceretur in dictis literis illa clausula, que est in literis sue maiestatis datis Boemis, videlicet quod nullum alium usque ad mortem habebit archiepiscopum. Respondit dominus imperator: Satis habetis de eo quod scribo, numquam pro aliquo ita scripsi. Voluit idem Rokezana loqui auriculariter imperatori. Cui imperator: Dicatis, inquit, publice. Rokizana tacuit. Dixit eciam imperator baronibus et aliis nobilibus, quod pro dicta confirmacione scriberent. Ipsi autem habita deliberacione dixerunt satis esse, quod sua maiestas scribat. Relatum est insuper, quod idem Rokizana suasit nunciis ciuitatum, ut iungerent se cum clientibus et dimitterent imperatorem et barones, quoniam imperator non teneret eis promissa. Nam et illi, qui laborauerant pro ipsius ingressu, ut Waluar et alii, iam erant depositi ab offi- ciis suis. Nota, quod dicti clientales aliena bona tam ecclesiarum quam regis et aliorum detinent occupata. 1436. Tenor ratificacionis literarum imperatoris et pronunciacionis Anglici. Sequitur in alio codice literarum. Veneris, xxVIII" mensis, dominus Constanciensis, presente domino imperatore et 28. Sept. imperatrice, in ecclesia maiori propter tunc currentem festiuitatem sancti Wenceslai celebrauit missam in pontificalibus, et aquam benedictam fecit cantato „asperges me“ etc.; nam durante isto cismate non fuit vsus aque benedicte. Sabbato, xxix°, propter dedicacionem sancti Michaelis eadem peracta sunt in 29. Sept. ecclesia parrochiali sancti Michaelis, et ibidem in alia missa decantatum est in organis. Et propter ista, scilicet quia in dieta ecclesia fuit facta aqua benedicta, et quia fuit cantatum in organis, magistrum Christianum, rectorem predicte ecclesie, reprehendit magister Johannes Rokzana; et pro ante ipsum reprehendit, quia sepeliuerat quemdam forensem, qui noluerat comunicare sub vtraque specie, propterea idem Rokssana negauerat sepulturam. Dominica, vltima Septembris, celebrauit dominus Constanciensis, fecit aquam 30. Sept. benedictam et confirmauit multos in monasterio sancti Jeronimi ad Sclauos in noua ciuitate, cuius illa die agebatur celebritas. Veneris, quinta Octobris, institutus est et pronunciatus dominus Menardus in 5. Oct. burgrauium castri Pragensis. 105"
Strana 836
836 Johannis de Turonis, 16. Oct. 17. Oct. 19. Oct. Sabbato, vi', dominus Constanciensis in ecclesia sancti Michaelis ad ipsius ecclesie rectoris preces consecrauit vnum altare et altaria portatilia circiter xx; et multos confir- mauit senes et iuuenes vtriusque sexus. Hiis diebus, ut relatum est, Rokssana et alii presbiteri multa predicarunt in pre- iudicium suscepte vnitatis contra honorem ecclesie, et inducencia populum ad sedicionem contra dominum imperatorem et legatos concilii. Item delatum est fuisse nocturna conuenticula apud Rokezana et factam conspiracionem, ut certa nocte irruerent in dominum imperatorem, legatos concilii et modernos scabinos. Vnde et hac occasione per dictos scabinos duo ex illis, qui dictis conuenticulis interfuerunt, capti sunt et incar- cerati; dictique scabini ob id ordinarunt fieri excubias nocturnas per ciuitatem hanc Pragensem. Martis igitur, xvi' Octobris, fuerunt cum domino imperatore pociores de antiqua et noua ciuitate. Exposuit eis, que delata fuerant de illis conuenticulis et conspiracio- nibus ; exhortatus est eos ad vnitatem et ut talia cessarent, que essent sedicionis. Respon- derunt se velle vnum esse sub sua maiestate, et ita prouidere, ut ne capillus de capite ipsius imperatoris aut suorum caderet. Mercurii, xvn", fuit ad pretorium conuocata tota comunitate et iniunctum, ut quicumque intelligerent aliquid de dictis conuenticulis aut conspiracionibus, mox deberent sub grauissimis penis denunciare. Eadem die dominus imperator vocauit omnes magistros et presbiteros. Exposuit eis primo, ut cessarent à predicacionibus scandalosis, et que concitarent populum ad sedicionem et sanguinis effusionem ; sed predicarent que ad edificacionem essent anima- rum; 2° ut sibi iurarent fidelitatem. Et magistri quidem ad hoc se paratissimos exhibue- runt; Rokssana vero longa oracione, cum non accusaretur, se excusauit et sub grauissimo anathemate de illis conuenticulis; vnde mirabantur multi, scientes non esse vera, que dicebat. Tandem omnes iurauerunt fidelitatem domino imperatori. Veneris, xix“, ex parte magistri ciuium et consulum venerunt duo ex consulibus cum eorum notario. Exposuit, qualiter audiuissent, quod fecissent domini legati excubias propter certos rumores exortos in ciuitate, et quod ab illis cessaremus; nam ipsi bene disposuerant pro securitate domini eorum domini imperatoris et legatorum; quodque vtraque ciuitas in hoc conuenerat, quod velit resistere omnibus, qui vellent contra dominum imperatorem et nos aliquid machinari, siue essent spirituales siue seculares. Secundo, quod dominus imperator eis dixerat, quod darent legatis saluum conductum ; et ad hoc erant paratissimi, et quod si placeret eisdem dominis legatis, ipsi ciues darent notulam, aut ipsi formam conponerent. Responderunt domini regraciando, et quod relatum fuerat, quod aliqui disposuerant, quod in doliis vacuis, quorum multitudo erat in hoc collegio, poneretur ignis; sub qua occasione intrarent hoc collegium Karoli et dominos legatos occiderent, deinde inuaderent dominum imperatorem. Dixerunt domini, quod hoc peri- culum erat comune domino imperatori, dominis consulibus et dominis legatis; quod merito obuiauerunt huic rei, ex qua macula indelebilis et turpissima fuisset huic regno et ciuitati, videlicet quod suscepta vnitate et pace cum reliquo populo Christiano, suscepto domino imperatore et eorum rege ingressu pacifico, et prestita fidelitate et obediencia, occisi fuissent dictus imperator et legati generalis concilii. De saluo conductu dixerunt domini 1436. 6. Oct.
836 Johannis de Turonis, 16. Oct. 17. Oct. 19. Oct. Sabbato, vi', dominus Constanciensis in ecclesia sancti Michaelis ad ipsius ecclesie rectoris preces consecrauit vnum altare et altaria portatilia circiter xx; et multos confir- mauit senes et iuuenes vtriusque sexus. Hiis diebus, ut relatum est, Rokssana et alii presbiteri multa predicarunt in pre- iudicium suscepte vnitatis contra honorem ecclesie, et inducencia populum ad sedicionem contra dominum imperatorem et legatos concilii. Item delatum est fuisse nocturna conuenticula apud Rokezana et factam conspiracionem, ut certa nocte irruerent in dominum imperatorem, legatos concilii et modernos scabinos. Vnde et hac occasione per dictos scabinos duo ex illis, qui dictis conuenticulis interfuerunt, capti sunt et incar- cerati; dictique scabini ob id ordinarunt fieri excubias nocturnas per ciuitatem hanc Pragensem. Martis igitur, xvi' Octobris, fuerunt cum domino imperatore pociores de antiqua et noua ciuitate. Exposuit eis, que delata fuerant de illis conuenticulis et conspiracio- nibus ; exhortatus est eos ad vnitatem et ut talia cessarent, que essent sedicionis. Respon- derunt se velle vnum esse sub sua maiestate, et ita prouidere, ut ne capillus de capite ipsius imperatoris aut suorum caderet. Mercurii, xvn", fuit ad pretorium conuocata tota comunitate et iniunctum, ut quicumque intelligerent aliquid de dictis conuenticulis aut conspiracionibus, mox deberent sub grauissimis penis denunciare. Eadem die dominus imperator vocauit omnes magistros et presbiteros. Exposuit eis primo, ut cessarent à predicacionibus scandalosis, et que concitarent populum ad sedicionem et sanguinis effusionem ; sed predicarent que ad edificacionem essent anima- rum; 2° ut sibi iurarent fidelitatem. Et magistri quidem ad hoc se paratissimos exhibue- runt; Rokssana vero longa oracione, cum non accusaretur, se excusauit et sub grauissimo anathemate de illis conuenticulis; vnde mirabantur multi, scientes non esse vera, que dicebat. Tandem omnes iurauerunt fidelitatem domino imperatori. Veneris, xix“, ex parte magistri ciuium et consulum venerunt duo ex consulibus cum eorum notario. Exposuit, qualiter audiuissent, quod fecissent domini legati excubias propter certos rumores exortos in ciuitate, et quod ab illis cessaremus; nam ipsi bene disposuerant pro securitate domini eorum domini imperatoris et legatorum; quodque vtraque ciuitas in hoc conuenerat, quod velit resistere omnibus, qui vellent contra dominum imperatorem et nos aliquid machinari, siue essent spirituales siue seculares. Secundo, quod dominus imperator eis dixerat, quod darent legatis saluum conductum ; et ad hoc erant paratissimi, et quod si placeret eisdem dominis legatis, ipsi ciues darent notulam, aut ipsi formam conponerent. Responderunt domini regraciando, et quod relatum fuerat, quod aliqui disposuerant, quod in doliis vacuis, quorum multitudo erat in hoc collegio, poneretur ignis; sub qua occasione intrarent hoc collegium Karoli et dominos legatos occiderent, deinde inuaderent dominum imperatorem. Dixerunt domini, quod hoc peri- culum erat comune domino imperatori, dominis consulibus et dominis legatis; quod merito obuiauerunt huic rei, ex qua macula indelebilis et turpissima fuisset huic regno et ciuitati, videlicet quod suscepta vnitate et pace cum reliquo populo Christiano, suscepto domino imperatore et eorum rege ingressu pacifico, et prestita fidelitate et obediencia, occisi fuissent dictus imperator et legati generalis concilii. De saluo conductu dixerunt domini 1436. 6. Oct.
Strana 837
Regestrum. 837 legati, quod dominus imperator saluum conductum eis dederat, et placuit eisdem legatis 1436. et consulibus, ut consimilem saluum conductum darent. Dominica, xxI', dominus Constanciensis reconciliauit cimiterium ecclesie parrochialis 21. Oct. sancti Michaelis. Ibi celebrauit missam in pontificalibus, et sacramentum confirmacionis pluribus ministrauit. Lune, xxu°, pronunciata fuit responsio per Nicolaum episcopum Thaboritarum ad 22. Oct. pronunciacionem arbitrii Petri Anglici. Require in codice literarum. Lune, xxII°, in presencia domini imperatoris, legatorum, magistrorum et multorum laicorum contra premissa responsa dicti Nicolai obiecit magister Johannes de Rokssana cum allegacionibus sacre scripture et doctorum, que quia satis wlgate sunt, eas non recito. Multi eciam inuaserunt dictum Nicolaum, et fuit valde confusus. Tunc post multa conclusum fuit, quod dominus imperator dabit saluum conductum Bedrico, ut huc veniat infra octo dies. Eadem die legi fecit imperator dominis legatis cedulam sequentem, que erat cedula Bedrici presbiteri Thaboritarum. „In primis, quatenus sacerdos Bedricus a lege dei potestate non arceretur vnacum comunitate Thaboriensi. Et si alicui videretur, quod aliquid cum illa comunitate contra scripturam aut legem dei teneret, et scriptura sacra ostenderetur, hoc debent corrigere aut emendare.“ Et adiecit dominus imperator, quod inter articulos pro concordia tractatos inter dominum de Rosis baronem et Bedericum presbiterum erat vnus, quod super tenore dicte cedule deberet dominus imperator dare literam sub sigillo suo. Responderunt domini, quod nullo modo hoc debebat facere, nam sic esset redire ad principium tractatuum, quasi nichil esset factum; et nullus vmquam fuit hereticus, Arrius, Sabellius et huiusmodi, qui non ita dixisset; sed debebat dominus imperator quoad materiam fidei et conpactatorum se referre ad conpactata, que eciam pro parte Thaboritarum dudum manuum stipulacione firmata fuerunt. Martis xxII°, Mercurii xxIV" habitus fuit sermo inter dominum imperatorem et 23. 24. Oct. dominos legatos de introduccione antiquorum ciuium in hanc Pragam, qui diu exules fuerunt, de institucione eciam verorum curatorum, signanter ad ecclesias parrochiales beate Marie in Leta curia, sancti Nicolai et sancti Galli; eciam de instauracione diuini cultus in ecclesia Pragensi. Super quibus imperator dixit se velle loqui cum consulibus ciuitatis, et quod illa die Mercurii post prandium essent domini legati cum sua maiestate, similiter dicti consules, et decanus et quidam canonici dicte Pragensis ecclesie, qui nuper venerant Pragam et fuerant exules per xvn annos. Eadem die post prandium conuenerunt domini legati cum decano et canonicis super instauracione predicti cultus diuini, de securitate, de habitacione, de victu mini- strorum ecclesie. Eadem die magister Johannes Rokssana cum magistro Wenceslao de Drachow et alio sacerdote venit ad dominos legatos, et exposuit se intellexisse, quod domini legati conquesti fuerant de eo, quod idem Rokssana dominos legatos non visitaret. Allegauit autem tres causas huius nonvisitacionis, primum, quia erat ad dominos legatos delatus, ita ut congnosceret, quod non bono animo essent domini legati ad eum; secundo, quia videbat, quod hec negocia non haberent finem bonum, et si visitaret dominos legatos et
Regestrum. 837 legati, quod dominus imperator saluum conductum eis dederat, et placuit eisdem legatis 1436. et consulibus, ut consimilem saluum conductum darent. Dominica, xxI', dominus Constanciensis reconciliauit cimiterium ecclesie parrochialis 21. Oct. sancti Michaelis. Ibi celebrauit missam in pontificalibus, et sacramentum confirmacionis pluribus ministrauit. Lune, xxu°, pronunciata fuit responsio per Nicolaum episcopum Thaboritarum ad 22. Oct. pronunciacionem arbitrii Petri Anglici. Require in codice literarum. Lune, xxII°, in presencia domini imperatoris, legatorum, magistrorum et multorum laicorum contra premissa responsa dicti Nicolai obiecit magister Johannes de Rokssana cum allegacionibus sacre scripture et doctorum, que quia satis wlgate sunt, eas non recito. Multi eciam inuaserunt dictum Nicolaum, et fuit valde confusus. Tunc post multa conclusum fuit, quod dominus imperator dabit saluum conductum Bedrico, ut huc veniat infra octo dies. Eadem die legi fecit imperator dominis legatis cedulam sequentem, que erat cedula Bedrici presbiteri Thaboritarum. „In primis, quatenus sacerdos Bedricus a lege dei potestate non arceretur vnacum comunitate Thaboriensi. Et si alicui videretur, quod aliquid cum illa comunitate contra scripturam aut legem dei teneret, et scriptura sacra ostenderetur, hoc debent corrigere aut emendare.“ Et adiecit dominus imperator, quod inter articulos pro concordia tractatos inter dominum de Rosis baronem et Bedericum presbiterum erat vnus, quod super tenore dicte cedule deberet dominus imperator dare literam sub sigillo suo. Responderunt domini, quod nullo modo hoc debebat facere, nam sic esset redire ad principium tractatuum, quasi nichil esset factum; et nullus vmquam fuit hereticus, Arrius, Sabellius et huiusmodi, qui non ita dixisset; sed debebat dominus imperator quoad materiam fidei et conpactatorum se referre ad conpactata, que eciam pro parte Thaboritarum dudum manuum stipulacione firmata fuerunt. Martis xxII°, Mercurii xxIV" habitus fuit sermo inter dominum imperatorem et 23. 24. Oct. dominos legatos de introduccione antiquorum ciuium in hanc Pragam, qui diu exules fuerunt, de institucione eciam verorum curatorum, signanter ad ecclesias parrochiales beate Marie in Leta curia, sancti Nicolai et sancti Galli; eciam de instauracione diuini cultus in ecclesia Pragensi. Super quibus imperator dixit se velle loqui cum consulibus ciuitatis, et quod illa die Mercurii post prandium essent domini legati cum sua maiestate, similiter dicti consules, et decanus et quidam canonici dicte Pragensis ecclesie, qui nuper venerant Pragam et fuerant exules per xvn annos. Eadem die post prandium conuenerunt domini legati cum decano et canonicis super instauracione predicti cultus diuini, de securitate, de habitacione, de victu mini- strorum ecclesie. Eadem die magister Johannes Rokssana cum magistro Wenceslao de Drachow et alio sacerdote venit ad dominos legatos, et exposuit se intellexisse, quod domini legati conquesti fuerant de eo, quod idem Rokssana dominos legatos non visitaret. Allegauit autem tres causas huius nonvisitacionis, primum, quia erat ad dominos legatos delatus, ita ut congnosceret, quod non bono animo essent domini legati ad eum; secundo, quia videbat, quod hec negocia non haberent finem bonum, et si visitaret dominos legatos et
Strana 838
838 Johannis de Turonis, 1436. 27. Oct. sequeretur malus finis, posset dici: tamen ipsi se mutuo visitabant, et conuersabantur familiariter; tercio, quia posset dici, quod ipse dominos legatos sollicitaret pro confirma- cione sua in archiepiscopum, quem archiepiscopatum deo teste non optauit. Responderunt domini, quod nouit deus, quod hac intencione intrauerant hoc regnum, ut procurarent bonum et honorem ipsius ; et in caritate ad omnes incolas regni venerant et perseuerauerant. Verum erat dominos legatos dixisse se mirari, quod in prio- ribus legacionibus, cum adhuc tractatus penderent, visitabantur; modo vero suscepta vnitate et facta pace non erant visitati, cum tamen conueniendum esset multo magis ad videndum, quomodo conpactata super vnitate et pace mandarentur. Neque primum illud, quod tetigerat, debuit ipsum retrahere, imo magis inducere ad visitandum dominos legatos, ut ostenderet opere eum aput ipsos dominos legatos non bene fuisse delatum. Neque tercium debebat impedire, quominus dominos legatos visitaret, et tractaret cum eis de modo exequendi conpactata ad pacem et honorem regni huius. Super secundo dixerunt domini, quod illud non clare intelligebant et vellent, quod ipse Rokssana se magis decla- raret, qualiter videlicet sequeretur malus finis. Dixit inter alia, quod videbat in dominis legatis aliam esse voluntatem, quam putauerat a principio; vnde non videbat, quin deberet sequi malus finis, neque hoc lacius declarauit. Intellexerunt autem domini, quod diceret de inuasione personarum dominorum legatorum aut ad captiuitatem aut magis ad mortem. Verum cum interloquendo diceretur, cur non resumerent ritus, qui in vniuersali ecclesia obseruantur, sicut promiserant, et cauetur in conpactatis, dixit Rokssana: Vos non loquimini nisi de istis minoribus; de grauioribus esset curandum. Respondit auditor ex se ipso. Verum, inquit, dicitis, alia sunt grauiora, quia vos decipitis populum et non absol- uere potestis ipsos magis quam istud lignum, quia non habetis exercicium clauium, eo quod non estis missi. Hoc grauiter valde suscepit Rokssana et frequenter repeciit, et quod non bene hoc audiret populus. Innuebat, quod ex hoc verbo concitaret populum ad sedicionem; dixit, quod hoc deferret ad aures suorum consacerdotum. Finaliter dictus magister Wenceslaus dixit in sentencia, quod dominus imperator et domini legati multum perdiderant de fauore populi, quia differebatur confirmacio istius eleccionis. Vnde multum suasit, quod ad id laborarent domini; et visum fuit, quod iste fuit finis, propter quem predicti Rokssana et sacerdotes ad dominos legatos accesserant. Sabbato, xxvn', accesserunt ad dominos legatos cancellarius imperialis, domini Alezo de Sternberg, Arnestus et Pzibiko. Et dixit dominus Arnestus mala impedimenta et difficultates que contingere possunt, si non fiat tractatus pacis cum presbitero Bedrico et Thaboritis, et eiusdem bona que sequi poterant, si tractatus pacis concluderetur; ideoque vellent domini deliberare super cedula alias proposita, per quam petebat idem Bedricus sibi concedi, quod non arceretur a lege dei ete. Responderunt domini legati, quod bene pensabant bona, que poterant prouenire ex tractatu et conclusione pacis, et e diuerso difficultates et dampna que erunt, si erigatur exercitus; nichilominus tamen sicut dominus imperator semper dixit, quod nollet pactum facere super facto fidei, ita et nunc idem deberet respondere; quodque in materia fidei et ecclesie se referret ad conpactata cum legatis sacri concilii. Cumque prefati domini colorarent concessionem dicte cedule, dixit decanus Turonensis ex se ipso: Quomodo posset dominus imperator sub condicione aut dubio ponere, quod certum est et euidenter constat, videlicet quod Bedricus et
838 Johannis de Turonis, 1436. 27. Oct. sequeretur malus finis, posset dici: tamen ipsi se mutuo visitabant, et conuersabantur familiariter; tercio, quia posset dici, quod ipse dominos legatos sollicitaret pro confirma- cione sua in archiepiscopum, quem archiepiscopatum deo teste non optauit. Responderunt domini, quod nouit deus, quod hac intencione intrauerant hoc regnum, ut procurarent bonum et honorem ipsius ; et in caritate ad omnes incolas regni venerant et perseuerauerant. Verum erat dominos legatos dixisse se mirari, quod in prio- ribus legacionibus, cum adhuc tractatus penderent, visitabantur; modo vero suscepta vnitate et facta pace non erant visitati, cum tamen conueniendum esset multo magis ad videndum, quomodo conpactata super vnitate et pace mandarentur. Neque primum illud, quod tetigerat, debuit ipsum retrahere, imo magis inducere ad visitandum dominos legatos, ut ostenderet opere eum aput ipsos dominos legatos non bene fuisse delatum. Neque tercium debebat impedire, quominus dominos legatos visitaret, et tractaret cum eis de modo exequendi conpactata ad pacem et honorem regni huius. Super secundo dixerunt domini, quod illud non clare intelligebant et vellent, quod ipse Rokssana se magis decla- raret, qualiter videlicet sequeretur malus finis. Dixit inter alia, quod videbat in dominis legatis aliam esse voluntatem, quam putauerat a principio; vnde non videbat, quin deberet sequi malus finis, neque hoc lacius declarauit. Intellexerunt autem domini, quod diceret de inuasione personarum dominorum legatorum aut ad captiuitatem aut magis ad mortem. Verum cum interloquendo diceretur, cur non resumerent ritus, qui in vniuersali ecclesia obseruantur, sicut promiserant, et cauetur in conpactatis, dixit Rokssana: Vos non loquimini nisi de istis minoribus; de grauioribus esset curandum. Respondit auditor ex se ipso. Verum, inquit, dicitis, alia sunt grauiora, quia vos decipitis populum et non absol- uere potestis ipsos magis quam istud lignum, quia non habetis exercicium clauium, eo quod non estis missi. Hoc grauiter valde suscepit Rokssana et frequenter repeciit, et quod non bene hoc audiret populus. Innuebat, quod ex hoc verbo concitaret populum ad sedicionem; dixit, quod hoc deferret ad aures suorum consacerdotum. Finaliter dictus magister Wenceslaus dixit in sentencia, quod dominus imperator et domini legati multum perdiderant de fauore populi, quia differebatur confirmacio istius eleccionis. Vnde multum suasit, quod ad id laborarent domini; et visum fuit, quod iste fuit finis, propter quem predicti Rokssana et sacerdotes ad dominos legatos accesserant. Sabbato, xxvn', accesserunt ad dominos legatos cancellarius imperialis, domini Alezo de Sternberg, Arnestus et Pzibiko. Et dixit dominus Arnestus mala impedimenta et difficultates que contingere possunt, si non fiat tractatus pacis cum presbitero Bedrico et Thaboritis, et eiusdem bona que sequi poterant, si tractatus pacis concluderetur; ideoque vellent domini deliberare super cedula alias proposita, per quam petebat idem Bedricus sibi concedi, quod non arceretur a lege dei ete. Responderunt domini legati, quod bene pensabant bona, que poterant prouenire ex tractatu et conclusione pacis, et e diuerso difficultates et dampna que erunt, si erigatur exercitus; nichilominus tamen sicut dominus imperator semper dixit, quod nollet pactum facere super facto fidei, ita et nunc idem deberet respondere; quodque in materia fidei et ecclesie se referret ad conpactata cum legatis sacri concilii. Cumque prefati domini colorarent concessionem dicte cedule, dixit decanus Turonensis ex se ipso: Quomodo posset dominus imperator sub condicione aut dubio ponere, quod certum est et euidenter constat, videlicet quod Bedricus et
Strana 839
Regestrum. 839 Thaborite aliquid tenerent contra legem dei et scripturam sacram. Et tunc prefati domini dixerunt, quod secunda illa clausula non apponeretur in litera domini imperatoris, videlicet „et si alicui videretur, quod ipse vnacum illa comunitate" etc.; sed solum prima clausula, videlicet quod Bedricus a lege dei vnacum comunitate montis Thabor per vim non repri- matur. Et rogarunt dominos legatos, ut super hoc deliberarent. Dominica, xxvIII", dominus imperator in presencia nobilium, ciuium, aliquorum 28. Oct. spiritualium et dominorum legatorum exposuit, qualiter aliqui nobiles allocuti fuerant eum super tractatibus cum presbitero Bedrico et comunitate Thaboriensi. Ego vero, inquit, semper steti cum ecclesia Romana et stare volo. Ego eciam promisi dominis Boemis, quod ego obseruabo eos in conpactatis cum legatis concilii Basiliensis. Veni in hoc regnum non ad suscitandum bella, sed ad pacificandum regnum. Contra tamen istos Thaboritas, qui sunt veri heretici, si esset possibile, sicut Christus dixit, vellem pocius gladium mittere quam pacem. Hiis dictis peciit consilium a dominis legatis et aliis spiritualibus super articulo concernente fidem et ecclesiam, sicut in suprascripta cedula continetur; quo vero ad alia concernencia temporalitatem in hoc, quod barones, nobiles et ciues deliberarent, ipse esset obediens. Eadem die post prandium in presencia supra designatorum, iubente domino impe- ratore, magister Johannes de Rokzana dixit hanc esse deliberacionem magistrorum et sacerdotum, quod videlicet cedula oblata per Bedricum videbatur prima facie esse multum colorata; vnde circa eam erat caute agendum. Nam si denegabitur, ipse Bedricus poterit ea exhibere popularibus et dicet: Ecce, quam racionabilia nobis denegantur. Dicta scrip- tura, inquit Rokezana, est ambigua, et ideo videndum est eciam, ne faueatur heresibus et erroribus. Hec est ergo deliberacio magistrorum et sacerdotum, ut dictam peticionem Bedrici dominus imperator proscribat, adiecta tamen hac clausula „saluis tamen conpac- tatis ;“ quod si admitteretur a Thaboritis, bene, sin alias, cogitandum esset de alio modo. Deinde requisita deliberacione a dominis legatis dixerunt, quod inter et alios tunc sacri concilii legatos et hoc inclitum regnum fuerunt firmata, conscripta et hincinde sigil- lata certa capitula et conpactata, per que putabant finem habere in hiis, que ad fidem et ecclesiam pertinent. Vltra conpactata non poterant aliud dare consilium in hiis, que fidem concernunt; et cum dicta conpactata fuerunt eciam manuum stipulacione pro parte dic- torum Thaboritarum firmata, dominus imperator habebat eis offerre, quod vellet obseruare dicta conpactata. Tunc dominus imperator regraciatus est dominis legatis et dixit, quod eorum deliberacio satis videbatur conuenire cum deliberacione magistrorum et presbiterorum; et conmisit magistris Pzibran et Rokzana, ut conponerent cedulam secundum quam ipse deberet respondere Bedrico, aut concordare cum eo super dicto articulo. Lune, xxIx°, de mane coram imperatore Rokezana legit cedulam, continentem in 29. Oct. effectu deliberacionem diei hesterne magistrorum et presbiterorum. Dixit dominus impe- rator, quod videbatur sibi, quod in litera sua non deberet apponi illa secunda clausula „et si alicui videretur" etc.; sed Bedricus posset apponere illam in litera sua. Et cum aliquid super hoc expectarent dicendum a dominis legatis, responderunt domini legati, quod in hiis que fidem concernunt, alio modo consilium aut consensum dare non pote- rant, quam quod conpactata seruarentur. Et si vos, serenissime princeps, respondeatis 1436.
Regestrum. 839 Thaborite aliquid tenerent contra legem dei et scripturam sacram. Et tunc prefati domini dixerunt, quod secunda illa clausula non apponeretur in litera domini imperatoris, videlicet „et si alicui videretur, quod ipse vnacum illa comunitate" etc.; sed solum prima clausula, videlicet quod Bedricus a lege dei vnacum comunitate montis Thabor per vim non repri- matur. Et rogarunt dominos legatos, ut super hoc deliberarent. Dominica, xxvIII", dominus imperator in presencia nobilium, ciuium, aliquorum 28. Oct. spiritualium et dominorum legatorum exposuit, qualiter aliqui nobiles allocuti fuerant eum super tractatibus cum presbitero Bedrico et comunitate Thaboriensi. Ego vero, inquit, semper steti cum ecclesia Romana et stare volo. Ego eciam promisi dominis Boemis, quod ego obseruabo eos in conpactatis cum legatis concilii Basiliensis. Veni in hoc regnum non ad suscitandum bella, sed ad pacificandum regnum. Contra tamen istos Thaboritas, qui sunt veri heretici, si esset possibile, sicut Christus dixit, vellem pocius gladium mittere quam pacem. Hiis dictis peciit consilium a dominis legatis et aliis spiritualibus super articulo concernente fidem et ecclesiam, sicut in suprascripta cedula continetur; quo vero ad alia concernencia temporalitatem in hoc, quod barones, nobiles et ciues deliberarent, ipse esset obediens. Eadem die post prandium in presencia supra designatorum, iubente domino impe- ratore, magister Johannes de Rokzana dixit hanc esse deliberacionem magistrorum et sacerdotum, quod videlicet cedula oblata per Bedricum videbatur prima facie esse multum colorata; vnde circa eam erat caute agendum. Nam si denegabitur, ipse Bedricus poterit ea exhibere popularibus et dicet: Ecce, quam racionabilia nobis denegantur. Dicta scrip- tura, inquit Rokezana, est ambigua, et ideo videndum est eciam, ne faueatur heresibus et erroribus. Hec est ergo deliberacio magistrorum et sacerdotum, ut dictam peticionem Bedrici dominus imperator proscribat, adiecta tamen hac clausula „saluis tamen conpac- tatis ;“ quod si admitteretur a Thaboritis, bene, sin alias, cogitandum esset de alio modo. Deinde requisita deliberacione a dominis legatis dixerunt, quod inter et alios tunc sacri concilii legatos et hoc inclitum regnum fuerunt firmata, conscripta et hincinde sigil- lata certa capitula et conpactata, per que putabant finem habere in hiis, que ad fidem et ecclesiam pertinent. Vltra conpactata non poterant aliud dare consilium in hiis, que fidem concernunt; et cum dicta conpactata fuerunt eciam manuum stipulacione pro parte dic- torum Thaboritarum firmata, dominus imperator habebat eis offerre, quod vellet obseruare dicta conpactata. Tunc dominus imperator regraciatus est dominis legatis et dixit, quod eorum deliberacio satis videbatur conuenire cum deliberacione magistrorum et presbiterorum; et conmisit magistris Pzibran et Rokzana, ut conponerent cedulam secundum quam ipse deberet respondere Bedrico, aut concordare cum eo super dicto articulo. Lune, xxIx°, de mane coram imperatore Rokezana legit cedulam, continentem in 29. Oct. effectu deliberacionem diei hesterne magistrorum et presbiterorum. Dixit dominus impe- rator, quod videbatur sibi, quod in litera sua non deberet apponi illa secunda clausula „et si alicui videretur" etc.; sed Bedricus posset apponere illam in litera sua. Et cum aliquid super hoc expectarent dicendum a dominis legatis, responderunt domini legati, quod in hiis que fidem concernunt, alio modo consilium aut consensum dare non pote- rant, quam quod conpactata seruarentur. Et si vos, serenissime princeps, respondeatis 1436.
Strana 840
840 Johannis de Turonis, 2. Nov. 3. Nov. 4. Nov. 8. Nov. Thaboritis, quod velitis eis facere obseruare conpactata, neque permittetis eos cogi contra conpactata, tunc videbimini satisfecisse eis. Jouis, prima Nouembris, dominus Constanciensis presente domino imperatore in parrochia sancti Michaelis celebrauit; et dominus auditor per interpretem predicauit sumpto themate: „Laudate dominum in sanctis eius.“ Eadem die presbiter Martinus Lupachz in parrochiali ecclesia sancti Galli dixit vni militi Hungaro et quibusdam Theotonicis: Quid ibi statis sicut columpne aut arbores. Ita vos docuerunt presbiteri vestri? Videtis istos qui comunicant, notans Boemos, quos comunicabat sub specie panis et vini. His auditis, cum dictus miles et alii recederent, clamauit dictus Lupacz in Theotonico : Hauz, hauz ! Veneris, secunda eiusdem in parrochia predicta sancti Michaelis predicauit auditor sumpto themate: „Hora septima reliquit eum febris,“ Joh. Iv°; et predicauit de purga- torio et suffragiis contra errores secte Thaboritarum. Sabbato, tercia eiusdem, conquesti fuerunt domini legati imperatori de iniuria facta per dictum Lupacz, ut prescribitur, illis catholicis, que redundabat in ecclesiam catholicam et suam serenitatem ; et paulo post dominus imperator de hoc fecit verbum magistro ciuium et consulibus. Dominica, iv°, ut relatum fuit, fuerunt in presencia domini imperatoris dura verba inter consules et Rokezana super eo, quod cum per dictos consules fuisset in pretorio factum verbum presbitero Lupacz super predicta expulsione, dictus Rokezana respondit, quod idem Lupacz bene fecerat ; nam tanta mala, ut publice meretrices, hastiludia et alia introducta fuerant, quod aliqui erant, qui hec per nullam viam tollerarent. Interrogauit igitur dominus imperator ipsum Rokezana, si hec verba protulisset; nam per illa verba ipsi domino imperatori mine inferebantur. Dictus Rokezana negauit illa dixisse; consules contrarium affirmarunt. Tunc Rokezana dixit, quod non dixerat per nullam viam ; sed quod libenter aliqui ista mala non tollerarent. Respondit imperator, hec non multum differre. Et cum Rokezana diceret sibi pocius credendum, quippe qui presbiter esset, dixerunt consules, ymo pocius nobis, et adiecerunt: Si tu, Rokezana, et tui presbiteri in predicacionibus vestris dixeritis aliqua incitancia populum ad sediciones et tumultum, eciam si essetis ad altare, inde extrahemus vos. Jouis, vil" mensis, exposuerunt domini legati domino imperatori, qualiter iam plus quam per duos menses fuerant Prage, et nichil prorsus de conpactatis viderent demandatum execucioni. Infantes lactantes vbera comunicantur, fit officium misse partim in Boemico ; osculum pacis et aqua benedicta non reassumuntur, in ecclesiis multa scan- dalosa et erronea predicantur, et condempnantur hii, qui non comunicant sub vtraque specie. Forensibus et aliis, qui non habent vsum comunicandi nisi sub vna specie, non prouidetur ; cum infirmantur, non permittunt eos comunicari sub vna specie; et uni, quia non comunicauit sub vtraque specie, Rokezana denegauit sepulturam. Ad ciuilitatem huius ciuitatis nullos volunt admittere, nisi comunicent sub vtraque specie, quod est indirecte eos conpellere contra conpactata. Super hiis admonitus est Rokezana et non aduertit. Hec tulerant domini legati cum multa paciencia, videntes occupaciones maiestatis ipsius imperatoris et turbaciones plures. Nunc ut possint ipsi legati excusari aput deum, sanctam ecclesiam, sacrum concilium et vniuersos, supplicarunt domino imperatori, ut cogitare 1436. 1. Nov.
840 Johannis de Turonis, 2. Nov. 3. Nov. 4. Nov. 8. Nov. Thaboritis, quod velitis eis facere obseruare conpactata, neque permittetis eos cogi contra conpactata, tunc videbimini satisfecisse eis. Jouis, prima Nouembris, dominus Constanciensis presente domino imperatore in parrochia sancti Michaelis celebrauit; et dominus auditor per interpretem predicauit sumpto themate: „Laudate dominum in sanctis eius.“ Eadem die presbiter Martinus Lupachz in parrochiali ecclesia sancti Galli dixit vni militi Hungaro et quibusdam Theotonicis: Quid ibi statis sicut columpne aut arbores. Ita vos docuerunt presbiteri vestri? Videtis istos qui comunicant, notans Boemos, quos comunicabat sub specie panis et vini. His auditis, cum dictus miles et alii recederent, clamauit dictus Lupacz in Theotonico : Hauz, hauz ! Veneris, secunda eiusdem in parrochia predicta sancti Michaelis predicauit auditor sumpto themate: „Hora septima reliquit eum febris,“ Joh. Iv°; et predicauit de purga- torio et suffragiis contra errores secte Thaboritarum. Sabbato, tercia eiusdem, conquesti fuerunt domini legati imperatori de iniuria facta per dictum Lupacz, ut prescribitur, illis catholicis, que redundabat in ecclesiam catholicam et suam serenitatem ; et paulo post dominus imperator de hoc fecit verbum magistro ciuium et consulibus. Dominica, iv°, ut relatum fuit, fuerunt in presencia domini imperatoris dura verba inter consules et Rokezana super eo, quod cum per dictos consules fuisset in pretorio factum verbum presbitero Lupacz super predicta expulsione, dictus Rokezana respondit, quod idem Lupacz bene fecerat ; nam tanta mala, ut publice meretrices, hastiludia et alia introducta fuerant, quod aliqui erant, qui hec per nullam viam tollerarent. Interrogauit igitur dominus imperator ipsum Rokezana, si hec verba protulisset; nam per illa verba ipsi domino imperatori mine inferebantur. Dictus Rokezana negauit illa dixisse; consules contrarium affirmarunt. Tunc Rokezana dixit, quod non dixerat per nullam viam ; sed quod libenter aliqui ista mala non tollerarent. Respondit imperator, hec non multum differre. Et cum Rokezana diceret sibi pocius credendum, quippe qui presbiter esset, dixerunt consules, ymo pocius nobis, et adiecerunt: Si tu, Rokezana, et tui presbiteri in predicacionibus vestris dixeritis aliqua incitancia populum ad sediciones et tumultum, eciam si essetis ad altare, inde extrahemus vos. Jouis, vil" mensis, exposuerunt domini legati domino imperatori, qualiter iam plus quam per duos menses fuerant Prage, et nichil prorsus de conpactatis viderent demandatum execucioni. Infantes lactantes vbera comunicantur, fit officium misse partim in Boemico ; osculum pacis et aqua benedicta non reassumuntur, in ecclesiis multa scan- dalosa et erronea predicantur, et condempnantur hii, qui non comunicant sub vtraque specie. Forensibus et aliis, qui non habent vsum comunicandi nisi sub vna specie, non prouidetur ; cum infirmantur, non permittunt eos comunicari sub vna specie; et uni, quia non comunicauit sub vtraque specie, Rokezana denegauit sepulturam. Ad ciuilitatem huius ciuitatis nullos volunt admittere, nisi comunicent sub vtraque specie, quod est indirecte eos conpellere contra conpactata. Super hiis admonitus est Rokezana et non aduertit. Hec tulerant domini legati cum multa paciencia, videntes occupaciones maiestatis ipsius imperatoris et turbaciones plures. Nunc ut possint ipsi legati excusari aput deum, sanctam ecclesiam, sacrum concilium et vniuersos, supplicarunt domino imperatori, ut cogitare 1436. 1. Nov.
Strana 841
Regestrum. 841 dignaretur de aliquo bono modo prouidendi; et quod preter premissa augetur illa doctrina Wicleff condempnata, qua plures in hoc regno infecti sunt, que nisi extirpetur ab hoc regno, numquam bene stabit. Respondit dominus imperator: Semel captiuatus fui in Hungaria. Excepta illa captiuitate numquam tanto tedio affectus fui ut nunc ; immo presens hec captiuitas illa est diuturnior. Presbiter Bedricus in hac septimana huc venturus est ; et tractat cum illis de Greez regine, et speratur de concordia. Habita concordia volo congregare totum regnum. In illa congregacione proponentur, primo vt conpactata seruentur ; deinde ut iusticia fiat, et restituantur aliena. Habeam, quod ad regem pertinet. Propono et educere de hoc regno contra Turcos istos predones regni huius. Spero con- gregacionem illam regni huius fieri posse de hine ad tres aut quatuor septimanas ; usque tune, rogo, habeatis pacienciam. Sabbato, x' eiusdem, dixit dominis legatis dominus imperator, qualiter Guillelmus Kosqua, qui cum exercitu ibat ad coniungendum se cum Diuicio pro obsidendo opidum dictum Grecz regine, per aliquos de dicto opido fuerit occisus, et cum ipso aliqui mortui, alii capti. Dictus vero Kosqua inter omnes fuerat durior in hoc, quod pro- scriberentur bona ecclesie; et occupabat bona ecclesie cathedralis Luthomislensis et cuiusdam monasterii. Eadem die dixit imperator, quod presbiter Bedricus, qui die precedenti venerat Pragam, dixerat, quod volebat seruare conpactata, siue alii seruarent, siue non. Mercurii, xiV� eiusdem, per dominum Menardum de Noua domo fuit comunicata 14. Nov. copia dominis legatis cuiusdam litere imperialis tenoris sequentis: „Sigismundus dei gracia Romanorum imperator, semper Augustus, ac Hungarie, Boemie, Dalmacie, Croacie etc. rex. Quia dominus noster Jhesus Christus, dei homi- numque mediator, salutis curam" etc. ut in proscripcione, quam fecit imperator Boemis in Brunna (require in codice literarum), usque ibi: "Quod in omnibus et singulis supra scriptis capitulis cum eis remanebimus; que nulla occasione seu quoquo quesito colore, propter aliquas res premissis contrarias seu aliam quamcumque obligacionem quomodolibet infringemus seu infringere permittemus, sed ea effectualiter adimplebimus et adimpleri faciemus; ymo volumus, ut per nos et nostros successores in futurum pro perpetuo“ etc. ut in priori cedula usque finem: „Presencium sub nostre imperialis maiestatis sigillo testi- monio literarum. Datum Albe regalis, anno domini M' cccc xxxvI°, die vi' Januarii, regnorum nostrorum anno Hungarie etc. XLIX°, Romanorum xxvi°, Boemie xvi' et imperii tercio.“ 10. Nov. 261*). 1436. 6. Jan. 1436. Mercurii, xxI", dominus imperator dixit dominis legatis, quod concordatus erat 21. Nov. cum Bedrico et comunitate Thabor et opido Colonia. Concordatus eciam erat cum quodam capitaneo, nomine Jacuka; et diebus precedentibus in illis laborauerat. Eadem die presentibus aliquibus ex baronibus, ex magistris, ex consulibus, dixit dominus imperator in effectu, quod persone nullius tantum honorem concernebat sicut sue maiestatis, ut conpactata seruarentur, quodque ex vna parte promiserat sacro concilio ex altera parte Boemis, quod ipse faceret dicta conpactata obseruari, et ideo rogabat, quod daretur opera, ut hincinde mandarentur execucioni. Responderunt domini legati, quod *) Impr. Palacky, Archív český III, 427—431 (latine et bohemice). Conf. supra pag. 662, Nr. 228. Scriptores I. 106
Regestrum. 841 dignaretur de aliquo bono modo prouidendi; et quod preter premissa augetur illa doctrina Wicleff condempnata, qua plures in hoc regno infecti sunt, que nisi extirpetur ab hoc regno, numquam bene stabit. Respondit dominus imperator: Semel captiuatus fui in Hungaria. Excepta illa captiuitate numquam tanto tedio affectus fui ut nunc ; immo presens hec captiuitas illa est diuturnior. Presbiter Bedricus in hac septimana huc venturus est ; et tractat cum illis de Greez regine, et speratur de concordia. Habita concordia volo congregare totum regnum. In illa congregacione proponentur, primo vt conpactata seruentur ; deinde ut iusticia fiat, et restituantur aliena. Habeam, quod ad regem pertinet. Propono et educere de hoc regno contra Turcos istos predones regni huius. Spero con- gregacionem illam regni huius fieri posse de hine ad tres aut quatuor septimanas ; usque tune, rogo, habeatis pacienciam. Sabbato, x' eiusdem, dixit dominis legatis dominus imperator, qualiter Guillelmus Kosqua, qui cum exercitu ibat ad coniungendum se cum Diuicio pro obsidendo opidum dictum Grecz regine, per aliquos de dicto opido fuerit occisus, et cum ipso aliqui mortui, alii capti. Dictus vero Kosqua inter omnes fuerat durior in hoc, quod pro- scriberentur bona ecclesie; et occupabat bona ecclesie cathedralis Luthomislensis et cuiusdam monasterii. Eadem die dixit imperator, quod presbiter Bedricus, qui die precedenti venerat Pragam, dixerat, quod volebat seruare conpactata, siue alii seruarent, siue non. Mercurii, xiV� eiusdem, per dominum Menardum de Noua domo fuit comunicata 14. Nov. copia dominis legatis cuiusdam litere imperialis tenoris sequentis: „Sigismundus dei gracia Romanorum imperator, semper Augustus, ac Hungarie, Boemie, Dalmacie, Croacie etc. rex. Quia dominus noster Jhesus Christus, dei homi- numque mediator, salutis curam" etc. ut in proscripcione, quam fecit imperator Boemis in Brunna (require in codice literarum), usque ibi: "Quod in omnibus et singulis supra scriptis capitulis cum eis remanebimus; que nulla occasione seu quoquo quesito colore, propter aliquas res premissis contrarias seu aliam quamcumque obligacionem quomodolibet infringemus seu infringere permittemus, sed ea effectualiter adimplebimus et adimpleri faciemus; ymo volumus, ut per nos et nostros successores in futurum pro perpetuo“ etc. ut in priori cedula usque finem: „Presencium sub nostre imperialis maiestatis sigillo testi- monio literarum. Datum Albe regalis, anno domini M' cccc xxxvI°, die vi' Januarii, regnorum nostrorum anno Hungarie etc. XLIX°, Romanorum xxvi°, Boemie xvi' et imperii tercio.“ 10. Nov. 261*). 1436. 6. Jan. 1436. Mercurii, xxI", dominus imperator dixit dominis legatis, quod concordatus erat 21. Nov. cum Bedrico et comunitate Thabor et opido Colonia. Concordatus eciam erat cum quodam capitaneo, nomine Jacuka; et diebus precedentibus in illis laborauerat. Eadem die presentibus aliquibus ex baronibus, ex magistris, ex consulibus, dixit dominus imperator in effectu, quod persone nullius tantum honorem concernebat sicut sue maiestatis, ut conpactata seruarentur, quodque ex vna parte promiserat sacro concilio ex altera parte Boemis, quod ipse faceret dicta conpactata obseruari, et ideo rogabat, quod daretur opera, ut hincinde mandarentur execucioni. Responderunt domini legati, quod *) Impr. Palacky, Archív český III, 427—431 (latine et bohemice). Conf. supra pag. 662, Nr. 228. Scriptores I. 106
Strana 842
842 Johannis de Turonis, 22. Nov. pro parte ipsorum omnia impleta erant, preterquam de literis ratifficacionis sacri concilii, pro quibus scripserant; et sperabant literas habere ante terminum prefixum, videlicet infra sex menses a die ingressus domini imperatoris (in) hanc ciuitatem Pragensem. Pro parte vero dominorum Boemorum, eorum pace salua, nichil adhuc erat in effectu adim- pletum de dictis capitulis concordatis. Nam in principali puncto et fundamentali dicitur, quod Boemi debent suscipere vnitatem ecclesiasticam et pacem realiter et cum effectu, et esse conformes ritui et fidei vniuersalis ecclesie in omnibus aliis, preterquam in vsu comu- nionis vtriusque speciei. Nunc autem sciebant aliquos esse in regno Boemie, qui tenebant remanenciam panis in sacramento eucaristie, tenebant doctrinam Wiclefk, que omnia sunt dampnata per ecclesiam. Nulli insuper ritus sunt reassumpti alicubi, preterquam in ecclesia sancti Michaelis. Multe insuper predicaciones fiunt contra honorem ecclesie. Cum eciam nullus sit plebanus Prage legittime institutus preter magistrum Cristannum, putabant alios recipere institucionem a dominis legatis. Ad hoc postremo pro parte sacri concilii erat missus dominus episcopus Constanciensis, ut administraret sacramentum confirmacionis, vt ordinaret presbiteros, et alia faceret neccessaria, que incumbunt episcopali dignitati, donec eis archiepiscopus preficeretur. Et tamen, quia ipse aliquos confirmauerat, magister de Drachow venit et reprehendit eum, cur attemptasset confirmare. Quare rogabant domini, ut ad hoc intenderent, quod concordata et sigillata per eos execucioni manda- rentur; considerarentque, cum quibus contraxerant, quia cum generali concilio vniuer- salem ecclesiam representanti. Tunc Boemi habita deliberacione laudauerunt propositum domini imperatoris, dicentes, quod res huiusmodi erat in manu sua, quodque vellent maiestati sue cooperari pro dictorum conpactatorum execucione. Dixerunt eciam, quod eorum intencio concur- rebat cum intencione dominorum legatorum. Tandem adiecerunt aliquas peticiones : primo, de literis ratificacionis, secundo, quod darent domini legati literas sigillatim ad principes et comunitates circumadiacentes Boemie, literas sigillatim archiepiscopo Pragensi, episcopo Olomucensi, episcopo Litomislensi, sigillatim aliis habentibus curam animarum; postremo quod procurarent domini legati apud sacrum concilium, quod daretur litera libertacionis omnibus sacerdotibus Boemie et Morauie, ut comunicarent et aliis, ut comunicarentur meliori modo et forma. Dixerunt domini legati, iam respondisse de literis ratifficacionis. Dixerunt eciam in Iglauia dedisse quatuor literas, primam de approbacione conpactatorum, secundam de eorum execucione ad prelatos et principes, simul terciam ad prelatos seorsum, quartam ad principes seorsum. Adiunxerunt domini legati, quod ipsi pro parte sua imple- rent promissa. Tunc dixit dominus imperator, quod in crastinum simul conuenirent domini legati et Boemi. Jouis, xxII", in presencia domini imperatoris et suprascriptorum fuerunt lecta conpactata, et expresserunt domini legati, in quibus non erat conformitas in fide et moribus apud Boemos cum vniuersali ecclesia, requirentes, ut ista reformarentur confor- miter ad ea, que hesterna die fuerant per dominos legatos dicta; et refricauerunt eciam Boemi peticiones suas. Veneris, xxII', suprascripta fuerunt redacta in scriptis, et conclusit dominus imperator, quod in crastinum vocaret plures ex Boemis, et moueret de obseruacione dictorum conpactatorum; et in istis conuocacionibus non fuit vocatus Rokssana cum 1436. 23. Nov.
842 Johannis de Turonis, 22. Nov. pro parte ipsorum omnia impleta erant, preterquam de literis ratifficacionis sacri concilii, pro quibus scripserant; et sperabant literas habere ante terminum prefixum, videlicet infra sex menses a die ingressus domini imperatoris (in) hanc ciuitatem Pragensem. Pro parte vero dominorum Boemorum, eorum pace salua, nichil adhuc erat in effectu adim- pletum de dictis capitulis concordatis. Nam in principali puncto et fundamentali dicitur, quod Boemi debent suscipere vnitatem ecclesiasticam et pacem realiter et cum effectu, et esse conformes ritui et fidei vniuersalis ecclesie in omnibus aliis, preterquam in vsu comu- nionis vtriusque speciei. Nunc autem sciebant aliquos esse in regno Boemie, qui tenebant remanenciam panis in sacramento eucaristie, tenebant doctrinam Wiclefk, que omnia sunt dampnata per ecclesiam. Nulli insuper ritus sunt reassumpti alicubi, preterquam in ecclesia sancti Michaelis. Multe insuper predicaciones fiunt contra honorem ecclesie. Cum eciam nullus sit plebanus Prage legittime institutus preter magistrum Cristannum, putabant alios recipere institucionem a dominis legatis. Ad hoc postremo pro parte sacri concilii erat missus dominus episcopus Constanciensis, ut administraret sacramentum confirmacionis, vt ordinaret presbiteros, et alia faceret neccessaria, que incumbunt episcopali dignitati, donec eis archiepiscopus preficeretur. Et tamen, quia ipse aliquos confirmauerat, magister de Drachow venit et reprehendit eum, cur attemptasset confirmare. Quare rogabant domini, ut ad hoc intenderent, quod concordata et sigillata per eos execucioni manda- rentur; considerarentque, cum quibus contraxerant, quia cum generali concilio vniuer- salem ecclesiam representanti. Tunc Boemi habita deliberacione laudauerunt propositum domini imperatoris, dicentes, quod res huiusmodi erat in manu sua, quodque vellent maiestati sue cooperari pro dictorum conpactatorum execucione. Dixerunt eciam, quod eorum intencio concur- rebat cum intencione dominorum legatorum. Tandem adiecerunt aliquas peticiones : primo, de literis ratificacionis, secundo, quod darent domini legati literas sigillatim ad principes et comunitates circumadiacentes Boemie, literas sigillatim archiepiscopo Pragensi, episcopo Olomucensi, episcopo Litomislensi, sigillatim aliis habentibus curam animarum; postremo quod procurarent domini legati apud sacrum concilium, quod daretur litera libertacionis omnibus sacerdotibus Boemie et Morauie, ut comunicarent et aliis, ut comunicarentur meliori modo et forma. Dixerunt domini legati, iam respondisse de literis ratifficacionis. Dixerunt eciam in Iglauia dedisse quatuor literas, primam de approbacione conpactatorum, secundam de eorum execucione ad prelatos et principes, simul terciam ad prelatos seorsum, quartam ad principes seorsum. Adiunxerunt domini legati, quod ipsi pro parte sua imple- rent promissa. Tunc dixit dominus imperator, quod in crastinum simul conuenirent domini legati et Boemi. Jouis, xxII", in presencia domini imperatoris et suprascriptorum fuerunt lecta conpactata, et expresserunt domini legati, in quibus non erat conformitas in fide et moribus apud Boemos cum vniuersali ecclesia, requirentes, ut ista reformarentur confor- miter ad ea, que hesterna die fuerant per dominos legatos dicta; et refricauerunt eciam Boemi peticiones suas. Veneris, xxII', suprascripta fuerunt redacta in scriptis, et conclusit dominus imperator, quod in crastinum vocaret plures ex Boemis, et moueret de obseruacione dictorum conpactatorum; et in istis conuocacionibus non fuit vocatus Rokssana cum 1436. 23. Nov.
