Strana Ia
COLLECTARIUS PERPETUARUM FORMARUM JOHANNIS DE GEYLNHUSEN. HERAUSGEGEBEN VON HANS KAISER. INNSBRUCK. VERLAG DER WAGNER'SCHEN UNIVERSITATS-BUCHHANDLUNG. 1900.

Strana Ib
COLLECTARIUS PERPETUARUM FORMARUM JOHANNIS DE GEYLNHUSEN. HERAUSGEGEBEN VON HANS KAISER. INNSBRUCK. VERLAG DER WAGNER'SCHEN UNIVERSITATS-BUCHHANDLUNG. 1900.

Strana Ic
DRUCK DER WAGNER'SCHEN UNIVERSITATS-BUCHDRUCKEREI.

Strana Id

Strana I
VOrWOrt. Die von mir schon im Vorjahre in Aussicht gestellte Edition des Gelnhausenschen Formularbuches 1) sei hiermit der Öffentlichkeit über- geben. Den Beweis, dass dieselbe nicht nur wünschenswert, sondern im höchsten Grade notwendig ist, glaube ich nicht erst erbringen zu müssen: wer sich einmal durch den Text des heute ziemlich selten gewordenen Hoffmannschen Druckes 2) hat durchwinden müssen, wird meinem Urteil beipflichten, dass diese Ausgabe wissenschaftlichen An- forderungen nicht im Entferntesten genügt, vielmehr zu den schlech- testen gehört, die wir aus früherer Zeit besitzen. Ganz abgesehen aber von diesen der Person des Herausgebers zu- zuschreibenden Mängeln ist jedoch eine neue Ausgabe am Platze, weil bisher die handschriftliche Überlieferung nicht im gehörigen Umfange herangezogen war. Hoffmanns Ausgabe ist ein einfacher Abdruck der jetzigen Giesser Handschrift 3), von den beiden anderen, die damals noch existierten, der Mainzer und der Vatikanischen, hat er natürlich keine Kenntnis gehabt. Die vorliegende Arheit ist auf dem gesamten handschriftlichen Material aufgebaut. Dasselbe ist freilich seit Hoffmanns Zeiten merk- lich zusammengeschmolzen : völlig verloren ist für uns die Mainzer Hs.4), 1) In meiner Dissertation : Der collectarius perpetuarum formarum des Johann von Gelnhausen (Strassburg 1898), S. 8 Anm. 2) Sammlung ungedruckter Nachrichten ... II, S. 1—292. Halle 1737. 3) Cod. 83 der Giesser Universitäts-Bibliothek. 4) Erw. bei Gudenus, codex diplomaticus exhibens anecdota Mogun- tiaca II, S. 595.

Strana II
VI die im Jahre 1793 des Krieges Stürmen höchstwahrscheinlich zum Opfer fiel, nicht mehr in der alten Vollständigkeit erhalten ist auch der Giesser Codex (G) : statt der in ihm einst überlieferten 315 For- mulare bietet er heute nur 289, da einige Seiten am Schlusse heraus- gerissen sind. Allein der in der Vaticana wohl behütete römische (V) ist unversehrt erhalten 1). Für eine neue Ausgabe des Collectarius kam naturgemäss in erster Linie das Wertverhältnis der beiden noch vorhandenen Handschriften in Frage, es handelte sich darum, welche von beiden ihre Grundlage bilden sollte. Und da verdient G bei Weitem den Vorzug, da diese Hs. nicht allein den Text bedeutend sorgfältiger und treuer bewahrt hat als die römische, sondern auch der ursprünglichen Sammlung des Au- tors, aus der im Laufe der Zeit die beiden von mir festgestellten Redaktionen2) hervorgegangen sind, am nächsten kommt, während die römische nicht viel mehr als die Hälfte des Gesamtstoffs enthält. Unserer Hauptquelle G folgen wir also hinsichtlich der Wort- schreibung und Wortstellung wie der äusseren Merkmale überhaupt. Alle Abweichungen von ihrem Texte — auch die geringsten — sind genau vermerkt. Zur Ergänzung ist V für den Text der gemeinsamen Formulare herangezogen, die sich hier findenden Varianten aber wegen der nachlässigen Niederschrift nicht sämtlich angegeben, da ein solches Verfahren einen schier unübersehbaren Notenballast hervorgerufen hätte. Ich habe mich hier vielmehr darauf beschränkt, die allerwichtigsten hervorzuheben und minder bedeutende mit Stillschweigen übergangen. Wenn ich mir dabei nicht verhehle, dass hiermit dem subjektiven Er- messen des Herausgebers ein recht weiter Spielraum gelassen wird, so erschien dies Verfahren doch als das kleinere Übel. Was die sonstigen bei der Ausgabe befolgten Grundsätze anlangt, so sind alle eigenen Zuthaten des Herausgebers durch eckige Klam- mern [] kenntlich gemacht. Das Zeichen 11/4 bedeutet die Zusammen- gehörigkeit der eingeschlossenen Worte, .. . eine Lücke des Textes, die ich nicht ergänzen wollte oder konnte. Maiuskelbuchstaben sind nur bei Satzanfängen sowie bei Eigennamen und deren Deridativen gesetzt. Die in der alten Ausgabe angewandte — sehr willkürliche — Zählung 1) Cod. 3995 der vatikanischen Bibliothek. 2) Diss. S. 33 u. f.

Strana III
VII der Formulare ist aufgegeben und durch eine zweckmässigere ersetzt, in welche auch die nur in V enthaltenen Stücke1) eingeordnet sind. Um Vergleichungen mit anderen Urkunden und Formularen möglichst zu erleichtern, ist am Ende des Textes eine Zusammenstel- lung der Eingänge aller Formulare gegeben. Gleichfalls findet sich hier eine Concordanztabelle der Nummern in Hoffmanns Ausgabe mit denen der neuen Bearbeitung und ein Verzeichnis sämtlicher Eigennamen, die in der Sammlung vorkommen. Entstehung und Inhalt des Collectarius haben in der Dissertation bereits so eingehende Behandlung erfahren, dass ich auf einen Commen- tar zu den einzelnen Formularen füglich verzichten konnte. Ausstellun- gen sind hinsichtlich der zeitlichen Bestimmung oder sonstigen Er- klärung von der Kritik nicht gemacht worden2), wo ich selbst nach 1) Vgl. die Tabelle S. 29—32 d. Diss. 2) Die von Burdach in einer Besprechung meiner Arbeit (Deutsche Litteraturzeitung 1898, Sp. 1958—65) gemachten Ausstellungen beziehen sich im Wesentlichen auf die der Hauptarbeit vorangeschickten einleitenden Bemerkungen über den Lebensgang Gelnhausens. B. hat auf einer mit Un- terstützung der Berliner Akademie der Wissenschaften unternommenen Studienreise aus urkundlichem Material an Ort und Stelle feststellen können, dass Gelnhausens Aufenthalt in Iglau dem Zeitraum von 1400 bis etwa 1404 zuzuweisen ist. Hierdurch fällt die von Tomaschek zuerst aufgestellte, in Burdachs und meiner Darstellung adoptierte Hypothese, dass Gelnhausen mit dem im siebenten Jahrzehnt des vierzehnten Jahrhunderts in Iglau am- tierenden Johann von Gumpolcz identisch sei samt allen daran geknüpften Consequenzen. Indem ich darauf verzichte, mit B. darüber zu rechten, ob ein Forscher, der den Collectarius zum Gegenstande einer wissenschaftlichen Untersuchung erwählt, verpflichtet ist, zwecks Abfassung einer den Autor dieser Sammlung betreffenden biographischen Einleitung Studienreisen nach Mähren zu un- ternehmen, bestreite ich entschieden seine Sp. 1960 aufgestellte Behauptung, dass die aus Tomaschek angezogene Stelle (Oberhof Iglau S. 23) bei genauer Prüfung die Unhaltbarkeit meiner Ausführungen hätte zeigen müssen. T’s Angabe lautet doch etwas anders als der Recensent, der sie offenbar flüchtig gelesen hat, angiebt. T. stellt fest, dass der im Jahre 1360 gewählte Iglauer Stadtschreiber Johann von Gumpolcz nicht über einen Zeitraum von 8 Jahren seines Amtes gewaltet haben könne, da schon 1369 ein anderer Notar fungiere. Dass Johann aber bis zum ersten Auftreten dieses Nachfolgers in Iglau geblieben sein müsse, ist hiermit doch nicht behauptet. Da ferner der- selbe Autor — nach Burdachs Feststellung freilich mit Unrecht — die in Betracht kommenden Iglauer Handschriften in die Mitte des vierzehnteu

Strana IV
VIII nochmaliger Prüfung der einzelnen Stücke zu anderen Resultaten gelangt bin, habe ich in einer Anmerkung darauf hingewiesen (vgl. Jahrhunderts setzt, schien die Identifizierung Gelnhausens mit Gumpolcz gerechtfertigt. Von einem Widerspruch der böhmischen Forscher Ott, Tadra, Celakowsky war mir nichts bekannt: ersterer unterlässt die Identifizierung aus Unkenntnis der Ausführungen Tomascheks, die Arbeiten der beiden anderen Herren aber sind mir in ihrem nationalen Gewande überhaupt un- bekannt geblieben. Wenn weiter behauptet wird, dass meine Arbeit auch nach der litte- rarhistorischen Seite einiges vermissen lasse und als Hauptbeweis dafür ins Feld geführt wird, dass ich es versäumt habe, »die Vereinigung der beiden Grundbücher des jungen Humanismus mit einer Hs. des Collectarius in den richtigen Zusammenhang zu stellen und als bedeutsames Symptom einer weitgreifenden von der Kanzlei Böhmens und Mährens ausgehenden Be- wegung zu betrachten", ferner in der Anfügung der thüringisch-meissener Urkunden an die mährische Redaktion »einen Beleg der (von B.) so stark hervorgehobenen Bewegung der deutschen Kultur von Böhmen-Mähren nach Schlesien-Meissen‘ zu erblicken, so muss sich auch dieses Vorwurfs Nich- tigkeit erweisen. Denn in G. ist der Collectarius mit dem nach dem Schrift- charakter überdies später geschriebenen Cassiodor, wie das stark mitge- nommene erste Blatt zeigt, erst sehr spät zusammengebunden und ein Gleiches gilt von den thüringisch-meissener Urkunden. Den litterarhistori- schen Interessen aber der unbekannten Männer nachzugehen, die zu un- bekannter Zeit und aus unbekannten Gründen die verschiedenen Hs. zusam- mengebunden haben oder haben zusammenbinden lassen, war doch wahr- lich nicht meine Aufgabe. Dass alle die weitgehenden Folgerungen B's hier- mit fallen, bedarf keiner Erwähnung. Zum Schlusse habe ich noch folgende Flüchtigkeiten B's richtig zu stellen : falsch ist die Angabe (Sp. 1964), dass die Epistolographie der röm. Hs. mit einer ebensolchen der summa cancellarie (Wolfenbüttler Hs.) iden- tisch sei. Die in meiner Schrift (S. 134 Anm.) constatierte Gleichheit bezieht sich natürlich nur auf den ersten Teil, die colores verborum et sentencia- rum, wie könnte auch ein Werk hier auf 5 Seiten (vgl. Anm.) zusammen- gedrängt sein, während es in der anderen Hs. 80 einnimmt! Cassiodors Varien folgen dem Collectarius nicht (Sp. 1963), sondern sind ihm vorgebun- den (Diss. S. 23). Das schlimmste Versehen aber läuft B. unter, wenn er (Sp. 1959) bei der Besprechung beider Redaktionen als Ergebnis meiner Forschung die Priorität der österreichischen feststellt, während ich mich gerade im dritten Capitel meiner Schrift bemüht habe, das Gegenteil zu erweisen !! Inzwischen hat auch Herr Ferdinand Tadra in Prag seine Stimme gegen die 1dentifikation Gelnhausens mit Gumpolcz erhoben (Mitt. d. Inst.

Strana V
IX Nr. 3 und 244). Die Benutzung der im fünften Capitel der Disser- tation (in welchem Hoffmanns Zählung gefolgt ist) zu den einzelnen Formularen gegebenen Erläuterungen wird durch die schon erwähnte Concordanztabelle erleichtert. Wenn ich nunmehr mit dieser Ausgabe von dem Collectarius scheide, dem während eines Zeitraums von nahezu drei Jahren der grösste Teil meiner wissenschaftlichen Arbeit gewidmet war, so habe ich vor allem meinem ehemaligen Lehrer, Herrn Prof. Dr. Bresslau, für so manchen wertvollen Ratschlag, der sein Interesse für meine Arbeit bekundete, den gebührenden Dank abzustatten. Nicht minder fühle ich mich für mehrfach erteilte Auskunft und nachträgliche Vergleichungen Herrn Prof. Dr. Friedensburg in Rom verpflichtet und gedenke endlich dankbar der Verwaltung der Grossherzoglichen Universitätsbibliothek zu Giessen, deren Entgegenkommen mir die zweimalige Benutzung der in ihrem Besitze befindlichen Handschrift in meinem Wohnorte er- möglicht hat. Möge das inhaltreiche Formularbuch Gelnhausens in seinem neuen Gewande mehr noch denn bisher die Beachtung finden, die ihm als wertvoller Quelle für die Geschichte Kaiser Karls IV. und seiner Zeit zukommt. f. österr. Geschichtsforschung XX S. 100—105). Aus seinen Ausführungen spricht zugleich das Gefühl der Gereiztheit, dass seine czechisch geschriebenen Abhandlungen nicht benutzt sind. Dass letzteres der Fall ist, kann ich um der Sache willen bedauern, möchte H. Tadra aber zu bedenken geben, dass er selbst es in der Hand hat, seinen Publikationen grössere Beachtung zu verschaffen, — wenn er sich nämlich entschliessen würde, dieselben fortan nicht in einer Sprache zu veröffentlichen, die nur von einem verschwindend kleinen Bruchteil der Forscher beherrscht wird. Strassburg i. E., den 29. Mai 1899. H. K.

Strana 1
Incipit collectarius perpetuarum formarum Johannis de Geylnhusen. Illustrissimo et gloriosissimo prin- cipi domino Alberto duci Austrie, Stirie, Karinthie etc., rectori pacis, clemencie, iu- sticie et veritatis desiderantissimo, preceptori meo metuendo, indig- nus servus vester Johannes olym Cunradi dicti Richmut de Geyln- husen Maguntinensis diocesis olym- que supremus cancellarie imperia- lis registrator nunc scriba Brunnen- sis exile quamvis obsequium evi- ternum. Illustrissimo et gloriosissimo prin- cipi domino Jodoco marchi- oni et domino felicis terre Moravie, rectori clemencie, iu- sticie et veritatis desiderantissimo, preceptori meo metuendo, indig- nus servus vester Johannes olym Conradi dicti Reichmut de Geiln- husen Maguntinensis diocesis iux- ta vestrum beneplacitum . . . . . . . . . . . . . . . . scriba Brunnen- sis exile quamvis obsequium evi- ternum. Gloriosissime princeps ac principum doctissime. Dum olim in aula cesarea beate memorie divi Karoli quarti Romanorum imperatoris et Bohemie regis clarissimi avunculi 1) vestri moratus summus et eciam stipendiatus de sui gracia litterarum registrator existerem et in regi- stris litterarum tam imperii sacri quam regni Bohemie sepe delectanter facta eius atque gesta magnifica scrutans2) perlegerem et multos for- mularios stili curie imperialis inepte et incomplete compositos tam in cancellaria quam extra viderem, placuit michi de gracia omnipotentis dei celestis cesaris ex omnibus registris tamquam ex pomerio poma sapidiora formas stabiles et perpetuas precipuo studio colligere et in 3) unum corpus redigere ad commemoracionem divi cesaris ac omnium notariorum ad4) notissimum et verissimum documentum, sine quibus, sicut muliebris sexus ad ornandum se speculo, ita notarii principum ad colorandum et disponendum litteras imitacione congrua non5) subsi- 1) V: patrui. 2) V: scrutatus. 3) fehlt G. 4) fehlt G. 5) G: nam. Kaiser, Collectarius

Strana 2
2 stunt. Unde in hiis velud sapiencie thesauro delectatus teste deo nec argentum nec divicias nisi ad victum optavi nec opto, sed solum ego indoctus illud mentis aurum instinctu disciplinarum1) effossum2) scienti corde et toto animo affectavi. A curia me abstineo3), ibi vitans Caribdim, hic incidens Scillam, sola tamen michi indocto interdum est consolacio scripturarum. Unde, gloriosissime princeps, dignetur vestra magestas presentem collectarium meum gratanter accipere, qui non sine grandi nocturna diurnaque vigilia in curis curie est collectus. Recipite queso uno momento, quod diu latebat in abditis nec sine in- vidia aliquorum exit4) in lucem, licet plures ex eo socii consolentur. Assumat nunc Austria5), de quo delectatur Bohemia. Quid plus potest docto principi elargiri, dum illud prestatur, quod vix prece vel precio a sapientibus extorquetur? Si quid enim in hiis formis racione sen- tenciarum correccione dignum existit, solis estimo illis relinquendum, qui in hiis a cunabulis sue iuventutis sunt studiose ac feliciter enutriti, quia, sicut non omnis sapiens omnem sapienciam scit, ita non omnes sumus in omnibus eruditi. Peto igitur ad ornatum et decorem vestri nominis, ut scribentis affectionem sinceram generose velitis amplecti et ab omnibus eum inquinamentis malorum, qui innocentem persequi temptarent, de innata vobis clemencia ac prudencia defendatis. Nam sicut dies meos hic in par- tibus vivendi elegi, ita de vestre promocionis gracia desidero sta- biliter permanere etc. Nam sicut alium preceptorem eli- gere non volo, ita nec desidero temporibus vite mee . . . 1. Primarie preces. 1355 po 5. N. O a 8— Karolus quartus divina favente clemencia Romanorum imperator semper augustus et Bohemie rex. Venerabili Gerlaco archiepiscopo Maguntinensi, sacri imperii per Germaniam archicancellario, principi et nepoti suo clarissimo, graciam suam et omne bonum. Omnipotentis dei clemencia, cuius virtute cuncta subsistunt, in basilica principis apostolorum in urbe sacrosancti Romani imperii sacris et auspice deo felicibus infulis decorati, iure, quod celebris memorie divorum Romano- rum imperatorum et regum, qui nos precesserunt, feliciter sacra obser- vavit auctoritas, ac nobis laudabili et approbata consuetudine compe- tenti6) devocioni tue pro dilecto nobis N. de N. clerico N. diocesis 1) bde Hs: dictarum. 2) V : effossu. 3) V: A curia me abstine curiam autem sustineo ibi ... 4) V: exiit. 5) V: Moravia. 6) V: competenti presencium ostensore primarias imperiales dirigimus devocioni tue pro dilecto nobis N. de N. clerico N. diocesis presencium ostensore .. .

Strana 3
3 presencium ostensore primarias imperiales dirigimus preces nostras, desiderantes attente tibique virtute sacri et laudabilis iuris predicti seriosius iniungentes, quatenus eidem N. mox visis presentibus sine contradiccionis obstaculo de beneficio ecclesiastico cum cura vel sine cura vacante vel vacaturo ad tuam collacionem, presentacionem, pro- visionem seu quamvis aliam disposicionem spectante, quod per se vel per procuratorem suum ad hoc legitime constitutum duxerit acceptan- dum 1), cures providere ac tali diligencia imperiale mandatum exequi, et2) tua sollicitetur devocio, quemadmodum iura, libertates et gracias, quibus tuam ecclesiam divorum imperatorum et regum Romanorum in- signivit devocio, diligis custodiri et nostre mansuetudinis favoribus ampliari, dummodo pridem pro alio non porrexerimus huiusmodi preces nostras. Presencium sub imperialis nostre magestatis sigillo testimonio litterarum. Datum. 2. Executoria. 73eGZ Karolus etc. Venerabilibus N. et N. episcopis et spectabilibus N. et N. comitibus de N., nostris et sacri imperii principibus, devotis et fidelibus dilectis, graciam suam etc. Omnipotentis dei clemencia etc. ut prius usque ibi devocioni tue etc., loco istius ponatur venerabili Ger- laco etc. pro dilecto nobis ——preces porrigimus ut supra, quatenus eidem de beneficio etc. debeat3) providere etc. per omnia usque ampliari, sperantes utique, quod gratus beneficiorum, que ab imperio recepisse dinoscitur, preces huiusmodi et mandata ad effectum perducat debitum, ut tenetur. Si tamen quavis presumpcione contraria imperiali iuri fortasse reniti contenderet, devocioni vestre et fidelitati committimus et seriose precipiendo mandamus, quatenus vos vel unus vestrum aut duo, prout requisiti fueritis, supradictum Gerlacum etc. ad effectualem execucionem preceptorum et mandatorum huiusmodi videlicet, ut dic- tum N. ad beneficium ecclesiasticum sue collacionis recipiat4), si quod vacat ad presens vel quam primum vacaverit, quod per se vel procu- ratorem suum legitimum duxerit accipiendum, ac de pertinenciis, iuri- bus, fructibus et proventibus5) eiusdem beneficii universis sibi pro- videre curet, per invasionem rerum temporalium auctoritate nostra imperiali arcere et compellere debeatis viis, modis et remediis opor- tunis, dummodo ipsi pridem pro alio non porrexerimus preces nostras. Presencium. 1) bde Hs : attemptandum. 4) V: recipias. 5) V: pertinentibus. 2) fehlt G ; V: te. 3) V: debeant. A 1.

Strana 4
4 3. Presentacio layci principis. Venerabili 1) N. episcopo N. dei gracia marchio N. etc. Ad ecclesiam parrochialem in N. vacantem per mortem N. ultimi plebani ibidem, cuius ius patronatus seu collacio ad nos tamquam2) marchionem N. pleno iure spectare dinoscitur, honorabilem virum N. de N. presen- tavimus3) et tenore presencium in dei nomine presentamus, desideran- tes devocione debita, quatenus ipsum de eadem ecclesia per annulum et biretum vestrum auctoritate dyocesana investire velitis, curam et regimen ipsius ecclesie, prout ad vestrum spirituale spectat officium, committentes, necnon de obvencionibus, fructibus et pertinenciis sin- gulis ipsius ecclesie faciatis 4) integraliter responderi. Datum 5) N. nostro- sub appresso sigillo etc.*) 4. Conceditur ius presentandi unica vice. Karolus etc. Gratum gerentes in oculis nostris devocionis tue firmam6) fiduciam vel constanciam, qua erga dignitatis regie celsitu- dinem attentis affectibus satagis placere, tibi de gracia speciali con- cedimus, quatenus possis 7) et debeas personam ydoneam tuo convenien- tem proposito ad primum ecclesiasticum beneficium vacaturum dum- taxat in Bohemia curatum vel non curatum, dummodo non sit dignitas, personatus vel officium ad nostram presentacionem aut provisionem spectans, semel vel unica vice tantum libere presentare. Eam namque personam, quam tu presentaveris, volumus et promittimus penes tuam huiuscemodi presentacionem et nostram provisionem generosius con- servare. Datum etc.8) 5. Alia presentacio super beneficio vacaturo. Karolus etc.9) Venerabili N. archiepiscopo Pragensi, consiliario et devoto suo dilecto, gratiam etc. Laudabilia virtutum et probitatis merita 1) G: Karolus etc. Venerabili... 2) fehlt G. 3) V: virum depu- tavimus. 4) fehlt G. 5) V : Datum etc. 6) G: firmavi. 7) V: quod con- possis. 8) fehlt.V. 9) V: K. etc. *) S. 44 der Diss. ist infolge des in G. sich findenden Anfangs der in- titulatio ,Karolus‘ das Formular Karl IV. zugewiesen, die in beiden Hs. vor- kommende Lesart ,marchio‘ als Schreibfehler statt ,marchioni‘ gefasst und die Verschmelzung zweier Urkunden angenommen. Der Name des Kaisers ist aber von dem Schreiber mechanisch in G. eingetragen, V. hat ihn nicht, und das Formular geht auf den Präsentationsbrief eines Markgrafen zurück.

Strana 5
5 et preclare devocionis insignia, quibus honorabilem J.1) capellanum, commensalem familiarem nostrum domesticum et devotum dilectum, dotatum agnovimus, nostram celsitudinem ammonent et inducunt, ut personam suam specialis prerogativa gracie nostra dignetur serenitas non immerito prevenire. Hinc est, quod de tue legalitatis, fidei et cir- cumspeccionis industria singularem ac plenam fiduciam obtinentes tibi animo 2) deliberato ex certa nostra sciencia auctoritate regia Bohemie plenam et omnimodam tenore presencium damus et concedimus facul- tatem, constituentes te quoad hunc actum procuratorem nostrum spe- cialem, quod tu prefato N. de beneficio ecclesiastico curato, quod ad nostram tamquam regis Bohemie 3) collacionem, presentacionem seu provisionem pertinere dinoscitur, quamprimum vacaturo valeas nostro nomine providere, salvis tamen litteris et 4) iuribus aliorum. Presen- cium etc. 6. Confirmacio et investitura temporalium episcopi. Karolus etc5). Venerabili etc. Devote carissime. Licet propter viarum discrimina et patriarum ac regionum quamplurium turbaciones innumeras aliis quoque racionabilibus6) causis legitime prepeditus nostram, sicut teneris ex debito et7) prout affectas ex corde, pro su- scepcione regalium et temporalium prefate ecclesie nequiveris presenciam visitare, tamen ad honorem sacrosancti Romani imperii, cui, sicut evidentibus argumentis colligitur, fidelis utique et devotus fore dino- sceris, honorabilem N. de N., perpetuum vicarium ecclesie tue prefate, cum sufficienti procuratorio ad nostre magestatis celsitudinem trans- mittere studuisti cum pleno mandato et potestate plenaria presentandi et ostendendi nobis quasdam litteras a sanctissimo in Christo patre et domino nostro reverendissimo domino N. sacrosancte Romane ac uni- versalis ecclesie summo pontifice super execucione provisionis tibi facte de prefata N. ecclesia nostro culmini destinatas necnon exhibendi sere- nitati nostre debitam reverenciam 8) et honorem ac a nobis vice et loco tui prefato procuratorio nomine regalia, feuda, beneficia et pertinen- cias prefate N. ecclesie, in quibuscunque rebus consistant, a divis Ro- manorum imperatoribus et regibus predecessoribus nostris concessa sive concessas, quas9) Osnaborgensis episcopus 10), qui pro tempore fuerit, de iure, consuetudine seu privilegio a rege Romanorum 11) debet petere, ac investituram, concessionem seu confirmacionem talium iuxta 1) G : honorabilem N. 3) fehlt V. 4) fehlt V. 2) G : omnino. 5) V: K. etc. 6) bde Hs: racionibus. 7) fehlt V. 8) V: debita reveren- cia. 9) fehlt G. 10) G. observabis episcopus, a. m. Osnaborgensis 11) bde Hs : Boemie, in V. am Rande nachgetragen.

Strana 6
6 consuetudinem per episcopos N. observatam hactenus secundum teno- rem privilegiorum ecclesie supradicte petendi ac eciam optinendi et pro- premissis obtinendis fidelitatem et homagium et cuiuslibet generis iuramentum in animam tuam prestandi ac omnia et singula faciendi, que circa premissa de iure, consuetudine seu privilegio necessaria fue- rint seu quomodolibet oportuna, que omnia et singula in eodem pro- curatorio pro expressis1) et specificatis haberi voluisti, eciamsi man- datum exigerent speciale. Nos igitur obediencie sincere tue devocionis virtute, qua et nos et sacrum imperium honorasti, rite pensata, te prin- cipem ac devotum nostrum dilectum absentem tamquam presentem in persona dicti procuratoris tui coram nostra magestate personaliter com- parentis acromnia et singula prefata tuo petentis nomine atque vice, recepto prius ab eodem in animam tuam fidelitatis, obediencie et ho- magii, quibus nobis et sacro Romano imperio velut episcopus N. astrin- geris, debito et solito iuramento, de premissis regalibus, feudis, benefi- ciis, iuribus, iurisdiccionibus et pertinenciis prefate N. ecclesie, in qui- buscunque frebus consistant, que et quas recolende memorie divi Ro- manorum imperatores et 2) reges predecessores nostri eidem ecclesie concessisse noscuntur aut Osnaborgensis3) episcopus, qui pro tempore fuerit, a Romanorum4) rege de iure, consuetudine sive privilegio tene- tur petere iuxta consuetudinem per Osnaborgenses5) episcopos alias observatam, insigniis imperialibus in solio cesaree magestatis presi- dentes per sceptrum nostrum imperiale sollempniter investivimus, con- firmavimus et concessimus, investimus, concedimus 6) et confirmamus de certa nostra sciencia et de Romani imperii plenitudine potestatis. 7. Item7) investitura temporalium episcopi. Karolus etc.8) Venerabili Walthero9) etc. Romani imperii pre- clara celsitudo consurgens antiquitus et fundata mirifice super inviola- bile firmamentum excellencie prerogativa, qua viguit, columpnis meruit stabilibus stabiliri et egregiis edificiorum iuncturis indissolubiliter aduniri. Inter quas quidem collaterales principes ad tocius operis machinam supportandam precipue ut columpnas voluit pociori prestan- cia preminere et ideo, quo uberius 10) gracie privilegiis insigniri se sen- ciunt, eo amplius debeant 11) obsequio, vicissitudine gratuita et promp- titudine devota ceteris preclarere. Sane, devote dilecte, nuper accedens ad nostre celsitudinis presenciam omnimode obedicionis insignia pre- sentasti. Nos te tamquam nostrum ac sacri imperii principem ad 12) benivolos applausive13) dulcedinis admittentes ampplexus 14), regalia 1) V: ex premissis. 2) fehlt V. 3) G: obsnab. 4) G: aut Romani. 5) Son statt Osn. 6) G: et concedimus. 7) G: pro. s) V: K. etc. 9) G: Waltheo. 10) G: uberioris. 11) V: debebant. 12) fehlt G. 13) G: verbess. applausus. 14) V: applexus.

Strana 7
principatus pontificalis tui, quem obtines, aliaque feuda et que regalium nomine comprenduntur, tibi de imperiali libertate contulimus et te investivimus de eisdem, conferimus 1) et presentibus investimus, ad- ministracionem temporalium et iurisdiccionem plenariam principatus pontificalis eiusdem Aug[ustensis]2) ecclesie tibi presencium serie3) committentes, recepto prius a te obediencie, fidelitatis, homagii et subieccionis debite solito iuramento, et nichilominus omnia et singula, que ante datam presencium per te vel tuos substitutos 4) in premissis fecisti5), ratificamus et de certa sciencia ac motu proprio approbamus. Quocirca universis et singulis vasallis, ministerialibus et hominibus tuis firmiter et districte precipiendo mandamus, quatenus tibi tamquam vero suo domino in omnibus intendant humiliter et pareant reverenter. Presencium. 6. 8. Item presentacio ad quandam preposituram. Karolus etc. Venerabili N. episcopo principi etc. graciam etc. Princeps ac devote dilecte6). Ad preposituram ecclesie N. in N. col- — vacantem illustrem et honorabilem lacionis nostre per mortem olim — talem ducem, principem et consanguineum nostrum dilectum, cui ean- dem preposituram cum omnibus suis pertinenciis contulimus, tue de- vocioni in dei nomine presentamus, desiderantes attente ac devocionem tuam hortantes studiose, quatenus dictum N. de prefata prepositura investire velis et debeas cum suis pertinenciis universis mox visis pre- sentibus, prout ad tuum7) pastorale spectat officium, adhibitis circa premissa cerimoniis debitis et consuetis, nullam in eo quovis pre- textu etc. 9. Rex admittit permutacionem de beneficiis faciendam. Karolus etc. Venerabili tali episcopo etc. principi etc. Princeps et devote dilecte8). Quia honorabilis N. canonicus ecclesie N., devotus noster dilectus, canonicatum suum, quem habet ibidem, legitimis causis poscentibus pro alio beneficio desiderat permutare, nobis humi- liter suplicans et devote, quatenus ad hoc nostrum tamquam rex Boemie, ad quem presentacio seu provisio eiusdem canonicatus, dum vacat, pertinere dinoscitur, generosum9) dignaremur adhibere 10) consensum pariter et assensum, nos animo deliberato precibus ipsius benignius inclinati, ex certa nostra sciencia et auctoritate regia Bohemie permu- 4) G: substitus. 3) bde. Hs : seriose. 1) fehlt G. 2) fehlt G. 5) G: fecistis. 6) G: Princeps ac dilecte ac devote. 7 G: tuam. s) G: et dilecte. 10) G: habere. 9) G : generose.

Strana 8
8 tacioni1) huiusmodi, quam dictum N. modo predicto inire contigerit, nostrum generosum adhibuimus2) consensum et tenore presencium adhibemus 3). Idcirco devocionem tuam requirimus presentibus et hor- tamur, quatenus illum, cum quo predictus N. permutacionem huius- modi rite inierit 4) sive fecerit, de canonicatu et prebenda predictis velis, prout ad tuum spectat officium, investire, adhibitis ad hoc cerimoniis debitis et consuetis. Presencium 5). 10. Legittimacio. Karolus etc. Dilecto — de —, suo6) et imperii sacri fideli dilecto, graciam suam et omne bonum. Imperialem decet clemenciam ad superni regis exemplum se benignam et misericordem tribuere cunctis suis fidelibus et subiectis, illis tamen precipue, qui non proprio, sed alieno vicio laborantes7) suis desiderant defectibus subveniri. Cum itaque serenitati nostre cum instancia pro parte tui supplicatum extiterit, quatenus tibis), qui de predicto —— soluto et muliere quadam coniu- gata9) genitus diceris, super huiusmodi defectu 10) natalium nostre le- gittimacionis et dispensacionis| 11) graciam impendere dignaremur et te ad 12) legitima iura reducere 13) generose, nos, qui vota quorumlibet iurisona petencium benigne complectimur, tecum, qui bone indolis fore diceris de legalitate quique morum probitate et virtutum industria aput nos multipliciter commendaris14), super huiusmodi defectu nata- lium de plenitudine cesaree potestatis et ex certa sciencia dispensamus ac te legittimamus et ad omnia et singula iura legitima reducimus omnemque geniture maculam abstergimus et totaliter15) abolemus uberisque tibi dispensacionis graciam impertimur, dantes et conce- dentes tibi virtute huiusmodi imperialis indulti auctoritatem, potesta- tem, licenciam, quod tu omnibus legittimis actibus publicis et privatis, iuribus, officiis, honoribus et dignitatibus uti, preesse ac potiri valeas et in omnibus bonis hereditariis quibuscunque ex testamento et ab in- testato succedere et ea eciam apprehendere et tenere, dummodo pre- dicta legitimis et naturalibus heredibus non preiudicent, quin ipsi una tecum equis porcionibus succedant et omni statu et condicione gau- 1) G: permutacione. 2) V: exhibimus. 3) V: exhibemus. 4) V: in- gererit. 5) fehlt G. 6) fehlt G. 7) V: liberantes. s) fehlt G. 9) V: cognita. 10) V : defectum. 11) fehlt G. 12) V: et cesarea ad. 13) V : et educere. 14) G : tecum, qui de legalitate et virtutum industria aput nos multipliciter commendaris. — V: tecum, quibus indolis fore diceris de legalitate, quibus morum probitate et virtutum industria apud nos multipliciter commen- 15) fehlt G. daris ...