Strana 843
Regestrum. 843 sacerdotibus sibi adherentibus. Post hec fuerunt predicti tractatus comunicati ipsi Rok- 1436. czana et presbiteris, et per ipsos fuit concepta certa cedula dominis legatis offerenda. Lune, xxvi", miserunt dictam cedulam domino imperatori, qui eam dominis legatis 26. Nov. dedit, cuius tenor sequitur: „Compactata nobis non tenentur : Primo, quia debuerunt nobis dari litere sufficientes ad principes vniuersos Chri- stiani orbis et ciuitates pro declaranda regni Boemie et marchionatus Morauie fama, prout concordatum habemus in conpactatis iuxta formam literarum in Iglauia supra datarum. 262. 1436. 26. Nov. Item, quia sacerdotes circa ecclesias, vbi comunio vtriusque speciei seruabatur, manere volentes fideles, talem vsum comunicandi habentes, comunicare negligunt, et postulati nolunt, optamus, ut legati eisdem populum desiderantem iuxta formam conpac- tatorum comunicare mandent, et in effectu hoc obseruare efficiant. Item dentur litere mandatorum ad vniuersos et singulos ecclesiarum prelatos curam animarum habentes, quatenus personas vsum dicte comunionis habentes effectualiter comunicent, postulati et requisiti iuxta tenorem litere executorie et mandati legatorum eorumdem. Item, quia episcopi Olomucensis etc. cum suis sacerdotibus subditis populum dicte comunionis vsum habentem comunicare iuxta mandata legatorum negligunt et nolunt, dentur ad eosdem mandata, quatenus episcopi non solum sacerdotibus sibi subditis sic comunicare populum mandent, sed ipsi effectualiter eundem comunicent. Item litera libertacionis pro comunione vtriusque speciei Boemis et Morauis dispo- natur in comuni a Basiliensi concilio. Hec autem cupimus nobis fieri : Litere conpactatorum iam sigillate nobis date duplicentur, quatenus domini Moraui pro rei perpetua memoria ipsas, sicut et domini Boemi, haberent. Item sicut episcopi supradicti scolares ad sacerdocium ydoneos ordinare tenentur, qui sunt et forent de comunione vtriusque speciei, et sacerdotes ad ecclesias, ut populus in dicta comunione non negligatur, disponere habent, petimus, ut ita de nouo ecclesias legittime suscipientes et sic populum comunicare volentes ad ecclesias confirment.“ Martis, xxVI" mensis, antequam ad cedulam suprascriptam responderent domini 27. Nov. legati, legi fecerunt quasdam literas eis missas a sacro concilio, et sicut in eis cauebatur, requisiuerunt domini legati ciues Pragenses de execucione conpactatorum. Quo facto responderunt ad petita per Boemos, ut sequitur: Primo, quod litere etc., que petuntur, fuerunt per nos date in Iglauia; vbi literis pro parte nostra et pro parte regni Boemie hincinde datis mansit vtraque pars contenta. Litera vero libertacionis procuranda est per ipsos a sacro concilio. Ad alia dicimus, quod ipsi demandent pro parte sua conpactata execucioni, et nos per remedia iuris conpellemus sacerdotes, ut seruent dicta conpactata. Sicut autem responderamus in Iglauia, nos non mandaremus episcopis, ut ipsi per se comunicarent populum, sed quod mandarent per suos plebanos ipsum comunicari. 106*
Regestrum. 843 sacerdotibus sibi adherentibus. Post hec fuerunt predicti tractatus comunicati ipsi Rok- 1436. czana et presbiteris, et per ipsos fuit concepta certa cedula dominis legatis offerenda. Lune, xxvi", miserunt dictam cedulam domino imperatori, qui eam dominis legatis 26. Nov. dedit, cuius tenor sequitur: „Compactata nobis non tenentur : Primo, quia debuerunt nobis dari litere sufficientes ad principes vniuersos Chri- stiani orbis et ciuitates pro declaranda regni Boemie et marchionatus Morauie fama, prout concordatum habemus in conpactatis iuxta formam literarum in Iglauia supra datarum. 262. 1436. 26. Nov. Item, quia sacerdotes circa ecclesias, vbi comunio vtriusque speciei seruabatur, manere volentes fideles, talem vsum comunicandi habentes, comunicare negligunt, et postulati nolunt, optamus, ut legati eisdem populum desiderantem iuxta formam conpac- tatorum comunicare mandent, et in effectu hoc obseruare efficiant. Item dentur litere mandatorum ad vniuersos et singulos ecclesiarum prelatos curam animarum habentes, quatenus personas vsum dicte comunionis habentes effectualiter comunicent, postulati et requisiti iuxta tenorem litere executorie et mandati legatorum eorumdem. Item, quia episcopi Olomucensis etc. cum suis sacerdotibus subditis populum dicte comunionis vsum habentem comunicare iuxta mandata legatorum negligunt et nolunt, dentur ad eosdem mandata, quatenus episcopi non solum sacerdotibus sibi subditis sic comunicare populum mandent, sed ipsi effectualiter eundem comunicent. Item litera libertacionis pro comunione vtriusque speciei Boemis et Morauis dispo- natur in comuni a Basiliensi concilio. Hec autem cupimus nobis fieri : Litere conpactatorum iam sigillate nobis date duplicentur, quatenus domini Moraui pro rei perpetua memoria ipsas, sicut et domini Boemi, haberent. Item sicut episcopi supradicti scolares ad sacerdocium ydoneos ordinare tenentur, qui sunt et forent de comunione vtriusque speciei, et sacerdotes ad ecclesias, ut populus in dicta comunione non negligatur, disponere habent, petimus, ut ita de nouo ecclesias legittime suscipientes et sic populum comunicare volentes ad ecclesias confirment.“ Martis, xxVI" mensis, antequam ad cedulam suprascriptam responderent domini 27. Nov. legati, legi fecerunt quasdam literas eis missas a sacro concilio, et sicut in eis cauebatur, requisiuerunt domini legati ciues Pragenses de execucione conpactatorum. Quo facto responderunt ad petita per Boemos, ut sequitur: Primo, quod litere etc., que petuntur, fuerunt per nos date in Iglauia; vbi literis pro parte nostra et pro parte regni Boemie hincinde datis mansit vtraque pars contenta. Litera vero libertacionis procuranda est per ipsos a sacro concilio. Ad alia dicimus, quod ipsi demandent pro parte sua conpactata execucioni, et nos per remedia iuris conpellemus sacerdotes, ut seruent dicta conpactata. Sicut autem responderamus in Iglauia, nos non mandaremus episcopis, ut ipsi per se comunicarent populum, sed quod mandarent per suos plebanos ipsum comunicari. 106*
Strana 844
844 Johannis de Turonis, 263 *). 1436. 27. Nov. Cum vero fieret multa instancia, ut predictas literas darent domini legati, respondit dominus imperator, quod si fieret bonus finis de aliis, tunc bene disponeret de dictis literis. Illa eadem die presentarunt domini legati cedulam domino imperatori, cuius tenor sequitur: „Cum in litera executoria conpactatorum pro parte incliti regni Boemie etc. nobis legatis sacri concilii Basiliensis data ita contineatur: „Nos Alsso etc. gubernator regni Boemie, barones, nobiles, milites, clientes, Praga ciuitas et cetere ciuitates et sacer- dotes, generalem congregacionem incliti regni Boemie et marchionatus Morauie etc. In primis recipimus, acceptamus et facimus vnitatem ecclesiasticam realiter et cum effectu in vnitate fidei catholice et conformitate ritus vniuersalis ecclesie in omnibus aliis, quam in vsu comunionis vtriusque speciei iuxta dictorum capitulorum seriem et tenorem tenere, seruare, defendereque promittimus“ etc. Petimus, sicut scriptum est, realiter et effec- tualiter seruari, ut verbis facta respondeant, videlicet ut vnitas fidei et conformitas ritus vniuersalis ecclesie in omnibus aliis, quam in vsu comunionis vtriusque speciei, prout ibi scriptum est, realiter et effectualiter obseruetur. De quibus aliqua pauca exprimemus ad presens, salua vlteriori expressione et declaracione : Primo, quod vu sacramenta ecclesie rite et canonice administrentur secundum ritum vniuersalis ecclesie. Quod iuxta tenorem conpactatorum comunicantibus semper dicatur, quod ipsi debent credere, quod non sub specie panis caro tantum, nec sub specie vini sanguis tantum, sed sub qualibet specie est integer totus Christus. Quod sacerdotes orent horas canonicas iuxta rubricam diocesis. Quod venerabile signum saluatoris nostri salutifere crucis practicetur in omnibus iuxta morem ecclesie populi Christiani. Quod in ecclesiis sint venerabiles ymagines saluatoris nostri et eius genitricis, aliorumque sanctorum et sanctarum. Quod in portis ecclesiarum teneatur aqua benedicta, qua introeuntes possint se aspergere iuxta sanctorum patrum salubria instituta et ritum vniuersalis ecclesie; et fiant aspersiones diebus dominicis, et super funera defunctorum et in aliis consuetis. Quod missa non celebretur, nisi in altari consecrato secundum ritum vniuersalis 1436. ecclesie. Quod misse cantentur uel legantur integraliter in Latino secundum ordinem Romanum iuxta rubricam Pragensis ecclesie. Et cantentur "credo in deum,“ prefacio et „pater noster" integraliter omissis cantilenis, quia secundum decreta sanctorum patrum non debent cantari in officio nisi collecte, prose, cantica et hymni ab ecclesia approbati ; nec vnusquisque pro sua voluntate debet addere, minuere uel mutare. Quod detur osculum pacis post "agnus dei. Fiat benediccio candelarum in festo purificacionis. Fiat benediccio cinerum in capite ieiunii et imponatur capitibus, ut est moris. Fiat benediccio palmarum, cerei pascalis cum benediccione foncium, ut moris est. *) Bohemice ed. Fr. Palacky, Archiv český III, 453—455.
844 Johannis de Turonis, 263 *). 1436. 27. Nov. Cum vero fieret multa instancia, ut predictas literas darent domini legati, respondit dominus imperator, quod si fieret bonus finis de aliis, tunc bene disponeret de dictis literis. Illa eadem die presentarunt domini legati cedulam domino imperatori, cuius tenor sequitur: „Cum in litera executoria conpactatorum pro parte incliti regni Boemie etc. nobis legatis sacri concilii Basiliensis data ita contineatur: „Nos Alsso etc. gubernator regni Boemie, barones, nobiles, milites, clientes, Praga ciuitas et cetere ciuitates et sacer- dotes, generalem congregacionem incliti regni Boemie et marchionatus Morauie etc. In primis recipimus, acceptamus et facimus vnitatem ecclesiasticam realiter et cum effectu in vnitate fidei catholice et conformitate ritus vniuersalis ecclesie in omnibus aliis, quam in vsu comunionis vtriusque speciei iuxta dictorum capitulorum seriem et tenorem tenere, seruare, defendereque promittimus“ etc. Petimus, sicut scriptum est, realiter et effec- tualiter seruari, ut verbis facta respondeant, videlicet ut vnitas fidei et conformitas ritus vniuersalis ecclesie in omnibus aliis, quam in vsu comunionis vtriusque speciei, prout ibi scriptum est, realiter et effectualiter obseruetur. De quibus aliqua pauca exprimemus ad presens, salua vlteriori expressione et declaracione : Primo, quod vu sacramenta ecclesie rite et canonice administrentur secundum ritum vniuersalis ecclesie. Quod iuxta tenorem conpactatorum comunicantibus semper dicatur, quod ipsi debent credere, quod non sub specie panis caro tantum, nec sub specie vini sanguis tantum, sed sub qualibet specie est integer totus Christus. Quod sacerdotes orent horas canonicas iuxta rubricam diocesis. Quod venerabile signum saluatoris nostri salutifere crucis practicetur in omnibus iuxta morem ecclesie populi Christiani. Quod in ecclesiis sint venerabiles ymagines saluatoris nostri et eius genitricis, aliorumque sanctorum et sanctarum. Quod in portis ecclesiarum teneatur aqua benedicta, qua introeuntes possint se aspergere iuxta sanctorum patrum salubria instituta et ritum vniuersalis ecclesie; et fiant aspersiones diebus dominicis, et super funera defunctorum et in aliis consuetis. Quod missa non celebretur, nisi in altari consecrato secundum ritum vniuersalis 1436. ecclesie. Quod misse cantentur uel legantur integraliter in Latino secundum ordinem Romanum iuxta rubricam Pragensis ecclesie. Et cantentur "credo in deum,“ prefacio et „pater noster" integraliter omissis cantilenis, quia secundum decreta sanctorum patrum non debent cantari in officio nisi collecte, prose, cantica et hymni ab ecclesia approbati ; nec vnusquisque pro sua voluntate debet addere, minuere uel mutare. Quod detur osculum pacis post "agnus dei. Fiat benediccio candelarum in festo purificacionis. Fiat benediccio cinerum in capite ieiunii et imponatur capitibus, ut est moris. Fiat benediccio palmarum, cerei pascalis cum benediccione foncium, ut moris est. *) Bohemice ed. Fr. Palacky, Archiv český III, 453—455.
Strana 845
Regestrum. 845 Fiat canonica institucio legitimorum plebanorum; aut alias quomodolibet proui- 1436. deatur debite et honeste, quod plebes habeant legittimos plebanos canonice institutos. Quod peregrinaciones et oblaciones in ecclesiis non prohibeantur. Quod reuerencia et obediencia promisse sancte matri ecclesie, sacro generali concilio Basiliensi ipsam representanti, Romanoque pontifici realiter et efficaciter obseruentur. Quod in sacramento eucaristie post verba consecracionis sub speciebus panis et vini, est vere totus Christus, et non remanet ibi substancia panis et vini materialis. Sic teneant et predicent.“ Mercurii, xxVIII", super hac cedula deliberauerunt Boemi, fuitque votum magi- 28. Nov. strorum, quod oblata per nos in dicta cedula erant racionabilia et ex conpactatorum tenore acceptanda ; ad idem fuit votum baronum aliorumque nobilium, ad idem votum consulum. Porro Rokssana cum suis sacerdotibus ei adherentibus resistit duris verbis et altercacionibus habitis cum baronibus et magistris. Jouis, xxIX°, idem Rokssana cum aliquot presbiteris dixit, se velle dominis legatis 29. Nov. seorsum respondere. Et post multa hincinde diu allegata dictum fuit, quod duo puncta, videlicet de comunione paruulorum et de cantando epistolam et euangelium in Boemico, pro nunc manerent in suspenso; alia puncta acceptauit exceptis, quod de aqua benedicta et de osculo pacis peciit dilacionem ad deliberandum cum presbiteris, qui erant Prage. Et steterunt domini legati in his collocucionibus a mane usque fere terciam horam post meridiem. Veneris, vltima Nouembris, post prandium idem Rokezana longo sermone premisso 30. Nov. tandem dixit, quod omnes sacerdotes Boemie conuocarentur, ut de omnium communi consensu susciperentur de ritibus, que erant recipienda; nam quod omnes tangit, ab omnibus debet approbari. Tunc dixit dominus imperator, quod ista responsio sibi non placebat, et quod ex ea erat multum amaricatus, nam hoc non erat nisi querere subterfugia. Responderunt domini legati, quod per illam responsionem reddebat inanes labores eorum his diebus habitos; quodque heri resederant in hoc, quod de duobus punctis ipse consuleret presbiteros Pragenses. Nunc autem petit, quod fiat conuocacio omnium sacer- dotum Boemie, quod non est nisi subterfugere; nam nunc non sumus ad aliquid noui tractandum, vt oporteat eos conuenire, sed ad exequendum promissa, firmata et sigillata per totum regnum, in quorum execucione non debet vnus alium expectare. Adiecit predictus Rokezana, quod cum ista conpactata fuerunt facta, fuerant arbitri quatuor ex parte concilii et quatuor ex parte regni, scilicet Procopius Rasus, presbiter Ambrosius, Petrus Anglicus et ipse, et quod ad arbitros pertinet conpactatorum interpretacio; ideo essent vocandi dicti Ambrosius et Anglicus, nam Procopius mortuus est. Responderunt domini, quod non erant in hac re arbitri, sed bene tractatores ; quod verba conpactatorum erant clara, vnde dicere quod illi vocarentur, non erat nisi querere dilaciones. Tandem cum dictus Rokssana multum vrgeretur a suis et a Boemis, ut respon- deret, dixit, quod nullo modo responderet, nisi domini legati prius proponerent omnia, que haberent petere, nichil reseruando.
Regestrum. 845 Fiat canonica institucio legitimorum plebanorum; aut alias quomodolibet proui- 1436. deatur debite et honeste, quod plebes habeant legittimos plebanos canonice institutos. Quod peregrinaciones et oblaciones in ecclesiis non prohibeantur. Quod reuerencia et obediencia promisse sancte matri ecclesie, sacro generali concilio Basiliensi ipsam representanti, Romanoque pontifici realiter et efficaciter obseruentur. Quod in sacramento eucaristie post verba consecracionis sub speciebus panis et vini, est vere totus Christus, et non remanet ibi substancia panis et vini materialis. Sic teneant et predicent.“ Mercurii, xxVIII", super hac cedula deliberauerunt Boemi, fuitque votum magi- 28. Nov. strorum, quod oblata per nos in dicta cedula erant racionabilia et ex conpactatorum tenore acceptanda ; ad idem fuit votum baronum aliorumque nobilium, ad idem votum consulum. Porro Rokssana cum suis sacerdotibus ei adherentibus resistit duris verbis et altercacionibus habitis cum baronibus et magistris. Jouis, xxIX°, idem Rokssana cum aliquot presbiteris dixit, se velle dominis legatis 29. Nov. seorsum respondere. Et post multa hincinde diu allegata dictum fuit, quod duo puncta, videlicet de comunione paruulorum et de cantando epistolam et euangelium in Boemico, pro nunc manerent in suspenso; alia puncta acceptauit exceptis, quod de aqua benedicta et de osculo pacis peciit dilacionem ad deliberandum cum presbiteris, qui erant Prage. Et steterunt domini legati in his collocucionibus a mane usque fere terciam horam post meridiem. Veneris, vltima Nouembris, post prandium idem Rokezana longo sermone premisso 30. Nov. tandem dixit, quod omnes sacerdotes Boemie conuocarentur, ut de omnium communi consensu susciperentur de ritibus, que erant recipienda; nam quod omnes tangit, ab omnibus debet approbari. Tunc dixit dominus imperator, quod ista responsio sibi non placebat, et quod ex ea erat multum amaricatus, nam hoc non erat nisi querere subterfugia. Responderunt domini legati, quod per illam responsionem reddebat inanes labores eorum his diebus habitos; quodque heri resederant in hoc, quod de duobus punctis ipse consuleret presbiteros Pragenses. Nunc autem petit, quod fiat conuocacio omnium sacer- dotum Boemie, quod non est nisi subterfugere; nam nunc non sumus ad aliquid noui tractandum, vt oporteat eos conuenire, sed ad exequendum promissa, firmata et sigillata per totum regnum, in quorum execucione non debet vnus alium expectare. Adiecit predictus Rokezana, quod cum ista conpactata fuerunt facta, fuerant arbitri quatuor ex parte concilii et quatuor ex parte regni, scilicet Procopius Rasus, presbiter Ambrosius, Petrus Anglicus et ipse, et quod ad arbitros pertinet conpactatorum interpretacio; ideo essent vocandi dicti Ambrosius et Anglicus, nam Procopius mortuus est. Responderunt domini, quod non erant in hac re arbitri, sed bene tractatores ; quod verba conpactatorum erant clara, vnde dicere quod illi vocarentur, non erat nisi querere dilaciones. Tandem cum dictus Rokssana multum vrgeretur a suis et a Boemis, ut respon- deret, dixit, quod nullo modo responderet, nisi domini legati prius proponerent omnia, que haberent petere, nichil reseruando.
Strana 846
846 Johannis de Turonis, 2. Dec. 3. Dec. Sabbato, prima Decembris, dixerunt domini legati seorsum domino imperatori, quod sicut alias sue maiestati dixerant, habebant duo puncta, videlicet de doctrina Wigleff et de remanencia panis in sacramento eucaristie; sed quod alias fuerat visum melius subti- cere de istis, donec Rokssana et sui presbiteri respondissent ad puncta in cedula contenta. Respondit dominus imperator: Melius est ista mouere, et ego periculum recipio super me. Cum ergo venisset dictus Rokssana et sui presbiteri, dixit eis dominus imperator: Istud est, quod domini legati habent mouere, scilicet de remanencia panis in sacramento eucaristie. Quo audito visus est Rokssana quasi sagitta percussus usque ad cor, et ait: Quid petitur a nobis, quod predicemus populo, quod panis non remanet in sacramento? Ita, inquit dominus imperator. Ha, dixit Rokssana, istud est nouum, iam examinamur de fide! Responderunt domini legati, quod de ista remanencia fuerat publice disputatum inter magistrum Pzibran et Petrum Anglicum, qui tenebat et tenet remanenciam panis; et ideo populus erat informandus, quod credere debebat, quod post verba consecracionis panis non remanet in sacramento. Tunc idem Rokssana peciit tempus ad deliberandum cum suis sacerdotibus. Dominica, secunda Decembris, dixit dominus imperator, quod presbiter Bedericus erat captiuus in opido de Grecz regine, ad quod iuerat sine saluo conductu pro conpo- nendo incolas dicti opidi cum domino imperatore. Lune, m’ eiusdem, Rokezana pro se et suis presbiteris, premissa protestacione et laude diuinissimi sacramenti, legit cedulam continentem id, quod habetur ex. de summa trinitate et fide catholica, firmiter credimus, quantum ad id, quod concernit presentem materiam: "Vna est fidelium vniuersalis ecclesia, extra quam nullus omnino saluatur, in qua idem ipse sacerdos est sacrificium Jhesus Christus, cuius corpus et sanguis in sacra- mento altaris sub speciebus panis et vini veraciter continetur, translatis pane in corpus et vino in sanguinem potestate diuina." Habita inter dominos legatos deliberacione dixerunt, quod Prage fuerat editus tractatus, et adhuc habebatur, vbi glozabatur dicta decretalis falso, quod illa translacio erat panis in corpus; non quod panis esse desineret, sed quod mutabatur in esse per- feccius et gloriosius, sicut dicitur transfiguracio Christi, non quod amisisset priorem figuram, sed quia perfecciorem superinduisset, sicut et in resureccione dicuntur cor- pora beatorum imitari, non quia prior substancia eorum esse desinat, sed quia recipiunt esse perfeccius, scilicet esse gloriosum. Et ideo petehamus, quod expressius diceret, quod videlicet post verba consecracionis non remanet, sed desinit esse sub speciebus substancia panis. Respondit, quod non amplius quam dixerat exprimeret. Et cum laici instarent apud eum, dixit: Ego credo de sacramento, quod credit ecclesia, quod credit concilium Basiliense; neque pro omni auro vellem affirmare remanenciam panis. Responderunt domini legati, quod aliud erat non affirmare, uel non credere remanenciam panis. Nam primum poterat dicere dubius, scilicet non credo uel affirmo remanenciam panis ; sed hoc non sufficit fideli, ymo positiue debet affirmare et credere non remanen- ciam panis. Hoc vero non potuit extrahi de ore Rokssane, ut diceret, quod substancia panis non remanet post consecracionem. Tandem instante domino imperatore conscrip- serunt domini legati cedulam, cuius tenor sequitur: „Hec est fides catholica, quod post verba consecracionis in sacramento eucaristie sub speciebus panis et vini est vere totus 1436. 1. Dec.
846 Johannis de Turonis, 2. Dec. 3. Dec. Sabbato, prima Decembris, dixerunt domini legati seorsum domino imperatori, quod sicut alias sue maiestati dixerant, habebant duo puncta, videlicet de doctrina Wigleff et de remanencia panis in sacramento eucaristie; sed quod alias fuerat visum melius subti- cere de istis, donec Rokssana et sui presbiteri respondissent ad puncta in cedula contenta. Respondit dominus imperator: Melius est ista mouere, et ego periculum recipio super me. Cum ergo venisset dictus Rokssana et sui presbiteri, dixit eis dominus imperator: Istud est, quod domini legati habent mouere, scilicet de remanencia panis in sacramento eucaristie. Quo audito visus est Rokssana quasi sagitta percussus usque ad cor, et ait: Quid petitur a nobis, quod predicemus populo, quod panis non remanet in sacramento? Ita, inquit dominus imperator. Ha, dixit Rokssana, istud est nouum, iam examinamur de fide! Responderunt domini legati, quod de ista remanencia fuerat publice disputatum inter magistrum Pzibran et Petrum Anglicum, qui tenebat et tenet remanenciam panis; et ideo populus erat informandus, quod credere debebat, quod post verba consecracionis panis non remanet in sacramento. Tunc idem Rokssana peciit tempus ad deliberandum cum suis sacerdotibus. Dominica, secunda Decembris, dixit dominus imperator, quod presbiter Bedericus erat captiuus in opido de Grecz regine, ad quod iuerat sine saluo conductu pro conpo- nendo incolas dicti opidi cum domino imperatore. Lune, m’ eiusdem, Rokezana pro se et suis presbiteris, premissa protestacione et laude diuinissimi sacramenti, legit cedulam continentem id, quod habetur ex. de summa trinitate et fide catholica, firmiter credimus, quantum ad id, quod concernit presentem materiam: "Vna est fidelium vniuersalis ecclesia, extra quam nullus omnino saluatur, in qua idem ipse sacerdos est sacrificium Jhesus Christus, cuius corpus et sanguis in sacra- mento altaris sub speciebus panis et vini veraciter continetur, translatis pane in corpus et vino in sanguinem potestate diuina." Habita inter dominos legatos deliberacione dixerunt, quod Prage fuerat editus tractatus, et adhuc habebatur, vbi glozabatur dicta decretalis falso, quod illa translacio erat panis in corpus; non quod panis esse desineret, sed quod mutabatur in esse per- feccius et gloriosius, sicut dicitur transfiguracio Christi, non quod amisisset priorem figuram, sed quia perfecciorem superinduisset, sicut et in resureccione dicuntur cor- pora beatorum imitari, non quia prior substancia eorum esse desinat, sed quia recipiunt esse perfeccius, scilicet esse gloriosum. Et ideo petehamus, quod expressius diceret, quod videlicet post verba consecracionis non remanet, sed desinit esse sub speciebus substancia panis. Respondit, quod non amplius quam dixerat exprimeret. Et cum laici instarent apud eum, dixit: Ego credo de sacramento, quod credit ecclesia, quod credit concilium Basiliense; neque pro omni auro vellem affirmare remanenciam panis. Responderunt domini legati, quod aliud erat non affirmare, uel non credere remanenciam panis. Nam primum poterat dicere dubius, scilicet non credo uel affirmo remanenciam panis ; sed hoc non sufficit fideli, ymo positiue debet affirmare et credere non remanen- ciam panis. Hoc vero non potuit extrahi de ore Rokssane, ut diceret, quod substancia panis non remanet post consecracionem. Tandem instante domino imperatore conscrip- serunt domini legati cedulam, cuius tenor sequitur: „Hec est fides catholica, quod post verba consecracionis in sacramento eucaristie sub speciebus panis et vini est vere totus 1436. 1. Dec.
Strana 847
Regestrum. 847 Christus ; nec sub illis speciebus remanet substancia panis et vini materialis.“ Dicta cedula translata in Boemico, et tam in Latino quam in Boemico Boemis presentata, laici, ut retulit dominus imperator, insultabant contra Rokssana, et pars suorum sacerdotum eciam contrariabatur dicto Rokssana. Martis, iv eiusdem, in presencia domini imperatoris fuit deliberatum isto modo, quod quia aliqui de opidis Boemie superuenerant, primum explicarent domini legati, qua occasione fuisset mota materia ista de remanencia panis, videlicet quia super hoc fuerant disputaciones publice; et ideo oportebat super hoc veritatem fidei declarari populo. Tunc Rokssana pro se et suis sacerdotibus premissa certa protestacione dixit: Credimus, profi- temur et asseueramus, quod in venerabili sacramento altaris post consecracionem est corpus Christi, ita quod panis in corpus et vinum in sanguinem Christi transsubstan- ciantur virtute diuina. Ita habetur per Innocencium tercium. Verum, quod traxit ex virgine, quod passum est in cruce, quod surrexit, quod collocatum est in celo ad dex- teram patris. Item credimus, quod sub speciebus non remanet substancia panis et vini materialis, secundum quod ex scripturis sacris et doctrina ecclesie manifestatur. Dixerunt domini legati, quod illa adieccio "secundum quod ex scripturis sacris“ etc. recipiebatur ab eis, et ita debere ab ipso intelligi, ut ponatur in firmamentum et aucto- ritatem assercionis, ut sit sensus, quod ita habetur, et credi debet ex scripturis sacris, sicut et illud resurrexit tercia die secundum scripturas. Noluit tamen vlterius se explicare ; et quia predicta adieccio poterat in bono sensu accipi, et bene sonabat in auribus populi, et murmur aliquis iam incipiebat, sic stetimus. Dicta sunt multa per ipsum Rokssana de excellencia venerabilis sacramenti, de reuerencia ei exhibenda, quodque laici ab inquisi- cione subtilitatum fidei nostre abstineant ; de his eciam fecerunt sermonem domini legati. Postremo, quia deductum fuerat ad aures populi, quod Rokssana dixisset heri, quod pro multo auro non vellet affirmare, quod panis non remaneret in sacramento, fecit rogare dominos legatos, ut testimonium perhiberemus veritati. Testati sunt domini legati, quod non ita dixisset; sed quod dixerat, quod pro multo auro nollet affirmare, quod substancia panis remaneret in sacramento. Mercurii, v' eiusdem, mouit Rokssana de supersticionibus que fiunt circa yma- 5. Dec. gines, et abusibus circa oblaciones et peregrinaciones. Jouis, vi’ eiusdem, contra predicta scripserunt domini legati decreta patrum facta 6. Dec. contra dictos abusus, et dederunt eidem Rokssana, signanter de canone vn‘ sinodi, qui habetur de consecracione dist. m°. Respondit, quod illa volebat comunicare suis presbiteris. Veneris, mouit idem Rokssana de illo articulo, quem proposuerant domini legati, de plebanis legittime instituendis, quomodo intelligebant domini legati. Dixerunt domini legati, quod si qui essent legitimi plebani ante istas turbaciones, qui vellent reuerti et seruare conpactata, admitterentur; sin alias, alii presentarentur per patronos, et per dominos legatos confirmarentur. Post hec consules Pragenses vnacum nobilibus petiuerunt, ut iste articulus de plebanis legitime instituendis pro nunc suspenderetur. Responderunt domini legati, quod videbant, quod non ponebatur finis in istis tractatibus, quod mora eorum erat hic inutilis; et ideirco volebant recedere ab hinc et ista referre sacro concilio. Dicti vero nobiles et consules dixerunt, quod vellent super hoc deliberare. Dictus vero 4. Dec. 7. Dec. 1436.
Regestrum. 847 Christus ; nec sub illis speciebus remanet substancia panis et vini materialis.“ Dicta cedula translata in Boemico, et tam in Latino quam in Boemico Boemis presentata, laici, ut retulit dominus imperator, insultabant contra Rokssana, et pars suorum sacerdotum eciam contrariabatur dicto Rokssana. Martis, iv eiusdem, in presencia domini imperatoris fuit deliberatum isto modo, quod quia aliqui de opidis Boemie superuenerant, primum explicarent domini legati, qua occasione fuisset mota materia ista de remanencia panis, videlicet quia super hoc fuerant disputaciones publice; et ideo oportebat super hoc veritatem fidei declarari populo. Tunc Rokssana pro se et suis sacerdotibus premissa certa protestacione dixit: Credimus, profi- temur et asseueramus, quod in venerabili sacramento altaris post consecracionem est corpus Christi, ita quod panis in corpus et vinum in sanguinem Christi transsubstan- ciantur virtute diuina. Ita habetur per Innocencium tercium. Verum, quod traxit ex virgine, quod passum est in cruce, quod surrexit, quod collocatum est in celo ad dex- teram patris. Item credimus, quod sub speciebus non remanet substancia panis et vini materialis, secundum quod ex scripturis sacris et doctrina ecclesie manifestatur. Dixerunt domini legati, quod illa adieccio "secundum quod ex scripturis sacris“ etc. recipiebatur ab eis, et ita debere ab ipso intelligi, ut ponatur in firmamentum et aucto- ritatem assercionis, ut sit sensus, quod ita habetur, et credi debet ex scripturis sacris, sicut et illud resurrexit tercia die secundum scripturas. Noluit tamen vlterius se explicare ; et quia predicta adieccio poterat in bono sensu accipi, et bene sonabat in auribus populi, et murmur aliquis iam incipiebat, sic stetimus. Dicta sunt multa per ipsum Rokssana de excellencia venerabilis sacramenti, de reuerencia ei exhibenda, quodque laici ab inquisi- cione subtilitatum fidei nostre abstineant ; de his eciam fecerunt sermonem domini legati. Postremo, quia deductum fuerat ad aures populi, quod Rokssana dixisset heri, quod pro multo auro non vellet affirmare, quod panis non remaneret in sacramento, fecit rogare dominos legatos, ut testimonium perhiberemus veritati. Testati sunt domini legati, quod non ita dixisset; sed quod dixerat, quod pro multo auro nollet affirmare, quod substancia panis remaneret in sacramento. Mercurii, v' eiusdem, mouit Rokssana de supersticionibus que fiunt circa yma- 5. Dec. gines, et abusibus circa oblaciones et peregrinaciones. Jouis, vi’ eiusdem, contra predicta scripserunt domini legati decreta patrum facta 6. Dec. contra dictos abusus, et dederunt eidem Rokssana, signanter de canone vn‘ sinodi, qui habetur de consecracione dist. m°. Respondit, quod illa volebat comunicare suis presbiteris. Veneris, mouit idem Rokssana de illo articulo, quem proposuerant domini legati, de plebanis legittime instituendis, quomodo intelligebant domini legati. Dixerunt domini legati, quod si qui essent legitimi plebani ante istas turbaciones, qui vellent reuerti et seruare conpactata, admitterentur; sin alias, alii presentarentur per patronos, et per dominos legatos confirmarentur. Post hec consules Pragenses vnacum nobilibus petiuerunt, ut iste articulus de plebanis legitime instituendis pro nunc suspenderetur. Responderunt domini legati, quod videbant, quod non ponebatur finis in istis tractatibus, quod mora eorum erat hic inutilis; et ideirco volebant recedere ab hinc et ista referre sacro concilio. Dicti vero nobiles et consules dixerunt, quod vellent super hoc deliberare. Dictus vero 4. Dec. 7. Dec. 1436.
Strana 848
8. Dec. 10. Dec. 13. Dec. 848 Rokssana cum presbiteris suasit laicis, quod si plebani per legatos instituerentur, esset contra honorem regni, tamquam dicti plebani nullam prius habuissent potestatem, et sic anime laicorum fuissent dampnate tamquam non vere absolute. Ideoque Sabbato, octaua, dederunt domini legati in cedula domino imperatori illud, quod dicit glo. m. cap. dudum, de eleccione et concordanciam sancti Thome circa hoc ; et ex hoc laici manserunt paccati. Lune, x', de mane retulerunt domino imperatori domini barones Menardus de Noua domo et Alczo de Sternberg, quod Rokezana dixisset, quod pocius volebat exire de Praga, quam institucionem uel auctoritatem recipere a dominis legatis, quodque satis habebat auctoritatem; nam tantam potestatem habet quicumque presbiter sicut episcopus. Dixerunt domini legati, quod hec heresis dampnata, et hanc ponit Augustinus in libro de heresibus. Eadem die post prandium nobiles et consules Pragenses in presencia imperatoris requisiuerunt a dominis legatis, si vltra capitula per dominos legatos oblata aliud volebant mouere. Responderunt, quod pro nunc aliud non occurrebat. Post hoc petiuerunt, quod dominus Constanciensis vellet ordinare non solum incipiendo a primis ordinibus, sed eciam si qui iam essent promoti citra sacerdocium, eos vlterius ordinando; secundo, quod non instituerent domini legati aliquos officiales, ne per hoc magis retardaretur ordinacio sui archiepiscopi; tercio, quod vellent factum archiepiscopi promouere in sacro concilio. Ad primum dixerunt domini legati, quod dominus Constanciensis libenter suos ordinaret, prout fieri debet secundum canonicas sancciones. Ad secundum responderunt, quod illud adhuc non ascenderat super cor ipsorum de instituendo aliquos officiales. Ad tercium dixerunt, quod si contingat dominos legatos aut alterum ex ipsis ire ad sacrum concilium, libenter interpellabunt pro illis, que erunt ad vtilitatem huius regni. Jouis, xII’ mensis, in presencia domini imperatoris, ibidem existentibus nobilibus, magistris, consulibus, Rokssana cum aliquot presbiteris, fuit propositum per organum nobilis Pzibikonis de Clenow, quod si plebani eorum deberent nunc institui, quod viderent, quomodo auelleretur de cordibus populi, quod sui presbiteri non habuissent potestatem eos absoluendi. Responderunt domini legati, quod de eo, quod factum est in preterito, nichil dicebant; sed propter hoc, quod iuxta conpactata hoc regnum se conformaret reliquo populo Christiano, petebant, quod sui plebani instituerentur canonice, et non essent sic transferabiles ad nutum. Post hoc habita inter se deliberacione dixit quidam magister Wenceslaus de Dracow, qui solus de magistris adheret ipsi Rokssana, quod cum sit duplex potestas, scilicet ordinis et regiminis, liceret presbiteris declarare populo, quod dicti presbiteri per hanc institucionem que fieret non acciperent potestatem ordinis, sed regiminis. Dixerunt domini legati, quod eis placebat, ut hoc declararent iuxta doctrinam et intelligenciam doctorum sanctorum. Adiecit preterea idem de Dracow, quod presbiteri promiserunt obedienciam magistro Rokssana tamquam eorum superiori et archiepiscopo, volebant autem seruare promissa; ideoque per quamcumque eorum institucionem non intendebant se subtrahere a dicta promissa obediencia. Responderunt domini legati, quod de hoc ipsos presbiteros laudabant, quod volebant seruare promissa; vnde cum ipsi simul cum toto regno promisissent seruare conpactata, quod ipsi vellent ea seruare. Si autem promissio illa sua de obediencia Rokssane sit contra canones, non est seruanda. Legerunt Johannis de Turonis, 1436.
8. Dec. 10. Dec. 13. Dec. 848 Rokssana cum presbiteris suasit laicis, quod si plebani per legatos instituerentur, esset contra honorem regni, tamquam dicti plebani nullam prius habuissent potestatem, et sic anime laicorum fuissent dampnate tamquam non vere absolute. Ideoque Sabbato, octaua, dederunt domini legati in cedula domino imperatori illud, quod dicit glo. m. cap. dudum, de eleccione et concordanciam sancti Thome circa hoc ; et ex hoc laici manserunt paccati. Lune, x', de mane retulerunt domino imperatori domini barones Menardus de Noua domo et Alczo de Sternberg, quod Rokezana dixisset, quod pocius volebat exire de Praga, quam institucionem uel auctoritatem recipere a dominis legatis, quodque satis habebat auctoritatem; nam tantam potestatem habet quicumque presbiter sicut episcopus. Dixerunt domini legati, quod hec heresis dampnata, et hanc ponit Augustinus in libro de heresibus. Eadem die post prandium nobiles et consules Pragenses in presencia imperatoris requisiuerunt a dominis legatis, si vltra capitula per dominos legatos oblata aliud volebant mouere. Responderunt, quod pro nunc aliud non occurrebat. Post hoc petiuerunt, quod dominus Constanciensis vellet ordinare non solum incipiendo a primis ordinibus, sed eciam si qui iam essent promoti citra sacerdocium, eos vlterius ordinando; secundo, quod non instituerent domini legati aliquos officiales, ne per hoc magis retardaretur ordinacio sui archiepiscopi; tercio, quod vellent factum archiepiscopi promouere in sacro concilio. Ad primum dixerunt domini legati, quod dominus Constanciensis libenter suos ordinaret, prout fieri debet secundum canonicas sancciones. Ad secundum responderunt, quod illud adhuc non ascenderat super cor ipsorum de instituendo aliquos officiales. Ad tercium dixerunt, quod si contingat dominos legatos aut alterum ex ipsis ire ad sacrum concilium, libenter interpellabunt pro illis, que erunt ad vtilitatem huius regni. Jouis, xII’ mensis, in presencia domini imperatoris, ibidem existentibus nobilibus, magistris, consulibus, Rokssana cum aliquot presbiteris, fuit propositum per organum nobilis Pzibikonis de Clenow, quod si plebani eorum deberent nunc institui, quod viderent, quomodo auelleretur de cordibus populi, quod sui presbiteri non habuissent potestatem eos absoluendi. Responderunt domini legati, quod de eo, quod factum est in preterito, nichil dicebant; sed propter hoc, quod iuxta conpactata hoc regnum se conformaret reliquo populo Christiano, petebant, quod sui plebani instituerentur canonice, et non essent sic transferabiles ad nutum. Post hoc habita inter se deliberacione dixit quidam magister Wenceslaus de Dracow, qui solus de magistris adheret ipsi Rokssana, quod cum sit duplex potestas, scilicet ordinis et regiminis, liceret presbiteris declarare populo, quod dicti presbiteri per hanc institucionem que fieret non acciperent potestatem ordinis, sed regiminis. Dixerunt domini legati, quod eis placebat, ut hoc declararent iuxta doctrinam et intelligenciam doctorum sanctorum. Adiecit preterea idem de Dracow, quod presbiteri promiserunt obedienciam magistro Rokssana tamquam eorum superiori et archiepiscopo, volebant autem seruare promissa; ideoque per quamcumque eorum institucionem non intendebant se subtrahere a dicta promissa obediencia. Responderunt domini legati, quod de hoc ipsos presbiteros laudabant, quod volebant seruare promissa; vnde cum ipsi simul cum toto regno promisissent seruare conpactata, quod ipsi vellent ea seruare. Si autem promissio illa sua de obediencia Rokssane sit contra canones, non est seruanda. Legerunt Johannis de Turonis, 1436.
Strana 849
Regestrum. 849 igitur domini legati cap. auaricie, de elec. li. vi, quod expositum fuit in Boemico, ut laici intelligerent; vnde consternati sunt sacerdotes. Replicauit autem idem de Dracow, quod cum in Iglauia firmata sunt conpactata, non latebat dominos legatos, quod ipsi presbiteri et multe ciuitates ante promiserant obedienciam ipsi Rokssana. Dixerunt domini legati, quod longe ante conpactata facta fuerant et manuum stipulacione firmata, scilicet circa festum beati Martini anno domini millesimo cccc° xxxII°, sicut regnum hoc confitetur per suas literas dominis legatis datas in Iglauia. Tunc retraxerunt se prenominati Boemi, et frequenter ad instanciam dictorum presbiterorum venit ad dominos legatos dictus Pzibico, nunc hoc nunc illud petens. Tandem dixit idem de Dracow in presencia domini impera- toris: Nos seruauimus, seruamus et seruabimus conpactata; et postquam placet domino imperatori, volumus eciam suscipere confirmacionem. Dixerunt domini legati: Quomodo seruaueritis conpactata hactenus, vos scitis. Postquam vero acceptatis articulum de legit- tima plebanorum institucione, qui est vltimus in cedula per nos vobis oblata, intelligimus, quod priores articulos demandabitis execucioni. Respondit idem de Dracow: Speramus, quod benigne nobiscum agetis. Responderunt domini legati: Hec est nostra intencio semper cum mansuetudine omnia agere. Postremo post recessum presbiterorum consules Pragenses regraciati sunt domino imperatori, quod ipsos liberasset de manibus ipsorum sacerdotum. Sabbato, xv', consules vocauerunt ad pretorium Rokezana et alios presbiteros. Quibus intimarunt, quod predicarent populo que ad pacem essent et vnitatem; quod nunciarent populo capitula pro execucione conpactatorem inter legatos et ipsos concor- data; et dederunt eis cedulas dicta capitula continentes, sicut habentur in cedula dudum per dominos legatos oblata. Item monuerunt, quod iuxta dicta capitula Dominica proxima susciperent in ecclesiis suis aquam benedictam et osculum pacis, et alia successiue facerent, que in dictis capitulis continentur. Dicti vero presbiteri promiserunt hoc facere; pecierunt tamen dilacionem ad secundam Dominicam, in qua introducerent aquam benedictam et osculum pacis. Ista retulerunt dicti consules domino imperatori et dominis legatis. Dominica, xvi', dominus imperator de mane interfuit predicacioni ipsius de Rok- czana. Et post prandium dixit idem imperator consulibus et dominis legatis, quod idem Rokezana predicando dicta capitula magis retraxit populum, quam induxit ad obseruan- ciam predictorum, et quasi dicta capitula contempnendo. Consules dixerunt, quod alii presbiteri pulcre et bene dicta capitula exposuerunt in suis predicacionibus. Martis, xvII°, recessit dominus Johannes de Palomar auditor abhinc versus 18. Dec. 15. Dec. 16. Dec. 1436. Basileam. Dominica, xxII', presbiteri resumpserunt in ecclesiis parrochialibus huius Pra- 23. Dec. gensis ciuitatis aspersionem aque benedicte, osculum pacis in missa et aliquas ymagines, que omnia prius abiecerant. Eadem die in presencia domini imperatoris, presentibus eciam baronibus, aliqui ex clientibus et Pragensibus requisierunt a dominis legatis literarum suarum multiplica- cionem ad principes et communitates, sicut ante frequenter insteterant. Responderunt, quod si dictas literas petebant ex illo capitulo quod est in conpactatis, videlicet: „legati sacri concilii per suas literas" etc., illas literas dederunt in Iglauia. Si vero ex illo capi- tulo: "pro firmitate et obseruancia" etc., ille litere, sicut patet ex tenore dicti capituli, 107 Scriptores I.
Regestrum. 849 igitur domini legati cap. auaricie, de elec. li. vi, quod expositum fuit in Boemico, ut laici intelligerent; vnde consternati sunt sacerdotes. Replicauit autem idem de Dracow, quod cum in Iglauia firmata sunt conpactata, non latebat dominos legatos, quod ipsi presbiteri et multe ciuitates ante promiserant obedienciam ipsi Rokssana. Dixerunt domini legati, quod longe ante conpactata facta fuerant et manuum stipulacione firmata, scilicet circa festum beati Martini anno domini millesimo cccc° xxxII°, sicut regnum hoc confitetur per suas literas dominis legatis datas in Iglauia. Tunc retraxerunt se prenominati Boemi, et frequenter ad instanciam dictorum presbiterorum venit ad dominos legatos dictus Pzibico, nunc hoc nunc illud petens. Tandem dixit idem de Dracow in presencia domini impera- toris: Nos seruauimus, seruamus et seruabimus conpactata; et postquam placet domino imperatori, volumus eciam suscipere confirmacionem. Dixerunt domini legati: Quomodo seruaueritis conpactata hactenus, vos scitis. Postquam vero acceptatis articulum de legit- tima plebanorum institucione, qui est vltimus in cedula per nos vobis oblata, intelligimus, quod priores articulos demandabitis execucioni. Respondit idem de Dracow: Speramus, quod benigne nobiscum agetis. Responderunt domini legati: Hec est nostra intencio semper cum mansuetudine omnia agere. Postremo post recessum presbiterorum consules Pragenses regraciati sunt domino imperatori, quod ipsos liberasset de manibus ipsorum sacerdotum. Sabbato, xv', consules vocauerunt ad pretorium Rokezana et alios presbiteros. Quibus intimarunt, quod predicarent populo que ad pacem essent et vnitatem; quod nunciarent populo capitula pro execucione conpactatorem inter legatos et ipsos concor- data; et dederunt eis cedulas dicta capitula continentes, sicut habentur in cedula dudum per dominos legatos oblata. Item monuerunt, quod iuxta dicta capitula Dominica proxima susciperent in ecclesiis suis aquam benedictam et osculum pacis, et alia successiue facerent, que in dictis capitulis continentur. Dicti vero presbiteri promiserunt hoc facere; pecierunt tamen dilacionem ad secundam Dominicam, in qua introducerent aquam benedictam et osculum pacis. Ista retulerunt dicti consules domino imperatori et dominis legatis. Dominica, xvi', dominus imperator de mane interfuit predicacioni ipsius de Rok- czana. Et post prandium dixit idem imperator consulibus et dominis legatis, quod idem Rokezana predicando dicta capitula magis retraxit populum, quam induxit ad obseruan- ciam predictorum, et quasi dicta capitula contempnendo. Consules dixerunt, quod alii presbiteri pulcre et bene dicta capitula exposuerunt in suis predicacionibus. Martis, xvII°, recessit dominus Johannes de Palomar auditor abhinc versus 18. Dec. 15. Dec. 16. Dec. 1436. Basileam. Dominica, xxII', presbiteri resumpserunt in ecclesiis parrochialibus huius Pra- 23. Dec. gensis ciuitatis aspersionem aque benedicte, osculum pacis in missa et aliquas ymagines, que omnia prius abiecerant. Eadem die in presencia domini imperatoris, presentibus eciam baronibus, aliqui ex clientibus et Pragensibus requisierunt a dominis legatis literarum suarum multiplica- cionem ad principes et communitates, sicut ante frequenter insteterant. Responderunt, quod si dictas literas petebant ex illo capitulo quod est in conpactatis, videlicet: „legati sacri concilii per suas literas" etc., illas literas dederunt in Iglauia. Si vero ex illo capi- tulo: "pro firmitate et obseruancia" etc., ille litere, sicut patet ex tenore dicti capituli, 107 Scriptores I.
Strana 850
850 Johannis de Turonis, 25. Dec. 1437. 1. Jan. 26. Jan. videlicet ad principes et communitates circumstantes, sunt expediende per sacrum conci- lium; quodque ante recessum domini auditoris fuit deliberatum cum domino imperatore, quod idem auditor dictas literas procuraret a sacro concilio, et mitteret simul cum ratifi- cacione. Si vero petebant multiplicacionem literarum per dominos legatos expeditarum in Iglauia, dixerunt ad hoc se non teneri ex conpactatis; et multo magis deberet sacrum concilium petere, ut multiplicarentur litere per regnum Boemie dominis legatis date, ut mitterentur ad principes et communitates tocius orbis Christiani. Martis, in festo natiuitatis, celebrauit dominus Constanciensis in pontificalibus in ecclesia parrochiali sancti Michaelis, assistentibus sibi duobus abbatibus cum infulis, altero dyacono et subdyacono; et presentes fuerunt imperator et imperatrix. Ad festum circumcisionis fuit indicta generalis congregacio regni Boemie; et fuit primo tractatum de controuersia inter barones ex vna et alios nobiles, quos clientales dicunt, regni Boemie ex altera parte. Dicentibus baronibus, quod soli barones debent sedere in iudicio regni Boemie, clientales ex aduerso dicebant, quod eciam ipsi debent sedere cum baronibus. Allegabant barones pro se tabulas regni, prescripcionem amplius quam centum annorum, statutum et ordinacionem imperatoris Karoli et regis Boemie, patris moderni imperatoris. Clientales nichil efficax inducebant, ita vt iudicio omnium iusticiam haberent barones pro se, et pro eis deberet pronunciari sentencia. Nichilominus ad euitandum turbaciones, que possent suboriri, serenissimus dominus imperator, in quem conpromi- serant, ordinauit modo qui sequitur et quasi de consensu parcium. Sabbato igitur, xxvi' Januarii *), in pretorio antique Prage literatorie ita pronunciauit, quod officiarii duo, videlicet supremus camerarius et supremus iudex, erunt de baronibus, supremus notarius vnus ex clientalibus; item, quod vltra dictos officiarios, sedebunt in iudicio xu ex baronibus et octo ex clientalibus. Et hoc ordinauit per modum prouisionis temporalis usque ad duos annos et sine preiudicio cuiusquam, quodque quociens infra dictos duos annos dominus imperator intimabit dictis partibus, ut conpareant ad audiendam finalem sentenciam et diffinitiuam super dicta controuersia, tenebuntur conparere infra quatuor septimanas dicte partes coram domino imperatore. Fecit eciam legi in tabulis statutum et ordinacionem circa hoc progenitoris sui, quam voluit in suo robore permanere. Tunc eciam instituti et nominati sunt predicti officiarii, similiter et xu ex baronibus et octo ex clientalibus, qui debent sedere in iudicio. Acta fuerunt hec presentibus dominis legatis sacri Basiliensis concilii, dominis episcopo Constanciensi et Martino Bervuerii, decano Turonensi, presentibus magistris, baronibus, clientalibus, consulibus et aliis ciuibus Pragensibus, necnon et nunciis aliarum ciuitatum seu opidorum Boemie. Rokezana vero cum sacerdotibus sibi adherentibus vocatus non fuit, sicut nec ad priores conuenciones, que super hac re frequenter habite sunt cum eis; sed interfuerunt domini legati et magistri vocati a domino imperatore. Voluerunt autem quidam, quod in dicto iudicio non sederent illi, qui noluerunt communicare sub vtraque specie. Porro nominati sunt et instituti et officiarii et alii, qui debent sedere in iudieio permixtim, tam de illis qui communicauerunt sub vna specie, quam de illis qui communicauerunt sub vtraque. 1436. *) In codice erronee „XXI Januarii“. Conf. Palacky, Archív český III, 451.
850 Johannis de Turonis, 25. Dec. 1437. 1. Jan. 26. Jan. videlicet ad principes et communitates circumstantes, sunt expediende per sacrum conci- lium; quodque ante recessum domini auditoris fuit deliberatum cum domino imperatore, quod idem auditor dictas literas procuraret a sacro concilio, et mitteret simul cum ratifi- cacione. Si vero petebant multiplicacionem literarum per dominos legatos expeditarum in Iglauia, dixerunt ad hoc se non teneri ex conpactatis; et multo magis deberet sacrum concilium petere, ut multiplicarentur litere per regnum Boemie dominis legatis date, ut mitterentur ad principes et communitates tocius orbis Christiani. Martis, in festo natiuitatis, celebrauit dominus Constanciensis in pontificalibus in ecclesia parrochiali sancti Michaelis, assistentibus sibi duobus abbatibus cum infulis, altero dyacono et subdyacono; et presentes fuerunt imperator et imperatrix. Ad festum circumcisionis fuit indicta generalis congregacio regni Boemie; et fuit primo tractatum de controuersia inter barones ex vna et alios nobiles, quos clientales dicunt, regni Boemie ex altera parte. Dicentibus baronibus, quod soli barones debent sedere in iudicio regni Boemie, clientales ex aduerso dicebant, quod eciam ipsi debent sedere cum baronibus. Allegabant barones pro se tabulas regni, prescripcionem amplius quam centum annorum, statutum et ordinacionem imperatoris Karoli et regis Boemie, patris moderni imperatoris. Clientales nichil efficax inducebant, ita vt iudicio omnium iusticiam haberent barones pro se, et pro eis deberet pronunciari sentencia. Nichilominus ad euitandum turbaciones, que possent suboriri, serenissimus dominus imperator, in quem conpromi- serant, ordinauit modo qui sequitur et quasi de consensu parcium. Sabbato igitur, xxvi' Januarii *), in pretorio antique Prage literatorie ita pronunciauit, quod officiarii duo, videlicet supremus camerarius et supremus iudex, erunt de baronibus, supremus notarius vnus ex clientalibus; item, quod vltra dictos officiarios, sedebunt in iudicio xu ex baronibus et octo ex clientalibus. Et hoc ordinauit per modum prouisionis temporalis usque ad duos annos et sine preiudicio cuiusquam, quodque quociens infra dictos duos annos dominus imperator intimabit dictis partibus, ut conpareant ad audiendam finalem sentenciam et diffinitiuam super dicta controuersia, tenebuntur conparere infra quatuor septimanas dicte partes coram domino imperatore. Fecit eciam legi in tabulis statutum et ordinacionem circa hoc progenitoris sui, quam voluit in suo robore permanere. Tunc eciam instituti et nominati sunt predicti officiarii, similiter et xu ex baronibus et octo ex clientalibus, qui debent sedere in iudicio. Acta fuerunt hec presentibus dominis legatis sacri Basiliensis concilii, dominis episcopo Constanciensi et Martino Bervuerii, decano Turonensi, presentibus magistris, baronibus, clientalibus, consulibus et aliis ciuibus Pragensibus, necnon et nunciis aliarum ciuitatum seu opidorum Boemie. Rokezana vero cum sacerdotibus sibi adherentibus vocatus non fuit, sicut nec ad priores conuenciones, que super hac re frequenter habite sunt cum eis; sed interfuerunt domini legati et magistri vocati a domino imperatore. Voluerunt autem quidam, quod in dicto iudicio non sederent illi, qui noluerunt communicare sub vtraque specie. Porro nominati sunt et instituti et officiarii et alii, qui debent sedere in iudieio permixtim, tam de illis qui communicauerunt sub vna specie, quam de illis qui communicauerunt sub vtraque. 1436. *) In codice erronee „XXI Januarii“. Conf. Palacky, Archív český III, 451.
Strana 851
Regestrum. 851 1437. Preterea nulli de clientalibus, qui feruentes erant in hac re et duri, scilicet illi, qui bona aliena tam ecclesiarum quam secularium sibi vsurparunt et detinent, fuerunt nominati iudices, sicut ipsi estimabant; sed alii quieti et pacifici. Veneris, prima Februarii, quia dominus imperator predixerat, si ad articulos per dominos legatos (oblatos) die xXVII" Nouembris pro execucione conpactatorum aliquid vellent addere, et exhibere in hac generali congregacione regni, ideirco presentauerunt sue maiestati dicta prima Februarii cedulam continentem predictos articulos in forma pre- scripta, que sic incipit: "Cum in litera executoria conpactatorum,“ et terminatur: "sic teneant et predicent“ *). Adiecerunt sequentes articulos : "Cum iuxta conpactata hoc inclitum regnum debeat conforme esse in fide cum reliquo populo Christiano, doctrinaque Wigleff pluries condempnata sit, et pro tali habeatur in populo Christiano, nullus in hoc regno audeat dictam doctrinam studere, allegare, dogmatizare; et ita decernatur et mandetur. Quod nullus in hoc regno directe uel indirecte conpellatur ad communionem vtriusque speciei, indirecte quidem per hoc scilicet, quod non admittantur ad ciuitates, opida, bona et possessiones suas, nisi qui promittent, quod communicabunt sub vtraque specie; hoc est enim indirecta conpulsio, que est contra conpactata. Detur ordo, ut diuinus cultus ordinatus ad dei gloriam, ad excitandum deuocionem viuencium, in remedium defunctorum restauretur in ecclesiis huius incliti regni, quam maxime a capite incipiendo in ecclesia Pragensi, vbi corpora diue memorie progenitorum serenissimi domini imperatoris sepulta sunt. Prouideatur, ut bona ecclesiastica non sic indistincte et vniuersaliter impignorata maneant et alienata." Respondit dominus imperator, quod pro nunc supersederent domini legati de doctrina Wicleff, de qua in primo articulo, de conpulsione, de qua in secundo, de bonis ecclesiasticis, de quibus in quarto; et quod suo tempore in hiis prouideretur, quodque ipse per se prouideret circa impignoracionem bonorum ecclesie. Voluit autem, quod tercius articulus de instauracione diuini cultus exibeatur, quodque eciam addatur alius articulus, ut sicut per totam ecclesiam sunt monachi et moniales, ita et in hoc regno admittantur. His diebus dominus imperator mouit, quod ad laborandum in argentifodinis, que sunt apud montes Cuthnos, reuerterentur periti laboratores Theutonici et alii, qui hiis turbacionibus inde discesserunt. Dixerunt moderni incole dictorum moncium, quod dictos laboratores admitterent, si promitterent communicare sub duplici specie; at illi renuerunt. Tandem conclusum est, quod dictis laboratoribus reuersuris assignabitur vna ecclesia; assignabuntur et sacerdotes, qui in eadem ecclesia dictos laboratores communicabunt sub vna specie tantum. Moderni vero incole in alia ecclesia communicabunt sub duplici specie; quodque vna pars alteri non detrahet aut improperabit, sed in bona pace conuiuent. 1. Febr. His eciam diebus per generalem congregacionem regni huius conclusum est, quod vnum subsidium generale, quod bernam vocant, imponetur per totum regnum hoc precipue *) Conf. supra pag. 844, Nr. 263. 107*
Regestrum. 851 1437. Preterea nulli de clientalibus, qui feruentes erant in hac re et duri, scilicet illi, qui bona aliena tam ecclesiarum quam secularium sibi vsurparunt et detinent, fuerunt nominati iudices, sicut ipsi estimabant; sed alii quieti et pacifici. Veneris, prima Februarii, quia dominus imperator predixerat, si ad articulos per dominos legatos (oblatos) die xXVII" Nouembris pro execucione conpactatorum aliquid vellent addere, et exhibere in hac generali congregacione regni, ideirco presentauerunt sue maiestati dicta prima Februarii cedulam continentem predictos articulos in forma pre- scripta, que sic incipit: "Cum in litera executoria conpactatorum,“ et terminatur: "sic teneant et predicent“ *). Adiecerunt sequentes articulos : "Cum iuxta conpactata hoc inclitum regnum debeat conforme esse in fide cum reliquo populo Christiano, doctrinaque Wigleff pluries condempnata sit, et pro tali habeatur in populo Christiano, nullus in hoc regno audeat dictam doctrinam studere, allegare, dogmatizare; et ita decernatur et mandetur. Quod nullus in hoc regno directe uel indirecte conpellatur ad communionem vtriusque speciei, indirecte quidem per hoc scilicet, quod non admittantur ad ciuitates, opida, bona et possessiones suas, nisi qui promittent, quod communicabunt sub vtraque specie; hoc est enim indirecta conpulsio, que est contra conpactata. Detur ordo, ut diuinus cultus ordinatus ad dei gloriam, ad excitandum deuocionem viuencium, in remedium defunctorum restauretur in ecclesiis huius incliti regni, quam maxime a capite incipiendo in ecclesia Pragensi, vbi corpora diue memorie progenitorum serenissimi domini imperatoris sepulta sunt. Prouideatur, ut bona ecclesiastica non sic indistincte et vniuersaliter impignorata maneant et alienata." Respondit dominus imperator, quod pro nunc supersederent domini legati de doctrina Wicleff, de qua in primo articulo, de conpulsione, de qua in secundo, de bonis ecclesiasticis, de quibus in quarto; et quod suo tempore in hiis prouideretur, quodque ipse per se prouideret circa impignoracionem bonorum ecclesie. Voluit autem, quod tercius articulus de instauracione diuini cultus exibeatur, quodque eciam addatur alius articulus, ut sicut per totam ecclesiam sunt monachi et moniales, ita et in hoc regno admittantur. His diebus dominus imperator mouit, quod ad laborandum in argentifodinis, que sunt apud montes Cuthnos, reuerterentur periti laboratores Theutonici et alii, qui hiis turbacionibus inde discesserunt. Dixerunt moderni incole dictorum moncium, quod dictos laboratores admitterent, si promitterent communicare sub duplici specie; at illi renuerunt. Tandem conclusum est, quod dictis laboratoribus reuersuris assignabitur vna ecclesia; assignabuntur et sacerdotes, qui in eadem ecclesia dictos laboratores communicabunt sub vna specie tantum. Moderni vero incole in alia ecclesia communicabunt sub duplici specie; quodque vna pars alteri non detrahet aut improperabit, sed in bona pace conuiuent. 1. Febr. His eciam diebus per generalem congregacionem regni huius conclusum est, quod vnum subsidium generale, quod bernam vocant, imponetur per totum regnum hoc precipue *) Conf. supra pag. 844, Nr. 263. 107*
Strana 852
852 Johannis de Turonis, 11. Febr. 13. Febr. 14. Febr. 264. 1437. 14. Febr. fine, ut de peccunia inde colligenda redimantur et deobligentur bona ecclesiastica et eciam dominorum et aliorum secularium, multis impignorata per dominum imperatorem ; et deputati sunt collectores et receptores dicte berne. Dominica, x' mensis, dominus Constanciensis reconciliauit metropolitanam Pra- gensem ecclesiam, et in ea octo altaria consecrauit. Lune, xi', domina conthoralis serenissimi domini imperatoris, dicta Barbara, consecrata et coronata est in eadem ecclesia per prefatum dominum Constanciensem legatum in reginam Boemie; que regina communicauit de manu prefati domini episcopi sub vna specie tantum. Et fuerunt reuestiti in ecclesiasticis habitibus archiepiscopus Collocensis in Hungaria, abbas de Aula regia in Boemia, decanus et aliquot canonici dicte ecclesie Pragensis, qui reuersi fuerant ad Pragam, magistri Pragenses et aliqui presbiteri, inter quos Rokezana cum sibi adherentibus, qui vocatus non fuit, nec interfuit huiusmodi solemnitati. Eadem die domini legati receperunt a sacro (concilio) bullas que secuntur, vide- licet bulla ratifficacionis conpactatorum cum declaracionibus, 2° ratifficacionis executo- riarum conpactatorum factarum Iglauie per dominos legatos; 3a monitoria imperatoris super non tollerancia conmunionis paruulorum, 4' limitacio termini pro discucione articuli communionis sub duplici specie, 53 facultas pro saluo conductu dando Boemis Basileam, quarum copie in codice literarum inferius subscribuntur. Mercurii, xir’, prescriptas bullas sacri concilii exhibuerunt domini legati domino imperatori et cum hoc duas alias clausas bullas ipsius concilii, per quarum vnam sacrum concilium requirebat et monebat eumdem dominum imperatorem, ut faceret diuinum cultum instaurari et resumi in ecclesiis regni Boemie, et maxime in ecclesia Pragensi incipiendo; per aliam quidem bullam, quod cum quidam Petrus Peni Anglicus in publicis disputacio- nibus tenuisset et dogmatizasset remanenciam panis in sacramento eucaristie, quod dictum Anglicum mitteret idem dominus imperator ad sacrum concilium. Eadem die post prandium due bulle ratifficacionis supra designate fuerunt exhibite domino imperatori, presentibus baronibus, nobilibus, ciuibus, magistris et Rokezana cum aliquibus presbiteris. Jouis, XIV°, in pretorio ciuitatis Pragensis fuerunt dicte litere ratifficatorie lecte et exposite in Boemico. Et Rokezana mouit, quod in dictis literis non inserebantur alique responsiones olim date per dominos legatos sacri concilii nominibus priuatis ad quedam quesita eis facta per aliquos sacerdotes. In hoc autem non fuit idem Rokezana auditus; et manserunt Boemi de omni statu ibidem congregati grati et contenti de dictis bullis. Eadem die dominus imperator exhibitam sibi per Rokezana infrascriptam cedulam nobis transmisit. Sequitur tenor dicte cedule : „Hec cupimus nobis ex conpactatis fieri : Primo dentur nobis litere sufficientes ad principes vniuersos Christiani orbis et ciuitates pro declaranda regni Boemie et marchionatus Morauie fama, ut puta quia com- municant et communicabunt sub vtraque specie, pro bonis habeantur Christianis et filiis ecclesie orthodoxe. Item, quia sacerdotes circa ecclesias, vbi communio vtriusque speciei seruabatur, manere volentes fideles talem vsum communicandi habentes communicare negligunt et 1437. 10. Febr.
852 Johannis de Turonis, 11. Febr. 13. Febr. 14. Febr. 264. 1437. 14. Febr. fine, ut de peccunia inde colligenda redimantur et deobligentur bona ecclesiastica et eciam dominorum et aliorum secularium, multis impignorata per dominum imperatorem ; et deputati sunt collectores et receptores dicte berne. Dominica, x' mensis, dominus Constanciensis reconciliauit metropolitanam Pra- gensem ecclesiam, et in ea octo altaria consecrauit. Lune, xi', domina conthoralis serenissimi domini imperatoris, dicta Barbara, consecrata et coronata est in eadem ecclesia per prefatum dominum Constanciensem legatum in reginam Boemie; que regina communicauit de manu prefati domini episcopi sub vna specie tantum. Et fuerunt reuestiti in ecclesiasticis habitibus archiepiscopus Collocensis in Hungaria, abbas de Aula regia in Boemia, decanus et aliquot canonici dicte ecclesie Pragensis, qui reuersi fuerant ad Pragam, magistri Pragenses et aliqui presbiteri, inter quos Rokezana cum sibi adherentibus, qui vocatus non fuit, nec interfuit huiusmodi solemnitati. Eadem die domini legati receperunt a sacro (concilio) bullas que secuntur, vide- licet bulla ratifficacionis conpactatorum cum declaracionibus, 2° ratifficacionis executo- riarum conpactatorum factarum Iglauie per dominos legatos; 3a monitoria imperatoris super non tollerancia conmunionis paruulorum, 4' limitacio termini pro discucione articuli communionis sub duplici specie, 53 facultas pro saluo conductu dando Boemis Basileam, quarum copie in codice literarum inferius subscribuntur. Mercurii, xir’, prescriptas bullas sacri concilii exhibuerunt domini legati domino imperatori et cum hoc duas alias clausas bullas ipsius concilii, per quarum vnam sacrum concilium requirebat et monebat eumdem dominum imperatorem, ut faceret diuinum cultum instaurari et resumi in ecclesiis regni Boemie, et maxime in ecclesia Pragensi incipiendo; per aliam quidem bullam, quod cum quidam Petrus Peni Anglicus in publicis disputacio- nibus tenuisset et dogmatizasset remanenciam panis in sacramento eucaristie, quod dictum Anglicum mitteret idem dominus imperator ad sacrum concilium. Eadem die post prandium due bulle ratifficacionis supra designate fuerunt exhibite domino imperatori, presentibus baronibus, nobilibus, ciuibus, magistris et Rokezana cum aliquibus presbiteris. Jouis, XIV°, in pretorio ciuitatis Pragensis fuerunt dicte litere ratifficatorie lecte et exposite in Boemico. Et Rokezana mouit, quod in dictis literis non inserebantur alique responsiones olim date per dominos legatos sacri concilii nominibus priuatis ad quedam quesita eis facta per aliquos sacerdotes. In hoc autem non fuit idem Rokezana auditus; et manserunt Boemi de omni statu ibidem congregati grati et contenti de dictis bullis. Eadem die dominus imperator exhibitam sibi per Rokezana infrascriptam cedulam nobis transmisit. Sequitur tenor dicte cedule : „Hec cupimus nobis ex conpactatis fieri : Primo dentur nobis litere sufficientes ad principes vniuersos Christiani orbis et ciuitates pro declaranda regni Boemie et marchionatus Morauie fama, ut puta quia com- municant et communicabunt sub vtraque specie, pro bonis habeantur Christianis et filiis ecclesie orthodoxe. Item, quia sacerdotes circa ecclesias, vbi communio vtriusque speciei seruabatur, manere volentes fideles talem vsum communicandi habentes communicare negligunt et 1437. 10. Febr.
Strana 853
Regestrum. 853 postulati nolunt, optamus, ut legati eisdem populum desiderantem iuxta formam conpac- tatorum communicare mandent, et in effectu hoc obseruare efficiant. Item dentur litere mandatorum ad vniuersos et singulos ecclesiarum prelatos curam animarum habentes, quatenus personas vsum dicte communionis habentes effec- tualiter communicent, postulati et requisiti iuxta tenorem litere executorie et mandati legatorum eorumdem. Item quia episcopi Olomucensis etc. cum suis subditis sacerdotibus populum dicte communionis vsum habentem communicare iuxta mandata legatorum negligunt et nolunt, dentur ad eosdem mandata, quatenus episcopi non solum sacerdotibus sibi subditis sic populum communicare mandent, sed ipsi effectualiter eundem communicent. Item a concilio procuretur bulla, ac fiant mandata eiusdem ad omnes principes et communitates circumstantes, quatenus Boemis et Morauis vtentibus communione sub duplici specie nemo audeat improperare, eorum fame aut honori detrahere. Veneris, xv', in presencia domini imperatoris, conuocatis Boemis de omni statu, 15. Febr. dixerunt domini legati prefatos articulos frequenter eis fuisse oblatos, et ad eos fuisse responsum. Ad primum dixerunt illas literas ad vniuersos principes etc. fuisse per ipsos dominos legatos datos apud Iglauiam, et nouissime eis dedisse literas sacri concilii ratifi- catorias, quas tamen iuste potuissent non dedisse, attento, quod dicti Boemi non deman- dassent execucioni conpactata. Nam etsi aliquos ritus ecclesie resumpserunt, hoc solum est in Praga, et non in omnibus ecclesiis ciuitatis Pragensis debite. Porro in aliis ciuita- tibus et opidis Boemie dictos ritus descriptos in certis articulis supra descriptis, et per dominos legatos Pragensibus oblatis, non resumpserunt. Sed quod magis considerandum est, in plerisque opidis et villis nullum septem sacramentorum rite administratur. Circa sacramentum baptismi non seruantur ritus et cerimonie ecclesie; confirmacionem et extremam vnccionem pro nichilo ibidem reputant. Non est apud eos confessio vocalis, non peragunt officium misse cum ornatibus et iuxta obseruancias ecclesie. Addicientes, quod nisi Boemi ipsi realiter et cum effectu obseruent ecclesiasticam vnitatem et pacem, et sint conformes in omnibus fidei et ritui vniuersalis ecclesie preterquam in vsu communionis vtriusque speciei, ut in conpactatis et literis, quas petunt, continetur, non videbant, qualiter essent vtiles dicte litere pro ipsorum Boemorum expurgacione. Principes namque et communitates dictas literas recipientes, et tenore ipsarum inspecto dicerent, per literas dominorum legatorum nobis mandatur, quod Boemis seruantibus ecclesiasticam vnitatem et conformibus sicut nullus audeat improperare etc.; nune autem Boemi ista non seruant. Non igitur melius poterit expurgari hoc regnum, dixerunt domini legati, quam conpactata et promissa realiter obseruando. Dictis autem conpactatis per dominos Boemos execucioni demandatis quidquid ipsi domini legati debebunt facere ex conpactatis adimplebunt. Similiter non dubitant, quod sacrum concilium literas dabit, que in quinto articulo Boemorum describuntur. Ad secundum, tercium, quartum articulos alios responderunt domini legati, quod describerentur persone et loca, et mandarent et facerent ipsi domini legati realiter con- pactata obseruari, sicut in aliquibus locis iam fecerant. Non autem intendebant episcopum Olomucensem aut alium episcopum astringere ad hoc, ut ipse in propria communicet. Alii sunt actus reseruati episcopis, ut consecrare 1437.
Regestrum. 853 postulati nolunt, optamus, ut legati eisdem populum desiderantem iuxta formam conpac- tatorum communicare mandent, et in effectu hoc obseruare efficiant. Item dentur litere mandatorum ad vniuersos et singulos ecclesiarum prelatos curam animarum habentes, quatenus personas vsum dicte communionis habentes effec- tualiter communicent, postulati et requisiti iuxta tenorem litere executorie et mandati legatorum eorumdem. Item quia episcopi Olomucensis etc. cum suis subditis sacerdotibus populum dicte communionis vsum habentem communicare iuxta mandata legatorum negligunt et nolunt, dentur ad eosdem mandata, quatenus episcopi non solum sacerdotibus sibi subditis sic populum communicare mandent, sed ipsi effectualiter eundem communicent. Item a concilio procuretur bulla, ac fiant mandata eiusdem ad omnes principes et communitates circumstantes, quatenus Boemis et Morauis vtentibus communione sub duplici specie nemo audeat improperare, eorum fame aut honori detrahere. Veneris, xv', in presencia domini imperatoris, conuocatis Boemis de omni statu, 15. Febr. dixerunt domini legati prefatos articulos frequenter eis fuisse oblatos, et ad eos fuisse responsum. Ad primum dixerunt illas literas ad vniuersos principes etc. fuisse per ipsos dominos legatos datos apud Iglauiam, et nouissime eis dedisse literas sacri concilii ratifi- catorias, quas tamen iuste potuissent non dedisse, attento, quod dicti Boemi non deman- dassent execucioni conpactata. Nam etsi aliquos ritus ecclesie resumpserunt, hoc solum est in Praga, et non in omnibus ecclesiis ciuitatis Pragensis debite. Porro in aliis ciuita- tibus et opidis Boemie dictos ritus descriptos in certis articulis supra descriptis, et per dominos legatos Pragensibus oblatis, non resumpserunt. Sed quod magis considerandum est, in plerisque opidis et villis nullum septem sacramentorum rite administratur. Circa sacramentum baptismi non seruantur ritus et cerimonie ecclesie; confirmacionem et extremam vnccionem pro nichilo ibidem reputant. Non est apud eos confessio vocalis, non peragunt officium misse cum ornatibus et iuxta obseruancias ecclesie. Addicientes, quod nisi Boemi ipsi realiter et cum effectu obseruent ecclesiasticam vnitatem et pacem, et sint conformes in omnibus fidei et ritui vniuersalis ecclesie preterquam in vsu communionis vtriusque speciei, ut in conpactatis et literis, quas petunt, continetur, non videbant, qualiter essent vtiles dicte litere pro ipsorum Boemorum expurgacione. Principes namque et communitates dictas literas recipientes, et tenore ipsarum inspecto dicerent, per literas dominorum legatorum nobis mandatur, quod Boemis seruantibus ecclesiasticam vnitatem et conformibus sicut nullus audeat improperare etc.; nune autem Boemi ista non seruant. Non igitur melius poterit expurgari hoc regnum, dixerunt domini legati, quam conpactata et promissa realiter obseruando. Dictis autem conpactatis per dominos Boemos execucioni demandatis quidquid ipsi domini legati debebunt facere ex conpactatis adimplebunt. Similiter non dubitant, quod sacrum concilium literas dabit, que in quinto articulo Boemorum describuntur. Ad secundum, tercium, quartum articulos alios responderunt domini legati, quod describerentur persone et loca, et mandarent et facerent ipsi domini legati realiter con- pactata obseruari, sicut in aliquibus locis iam fecerant. Non autem intendebant episcopum Olomucensem aut alium episcopum astringere ad hoc, ut ipse in propria communicet. Alii sunt actus reseruati episcopis, ut consecrare 1437.
Strana 854
854 Johannis de Turonis, 16. Febr. Martius. 6. Mart. altaria, crisma, ordinare sacerdotes; et huiusmodi satis esse debet Boemis, ut faciat populum communicari per subditos sibi sacerdotes. Eadem die fuit proclamatum, quod omnes, qui ad hoc tenentur, sint parati, ut exercitus erigatur in instante festo sancti Georgii ad proficiscendum et id agendum, quod tunc intimabitur. Sabbato, xvi, mane dixit dominus imperator, quod heri post prandium fuit disceptacio inter Boemos super responsis dominorum legatorum; et tandem visum fuit, quod racionabiliter petebant domini legati, ut ipsi Boemi de parte sua primum demandarent execucioni conpactata. Ideoque fuerat conclusum, quod mitterentur mandata, ut de omnibus ciuitatibus et opidis Boemie aliqui sacerdotes et ciues conpareant Prage Dominica de Oculi, ut tunc mandetur, quod se conforment ritibus ecclesie vniuersalis; quodque recusantes presbiteri in dictis ciuitatibus et opidis non tolerentur; item quod dictis ritibus assumptis transeant ad sacrum concilium nuncii regni Boemie deputandi et nominandi. Marcius. Hiis diebus, cum quoddam castrum dictum castrum puelle fuisset obsessum de mandato domini imperatoris, capitaneus dicti castri, pergens ad opidum Grecz regine nuncupatum, circuiuit die integra, non ambulans nisi per vnum miliare satis prope Pragam. A quibusdam igitur casu repertus, adductus est Pragam. Ipse itaque dictum castrum dedit ad manus domini imperatoris; quod et demolitum est cum aliis duobus castris, que erant spelunce predonum. Sed et plura castra et opida reposita sunt in manibus verorum dominorum, qui propter fidem et obedienciam ecclesie dictis bonis suis et possessionibus priuati fuerant; inibique ritus ecclesie et communio vnius speciei resumpti sunt, et multis aliis opidis et villis. Et signanter duo castra, quorum vnum tenebat quidam Sigismundus de Wartemberg, aliud quidam dictus Serda, per barones in iudicio adiudicata sunt veris dominis. Illi vero fuerunt istis temporibus predones magni et persecutores eorum, qui sub obediencia man- serunt ecclesie. Presbiter quidam, qui se ingerebat pro plebano in ecclesia sancti Nicholai antique Prage, cum prius esset iunctus cum Rokezana, et durus contra dominos legatos, in dissensione cum Rokezana discessit a dicta ecclesia, et petiuit in Pzibram institui. Qui iurauit seruare conpactata, et precipue quod paruulos non communicabit; hoc enim expresse faciunt iurare domini legati omnibus, qui ab eis in ecclesiis instituuntur. Mercurii, vi' Marcii, conuocatis presbiteris et nunciis ciuitatum et opidorum, qui mandati fuerant conparere Prage Dominica Oculi, dixit eis dominus imperator primo, quod Thaborite facerent finem super articulis, de quibus ipsi et Rokczana conpromiserant in quatuor arbitros, qui iam erant presentes. Secundo dixit, quod ideo vocauerat presbiteros et nuncios predictos ad intimandum eis, quod ipsi facerent, quod in eorum locis et opidis vn ecclesie sacramenta rite administrarentur, et eciam quod conpactata inter dominos legatos sacri concilii et hoc regnum ex parte eorum obseruarentur realiter et cum effectu; nam sacrum concilium ex parte sua faciet et fecit, quod debet. Eadem die dixit dominus imperator, se dedisse peccunias pro castro nominato Calix et quodam alio, ut demoliantur, eo quod sunt spelunce latronum, nec habent redditus sufficientes pro eorum custodia. 1437.
854 Johannis de Turonis, 16. Febr. Martius. 6. Mart. altaria, crisma, ordinare sacerdotes; et huiusmodi satis esse debet Boemis, ut faciat populum communicari per subditos sibi sacerdotes. Eadem die fuit proclamatum, quod omnes, qui ad hoc tenentur, sint parati, ut exercitus erigatur in instante festo sancti Georgii ad proficiscendum et id agendum, quod tunc intimabitur. Sabbato, xvi, mane dixit dominus imperator, quod heri post prandium fuit disceptacio inter Boemos super responsis dominorum legatorum; et tandem visum fuit, quod racionabiliter petebant domini legati, ut ipsi Boemi de parte sua primum demandarent execucioni conpactata. Ideoque fuerat conclusum, quod mitterentur mandata, ut de omnibus ciuitatibus et opidis Boemie aliqui sacerdotes et ciues conpareant Prage Dominica de Oculi, ut tunc mandetur, quod se conforment ritibus ecclesie vniuersalis; quodque recusantes presbiteri in dictis ciuitatibus et opidis non tolerentur; item quod dictis ritibus assumptis transeant ad sacrum concilium nuncii regni Boemie deputandi et nominandi. Marcius. Hiis diebus, cum quoddam castrum dictum castrum puelle fuisset obsessum de mandato domini imperatoris, capitaneus dicti castri, pergens ad opidum Grecz regine nuncupatum, circuiuit die integra, non ambulans nisi per vnum miliare satis prope Pragam. A quibusdam igitur casu repertus, adductus est Pragam. Ipse itaque dictum castrum dedit ad manus domini imperatoris; quod et demolitum est cum aliis duobus castris, que erant spelunce predonum. Sed et plura castra et opida reposita sunt in manibus verorum dominorum, qui propter fidem et obedienciam ecclesie dictis bonis suis et possessionibus priuati fuerant; inibique ritus ecclesie et communio vnius speciei resumpti sunt, et multis aliis opidis et villis. Et signanter duo castra, quorum vnum tenebat quidam Sigismundus de Wartemberg, aliud quidam dictus Serda, per barones in iudicio adiudicata sunt veris dominis. Illi vero fuerunt istis temporibus predones magni et persecutores eorum, qui sub obediencia man- serunt ecclesie. Presbiter quidam, qui se ingerebat pro plebano in ecclesia sancti Nicholai antique Prage, cum prius esset iunctus cum Rokezana, et durus contra dominos legatos, in dissensione cum Rokezana discessit a dicta ecclesia, et petiuit in Pzibram institui. Qui iurauit seruare conpactata, et precipue quod paruulos non communicabit; hoc enim expresse faciunt iurare domini legati omnibus, qui ab eis in ecclesiis instituuntur. Mercurii, vi' Marcii, conuocatis presbiteris et nunciis ciuitatum et opidorum, qui mandati fuerant conparere Prage Dominica Oculi, dixit eis dominus imperator primo, quod Thaborite facerent finem super articulis, de quibus ipsi et Rokczana conpromiserant in quatuor arbitros, qui iam erant presentes. Secundo dixit, quod ideo vocauerat presbiteros et nuncios predictos ad intimandum eis, quod ipsi facerent, quod in eorum locis et opidis vn ecclesie sacramenta rite administrarentur, et eciam quod conpactata inter dominos legatos sacri concilii et hoc regnum ex parte eorum obseruarentur realiter et cum effectu; nam sacrum concilium ex parte sua faciet et fecit, quod debet. Eadem die dixit dominus imperator, se dedisse peccunias pro castro nominato Calix et quodam alio, ut demoliantur, eo quod sunt spelunce latronum, nec habent redditus sufficientes pro eorum custodia. 1437.
Strana 855
Regestrum. 855 Veneris, octaua eiusdem, dixit imperator dominis legatis, quod rex Portugalie eidem scripserat rogando, ut placeret sue maiestati se interponere pro pace regum Francie et Anglie. Dominica, x', venit ad dominum imperatorem quidam ciuis de opido Greez regine, 10. Mart. quod quidem opidum uoluit se subdere domino imperatori. Qui narrauit, quod in nocte inter Dominicam et feriam secundam proxime preteritam (3.-4. Mart.) factus fuit rumor in predicto opido. Presbiter autem Ambrosius assumpto corpore Christi voluit ad se congregare communitatem et insilire in capitaneum et quosdam ciues dicti opidi, quos intellexit idem Ambrosius fauere domino imperatori. Dictus autem capitaneus cum suis preualuit ita, ut idem presbiter Ambrosius se dimiserit per murum, cadensque sibi fregit pedem et manum, et captiuus detinetur, et cum eo presbiter dictus Lupus et alii pres- biteri. Deinde mutatis prioribus consulibus noui sunt constituti, promisitque communitas dicti opidi se velle subicere domino imperatori, et conformare se aliis ciuitatibus et opidis Boemie circa obseruanciam conpactatorum; peciitque idem ciuis, ut dominus imperator daret saluum conductum pro aliquibus, qui pro parte dicti opidi essent ad suam maiestatem missuri ; quod annuit dominus imperator. De hoc autem facto aliqui sacerdotes nequam et laici predones in variis partibus Boemie multum consternati sunt, quippe qui occulte fouebant habitatores dicti opidi in rebellione contra dominum imperatorem et diuisione ab ecclesia, sperabantque se habi- turos refugium ad dictum opidum, et adhuc posse suscitare turbacionem contra ecclesiam et dominum imperatorem. Predicti autem presbiteri Ambrosius et Lupus fuerunt illi, qui multis annis tenuerunt nouam Pragam in turbacione, quique in legatos concilii prima et secunda legacione conci- tauerunt suis predicacionibus populum, ut dominis legatis fieret, sicut suis in Constanciensi concilio factum fuerat. Eadem die dominus imperator monuit barones et alios nobiles, nuncios ciuitatum, magistros et presbiteros sicut precedenti feria iv' de obseruacione conpactatorum realiter et cum effectu. Habita deliberacione inter eos respondit Rokezana nomine communitatum, quod sicut proxima feria v' communitates in hoc resederant, ita et adhue residebant, quod dicte communitates volunt obseruare conpactata et suscipere illos ritus, sicut susce- perunt Pragenses iuxta tenorem articulorum per legatos datorum Pragensibus concernen- cium dictos ritus. Ista autem requirebant a legatis: primo, quod in articulo vbi dicitur, quod vul sacramenta ecclesie rite et canonice administrentur secundum ritum vniuersalis ecclesie, apponeretur, per quam exciperetur vsus communionis vtriusque speciei; secundo, quod in fine dictorum articulorum apponeretur, quod per suscepcionem horum rituum non preiudicaretur communioni paruulorum et cantui infra diuina in vulgari eorum Boemicali; tercio, quod dicerent legati tempus, quando per sacrum concilium et dictos legatos fierent eis, que adimplenda restant de conpactatis; quarto, quod dicti legati dicerent, si vellent aliqua alia proponere aut petere, que essent fienda per incolas regni pro adimpleccione dictorum conpactatorum. Priusquam ad premissa responderent domini legati, exhibuerunt bullas sacri concilii super prefixione termini pro discussione articuli communionis vtriusque speciei, 1437. 8. Mart.
Regestrum. 855 Veneris, octaua eiusdem, dixit imperator dominis legatis, quod rex Portugalie eidem scripserat rogando, ut placeret sue maiestati se interponere pro pace regum Francie et Anglie. Dominica, x', venit ad dominum imperatorem quidam ciuis de opido Greez regine, 10. Mart. quod quidem opidum uoluit se subdere domino imperatori. Qui narrauit, quod in nocte inter Dominicam et feriam secundam proxime preteritam (3.-4. Mart.) factus fuit rumor in predicto opido. Presbiter autem Ambrosius assumpto corpore Christi voluit ad se congregare communitatem et insilire in capitaneum et quosdam ciues dicti opidi, quos intellexit idem Ambrosius fauere domino imperatori. Dictus autem capitaneus cum suis preualuit ita, ut idem presbiter Ambrosius se dimiserit per murum, cadensque sibi fregit pedem et manum, et captiuus detinetur, et cum eo presbiter dictus Lupus et alii pres- biteri. Deinde mutatis prioribus consulibus noui sunt constituti, promisitque communitas dicti opidi se velle subicere domino imperatori, et conformare se aliis ciuitatibus et opidis Boemie circa obseruanciam conpactatorum; peciitque idem ciuis, ut dominus imperator daret saluum conductum pro aliquibus, qui pro parte dicti opidi essent ad suam maiestatem missuri ; quod annuit dominus imperator. De hoc autem facto aliqui sacerdotes nequam et laici predones in variis partibus Boemie multum consternati sunt, quippe qui occulte fouebant habitatores dicti opidi in rebellione contra dominum imperatorem et diuisione ab ecclesia, sperabantque se habi- turos refugium ad dictum opidum, et adhuc posse suscitare turbacionem contra ecclesiam et dominum imperatorem. Predicti autem presbiteri Ambrosius et Lupus fuerunt illi, qui multis annis tenuerunt nouam Pragam in turbacione, quique in legatos concilii prima et secunda legacione conci- tauerunt suis predicacionibus populum, ut dominis legatis fieret, sicut suis in Constanciensi concilio factum fuerat. Eadem die dominus imperator monuit barones et alios nobiles, nuncios ciuitatum, magistros et presbiteros sicut precedenti feria iv' de obseruacione conpactatorum realiter et cum effectu. Habita deliberacione inter eos respondit Rokezana nomine communitatum, quod sicut proxima feria v' communitates in hoc resederant, ita et adhue residebant, quod dicte communitates volunt obseruare conpactata et suscipere illos ritus, sicut susce- perunt Pragenses iuxta tenorem articulorum per legatos datorum Pragensibus concernen- cium dictos ritus. Ista autem requirebant a legatis: primo, quod in articulo vbi dicitur, quod vul sacramenta ecclesie rite et canonice administrentur secundum ritum vniuersalis ecclesie, apponeretur, per quam exciperetur vsus communionis vtriusque speciei; secundo, quod in fine dictorum articulorum apponeretur, quod per suscepcionem horum rituum non preiudicaretur communioni paruulorum et cantui infra diuina in vulgari eorum Boemicali; tercio, quod dicerent legati tempus, quando per sacrum concilium et dictos legatos fierent eis, que adimplenda restant de conpactatis; quarto, quod dicti legati dicerent, si vellent aliqua alia proponere aut petere, que essent fienda per incolas regni pro adimpleccione dictorum conpactatorum. Priusquam ad premissa responderent domini legati, exhibuerunt bullas sacri concilii super prefixione termini pro discussione articuli communionis vtriusque speciei, 1437. 8. Mart.
Strana 856
856 Johannis de Turonis, 13. Mart. 14. Mart. cuius tenor inseritur cum ratifficacione conpactatorum concilii, per quas concilium man- dabat dominis legatis, quatenus insinuarent concilii intencionem circa discussionem articuli communionis vtriusque speciei, vtrum dicta communio sit de necessitate vel precepto; adicientes, quod a tempore, quo dictas bullas receperant domini legati, usque ad terminum in eisdem assignatum solum erant tres septimane; quod tempus erat nimis artum ad mittendum nuncios pro parte Boemorum Basileam. Qua de re tune domini legati non exhibuerant dictas bullas, sed per proprium nuncium scripserant sacro concilio, quod Boemis prorogaret terminum, et quod in congregacione presenti dicti domini legati bullas presentarent. Hoc premisso responderunt domini legati ad tercium eis propositum, quod ex tenore dictarum bullarum apparebat, quod sacrum concilium nolebat protelare adimplec- cionem dictorum conpactatorum ; in dominis autem Boemis hoc pendebat, si et quando vellent ad sacrum concilium suos nuncios mittere, quia sperabant, quod a sacro concilio haberent celerem expedicionem. Ad primum petitum responderunt, quod in duobus locis in cedula dictorum arti- culorum exprimebatur "in omnibus aliis quam in vsu communionis vtriusque speciei,“ et nichilominus placebat dominis legatis addere ad dictum articulum „excepto vsu commu- nionis vtriusque speciei iuxta formam et tenorem conpactatorum." Ad secundum responderunt, quod in dictis articulis non fiebat mencio de commu- nione paruulorum, et ideo non videbatur illud fuisse mouendum. Circa tamen commu- nionem paruulorum aut cantum Boemicalem nichil protunc dicebant; neque circa commu- nionem paruulorum erat eis concessa facultas. Ad quartum responderunt, quod in dictis articulis continebantur ea, que pro nunc occurrebant. Si autem aliqua emergerent, que in futurum essent racionabiliter per dominos legatos mouenda, non putabant, quod illa domini legati respuerent. Presbiter autem Martinus Lupachz et alii presbiteri, tam in eorum congregacio- nibus, quam Sabbato et hodie, multa irracionabilia mouit. In quibus a domino imperatore, dominis legatis et magistris, nobilibus et ciuibus repulsam habuit; dictique presbiteri istam prolongacionem fecerunt; nam statim magistri, nobiles et ciues consenserunt, quod dicti articuli erant suscipiendi. Tandem dictum fuit, quod dicti articuli transcriberentur in multis cedulis, que distribuerentur nunciis ciuitatum, ut deferrent dictos articulos ad singulas ciuitates et opida, et demandarentur execucioni ; quod si aliqui presbiteri hoc facere renuerent, quod non tolleraretur in ciuitatibus. Mercurii, xII' mensis, recessit ab hinc pergens Basileam magister Martinus Berruerii, decanus Turonensis, alter ex legatis sacri concilii; et remansit solus dominus Constanciensis episcopus. Jouis, xiv", ecclesia sancti Jacobi, vbi quondam erant minores, ordinata pro- communicantibus sub vna specie, fuit reconciliata per dictum dominum Constanciensem et vn altaria consecrata, presentibus in actu cum maxima solemnitate domino imperatore, imperatrice et nobilium copiosa multitudine; et plures confirmauit Boemos et Hungaros. Veneris, xv', in ecclesia idem dominus Constanciensis . . . altaria consecrauit. Similiter et Sabbato sequenti, . . . altaria ibidem consecrauit. 1437. 15. Mart. 16. Mart.
856 Johannis de Turonis, 13. Mart. 14. Mart. cuius tenor inseritur cum ratifficacione conpactatorum concilii, per quas concilium man- dabat dominis legatis, quatenus insinuarent concilii intencionem circa discussionem articuli communionis vtriusque speciei, vtrum dicta communio sit de necessitate vel precepto; adicientes, quod a tempore, quo dictas bullas receperant domini legati, usque ad terminum in eisdem assignatum solum erant tres septimane; quod tempus erat nimis artum ad mittendum nuncios pro parte Boemorum Basileam. Qua de re tune domini legati non exhibuerant dictas bullas, sed per proprium nuncium scripserant sacro concilio, quod Boemis prorogaret terminum, et quod in congregacione presenti dicti domini legati bullas presentarent. Hoc premisso responderunt domini legati ad tercium eis propositum, quod ex tenore dictarum bullarum apparebat, quod sacrum concilium nolebat protelare adimplec- cionem dictorum conpactatorum ; in dominis autem Boemis hoc pendebat, si et quando vellent ad sacrum concilium suos nuncios mittere, quia sperabant, quod a sacro concilio haberent celerem expedicionem. Ad primum petitum responderunt, quod in duobus locis in cedula dictorum arti- culorum exprimebatur "in omnibus aliis quam in vsu communionis vtriusque speciei,“ et nichilominus placebat dominis legatis addere ad dictum articulum „excepto vsu commu- nionis vtriusque speciei iuxta formam et tenorem conpactatorum." Ad secundum responderunt, quod in dictis articulis non fiebat mencio de commu- nione paruulorum, et ideo non videbatur illud fuisse mouendum. Circa tamen commu- nionem paruulorum aut cantum Boemicalem nichil protunc dicebant; neque circa commu- nionem paruulorum erat eis concessa facultas. Ad quartum responderunt, quod in dictis articulis continebantur ea, que pro nunc occurrebant. Si autem aliqua emergerent, que in futurum essent racionabiliter per dominos legatos mouenda, non putabant, quod illa domini legati respuerent. Presbiter autem Martinus Lupachz et alii presbiteri, tam in eorum congregacio- nibus, quam Sabbato et hodie, multa irracionabilia mouit. In quibus a domino imperatore, dominis legatis et magistris, nobilibus et ciuibus repulsam habuit; dictique presbiteri istam prolongacionem fecerunt; nam statim magistri, nobiles et ciues consenserunt, quod dicti articuli erant suscipiendi. Tandem dictum fuit, quod dicti articuli transcriberentur in multis cedulis, que distribuerentur nunciis ciuitatum, ut deferrent dictos articulos ad singulas ciuitates et opida, et demandarentur execucioni ; quod si aliqui presbiteri hoc facere renuerent, quod non tolleraretur in ciuitatibus. Mercurii, xII' mensis, recessit ab hinc pergens Basileam magister Martinus Berruerii, decanus Turonensis, alter ex legatis sacri concilii; et remansit solus dominus Constanciensis episcopus. Jouis, xiv", ecclesia sancti Jacobi, vbi quondam erant minores, ordinata pro- communicantibus sub vna specie, fuit reconciliata per dictum dominum Constanciensem et vn altaria consecrata, presentibus in actu cum maxima solemnitate domino imperatore, imperatrice et nobilium copiosa multitudine; et plures confirmauit Boemos et Hungaros. Veneris, xv', in ecclesia idem dominus Constanciensis . . . altaria consecrauit. Similiter et Sabbato sequenti, . . . altaria ibidem consecrauit. 1437. 15. Mart. 16. Mart.
Strana 857
Regestrum. 857 Mercurii, xx' dicti mensis, fuerunt electi et nominati pro eundo Basileam pro discussione articuli communionis vtriusque speciei de magistris Procopius de Plzna et Psibram; et adiunxit dominus imperator cum baronibus, quod Rokassana transeat cum eis. Qui se plurimum excusauit; et de secularibus pro parte baronum nominatus est . . . , pro clientibus Psibiko de Clenow. Jouis, xxI°, ciues de Grecz regine miserunt ambassiatam ad dominum imperatorem, 21. Mart. dicentes, se velle ei obedire et conformare aliis ciuitatibus regni Boemie. Dominica in Ramis palmarum celebrauit dominus Constanciensis in ecclesia 24. Mart. minorum, ordinata ut dicitur; vbi interfuit dominus imperator, imperatrix cum copiosa multitudine populi, necnon canonici et beneficiati in ecclesia Pragensi in suis habitibus. Illa eadem die idem dominus Constanciensis in ecclesia cathedrali Pragensi cele- brauit vesperas; et resumpserunt canonici et alii beneficiati in ecclesia officium, sicut tempore preterito consuetum erat, habentque domicilium ipsi viri ecclesiastici ibidem in castro ; et fuit ordinatum, quod instituerentur vsque ad numerum xI canonicorum, xII vica- riorum, xvr choralium, xviI psalteristarum, tombarium sancti Wenceslai (sic), unum predi- catorem, cantorem chori, rectorem scolarum et ceroferarii. Pro presentibus dedit dominus imperator peccunias ad soluendum illis usque ad quartale vnius anni; et dum plures venient de dictis ordinatis ad officium, vult eis satisfacere, ut dixit. Et in dictis vesperis inter- fuerunt imperator, imperatrix, plures barones et consules ciuitatis Pragensis. Lune sequenti ibidem celebrauit missam in pontificalibus dominus Constanciensis, 25. Mart. que fuit solemnitas annunciacionis beate virginis; et interfuit imperator et multitudo populi. Jouis, xXVIIl" *) in die cene, celebrauit dominus Constanciensis in prefata ecclesia, 28. Mart. et crisma consecrauit; interfuitque ibidem imperator cum baronibus. Illa die post prandium fecit idem dominus Constanciensis mandatum in ecclesia sancti Jacobi, et interfuit imperator, imperatrix et multitudo. Veneris sancta fecit officium idem dominus Constanciensis, et sacramentum sub vna specie domino imperatori ministrauit. Et eadem die venit Andreas cum alio nuncio de Basilea, portantes 2" bullas super intimacione discussionis articuli de con- munione vtriusque speciei, quas illico presentauit dominus Constanciensis domino imperatori. 29. Mart. 1437. 20. Mart. Similiter Sabbato officiauit ibidem dictus dominus Constanciensis, et ordinacionem celebrauit, videlicet accolitorum; et quinque fuerunt subdiaconandi, qui omnes iurauerunt seruare conpactata realiter et cum effectu, ritus, paruulos non conmunicare, reuerenciam et obedienciam etc.; et plures fuerunt subdiaconandi repulsi titulum beneficii non habentes, quos reiecit dominus Constanciensis. Dominica, in die Pasche, celebrauit dominus in sancto Jacobo, et fecit officium, 31. Mart. ubi interfuit imperator cum sua curia, et communicarunt ibidem sub vna specie tantum; predicauitque frater Nicolaus de Plzna, ordinis minorum. Mercurii, m' Aprilis, conuenerunt coram imperatore consules pro parte antique et noue ciuitatum Pragensium ac magistri, qui quasdam literas cum articulis in Boemico, prout precedentibus diebus, exhibuerunt, ut sequitur: 3. Apr. 30. Mart. *) In codice calami lapsu „XXVI.“ Scriptores I. 108
Regestrum. 857 Mercurii, xx' dicti mensis, fuerunt electi et nominati pro eundo Basileam pro discussione articuli communionis vtriusque speciei de magistris Procopius de Plzna et Psibram; et adiunxit dominus imperator cum baronibus, quod Rokassana transeat cum eis. Qui se plurimum excusauit; et de secularibus pro parte baronum nominatus est . . . , pro clientibus Psibiko de Clenow. Jouis, xxI°, ciues de Grecz regine miserunt ambassiatam ad dominum imperatorem, 21. Mart. dicentes, se velle ei obedire et conformare aliis ciuitatibus regni Boemie. Dominica in Ramis palmarum celebrauit dominus Constanciensis in ecclesia 24. Mart. minorum, ordinata ut dicitur; vbi interfuit dominus imperator, imperatrix cum copiosa multitudine populi, necnon canonici et beneficiati in ecclesia Pragensi in suis habitibus. Illa eadem die idem dominus Constanciensis in ecclesia cathedrali Pragensi cele- brauit vesperas; et resumpserunt canonici et alii beneficiati in ecclesia officium, sicut tempore preterito consuetum erat, habentque domicilium ipsi viri ecclesiastici ibidem in castro ; et fuit ordinatum, quod instituerentur vsque ad numerum xI canonicorum, xII vica- riorum, xvr choralium, xviI psalteristarum, tombarium sancti Wenceslai (sic), unum predi- catorem, cantorem chori, rectorem scolarum et ceroferarii. Pro presentibus dedit dominus imperator peccunias ad soluendum illis usque ad quartale vnius anni; et dum plures venient de dictis ordinatis ad officium, vult eis satisfacere, ut dixit. Et in dictis vesperis inter- fuerunt imperator, imperatrix, plures barones et consules ciuitatis Pragensis. Lune sequenti ibidem celebrauit missam in pontificalibus dominus Constanciensis, 25. Mart. que fuit solemnitas annunciacionis beate virginis; et interfuit imperator et multitudo populi. Jouis, xXVIIl" *) in die cene, celebrauit dominus Constanciensis in prefata ecclesia, 28. Mart. et crisma consecrauit; interfuitque ibidem imperator cum baronibus. Illa die post prandium fecit idem dominus Constanciensis mandatum in ecclesia sancti Jacobi, et interfuit imperator, imperatrix et multitudo. Veneris sancta fecit officium idem dominus Constanciensis, et sacramentum sub vna specie domino imperatori ministrauit. Et eadem die venit Andreas cum alio nuncio de Basilea, portantes 2" bullas super intimacione discussionis articuli de con- munione vtriusque speciei, quas illico presentauit dominus Constanciensis domino imperatori. 29. Mart. 1437. 20. Mart. Similiter Sabbato officiauit ibidem dictus dominus Constanciensis, et ordinacionem celebrauit, videlicet accolitorum; et quinque fuerunt subdiaconandi, qui omnes iurauerunt seruare conpactata realiter et cum effectu, ritus, paruulos non conmunicare, reuerenciam et obedienciam etc.; et plures fuerunt subdiaconandi repulsi titulum beneficii non habentes, quos reiecit dominus Constanciensis. Dominica, in die Pasche, celebrauit dominus in sancto Jacobo, et fecit officium, 31. Mart. ubi interfuit imperator cum sua curia, et communicarunt ibidem sub vna specie tantum; predicauitque frater Nicolaus de Plzna, ordinis minorum. Mercurii, m' Aprilis, conuenerunt coram imperatore consules pro parte antique et noue ciuitatum Pragensium ac magistri, qui quasdam literas cum articulis in Boemico, prout precedentibus diebus, exhibuerunt, ut sequitur: 3. Apr. 30. Mart. *) In codice calami lapsu „XXVI.“ Scriptores I. 108
Strana 858
858 Johannis de Turonis, Translacio in Latino et primo articulorum: „Primus articulus. Sacerdotes, qui ad ecclesias reuertuntur, corpus et sanguinem Christi sub vtraque specie populis vsum habentibus communicandi non distribuunt, sed contrariantur, et dampnant contra conpac- tata ; qui eciam, ut habetur ex conpactatis cum Cesarea maiestate et cum dominis legatis, debent populis ministrare. Quod si quis eorum non faceret, tollerari circa ecclesiam non deberet. 2u 2". Domini legati literas expurgatorias ad omnes principes Christianos et vniuersos Christianos debuerunt disponere adhuc in Iglauia, quod hucusque non fecerunt. 3". Episcopus Olomucensis etc. deberent etc. ex conpactatis disponere et locare sacerdotes in suis episcopatibus ad loca, in quibus est vsus communionis sub vtraque specie, ad sic populum usum communionis dicte habentem communicandum, ne populus negligatur, quod non fit in effectu. Episcopus Olomucensis non wlt plebanos ad ecclesias confirmare, nisi faciant iuramentum inconsuetum et mirabile contra legem dei et contra conpactata, et nisi com- municent corpore Christi sub vna specie. Sacerdotes, qui ad ecclesias reuertuntur, deberent suscipi de consensu et certa sciencia unius archiepiscopi secundum conpactata cum Cesarea maiestate, quod non fit ; sed vadunt sacerdotes aduersi libere populum a veritate dei seducentes. Contra conpactata cum Cesarea maiestate peccata publica habent libertatem contra deum et eius veritatem, et specialiter in Praga, ubi primum deberent impediri, ut sunt publice meretrices et alie malicie publice manifeste. In illis locis multis, in quibus sanguis Christi sub specie vini ministrabatur, ut in castro Pragensi et villis, sunt sacerdotes communionis calicis aduersi et contrarii, in quibus quidem locis nostri sacerdotes loca non habent; ymo pro certo reprimuntur et alii introducuntur seu instituuntur contra conpactata cum dominis legatis et cum Cesarea maiestate sonancia, quod aduersi sacerdotes non sint in eisdem locis, in quibus sanguis Christi sub specie vini ministrabatur.“ Ad hos articulos respondit dominus Constanciensis legatus ad primum, quod generaliter dicitur, et deberent nominare et declarare loca, ut prouideretur. Ad 2 "m arti- culum pluries responsum est. Ad 3um et 4um generaliter dicitur, et deberent lacius decla- rare. Nam oppositum est verum, quod aliqui sacerdotes fuerunt confirmati ad loca, vbi viguit vsus conmunionis vtriusque speciei, et de iuramento est ab antiqua fundacione, et non posset mutari, nisi adderetur aliqua clausula propter communionem; oporteret eciam iuramentum conspicere. Ad 5u responsum est, quod non habetur ex conpactatis, nec est aliquis archiepiscopus; ymo si quis electus se intromitteret de rebus episcopi, ipso facto ius suum perderet. Ad 6"m, si foret possibile, quod peccata non conmitterentur, bonum esset, sed ad maius malum euitandum ubique meretrices tollerantur; moderate tamen et debito modo posset fieri. Ad vltimum responsum, quod nullus expulit presbiterum de castro conmunicantem sub vtraque specie; ymo dictum erat magistro Cristano, quod prouideret de vno, qui vsum habentes et de plebania castri illius ministraret, nec canonici aut alii ecclesiastici habebant se intromittere. Post plures altercaciones circa hec habitas inter dominum imperatorem, legatum ex vna parte et magistros, dixit Pzibram se velle in secreto aliqua dicere domino imperatori. 265. (1437.) (3. Apr.)
858 Johannis de Turonis, Translacio in Latino et primo articulorum: „Primus articulus. Sacerdotes, qui ad ecclesias reuertuntur, corpus et sanguinem Christi sub vtraque specie populis vsum habentibus communicandi non distribuunt, sed contrariantur, et dampnant contra conpac- tata ; qui eciam, ut habetur ex conpactatis cum Cesarea maiestate et cum dominis legatis, debent populis ministrare. Quod si quis eorum non faceret, tollerari circa ecclesiam non deberet. 2u 2". Domini legati literas expurgatorias ad omnes principes Christianos et vniuersos Christianos debuerunt disponere adhuc in Iglauia, quod hucusque non fecerunt. 3". Episcopus Olomucensis etc. deberent etc. ex conpactatis disponere et locare sacerdotes in suis episcopatibus ad loca, in quibus est vsus communionis sub vtraque specie, ad sic populum usum communionis dicte habentem communicandum, ne populus negligatur, quod non fit in effectu. Episcopus Olomucensis non wlt plebanos ad ecclesias confirmare, nisi faciant iuramentum inconsuetum et mirabile contra legem dei et contra conpactata, et nisi com- municent corpore Christi sub vna specie. Sacerdotes, qui ad ecclesias reuertuntur, deberent suscipi de consensu et certa sciencia unius archiepiscopi secundum conpactata cum Cesarea maiestate, quod non fit ; sed vadunt sacerdotes aduersi libere populum a veritate dei seducentes. Contra conpactata cum Cesarea maiestate peccata publica habent libertatem contra deum et eius veritatem, et specialiter in Praga, ubi primum deberent impediri, ut sunt publice meretrices et alie malicie publice manifeste. In illis locis multis, in quibus sanguis Christi sub specie vini ministrabatur, ut in castro Pragensi et villis, sunt sacerdotes communionis calicis aduersi et contrarii, in quibus quidem locis nostri sacerdotes loca non habent; ymo pro certo reprimuntur et alii introducuntur seu instituuntur contra conpactata cum dominis legatis et cum Cesarea maiestate sonancia, quod aduersi sacerdotes non sint in eisdem locis, in quibus sanguis Christi sub specie vini ministrabatur.“ Ad hos articulos respondit dominus Constanciensis legatus ad primum, quod generaliter dicitur, et deberent nominare et declarare loca, ut prouideretur. Ad 2 "m arti- culum pluries responsum est. Ad 3um et 4um generaliter dicitur, et deberent lacius decla- rare. Nam oppositum est verum, quod aliqui sacerdotes fuerunt confirmati ad loca, vbi viguit vsus conmunionis vtriusque speciei, et de iuramento est ab antiqua fundacione, et non posset mutari, nisi adderetur aliqua clausula propter communionem; oporteret eciam iuramentum conspicere. Ad 5u responsum est, quod non habetur ex conpactatis, nec est aliquis archiepiscopus; ymo si quis electus se intromitteret de rebus episcopi, ipso facto ius suum perderet. Ad 6"m, si foret possibile, quod peccata non conmitterentur, bonum esset, sed ad maius malum euitandum ubique meretrices tollerantur; moderate tamen et debito modo posset fieri. Ad vltimum responsum, quod nullus expulit presbiterum de castro conmunicantem sub vtraque specie; ymo dictum erat magistro Cristano, quod prouideret de vno, qui vsum habentes et de plebania castri illius ministraret, nec canonici aut alii ecclesiastici habebant se intromittere. Post plures altercaciones circa hec habitas inter dominum imperatorem, legatum ex vna parte et magistros, dixit Pzibram se velle in secreto aliqua dicere domino imperatori. 265. (1437.) (3. Apr.)
Strana 859
Regestrum. 859 Et dum omnes recesserunt demptis consiliariis vtriusque ciuitatis et magistris, dixit, quod murmur erat in populo eo, quod dominus imperator introduxerat canonicos et monachos et moniales volebat; et eciam quod plurimum Boemi ab extraneis hereticabantur et plura. Respondit imperator, alias et pluries hoc audiuisse, et quod in ciuitate antiqua nullum religiosum collocare volebat absque consensu consulum aut ciuitatis illius; sed in dominio suo, videlicet regis, sicut in castro volebat habere canonicos et alios ecclesia- sticos ad exorandum altissimum pro predecessoribus suis ibidem inhumatis; et si nollent sustinere, ipse cum illis recederet illico. Illi consules de noua ciuitate dixerunt, quod parati erant obedire et conplacere domino imperatori, et disponeret in illo loco de reli- giosis sicut placeret sue maiestati. Ex quibus non fuerunt contenti Rokezana et Pzibram, altercantes contra dictos ciues noue ciuitatis. Post hec surgens dominus Constanciensis 2"s bullas sacri concilii super discussione articuli conmunionis sub vtraque specie presentauit supradictis, que lecte per Pzibram extiterunt. Ipsas literas et contenta in eis ad finem descripta publicauit, intimauit et insinuauit idem dominus Constanciensis presentibus reuerendis patribus domino Johanne de Florencia, archiepiscopo Collocensi, Paulo episcopo . . . ., domino Brunorio de Scala, domino Emerico magistro curie regni Hungarie, et dominis . . . ., marescalco imperii ac . . . . (sic). Dominica de Quasimodo, vn' mensis, vocatus fuit dominus ab imperatore, con- gregatis magistris vniuersitatis et Rokezana cum suis sacerdotibus, consulibus antique ciuitatis Pragensis, et pluribus baronibus nobilibus tam Boemis, Hungaris quam Thetho- nicis. Conquestus fuit Rokezana, quod in pluribus locis, ubi erat vsus conmunionis vtrius- que speciei, populus negligitur et sacerdotes instituti nolunt illos communicare, quorum nominarunt aliqua loca; 2°, quod pluries petiuerant literas pro expurgacione regni, sicut debebant ex conpactatis dare domini legati. Respondit dominus Constanciensis ad primum, quod feria vi' quidam presbiter, recusans ministrare plebi sub vtraque specie, plebanie renunciauerat, et in aliis locis, ubi sciuit quod recusabant, scripsit, quod porrigerent plebi sub vtraque specie iuxta formam conpactatorum, aut recederent a loco, quodque loca darentur in scriptis domino legato et prouideret. Ad secundum pluries responsum fuerat, nam id quod debuerant facere domini legati ex conpactatis, fecerant et ultra. Et tandem lectus est articulus: „legati sacri concilii mandabunt“ etc., quia ibi dicitur "vniuersis et singulis," et solum vnam literam generalem dederant domini legati, que non sufficit. Dixit dominus legatus, quod irent ad concilium uel mitterent, postula- rentque ibidem quod vellent, et haberent responsum. Dixit Rokezana: Quid ibimus illuc, tamen prius debetis nobis hoc expedire per conpactata, et de prioribus prius est agendum; et eciam concilium non deberet declarare conpactata, sed illorum est, qui inierunt concordiam. Tandem suadente domino imperatore et instante, illi supplicando, ut accedere vellet sacrum concilium, habita deliberacione respondit, quod non iret, allegans causas friuolas. Dixit Procopius de Plzna imperatoris in presencia Rokezane : Fuistis alias continue in tractatibus, et certus ac expertus estis in materia; vos nullatenus debetis respuere. Respondit Rokezana: Procopi scis, quod factum fuit aliis nostris in concilio Constanciensi. 7. Apr. 1437. 108 *
Regestrum. 859 Et dum omnes recesserunt demptis consiliariis vtriusque ciuitatis et magistris, dixit, quod murmur erat in populo eo, quod dominus imperator introduxerat canonicos et monachos et moniales volebat; et eciam quod plurimum Boemi ab extraneis hereticabantur et plura. Respondit imperator, alias et pluries hoc audiuisse, et quod in ciuitate antiqua nullum religiosum collocare volebat absque consensu consulum aut ciuitatis illius; sed in dominio suo, videlicet regis, sicut in castro volebat habere canonicos et alios ecclesia- sticos ad exorandum altissimum pro predecessoribus suis ibidem inhumatis; et si nollent sustinere, ipse cum illis recederet illico. Illi consules de noua ciuitate dixerunt, quod parati erant obedire et conplacere domino imperatori, et disponeret in illo loco de reli- giosis sicut placeret sue maiestati. Ex quibus non fuerunt contenti Rokezana et Pzibram, altercantes contra dictos ciues noue ciuitatis. Post hec surgens dominus Constanciensis 2"s bullas sacri concilii super discussione articuli conmunionis sub vtraque specie presentauit supradictis, que lecte per Pzibram extiterunt. Ipsas literas et contenta in eis ad finem descripta publicauit, intimauit et insinuauit idem dominus Constanciensis presentibus reuerendis patribus domino Johanne de Florencia, archiepiscopo Collocensi, Paulo episcopo . . . ., domino Brunorio de Scala, domino Emerico magistro curie regni Hungarie, et dominis . . . ., marescalco imperii ac . . . . (sic). Dominica de Quasimodo, vn' mensis, vocatus fuit dominus ab imperatore, con- gregatis magistris vniuersitatis et Rokezana cum suis sacerdotibus, consulibus antique ciuitatis Pragensis, et pluribus baronibus nobilibus tam Boemis, Hungaris quam Thetho- nicis. Conquestus fuit Rokezana, quod in pluribus locis, ubi erat vsus conmunionis vtrius- que speciei, populus negligitur et sacerdotes instituti nolunt illos communicare, quorum nominarunt aliqua loca; 2°, quod pluries petiuerant literas pro expurgacione regni, sicut debebant ex conpactatis dare domini legati. Respondit dominus Constanciensis ad primum, quod feria vi' quidam presbiter, recusans ministrare plebi sub vtraque specie, plebanie renunciauerat, et in aliis locis, ubi sciuit quod recusabant, scripsit, quod porrigerent plebi sub vtraque specie iuxta formam conpactatorum, aut recederent a loco, quodque loca darentur in scriptis domino legato et prouideret. Ad secundum pluries responsum fuerat, nam id quod debuerant facere domini legati ex conpactatis, fecerant et ultra. Et tandem lectus est articulus: „legati sacri concilii mandabunt“ etc., quia ibi dicitur "vniuersis et singulis," et solum vnam literam generalem dederant domini legati, que non sufficit. Dixit dominus legatus, quod irent ad concilium uel mitterent, postula- rentque ibidem quod vellent, et haberent responsum. Dixit Rokezana: Quid ibimus illuc, tamen prius debetis nobis hoc expedire per conpactata, et de prioribus prius est agendum; et eciam concilium non deberet declarare conpactata, sed illorum est, qui inierunt concordiam. Tandem suadente domino imperatore et instante, illi supplicando, ut accedere vellet sacrum concilium, habita deliberacione respondit, quod non iret, allegans causas friuolas. Dixit Procopius de Plzna imperatoris in presencia Rokezane : Fuistis alias continue in tractatibus, et certus ac expertus estis in materia; vos nullatenus debetis respuere. Respondit Rokezana: Procopi scis, quod factum fuit aliis nostris in concilio Constanciensi. 7. Apr. 1437. 108 *
Strana 860
860 Johannis de Turonis, 8. Apr. 11. Apr. 12. Apr. Similiter fieri posset de nobis, quia scio, quod sum accusatus et habent me odio. Vnde fuit consternatus imperator, dicens : Credis, quod vellem propter te aut ciuitatem istam quitquam agere contra honorem meum; tamen dedi saluum conductum, similiter concilium. Finaliter respondit, quod nolebat accedere. Dixit insuper imperator Rokssane: Relatum est michi, quod hodie predicasti que ad conmocionem et sedicionem populi et plura mala. Qui se excusauit; et ob hoc et alia conuocari fecit imperator conmunitatem, et transiuit ad pretorium. Eadem die magister Conrardus medicus regine, plebanus ad Letam curiam, in presencia domini imperatoris in manu domini legati dictam parrochialem pure et simpliciter cum pertinenciis resignauit presentibus reuerendissimo patre domino Johanne de Florencia, archiepiscopo Collocensi et Paulo episcopo. Lune, vil' mensis, presentatus fuit coram imperatore per magistrum ciuium et consules ciuitatis ad parrochialem ecclesiam sancti Egidii in antiqua ciuitate Pragensi magister Johannes Pzibram, cui data est solum conmissio animarum eo, quod fertur, quod alteri ius est quesitum in illa in domo imperatoris prope ortum suum. Jouis xl', cum magna solemnitate recepte fuerunt reliquie de castro Pragensi, et adducte usque primam ianuam parue ciuitatis, ubi illas receperunt ciues parue ciuitatis, et adduxerunt usque quamdam domum prope pontem; et illas acceperunt ciues antique, qui duxerunt usque extra ianuam antique ciuitatis eundo nouam, et ibidem receperunt alii de noua ciuitate conducentes illas in locum consuetum; et interfuit imperator cum populi multitudine, captiuique detenti liberati. Veneris xu“, celebrauit dominus Constanciensis in capella noue ciuitatis in foro consueta ordinis pro ostensione reliquiarum, et interfuerunt imperator et imperatrix; ostenseque fuerunt reliquie et publicate Latine Boemice Theotonice et Hungarice, affuitque populi multitudo in deuocione. Illa eadem die post prandium in collegio Karoli conuenerunt et conuocati erant omnes sacerdotes dyocesis Pragensis, ubi conuenit dominus imperator, et electi sunt decani omnes rurales tot quot prius, demptis xil, in quibus nulli reperiebantur plebani legittimi. Post hec coram domino imperatore et consilio suo, magistris Rokezana et aliis vniuersitatis ac presbiteris dictis, facta exhortacione per dominum lecta sunt capitula seu conpactata, deinde executoria dominorum legatorum, 3° mandatum super obediencia, quarto executoria Boemorum, qualiter suscipiebant vnitatem. Post hec subiunxit dominus legatus, quod prout lectum erat, omnibus plebanis etc. mandabatur, quod populum vsum habentem communicarent. Idcirco admonebat, ortabatur in virtute facte obediencie, ut populum vsum habentem tempore concessionis et in locis vbi vigebat communio, commu- nicarent sub vtraque specie plebani per se uel alium, et eciam quod viuerent in caritate, seruarent obedienciam et reuerenciam et plura circa hec. Deinde lecti sunt ritus suscepti. Admonuit iterato dominus legatus eos, ut efficaciter adimplerent, et in suis sermonibus populum inuitarent ad exorandum pro imperatore, quodque alius alium parrochianum non suscipiat ei ministrando nisi in necessitate et plura alia, concedens cuilibet illorum indultum, ut eligere valeret confessorem ydoneum usque festum Pasche. Post hec Rokezana surgens quamdam cedulam tenens dixit, quod illa erant nomina plebanorum, qui populum a communione vtriusque specie vsum habentem 1437.