Strana 9
9 dere et ad omnes et singulos honores admitti, quibus ceteri legitimi et de legitimo thoro nati in iudicio vel extra iudicium pociuntur, fruuntur et gaudent et ad quos de iure vel consuetudine quomodolibet admittuntur, eciamsi talia forent, de quibus in premissis fieri debeat mencio specialis, non obstantibus aliquibus legibus generalibus et spe- cialibus in contrarium editis, ea potissime, que 1) legitimari spurios nisi ex certa sciencia non permittit et specialiter quoque non obstantibus legibus infrascriptis Co. de precibus imperatori offerendis, lege: ,nec dampnosa', 1: ,quocies‘ l: ,rescripta‘; et C. de diversis rescriptis, 1: ,sancimus‘2) 1: ,si qua beneficia", 1: ,sacri' et 1: ,universa‘ cum sua materia et sibi similibus, non obstante eciam eo, quod legitur C. de naturalibus liberis et in autentica: quibus modis naturales efficiuntur legitimi3) per totum; et C. si contra ius vel utilitatem publicam, l: ,Etsi4) non cognicio‘, 1: ,etsi legibus‘, 1: ,omnes cuiuscunque‘5) ; ff. de ritu nupciarum et de natalibus restituendis, 1. secunda et finali; et cum si- milibus quibus modis naturales efficiuntur legitimi, per totum; et aliis quibuscunque legibus, statutis seu consuetudinibus, que in contrarium loquerentur, eciamsi tales essent, que exprimi deberent vel de eis spe- cialis mencio fieri, quibus obstantibus vel obstare valentibus, quantum in predictis dumtaxat, ex certa sciencia totaliter derogamus, inhibentes districte omnibus et singulis vicariis, officialibus, iusticariis, potestati- bus, iudicibus et rectoribus ac nostris et sacri Romani imperii fidelibus et subiectis presentibus et futuris, ne quis ipsorum te seu posteros vel heredes tuos in bonis quibuscunque acquisitis vel acquirendis unde- cunque provenientibus occasione defectuum natalium huiusmodi im- pedire, molestare aut perturbare quoquomodo presumat6) contra teno- rem presentis imperialis gracie nostre, quam tibi tenore presencium duximus indulgendam. Presencium"). 11. Legittimacio nobilium. Karolus etc. Ad perpetuam rei etc. In fundamento catholice fidei dominus et redemptor noster utraque faciens unum ac celestis ac terreni imperii obtinens principatum sic sue inestimabilis generacionis exemplo dignatus est humano generi providere, ut eos, qui per exercicia virtu- tum moralium aliaque8) laudum preconia nobilitant9) maculam geni- ture 10), quemadmodum a premio retribucionis iustorum et 11) trium- phanti ecclesia non secernit, ita legitimorum actuum et dignitatum 1) fehlt V. 2) G : scimus, V : send. 3) V:sui. 4) beide Hs : si. ) bde Hs : 1. omnes et 1. cuiuscumque. 6) G : quomodo persummat. 7) fehlt G. 8) G: aliumque. 9) bde. Hs : nobilitat. 10) V : maculam. abstergere satagunt geniture. 11) V: in.

Strana 10
* 10 secularium participes 1) esse velit. Hinc est, quod oblata pro parte illius nostre regali celsitudini humilis et devota exposicio contine- bat, quod etc. Quare nostre celsitudini extitit humiliter supplica- tum, ut super defectibus huiusmodi, quos paciuntur, provenientibus non ex culpa propria ipsis providere per legittimacionis et abilitacio- nis2) remedium de innata clemencia dignaremur. Nos autem3) pium et favorabile4) reputantes annuere votis supplicancium in hac parte, considerantes eciam ipsorum immotam fidelitatis constanciam ... Pre- sencium5). 12. Legittimacio post concubinatum.6) Karolus etc.7) Quia disponente8) altissimo nobilis ille matrem vestram, quam aliquando concubinam habuit, nunc sollempniter in facie ecclesie et confluentis multitudinis clara noticia, ita ut nulla hoc valeat tergiversacione celari, in matrimonium duxit et quamvis iuxta sacrorum canonum et sacratissimarum legum sanxiones indubias, que sunt in favorem matrimonii felicius introducte, ipso facto fueritis et sitis legitimi et ad legitima iura reducti proinde, acsi ab inicio fuisse- tis de thoro legitimo9) procreati, tamen ad 10) habundancioris cautele presidium, ne fama vestra in posterum quorumlibet 11) maleloquencium invidioso dente rodatur 12) . . . Quibus succurendum fore nostra celsi- tudo decrevit tamquam hiis, qui 13) hactenus non proprio sed alieno vicio laborarunt. Ideo animo etc. declaramus, diffinimus, interpreta- mur14) et dicimus vos et quemlibet vestrum, non obstante macula geniture ... Presencium. D5 Karolus etc. Illegittime genitos, quos vite decorat honestas, na- ture vicium minime decolorat, quia decor virtutis maculam geniture abstergit 15) in filiis et pudicicia morum pudor originis aboletur. Cum itaque etc. ut supral etc. Presencium etc.16) f 13. Arenga legittimacionis. 3) V : igitur. 1) bde Hs: particeps. 2) V : et ob legitimacionis. 4) G: favorabilem. 5) fehlt V. 6) V: concubitum. 7) fehlt V. s) V: dis- posite. 9) G: legitimi. 10) fehlt G. 11) V: quorumcunque. 12) V: invi- diose dente reddatur. 13) fehlt V. (4) G: interpretamus. 15) V: abstergat. 16) fehlt V. *

Strana 11
11 14. Conductus. Karolus etc. Universis et singulis principibus1) tam ecclesiasticis quam secularibus, comitibus, baronibus, vicariis, rectoribus, locum tenen- tibus, potestatibus, capitaneis, burgraviis 2), officialibus, theolonariis, nobilibus3), militibus, clientibus, communitatibus civitatum et locorum universitatibus, ancianis 4), officialibus et iudicibus, cuiuscumque status aut condicionis existant, suis et imperii sacri fidelibus dilectis, quibus presentes littere5) exhibite fuerint, graciam suam et omne6) bonum. Honorabilem N. Spirensis7) ecclesie canonicum, notarium, secretarium, familiarem et devotum nostrum dilectum, exhibitorem presencium, in arduis nostris et imperii sacri legacionibus versus Romanam curiam transeuntem universitati vestre recommendamus, attente desiderantes, vos et quemlibet vestrum seriosius requirentes, quatenus prefatum no- tarium et secretarium nostrum cum tota comitiva et familia, equis, valesinis et arnesiis et omnibus rebus suis per terras, districtus, loca8) et dominia vestra sine exaccione theolonii, gabelle, costume, dacii, pedacii et ponthanagii et aliis impedimentis et solucionibus quibus- libet transire libere permittatis9) ipsisque de securo conductu eundo et redeundo favorabiliter 10) providere velitis, dum et quocies super eo per ipsos requisiti fueritis, bonam, favorabilem et promotivam ipsis voluntatem in omnibus 11) necessitatibus ipsorum et in hiis precipue, que promocionem sui itineris prospiciunt, ad honorem cesaree celsitu- dinis exhibendo gratam et multum acceptam in eo complacenciam nostro culmini facientes, ostensuri ... Presencium etc. Datum etc. 15. Conductus pro principe electore veniente ad impera- torem. Karolus etc. Venerabili etc. Princeps karissime. Ut devocioni tue ad presenciam nostre serenitatis et ad 12) visitandum imperialem curiam nostram 13) in —loco tutus accessus, status tranquillus et recessus paci- ficus pateat et sub imperialis securitatis proteccione et gracia ad nos comode venire valeas, recedere et morari, animo deliberato et procerum nostrorum accedente consilio tibi et omnibus, quos tecum adduxeris, concedimus, quod 14) ad nos absque rerum et personarum discrimine venire possitis, morari nobiscum, necessitates et15) commoda vestra 4) G: antiquis. 3) fehlt G. 2) V: burggioniis. 1) fehlt G. 5) fehlt G. 6) V : graciam seu omne. 7) G: im Wort corrigiert, ursprüng- 9) bde Hs : per- 8) G: et loca. lich wohl Spenensis, dann Spinensis. mittentes. 10) V : favorabile. 11) V: in hiis. 12) fehlt G. 13) fehlt V. 13) ergänzt fehlt bde Hs. 15) fehlt G.

Strana 12
12 tractare et abinde sub conductu imperatorie magestatis ad propria remeare. Mandamus igitur universis principibus, comitibus, baronibus, nobilibus, civibus et universitatibus civitatum et locorum1), militi- bus, clientibus2), nobilibus et omnibus et singulis personis ecclesiasti- cis et secularibus, cuiuscumque status, gradus seu condicionis existant, nostris et sacri imperii Romani fidelibus, nullo penitus excepto, qua- tenus te et omnes, quos adduxeris, ut premittitur, in accessu ad pre- fatam curiam nostram, in stacione seu demoracione3) ibidem ac eciam in recessu, donec ad propria cum eisdem reducendis reversus fueris, nulla racione vel causa, ingenio seu colore proquesitis impediant seu molestent4) sub pena gravis indignacionis nostre, quam facientibus in- fligere decernet nostre serenitatis sublimitas pro motu valente et iuxta demerita seu excessum qualitatem. "Presencium etc.(5). 16. Conductus cancellarii pro socio. Universis6) et singulis dominis, amicis, sociis et fautoribus suis, sacre imperialis aule cancellarius Johannes 7) Olomucensis episcopus salutem et constantis amicicie solidum incrementum. Quia religiosus et honorabilis vir Johannes Klenkoch8) ordinis fratrum heremitarum sancti Augustini, sacre theologye magister, inquisitor, familiaris, do- mesticus et commensalis dilectus noster, ad generale capitulum sui ordinis in civitate Florentina celebrandum proxime nunc proficiscitur, ipsum vestre universitati9) reconmendamus ex animo, honestatem et dileccionem vestram affectuose rogantes, quatenus sibi et sue familie tam de securitate conductus quam de aliis, que itineris eius promo- cionem respiciunt, in transitu et reditu nostre consideracionis intuitu promotivam et favorabilem velitis ostendere voluntatem. Datum Prage etc. 10). 17. Familiaritas nobilium. Karolus etc. Consiliario etc. Quamvis regalem aulam variis qui- dem procerum et militum agminibus afluentem11) tociens ampliori 1) G : universitatum civitatibus civitatum et locorum. 2) V: baroni- bus, militibus, clientibus, civibus et universitatum, civitatum et locorum nobilibus omnibus et singulis. 3) bde Hs: in — — stacionem seu demora- cionem. 4) bde Hs: molestant. 5) fehlt V. 6) G: Universis etc. uni- versis...; V: Karl ... universis. 7) fehlt G. s) G: Klenboch; V : vir dominus Klenkoch. 8) bde Hs: serenitati, was natürlich ganz unmöglich ist. 10) die Datierung in V. weiter unten neben der Ueberschrift des folgenden Formulars. 11) V: affluat, so auch ursprüngl. G.

Strana 13
13 gloria1) constet decorari, quociens eius ministeriis nobiles aptantur ministri, illos tamen ad regie maiestatis archanum libencius consuevit assumere nostra serenitas, quos pro sacri imperii honoribus uberiori constat labore ac studio desudasse. Nam et illi non indigne presen- ciam principis ambiunt, qui de virtute meritorum et cordis puritate presumuntur. Hinc est, quod ad evidencia tue probitatis merita, qui- bus erga sacrum Romanum imperium laudabilium operum experimento inconvulseque fidei constancia usque ad hec tempora claruisse cognos- ceris, regie consideracionis convertentes intuitum ac provide te volen- tes singularis honoris prerogativa merito prevenire, te in consiliarium, familiarem et domesticum nostrum commensalem presencium tenore recipimus et consiliariorum nostrorum consorcio aggregamus, presenti edicto regio statuentes, ut de cetero consiliariorum aule nostre digni- tatibus ac privilegiis ubilibet pociaris et, dum et quocies ad curiam nostram regalem sive a celsitudine nostra vocatus 2) sive proprio motu accesseris, per officiatos eiusdem curie nostre ad instar aliorum3) con- siliariorum nostrorum, familiarium et commensalium domesticorum cum sedecim personis et duodecim equis in omnibus victualium et aliis necessariis procureris. Quamobrem principibus, proceribus, baronibus, ingenuis, prelatis, nobilibus, militibus, civitatensibus, officialibus, fideli- bus, amicis et subditis nostris et sacri imperii universis auctoritate presencium firmiter iniungimus et mandamus, quatenus te, quociens ad eos vel aliquos seu aliquem eorum perveneris, de reverencia regie su- blimitatis benigne recipiant et honore, quo consiliarium aule regalis condecet, ac favore pertractent4), magestati nostre ymmo sacro imperio singularem per hoc reverenciam impensuri. Presencium etc. 18. Pro consiliariis familiaribus litteratis. Karolus etc. Quamvis aulam cesaream variis quidem insignium personarum agminibus affluam tocies nova constet gloria decorari, quo- cies eius ministeriis honorabiles aptantur ministri, illos tamen ad im- peratorie magestatis obsequia consuevit assumere libencius nostra se- renitas, quos litterarum sciencia, honestas vite et morum decor alciori- bus swadent honoribus preveniri. Hiis igitur et aliis virtutum donis summi opificis te cognoscentes dispensacione vigere, te, quem eciam propter pure devocionis affectum, quem ad nostram geris celsitudinem, generoso favore prosequimur, in consiliarium, referendarium, familia- rem et domesticum commensalem aule nostre presencium tenore recipi- mus et aliorum consiliariorum, referendariorum, familiarium, domesti- 1) fehlt bd. Hs. sprünglich celsitudine nostra. 2) G : sive celsitudinem nostram vocatus ; ur- 4) G: pertractant. 3) fehlt G.

Strana 14
14 corum commensalium nostrorum numero aggregamus, volentes et im- periali statuentes edicto, ut ex nunc in antea ubique locorum privi- legiis, libertatibus, iuribus, inmunitatibus, graciis et indultis, quibus consiliarii, referendarii, familiares et domestici commensales utuntur, libere pociaris. Et quod generalibus non decet finicionibus subici eum, qui tali meruit privilegio per augustalem clemenciam decorari, ad 1 augmentum gracie amplioris, quam ad nostram celsitudinem meruisti, te et tuos posteros masculos ex masculis descendentes de plenitudine imperatorie potestatis ab universis et singulis oneribus et muneribus realibus et personalibus atque mixtis, angariis et parangariis, exaccioni- bus et collectis dictis et indicendis per quemcunque principem, domi- num, comitem vel officialem, quocunque nomine censeantur, eximimus, libertamus et exemptos et liberos 2) esse perpetuis temporibus decerni- mus et immunes. Nulli... 19. Pro episcopis, prelatis. Karolus etc. Venerabili .. . Imperialis magestatis solium et ce- saree dignitatis insignia non tam diviciarum aut potencie latitudo quam virtuosorum hominum familiaritates exornant. Talium etenim presencia et gratis consiliis principis salus inbuitur et regnantis gloria propagatur eo quidem per amplius, quo in gremium generose familiari- tatis assumpti virtutum decorati fulgoribus rite splenduerint titulo claritatis. Dum igitur odorem fame laudabilis, que de tua persona opinione laudabili usquam diffunditur, attenta mente pensamus, dum tue virtuose constancie circumspectam industriam ex animo provide discussionis adducimus, tanto erga te ampliore zelo afficitur imperialis serenitas, quanto ad hoc tuis benemeritis quasi ex quodam debito ra- cionabilius invitatur. Igitur animo deliberato ac sano principum, baronum ... accedente consilio te in consiliarium, familiarem, se- cretarium, domesticum3) et commensalem nostrum assumpsimus teque familiarium imperialis aule nostre collegio presentibus aggregamus, decernentes, quod tu omnibus privilegiis, emunitatibus, libertatibus, iuribus, graciis, indultis et consuetudinibus pociaris et gaudeas, qui- bus ceteri consiliarii, familiares et secretarii nostri venerabiles antisti- tes potissime gavisi sunt hactenus seu quomodolibet pociuntur. Man- damus itaque magistris curie et camere nostre necnon marescallo, pin- cerne, ianitoribus et ceteris officialibus et viceofficialibus nostris, qui pro tempore fuerint, quatenus te cum familiaribus tuis in numero equorum viginti tres cum debita reverencia et honore suscipiant teque et eosdem familiares tuos provisione curie nostre iuxta morem digne et 1) Hs: ut. 2) Hs: libere. 3) Hs: et domesticum.

Strana 15
15 favorose pertractent tibi et eisdem familiaribus tuis in expensis sin- gulis sine diminucione qualibet providendo, sub pena gravissima in- dignacionis nostre, quam qui secus attemptare presumpserit se cognos- cat graviter incidisse. Presencium etc. Datum etc. 20. Pro doctoribus1). Karolus etc. Suavis tue fame virtutumque et sciencie odor nos- tram serenitatem afflavit, qui canonum armatus pericia 2) kathedre digne presidens audiencium ruditatem3) erudis et ariditatem eorum doctrine fecundas irriguo fonte sanctorum canonum enigmata reserando. Tu denique nedum in vinea domini fideliter laborare sed quodammodo vinea dicaris 4) Bononiam dudum tam suavis fructus ubertate reficiens, nunc autem Paduam5) irradians remota vasti orbis climata sciencie tue radiis illustrare etc. Hiis igitur virtutum donis etc. 21. Pro capellanis. Karolus etc. Honorabili etc. Personas providas morum et vite decoribus conspicuas imperialibus libenter applicamus obsequiis, quo- niam et honor potissime in illis consistit culminis augustalis et illi presencia et affatibus principis non indigne fruuntur, qui de meritorum virtute presumuntur6) seque laudabili conversacione tractasse noscun- tur. Huius rei causa grata tue devocionis obsequia, quibus nobis te gratum reddere consuevisti, variaque tue probitatis merita propensius advertentes ac obinde meritam cupientes honorare personam, te in nostrum et imperialis aule nostre capellanum etc. 22. Pro communibus personis. Karolus etc. Dilecto .. . Sincere devocionis7) affectus, quem ad nos et sacrum gessisse et gerere perhiberis8) imperium, ac varia pro- bitatis9) merita, super quibus aput nostram commendaris celsitudinem, nos inducunt, ut imperialibus personam tuam favoribus prosequamur. Hinc quoque 10) premissorum 11) intuitu graciam tibi volentes facere specialem, te in familiarem et domesticum nostrum commensalem tenore 3) G: iudicantem. 4) G: 1) V: familiaritas pro d. 2) G: pericie. 7) G: sincere et dev. 6) Hs: presument. 5) V: Padovam. diceris. 10) G : hine- 9) bde Hs : prohibitatis. 8) G: prohiberis; V: perhibens. que quod. 11) bde Hs: promissorum.

Strana 16
16 presencium generose recipimus et familiarium domesticorum nostrorum commensalium consorcio aggregamus, volentes et edicto predicto cesareo statuentes, ut omnibus et singulis privilegiis, iuribus, immunitatibus, gra- ciis et indultis, quibus ceteri familiares domestici commensales nostri fru- untur, ubique locorum gaudeas et libere pociaris. Mandamus igitur prin- cipibus, prelatis, magnatibus, nobilibus, vicariis, comitibus, vicecomiti- bus, burgraviis, iudicibus, iuratis, officialibus, viceofficialibus, rectori- bus, potestatibus, civitatum et locorum universitatibus necnon fideli- bus et subditis nostris et sacri imperii universis, ut, quocienscumque ipsos vel aliquos seu aliquem ipsorum accesseris, ad honorem magesta- tis nostre te caritative recipiant et illo, quo familiarem domesti- cum aule cesaree condecet, honore1) pertractent et tamquam talem grate suscipiant ac in tuis habeant oportunitatibus nostre concepcio- nis2) intuitu recommissionem, singularem in hoc nostro culmini vel imperiali magnificencie sacroque imperio reverenciam impensuri, ostensuri etc. 23. Familiaritas religiosorum. Karolus etc. Honorabili et religioso viro fratri N. ordinis etc. Etsi de innate nobis benignitatis clemencia de singulorum fidelium nostrorum, quos sacri Romani imperii latitudo complectitur, honore et pacifico statu gaudemus, tanto quidem comius3) et favoris officio me- liore, quanto universalius auctoritate dominio subditis imperamus. Ad te nichilominus specialis 4) prerogativa muneris oculos nostre benignita- tis dirigimus, quem sacra munit religio, sciencia litterarum pulchri- ficat, morum et virtutis venustant preconia, laudabilis fame5) conspi- cuum reddit opinio et religiose vite grata possessio recommendat. Igi- tur animo deliberato sano principum, comitum etc. te in capellanum, secretarium, familiarem et domesticum commensalem nostrum singu- laris 6) gracie dono cum sex equis assumimus teque aliorum capellano- rum etc. numero presentibus aggregamus, decernentes, quod tu7) om- nibus privilegiis, graciis, libertatibus, emunitatibus, fructibus, honori- bus et beneficiis gaudeas et absque impedimento quolibet pociaris, qui- bus ceteri capellani, familiares, secretarii, domestici commensales8) precipue freti sunt hactenus seu quomodolibet pociuntur9) etc. Pre- sencium 10). 1) G. honorare. 4) fehlt G. minus. s) bde Hs: cappellani. 3) G: comminus ; V : eo 2) G : contempcionis. 5) G : fama. 6) G : singularem. 7) fehlt V. 9) V: actenus quolibet seu prociuntur. 10) fehlt G.

Strana 17
17 24. Pro magistris. Karolus ete. Ad ornatum nostri culminis credimus pertinere viros nostris aggregare consiliis, qui fide prediti, mente preclari, racione nobiles et virtutibus locupletes circa latus nostrum sciencie luce re- splendeant et morum honestate clarescant 1). Hec utique in persona tua certa2) experiencia cognoscentes, presertim cum olim in Pragensi stu- dio etc. 25. Familiaritas pro militibus cum signo. Karolus etc. Cum excellencia nostre cesaree magestatis tanto su- blimius extollatur, quanto ad prosequenda nostrorum et imperii sacri vota fidelium liberalitatis dextera favorabilius ipsorum iustis suppo- sicionibus annuimus 3), tantoque magis nostri culminis serenitas eluces- cat, quanto frequenciora beneficia ipsis nostris et imperii prefati fideli- bus munificencius erogamus, tue merita fidelitatis inmote, quam semper ad nos et imperium sacrum fervencius habuisti, ac laudabilia tua opera exercicii militaris, quibus fide dignorum testimonio plurimorum multi- pliciter commendaris, clemencie nostre oculis intuentes, te in dilectum familiarem nostrum domesticum commensalem et militem duximus assumendum atque4) consorcio sive collegio familiarium sive militum nostrorum, quos sub proteccionem nostram5) recepimus et habemus, presentibus aggregandum, volentes et tenore presencium ex certa scien- cia et deliberato animo decernentes, ut tu presentis privilegii nostri virtute tamquam noster familiaris dilectus et miles pro te tuisque li- beris et posteris imperpetuum et pro uxoribus et familiaribus tuis pre- sentibus et futuris per totum sacrum Romanum imperium inmunitate quarumlibet stacionum et onerum realium et personalium sive mix- torum, eciamsi patrimonialia sint, sive lege sive constitucione aut senatus vel statuto consulto et ordinacionibus municipalibus quorum- libet locorum differantur, inpositorum vel inponendorum decetero per quamcunque personam, collegium vel universitatem derogando specia- liter et generaliter legibus, ordinamentis et statutis municipalibus locorum quorumlibet6) obviantibus ad predicta debeas effectualiter gaudere. Insuper advertentes rerum dispendia et proprie persone tue pericula, que pro nomine sacri imperii viriliter et infracto animo dudum es passus, in remuneracionem aliquam dispendiorum laborumque tuo- rum de nostre liberalitatis7) gracia facimus, disponimus et eciam .. . quorumlibet iuribus semper salvis etc. Nulli etc. Signum etc. sub pena etc. 1) G: choruscant. 5) Hs: proteccione nostra. 2) fehlt V. 3) Hs: annuamus. 4) Hs : ac de. 6) Hs : quarumlibet. 7) Hs : libertatis. Kaiser, Collectarius 2

Strana 18
18 26. Familiaritas cum conductu pro medico. Karolus etc. Tue probitatis meritis et multiplicis fidei ac devo- cionis inmota constancia, quibus, ut fide dignorum testimonio accepit nostra serenitas, pro nostro et sacri Romani imperii honore virtuoso animo et constanti te multipliciter reddis acceptum, rite pensatis 1), tibi volentes 2) graciam facere specialem, animo deliberato et de certa nostra sciencia te, quem actus commendabiles facte cyrologie notorie recom- mendant, in familiarem domesticum commensalem generose3) assumi- mus et auctoritate presencium aliorum medicorum nostrorum et im- perialis curie nostre numero aggregamus, decernentes et hoc statuentes imperiali edicto, quod 4) ex nunc in antea omnibus temporibus vite tue universis et singulis privilegiis et graciis, libertatibus, inmunitatibus, iuribus et indultis libere gaudere debeas, quibus alii nostri et impe- rialis curie nostre medici familiares domestici commensales de iure vel consuetudine quomodolibet pociuntur, et per terras, loca, passus et dia vel districtus sacri imperii [nunc] atque in futurum, quocumque tem- pore declinaveris, cum comitiva tua, equis, valiseis, arnesiis et rebus aliis quibuscumque absque theolonii, dacii, gabelle, pedagii, ponthegagii, costume aut alterius exaccionis vel inposicionis quacumque dacione, solucione seu alio quovis impedimento in eundo, stando et redeundo debeas libere transire. Quocirca requirimus et districte mandamus il- lustribus venerabilibus principibus ecclesiasticis et secularibus, comiti- bus, vicecomitibus5), baronibus, nobilibus, proceribus, vicariis, pote- statibus, civitatum et locorum communitatibus et universitatibus6) anceanis, conservatoribus, rectoribus, gubernatoribus, officialibus nec- non aliis nostris et imperii sacri fidelibus universis, ut, quocienscum- que ad ipsos aut eorum quoslibet et ipsorum loca declinaveris aut man- sionem ibidem feceris, ad honorem sacri Romani imperii te gratanter suscipiant et tamquam familiarem nostrum domesticum commensalem caritative pertractent tibique in cunctis questionibus sive causis, quas quavis occasione quibuscumque personis in futurum moturus es, iusti- ciam7) summarie racione tamen previa faciant expeditam sub pena in- dignacionis nostre gravissime et decem marcarum auri, quarum medie- tatem imperiali erario, residuam parti vero lese applicandam decerni- mus, [quam] tocies, quocies contrafactum fuerit, se noverint contra- factores irremissibiliter incurrisse. Requirimus insuper et hortamur cives N. necnon communia et universitates civitatum et locorum alio- rum quorumcumque sacri imperii, ubi te contigerit facere mansionem, quatenus provisionem stipendiorum pro artis cyrologice exercicio, prout 1) Hs: pensaris. 2) Hs : voluntatis. 3) Hs : generosum. 4) Hs: 5) Hs : vicecancellariis. quid. 6) Hs : hiernach nochmals potestatibus. 7) Hs : moturus ea iusticia.

Strana 19
19 aliis medicis fieri consuevit in illis, similem faciant teque tamquam familiarem nostrum et imperialis curie domesticum commensalem con- gruis favoribus prosequantur ad nostram et imperii sacri reverenciam et honorem etc. 27. Familiaritas consiliarii et nobilitacio. Karolus etc. Sceptrigera etc. sicud1) in comitatibus palatinis. Sane multiplicium virtutum insignia, circumspeccionis industriam et constantis fidei puritatem, quibus tu una cum felicis memorie pro- genitoribus tuis 2) sacri Romani imperii procurandis honoribus fideliter insudasti, cesaree deliberacionis benigna clemencia generosius intuen- tes, te, sicut nativa tue propaginis requirit condicio3) et meritorum lau- dabilis fama deposcit, in presencia et aspectu publico illustrium — et nobilium — animo deliberato et supradictorum principum accedente consilio milicia decoravimus et insignivimus ac virtute presencium auctoritate et potestate cesarea decoramus ac demum in castro nostro Pragensi in cesarea camera nostra matura deliberacione previa ad tue virtutis merita cesaree consideracionis oculum acurracius dirigentes, te in secretarium consiliarium familiarem domesticum commensalem die — assumendum duximus teque consiliariorum et familiarium nostrorum [et] cesaree curie cetui et numero presentibus aggregamus, decernen- tes4) et cesareo statuentes edicto, quod tu omnibus privilegiis, graciis, libertatibus, honoribus, emunitatibus, iuribus et favoribus ubique loco- rum utaris et gaudeas, quibus ceteri milites, quos cesaris augusta po- tencia militaverit, ac consiliarii5) nostri et domestici commensales hac- tenus freti sunt et continue pociuntur, mandantes et iniungentes su- premis camerariis 6), magistris curie, marescalcis, magistris pincernarum, dapiferis et ceteris officialibus et viceofficialibus cesaree curie nostre, qui pro tempore fuerint, fidelibus nostris dilectis, quatenus te et fa- miliares tuos iuxta decenciam tui status, dum et quocies cesaream curiam ingressus fueris, tractabiliter et benigne recipiant tibique et tue familie de consuetis nostre curie iuribus in expensis, administra- cione pabuli et aliis necessariis plene et absque omni difficultate pro- videant, quamdiu in prefata nostra curia elegeris demorari. Nulli etc. sub pena etc. 3) Hs : sicut natura tue 1) Hs : si id. 2) Hs: progenitores tui. propaginis requirit iudicio, condicio et .. . (An Stelle von iudicio ist kein anderes Wort anzunehmen vgl. s. c. No. 80). 4) Hs: et cernentes. 5) Hs: consilium. 6) Hs: camere. 2"

Strana 20
20 28. Referendaria. Karolus etc. Nobili etc. consiliario, referendario et fideli suo dilecto, graciam etc. Considerata tue nobilitatis industria et habendo respectum ad multiplicia probitatis merita, quibus ad honorem cesa- reum et pro sacri imperii1) augmento felici crebris et indesinentibus virtutum studiis claruisti, te animo deliberato sano principum, comi- tum, baronum 2), procerum et fidelium3) nostrorum accedente consilio et de certa nostra sciencia imperialis curie et4) aule nostre referen- darium in partibus Ytalie5) facimus, constituimus et presentibus or- dinamus, dantes et concedentes tibi auctoritatem et potestatem plena- riam universos et singulos ambasiatores et nunccios speciales a quibus- cunque principibus, [prelatis], presulibus, ducibus, marchionibus, mag- natibus, comitibus, baronibus, nobilibus, communitatibus, universita- tibus principatuum, comitatuum, terrarum et locorum quorumlibet ad nostram imperalem curiam venientes et eciam ipsos principes, prelatos, presules, duces, marchiones 6), magnates, comites, barones, nobiles, com- munitates et universitates, dum venerint 7) ad nostre magestatis presen- ciam, in partibus dumtaxat Ytalie, digne et reverenter8) iuxta status, dignitates et condiciones mittencium et missorum suscipiendi eosque benigne tractandi et ad nostre maiestatis conspectum introducendi, ambasiatas9) et legaciones eorundem 10), sive imperialem magestatem nostram vel ipsosmet aut alios prospiciant, audiendi, intelligendi et rimandi et, quam seu qualem potestatem habeant, rite videndi et ne- gocia eorum capitulandi, articulandi, modificandi, restringendi et de- clarandi et sic disposita atque ordinata ad sacrum nostrum imperiale 11) consilium reducendi nostrasque responsiones, quas ex deliberacione sacri consilii remittendas duxerimus, ipsis ambasiatoribus, nuncciis et aliis, quorum interest vel interesse poterit, sicud expressatur superius, tocies, quocies replicatum fuerit, intimandi et super intimatis conclu- dendi et conclusiones ipsas nostro cancellario assignandi 12). Ut in hiis iuxta laudabiles mores et observancias imperialis curie nostre proce- datur, volumus, ut tibi velut referendario nostro in ipsa cancellaria in referendis omnibus fides adhibeatur plenaria atque 13) potestatem ple- nissimam habeas non solum in hiis, que sunt expressata superius, verum in omnibus aliis, que ad ipsius referendarie spectant 14) officium de consuetudine vel de iure. Et ut commodius tante sollicitudinis geras 15) officium, tibi quingentos florenos de redditibus nostre im- 1) G: imperio. 2) fehlt G. 3) bde Hs: et si (statt et fi.). 4) V : in. 5) G: Ytalium ; V: Yttilie. 6) G: marchionibus. 7) G: venerit. 8) V: reverencia. 9) G : ambasiatores ; V : albassatas. 10) bde Hs : earundem. 11) G : imperialem. 12) G: assignando. 13) G:quodque. 14) G: spectat. 15) fehlt V.

Strana 21
21 perialis camere 1) mense quolibet assignandos et deputandos 2) duximus, [volentes], ut singulis mensibus tibi solvantur ad plenum, quamdiu fuerimus in Ytalie partibus personaliter constituti. Presencium etc. Datum (Prafge] etc.(3). 29. Creacío publici notarii ab4) imperatore. Karolus etc. Dilecto sibi etc. Inspectis tue probitatis meritis et inmota fidei constancia, quibus aput nostram celsitudinem fide dig- norum testimonio commendaris, tibi eorum intuitu officium tabellio- natus sive notarii publici committimus et te imperiali auctoritate et de certa nostra sciencia per pennam et calamarium5) investimus de eodem, recepto prius a te per venerabilem — — et vice et nomine nostris et sacri Romani imperii et pro ipso imperio fidelitatis debite6) solito et proprio iuramento in hec verba ,ego promitto et iuro, quod fidelis ero7) serenissimo et invictissimo principi et domino domino Karolo quarto Romanorum imperatori semper augusto et Boemie regi illustri, domino 8) meo generosissimo, et omnibus successoribus eius Romanorum imperatoribus et regibus legitime intrantibus nec unquam ero in consilio, ubi periculum eorum tractetur ; bonum et salutem eorum promovebo, dampna eorum pro mea possibilitate avertam9) fideliter et officium notarii exercebo legaliter non attendendo munera, odium vel amorem. Sic me deus adiuvet et sancta dei 10) evangelia', decernentes et hoc imperiali statuentes edicto, quod tu ex nunc in antea possis et va- leas per totum Romanum imperium et terras eidem subiectas et ubique locorum facere et conscribere instrumenta tam publica quam privata, ultimas voluntates et11) quecunque iudiciorum acta et omnia 12) et singula, que tibi ex debito dicti officii fienda occurrerint 13) vel scri- benda, iuste, pure et fideliter, omni simulacione, machinacione, falsitate et dolo remotis, scripturas illas, quas debueris in publicam formam re- digere, in membranis et non in cartis abrasis neque papireis fideliter conscribendo necnon sentencias et dicta testium, donec publicata fuerint et approbata, sub secreto fideliter retinendo, ac omnia et singula recte facere debeas, que ad dictum officium pertinebunt, et huiusmodi tabel- lionatus officium perpetuo sine fraude exercendo nil addens vel minuens maliciose vel fraudulenter, quod alteri contrahencium prodesse valeat vel obesse, et in causis hospitalium, viduarum et orphanorum nil re- quiras et sis ac eris benivolus et benignus. Presencium 14). 1) V: curie. 2) V: dependendos. 3) fehlt V. 4) fehlt V. 5) G: et 8) G: et domino. 9) V: dampna ea (statt ca.). 6) fehlt G. 7) fehlt V. 12) fehlt G. 10) V : eius. 11) fehlt V. a eorum possite avertam. 13) G : occureint. 14) fehlt G.

Strana 22
22 30. Exordium creandi notarium publicum. Karolus etc. Honorabili et prudenti etc. Senectutis honorem dedit tibi dominus, —— carissime, qui, licet etate sis iuvenis, animo 1) tamen grandevus agnosceris, dum genitoris tui laudabilia quidem imitando vestigia ingenio clarescis et moribus, ut ex patre discreto sis prudens et fidelissimus ex fideli. Horum ergo intuitu erga te non inmerito dignanter afficitur2) imperialis nostra serenitas, ut te pre ceteris hono- rare dignetur cesarea celsitudo, qui virtutum indole plurimos antecedis. Quapropter motu proprio et benigne inclinationis affectu te predictum in nostra personali presencia constitutum notarium publicum fecimus et creavimus teque de predicto3) notariatus seu tabellionatus officio manibus propriis per pennam et calamarium4) nostra serenitas genero- sius investivit teque virtute presencium notarium publicum seu tabel- lionem 5) ordinamus, facimus et creamus, recepto etc. 31. Creacio publici notarii a comite palatiuo. Johannes de Theris 6) dei gracia sacri Lateranensis pallacii comes. Honorabili viro — de — publico auctoritate imperiali notario salutem et notariatus officium studiis fidelibus exercere. Considerata tue vir- tutis industria et pensatis meritis evidentibus, quibus nobis tam de moribus et vita quam litterarum sciencia claro7) et fide digno testimonio multipliciter commendaris, te dei nomine invocato auctoritate imperiali, qua fungimurs), notarium publicum seu tabellionem creamus, ordina- mus et facimus, dantes tibi plenam licenciam9) et facultatem omni- modam instrumenta pubiica conficiendi, testes et dicta testium, testa- menta et ultimas voluntates conscribendi et alia omnia et singula fa- ciendi, que notarius publicus seu tabellio institutus auctoritate cesarea facete potest de consuetudine vel de iure. Juramentum vero10) te prestare volumus, sicud illud eoram nobis prestitisti coporaliter in hec verba ,ego — de — publicus auctoritate imperiali notarius, iuro omnia instrumenta, que mihi commissa fuerint, fideliter conficere, te- stes 11) et dicta testium, testamenta vel ultimas voluntates 12) fideliter conscribere, causas viduarum, orphanorum, pupillorum et pauperum patrocinari solerter, pontes hospitalia, vias publicas et omnia rei pu- blice commoda promovere ot omnia et singula, que ad memoratum spec- tant officium, exercere fideliter, sicut me deus adiuvet et hec 13) dei 3) V: antedicto. 4) G: ea 1) V : non. 2) V: dignitatis officitur. 7) G: et claro. s) V: con- (statt ca.). 5) fehlt V. 6) V: de Thms. fungimur. 9) V: leticiam. 10) fehlt G. 11) G: testatus. 12) V : fideliter 13) fehlt V. teste sed dicta testium, testamenta, ultimas voluntates.

Strana 23
23 ewangelia sacrosancta‘. Propter quod recepto iuramento predicto te de notariatus seu tabellionatus officio auctoritate prefata per pennam et calamarium investimus, optantes tibi salutem, ut divinitate propicia dic- tum tuum officium pro dei gloria et hominum gratis profectibus 1) lau- dabiliter et fidelibus studiis exequaris. Presencium sub appenso nostro sigillo testimonio litterarum 2). 32. Creacio comitis palatini optima. In nomine domini etc. K. etc. Nobili sacri Lateranensis pallacii comiti, suo et imperii sacri fideli, familiari et consiliario secretario et commensali dilecto, graciam suam ei omne bonum. Licet ad quorum- libet fidelium nostrorum3) munifice prosequenda servicia liberalitatis manus quadam generalitate sit abilis, illis tamen quadam specialitate fit debitrix, in quibus specialiter fidelitatem cognoscimus et4) fidei pure constanciam invenimus. Quapropter presenti privilegio notum facimus universis tam presentibus quam futuris, quod nos attendentes inmobi- lem devocionis ac fidei puritatem, quam semper erga Romanum impe- rium tui progenitores ac nominatim5) — pater tuus etc., consiliarius et familiaris dilectus, bone memorie noscuntur et tu continuatis labori- bus dinosceris habuisse, considerantes quoque grata servicia et onera expensarum, que ad honorem nostri nominis subiisse probaris, necnon grata et accepta servicia, que te6) laudabiliter hactenus nobis et sacro Romano imperio exhibuisse ac continue exhibere cognoscimus incessan- ter, te tuosque filios ac heredes et successores vel eciam non heredes, dum tamen mala mente non exheredatos7), legitimos masculini sexus ac ab eis ex masculino sexu legitime descendentes facimus, constituimus et creamus prefati nostri Lateranensis pallacii comites palatinos vosque et vestrum quemlibet, ut suprascriptum est, in perpetuum dignitate, honore et privilegio iam dictorum palatinorum comitum nunccupari volumus et realiter prepotiri. Tibi comiti tuisque heredibus masculini sexus et ex eorum masculino sexu descendentibus ex certa nostra sci- encia et gracia8) speciali ac motu proprio et ex nostre imperialis pleni- tudine potestatis hoc edicto concedimus et volumus, quod possitis ubi- cumque locorum per sacrum Romanum imperium unusquisque vestrum legitimare spurios quoscumque [vel] naturales quoslibet natalium defec- tum pacientes quovis modo, eciamsi fuerint9) ex dampnato coytu pro- creati vel incestu, absque tamen legitimorum heredum preiudicio, qui- bus per hanc concessionis graciam seu cesaree magestatis indultum 1) G: pro statibus, V:proficientibus. 2) G: Presencium etc. 3) Hs : 7) Hs : 5) Hs: nominati. 6) Hs : tu. 4) Hs: esse. nostrorumque. 9) Hs : fuerit. s) Hs: graciali. exhereditos.

Strana 24
24 nullum penitus volumus dispendium generari, eciamsi pater eorum haberet 1) descendentes ex se ex legitimo matrimonio ; et quod possitis vos et quilibet vestrum eos natalibus restituere et eosdem reducere ad primum statum nature, quo omnes legitimi nascebantur, et eos redu- cere per omnia ad statum, acsi essent de legitimo matrimonio procreati; et quod possitis eos facere abiles hereditatum bonorum tam patris quam agnatorum et cognatorum suorum, quod 2) possint succedere quibus- cumque tam ex testamento quam ab intestato, et concedere, quod proinde ad honores et dignitates et actus quoslibet legitimos et ad alia omnia admittantur et admissi intelligantur, quemadmodum fuissent de legitimo matrimonio procreati et nati. Item de nostre plenitudine cesaree potestatis tibi comiti tuisque filiis, heredibus et successoribus concedimus ex gracia3) speciali, ut, si quem actum iudicialem ultime voluntatis seu inter vivos, quocumque nomine censeatur, aliquam cer- tam sollempnitatem requirentem in vestra presencia vel alibi quocum- que locorum geri contigerit et eidem actui nostram auctoritatem inter- posueritis et decretum per vos seu vestrum nuncium vel epistolam, actus ille ex nostra interposicione decreti eo ipso sit firmus et validus proinde, acsi debite sollempnitates adessent, nec quoquo modo possit infringi, volentes, quod nostra auctoritas nostrumque decretum super hiis adhibitum ea sic validet et confirmet, ut nulla possit contradicta, acta seu gesta obici excepcio iuris vel facti, que ea possit4) infringere quoquo modo, predicta omnia, quilibet nostram auctoritatem inter- posuerit et decretum, ex nunc5) prout ex tunc decernentes fore valida, firma et perpetuam obtinere6) roboris firmitatem, non obstantibus ali- quibus statutis, legibus et consuetudinibus in contrarium loquentibus, quibus in hac parte derogatum esse volumus de nostre plenitudine ce- saree potestatis; quod possitis scilicet tu comes tuique filii et descen- dentes liberi filios adoptivos facere, constituere et ordinare, naturales et legitimos vel adoptivos 7) emancipare et emancipacionibus quorum- cumque eciam infancium vel absencium8) et quibuscumque decretum et auctoritatem nostram interponere, absente9) eciam altera parte, ser- vos eciam manumittere et manumissionibus quibuscumque cum vin- dictis vel sine auctoritatem vel decretum nostrum interponere licen- ciamque prebere 10) absque sacri imperii et quorumlibet preiudicio na- taliumque restitucionem concedere eis plenam et ius annulorum au- reorum; et quod possitis vos et vestrum quilibet 11) et filii et heredes vestri imperpetuum omnes contractus, empciones et quaslibet alias ac- quisiciones factas eciam per quoscumque officiales perpetuos vel tem- 9) Hs : habere descendente. 3) Hs : graciali. 2) Hs : et quod. 4) Hs: possint. 5) Hs : prout ex nunc. 6) Hs : obtineant. 7) fehlt Hs ; 8) Hs : adolescencium. 9) Hs: et vgl. Ficker, Forschungen IV. S. 539. 10) Hs : probare. 11) Hs : quemlibet. absente.

Strana 25
25 porales, quoquo nomine censeantur, vel per eorum uxores, filios et 1) familiares, dummodo non fore factos per vim, metum vel impressionem vobis constet, approbare2), ipsos contractus, empciones vel acquisiciones auctorizare, confirmare et emologizare et eis auctoritatem nostram im- perialem interponere et pronuncciare nostro imperiali nomine eas et eos obtinere debere perpetuam roboris firmitatem patrum atque dominorum accedente consensu, quibus preiudicare nolumus in premissis ; et quod possitis infantibus, pupillis, adultis3), furiosis et prodigis et quibus- cumque, cuiuscumque4) generis vel condicionis existant, qui admini- stratoribus careant indigentes eisdem, tutores, curatores et cuiuslibet generis administratores constituere ac in ipsis constituendis nostram auctoritatem et decretum interponere, in quocumque locorum sive ori- ginis indigenciam ipsorum sive domicilii sive ubi bona vel maiorem partem bonorum habere noscantur sive alibi eciam hiis cessantibus, ubicumque et in quocumque loco nostro subiecto imperio5) nostrum duxeritis de- cretum interponere, quod nulla excepcione iuris vel facti obstante ob- tinere volumus de nostre plenitudine cesaree potestatis firmitatem, in confessos facere precepta civilia et breviter omnia, que [sunt] de iuris- diccione voluntaria, exercere vel eciam contenciosa6), dum tamen inter volentes et prorogantes, et que fiant per modum iurisdiccionis volun- tarie, [ut] exerceatur iustum iudicium et reddatur iusticie complemen- tum, minoribus [vel] maioribus lesis ex iusta causa in integrum resti- tucionem concedere doctoresque in iure civili constituere in omnibus civitatibus imperii nostri terrisque et locis diligenti prius examinacione adhibita7) a doctoribus collegii civitatum habencium 8) privilegia studii, ipsisque sic examinatis et approbatis licenciam tribuere sacratissimas leges legendi et docendi locorum ubique nostre iurisdiccionis et imperii; et quod possitis facere, constituere et ordinare notarios et iudices or- dinarios omnibus sollempnitatibus debitis et consuetis adhibitis, recepto prius ab eisdem de fidelitate sacro Romano imperio observanda sacra- mento, qui9) possint conficere ubique singulas scripturas publicas et instrumenta et quecumque officia publica tamquam iudices publici le- gitimi et notarii libere exercere omnibusque supradictis et singulis eorum auctoritatem et eorum cuilibet interponere licenciam et decre- tum, alienacionibus rerumminorum 10) et transaccionibus alimentorum 11) et omnibus, que dicti tui filii et successores voluerint eis concedere; preterquam doctores in iure civili constituere, quod nolumus aliis posse concedi nec per alios nisi per vos modo quo supra et solempni- tatibus antedictis, dum tamen et ipsi licenciam solam vel actum licen- 3) Hs : adulteris. 1) Hs: per. 2) Hs: approbare vobis constet. 4) Hs : et cuiuscumque. 5) Hs: imperium. 6) Hs : controversia. 7) Hs : 9) Hs : sacramenta, que. 10) Hs: et mi- adhibitam. 8) Hs: habencia. 11) Hs: elementorum. norum.

Strana 26
26 cie per alium possitis facere, cui specialiter concesseritis et expresse; et quod possitis tu comes tuique filii et successores predicti veniam etatis concedere supplicantibus et eos in suis concessionibus tueri atque omnia et singula facere et dicere, que notarii publici et iudices ordi- narii ex officio exercere, ordinare aut dicere vel facere possunt tam de consuetudine quam de iure, et sitis vos et quilibet vestrum legitimi procuratores et advocati et possitis ubique nostra iura et Romani im- perii petere, exigere et tueri nomine tantum nostro et Romani imperii et non alio1) necnon et quecumque fiscalia iura et publica eius fisci nostro nomine fisco nostro et camere nostre applicare, non alii, conce- dentes vobis et cuilibet vestrum insolidum vestrisque 2) filiis et eorum descendentibus, ut supra dictum est, quod omnia predicta et singula predictorum licite dicere, exercere3) et facere valeatis eundo, sedendo, stando4) et iacendo quocumque modo vel loco cum sigillo vel bulla qua- cumque et cuiuscumque cere, albe vel nigre vel viridis vel rubre vel alterius cuiuscumque coloris, vel eciam cum sigillo vel bulla plumbea sive stannea et cum cordulis sericeis sive filis cuiuscumque coloris; quodque possitis statuere privilegia concessionesque5) vestras non valere sine sigillo vel bulla vestra predicta, et quecumque in predictis vel circa6) predicta feceritis, prout a nobis essent facta, obtinere volumus roboris firmitatem, legibus, statutis seu consuetudinibus non obstanti- bus quibuscumque et specialiter lege posita in autentica sub rubrica quibus modis naturales efficiantur legitimi per totum tytulum et lege posita in autentica sub rubrica quibus modis naturales efficiantur sui in ultimo et in § si quis ergo filios legitimos et C. de naturalibus liberis et maxime lege prima7) dicti tituli et eciam non obstantibus lege finali, C. de emancipacionibus liberorum nec aliqua alia lege de manumissione loquente, quibus omnibus et singulis et aliis quibuscumque, in quan- tum huic nostre gracie obstarent, ex certa sciencia derogamus, eciamsi de eis hic mencio non facta esset et debuisset fieri, et eas haberi volu- mus pro hic specialiter expressis et similiter specificatis, non obstante huic nostre concessioni et beneficio, quod non haberent bullam auream neque nomen nec subscripcionem questoris neque esset scriptum in- causto imperiali cocti muricis et triti conchilii8), nec clausula, si veri- tate nitantur, neque lege finali C. de diversis rescriptis9) neque aliis aliquibus sollempnitatibus, que de iure requirerentur, supplentes omnem solempnitatem et defectum ex certa nostra sciencia de nostre plenitu- dine cesaree potestatis. Nulli ergo omnino hoc liceat10) nostre conces- sionis et gracie privilegium infringere etc. pena mille marcarum auri. Signum. Testes. Data etc. tendo. chilis. 1) Hs : alia. 2) Hs : que vestris. 3) Hs: et exercere. 5) Hs: concessasque. 6) Hs: cura. 7) Hs: pand. 8) Hs: rubricis. 10) Hs : hanc liceant. 4) Hs: sta- 8) Hs : con-

Strana 27
27 33. Creacio comitis palatini cum bonis clausulis. In nomine sancte etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Nobili- bus N. de — fratribus etc. Sceptrigera cesaree dignitatis subli- mitas, sicut inferioribus potestatibus officii et dignitatis elacione per- fertur, ut 1) commissos sibi fideles optate2) gubernet consolacionis pre- sidio et thronus augustalis tanto solidetur3) felicius et4) uberiori pro- speritate proficiat5), quanto indeficientis sue virtutis donaria largiori benignitatis munere fuderit6) in subiectos, sic a7) choruscante 8) splen- dore imperialis solii nobilitates alie velut a sole radii prodeuntes ita fidelium status et condiciones illustrant, quod9) prime lucis integritas minorati luminis detrimenta non patitur, ymmo amplioris scintillantis iubaris 10) exspectato decore profunditur, dum in circuitu sedis augusta- lis spectabilium 11) comitum et procerum numerus ad imperii sacri de- corem feliciter adaugetur. Sane ad notabilem et nimium consideran- dam vestre circumspeccionis industriam et virtuose fidei erga nos et ipsum imperium devotam constanciam, quibus in conspectu cesareo 12) claruistis, nostre magestatis oculos et interne meditacionis aciem sin- gulari quadam fervencia generosius dirigentes, vos, quos virtutis clari- tas quasi laudabilium morum venustate respersos speciali decore red- didit 13) generosos, ac ex vobis et utroque vestrum legitime 14) descen- dentes masculos animo deliberato sano principum, comitum, baronum ac procerum sacri imperii nostrorum fidelium accedente consilio de certa nostra sciencia ac de imperialis plenitudine potestatis sacri La- teranensis pallacii comites 15) facimus, creamus, erigimus 16), nobilita- mus, attollimus et generosius insignimus, decernentes et hoc imperiali statuentes edicto, quod vos et quilibet vestrum et cuiuslibet vestrum descendentes 17) ex nunc in antea omnibus privilegiis, iuribus, immuni- tatibus, consuetudinibus, libertatibus, graciis, officiis, gagiis, salariis, stipendiis et aliis singulis utilitatibus, emolumentis et comodis frui debeatis et gaudere, quibus ceteri Lateranensis palacii seu cuiuscunque insignioris 18) gradus comites hactenus freti sunt de iure, consuetudine aut de statuto seu quomodolibet pociuntur; quodque vos et descen- dentes predicti et vestrum quilibet possitis et valeatis per totum Ro- manum imperium facere et creare notarios publicos seu thabelliones ac iudices ordinarios ac universis personis, que fide digne, abiles et ydonee 1) V: a. m. verb:ita et. 2) G: obtante; V: obtate. 3) G: bde Hs: 5) bde Hs: proficit. 6) bde Hs : fuditur. solidatur. 4) G: bde Hs: ut. 7) bde. Hs: sicut et. 8) G: chorscantis ; V: choruscantur. 9) V : illustran- turque. 10) bde Hs : scillantis in bone. 11) G : sumptabilium. 12) G: in 14) fehlt G. 15) fehlt G. 16) bde cospectu casaree. 13) V: reddit. 18) G : insigniorum ; V : insignorum. Hs: exigimus. 17) fehlt V.

Strana 28
28 per vos et quemlibet vestrum vestrosque descendentes prefatos invente fuerint, notariatus seu tabellionatus et iudicatus ordinarii officium con- cedere et dare et eos et1) quemlibet eorum auctoritate imperiali de predictis per pennam et calamarium investire, dummodo ab ipsis no- tariis seu tabellionibus2) et iudicibus ordinariis per vos et quemlibet vestrum et cuiuslibet vestrum descendentes predictos fiendis et creandis, ut premittitur, et quolibet eorum vice et nomine sacri imperii et pro ipso imperio fidelitatis debitum recipiatis corporale, et proprium iura- mentum; et quod instrumenta tam publica quam privata, ultimas vo- luntates et quecumque iudiciorum acta et omnia et singula, que in illis et quibuslibet eorum ex debito dictorum officiorum et cuiuslibet eorum fienda3) occurrerint et scribenda, iuste4), pure ac fideliter omni simu- lacione, machinacione, falsitate et dolo remotis scribent, legent et facient scripturas illas, quas debuerint in publicam5) formam redigere, in membranis et non cartis abrasis neque papireis fideliter conscribendo necnon sentencias et dicta testium, donec publicata fuerint et appro- bata, sub secreto fideliter retinebunt, quodque huiusmodi notarii seu thabelliones et iudices ordinarii per vos vel vestros et cuiuslibet vestrum descendentes iam dictos et quemlibet vestrum fiendi et creandi possint per totum Romanum imperium facere, conscribere et publicare instru- menta, contractus, iudicia, testamenta et ultimas voluntates, decreta et auctoritates interponere in quibuscumque contractibus requirentibus illa vel illas et ceterum omnia alia et singula facere, publicare 6) et ex- ercere, que ad officium publici notarii, tabellionis et iudicis ordinarii pertinere et7) spectare noscuntur. Necnon auctoritate imperiali pre- dicta damus, concedimus et largimur vobis et descendentibus vestris predictis et cuilibet vestrum, quod tutores, curatores et munduales dare et constituere ac parentibus liberos suos, quos in potestate sua habent, emancipare volentibus eciam dictis liberis a iudicio absentibus et in adopcionibus eciam 8) ac arrogacionibus9) auctoritatem impertiri et decretum interponere et veniam etatis concedere hiis, qui honestate 10) morum prediti sua patrimonia cupiunt gubernare11), dum tamen vi- cesimi, si masculini sexus, et feminini decimi octavi, annorum etatis metas excesserint, possitis in casibus oportunis. Item eadem auctoritate vobis et descendentibus vestris et cuilibet vestrum concedimus et lar- gimur, quod possitis et valeatis naturales, basthardos, spurios, man- seres et quoscumque ex dampnato coytu procreatos viventibus seu eciam mortuis eorum parentibus legitimare, illustrium principum, ducum, comitum et baronum filiis dumtaxat exceptis, et eos ad omnia iura 12) 1) G : in. 2) V : wiederholt hier ,et iudicatus ordinarii officium — tabellionibus‘. 3) G: fiendi. 4) G: iusta. 5) G: propriam. 6) fehlt G. 7) fehlt G. s) fehlt G. 9) V : erogacionibus. 10) bde Hs : inhonestate 11) G: gubernari; V : gubliari. 12) G: iuxta.

Strana 29
29 legitima restituere omnemque geniture maculam penitus abolendo et ipsos restituendo ad omnia et singula iura successionum eciam ab in- testato cognatorum et agnatorum, honores, dignitates et ad singulos actus legittimos, acsi essent de legitimo matrimonio procreati, dummodo legitimaciones per vos et descendentes vestros iam dictos et quemlibet vestrum 1) fiende, ut premittitur, non preiudicent legitimis filiis et here- dibus, quin ipsi tamen legitimandi per vos vel per aliquem vestrum vel descendentes vestros equis porcionibus suis succedant parentibus et agnatis, non obstantibus in predictis aliquibus legibus civilibus vel municipalibus, provisionibus, statutis sive consuetudinibus quarum- cumque civitatum, terrarum2) seu locorum sacri imperii premissis seu alteri premissorum contrariis et specialiter non obstante lege, que le- gitimare spurios et naturales nisi ex certa scientica non permittit3) et C. de precibus imperatori offerendis, l. ,nec dampnosa‘ l. ,quocies‘4) et l. ,rescripta'; et C. de diversis rescriptis5), l. ,sancimus‘, l. ,si qua bene- ficia‘et non obstante eciam eo, quod legitur in autentica : quibus modis naturales efficiantur sui per totum; et C. si contra ius vel utilitatem publicam, l. ,etsi non cognicio‘6) et 1. ,etsi legibus‘7), 1. ,omnes cuiuscun- que‘8) ; ff. de ritu nupciarum, 1. ,sacri' et 1. ,[si] universa‘ cum sua materia9) et suis similibus et de natalibus restituendis, 1. secunda et finali; cum similibus quibus modis naturales efficiantur legitimi per totum, collacione VIa et non obstante C. naturales in decima 10) collacione ,si de feudo fuerit controversia‘ nec aliquibus 11) aliis legibus, eciamsi tales essent, que deberent exprimi vel de eis mencio fieri specialis, quibus omnibus et singulis obstantibus et obstare valentibus in hoc casu ex certa sciencia de nostre plenitudine potestatis ac cause cogni- cione totaliter derogamus vobisque et descendentibus vestris predictis et cuilibet vestrum concedimus, quod quantum ad predicta eisdem nostra imperiali auctoritate possitis et valeatis eciam derogare. Et ne de cetero introducantur et fiant statuta et consuetudines 12), que per aliquem civitatis vel universitatis dominum seu baronem huic nostre concessioni et eius effectui 13) quomodolibet obviarent, edicto presenti omnimode prohibemus. Nulli ... si quis . . . Signum. Testes. Datum. 34. Creacio comitis palatini. In nomine domini etc. Karolus etc. Ad etc. Nobili etc. comiti palatino, familiari domestico et fideli suo dilecto etc. Quamvis imperia- 1) V: et descendentibus vestris iam dictis et quelibet vestrum. 4) fehlt G. 5) V: et codice de- 2) fehlt G. 3) bde Hs : permittat. 7) bde Hs : legentibus. 6) bde Hs : si cognicione. mersis rescriptis. 10) medicina. 9) G : iura. 8) bde Hs : 1. omnes et 1. quocienscunque. 13) V: affectum. 11) G: de aliquibus. 12) G: consuetudine.

Strana 30
30 lem magnificenciam cum sole deceat cottidie relucere et iugiter ali- quid agere, quo imperialis gloria nominis possit attolli, id tamen the- sauris eius apponitur, per quod personis providis et egregiis fide et nobilitate virtuosa conspicuis ac morum honestate preditis honor in- penditur et digna meritorum premia tribuuntur. Sane consideratis providencie tue meritis et grata tue fidelitatis obsequia, quibus maie- stati nostre continuato studio ac indefessa sollicitudine studuisti reddere te acceptum, generosius advertentes et horum intuitu de benignitate augustalis clemencie dignis te cupientes honoribus insignire, te auctori- tate imperiali nobilitamus ac nostrum ac sacri imperii comitem pala- tinum facimus, constituimus et creamus ex certa sciencia et ex nostre imperialis plenitudine1) potestatis cum omnibus honoribus, dignitati- bus, iurisdicionibus, iuribus, privilegiis, graciis, libertatibus, officiis, gagiis, salariis, stipendiis et cum universis et singulis utilitatibus, emolumentis et comodis, que et quas ceteri nostri et sacri imperii co- mites palatini de iure vel consuetudine aut facto habere, exercere vel percipere quomodolibet consuerunt, teque huiusmodi palatinorum nu- mero comitum et consorcio de certa nostra sciencia aggregantes, te de dignitate tua et heredum tuorum ex te descendencium per lineam mas- culinam nomine presentibus investimus, dantes et concedentes tibi et eisdem heredibus tuis eadem 2) imperiali nostra auctoritate plenam ex certa sciencia potestatem et bayliam et omnimodam facultatem creandi thabelliones seu notarios publicos et iudices ordinarios ubique locorum ac per totum sacrum imperium Romanum, qui ydonei sunt et in litte- ratura sufficienter experti, cum plena potestate tabellionatus et iudica- tus, [ad] officium pertinente 3), recepto ab ipsis prius secundum formam in- frascriptorum capitulorum debito iuramento. Tu enim iurabis ad sancta dei evangelia de cetero fidelis esse sacrosancte Romane ecclesie et sacro Romano imperio suisque imperatoribus canonice intrantibus, scripturas vero per te in formam publicam redigendas in membranis et non in cartis rasis neque papireis conscribes et in causis ecclesiarum, hospitualium, viduarum et orphanorum ius requires ac eris favorabilis et benignus, thabellionatus et iudicatus officium perpetuo sine fraude exercebis, nil addens nil minuens maliciose vel fraudulenter, quod alteri contrahencium prodesse valeat vel obesse. Eademque auctoritate et heredibus tuis prefatis largimur et damus plenissimam potestatem uni- versos et singulos illegittime et ex quocumque incestuoso et dampnate coytu genitos, naturales videlicet, nothos aut spurios seu manseres vel aliquovis odioso coytu productos legitimandi et ad legitimacionem ac legitime natorum iura, honores, dignitates et officia quelibet reducendi et abilitandi ipsisque super defectu natalium dispensacionis beneficium 1) Hs : ex nostre imperialis et ex certa sciencia plenitudine. 2) Hs: 3) Hs : pertinentem. causam.

Strana 31
31 impendendi, ita quod tales 1) ex dispensacionis et legitimacionis huius- modi beneficio in bonis, rebus et iuribus, mobilibus et inmobilibus, paternis et maternis, agnatorum vel cognatorum, ex testamento vel ab intestato necnon feudalibus, allodialibus et aliis quibuscumque succe- dere valeant, obieccione prolis illicite penitus quiescente, ac pro legiti- mis habeantur velut hii, qui de vero et legitimo matrimonio sunt pro- ducti, lege aliqua generali vel speciali penitus non obstante et ea pre- sertim, que legitimari spureos aut manseres aut nothos nisi ex certa sciencia non permittit. Insuper tibi tamquam nostro et sacri imperii fideli dilecto favores et gracias tanto amplius cupientes inpendere, quanto te id cognoscimus evidencius meruisse, te dictosque heredes tuos et omnia bona vestra iusto titulo acquisita et que acquisiveritis in futurum et que tenes et possides et in posterum possidebitis tu et ipsi, sub nostram et imperii sacri proteccionem 2) recepimus specialem 3), tibi dictisque tuis heredibus plenarie concedentes4), ut, ubicumque lo- corum per totum Romanum imperium volueritis et magis vobis pla- cuerit, emere valeatis et acquirere iusto titulo bona tam mobilia quam inmobilia, tam feuda quam allodia, et generis cuiuscumque et a qua- cumque persona, cuiuscumque status vel condicionis existat, et pos- sessiones quascumque ad vos devolutas iusto titulo possidere et super ipsis propriis bonis construere et edificare tam castra quam molendina quam domos ac de ipsis bonis vasallos facere et fideles acquirere sine alicuius contradiccione iuxta vestrum beneplacitum voluntatis, non ob- stantibus aliquibus legibus communibus vel municipalibus aut consue- tudinibus terrarum seu privilegiis in contrarium editis, quibus obstan- tibus vel obstare valentibus quantum in hac parte de certa sciencia to- taliter derogamus, volentes et imperiali statuentes edicto, quod, quo- cumque instrumenta conficientur super aliquibus acquisicionibus, quas tu vel heredes tui iusto titulo facietis, non obstante, quod gabellata non essent iuxta alicuius loci consuetudinem registrata, dum tamen alias vera sint, plenam et perfectam obtinere debeant roboris firmitatem et de talibus facere in iudicio5) [possitis] plenam fidem, decernentes, quod tu et dicti tui heredes et omnia bona vestra huiusmodi acquisita et ac- quirenda6) tam per dictos tuos heredes quam per te nobis et sacro im- perio deinceps inmediate debeant esse subiecta et ab omni collegio, communi et universitate et a qualibet singulari persona et ab omnibus occurrentibus quibuscumque realibus et personalibus atque mixtis et generis cuiuscumque et vasalli similiter antefati quantum ad illud tan- tum, quod de propriis bonis tuis seu dictorum heredum tuorum eos possidere continget, preterquam ab imperialibus oneribus, que nos vel successores nostri Romani imperatores et reges rite imposuerimus 1) Hs: ex tales. 2) Hs: nostra... proteccione. 3) Hs: speciali. 4) Hs : excedentes. 5) Hs: hinter iudicio ,facere‘ wiederholt. 6) Hs: acquirendo.

Strana 32
32 decreto nostro imperiali, totaliter sint exempta, ita quod tu et dicti tui heredes et posteri nullatenus valeatis sub aliquo iudice convenire rea- liter vel personaliter quacumque de causa preterquam sub nostra tan- tum et successorum Romanorum imperatorum et regum cesarea maie- state aut sub illo vel illis, cui vel quibus specialiter hoc duximus com- mittendum, expresse vel ex certa sciencia iurisdicioni unius cuiusquam iudicis vel rectoris 1) in hac parte totaliter derogantes. De quibus omnibus et singulis bonis vestris presentibus et futuris quantum ad omne et totum illud, quod de ipsis ad nos et sacrum Romanum imperium per- tinere dinoscitur, te, fidelitatis pro ipsis bonis in manibus nostris a nobili Andrea nato Jacomini de Paynellis de Godio, sacre imperialis aule nostre notario et familiari nostro dilecto, contemplativo procura- tore tuo ad hoc legitime constituto, in animam tuam prius prestito iuramento, et eum Andream tuo dictorumque tuorum heredum nomine in nobile feudum liberaliter investimus de omnibus et in omnibus possessionibus et bonis, tuis predictis presentibus et futuris ac de va- sallis et super vasallis et omnibus personis habitantibus super ipsis possessionibus et bonis, tibi dictisque tuis heredibus merum et mixtum imperium ac iurisdicionem omnimodam plenarie tribuentes. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostre constitucionis, concessionis ac exempcionis et infeudacionis paginam infringere vel ei quovis ausu temerario contraire sub pena centum marcarum auri puri, quam con- trafaciens tocies, quocies contrafecerit, se noverit eo ipso irremissibi- liter incurrisse, medietate pe[cunie] huiusmodi nostri erarii seu fisci imperialis, vero altera medietate lesorum usibus applicanda. Signum. Presencium sub aurea bulla typareo nostre magestatis impressa testi- monio 2) litterarum. Datum etc. 35. Abilitacio, ut possit feuda recipere. Karolus etc. Nobilibus etc. et — de —, suis et imperii sacri fidelibus dilectis, graciam etc. Requirentibus meritis probitatis vestre et circumspeccionis industria, quibus ad nostrum ac sacri imperii ho- norem frequenter intendistis, nos [inducimur], ut ea, que vestrum com- modum et profectum3) aspiciunt, tanto sinceriose dignacionis zelo generoso prosequamur4), quanto vos ad nostra et sacri imperii incre- menta felicia ardenciore sentimus affectu et lacioribus desideriis aspi- rare. Quapropter animo deliberato et de solite cesaree benignitatis af- fectu vobis et legitimis heredibus vestris sexus masculini imperpetuum et de certa nostra sciencia presentibus indulgemus vosque 5) et heredes 1) Hs : rectores. a 2) Hs : i°. 5) bde Hs : vobisque. sequimur. 3) G : perfectum. 4) bde Hs : pro-

Strana 33
33 vestros auctoritate cesarea abilitamus, ydoneos et capaces reddimus, quatenus possitis a quocumque principe ecclesiastico et seculari, comite, nobili, barone vel alio quocumque feoda suscipere1) et investiri de ipsis necnon in bonis feodalibus et feodi naturam concernentibus ex testamento vel intestato2) succedere cum iurisdicione plenissima quos- cumque actus feodatorum in iudicio sive extra in assecutoriis iudicio- rum et ferendis testimoniis, sentenciis, iurisdicionibus et legitimis actibus more et ritu quorumcumque aliorum nobilium militarium ex- ercere, qui a nobis et imperio sancto vel quibuslibet metropolitis3) kathedralibus seu aliis ecclesiis secularibus et regularibus et aliis uni- versis et singulis feuda possidere et tenere noscuntur, lege quavis loci, urbis, patrie et iure, usu, statuto sive consuetudine in contrarium non obstante. Volentes eciam de solita nostre benignitatis clemencia et auc- toritate cesarea prefata premissorum intuitu te et heredes tuos, ut pre- mittitur, specialibus prerogative muneribus insignire4), ut5) quecum- que clenodia et nobilitatis insignia ad vestrum beneplacitum possitis eligere et ea gestare et ipsis uti in clipeo et galea, dummodo aliorum nobilium insigniis, qui ea ab antiquo habuisse et exercuisse noscuntur, non preiudicent, generosius indulgemus quodque eisdem in preliis, tor- namentis, hastiludiis et in omni exercicio militari uti et frui sicut ceteri nobiles libere6) valeatis. Presencium etc. Datum etc.7). 38. Capitaneatus seu cathaneatus vel nobilitacionis forma. Karolus etc. Nobili etc. Tue probitatis merita et pure devocionis affectus, quam ad nos et sacrum gerere et gessisse perhiberis imperium, nos inducunt, ut8) personam tuam imperialibus graciis atque favoribus prosequamur9). Hinc est, quod ad premissa generosum habentes de innata nobis benignitate respectum, te et universos liberos tuos ex te legitime 10) descendentes de certa nostra sciencia auctoritate imperiali tenore presencium nobilitamus et ad nobilitatis gradum generosius elevamus atque sub forma et modo, quibus melius possumus, te et tuos descendentes legitimos nobiles cathaneos constituimus et auctoritate presencium facimus et creamus et aliorum cathaneorum honoribus, pri- vilegiis, graciis, inmunitatibus, iuribus et dignitatibus frui ubique lo- corum decernimus et potiri. Universis nostris et imperii sacri fidelibus [et subditis]11) districcius presentibus mandamus 12), quatenus te et prefatos tuos legitimos descendentes tamquam nobiles capitaneos ha- 1) bde Hs. schieben hier nochmals »possitis‘ ein. 3) G : interpolitis. 5) bde Hs: et. 4) G : infigere. 7) fehlt V. s) G: et. 9) G : prosequimur. 10) fehlt G. o 12) G: pre. mandamus ; V : precimus mandamus. Kaiser, Collectarius 3 2) fehlt V. 6) fehlt V. 11) fehlt G.