860 Johannis de Turonis, 8. Apr. 11. Apr. 12. Apr. Similiter fieri posset de nobis, quia scio, quod sum accusatus et habent me odio. Vnde fuit consternatus imperator, dicens : Credis, quod vellem propter te aut ciuitatem istam quitquam agere contra honorem meum; tamen dedi saluum conductum, similiter concilium. Finaliter respondit, quod nolebat accedere. Dixit insuper imperator Rokssane: Relatum est michi, quod hodie predicasti que ad conmocionem et sedicionem populi et plura mala. Qui se excusauit; et ob hoc et alia conuocari fecit imperator conmunitatem, et transiuit ad pretorium. Eadem die magister Conrardus medicus regine, plebanus ad Letam curiam, in presencia domini imperatoris in manu domini legati dictam parrochialem pure et simpliciter cum pertinenciis resignauit presentibus reuerendissimo patre domino Johanne de Florencia, archiepiscopo Collocensi et Paulo episcopo. Lune, vil' mensis, presentatus fuit coram imperatore per magistrum ciuium et consules ciuitatis ad parrochialem ecclesiam sancti Egidii in antiqua ciuitate Pragensi magister Johannes Pzibram, cui data est solum conmissio animarum eo, quod fertur, quod alteri ius est quesitum in illa in domo imperatoris prope ortum suum. Jouis xl', cum magna solemnitate recepte fuerunt reliquie de castro Pragensi, et adducte usque primam ianuam parue ciuitatis, ubi illas receperunt ciues parue ciuitatis, et adduxerunt usque quamdam domum prope pontem; et illas acceperunt ciues antique, qui duxerunt usque extra ianuam antique ciuitatis eundo nouam, et ibidem receperunt alii de noua ciuitate conducentes illas in locum consuetum; et interfuit imperator cum populi multitudine, captiuique detenti liberati. Veneris xu“, celebrauit dominus Constanciensis in capella noue ciuitatis in foro consueta ordinis pro ostensione reliquiarum, et interfuerunt imperator et imperatrix; ostenseque fuerunt reliquie et publicate Latine Boemice Theotonice et Hungarice, affuitque populi multitudo in deuocione. Illa eadem die post prandium in collegio Karoli conuenerunt et conuocati erant omnes sacerdotes dyocesis Pragensis, ubi conuenit dominus imperator, et electi sunt decani omnes rurales tot quot prius, demptis xil, in quibus nulli reperiebantur plebani legittimi. Post hec coram domino imperatore et consilio suo, magistris Rokezana et aliis vniuersitatis ac presbiteris dictis, facta exhortacione per dominum lecta sunt capitula seu conpactata, deinde executoria dominorum legatorum, 3° mandatum super obediencia, quarto executoria Boemorum, qualiter suscipiebant vnitatem. Post hec subiunxit dominus legatus, quod prout lectum erat, omnibus plebanis etc. mandabatur, quod populum vsum habentem communicarent. Idcirco admonebat, ortabatur in virtute facte obediencie, ut populum vsum habentem tempore concessionis et in locis vbi vigebat communio, commu- nicarent sub vtraque specie plebani per se uel alium, et eciam quod viuerent in caritate, seruarent obedienciam et reuerenciam et plura circa hec. Deinde lecti sunt ritus suscepti. Admonuit iterato dominus legatus eos, ut efficaciter adimplerent, et in suis sermonibus populum inuitarent ad exorandum pro imperatore, quodque alius alium parrochianum non suscipiat ei ministrando nisi in necessitate et plura alia, concedens cuilibet illorum indultum, ut eligere valeret confessorem ydoneum usque festum Pasche. Post hec Rokezana surgens quamdam cedulam tenens dixit, quod illa erant nomina plebanorum, qui populum a communione vtriusque specie vsum habentem 1437.
Strana 861
Regestrum. 861 retrahebant. Qui vocati fuerunt per eum, et tandem conclusum, ut cras responderent, et inhibitum, ne decani electi et nominati recederent. Dixit imperator, quod volebat, ut conpactata hincinde seruarentur sine fraude, quodque cras conuenirent xn' hora et post prandium possent recedere. Sabbato, xm°, in collegio conuenerunt coram imperatore et domino legato 13. Apr. magistri, Rokezana et sacerdotes ac consules ciuitatis utriusque Pragensis. Et incipientes, presbiterum in Biela recusantem conmunicare sub vtraque specie accusauit Rokczana. Qui respondens ait in effectu, quod dum fuit plebanus ibidem, conseruauerat in vnitate ecclesiastica et obediencia, et in hyeme destinauerant pro eo plebisani. Quibus dixit, quod vsum communionis vtriusque speciei non habebat, et si vellent eum habere, paratus erat ministrare modo antiquo et consueto; si non, prouiderent de alio. Responderunt, quod de illa numquam curauerant et coacti fuerant. Et post plura altercata pro omnibus aliis plebanis fuit ordinatum, ut vsum habentibus et postulantibus, cessante causa legittima, iuxta formam conpactatorum per se aut alium conmunionem sub vtraque specie uel sub vna ministraret et ministrarent. Iterato repetita sunt puncta die hesterna per dominum pronunciata, que data fuerunt cuilibet decano rurali intimanda plebanis sui decanatus. Exhibita sunt per Rok- czanam certa puncta conscripta in quadam carta ibidem lecta, prout stant in codice lite- rarum. Vnde multum fuerunt turbati imperator et dominus legatus; et illa die ac sequenti consilium habuit imperator cum scabinis et magistris pro responso. Dominica, post prandium dederunt consules et magistri responsum cedule Rok- 14. Apr. ezane, qui se excusauit anathematizando, quod illam non conpilauit nec consenserit. Dominica mane consecrauit dominus capellam corporis Christi in noua ciuitate. Feria 2° in collegio coram imperatore conuenerunt magistri et sacerdotes vtriusque 15. Apr. partis, coram quibus excusauit se Rokezana, dicens domino legato, quod volebat esse obediens et plura bona facere. Feria 2° conparuit Anglicus in collegio Karoli et Coranda cum ciuibus Zacensibus; et interrogatus, an vellet suscipere et concordare in articulis cum dominis legatis et regno Boemie, respondit, quod missi erant ad audiendum probaciones ex sacra scriptura in lege dei fundancia (sic) pro aqua benedicta et osculo pacis cum dependenciis illorum. Illis diebus fuit super hoc coram imperatore et domino legato magna disputacio inter dictum Anglicum et Pzibram. Et interrogatus finaliter, an vellet se submittere pro iudicio domino legato et Pzibram idem faceret, respondit Anglicus, quod prefatos ritus, nec ea que ad fidem pertinebant seu concernebant, susciperet, nisi ineuitabiliter ex sacra scriptura probarentur per singulos articulos probacionem faciendo. Nec iudicio cuius- cumque in hiis se submittere intendebat ipse Anglicus, nisi iudici in Egra conpactato et sua consciencia, que decerneret an iudex conpactatus sic decerneret aut non; et inter- loquendo per Pzibram fuit probatum de aqua benedicta ex dictis Alexandri quinti, ex veteri lege de cineribus vituli, applicando figuram ad figuratum per argumentum thopicum illa calumpniare presumpsit. Dixitque imperator eidem Anglico, quod illum nolebat amplius manere in regno suo, ymo nec in dominiis eius eo, quod profugus erat regni Anglie, quodque errores et dissensiones in hoc regno seminauerat et promouerat, eidem preci- piendo, ut finito termino salui conductus ab hoc regno discederet. Qui quidem Anglicus 1437.
Regestrum. 861 retrahebant. Qui vocati fuerunt per eum, et tandem conclusum, ut cras responderent, et inhibitum, ne decani electi et nominati recederent. Dixit imperator, quod volebat, ut conpactata hincinde seruarentur sine fraude, quodque cras conuenirent xn' hora et post prandium possent recedere. Sabbato, xm°, in collegio conuenerunt coram imperatore et domino legato 13. Apr. magistri, Rokezana et sacerdotes ac consules ciuitatis utriusque Pragensis. Et incipientes, presbiterum in Biela recusantem conmunicare sub vtraque specie accusauit Rokczana. Qui respondens ait in effectu, quod dum fuit plebanus ibidem, conseruauerat in vnitate ecclesiastica et obediencia, et in hyeme destinauerant pro eo plebisani. Quibus dixit, quod vsum communionis vtriusque speciei non habebat, et si vellent eum habere, paratus erat ministrare modo antiquo et consueto; si non, prouiderent de alio. Responderunt, quod de illa numquam curauerant et coacti fuerant. Et post plura altercata pro omnibus aliis plebanis fuit ordinatum, ut vsum habentibus et postulantibus, cessante causa legittima, iuxta formam conpactatorum per se aut alium conmunionem sub vtraque specie uel sub vna ministraret et ministrarent. Iterato repetita sunt puncta die hesterna per dominum pronunciata, que data fuerunt cuilibet decano rurali intimanda plebanis sui decanatus. Exhibita sunt per Rok- czanam certa puncta conscripta in quadam carta ibidem lecta, prout stant in codice lite- rarum. Vnde multum fuerunt turbati imperator et dominus legatus; et illa die ac sequenti consilium habuit imperator cum scabinis et magistris pro responso. Dominica, post prandium dederunt consules et magistri responsum cedule Rok- 14. Apr. ezane, qui se excusauit anathematizando, quod illam non conpilauit nec consenserit. Dominica mane consecrauit dominus capellam corporis Christi in noua ciuitate. Feria 2° in collegio coram imperatore conuenerunt magistri et sacerdotes vtriusque 15. Apr. partis, coram quibus excusauit se Rokezana, dicens domino legato, quod volebat esse obediens et plura bona facere. Feria 2° conparuit Anglicus in collegio Karoli et Coranda cum ciuibus Zacensibus; et interrogatus, an vellet suscipere et concordare in articulis cum dominis legatis et regno Boemie, respondit, quod missi erant ad audiendum probaciones ex sacra scriptura in lege dei fundancia (sic) pro aqua benedicta et osculo pacis cum dependenciis illorum. Illis diebus fuit super hoc coram imperatore et domino legato magna disputacio inter dictum Anglicum et Pzibram. Et interrogatus finaliter, an vellet se submittere pro iudicio domino legato et Pzibram idem faceret, respondit Anglicus, quod prefatos ritus, nec ea que ad fidem pertinebant seu concernebant, susciperet, nisi ineuitabiliter ex sacra scriptura probarentur per singulos articulos probacionem faciendo. Nec iudicio cuius- cumque in hiis se submittere intendebat ipse Anglicus, nisi iudici in Egra conpactato et sua consciencia, que decerneret an iudex conpactatus sic decerneret aut non; et inter- loquendo per Pzibram fuit probatum de aqua benedicta ex dictis Alexandri quinti, ex veteri lege de cineribus vituli, applicando figuram ad figuratum per argumentum thopicum illa calumpniare presumpsit. Dixitque imperator eidem Anglico, quod illum nolebat amplius manere in regno suo, ymo nec in dominiis eius eo, quod profugus erat regni Anglie, quodque errores et dissensiones in hoc regno seminauerat et promouerat, eidem preci- piendo, ut finito termino salui conductus ab hoc regno discederet. Qui quidem Anglicus 1437.
Strana 862
862 Johannis de Turonis, 21. Apr. 22. Apr. se excusauit dicens, quod numquam fuit coram iudice in Anglia pro materia fidei aut alia. Responderunt duo Anglici astantes, dicentes et offerentes se probaturos sub pena carceris, quod erat expulsus ab Anglia. Insuper dixit illi Pzibram, quod causa fuerat omnium errorum et seminator seu introductor in hoc regno, et plura eidem de doctrina Wiclef sibi obiecit, dicens et offerens ei probare n° articulos de doctrina illius Wiclef, quos idem Anglicus dogmatizabat, qui erant erronee heresim sapientes, casu quo ipse Anglicus iudicem vellet suscipere. Qui recusauit nisi stare iudicio iudicis conpactati, et quamuis acceptasset disputacionem inter Pzibram et eum, tamen recessit hospite insalutato. Zacenses susceperunt suum antiquum plebanum legittimum, et si opus fuerit, accedent illuc duo magistri ad informandum communitatem de ritibus; predictum Anglicum et Corandam amplius non tenere promiserunt. Dominica xxi' consecrauit dominus legatus capellam collegii in qua moratur, per eum reformatam de nouo in vitrinis et cancello, et plures confirmauit. Feria 2' captus fuit quidam scolaris Anglicus, conmorans in collegio omnium sanctorum, clericus prefati Anglici. Intronisatus fuit Pzibram ad parrochialem ecclesiam sancti Egidii. 1437. 26. Apr. 28. Apr. Martis xxIII" consecrauit dominus altare sancti Adalberti in ecclesia cathedrali Pragensi. Mercurii celebrauit dominus in ecclesia ob solemnitatem beati Georgii, et fuit imperator, tractatumque fuit de introduccione monialium sancti Georgii in castro Pragensi. Illa eadem die post vesperas fuit intronisatus et ductus in possessionem parro- chialis ecclesie in Leta curia magister Jo(hannes) ... rector vniuersitatis, in qua tempo- ribus preteritis ministrauit Rokssana sine administracione sibi concessa ; et confirmatus ad illam fuit idem rector per dominum legatum. Veneris, xxvI" dicti mensis, consecrauit dominus altare sancti Sigismundi, et cum illo alia sex altaria in ecclesia Pragensi. Dominica post prandium examinatus est Johannes Penyng, Anglicus, detentus etc. Illa die post prandium conuocauit imperator dominum legatum, magistros, Rokezanam cum suis. Dixit Rokezana, quod in quodam articulo dato decanis ruralibus erat scriptum, quod sonare videbatur in deieccionem partis eorum, videlicet in 3° articulo incipiente: „Item et quod omnes et singuli predicatores" etc.; et in fine dicitur "monita salutaria etc. et disposicionem talem, ut quis digne communionem sanctissimam vno uel altero modo suscipere valeat;" illa clausula erat contra eos, quia innuebant verba, quod populus posset recipere sub vna, qui consueuit sub vtraque. Conclusum fuit, quod cras post prandium conuenirent in collegio ad concordandum super hoc. Dixit insuper dominus imperator, quod bonum erat, (quod) dimiteretur communio paruulorum usque ad discussionem articuli. Respondit dominus legatus ostendendo articulum de communione, quod erat contra con- pactata, primo, quia illi qui de post concessionem nati sunt, vsum non habebant tempore illo, quia nondum nati; 2° in articulo dicitur "qui in annis discrecionis“ etc., 3° quia valde displicebat inter cetera sacro concilio; postea quod Rokezana illa die comunicauerat in Leta curia paruulos in magno numero, plures lactantes et dormientes, et matres pueris cum digitis corpus Christi, quando puer emittebat non valens ferre, reponebant ad os pueri, quod erat orrendum dicere et audire. 23. Apr. 24. Apr.
862 Johannis de Turonis, 21. Apr. 22. Apr. se excusauit dicens, quod numquam fuit coram iudice in Anglia pro materia fidei aut alia. Responderunt duo Anglici astantes, dicentes et offerentes se probaturos sub pena carceris, quod erat expulsus ab Anglia. Insuper dixit illi Pzibram, quod causa fuerat omnium errorum et seminator seu introductor in hoc regno, et plura eidem de doctrina Wiclef sibi obiecit, dicens et offerens ei probare n° articulos de doctrina illius Wiclef, quos idem Anglicus dogmatizabat, qui erant erronee heresim sapientes, casu quo ipse Anglicus iudicem vellet suscipere. Qui recusauit nisi stare iudicio iudicis conpactati, et quamuis acceptasset disputacionem inter Pzibram et eum, tamen recessit hospite insalutato. Zacenses susceperunt suum antiquum plebanum legittimum, et si opus fuerit, accedent illuc duo magistri ad informandum communitatem de ritibus; predictum Anglicum et Corandam amplius non tenere promiserunt. Dominica xxi' consecrauit dominus legatus capellam collegii in qua moratur, per eum reformatam de nouo in vitrinis et cancello, et plures confirmauit. Feria 2' captus fuit quidam scolaris Anglicus, conmorans in collegio omnium sanctorum, clericus prefati Anglici. Intronisatus fuit Pzibram ad parrochialem ecclesiam sancti Egidii. 1437. 26. Apr. 28. Apr. Martis xxIII" consecrauit dominus altare sancti Adalberti in ecclesia cathedrali Pragensi. Mercurii celebrauit dominus in ecclesia ob solemnitatem beati Georgii, et fuit imperator, tractatumque fuit de introduccione monialium sancti Georgii in castro Pragensi. Illa eadem die post vesperas fuit intronisatus et ductus in possessionem parro- chialis ecclesie in Leta curia magister Jo(hannes) ... rector vniuersitatis, in qua tempo- ribus preteritis ministrauit Rokssana sine administracione sibi concessa ; et confirmatus ad illam fuit idem rector per dominum legatum. Veneris, xxvI" dicti mensis, consecrauit dominus altare sancti Sigismundi, et cum illo alia sex altaria in ecclesia Pragensi. Dominica post prandium examinatus est Johannes Penyng, Anglicus, detentus etc. Illa die post prandium conuocauit imperator dominum legatum, magistros, Rokezanam cum suis. Dixit Rokezana, quod in quodam articulo dato decanis ruralibus erat scriptum, quod sonare videbatur in deieccionem partis eorum, videlicet in 3° articulo incipiente: „Item et quod omnes et singuli predicatores" etc.; et in fine dicitur "monita salutaria etc. et disposicionem talem, ut quis digne communionem sanctissimam vno uel altero modo suscipere valeat;" illa clausula erat contra eos, quia innuebant verba, quod populus posset recipere sub vna, qui consueuit sub vtraque. Conclusum fuit, quod cras post prandium conuenirent in collegio ad concordandum super hoc. Dixit insuper dominus imperator, quod bonum erat, (quod) dimiteretur communio paruulorum usque ad discussionem articuli. Respondit dominus legatus ostendendo articulum de communione, quod erat contra con- pactata, primo, quia illi qui de post concessionem nati sunt, vsum non habebant tempore illo, quia nondum nati; 2° in articulo dicitur "qui in annis discrecionis“ etc., 3° quia valde displicebat inter cetera sacro concilio; postea quod Rokezana illa die comunicauerat in Leta curia paruulos in magno numero, plures lactantes et dormientes, et matres pueris cum digitis corpus Christi, quando puer emittebat non valens ferre, reponebant ad os pueri, quod erat orrendum dicere et audire. 23. Apr. 24. Apr.
Strana 863
Regestrum. 863 1437. 29. Apr. 4. Maji. Lune, penultima Aprilis, consecrauit dominus octo altaria in ecclesia Pragensi. Sabbato, iv' Maii visitarunt dominus imperator et legatus monasterium sancti Karoli ordinis canonicorum regularium, et conclusum, quod reformaretur. Dominica sequenti mane fuit inductus in possessionem parrochialis ecclesie sancti Henrici magister Procopius de Plzna, alias de Noua domo; et in missa interfuerunt impe- rator, dominus legatus et multitudo populi, lectique fuerunt in predicacione ritus per eundem Procopium super ceremoniis seruandi, et fuit dominus imperator solus pedes ad offerendum altari. Eadem die bene tarde visitarunt dominus imperator et legatus monasterium Aule regie quondam solemne, destructum et desolatum. Lune relatum est domino Rokssanam heri predicasse pro communione paruulorum 6. Maji. et plura, ut continetur in cedula sequenti. Que predicata sunt heri post prandium per magistrum Joannem Rokssana. Sentencia est illorum, licet non verba. „Jam dampnati sumus pro communione paruulorum, nec sumus auditi, nec vnam scripturam adduxerunt nobis ad propositum. Tamen secundum conpactata non aliter sumus obligati, nisi ut ea faciamus secundum iudicem conpactatum in Egra, qui iudex est scrip- tura sacra, doctores sancti, decreta; et ex illis nichil est ostensum contra communionem paruulorum. Et nos habemus pro communione paruulorum scripturas sanctorum, decreta, praxim primittiue ecclesie, pro qua veritate deberemus nos exponere usque ad mortem, et iam nullus se opponit. Et si nos non opponemus, ascriberetur nobis error a parte aduersa; dicent enim : Ecce iam cessant a suo errore. Secundo ascriberetur nobis desidia et incurabilitas. Dicent enim, quomodo prius dure instabant pro illo articulo, et iam non curant; et quomodo illa tenta sunt per totum regnum et similiter cantus Boemicus per omnes ciuitates, ymo eciam in Hradecz et per magistros et sacerdotes; et iam dampnant, quod prius laudauerunt. O vos paruuli doleatis! Quid vos demeruistis, quod auffertur a vobis communio eucaristie? Quis pro vobis respondebit, quis vos defendet? Jam nullus aduertit.“ Et ex illo sermone iam est murmur et lamentacio mulierum per totam ciuitatem, et quam plura currunt circa istam materiam, que sunt causa discordie et dissensionis in populo, et prouocacio diuisionum et turbacionum multorum. Feria 3° post prandium coram imperatore, domino legato, conuocatis consulibus, scabinis, magistris pluribus, sacerdotibus, baronibus ac nobilibus dixit imperator ad domini legati noticiam deuenisse, qualiter Dominica preterita post prandium Rokssana predicasset nonnulla contra conpactata, prout in cedula suprascripta continetur. Et plura circa hoc dixit, et eciam contra predicacionem magistri Procopii, factam illo die mane apud sanctum Henricum, vbi interfuerant ipsi imperator, legatus et domini in multitudine. Respondit Rokczana, quod semper pro domino imperatore predicauerat tamquam eius domino naturali, et promouerat populum ad obediendum illi, quodque tota cura sua erat predicare non ad turbacionem seu conmocionem, sed ad pacem; 2° quod si aliqua querimonia erat de ipso facta domino legato racione predicacionis aut alias, non ad dominum impera- torem, sed ad ipsum debebat euocare ipse legatus, qui prelatus eius Rokssane est, ipse vero Rokssana subditus et obediens; et contra canones euocabat clericum, ymo presbiterum coram seculari iudice. Quo vero ad contenta in cedula suprascripta, 7. Maji. 5. Maji.
Regestrum. 863 1437. 29. Apr. 4. Maji. Lune, penultima Aprilis, consecrauit dominus octo altaria in ecclesia Pragensi. Sabbato, iv' Maii visitarunt dominus imperator et legatus monasterium sancti Karoli ordinis canonicorum regularium, et conclusum, quod reformaretur. Dominica sequenti mane fuit inductus in possessionem parrochialis ecclesie sancti Henrici magister Procopius de Plzna, alias de Noua domo; et in missa interfuerunt impe- rator, dominus legatus et multitudo populi, lectique fuerunt in predicacione ritus per eundem Procopium super ceremoniis seruandi, et fuit dominus imperator solus pedes ad offerendum altari. Eadem die bene tarde visitarunt dominus imperator et legatus monasterium Aule regie quondam solemne, destructum et desolatum. Lune relatum est domino Rokssanam heri predicasse pro communione paruulorum 6. Maji. et plura, ut continetur in cedula sequenti. Que predicata sunt heri post prandium per magistrum Joannem Rokssana. Sentencia est illorum, licet non verba. „Jam dampnati sumus pro communione paruulorum, nec sumus auditi, nec vnam scripturam adduxerunt nobis ad propositum. Tamen secundum conpactata non aliter sumus obligati, nisi ut ea faciamus secundum iudicem conpactatum in Egra, qui iudex est scrip- tura sacra, doctores sancti, decreta; et ex illis nichil est ostensum contra communionem paruulorum. Et nos habemus pro communione paruulorum scripturas sanctorum, decreta, praxim primittiue ecclesie, pro qua veritate deberemus nos exponere usque ad mortem, et iam nullus se opponit. Et si nos non opponemus, ascriberetur nobis error a parte aduersa; dicent enim : Ecce iam cessant a suo errore. Secundo ascriberetur nobis desidia et incurabilitas. Dicent enim, quomodo prius dure instabant pro illo articulo, et iam non curant; et quomodo illa tenta sunt per totum regnum et similiter cantus Boemicus per omnes ciuitates, ymo eciam in Hradecz et per magistros et sacerdotes; et iam dampnant, quod prius laudauerunt. O vos paruuli doleatis! Quid vos demeruistis, quod auffertur a vobis communio eucaristie? Quis pro vobis respondebit, quis vos defendet? Jam nullus aduertit.“ Et ex illo sermone iam est murmur et lamentacio mulierum per totam ciuitatem, et quam plura currunt circa istam materiam, que sunt causa discordie et dissensionis in populo, et prouocacio diuisionum et turbacionum multorum. Feria 3° post prandium coram imperatore, domino legato, conuocatis consulibus, scabinis, magistris pluribus, sacerdotibus, baronibus ac nobilibus dixit imperator ad domini legati noticiam deuenisse, qualiter Dominica preterita post prandium Rokssana predicasset nonnulla contra conpactata, prout in cedula suprascripta continetur. Et plura circa hoc dixit, et eciam contra predicacionem magistri Procopii, factam illo die mane apud sanctum Henricum, vbi interfuerant ipsi imperator, legatus et domini in multitudine. Respondit Rokczana, quod semper pro domino imperatore predicauerat tamquam eius domino naturali, et promouerat populum ad obediendum illi, quodque tota cura sua erat predicare non ad turbacionem seu conmocionem, sed ad pacem; 2° quod si aliqua querimonia erat de ipso facta domino legato racione predicacionis aut alias, non ad dominum impera- torem, sed ad ipsum debebat euocare ipse legatus, qui prelatus eius Rokssane est, ipse vero Rokssana subditus et obediens; et contra canones euocabat clericum, ymo presbiterum coram seculari iudice. Quo vero ad contenta in cedula suprascripta, 7. Maji. 5. Maji.
Strana 864
864 Johannis de Turonis, 1437. numquam illa predicauerat nec vellet, petens partem seu per testes sibi premissa probari. 25. Maji. 27. Maji. 28. Maji. Respondit dominus legatus, quod si predicauerat, prout dixerat, debitum exsol- uerat et erat laudandus. Ad secundum dixit, quod non credebat sibi fecisse iniuriam, cum illud faceret pro quadam monicione et exhortacione, ipsique dominus imperator et legatus simul fecerant conuenire non per modum iudicii, nec erat contra canones, quia adhuc non iudicabatur ; ad 3"m daretur illi Rokssane copia litere et responsio super illo. Post hec dixit plura imperator, et tandem deuentum fuit ad communionem paruulorum, ubi dixit dominus legatus cum fieret instancia, quod alias aliis legatis hic existentibus et locutum fuisset de hac materia, responderant se non habere potestatem; sed per modum alicuius tollerancie poterant permitti ; de post autem scripserunt sacro concilio, quod eisdem legatis mandauit, quod illa paruulorum communio erat contra conpactata, nec consenciebat ad illam, donec facta esset discussio articuli: qua de re illam dominus legatus amplius tolle- rare non posset, differrique debebat usque discussionem plenariam. Et plura dicta sunt in Boemico et Latino per dominum imperatorem pro obseruancia conpactatorum; ipse vero Rokssana iustificare se credens remansit confusus. Sabbato 1v'r temporum, in vigilia trinitatis, celebrauit dominus legatus ordines generales in ecclesia maiori Pragensi, et fuerunt ordinati . . . . accoliti, vn subdiaconi, vn dyaconi et duo presbiteri. Die precedenti incepta fuit congregacio generalis regni, in qua dominus imperator certa puncta in effectu proposuit: primo, quod conpactata realiter et cum effectu execucioni demandarentur, et mitteretur solemnis ambasiata ad sacrum concilium; 2° quod prouide- retur pro exercitu contra Rohaz, sicut promiserant et in eis spem habebat ; 3° quod vide- retur recepta et collecta de berna imposita, et qualiter peccunia fuerat exposita, cum solum imperator recepisset uM m° sexagenas. Lune post prandium congregatis baronibus, nobilibus, ciuitatibus et magistris cum sacerdotibus coram imperatore, dixit imperator, an vellent aliquid proponere et obicere contra conpactata. Respondit Rokssana cum suis conplicibus, die crastina darent certa puncta, qualiter non seruantur conpactata. Dixerunt magistri et ciuitates, quod nichil habebant dicere, et iam ea, que per dominos legatos debebant conpleri, erant execucioni demandata, et in illis stabant. Martis sequentis, xxVIII" Maii, congregatis supradictis in multitudine dixit Roks- sana, quod optabat, ut hincinde seruarentur conpactata, et admonebat omnes, ut facere vellent; quodque sicut heri dixerat, quod puncta habebat contra conpactata, que expli- cauit in effectu ut sequitur, et plura alia. Primo, quod in pluribus locis, vbi practicabatur communio vtriusque speciei, iam non practicatur, designando plura loca. Item, quod episcopus Olomucensis illos communicantes non vult ordinare. Item, quod darentur litere expurgatorie regni, sicut habetur ex conpactatis, aut saltem dum ambassiatores regni irent ad Basileam, quod legati ibidem vnacum domino episcopo simul scriberent ad principes etc. Item, quod ex conpactatis non debebat cessari communio paruu- lorum, quia non erat facta discussio; et dederant scripturas in concilio, super quibus non fuit solucio, et eciam eis debet fieri secundum iudicem in Egra; et plura alia dixit Rokssana.
864 Johannis de Turonis, 1437. numquam illa predicauerat nec vellet, petens partem seu per testes sibi premissa probari. 25. Maji. 27. Maji. 28. Maji. Respondit dominus legatus, quod si predicauerat, prout dixerat, debitum exsol- uerat et erat laudandus. Ad secundum dixit, quod non credebat sibi fecisse iniuriam, cum illud faceret pro quadam monicione et exhortacione, ipsique dominus imperator et legatus simul fecerant conuenire non per modum iudicii, nec erat contra canones, quia adhuc non iudicabatur ; ad 3"m daretur illi Rokssane copia litere et responsio super illo. Post hec dixit plura imperator, et tandem deuentum fuit ad communionem paruulorum, ubi dixit dominus legatus cum fieret instancia, quod alias aliis legatis hic existentibus et locutum fuisset de hac materia, responderant se non habere potestatem; sed per modum alicuius tollerancie poterant permitti ; de post autem scripserunt sacro concilio, quod eisdem legatis mandauit, quod illa paruulorum communio erat contra conpactata, nec consenciebat ad illam, donec facta esset discussio articuli: qua de re illam dominus legatus amplius tolle- rare non posset, differrique debebat usque discussionem plenariam. Et plura dicta sunt in Boemico et Latino per dominum imperatorem pro obseruancia conpactatorum; ipse vero Rokssana iustificare se credens remansit confusus. Sabbato 1v'r temporum, in vigilia trinitatis, celebrauit dominus legatus ordines generales in ecclesia maiori Pragensi, et fuerunt ordinati . . . . accoliti, vn subdiaconi, vn dyaconi et duo presbiteri. Die precedenti incepta fuit congregacio generalis regni, in qua dominus imperator certa puncta in effectu proposuit: primo, quod conpactata realiter et cum effectu execucioni demandarentur, et mitteretur solemnis ambasiata ad sacrum concilium; 2° quod prouide- retur pro exercitu contra Rohaz, sicut promiserant et in eis spem habebat ; 3° quod vide- retur recepta et collecta de berna imposita, et qualiter peccunia fuerat exposita, cum solum imperator recepisset uM m° sexagenas. Lune post prandium congregatis baronibus, nobilibus, ciuitatibus et magistris cum sacerdotibus coram imperatore, dixit imperator, an vellent aliquid proponere et obicere contra conpactata. Respondit Rokssana cum suis conplicibus, die crastina darent certa puncta, qualiter non seruantur conpactata. Dixerunt magistri et ciuitates, quod nichil habebant dicere, et iam ea, que per dominos legatos debebant conpleri, erant execucioni demandata, et in illis stabant. Martis sequentis, xxVIII" Maii, congregatis supradictis in multitudine dixit Roks- sana, quod optabat, ut hincinde seruarentur conpactata, et admonebat omnes, ut facere vellent; quodque sicut heri dixerat, quod puncta habebat contra conpactata, que expli- cauit in effectu ut sequitur, et plura alia. Primo, quod in pluribus locis, vbi practicabatur communio vtriusque speciei, iam non practicatur, designando plura loca. Item, quod episcopus Olomucensis illos communicantes non vult ordinare. Item, quod darentur litere expurgatorie regni, sicut habetur ex conpactatis, aut saltem dum ambassiatores regni irent ad Basileam, quod legati ibidem vnacum domino episcopo simul scriberent ad principes etc. Item, quod ex conpactatis non debebat cessari communio paruu- lorum, quia non erat facta discussio; et dederant scripturas in concilio, super quibus non fuit solucio, et eciam eis debet fieri secundum iudicem in Egra; et plura alia dixit Rokssana.
Strana 865
Regestrum. 865 Respondit dominus legatus ad priores articulos, quod hec materia sepissime fuerat agitata et ad hec responsum, quodque darent nomina illorum, qui conpactata violant et enocarentur in festum beati Johannis, quod ab omnibus acceptum et conclusum, quod scribetur episcopo Olomucensi. Quoad literas expurgatorias pluries fuerat responsum. Dixit imperator, quod daret eis plures literas sub sigillo suo, inserendo literas expurga- torias datas per dominos legatos in illis. Quoad communionem paruulorum responsum, quod hoc manifeste erat contra conpactata eo, quod dicitur in articulo „illi et ille, qui talem vsum habent" etc., et qui de post nati sunt, vsum non habebant tempore conpac- atorum eciam in annis discrecionis. Conclusum, quod post prandium iterato redirent, et cum eis loqueretur imperator. Mercurii fuit congregacio post prandium in collegio, vbi tractauit dominus impe- 29. Maji. rator de suo facto. Jouis, in die corporis Christi, celebrauit dominus legatus in ecclesia sancti Jacobi, 30. Maji. et fuit facta solemnis processio cum corpore Christi per ciuitatem Pragensem, vbi inter- fuerunt archiepiscopus Collocensis in Hongaria, episcopus Seniensis, et abbas de Aula regia, infulati dominum legatum associantes. Dominus imperator, regina, processio sancti Michaelis et tota curia cum multitudine nobilium et ciuium affuerunt in processione. Obuiauit illi processioni processio ecclesie Rokssane, qui per se non celebrauit; sed erant tres sacerdotes defferentes corpus Christi et calicem cum sanguine Christi. Dominica, Ix° Junii, congregatis in collegio baronibus, nobilibus et ciuitatibus cum magistris, dixerunt magistri domino legato in presencia imperatoris, quod volebat regnum legacionem mittere ad concilium, sed optabant scire, an de aliquo volebat conqueri dominus legatus aduersus regnum aut priuatas personas, ne seruarentur conpactata. Respondit dominus legatus, quod aduersus regnum nichil habebat proponere; sed an seruata essent conpactata per totum regnum demptis aliquibus locis, hoc erat manifestum vnicuique. Et cum declarasset legendo omnes ritus sigillatim, dixit Rokssana, quod si quid obicere vellet contra priuatas personas, posset specificare. Respondit dominus legatus, quod per se hoc idem sciebat et sibi notum erat, et si oportunum foret declararet. Ipse enim Rokssana dicebat, ut fieret turbacio , et ideo nichil aliud specialiter fuit decla- ratum. Conclusum, quod ciuitates deliberarent et in crastinum responderent. Et inter cetera obiectum fuit de paruulis, quod est contra conpactata eo, quod dicitur „illi et ille. qui talem vsum habent, conmunicabunt;“ et sic paruuli ab illo tempore nati conmunicare non debebant eo, quod nondum nati vsum non habentes, et similiter de cantu Boemico. Super hoc lecta quedam bulla registrata Gregorii vn, quam credebat impetrare apud papam pater sancti Wenceslai pro cantu Boemico, et tamen papa renuit concedere illum cantum excepto in monasterio Sclauorum. Dixit imperator ex se ipso, quod hoc tollera- retur, si esset possibile, usque discussionem sacri concilii, dum irent illuc regni ambassia- tores. Ad hoc non consensiit dominus legatus. Lune, x° *) post prandium conuenerunt ciuitates, nobiles, sacerdotes in collegio cum Rokssana et suis absente imperatore. Qui domino legato cum aliis prelatis astantibus, videlicet archiepiscopo Collocensi, Misnensi et Seniensi episcopis, dixerunt ciuitates se 9. Jun. 1437. 10. Jun. *) In codice „XI'“ mendose. Scriptores 109
Regestrum. 865 Respondit dominus legatus ad priores articulos, quod hec materia sepissime fuerat agitata et ad hec responsum, quodque darent nomina illorum, qui conpactata violant et enocarentur in festum beati Johannis, quod ab omnibus acceptum et conclusum, quod scribetur episcopo Olomucensi. Quoad literas expurgatorias pluries fuerat responsum. Dixit imperator, quod daret eis plures literas sub sigillo suo, inserendo literas expurga- torias datas per dominos legatos in illis. Quoad communionem paruulorum responsum, quod hoc manifeste erat contra conpactata eo, quod dicitur in articulo „illi et ille, qui talem vsum habent" etc., et qui de post nati sunt, vsum non habebant tempore conpac- atorum eciam in annis discrecionis. Conclusum, quod post prandium iterato redirent, et cum eis loqueretur imperator. Mercurii fuit congregacio post prandium in collegio, vbi tractauit dominus impe- 29. Maji. rator de suo facto. Jouis, in die corporis Christi, celebrauit dominus legatus in ecclesia sancti Jacobi, 30. Maji. et fuit facta solemnis processio cum corpore Christi per ciuitatem Pragensem, vbi inter- fuerunt archiepiscopus Collocensis in Hongaria, episcopus Seniensis, et abbas de Aula regia, infulati dominum legatum associantes. Dominus imperator, regina, processio sancti Michaelis et tota curia cum multitudine nobilium et ciuium affuerunt in processione. Obuiauit illi processioni processio ecclesie Rokssane, qui per se non celebrauit; sed erant tres sacerdotes defferentes corpus Christi et calicem cum sanguine Christi. Dominica, Ix° Junii, congregatis in collegio baronibus, nobilibus et ciuitatibus cum magistris, dixerunt magistri domino legato in presencia imperatoris, quod volebat regnum legacionem mittere ad concilium, sed optabant scire, an de aliquo volebat conqueri dominus legatus aduersus regnum aut priuatas personas, ne seruarentur conpactata. Respondit dominus legatus, quod aduersus regnum nichil habebat proponere; sed an seruata essent conpactata per totum regnum demptis aliquibus locis, hoc erat manifestum vnicuique. Et cum declarasset legendo omnes ritus sigillatim, dixit Rokssana, quod si quid obicere vellet contra priuatas personas, posset specificare. Respondit dominus legatus, quod per se hoc idem sciebat et sibi notum erat, et si oportunum foret declararet. Ipse enim Rokssana dicebat, ut fieret turbacio , et ideo nichil aliud specialiter fuit decla- ratum. Conclusum, quod ciuitates deliberarent et in crastinum responderent. Et inter cetera obiectum fuit de paruulis, quod est contra conpactata eo, quod dicitur „illi et ille. qui talem vsum habent, conmunicabunt;“ et sic paruuli ab illo tempore nati conmunicare non debebant eo, quod nondum nati vsum non habentes, et similiter de cantu Boemico. Super hoc lecta quedam bulla registrata Gregorii vn, quam credebat impetrare apud papam pater sancti Wenceslai pro cantu Boemico, et tamen papa renuit concedere illum cantum excepto in monasterio Sclauorum. Dixit imperator ex se ipso, quod hoc tollera- retur, si esset possibile, usque discussionem sacri concilii, dum irent illuc regni ambassia- tores. Ad hoc non consensiit dominus legatus. Lune, x° *) post prandium conuenerunt ciuitates, nobiles, sacerdotes in collegio cum Rokssana et suis absente imperatore. Qui domino legato cum aliis prelatis astantibus, videlicet archiepiscopo Collocensi, Misnensi et Seniensi episcopis, dixerunt ciuitates se 9. Jun. 1437. 10. Jun. *) In codice „XI'“ mendose. Scriptores 109
Strana 866
866 Johannis de Turonis, 1437. 12. Jun. 13. Jun. integraliter seruare velle conpactata, supplicando, ut daretur eis archiepiscopus, aut alias super clero prouideretur. Circa hec plura. Martis, coram imperatore conuenerunt supradicti in castro, et postularunt a domino legato, an sua facultas extendebat se ad institucionem administratoris in spiritua- libus archiepiscopatus Pragensis. Respondebat, quod potestatem habebat legati cardinalis a latere pape. Quo audito barones, nobiles, ciuitatenses exeuntes processerunt ad elec- cionem administratoris. Vna pars nominabat magistrum Wenceslaum de Drachow, qui formalis est Rokssane ; barones vero et consules Pragenses cum maiori numero nominarunt magistrum Cristannum, et in illo concluserunt. Redeuntes dixerunt et illum nominarunt domino imperatori et legato. Quo audito dominus legatus fuit valde turbatus ad hoc non consenciens, exponendo ea, que sacrum concilium fecerat pro hoc regno et ipsi legati: et tandem quod ipse super hoc deliberaret. Mercurii post prandium ubi supra accesserunt predicti in castro, quibus omnibus a consilio expulsis, demptis domino de Noua domo, quatuor consulibus antique ciuitatis, magistris vniuersitatis numero vn, archiepiscopo et episcopo predictis cum imperatore et domino legato. Qui imperator domino legato tam proprio quam regni nominibus suplicauit, ut ad nominacionem predictam preberet assensum, cum per hoc nolebant distrahere se ab obe- diencia promissa, ymo illam ampliare ; sed pro bono ut expelleretur Rokssana et iret Basileam: et plura circa hoc. Aliis Boemis intrantibus, premissis pluribus exhortacionibus per dominum legatum coram populo, prebuit idem dominus assensum, dictum magistrum Cristannum in vicarium seu administratorem constituendo cum certis modificacionibus et condicionibus. Quod audiens quidem magister Wenceslaus de Drachow postulauit dilacionem ad uocandum sacerdotes sue partis, et eos super hoc consulendum, nam ipsi iam obedienciam prestiterant Rokssane tamquam archiepiscopo. Respondit imperator, quod ipsimet, vide- licet Rokssana cum suis tunc presentibus, postulauerant eligi Boemum in administratorem, et cum baronibus, nobilibus et ciuitatibus accesserant deliberandum; qui omnes elegerant et nominauerant magistrum Cristannum cum consensu eciam magistrorum, et iam illam eleccionem retractare erat querendo talia media. Barones, nobiles et ciuitates dixerunt. quod predicti fuerunt presentes in illa eleccione; poterant loqui et loquti sunt postulantes prefatum Cristannum confirmari, et illi facultatem confirmandi plebanos dari, et in illo stabant. Respondit dominus legatus narrando, quod et qualiter sacrum concilium eos ad vnitatem et pacem vocauerat, et id quod promiserant Boemi, seruare tenebantur, et quoad dictam eleccionem deliberaret et postmodum illis in crastinum responderet, quod factum fuit. Jouis, XII‘ Junii, mane accesserunt ad imperatorem dominus legatus, alii prelati et magistri. Quibus dixit imperator, quod Rokssana cum suis nolebat assensum prebere eleccioni administratoris, et dilacionem petebat ad consulendum suos. Volebat imperator post prandium omnes conuocare et petere, ut Rokssana communitati daret sigillum vica- riatus, quo a longo tempore vsus est et cothidie vtitur abusiue, ut destrueretur, et de alio sigillo pro administratore sede vaccante disponeretur. Illa die post prandium conuenerunt barones, nobiles, magistri, sacerdotes, ciui- tatenses. Et primum interrogatus Rokssana cum suis sacerdotibus, an assentire vellet elleccioni administratoris, habita deliberacione cum suis et baronibus, ciuitatibus ac nobilibus sine magistris, responderunt sacerdotes baronibus et predictis, quod iam 11. Jun.
866 Johannis de Turonis, 1437. 12. Jun. 13. Jun. integraliter seruare velle conpactata, supplicando, ut daretur eis archiepiscopus, aut alias super clero prouideretur. Circa hec plura. Martis, coram imperatore conuenerunt supradicti in castro, et postularunt a domino legato, an sua facultas extendebat se ad institucionem administratoris in spiritua- libus archiepiscopatus Pragensis. Respondebat, quod potestatem habebat legati cardinalis a latere pape. Quo audito barones, nobiles, ciuitatenses exeuntes processerunt ad elec- cionem administratoris. Vna pars nominabat magistrum Wenceslaum de Drachow, qui formalis est Rokssane ; barones vero et consules Pragenses cum maiori numero nominarunt magistrum Cristannum, et in illo concluserunt. Redeuntes dixerunt et illum nominarunt domino imperatori et legato. Quo audito dominus legatus fuit valde turbatus ad hoc non consenciens, exponendo ea, que sacrum concilium fecerat pro hoc regno et ipsi legati: et tandem quod ipse super hoc deliberaret. Mercurii post prandium ubi supra accesserunt predicti in castro, quibus omnibus a consilio expulsis, demptis domino de Noua domo, quatuor consulibus antique ciuitatis, magistris vniuersitatis numero vn, archiepiscopo et episcopo predictis cum imperatore et domino legato. Qui imperator domino legato tam proprio quam regni nominibus suplicauit, ut ad nominacionem predictam preberet assensum, cum per hoc nolebant distrahere se ab obe- diencia promissa, ymo illam ampliare ; sed pro bono ut expelleretur Rokssana et iret Basileam: et plura circa hoc. Aliis Boemis intrantibus, premissis pluribus exhortacionibus per dominum legatum coram populo, prebuit idem dominus assensum, dictum magistrum Cristannum in vicarium seu administratorem constituendo cum certis modificacionibus et condicionibus. Quod audiens quidem magister Wenceslaus de Drachow postulauit dilacionem ad uocandum sacerdotes sue partis, et eos super hoc consulendum, nam ipsi iam obedienciam prestiterant Rokssane tamquam archiepiscopo. Respondit imperator, quod ipsimet, vide- licet Rokssana cum suis tunc presentibus, postulauerant eligi Boemum in administratorem, et cum baronibus, nobilibus et ciuitatibus accesserant deliberandum; qui omnes elegerant et nominauerant magistrum Cristannum cum consensu eciam magistrorum, et iam illam eleccionem retractare erat querendo talia media. Barones, nobiles et ciuitates dixerunt. quod predicti fuerunt presentes in illa eleccione; poterant loqui et loquti sunt postulantes prefatum Cristannum confirmari, et illi facultatem confirmandi plebanos dari, et in illo stabant. Respondit dominus legatus narrando, quod et qualiter sacrum concilium eos ad vnitatem et pacem vocauerat, et id quod promiserant Boemi, seruare tenebantur, et quoad dictam eleccionem deliberaret et postmodum illis in crastinum responderet, quod factum fuit. Jouis, XII‘ Junii, mane accesserunt ad imperatorem dominus legatus, alii prelati et magistri. Quibus dixit imperator, quod Rokssana cum suis nolebat assensum prebere eleccioni administratoris, et dilacionem petebat ad consulendum suos. Volebat imperator post prandium omnes conuocare et petere, ut Rokssana communitati daret sigillum vica- riatus, quo a longo tempore vsus est et cothidie vtitur abusiue, ut destrueretur, et de alio sigillo pro administratore sede vaccante disponeretur. Illa die post prandium conuenerunt barones, nobiles, magistri, sacerdotes, ciui- tatenses. Et primum interrogatus Rokssana cum suis sacerdotibus, an assentire vellet elleccioni administratoris, habita deliberacione cum suis et baronibus, ciuitatibus ac nobilibus sine magistris, responderunt sacerdotes baronibus et predictis, quod iam 11. Jun.