Strana 34
34 beant et predictis nobilium cathaneorum honoribus, privilegiis, graciis et dignitatibus libere perfrui et gaudere permittant sub pena indigna- cionis nostre gravissime, quam contra faciens se noscat graviter incur- surum, non obstantibus1) ad premissa quibuscumque legibus in con- trarium [editis] vel statutis, quibus2) et quorum cuilibet, eciamsi ne- cesse foret expressam3) talium vel alicuius eorum in presentibus fieri mencionem, quoad te et prefatos liberos tuos4) eis omni modo et ex certa sciencia omnimode derogamus. Nulli ergo5) etc. 37. Forma monetariorum. Karolus etc. Notificamus etc., quod nos considerantes 6) fidelia et indefessa obsequiorum studia, que fideles nostri dilecti etc. nostre maiestati et sacro Romano imperio impenderunt et impensuros in posterum similia promptos se exhibent et paratos, volentes ipsos ob hoc de7) imperiali munificencia retribucionis alicuius munere consolari, prefatos — — et eorum heredes facimus et constituimus monetarios publicos et monetariorum aliorum consistencium in quibuscunque lo- cis, terris, civitatibus et dominiis nostro et sacri imperii dicioni subiec- tis iuribus et consorcio agregamus, dantes et concedentes auctoritate cesarea ipsis et heredibus ipsorum8), ut premittitur, plenam et omni- modam potestatem in omnibus et singulis locis, civitatibus atque terris predictis monetam9) quamcumque dativam tamen et que legitimo caractere non fraudetur iuxta observanciam et utilitatem consuetam terrarum et locorum ipsorum publice et libere cudendi 10), exercendi, assignandi 11) et effingendi 12) absque aliorum monetariorum preiudicio et iactura. Presencium etc. 38. Creacio civium. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Etsi imperialis etc. Sane habito etc. ipsos et omnes ac singulos eorum heredes et alios de domo et progenie eorum in civitatibus nobis et sacro imperio subiectis veros et ordinarios cives deliberato animo de certa etc. dudum fecimus, constituimus, ordinavimus et creavimus necnon facimus eciam de- cernentes, ut ipsi et eorum quilibet in omnibus predictis civitati- bus et locis eorumque castris, villis, opidis et districtibus ac terris 1) G: obstante. 2) G: et quibus. 3) V: expremissam. 4) fehlt G. 7) V : ipsos ab de. 6) G: consideratis; V: considerant. 5) G : igitur. 11) fehlt G. 10) fehlt G; V : cidendi. 9) V: monetarii. 8) G: eorum. 12) V: effigiandi.

Strana 35
35 pro veris et originariis civibus ipsorum habeantur et teneantur et opinione infallibili reputentur omnibusque privilegiis 1) etc. gaudeant et fruantur, quibus etc. alii cives ibidem residentes etc., et quod ipsi et eorum procuratores, factores 2) et negociorum gestores vice et nomine eorum contrahentes libere acquirere valeant et acqui- sita licite retinere et recuperare tam bonorum quam possessionum proprietatem 3) ac quecumque alia bona mobilia vel inmobilia, iura acciones, empciones et 4) donaciones, quocumque alio contractu, usuca- pione, prescripcione, findulto, lege, statuto, constitucione et ceteris lit- teris 5) non obstantibus, maxime quod ipsi sepius de domibus et habi- tacionibus suis violenter eiecti 6) fuerant et expulsi. Decernimus eciam, — tamquam cives originarii possint in civitatibus — quod prefati — supradictis emere, vendere et donare et quoscumque alios contractus facere et quemcumque heredem instituere et cuicumque legare que- cumque bona mobilia vel inmobilia, iura et acciones cuiuscumque per- sone singulari, universitati et collegio sub eo modo et forma, quibus ipsis et eorum cuilibet placuerit et fideliter melius videbitur, expedire 7). Presencium 8). 39. Creacio civis bona forma. Karolus etc. Dilecto nobis etc., civi imperialis civitatis nostre —, suo et imperii sacri fideli dilecto etc. Etsi imperialem deceat clemen- ciam cunctis fidelibus se generosam reddere, illos tamen potissime amplioris dignatur favoribus, qui sincerioris fidei constancia se con- suerunt gratos imperiali culmini exhibere. Considerantes itaque nota- bilem industrie tue prudenciam et sincere devocionis affectum, quem ad nos et sacrum geris imperium et ad supplicem9) nobilis 10) —— peticionis instanciam te et — — filium tuum, quem nunc habes, et omnes heredes tuos legitimos, quos habiturus es, animo deliberato maturo prehabito consilio de certa nostra sciencia et de imperialis plenitudine potestatis cives imperialis nostre civitatis — — facimus, constituimus, creamus et generose tenore presencium ordinamus, decer- nentes et hoc imperiali statuentes edicto11), quod 12) [vos] et heredes vestri predicti ex nunc in antea omnibus privilegiis, graciis, iuribus, libertatibus, honoribus, consuetudinibus let emunitatibus 13) in omni- bus actibus civilibus et municipalibus 14) gaudere debeatis et frui, qui- bus ceteri cives originarii et antiqui dicte civitatis 15) gavisi sunt hac- 1) fehlt V. 3) bde Hs : et propr. 2) G: rectores. 5) fehlt V. 6) V : violentis erecti. 7) G : impedire. 9) G: supplicum. 11) V: decreto. 10) fehlt V. 13) fehlt V. 14) fehlt V. 15) G: civitates. 4) fehlt V. 8) fehlt G. 12) V : quidem. 3°

Strana 36
36 tenus, gaudent seu quomodolibet pociuntur, quodque vos et dicti vestri heredes ad omnes actus et honores civiles et eciam officia civitatis pre- dicte debeatis recipi et admitti, ad quos 1) vel que cives originarii et antiqui eiusdem civitatis recipiuntur seu quolibet admittuntur, sic tamen, quod honores civiles et statuta debeatis amplius gerere, quemadmodum alii cives dicte civitatis gerunt, absque universitatis vel persone dampno vel iniuria cuiuscumque, non obstantibus quibuscumque legibus aut statutis municipalibus in contrarium editis2), quibus, si3) et in quan- tum presenti nostre gracie obstare videntur, de plenitudine potestatis cesaree et de certa nostra sciencia tenore presencium derogamus. Nulli etc. Presencium 4). 40. Dispensacio super inabilitate innata filiis ex ignobili- tate matris. Karolus etc. Nobili etc. Oblata nostre celsitudini peticio con- tinebat, quatenus liberos naturales et legitimos ex tuo corpore et tua uxore legitima genitos et procreatos et deo propicio generandos digna- remur de innata5) nobis clemencia et imperiali etc. ad talem nobilita- tem ministerialium 6) imperii reducere et extollere generose, qualem tu et tui progenitores antiqui propagacione et militari nobilitacione ha- buisse dinoscuntur, non obstante, quod dicta — — non duxerit nec habeat originem ex sua posteritate ministerialium imperii sacri. Nos igitur attendentes etc. ad tue supplicis peticionis instanciam universos tuos liberos utriusque sexus ex tuo corpore procreatos et in posterum" procreandos de certa nostra etc, titulo et honore ministerialium 8) imperii sacri tenore presencium extollimus et insignimus omnem9) defectum, inabilitatem et ignobilitatem ex materna successione contractum sive contractam penitus abolendo, ut perpetuis in antea temporibus cum suis successoribus et ipsorum posteritate debeant ab10) omnibus pro ministerialibus imperii nominari, honorari similiter 11) et reputari, man- dantes etc. sub imperiali etc. universis et singulis etc., quatenus dictos tuos liberos ex te et 12) predicta tua conthorali genitos, procreatos et procreandos debeant pro veris ministerialibus imperii sacri habere, re- putare, tenere et ad omnes actus et honores ministerialium imperii sacri admittere, qualibet ignobilitate materne successionis in hac parte seu propagacionis penitus quiescente. Presencium etc. 1) fehlt V. 2) G: edictis. 3) fehlt V. 4) fehlt G. 5) bde Hs : 7) V: posterius. 8) bde Hs: mi- 6) bde Hs : ministerium. a innate. 10) V : in. 9) bde Hs: et omnem. 11) G : honori simili. nisterium. 12) fehlt G.

Strana 37
37 41. Imperator nobilitat et1) dat arma. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Humane cir- cumspecta condicionis sagacitas et bonorum operum assidua percuncta- trix sic artis ingenio naturalibus se conformare 2) didicit, sic ex causis nobilibus effectus 3) insigniores producit, ut civilitatis gloria tempora- lis attollat et nobilitatis insigniis4) ad irradiandum ipsorum fame pre- conium faciat culciores5), quos natura6) superior interioribus dotibus illustravit nobilibus et ipsorum animos sapiencie et sciencie altitu- dine7) pre ceteris decoravit, horum namque consilio thronus roboratur cesareus, ut eorum virtuosis actibus imperialis sublimitatis gloria optata presidia suscipiat8) et salutaribus omni tempore proficiat incre- mentis. Sane quantum hec et alia opera virtuosa ex animi nobilitate veniencia in honorabili N. tali consiliario etc. resplendeant, quantum reddant ipsum dignis9) laudis preconiis commendatum, imperialis nostra magnificencia tam fide dignorum testimoniis quam argumentis infalli- bilibus luculencius est edocta, quem 10) non solum propter utilitatem pro- venientem ex animi sagacitate ipsius in consiliarium et familiarem domesticum commensalem nostrum assumptum ac consiliariorum atque ceterorum familiarium commensalium imperialis curie nostre consorcie aggregatum universis et singulis honoribus, libertatibus, iuribus, in- munitatibus, privilegiis et graciis realibus et personalibus in aula im- periali et extra ubicumque locorum, quibus nostri consiliarii et ceteri supradicti pociuntur et gaudent, gaudere volumus et potiri, sed eciam alicioribus honorum fascibus 11), titulis et privilegiis militaribus rede- mitis, qui et que nedum in prefatum N. 12) tamquam benemeritum atque legalem, sed eciam in suos heredes et successores 13) legitimos et legi- time descendeutes [ab eo 14) hereditari 15) debeant atque possint, digna quidem consideracione inducti decrevimus insignire. Et ut per eviden- ciam operis huius imperialis nostri decreti propositum elutescat, nos — nobilitatem mo- de imperialis 16) plenitudine potestatis prefati — ralem, quam sciencie et sapiencie exercicio aliarumque virtutum am- miniculo habituare non desinit, nobilitatis pretorie 17) atque civilis vestientes honore, ipsum 18) virum 19) nobilem et militarem et tamquam de nobili genere procreatum iuxta modum et formam condicionis hu- mane dicimus, nominamus, facimus, constituimus ex certa sciencia et creamus ac ab universis et singulis, cuiuscumque condicionis, preemi- 12) 15) 18) 1) fehlt G. 2) bde Hs : confirmare. 3) G: effectos. 4) bde Hs: insignis 5) bde Hs: cultore. 6) bde Hs: naturam. 7) bde Hs:altitudinem. s) V : presidio ruspiciat. 9) G: dignum. 10) fehlt G ; V: que. 11) V: fatibus. G. in prefato N.; V : in prefacto N. 13) G : successiones. 14) fehlt G. G: herediture. 16) G: imperiali. 17) V: procerie, ursprüngl. precerie bde Hs: ipsumque. 19) G: vestrum.

Strana 38
38 nencie, status vel dignitatis existant, tamquam talem et pro tali haberi, dici, nominari volumus et eciam reputari, decernentes imperiali auctori- tate et edicto perpetuo statuentes omnino, ut tam — — antedictus quam filii et heredes seu successores sui legitimi de cetero ubique lo- corum et terrarum in iudicio et extra necnon in omnibus et singulis exerciciis, actibus et studiis nobilibus et militaribus illis honoribus, iuribus 1), insigniis, inmunitatibus, privilegiis, prerogativis et graciis tam personalibus quam realibus sive mixtis gaudeant et fruantur, qui- bus ceteri nobiles et de nobili prosapia geniti seu milites2) et militares quomodolibet 3) pociuntur et gaudent, quodque ad honores, 1dignitates, capitaneatus 4), potestates, rectores et officia secularia quecumque eligi valeant et assumi, ad que5) nobiles persone et militares de iure vel consuetudine eliguntur6) seu eciam assumuntur. Ne vero aliquibus in antea supra condiciones status illius supradicti et heredum suorum va- leat dubium suboriri, nos de habundanciore7) plenitudine gracie spe- cialis ad maiorem ipsius — gloriam et pro confirmacione nobilitatis sue et heredum suorum signum armature designate seu depicte in clipeo infraposito sibi suisque heredibus et legitimis successoribus ad usum armorum perpetuum concedimus motu proprio et largimur, in cuius quidem clipei campo8) per totum albo leo integer9) coloris rubei elevatus in sursum, habens coronam in capite de colore flaveo et trans- versalem similiter coloris flavei per medium corporis eiusdem leonis fines extremitatum clipei predicti tangentem deferri debeat et haberi ad designandum, quod —— memoratus cum illis, qui de cetero hiis armis utentur10), in campo albedinis, qui statum puritatis et innocencie bo- norum operum prefigurat, ferocitate leonina ignitus et linea precinctus rectitudinis 11), que in colore flavee linee poterit designari, adversus pravorum insidias conculcandas elevetur in sursum. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam creacionis, decreti, confessionis et lar- gicionis nostrarum infringere vel ei ausu temerario contraire 12). Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignacionem etc. Signum etc. Presencium etc. 42. Concessio armorum et nobilitacio militum, ita quod mutentur mutanda. In nomine etc. Karolus etc. Nobili etc. A claro lumine throni cesarei velud a sole radii nobilitates alie legitimo 13) iure procedunt et 1) G: et iuribus. 2) G: militi. 3) bde Hs: quoslibet. 4) fehlt V. 5) G: atque. 6) bde Hs: eligunt. 7) G: habundari. s) G: campum. 9) V: ingerens. 10) G: uterentur. 11) bde Hs: incertitudinis. 12) V: temoria 13) Hs: legitime. contrarie.

Strana 39
39 omnium nobilitatum insignia ab imperatoria maiestate dependent, ut non sit dare alicuius generositatis insigne, quod a gremio non pervenit cesaree claritatis. Sane attendentes multiplicia merita probitatis, qui- bus progenitores tui et tu singulariter nos et sacrum Romanum im- perium diligentibus studiis honorastis, te1) heredesque tuos et posteros de vestris corporibus legitime descendentes animo deliberato sano etc. principum accedente consilio non improvide aut per errorem sed de nostra certa sciencia auctoritate cesarea (de plenitudine imperialis po- testatis) nobilitamus ac eciam tenore presencium benignitate solita et ex innata nobis benignitatis clemencia nobilitamus et ad aliorum mili- tarium nobilium gradus attollimus et erigimus generose atque sub for- mis et modis, quibus melioribus possumus, aliorum nobilium milita- rium privilegiis, dignitatibus, emunitatibus, libertatibus, iuribus, ho- noribus, graciis, indultis ubique locorum te tuosque heredes et posteros predictos de predicte potestatis cesaree plenitudine gaudere decernimus et potiri, quodque in iudiciis et consiliis, ubi nobilium requiritur per- sonalis presencia, interesse possitis, ut consulatis 2) rei publice in sen- tenciis, que solent nobilibus ferri, plenam vim per totum Romanum imperium debeatis habere easdem sentencias cum aliis nobilibus deli- berate ferendi, quascumque res sentencie tales contineant, eciamsi pos- sessiones 3) militares et feuda seu alias condiciones hominum prospice- rent vel honorem, quodque in quibuslibet appellis duellorum et singu- larium certaminum ad instar militarium nobilium pro defensione vestri status et honoris quolibet militares nobiles provocare possitis. (Vel sic : Et ut manifestius eniteant vestre nobilitatis insignia, — — arma ex imperiali largicione donamus ... Volentes igitur ad hoc tibi facere graciam specialem, tibi ad supplicis tue peticionis instanciam infra- scripta nobilitatis insignia in tuam et heredum tuorum personas im- peratorie benignitatis innata clemencia [donamus], ut videlicet super galea4) more nobilium comitum et in banderio similiter, dum necessi- tas illud exegerit, tale signum etc. gestare possitis et ipsis insignibus tu et heredes tui uti possitis in preliis, tornamentis, hastiludiis et gene- raliter in omni exercicio militari). Et ob maiorem certitudinem ut5) tu et heredes tui eo quidem securius huiusmodi gracia nostra gaudere possitis, quo6) insignia prefata specialibus figuris oculis corporalibus subiecta fuerint et approbatis sibi coloribus figurate, ea de certa scien- cia pingi mandamus sub ea forma, que in presentibus pictoris magi- sterio reperitur. Gaudeas igitur favore cesareo et de tante pietatis mu- nere eciam tua proles exultet et de tanto fideliori studio ad honores sacri imperii tua semper et ipsorum intencio solidetur, quanto ampliori 1) Hs : et. 2) Hs: consulatur. 3) Hs: possesores. 4) Hs: galeam. 5) Hs: et. 6) Hs : qua.

Strana 40
40 preventos quidem vos aspicitis munere graciarum etc. Nulli ergo etc. Signum etc. 43. Creacio comitis principalis in ducem. Karolus etc. Illustri etc. Sceptrigera cesaree dignitatis sublimitas sicut inferioribus potestatibus officii, dignitatis et auctoritatis1) ela- cione prefertur, ut commissos sibi fideles optate gubernet consolacionis presidio 2) et thronus cesarius tanto solidetur forcius et 3) uberiori pro- speritate proficiat, quanto indeficientis sue4) virtutis donaria largiori benignitatis munere fuderit in subiectos, sic a choruscante splendore imperialis solii nobilitates alie velut a sole radii prodeuntes fidelium status et condiciones illustrant, quod prime lucis integritas minorati luminis detrimenta non sentit5), ymmo amplioris utique scintillantis6) iubaris exspectato decore profunditur, dum in circuitu sedis auguste illustrium principum numerus ad imperii sacri decorem feliciter adau- getur. Sane attendentes multiplicia merita probitatis et preclare de- — — et preclare memorie tui progenito- vocionis insignia, quibus tu res domus Luczelburgensis sacrum Romanum imperium dignis studui- stis quidem honoribus venerari, consilium et fervidum7) tue mentis amorem8), quo ad imperii procurandos honores inclinaris attencius, cesaree consideracionis intuitu limpidius intuentes, animo deliberato sano etc. electorum et aliorum principum etc. te fratem carissimum —, non caritatis affectu sed originis9) tue nobilitate poscente, presertim cum hec latitudo tui dominii et ampla subiecte tibi dicionis spacia et intemerata fides tue universitatis et populi, qui vetusto iam tempore sacrum Romanum honorarunt 10) imperium, non immerito 11) requirebant, hodie in nomine domini salvatoris nostri, a quo omnis honor et prin- cipatus provenire cognoscitur, illustravimus et illustramus et in verum principem et ducem Luczenburgensem sublimavimus, ereximus, deco- ravimus et erigimus de Romane cesaree plenitudine potestatis, decer- nentes, quod tu, heredes tui et successores duces Luczenburgenses per- petuo omni dignitate, nobilitate, iure, potestate, libertate, honore et consuetudine gaudere debeatis et frui continuo, quibus alii sacri imperii principes et nominatim 12) duces illustres freti sunt hactenus et cot- tidie pociuntur. Terras quoque tuas, oppida, castra, municiones, villas, provincias, districtus, montes, colles et plana cum omnibus silvis, ru- betis, pratis, aquis, aquarum decursibus, pascuis, piscinis, piscaturis, theoloniis, iudiciis, bannis sive inhibicionibus 13) venacionis, que wlga- 1) Hs: et dign. auct. 2) Hs: presiduo. 3) Hs: ut. 4) Hs: se. 5) Hs: senciat. 6) Hs: stillantis. 7) Hs: ferendum. s) Hs: honorem. 9) Hs: cori- 11) Hs : non ut amico. 12) Hs : nominati. ginis. 10) Hs : honorantis. 13) Hs : inhabitacionibus.

Strana 41
41 riter wiltpann1) dicuntur2), aucupacionibus et penis inde sequen- tibus de consuetudine vel de iure, baronibus vel baroniis, feudis, feu- datoriis, vasallis, vasallagiis, militibus, clientibus, iudicibus, nobilibus et plebeis, rusticis, agricolis, pauperibus et divitibus et omnibus eorum pertinenciis, sicud predicta et eorum quodlibet dominii latitudo tui comprehendit, in verum principatum et ducatum Luczenburgensem ereximus, erigimus, insignimus et predicte cesaree potestatis plenitu- dine decoramus, tibi illustri duci predicto Luczenburgensi ducatum sive principatum huiusmodi cum omnibus honoribus 3), nobilitatibus, iuri- bus, privilegiis, emunitatibus, quemadmodum ducatus seu principatus insignes ab illustribus sacrosancti Romani imperii cesaribus possiden- tur vel teneri seu possideri consueverunt hactenus4) et in quantum a sacro Romano imperio in feudum dependent, dignitate cesarea con- ferentes. Decrevimus eciam et hac edictali constitucione sanximus, quod tu et heredes et successores tui perpetuo duces Luczenburgenses nominari et appellari debeant in antea et tamquam sacri imperii duces et principes teneri, honorari 5) et ubicumque ab omnibus hominibus reputari omnique iure, privilegio, honore, gracia, dignitate6) et emuni- tate7) absque impedimento perfrui, quibus alii sacri imperii et duces et principes in dandis et recipiendis iuribus, in conferendis seu susci- piendis feudis et in omnibus aliis illustrem condicionem et statum ducum seu principum concernentibus freti sunt hactenus seu quolibet pociuntur. Et ut ducatus et principatus solido fundamento firmetur et tanto Romano imperio augmentum oblatum conspiciatur8), quanto ampliori9) fuerit cesaree libertatis munere decoratus, te et heredes et successores duces perpetuo infrascripto claro quidem officio generosius insignimus, ut, quocies nos et successores nostros Romanorum impera- tores seu reges ad reprimendam rebellium nostrorum superbiam seu ad imperii procurandos honores armatos intendere contingit, tu 10) he- redes aut successores tui duces, qui pro tempore fuerint, frenum im- perialis seu regalis dextrarii nostri a latere dextro 11) gubernare et pro- spicere debeatis [et] in recubitu nostre mense cibos regios, qui in so- lempnibus curiis 12) nostris amministrati fuerint, coram nobis inci- dere 13), ut sic tamquam princeps et fidelis imperii et gwerrarum et pacis in tempore nostri curam et custodiam habeatis. Et quod tu, frater carissime, tamquam dux — sacri Romani imperii vasallus et princeps, dum eundem ducatum — et principatum — a cesarea maiestate in feudum susciperes, nobis velud imperatori 14) [et] vero tuo domino 1) Hs : wliptann. 2) Hs : dicitur. 3) Hs : hominibus. 4) Hs : athenus. 6) Hs : et dignitate. 5) Hs : tenentur honorare. 7) Hs: communitate. P 8) Hs : conspiciat. 9) Hs: amplioribus. 10) Hs : tui. 11) Hs: nostro. 12) Hs : curis. 13) Hs : ergänzt n. d. Text der summa cancellarie (Tadra 3 No. 26). 14) Hs: imperii.

Strana 42
42 fideliter obediencie et subieccionis debita et solita iuramenta presti- tisti1) quodque in principatu seu ducatu tuo predicto pacem et iusti- ciam omnibus et singulis, eque pauperibus et divitibus, procurare velis et debeas 2) efficaciter iuxta posse, decrevimus et hoc imperiali edicto duximus statuendum, quod tu, heredes et successores tui, duces L., ducatum sive principatum L. predictum cum omnibus suis pertinenciis, sicut expressatur superius, a nobis!3) necnon a serenissimis 4) Romano- rum imperatoribus seu5) regibus successoribus nostris [et] ab ipso Romano imperio, quocies optatum fuerit, debito solempnitatis honore cum vexillis, ut moris est, et solita reverencia suscipere valeatis nobis- que 6) et eisdem nostris successoribus in casibus predictis sicut alii duces imperiales et principes prestare et facere fidelitatis, omagii, obe- diencie ac subieccionis debite7) corporalia iuramenta etc. 44. Creacio comitis in principem comitem. In nomine sancte et individue trinitatis feliciter8). Amen. Karolus quartus etc. Ad perpetuam rei memoriam. Illustri Johanni principi comiti etc. graciam suam et omne bonum. E chorusco lumine throni cesarei, e splendore mirifico sedis auguste sic cetere9) dignita- tes prodeunt, sic ingenue 10) nobilitates gratam sumunt originem, ut prime lucis integritas minorati luminis detrimenta non senciat, ymmo tanto dignius splendeat tantoque fulgurosius luceat radius principantis monarche 11), quanto plures eius privilegiato splendore fuerint 12) illu- strati. Sane dum levantes intelligencie nostre claros oculos in nostre dicionis circuitu longe lateque conspicimus, inter cetera, quibus animus noster ad dilatacionem boni communis imbuitur, persona tua, consan- guinee carissime, gratissimis indiciis se nostris [offert] obtutibus, ut considerata claritate tuorum, quibus videlicet fidei, virtutum et con- stancie meritis progenitores tui multis laboribus et studio exquisitio sudaverint ad 13) sacri Romani imperii propagandas honores, et que tua pridem fuerit, sit et esse velit continuo tue solicitudinis laudabilis diligencia, qua 14) circa obsequia imperialis culminis innata tibi probi- tas frequenter et ferventer afficitur, ad augendos tuos honores incli- namur propensius 15), ut clariorem te reddat sacrum imperium, ad cuius propagandos honores clarissimis semper indiciis claruisti, ideoque il- lustrium principum, comitum, baronum et procerum sacri imperii sano 3) fehlt Hs ; nach d. summa u 1) Hs: prestituti. 2) Hs: debeatis. canc. 4) Hs : aut senissimis. 5) Hs: se. 6) Hs : ubique. 7) Hs: debita. 8) fehlt G. 9) G: de cetero, V: cetero. 10) G : in genere. 11) bde Hs : mo- 14) bde Hs: quia. 13) G: a. 12) V: fuerimus. narchie. perpensius. 15) G:

Strana 43
43 accedente consilio animo deliberato de imperialis potestatis plenitudine et ex certa nostra sciencia te carissimum consanguineum nostrum et heredes tuos legitimos imperpetuum dei invocato nomine illustramus, honoramus, libertamus, extollimus1), exaltamus et illustres principes comites creamus, ordinamus et facimus, ut videlicet principes comites existatis, in collegio principum comitum2), qui wlgari theutonico ge- furstet grafen dicuntur, in antea computemini3) necnon omnibus et sin- gulis privilegiis, honoribus, libertatibus, exempcionibus, graciis et in- dultis gaudeatis expresse, quibus illustres principes comites sacri im- perii freti sunt hactenus et iure seu honorabili, laudanda et prescripta consuetudine quomodolibet pociuntur in consiliis imperialibus, in deli- berandis, ferendis ac promulgandis4) interlocutoriis et diffinitivis sen- tenciis, in provocacione duelli, in regendis iudicatibus et ceteris officiis sacri imperii et quibuslibet publicis seu privatis actibus, quibus eciam specialibus vocabulis valeant designari, omnem defectum, si quis forsi- tan in premissis racione sollempnitatis obmisse, dubia interpretacione sentenciarum aut verborum seu alio quovis conpertus fuerit, supplen- tes de certa sciencia et de plenitudine cesaree potestatis. Mandamus igitur universis et singulis principibus, comitibus, baronibus, proceri- bus et generaliter toti universitati sacri Romani imperii, ad quorum noticiam presencia deducentur, sub pena imperialis indignacionis et sub aliis penis, quas nostra et successorum nostrorum Romanorum im- peratorum seu regum deliberacio in contemptores quoslibet dignum duxerit iuxta qualitatem contemptus racione previa promulgandas, quatenus te, carissime, consanguineum nostrum et heredes tuos legiti- mos illustres principes comites nominent, intitulent, revereantur, hono- rent et condignis semper prosequantur studiis cunctis temporibus affu- turis. Signum serenissimi principis etc. Testes huius rei sunt etc. Datum etc. Presencium sub bulla etc. 45. Vel sic pro regibus5). Tanto 6) magis imperiale sceptrum extollitur, tanto cura regiminis a solicitudinibus relevatur, quanto tribunal ipsius digniores in circuitu circumspicit7) conterminas regiones . . . tibi presentis epigrammatis8) auctoritate donantes, que regiam deceant9) dignitatem. Ut tamen ex honore 10), quem tibi libenter adicimus, nihil11) honoribus vel iuris nostri dyadematis aut imperii subtrahatur, quinymmo, sicut hactenus 1) G: extollamus. 2) G: comitatum. 3) G: computacioni. 4) bde Hs: 5) V : ohne Ueberschrift. 6) G: Karolus etc. Tanto .. . privilegiandis. 10) bde Hs : cum 7) G: conspicit. 8) G: expigramatis. 9) G: doceant. honorem. 11) G: vel.

Strana 44
44 tam dux quam princeps 1) et fidelis noster exstiteras, sic in posterum regio decoratus honore tu et successores etc. nobis et successoribus et imperio sacro perpetuo assistatis .. . 49. Item arenga pro ducibus creandis. Karolus etc. Augustalis potencie monarchia, cuius ex2) omnipo- tentis dei mirifica bonitate quamvis insufficientibus meritis regimini3) presidemus, ad hoc animum nostrum sollicitudine cottidiana fatigat, ut ea, que dignitatem Romani imperii felicibus incrementis amplificant, assiduitate continua meditemur, quod quidem tunc credimus effica- citer adimpleri, cum principum imperii, a quibus pax ulterius progre- ditur, servatur gracia et iusticia roboratur, statum et numerum felici- ter adaugemus. Sane eximia tue probitatis insignia, quibus tu et pro- genitores tui erga nos et sacrum etc., clare nostre mentis intuitu lim- pidius intuentes, te et heredes tuos legitimos etc. de consilio principum, procerum etc. illustravimus et hodie in dei nomine per sceptrum etc. in veros principes et duces ereximus, decoramus et erigimus de pleni- tudine cesaree potestatis, volentes4), ut eisdem dignitatibus, iuribus et libertatibus, quibus alii principes imperii freti sunt et fruuntur, gau- dere debeatis. Insuper terras et dominia vestra erigimus et insigni- mus etc. 47. Creacio militis in baronem. Karolus etc. nobili — — familiari, consiliario et fideli suo dilecto etc. Etsi imperialis dignitatis circumspecta benignitas universorum saluti dignatur intendere et ea, que rei publice grata comoda censentur, aspicere generosa consideracione perpendit, ad illorum tamen procu- randos honores singulari quodam favore5) inclinatur uberius6), quos intemerate fidei firma constancia et intemerati laboris diuturnitas claris testimoniis recommendant. Sane consideratis multiplicibus studiosis obsequiis et immobilis virtutis industria, quibus tu velud servitor ydoneus maiestati7) nostre et clare memorie illustri etc. et solita pro- bitate continue placuisse dinosceris, habito eciam respectu ad futura tue virtutis obsequia, quibus tu sacro Romano imperio honores valebis et commoda procurare, te et heredes tuos legitimos, qui de lumbis tuis descenderint8), maturo baronum et procerum nostrorum accedente con- silio animo deliberato ac de certa sciencia libertamus et barones no- 1) bde Hs: principes. 2) fehlt V. 3) G: regnum. 4) G: volentibus. 8) G: descenderunt. 7) G: maiestate. 5) G : fautore. 6) G: ulterius.

Strana 45
45 biles sacri imperii constituimus atque abiles facimus baronias quasli- bet et quevis baronum nobilium dominia habendi et possidendi, dum talia empcionis contractu, devolucione, donacione seu quovis alio titulo ad te aut 1) antedictos tuos heredes contigerit pervenire, decernentes et cesareo statuentes edicto, quod tu et heredes tui predicti de lumbis tuis descendentes, ut premittitur, nulli penitus hominum ad provo- cacionem duelli seu alicuius alterius cause criminalis seu civilis, cuius- cumque condicionis eciam extiterit, nisi baronie2) insigniis falcito et nobilitatis gradu constituto teneamini respondere neque sentencias ali- cuius interlocutorias seu diffinitivas aut testimonium super antedictis causis subire seu pati racione quacumque, nisi fuerit nobilitate et liber- tate ingenuus3), ut prefertur, non obstantibus quibuscumque legibus, statutis, consuetudinibus, iuribus seu privilegiis in contrarium editis, quibus omnibus, si et in quantum presenti nostre libertatis indulto obviare censentur, auctoritate cesarea et imperialis potestatis plenitu- dine derogamus. Nulli etc. 48. Creacio ville in opidum. Karolus etc. Ad perpetuam ... Si de regie benignitatis innata nobis clemencia et assumpto fastigio dignitatis universorum fidelium nostrorum commodis et saluti dignaremur intendere, ad ea tamen spe- cialis prerogativa favoris nostra sollicitatur intencio, que ministrorum dei et religiosorum precipue, qui4) mundi deliciis sapienter abiectis in simplicitate spiritus, quo serviunt creatori, utilitatem perfectam 5) con- spiciunt, tum quia per hoc divinus cultus adaugetur feliciter, tum quia animabus clare memorie illustrium progenitorum nostrorum quondam regum Boemie virtutisque et nominis nostri6) successibus7) desuper celestis throni fulgore salus et benediccio preparatur. Sane religiosi abbatis — — monasterii ordinis — — dyocesis — —, capellani fa- miliaris ac devoti nostri dilecti, circumspeccionis industriam et inmote fidei puritatem, quibus idem operosa diligencia et indefesse sedulitatis officio nostram frequenter celsitudinem studuit revereri nec cessat con- tinuo lad eal8) que nostre 9) maiestatis (celsitudinem seu 10) honorem conspiciunt, exquisite promptitudinis studio laborare11), clare nostre mentis intuitu limpidius intuentes, ad ipsius devotam supplicacionis instanciam, ut prefatum monasterium tempore sui regiminis se gaudeat regalibus insignitum presidiis et de sagacis provisoris 12) industria glo- 1) fehlt G. 2) G: baroni. 3) G: ingenius. 4) G: que. 5) G: profec- tum ; V: perfectum. 6) G: et utriusque onimis nostri ; V : et virtutisque onimis nostri. 7) G: successoribus. 8) fehlt G. 9) V : renoscere. 1°) fehlt V. 11) G: promptidudinis labore. 12) G: provisionis; V: provisioris.

Strana 46
46 rietur, de regie potestatis plenitudine ac de certa sciencia et munere benivolencie specialis damus et concedimus eidem abbati, conventui et ipsorum universis successoribus abbatibus sive monachis ibidem et monasterio1) memorato plenam licenciam et omnimodam potestatem de villa — — ad prefatum monasterium pertinente, dum et sicut eis placuerit, opidum forense sive munitum, prout commodis et utilitati ipsorum et monasterii expedire videbitur, erigendi, fossatis, muro, lig- nis, turribus et aliis edificiis2) ad opus huiusmodi structure necessariis et utilibus muniendi, iuxta quod eorum discrecioni visum fuerit opor- tunum, decernentes ac edicto regio perpetue statuentes, quod supra- dictum opidum, cuius diem forensem semel in septimana dumtaxat in feria secunda locandum duximus, omnibus3) iuribus, consuetudinibus, graciis, emolumentis, libertatibus, commodis, emunitatibus, honoribus, iurisdiccionibus, bayliis, iudiciis, cippo, patibulo sive furca et aliis penis, que de iure, statuto vel consuetudine solite4) sunt pro reatibus et maleficiis irrogari, et generaliter singulis condicionibus, quibus alie civitates et opida forensia sive munita regni nostri Bohemie gaudere et perfrui consuerunt, quibus eciam appropriatis seu distinctis vocabulis exprimantur, ad plenum et sine diminucione qualibet pociatur quod- que omnibus hominibus, nobilibus, militibus, clientibus, civibus, scul- tetis, mercatoribus, rusticis et aliis, cuiuscumque gradus, status vel con- dicionis existant, liceat prefatum opidum ad usus empcionis et vendi- cionis rerum animalium, pecudum et aliarum cuiuscumque ponderis, numeri5) et mensure, cuiuscumque eciam generis existant, absque im- pedimento omni pro mentis6) ipsorum beneplacito visitare, non obstan- tibus7) quibuscumque regni nostri Boemie iuribus, consuetudinibus, usibus, observanciis, statutis municipalibus sive communibus et edictis publicis sive privatis, quibus omnibus, sub quacumque illorum 8) ver- borum forma edita seu edite, expressa vel expresse consistunt, eciamsi de hiis iure vel consuetudine deberet9) in presentibus mencio fieri spe- cialis10) si et in quantum donacioni sive largicioni presentis nostre gracie refragantur 11), expresse et de certa nostra sciencia derogamus, inhibentes universis et singulis capitaneis, camerariis, subcamerariis 12) iusticiariis seu iudariis ac ceteris officialibus sive viceofficialibus regni nostri Boemie, qui pro tempore fuerint, fidelibus nostris, ne supradictos abbatem, conventum, successores ipsorum et monasterium prefatum ad- versus presentis nostre regie largicionis indultum quavis temeritate sive quovis ingenio aut colore quesito impediant aut sinant quomodo- libet impediri sub pena centum marcarum puri argenti pagamenti re- 1) G: monasterii. 2) bde Hs : turribus, edificiis et aliis edificiis ... 3) fehlt V. 4) G: soliti; V: soluti. 5) G: numere. 6) G: proventis. 7) G: 8) fehlt V. 9) bde Hs: debent. 10 fehlt G. obstante, V: obstancium. 12) G : cameris, subcameris. 11) G: suffragantur, V : refragrantur.

Strana 47
47 galis ab eo, qui contravenerit1), tocies, quocies contrafactum extiterit, irremissibiliter exigendis, quarum medietatem nostri regalis erarii sive fisci, residuam vero dictorum abbatis, conventus, successorum et mo- nasterii usibus decernimus applicandum. Presencium etc. 49. Creacio ville in opidum. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Altitudo cesaree dignitatis et sedentis in solio imperialis magestatis gloriosa sublimitas, que in subditorum populorum fortitudine ac augmento felici quam- plurimum adornatur, hanc pro lege normam sibi elegit et illas virtutum semitas incedit, ut liberalitatis graciam, que in principe glorioso vir- tutum insignia representat2), benigne sinceritatis affectu derivet in subiectos et ad eorum procuranda comoda totis conatibus elaboret, nec- non3) imperialis serenitatis 4) erat propositum, si in beneficiorum seu in graciarum distribucionibus hos 5) ceteris anteponat, quos ex integri- tate fidei firma constancia ad sacri imperii honores, utilitates et comoda procuranda promptos et propicios imperialis celsitudo agnoscat. Sane 6) pro parte nobilis Agnetis oblata nostre celsitudini peticio continebat, quod sibi, heredibus et successoribus suis, ut villam illam in opidum muratum erigere7) ipsumque muris, fossatis, turribus, portis et ceteris universis et singulis munimentis, quibus cetera opida fortificari solita sunt, firmiter munire valeat, favorabiliter concedere et eidem ville omnia et singula privilegia, iura, libertates et gracias, quibus opidum Franken- furt a celebris memorie8) divis Romanorum imperatoribus et regibus antecessoribus nostris est munitum, auctoritate imperiali conferre dig- naremur generose. Nos igitur habito respectu ad fidei firmam constan- ciam et utilia ac sincere fidelitatis obsequia, que progenitores dicte Agnetis nobis, nostris antecessoribus Romanorum imperatoribus et regibus [et] sacro Romano imperio utiliter et prono mentis fecisse affectu semper experiencia docente cognovimus et que consanguinei eiusdem in antea tanto prestancius nobis et eidem9) imperio poterunt exhibere, quanto ampliora dicte Agneti 10) beneficia cognoverint a nostro culmine fore inpensa, dictis coniugibus, heredibus et successoribus eorum animo deliberato non per errorem aut inprovide sed ex certa nostra sciencia ex gracia speciali, ut dictam villam, quam auctoritate imperiali in opi- dum creavimus, in opidum erigere et ipsum muris et fossatis circum- dare ac portis, turribus, propugnaculis et aliis, prout visum fuerit, ex- pedire, munire et in dicto sanguinis loco iudicium cum singulis perti- 1) G: contravenerit. 2) bde Hs: representant. 3) V : nec in eo. 4) G: serenitas. 5) G: has. 6) Mit ,sane etc." endet das Formular in V. 7) Hs : exigere. 8) Hs: memoriis. 9) Hs: idem. 10) Hs: Agnete.

Strana 48
48 nenciis libere exercere necnon ebdomodale forum, quacumque die ipsum voluerint, celebrari, institui1) et proclamari facere libere possint et valeant, auctoritate cesarea concessimus et benignitate solita et ex in- nata nobis pietatis clemencia largimur generose. Et ut dicti coniuges, eorum heredes et successores eo fervencius ad nostra et sacri imperii obsequia invitentur, ipsis ex singulari gracia concedimus, ut predictum opidum et eius habitatores omnibus et singulis libertatibus, emunita- tibus, privilegiis, exempcionibus, graciis, iuribus, quibus opidum Francofurt et incole ibidem ex nunc utuntur, hactenus gaudebant2) et sunt usi, pacifice uti debeant atque frui, salvis nichilominus aliarum- civitatum et opidorum adiacencium iuribus, quibus per presentes im- periales litteras nostras preiudicium aliquid nolumus generari. Nulli ergo etc. 50. Creacio doctoratus. Karolus etc. Nobili etc. H. de — —, licenciato in iure civili, familiari domestico et fideli suo dilecto, graciam etc. Inter honorabilia bona illud honestius reputat imperialis serenitas, cuius ordine bono communi et rei publice incrementis felicibus generoso3) profectu et continuata vigilia semper intenditur, ut tanto dignius sit amore cesareo, quo celebrius quove4) lacius in omnes diffunditur subiectas 5) imperio naciones, et cum tale bonum sit celebris illa et famanda sacrarum legum insignis sciencia, tanto se utilius vigilasse confidit celsitudo cesarea, quanto plures ad amorem 6) huius sciencie et eius felices prosecuciones et studia affectuose pietatis ingenio duxerit invitandas. Considerantes igitur aditum celebris illius sciencie legalis ad optatos profectus stu- dencium utiliter haberi non posse, nisi venerabilium doctorum ipsius et status et numerus imperialis benignitatis7) solercia incrementis feli- cibus-augeatur, et ob hoc habito respectu ad tui plenam sufficienciam, qua coram maiestate cesarea sapientum testimonio fideli manifeste lau- daris, ut adeo civilia iura in tue mentis penetralibus cottidiana moli- cione versentur, quod iam non solum in ponderosis illis textualibus iuris sentenciis, verum adeo8) in talium ingeniosa subtilitate labores, quod non solum ei patrie, quam inhabitas, utilis reddatur tua pruden- cia, verum eciam grata sui latitudine proficiat, universis animo delibe- rato adhibitis in consilium imperialis curie nostre sapientibus, qui ad huiusmodi notabilis examinis ordinem adhibendi fuerunt, de imperialis potestatis plenitudine ac de certa nostra sciencia te prefatum — 1) Hs: instituere. 2) Hs: gaudebunt. 3) G: generose, V : graciore. 7) G: benignalis. 6) G : maiorem. 5) G: subiectos. 4) G : quo. s) G: ad te.

Strana 49
49 familiarem domesticum 1) nostrum fidelem, qui alias in famoso et privi- legiato — — studio ad doctoratum2) sacrarum legum accedendi ab insignibus doctoribus iuxta laudabiles studiorum consuetudines plenam accepisti licenciam, ut bene meritum, qui ampliori non 3) eget examine, venerabilem ammodo doctorem civilis iuris et legalis sciencie institui- mus et eiusdem sacre professionis celebri milicia et militari cingulo decoramus teque consorcio, ordini, numero et milicie legum doctorum et professorum presenti in perpetuum valituro semper edicto auctoritate cesarea et de nostre potestatis plenitudine presentibus aggregamus, ut liceat ammodo tibi illam legalem et sacram scienciam ubique docere et legere, et ut omnibus privilegiis, emunitatibus4), libertatibus, honori- bus, insigniis et 5) graciis, quibus sacrarum legum doctores, professores et milites freti sunt hactenus, ubique locorum pociaris et gaudeas per- petuis temporibus affuturis. Presencium. 51. Ad idem. In nomine etc. "Karolus etc./6) Civilis sapiencie professores, in quibus docendi, disserendi et interpretandi floret subtilitas, illos, quo- rum vita et mores a propria professione non discrepant, post diutur- nos 7) discendi et docendi labores variis 8) allicere dignitatibus et honori- bus attollere solita est imperialis clemencie celsitudo, ut tandem pro laboribus quietem, pro meritis honores, pro virtutibus premia de manu legis manifeste 9) suscipiant, qui legalis sophie studio se totis tem- poribus subdiderunt. Hinc est, quod te iuris civilis eloquentissimum professorem, nostrum et imperii sacri civem, qui per multos annos et in multis regionibus 10), civitatibus et approbatis studiis civilia iura tam famose quam subtiliter docuisti et nunc eciam docere non cessas 11), ob tuorum prerogativam meritorum privilegiis, graciis et honoribus in- signire volentes, ne ulla personalis macula nostris forte obsistere possit affectibus et obfuscare preconia tue laudis, tibi, ut doctoratus et aliis per te susceptis honoribus et eorum insigniis fungi eciamque ad omnes eorum effectus et honores, alias dignitates, munera et officia quecum- que tam privata quam publica nominari, elegi et assumi libere valeas, [concedimus, non obstante] quacumque facti vel12) iuris infamia, si qua forsan statum tuum ledi vel opinionem tuam in aliquo gravari quavis ex causa seu quocumque modo contigerit in preteritum, quas infamias cum omni13) eorum macula et effectu tollimus et penitus abolemus motu proprio ex certa sciencia et de plenitudine cesaree 1) G: domesticum familiarem domesticum. 2) V: decoratum. 3) fehlt V. 4) fehlt V. 5) fehlt G. 6) fehlt V. 7) G: diurtnos. 8) G: varii. 9) fehlt G. 10) G : regibus, V : regnis. 11) G: cesses. 12) fehlt G. 13) fehlt G. Kaiser, Collectarius. 4

Strana 50
50 potestatis teque1) ad estimacionem ac statum tuum 2) et famam dig- nitatis illese reducimus, restituimus et reintegramus, sentenciis, sta- tutis, decretis, legibus et constitucionibus contrariis non obstantibus quibuscumque, eciam de quibus facienda esset mencio specialis, quibus omnibus per presentes nostras concessiones ex certa sciencia derogamus. Nulli etc. reduccionis, restitucionis et reintegracionis paginam etc. 52. Infeodacio et donacio civitatum Hanonie. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Illustri Alberto duci Bavarie etc., comiti palatino Reni, gubernatori Hanonie, Hollandie, Zelandie ac dominatus Frisie generali, principi et socero suo carissimo, graciam etc. Illustris princeps et socer carissime. Oblata nuper maie- stati cesaree pro parte tui supplicacio certa tua desideria nobis expressit, cuius tenor de verbo ad verbum sequitur in hunc modum: »Impera- torie magestati supplicat et exponit suus devotissimus filius dux Ba- varie, dei gracia comes palatinus Reni, gubernator comitatuum Hanonie, Hollandie, Zelandie ac dominatus Frisie generalis, quod attenta gravi infirmitate ducis Gwillelmi3) sui fratris predictarum terrarum in pre- senti comitis et domini, que quidem infirmitas tantum in eo convaluit, ut omnino redderetur et redditus sit a suorum discrecione sensuum proch dolor alienus, propter quam causam Albertus Bavarus prefatus tamquam eius frater legitimus et heres successor inmediatus ad dicto- rum comitatuum et dominiorum gubernacula specialiter per ipsas pa- trias concorditer est4) assumptus, considerato5) eciam, quod omnium hominum iudicio non sit spes aliqua propter diutinam acerbitatem et gravem molestiam a tredecim annorum spacio nunc circiter inmediate elapsorum contractam, quod ad statum meliorem possit aliquatenus reparari, quinymmo ipsi duci Alberto gubernatori sic assumpto in predictis comitatibus et dominiis ab omnibus feodalibus et subditis dicti fratris sui ducis Guillelmi, cuius, ut dictum est, immediatus heres noscitur et successor, pluribus in causis minus iuste nimirum con- trarietur6) et preiudicetur sibi tamquam superiori domino recusanti- bus7) et nolentibus obedire, in qua scilicet re iura et libertates patria- rum miserabiliter diruuntur et tolluntur nec ea valet gubernators) custodire seu ad statum revocare debitum propter ipsorum hominum feodalium et subditorum insolenciam, disobedienciam et rigorem, quo- rum certe rebellio aliquorum in sediciones vergi visa est et amplius in simile et discordias innumerabiles verti potest. Quocirca imperialis 1) V: te quoque. 2) bde Hs: timent. 3) Hs: Gwilli. 4) Hs: esse. 5) Hs: considerata. 6) Hs: contrariatur. 7) Hs: recusentibus. 8) Hs: et gubernator.

Strana 51
51 providencie celsitudo dignetur et velit per suas litteras patentes 1) ipsum ducem Albertum non tantum gubernatorem dictorum comitatuum et dominiorum sed ut dominum inmediatum et comitem verum dictorum comitatuum et dominiorum attencius declarare et eciam confirmare propter hec premissa saysinam pacificam et possessionem corporalem hereditariam predictorum comitatuum et dominiorum in conspectu prin- cipum sive ducum Alamanie patentibus in litteris nominabiliter inser- torum sibi duci Alberto plenarie et effectualiter tribuendo causis et racionibus supradictis, que sunt iuste et veraces omnium legum et iurium imperialium sanccionibus approbande. Precipere eciam velit magnifi- cencia vestra hominibus feodalibus videlicet nobilibus, prelatis, reli- giosis, bonis, villis, communitatibus2) et quibuscunque dictarum pa- triarum incolis et subditis, quatenus eidem duci Alberto tamquam vero suo domino hereditario et comiti obediant, ipsum ut dominum et co- mitem recipiant atque tractent et sibi prestent et faciant fidelitatis in- tegre et debite iuramentum". Nos igitur supplicacione tua premissa et omnibus et singulis contentis in ea diligenter inspectis et in examen 3) provide discussionis adductis, pensamus et racione vite cognoscimus nulla ex parte adeo comitatus et dominia posse collabi quam ex eo, quod principes deficiunt in exercende racionis officio, dum nulla eis mentis industria suffragamus. Et quod preter tue supplicacionis pro- positum eciam aliunde fide digno relatu informacionem sufficientem ac- cepit nostra serenitas, qualiter naturali ordine predictus frater tuus in supplicacione expressus superius tam notabili tamque diuturno morbo laborat, ut de reduccione sui ad sanitatem pristinam a peritis medicis, quorum interest talia iuxta artis medicine tradiciones cognoscere, om- nimode disperetur, nec dubium4), quin ex hoc pauca vel nulla obedien- cia comitatuum et dominiorum eorundem tibi servetur, ne inmerito inde sequantur5) comitatuum et dominiorum incommoda, subditorum inopie, strages 6), neces pariter et ruine, sicut7) hec tue supplicacionis predicte rata quidem insinuacio plenissime continebat, ubi lamentabiliter nobis dileccio tua conqueriturs) ex defectu9) prefato comitatuum et domi- niorum ipsorum iura, libertates, fructus et obedienciam deperire, ita- que 10) nos, cuius interest ex imperiali celsitudine huiusmodi incom- modis oportunis providere remediis, ne lapsa pridem, ut loqueris, in alcioris ruinam dispendii ammodo prolabantur, animo deliberato sano principum, comitum, baronum ac procerum sacri imperii fidelium no- strorum accedente consilio de imperialis auctoritatis 11) plenitudine et de certa nostra sciencia te ducem Albertum Bavarie, principem et so- cerum nostrum dilectum, antedictorum comitatuum Hanonie, Hollandie, 1) Hs: parentes. 2) Hs: comitibus. 3) Hs: examine. 4) Hs: dudum. 5) Hs: secuntur. 6) Hs: striges. 7) H: sic. s) Hs: conquerimur. 9) Hs: defecto. 10) Hs : ideoque. 11) Hs: auctoritate. 4

Strana 52
52 — Zelandie 1) ac dominatus] Fri[sie] generalem, quorum hactenus guber- nacionem tantummodo nomine tui fratris predicti habuisse dinosceris, non tantum gubernatorem sed eciam dominum inmediatum, successo- rem et comitem verum dictorum comitatuum et dominiorum creamus, facimus, ordinamus, instituimus et declaramus et creacionem, faccio- nem, ordinacionem, institucionem et declaracionem 2) huiusmodi confir- mamus, decernentes, quod ex nunc in antea dictorum comitum, baro- num et procerum sacri imperii nostrorum fidelium consilio et in eorum presencia corporalem possessionem, saysinam pacificam et here- ditarium predictorum comitatuum et dominiorum [tibi] tamquam in- mediato domino tribuimus, dedimus, tradidimus et assignavimus, da- mus, tradimus et assignamus teque de antedictis comitatibus, dominatu et eorum appendiciis, quibuscunque censeri possint vocabulis, investi- vimus et hereditarie presentibus investimus, precipientes, mandantes et iniungentes expresse universis et singulis nobilibus, prelatis religiosis et secularibus, bonis, communitatibus, capitaneis, quibuscunque dictarum patriarum incolis, inhabitatoribus et subditis, quatenus tibi duci Alberto prefato non tantum gubernatori sed eciam vero, hereditario, naturali et ordinario comiti et inmediato domino in omnibus obediant teque non tantum gubernatorem, sed verum comitem et inmediatum 3) dominum eorum recipiant et tractent tibique prestent et faciant fidelitatis, oma- gii, obediencie et subieccionis debite integrum et debitum iuramentum, inpendentes tibi tamquam fideles et subditi tui adversus rebelles et violentos quoslibet auxilium, consilium et favorem, supplentes omnem defectum, si quis in premissis aut racione solempnitatis obmisse, ob- scuritate seu dubia interpretacione sententiarum aut verborum seu alio quovis modo conpertus fuerit, de certa nostra sciencia ac de plenitu- dine imperatorie potestatis, non obstantibus quibuscumque legibus, constitucionibus, reformacionibus publicis, communibus, municipalibus seu privatis, quibus omnibus, si et in quantum presentibus in toto vel in aliqua sui parte adversari valerent, de nostre potestatis plenitudine ac de certa nostra sciencia derogamus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostre creacionis, faccionis, ordinacionis, institucionis, de- claracionis, confirmacionis, precepti, mandati, defectuum supplecionis, legum derogacionis et penarum adieccionis paginam infringere vel ei quovis ausu temerario contraire sub pena perdicionis privilegiorum, libertatum, iurium, indultorum, que tales a sacro obtinent imperio, que quidem eosdem ipso facto, sicut contravenire presumpserint, decerni- mus amisisse. Signum etc. 1) Hs: Zerie. 2) Hs: deliberacionem. 3) Hs : inmediate.

Strana 53
53 Infeodacio et donacio ducatus post mortem. In nomine etc. Karolus etc.1). Quamvis in exercendis virtutum operibus imperialis preeminencie generosa sublimitas erga fideles suos tanto amplius generaliter glorietur, quanto in hiis imperantis2) decus et gloria gloriosius exaltantur ac diffusius laudis sue preconia predican- tur, eius tamen circumspecta benignitas singularem quidem proinde considerans affeccionem et merita personarum3) illos pre ceteris alci- oribus attollit4) honoribus et dignioribus dignatur beneficiis prevenire, qui generosi sanguinis gaudent origine et innate 5) sibi nobilitatis decus morum et fidei ac laudabilis 6) vite meritis [et] actibus strenuis multi- pliciter illustrare non desinunt et pro sacri7) honore imperii inter ipsa ardua periculorum genera periculosis certarunt laboribus et gratis con- stancie indefesse obsequiis consudarunt. Hinc est, quod illustris Rud[olphi]8) ducis Saxonie etc. claram originem necnon fidei intemerate constanciam9) et sincere fidelitatis obsequia a multo tempore usque nunc sacro imperio tam fideliter quam constanter exhibita generose consideracionis intuitu advertentes ac proinde 10) sibi tamquam bene merito graciam cupientes facere specialem et ad hoc opem et operam generosam de innata nobis pietate favorabiliter adhibere, ut illustres eius filii —— et — — tanto melius in principatibus possint et do- miniis suis naturalibus permanere, quanto amplius per imperialis cel- situdinis nostre graciam sua sibi fuerint dominia dilatata, ad finem in- super, ut sacri imperii principibus 11) in 12) dignitatibus suis nichil de- pereat, sed pocius eorum status et numerus ad decus imperii feliciter augeatur, pro bono pacis et utilitate13) communi ad laudem et ad gloriam ipsius imperii, incrementa cuius felicia omni tempore procu- rare tenemur, animo deliberato ac de principum, comitum, baronum, procerum et aliorum nostrorum 14) et imperii sacri fidelium pleno et maturo consilio supradictis etc. et ipsorum heredibus, quos habent et sunt in posterum habituri, ducatum, dignitatem, principatum, liber- tatem et dominium illustris Wilhelmi Lunemburgensis 15) ducis 16) nostri et sacri imperii principis et fidelis dilecti, cum omnibus et sin- gulis civitatibus, municionibus, castris, fortiliciis, feodis, vasallis, va- sallagiis, bonis, dominiis, monasteriis, serviciis, theoloneis, conductibus, iudiciis, montibus, vallibus, planis, silvis, nemoribus, rubetis, pratis, pascuis, venacionibus, aucupacionibus, agris cultis et incultis, solitu- dinibus et desertis, aquis et aquarum decursibus, piscinis, molendinis, 1) fehlt V. 2) bde Hs : in paucis. 3) V: preterea. 4) G: attollat. 5) bde Hs: innato. 6) bde Hs: laudabilibus. 7) G: sacro. s) V: respondit. 9) bde Hs: constancia. 10) V: promane. [11) G: principatibus. 12) bde Hs: et. 13) G : utilitati. 14) fehlt V. 15) V: Lenemburgensis. 16) G: ducatus.

Strana 54
— 54 piscacionibus, iuribus, graciis, libertatibus, consuetudinibus, usibus et omnibus utilitatibus, censibus1), redditibus et pertinenciis super terram et sub terra consistentibus in omni ea2) forma et modo, sicud Wilhel- mus prefatus premissa possedit et possidet in presenti 3), sive sint libera sive aliis concessa, quocunque premissa omnia et eorum quod- libet nomine seu iuxta morem et consuetudinem terre illius specialibus possint vocabulis designari, de imperialis plenitudine potestatis damus, conferimus ex certa nostra sciencia presentibus et donamus4) a nostra maiestate et a successoribus nostris imperatoribus et regibus Romano- rum 5) tenenda, habenda, utifruenda et in perpetuum principatum seu principale et ducale feodum ac in iure, vigore et consuetudine princi- patus seu principalis et nobilis ducalis feodi libere et absque quovis impedimento pacifice perpetuis temporibus possidenda post obitum dumtaxat Wilhelmi ducis prefati, si ipsum non relictis masculis here- dibus legitimis ab hac luce migrare contingat, statuentes insuper et de prefate imperialis plenitudine potestatis tenore presencium 6) ex certa sciencia decernentes, quod omnia et singula imperialia7) iura, consuetu- dines, observancie, cuiuscumque condicionis aut tenoris existant, (nec- non universe littere et privilegia, si quas vel que per errorem! 8) aut oblivionem super premissis omnibus in toto vel in parte ipsorum qua- cumque cuiuscumque tenoris daremus9) seu quomodolibet dare nitere- mur, sepedicto duci Saxonie et suis heredibus et suorum heredum he- redibus et successoribus perpetuis nullum generarent preiudicium 10) vel iacturam et contra presentem imperialis nostre celsitudinis disposicionem, dispensacionem, donacionem, commissionem 11) et collacionem genero- sam nullum prorsus 12) in iudiciis vel extra quovis tempore obtinere debeant roboris firmitatem, omnem defectum, si quis tam verborum aut sentenciarum dubitate et obscuritate seu circa modum solempnitatis 13) in talibus observari consuete 14) conpertus fuerit, supplentes omnino de imperatorie plenitudine potestatis. Nulli etc. 54. Infeodacio episcopi et ecclesie. Karolus etc. Universis et singulis vasallis et ministerialibus ec- clesie etc. In speculo regie dignitatis locati divinitus vicem illius gerentes in partibus Alamannie, qui divina providencia gubernat orbis volumina principantis, quamquam universos imperii principes et per- sonas, quas celestis altitudo consilii propter suorum meritorum exi- 4) bde Hs: in. * 3) fehlt G. 2) G: eo. 1) G : rubus (rupibus). 5) G : regibus Romani imperii. 6) V : terre principatum. 7) G: et imperialia. 10) G : preconium. 11) fehlt G. 8) fehlt G. 9) V: dare teneremus. 14) bde Hs: consuetudinis. 12) bde Hs: pro risis. 13) G: solempnitatibus.

Strana 55
55 genciam in dignitatis pontificalis provexit eminenciam dignis 1) et de- bitis honoribus, sicut commissi nobis regiminis requirit officium, pre ceteris ubique prevenire plenis favoribus affectamus, tamen ad venera- bilem patrem dominum — episcopum —, qui multorum obsequio- rum familiaritate nobis se placidum 2) et dilectum constituit, rectam mentis aciem benignius convertentes, sibi feuda principatus generose contulimus ipsumque investivimus per sceptrum regium3) in eisdem ac aliorum numero principum sacri imperii duximus aggregandum. Quocirca4) mandamus etc., quatenus eidem tamquam domino ipsorum debitam reverenciam exhibeant ac devote et fideliter in omnibus 5) pa- reant et intendant, salvis tamen iuribus etc. Presencium. 55. Infeodacio ducis. Karolus etc. Notum facimus etc. Ex quo eterni regis disposicio ineffabilis cuncta recte disponens nos quamquam inmeritos ad tocius orbis regimen 6) evocavit, iugi meditacione ad hoc salubriter intendimus, ut status rei publice feliciter gubernetur, quod felici re vera gressu pro- greditur, cum in commisse nobis sollicitudinis partem coadiutores ydo- neos evocamus. Quibus pensatis intima mentis nostre consideracione superillustris principis nostri, qui mente pura velud imperii membrum potissimum et propugil strenuus pro imperii necessitatibus res et per- sonam omni tempore exponere intrepide non expavit, ipsum digne sui singularis favoris gracia et honoris pre ceteris presentibus duximus attollendum. Hinc est, quod sibi universa et singula feuda principatus concedimus et concessimus generose etc. 56. Donacio terrarum in feudum. Karolus etc. Principalis munificencie plenitudo, que sue largita- tis donis cunctos libenter generose prosequitur, ad illos ex obsequioso gratitudinis debito generosius se extendit, quos serviciorum7) exhi- bicio8) conprobat et fides9) probata conmendat. Grata igitur plurimum et accepta servicia, que nobis cum integerrime fidei devocionis ardore assidue et indefessis laboribus et sollicitudine tuis 10) utiliter hactenus prestitisse dinosceris, prestas ad presens et prestare poteris in futurum, digne attendentes atque volentes aliquo beneficii nostri munere libera- 1) G: dignitatis. 2) G: placitum. 3) G: regnum. 4) G: quacirca. 5) G : ac te devote in omnibus. 6) Hs : regiminem. 7) Hs: pro serviciorum- s) Hs : ursprüngl. exhibicione. 9) Hs: fide. 1°) Hs: nobis.

Strana 56
56 liter conpensare et signum in te perpetue gracie et dileccionis 1) osten- — — cum accessionibus, ingressibus dere, terram — — et castrum et egressibus, gadibus2), limitibus et aliis pertinenciis suis ex causa devocionis iuxta liberalitem3) et speciali gracia proprii motus instinctu ex certa sciencia omni iure, causa et modo, quibus melius possumus, tibi tuisque heredibus legitimis in nobile, perpetuum et honorificum feudum cum plena iurisdiccione damus, tradimus et sicut digne pos- sumus elargimur ac te presentem et nobis debitum fidelitatis omagium et solitum fundamentum prestantem de predictis per baculum, quem in manu gestamus, liberaliter investimus et eos nos tuo nomine tenere et possidere constituimus, donec exinde possessionem acceperis corpo- ralem, quam auctoritate tua accipiendi et acceptam retinendi per te vel per alium licenciam tibi concedimus et plenariam potestatem quando- cumque4) et quocumque tempore, prescripcione aliqua vel lapsu tem- poris non obstante, et ipsam possessionem tibi vacuam acquirere et dare et in ipsa te manutenere et defendere pollicemur, concedentes tibi ex causa predicta omnia iura omnesque acciones nobis competentes et competencia quocumque tempore, quacumque acquisicione aut quo- cumque modo, occasione vel causa5) in terra predicta, iure tamen maioris dominii et superioritatis nobis reservato salvoque iure omnium singularum personarum, ita quod per dictam donacionem communitati civitatis6) per hoc7) nullum preiudicium generetur, ita quod ipsi ho- mines et terre nobis et dicto communis) respondeant de omnibus, ut tenentur tam de consuetudine quam de iure, et quod tu et heredes tui pro ipso feudo nobis servire teneamini secundum ordinacionem curie nostre factam vel in posterum faciendam. Mandamus igitur districte etc., quatenus te in huiusmodi nostra donacione manuteneant et de- fendant, nulla tibi contra dictam graciam inferant vel inferri permit- tant per quempiam molestiam seu gravamen, sed penitus premissa omnia studeant tibi observare et faciant9) ab omnibus observari et ex nunc irritum et inane decernimus, si quid [per] quemquam contra premissa quavis auctoritate 10) scienter vel ignoranter fuerit attempta- tum, non obstantibus aliquibus statutis, ordinacionibus, provisionibus, decretis, privilegiis, graciis, concessionibus, litteris generalibus vel specialibus sub quacumque verborum forma conceptis vel concipiendis in posterum aut quacumque auctoritate vallatis iuris vel consuetudinis aut aliis quibuscumque, que11) premissis aut alicui premissorum in genere vel specie derogarent, eciamsi talia forent, de quibus specialem et expressam de verbo ad verbum oporteret fieri mencionem, quibus 1) Hs: delectacionis. 2) Hs: gradibus. 3) Hs: libertatem. 4) Hs : ple- 6) Hs : comitibus civitatibus. 5) Hs : eam. naria potestate quacunque. 7) Summa cancellariae (Nr. 158) : per predicta — — communi civitatis Parme. 8) Hs: comiti. 9) Hs: faceant. 10) Hs: autem te. 11) Hs: qua.

Strana 57
57 omnibus quoad predicta auctoritate imperiali et per huiusmodi nostrum edictum perpetuum est et intelligi volumus et decernimus totaliter derogatum etc. 57. Collacio terrarum et castrorum. — de - —, nostro et imperii fideli etc., Karolus etc. Nobili — graciam etc. Quamquam regalis munificencia erga universos sacri imperii fideles de innata sibi clemencia quadam favoris gracia merito liberalis existat, ad illos tamen uberius debet sua liberalitatis dona extendere, quos pro ipsius sacri imperii honoribus fama celebris fer- vencioribus testatur studiis desudasse. Hinc est, quod habito respectu ad fidei constanciam et1) utilia sincere fidelitatis obsequia, que divis Romanorum imperatoribus ac regibus, predecessoribus nostris, a tuis progenitoribus fideliter esse perhibentur2) exhibita et que tu eciam nobis et sacro imperio eo amplius pre ceteris exhibere teneris, quo ampliora te cognoveris a nostro culmine beneficia recepisse, interventu eciam nobilis — — de — — pro te propensius nostre celsitudini supplicantis, graciam tibi volentes facere specialem, terras et castra cum suis pertinenciis quibuslibet cum omni3) iurisdiccione, mero et mixto imperii et eorundem exerciciis necnon cum vectigalibus, gabellis, daciis seu pedagiis4), personarum et rerum angariis et parangariis aliis- que regalibus ad nos et ad sacrum imperium quovis modo spectantibus consuetis per communem et eius presidentes attencius exerceri, exigi, possideri seu detineri de speciali gracia, prout digne possumus, tibi et heredibus tuis per lineam masculini sexus ex te legitime descendenti- bus 5) damus et confirmamus auctoritate (Romana regia et donamus, salvo iure imperii et successorum nostrorum 6) Romanorum imperato- rum et regum et quorumlibet aliorum. ˛Nulli ergo omnino hominum etc.17). 58. Conceditur comitatus imperii. In nomine etc. Karolus etc. Etsi ex innate benignitatis nobis clemencia universos sacri imperii fideles liberalis gracie grato munere dignamur respicere, tanto quidem uberius augeri confidentes imperium, quanto largiori 8) cura se magnificencia cesarea fuderit in subiectos, ad illos tamen specialis prerogativa favoris aciem nostre mentis dirigimus, 1) fehlt G. 3) fehlt G. 4) G: sepedagiis. 2) G: prohibentur. 5) G: descendentes. 6) fehlt bden Hs : notwendig zu ergänzen, vgl. Summa canc. Nr. 153. 7) fehlt V. s) Hs : confitentes imperii, in quanto largiori.