Strana 867
Regestrum. 867 1437. Rokssane promiserant obedienciam tamquam archiepiscopo, a qua nolebat eos absoluere; quare alteri obedire non intendebant. Rokssana siquidem dixit, numquam fecisse obedien- ciam, seu consensum ad administratorem eligendum prebuisse, baronibus et ciuitatibus oppositum dicentibus; inter ceteros quidem Psibiko de Clenow, quod ipse primum illi locutus fuerat, ut administrator disponeretur. Tandem concluserunt barones, nobiles, ciuitates et magistri, quod in eleccione hesterna volunt stare, nec aliquem sacerdotem in ciuitatibus tollerare, nisi legittime institutum, regraciantes domino imperatori et legato de bona affeccione, parati ad obediendum. Fuit maximus rumor contra Rokssana et suos conplices sacerdotes, inter quos ex illis nonnulli, videlicet plebani confirmati ad sanctum Martinum, Leonardum et alii, qui obedienciam in eorum institucione domino legato pro- miserant, dicto Rokssane adherebant. Conclusum vlterius, quod cras congregarentur coram imperatore supradicti. Dominica, xvi' Junii*), post vesperas recessit Rokssana a ciuitate Pragensi cum presbitero ad sanctum Stephanum, hospite insalutato; qui prius omnia bona de domo sua exportari ad Rudnicz castrum et quedam alia loca fecerat, nec quitquam in mobilibus inuentum fuit. 16. Jun. *) „XVII." in codice calami lapsu. 109*
Regestrum. 867 1437. Rokssane promiserant obedienciam tamquam archiepiscopo, a qua nolebat eos absoluere; quare alteri obedire non intendebant. Rokssana siquidem dixit, numquam fecisse obedien- ciam, seu consensum ad administratorem eligendum prebuisse, baronibus et ciuitatibus oppositum dicentibus; inter ceteros quidem Psibiko de Clenow, quod ipse primum illi locutus fuerat, ut administrator disponeretur. Tandem concluserunt barones, nobiles, ciuitates et magistri, quod in eleccione hesterna volunt stare, nec aliquem sacerdotem in ciuitatibus tollerare, nisi legittime institutum, regraciantes domino imperatori et legato de bona affeccione, parati ad obediendum. Fuit maximus rumor contra Rokssana et suos conplices sacerdotes, inter quos ex illis nonnulli, videlicet plebani confirmati ad sanctum Martinum, Leonardum et alii, qui obedienciam in eorum institucione domino legato pro- miserant, dicto Rokssane adherebant. Conclusum vlterius, quod cras congregarentur coram imperatore supradicti. Dominica, xvi' Junii*), post vesperas recessit Rokssana a ciuitate Pragensi cum presbitero ad sanctum Stephanum, hospite insalutato; qui prius omnia bona de domo sua exportari ad Rudnicz castrum et quedam alia loca fecerat, nec quitquam in mobilibus inuentum fuit. 16. Jun. *) „XVII." in codice calami lapsu. 109*
Strana 868
868 Series chronologica documentorum, quae hoc volumine continentur. Pagina . . 54 1415. 6. Apr. Constantiae. Decretum synodi Constantiensis . 1415. 6. Jul. Constantiae. Concilii Constantiensis decretum adversus omnes, qui in venientes ad ipsum vel . 93 alia futura concilia aliquam inferre presumerent iniuriam. Nr. 49 . . . . 7. Febr. Pragae. Johannis Cardinalis rectoris totiusque universitatis studii Pragensis literae super 1417. . . aliquibus fidem, ritum et ceremonias ecclesiae tangentibus. Nr. 167 . . . . . 385 * 9. Octobr. Constantiae. Concilii Constantiensis decretum de frequenti generalium conciliorum cele- 1417. bratione. „Frequens“ etc. Nr. 1 . . . . . . . . 1418. 19. Apr. Constantiae. Martinus V. Papa civitatem Papiensem assignat pro loco futuri proxime cele- * brandi concilii generalis. Nr. 2 . . . . 1420. 1. Aug. Pragae. Deliberatio universitatis studii Pragensis super quatuor articulis Bohemorum. Nr. 171 1422. 13. Maji. Parisiis. Universitas Parisiensis magistrum Johannem Stoici eligit ambasiatorem ad Mar- tinum V. papam, qui deferret certas epistolas exprimeretque intentionem universitatis super generali concilio celebrando. Nr. 26 . 13. Maji. Parisiis. Rectoris et universitatis studii Parisiensis credentiales literae pro Johanne Stoici 1422. de Ragusio et Philippo Marescalli, praemissis legatis ad Martinum V. pontificem. Nr. 3 . . . 13. Maji. Parisiis. Universitatis Parisiensis litera missa Martino V. papae per manus magistri Johannis 1422. de Ragusio pro convocatione concilii Papiae celebrandi. Nr. 4 . . . . . . . . . . 13. Maji. Parisiis. Litera universitatis Parisiensis ad sacrum collegium cardinalium eadem causa 1422. directa. Nr. 5 . . 1422. 13. Maji. Parisiis. Rector et universitas studii Parisiensis Sigismundo Romanorum regi recommendant Johannem Stoici ex Ragusio. Nr. 6 . . . 1422. 13. Maji. Parisiis. Rectoris et universitatis studii Parisiensis litera Sigismundo Romanorum regi pro convocatione concilii Papiae celebrandi missa per manus Johannis de Ragusio. Nr. 7 . . . 1422. 14. Nov. in urbe Constantinopolitana. Johannis Palaeologi, imperatoris Romaeorum aurea bulla missa Martino V. papae. Nr. 15 . . . 1423. 25. Mart. Romae. Martinus V. papa Petrum archiepiscopum Cretensem, Jacobum episcopum Spole- tanum, Petrum de Columna abbatem monasterii S. Petri de Rosacio, nec non Petrum de Florentia ord. fratr. Praedicatorum deputat, qui nomine suo deberent Papiae in concilio generali praesidere, . plenamque eis auctoritatem impertitur. Nr. 8 . . . . 1423. 22. Jun. Papiae. Synodi generalis Papiensis decretum translationis concilii ad civitatem Senarum. Nr. 9 1423. 25. Jul. Romae. Martinus V. papa Theoderico archiepiscopo Coloniensi significat translationem concilii . generalis ad civitatem Senensem, hortaturque ut velit illuc se conferre. Nr. 10 . 1423. Jul. Senis. Conclusio nationis Gallicanae de admittendis ad nationem in concilio et avisamenta de modo procedendi in nationibus. Nr. 11 . . . . . . . . . 389 61 3 3 5 6 24 11 11 12
868 Series chronologica documentorum, quae hoc volumine continentur. Pagina . . 54 1415. 6. Apr. Constantiae. Decretum synodi Constantiensis . 1415. 6. Jul. Constantiae. Concilii Constantiensis decretum adversus omnes, qui in venientes ad ipsum vel . 93 alia futura concilia aliquam inferre presumerent iniuriam. Nr. 49 . . . . 7. Febr. Pragae. Johannis Cardinalis rectoris totiusque universitatis studii Pragensis literae super 1417. . . aliquibus fidem, ritum et ceremonias ecclesiae tangentibus. Nr. 167 . . . . . 385 * 9. Octobr. Constantiae. Concilii Constantiensis decretum de frequenti generalium conciliorum cele- 1417. bratione. „Frequens“ etc. Nr. 1 . . . . . . . . 1418. 19. Apr. Constantiae. Martinus V. Papa civitatem Papiensem assignat pro loco futuri proxime cele- * brandi concilii generalis. Nr. 2 . . . . 1420. 1. Aug. Pragae. Deliberatio universitatis studii Pragensis super quatuor articulis Bohemorum. Nr. 171 1422. 13. Maji. Parisiis. Universitas Parisiensis magistrum Johannem Stoici eligit ambasiatorem ad Mar- tinum V. papam, qui deferret certas epistolas exprimeretque intentionem universitatis super generali concilio celebrando. Nr. 26 . 13. Maji. Parisiis. Rectoris et universitatis studii Parisiensis credentiales literae pro Johanne Stoici 1422. de Ragusio et Philippo Marescalli, praemissis legatis ad Martinum V. pontificem. Nr. 3 . . . 13. Maji. Parisiis. Universitatis Parisiensis litera missa Martino V. papae per manus magistri Johannis 1422. de Ragusio pro convocatione concilii Papiae celebrandi. Nr. 4 . . . . . . . . . . 13. Maji. Parisiis. Litera universitatis Parisiensis ad sacrum collegium cardinalium eadem causa 1422. directa. Nr. 5 . . 1422. 13. Maji. Parisiis. Rector et universitas studii Parisiensis Sigismundo Romanorum regi recommendant Johannem Stoici ex Ragusio. Nr. 6 . . . 1422. 13. Maji. Parisiis. Rectoris et universitatis studii Parisiensis litera Sigismundo Romanorum regi pro convocatione concilii Papiae celebrandi missa per manus Johannis de Ragusio. Nr. 7 . . . 1422. 14. Nov. in urbe Constantinopolitana. Johannis Palaeologi, imperatoris Romaeorum aurea bulla missa Martino V. papae. Nr. 15 . . . 1423. 25. Mart. Romae. Martinus V. papa Petrum archiepiscopum Cretensem, Jacobum episcopum Spole- tanum, Petrum de Columna abbatem monasterii S. Petri de Rosacio, nec non Petrum de Florentia ord. fratr. Praedicatorum deputat, qui nomine suo deberent Papiae in concilio generali praesidere, . plenamque eis auctoritatem impertitur. Nr. 8 . . . . 1423. 22. Jun. Papiae. Synodi generalis Papiensis decretum translationis concilii ad civitatem Senarum. Nr. 9 1423. 25. Jul. Romae. Martinus V. papa Theoderico archiepiscopo Coloniensi significat translationem concilii . generalis ad civitatem Senensem, hortaturque ut velit illuc se conferre. Nr. 10 . 1423. Jul. Senis. Conclusio nationis Gallicanae de admittendis ad nationem in concilio et avisamenta de modo procedendi in nationibus. Nr. 11 . . . . . . . . . 389 61 3 3 5 6 24 11 11 12
Strana 869
1423. 1423. 1423. 1423. 1423. 1423. 1423. 1423. 1423. 1424. 1424. 1424. 1424. 1424. 1424. 1424. 1430. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. Series chronologica documentorum, quae hoc volumine continentur. Jul. s. l. Capitula, conventiones et pacta inter Ludovieum episcopum Magalonensem, Papae viceeame- rarium, ae proeuratores et nuntios civitatis Senarum super aecessu Papae, cardinalium ete. ad civitatem Senensem in concilio generali. Nr. 12 . . . . . . 6. Nov. in civitate Senensi. Priores, gubernatores etc. civitatis Senarum omnibus et singulis venien- tibus ad generale eoneilium celebrandum in hac civitate eoncedunt securitatem et salvum con- ductum. Nr. 13 . . . . e. 8. Nov. Senis. Synodi Senensis decretum primum de facto Wielefitarum et haeresi Bohemorum. Nr. 14 8. Nov. Senis. Synodi Senensis decretum secundum contra seguaces Petri de Luna 8. Nov. Senis. Synodi Senensis decretum tertium de facto Graecorum . 8. Nov. Senis. Synodi Senensis decretum quartum contra haereses et haereticos i in | generali 23. Nov. Senis. Johannes de Ragusio N. episcopo Atrebatensi de novis praesentis generalis concilii. Nr. 16 Nov. Senis. Cedula exhibita in synodo Senensi per quosdam zelantes reformationem ecclesiae. Nr. 17 s. d. Senis. Avisamenta pro inchoando reformationem ecclesiae in capite, per nationem Gallicanam tradita. Nr. 18 . . . . . e. . . 18. Jan. Romae. Martinus Papa Y. prioribus, gubernatoribus. communis et capitaneis populi civitatis Senarum de reformatione ecclesiae ete. Nr. 23. . . . . . 26. Jan. — 3. Febr. Senis. Protestationes nationis Gallieanae. eoram papae praesidentibus i in concilio de nullitate omnium actorum et agendorum in futurum per eos, qui se a natione separaverant nomine nationisete. Nr. 19 . . . . . . 0. 3. Febr. Senis. Johannes de Ragusio Johanni Pulehripatris et ceteris universitatis studii Parisiensis ad concilium generale ambasiatoribus super gestis in concilio adventumque eorum sollicitat. Nr. 21 3. Febr. Senis. Johannis de Ragusio litera partieulariter directa Johanni Pulehripatris, universitatis studii Parisiensis ad coneilium armbasiatori , de eadem materia. Nr. 22. . . 12. Febr. Romae. Martinus Papa V. Jaeobo quondam Marci, civi et mereatori Senensi de inhonestis modis, qui quaestus gratia per eum et quosdam alios mercatores tenentur, impediendo expeditionem concilii generalis. Nr. 24. . . . . . . . . . . 7. Mart. Senis. Natio Gallicana omnes et singulas protestationes per ejus deputatos i ipsius nomine die 26. Januarii ete. eoram papae praesidentibus in coneilio et certis aliis diebus Italicae, Germanicae et Hispanicae nationibus factas habet ratas et gratas. Nr. 20. . . . . . . . 8. Mart. Senis. Appellatio Thomae, abbatis monasterii de Pasleto et adhaerentium dissolutione concilii generalis Senensis per papae praesidentes 7. Martii per edietum praetensa. Nr. 25. . . . . «. 8. Nov. Romae. Conelusiones quaedam in porta palatii apostolici et in locis principalibus urbis Romae affixae auetore ignoto. Nr. 27 . 1. Febr. Romae. Martinus Papa V. Julianum s. Angeli diaconum cardinalem ad eivitatem Basileam | pro celebrando ibidem concilio legatum destinat praesidendique potestatem plenariam concedit etc. Nr. 28 A. Mart. Basileae. Testimoniales literae notarii Leonhardi Valken, quod Alexander abbas monasterii Virgiliaeensis heri comparuisset termino pro concilio Basiliensi assignato. Nr. 29 11. Apr. Basileae. Ambasiatores universitatis Parisiensis studii se praesentant et paratos offerunt ad traetanda, quae huie concilio ineumbunt. Instrumentum notar. Nr. 30 12. Apr. Basileae. Ambasiatorum universitatis Parisiensis literae ad prineipes, praelatos ete. hortato- riae, quatenus ad dietum generale coneilium quantocius aecedere non ommittant. Nr. 31 . 28. Apr. Germersheim. Credentiales literae Juliani card. S. Angeli, legati sedis apostol. pro magistro Johanne de Ragusio, nuntio suo ad ambasiatores universitatis Parisiensis Basileae existentes. Nr. 32. ^4. Maji. Basileae. Ambasiatorum pro eausa concilii Basileae congregatorum literae Juliano card. S. Angeli directae super propositione magistri Johannis de Ragusio. Nr. 33 . 7. Maji Basileae. Ambasiatores pro concilio celebrando Basileae congregati D Dionysium de Sabreny et Thomam Siene mittunt ad Sigismundum Rom. regem. Nr. 34 . 7. Maji. Basileae. Instructiones supranominatorum ad Sigismundum Rom. regem ambasiatorum. Nr. 35 10. Maji. Basileae. Literae eredentiales ambasiatorum ad Eugenium Papam IV. destinatorum pro con- eilio Basiliensi. Nr. 36 . . . . . 10. Maji. Basileae. Juramentorum forma per r ambasiatores praedictos ad Eugenium p papam ituros prae- standorum. Nr.37 . . . e. s n n n 20. Maji. Norimbergae. Johannes de Ragusio Sigismundo Rom. regi super progressu ambasiatorum universitatis Parisiensis ad regem destinatorum, deque eorum securo aecessu ad regem in Egra. Nr. 38 21. Maji. Nurembergae. Johannis de Ragusio literae Sigismundo Rom. regi transmissae in eadem materia. Nr. 39 . . . . «+ . . . . . . . . . 22, Maji. in eastro Plassemberg. Sigismundi Rom. regis literae directae Johanni de Ragusio, Diony sio de Sabrenays et Thomae Siene, ambasiatoribus Norimbergae existentibus. Nr. 40 . . 22. Maji. in castro Plassemberg. Idem rex ad eosdem ambasiatores. Nr. 41 869 Pagina 14 21 23 23 24 26 27 27 30 50 38 48 48 67 68 70 71 73 76 77 78 79 80 80 81 81 82
1423. 1423. 1423. 1423. 1423. 1423. 1423. 1423. 1423. 1424. 1424. 1424. 1424. 1424. 1424. 1424. 1430. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1431. Series chronologica documentorum, quae hoc volumine continentur. Jul. s. l. Capitula, conventiones et pacta inter Ludovieum episcopum Magalonensem, Papae viceeame- rarium, ae proeuratores et nuntios civitatis Senarum super aecessu Papae, cardinalium ete. ad civitatem Senensem in concilio generali. Nr. 12 . . . . . . 6. Nov. in civitate Senensi. Priores, gubernatores etc. civitatis Senarum omnibus et singulis venien- tibus ad generale eoneilium celebrandum in hac civitate eoncedunt securitatem et salvum con- ductum. Nr. 13 . . . . e. 8. Nov. Senis. Synodi Senensis decretum primum de facto Wielefitarum et haeresi Bohemorum. Nr. 14 8. Nov. Senis. Synodi Senensis decretum secundum contra seguaces Petri de Luna 8. Nov. Senis. Synodi Senensis decretum tertium de facto Graecorum . 8. Nov. Senis. Synodi Senensis decretum quartum contra haereses et haereticos i in | generali 23. Nov. Senis. Johannes de Ragusio N. episcopo Atrebatensi de novis praesentis generalis concilii. Nr. 16 Nov. Senis. Cedula exhibita in synodo Senensi per quosdam zelantes reformationem ecclesiae. Nr. 17 s. d. Senis. Avisamenta pro inchoando reformationem ecclesiae in capite, per nationem Gallicanam tradita. Nr. 18 . . . . . e. . . 18. Jan. Romae. Martinus Papa Y. prioribus, gubernatoribus. communis et capitaneis populi civitatis Senarum de reformatione ecclesiae ete. Nr. 23. . . . . . 26. Jan. — 3. Febr. Senis. Protestationes nationis Gallieanae. eoram papae praesidentibus i in concilio de nullitate omnium actorum et agendorum in futurum per eos, qui se a natione separaverant nomine nationisete. Nr. 19 . . . . . . 0. 3. Febr. Senis. Johannes de Ragusio Johanni Pulehripatris et ceteris universitatis studii Parisiensis ad concilium generale ambasiatoribus super gestis in concilio adventumque eorum sollicitat. Nr. 21 3. Febr. Senis. Johannis de Ragusio litera partieulariter directa Johanni Pulehripatris, universitatis studii Parisiensis ad coneilium armbasiatori , de eadem materia. Nr. 22. . . 12. Febr. Romae. Martinus Papa V. Jaeobo quondam Marci, civi et mereatori Senensi de inhonestis modis, qui quaestus gratia per eum et quosdam alios mercatores tenentur, impediendo expeditionem concilii generalis. Nr. 24. . . . . . . . . . . 7. Mart. Senis. Natio Gallicana omnes et singulas protestationes per ejus deputatos i ipsius nomine die 26. Januarii ete. eoram papae praesidentibus in coneilio et certis aliis diebus Italicae, Germanicae et Hispanicae nationibus factas habet ratas et gratas. Nr. 20. . . . . . . . 8. Mart. Senis. Appellatio Thomae, abbatis monasterii de Pasleto et adhaerentium dissolutione concilii generalis Senensis per papae praesidentes 7. Martii per edietum praetensa. Nr. 25. . . . . «. 8. Nov. Romae. Conelusiones quaedam in porta palatii apostolici et in locis principalibus urbis Romae affixae auetore ignoto. Nr. 27 . 1. Febr. Romae. Martinus Papa V. Julianum s. Angeli diaconum cardinalem ad eivitatem Basileam | pro celebrando ibidem concilio legatum destinat praesidendique potestatem plenariam concedit etc. Nr. 28 A. Mart. Basileae. Testimoniales literae notarii Leonhardi Valken, quod Alexander abbas monasterii Virgiliaeensis heri comparuisset termino pro concilio Basiliensi assignato. Nr. 29 11. Apr. Basileae. Ambasiatores universitatis Parisiensis studii se praesentant et paratos offerunt ad traetanda, quae huie concilio ineumbunt. Instrumentum notar. Nr. 30 12. Apr. Basileae. Ambasiatorum universitatis Parisiensis literae ad prineipes, praelatos ete. hortato- riae, quatenus ad dietum generale coneilium quantocius aecedere non ommittant. Nr. 31 . 28. Apr. Germersheim. Credentiales literae Juliani card. S. Angeli, legati sedis apostol. pro magistro Johanne de Ragusio, nuntio suo ad ambasiatores universitatis Parisiensis Basileae existentes. Nr. 32. ^4. Maji. Basileae. Ambasiatorum pro eausa concilii Basileae congregatorum literae Juliano card. S. Angeli directae super propositione magistri Johannis de Ragusio. Nr. 33 . 7. Maji Basileae. Ambasiatores pro concilio celebrando Basileae congregati D Dionysium de Sabreny et Thomam Siene mittunt ad Sigismundum Rom. regem. Nr. 34 . 7. Maji. Basileae. Instructiones supranominatorum ad Sigismundum Rom. regem ambasiatorum. Nr. 35 10. Maji. Basileae. Literae eredentiales ambasiatorum ad Eugenium Papam IV. destinatorum pro con- eilio Basiliensi. Nr. 36 . . . . . 10. Maji. Basileae. Juramentorum forma per r ambasiatores praedictos ad Eugenium p papam ituros prae- standorum. Nr.37 . . . e. s n n n 20. Maji. Norimbergae. Johannes de Ragusio Sigismundo Rom. regi super progressu ambasiatorum universitatis Parisiensis ad regem destinatorum, deque eorum securo aecessu ad regem in Egra. Nr. 38 21. Maji. Nurembergae. Johannis de Ragusio literae Sigismundo Rom. regi transmissae in eadem materia. Nr. 39 . . . . «+ . . . . . . . . . 22, Maji. in eastro Plassemberg. Sigismundi Rom. regis literae directae Johanni de Ragusio, Diony sio de Sabrenays et Thomae Siene, ambasiatoribus Norimbergae existentibus. Nr. 40 . . 22. Maji. in castro Plassemberg. Idem rex ad eosdem ambasiatores. Nr. 41 869 Pagina 14 21 23 23 24 26 27 27 30 50 38 48 48 67 68 70 71 73 76 77 78 79 80 80 81 81 82
Strana 870
870 Series chronologica documentorum, Pagina 1431. 31. Maji. Romae. Eugenius papa IV. Juliano S. Angeli diacono cardinali mandat, quod expedito negotio . Bohemorum gressus suos dirigat ad civitatem Basiliensem. Nr. 56 . . . 1431. 8. Jun. Bambergae. Sigismundus Rom. rex patribus et magistris pro concilio Basileae congregatis. Nr. 42 1431. 16. Jun. Coloniae. Julianus cardinalis S. Angeli magistro Johanni de Ragusio. Nr. 43 . 1431. 25. Jun. Herbipoli. Julianus cardinalis S. Angeli Johanni de Ragusio et Leonardo de Piscia Norim- bergae existentibus. Nr. 44 . . 1431. 2. Jul. Norimbergae. Sigismundus Rom. rex ad universos principes ecclesiasticos et seculares de salvoconductu ad concilium Basiliense accedentium. Nr. 46 . . . . . 1431. 3. Jul. Norimbergae. Julianus S. Angeli diaconus cardinalis Johannem de Palomar et Johannem de Ragusio instituit, qui eo absente vices suas gerant pro stabilimento concilii generalis Basileae. Nr. 45 1431. 7. Jul. Norimbergae. Sigismundus Rom. rex magistro civium et civitati Basiliensi de salvoconductu . . . . accedentium ad generale concilium ibidem celebrandum. Nr. 47 . . 1431. 16. Jul. in Veyden prope sylvam Bohemicalem. Julianus card. S. Angeli Johanni de Palomar et Johanni de Ragusio in Basilea, de expeditione exercitus adversus Bohemos etc. Nr. 52 . . 1431. 21. Jul. s. 1. Literae Bohemorum universis Christi fidelibus directae. Nr. 78 1431. 22. Jul. Norimbergae. Sigismundus Rom. rex patribus ete. in concilio Basiliensi constitutis. Nr. 51 1431. 30. Jul. Basileae. Johannes de Palomar et Johannes de Ragusio, Juliani card. S. Angeli vices gerentes in celebratione generalis concilii, denuo promulgant poenas Constantiensis concilii inserto decreto d. d. Constantiae 6. Julii 1415 sancitas contra impedientes ad concilium venientes. Nr. 48 . . . 1431. 2. Aug. Basileae. Johannes de Ragusio Sigismundo Rom. regi, quod festinaret mittere ambasiatam . suam ad concilium, de guerra inter duces Burgundiae et Austriae etc. Nr. 50 . . . . . 1431. 1. Sept. Basileae. Hermannus de Ramstein, magister civium totumque consilium Basiliensis civitatis . venientibus ad concilium salvum conductum assecurant. Nr. 53 . . . . . 6. Sept. Augustae. Sigismundus Rom. rex Juliano cardinali S. Angeli de guerra inter duces Austriae 1431. . et Burgundiae etc. Nr. 55 1431. 11. Sept. Basileae. Cedula ambasiatorum ducis Sabaudiae, continens puncta de quibus informari . . petunt per Julianum S. Angeli eardinalem. Nr. 54 . . 1431. 17. Sept. Basileae. Johannis de Ragusio epistola Eugenio IV. pontifici per legatum congregationis in Basilea pro generali concilio celebrando existentis, Johannem Pulchripatris transmissa. Nr. 57 . . 1431. 17. Sept. Basileae. Johannis de Ragusio literae Christophoro de Vicentia, episcopo Cerviensi per eundem legatum missae. Nr. 58 . . . . . . . . 1431. 19. Sept. Basileae. Julianus card. S. Angeli, in Germania apost. sedis legatus praesidensque in con- cilio Basil. praelatique et ceteri in eodem concilio existentes archiepiscopos cum suffragaeneis hortantur et mandant, quatinus quam primum commode poterunt, ad concilium accedant. Nr. 59 . . . . 22. Sept. Basileae. Julianus card. S. Angeli praelatique in concilio congregati Friderieum ducem Austriae, quatenus treugas cum duce Burgundiae saltem pro tempore hujus concilii ineat, hortantur et monent. Nr. 60 . . . 3. Oct. Lugduni. Bartholomaeus Texerii, ord. Praedicatorum generalis Johannem de Ragusio, Jacobum Mercerii, Raymundum de Tilio, Johannem de Monte nigro, Johannem de Turrecremata, Johannem Nider ac Guidonem Flamocheti totius ordinis Praedicatorum procuratores constituit etc. Nr. 69 . . 1431. 3. Octob. Feldkirchen. Fr. Johannes de Geilnhusen, professus in Mulnbrunn, qui iverat ad Sigis- . . . . mundum Rom. regem, nuntiat Johanni de Ragusio inibi gesta in sua legatione. Nr. 65 . 1431. 5. Oct. ex urbe. Johannes de Lovania Juliano S. Angeli cardinali, praesidenti in concilio Basiliensi, incitando eum ad reformationem. Nr. 61 . 1431. 5. Oct. ex urbe. Johannes de Lovania magistro Johanni de Ragusio. Nr. 62 . . . 1431. 7. Oct. Basileae. Julianus eard. praesidensque in concilio, praelatique et ceteri in eodem existentes ad episcopos, quatinus infra mensem iter arripiant ad civitatem Basiliensem. Nr. 63 . 1431. 7. Oct. Basileae. Praedicti idem mandant abbatibus, praepositis ceterisque collegiatarum ecclesiarum . praelatis, exemtis et non exemtis. Nr. 64 . . . 13. Oct. ex urbe. Frater Andreas de Constantinopoli, ord. Praedicat., Johanni de Ragusio in 1431. . Basilea. Nr. 66 . . 1431. 15. Oct. Basileae. Synodus Basiliensis invitat Bohemos ad concilium et salvum conductum offert hiis, quos legatos destinare voluerint. (Praedictae literae Boemis tandem 26. Novembris 1431. non sine additione in fine transmissae fuerunt. conf. pag. 138.) Nr. 71 . . . 1431. 21. Oct. Basileae. Literae concilii Basiliensis ad Wladislaum regem Poloniae de discordia inter eum et Swidrigallum germanum suum. Nr. 67 . . . . . . . . 1431. 21. Oct. Basileae. Concilii Basiliensis literae ad religiosos Prutenos de eadem materia. Nr. 68 1431. 30. Oct. Feltkirch. Sigismundus Rom. rex (Philippo) duci Burgundiae de guerra inter eum et Fride- . ricum ducem Austriae suborta Nr. 70. . 1431. 1431. . 85 87 86 89 98 147 98 92 96 101 106 104 107 108 110 112 125 117 113 114 115 116 118 135 121 122 129 106 83 84 .
870 Series chronologica documentorum, Pagina 1431. 31. Maji. Romae. Eugenius papa IV. Juliano S. Angeli diacono cardinali mandat, quod expedito negotio . Bohemorum gressus suos dirigat ad civitatem Basiliensem. Nr. 56 . . . 1431. 8. Jun. Bambergae. Sigismundus Rom. rex patribus et magistris pro concilio Basileae congregatis. Nr. 42 1431. 16. Jun. Coloniae. Julianus cardinalis S. Angeli magistro Johanni de Ragusio. Nr. 43 . 1431. 25. Jun. Herbipoli. Julianus cardinalis S. Angeli Johanni de Ragusio et Leonardo de Piscia Norim- bergae existentibus. Nr. 44 . . 1431. 2. Jul. Norimbergae. Sigismundus Rom. rex ad universos principes ecclesiasticos et seculares de salvoconductu ad concilium Basiliense accedentium. Nr. 46 . . . . . 1431. 3. Jul. Norimbergae. Julianus S. Angeli diaconus cardinalis Johannem de Palomar et Johannem de Ragusio instituit, qui eo absente vices suas gerant pro stabilimento concilii generalis Basileae. Nr. 45 1431. 7. Jul. Norimbergae. Sigismundus Rom. rex magistro civium et civitati Basiliensi de salvoconductu . . . . accedentium ad generale concilium ibidem celebrandum. Nr. 47 . . 1431. 16. Jul. in Veyden prope sylvam Bohemicalem. Julianus card. S. Angeli Johanni de Palomar et Johanni de Ragusio in Basilea, de expeditione exercitus adversus Bohemos etc. Nr. 52 . . 1431. 21. Jul. s. 1. Literae Bohemorum universis Christi fidelibus directae. Nr. 78 1431. 22. Jul. Norimbergae. Sigismundus Rom. rex patribus ete. in concilio Basiliensi constitutis. Nr. 51 1431. 30. Jul. Basileae. Johannes de Palomar et Johannes de Ragusio, Juliani card. S. Angeli vices gerentes in celebratione generalis concilii, denuo promulgant poenas Constantiensis concilii inserto decreto d. d. Constantiae 6. Julii 1415 sancitas contra impedientes ad concilium venientes. Nr. 48 . . . 1431. 2. Aug. Basileae. Johannes de Ragusio Sigismundo Rom. regi, quod festinaret mittere ambasiatam . suam ad concilium, de guerra inter duces Burgundiae et Austriae etc. Nr. 50 . . . . . 1431. 1. Sept. Basileae. Hermannus de Ramstein, magister civium totumque consilium Basiliensis civitatis . venientibus ad concilium salvum conductum assecurant. Nr. 53 . . . . . 6. Sept. Augustae. Sigismundus Rom. rex Juliano cardinali S. Angeli de guerra inter duces Austriae 1431. . et Burgundiae etc. Nr. 55 1431. 11. Sept. Basileae. Cedula ambasiatorum ducis Sabaudiae, continens puncta de quibus informari . . petunt per Julianum S. Angeli eardinalem. Nr. 54 . . 1431. 17. Sept. Basileae. Johannis de Ragusio epistola Eugenio IV. pontifici per legatum congregationis in Basilea pro generali concilio celebrando existentis, Johannem Pulchripatris transmissa. Nr. 57 . . 1431. 17. Sept. Basileae. Johannis de Ragusio literae Christophoro de Vicentia, episcopo Cerviensi per eundem legatum missae. Nr. 58 . . . . . . . . 1431. 19. Sept. Basileae. Julianus card. S. Angeli, in Germania apost. sedis legatus praesidensque in con- cilio Basil. praelatique et ceteri in eodem concilio existentes archiepiscopos cum suffragaeneis hortantur et mandant, quatinus quam primum commode poterunt, ad concilium accedant. Nr. 59 . . . . 22. Sept. Basileae. Julianus card. S. Angeli praelatique in concilio congregati Friderieum ducem Austriae, quatenus treugas cum duce Burgundiae saltem pro tempore hujus concilii ineat, hortantur et monent. Nr. 60 . . . 3. Oct. Lugduni. Bartholomaeus Texerii, ord. Praedicatorum generalis Johannem de Ragusio, Jacobum Mercerii, Raymundum de Tilio, Johannem de Monte nigro, Johannem de Turrecremata, Johannem Nider ac Guidonem Flamocheti totius ordinis Praedicatorum procuratores constituit etc. Nr. 69 . . 1431. 3. Octob. Feldkirchen. Fr. Johannes de Geilnhusen, professus in Mulnbrunn, qui iverat ad Sigis- . . . . mundum Rom. regem, nuntiat Johanni de Ragusio inibi gesta in sua legatione. Nr. 65 . 1431. 5. Oct. ex urbe. Johannes de Lovania Juliano S. Angeli cardinali, praesidenti in concilio Basiliensi, incitando eum ad reformationem. Nr. 61 . 1431. 5. Oct. ex urbe. Johannes de Lovania magistro Johanni de Ragusio. Nr. 62 . . . 1431. 7. Oct. Basileae. Julianus eard. praesidensque in concilio, praelatique et ceteri in eodem existentes ad episcopos, quatinus infra mensem iter arripiant ad civitatem Basiliensem. Nr. 63 . 1431. 7. Oct. Basileae. Praedicti idem mandant abbatibus, praepositis ceterisque collegiatarum ecclesiarum . praelatis, exemtis et non exemtis. Nr. 64 . . . 13. Oct. ex urbe. Frater Andreas de Constantinopoli, ord. Praedicat., Johanni de Ragusio in 1431. . Basilea. Nr. 66 . . 1431. 15. Oct. Basileae. Synodus Basiliensis invitat Bohemos ad concilium et salvum conductum offert hiis, quos legatos destinare voluerint. (Praedictae literae Boemis tandem 26. Novembris 1431. non sine additione in fine transmissae fuerunt. conf. pag. 138.) Nr. 71 . . . 1431. 21. Oct. Basileae. Literae concilii Basiliensis ad Wladislaum regem Poloniae de discordia inter eum et Swidrigallum germanum suum. Nr. 67 . . . . . . . . 1431. 21. Oct. Basileae. Concilii Basiliensis literae ad religiosos Prutenos de eadem materia. Nr. 68 1431. 30. Oct. Feltkirch. Sigismundus Rom. rex (Philippo) duci Burgundiae de guerra inter eum et Fride- . ricum ducem Austriae suborta Nr. 70. . 1431. 1431. . 85 87 86 89 98 147 98 92 96 101 106 104 107 108 110 112 125 117 113 114 115 116 118 135 121 122 129 106 83 84 .
Strana 871
1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. guae hoc volumine continentur. Nov. (proxima septimana post Martini) s. l. Literae Bohemorum ad civitatem Basiliensem in Teutonico, quarum copia fuit reperta infra festa natalitia affixa in praetorio civitatis Basil., in Latinum translata 871 Pagina per Henrieum Nithart, plebanum de Ulma. Nr. 80 . 0. e 483 8. Dec. Pragae. Magister civium et consules veteris urbis Pragensis Ulrico de Rosenberg significant se recepisse literam a concilio Basil. missam et per Ulrieum predietum allatam. Nr. 75. . . . 145 14. Dec. Pragae. M. Johannes de Rokyezan Zdislao de B'rzeniez, burgravio in Karlstein, de legatione concilii Basiliensis et Romanorum regis facta Pragensibus. Nr. 77 146 28. Dec. Basileae. Epistola generalis synodi Basiliensis ad universos Christi fideles. ete. transmissa ad aliquas civitates e£ communitates Alamanniae. Nr. 81. . . . + . 470 s. d. Pragae. Johannes de Krajnie Sigismundo de Pusperk, dieto Buehoweez, amico suo de reversione Orphanorum ad Pragam ete. Nr. 76 . . . +. . 446 5. Jan. Norimbergae. Fr. Johannes Nider refert Johanní: de. Ragusio gesta in "legatione sua versus Norimbergam. Nr. 72 139 5. Jan. Norimbergae. Johannis Nider et Johannis de Mulenbrun, legatorum. concilii Basil. literae proprio nomine transmissae Boemis una eum literis concilii Basiliensis. Nr. 73. . . . 142 6. Jan. Pragae. Artieuli conelusi per magistros ac sacerdotes antiquae civitatis Pragensis et sacer- dotes novae civitatis. Nr. 89 — . . 182 23. Jan. Norimbergae. Fr. Johannes de Mulenbrun magistro Johanni de Ragusio. Nr. 82 174 28. Jan. Norimbergae. Fr. Johannes de Mulenbrun Johanni abbati Cistereii. Nr. 83 . 175 29. Jan. Norimbergae. Fr. Johannes Nider, prior ord. Praed. Basil. magistro Johanni de Ragusio. Nr. 84 176 29. Jan. Norimbergae. Cedula continens avisamenta Fr. Johannis de Mulenbrun transmissa Johanni de Ragusio unacum praedietis literis. Nr. 85 . . . . MEM 178 30. Jan. Pragae. Magister civium et consules majoris civitatis Pragensis Johanni Nider et Johanni de Mulenbrun, nuntiis synodi Basiliensis de conventione regni Bohemiae Dominica post Dorotheae festum Pragae celebranda. Nr. 86 . . . . . . 179 31. Jan. Crumpna. Ulricus de Rosenberg Sigismundo Romanorum regi 'de literis 'eoneilii Basil. per nuntios suos Pragensibus praesentatis ete. Nr. 7. . . . . . . . 144 12. Febr. s. I. Nuntii Basiliensis synodi, Fr. Johannes Nider et Johannes de Mulenbrun magistro eivium et consulibus majoris civitatis Pragensis ete. Nr. 87. . . . . . . 180 16. Febr. Norimbergae. Johannes Nider et Johannes de Mulenbrun synodo Basiliensi de gestis in legatione. Nr. 79 . 149 16. Febr. Basileae. Synodus Basiliensis Johanni Nider et Johanni de Mulenbrun ambasiatoribus suis. Nr. 90 . 185 16. Febr. Norimbergae. Fr. Johannes Nider Johanni de Ragusio. Nr. 88. 181 27. Febr. Pragae. Magister civium, consules et scabini civitatis Pragensis neenon magnates, nobiles ete. regni Bohemiae et marchionatus Moraviae Johanni Nider et Johanni de Mułenbrun, nuntiis concilii Basiliensis. Nr. 92 190 27. Febr. Pragae. Congregatio generalis r regni i Bohemiae consulibus civitatis Egrensis de nuntiis ad concilium Basileam destinatis eorumque salvoeonduetu. Nr. 93 191 8. Mart. Basileae. Synodus Basiliensis regnieolis Bohemiae. Nr. 99 . . 197 10. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes Nider et Johannes de Mulenbran, nuntii Basil. concilii Johanni de Ragusio de gestis in legatione. Nr. 91 . 186 12. Mart. s. l. Fr. Johannes de Mulenbrun Johanni de Ragusio. Nr. 94 . . 192 12. Mart. s. 1. Avisamenta, quae Fr. Johannes de Mulenbrun misit super adventu Bohemorum ad con- cilium Basiliense Nr. 95 . . . . 192 12. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes Nider Johanni de Ragusio. Nr. s. 194 14. Mart. s. |. Fr. Johannes de Mulenbrun Johanni de Ragusio. Nr. 97 . 195 14. Mart. Basileae. Synodus Basiliensis Johanni Nider et Johanni (de ulenbrun), ambasiatoribus concilii. Nr. 98 . . . . 196 15. Mart. s. I. Fr. Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio. Nr. 100 . . . 198 20. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes Nider et Johannes de Mulenbrun, nuntii concilii Basil., magistris civium ete. civitatis Pragensis, nee non magnatibus, baronibus ete. regni Bohemiae ae marchionatus Moravia. Nr. 1001... . . . . . 199 20. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes Nider et Johannes de Mulenbrun magistro civium net consulibus juratis majoris civitatis Pragensis. Nr. 102 . . . . 200 24. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes de Mulenbrun magistro Johanni de Ragusio. Nr. 103 204 25. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio. Nr. 104 . 202 27. Mart. Pragae. Literae Bohemorum transmissae certis principibus ef communitatibus, satis invectivae in nuntios concilii Basiliensis. Nr. 105 . . . . . . . . 204
1431. 1431. 1431. 1431. 1431. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. guae hoc volumine continentur. Nov. (proxima septimana post Martini) s. l. Literae Bohemorum ad civitatem Basiliensem in Teutonico, quarum copia fuit reperta infra festa natalitia affixa in praetorio civitatis Basil., in Latinum translata 871 Pagina per Henrieum Nithart, plebanum de Ulma. Nr. 80 . 0. e 483 8. Dec. Pragae. Magister civium et consules veteris urbis Pragensis Ulrico de Rosenberg significant se recepisse literam a concilio Basil. missam et per Ulrieum predietum allatam. Nr. 75. . . . 145 14. Dec. Pragae. M. Johannes de Rokyezan Zdislao de B'rzeniez, burgravio in Karlstein, de legatione concilii Basiliensis et Romanorum regis facta Pragensibus. Nr. 77 146 28. Dec. Basileae. Epistola generalis synodi Basiliensis ad universos Christi fideles. ete. transmissa ad aliquas civitates e£ communitates Alamanniae. Nr. 81. . . . + . 470 s. d. Pragae. Johannes de Krajnie Sigismundo de Pusperk, dieto Buehoweez, amico suo de reversione Orphanorum ad Pragam ete. Nr. 76 . . . +. . 446 5. Jan. Norimbergae. Fr. Johannes Nider refert Johanní: de. Ragusio gesta in "legatione sua versus Norimbergam. Nr. 72 139 5. Jan. Norimbergae. Johannis Nider et Johannis de Mulenbrun, legatorum. concilii Basil. literae proprio nomine transmissae Boemis una eum literis concilii Basiliensis. Nr. 73. . . . 142 6. Jan. Pragae. Artieuli conelusi per magistros ac sacerdotes antiquae civitatis Pragensis et sacer- dotes novae civitatis. Nr. 89 — . . 182 23. Jan. Norimbergae. Fr. Johannes de Mulenbrun magistro Johanni de Ragusio. Nr. 82 174 28. Jan. Norimbergae. Fr. Johannes de Mulenbrun Johanni abbati Cistereii. Nr. 83 . 175 29. Jan. Norimbergae. Fr. Johannes Nider, prior ord. Praed. Basil. magistro Johanni de Ragusio. Nr. 84 176 29. Jan. Norimbergae. Cedula continens avisamenta Fr. Johannis de Mulenbrun transmissa Johanni de Ragusio unacum praedietis literis. Nr. 85 . . . . MEM 178 30. Jan. Pragae. Magister civium et consules majoris civitatis Pragensis Johanni Nider et Johanni de Mulenbrun, nuntiis synodi Basiliensis de conventione regni Bohemiae Dominica post Dorotheae festum Pragae celebranda. Nr. 86 . . . . . . 179 31. Jan. Crumpna. Ulricus de Rosenberg Sigismundo Romanorum regi 'de literis 'eoneilii Basil. per nuntios suos Pragensibus praesentatis ete. Nr. 7. . . . . . . . 144 12. Febr. s. I. Nuntii Basiliensis synodi, Fr. Johannes Nider et Johannes de Mulenbrun magistro eivium et consulibus majoris civitatis Pragensis ete. Nr. 87. . . . . . . 180 16. Febr. Norimbergae. Johannes Nider et Johannes de Mulenbrun synodo Basiliensi de gestis in legatione. Nr. 79 . 149 16. Febr. Basileae. Synodus Basiliensis Johanni Nider et Johanni de Mulenbrun ambasiatoribus suis. Nr. 90 . 185 16. Febr. Norimbergae. Fr. Johannes Nider Johanni de Ragusio. Nr. 88. 181 27. Febr. Pragae. Magister civium, consules et scabini civitatis Pragensis neenon magnates, nobiles ete. regni Bohemiae et marchionatus Moraviae Johanni Nider et Johanni de Mułenbrun, nuntiis concilii Basiliensis. Nr. 92 190 27. Febr. Pragae. Congregatio generalis r regni i Bohemiae consulibus civitatis Egrensis de nuntiis ad concilium Basileam destinatis eorumque salvoeonduetu. Nr. 93 191 8. Mart. Basileae. Synodus Basiliensis regnieolis Bohemiae. Nr. 99 . . 197 10. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes Nider et Johannes de Mulenbran, nuntii Basil. concilii Johanni de Ragusio de gestis in legatione. Nr. 91 . 186 12. Mart. s. l. Fr. Johannes de Mulenbrun Johanni de Ragusio. Nr. 94 . . 192 12. Mart. s. 1. Avisamenta, quae Fr. Johannes de Mulenbrun misit super adventu Bohemorum ad con- cilium Basiliense Nr. 95 . . . . 192 12. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes Nider Johanni de Ragusio. Nr. s. 194 14. Mart. s. |. Fr. Johannes de Mulenbrun Johanni de Ragusio. Nr. 97 . 195 14. Mart. Basileae. Synodus Basiliensis Johanni Nider et Johanni (de ulenbrun), ambasiatoribus concilii. Nr. 98 . . . . 196 15. Mart. s. I. Fr. Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio. Nr. 100 . . . 198 20. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes Nider et Johannes de Mulenbrun, nuntii concilii Basil., magistris civium ete. civitatis Pragensis, nee non magnatibus, baronibus ete. regni Bohemiae ae marchionatus Moravia. Nr. 1001... . . . . . 199 20. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes Nider et Johannes de Mulenbrun magistro civium net consulibus juratis majoris civitatis Pragensis. Nr. 102 . . . . 200 24. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes de Mulenbrun magistro Johanni de Ragusio. Nr. 103 204 25. Mart. Norimbergae. Fr. Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio. Nr. 104 . 202 27. Mart. Pragae. Literae Bohemorum transmissae certis principibus ef communitatibus, satis invectivae in nuntios concilii Basiliensis. Nr. 105 . . . . . . . . 204
Strana 872
8172 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. Series chronologica documentorum, Pagina 28. Mart. Basileae. Synodus Basiliensis ambasiatoribus suis, Johanni Nider et Johanni de Mulenbrun, de diaeta cum nuntiis Bohemorum in Egra tenenda. Nr. 106 . . . . . 205 28. Mart. Basilene. Synodus Basiliensis solemniter ordinat suos procuratores Henricum abbatem S. Aegidii in Norimberga, fr. Johannem Nider, Henricum Toke, eanonieum Magdeburgensem, Fride- rieum de Parsperg decanum Ratisponensem, Albertum plebanum S. Sebaldi in Norimberga et fr. Johannem de Mulenbrun potestatemque eoncedit eum nuntiis regni Bohemiae in Egra vel alibi conve- niendi, colloquendi ete. Nr. 107 |. . . . . . . . . . . . . 206 28. Mart. Basileae. Synodus Basiliensis Henrico abbati S. Aegidii in Norimberga, quatenus cum | amba- siatoribus concilii iter versus Egram arripiat. Nr. 110 . . 210 28. Mart. Basileae. Instruetiones ambasiatorum concilii Basiliensis Norimbergae existentium pro trac- tando super adventu Bohemorum ad idem concilium. Nr. 109 . 208 28. Mart. Basileae. Synodus Basiliensis Friderico marchioni Brandenburg. (et. similiter Johanni duci Bavariae) super reduetione regnieolarum Bohemiae. Nr. 111 . . 211 28. Mart. Basileae. Synodus Basil. consulibus et eivibus Egrensibus in eadem materia. Nr. 112 211 28. Mart. Basileae. Synodi Basiliensis salvus conductus generalis dandus Bohemis volentibus venire ad eoncilium. Nr. 108 . . . . . . 207 2. Apr. Pragae. Civium Pragensium literae ambasiatoribus concilii Basil. "airectae de nuntiato adventu eorum in Egram. Nr. 43. . . . . . . . 212 3. Apr. Pragae. Cives Pragenses civitati Egrensi de salvo conduetu ambasiatorum regni Bohemiae illue mittendorum. Nr. 114 . . . . . 212 A. Apr. s. l. Fr. Johannes de Mulbrun magistro Johanni de Ragusio. Nr. 145 243 9. Apr. Basileae. Synodus Basiliensis marchioni de Baden, quatenus Bohemorum ambasiatoribus ad hoe saerum concilium venturis de salvis eonductibus in territoriis suis providere velit. Nr. 116 . 214 13. Apr. s. l. Fr. Johannes de Mulbrun et Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio. Nr. 117 . 214 13. Apr. Norimbergae. Fr. Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio. Nr. 118 . . . 246 21. Apr. Norimbergae. Fr. Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio. Nr. 449 . . . . . 216 18. Maji. s. I. Fr. Johannis de Mulbrun relatio, qualiter ambasiatores concilii Basil. in Egra traetaverint eum ambasiatoribus Bohemorum, de reversione ad concilium ete. Nr. 120. . . . . . . 217. 225 18. Maji. Egrae. Articuli coneordati inter nuntios concilii Basiliensis et oratores regni Bohemiae, item forma salvi eonductus nuntiis Bohemorum a concilio dandi. Nr. 121 et 122 . . . . . . 219. 221 21. Maji. Pragae. Presbyter Procopius, director communitatis Taboritarum Sigismundo Romanorum regi. Nr. 13324. . . . . . . . . . 226 20. Jun. Basileae. Salvus conductus synodi Basil. pro nuntiis et ambasiatoribus regni Bohemiae. Nr. 126 227 20. Jun. Basileae. Synodi Basiliensis literae missivae ad universos viros ecclesiasticos, nobiles etc. regni Bohemiae. Nr. 127. . . . . . . . . . . . . 227 Jun. Lucae. Sigismundus Romanorum rex Procopio presbytero, gubernatori communitatis Tabori- tarum. Nr. 125 . . . o o9 o9 om o n o n on . 227 17. Jul. Basileae. Synodus Basiliensis universis episcopis Germaniae, vt orationes ferent. pro Bohe- morum votiva unione. Nr. 128. . . . . . 230 24. Jul. Pragae. Consilium majoris civitatis Pragensis consilio civitatis Egrensis, quatenus literas salvi conduetus Rom. regis, dueis Wilhelmi Bavariae et Friderici marchionis Brandenburg. procurare velint. Nr. 133... . . . + + «© + o. o e eo oe o. eoe oe or. o. n. 235 25. Jul. Pragae. M. Johannes de Rokizano Johanni Nider, priori Praedicator. Basil. et Henrieo Toke, eanonico Magdeburgensi. Nr. 134 . 235 26. Jul. Basileae. Synodus Basiliensis Hermanno abbati monasterii Ebracensis et Johanni de Mulenbrun, quatenus omnia pro secura conductione ambasiatorum regni Bohemiae ad civitatem Basileam necessaria procurent. Nr. 129 . . . - D; e... 5. 234 26. Jul. Basileae. Synodi Basiliensis literae ad — "Bohemiae de transmissione regii salvicon- ductus ete. Nr. 130 . . P . . + . 232 26. Jul. Basileae. Synodus Basiliensis omnibus archiepiscopis, episcopis et principibus, dueibus ete. Germaniae pro dandis salvis conductibus ambasiatoribus Bohemorum. Nr. 132 233 26. Jul. Basileae. Synodus Basiliensis Johanni comiti palatino Rheni ae duci Bavariae de salvoconductu legatorum regni Bohemiae. Nr. 1331 . . . . . . . . . 233 13. Aug. Norimbergae. Hermannus abbas Ebracensis et Johannes de Mulenbrun, nuntii Basiliensis concilii, magistro civium et consulatui majoris civitatis Pragensis. Nr. 135 . . . . 237 13. Aug. Norimbergae. Fr. Johannes de Mulbrun, nuntius concilii Basiliensis, Procopio direetori exer- citus in campo laborantis. Nr. 136 . . . . . . . . 239 22. Aug. Pragae. Magister civium et jurati consules maioris civitatis Pragensis Hermanno abbati mona- sterii Ebracensis et Johanni de Mulenbrun, nuntiis coneilii Basiliensis. Nr. 137 . 240
8172 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. 1432. Series chronologica documentorum, Pagina 28. Mart. Basileae. Synodus Basiliensis ambasiatoribus suis, Johanni Nider et Johanni de Mulenbrun, de diaeta cum nuntiis Bohemorum in Egra tenenda. Nr. 106 . . . . . 205 28. Mart. Basilene. Synodus Basiliensis solemniter ordinat suos procuratores Henricum abbatem S. Aegidii in Norimberga, fr. Johannem Nider, Henricum Toke, eanonieum Magdeburgensem, Fride- rieum de Parsperg decanum Ratisponensem, Albertum plebanum S. Sebaldi in Norimberga et fr. Johannem de Mulenbrun potestatemque eoncedit eum nuntiis regni Bohemiae in Egra vel alibi conve- niendi, colloquendi ete. Nr. 107 |. . . . . . . . . . . . . 206 28. Mart. Basileae. Synodus Basiliensis Henrico abbati S. Aegidii in Norimberga, quatenus cum | amba- siatoribus concilii iter versus Egram arripiat. Nr. 110 . . 210 28. Mart. Basileae. Instruetiones ambasiatorum concilii Basiliensis Norimbergae existentium pro trac- tando super adventu Bohemorum ad idem concilium. Nr. 109 . 208 28. Mart. Basileae. Synodus Basiliensis Friderico marchioni Brandenburg. (et. similiter Johanni duci Bavariae) super reduetione regnieolarum Bohemiae. Nr. 111 . . 211 28. Mart. Basileae. Synodus Basil. consulibus et eivibus Egrensibus in eadem materia. Nr. 112 211 28. Mart. Basileae. Synodi Basiliensis salvus conductus generalis dandus Bohemis volentibus venire ad eoncilium. Nr. 108 . . . . . . 207 2. Apr. Pragae. Civium Pragensium literae ambasiatoribus concilii Basil. "airectae de nuntiato adventu eorum in Egram. Nr. 43. . . . . . . . 212 3. Apr. Pragae. Cives Pragenses civitati Egrensi de salvo conduetu ambasiatorum regni Bohemiae illue mittendorum. Nr. 114 . . . . . 212 A. Apr. s. l. Fr. Johannes de Mulbrun magistro Johanni de Ragusio. Nr. 145 243 9. Apr. Basileae. Synodus Basiliensis marchioni de Baden, quatenus Bohemorum ambasiatoribus ad hoe saerum concilium venturis de salvis eonductibus in territoriis suis providere velit. Nr. 116 . 214 13. Apr. s. l. Fr. Johannes de Mulbrun et Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio. Nr. 117 . 214 13. Apr. Norimbergae. Fr. Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio. Nr. 118 . . . 246 21. Apr. Norimbergae. Fr. Johannes Nider magistro Johanni de Ragusio. Nr. 449 . . . . . 216 18. Maji. s. I. Fr. Johannis de Mulbrun relatio, qualiter ambasiatores concilii Basil. in Egra traetaverint eum ambasiatoribus Bohemorum, de reversione ad concilium ete. Nr. 120. . . . . . . 217. 225 18. Maji. Egrae. Articuli coneordati inter nuntios concilii Basiliensis et oratores regni Bohemiae, item forma salvi eonductus nuntiis Bohemorum a concilio dandi. Nr. 121 et 122 . . . . . . 219. 221 21. Maji. Pragae. Presbyter Procopius, director communitatis Taboritarum Sigismundo Romanorum regi. Nr. 13324. . . . . . . . . . 226 20. Jun. Basileae. Salvus conductus synodi Basil. pro nuntiis et ambasiatoribus regni Bohemiae. Nr. 126 227 20. Jun. Basileae. Synodi Basiliensis literae missivae ad universos viros ecclesiasticos, nobiles etc. regni Bohemiae. Nr. 127. . . . . . . . . . . . . 227 Jun. Lucae. Sigismundus Romanorum rex Procopio presbytero, gubernatori communitatis Tabori- tarum. Nr. 125 . . . o o9 o9 om o n o n on . 227 17. Jul. Basileae. Synodus Basiliensis universis episcopis Germaniae, vt orationes ferent. pro Bohe- morum votiva unione. Nr. 128. . . . . . 230 24. Jul. Pragae. Consilium majoris civitatis Pragensis consilio civitatis Egrensis, quatenus literas salvi conduetus Rom. regis, dueis Wilhelmi Bavariae et Friderici marchionis Brandenburg. procurare velint. Nr. 133... . . . + + «© + o. o e eo oe o. eoe oe or. o. n. 235 25. Jul. Pragae. M. Johannes de Rokizano Johanni Nider, priori Praedicator. Basil. et Henrieo Toke, eanonico Magdeburgensi. Nr. 134 . 235 26. Jul. Basileae. Synodus Basiliensis Hermanno abbati monasterii Ebracensis et Johanni de Mulenbrun, quatenus omnia pro secura conductione ambasiatorum regni Bohemiae ad civitatem Basileam necessaria procurent. Nr. 129 . . . - D; e... 5. 234 26. Jul. Basileae. Synodi Basiliensis literae ad — "Bohemiae de transmissione regii salvicon- ductus ete. Nr. 130 . . P . . + . 232 26. Jul. Basileae. Synodus Basiliensis omnibus archiepiscopis, episcopis et principibus, dueibus ete. Germaniae pro dandis salvis conductibus ambasiatoribus Bohemorum. Nr. 132 233 26. Jul. Basileae. Synodus Basiliensis Johanni comiti palatino Rheni ae duci Bavariae de salvoconductu legatorum regni Bohemiae. Nr. 1331 . . . . . . . . . 233 13. Aug. Norimbergae. Hermannus abbas Ebracensis et Johannes de Mulenbrun, nuntii Basiliensis concilii, magistro civium et consulatui majoris civitatis Pragensis. Nr. 135 . . . . 237 13. Aug. Norimbergae. Fr. Johannes de Mulbrun, nuntius concilii Basiliensis, Procopio direetori exer- citus in campo laborantis. Nr. 136 . . . . . . . . 239 22. Aug. Pragae. Magister civium et jurati consules maioris civitatis Pragensis Hermanno abbati mona- sterii Ebracensis et Johanni de Mulenbrun, nuntiis coneilii Basiliensis. Nr. 137 . 240
Strana 873
quae hoc volumine continentur. 873 Pagina 1432. 22. Aug. Pragae. M. Johannes de Rokizano Johanni de Geilnhusen, monacho in Mulenbrun, nuntio 240 concilii Basiliensis. Nr. 138 . . . . . . . . . . . 241 1432. 24. Aug. Norimbergae. Fr. Johannes de Mulenbrun magistro Johanni de Ragusio. Nr. 139 . 1432. 2. Sept. Egrae. Hermannus abbas Ebracensis et Johannes de Mulenbrun Juliano S. Angeli diacono . cardinali etc. Nr. 142 . . 245 . . . . . . . . 243 2. Sept. Egrae. Ambasiatores Basiliensis concilii dominis majoris civitatis Pragensis. Nr. 140 . . . 1432. 2. Sept. Egrae. Praedicti ambasiatores concilii ad congregationem generalem Bohemorum in montibus 1432. Cuthen celebratam. Nr. 141 . . . . 244 . * . . . . . . . . 5. Sept. in montibus Cuthnis. Procuratorium capitaneorum exercituum, baronum, nobilium etc. regni 1432. Bohemiae et marchionatus Moraviae pro legatis regni ad concilium Basiliense. Nr. 153 . . . . . 8. Sept. in montibus Cuthnis. Johannes Czapko de San, Ottiko de Loza, capitanei Orphanorum etc. 1432. et tota communitas regni Bohemiae etc. Paulo de Rusdorf, ordinis hospitalis S. Mariae Teutonicorum et omnibus fratribus ordinis etc. Nr. 159 . 276 . . . . . . . 12. Sept. Pragae. Magister civium et jurati consules majoris civitatis Pragensis Hermanno abbati Ebra- 1432. censi et Johanni de Mulbrun, nuntiis concilii Basiliensis. Nr. 143 . 246 1432. 12. Sept. Pragae. Pragenses civibus de Egra de electione nuntiorum ad concilium Basileam mitten- dorum etc. Nr. 144 . . . . 247 . . . . . . . . . . . . 1432. 12. Sept. Pragae. M. Johannes de Rokiczana fratri Johanni de Mulenbrun, nuntio Basiliensis concilii. Nr. 145 . . 248 . 1432. 12. Sept. Pragae. Mathias Chlumpezan, capitaneus Piescensis, fratri Johanni de Mulbrun. Nr. 146 . 248 1432. 17. Sept. Pragae. Baronum, nobilium etc. regni Bohemiae literae credentiales pro Nicolao de Humpolez, notario majoris civitatis Pragensis et Johanne de Sacz, legatis ad concilium Basiliense. Nr. 148 . . 253 1432. 18. Sept. Egrae. Hermannus abbas Ebracensis et Johannes de Mulenbrun, nuntii concilii Basil. Juliano S. Angeli diacono cardinali etc. Nr. 147 . . . . 250 * . . . 12. Oct. Basileae. Synodus Basiliensis baronibus, nobilibus, militibus etc. regni Bohemiae et marchio- 1432. natus Moraviae. Nr. 149 . . . 254 . . . 1432. 13. Oct. Basileae. Synodus Basiliensis Johanni duci Bavariae, oratores Basileam celerius destinare curet, cum instet reductio regnicolarum Bohemiae et marchionatus Moraviae ad ecclesiam. Nr. 150 . 256 1432. 5. Nov. Pragae. Civitas Pragensis Egrensibus de conventu ambasiatorum regni Bohemiae in Tusta die S. Nicolai. Nr. 151 . 257 . . . 1432. 10. Nov. Egrae. Cives Egrenses episcopo Ratisponensi super adventu ambasiatorum regni Bohe- . miae etc. Nr. 152 . . . . . . . . 257 . . 1. Dec. Pragae. Procuratorium Christani de Prachaticz, rectoris et universitatis Pragensis pro Johanne 1432. de Rokiezano oratore ad concilium Basiliense transmisso. Nr. 154 . . . . . . . 263 1432. 3. Dec. Senis. Sigismundus Rom. rex Guilelmo duci Bavariae, protectori concilii Basiliensis, plenam concedit facultatem tractandi cum Bohemis super reductione regni etc. Nr. 155 . . 265 . 1432. s. d. s. l. Forma salviconductus Friderici marchionis Brandenburg. pro ambasiatoribus regni Bohemiae . ad concilium Basileam venturis. Nr. 123 . . . . 223 . . . 1433. 16. Jan. Senis. Sigismundus Rom. rex. Basiliensi synodo causas ordinis Teutonicorum in Prussia contra Poloniae regem recommendat etc. Nr. 158 . 275 1433. 28. Jan. Basileae. XXVIII articuli erronei Bohemorum, lectae a domino Juliano cardinali legato. Nr. 157 273 1433. 28. Jan. Basileae. Cedula prolata per magistrum Petrum Payne Anglicum in facto dominii clericorum, actibus concilii inserenda. Nr. 156 . 270 . . . 1433. Apr. Basileae. Instructio legatorum concilii Basiliensis ad Bohemiam missorum. Nr. 165 . . . . 378 1433. 13. Maji. Pragae. Propositio magistri Martini Berverii, quando clerus universitatem repraesentans Pragensem visitavit oratores concilii Basiliensis. Nr. 173 . . . . 396 . . . . . . 1433. 20. Maji. Pragae. Propositio magistri Henrici Toke coram consulibus civitatis Pragensis in praetorio . majoris civitatis. Nr. 172 . . * . . . s. d. (Mai?). Pragae. Propositio Thomae Ebendorferi de Haselbach nomine suorum coambasiatorum 1433. coram magistro civium, scabinis et incolis novae civitatis Pragensis. Nr. 243 . 4. Jun. Pragae. Propositio magistri Aegidii Carlerii, decani Cameracensis, coram elero Pragensi, 1433. quando oratores concilii ipsum clerum visitauerunt. Nr. 166 . . . 1433. 10. Jun. Pragae. Capitanei exercituum, barones, nobiles ete. regni Bohemiae et marchionatus Moraviae, veritatibus evangelieis adhaerentes, ambasiatoribus Alberti ducis Austriae Pragam venturis salvum conductum concedunt. Nr. 240 . . . . . . . . . . . . . . . 1433. 10. Jun. s. l. Salvus conductus magistri civium, consulum et communitatis novae civitatis Pragensis . . . . pro ambasiatoribus et nuntiis Alberti ducis Austriae Pragam mittendis. Nr. 239. 1433. 13. Jun. Pragae. Prima propositio oratorum concilii Basiliensis ad congregationem regni Bohemiae per organum Joh. de Palomar auditoris explicata. Nr. 174 262 390 714 380 704 703 . . . . . 399 Scriptores. I. 110