Strana 58
58 quos magnifici generis preclara nobilitas reddit insignes, sperantes uti- que, ut, quanto illustrior fuerit talium generosa propagacio, tanto maiore paratu et decore virtutis ornentur et ingenui1) sanguinis in- stinctu suadente fidelioris conatus affectibus ad augmentum sacre sedis auguste pronis ac diligentibus exerciciis elaborent. Sane cum 2) comi- — —, qui de nostra et sacri Romani imperii inmediate iurisdi- tatus, cione consistit et ab ipso sacro imperio in feudum rite dependet 3), ob defectum heredum masculini sexus et ob causas alias, de quibus im- perialis nostra serenitas legitima4) documenta recepit, nobis et sacro imperio ad presens vacare dicatur et eo magis ydoneo et sufficienti rectore idem comitatus indigeat, quo inter alia reputata quidem membra sacri imperii non modicum fructum afferre5) consuevit, ad instauran- dos eiusdem imperii felices profectus pariter et honores 6) nos multa et solercius iterata deliberacione prehabita post ymaginaciones varias, que menti circa disposicionem comitatus ipsius multipliciter occurrerunt, ad — — oculos nostre meditacionis direximus, accurata nihilominus — replicacione pensantes, qualiter idem comitatus sub antedicti — felici regimine felicioribus valebit incrementis grata prosperitate pro- ficere ad nostrum 7) et sacri imperii decus et gloriam et pro consola- cione communium subiectorum nobis fidelium, ut rem nostram in pacis 8) amenitate gratissima quiescere videamus, animo deliberato non per — principum elec- errorem aut inprovide sed diligenti — — et — torum accedente consilio, voluntate et sciencia speciali ob causas ex- positas superius9) et ad — — supplicem peticionis instanciam prefa- tum comitatum — — eo iure, quo nobis et sacro imperio vacare di- ——, heredibus et successoribus suis legitimis, noscitur, predicto quem et quos comites illos fecimus, facimus, creamus et creavimus, auctoritate cesarea cum omnibus et singulis civitatibus et castris, mu- nicionibus, opidis, villis, agris cultis et incultis, montibus, vallibus, planis, viis et inviis, silvis, nemoribus, virgultis, venacionibus, aucu- pacionibus, pascuis, pratis, aquis et earum decursibus, molendinis, pi- scinis, piscariis, baronibus, militibus, clientibus et universitatibus civi- tatum et locorum, agricolis et censitis, emphitiotis et ad glebam afictis, vasallis, vasallagiis, iudiciis, dominiis, mero et mixto imperio et pote- state, censibus, redditibus, proventibus 10), collectis, obvencionibus, fruc- tibus, utilitatibus et omnibus pertinenciis suis, quibuscumque valeant specialibus vocabulis designari, in nobile feudum illustre ac vero et iusto feudi titulo auctoritate imperiali et de plenitudine cesaree pote- statis observatis solempnitatibus consuetis et debitis dedimus et contu- 1) Hs: ingenii. 2) Hs: tamen. 3) Hs: dependeat. 4) Hs: littera. 5) Hs : afferte. 6) Hs : honoris. 7) Hs: nostram. 8) Hs: paratis. 9) Hs: serius. 10) Hs: provendicionibus.

Strana 59
59 limus, damus, conferimus1) et donamus, recepto ab — et suis procuratoribus, quos ad hoc et alia quelibet facienda cum sufficienti mandato ad presenciam nostre magestatis transmiserat, in animam ipsius — — corporali et solito iuramento, cuius tenor sequitur in hec — et — — procuratores et nunccii de mandato, con- verbasnos — et ad manus eius auctoritate sensu et voluntate domini nostri — procuratoria, qua fungimur in hac parte, comitatum — — a sere- nissimo etc. tamquam Romanorum imperatore, ad cuius iurisdicionem, collacionem et proprietatem idem comitatus pertinere dinoscitur, in feudum accepimus et in ipsa suscepcione in animam prefati domini iu- ravimus ad sancta dei ewangelia, que manu nostra nunc tangimus, quod dominus noster predictus prefato domino suo —— imperatori et sacro imperio occasione dicti comitatus fidelis erit et obediens et debita racione subiectus ipsumque et sacrum imperium prospiciet, prout alii comites et vasalli subiecti Romano imperio de feudis ab imperio dependentibus facere consuerunt, quodque idem dominus noster eadem iuramenta nacta oportunitate innovabit et litteras suas desuper eroga- bit loco et tempore per antedictum dominum suum imperatorem depu- tandis, sicut nos deus adiuvet et sancta dei ewangelia‘. Supplemus eciam omnem defectum etc., non obstantibus legibus, constitucionibus, decre- tis, reformacionibus et statutis communibus vel privatis sub quacum- que forma verborum editis, quibus omnibus, si et in quantum presen- tibus litteris nostris in toto vel in aliqua sui parte adversari valerent2) aut quevis afferrent dispendia, de certa nostra sciencia derogamus etc. Nulli etc. 59. Infeudacio ducis theutunica3). Wir Karl etc. bekennen etc., das vor uns gekomen ist der hoch- geborn —— herczog und hat alle seyne lant und fürstentume und herscheften, die ym von seynem vatir seligen anirstorben seyn und die her ynne hat und besiczet, uns4) als eyme kunige czu Behem 5) auff- gelazen und aufgebin leydeclich in unsre hende und bat uns mit fleyze, das wir ym dieselbin mit kûniglicher mechte czu Behem geruchten gnediclichen czu vorleyen 6). Das habe wir angesehen seyne fleysige bethe und ouch dinste und manchvaldige trewe, die her uns ofte wil- liclich7) erczeigit hat und noch tun sal und mog in kunftigen czeiten, und haben ym und seynen erben und nochkomen dieselbin seyne lande, 1) Hs : confirmamus. 3) In V. steht am Rande 2) Hs: valent. zwischen Ueberschrift und Text von anderer Hand: Karle der vierde mit 4) G : und. gunst gotlicher miltikeit romischer keyser etc. s 5) G: B. 6) V: verkerhen. 7) V: dicke.

Strana 60
60 furstentum und herschefte czu rechtem fürstenlichem manlehen mit wolbedochtem mute und mit rechtem wissen von kuniglicher mechte czu Behem verlihen und gerichel| 1), vorleyen und gereichen ym die mit diesem brife von uns und von dem hochgeborn Wenczlaw, kunig czu Behem 2), unserm liben sone, und unser beyder erben und noch- komen, kunigen czu Behem, in allen den rechten, als sie an yn komen syn und als her sie herbracht und besessen hat, ezu haben und czu besiczen. Des hat her uns und dem egenanten kûnige3) Wenczlaw, unserm sone, und unsern erbin und nochkomen, kunigen czu Behem, und der cronen desselbin kunigriches als seynen rechten natûrlichen und ordenlichen herren4) gehuldet, gelobt5) und 6) gesworn, getrew, gehorsam und 7) undertenig czu sein und alles das czu tun gegen uns, das ander fûrsten der cronen czu Behem gein uns und der cronen czu tun pflichtic synt8). Und dorůmb von besundern gnaden so9) besteten, befesten und confirmyren wir ym und seynen erben von unsern und des obgenanten kûnigs Wenczlaw, unsers sones, wegen mit kûnig- licher macht czu Behem 10) alle ire briffe, hantfesten, rechte und gûte loblich gewonheit, die sy von uns und unsern vorfaren kunigen czu Behem, herbracht haben in allen iren puncten, artikiln und stücken, als sie von worte czu worte begriffen sein, gleicherweis als sie yn diesem briffe11) eygentlich und worticlich begriffen weren. Mit ur- kund 12) etc. 60. Infeudacio nobilis. Karolus etc. [Notum facimus] .. . quod veniens ad nostre magestatis presenciam nobilis —— nobis humiliter supplicavit, qua- — cum tenus sibi, heredibus et successoribus suis bona videlicet — eorum appendiis et pertinenciis universis, que a nobis feudum depen- dent, generose conferre dignaremur. Nos igitur prefati —— preci- bus iustis meritorum suorum intuitu de innate nobis benignitatis cle- mencia annuere generosius volentes, animo deliberato non per errorem aut inprovide, sed ex certa nostra sciencia eidem —— et heredibus et successoribus suis predictis municionem 13) et bona predicta cum eorum appendiciis, utilitatibus, iuribus, libertatibus et pertinenciis universis auctoritate cesarea in feudum liberum contulimus, recepto prius ab ipso — — suo, heredum et successorum suorum nomine pro nobis, heredibus et successoribus nostris fidelitatis debite corporali et 1) fehlt G. 2) fehlt V ; G: Behm. 3) fehlt V. 4) fehlt V. 5) G: 8) V : fuersten der er. chtig synt ; 7) fehlt V. 6) fehlt G. geglobt. die Worte dazwischen fehlen, wohl eine Zeile überschlagen. 12) G : municioni. 10) fehlt G. 11) V: werk. 9) G: czu

Strana 61
61 solito iuramento, et ipsas 1) conferimus2) liberaliter per presentes per — et ipsius heredes et successores suos tenendas, haben- eundem — das et perpetue possidendas omni eo modo, condicione, iure, libertate, consuetudine, sicut barones et fideles nostri imperii bona sua et feuda liberaliter possident atque tenent, nostris et aliorum quorumlibet in premissis iuribus semper salvis etc. Presencium etc. 61. Rex suscipit ab episcopo castrum in feudum. Karolus etc. Ingens pietatis opus operari censemur in terris et gratum sacrificium laudis cum victima holocausti deo et angelis offeri- mus in excelsis, dum ea, que hominum et que dei sunt, de ewangelica eruditi veritate reddendo largimur. Notum facimus igitur etc., quod, cum nos nonnullorum fide dignorum testimonio plenam accepimus noticiam, castrum — — venerabili etc. nomine ipsius ecclesie libere duximus restituendum, idem vero episcopus dictam suam ecclesiam cupiens tanto decorare propugnatore et 3) duce condicionemque ipsius ecclesie de bono in melius reddere meliorem, ipsum castrum cum bonis suis et pertinenciis ad ipsum spectantibus nobis in feudum honora- bile4) contulit nosque per biretum suum de eis in signum vasallagii investivit. Nos autem predictum castrum ab ipso domino episcopo suo et ecclesie sue nomine in feudum perpetuum accepimus et accipimus per presentes, promittentes pro nobis et successoribus nostris debite fidelitatis omagium, obedienciam et reverenciam eisdem domino — episcopo et ecclesie nos facturos etc. 62. Incorporacio ecclesie ad monasterium. Karolus etc. Honorabilibus et religiosis viris [in] monasterio tali etc. salutem, graciam 5) et favorem. Quia summi pontifices et non- nulli principes ecclesiastici, imperatores quoque et Romanorum reges necnon alii reges et principes plerique Christi fideles monasterium vestrum ab exordio fundacionis ipsius multis graciarum et libertatum beneficiis ac facultatum suarum stipendiis magnifice et largiflue dota- runt, fiduciam habentes in domino, quod ex vestra honesta et religiosa conversacione et divine laudis continua augmentacione hospitalitatum- que et elemosinarum incessabili exhibicione, votis vestris pro eis aput altissimum interpellantibus, prosperitatem temporalem et felicitatem consequi valeant sempiternam, hac consideracione spiritus sancti pro- 1) bde Hs: ipsis. 2) G : confirmius. 3) Hs : i. 4) Hs : honorabilem. 5) G: et graciam.

Strana 62
62 venti 1) gracia mentaliter provocati, de parvitate possibilitatis2) nostre cupientes, dum tempus habemus, operari bonum ad omnes, maxime tamen ad vos, quorum vita insignis3) et conversacio exemplaris plus ceteris religiosis placuit in vigore pariter et rigore in observancia ha- bitus monastice discipline, et ut idem cenobium — — diocesis — per nostre liberalitatis munificenciam in suis iuribus amplius augeatur et proinde cultus divinus augmentetur felicius, eidem cenobio ob re- —, cuius vocabulo insignitur4), ius patronatus ecclesie verenciam — in —— villa site, cuius donacio, collacio et presentacio ad nos perti- net, omni iure cum filiabus ecclesiis residenciam vel non residenciam habentibus et cum capellis annexis vobis et monasterio vestro ac ipsis fratribus et cenobio predicto donamus, transferimus, tradimus ex toto cum omni iure, quod nobis in dicta ecclesia5) conpetit vel conpetere possit in futurum, perpetuis temporibus possidendum nichil prorsus nobis vel successoribus vel heredibus nostris quibuscumque iuris vel utilitatis6) seu terre communitatis ex nunc et in posterum vendi- cando. Verum ut pro nostra et predecessorum et heredum nostrorum remissione peccatorum et perpetue salutis assecucione non desistatis ullo unquam tempore vestris suffragiis exorare et in pauperum resti- tucione, in quibus Christus suscipitur, et in aliis caritativis operibus vos possitis per amplius et perfeccius exercere, vobis talia bona dona- mus etc. 63. Item datur ius patronatus vel alia bona monasterio"). o- o In nomine etc. "Karolus etc.[8). Inter curas continuas, quibus aula nostri pectoris estuans agitatur, illud nos angit9) potissime, illud precipue nos conpellit, ad illud maxime dirigimus aciem nostre mentis et huic solerti studio insistimus et vocamus 10), qualiter animabus feli- cis recordacionis olym progenitorum nostrorum nostreque ac liberorum nostrorum tam presenti 11) quam future saluti accepti ope suffragii suc- curramus, advertentes iugiter 12), quod inter omnia opera caritatis hoc primum opus sit regi regum placabile et acceptum, si cultus ipsius per ministros, qui spretis huius seculi vanitatibus mundo corde et casto corpore sibi et gloriose matri sue obsequi 13) desiderant, augmentetur. Per eos enim tam vivorum quam mortuorum frequens memoria solli- cito 14) studio celebratur. Concipiens igitur — — ordinis statum ex innata nobis liberalitatis15) clemencia uberioribus fructibus refor- 1) bde Hs: preventi. 2) G: possibilitate. 3) G: insigniis. 4) bde Hs: insigniri. 5) fehlt V. 6) fehlt G. 7) G: ulitatis. 8) G: ecclesie. 9) fehlt V. 10) G : vacamus. 11) G: presente. 12) G: igitur. 13) bde Hs: obsequii. 15) G : liberalis. 14) G: sollicitudo.

Strana 63
63 mari ipsumque principalibus nobis ad vitam sublimiorem provehi generose, scire debet fidelis etas presencium et cognoscere felix suc- cessio futurorum, quod nos etc. 64. Conceditur ius Magdenburgense in tali loco. In nomine etc. Karolus etc. Cum rerum 1) gestarum certissima representacio sit scriptura, que de verborum serie redactorum nichil minuit aut mutat tempore presencium, igitur interest, [quod] ea, que in longevam reducenda sunt noticiam, memoria vivarum litterarum stabilientur, nam oblivionis deliramenta expellit et memoriam excitat renovandam. Tempus enim sic est in fuga celeri 2) et temporales ei deserviunt acciones, dubitacio enim maius fidei maiusque memorie re- cipit, litterarum autem vivencium memoria successoribus nostris reddit stabile firmamentum. Hinc est, quod nos intendentes comodo3) et ho- nori civitatis nostre — — et eam specialibus graciis insignire [vo- lentes], ei, que ducatus nostri in —— caput esse dinoscitur, iura ci- vitatis Magdeburgensis perpetuis temporibus observanda et tenenda concedimus generose etc. 65. Exordium donacionis4). Karolus etc. Digni et bene meriti tanto sunt preveniendi favori- bus et specialibus graciis attollendi, quanto se reddunt devocione be- nignos 5), specialitate placidos et in obsequendi promptitudine generosos. Nos igitur benigna consideracione pensantes fidelia (servicia dilecti6) nobis -- — sibi illud vel illud concedimus et damus| 7) etc. 66. Donacionis exordium pro ecclesiis. In nomine ctc. Ecclesiarum profectibus pia devocione cupientes intendere, merito circa ipsas8) liberales existimus, ut aput datorem glorie et gracie in futurum ipsarum suffragia senciamus. Inde est, quod advertentes pure devocionis ardorem, quem ad nos et sacrum imperium tale gerit monasterium, eidem istud vel istud imperiali munificencia duximus concedendum etc. 1) Hs: rex. 2) Hs: celebri. 3) Hs: comoda. 4) = 107. 5) Nr. 107: agilitate devotos. 6) Hs: dilecta. 7) fehlt Nr. 107. s) Hs: ipsos.

Strana 64
64 — 67. Donacio reddituum ecclesie kathedralis1) Karolus etc. Inter arduas sollicitudinum curas, quibus pro sub- ditorum nostrorum quiete spiritus noster hincinde distrahitur2), ad venerandam et dilectissimam3) in Christo genitricem salutifera susce- pimus sacramenta et per consequens4) ad alias ecclesias in castro Pra- gensi constructas pro reverencia et amore incliti martiris sanctissimi Wenceslai, patroni et antecessoris nostri eximii, aciem consideracionis dirigimus et affectum sedulum destinamus, quemadmodum eiusdem ecclesie sacrarium tanto frequencius fidelis populi accessoribus 5) visite- tur et quiescencium ibi sanctorum meritis aput altissimum deum po- pulus adiuvetur, quanto in condigna illorum memoria sacri conditoris et inclitus sanctorum6) cultus illic sollempnius celebretur. Nec enim inmerito illius loci ecclesie sunt cultu quodam precipuo venerande, quo celestis consilii benigna provisio tot et tantorum martirum sacrata providit corpora collocari, quos iam constat cum Christo beata semper inmortalitate letari. Hinc est, quod ex pie devocionis affectu, quem ad — — ecclesiam gerimus, ei talia bona concedimus et donamus etc. ut in forma etc. 68. Collacio advocacie imperii ad ecclesiam. Karolus etc. Regularis vite cultoribus maiestatem cesaream tanto decet benignius sedula pietatis presidia7) impertiri, quanto eorum oracio, qui prorsus seculi oblectamenta despiciunt, aput supremum regem gracior esse dinoscitur quantoque eiusdem oracionis intuitu beneficiorum suorum actus et opera dono summi opificis felicius pro- sperantur8). Hinc est, quod religiosis etc. donamus etc. 69. Concessio iudicii. Karolus etc. Dignum et iustum esse censemus et consentaneum racioni, ut hiis, quos fides approbat et approbandos legalitas9) sincera demonstrat, secure officia committantur. Eapropter de fide et legalitate —, fidelis nostri dilecti, singulariter presumentes, iu- honorabilis — dicatus officium in civitate nostra —— sibi et heredibus suis ad spacium illum regendum, tenendum, possidendum, utifruendum com- misimus et gerendum cum omnibus suis iuribus, utilitatibus et pro- 1) V: kathedralis exordium. 2) G: distrahatur; V: distrahit. 3) G: dulcissimam. 4) V : et pro quibus sequens. 5) G: antecessoribus. 6) G: inclitum suorum. 7) Hs: presidua. 8) Hs: prosperatur. 9) G: legatios.

Strana 65
65 ventibus, censibus, emendis et aliis pertinenciis universis, sicut idem — hactenus a nobis tenuit et possedit, volentes, ut irreprehensi- bilis tuam sine opere colens iusticiam equali racionis lancea causas attente perpenses 1) atque taliter deservire studeas equitati, ut nec amoris dulcibus flectaris affectibus nec clenodiorum sinistrare te faciant donativa auresque precibus obstruens odium iudicando secludens, sic ut nitaris in cause decisione cuiuslibet [nisi] a deo in anima et a nobis in corpore et rebus non iudicari, dantes tibi auctoritatem plenariam in quolibet, quibus 2) expedit, ius dicendi et inveniendi3) etc., ut conti- nuata tue fame claritas per operis execucionem laudabilis dignitate vel officio te digniorem statuat et efficiat 4) pociorem 5) etc. 70. Libertacio ecclesiarum Wisseradensis, Pragensis, Sti- noviensis6) et communiter aliarum regni Boemie. Karolus etc. Ad perpetuam rei memoriam. Ad humani redemp- cionem generis eterni regis filius ab altis celorum ad 7) yma descendens, ut sentenciam perpetue dampnacionis exciperet, incarnari de virgine voluit gloriosa et ex innata pietate sue compaciens creature, quam ce- teris fecerat digniorem, crucis subire tormentum et mortis amaritudi- nem non expavit, post suam itaque resurreccionem a mortuis per mun- dum instituit ecclesias universum, quibus ob remedium scismatis pre- fecit virum, super quem edificavit ecclesiam, et ipsum Petrum a petra nominavit, dans ei in tradicionem clavem regni celestis et in signum dileccionis specialissime singularis privilegii potestatem, ut, quoscum- que ligaret vel solveret super terram, ligati haberentur in celis vel soluti, cuius eciam dicioni prefatas commisit ecclesias effusione sangui- nis sui preciosissimi perpetue donatas libertati, ad quorum confirma- cionem tanto debent rectores regnorum et terrarum principes universi studiosius anhelare, quanto donabilius8) est celestis regis generi homi- num vigilare Christiano. Illis9) precipue a deo gladii potestas in terris est collata ad laudem bonorum et correxionem et ulcionem perverso- rum iuxta suorum exigenciam meritorum ac racione dominice potesta- tis humanam 10) tenentur audaciam cohercere, nam etsi cuiuslibet 11) Christiani sit hominis finalis diem iudicii formidare, precipue tamen potentes terreri debent, cum plus exigatur ab eo, cui multum com- mittitur, et tanti gradus altitudinem sequi valeat casus ingratus. Sane 1) bde Hs: perpensas. 2) G: in quibus. 3) bde Hs: inveniri. 4) G : statuant et efficiant, V : statuat et efficiant. 5) bde Hs : pociori. 6) so d. Hs ; 9) Hs: tali s) Hs: dampnabilius. p 7) Hs : at. statt Strahovensis? (t. statt i.?). Io) Hs : humani. 11) Hs : cuilibet. Kaiser, Collectarius. 5

Strana 66
66 inter huiusmodi nostrarum consideracionum 1) curas, quibus altissimo creatori nostro, de cuius misericordia vitam et omnes dignitates nostras seu honores, quibus temporaliter fungimur, possidemus et eterna spe- ramus possidere, quantum ipsius permittit gracia, letantes proponimus, sepius2) mente revolvimus et devocione debita cogitamus, qualiter in primis nostre promocionis exordiis fidei magistram3), divine legis pre- ceptricem, sacrosanctam Romanam ecclesiam, quam 4) cultu sacro corde mundo pariter et corpore veneramur, honore debito et dignis in domino serviciis honoremus, deinde ceteras in nostro precipuo dominio consti- tutas congruis favoribus tamquam princeps catholicus attollamus. Sane ad honorem dei omnipotentis, cuius spiritu totum corpus regitur ec- clesie, et beatorum martirum Viti, Sigismundi, Wenceslai, Adalberti, in quorum honore sancta5) Pragensis ecclesia archiepiscopali cathedra decorata et fundata dinoscitur, de cuius eciam corpore suscepturi su- mus deo propicio nostri capitis dyadema et plenam regie dignitatis adepturi potestatem, [hanc] necnon honorabilem Wissegradensem ec- clesiam, capellam nostram specialem, nullo medio in spiritualibus ec- clesie Romane subiectam, ad honorem sancti Petri apostolorum prin- cipis a nostris pia devocione progenitoribus institutam et nobilibus munitam privilegiis, ecclesiam sanctissime virginis Marie matris domini nostri Jesu Christi, per quam post deum totus vivit orbis terrarum, in monte Syon feliciter institutam et venerabili6) Premonstratensi ordini deputatam, insuper Stramonense monasterium ordinis sancti Benedicti in vicinis campis feliciter constructum et dotatum ac omnes alias ec- clesias regni nostri Bohemie tam seculares quam religiosas, quocumque nomine censeantur, perpetua et irrefragibili gaudere volumus libertate ita videlicet, ut ab omnibus sordidis muneribus sint exempte, ab an- gariis et parangariis universis inmunes, ab exaccione et vexacionibus aliene. Ceterum ut7) illa, ad que sunt divinitus institute, quietes) peragere valeant et ut telam prolixi narratus taxet9) sermo brevis, sic cunctas dominii10) nostri ecclesias ab omnibus volumus vexacionibus liberas fore, ut ipsarum oracionibus, que pro nobis iugiter interpellant aput deum, et mundi cursus pacifice nostris actibus dirigatur et earum meritis in eterni regis pallacio nobis desiderata mansio preparetur, omnia eis privilegia a nostris pia antecessoribus consideracione con- cessa, sive sint realia sive personalia, ad res sive iura pertinencia, dum- modo appareant in prima figura et autenticis sigillis sigillata, non vi- ciata, non cancellata nec in aliqua sui parte abolita, rata habemus et firma et ea auctoritate regia presentis scripti confirmamus patrocinio, nolentes illa tractu temporis a malivolis aliquibus ausu temerario vio- 1) Hs : consideracione. 2) Hs : sub previa mente. 3) Hs : in graciam. 4) Hs: qua. 5).Hs: stat. 6) Hs: venerabilem. 7) Hs: vel. 8) Hs: quietis. 9) Hs : taxat. 10) Hs: cunctarum domini.

Strana 67
67 lari. In cuius rei testimonium presentes litteras de communi consilio baronum nostrorum universis venerabilibus ecclesiis seu quibuslibet aliis piis locis concedimus pro memoria prefatorum omnium sempiterna sigillorum nostrorum munimine roboratas, ad maiorem vero fidem et evidenciorum cautelam huius nostre donacionis seu confirmacionis se- riem per dominum et patrem nostrum sanctissimi Petri successorem et Jesu Christi vicarium confirmari volumus et rogamus. Actum Prage presentibus etc. 71. Confirmacio iurium baronum regni Bohemie. Karolus etc. Universis regni Bohemie et marchionatus nostri Moravie, quibus nosse fuerit oportunum ... Ad fastigia sceptrigeri dyadematis divina disponente clemencia sublimati, ad hoc ferventibus votis intendimus, ut nostri 1) regiminis tempore nostre dicioni subiectis libertas optata proveniat, vitentur pericula et a malignorum protecti incursibus 2) quiete sedeant, sedendo conquiescant et in pulchritudine pacis3) et in tabernaculis fiducie et temporalium requie maneant opu- lenta, quod tunc salubrius fieri et commodius expedire credimus, si ius suum tribuatur cuilibet et ultra debitum non arctetur. Hoc sane atten- dentes, omnes regni nostri Bohemie et Moravie principes ecclesiasticos et seculares, barones, prelatos, clericos et universos nostre dicioni subiectos pio favoris applausu favorabiliter amplectentes, eisdem duxi- mus promittendum, quod omnia iura et consuetudines, [que] et quas a nostris habuerunt et habere dinoscuntur predecessoribus, rata habere volumus et tenere et eadem inconwlsa conservare necnon quod omnia eorum privilegia, que a nostris habent predecessoribus, volumus nostris confirmare sigillis. Preterea, ut nostri subiecti uberioris nostre pieta- tis senciant benivolenciam, promittimus, ut nullam steuram vel exac- cionem, que berna wlgariter dicitur, nisi nos uxorem ducere continge- ret4) seu in liberorum filiorum nostrorum et filiarum copulacione coniu- gali ab eis aliquatenus exigemus. Ceterum, ut nostri regni regnicolas ad voluntaria provocemus obsequia, pollicemur eisdem, ut nunquam alicui alteri quam Moravo in Moravia et Bohemo in Bohemia aliquod officium inde committemus. Insuper communi voto parentum affectan- cium 6) successionem [et] bona sua devolvi ad posteros clementer assen- cientes volumus, quod, liberis filiis et filiabus seu fratribus eorumve filiis usque ad quartam generacionem [non] existentibus, alicuius sub- diti nostri bona ad nos tamquam [ad regem] vacancia, nisi propter crimen confiscanda forent, devolvantur seu nostro erario applicentur. pratis. 2) Hs: potenti cursibus. 1) Hs: nostro. 4) Hs: contingerit. 5) Hs: effectancium. 3) Hs : in pulchris 5%

Strana 68
68 Porro, ut suis utilitatibus nostri subditi quiecius intendant et com- modius conquiescant, hanc eis graciam [facere] duximus spècialem, quod ultra metas regni nostri Bohemie nobiles regni nostri Bohemie et marchionatus Moravie pro subiugacione alicuius terre aliene eos invi- tos nullatenus compellemus etc. 72. Confirmacio gracie ecclesie Pragensis. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Etsi regalis mansuetudinis1) providencia subditorum curam gerens ad ea, que rei publice statum respiciunt, diligenti sollicitudine teneatur intendere atque voluntarios affectare labores, ut subiectus nobis populus in optata pacis tranquilli- tate quiescat, illa nihilominus uberiori quodam favore prosequitur, que sanctarum ecclesiarum et2) ministrorum omnipotentis dei sapiunt com- modum et honorem. Sane singularis ardoris et devocionis eximie af- fectus, quem ad venerabilem — — ecclesiam metropolitanam sancte sedis Pragensis et beatissimos martires et patronos nostros, quorum venerandis reliquiis et nominibus eadem insignitur ecclesia3), semper gessimus et multiplicatis favoribus gerimus in presenti, propensius nos inducit, ut ad ampliandum eiusdem ecclesie statum, honorem et como- dum eo vigilancius meditemur4). Eapropter universa et singula pri- vilegia, litteras, gracias, libertates, emunitates, concessiones, iura, feuda, bona, possessiones, predia et consuetudines predicte ecclesie in capite et in membris a recolende memorie predecessoribus nostris illustribus quondam Bohemie regibus seu ducibus, imperatoribus seu Romanorum5) regibus indulta seu indultas6), concessa seu concessas seu quovis titulo empcionis, donacionis, concessionis, permutacionis aut que ex legatis et testamentis nunc optinent, de plenitudine potestatis cesaree, cuius gubernaculis divina favente clemencia feliciter presidemus, necnon maturo procerum et nobilium fideliumque nostrorum consilio prece- dente7) et ex certa nostra sciencia de verbo ad verbum in omnibus suis clausulis, titulis et sentenciis8), acsi predictorum privilegiorum, littera- rum, libertatum, emunitatum, concessionum, iurium et consuetudinum tenores in propriis apicibus et clausulis9) essent presentibus inserti et totaliter interclusi, innovamus, approbamus, ratificamus, laudamus et presentis scripti patrocinio auctoritate cesarea confirmamus, decernen- tes ac volentes predicta omnia perpetuis temporibus obtinere inviola- bilis roboris firmitatem. Nulli etc. 1) G: mansuetudo. 2) G: ut. 3) bde Hs: eciam. 4) G: meditetur. 5) V: Boemia. 6) V: inductos. 7) G: pretendente; V: procedente. s) V: in omnibus suis talis et sentenciis. 9) bde Hs: tales.

Strana 69
69 73. Confirmacio litterarum pro religiosis1). Karolus etc. Ad perpetuam etc. Regie benignitatis generosa sub- limitas, quamquam universis fidelibus, quos imperii latitudo sacri com- plectitur, grata beneficia dignetur impendere et tanto copiosius in subiectos sue largitatis propagare donaria, quanto ex huiusmodi di- stribucione magnifica2) suis frequenter erariis experitur accrescere et fidelium devocionem augeri, tamen ad illos, qui per observanciam re- gularis discipline mundi derelictis illecebris conditori nostro condi- gnum prebent obsequium, specialis prerogativa favoris dignanter incli- natur3), ut ex rebus transitoriis eterne beatitudinis inmarcessibiles di- vicias in eternis beatorum gaudiis thesauriset. Sane si ad quorumlibet religiosorum promovenda comoda et temporales ubertates augendas nos ex officii debito obligari conspicimus, nichilominus ad monasterium — sancti ordinis — — in civitate —— ardenciori zelo nostra suspicit4) intencio et amplioris devocionis cumulata dulcedine ad eius exaltacionem desideria nostra porrigimus, cum sint ibidem nostre salutis et christiane fidei saluberrima fundamenta. Quid enim hoc tesauro potest censeri nobilius aut que diviciarum substancie quavis estimacione preponderant sacri sanguinis et aque sancte liquorem, qui ex apertura lateris Jesu Christi lancea beatissimi militis Longini, quem centurionem sacri ewan- gelii eciam refert hystoria, pro remedio nostre salutis effluxit et qui certissimis argumentis et probacionibus evidentissimis necnon et pro- digiis claruit ac in locis venerabilibus in predicto monasterio propen- sius custoditur et a quo divine largitatis pietate mirifica innumeris Christi fidelibus tot et tam exquisite gracie mirabili copia profluxerunt necnon in illo redempcionis humane generali presidio, verum in per- sonis singularibus, ubi infirmi, debiles, claudi et alii quicumque natu- ralibus officiis5) et beneficiis destituti sue consolacionis dona senserunt et senciunt infinita. Sane quia ad nostre maiestatis audienciam6) pro parte religiosorum abbatis — — et conventus dicti monasterii pro- — ductum extitit, qualiter etc. Nos igitur ad supradictorum abbatis — et conventus supplicacionis instanciam, fidelibus ipsius et operosis obse- quiis, que nostre celsitudini exhibuerunt, attencius animati, ut prede- cessorum nostrorum vestigiis feliciter inherentes una cum ipsis lar- giente7) domino eterne salutis participes fieri mereamur, universas pre- dictas litteras et privilegia, prout superius de verbo ad verbum referun- tur, in omnibus suis clausulis et sentenciis, sicut scripte sunt et alias per illustrem H. felicis memorie quondam 8) Romanorum imperatorem dominum nostrum karissimum specialibus litteris roborata, approba- 1) V: pro religiosis hospitalis. 2) G: magnificencia. 3) G : declina- 6) V : quia odorem maiestatis 4) bde Hs : suscipit. tur. 5) fehlt G. 8) G: quendam. audiencia. 7) G: largente.

Strana 70
70 mus, ratificamus et per omnia presentibus confirmamus, decernentes, quod earundem litterarum presidio predicti abbas1) .. . et conventus prefati monasterii universis iuribus, graciis, usufructibus, libertatibus, honoribus et emunitatibus in eis contentis usufruantur et gaudeant et inviolabiliter perpetuis temporibus pociantur, iuribus nostris et alio- rum in aliis semper salvis. Presencium etc. 74. Confirmacio pro religiosis. Karolus etc. Piis votis supplicum personarum quarumlibet, illa- rum presertim, que divinis obsequiis dedicate spreto maritalis viri thoro illi, qui sponsus est filiis 2) hominum, assidue famulantur, favora- biliter annuentes, personis eiusdem regie benignitatis graciam imper- timur. Sane religiosorum — — devotorum nostrorum dilectorum sup- plex peticio nuper exhibita continebat, quod ipsis et eorum monasterio litte- ras et privilegia, que et quas religiosi predicti a divis Romanorum impera- toribus seu regibus predecessoribus nostris super eorum libertatibus, iuribus, graciis et emunitatibus obtinuisse3) noscuntur, approbare, ra- tificare, innovare et confirmare de benignitate regia dignaremur, cuius privilegii tenor etc. Nos itaque dictorum religiosorum devocionis in- signia et alia multiplicia probitatis et virtutum merita, quibus nostram celsitudinem et sacrum Romanum imperium studuerunt hactenus attenta diligencia specialiter venerari, clare nostre mentis oculis limpidius in- tuentes, ipsorum supplicacionibus favorabiliter inclinati, [ob amorem omnipotentis dei et gloriose ac intemerate virginis Marie genitricis eius ac eciam ob sincere devocionis affectum, quem ad prefatum ordi- nem gessimus et habere dinoscimur, benignius inclinati, [!] ob remedium animarum clare memorie regum Bohemie predecessorum nostrorum nostramque salutem4), presertim cum iuste petentibus non sit dene- gandus assensus, prefatis religiosis universa et singula privilegia et litteras, que et quas a divis Romanorum imperatoribus seu regibus predecessoribus nostris seu [quod de] libertatibus, iuribus, graciis et emunitatibus obtinuerunt, in omnibus suis punctis, sentenciis, tenori- bus et clausulis, prout rite processerunt, acsi de verbo ad verbum eorum seu earum5) tenores distincte6) et seriatim presentibus inserti consisterent7), approbamus, ratificamus, innovamus et de certa nostra sciencia benignitate solita ac innate virtutis clemencia generosius con- —, nostris firmamus, inhibentes universis et singulis et nominatim— et sacri imperii fidelibus, firmiter et districte, ne prefatos religiosos 3) Hs: obmisse. 1) G: abbatis. 2) Hs : pre filiis. 4) Hs: no- 7) Hs: consistent. 6) Hs: destincte. straque salute. 5) Hs: eorum.

Strana 71
71 adversus nostre approbacionis, ratificacionis, confirmacionis et indulti [paginam] impediant seu sinant per quempiam quolibet impediri sub- pena indignacionis nostre, quam, qui secus attemptare presumpserit, se noscat graviter incurrisse etc. 75. Exempcio clericorum ab oneribus et serviciis laycorum. Karolus etc. Etsi imperatorie dignitatis circumspecta benignitas omnium ecclesiarum saluti tenetur intendere, precipue tamen ad ea, que metropolitane sancte Pragensis ecclesie comodum et honorem pro- spiciunt, quadam prerogative singularis solercia meditamur, tum 1) quia natalis patrie solium pia dulcessit in mente, tum2) quia3) patrimonia- lis regni dileccio4) nos ad favorabilem prosecucionem dicte matris ec- clesie cottidianis suggestionibus non desinit animare. Sane cum uni- versitatis5) ministrorum ecclesie supradicte devotorum nostrorum nuper serenitati nostre oblata peticio contineret, quod ipsi per nobiles quosdam6) Pragenses, fideles nostros dilectos, pro quodam modico censu ad metendum, fodiendum et prata falcastrandum et ad multa quam- plurima7) servilia et rusticana opera, que ministros dei non decet nec eorum statui convenire censentur, faciendum conpulsi sunt8) hactenus et adhuc9) cottidie 10) impie tyrannidis sevicia conpellantur 11), quo fit, ut temporalium inquietudinum mole suppressi non valeant omnipotentis dei et intemerate virginis matris eius obsequia sub alacritate spiritus optate 12) proficere interioris hominis gaudio et iubilo concedenti. Nos igi- tur, supplicacione eorum sufficienter audita, volentes ipsorum oppres- sionibus occurrere generose consilio et remedio saniori, ut tranquillis mentibus pro nostra, predecessorum nostrorum etc. animarum salute creatoris altissimi misericordiam iugiter deprecentur, tanto devociori- bus oracionibus cottidianis intenti, quanto se uberioribus graciis sen- serint a nostra celsitudine prosecutos, inhibemus universis et singulis, burgravio Pragensi etc. ceterisque capitaneis, camerariis, subcamerariis, iudicibus, iusticiariis, officialibus et viceofficialibus nostris, qui pro tempore fuerint, ne a predictis ministris et clericis ecclesie memorate amplius censum exigant seu requirant aut ipsos ad huiusmodi messio- nes etc., quovis pretextu, colore seu forma quesitis, arceant vel con- pellant sub pena etc. Presencium etc. 1) G: tam, V: tu. 2) bde Hs:tamen. 3) G: qui. 4) G: dilectis. 5) bde Hs: universitas. 8) G: conpulsistis. 6) fehlt G. 7 G: quam. 9) G : ad hoc. 11) G: conpellamus. 12) G: optate. 10) V: coactive.

Strana 72
72 3 76. Libertacio religiosorum a iudiciis et serviciis. T In nomine etc. Karolus etc. Ad hoc summi dispensacione pre- sidis sacre monarchie obtinuimus dignitatem, ad hoc sacri Romani imperii suscepimus dyadema, ut, si ad alia extrinseca debita sollicitudo nos perducat, ad ea tamen, que statum felicem et quietum ac incre- menta iurium, graciarum et libertatum personarum religiosarum con- spiciunt, tanto intendimus uberius, quanto nostrum pre ceteris mundi principibus solium erexit celestis providencia conditoris. Sane preclare devocionis insignia et inmota fidei constancia, quibus religiositas vestra nobis 1) approbata sedulitate dudum conplacuit et in futurum ubique tanto diligencius placere tenebitur, quanto se amplioribus graciarum beneficiis senserit a nostra munificencia prosecutum, clare nostre mentis oculis preclarius intuentes, animo deliberato non per errorem etc. ipsum abbatem et conventum eius ac monasterium — — necnon universos et singulos honorabiles ipsorum et eorum successores ad votivam eiusdem abbatis supplicacionis instanciam, presertim ut dictum monasterium a debitorum oneribus, quibus graviter oppressum fore dinoscitur, gene- rosius [possit] relevari, de speciali celsitudinis nostre gracia et de in- nata nobis clemencia ab omnibus et singulis exaccionibus, collectis, steuris, solucionibus, subsidiis, imposicionibus, serviciis, angariis, paran- gariis et aliis gravaminibus, regno nostro Boemie imponendis dumtaxat exceptis, eximimus, absolvimus et omnimode liberamus, tuicionem quo- que et defensionem et omnem iurisdiccionem dicti monasterii serenitati nostre et successoribus nostris Bohemie regibus vel quibus nos aut ipsi suc- cessores nostri specialiter et ex nomine committendum duximus propter comodum et profectum ipsius monasterii singulariter reservamus. Exi- mimus eciam et absolvimus abbatem et dictum conventum et omnes homines et subditos ipsorum, cuiuscumque condicionis, gradus vel officii fuerint, divites et pauperes, a quibuscumque czudis et iudiciis provin- cialibus necnon iudiciis aliis quibuscumque et a iurisdicione czudario- rum, poproczonum, baronum, nobilium et aliorum hominum quorum- cumque, cuiuscumque status, eminencie, gradus, dignitatis aut con- dicionis existant, quod ipsi neque alii beneficiarii seu quicumque iu- dices ad quorumcumque instanciam ipsos vel alterum seu alteros ex eis ad quecumque iudicia evocare debeant vel citare nec eciam de eis iudi- cium facere vel ipsorum aliquem aliquatenus singulariter condempnare, sed, si cuiquam contra prefatos abbatem et conventum dicti monasterii vel ipsorum homines accionis2) vel cause quodcunque competit, illud coram serenitate3) nostra aut successoribus nostris Bohemie regibus vel cui specialiter committendum decernimus prosequi tenebitur iu- sticia mediante. Omne eciam iudicium personale et reale, criminale et 1) Hs : relig. nobis. 2) Hs : acciones. 3) Hs: serenitati.

Strana 73
73 ( I I civile de causis et casibus universis, abbati predicti monasterii et eius successoribus vel iudicibus eorum, quos subrogandos et constituen- dos duxit, relinquimus in universos et singulos homines dicti mona- sterii modis omnibus, prout requiret necessitas, exercendum, enormibus criminibus dumtaxat exceptis, que nostro examini reservamus, non ob- stantibus impedimentis seu renitencia personarum quarumcumque. Decernimus etc. 77. Item libertacio langwencium. In nomine etc. Karolus etc. In vita nobis ad gloriam et post vitam anime nostre cedere credimus ad salutem, si pauperes et marti- res Christi, quos mundo cursui reliquit1) memoriam et exemplum, oculis misericordie intuentes in eos excellencie nostre dexteram exten- dimus liberalem. Quapropter Christi fideles scire volumus universos, quod volentes nobis in personis pauperum in hospitali — — in tali loco sito in hac vita degencium thesauros celicos thesaurizare, quos nec erugo nec tinea demollitur, eos pro nostre et predecessorum nostrorum regum Bohemie animarum remedio ab .. . et gravaminibus liberta- mus etc. 78. Item confirmacio monasterii beate M[arie] virginis. Exordium. Karolus etc. Ad virginem gloriosam, redemptoris omnium geni- tricem, specialem habentes reverenciam, spem et fidem, loca quelibet eius insignita vocabulo libenter veneramur ex animo et generose in suis libertatibus confovemus et condignis, in quantum possumus, favoribus ampliamus. Sane religiose et devote virgines monasterii — — exhibuerunt quoddam privilegium etc. — nobis 79. Libertacio studencium [se] transferencium ad studium. Karolus etc. Habita super hoc diligenti episcoporum, abbatum, ducum etc. et omnium iudicum et aliorum procerum sacri nostri pal- lacii examinacione, omnibus, qui causa studiorum peregrinantur, sco- laribus divinarum atque sacrarum legum professoribus hoc nostre pie- tatis beneficium indulgemus, ut ad loca, in quibus exercentur littera- rum studia, tam ipsi quam ipsorum nuncii veniant et intus habitent 1) Hs : reliquid.

Strana 74
74 securi. Dignum namque estimamus, ut, cum bona facientes nostram laudem et proteccionem omnes mereantur, quorum sciencia totus mun- dus illuminatur ad obediendum deo et nobis, eius ministro, vita subiec- torum informatur quadam speciali dileccione, ab omni iniuria defenda- mus. Quis enim non misereatur eorum, qui sciencie [causa] facti sunt exules, de divitibus facti pauperes, semet ipsos exinaniverunt, vitam suam omnibus exposuerunt periculis et a vilissimis hominibus sepe, quod graviter ferendum est, corporales iniurias sive causas perferunt? Hac igitur generali lege et in eternum valitura decernimus 1), ut nullus tam audax inveniatur, qui talibus scolaribus iniuriam inferre presumat nec ob alterius vel eiusdem2) provincie delictum, quod aliquando ex perversa consuetudine factum audivimus, aliquod dampnum eis inferat vel gravamen, sub pena etc. 80. Exordium libertacionis pro religiosis. Karolus etc. Innata cordis nostri benignitas inter sollicitudinum curas, quibus pro subditorum quiete usquam distrahitur, ad hoc pre- cipue consideracione frequenter intendit, ut ecclesiarum libertatibus, profectibus et commodis possit et valeat sub tempore nostri3) felicis regiminis salubriter providere, nec in hiis nostre magestatis erat pro- positum. Nam in celestes thesauros et inmarcessibiles illud indubie reponi confidimus, quidquid ad magnificandum sanctarum ecclesiarum honores et comoda liberaliter erogamus etc. Sane etc. 81. Confirmacio ecclesie vel monasterio beate Marie virginis. Karolus etc. Ad hoc summi disposicione consilii vel dispensacione presidii principalis monarchiam obtinuimus dignitatis, ad hoc sacri Ro- mani imperii dyadema suscepimus, ut, si ad alia4) extrinseca debita sol- licitudo nos provocet, ad illa tamen, que statum felicem et quietum 5) et incrementum iurium 6) et libertatum nostrarum personarum eccle- siasticarum et religiosarum prospiciunt, precipue que sub habitu re- gulari calcatis, obmissis et abiectis oblectacionibus domino virtutum iugiter famulari decreverunt, tanto intendamus uberius, quanto nostrum pre ceteris mundi principibus solium erexit sublimius celestis7) provi- dencia conditoris. Sane etc. pro parte etc. oblata peticio continebat, ut de solita nostre benignitatis clemencia libertates, emunitates, exempcio- 1) Hs : de cuius. 2) Hs: eidem. 5) G: quietem. 6) bde H: nostrum. 3) Hs : nostre. 7) bde Hs: teste. 4) Hs : alias.

Strana 75
75 nes, Igracias, indulta, donaciones, largiciones, concessiones, collaciones, empciones| 1), permutaciones, translaciones, iudicia, iurisdiciones, mo- dum et ritum iudicandi et sentencionandi in iudicio claustrali pridem racionabiliter observatum et quecumque alia iura spiritualia vel tem- poralia, uniones seu incorporaciones fructuum vel redituum [et] pro- ventuum cappellarum et ecclesiarum parrochialium quarumcumque predicto monasterio per quoscumque vel a qualicumque factas, regimen —, prescripciones quas- seu disposicionem hospitalis infirmorum — cumque generales vel speciales, consuetudines, proprietates, dominia, possessiones bonorum et Jaliorum quorumcumque beatorum 2) mobilium et immobilium, spiritualium vell3) temporalium, quocumque censean- tur nomine, in terra — — vel extra ipsam ubicumque sitorum, in quocumque seu quibuscumque existencium, necnon omnes et singulas litteras, privilegia et instrumenta publica seu privata super eisdem bonis a nobis atque recolende etc. necnon principibus, baronibus vel quibuscumque personis aliis ecclesiasticis, secularibus, nobilibus vel ignobilibus, cuiuscumque status, condicionis aut dignitatis extiterint seu existant, quandocumque, ubicumque, qualitercumque vel sub quibus- cumque verborum concepcionibus, expressionum formis et tenoribus prefato monasterio concessas, factas et datas seu concessa, facta et data approbare, ratificare, laudare, confirmare et litterarum nostre maiesta- tis patrocinio de novo conferre et donare dignaremur. Nos itaque ad honorem dei omnipotentis et gloriose virginis, beatissime genitricis eius, abbatisse et conventus prefati monasterii devotis et racionabilibus sup- plicacionibus benignius inclinati, presertim cum in ipso monasterio cul- tus divinus solerti studio celebretur et iuste petentibus non sit dene- gandus assensus, animo deliberato non per errorem aut improvide sed sano principum, baronum et procerum sacri imperii et regni nostri Bohemie accedente consilio abbatisse et conventui — — ac eciam ipsi monasterio de benignitate solita omnes et singulas libertates etc. ut — supra seu incorporaciones fructuum, reddituum etc., bonorum — opidorum, villarum, grangiarum, ortorum, pomeriorum, moncium, col- lium, vallium, planorum, agrorum cultorum et incultorum, vinearum 4) et pascuorum 5), pratorum et fluviorum, rivorum 6), stagnorum aqua- rumve decursuum, quorumeumque molendinorum, silvarum, nemorum, rubetorum, frutectorum, piscacionum, venacionum, tabernarum, piscer- narum (necnon terrarum, hereditatum ac bonorum aliorum quorum- cumque ubicunque sitorum 7), que nunc habent vel in posterum iustis titulis habituri sunt, quibuscumque 8) nominibus seu vocabulis desi- gnari valeant in genere et in specie, ac metas et limitaciones ipsorum ab antiquo factas et servatas cum censibus et redditibus, proventibus, 1) fehlt G. 5) G: pascuarum. 2) so bde Hs. 6) G: renorum. 3) fehlt G. 7) fehlt G. 4) G : in vinearum. 8) fehlt V.

Strana 76
76 usufructibus, utilitatibus et pertinenciis eorundem necnon omnes et singulas litteras etc. ut supra factas vel facta seu qualitercumque cele- brata, acsi eorundem privilegiorum modi, forme, tractatus et toti tenores de verbo ad verbum presentibus nostris totaliter inserti forent seu in- clusi, eciamsi de hiis iure vel consuetudine deberet in presenti mencio fieri specialis, in suis omnibus concepcionibus, expressionibus, tenori- bus, modis, formis, clausulis, titulis, capitulis, punctis et articulis de verbo ad verbum, sicud in originalibus invenitur expressum, in quan- tum rite et provide processerunt, ex certa nostra sciencia approbamus, ratificamus, confirmamus, de novo concedimus et donamus, supplentes omnem defectum, si quis in premissis omnibus aut aliquo premissorum necnon litteris1) recolende memorie illustris —— et aliorum prin- cipum etc. seu quorumcumque Christi fidelium litteris supradicta con- cernentibus tam obscuritate verborum et sentenciarum quam [racione solempnitatis obmisse aut alio quocumque modo compertus fuerit, pre- missa et eorum quodlibet volumus in suo 2) robore perpetuo permanere. Nulli etc. Cum testibus et sigillo3). 82. Libertacio metropolis scilicet Pragensis. Karolus etc. Etsi cunctarum civitatum regni nostri civiumque ac inhabitatorum earum comoda procuranda anxie celsitudo nostra in- vigilet, Pragensem tamen civitatem nostram, que quasi sedes et caput regni nostri Boemie existit et velud fons irriguus legalitatis affluencia preclare derivat in alias, sine qua eciam cetere4) regni nostri civitates essent quasi acephale, cuiusque cetus civium tamquam regula morum, exemplar et speculum moralitatis 5) humane vite, corona aliarum civi- tatum existit, ex uberiori et quadam prerogativa favoris et gracie do- tatam6) largiflue dignum et equum iudicat nostra providencia maie- statis, in cuius commodis 7) et profectibus sicut in oculorum nostrorum viridario nostra plurimum delectatur serenitas. Eatenus ad universo- rum tam presencium8) quam futurorum noticiam tenore presentis cyro- graphi cupimus pervenire, quod nos dilectorum nobis civium maioris civitatis nostre Pragensis supplicacionibus benignius inclinati/omnes emunitates, gracias et libertates ipsis per divine memorie predecessores nostros reges Bohemie concessas et indultas, super quibus graciis et iuribus eorundem regum habuerunt privilegia, que per ignis voraginem et9) in tanta custodia sunt consumpta, ratificamus, approbamus et liber- tamus etc. 1) V: veteris. 5) Hs : mortalitatis. cipum. 9) Hs: ex. 2) G: sua. 3) G : cum testibus etc. 4) Hs: ceteri. 6) Hs: dotatum. 7) Hs: commodum. 8) Hs: prin-

Strana 77
77 83. Alia libertacio civium. Karolus etc. .. . quod nos gravibus pressuris, defectibus, damp- nis, gravaminibus et pressuris [!] dilectorum ——, quibus sub dominio et regimine —— pressi sunt, occurrere cupientes (vel : quibus per gwerrarum discrimina, per vicinos hostes, graviter sunt afflicti vel per grandinis seviciam vel per ignis voraginem vel per caristiam et sterili- tatem rerum gravatos se fore conqueruntur 1)) ad hoc, ut deinceps fruc- tuosius debita prestare valeant servicia, ipsis benigno compacientes af- fectu, eos nobis gubernandos2) sumpsimus affectantesque3) sub nostri potentatus umbraculo post tot oppressionum gravamina consolatorie respirare et ipsam civitatem sub nostro regimine continuis proficere incrementis, talem damus libertatem etc. 84. Confirmacio generalis iurium civitatis et privilegiorum. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Etsi imperialis celsitudinis circumspecta benignitas ex assumpti cura regiminis uni- versorum saluti dignatur intendere et ad ea, que rei publice augmen- tum prospiciunt, attenta sollicitudine meditari, illorum tamen profec- tus et comoda quodam 4) specialis dignitatis favore 5) consequimur, quos diuturnitas obsequii et in veritate fidei constancia argumentis clariori- bus manifestius recommendant. Sane pro parte dilectorum nobis con- sulum, scabinorum et universitatis civium opidi Hersfeldensis, nostro- rum et imperii sacri fidelium, nuper maiestati nostre oblata supplica- cio continebat, quatenus ipsis privilegia, litteras, libertates, emunita- tes et gracias a6) divis Romanorum imperatoribus predecessoribus nostris eis et eorum opido indulta et concessas necnon usus, obser- vancias, consuetudines et statuta eorum, que seu quas hactenus licite habuisse et fecisse noscuntur, approbare, ratificare, auctorizare, inno- vare et de novo concedere et confirmare auctoritate cesarea dignaremur. Nos igitur, habito respectu ad grata meritorum obsequia et inde- fessi laboris promptitudinem, quibus nos et celebris memorie divos Romanorum imperatores et reges predecessores nostros hactenus hono- rastis et adaucto fidei et probitatis merito non cessabitis in antea pre- stancius honorare, clare nostre mentis oculis limpidius intuentes, ipsis, heredibus et successoribus eorum necnon dicte civitati Hersfeldensi universa et singula privilegia ac libertates, emunitates, litteras et gra- cias, que seu quas a nobis et predecessoribus nostris Romanorum im- peratoribus et regibus rite obtinuisse noscuntur, et presertim dictas 1) Hs: conquerentur. 2) Hs: gubernando. 4) Hs: quadam. 6) Hs: eis a. 5) Hs : favorem. 3) Hs : affectanteque.

Strana 78
78 litteras et privilegia in hiis contenta in omnibus suis articulis, conti- nenciis, sentenciis, tenoribus, clausulis et punctis de verbo ad verbum, prout scripte seu scripta sunt, acsi tenores omnium presentibus speci- ficate forent inserte seu inserta ac eciam de hiis iure vel consuetudine deberet fieri mencio specialis et sicut omnia predicta rite et raciona- biliter processerunt, necnon usus licitos, observancias, consuetudines laudabiles ac statuta laudabilia civium opidi predicti animo deliberato non per errorem aut inprovide, sed ex certa nostra sciencia, prout digne possumus, approbamus, ratificamus, auctorizamus, innovamus et de novo concedimus et benignitate solita et ex innata nobis pietatis cle- mencia auctoritate cesarea et de plenitudine imperialis potestatis gene- rosius confirmamus. Nulli ergo etc., imperialibus nostris tamen 1) iuri- bus et aliorum semper salvis. 85. Libertacio civitatis destructe ab hostibus. Karolus etc. Imminentis etatis nostre curriculo processus rerum sic se nobis exhibent, ut intellectus nostri patentis prospiciamus in- dagine, qualiter consulentis cautela sagacitatis2) premunire se debeat in singulis regalis apicis celsitudo et infligencium sepius adversa casuum floridare. Quare volentes etc., ut nec impetus hostilium manuum possit vel queat . . ., que regie felicitatis inimica successibus emulacionisque succensa stimulis consuevit offendicula struere, ... (vel: ut talis po- tenciam nostram non ledere valeat aut adversus eam quidquam audere presumat, ille, quem vita nutrit predonica et [qui] in exaccionibus in- debitis delectatur . .. vel: ut muniminis cautela non modica, [que] ad regii3) stabilitatem et tranquillitatem dominii pertinet, consistat in fortitudine civitatum, ...) ideo etc. 86. Libertacio propter gwerras. Karolus etc. . . . quod nos pressuras, gravamina et intollerabilia fatigarum onera, quibus fideles nostri dilecti per 4) adversarios et re- belles nostros pridie in obsidione civitatis ipsius hostiliter iacentes necnon per aliarum gwerrarum dissidia multipliciter sunt affecti, benigno pensantes affectu affectantesque eos tamquam constantis et in- concusse fidei viros post tot vexacionum incommoda uberius et conso- latorie respirare, et ut emendacioni et fortificacioni civitatis ipsius, que quasi in metis regni nostri Bohemie situata hostium incursibus est tamquam signum ad sagittam exposita, sincere intendere videamur, illud facimus etc. 1) Hs: cum. 2) Hs : sagacitate. 3) Hs : regie. 4) Hs: pre.

Strana 79
79 87. Ad idem. Karolus etc. . . . quod licet de iure principum [omnibus], sint largissime prestanda, illis tamen habundancius hec merito conferuntur, quibus amplioris beneficii studium et ex parte fidelitatis et constancie testimonium bonum reddunt, ne, si conveniente suorum laborum1) premio frustrentur, devocionis fervida tepescat affecio et [ut] alii eorum exemplo similiter ad exercicia virtutum misericordie provocen- tur2). Eapropter etc. 88. Confirmacio privilegiorum et libertatum. Karolus etc. In nomine etc. Licet adieccione plenitudo non egeat nec firmitatem exigat, quod est firmum, confirmatur tamen interdum, quod robur obtinet firmitatis, ut confirmantis sincera benignitas clareat et ut suffragium cautele habundancioris accedat. Sane constituti in nostri presencia dilecti nobis — — — etc. privilegia exhibuerunt etc., supplicantes etc. 89. Libertacio, quod ad aliud trahi non valeat iudicium. Exordium. Karolus etc. In nomine etc. . .. quod condiciones subditorum nobis et iura volentes meliorare, ut ad obsequendum nobis magis va- leant obedientes in omnibus inveniri, ducti zelo sincerioris affectus concedimus et donamus de gracia speciali illis civibus nostris de — et universis incolis ad eandem pertinentibus, quod ad iudicium Pra- gense trahi non valeant etc. 90. Confirmacio principis electoris super litteras cesaris. Nos — — princeps elector etc. Ad perpetuam etc. Serenissimus ac invictissimus princeps et dominus dominus K. quartus divina favente clemencia Romanorum imperator semper etc., dominus noster generosus, provida sue circumspecionis industria diligenter advertens, qualiter in- signes et laudabiles titulos fame moderni temporis meretur gloriosa posteritas, si, quod 3) predecessorum illustrium circumspecta pridem instauravit provisio, vigilanti cura prosequitur ac grate sollicitudinis [innuit] officio, [ut] fructuosi laboris solercia perhenni4) successorum 1) Hs : liberorum. 2) Hs: provocetur. 3) Hs: siquidem. 4) Hs: perhennii.

Strana 80
80 commendetur1) memorie et 2) ex consequencia bonorum operum quasi ex relucenti speculo vetustatis surgat de felicibus mortuis felix me- moria rediviva. Sane licet pridem re[colende] memorie serenissimus princeps etc. suas litteras duxerit erogandum super illa vel illo facto, tamen ad habundancioris cautele presidium etc. 91. Libertacio a censu. In nomine letc. Karolus etc./3). Quociens cyrographum intelli- gencie nostre meditando revolvimus menti nostre profundius et tena- cius inscriptum, reperimus illos esse premiandos uberius, qui celsitu- dini nostre melius et placidius obsecundant. Eapropter etc., quod nos diutina, utilia et accepta servicia, quibus magister H., prothonotarius et devotus noster dilectus, pre aliis multis placidior, gratus extitit nostre semper maiestati, debita et interna consideracione pensantes volentesque ipsum utpote proinde bene meritum ab excellencia nostra digna suis obsequiis stipendia reportare, agros sex etc. libertamus etc. ce 92. Exempcionis theolonii [exordium]. Karolus etc. Tunc solium principis sublimius elevatur, tunc in alienis nacionibus eius gloria dignis laudibus diffusius dilatatur, quando in subiectis sibi fidelibus studio4) sue virtutis pax et tranquillitas pro- curatur et eorum indempnitati ac [exempcioni] a servitutibus et an- gariis copiosius providetur. Hinc est, quod ad civitates etc. 93. Libertacio civium. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Dum cunctas imperii sacri ur- bes magestas nostra libertatibus dignatur et graciis pro imperiali gloria decorare5), ad illorum tamen promocionem singulari gracia inclinamur, quos a divis antecessoribus nostris amplioribus constat prerogativis preventos et magne pietatis affectu libertatibus pocioribus insignitos. Hinc est, quod ad civitatem — — nostre consideracionis intuitum convertentes, eam, sicud pre ceteris imperii sacri uberius 6) dignitatis excellencia prefulsisse dinoscitur, eciam nostris temporibus cesareis volentes graciis liberaliter prevenire, animo deliberato etc. ex nunc et in antea etc. 1) Hs : commendentur. 2) Hs : ut. 5) Hs: decore. 6) Hs : uberibus. 3) fehlt V. 4) Hs: studia.

Strana 81
8 1 94. Innovacio civium. Karolus etc. Suscepti regiminis nos ammonet solicitudo continua, ut, quia auctore deo imperio sacro et regnis feliciter presidere dino- scimur, dum de universorum nobis subditorum sumus salute pervigili cura soliciti, speciali quadam 1) diligencia de civitatum (opidorum) hereditarii regni nostri Bohemie nostrorumque in illis fidelium statu felici et profuturis comodis meditemur. Quia igitur fideles nostri di- lecti etc. 95. Libertacio antiquissime ville. Karolus etc. Cum inter cetera humane condicionis fragilitatisque suffragia, quibus genus mortalium in suis penetralibus 2) potissime re- levatur, primeve libertati favor multus debeatur, que si nonnunquam sublata ex causis et necessitatibus seu quomodolibet impedita pro- tempore fuerit, hiis tamen cessantibus ipsa et quevis res alia ad suam pristinam de facili revertitur naturam, dum se nostre pietatis clemencia intermiscet. Hinc est, quod N. villani venientes ad nostri presenciam nobis exposuerunt, qualiter per incuriam et ignoranciam fere 3) crassam et supinam sua privilegia perdiderunt etc. 96. Exordium proteccionis pro religiosis. Karolus etc. Honor magestatis cesaree eiusque gloria in excelso solio collocata tanto amplioribus commendacionum exaltatur preconiis tamque gratidioribus fidei et devocionis inpendiis fulciuntur, quanto maioribus graciarum largicionibus subditi per imperialem clemenciam fuerint consolati, et illi precipue, quorum vita et conversacio a mun- danis vanitatibus sequestrata in dei cultura sacre religionis studio devocius se exercent. Sane cum devotus Cisterciensis [ordo] . . . vo- lentes eum singularibus5) graciis ceteris anteferri, divorum nostrorum predecessorum iustis inherendo vestigiis divine eciam retribucionis in- tuitu ac [ad] religiosarum6) — — devotarum7) supplicacionis instan- ciam .. . in nostram et sacri imperii proteccionem assumimus gene- rose etc. 1) Hs : quidam. 2) Hs : penalibus. 5) Hs: aufferri. 6) Hs : religiosiorum. S. 553. 3) Hs : fore. 4) Hs : signibus. 7) devotam ; vgl. hierzu Glafey Kaiser, Collectarius. 6

Strana 82
82 97. Libertacio religiosorum. Karolus etc. Inter alias gloriosas rei publice curas, quibus imperiale fastigium, cui auctore domino presidemus, assidue mereri nos ammo- net 1), frequenter in votis gerimus, qualiter regulares personas celesti domino in humilitate, spretis seculi blandiciis, famulantes ab iniuriis et molestiarum impetu protegamus, in quarum quiete mens nostra quiescit2) et gaudet in pace, presertim quia pacis3) auctorem non nisi pacis in tempore colere bene possunt et suas pro salute nostra et imperii sacri augmento felici preces effundere4), quibus nos speramus aput altissimum iugiter adiuvari. Sane pro parte religiosorum etc. 98. Libertacio pro religiosis. Exordium. Karolus etc. Ad ecclesiarum statum felicem ac ecclesiasticarum personarum prosperam quietem feliciter dirigendam tanto nostra mage- stas fervencius animatur, quanto per hec, piarum oracionum pro nobis interpellante suffragio, nostrum speramus augeri imperium et post felicem vite presentis occasum ad vitam transferri confidimus eternalem. Sane etc. 99. Item nobilium, qui promoverunt cesarem. Karolus etc. Digna recolentes animadversione, quanta efficacia et fide dilecti illi nobis hactenus astiterunt ad culmen imperii nos promo- vendo, promotos in ipso firmando et demum filium nostrum — — eli- gendo, censuimus eos, per quos firmati sumus, una cum ipsorum ter- — semper fore nostra defensione contra noxia queque firmandos. ris — Igitur, quia in eorum gravamina tales consuetudines et, ut verius di- camus, abusiones ex longa perturbacione imperii in suis provinciis surrexerunt, volentes talibus periculosis consuetudinibus nostre maie- statis decreto in tempore obviare, easdem consuetudines cassamus etc. 100. Recepcio in proteccionem cuiusdam nobilis. Karolus etc. Ad supreme dignitatis specula divine dispensacionis munere feliciter constituti, licet universos nostros et imperii sacri fideles et devotos ex innata nobis clemencia benigno et solito prosequamur favore et ad ea, que ad eorum utilitatem et profectum 5) respiciunt et 1) Hs : ammonent. 2) Hs: quiescet. 3) Hs: paucis. 4) Hs: eius 5) Hs: perfectum. fundere.

Strana 83
83 commodum oportunum, favoris suffragia generose imperciamur, 1) ad illorum tamen statum et comoda promovenda uberius et specialius aciem mentis nostre convertimus et ad ea nostra serenitas fervencius inclinatur, quorum fides et sincere devocionis constancia amplius est ex laude approbata. Sane attendentes sinceram fidei puritatem no- bilis etc. 101. Salva gwardia et infeodacio. In nomine etc. Karolus etc. Quamvis ex assumpto imperialis di- gnitatis fastigio universorum, quos sacri imperii latitudo conplectitur, saluti et comodo delectemur intendere, ad illos tamen perpensius affeccio nostre magestatis dirigitur, qui constantibus diuturnis et probatis ob- sequiis nostre clemencie beneficia meruerunt. Sane attendentes suppli- cem devotarum precum frequentem instanciam, quibus N. cordiali de- — devotissime supplicarunt, siderio nostre celsitudini pro nobili — —, quibus hactenus ad intuentes eciam merita probitatis antedicti honorem imperii animo ferventi insudasse dinoscitur et in futurum tanto operosius tantoque fidelius curabit intendere, quanto se viderit a nostre benignitatis gracia generosius consolatum, eidem —— et suis heredibus masculinis et femininis pleno iure concedimus et largimur castrum — —, villam —— et omnes etc. diocesis vel districtus, sicut sua sunt et ab imperio in feudum dependent, cum omni mero et mixto imperio et omnimoda iurisdicione ad sacrum imperium quomodolibet pertinente et cum omnibus et singulis hominibus, iudicibus, iurisdicione et pertinenciis dictorum castri et ville, feodatis, habitacionibus, omagiis, edificiis, fossatis, barcanis, fortiliciis, venacionibus, piscacionibus, ripis, rupibus, aquatico et pascuatico, furnis, molendinis, aquis aquarumve decursibus, iure victualium restringendorum, decimis, successionibus, triticiis, vendicionibus, unciamentis sive rosiis realibus [et] persona- libus, taliis, censibus, angariis et parangariis ac posteriora castri et ville predictorum cum omnibus penis, mulctis, bannis et eorum inpo- sicionibus et ceteris regalibus ad magestatem pertinentibus nostram, in quantum dictum castrum, villam et pertinencias eius concernunt, cum omnibus et singulis iuribus inponendi, exercendi et levandi pre- dicta, cum statu integro et iure plenissimo predictorum, ut tamen hec ad castrum et villam thaliis et pertinencias eius referantur, dictum- que —— et ipsius heredes, masculos et feminas, cum castro, villa, pertinenciis et omnibus supradictis in nostram et sacri Romani imperii salvam gwardiam, proteccionem et tuicionem recepimus, decernentes et imperiali statuentes edicto, quod ipse super omnibus causis realibus 1) Hs : impertimur. 6"

Strana 84
84 vel personalibus, civilibus aut mixtis coram nobis, dumtaxat in con- sistorio nostro seu vicarii nostri, cum in temporibus illum statuendum duxerimus, seu qui institutus fuerit, respondere quolibet teneatur, predicta et eorum quodlibet 1) sibi et suis heredibus, ut premittitur, in privilegium donantes et concedentes perpetuis temporibus valiturum, nostris et imperii sacri obsequiis, que2) nobis et imperio de dicto feudo debentur3) ac nostro superioritatis dominio et ceteris, que imperii dignitatem4) et nobilitatem aspiciunt, semper salvis. Nulli etc. 102. Libertacio et exempcio a potestate iudicis sub exordio predicto. Karolus etc. Sane attendentes inmobilem devocionis et fidei puri- tatem, quam semper ad Romanum imperium tui progenitores ac nomi- — de — — pater tuus, consiliarius et noster familiaris natim — dilectus, bone memorie noscuntur et tu continuatis laboribus dinosceris habuisse, volentes itaque de innata nobis clemencia tibi et tuis heredi- bus et legitimis successoribus condignam facere reconpensam, hoc pri- vilegiali edicto de nostre cesaree potestatis plenitudine sano principum, comitum, nobilium et baronum nostrorum ac sacri imperii fidelium accedente consilio et de certa nostra sciencia perpetuo valituro decer- nimus, statuimus et declaramus, quod, si aliquam litem seu questionem criminalem seu civilem controversiam contra te comitem Franciscum vel tuos legitimos successores vel aliquem eorum in aliquo negocio vel causa civili vel criminali moveri contingeret vel aliquatenus in aliquo iudicio molestari, vos et quemlibet vestrum in futurum nostre cogni- cioni et iurisdicioni specialiter reservamus, eximentes te tuosque legi- timos heredes et successores et quemlibet eorum a cuiuslibet iudicis, potestatis, rectoris, presidis, vicarii, eciamsi nostri vicariatus titulo fuerit insignitus, vel eciam prefecti et cuiuscumque nobis inferioris iurisdicione, cognicione et imperio et cuilibet 5) eorum iurisdicionem, cognicionem et imperium aliquod exercendi denegamus et auferimus facultatem, cassantes et anullantes, quidquid per eos vel eorum aliquem contra te tuosque legitimos successores vel quemlibet eorum fuerit actitatum, ipsam iurisdicionem et imperium, que te et quemlibet ve- strum respicerent quoquomodo, nostro culmini et proteccioni specialiter reservantes. Et si aliqua lis vel questio etc. contra te, tuos servos, colonos, rusticos etc., factores, procuratores, conductores et familiares moveri contigerit, tue iurisdicioni committimus, eximentes eos et eorum quemlibet a cuiuslibet alterius iudicis etc. iurisdicione etc., non obstante 1) Hs: quemlibet. 5) Gs : quemlibet. 2) Hs : qui. 3) Hs: debetur. 4) Hs: divini.