quae hoc volumine continentur. 873 Pagina 1432. 22. Aug. Pragae. M. Johannes de Rokizano Johanni de Geilnhusen, monacho in Mulenbrun, nuntio 240 concilii Basiliensis. Nr. 138 . . . . . . . . . . . 241 1432. 24. Aug. Norimbergae. Fr. Johannes de Mulenbrun magistro Johanni de Ragusio. Nr. 139 . 1432. 2. Sept. Egrae. Hermannus abbas Ebracensis et Johannes de Mulenbrun Juliano S. Angeli diacono . cardinali etc. Nr. 142 . . 245 . . . . . . . . 243 2. Sept. Egrae. Ambasiatores Basiliensis concilii dominis majoris civitatis Pragensis. Nr. 140 . . . 1432. 2. Sept. Egrae. Praedicti ambasiatores concilii ad congregationem generalem Bohemorum in montibus 1432. Cuthen celebratam. Nr. 141 . . . . 244 . * . . . . . . . . 5. Sept. in montibus Cuthnis. Procuratorium capitaneorum exercituum, baronum, nobilium etc. regni 1432. Bohemiae et marchionatus Moraviae pro legatis regni ad concilium Basiliense. Nr. 153 . . . . . 8. Sept. in montibus Cuthnis. Johannes Czapko de San, Ottiko de Loza, capitanei Orphanorum etc. 1432. et tota communitas regni Bohemiae etc. Paulo de Rusdorf, ordinis hospitalis S. Mariae Teutonicorum et omnibus fratribus ordinis etc. Nr. 159 . 276 . . . . . . . 12. Sept. Pragae. Magister civium et jurati consules majoris civitatis Pragensis Hermanno abbati Ebra- 1432. censi et Johanni de Mulbrun, nuntiis concilii Basiliensis. Nr. 143 . 246 1432. 12. Sept. Pragae. Pragenses civibus de Egra de electione nuntiorum ad concilium Basileam mitten- dorum etc. Nr. 144 . . . . 247 . . . . . . . . . . . . 1432. 12. Sept. Pragae. M. Johannes de Rokiczana fratri Johanni de Mulenbrun, nuntio Basiliensis concilii. Nr. 145 . . 248 . 1432. 12. Sept. Pragae. Mathias Chlumpezan, capitaneus Piescensis, fratri Johanni de Mulbrun. Nr. 146 . 248 1432. 17. Sept. Pragae. Baronum, nobilium etc. regni Bohemiae literae credentiales pro Nicolao de Humpolez, notario majoris civitatis Pragensis et Johanne de Sacz, legatis ad concilium Basiliense. Nr. 148 . . 253 1432. 18. Sept. Egrae. Hermannus abbas Ebracensis et Johannes de Mulenbrun, nuntii concilii Basil. Juliano S. Angeli diacono cardinali etc. Nr. 147 . . . . 250 * . . . 12. Oct. Basileae. Synodus Basiliensis baronibus, nobilibus, militibus etc. regni Bohemiae et marchio- 1432. natus Moraviae. Nr. 149 . . . 254 . . . 1432. 13. Oct. Basileae. Synodus Basiliensis Johanni duci Bavariae, oratores Basileam celerius destinare curet, cum instet reductio regnicolarum Bohemiae et marchionatus Moraviae ad ecclesiam. Nr. 150 . 256 1432. 5. Nov. Pragae. Civitas Pragensis Egrensibus de conventu ambasiatorum regni Bohemiae in Tusta die S. Nicolai. Nr. 151 . 257 . . . 1432. 10. Nov. Egrae. Cives Egrenses episcopo Ratisponensi super adventu ambasiatorum regni Bohe- . miae etc. Nr. 152 . . . . . . . . 257 . . 1. Dec. Pragae. Procuratorium Christani de Prachaticz, rectoris et universitatis Pragensis pro Johanne 1432. de Rokiezano oratore ad concilium Basiliense transmisso. Nr. 154 . . . . . . . 263 1432. 3. Dec. Senis. Sigismundus Rom. rex Guilelmo duci Bavariae, protectori concilii Basiliensis, plenam concedit facultatem tractandi cum Bohemis super reductione regni etc. Nr. 155 . . 265 . 1432. s. d. s. l. Forma salviconductus Friderici marchionis Brandenburg. pro ambasiatoribus regni Bohemiae . ad concilium Basileam venturis. Nr. 123 . . . . 223 . . . 1433. 16. Jan. Senis. Sigismundus Rom. rex. Basiliensi synodo causas ordinis Teutonicorum in Prussia contra Poloniae regem recommendat etc. Nr. 158 . 275 1433. 28. Jan. Basileae. XXVIII articuli erronei Bohemorum, lectae a domino Juliano cardinali legato. Nr. 157 273 1433. 28. Jan. Basileae. Cedula prolata per magistrum Petrum Payne Anglicum in facto dominii clericorum, actibus concilii inserenda. Nr. 156 . 270 . . . 1433. Apr. Basileae. Instructio legatorum concilii Basiliensis ad Bohemiam missorum. Nr. 165 . . . . 378 1433. 13. Maji. Pragae. Propositio magistri Martini Berverii, quando clerus universitatem repraesentans Pragensem visitavit oratores concilii Basiliensis. Nr. 173 . . . . 396 . . . . . . 1433. 20. Maji. Pragae. Propositio magistri Henrici Toke coram consulibus civitatis Pragensis in praetorio . majoris civitatis. Nr. 172 . . * . . . s. d. (Mai?). Pragae. Propositio Thomae Ebendorferi de Haselbach nomine suorum coambasiatorum 1433. coram magistro civium, scabinis et incolis novae civitatis Pragensis. Nr. 243 . 4. Jun. Pragae. Propositio magistri Aegidii Carlerii, decani Cameracensis, coram elero Pragensi, 1433. quando oratores concilii ipsum clerum visitauerunt. Nr. 166 . . . 1433. 10. Jun. Pragae. Capitanei exercituum, barones, nobiles ete. regni Bohemiae et marchionatus Moraviae, veritatibus evangelieis adhaerentes, ambasiatoribus Alberti ducis Austriae Pragam venturis salvum conductum concedunt. Nr. 240 . . . . . . . . . . . . . . . 1433. 10. Jun. s. l. Salvus conductus magistri civium, consulum et communitatis novae civitatis Pragensis . . . . pro ambasiatoribus et nuntiis Alberti ducis Austriae Pragam mittendis. Nr. 239. 1433. 13. Jun. Pragae. Prima propositio oratorum concilii Basiliensis ad congregationem regni Bohemiae per organum Joh. de Palomar auditoris explicata. Nr. 174 262 390 714 380 704 703 . . . . . 399 Scriptores. I. 110
Strana 874
1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. Series chronologica documentorum, 18. Jun. Pragae. Responsio baronum, clientum, communitatum et sacerdotum regni Bohemiae ad proposita per oratores Basil. concilii in congregatione generali ejusdem regai. Nr. 175 18. Jun. Pragae. Propositio Procopii Rasi nomine fratrum Taboriensium post responsionem prineipalem explicatam per organum M. Johannis Rokiezanae, Nr. 176 . . . . . . e. . 20. Jun. Pragae. Secunda propositio oratorum concilii Basil. adversus aliqua aperta i in responsione regni Bohemiae. Nr. 178. . . . . . . . 21. Jun. Pragae. Artieuli quatuor Bohemorum prolati per Johannem de Rokiezana. Ne. p 22. Jun. Pragae. Articuli dati per Bohemos legatis concilii Basiliensis. Nr. 160 . . . . 23. Jun. Pragae. Tertia propositio oratorum eoncilii Basil. responsiva ad aliqua proposita pro parte regni in secunda propositione ejus. Nr. 180 |. . © . 25. Jun. Pragae. Forma, qualiter synodus Basiliensis vellet concedere quatuor articulos Bohemorum, quam Johannes Palomar auditor et Johannes de Mulbron nominibus privatis fecerunt et hac die tradi- derunt Bohemis. Nr. 161. . . . . . . 29. Jun. Pragae. Cedula Bohemorum proposita legatis concili Basiliensis, continens quatuor articulos, quos sie volebant transire per concilium. Nr. 162 . . . . . . . . . . 30. Jun. Pragae. Copia cedulae, quam magister Johannes de Rokiezana in magna congregatione depu- tatorum nomine omnium legit et M. Joh. de Przibram glossauit, neenon alia cedula Bohemorum. Nr. 242 Jun. Pragae. Propositio Thomae Ebendorferi de Haselbach coram Bohemis de oblata pacis, vnitatis et concordiae via acceptanda. Nr. 244. . . . . . . . Jun. Pragae. Responsio ad proposita per Procopium Rasum concepta p per Aegidium Carlerii, tamen non pronuntiata in congregatione regni cerlis impedimentis supervenientibus. Nr. 177 . 1. Jul. Pragae. Cedula Bohemorum tradita ambasiatoribus concilii Basiliensis. Nr. 163. . . 374. 4. Jul. Pragae. Responsio, quae fingitur esse pro parte regni Bohemiae ad 2?" et 3^ propositionem oratorum concilii Basiliensis data 4. Julii, dum oratores ceperunt licentiam. Nr. 181 . Jul. Pragae. Responsio, quae dicitur ab aliquibus esse regni Bohemiae ad allegata in 2* et 3* proposi- tione legatorum concilii Basiliensis, fabricata per Orphanos et Taboritas. Nr. 182 . Jul. Pragae. Propositio ambasiatorum concilii Basiliensis ad Bohemos, cujus prima tantum pars fuit publiee dieta. Nr. 183. . . . . . . . . . et 11. Aug. Basileae. Articuli oblati coneilio Basiliensi e ex parte regni Bohemiae et marehionatus Mora- viae. Nr. 184 . Aug. Basileae. Motiva Thomae Ebendorferi de Haselbach, quoi “salva fide ‘eoncilium Basiliense haud possit laieis Boemis indulgere sumtionem eucharistiae sub duplici specie, panis et vini. Nr. 245 . Aug. Basileae. Deliberatio Thomae Ebendorferi de Haselbach, an libertatio calicis Boemis et eorum adhaerentibus concedenda sit, inter deputatos a concilio super ista in refectorio Minorum Basileae proposita. Nr. 246 . 00H Aug. Basileae. Cedula ducta in consultationem 24" a concilio deputatorum in materia ista Bohe- morum. Nr. 247 . . . . . . . 00600 . . Aug. Basileae. Cedula per majorem partem deputatorum a | concilio conclusa et ambasiatoribus concili ad Bohemiam pro instructione tradita. Nr. 248 . 5. Sept. Basileae. Forma trium articulorum missorum per ambasiatores concili ad Bohemiam. Nr. 249 6. Sept. (?) Basileae. Synodus Basiliensis gubernatoribus, eapitaneis ete. regni Bohemiae et mar- chionatus Moraviae. Nr. 188. . . . s . 5. Nov. Pragae. Propositio magistri Martini Berverii, decani Turonensis, coram consulatu Pra- gensi. Nr. 185 . . 5. Nov. Pragae. Propositio magistri Henriei "Toke ad reliquias universitatis. Pragensis et "elerum ejusdem civitatis. Nr. 186. . . . . . . . . . . 16. Nov. Pragae. Nomina baronum et nobilium regni ! Bohemiae et marchionatus Moraviae congrega- torum Pragae in eongregatione regni habita in diaeta S. Martini. Nr. 250. . . . . . . 18. Nov. Pragae. Propositio prima prineipalis legatorum concilii Basiliensis ad congregationem gene- ralem regni Bohemiae per Johannem de Palomar faeta. Nr. 187 . . . . . . . e. 24. Nov. Pragae. Secunda propositio legatorum concilii Basil. coram congregatione regni Bohemiae de articulo communionis sub utraque specie. Nr. 189. . . . . . . + + + + + + 26. Nov. Pragae. Capitula eoneordata inter legatos concilii Basil. et generalem congregationem regni Bohemiae et marehionatus Moraviae. Nr. 190 . . . . eoe e o n o nm on . 28. Nov. Pragae. Concordata capitula eum praecedentibus eisdem responsiva super aliquibus diffieul- tatibus exortis in et super capitulis pro pace et unitate oblatis. Nr. 191. . . . . . . . . 30. Nov. Pragae. Responsa data per Philibertum episcopum Constantiensem, Joh. de Palomar, Hen- rieum Toke et Martinum Berverii , legatos Basil. concilii, ad quaesita puncta seu dubia per nonnullos magistros et sacerdotes regni Bohemiae eis mota. Nr. 192 Pagina 414 419 423 707 369 431 372. 373 712 717 420 713 434 438 441 444 723 728 731 732 733 492 472 476 734 484 493 499
1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. Series chronologica documentorum, 18. Jun. Pragae. Responsio baronum, clientum, communitatum et sacerdotum regni Bohemiae ad proposita per oratores Basil. concilii in congregatione generali ejusdem regai. Nr. 175 18. Jun. Pragae. Propositio Procopii Rasi nomine fratrum Taboriensium post responsionem prineipalem explicatam per organum M. Johannis Rokiezanae, Nr. 176 . . . . . . e. . 20. Jun. Pragae. Secunda propositio oratorum concilii Basil. adversus aliqua aperta i in responsione regni Bohemiae. Nr. 178. . . . . . . . 21. Jun. Pragae. Artieuli quatuor Bohemorum prolati per Johannem de Rokiezana. Ne. p 22. Jun. Pragae. Articuli dati per Bohemos legatis concilii Basiliensis. Nr. 160 . . . . 23. Jun. Pragae. Tertia propositio oratorum eoncilii Basil. responsiva ad aliqua proposita pro parte regni in secunda propositione ejus. Nr. 180 |. . © . 25. Jun. Pragae. Forma, qualiter synodus Basiliensis vellet concedere quatuor articulos Bohemorum, quam Johannes Palomar auditor et Johannes de Mulbron nominibus privatis fecerunt et hac die tradi- derunt Bohemis. Nr. 161. . . . . . . 29. Jun. Pragae. Cedula Bohemorum proposita legatis concili Basiliensis, continens quatuor articulos, quos sie volebant transire per concilium. Nr. 162 . . . . . . . . . . 30. Jun. Pragae. Copia cedulae, quam magister Johannes de Rokiezana in magna congregatione depu- tatorum nomine omnium legit et M. Joh. de Przibram glossauit, neenon alia cedula Bohemorum. Nr. 242 Jun. Pragae. Propositio Thomae Ebendorferi de Haselbach coram Bohemis de oblata pacis, vnitatis et concordiae via acceptanda. Nr. 244. . . . . . . . Jun. Pragae. Responsio ad proposita per Procopium Rasum concepta p per Aegidium Carlerii, tamen non pronuntiata in congregatione regni cerlis impedimentis supervenientibus. Nr. 177 . 1. Jul. Pragae. Cedula Bohemorum tradita ambasiatoribus concilii Basiliensis. Nr. 163. . . 374. 4. Jul. Pragae. Responsio, quae fingitur esse pro parte regni Bohemiae ad 2?" et 3^ propositionem oratorum concilii Basiliensis data 4. Julii, dum oratores ceperunt licentiam. Nr. 181 . Jul. Pragae. Responsio, quae dicitur ab aliquibus esse regni Bohemiae ad allegata in 2* et 3* proposi- tione legatorum concilii Basiliensis, fabricata per Orphanos et Taboritas. Nr. 182 . Jul. Pragae. Propositio ambasiatorum concilii Basiliensis ad Bohemos, cujus prima tantum pars fuit publiee dieta. Nr. 183. . . . . . . . . . et 11. Aug. Basileae. Articuli oblati coneilio Basiliensi e ex parte regni Bohemiae et marehionatus Mora- viae. Nr. 184 . Aug. Basileae. Motiva Thomae Ebendorferi de Haselbach, quoi “salva fide ‘eoncilium Basiliense haud possit laieis Boemis indulgere sumtionem eucharistiae sub duplici specie, panis et vini. Nr. 245 . Aug. Basileae. Deliberatio Thomae Ebendorferi de Haselbach, an libertatio calicis Boemis et eorum adhaerentibus concedenda sit, inter deputatos a concilio super ista in refectorio Minorum Basileae proposita. Nr. 246 . 00H Aug. Basileae. Cedula ducta in consultationem 24" a concilio deputatorum in materia ista Bohe- morum. Nr. 247 . . . . . . . 00600 . . Aug. Basileae. Cedula per majorem partem deputatorum a | concilio conclusa et ambasiatoribus concili ad Bohemiam pro instructione tradita. Nr. 248 . 5. Sept. Basileae. Forma trium articulorum missorum per ambasiatores concili ad Bohemiam. Nr. 249 6. Sept. (?) Basileae. Synodus Basiliensis gubernatoribus, eapitaneis ete. regni Bohemiae et mar- chionatus Moraviae. Nr. 188. . . . s . 5. Nov. Pragae. Propositio magistri Martini Berverii, decani Turonensis, coram consulatu Pra- gensi. Nr. 185 . . 5. Nov. Pragae. Propositio magistri Henriei "Toke ad reliquias universitatis. Pragensis et "elerum ejusdem civitatis. Nr. 186. . . . . . . . . . . 16. Nov. Pragae. Nomina baronum et nobilium regni ! Bohemiae et marchionatus Moraviae congrega- torum Pragae in eongregatione regni habita in diaeta S. Martini. Nr. 250. . . . . . . 18. Nov. Pragae. Propositio prima prineipalis legatorum concilii Basiliensis ad congregationem gene- ralem regni Bohemiae per Johannem de Palomar faeta. Nr. 187 . . . . . . . e. 24. Nov. Pragae. Secunda propositio legatorum concilii Basil. coram congregatione regni Bohemiae de articulo communionis sub utraque specie. Nr. 189. . . . . . . + + + + + + 26. Nov. Pragae. Capitula eoneordata inter legatos concilii Basil. et generalem congregationem regni Bohemiae et marehionatus Moraviae. Nr. 190 . . . . eoe e o n o nm on . 28. Nov. Pragae. Concordata capitula eum praecedentibus eisdem responsiva super aliquibus diffieul- tatibus exortis in et super capitulis pro pace et unitate oblatis. Nr. 191. . . . . . . . . 30. Nov. Pragae. Responsa data per Philibertum episcopum Constantiensem, Joh. de Palomar, Hen- rieum Toke et Martinum Berverii , legatos Basil. concilii, ad quaesita puncta seu dubia per nonnullos magistros et sacerdotes regni Bohemiae eis mota. Nr. 192 Pagina 414 419 423 707 369 431 372. 373 712 717 420 713 434 438 441 444 723 728 731 732 733 492 472 476 734 484 493 499
Strana 875
1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. quae hoc volumine continentur. 875 Pagina 8. à, s.l. Forma confirmationis compactatorum per legatos concilii Boemis expedienda. Nr. 194 502 s. d. s. l. Literae dirigendae principibus pro pace ex parte legatorum eonecii Bas. Nr. 193 . . . $01 s. d. s. l. Forma literarum pro parte Bohemorum, principum et aliorum. Nr. 195 503 s. d. s.l. Forma literarum ciuitatum, baronum et elientum. Nr. 196. . . . . 504 s. d. Pragae. Cedula continens formas artieulorum, quas tres nuntii Bohemorum afferent ad concilium, allata alieui ambasiatorum concilii non petenti. Nr. 168. . . . . . . 376 s. d. Pragae. Cedula verisimiliter per universitatem Pragens. aut unum » magistrum ejusdem legatis eoneilii Pragae oblata pro pleniori informatione eorumdem, continens deelarationem rerum gestarum in regno Bohemiae et quo ordine turbatio sumpsit originem. Nr. 168 . . . . . 386 s. d. Pragae. Cedula forsan per unum magistrum collegii Caroli data Aegidio Carlerii, continens decla- rationem gestorum in Bohemiae regno ef de tripliei genere hominum in eodem nune existentium. Nr. 169 387 s. d. Pragae. Alia cedula data per unum magistrum de collegio Caroli in Praga Aegidio Carlerii. Nr. 170 389 s. d. Pragae. Cedula concepta per magistros studii Pragensis et oblata oratoribus coneilii Basiliensis, specialiter autem Aegidio Carlerii. Nr. 179 . . . . . . 430 25. Febr. Basileae. Synodi Basiliensis bulla Alsoni de Riesenburg et roliguis regni baronibus transmissa per Martinum presbyterum de Chrudim. Nr. 251 . . . . 4 . 735 28. Jul. Pragae. Artieuli congregationis eleri de regno Bohemiae. per M. Johannem de Rokiezana e con- gregati in modum synodi, vt praetendebant, addita responsione magistrorum. Nr. 252 . 741 23. Aug. Ratisponae. Cedula ambasiatorum regni Bohemiae et marchionatus Moraviae data Sigismondo Rom. imperatori, qui tradidit eam legatis concilii Basiliensis. Nr. 197 . . . . 513 24. Aug. Ratisponae. Responsio legatorum concilii ad praecedentem cedulam Bohemorum. Nr. 198 . 514 26. Aug. Ratisponae. Instrumentum notar. super responsione Johannis de Palomar auditoris ad guaesita Bohemorum. Nr.199. . . o9 m om t n e 516 28. Aug. Ratisponae. Cedula legatorum nomine regni Bohemiae et marehionatus Moraviae dala legatis eoneilii Basiliensis. Nr. 200 . . . . . . . 518 8. Nov. Pragae. Also de Riesenburg, gubernator regni Bohemiae, barones, nobiles ete. legatis coneili Basiliensis, Philiberto episcopo Constantiensi ete. super repositis in Egra. Nr. 209. . 632 21. Dec. in eivitate Tabor. Acta in congregatione Taboritarum ibidem. Nr. 203. . . . 536 Dee. s.l. Procopii de Pilsna, plebani S. Henriei in nova civitate Pragensi litera directa fratribus i in Bohemia et Moravia universis. Nr. 202... . . . . . . 533 s. d. s. l. Dieta vnius plebani de secta Taboritarum et responsio eujvsdem laici de iuratis de Tabor, dicti Simon Fabri vel Kowarz. Nr. 201 . . . 529 7. Jan. Basileae. Philibertus episcopus Constanciensis, Johannes episcopus Lubicensis, Martinus decanus Turonensis, Aegidius decanus Cameracensis et Thomas Ebendorfer Alsoni de Niesenburg, gubernatori et regno Bohemiae. Nr. 210 634 20. Jan. Basileae. Synodi Basiliensis facultas concessa legatis ad regnum "Bohemiae | pro | tractatibus pacis et unionis transmissis. Nr. 206 623 Jan. Basileae. Instruetiones Basiliensis synodi pro » oraloribus ituris ad Sigismundum Rom. imp. in diaeta tenenda eum Bohemis in Brunna. Nr. 205 . 619 24. Febr. Wiennae. Propositio Mart. Berverii, decnni Turonensis, eoram duce Alberto Austriae ete. Nr. 207 623 25. Febr. Wiennae. Propositio Aegidii Carlerii, decani Cameracensis, facta coram universitate Wiennensi. Nr. 208 . e 628 Mart. Pragae. Conclusiones omnium communitatum et civitatum Bohemiae inelinatarum ad legem divinam in eongregatione nunc habita, Sigismundo Rom. imperatori statim dirigenda. Nr. 204 . 937 2. Jul. Brunnae. Propositio magistri Johannis de Rokycan pro parte Bohemorum facta coram imp. Rom. Sigismundo. Nr. 211 . . 635 2. Jul. Brunnae. Responsio Johannis de Palomar auditoris pro | parte legatorum coneilii Basil. in prae- sentia Sigismundi Rom. imp. ad propositionem Johannes de Rokyean. Nr. 212 . . . . 637 2. Jul. Brunnae. Monitio faeta per dominos legatos concilii Basiliensis Bohemis eoram Sigismundo Rom. imperatore. Nr. 213 4s . 639 3. Jul. Brunnae. Responsio legatorum coneilii Basil. ad transmissa a congregatione Pragensi i in festo S. Martini ad Egram super postulatis per ipsam congregationem a sacro concilio. Nr. 214. . 642 4. Jul. Brunnae. Responsio legatorum concilii Basil. per organum Johannis de Palomar eoram imp. Sigismundo ad dieta Johannis de Rokyean. Nr. 215 643 6. Jul. Brunnae. Cedula Sigismundo Rom. imperatori « oblata per "Bohemos et ab ipso legatis coneilii Basil. eommunieata. Nr. 253 750 6. Jul. Brunnae. Sigismundi Rom. imp. proseriptio, q quam m fecit Bohemis et Moravis, ut dicebatur. Nr. 228 662 16. Jul. Brunnae. Litera expurgationis regni Bohemiae et abolitionis censurarum oblata Bohemis per 649 legatos coneilii Basil. et non coneordata in hae forma. Nr. 216 e. 110*
1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1433. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1434. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. 1435. quae hoc volumine continentur. 875 Pagina 8. à, s.l. Forma confirmationis compactatorum per legatos concilii Boemis expedienda. Nr. 194 502 s. d. s. l. Literae dirigendae principibus pro pace ex parte legatorum eonecii Bas. Nr. 193 . . . $01 s. d. s. l. Forma literarum pro parte Bohemorum, principum et aliorum. Nr. 195 503 s. d. s.l. Forma literarum ciuitatum, baronum et elientum. Nr. 196. . . . . 504 s. d. Pragae. Cedula continens formas artieulorum, quas tres nuntii Bohemorum afferent ad concilium, allata alieui ambasiatorum concilii non petenti. Nr. 168. . . . . . . 376 s. d. Pragae. Cedula verisimiliter per universitatem Pragens. aut unum » magistrum ejusdem legatis eoneilii Pragae oblata pro pleniori informatione eorumdem, continens deelarationem rerum gestarum in regno Bohemiae et quo ordine turbatio sumpsit originem. Nr. 168 . . . . . 386 s. d. Pragae. Cedula forsan per unum magistrum collegii Caroli data Aegidio Carlerii, continens decla- rationem gestorum in Bohemiae regno ef de tripliei genere hominum in eodem nune existentium. Nr. 169 387 s. d. Pragae. Alia cedula data per unum magistrum de collegio Caroli in Praga Aegidio Carlerii. Nr. 170 389 s. d. Pragae. Cedula concepta per magistros studii Pragensis et oblata oratoribus coneilii Basiliensis, specialiter autem Aegidio Carlerii. Nr. 179 . . . . . . 430 25. Febr. Basileae. Synodi Basiliensis bulla Alsoni de Riesenburg et roliguis regni baronibus transmissa per Martinum presbyterum de Chrudim. Nr. 251 . . . . 4 . 735 28. Jul. Pragae. Artieuli congregationis eleri de regno Bohemiae. per M. Johannem de Rokiezana e con- gregati in modum synodi, vt praetendebant, addita responsione magistrorum. Nr. 252 . 741 23. Aug. Ratisponae. Cedula ambasiatorum regni Bohemiae et marchionatus Moraviae data Sigismondo Rom. imperatori, qui tradidit eam legatis concilii Basiliensis. Nr. 197 . . . . 513 24. Aug. Ratisponae. Responsio legatorum concilii ad praecedentem cedulam Bohemorum. Nr. 198 . 514 26. Aug. Ratisponae. Instrumentum notar. super responsione Johannis de Palomar auditoris ad guaesita Bohemorum. Nr.199. . . o9 m om t n e 516 28. Aug. Ratisponae. Cedula legatorum nomine regni Bohemiae et marehionatus Moraviae dala legatis eoneilii Basiliensis. Nr. 200 . . . . . . . 518 8. Nov. Pragae. Also de Riesenburg, gubernator regni Bohemiae, barones, nobiles ete. legatis coneili Basiliensis, Philiberto episcopo Constantiensi ete. super repositis in Egra. Nr. 209. . 632 21. Dec. in eivitate Tabor. Acta in congregatione Taboritarum ibidem. Nr. 203. . . . 536 Dee. s.l. Procopii de Pilsna, plebani S. Henriei in nova civitate Pragensi litera directa fratribus i in Bohemia et Moravia universis. Nr. 202... . . . . . . 533 s. d. s. l. Dieta vnius plebani de secta Taboritarum et responsio eujvsdem laici de iuratis de Tabor, dicti Simon Fabri vel Kowarz. Nr. 201 . . . 529 7. Jan. Basileae. Philibertus episcopus Constanciensis, Johannes episcopus Lubicensis, Martinus decanus Turonensis, Aegidius decanus Cameracensis et Thomas Ebendorfer Alsoni de Niesenburg, gubernatori et regno Bohemiae. Nr. 210 634 20. Jan. Basileae. Synodi Basiliensis facultas concessa legatis ad regnum "Bohemiae | pro | tractatibus pacis et unionis transmissis. Nr. 206 623 Jan. Basileae. Instruetiones Basiliensis synodi pro » oraloribus ituris ad Sigismundum Rom. imp. in diaeta tenenda eum Bohemis in Brunna. Nr. 205 . 619 24. Febr. Wiennae. Propositio Mart. Berverii, decnni Turonensis, eoram duce Alberto Austriae ete. Nr. 207 623 25. Febr. Wiennae. Propositio Aegidii Carlerii, decani Cameracensis, facta coram universitate Wiennensi. Nr. 208 . e 628 Mart. Pragae. Conclusiones omnium communitatum et civitatum Bohemiae inelinatarum ad legem divinam in eongregatione nunc habita, Sigismundo Rom. imperatori statim dirigenda. Nr. 204 . 937 2. Jul. Brunnae. Propositio magistri Johannis de Rokycan pro parte Bohemorum facta coram imp. Rom. Sigismundo. Nr. 211 . . 635 2. Jul. Brunnae. Responsio Johannis de Palomar auditoris pro | parte legatorum coneilii Basil. in prae- sentia Sigismundi Rom. imp. ad propositionem Johannes de Rokyean. Nr. 212 . . . . 637 2. Jul. Brunnae. Monitio faeta per dominos legatos concilii Basiliensis Bohemis eoram Sigismundo Rom. imperatore. Nr. 213 4s . 639 3. Jul. Brunnae. Responsio legatorum coneilii Basil. ad transmissa a congregatione Pragensi i in festo S. Martini ad Egram super postulatis per ipsam congregationem a sacro concilio. Nr. 214. . 642 4. Jul. Brunnae. Responsio legatorum concilii Basil. per organum Johannis de Palomar eoram imp. Sigismundo ad dieta Johannis de Rokyean. Nr. 215 643 6. Jul. Brunnae. Cedula Sigismundo Rom. imperatori « oblata per "Bohemos et ab ipso legatis coneilii Basil. eommunieata. Nr. 253 750 6. Jul. Brunnae. Sigismundi Rom. imp. proseriptio, q quam m fecit Bohemis et Moravis, ut dicebatur. Nr. 228 662 16. Jul. Brunnae. Litera expurgationis regni Bohemiae et abolitionis censurarum oblata Bohemis per 649 legatos coneilii Basil. et non coneordata in hae forma. Nr. 216 e. 110*
Strana 876
876 Series chronologica documentorum, Pagina 1435. 16. Jul. Brunnae. Litera vnitatis et obedientiae, non concordata in forma oblata per legatos concilii, quam debent dare Boemi eisdem. Nr. 217 . . . 1435. 16. Jul. Brunnae. Litera Bohemorum super vnitate et obedientia non concordata, oblata per eos legatis concilii Basiliensis. Nr. 218 . . . . . . . . 1435. 16. Jul. Brunnae. Litera expurgationis et abolicionis censurarum oblata legatis concilii Basil. per Bohemos, non tamen in hac forma concordata. Nr. 219 . . . . . . . . . . . . . 1435. 19. Jul. Brunnae. Litera Bohemorum de vnitate et pace in forma concordata, quam dabunt legatis concilii Basiliensis. Nr. 220 . . . 1435. 19. Jul. Brunnae. Litera legatorum concilii Basil. de expurgatione regni Bohemiae in forma concordata, quam dabunt Bohemis. Nr. 221. . 21. Jul. Brunnae. Cedula Bohemorum data Romanor. imperatori Sigismundo, dum tractarent cum eo 1435. super temporalitate regni, quam ipse legatis concilii Basiliensis communicauit pro responsione eis . danda. Nr. 223 . . . . . 22. Jul. Brunnae. Responsio brevis, quam dederunt legati concilii Basil. Sigismundo Rom. imperatori, 1435. ut daret Boemis. Nr. 224 . . . . . . . . . 1435. 22. Jul. Brunnae. Alia responsio legatorum concilii Basil. prolixior, data imperatori Sigismundo, petenti ad suam et principum ac nobilium suorum instructionem et consolationem. Nr. 225 . . . . 1435. Jul. Brunnae. Forma mandati generalis congregationis regni Bohemiae ad faciendum obedientiam ecclesiae per nuntios constituendos. Nr. 226 . . . . . . . . . . . . . Jul. Brunnae. Forma praeambuli per legatos concilii adjungendi compactatis in eorum sigillatione, 1435. quae tamen non fuit hoe modo concordata. Nr. 222 . Jul. Brunnae. Praeambulum per Bohemos apponendum compactatis in eorum sigillatione in forma 1435. concordata. Nr. 227 . . . . . . . . . . . . . . * 1435. Jul. Brunnae. Forma literae reversalis indulgentiae vtriusque speciei Bohemis per legatos concilii tradendae . . . . . 1435. 16. Sept. Basileae. Relatio legatorum Basiliensis concilii facta in congregatione generali ejusdem . concilii. Nr. 229 . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435. 21. Sept. Pragae. Congregatio generalis regni Bohemiae confirmat compactata inter legatos concilii Basiliensis et ambasiatores regni. Nr. 254 . . . . . . . . . . 21. Sept. Pragae. Congregatio generalis regni Bohemiae Wenceslaum de Drachow, Paulum de Slawi- kovic, Wenceslaum de Lusnic, necnon Bohunkonem de Koczana ambasiatores constituit ad faciendum . obedientiam ecclesiae. Nr. 255. 776 . . . . 29. Oct. Basileae. Responsio concilii Basiliensis data ambasiatoribus Sigismundi Rom. imperatoris, 1435. 674 episcopo Segniensi et Nicolao Stock. Nr. 231 . . . . . . Nov. Basileae. Instructiones pro oratoribus concilii Basiliensis ituris ad Sigismundum Rom. imp. et ad 1435. diaetam tenendam cum Boemis. Nr. 238 699 . . . . . . . . 14. Dec. Pragae. Litera Johannis de Rokycan, directoris cleri aliorumque officialium archiepiscopatus 1435. Pragensis sede vacante directa diversis. Nr. 230 . . . 673 . . . . 1435. 24. Dec. Albae regal. Tenor literae exhibitae Sigismundo Rom. imperatori per legatos concilii Basi- liensis, ut illam in ista forma sigillaret. Nr. 232 . . . 683 . . 1435. 29. Dec. Albae regal. Cedula legatis concilii Basil. oblata per imperatorem Sigismundum. Nr. 233 684 . 1436. 6. Jan. Albae regal. Sigismundi Rom. imperatoris proseriptio Bohemis facta. Nr. 261 . 841 . . . . 1436. 8. Jan. Albae regal. Sigismundi Rom. imperatoris litera data legatis concilii Basil. super confirma- . . . . . tione et nonviolatione compactatorum. Nr. 236 . 696 . . . 1436. 8. Jan. Albae regal. Litera testimonialis Alberti ducis Austriae, Georgii archiepiscopi Strigoniensis . et Gasp. Schlik cancellarii imperialis. Nr. 237 . . 1436. 10. Jan. Albae regal. Legatorum concilii Basiliensis litera data Sigismundo Romanorum impe- * . . . . ratori. Nr. 234 . . . . . . * . . . 1436. 10. Jan. Albae regal. Litera Bohemorum data Rom. imperatori Sigismundo. Nr. 235 . . 1436. 2. Jul. Iglaviae. Litera Bohemorum super compactatorum confirmatione inter legatos concilii Basil. et congregationem regni Bohemiae de vnitate et pace. Inserta est litera regni Bohemiae d. d. Pragae 21. Septembris 1435. Nr. 254 . 1436. 3. Jul. Iglaviae. Sigismundi Rom. imperatoris et Alberti ducis Austriae testimoniales de facultate et . . . plenaria potestate legatorum concilii Basil. pro pace et vnitate. Nr. 258 . 3. Jul. Iglaviae. Sigismundi Rom. imperatoris et Alberti ducis Austriae assecuratoriae literae, quod 1436. legati concilii Basil. mandatum concilii in forma inserta infra hine et festum b. Michaelis proxime ven- . . turum reponent ad manus gubernatoris regni Bohemiae. Nr. 259 . . 1436. 3. Jul. Iglaviae. Sigismundi Rom. imperatoris litera super bulla libertationis communionis vtriusque . . 778 speciei Bohemis a concilio Basiliensi concedenda. Nr. 260 1435. 650 651 652 653 654 658 659 659 661 657 661 756 664 775 696 695 696 775 777 778
876 Series chronologica documentorum, Pagina 1435. 16. Jul. Brunnae. Litera vnitatis et obedientiae, non concordata in forma oblata per legatos concilii, quam debent dare Boemi eisdem. Nr. 217 . . . 1435. 16. Jul. Brunnae. Litera Bohemorum super vnitate et obedientia non concordata, oblata per eos legatis concilii Basiliensis. Nr. 218 . . . . . . . . 1435. 16. Jul. Brunnae. Litera expurgationis et abolicionis censurarum oblata legatis concilii Basil. per Bohemos, non tamen in hac forma concordata. Nr. 219 . . . . . . . . . . . . . 1435. 19. Jul. Brunnae. Litera Bohemorum de vnitate et pace in forma concordata, quam dabunt legatis concilii Basiliensis. Nr. 220 . . . 1435. 19. Jul. Brunnae. Litera legatorum concilii Basil. de expurgatione regni Bohemiae in forma concordata, quam dabunt Bohemis. Nr. 221. . 21. Jul. Brunnae. Cedula Bohemorum data Romanor. imperatori Sigismundo, dum tractarent cum eo 1435. super temporalitate regni, quam ipse legatis concilii Basiliensis communicauit pro responsione eis . danda. Nr. 223 . . . . . 22. Jul. Brunnae. Responsio brevis, quam dederunt legati concilii Basil. Sigismundo Rom. imperatori, 1435. ut daret Boemis. Nr. 224 . . . . . . . . . 1435. 22. Jul. Brunnae. Alia responsio legatorum concilii Basil. prolixior, data imperatori Sigismundo, petenti ad suam et principum ac nobilium suorum instructionem et consolationem. Nr. 225 . . . . 1435. Jul. Brunnae. Forma mandati generalis congregationis regni Bohemiae ad faciendum obedientiam ecclesiae per nuntios constituendos. Nr. 226 . . . . . . . . . . . . . Jul. Brunnae. Forma praeambuli per legatos concilii adjungendi compactatis in eorum sigillatione, 1435. quae tamen non fuit hoe modo concordata. Nr. 222 . Jul. Brunnae. Praeambulum per Bohemos apponendum compactatis in eorum sigillatione in forma 1435. concordata. Nr. 227 . . . . . . . . . . . . . . * 1435. Jul. Brunnae. Forma literae reversalis indulgentiae vtriusque speciei Bohemis per legatos concilii tradendae . . . . . 1435. 16. Sept. Basileae. Relatio legatorum Basiliensis concilii facta in congregatione generali ejusdem . concilii. Nr. 229 . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435. 21. Sept. Pragae. Congregatio generalis regni Bohemiae confirmat compactata inter legatos concilii Basiliensis et ambasiatores regni. Nr. 254 . . . . . . . . . . 21. Sept. Pragae. Congregatio generalis regni Bohemiae Wenceslaum de Drachow, Paulum de Slawi- kovic, Wenceslaum de Lusnic, necnon Bohunkonem de Koczana ambasiatores constituit ad faciendum . obedientiam ecclesiae. Nr. 255. 776 . . . . 29. Oct. Basileae. Responsio concilii Basiliensis data ambasiatoribus Sigismundi Rom. imperatoris, 1435. 674 episcopo Segniensi et Nicolao Stock. Nr. 231 . . . . . . Nov. Basileae. Instructiones pro oratoribus concilii Basiliensis ituris ad Sigismundum Rom. imp. et ad 1435. diaetam tenendam cum Boemis. Nr. 238 699 . . . . . . . . 14. Dec. Pragae. Litera Johannis de Rokycan, directoris cleri aliorumque officialium archiepiscopatus 1435. Pragensis sede vacante directa diversis. Nr. 230 . . . 673 . . . . 1435. 24. Dec. Albae regal. Tenor literae exhibitae Sigismundo Rom. imperatori per legatos concilii Basi- liensis, ut illam in ista forma sigillaret. Nr. 232 . . . 683 . . 1435. 29. Dec. Albae regal. Cedula legatis concilii Basil. oblata per imperatorem Sigismundum. Nr. 233 684 . 1436. 6. Jan. Albae regal. Sigismundi Rom. imperatoris proseriptio Bohemis facta. Nr. 261 . 841 . . . . 1436. 8. Jan. Albae regal. Sigismundi Rom. imperatoris litera data legatis concilii Basil. super confirma- . . . . . tione et nonviolatione compactatorum. Nr. 236 . 696 . . . 1436. 8. Jan. Albae regal. Litera testimonialis Alberti ducis Austriae, Georgii archiepiscopi Strigoniensis . et Gasp. Schlik cancellarii imperialis. Nr. 237 . . 1436. 10. Jan. Albae regal. Legatorum concilii Basiliensis litera data Sigismundo Romanorum impe- * . . . . ratori. Nr. 234 . . . . . . * . . . 1436. 10. Jan. Albae regal. Litera Bohemorum data Rom. imperatori Sigismundo. Nr. 235 . . 1436. 2. Jul. Iglaviae. Litera Bohemorum super compactatorum confirmatione inter legatos concilii Basil. et congregationem regni Bohemiae de vnitate et pace. Inserta est litera regni Bohemiae d. d. Pragae 21. Septembris 1435. Nr. 254 . 1436. 3. Jul. Iglaviae. Sigismundi Rom. imperatoris et Alberti ducis Austriae testimoniales de facultate et . . . plenaria potestate legatorum concilii Basil. pro pace et vnitate. Nr. 258 . 3. Jul. Iglaviae. Sigismundi Rom. imperatoris et Alberti ducis Austriae assecuratoriae literae, quod 1436. legati concilii Basil. mandatum concilii in forma inserta infra hine et festum b. Michaelis proxime ven- . . turum reponent ad manus gubernatoris regni Bohemiae. Nr. 259 . . 1436. 3. Jul. Iglaviae. Sigismundi Rom. imperatoris litera super bulla libertationis communionis vtriusque . . 778 speciei Bohemis a concilio Basiliensi concedenda. Nr. 260 1435. 650 651 652 653 654 658 659 659 661 657 661 756 664 775 696 695 696 775 777 778
Strana 877
quae hoc volumine continentur. 877 Pagina 1436. 5. Jul. Iglaviae. Litera legatorum concilii Basiliensis data regno Bohemiae super confirmatione com- pactatorum. Nr. 256 . . . . . . . . . . . . 5. Jul. Iglaviae. Litera executoria compactatorum data Bohemis per ambasiatores concilii Basi- 1436. . liensis. Nr. 257 . . . 5. Jul. Iglaviae. Ambasiatores regni Bohemiae coram Basiliensis concilii legatis promittunt obe- 1436. dientiam canonicam nomine regni. Insertum est procuratorium eorum d. d. Pragae 21. Septem- . . . . . . bris 1435. Nr. 255 . . . . . . . . . 1436. 26. Nov. Pragae. Cedula per Rokycanam et presbyteros Bohemorum oblata Sigismundo Romanorum . . . . imperatori. Nr. 262 . . . . . . 27. Nov. Pragae. Cedula legatorum concilii Basiliensis praesentata Romanorum imperatori Sigis- 1436. mundo. Nr. 263 . . . . . . . . . 1437. . 14. Febr. Pragae. Cedula Rom. imperatori Sigismundo exhibita per Joh. de Rokycan. Nr. 264 1437. 3. Apr. Pragae. Translatio articulorum per consules antiquae et novae Pragae magistrosque impera- . tori Sigismundo boemice exhibitorum. Nr. 265 . . . 858 776 777 776 843 844 852
quae hoc volumine continentur. 877 Pagina 1436. 5. Jul. Iglaviae. Litera legatorum concilii Basiliensis data regno Bohemiae super confirmatione com- pactatorum. Nr. 256 . . . . . . . . . . . . 5. Jul. Iglaviae. Litera executoria compactatorum data Bohemis per ambasiatores concilii Basi- 1436. . liensis. Nr. 257 . . . 5. Jul. Iglaviae. Ambasiatores regni Bohemiae coram Basiliensis concilii legatis promittunt obe- 1436. dientiam canonicam nomine regni. Insertum est procuratorium eorum d. d. Pragae 21. Septem- . . . . . . bris 1435. Nr. 255 . . . . . . . . . 1436. 26. Nov. Pragae. Cedula per Rokycanam et presbyteros Bohemorum oblata Sigismundo Romanorum . . . . imperatori. Nr. 262 . . . . . . 27. Nov. Pragae. Cedula legatorum concilii Basiliensis praesentata Romanorum imperatori Sigis- 1436. mundo. Nr. 263 . . . . . . . . . 1437. . 14. Febr. Pragae. Cedula Rom. imperatori Sigismundo exhibita per Joh. de Rokycan. Nr. 264 1437. 3. Apr. Pragae. Translatio articulorum per consules antiquae et novae Pragae magistrosque impera- . tori Sigismundo boemice exhibitorum. Nr. 265 . . . 858 776 777 776 843 844 852
Strana 878
878 Index personarum et locorum. Ambrosius (Traversari) generalis ordinis Calmaldul. 676. 686. 687. 691. 692. 694. 762—764. 810. Aczco, Azsco, Acizeo, baro Moraviae (Hassko s. Hašek Ambrosius presbyter de nova civitate Pragensi 453. 454. de Waldstein) 563. 572. 573. 458. 460—462. 465. 467. 468. 707. 831. 845. 855. Amici, Nicolaus 70. 92. 100. 110. 113. 117. 120. 130. 131. Aderspach, Jan 734. S. Aegydii abbas Norimbergae v. Heinricus. Andelo, Georgius de 68. 70. Agriensis episcopus 691. 758. 762. Andreae, Christophorus, civis Senensis 14. Alamannia 72—75. 86. 90. 114. 124. 151. 187. 202. 213. Andreas episcopus Poznaniensis 11. 22. 322. 354. Andreas, nuntius concil. Basil. 857. Alba regalis 674. 676. 696—699. 757. 810—812. Andreas, famulus Juliani card. legati 194. 213. Angelotus (Foschi) episc. Anagninus, postea cardinalis Albertus dux Austriae 117. 118. 124. 141. 144. 145. 194. 198. 292. 365. 375. 448. 524—527. 540. 544. 545. 51. 120. 547. 548. 553. 562. 563. 566. 569. 572. 573—577. Anglia 64. 78. 100. 125. 270. 278. 311. 319. 335. 340. 587. 590. 595. 600. 601. 609. 615. 617. 619. 624—628. 861. 862. 657. 664—666. 669. 676—679. 682. 685—687. 689. Angliae rex v. Heinricus VI. 691—697. 699. 703—705. 746. 747. 753. 755. 757. Anglicus, Petrus v. Payne. 759. 762—765. 769. 770. 772. 775—778. 780—783. Antonius episc. Sephaludensis 45. 60. 791. 797. 799. 811. 814—817. 819—821. 823. 824. Antonius presbyter ambas. papae ad Graecos 24. 25. Antonius Michaelis Antonii de Senis 22. 826—830. Aquilegiensis patriarcha v. Ludovicus. Albertus, fil. Ernesti ducis Bavariae 138. Aragoniae rex 31. Albertus plebanus S. Sebaldi Norimbergae 142. 195. 206. Arena (Pisek) v. Pizesk. 210. 225. 237. 242. 243. Argentina 92. 357. Albinganensis episcopus 568. Alexander V. Papa 282. 294. 306. 307. 311. 582. 583. Argentinensis, prior ord. Carthus. 92. 644. 668. 861. Arnestus (Leskowec), baro Boemiae 573. 588. 589. 599. 600. 605. 611. 686. 687. 689. 693. 764. 780. 801. 804. Alexander (Mazoviae dux) episcopus Tridentinus 86. 815. 821. 829. 838. 106. 117. Arnoldus miles de civit. Basiliensi 103. 113. Alexander abbas monast. Virgiliacensis 46. 49. 52. 53. 60. Asia 25. 68—70. 77. 91. 101. 115. 119. 142. 282. Atrebatensis diaeta 568. Alexander Anglicus, archidiaconus Zarisburgensis 361. Atrebatensis episcopus 27. 703. 788. Augnolim, Carolus 14. Alsatia, Elzazia 543. Augusta (Vindelicorum) 98. 106. 506. Amberg, dominium et vicedominus in 192. 256. Aula regia (Zbraslaw, Königsaal) monasterium 722. 863. S. Ambrosii de Mediolano abbas 10. A.
878 Index personarum et locorum. Ambrosius (Traversari) generalis ordinis Calmaldul. 676. 686. 687. 691. 692. 694. 762—764. 810. Aczco, Azsco, Acizeo, baro Moraviae (Hassko s. Hašek Ambrosius presbyter de nova civitate Pragensi 453. 454. de Waldstein) 563. 572. 573. 458. 460—462. 465. 467. 468. 707. 831. 845. 855. Amici, Nicolaus 70. 92. 100. 110. 113. 117. 120. 130. 131. Aderspach, Jan 734. S. Aegydii abbas Norimbergae v. Heinricus. Andelo, Georgius de 68. 70. Agriensis episcopus 691. 758. 762. Andreae, Christophorus, civis Senensis 14. Alamannia 72—75. 86. 90. 114. 124. 151. 187. 202. 213. Andreas episcopus Poznaniensis 11. 22. 322. 354. Andreas, nuntius concil. Basil. 857. Alba regalis 674. 676. 696—699. 757. 810—812. Andreas, famulus Juliani card. legati 194. 213. Angelotus (Foschi) episc. Anagninus, postea cardinalis Albertus dux Austriae 117. 118. 124. 141. 144. 145. 194. 198. 292. 365. 375. 448. 524—527. 540. 544. 545. 51. 120. 547. 548. 553. 562. 563. 566. 569. 572. 573—577. Anglia 64. 78. 100. 125. 270. 278. 311. 319. 335. 340. 587. 590. 595. 600. 601. 609. 615. 617. 619. 624—628. 861. 862. 657. 664—666. 669. 676—679. 682. 685—687. 689. Angliae rex v. Heinricus VI. 691—697. 699. 703—705. 746. 747. 753. 755. 757. Anglicus, Petrus v. Payne. 759. 762—765. 769. 770. 772. 775—778. 780—783. Antonius episc. Sephaludensis 45. 60. 791. 797. 799. 811. 814—817. 819—821. 823. 824. Antonius presbyter ambas. papae ad Graecos 24. 25. Antonius Michaelis Antonii de Senis 22. 826—830. Aquilegiensis patriarcha v. Ludovicus. Albertus, fil. Ernesti ducis Bavariae 138. Aragoniae rex 31. Albertus plebanus S. Sebaldi Norimbergae 142. 195. 206. Arena (Pisek) v. Pizesk. 210. 225. 237. 242. 243. Argentina 92. 357. Albinganensis episcopus 568. Alexander V. Papa 282. 294. 306. 307. 311. 582. 583. Argentinensis, prior ord. Carthus. 92. 644. 668. 861. Arnestus (Leskowec), baro Boemiae 573. 588. 589. 599. 600. 605. 611. 686. 687. 689. 693. 764. 780. 801. 804. Alexander (Mazoviae dux) episcopus Tridentinus 86. 815. 821. 829. 838. 106. 117. Arnoldus miles de civit. Basiliensi 103. 113. Alexander abbas monast. Virgiliacensis 46. 49. 52. 53. 60. Asia 25. 68—70. 77. 91. 101. 115. 119. 142. 282. Atrebatensis diaeta 568. Alexander Anglicus, archidiaconus Zarisburgensis 361. Atrebatensis episcopus 27. 703. 788. Augnolim, Carolus 14. Alsatia, Elzazia 543. Augusta (Vindelicorum) 98. 106. 506. Amberg, dominium et vicedominus in 192. 256. Aula regia (Zbraslaw, Königsaal) monasterium 722. 863. S. Ambrosii de Mediolano abbas 10. A.
Strana 879
Index personarum et locorum. Aula regia, abbas de 852. 865. Aurea stella, N. de, civis Pragensis 737. Ausk (Austi, Aussig) 723. Austria, dueatus 193. 194. 200. 292. 331. Azel, Johannes 21. 24. Baba, Valentinus 662. Baconelli, Baconel, Fouleandus 41. 43—45. 47. Baden, marchio de 192. 242, 243. Bamberga 72. 73. 80. 83. 84. 97. 140. 177. 188. 218. 216. 237. 520. 521. Dambergensis episeopus 141. 190. 192. 199. 203. 365. A07. Baptista, eonsiliarius Sigismundi Rom. imp. 541. 597. 600. 601. 605—607. 613. 801. 804. 809. Barbara, Romanorum regina 448. 676. 757. 765. 821. 832. 833. 835. 850. 852. 856. 857. 860. 865. Barensis dux 99. Bascia, Leonardus de v. Pascia. Basilea 48. 55. 65—73. 75—91.96—107. 110—120. 123. 125. 130. 135. 138. 141. 149.175. 192. 193. 202—204. 208. 209. 216. 218. 220—226.229. 231. 233. 234. 236. 238. 241—243. 245—253. 256—200. 289—292. 296. 301. 311. 312. 321. 322. 337. 350. 352. 355—357. 377. ete. 446. 521. 522. 524. 543. 699. 714. 787—790. 810. 856. 857. 866. Basterii, Gilbertus 45. Batiferis, Batiferris, Batifreris, Bartholomaeus de 380. 623. 624. 700. 733. Bavaria 138. 177. 181. 194. 200. 257. 446 —448. 788. Bedrieus, Bederieus (Bedrich de StráZnic) presbyter in Colonia 551. 564. 566. 567. 574. 589. 766. 812. 831. 837—839. 841. 846. Beinhein, Heinricus de 68. Benedictus XIII. papa v. Luna, Petrus de. Benedietus, fr. de monte Oliveti de Avinione 120. 121. Benesius, Benecius, Benssius, miles v. Mokrowus. Benessow (Benesow) 145. Berna 100. Bernhardus prior Burdegalensis 11. Bertheleti, Petrus 128. Bertrandus epise. S. Flori, postea Uticensis 21. 36. 38. 39. 42—45. Bertrandus fr. ord. Carmelitarum 64. Berverii, Martinus, decan. Turonensis 361. 363. 368. 399. 446. 449. 452. 467. 468. 476. 499. 505. 512. 524. 544. 556. 565. 568. 574. 579. 588—593. 600. 617. 618. 623. 624. 634. 635. 641. 656. 669. 672. 674. 681. 688. 695. 699. 703. 733. 735. 736. 739. 746. 751. 756. 757. 766. 767. 777. 788. 791. 793. 797. 811. 812. 821. 825. 838. 850. 856. Betuldi, Nicolaus 45. Bezdiedicz (Bezdědic), Jacubko de 735. Biberach 192. 250. Biela 864. Bisuntinum 627. Bisuto, baro dictus (forte Bořita) 465. Blassenburg (Plassenburg) 219. Bleh, miles 735. 879 Bodibrat, alias de Cunstat (Kunštat de Poděbrad) Erhardus de 661. 734. Bohemia et Bohemi 9. 22. 27. 72—76. 79. 81—86. 90. 98. 99. 101. 106. 107. 113. 114. 118. 120—124. 128. 135.137 —140. 147. 149.151.186.188. 189. 191—193. 197. 204. 205. 208—242. 246—280. 289—316. 318— 321. 323—357. 360 seq. Bohemiea sylva 202. 203. Bohunko de Choczna, Koczana, reet. ecel. Luthomusl. 662. 776. Boleslaw juven. (Mladś Boleslaw, Jung-Bunzlau) 526. Boniconventus, castrum 52. Bonifacius VIII. Papa 26. Bononia 177. 322. Bononiensis cardinalis 337. 342. Borotyn, Nicolaus de 734. Bosna et Bosnenses 077. 710. 803. Bosnae rex 676. 757. 791. Boue, Johannes a 505. Brabantia 69. 521. 522. Brandenburgensis marchio, v. Fridericus. Brant, Gerardus 282. Brisachum 100. Brixia 10. Brixiensis episcopus 106. Broda Bohemicalis (Brod Cesky) 723. Broda Vngaricalis 723. Bruneti (Petrus) 185. 207. 210. . Brunna in Могау!а 524. 539 — 543. 549—565. 571—573. 614—618. 635. 666. 673. 746—748. 791. 810. Brunnenmeister, Conradus, pleban. S. Martini Basil. 69. Brunnensis praepositus v. Cristanus de Grecz. Brunnovia (Břewňow) monasterium 722. Buda 698. 699. 811. Budweiz, Budwecz, Budewicz (Budějovice, Budweis) 177. 178. 705. 722. 782. 783. Buer, Petrus 44—46. Bujus, magister 24. Bulgari 97. Burgundiae dux 69. 85. 91. 96. 97. 99. 100. 101. 106. 110. 112. 117. 120. 124. 125. 129. 130. 520—522. 543. 690. 698. 762. Burzeniez, Sdislaus de, purggravius in Karlstein 146. 226. 323. 350. 368. Bussnang, Busnane, Conradus de 68. 70. €. Cabilonensis episcopus v. Hugo. Cadanus, Cadan (Kadaň, Kaaden) 722. 831. Caesarini, Julianus, eard. S. Angeli 65—68. 71—77. 80—88. 90—92. 98—101.103—107.109—124.129— 131. 135. 137. 141. 170. 174. 177. 178. 188. 195. 209. 216. 217. 224. 229. 237. 242. 245. 250. 252. 253. 258—262. 269. 271. 272. 278. 281—285. 289—312. 315—327. 332—343. 347—353. 404. 544. 552, 567. 568. 570. 623. 787. Calix, castrum 854. Camaret (Kamaret ze Zirownice), Purkart 735. Cambia, Chambia 257. 507. Camera, Guillermus de 62. 253.
Index personarum et locorum. Aula regia, abbas de 852. 865. Aurea stella, N. de, civis Pragensis 737. Ausk (Austi, Aussig) 723. Austria, dueatus 193. 194. 200. 292. 331. Azel, Johannes 21. 24. Baba, Valentinus 662. Baconelli, Baconel, Fouleandus 41. 43—45. 47. Baden, marchio de 192. 242, 243. Bamberga 72. 73. 80. 83. 84. 97. 140. 177. 188. 218. 216. 237. 520. 521. Dambergensis episeopus 141. 190. 192. 199. 203. 365. A07. Baptista, eonsiliarius Sigismundi Rom. imp. 541. 597. 600. 601. 605—607. 613. 801. 804. 809. Barbara, Romanorum regina 448. 676. 757. 765. 821. 832. 833. 835. 850. 852. 856. 857. 860. 865. Barensis dux 99. Bascia, Leonardus de v. Pascia. Basilea 48. 55. 65—73. 75—91.96—107. 110—120. 123. 125. 130. 135. 138. 141. 149.175. 192. 193. 202—204. 208. 209. 216. 218. 220—226.229. 231. 233. 234. 236. 238. 241—243. 245—253. 256—200. 289—292. 296. 301. 311. 312. 321. 322. 337. 350. 352. 355—357. 377. ete. 446. 521. 522. 524. 543. 699. 714. 787—790. 810. 856. 857. 866. Basterii, Gilbertus 45. Batiferis, Batiferris, Batifreris, Bartholomaeus de 380. 623. 624. 700. 733. Bavaria 138. 177. 181. 194. 200. 257. 446 —448. 788. Bedrieus, Bederieus (Bedrich de StráZnic) presbyter in Colonia 551. 564. 566. 567. 574. 589. 766. 812. 831. 837—839. 841. 846. Beinhein, Heinricus de 68. Benedictus XIII. papa v. Luna, Petrus de. Benedietus, fr. de monte Oliveti de Avinione 120. 121. Benesius, Benecius, Benssius, miles v. Mokrowus. Benessow (Benesow) 145. Berna 100. Bernhardus prior Burdegalensis 11. Bertheleti, Petrus 128. Bertrandus epise. S. Flori, postea Uticensis 21. 36. 38. 39. 42—45. Bertrandus fr. ord. Carmelitarum 64. Berverii, Martinus, decan. Turonensis 361. 363. 368. 399. 446. 449. 452. 467. 468. 476. 499. 505. 512. 524. 544. 556. 565. 568. 574. 579. 588—593. 600. 617. 618. 623. 624. 634. 635. 641. 656. 669. 672. 674. 681. 688. 695. 699. 703. 733. 735. 736. 739. 746. 751. 756. 757. 766. 767. 777. 788. 791. 793. 797. 811. 812. 821. 825. 838. 850. 856. Betuldi, Nicolaus 45. Bezdiedicz (Bezdědic), Jacubko de 735. Biberach 192. 250. Biela 864. Bisuntinum 627. Bisuto, baro dictus (forte Bořita) 465. Blassenburg (Plassenburg) 219. Bleh, miles 735. 879 Bodibrat, alias de Cunstat (Kunštat de Poděbrad) Erhardus de 661. 734. Bohemia et Bohemi 9. 22. 27. 72—76. 79. 81—86. 90. 98. 99. 101. 106. 107. 113. 114. 118. 120—124. 128. 135.137 —140. 147. 149.151.186.188. 189. 191—193. 197. 204. 205. 208—242. 246—280. 289—316. 318— 321. 323—357. 360 seq. Bohemiea sylva 202. 203. Bohunko de Choczna, Koczana, reet. ecel. Luthomusl. 662. 776. Boleslaw juven. (Mladś Boleslaw, Jung-Bunzlau) 526. Boniconventus, castrum 52. Bonifacius VIII. Papa 26. Bononia 177. 322. Bononiensis cardinalis 337. 342. Borotyn, Nicolaus de 734. Bosna et Bosnenses 077. 710. 803. Bosnae rex 676. 757. 791. Boue, Johannes a 505. Brabantia 69. 521. 522. Brandenburgensis marchio, v. Fridericus. Brant, Gerardus 282. Brisachum 100. Brixia 10. Brixiensis episcopus 106. Broda Bohemicalis (Brod Cesky) 723. Broda Vngaricalis 723. Bruneti (Petrus) 185. 207. 210. . Brunna in Могау!а 524. 539 — 543. 549—565. 571—573. 614—618. 635. 666. 673. 746—748. 791. 810. Brunnenmeister, Conradus, pleban. S. Martini Basil. 69. Brunnensis praepositus v. Cristanus de Grecz. Brunnovia (Břewňow) monasterium 722. Buda 698. 699. 811. Budweiz, Budwecz, Budewicz (Budějovice, Budweis) 177. 178. 705. 722. 782. 783. Buer, Petrus 44—46. Bujus, magister 24. Bulgari 97. Burgundiae dux 69. 85. 91. 96. 97. 99. 100. 101. 106. 110. 112. 117. 120. 124. 125. 129. 130. 520—522. 543. 690. 698. 762. Burzeniez, Sdislaus de, purggravius in Karlstein 146. 226. 323. 350. 368. Bussnang, Busnane, Conradus de 68. 70. €. Cabilonensis episcopus v. Hugo. Cadanus, Cadan (Kadaň, Kaaden) 722. 831. Caesarini, Julianus, eard. S. Angeli 65—68. 71—77. 80—88. 90—92. 98—101.103—107.109—124.129— 131. 135. 137. 141. 170. 174. 177. 178. 188. 195. 209. 216. 217. 224. 229. 237. 242. 245. 250. 252. 253. 258—262. 269. 271. 272. 278. 281—285. 289—312. 315—327. 332—343. 347—353. 404. 544. 552, 567. 568. 570. 623. 787. Calix, castrum 854. Camaret (Kamaret ze Zirownice), Purkart 735. Cambia, Chambia 257. 507. Camera, Guillermus de 62. 253.
Strana 880
880 Camplo, Jacobus de, episcopus Spoletanus 11. Caninet, Aegidius 70. Cappel, Artungus, Hartungh de 44. 344. Capranica (Crapanica), Dominicus de, cardinalis 65. Cardinalis, Johannes, rector universit. Pragensis 385. Carlerii, Karlerii, Aegidius, decanus Cameracensis 258. 284. 309. 310. 312. 313. 331—333. 340—342. 347. 348. 359. 361. 365. 384. 389. 420. 430. 505. 506. 524. 525. 549. 556. 560. 562. 565. 568. 573—576. 600. 615. 618. 623. 628. 634. 635. 657. 670. 674. 703. 707. 736. 746. 756. 757. 788. 790. 791. 810. Carolus M. imperator 573. 625. 626. Carolus IV. Rom. imp. 723. 850. Carolus VII. rex Franeiae 58. 65. 67. 110. 113. 117. 120. 124. 125. 129. 290. 450. 452. 520—522. 568. 698. 855. Carvatia (Croatia) 306. Castelli, Angelus frat. Cerbonis de civitate 14. Catelsburg (Kadolzburg) 237. 250. Celi (Coeli alias Himmel), Johannes 628. 780. 823. Chapco, Chappecop, eapitan. Orphanorum v. Czapko. Cheling, ablegatus novae civitat. Prag. (forte Silink) 505. Chlin (Chlum), Wilhelm 734. Chlumpezan alias de Piesk, Mathias de v. Lauda. Chotiessow (Chotésow) monasterium 722. Chotun, miles 735. Chrudim 831. Chrudim, Martinus de v. Lupaćh. Chusart, Johannes 49. Chwal, miles 735. Ciconis, Johannes, ord. fr. Minorum 45. Ciliae, Ulricus comes 820. Cladrub (Kladruby, Kladrau) monasterium 722. Clatovia, Clatowia, Glatovia (Klatowy, Klattau) 203. 505. 722. 831. Clavaro, Jacobus de 203. Clenow, Przibico de v. Klenow. Clerici, Nicolaus 182. Clik (Orlik), Waynko 734. Clumeczki (Chlumecky), Petrus 734. Clumpczan, Mathias de v. Lauda. Coba 343. Colda (Kolda), Wenceslaus 734. Collocensis archiepiscopus v. Johannes de Florentia. Colonia super Albeam (Kolin) 539. 551.723. 736.831.844. Colonia 74. 85. Coloniense capitulum 194. Coloniensis archiepiscopus v. Theodericus. Colowrat (Kolowrat), Hanus de 662. 734. Colowrat (Kolowrat), Benes 734. Colstein (Waldstein de Kolstein), Henik de 735. Columbaria 100. Columna, Petrus de, abbas S. Petri de Rosacio 8. 23. 38. 42. 54. 56. Columna, Prosper de, card. 65. Cone, Jacobus v. Jacuka. Concius, Couso, episcopus Holmucensis (Kounco, Kunzo, Conradus de Zwola, episc. Olomuc.) 67. 68. 75. 552. Conradus, episcopus Ratisponensis 237. 246. 250. 257. 282. 324. Index personarum et locorum. Conradus, plebanus ad Laetam curiam 860. Conradus, factor Nicolai Teschler Wiennae 544. 552. Conradus Jacobi de Monte Policiano 87. Constantia civitas 27. 49. 94. 154. 192. 278. 312. 333. 345. 377. Constantiensis episeopus provineiae Rothomagensis v. Philibertus. Constantiensis episcopus in Alemannia 192. 242. 243. Constantinopoli, Andreas de v. Pera. Constantinopolis 24. 25. 26. 568. Coranda (Koranda), Wenceslaus 461. 565—568. 861. 862. S. Corona (Zlatá koruna, Goldenkron) monaster. 722. Cosca, Wilhelmus de v. Kostka. Coureellis, Thomas de, canonicus Atrebatensis 505. 507. 736. 190. Couso, episeopus Olomucensis v. Concius. Cracovia 155. 614. Cracoviensis episcopus 755. Creauczicz, civitas v. Eybeczschicz. Cretensis archiepiscopus v. Petrus. Cristanus de Greez, praepositus Brunnensis 549. 552. 555. 558. 559. 566. 568. 570. 571. 614. 615. 747. Cristanus (de Prachatic), rector universitatis Pragensis 263. 363. 526. 565. 566. 577. 835. 842. 858. 866. S. Crueis eardinalis 92. 121. 568. S. Crueis monasterium in Austria 810. Crueue, Martinus 457. Crumpna (Krumlow, Krummau) 145. Cubitus (Loket, Elbogen) 191. 217. 247—249. 376. 448. Cunsso, Martinus, rector universitatis Prag. 389. Cunstat, Erhardus de v. Bodibrat. Curia (Dwür králowé, Kóniginhof) 536. 831. Curia, Gregorius de 223. 260. 262. Curiacensis princeps 125. Curiensis episcopus 106. 117. Curzim, Gurim (Kaufim) 723. 831. Cypro, Cardinalis de 520. 568. Czapko, Chapco, Zapko, Chappecop de Saan (Capek de San), Johannes 276. 464. 465. 505. 734. 737. 741 Czaslaw, Czaslauia, Czasslawia (Čáslaw) 536. 723.835. Czirnyn (Černin), Johannes de 662. Czukmansky (Cukmansky), Benes 662. Czymburg (Cimburk) Cztibor de 734. Dacia (Dania) 568. Dalengoye, Johannes 70. Dammartino, abbas de 49. 52. Daniel, nuntius novae civitatis Pragensis 662. 696. 765. Danmonis, Johannes, clerie. Aniciensis 38. 41. 42. 44. 45. Danubius 194. 665. Dictizithonis (Dětřichowic), Paulus 662. Dionysii, Guillermus 62. Diowyesowski (Diwisowsky), Sesema 735. Diwissius Roczko vel Worzko de Miletinek (Diwiś Borek de Miletinek) 564. 604. 662. 696. 749. 765. 774. 803. 806. 823. 825. 841. Dobrye, Johannes 128. Doxan (Doxana, Doksany) monasterium 722.
880 Camplo, Jacobus de, episcopus Spoletanus 11. Caninet, Aegidius 70. Cappel, Artungus, Hartungh de 44. 344. Capranica (Crapanica), Dominicus de, cardinalis 65. Cardinalis, Johannes, rector universit. Pragensis 385. Carlerii, Karlerii, Aegidius, decanus Cameracensis 258. 284. 309. 310. 312. 313. 331—333. 340—342. 347. 348. 359. 361. 365. 384. 389. 420. 430. 505. 506. 524. 525. 549. 556. 560. 562. 565. 568. 573—576. 600. 615. 618. 623. 628. 634. 635. 657. 670. 674. 703. 707. 736. 746. 756. 757. 788. 790. 791. 810. Carolus M. imperator 573. 625. 626. Carolus IV. Rom. imp. 723. 850. Carolus VII. rex Franeiae 58. 65. 67. 110. 113. 117. 120. 124. 125. 129. 290. 450. 452. 520—522. 568. 698. 855. Carvatia (Croatia) 306. Castelli, Angelus frat. Cerbonis de civitate 14. Catelsburg (Kadolzburg) 237. 250. Celi (Coeli alias Himmel), Johannes 628. 780. 823. Chapco, Chappecop, eapitan. Orphanorum v. Czapko. Cheling, ablegatus novae civitat. Prag. (forte Silink) 505. Chlin (Chlum), Wilhelm 734. Chlumpezan alias de Piesk, Mathias de v. Lauda. Chotiessow (Chotésow) monasterium 722. Chotun, miles 735. Chrudim 831. Chrudim, Martinus de v. Lupaćh. Chusart, Johannes 49. Chwal, miles 735. Ciconis, Johannes, ord. fr. Minorum 45. Ciliae, Ulricus comes 820. Cladrub (Kladruby, Kladrau) monasterium 722. Clatovia, Clatowia, Glatovia (Klatowy, Klattau) 203. 505. 722. 831. Clavaro, Jacobus de 203. Clenow, Przibico de v. Klenow. Clerici, Nicolaus 182. Clik (Orlik), Waynko 734. Clumeczki (Chlumecky), Petrus 734. Clumpczan, Mathias de v. Lauda. Coba 343. Colda (Kolda), Wenceslaus 734. Collocensis archiepiscopus v. Johannes de Florentia. Colonia super Albeam (Kolin) 539. 551.723. 736.831.844. Colonia 74. 85. Coloniense capitulum 194. Coloniensis archiepiscopus v. Theodericus. Colowrat (Kolowrat), Hanus de 662. 734. Colowrat (Kolowrat), Benes 734. Colstein (Waldstein de Kolstein), Henik de 735. Columbaria 100. Columna, Petrus de, abbas S. Petri de Rosacio 8. 23. 38. 42. 54. 56. Columna, Prosper de, card. 65. Cone, Jacobus v. Jacuka. Concius, Couso, episcopus Holmucensis (Kounco, Kunzo, Conradus de Zwola, episc. Olomuc.) 67. 68. 75. 552. Conradus, episcopus Ratisponensis 237. 246. 250. 257. 282. 324. Index personarum et locorum. Conradus, plebanus ad Laetam curiam 860. Conradus, factor Nicolai Teschler Wiennae 544. 552. Conradus Jacobi de Monte Policiano 87. Constantia civitas 27. 49. 94. 154. 192. 278. 312. 333. 345. 377. Constantiensis episeopus provineiae Rothomagensis v. Philibertus. Constantiensis episcopus in Alemannia 192. 242. 243. Constantinopoli, Andreas de v. Pera. Constantinopolis 24. 25. 26. 568. Coranda (Koranda), Wenceslaus 461. 565—568. 861. 862. S. Corona (Zlatá koruna, Goldenkron) monaster. 722. Cosca, Wilhelmus de v. Kostka. Coureellis, Thomas de, canonicus Atrebatensis 505. 507. 736. 190. Couso, episeopus Olomucensis v. Concius. Cracovia 155. 614. Cracoviensis episcopus 755. Creauczicz, civitas v. Eybeczschicz. Cretensis archiepiscopus v. Petrus. Cristanus de Greez, praepositus Brunnensis 549. 552. 555. 558. 559. 566. 568. 570. 571. 614. 615. 747. Cristanus (de Prachatic), rector universitatis Pragensis 263. 363. 526. 565. 566. 577. 835. 842. 858. 866. S. Crueis eardinalis 92. 121. 568. S. Crueis monasterium in Austria 810. Crueue, Martinus 457. Crumpna (Krumlow, Krummau) 145. Cubitus (Loket, Elbogen) 191. 217. 247—249. 376. 448. Cunsso, Martinus, rector universitatis Prag. 389. Cunstat, Erhardus de v. Bodibrat. Curia (Dwür králowé, Kóniginhof) 536. 831. Curia, Gregorius de 223. 260. 262. Curiacensis princeps 125. Curiensis episcopus 106. 117. Curzim, Gurim (Kaufim) 723. 831. Cypro, Cardinalis de 520. 568. Czapko, Chapco, Zapko, Chappecop de Saan (Capek de San), Johannes 276. 464. 465. 505. 734. 737. 741 Czaslaw, Czaslauia, Czasslawia (Čáslaw) 536. 723.835. Czirnyn (Černin), Johannes de 662. Czukmansky (Cukmansky), Benes 662. Czymburg (Cimburk) Cztibor de 734. Dacia (Dania) 568. Dalengoye, Johannes 70. Dammartino, abbas de 49. 52. Daniel, nuntius novae civitatis Pragensis 662. 696. 765. Danmonis, Johannes, clerie. Aniciensis 38. 41. 42. 44. 45. Danubius 194. 665. Dictizithonis (Dětřichowic), Paulus 662. Dionysii, Guillermus 62. Diowyesowski (Diwisowsky), Sesema 735. Diwissius Roczko vel Worzko de Miletinek (Diwiś Borek de Miletinek) 564. 604. 662. 696. 749. 765. 774. 803. 806. 823. 825. 841. Dobrye, Johannes 128. Doxan (Doxana, Doksany) monasterium 722.
Strana 881
Index personarum et locorum. Drachow, Wenceslaus de 602. 662. 776. 781. 802. 824. 837. 838. 842. 848. 849. 866. Drha, miles 735. Drzewenicz (Dřewenice), Gallus de 662. Duba, Johannes Rohacz de, v. Rohacz. Dubrawka (de Osowého), Zbinko 734. Dwora v. Curia. E. Ebendorfer de Haselbach, Halsbach, Halzbach, Thomas 361. 362. 505. 524. 525. 527. 540. 544. 548. 555. 558. 560. 562. 569. 572—575. 597. 599. 616. 623. 628. 632. 634. 633. 657. 674. 691. 692. 695. 701. 703. 707. 714. 717.723. 728. 736. 746. 756. 757. 763. 766. 777. 781. 788. 701. 821. 824. 825. 827. Eberacensis monasterii abbas v. Hermannus. Egra et Egrenses 80—84. 138—140. 142. 146. 147. 149. 153. 180. 186. 187. 189—194. 196. 198—200. 202— 219. 221. 223—257. 261—203. 269. 270. 278—280. 289. 291. 292. 296. 300. 302—304. 309. 323. 326— 330. 347. 348. 362. 365. 373. 376. 378. 404. 407. 446—448. 459. 467. 480. 518. 553. 741. 749. 788. 790 ete. Eistetensis decanus v. Seglawer. Eistetensis episcopus 150. 190. 192. 199. 203. Elbogen civitas v. Cubitus. Elisabetha, uxor Alberti ducis Austriae 676. 699. 757. Elsenhein, Johannes, prior in Istein 69. Emerieus (de Marezaly), magister curiae regni Hunga- riae 859. Enardi, Gerardi, Guillermus 70. Engelspurg 222. 223. Ernestus dux Bavariae 138. 203. 242. 243. Eudaemon, Nicolaus 25. Eugenius IV. Papa 1. 66—68. 70. 72. 75—80. 83. 84. 86—88. 91. 99—108. 117—120. 123. 124. 185. 186. 216. 255. 277. 300. 321. 322. 355. 520. 568. S. Eustachii cardinalis de Hispania 26. 27. 310. 312. 317. Eybeczschicz, Evencich, Etrbexiz, Creauczicz (Evanczi- tium, Ewandic, Eibenschitz) civitas 536. 552. 666. 747. Fe Fabraca, Fabrica, Johannes, elect. Lascuriensis 36. 39. 49. 52. Fabri vel Kowarz, Simon 530. 531. Faynaldus Carthusiensis 115. Feltkirehen, Feldkireh 106. 117. 118. 130. 137. Filzenconis, Henricus (Henr. filius Zenconis de Warten- berg.) v. Wartemberg. Flamocheti, Guido, convent. Chamberiaci 92. 105. 115. 125. 216. Flandria 74. Florentia 11. 18. 48. 49. 56. 354. S. Flori episcopus v. Bertrandus. Fons salutis, monasterium 236. Francfordia 72. 73. 120. 121. 123. 627. Francia 32. 36. 78. 100. 120. 121. 125. 282. 291. 338. 340. 344. 354. 451. 571. 573. 587. 712. Franciae rex 830. v. etiam Carolus VII. Franconia 120. 138. 177. 181. 200. Scriptores. I. 881 Fratricelli 30. 40. 55. Freron, Simon 569. Friburga 100. Friburgensis comes 125. Fridericus, dux Austriae 91. 96. 97. 99. 100. 105. 106. 110. 112. 117. 118. 120. 124. 125. 129. 130. Friderieus, marchio Brandenburg. 81. 82. 86. 138—140. 147. 150. 176. 185. 187. 189. 192. 193. 195. 196. 198 199. 203. 205. 209—211. 213—219. 223. 224. 226. 233—239. 241—244. 247. 249. 250. 251. 257. Frimburg (Frimburk), Sesema de 734. Frisingensis, Frigisensis episcopus 525—527. 548. Furstenstein, castrum 106. Fuxo, eardinalis de 71. G. Gabriel, abbas S. Salvatoris 45. Gaumeraon, Nicolaus 447. Gdina, Buczo de (Buzek de Kdyně) 449. 789. Gefeller 248. Gelhusen, Johannes de v. Johannes. Georgius, archiepiscopus Strigoniensis 528. 529. 677. 691. 694. 696. 697. 746. 758. 762. 764. 765. 811. Gerardi, Guillelmus v. Enardi. Germersheim, castrum 73. Giengen 192. Glatovia v. Clatovia. Godim (Hodonin, Godonin, Göding) 747. Graeci 4. 22. 24. 27. 31. 40. 55. 97. 113. 120. 255. 293. 296. 297. 301. 319. 325. 339. 568. 571. 573. 587. 712, 726. 735. 803. 815. Greez reginae supra Albeam (Hradec králowé, Kónigin- grütz) 505. 536. 588. 723. 737. 796. 831. 841. 846. 854. 855. 857. Grediss (Hradiště, Münchengrätz) 722. Gregorius VII. Papa 865. Gregorius (XII. papa) de Venetiis 27. Guido, vicarius Minorum de observantia 115. 125. Guido, prior conv. Ziamberiacensis, Siambiacensis vel Thiaberiacensis v. Flamocheti. Guillelmus dux Bavariae 117. 120. 129. 138. 139. 175. 176. 181. 187. 192. 193. 196. 202. 218. 224. 234— 238. 241—246. 249—253. 256. 260. 262. 265. 266. 270. 291. 293. 297. 300. 303. 309. 321. 324. 325. 327 329—332. 338. 350. 352. 355. Guillelmus, prior Paterniaci v. Monte, Guillel. de. Guillelmus, notarius cancel. Sigism. Rom. imp. 821. 824. Gurcensis, Curcensis episcopus 527. 690. Gurim v. Curzim. Habisen, mercator Basil. 552. Haimboure, Haimbourk, Hainboure 529. 540. 544. Halsbach, Halzbach, Thomas de v. Ebendorfer. Hartungh, miles v. Cappel. Has, filius baronis (Zajiec de Hasenburg vel de Budyn) 181. Haselbach, villa 548. Haselbach, Thomas de v. Ebendorfer. Haymo, Johannes de 42. Heberti, Michael 62. 114
Index personarum et locorum. Drachow, Wenceslaus de 602. 662. 776. 781. 802. 824. 837. 838. 842. 848. 849. 866. Drha, miles 735. Drzewenicz (Dřewenice), Gallus de 662. Duba, Johannes Rohacz de, v. Rohacz. Dubrawka (de Osowého), Zbinko 734. Dwora v. Curia. E. Ebendorfer de Haselbach, Halsbach, Halzbach, Thomas 361. 362. 505. 524. 525. 527. 540. 544. 548. 555. 558. 560. 562. 569. 572—575. 597. 599. 616. 623. 628. 632. 634. 633. 657. 674. 691. 692. 695. 701. 703. 707. 714. 717.723. 728. 736. 746. 756. 757. 763. 766. 777. 781. 788. 701. 821. 824. 825. 827. Eberacensis monasterii abbas v. Hermannus. Egra et Egrenses 80—84. 138—140. 142. 146. 147. 149. 153. 180. 186. 187. 189—194. 196. 198—200. 202— 219. 221. 223—257. 261—203. 269. 270. 278—280. 289. 291. 292. 296. 300. 302—304. 309. 323. 326— 330. 347. 348. 362. 365. 373. 376. 378. 404. 407. 446—448. 459. 467. 480. 518. 553. 741. 749. 788. 790 ete. Eistetensis decanus v. Seglawer. Eistetensis episcopus 150. 190. 192. 199. 203. Elbogen civitas v. Cubitus. Elisabetha, uxor Alberti ducis Austriae 676. 699. 757. Elsenhein, Johannes, prior in Istein 69. Emerieus (de Marezaly), magister curiae regni Hunga- riae 859. Enardi, Gerardi, Guillermus 70. Engelspurg 222. 223. Ernestus dux Bavariae 138. 203. 242. 243. Eudaemon, Nicolaus 25. Eugenius IV. Papa 1. 66—68. 70. 72. 75—80. 83. 84. 86—88. 91. 99—108. 117—120. 123. 124. 185. 186. 216. 255. 277. 300. 321. 322. 355. 520. 568. S. Eustachii cardinalis de Hispania 26. 27. 310. 312. 317. Eybeczschicz, Evencich, Etrbexiz, Creauczicz (Evanczi- tium, Ewandic, Eibenschitz) civitas 536. 552. 666. 747. Fe Fabraca, Fabrica, Johannes, elect. Lascuriensis 36. 39. 49. 52. Fabri vel Kowarz, Simon 530. 531. Faynaldus Carthusiensis 115. Feltkirehen, Feldkireh 106. 117. 118. 130. 137. Filzenconis, Henricus (Henr. filius Zenconis de Warten- berg.) v. Wartemberg. Flamocheti, Guido, convent. Chamberiaci 92. 105. 115. 125. 216. Flandria 74. Florentia 11. 18. 48. 49. 56. 354. S. Flori episcopus v. Bertrandus. Fons salutis, monasterium 236. Francfordia 72. 73. 120. 121. 123. 627. Francia 32. 36. 78. 100. 120. 121. 125. 282. 291. 338. 340. 344. 354. 451. 571. 573. 587. 712. Franciae rex 830. v. etiam Carolus VII. Franconia 120. 138. 177. 181. 200. Scriptores. I. 881 Fratricelli 30. 40. 55. Freron, Simon 569. Friburga 100. Friburgensis comes 125. Fridericus, dux Austriae 91. 96. 97. 99. 100. 105. 106. 110. 112. 117. 118. 120. 124. 125. 129. 130. Friderieus, marchio Brandenburg. 81. 82. 86. 138—140. 147. 150. 176. 185. 187. 189. 192. 193. 195. 196. 198 199. 203. 205. 209—211. 213—219. 223. 224. 226. 233—239. 241—244. 247. 249. 250. 251. 257. Frimburg (Frimburk), Sesema de 734. Frisingensis, Frigisensis episcopus 525—527. 548. Furstenstein, castrum 106. Fuxo, eardinalis de 71. G. Gabriel, abbas S. Salvatoris 45. Gaumeraon, Nicolaus 447. Gdina, Buczo de (Buzek de Kdyně) 449. 789. Gefeller 248. Gelhusen, Johannes de v. Johannes. Georgius, archiepiscopus Strigoniensis 528. 529. 677. 691. 694. 696. 697. 746. 758. 762. 764. 765. 811. Gerardi, Guillelmus v. Enardi. Germersheim, castrum 73. Giengen 192. Glatovia v. Clatovia. Godim (Hodonin, Godonin, Göding) 747. Graeci 4. 22. 24. 27. 31. 40. 55. 97. 113. 120. 255. 293. 296. 297. 301. 319. 325. 339. 568. 571. 573. 587. 712, 726. 735. 803. 815. Greez reginae supra Albeam (Hradec králowé, Kónigin- grütz) 505. 536. 588. 723. 737. 796. 831. 841. 846. 854. 855. 857. Grediss (Hradiště, Münchengrätz) 722. Gregorius VII. Papa 865. Gregorius (XII. papa) de Venetiis 27. Guido, vicarius Minorum de observantia 115. 125. Guido, prior conv. Ziamberiacensis, Siambiacensis vel Thiaberiacensis v. Flamocheti. Guillelmus dux Bavariae 117. 120. 129. 138. 139. 175. 176. 181. 187. 192. 193. 196. 202. 218. 224. 234— 238. 241—246. 249—253. 256. 260. 262. 265. 266. 270. 291. 293. 297. 300. 303. 309. 321. 324. 325. 327 329—332. 338. 350. 352. 355. Guillelmus, prior Paterniaci v. Monte, Guillel. de. Guillelmus, notarius cancel. Sigism. Rom. imp. 821. 824. Gurcensis, Curcensis episcopus 527. 690. Gurim v. Curzim. Habisen, mercator Basil. 552. Haimboure, Haimbourk, Hainboure 529. 540. 544. Halsbach, Halzbach, Thomas de v. Ebendorfer. Hartungh, miles v. Cappel. Has, filius baronis (Zajiec de Hasenburg vel de Budyn) 181. Haselbach, villa 548. Haselbach, Thomas de v. Ebendorfer. Haymo, Johannes de 42. Heberti, Michael 62. 114
Strana 882
882 Hedwika, Wenceslaus de 662. Heidelberga 202. 256. Heinricus II. S. Rom. imp. 356. Heinrieus VI. rex Angliae 65. 110. 113. 120. 125. 269. 521. 568. 712. 855. Heinricus, dux Bavariae 203. 256. Heinrieus, abbas S. Aegidii in Norimberga 142. 206. 210. 225. 231. 242. Heinrieus, decanus Trajectensis 124. 130. Heinricus, eanonieus Magdeburgensis v. Toke. Heinricus de Monte Dei, fr. ord. Praedicat. 124. Herbipolensis episcopus 150. 192.193.199. 203.216. 226. Herbipolis 72. 73. 85. 140. 176. 189. 190. 194. 215. 216. 226. Hermannus, abbas Eberacensis 152. 175. 176. 178. 188. 215. 231—234. 236. 237. 239—242. 243. 246. 249— 252. 255. 256. 292. Herstain (Herstein), Jan de 734. Hervei, Johannes 49. Hibernia 354. Hieronymus monachus 368. Hieronymus de Florentia, ord. Praedicat. 55. 63. Hieronymus de Praga, magister 154. 294. 313. 320. A35. A49. Hieronymus de Praga, ord. Calmaldulensis 64. 269. Hispania 42. 354. Hofemburg 129. Holstaski in Prera, Wolk (Wok) 734. Hosemberg, Johannes 103. Hradissztie (Hradisté) civitas v. Tabor. Hradysst, Laurinus de v. Laurinus. Huberti, Johannes, rector univ. Parisiensis 61. Hubertinus, frater 269. Hugo, episcopus Cabilonensis, dein archiepiseopus Rothomagensis 70. 71. Humpolez, Humbolez (Humpolecky), Nicolaus, protono- tarius civit. Prag. 247. 223. 249. 250. 252—256. Hungaria 139. 140. 144. 175. 177. 182. 194. 200. 266. 344. 517. 591. 674. 679. 681. 682. 686. 689. 694. 695. 740. 741. 759. 764—766. 780. 811. 827. 829. 841. 856. 859. Huss, Johannes 154. 269. 270. 294. 297. 311. 313. 320. 334. 342. 344. 345. 435. 449. 531. 712. 726. Hussitae 23. 26. 65. 66. 69. 71. 78. 84. 117. 120. 125. 128. 130. 131. 138. 139—142. 174. 176—179. 187. 194. 198. 202. 203. 213. 215. 217. Hymel, Johannes v. Celi. Hynko (de Waldstein) 341. J. Jacobellus, magister 298. 302. 307. 320. Jacobus, episcopus Spoletanus 8. 23. 38. 42. 54. 56. Jacobus fr. prov. ord. Praedicat. Brunnae v. Thomas. Jacobus (de Marchia) fr. ord. Minorum 691. Jacobus quondam d. Marei, civis Senensis 51. Jacobus de Reate, frater 203. Jaeuka, Cone, de Wrziessowiez, Jacobus (Jakaubek de Wresowie) 223. 376. 467. 537. Jaromir, Jaromyrzieze, Jaromzizieze (Jaroměř) 536. 723. 831. Index personarum et locorum. Jauriensis episcopus 676. 677. 679. 691. 758. 759. 762. 810. 811. Iglavia 694. 695. 764 —7766. 811. 821.829 —831.833. 858. Ingoldus, M. 199. 203. Jodocus, lector convent. Praedicat. Brunnae 557. 564. Johannes Palaeologus, imp. Romaeor. 22. 24. 27. 37.119. Johannes, rex Bohemiae 290. Johannes, dux Bavariae 138. 139. 188. 192. 193. 195. 198. 199. 203. 205. 210. 211. 213—219. 223. 226. 233—239. 241—244. 247. 249—251. 230. 257. 362. 365. 377. 378. 407. Johannes XXII. Papa 31. 32. Johannes, archiepiscopus Toletunus 42. Johannes de Florentia, archiepiscopus Collocensis 852. 859. 860. 865. 866. Johannes, episcopus Curiensis 266. Johannes, episcopus Lubicensis 634. 736. Johannes, episcopus Segniensis in Selavonia 600. 616. 673. 677. 679. 680. 682. 683. 686—688. 691. 757. 759. 763. 810—813. 815. 865. 866. Johannes, abbas Cistercii 70. 71. 131. 175. 178. 275. 277. 278. 297. 300. 318. 325. Johannes de Geilnhusen, Gelhusen, monachus de Mulen- brun 110. 112. 117. 118. 120. 125. 129. 137. 138. 142. 152. 174—179. 181. 182. 183. 188. 190. 192. 194— 196. 199. 201—203. 205—207. 213. 215. 217. 224— 229. 231—234. 236. 239—242. 246. 248. 249. 252. 255. 256. 258. 260. 281. 289. 292. 294. 298. 310. 316. 319. 325. 332. 361. 362. 368. 371. 505. 703. 707. 736. 788. Johannes (Papaušek), rector universit. Pragensis 862. Johannes, consul Pragensis v. Welwar. Johannes, notarius Johannis de Palomar 821. 831. Johannes, Petrus 52. Johannes de Ragusio v. Stoici. Johannis de Sacz (Joh. Žatecký) 249. 250. 253—250. 260. Johannes de Turonis 785. 788. 821. 824. 831. Joselmi, Guillermus, fr. ord. Minorum 37. 50. 64. 65. Italia 36. 117. 123. 124. 128. 137. 266. 322. 353. 354. Judaei 32. 40. 55. 58. Julianus eard. S. Angeli v. Caesarini. к. Kalestain, Conradus dominus de 467. Kalteisen, Henricus, ord. Praedicator. 258. 284. 309. 313—315. 333. 334. 345. 346. 348. 349. Kamess (Ramess) 735. Karlstein, Mathias de 527. 528. 665. Karlstein, Sdislaus purgravius de v. Burzeniez. Karlstein, Calesten, Wenceslaus de 527. 829. Kistra (Kystra), Martinus de 734. Klenow, Klenaow, Clenow, Przibico de (Přibik Kle- nowsky) 248. 295. 734. 831. 838. 848. 849. 857. 867. Kolda (de Zampach), Jan 735. Kostka, Costka, Coska, Cousea, Goska, Kosqua de Postupiez alias Würfel (Kostka de Postupic), Guiller- mus 248. 260. 262. 296—298. 306. 312. 315. 323. 325. 329. 339. 344. 345. 348. 351. 362. 371. 374. 503. 512. 517. 564. 574. 578. 589. 604. 605. 608. 609. 662. 666.
882 Hedwika, Wenceslaus de 662. Heidelberga 202. 256. Heinricus II. S. Rom. imp. 356. Heinrieus VI. rex Angliae 65. 110. 113. 120. 125. 269. 521. 568. 712. 855. Heinricus, dux Bavariae 203. 256. Heinrieus, abbas S. Aegidii in Norimberga 142. 206. 210. 225. 231. 242. Heinrieus, decanus Trajectensis 124. 130. Heinricus, eanonieus Magdeburgensis v. Toke. Heinricus de Monte Dei, fr. ord. Praedicat. 124. Herbipolensis episcopus 150. 192.193.199. 203.216. 226. Herbipolis 72. 73. 85. 140. 176. 189. 190. 194. 215. 216. 226. Hermannus, abbas Eberacensis 152. 175. 176. 178. 188. 215. 231—234. 236. 237. 239—242. 243. 246. 249— 252. 255. 256. 292. Herstain (Herstein), Jan de 734. Hervei, Johannes 49. Hibernia 354. Hieronymus monachus 368. Hieronymus de Florentia, ord. Praedicat. 55. 63. Hieronymus de Praga, magister 154. 294. 313. 320. A35. A49. Hieronymus de Praga, ord. Calmaldulensis 64. 269. Hispania 42. 354. Hofemburg 129. Holstaski in Prera, Wolk (Wok) 734. Hosemberg, Johannes 103. Hradissztie (Hradisté) civitas v. Tabor. Hradysst, Laurinus de v. Laurinus. Huberti, Johannes, rector univ. Parisiensis 61. Hubertinus, frater 269. Hugo, episcopus Cabilonensis, dein archiepiseopus Rothomagensis 70. 71. Humpolez, Humbolez (Humpolecky), Nicolaus, protono- tarius civit. Prag. 247. 223. 249. 250. 252—256. Hungaria 139. 140. 144. 175. 177. 182. 194. 200. 266. 344. 517. 591. 674. 679. 681. 682. 686. 689. 694. 695. 740. 741. 759. 764—766. 780. 811. 827. 829. 841. 856. 859. Huss, Johannes 154. 269. 270. 294. 297. 311. 313. 320. 334. 342. 344. 345. 435. 449. 531. 712. 726. Hussitae 23. 26. 65. 66. 69. 71. 78. 84. 117. 120. 125. 128. 130. 131. 138. 139—142. 174. 176—179. 187. 194. 198. 202. 203. 213. 215. 217. Hymel, Johannes v. Celi. Hynko (de Waldstein) 341. J. Jacobellus, magister 298. 302. 307. 320. Jacobus, episcopus Spoletanus 8. 23. 38. 42. 54. 56. Jacobus fr. prov. ord. Praedicat. Brunnae v. Thomas. Jacobus (de Marchia) fr. ord. Minorum 691. Jacobus quondam d. Marei, civis Senensis 51. Jacobus de Reate, frater 203. Jaeuka, Cone, de Wrziessowiez, Jacobus (Jakaubek de Wresowie) 223. 376. 467. 537. Jaromir, Jaromyrzieze, Jaromzizieze (Jaroměř) 536. 723. 831. Index personarum et locorum. Jauriensis episcopus 676. 677. 679. 691. 758. 759. 762. 810. 811. Iglavia 694. 695. 764 —7766. 811. 821.829 —831.833. 858. Ingoldus, M. 199. 203. Jodocus, lector convent. Praedicat. Brunnae 557. 564. Johannes Palaeologus, imp. Romaeor. 22. 24. 27. 37.119. Johannes, rex Bohemiae 290. Johannes, dux Bavariae 138. 139. 188. 192. 193. 195. 198. 199. 203. 205. 210. 211. 213—219. 223. 226. 233—239. 241—244. 247. 249—251. 230. 257. 362. 365. 377. 378. 407. Johannes XXII. Papa 31. 32. Johannes, archiepiscopus Toletunus 42. Johannes de Florentia, archiepiscopus Collocensis 852. 859. 860. 865. 866. Johannes, episcopus Curiensis 266. Johannes, episcopus Lubicensis 634. 736. Johannes, episcopus Segniensis in Selavonia 600. 616. 673. 677. 679. 680. 682. 683. 686—688. 691. 757. 759. 763. 810—813. 815. 865. 866. Johannes, abbas Cistercii 70. 71. 131. 175. 178. 275. 277. 278. 297. 300. 318. 325. Johannes de Geilnhusen, Gelhusen, monachus de Mulen- brun 110. 112. 117. 118. 120. 125. 129. 137. 138. 142. 152. 174—179. 181. 182. 183. 188. 190. 192. 194— 196. 199. 201—203. 205—207. 213. 215. 217. 224— 229. 231—234. 236. 239—242. 246. 248. 249. 252. 255. 256. 258. 260. 281. 289. 292. 294. 298. 310. 316. 319. 325. 332. 361. 362. 368. 371. 505. 703. 707. 736. 788. Johannes (Papaušek), rector universit. Pragensis 862. Johannes, consul Pragensis v. Welwar. Johannes, notarius Johannis de Palomar 821. 831. Johannes, Petrus 52. Johannes de Ragusio v. Stoici. Johannis de Sacz (Joh. Žatecký) 249. 250. 253—250. 260. Johannes de Turonis 785. 788. 821. 824. 831. Joselmi, Guillermus, fr. ord. Minorum 37. 50. 64. 65. Italia 36. 117. 123. 124. 128. 137. 266. 322. 353. 354. Judaei 32. 40. 55. 58. Julianus eard. S. Angeli v. Caesarini. к. Kalestain, Conradus dominus de 467. Kalteisen, Henricus, ord. Praedicator. 258. 284. 309. 313—315. 333. 334. 345. 346. 348. 349. Kamess (Ramess) 735. Karlstein, Mathias de 527. 528. 665. Karlstein, Sdislaus purgravius de v. Burzeniez. Karlstein, Calesten, Wenceslaus de 527. 829. Kistra (Kystra), Martinus de 734. Klenow, Klenaow, Clenow, Przibico de (Přibik Kle- nowsky) 248. 295. 734. 831. 838. 848. 849. 857. 867. Kolda (de Zampach), Jan 735. Kostka, Costka, Coska, Cousea, Goska, Kosqua de Postupiez alias Würfel (Kostka de Postupic), Guiller- mus 248. 260. 262. 296—298. 306. 312. 315. 323. 325. 329. 339. 344. 345. 348. 351. 362. 371. 374. 503. 512. 517. 564. 574. 578. 589. 604. 605. 608. 609. 662. 666.
Strana 883
Index personarum et locorum. 689. 708. 709 736. 737. 740. 747. 749. 754. 767. 803. 806. 822. 823. 825. 841. Kotencziez, Coteneziez (Kotentic) Sigismundus de 662. 696. Kowanski (de Kowan), Jan 734. Kowarz, Simon v. Fabri. Krassa, civis Pragensis 531. Krawarz, Crawarz, alias de Strasnicz (Krawař ze Stráž- nice), Wenceslaus 248. 295. 662. Kraynyez, Krayngeez, Janek (Job. de Krajnic) 146. 223. Kunhofer, Cunhofer, Conradus 225. 237. 242. Kusel (Kuzel), Jan 735. L. L. advocatus in Svevia 242. Laa 549. Lacigali, Baptista de 131. Lacu, Nicolaus de 320. Lamberg, Nicolaus de v. Sokol. Lamelin, Johannes 62. Langenzeim, praepositus monasterii de 237. 243. Langheim, abbas monasterii de 152. 176. 186. 188. Lascuriensis episcopus v. Fabraea. Lauda de Chlumezan (Chluméan), Mathias de 217. 223. 248. 249. 260. 262. 291. 292. 294. 298. 303. 304. 307. 343. 348 361. 371. 372. 375. 377. 445. 447. 461. 462. 465. 469. 662. 679. 696. 707. 708. 735. 754. 756. 765. 770. 790. 806. 816. 825. Laventinus episcopus, dicens se Gurcensem 527, 690. Laurinus de Hradysst (Hradist) 223. 260. Lausanensis episcopus 100, 113. 690. Le-Cocu, Leacu, Johannes 41. 44. 45. Ledeski, Nicolaus 734. Leodiensis episcopus 85. 99. Leodium 74. 85. Leonardus, magist. generalis ord. Praedicatorum 23. 38. 42. 94. 56. 63. Lepus de Budyn (Zajiec de Budyn), Nicolaus 734. Leskowecz (Leskowec), Arnestus 734. Letowski, Wenes (Beneš Letowský) 734. Lexoviensis episcopus 113. Lichtemburg (Lichtenburk forte de Rusinow), Hertwieus de 734. Linconiensis episcopus v. Ricardus. Lipnicz (Lipnic), Smilo de 734. 735. Lirarz (Lnář), Wilhelmus de 734. Litwin, miles.725. Lombardia 118. Lotharingia 125. Lovania, Johannes de 113—115. Loufemberg (Laufenburg) 103. Loza, Ottiko de 276. Luca, civitas 225—227. 238. 354. Lueas, archipresbyter Imolensis 128. Lucius, notarius coneilii Basiliensis 104. Ludovicus, patriarcha Aquilegiensis 780. 821. 823. 828. Ludovieus, episcopus Magalonensis 14. Ludovicus, dux Bavariae palat.Rheni 73. 99. 130.138.178. 189. 192—195. 199. 202. 203. 226. 256. 507. 523. Ludovieus, seriptor Johannis ducis Bavariae 707. 883 Lugdunensis archiepiseopus 124. 125. 253. 282. 289— 291. 298. 305. 312. 324. 347. 348. 446. Luna (Launy, Laun) 537. 574. 722. 814. 831. Luna, Petrus de (ol. Benedictus XIII.) 22— 24. 27. 31. Lunouiez (Launiowiez), monasterium 722. Lupach (Lupác), Martinus 223. 260. 262. 294. 295. 298. 329. 367. 371. 375. 377. 445. 447. 453. 454. 457. 461—463. A65. 466. 469. 470. 505. 566. 567. 580. 582. 599. 605. 642. 662. 676. 684. 687. 692. 735. 737. 756. 767. 774. 780. 781. 788. 790. 793. 806. 812. 813. 816. 819. 820. 822—824. 827. 840. 856. Lupus (Wlk, Jacobus) praedicator in Arena Pragae 364. 365. 373. 449. 711. 855. Lusatia 247. Lusnicz, Wenceslaus de, pleban. S. Nicolai Pragae 776. Luthomericensis episcopus 594. 621. 650. 653. 636. 663. 771. 798. Luthomericz, Lythomericz, Luthumnicium (Litomericium, Litoměřice) 537. 723. 831. Luthomislensis ecelesia (Litomysl) 841. 842. Lutiez, Lutis, Lutich (Žlutice, Luditz) 247. 248. 376. 467. 723. Luxemburgum 698. 737. Luzana 100. Lyechtenburg (Lichtenburk), Georius de 734. Lypa (Lipa), Hlawacz de 734. M. Magdeburgensis archiepiscopus 600. Malobeez (Malowee de Pacowa), Jan 734. Manda, Sigismundus 734. 765. Mareoldus, Margoldus de Zbraslawiez (Zbraslawie) 223. 260. 262. 296. 298. 323. 453. Mareus, Servensis episcopus 45. 60. Mares, Aegidius de 42— 45. Marescalli, Philippus 3. 5. Margaretha, monialis ord. Praedieator. Brunnae 552. 553. 555. 558. 560. 564. Marovenski (Morawan), Jan de 734. Marquardus (Breisacher), protonot. imp. Sigism. 775. 820. S. Martini Parisiensis prior 125. Martinus V. Papa 1— 5. 7. 8. 10. 11. 14—20. 22— 25. 27. 37. 38. 42. 46. 50—54. 59. 61. 62. 65—68. 72. 73. 75. 83. 86. 87. 91. 99. 100. 102. 107. 120. 278. 307. 347. 708. Martinus, canon. Turonensis v. Berverii. Martinus de Chrudim v. Lupach. Mathias Anglicus 325. Matko, Matiko, Matisco, comes de Hungaria (Matko de Tallwez) 225. 597. 606. 613. 679. 759. Mauritius de nova Praga 505. 519. 531. 553. 737. 740. Meezina (Mécin), Wilhelmus de 226. Mediolanensis archiepiscopus 292. Mediolani dux 1. 10. 11. 118. 225. 226. 529. Mediolanum 10. 118. 22b. 226. Menger, Henricus 569. Mercerii, Jacobus prov. Franciae ord. Praedicat. 125. Mergeteym 237. Meserzicz (Mezerić), Georgius de 734. Metensis archidiaconus 568. 111%
Index personarum et locorum. 689. 708. 709 736. 737. 740. 747. 749. 754. 767. 803. 806. 822. 823. 825. 841. Kotencziez, Coteneziez (Kotentic) Sigismundus de 662. 696. Kowanski (de Kowan), Jan 734. Kowarz, Simon v. Fabri. Krassa, civis Pragensis 531. Krawarz, Crawarz, alias de Strasnicz (Krawař ze Stráž- nice), Wenceslaus 248. 295. 662. Kraynyez, Krayngeez, Janek (Job. de Krajnic) 146. 223. Kunhofer, Cunhofer, Conradus 225. 237. 242. Kusel (Kuzel), Jan 735. L. L. advocatus in Svevia 242. Laa 549. Lacigali, Baptista de 131. Lacu, Nicolaus de 320. Lamberg, Nicolaus de v. Sokol. Lamelin, Johannes 62. Langenzeim, praepositus monasterii de 237. 243. Langheim, abbas monasterii de 152. 176. 186. 188. Lascuriensis episcopus v. Fabraea. Lauda de Chlumezan (Chluméan), Mathias de 217. 223. 248. 249. 260. 262. 291. 292. 294. 298. 303. 304. 307. 343. 348 361. 371. 372. 375. 377. 445. 447. 461. 462. 465. 469. 662. 679. 696. 707. 708. 735. 754. 756. 765. 770. 790. 806. 816. 825. Laventinus episcopus, dicens se Gurcensem 527, 690. Laurinus de Hradysst (Hradist) 223. 260. Lausanensis episcopus 100, 113. 690. Le-Cocu, Leacu, Johannes 41. 44. 45. Ledeski, Nicolaus 734. Leodiensis episcopus 85. 99. Leodium 74. 85. Leonardus, magist. generalis ord. Praedicatorum 23. 38. 42. 94. 56. 63. Lepus de Budyn (Zajiec de Budyn), Nicolaus 734. Leskowecz (Leskowec), Arnestus 734. Letowski, Wenes (Beneš Letowský) 734. Lexoviensis episcopus 113. Lichtemburg (Lichtenburk forte de Rusinow), Hertwieus de 734. Linconiensis episcopus v. Ricardus. Lipnicz (Lipnic), Smilo de 734. 735. Lirarz (Lnář), Wilhelmus de 734. Litwin, miles.725. Lombardia 118. Lotharingia 125. Lovania, Johannes de 113—115. Loufemberg (Laufenburg) 103. Loza, Ottiko de 276. Luca, civitas 225—227. 238. 354. Lueas, archipresbyter Imolensis 128. Lucius, notarius coneilii Basiliensis 104. Ludovicus, patriarcha Aquilegiensis 780. 821. 823. 828. Ludovieus, episcopus Magalonensis 14. Ludovicus, dux Bavariae palat.Rheni 73. 99. 130.138.178. 189. 192—195. 199. 202. 203. 226. 256. 507. 523. Ludovieus, seriptor Johannis ducis Bavariae 707. 883 Lugdunensis archiepiseopus 124. 125. 253. 282. 289— 291. 298. 305. 312. 324. 347. 348. 446. Luna (Launy, Laun) 537. 574. 722. 814. 831. Luna, Petrus de (ol. Benedictus XIII.) 22— 24. 27. 31. Lunouiez (Launiowiez), monasterium 722. Lupach (Lupác), Martinus 223. 260. 262. 294. 295. 298. 329. 367. 371. 375. 377. 445. 447. 453. 454. 457. 461—463. A65. 466. 469. 470. 505. 566. 567. 580. 582. 599. 605. 642. 662. 676. 684. 687. 692. 735. 737. 756. 767. 774. 780. 781. 788. 790. 793. 806. 812. 813. 816. 819. 820. 822—824. 827. 840. 856. Lupus (Wlk, Jacobus) praedicator in Arena Pragae 364. 365. 373. 449. 711. 855. Lusatia 247. Lusnicz, Wenceslaus de, pleban. S. Nicolai Pragae 776. Luthomericensis episcopus 594. 621. 650. 653. 636. 663. 771. 798. Luthomericz, Lythomericz, Luthumnicium (Litomericium, Litoměřice) 537. 723. 831. Luthomislensis ecelesia (Litomysl) 841. 842. Lutiez, Lutis, Lutich (Žlutice, Luditz) 247. 248. 376. 467. 723. Luxemburgum 698. 737. Luzana 100. Lyechtenburg (Lichtenburk), Georius de 734. Lypa (Lipa), Hlawacz de 734. M. Magdeburgensis archiepiscopus 600. Malobeez (Malowee de Pacowa), Jan 734. Manda, Sigismundus 734. 765. Mareoldus, Margoldus de Zbraslawiez (Zbraslawie) 223. 260. 262. 296. 298. 323. 453. Mareus, Servensis episcopus 45. 60. Mares, Aegidius de 42— 45. Marescalli, Philippus 3. 5. Margaretha, monialis ord. Praedieator. Brunnae 552. 553. 555. 558. 560. 564. Marovenski (Morawan), Jan de 734. Marquardus (Breisacher), protonot. imp. Sigism. 775. 820. S. Martini Parisiensis prior 125. Martinus V. Papa 1— 5. 7. 8. 10. 11. 14—20. 22— 25. 27. 37. 38. 42. 46. 50—54. 59. 61. 62. 65—68. 72. 73. 75. 83. 86. 87. 91. 99. 100. 102. 107. 120. 278. 307. 347. 708. Martinus, canon. Turonensis v. Berverii. Martinus de Chrudim v. Lupach. Mathias Anglicus 325. Matko, Matiko, Matisco, comes de Hungaria (Matko de Tallwez) 225. 597. 606. 613. 679. 759. Mauritius de nova Praga 505. 519. 531. 553. 737. 740. Meezina (Mécin), Wilhelmus de 226. Mediolanensis archiepiscopus 292. Mediolani dux 1. 10. 11. 118. 225. 226. 529. Mediolanum 10. 118. 22b. 226. Menger, Henricus 569. Mercerii, Jacobus prov. Franciae ord. Praedicat. 125. Mergeteym 237. Meserzicz (Mezerić), Georgius de 734. Metensis archidiaconus 568. 111%
Strana 884
884 Michael Johannis de Senis 45. Michael de Pisis, secretarius Papae 43. 44. 46. Michelsberg (Michalowic), Wenceslaus de 734. Mielnik (Mélnik) 831. Miletinek, Miletinko, Diwissius Roezko de v. Diwissius. Milewsk (Milewsko, Mühlhausen), monasterium 722. Misna 200. Misnensis episcopus 324. 865. Misnensis marchio 247. 590. 601. 797. Misslin, Petrus de 531. Mitrew (Mitrowa), Hlabaez de 735. Miza (Striibro, Mies) civitas 722. 831. Moers, Isbrandus de 114. Moguntia 72. 73. 627. Moguntinus archiepiscopus 73. 124. 130. 199. Mokrowus, Mokrovusky, Mokrovauz, Mokrowski, Mocrows, Benecius de, residens in Ulibiez (Beneš Mokrowús de Hustiřan) 223. 248.260. 262. 294. 298. 300. 329. 362. 505. 564. 575. 608. 734. 736. 806. Monachum in Bavaria 138. 139. Montbeliart, comes de 521. Monstardier, Johannes 49. Monte, Guillermus de, prior prioratus Paterniaci 38. 41. 42. 44. 45. 47. 60. 92. 110. Monte Gachiis, Franciseus de 128. Monte nigro, Johannes, provine. ord. Praedicat. prov. Lombardiae 125. Montes Chutniez (Kutnáhora, Kuttenberg) 140. 240. 244. 246. 247. 250. 251. 263. 277. 588. 723. 796. 829. 831. 851. Moravia, marchionatus 147. 184. 191. 193. 194. 199. 220. 221. 223. 224. 226. 227. 230—234. 240. 246. 247. 253. 234. 205—231. 2602. 205—207. 276. 277. 289. 292. 294. 387. 538. 598. 616. 676. 678. 709. 768. 772. 773. 775. 777. 778. 182. 183. 790. 817. 818. 820. 825. 826. Morbacensis abbas 130. Mulbron, Mulbrun, Moulbron, Molbrun, Johannes de v. Johannes de Gelhusen. Mulenbrun, monasterium 256. Mutta (Wysoké myto, Hohenmauth) 831. Myzerieez deStresniez (Mezerie de Stráznic), Waezla 736. N. N. de Egra 465. Nellenburg, comites de 192. Nescheriis, Guido de 44. Newnburga, Namburga (Neuburga forensis) 548. 746. Nicolaus, doetor juris 328— 331. Nicolaus, protonotarius civit. Pragensis v. Humpolez. Nicolaus Bohemus, ord. Praedicatorum 341. Nicolaus de S. Geminiano, frat. ord. Praedicat. 354. Nicolaus de Pelherymow, episcopus Taborit. (Biskupec de Pelhiimow) 223. 260. 262. 268. 272. 284. 294. 304. 307. 309. 320. 321. 323. 327. 331—333. 340. 341. 343. 347. 367. 368. 375. 465. 565—568. 707. 837. Nicolaus de Pilzna, fr. ord. Minorum 857. Nicolaus Polonus 564. 567. Nicolaus Polonus, praepositus Cracoviensis 568. Nicolaus, miles, legat. regis Poloniae ad Bohemos 366. 367. Index personarum et locorum. Nider, Johannes, prior Praedicat. Basileae 68. 70. 92. 113. 115. 119. 125. 138. 139. 142. 152. 176. 177. 179. 181. 182. 185. 190. 192. 194—196. 198. 199. 201. 202. 204—207.215—217. 223. 224. 235. 241.281. Nimburg, Johannes de 765. Nimburga, Petrus de 696. Nithart, Henrieus, plebanus de Ulma 149. Nordlinga, Norlingua 192. 377. Norimberga, Nuremberga 67. 68. 72 —76. 79 — 86. 88. 90. 97—99. 101. 106. 124. 138—140. 142. 149. 150. 132. 174. 176—179. 181. 185. 187. 189. 191—195. 197—199. 202. 203. 203. 207.210. 211. 213. 215. 2106. 225. 234. 237. 244. 243. 245. 249. 254. 252. 256. 350. Normannia 424. Nova domo, Meinhardus de 248. 295. 366—368. 3706. 464. 466. 467. 471. 505. 506. 515—517. 522. 526. 527. 538. 551. 552. 556. 565. 566. 569. 570. 572. 574. 588. 589. 600. 603. 604. 615. 661. 666. 676. 680. 681. 684. 689. 692. 696. 698. 699. 705. 734. 736. 747. 756. 761. 765—767. 783. 790. 796. 803. 806. 810—812. 815. 820. 824. 830. 831. 833. 835. 841. 848. 866. Nova domo, Petrus de, plebanus in Batelow 824. Nozeraio, Leo de, decanus ecel. Bisuntinae 70. Nuo (?), dominus 453. Nymburg (Nimburk) 536. 723. 831. Nymburg, Otiko de 735. o. Offlatter, Johannes, praepos. S. Leonhardi Basil. 68. 70. Olomucensis episeopus 594. 650. 653. 636. 663.771. 798. Olomueensis episcopus v. Coneius. Olomueensis episcopus (Paulus de Mil&in) 549. 551 — 555. 558. 559. 561. 566. 507. 570—572. 600. 603. 613—616. 666. 747. 780. 791. 809. 812. 813. 823 826. 828. 842. 843. 853. 858. 864. 865. Olomucensis officialis 614. Olomucium 555. 561. 562. 571. 615. Opataniez (Opatowiez), monasterium 722. Opizis, Johannes de 51. Orlandi, Johannes 623. Orphani 140. 144. 146. 177. 181. 184. 216. 218. 260. 269. 276. 294. 305. 311. 362. 365. 367. 440. 447. 648. 705. 729. 730. 736. 741. 747. 788. Ossiek (Osek, Osegg), monasterium 722. Ostrow (S. Johannes sub rupe), monasterium 722. Ottingen (Oettingen), domini de 192. 195. P. Paderowski (de Padarow), Nicolaus 735. Paduanus episeopus 65. 568. Palomar, Polemar, Johannes de 86. 87. 90— 92. 98. 100. 115. 120. 135. 142. 175. 177. 216. 258. 260. 284. 285. 296. 305. 309. 311. 315—317. 324. 328. 334—336. 342. 346. 347. 349. 361. 363. 365. 367. 368. 371. 372. 374. 375. 399. 406. 446. 449—453. 455—463. 468. 469. 492. 499. 500. 505—320. 522—526. 548. 550— 556. 560. 561. 563. 566—590. 598. 600. 602. 604. 608. 610. 613. 615— 618.623. 627. 633. 637.643. 656.657. 674. 676 —692. 695. 698. 699. 703. 705—707. 710. 711. 733. 736—T739. 746. 750. 756. 757. 759. 763. 766.
884 Michael Johannis de Senis 45. Michael de Pisis, secretarius Papae 43. 44. 46. Michelsberg (Michalowic), Wenceslaus de 734. Mielnik (Mélnik) 831. Miletinek, Miletinko, Diwissius Roezko de v. Diwissius. Milewsk (Milewsko, Mühlhausen), monasterium 722. Misna 200. Misnensis episcopus 324. 865. Misnensis marchio 247. 590. 601. 797. Misslin, Petrus de 531. Mitrew (Mitrowa), Hlabaez de 735. Miza (Striibro, Mies) civitas 722. 831. Moers, Isbrandus de 114. Moguntia 72. 73. 627. Moguntinus archiepiscopus 73. 124. 130. 199. Mokrowus, Mokrovusky, Mokrovauz, Mokrowski, Mocrows, Benecius de, residens in Ulibiez (Beneš Mokrowús de Hustiřan) 223. 248.260. 262. 294. 298. 300. 329. 362. 505. 564. 575. 608. 734. 736. 806. Monachum in Bavaria 138. 139. Montbeliart, comes de 521. Monstardier, Johannes 49. Monte, Guillermus de, prior prioratus Paterniaci 38. 41. 42. 44. 45. 47. 60. 92. 110. Monte Gachiis, Franciseus de 128. Monte nigro, Johannes, provine. ord. Praedicat. prov. Lombardiae 125. Montes Chutniez (Kutnáhora, Kuttenberg) 140. 240. 244. 246. 247. 250. 251. 263. 277. 588. 723. 796. 829. 831. 851. Moravia, marchionatus 147. 184. 191. 193. 194. 199. 220. 221. 223. 224. 226. 227. 230—234. 240. 246. 247. 253. 234. 205—231. 2602. 205—207. 276. 277. 289. 292. 294. 387. 538. 598. 616. 676. 678. 709. 768. 772. 773. 775. 777. 778. 182. 183. 790. 817. 818. 820. 825. 826. Morbacensis abbas 130. Mulbron, Mulbrun, Moulbron, Molbrun, Johannes de v. Johannes de Gelhusen. Mulenbrun, monasterium 256. Mutta (Wysoké myto, Hohenmauth) 831. Myzerieez deStresniez (Mezerie de Stráznic), Waezla 736. N. N. de Egra 465. Nellenburg, comites de 192. Nescheriis, Guido de 44. Newnburga, Namburga (Neuburga forensis) 548. 746. Nicolaus, doetor juris 328— 331. Nicolaus, protonotarius civit. Pragensis v. Humpolez. Nicolaus Bohemus, ord. Praedicatorum 341. Nicolaus de S. Geminiano, frat. ord. Praedicat. 354. Nicolaus de Pelherymow, episcopus Taborit. (Biskupec de Pelhiimow) 223. 260. 262. 268. 272. 284. 294. 304. 307. 309. 320. 321. 323. 327. 331—333. 340. 341. 343. 347. 367. 368. 375. 465. 565—568. 707. 837. Nicolaus de Pilzna, fr. ord. Minorum 857. Nicolaus Polonus 564. 567. Nicolaus Polonus, praepositus Cracoviensis 568. Nicolaus, miles, legat. regis Poloniae ad Bohemos 366. 367. Index personarum et locorum. Nider, Johannes, prior Praedicat. Basileae 68. 70. 92. 113. 115. 119. 125. 138. 139. 142. 152. 176. 177. 179. 181. 182. 185. 190. 192. 194—196. 198. 199. 201. 202. 204—207.215—217. 223. 224. 235. 241.281. Nimburg, Johannes de 765. Nimburga, Petrus de 696. Nithart, Henrieus, plebanus de Ulma 149. Nordlinga, Norlingua 192. 377. Norimberga, Nuremberga 67. 68. 72 —76. 79 — 86. 88. 90. 97—99. 101. 106. 124. 138—140. 142. 149. 150. 132. 174. 176—179. 181. 185. 187. 189. 191—195. 197—199. 202. 203. 203. 207.210. 211. 213. 215. 2106. 225. 234. 237. 244. 243. 245. 249. 254. 252. 256. 350. Normannia 424. Nova domo, Meinhardus de 248. 295. 366—368. 3706. 464. 466. 467. 471. 505. 506. 515—517. 522. 526. 527. 538. 551. 552. 556. 565. 566. 569. 570. 572. 574. 588. 589. 600. 603. 604. 615. 661. 666. 676. 680. 681. 684. 689. 692. 696. 698. 699. 705. 734. 736. 747. 756. 761. 765—767. 783. 790. 796. 803. 806. 810—812. 815. 820. 824. 830. 831. 833. 835. 841. 848. 866. Nova domo, Petrus de, plebanus in Batelow 824. Nozeraio, Leo de, decanus ecel. Bisuntinae 70. Nuo (?), dominus 453. Nymburg (Nimburk) 536. 723. 831. Nymburg, Otiko de 735. o. Offlatter, Johannes, praepos. S. Leonhardi Basil. 68. 70. Olomucensis episeopus 594. 650. 653. 636. 663.771. 798. Olomueensis episcopus v. Coneius. Olomueensis episcopus (Paulus de Mil&in) 549. 551 — 555. 558. 559. 561. 566. 507. 570—572. 600. 603. 613—616. 666. 747. 780. 791. 809. 812. 813. 823 826. 828. 842. 843. 853. 858. 864. 865. Olomucensis officialis 614. Olomucium 555. 561. 562. 571. 615. Opataniez (Opatowiez), monasterium 722. Opizis, Johannes de 51. Orlandi, Johannes 623. Orphani 140. 144. 146. 177. 181. 184. 216. 218. 260. 269. 276. 294. 305. 311. 362. 365. 367. 440. 447. 648. 705. 729. 730. 736. 741. 747. 788. Ossiek (Osek, Osegg), monasterium 722. Ostrow (S. Johannes sub rupe), monasterium 722. Ottingen (Oettingen), domini de 192. 195. P. Paderowski (de Padarow), Nicolaus 735. Paduanus episeopus 65. 568. Palomar, Polemar, Johannes de 86. 87. 90— 92. 98. 100. 115. 120. 135. 142. 175. 177. 216. 258. 260. 284. 285. 296. 305. 309. 311. 315—317. 324. 328. 334—336. 342. 346. 347. 349. 361. 363. 365. 367. 368. 371. 372. 374. 375. 399. 406. 446. 449—453. 455—463. 468. 469. 492. 499. 500. 505—320. 522—526. 548. 550— 556. 560. 561. 563. 566—590. 598. 600. 602. 604. 608. 610. 613. 615— 618.623. 627. 633. 637.643. 656.657. 674. 676 —692. 695. 698. 699. 703. 705—707. 710. 711. 733. 736—T739. 746. 750. 756. 757. 759. 763. 766.
Strana 885
Index personarum et locorum. 776. 729. 787—798. 800. 802. 810. 811. 821. 823. 824. 831. 832. 838. 840. 849. 850. Palude, Petrus de 320. 342. Paniseola (Peniscola), castrum 31. 40. 55. Papia, eivitas 2. 3. 6—8. 10—12. 18. 27. 28. 39. 54. 61. 64. 65. 88. Pardus, capitaneus Taboritarum 446. Parentinus episcopus 179. Parisiensis universitas et ablegati 3. 5. 6. 7. 48. 49. 52. 61. 70. 72—74. 78—80. 81—83. 84. 91. 92. 98. 109. 313. Parisius (Lutetiae Parisiorum) 49. Parsperg, Parsperger, Porsperger, Fridericus. praepos. Ratispon. 206. 219. 361. 362. 505. 506. 507. 703. 736. 787. Paseasinus, ord. Minorum. 232. Pascia, Bascia, Piseia, Leonardus de 84—86. Pataviensis episcopus 124. 141. 571. 573. 574. Pataviensis episcopi offieialis Wiennae 544—546. 548.559. Paterniaci prior v. Monte, Guillermus de. Paulus, episcopus . . . 859. 860. Paulus, civis novae civitatis Pragensis 696. 765. Paulus a. S. Aegidio v. Slawikovic. Payne, Petrus, Anglieus 64. 223. 260. 262. 264. 269. 270.275. 278.282. 285. 291. 292. 294. 296. 297. 304— 307. 316. 317. 320. 321. 327. 328. 331. 333—338. 340. 342—344. 346—349. 355. 364. 365. 367. 372. 432. A50. 453—456. 458. 460—462. 465—469. 512. 515. 505—568. 574. 587. 107. 710.726. 769. 835. 837. 845. 846. 852. 861. 862. Pelrzimow, Pelherymow, Nicolaus de v. Nicolaus. Penyng, Johannes, Anglicus 862. Pera, Andreas de, vel de Constantinopoli, ord. Praed. 118. 119. Percherii, Petrus, frat. Minorum ord. 124. Perdix, Pertriez, Petrus, Anglicus, cognomine 333. 340. 343. 344. 347. Petrae castri prior v. Petrus. Petragoricensis episcopus 568. S. Petri cardinalis 260. 345. 324. 328. S. Petri ecclesia Brunnae 614—616. 666. S. Petri de Brunna praepositus v. Cristanus de Greez. S. Petri de Rosacio abbas v. Columna, Petrus de. Petrowicz (Carda de Petrowic), Wenceslaus de 662. Petrus, archiepiscopus Cretensis 8. 11. 23. 38. 42. 54. 56. 65. 568. Petrus, episcopus Augustensis 117. 361. 367. 371. 378. 406. 503. 517. 593. 703. 705. 736. 787. Petrus de Florentia, general. minister ord. Praedicator. 8. Petrus, episcopus Imolensis 86. Petrus, abbas de ltosaeio v. Columna. Petrus, prior Petrae castri ord. Carthus. 105. 107. 125. Petrus, fr. ord. S. Augustini 105. 246. 520. 681. 697. 698. Petrus, M. professor theologiae studii Wienn. 527. Petrus Anglicus v. Payne. Petrus de Zaez (Petr Némec de Saez) 260. 262. 287. 296. 323. 366. Petrus, notarius cuncellariae Sigism. Rom. imp. 824. Petrzpurk, Gencz de (Jenec de Janowie in Petrspure)734. Petuneis, Checchus Bartholomaei de 14. Philibertus, episcopus Ambionensis 11. 885 Philibertus, episcopus Constantiensis 113. 115. 124. 197. 198. 206. 207. 210.214. 361—363. 365. 367. 378. 446. 450. 473. 499. 501. 503. 506. 516—518. 522. 524— 527. 544. 545. 548. 049.051.532. 954—556. 559. 562. 563. 565. 566. 568. 569. 571. 572. 574. 576. 577. 579. 593. 600. 613. 616—618. 621— 623. 627. 628. 634. 635. 649. 652. 654. 656. 657. 661. 666. 668. 674. 680. 681. 687. 688. 695. 703. 705. 707. 733. 736. 745. 746. 756. 757. 764. 766. 776—779. 781. 787—791. 793. 810. 811. 818. 819. 821. 822. 824. 827. 831--837. 840. 842. 848. 850. 852. 856—866. Philibertus, procurator episcopi Lausanensis 100. Pichardi (Picardi) 311. Pilsna, Pilzna, Pizna, Pizlna, Pilizna, Pilsena (Plzeii, Pilsen) 177. 178. 188. 189. 191. 214. 217. 368. 373. 377. 447. 456. 460. 462—467. 506. 539. 593. 709. 722. 736. 740. Pisa 50. Piscia, Leonardus de v. Pascia. Piska, Mathias de v. Lauda, Mathias. Pizesk, Piesca, Arena (Písek) 217. 536. 831. Placentinus cardinalis 66. 96. 225. 292. 296. 304. 324. 337. 340. 342. 346. 349. 520. Plass (Plasy), monasterium 722. Plassemberg (Plassemburg), castrum 81. Plawe, dominus de 192. Plichta (Plicta de Žirotin), Jaroslaus 734. Podlaziez (Podlazieze), monasterium 722. Poherlicz, Poerlich (Poherlic) 549. 747. Polizek (Polička) 831. Polonia 200. 216. 275. 276. 582. 614. 616. 755. Poloniae rex v. Wladislaus V. et VI. Pomuk, monasterium 722. Pons (Most, Brüx) 373. 723. Porta apostolorum (Postoloprty, Postelberg), monaste- rium 722. Portugaliae rex 853. Posonium, Prespurch 147. 528. 529. 538—540. 544. 580. 663. 746. 791. 792. 827. 826. Postupiez, Wilhelmus de v. Kostka. Pota, Pottus, Puota (Pota de Castalowie) 80. 226. 538. 539. 551. 665. 746. Potmiri, Robertus 49. Prachaticz, Prakaticz (Prachatice), civitas 536. 831. Prachaticz, Cristanus de v. Cristanus. Praga et Pragenses 138— 142. 144—146. 149.152.177— 182. 186. 191. 194. 196—199. 200. 208. 212.214. 216. 218. 219. 221. 227. 229. 235—243. 245—250. 252— 260. 262. 264. 265. 294. 305. 311. 312. 321. 331. 341. 344. 345. 351. 352. 361—367. 371. 378. 386. 387. 389. 390. 393. 399. 446—451. 461. 472. 505. 527. 537. 538. 553. 565. 566. 571. 574. 576—578. 580. 585. 588. 597. 605. 607. 609. 611. 643. 623. 632. 634. 636. 644. 648. 663. 666. 673. 678. 689. 690. 694. 695. 703—705. 712. 714. 717. 722. 730. 735. 736. 746. TAT. 754—758. 760. 768. 769. 772—776. 779. 782. 783. 787—790. 793. 796—798. 805. 806. 809. 812. 814—820. 825—845. 848— 867. Pragensis archiepiscopus 366. 517. 621. 650. 653. 656. 663. 763. 766. 771. 781. 842.
Index personarum et locorum. 776. 729. 787—798. 800. 802. 810. 811. 821. 823. 824. 831. 832. 838. 840. 849. 850. Palude, Petrus de 320. 342. Paniseola (Peniscola), castrum 31. 40. 55. Papia, eivitas 2. 3. 6—8. 10—12. 18. 27. 28. 39. 54. 61. 64. 65. 88. Pardus, capitaneus Taboritarum 446. Parentinus episcopus 179. Parisiensis universitas et ablegati 3. 5. 6. 7. 48. 49. 52. 61. 70. 72—74. 78—80. 81—83. 84. 91. 92. 98. 109. 313. Parisius (Lutetiae Parisiorum) 49. Parsperg, Parsperger, Porsperger, Fridericus. praepos. Ratispon. 206. 219. 361. 362. 505. 506. 507. 703. 736. 787. Paseasinus, ord. Minorum. 232. Pascia, Bascia, Piseia, Leonardus de 84—86. Pataviensis episcopus 124. 141. 571. 573. 574. Pataviensis episcopi offieialis Wiennae 544—546. 548.559. Paterniaci prior v. Monte, Guillermus de. Paulus, episcopus . . . 859. 860. Paulus, civis novae civitatis Pragensis 696. 765. Paulus a. S. Aegidio v. Slawikovic. Payne, Petrus, Anglieus 64. 223. 260. 262. 264. 269. 270.275. 278.282. 285. 291. 292. 294. 296. 297. 304— 307. 316. 317. 320. 321. 327. 328. 331. 333—338. 340. 342—344. 346—349. 355. 364. 365. 367. 372. 432. A50. 453—456. 458. 460—462. 465—469. 512. 515. 505—568. 574. 587. 107. 710.726. 769. 835. 837. 845. 846. 852. 861. 862. Pelrzimow, Pelherymow, Nicolaus de v. Nicolaus. Penyng, Johannes, Anglicus 862. Pera, Andreas de, vel de Constantinopoli, ord. Praed. 118. 119. Percherii, Petrus, frat. Minorum ord. 124. Perdix, Pertriez, Petrus, Anglicus, cognomine 333. 340. 343. 344. 347. Petrae castri prior v. Petrus. Petragoricensis episcopus 568. S. Petri cardinalis 260. 345. 324. 328. S. Petri ecclesia Brunnae 614—616. 666. S. Petri de Brunna praepositus v. Cristanus de Greez. S. Petri de Rosacio abbas v. Columna, Petrus de. Petrowicz (Carda de Petrowic), Wenceslaus de 662. Petrus, archiepiscopus Cretensis 8. 11. 23. 38. 42. 54. 56. 65. 568. Petrus, episcopus Augustensis 117. 361. 367. 371. 378. 406. 503. 517. 593. 703. 705. 736. 787. Petrus de Florentia, general. minister ord. Praedicator. 8. Petrus, episcopus Imolensis 86. Petrus, abbas de ltosaeio v. Columna. Petrus, prior Petrae castri ord. Carthus. 105. 107. 125. Petrus, fr. ord. S. Augustini 105. 246. 520. 681. 697. 698. Petrus, M. professor theologiae studii Wienn. 527. Petrus Anglicus v. Payne. Petrus de Zaez (Petr Némec de Saez) 260. 262. 287. 296. 323. 366. Petrus, notarius cuncellariae Sigism. Rom. imp. 824. Petrzpurk, Gencz de (Jenec de Janowie in Petrspure)734. Petuneis, Checchus Bartholomaei de 14. Philibertus, episcopus Ambionensis 11. 885 Philibertus, episcopus Constantiensis 113. 115. 124. 197. 198. 206. 207. 210.214. 361—363. 365. 367. 378. 446. 450. 473. 499. 501. 503. 506. 516—518. 522. 524— 527. 544. 545. 548. 049.051.532. 954—556. 559. 562. 563. 565. 566. 568. 569. 571. 572. 574. 576. 577. 579. 593. 600. 613. 616—618. 621— 623. 627. 628. 634. 635. 649. 652. 654. 656. 657. 661. 666. 668. 674. 680. 681. 687. 688. 695. 703. 705. 707. 733. 736. 745. 746. 756. 757. 764. 766. 776—779. 781. 787—791. 793. 810. 811. 818. 819. 821. 822. 824. 827. 831--837. 840. 842. 848. 850. 852. 856—866. Philibertus, procurator episcopi Lausanensis 100. Pichardi (Picardi) 311. Pilsna, Pilzna, Pizna, Pizlna, Pilizna, Pilsena (Plzeii, Pilsen) 177. 178. 188. 189. 191. 214. 217. 368. 373. 377. 447. 456. 460. 462—467. 506. 539. 593. 709. 722. 736. 740. Pisa 50. Piscia, Leonardus de v. Pascia. Piska, Mathias de v. Lauda, Mathias. Pizesk, Piesca, Arena (Písek) 217. 536. 831. Placentinus cardinalis 66. 96. 225. 292. 296. 304. 324. 337. 340. 342. 346. 349. 520. Plass (Plasy), monasterium 722. Plassemberg (Plassemburg), castrum 81. Plawe, dominus de 192. Plichta (Plicta de Žirotin), Jaroslaus 734. Podlaziez (Podlazieze), monasterium 722. Poherlicz, Poerlich (Poherlic) 549. 747. Polizek (Polička) 831. Polonia 200. 216. 275. 276. 582. 614. 616. 755. Poloniae rex v. Wladislaus V. et VI. Pomuk, monasterium 722. Pons (Most, Brüx) 373. 723. Porta apostolorum (Postoloprty, Postelberg), monaste- rium 722. Portugaliae rex 853. Posonium, Prespurch 147. 528. 529. 538—540. 544. 580. 663. 746. 791. 792. 827. 826. Postupiez, Wilhelmus de v. Kostka. Pota, Pottus, Puota (Pota de Castalowie) 80. 226. 538. 539. 551. 665. 746. Potmiri, Robertus 49. Prachaticz, Prakaticz (Prachatice), civitas 536. 831. Prachaticz, Cristanus de v. Cristanus. Praga et Pragenses 138— 142. 144—146. 149.152.177— 182. 186. 191. 194. 196—199. 200. 208. 212.214. 216. 218. 219. 221. 227. 229. 235—243. 245—250. 252— 260. 262. 264. 265. 294. 305. 311. 312. 321. 331. 341. 344. 345. 351. 352. 361—367. 371. 378. 386. 387. 389. 390. 393. 399. 446—451. 461. 472. 505. 527. 537. 538. 553. 565. 566. 571. 574. 576—578. 580. 585. 588. 597. 605. 607. 609. 611. 643. 623. 632. 634. 636. 644. 648. 663. 666. 673. 678. 689. 690. 694. 695. 703—705. 712. 714. 717. 722. 730. 735. 736. 746. TAT. 754—758. 760. 768. 769. 772—776. 779. 782. 783. 787—790. 793. 796—798. 805. 806. 809. 812. 814—820. 825—845. 848— 867. Pragensis archiepiscopus 366. 517. 621. 650. 653. 656. 663. 763. 766. 771. 781. 842.
Strana 886
886 Pragensis universitas 263. 292. 325. 363. 365. 385—387. 389. 396. 430. 476. 659. 723. 859. 866. Prespurch v. Posonium. Procopius rasus (Holy), capitan. Taboritarum 140. 144— 146. 181. 189. 193. 196. 219. 223. 226. 227. 229. 238. 239. 259. 260. 262. 268. 277. 278. 280. 281. 292— 296. 298. 300. 303. 304. 306. 307. 311. 312. 315. 319. 323—325. 330. 348—353. 355. 361. 365. 366. 368. 371. 372. 419. 447. 453—456. 458. 460. 592. 706— 708. 711—714. 736. 845. Procopius minor (Prokůpek) 311. 736. Procopius de Pilzna, alias de Nova domo 375. 377. 445. 453. 461—463. 465—467. 469. 517. 533. 565. 566. 568. 577. 593. 600. 603. 604. 681. 729. 756. 788. 857. 859. 863. S. Procopius (penes Sazawa), monasterium 722. Prutheni, milites ord. Teutonici 120—122. 351. 367. 368. 614—616. 690. 697. Przibram, Psibram, Pzibram, Pzybram, Cybram (Pii- bram), Johannes de 311. 467—471. 712. 839. 846. 857—862. Przsko de Praga (Wenceslaus Brezka) 735. Ptasco, Ptazeo, Taezko de Purgstain alias de Rataw, Hinezo (Hynce Ptaéek de Pirkstein in Rataj.) 505. 589. 600. 608. 609. 615. 618. 676. 692. 774. 796. 805. 806. 833. Puellae eastrum (Déwin) 854. Pulchripatris, Johannes 48. 49. 98. 101. 103. 104. 106. 107. 109. 131. Purgstain, alias de Rataw, Hyneze v. Ptasco. Pusperk, Sigismundus de, dietus Buehoweez 146. Pyberstein, miles 735. Pzibiko v. Klenow, Przibico de. Pzibram (Pribram), ecclesia in 854. Q. Quietniez 735. Rabenstein, civitas 191. Rabille, Robertus 128. Ragusio, Johannes de v. Stoici. Ramstein, Hermannus de 101. Rasciani 97. Rataw, Hinczo de v. Ptasco. Ratispona 446. 464. 505—508. 516. 736. 737. 790. Ratisponensis episcopus v. Conradus. Ratisponensis praepositus v. Parsperg. Ravenspurg, communitas 192. Reate, C. de 107. Rechbogk, Berchtoldus 69. Regno, Jacobus de 203. Rhabanus, archiepiscopus Trevirensis 123. Rhenus 72. 73. 258. 357. Riberelli, Johannes 46. 47. 60. Ricardus, episcopus Lineoniensis 11. 12. 46. 64. Riesenburg, Resemberg, Alexius de, alias Wrzest ow (Aleś Wfestowsky de Riesenburg ) 456 —458. 460. 461. 463—466. 526. 564. 632. 634. 661. 734.135. 756. 772. Index personarum et locorum. 775. 776. 778. 781. 790. 814. 817. 818. 820. 829. 830. 833. 844. Rine, Fridericus de 68. 70. Robertus Anglicus 568. Rodem, nobiles de 192. Rohacz (Rohač) de Duba, Johannes 536. 864. Rokycana, Rokiezana, Rokazan, Rokisano, Rochizana, Rokssana, Roequezana, Roezana (Rokycan), Johannes de 141. 146. 217. 223. 235. 236. 240. 241. 245. 248. 260-—262. 264. 268—271. 274. 275. 277—282. 284— 286. 291—295. 297. 298. 300. 304. 305. 307. 309. 316—326. 328—332. 336—342. 344—355. 363—308. 371—375. 404. 434. 440. 449—469. 505—508. 510— 515. 517. 519. 553. 565—507. 571. 572. 575—584. 587. 588. 590—592. 596. 597. 604—612. 634. 635. 638. 643. 644. 662. 667. 668. 673. 676—678. 681. 691. 705—708. 712. 714. 728. 131—141. 748—'151. 754. 755. 758. 766. 767. 769—772. 774. 719. 781 — 183. 789. 791—793. 795—799. 803—806. 808. 809. 812. 814—827. 831—807. Roma 49. 52. 65. 67. 79. Ronow, Wenceslaus de 734. Rosacio, abbas S. Petri de v. Columna, Petrus de. Rosenberg, de Rosis, Ulricus 144— 146. 196. 198. 229. 517. 519. 522. 527. 529. 543. 544. 615. 783. 833. 837. Rosmital (Roźmital), Jaroslaus de 734. Rotel, Rotiln, Rótilm (Róteln), marchio de 192. 242. 243. Rothomagensis eardinalis 48—50. 52. 520. Rothomagensis arehiepiscopus v. Hugo, episc. Cabilon. Rumel, Romel, Guillelmus 84. 85. Runa, dominus de 176. Rusbach (Gross-Russbach) 548. 549. Rusdorf, Paulus de, magist. ord. teut. in Prussia 275. 276. Russonow, Johannes de (Jan Hertwik de Rüsinowa) 662. Rutheni 97. 113. Ruthniez, Rudniez, castrum 790. 867. Rzeeziez, Georgius de, residens in Kluk (Recie de Kluk) 260. 262. 298. s. Sabaudiae dux 92. 100. 103—105. 107. 113. 120. 121. 125. 350. 364. 406. 520. Sabrenays, Sabernais, Dionysius de 77. 79—81. 98. 115. Sacz, Zaz, Zaze, Zac, Zach (Satecium, Zaez, Saatz) 363. 505. 537. 574. 585. 588. 722. 737. 768. 769. 796. 814. 831. 861. 862. Sacz, Johannes de, v. Johannes. Sacz, Petrus de, v. Petrus. Sadlo, Janko 735. Salberiensis episcopus 515. Salione, Joannes de 465. Salzeburgensis archiepiseopus 117. 118. Sambiacensis prior v. Flamocheti. Sampach (Zampach), Jan 734. Sapientis, Rudolphus 207. 210. Saulx, Robertus de 70. Saxoniae dux 150. 181. 199. 203. 365. 448. 601. Scala, Brunorius de la 118. 613. 679. 759. 809. 812. 815. 824. 833. 859. Scaliz, oppidum in regno Hungariae 666.
886 Pragensis universitas 263. 292. 325. 363. 365. 385—387. 389. 396. 430. 476. 659. 723. 859. 866. Prespurch v. Posonium. Procopius rasus (Holy), capitan. Taboritarum 140. 144— 146. 181. 189. 193. 196. 219. 223. 226. 227. 229. 238. 239. 259. 260. 262. 268. 277. 278. 280. 281. 292— 296. 298. 300. 303. 304. 306. 307. 311. 312. 315. 319. 323—325. 330. 348—353. 355. 361. 365. 366. 368. 371. 372. 419. 447. 453—456. 458. 460. 592. 706— 708. 711—714. 736. 845. Procopius minor (Prokůpek) 311. 736. Procopius de Pilzna, alias de Nova domo 375. 377. 445. 453. 461—463. 465—467. 469. 517. 533. 565. 566. 568. 577. 593. 600. 603. 604. 681. 729. 756. 788. 857. 859. 863. S. Procopius (penes Sazawa), monasterium 722. Prutheni, milites ord. Teutonici 120—122. 351. 367. 368. 614—616. 690. 697. Przibram, Psibram, Pzibram, Pzybram, Cybram (Pii- bram), Johannes de 311. 467—471. 712. 839. 846. 857—862. Przsko de Praga (Wenceslaus Brezka) 735. Ptasco, Ptazeo, Taezko de Purgstain alias de Rataw, Hinezo (Hynce Ptaéek de Pirkstein in Rataj.) 505. 589. 600. 608. 609. 615. 618. 676. 692. 774. 796. 805. 806. 833. Puellae eastrum (Déwin) 854. Pulchripatris, Johannes 48. 49. 98. 101. 103. 104. 106. 107. 109. 131. Purgstain, alias de Rataw, Hyneze v. Ptasco. Pusperk, Sigismundus de, dietus Buehoweez 146. Pyberstein, miles 735. Pzibiko v. Klenow, Przibico de. Pzibram (Pribram), ecclesia in 854. Q. Quietniez 735. Rabenstein, civitas 191. Rabille, Robertus 128. Ragusio, Johannes de v. Stoici. Ramstein, Hermannus de 101. Rasciani 97. Rataw, Hinczo de v. Ptasco. Ratispona 446. 464. 505—508. 516. 736. 737. 790. Ratisponensis episcopus v. Conradus. Ratisponensis praepositus v. Parsperg. Ravenspurg, communitas 192. Reate, C. de 107. Rechbogk, Berchtoldus 69. Regno, Jacobus de 203. Rhabanus, archiepiscopus Trevirensis 123. Rhenus 72. 73. 258. 357. Riberelli, Johannes 46. 47. 60. Ricardus, episcopus Lineoniensis 11. 12. 46. 64. Riesenburg, Resemberg, Alexius de, alias Wrzest ow (Aleś Wfestowsky de Riesenburg ) 456 —458. 460. 461. 463—466. 526. 564. 632. 634. 661. 734.135. 756. 772. Index personarum et locorum. 775. 776. 778. 781. 790. 814. 817. 818. 820. 829. 830. 833. 844. Rine, Fridericus de 68. 70. Robertus Anglicus 568. Rodem, nobiles de 192. Rohacz (Rohač) de Duba, Johannes 536. 864. Rokycana, Rokiezana, Rokazan, Rokisano, Rochizana, Rokssana, Roequezana, Roezana (Rokycan), Johannes de 141. 146. 217. 223. 235. 236. 240. 241. 245. 248. 260-—262. 264. 268—271. 274. 275. 277—282. 284— 286. 291—295. 297. 298. 300. 304. 305. 307. 309. 316—326. 328—332. 336—342. 344—355. 363—308. 371—375. 404. 434. 440. 449—469. 505—508. 510— 515. 517. 519. 553. 565—507. 571. 572. 575—584. 587. 588. 590—592. 596. 597. 604—612. 634. 635. 638. 643. 644. 662. 667. 668. 673. 676—678. 681. 691. 705—708. 712. 714. 728. 131—141. 748—'151. 754. 755. 758. 766. 767. 769—772. 774. 719. 781 — 183. 789. 791—793. 795—799. 803—806. 808. 809. 812. 814—827. 831—807. Roma 49. 52. 65. 67. 79. Ronow, Wenceslaus de 734. Rosacio, abbas S. Petri de v. Columna, Petrus de. Rosenberg, de Rosis, Ulricus 144— 146. 196. 198. 229. 517. 519. 522. 527. 529. 543. 544. 615. 783. 833. 837. Rosmital (Roźmital), Jaroslaus de 734. Rotel, Rotiln, Rótilm (Róteln), marchio de 192. 242. 243. Rothomagensis eardinalis 48—50. 52. 520. Rothomagensis arehiepiscopus v. Hugo, episc. Cabilon. Rumel, Romel, Guillelmus 84. 85. Runa, dominus de 176. Rusbach (Gross-Russbach) 548. 549. Rusdorf, Paulus de, magist. ord. teut. in Prussia 275. 276. Russonow, Johannes de (Jan Hertwik de Rüsinowa) 662. Rutheni 97. 113. Ruthniez, Rudniez, castrum 790. 867. Rzeeziez, Georgius de, residens in Kluk (Recie de Kluk) 260. 262. 298. s. Sabaudiae dux 92. 100. 103—105. 107. 113. 120. 121. 125. 350. 364. 406. 520. Sabrenays, Sabernais, Dionysius de 77. 79—81. 98. 115. Sacz, Zaz, Zaze, Zac, Zach (Satecium, Zaez, Saatz) 363. 505. 537. 574. 585. 588. 722. 737. 768. 769. 796. 814. 831. 861. 862. Sacz, Johannes de, v. Johannes. Sacz, Petrus de, v. Petrus. Sadlo, Janko 735. Salberiensis episcopus 515. Salione, Joannes de 465. Salzeburgensis archiepiseopus 117. 118. Sambiacensis prior v. Flamocheti. Sampach (Zampach), Jan 734. Sapientis, Rudolphus 207. 210. Saulx, Robertus de 70. Saxoniae dux 150. 181. 199. 203. 365. 448. 601. Scala, Brunorius de la 118. 613. 679. 759. 809. 812. 815. 824. 833. 859. Scaliz, oppidum in regno Hungariae 666.
Strana 887
Index personarum et locorum. Sealiz (Skalie, Klósterle) monasterium 722. Schaffhusa, Scafusa 258. 361. Schlik, Slik, Gaspar, cancellar. imp. Sigism. 82. 98. 99. 106. 226. 276. 514. 521. 528. 529. 577. 581. 587— 589. 597. 599—601. 603. 607. 609. 611—613. 617. 618. 676—681. 688. 689. 691—694. 696 — 698. 749. 152. 757—159. 762—766. 768. 770. 775. 780. 781. 794. 796. 800. 801. 804.808—813. 815. 816. 820. 823. 824. 826. 828—830. 833. 834. 838. Schlik, miles, frater cancellarii 526. Schut, Henrieus, canon. Trajectensis 42. Seopko, Also 734. Scoti 52. Sczepanowecz, Johannes 226. Sderaz (Zderas), monasterium 722. Sdislaus, purgravius de Karlstein v. Burzenicz. S. Sebaldi plebanus Norimbergae v. Albertus Sebastianus, fr. confessor Eugenii Papae 96. Sebastianus, fr. ord. Praedicator. 110. 118. Secana 49. Sedlicz (Sedlec), monasterium 723. Seglawer, Conradus, decanus Eistetens. 237. 246. 250. Segniensis episcopus v. Johannes. Seleiz, Echardus 247. Senae 10—12. 14—28. 41—69. 88. 224. 225. 268. 276. 354. Serda 854. Serviae despotus 543. 766. Sibrach, Sybrae (Zebrák?), Johannes 376. 453. Sicea (Sussice, Suttice, Schiittenhofen) 723. 831. Siene, Thomas 77. 79—81. Sigismundus, Roman. imperator 3. 5. 6. 68. 71—90. 96— 106. 112. 117. 118. 120 —125. 128—131. 137. 138. 144—147. 150. 155. 178. 190. 192. 193. 195—201. 203. 214—218. 222—229. 232—255. 262. 265—207. 275. 276. 293. 297. 324. 344. 352. 355. 386—388. 415. 466. 506 —508. 511—543. 551. 553. 558. 569. 573. 578—583. 587—618. 635— 637. 658. 659. 662— 699. 737—741. 746 —783. 790—866. Sigismundus, dux magnus Lithuaniae 614. Sigismundus (de Kotenéie?) de Praga 566. 567.707.768. Sigismundus, ambas. eivitat. Norimb. v. Stromeyr. Silesia 117. 200. 215. 216. 247. 582. 740. Silesiae duces 365. 448. 676. Simon, orator Caroli regis Franearorum 117. 129. 130. Simon de albo leone de Praga 370. 708. Simon de Italia, doctor juris 312. Sirch, Jacobus de 124. Sisco v. Žižka. Slana, Slaneho (Slané, Schlan) 537. 574. 722. 814. 831. Slawikovie, Paulus, pleban. S. Aegidii Pragae 673. 776. 780. Slestat 100. Smilo, archiepiscopus Pragensis 644. Smiriczki, Smirzisguay, Smurisgui (Smiřický de Smiřic), Jan 662. 696. 734. 765. 790. 825. Smrslick (Zmrzlik de Swejšina), Petrus 662. 734. Smyrziez, Johannes de v. Smiriezki. Sokol, Stokel, senior et junior (Sokol de Lamberk) 144. 145. 193. 887 Sokol, Soguol, Socho (Sokol de Lamberk), Nicolaus 505. 517. 662. 734. 736. 825. Sguorecz, Olfram de 734. Starosel (Starosedly), oppidum 191. Stephanus, episcopus Volterranus 44. Sternberg, Sternebereh, Stainberk, baro de (Aleś Holi- cký de Sternberk) 366. 540. 541. 543. 615. 618. 661. 692. 734. 838. 848. Stoiei, Johannes, de Ragusio 3. 5—8. 10. 27. 48. 49. 60— 68. 73—87. 90—92. 96 —103. 107—120. 125. 130. 133. 135. 138. 139. 142. 174. 176. 178. 179. 181. 185. 186. 192. 194. 195. 198. 201. 202. 205. 212—216. 241. 246. 257. 258. 260. 264. 265. 269. 274. 275. 277—286. 296—309. 311. 318—324. 323. 327. 332. 336—342. 344. 347. 351. 569. Stok, Henricus v. Toke. Stok, Stokch, Nicolaus, de Glogovia, decanus Wratis- laviensis 541. 616. 673. 757. 810. Stokel sen. et junior v. Sokol. Strachota 735. Strahouia (Strahov), monasterium 722. Straski (Stráze de Fogelhaus), Wenceslaus et Jan 734. Strigoniensis archiepiscopus v. Georgius. Stromeyr, S(ramer, Sigismundus de Norimberga 376. 446. 448. 707. Strzebochowicz (Trebochowic), Hlawacz 734. Strzela (Stfely), Jan de 734. Suchulzrt (Suchyért), Johannes 734. Suzato, Conradus de 11. Swamberch (Schwamberg), oppid. 191. Swamberg, Crussina de (Hynek Krusina de Swamberk) 192. 195. 217. 448. Suemberg (Schaumberg?), comes de 820. Sweyssin, Petrus de v. Smrslick. Swidrigal, Witrigaldus, dux magnus Lithuaniae 113. 120—122. 351. 614. 690. 697. Swynuie (Swinnie), Benes 734. Sybrae v. Sibrach. T. Tabor (Hradiště hory Tábor) 145. 226. 505. 536. 539. 551. 588. 796. 831. 841. Taboritae 140. 145. 189. 216. 218. 223. 226. 227. 259. 260. 268. 276. 316. 366. 386. 440. 447. 462. 529— 536. 538, 539. 549. 551. 553. 556. 561. 564. 569. 585. 648. 705. 706. 729. 730. 736. 747. 787. 788. 791. 837—840. 854. Tachovia (Tachow), civitas 222. 223. 722. Tanberg, Also et Wilhelm 735. Tarentinus episcopus 568. Tartari 121. Temesbar (Temesvar) 766. Tenitz, 191. 195. Tepla (Teplá, Tepl.), monasterium 722. Tepliez, monasterium 722. Terwihe, Terbibe, Rudolphus de, praepositus eccl. S. Petri Basileae 68. 70. Teschler, Tesler, Nicolaus 544. 551. 552. Texerii, Bartholomaeus, generalis ord. Praedicator. 92. 125—128.
Index personarum et locorum. Sealiz (Skalie, Klósterle) monasterium 722. Schaffhusa, Scafusa 258. 361. Schlik, Slik, Gaspar, cancellar. imp. Sigism. 82. 98. 99. 106. 226. 276. 514. 521. 528. 529. 577. 581. 587— 589. 597. 599—601. 603. 607. 609. 611—613. 617. 618. 676—681. 688. 689. 691—694. 696 — 698. 749. 152. 757—159. 762—766. 768. 770. 775. 780. 781. 794. 796. 800. 801. 804.808—813. 815. 816. 820. 823. 824. 826. 828—830. 833. 834. 838. Schlik, miles, frater cancellarii 526. Schut, Henrieus, canon. Trajectensis 42. Seopko, Also 734. Scoti 52. Sczepanowecz, Johannes 226. Sderaz (Zderas), monasterium 722. Sdislaus, purgravius de Karlstein v. Burzenicz. S. Sebaldi plebanus Norimbergae v. Albertus Sebastianus, fr. confessor Eugenii Papae 96. Sebastianus, fr. ord. Praedicator. 110. 118. Secana 49. Sedlicz (Sedlec), monasterium 723. Seglawer, Conradus, decanus Eistetens. 237. 246. 250. Segniensis episcopus v. Johannes. Seleiz, Echardus 247. Senae 10—12. 14—28. 41—69. 88. 224. 225. 268. 276. 354. Serda 854. Serviae despotus 543. 766. Sibrach, Sybrae (Zebrák?), Johannes 376. 453. Sicea (Sussice, Suttice, Schiittenhofen) 723. 831. Siene, Thomas 77. 79—81. Sigismundus, Roman. imperator 3. 5. 6. 68. 71—90. 96— 106. 112. 117. 118. 120 —125. 128—131. 137. 138. 144—147. 150. 155. 178. 190. 192. 193. 195—201. 203. 214—218. 222—229. 232—255. 262. 265—207. 275. 276. 293. 297. 324. 344. 352. 355. 386—388. 415. 466. 506 —508. 511—543. 551. 553. 558. 569. 573. 578—583. 587—618. 635— 637. 658. 659. 662— 699. 737—741. 746 —783. 790—866. Sigismundus, dux magnus Lithuaniae 614. Sigismundus (de Kotenéie?) de Praga 566. 567.707.768. Sigismundus, ambas. eivitat. Norimb. v. Stromeyr. Silesia 117. 200. 215. 216. 247. 582. 740. Silesiae duces 365. 448. 676. Simon, orator Caroli regis Franearorum 117. 129. 130. Simon de albo leone de Praga 370. 708. Simon de Italia, doctor juris 312. Sirch, Jacobus de 124. Sisco v. Žižka. Slana, Slaneho (Slané, Schlan) 537. 574. 722. 814. 831. Slawikovie, Paulus, pleban. S. Aegidii Pragae 673. 776. 780. Slestat 100. Smilo, archiepiscopus Pragensis 644. Smiriczki, Smirzisguay, Smurisgui (Smiřický de Smiřic), Jan 662. 696. 734. 765. 790. 825. Smrslick (Zmrzlik de Swejšina), Petrus 662. 734. Smyrziez, Johannes de v. Smiriezki. Sokol, Stokel, senior et junior (Sokol de Lamberk) 144. 145. 193. 887 Sokol, Soguol, Socho (Sokol de Lamberk), Nicolaus 505. 517. 662. 734. 736. 825. Sguorecz, Olfram de 734. Starosel (Starosedly), oppidum 191. Stephanus, episcopus Volterranus 44. Sternberg, Sternebereh, Stainberk, baro de (Aleś Holi- cký de Sternberk) 366. 540. 541. 543. 615. 618. 661. 692. 734. 838. 848. Stoiei, Johannes, de Ragusio 3. 5—8. 10. 27. 48. 49. 60— 68. 73—87. 90—92. 96 —103. 107—120. 125. 130. 133. 135. 138. 139. 142. 174. 176. 178. 179. 181. 185. 186. 192. 194. 195. 198. 201. 202. 205. 212—216. 241. 246. 257. 258. 260. 264. 265. 269. 274. 275. 277—286. 296—309. 311. 318—324. 323. 327. 332. 336—342. 344. 347. 351. 569. Stok, Henricus v. Toke. Stok, Stokch, Nicolaus, de Glogovia, decanus Wratis- laviensis 541. 616. 673. 757. 810. Stokel sen. et junior v. Sokol. Strachota 735. Strahouia (Strahov), monasterium 722. Straski (Stráze de Fogelhaus), Wenceslaus et Jan 734. Strigoniensis archiepiscopus v. Georgius. Stromeyr, S(ramer, Sigismundus de Norimberga 376. 446. 448. 707. Strzebochowicz (Trebochowic), Hlawacz 734. Strzela (Stfely), Jan de 734. Suchulzrt (Suchyért), Johannes 734. Suzato, Conradus de 11. Swamberch (Schwamberg), oppid. 191. Swamberg, Crussina de (Hynek Krusina de Swamberk) 192. 195. 217. 448. Suemberg (Schaumberg?), comes de 820. Sweyssin, Petrus de v. Smrslick. Swidrigal, Witrigaldus, dux magnus Lithuaniae 113. 120—122. 351. 614. 690. 697. Swynuie (Swinnie), Benes 734. Sybrae v. Sibrach. T. Tabor (Hradiště hory Tábor) 145. 226. 505. 536. 539. 551. 588. 796. 831. 841. Taboritae 140. 145. 189. 216. 218. 223. 226. 227. 259. 260. 268. 276. 316. 366. 386. 440. 447. 462. 529— 536. 538, 539. 549. 551. 553. 556. 561. 564. 569. 585. 648. 705. 706. 729. 730. 736. 747. 787. 788. 791. 837—840. 854. Tachovia (Tachow), civitas 222. 223. 722. Tanberg, Also et Wilhelm 735. Tarentinus episcopus 568. Tartari 121. Temesbar (Temesvar) 766. Tenitz, 191. 195. Tepla (Teplá, Tepl.), monasterium 722. Tepliez, monasterium 722. Terwihe, Terbibe, Rudolphus de, praepositus eccl. S. Petri Basileae 68. 70. Teschler, Tesler, Nicolaus 544. 551. 552. Texerii, Bartholomaeus, generalis ord. Praedicator. 92. 125—128.
Strana 888
888 Theodericus, archiepiscopus Coloniensis 11. 85. 114. 120. 124. 130. 520. Theodorus, episcopus Oleius 25. Thomas, abbas monast. de Pasleto, Pasileto 53. 58. 60. 65. Thomas fr., provincialis ord. Praedicator. Brunnae 552. 553. 555. 557. 558. 563—566. 568. 577. 787. 590. 595. Thuringia 200. Ticia (Tiscia, Tibiseus) fluvius 766. Tilio, Raymundus de, provincialis Tolosanae provinciae ord. Praedicalorum 125. Tilmanus, praepos. S. Florini de Confluentia 505. 506. 524. 548. 551. 552. 562. 566. 569. 572— 575. 577. 578. 597. 615. 616. 623. 627. 635. 657. 670. 674. 736. 746. 756. 757. 791. 810. Tok, Nicolaus v. Stok. Toke, Thok, Thoken, Toche, Dok, Henricus, canon. Magdeburg. 206. 217. 219. 223. 224. 235. 241. 281. 304. 305. 324. 325. 361. 363. 371. 390. 446. 449. 476. 499. 505. 517. 593. 656. 703. 707. 733. 736. 788—790. Tolosana universitas 124. Towaezowski, Jan (Jan Cimburk de Towacowa) 734. Traiexini, Bertrandus 44. 46. Trebicze (Trebić) 536. Trecis, Johannes de 62. Truchsess, Ulricus 68. 70. Truchsess de Walpurg, Jacobus 192. 242. 243. Trutnow (Trautenau) 831. Trzebon (Třeboň, Wittingau) 145. Turci 121. 339. 694. 764—766. 811. 841. Turonis, Johannes de v. Johannes. Turrecremata, Johannes de 279. Tusta, Tausta (Domażlice, Tauss), civitas 222. 223. 257. 722. 831. Tychoniez (Tichonic), Diwis 735. Tyneez (Tynec), Medko de 735. Tyrnavia 539. 582. 666. v. Valken, Leonhardus de Offemburg 69. Veneti 37. 84. 118. 354. 528. Verona, Werona (Beraun), civitas 722. 831. Vesprimiensis episeopus 691. 758. 762. Veveline, Livinus 62. Veyden prope sylvam Bohemicalem 99. Vgesd (Ujezd), Petrus de 735. Vicentia, Christophorus de, episcop. Cerviensis 108. Viennensis episcopus Galliae 124. 125. Villa alba 376. Vineentius, fr. ord. Praedieator. 354. Virgiliacensis abbas v. Alexander. Vladuseh (Wlador), oppidum 191. Ulibicz, Benessius de Mokrowus in v. Mokrowus. Ulma 106. 192. 242. 377. Ulmis, Johannes de 47. 70. Uleicas de Znoyma (de Czaslavia) 260. 262. 284. 291. 294 295. 296. 298. 320. 321. 333. 334. 316. 348. 319. 351. 371. 707. 708. Undershor I, Petrus de 237. Unsahow (Unesow) 825. Index personarum et locorum. Vogelhuss, Wenceslaus v. Straski. Volkamer, Petrus 225. Ursicampo, abbas de 49. 32. W. Walden, Thomas, fr. Carmelit. 307. 327. 344. Waldstein, Petrus de 734. Wali (?) 465. Warchow (Barchow), Nicolaus et Tristram de 735. Wartemberg, Henricus de, alias de Besele (filius Cen- konis) 505. 734. 736. Wartemberg, Sigismundus de 854. Welwar, Velwar, Velbar, Waluar, Woluar, Voluar, Johannes 223. 260. 262. 294. 298. 304. 320. 362. 364—366. 376. 463. 466. 469. 505. 508. 517. 604. 605. 608 610. 662. 676. 678. 079. 686—691. 693. 696. 737. 749. 754. 761. 762. 764. 765. 767. 769. 774. 790. 803. 806. 807. 813—816. 820. 822. 825. 829—831. 835. Wenceslaus, Rom. et Bohem. rex 386. 387. 521. 531. 538. 588. 797. Wenceslaus, decanus Pragensis 551. 553. Wenceslaus, canon. Olomucensis et S. Petri Brunnen. 614. Wenceslaus, M., praedicator in Bethleem v. Drachow. Wenceslaus de Choezna 662. Weselik 735. Wiclef, Wyeleff, Wycleph, Vieleph, Johannes 269. 2770. 272. 277. 278. 294. 297. 298. 300. 301. 303. 307. 308. 313. 317. 320. 341—344. 347. 349. etc. Wielefistae 22. 23. 26. Wienna, Vienna in Austria 524. 526—529. 539. 540. 544. 548. 618. 619. 627. 635. 664—666. 673. 674. 676. 687. 698. 699. 747. 750. 790—792. 810. 811. 827. 829. Wiennensis universitas 118. 141. 525. 526. 545. 546. 548. 619. 628. 791. Wigleff, secretarius Procopii capitunei 146. Wilemow (Wilimow), monasterium 722. Wiler, Johannes 68. Wilhelmus, dux Bavariae v. Guilielmus. Wirtemberg, comites de 192. 242. 243. Wissegradum 387. Witrigaldus, dux Lithuaniae v. Swidrigal. Wladislaus V., Poloniae rex 113. 120—122. 147. 153. 275—211. 324. 351. 355. 366—308. 511. 521. 730. Wladislaus VL, Poloniae rex 590. 689. 690. 697. 751. 757. 162. Wlassymski (Wlasimsky), Toman 735. Wodnan, Wyednyen (Wodiian), civitas 536. 722. Wormatia 178. Wrabsky 146. Wratislavia 363. 386. 387. 531. 618. Wratislaviensis episcopus 448. Wrzestiow, Alexius de v. Riesenburg. Wrs (Wrś de Sidlna), Petrus 735. Wrziessowicz, Jacobus de v. Jacuka. Würfel, Wilhelmus, alias Koczka v. Kostka. Wyscheker, Vischeker 320. 327. Wysdyhaez (Wyzdwihaë), miles 733. Wysenburg (Wisemburk), Girzik de 662.
888 Theodericus, archiepiscopus Coloniensis 11. 85. 114. 120. 124. 130. 520. Theodorus, episcopus Oleius 25. Thomas, abbas monast. de Pasleto, Pasileto 53. 58. 60. 65. Thomas fr., provincialis ord. Praedicator. Brunnae 552. 553. 555. 557. 558. 563—566. 568. 577. 787. 590. 595. Thuringia 200. Ticia (Tiscia, Tibiseus) fluvius 766. Tilio, Raymundus de, provincialis Tolosanae provinciae ord. Praedicalorum 125. Tilmanus, praepos. S. Florini de Confluentia 505. 506. 524. 548. 551. 552. 562. 566. 569. 572— 575. 577. 578. 597. 615. 616. 623. 627. 635. 657. 670. 674. 736. 746. 756. 757. 791. 810. Tok, Nicolaus v. Stok. Toke, Thok, Thoken, Toche, Dok, Henricus, canon. Magdeburg. 206. 217. 219. 223. 224. 235. 241. 281. 304. 305. 324. 325. 361. 363. 371. 390. 446. 449. 476. 499. 505. 517. 593. 656. 703. 707. 733. 736. 788—790. Tolosana universitas 124. Towaezowski, Jan (Jan Cimburk de Towacowa) 734. Traiexini, Bertrandus 44. 46. Trebicze (Trebić) 536. Trecis, Johannes de 62. Truchsess, Ulricus 68. 70. Truchsess de Walpurg, Jacobus 192. 242. 243. Trutnow (Trautenau) 831. Trzebon (Třeboň, Wittingau) 145. Turci 121. 339. 694. 764—766. 811. 841. Turonis, Johannes de v. Johannes. Turrecremata, Johannes de 279. Tusta, Tausta (Domażlice, Tauss), civitas 222. 223. 257. 722. 831. Tychoniez (Tichonic), Diwis 735. Tyneez (Tynec), Medko de 735. Tyrnavia 539. 582. 666. v. Valken, Leonhardus de Offemburg 69. Veneti 37. 84. 118. 354. 528. Verona, Werona (Beraun), civitas 722. 831. Vesprimiensis episeopus 691. 758. 762. Veveline, Livinus 62. Veyden prope sylvam Bohemicalem 99. Vgesd (Ujezd), Petrus de 735. Vicentia, Christophorus de, episcop. Cerviensis 108. Viennensis episcopus Galliae 124. 125. Villa alba 376. Vineentius, fr. ord. Praedieator. 354. Virgiliacensis abbas v. Alexander. Vladuseh (Wlador), oppidum 191. Ulibicz, Benessius de Mokrowus in v. Mokrowus. Ulma 106. 192. 242. 377. Ulmis, Johannes de 47. 70. Uleicas de Znoyma (de Czaslavia) 260. 262. 284. 291. 294 295. 296. 298. 320. 321. 333. 334. 316. 348. 319. 351. 371. 707. 708. Undershor I, Petrus de 237. Unsahow (Unesow) 825. Index personarum et locorum. Vogelhuss, Wenceslaus v. Straski. Volkamer, Petrus 225. Ursicampo, abbas de 49. 32. W. Walden, Thomas, fr. Carmelit. 307. 327. 344. Waldstein, Petrus de 734. Wali (?) 465. Warchow (Barchow), Nicolaus et Tristram de 735. Wartemberg, Henricus de, alias de Besele (filius Cen- konis) 505. 734. 736. Wartemberg, Sigismundus de 854. Welwar, Velwar, Velbar, Waluar, Woluar, Voluar, Johannes 223. 260. 262. 294. 298. 304. 320. 362. 364—366. 376. 463. 466. 469. 505. 508. 517. 604. 605. 608 610. 662. 676. 678. 079. 686—691. 693. 696. 737. 749. 754. 761. 762. 764. 765. 767. 769. 774. 790. 803. 806. 807. 813—816. 820. 822. 825. 829—831. 835. Wenceslaus, Rom. et Bohem. rex 386. 387. 521. 531. 538. 588. 797. Wenceslaus, decanus Pragensis 551. 553. Wenceslaus, canon. Olomucensis et S. Petri Brunnen. 614. Wenceslaus, M., praedicator in Bethleem v. Drachow. Wenceslaus de Choezna 662. Weselik 735. Wiclef, Wyeleff, Wycleph, Vieleph, Johannes 269. 2770. 272. 277. 278. 294. 297. 298. 300. 301. 303. 307. 308. 313. 317. 320. 341—344. 347. 349. etc. Wielefistae 22. 23. 26. Wienna, Vienna in Austria 524. 526—529. 539. 540. 544. 548. 618. 619. 627. 635. 664—666. 673. 674. 676. 687. 698. 699. 747. 750. 790—792. 810. 811. 827. 829. Wiennensis universitas 118. 141. 525. 526. 545. 546. 548. 619. 628. 791. Wigleff, secretarius Procopii capitunei 146. Wilemow (Wilimow), monasterium 722. Wiler, Johannes 68. Wilhelmus, dux Bavariae v. Guilielmus. Wirtemberg, comites de 192. 242. 243. Wissegradum 387. Witrigaldus, dux Lithuaniae v. Swidrigal. Wladislaus V., Poloniae rex 113. 120—122. 147. 153. 275—211. 324. 351. 355. 366—308. 511. 521. 730. Wladislaus VL, Poloniae rex 590. 689. 690. 697. 751. 757. 162. Wlassymski (Wlasimsky), Toman 735. Wodnan, Wyednyen (Wodiian), civitas 536. 722. Wormatia 178. Wrabsky 146. Wratislavia 363. 386. 387. 531. 618. Wratislaviensis episcopus 448. Wrzestiow, Alexius de v. Riesenburg. Wrs (Wrś de Sidlna), Petrus 735. Wrziessowicz, Jacobus de v. Jacuka. Würfel, Wilhelmus, alias Koczka v. Kostka. Wyscheker, Vischeker 320. 327. Wysdyhaez (Wyzdwihaë), miles 733. Wysenburg (Wisemburk), Girzik de 662.
Strana 889
Index personarum et locorum. 889 Z. Zacharz 735. Zacz v. Sacz. Zagymac (Zajimač de Kunštat), Jan 735. Zapko, Johannes, capitan. Orphanorum v. Czapko. Zbico (Zbynek), nobilis 469. Zeberg (Žeberk), Also de 734. Zelew (Selavia, Želiw, Selau), monasterium 722. Zemluffte, Petrus, decanus eccl. S. Petri Basileae 69. Zyzka, Zyzca, Sisco, Jan (Žižka de Trocnow) 311. 529. 530. Znoyma, Zneuma 555. 558. 565. 746. 823. Zwiereticz (Zwieřetie), Petrus et Johannes de 734. Emendanda et addenda. Pag. 145. lin. 9. „Trzebonii" lege „Trzebon." — Pag. 160. lin. 30. „monasterii et“ lege „monasterii esse.“ — Pag. 219. lin. 11. lege „viribus." — Pag. 223. lin. 12. lege „sacerdotis directoris." — Pag. 281. lin. 36. lege „imponens." — Pag. 297. lin. 38. „domini“ lege „dominii.“ — Pag. 391. lin. 36. „quodlibet“ lege „quolibet.“ — Pag. 476. in margine „6. Nov." lege „5. Nov." — Pag. 536. lin. 15. „Beleslaw, iuueni“ lege „Beleslaw iuueni,“ — ib. lin. 40. „ciuitatem" lege „ciuitatum." — ib. lin. 41. „Boleslaw, inueni" lege „Boleslaw iuueni,“ — Pag. 590. lin. 27. „ponuntur“ lege „petuntur.“ — Pag. 637. ult. lin. adde in fine „et in cod. Bibliothecae imp. Paris. Nr. 1577. fol. 36—37. — Pag. 638. lin. 34. „acceperit, habens“ lege „acceperit. Habes." — Pag. 650. lin. 32. „qua“ lege „quam.“ — Pag. 689. lin. 26. lege „reducerentur." — Pag. 705. lin. 40. „supra“ forsan legendum „sibi.“ — Pag. 714. lin. 23. „gemine“ lege „genuine." — ib. lin. 24. „prudentissimos“ lege „prouidentissimos.“ — Pag. 723. lin. 16. „ymginem“ lege „ymaginem". — Pag. 729. lin. 31. „quando“ lege „quanto." — ib. lin. 36. „accedant, aliis“ lege „accedant! Aliis." — ib. lin. 37. „didici. Cum“ lege „didici, cum." — Pag. 734. lin. 9. „habite“ lege „habita.“ — ib. lin. 25. „Perra" lege „Prera." — Pag. 735. lin. 29. „auidos ostendentes" lege „auidi." — ib. lin. 45. „pro- secucione“ lege „persecucione.“ — Pag. 736. lin. 40. adde „et in cod. Bibliothecae imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 19.“ — Pag. 752. lin. 19. „videns“ (sic in cod.) lege „video.“ — ib. lin. 25. „scienciam vbi" lege „scio, vbi." — Pag. 834. lin. 42. post „tamen“ insere „agunt." — Pag. 873. lin. 41. „lectae“ lege „lecti.“ Scriptores I. 112
Index personarum et locorum. 889 Z. Zacharz 735. Zacz v. Sacz. Zagymac (Zajimač de Kunštat), Jan 735. Zapko, Johannes, capitan. Orphanorum v. Czapko. Zbico (Zbynek), nobilis 469. Zeberg (Žeberk), Also de 734. Zelew (Selavia, Želiw, Selau), monasterium 722. Zemluffte, Petrus, decanus eccl. S. Petri Basileae 69. Zyzka, Zyzca, Sisco, Jan (Žižka de Trocnow) 311. 529. 530. Znoyma, Zneuma 555. 558. 565. 746. 823. Zwiereticz (Zwieřetie), Petrus et Johannes de 734. Emendanda et addenda. Pag. 145. lin. 9. „Trzebonii" lege „Trzebon." — Pag. 160. lin. 30. „monasterii et“ lege „monasterii esse.“ — Pag. 219. lin. 11. lege „viribus." — Pag. 223. lin. 12. lege „sacerdotis directoris." — Pag. 281. lin. 36. lege „imponens." — Pag. 297. lin. 38. „domini“ lege „dominii.“ — Pag. 391. lin. 36. „quodlibet“ lege „quolibet.“ — Pag. 476. in margine „6. Nov." lege „5. Nov." — Pag. 536. lin. 15. „Beleslaw, iuueni“ lege „Beleslaw iuueni,“ — ib. lin. 40. „ciuitatem" lege „ciuitatum." — ib. lin. 41. „Boleslaw, inueni" lege „Boleslaw iuueni,“ — Pag. 590. lin. 27. „ponuntur“ lege „petuntur.“ — Pag. 637. ult. lin. adde in fine „et in cod. Bibliothecae imp. Paris. Nr. 1577. fol. 36—37. — Pag. 638. lin. 34. „acceperit, habens“ lege „acceperit. Habes." — Pag. 650. lin. 32. „qua“ lege „quam.“ — Pag. 689. lin. 26. lege „reducerentur." — Pag. 705. lin. 40. „supra“ forsan legendum „sibi.“ — Pag. 714. lin. 23. „gemine“ lege „genuine." — ib. lin. 24. „prudentissimos“ lege „prouidentissimos.“ — Pag. 723. lin. 16. „ymginem“ lege „ymaginem". — Pag. 729. lin. 31. „quando“ lege „quanto." — ib. lin. 36. „accedant, aliis“ lege „accedant! Aliis." — ib. lin. 37. „didici. Cum“ lege „didici, cum." — Pag. 734. lin. 9. „habite“ lege „habita.“ — ib. lin. 25. „Perra" lege „Prera." — Pag. 735. lin. 29. „auidos ostendentes" lege „auidi." — ib. lin. 45. „pro- secucione“ lege „persecucione.“ — Pag. 736. lin. 40. adde „et in cod. Bibliothecae imperialis Paris. Nr. 1577. fol. 19.“ — Pag. 752. lin. 19. „videns“ (sic in cod.) lege „video.“ — ib. lin. 25. „scienciam vbi" lege „scio, vbi." — Pag. 834. lin. 42. post „tamen“ insere „agunt." — Pag. 873. lin. 41. „lectae“ lege „lecti.“ Scriptores I. 112
Strana 890
- I: Titul
- V: Praefatio
- 1: Initium et prosecutio
- 133: Johannis de Ragusio tractatus
- 287: Petri Zatecensis liber diurnus
- 359: Aegidii Carlerii liber
- 701: Thomae Ebendorferi diarum
- 785: Johannis de Turonis regestrum
- 868: Index documentorum
- 878: Index personarum et locorum
- 889: Emendanda et addenda