Strana 85
85 autentica, »que in proviucia, ubi de crimine agi oportet«, et in autentica »ut omnes obediant iudicibus provinciarum, " istis omnibus et aliis quibuscumque legibus et iuribus generalibus et specialibus, muni- cipalibus et statutis quibuscumque factis et fiendis, non obstantibus eciam, talia si essent, que deberent exprimi et de eis fieri mencio spe- cialis, quas obstantes 1) et obstare valentes 2) in hac parte de certa nostra sciencia abolemus, annullamus et totaliter derogamus. Nulli ergo ho- minum libertacionis pa[ginam] etc. mille marcarum auri etc. 103. Exempcio et libertacio3) consiliarii familiaris. Karolus etc. In nomine etc. Ad perpetuam etc. Quamvis ad regie dignitatis fastigium4) ordinacione creatoris altissimi et eius dispensa- cione gratuita misericorditer sublimati cunctis nostris fidelibus debeamus in graciis fore liberales 5), illorum tamen vota uberiori quodam favore prosequimur, qui se pre ceteris fidei studio nostris obsequiis dedicarunt et experiencia docente cottidiana sollicitudine et intemerate fidei con- stancia nostre celsitudini pre ceteris adheserunt. Sane cum nobilis Thimo etc. cum universis pertinenciis etc. — — comparaverit 6), tamen ?) illud ad debitum effectum produci non possit absque nostro tamquam regis Boemie domini feudalis 8) castri predicti et pertinenciarum suarum consensu et licencia speciali, nostreque celsitudini supplicaverit cum instancia, quatenus in contractum huiusmodi de innata nobis benigni- tatis clemencia dignaremur liberaliter consentire, nos igitur respectu habito ad multipharia virtutum et probitatis merita necnon utilia et accepta servicia, quibus idem Thynno9) etc. nostre celsitudini pre ceteris longis temporibus placere studuit10), pensantes eciam ex animo inte- merate sue fidei constanciam et indefessi ac11) diuturni laboris solli- citudinem, quibus se nostro culmini pre ceteris nostris fidelibus gratum reddidit, reddit ad presens et reddere se prompciorem debebit et po- terit in futurum etc., ipsi Thynnoni 12) etc., heredibus 13) etc. predictum castrum cum omnibus etc. in feodum honorabile non per errorem aut inprovide, sed de certa nostra sciencia et auctoritate regia Boemie damus, confirmamus et donamus perpetuis temporibus quiete et paci- fice possidendum, relicta nichilominus 14) ipsis et eorum cuilibet pre- dicta omnia et singula in toto vel in parte vendendi, obligandi, donandi, permutandi et alia quevis beneplacita tamquam de 15) re propria faciendi plena, libera et omnimoda facultate. Insuper de favore et gracia spe- 1) Hs : quibus obst. 3) V: libertacio et confir- 2) Hs: volentes. 6) V : conperant. 5) V : forte labores. 4) G: fastidium. macio. K 7) G: cum. 8) bde Hs : feudi. 9) V: Thimo. 10) fehlt G. 11) G: ad. 12) G: Thyei. 13) V : Th. mereritis. 15 fehlt G. 14) V: nos.

Strana 86
86 ciali eundem Thy[nnonem] 1), heredes et successores ipsius ab omnibus et singulis provincialibus, ezudariis ac ceteris iudicibus seu iurisdicione iudicum et quorumcunque regni nostri Boemie supradicti duximus absolvendos et de regie potestatis plenitudine eximimus in presenti, decernentes et hoc regio Boemie statuentes edicto, ut de et super omni- bus et singulis causis civilibus seu criminalibus ac ceteris quibuscum- que quavis racione seu colore obiciendis eisdem non alibi nisi tantum coram maiestate nostra regali aut iudice curie nostre in castro Pragensi vel eo, quem pro tunc exigente negocio duxerimus subrogandum, more ceterorum nobilium, vasallorum seu feodalium regni nostri Boemie supradicti perpetuis temporibus respondere quomodolibet teneantur. Insuper omnia et singula privilegia, litteras, iura, donaciones, liberta- tes, emunitates et gracias, ut prefertur, indultas vel indulta nobili — heredibus et successoribus suis, a quibus supradictum castrum bona et pertinencie sunt empta2), in personis dicti Thimonis3), here- dum et successorum suorum sub modis et condicionibus superius ano- tatis de speciali gracia nostra innovamus, approbamus, ratificamus nec- non innovata, approbata et ratificata, innovatas, approbatas et ratificatas in omnibus et singulis suis formis, capitulis, tenoribus, clausulis, sen- tenciis, punctis et articulis, acsi ipsorum [tenor] de verbo ad ver- bum presentibus esset inclusus et insertus, de regie potestatis pleni- tudine ex certa nostra sciencia et presencium virtute totaliter4) con- firmamus, inhibentes universis et singulis capitaneis 5), camerariis, sub- camerariis, provincialibus, czudariis, iudicibus, officialibus, viceofficiali- bus regni nostri Boemie, qui sunt et pro tempore fuerint, fidelibus nostris dilectis, expresse, firmiter et districte, ne predictum6) Thimo- nem, heredes et successores suos 7) in prefatis nostris graciis impediant seu per quempiam alium impediri seu molestari permittant, ymmo verius ipsos et ipsorum quemlibet studeant circa premissa et premis- sorum quodlibet favorabiliter promovere et inviolabiliter conservare, supplentes omnem defectum, si quis in premissis vel eorum altero defectu, obscuritate seu dubia interpretacione verborum vel senten- ciarum aut [racione] obmisse sollempnitatis compertus fuerit, de pre- fata nostre regie plenitudine potestatis. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostre collacionis, donacionis, absolucionis, exempcionis, decreti, innovacionis, approbacionis, ratificacionis, confirmacionis, in- hibicionis et suppleccionis paginam infringere seu ei quovis ausu teme- rario contraire8). Si quis autem contrarium attemptare presumpserit, indignacionis nostre offensam gravissimam et penam centum marcarum auri purissimi, quarum medietatem regalis camere nostre fisco seu 2) G: exempta. 6) G: perdictum. 1) V : Thnn. 5) G : capitanensibus. 8) bde Hs : contrarie. 3) V: Timonis. 4) fehlt G. 7) bde Hs : et sunt suorum.

Strana 87
87 erario, reliquam vero partem predictorum Thimonis, heredum et suc- cessorum suorum usibus tocies, quocies contrafactum fuerit, applicari volumus, se noverit irremissibiliter incursurum. Signum. Testes etc. 104. Consensus 1) in dotem ecclesie. Karolus etc. Notum facimus etc., quod in nostri constitutus pre- de — — nobis proposuit, qualiter ipsi de sencia honorabilis —— consensu et voluntate sua2) dyocesani et ordinarii dotarunt et de novo fundarunt quandam capellam in cimiterio parrochialis ecclesie in — — sita in diocesi — — in honore beate — —, pro cuius villa — dote emerit et comparaverit 3) certos redditus in et super4) subnotatis — distric- bonis, videlicet etc. uno manso 5) etc., qui iacet in villa — tus ——, qui solvit annuatim in censu duas sexagenas etc., que omnia et singula bona a nobis et imperio sacro dependent in feodum, suppli- cans magestati nostre humiliter et devote, quatenus supradicta bona omnia et singula tamquam ipsorum superior et naturalis dominus capelle predicte et ipsius rectori, qui pro tempore fuerit, appropriare et tribuere generosius dignaremur. Nos igitur, qui divini cultus aug- mentum ferventibus semper desideriis amplectimur, supplicacionibus 6) ipsius — — benignius inclinati, animo deliberato, sano principum, comitum, baronum et procerum nostrorum fidelium accedente consilio, prefata bona omnia et singula, sicuti a nobis et imperio sacro in feo- dum dependent, supradicte capelle appropriamus tenore presencium de certa nostra sciencia et imperialis plenitudine potestatis per rectorem ipsius capelle, qui nunc est7) vel pro tempore fuerit, habenda, tenenda et perpetuis temporibus possidenda. Presencium sub nostre magestatis sigillo etc. 105. Exordium innovacionis monasterii. Karolus etc. Altitudo regis eterni magnifica, sicut in rebus in- ferioribus iuxta graduales statuciones sue magnitudinis opes nobiliori- bus influit nobilius, sic docets) eius exemplo, quod nos principatuum culmina gubernantes digniorem gradum sui status habentibus, preci- pue erga nos et imperium devocione conspicuis, nostre munificencie graciam liberalius infundamus. Cum itaque monasterium etc. insuper. 8) Hs: decet. 1) V: condescenssus. 2) bde Hs: sue. 3) G: comperunt. 4) G: 6) G: supplicacionis. 5) V: una mense. 7) fehlt V.

Strana 88
88 106. Arenga confirmacionis litterarum pro episcopo. In nomine domini. Amen etc. Karolus etc. Summe benignitatis deus omnipotens 1), si virtutibus singulis sua premia ineffabili sua cle- mencia distribuit, si nullum bonum absque remuneracionis gracia con- suevit dimittere, illas tamen virtutes, qui cultui divino deserviunt, tanto amplioris premii grata devocione preponit, quanto spiritualia iusto racionis iudicio temporalibus preferuntur. Sane attendentes venerabilis episcopi, notarii et cancellarii et canonicorum privilegia approbamus. 107. Exordium donacionis2). 108. Consensus, ut bona amici ad alium devolvantur. Karolus etc. Notum facimus etc., quod ad venerabilis Johannis Olomucensis3) episcopi, principis, cancellarii4), consiliarii ac devoti nostri dilecti supplicem peticionis instanciam, meritorum ipsius quali- tate poscente, animo deliberato, auctoritate regia Bohemie et de certa nostra sciencia Rudolfo, iudici Mutensis civitatis, Matheo5), eius fratri germano necnon pueris olim Nicolai, germani fratris eorum, civibus et incolis antedicte civitatis nostre Mutensis, infrascriptam graciam fecimus et facimus sub modis et condicionibus infrascriptis, quod uno ipsorum aut pluribus ex eis absque legitimis heredibus decedente 6) seu deceden- tibus7), alius vel alii ex eis superstites et quorumlibet eorum heredes legitimi tocies, quocies casus decessionis seu mortis emerserint, in om- nibus bonis, que nunc iure terre municipali tenent aut possident seu favente8) altissimo acquisierint iustis titulis in futurum, et in omnibus bonis9) mobilibus et inmobilibus, in quibuscumque rebus consistant seu quibus eciam consuerint aut valeant vocabulis applicari, absque omni difficultate seu impedimento succedant, non obstantibus quibuscumque litteris cuiuscumque tenoris, si quas forsitan oblivione, ignorancia, in- portunitate petencium seu quovis alio modo 10) quibuscumque personis 1) So urspgl. d. Hs., später mit roter Tinte, also wohl bei Einsetzung der Ueberschriften, verbessert: opem. 2) = 65. 3) G: Glom.; V: olim. 6) G: de- 5) V: Rudulfo, iudi Muteñ. civitis, Mathee ... 4) fehlt G. s) bde Hs : favento. 7) bde Hs : decentibus. cente ; V: deredecente. 9) fehlt G. 10) fehlt G.

Strana 89
89 in posterum largiri contigerit, quarum virtute nolumus presentibus nostris 1) largicioni et gracie in aliquo penitus denegari. Presencium etc. 109. Consensus in dotalicium mulieris. Wir 2) Karl etc. bekennen etc., das do komen ist in unser gegen- wertikeit der edel — — etc. und hat mit wolbedochtem mute und mit rechter wissen uffgeben, vormachet und aufgereichet der edeln 3) fra- wen — —, seyner elichen wirtynne, czu rechtem leipgedinge die gueter etc. mit allen czugehôrungeu und mit aller herschaft, als er die yezunt hat vor IIc marc, in sulcher bescheydenheit, wer noch dem tode des egenanten — — dieselbin guter anerben sol, das derselbe die egenante frawe bey sulchem irem leipgedinge ungehindert lazen sal, und hat uns demûticlichen gebeten, das wir als als ein obrister lenherr derselbin guter czu demselbin leipgedinge geruchten unser gunst und willen gnedichlichen czu gebin. Das han wir angesehen steten getrawen dinst, die uns der egenante ufte noczlich getan hat und noch tun sol und mak in kunftigen czeiten und haben als ein oberister lenherr das- selbe leipgedinge in aller der maze, als es do vorbrifet ist4), bestetiget und confirmiret, bestetigen und confirmiren das ouch mit krafft dys briffs und gebin ir czu vormünden und vorwesern die edeln etc. Des sint geczeugen etc. Et hoc [debet fieri 5) in litteris episcopi vel ducis et non in regularibus 6) litteris 7). 110. Dotalicium leypgedinge forma bona. Karolus etc. Notum facimus etc., quod in nostra constitutus pre- — etc. non per errorem aut inprovide, sed animo deliberato sencia — et sano consilio amicorum suorum in bona mentis et corporis sospitate nobili et honeste — — conthorali sue legitime — — castrum cum omnibus iuribus et pertinenciis suis nomine veri [et] iusti dotalicii, quod wlgariter leipgedinge dicitur, rite donavit et nomine veri dotalicii coram nobis tamquam rege Bohemie iuxta ritum regni eiusdem, sicut in talibus consuevit fieri, legitime resignavit, supplicans nostre maie- stati, quod predictam donacionem 8) ac resignacionem de innate nobis benignitatis clemencia ratas et gratas habere dignaremur easque auc- toritate nostra regia Bohemie confirmare. Nos itaque predicti — iustis peticionibus, presertim cum racionabiles existant, favorabiliter 1) G: litteris. 2) fehlt V. 3) V: erbern. 4) V: als es darnach inbegriffen ist. 5) fehlt V. 6) G: regalibus : V : regelaribus. 7) fehlt G. s) G: donaciones.

Strana 90
90 inclinati, premissas donacionem et resignacionem castri predicti — ratas et gratas habentes, eas approbamus et ratificamus et auctoritate regia 1) Bohemie ex certa nostra sciencia confirmamus ipsique — premissa auctoritate regia Boemie castrum predictum cum omnibus suis pertinenciis nomine veri et iusti dotalicii confirmamus presentibus et donamus, dantes et assignantes nichilominus2) eidem — — iuxta peticionis sue affectum nobiles —— eiusdem sui dotalicii administra- tores seu tutores, qui wlgariter vormûnde nunccupantur, qui pre- fate —— in dicto castro et pertinenciis suis ad instar tutorum pre- — ab esse debent pariter et3) prodesse, decernentes, ut, cum dicta — hac luce migraverit, castrum predictum cum suis pertinenciis sine qua- — libere reverta- vis difficultate vel obstancia ad heredes predicti — tur4). Presencium. 111. Ut fratres divisi reputentur coniuncti cum bonis suis. In nomine etc. Karolus etc. Licet ex innata nobis clemencia fideles nostros propriis favoribus prosequamur, libenter eos amore fove- mus precipuo, quorum fidei inmotam constanciam sepe sumus experti et iugiter experimur. Hinc est, quod pro parte — — fidelium nostro- rum dilectorum voce unanimi maiestati nostre fuit cum instancia sup- plicatum, ut in illis bonis — — etc., que a nobis in feudum optinere utrumque seorsum et divisim possidere noscuntur, ipsos et heredes ipsorum unire, indivisos habere, efficere et in unum congredi permittere dignaremur. Nos igitur propter fidelia et accepta servicia, que pre- fati —— et progenitores ipsorum fideliter nobis et assidue prestite- runt, ipsique et heredes eorum nobis, heredibus et successoribus nostris, regibus et 5) corone regni Boemie prestare poterunt6) et tenebuntur eo amplius in futurum, auctoritate regia Boemie in subscriptis bonis ac eorundem utriusque7) iuribus, limitibus et pertinenciis universis ante- — et utriusque 8) heredes ipsorum admittimus, coniungimus, dictos — et unimus ac de cetero unitos et indivisos heredes censeri realiter et esse constituimus in eisdem, decernentes et auctoritate predicta de plenitu- dine regie potestatis Boemie presentibus et ex certa sciencia statuentes, — vel heredes aut prohe- quod, si ullo unquam tempore predicti — redes ipsorum aut ipsi heredes aut proheredes sui, masculis heredibus legitimis non relictis9), decesserint, ex tunc inter ipsos et prefatos eorum heredes in suprascriptis dumtaxat bonis feudalibus et eorum 1) G : auctoritate regni regia. 3) G: et pariter. 2) V: volumus. 4) G: revertantur. 5) fehlt G. 6) G: prestari potuerunt. 7) G: utrum- s) G: utrumque ; V : utroque. que; V : utramque. 9) G: relicta.

Strana 91
91 pertinenciis mutuo sibi succedant 1) velud indivisi et naturales heredes atque legitimi in bonis feudalibus huiusmodi coheredes, fidelitatis omagio in sepe dictis bonis feudalibus nobis et heredibus nostris regi- bus Bohemie et corone regni Bohemie [debito] semper salvo. Nulli ergo etc.1 2). 112. Consensus3) testamenti mille marcarum. Karolus etc. Notum facimus universis4), quod considerato devo- cionis sincere affectu venerabilis — —, quo5) nostre celsitudini, regno et corone Bohemie studiosa mente conplacuit, animo deliberato, de principum etc. consilio, auctoritate regia Bohemie et ex certa nostra sciencia favemus eidem et de speciali nostra gracia indulgemus, quod ipse super hereditariis bonis suis, que regno Boemie obtinere dinosci- tur, pro anima6) sua et successorum suorum via testamenti, legacionis seu alterius condicionis cuiuscumque, sicut gracia divina sibi inspira- verit, in vita vel in morte iuxta sue voluntatis arbitrium mille florenos dumtaxat testari, donare, deputare et assignare possit et valeat, qua- vis exempcione contraria non obstante. Et quidquid in hoc casu fecerit, dummodo tamen per suas litteras legitime clareat, hoc per tunc prout ex nunc ratum, gratum et acceptum habere et tenere volumus perinde, acsi omnia iura et regni Boemie consuetudines et omnium cerimoniarum observaciones consuete sub modis debitis accessissent, quod eciam po- testate regia Bohemie presencium patrocinio de certa nostra sciencia confirmamus, tollentes omnem defectum, si quis racione statutorum et consuetudinum regni nostri Bohemie supradicti posset7) presentibus nostris indultis et graciis aliquatenus obviare. Presencium etc. 113. Commissio tuicionis pro religiosis optima. Karolus etc. Nobilibus etc. graciam etc. Ad Romani8) regni et imperii fastigium9) illo volente, qui celestia pariter et terrena modera- tur et dirigit, quamvis nostris insufficientibus meritis evocati, ad id precipue crebra meditacione nostra committimus studia curasque nostre diligencie deputamus, ut fideles et subditi dictorum regni et imperii sub alis nostre defensionis et tuicionis regie potencie umbraculo respi- rantes in pacis mulcedine 10) delectentur, hii presertim, qui, abdicatis perverse nacionis huiusmodi illecebris, ob religionis munde jet inma- 1) G: soli accedant. 2) fehlt V. 3) G : consessus. 4) fehlt V. 5) bde Hs: que. 7) G: possent; V: verb. a. m. 8) V: 6) G : omnia. 10) bde Hs : multitudine. Boemie. 9) G : festigium.

Strana 92
92 culate 1) celebrisque vite sue 2) flagranciam sicut cynamomum et bal- samum redolentes pro nostro, regni et imperii predictorum statu pro- spera et felici erga regem celorum et dominum, a quo status nostri diriguntur salubria, iugiter intercedunt, quorum celestis disposicio3) consilii nos precipuos constituit defensores, ut ipsi circa divina officia et obsequia eo devocius, liberius et sedulius vacare debeant, quo maiore comoditatis suavitate pacisque et tranquillitatis dulcedine senserunt se munitos, quia non nisi pacis in tempore bene colitur actor pacis. — — talis diocesis Sane religiosorum abbatis et conventus monasterii etc. nobis sincere4) et quamplurium devotorum aliorum humillimis supplicacionibus inclinati, ipsos monasterium — — in capite et in membris necnon —— abbatem et conventum, singulares personas, familiam, familiares, homines subditos et submanentes dicti monasterii una cum domibus, grangiis, maiociis, curtibus, molendinis, edificiis, portis, fortaliciis, theoloniis, omagiis, pedagiis, rebus, iuribus, redditi- bus, proventibus, emolumentibus5), facultatibus ac aliis bonis mobili- bus et inmobilibus 6) quibuscumque ad ipsos monasterium, abbatem et conventum in presencia et in antea spectantibus et pertinentibus quovis modol 7), cuiuscumque condicionis existant, quocumque nomine censeantur et ubicumque in dictis8) regno et imperio poterunt inveniri, in nostra regnique et imperii predictorum defensione, tuicione, pro- teccione et salva gwardia9) specialique gracia recipientes et admittentes benigne, vobis et cuilibet vestrum, de quorum legalitate et fidelitate fiduciam gerimus pleniorem, tenore presencium committimus et man- damus, quatenus predictos monasterium, abbatem et conventum in capite et in membris, personas singulares, familiam et familiares et cetera omnia predicta et alia quecumque ad ipsos monasterium, abba- tem et conventum spectancia ct pertinencia quoquomodo, acsi forent specialiter et particulariter inserta presentibus, sic in nostra speciali gracia existentes et existencia ab omni vi facti, vi armorum, oppressione et potencia laycorum et ceteris oppressionibus, violenciis et iniuriis auctoritate nostra regia defendatis et solerti diligencia protegatis, non permittentes a quocumque, quavis eciam auctoritate fulgeat, predic- tis — — monasterio, abbati et conventui, personis singularibus, familie, familiaribus, hominibus subditis et submanentibus, domibus, edificiis et ceteris ad ipsos spectantibus et pertinentibus, ut predicitur, quovis modo iniuriam, molestiam, lesionem, offensam, iacturam, nocu- mentum, impedimentum, nocumentum, [!] dispendium vel incomodum aliquid fieri vel inferri seu in prefatis et prelibatorum altero alias per- turbari, quinymo predictos monasterium, abbatem et conventum et 4) G: sincero supplicanti- s) fehlt V. 7) fehlt V. 1) fehlt V. 2) fehlt V. 5) G : limentibus. bus et... 9) fehlt G. 3) fehlt G. 6) fehlt V.

Strana 93
93 ceteros predictos, quos favoribus regiis prosequi non mediocriter affec- tamus, in omnibus et singulis iuribus, facultatibus, bonis, maiociis, domibus, edificiis, muris, portis, propugnaculis, fortaliciis, libertatibus, privilegiis, inmunitatibus, theoloniis, omagiis, pedagiis, usibus, con- suetudinibus, posessionibus et sarsinis ipsorum libertinisque ad dictum monasterium et ipsos religiosos et alios spectantibus et pertinentibus, in quibus eosdem 1) inveneritis esse et fuisse ab antiquo, manuteneatis et custodiatis ac sine remissione aliqua observetis et, si qua ad dictum monasterium seu dictos religiosos aut alios pertinencia forsitan alienata seu in ipsorum aut alterius preiudicium attemptata vel in predictis seu predictorum altero impedimentum vel obstaculum aliquod inveneritis, alienata et attemptata huiusmodi ad statum pristinum et debitum, omnibus prorsus impedimentis et obstaculis sublatis de medio, sine more dispendio reducatis aut reduci per alium faciatis, omnes et sin- gulos, cuiuscumque condicionis existant, nostre 2) et dictorum regni et imperii subditos dicioni iniuriatores, invasores, molestatores, oppres- sores, raptores, predones et spoliatores dictos monasterium et religiosos seu alios et alia, predictos et predicta necnon ipsos impedientes et per- turbantes seu impedimentum vel obstaculum prestantes eisdem in om- nibus et singulis bonis suis predictis et aliis quibuscumque puniendi, corrigendi, multandi3) ipsosque penis debitis affligendi et eisdem in- ponendi, prout excessuum et delictorum commissorum qualitate attenta secundum iusticiam legemque et consuetudinem iuris faciendum fuerit, vobis et vestrum cuilibet seu deputandis a vobis in hac parte per pre- sentes attributa plenaria potestate. Volumus autem4), quod in dicto monasterio necnon in portis, fortaliciis, curtibus 5), domibus, grangiis, molendinis, theoloniis et ceteris edificiis et locis ad dictos monaste- rium —— et religiosos ac alios spectantibus et pertinentibus in si- gnum nostre proteccionis, defensionis, tuicionis salveque et specialis gracie vexilla imperialia faciatis apponi ipsamque salvam graciam ubi- libet6) per dicta regna et imperia publicari et ad noticiam omnium et singulorum deduci ac securitatem seu curamentum predictis mona- ——, abbati et conventui et ceteris omnibus ab omnibus et sin- sterio — gulis nostris et dictorum regnorum laycis et subditis dari, concedi et exhiberi tocies, quocies pro parte dictorum religiosorum vel aliorum seu ipsorum alterius fuerit requisitus, mandantes et precipientes di- stricte omnibus et singulis nostris et dictorum regnorum fidelibus et subditis nostre gracie sub obtentu, quatenus in predictis omnibus et singulis ac ceteris nostram salvam et7) specialem graciam tangentibus, dependentibus, connexis et pertinentibus ad eadem vobis et vestrum 2) bde Hs: nostro. 3) G: mulcendi; V: 1) bde Hs: eiusdem. 6) G: videlicet; V: 4) V: auctoritate. 5) G: turribus. molcendi. 7) fehlt G. ubilibus.

Strana 94
94 cuilibet ac deputatis a vobis circa hoc seu a vestrum quolibet efficaciter obediant, pareant et intendant, vosque nichilominus et vestrum quem- libet exhortantes attente et hortantes per viscera misericordie Jesu Christi, quatenus, si in oportunis ad huiusmodi nostram salvam et specialem graciam vos gerere studeatis, quod preter dictorum 1) religio- sorum oracionum et precum 2) suffragia, quibus aput regem regum sub ipsius gracia poteritis adiuvari, prompta et obediens fidelitatis vestre 3) diligencia in nostra magestatis facie vos commendabiles et premiandos 4) merito representet. Nulli ergo etc. hanc nostre concessionis, defensio- nis, proteccionis, tuicionis et salve specialisque nostre gracie paginam infringere vel ei ausu temerario etc. 114. Commissio pro monasterio defendendo. Karolus etc. Nobilibus 5) etc. graciam etc. Licet Romanus prin- ceps ex commissa sibi cura universorum saluti teneatur intendere, non est tamen racioni contrarium nec a prudencium 6) sciencia cernitur alienum, quod distractus curarum pondere et multiplicibus negociorum amfractibus involutus partem sue sollicitudinis subdeleget in ministros. — carissimi, de vestre legalitatis et circum- et Eapropter speccionis industria, quibus hactenus ad prosequendos et instaurandos honores sacri Romani imperii devoto studio claruistis quamplurimum, — — abbatissam et confidentes, vobis ambobus in solidum religiosas — — ordinis, diocesis — —, devotas nostras conventum 7) monasterii — dilectas, quas innata clemencia in nostrum et sacri imperii proteccionem accepimus, una cum monasterio suo, hominibus, prediis, agris, posses- sionibus, curiis et omnibus pertinenciis ipsius ab omnibus invasoribus, iniuriatoribus, calumpniatoribus et offensoribus auctoritate regia com- mittimus protegendas, mandantes fidelitati vestre firmiter regalis nostre gracie sub obtentu, quatenus eosdem — — abbatissam etc. necnon monasterium ipsarum et pertinencias predictas, predia8), privilegia, litteras, iura, libertates, consuetudines, gracias et emunitates ipsis et earum9) monasterio predicto a divine memorie Romanorum imperato- ribus seu regibus vel ceteris principibus aut nobilibus indulta seu in- dultas manutenere, conservare et defendere debeatis, non admittentes eos, que iam sub alis nostre proteccionis securitatem accepisse letantur, in premissis vel in premissorum aliquo a quibuscumque emulis et in- vasoribus ipsarum quomodolibet inpediri. Presencium etc. 7) G: predictorum. 2) V: presencium. 3) bde Hs : fideliter vestra. 4) G: premeandos. 5) Hs : vel. 6) Hs : prudentum. 7) Hs: abbatissa 9) Hs: eorum. 8) H: penas. et conventus.

Strana 95
95 115. Commissio bona pro lite discucienda.1) Karolus etc. Nobili etc. Cum inter — et — — super orta sit sive oriri speretur materia questionis, discrecioni vestro com- mittimus et auctoritate imperiali firmiter precipimus et mandamus, quatenus, vocatis ad vestri presenciam evocandis super prefato mar- chionatu et eius devolucione seu causis dependentibus occasionem vel causam habentibus, ab eisdem 2) servato iuris ordine diligencius inqui- ratis, cognoscatis et, quod iustum fuerit, auctoritate nostra racione previa decernatis et execucioni mandetis ac faciatis eadem auctoritate nostri culminis firmiter observari, testes vero, si qui nominati fuerint et se gracia, odio vel timore subtraxerint, auctoritate simili compellatis veritati testimonium perhibere et, si non omnes horum execucioni, decisioni et cognicioni poterint interesse, tres aut duo vestrum ea ni- chilominus exequantur. Volumus autem, quod, si Thomas predictus ad locum sibi minus tutum per vos pretextu presentis commissionis voca- tus fuerit aut vos merito sibi suspecti fueritis, hec nostra presens com- missio viribus non subsistat. Datum etc. 116. Conmissio cesaris super procuratorio sibi misso. Karolus etc. Venerabilibus etc. et nobilibus etc. Accedens ad nostre maiestatis presenciam — — procurator et procuratorio nomine —, nostrorum et imperii sacri fidelium di- honorabilium — — de — — lectorum, nobis exposuit cum querela, quod — et — — nobiles 3) — pre- ultra eorum castrum et villam —— diocesis ad — et dictos tamquam ad heredes quondam — — ex paterna successione hereditaria cum mero et mixto imperio et iurisdicione spectancia per dictum quondam —— contra deum et iusticiam occupata, eidem quon- — — occupatori succedentes in vicio, longo tempore detinuerunt4) dam — et occuparunt et adhuc detinent occupata usque hodie iniuste in dic- torum conquerencium preiudicium et iacturam, petens dicto nomine procuratorio eisdem per celsitudinem nostram de iudicio et oportuno super hoc remedio provideri. Quapropter vobis et vestrum cuilibet in- solidum auctoritate imperiali seriose committimus et mandamus, qua- tenus, vocatis partibus seu quibuscumque castri et ville detentoribus ac aliis, si fuerint evocandi, dummodo ultra tres dietas a fine suo dio- cesis non trahat, causam seu causas prefatas necnon dependentes, emer- gentes, incidentes et connexas eisdem summarie ac de plano et sine strepitu iudicii audiatis et, quod iustum fuerit, eadem auctoritate im- vel. 1) ursprüngl. facienda, m. roter Tinte verb. 2) Hs : eodem. 3) Hs : 4) Hs: detinerunt.

Strana 96
96 periali, qua in hac parte vos fungi volumus, finaliter decernatis, quod- que decreveritis et pronuncciaveritis, execucioni mandetis ac manda- tum secundum1) sacras sanxiones seu municipales observancias aut constituciones laudabiles effectualiter faciatis, testes vero, si qui nomi- nati fuerint, si se gracia, odio vel timore subtraxerint, legali censura compellatis veritati testimonium perhibere. Si vero exequendis aliqui vel aliquis vestrum non potuerit seu noluerit interesse, duo vel unus vestrum ea libere exequantur, et quod duo vel alter vestrum inceperint seu inceperit, ceteri duo vel tercius prosequi valeant aut valeat ac finire. Presencium etc. 117. Conmissio contra raptores. Karolus etc. Universis et singulis principibus, comitibus, baroni- bus, nobilibus, capitaneis, officialibus, militibus, militaribus, clientibus, iudicibus, consulibus et universis subditis et fidelibus suis et imperii sacri, ad quos presentes pervenerint2), graciam etc. Ad hoc deus omni- potens imperialem voluit instituere potestatem ad laudem bonorum, vindictam vero malorum cesari gladium tribuendo, ut metu iusticie detestanda hominum iniquorum coherceatur audacia tantaque sit inter improbos innocencia, ut, quos dei timor a malo non revocat, severitas saltem discipline3) conpescat. Hinc est, quod4) multorum grandis5) et multocies6) iterata ad nostre magestatis noticiam deduxit conquestio, qualiter nonnulli desperati homines, fame sue prodigi et honoris, dei timore postposito sueque salutis inmemores, in territoriis, bonis et locis — — subiectis necnon in eorundem confinibus circumquaque7) ecclesie — viatores, mercatores et negociatores peregre proficiscentes et quoslibet indistincte iter agentes invadere, rebus suis spoliare et nonnullos in defensione rerum huiusmodi crudeliter occidere non sunt veriti hacte- nus necs) verentur in divine maiestatis offensam, culminis nostri con- temptum et rei publice non modicum detrimentum. Ideoque super hiis cupientes, urgente9) nos consciencie et officii nostri debito, providere, de fide et legalitatis constantia venerabilis — — episcopi, — — prin- cipis, consiliarii et devoti nostri dilecti, plenam fiduciam obtinentes, ei commisimus et plenam dedimus facultatem omnes et singulos, qui de viarum regiarum violacione, hominum quorumcumque molestacione seu spoliacione et iniuriarum illacione in supradictis territoriis, bonis, locis atque confinibus culpati sunt hactenus vel in antea culpabuntur, cuius- cumque status vel condicionis existant, ad suam presenciam evocandi, 1) Hs: sequendum. 2) G: pervenerit. 3) G: disciplina. 4) fehlt V. 8) G: 7) G : circum quam. 6) G : multitudinis. 5) bde Hs : grandi. 9) G : urgentes. non.

Strana 97
97 citandi et de hiis omnibus cognoscendi, procedendi, sentenciandi, sen- tencias per se vel alios execucioni debite demandandi1) ac alia omnia faciendi, que in hiis fuerint oportuna, usque ad nostrum beneplacitum voluntatis, prout in litteris nostris super eo confectis plenius continetur. Requirimus igitur universitatem vestram et hortamur presentibus se- riose, vobis et vestrum singulis firmiter iniungendo mandamus, quate- — velud nostro et imperii sacri in hiis com- nus eidem episcopo — missario speciali, quocienscumque per ipsum vel suo nomine super hoc requisiti fueritis, prompte assistere, adherere et consulere debeatis, non foventes2) aut protegentes aliquos, contra quos idem episcopus ob premissa duxerit procedendum. Nam si qui predictos malificos fovere, protegere, receptare vel tueri presumpserint, hii nostram et sacri im- perii gravem indignacionem se noverint incursuros et insuper penas pro tali rebellione iuxta nostre maiestatis arbitrium infligendos3). Pre- sencium etc. 118. Dantur conmissio et executores pro defendendis in- ribus ecclesie. Karolus etc. Ad reprimendum noxios hominum iniquorum exces- sus erexit deus secularium4) solia potestatum, ut tuta foret inter in- probos innocencia et boni quiete viverent inter malos. Nisi enim no- centes homines et iniusti iustam pro delictis vindictam metuerent,5) nuncquam a suis impietatibus resilirent. Hinc est, quod episcopus — nobis 6) conquerebatur7), qualiter nonnulli homines possessiones et bona ausu temerario capere, invadere, rapere, devastare et in stratis publicis et in viis derobare 8) et spoliare presumunt ac in personis et rebus va- rias et multiplices insolencias9) dampnabiliter 10) exercere, supplicans sibi et sue ecclesie de oportuno remedio per nostram celsitudinem pro- videri. Cuius instancia digne moti vos et vestrum quemlibet suos et privilegiorum, iurium ac libertatum ecclesie sue ac suorum defensores et conservatores damus, statuimus et presentibus ex certa sciencia auc- toritate cesarea deputamus, dantes vobis plenam potestatem omnes —— iudicialiter evocandi, citandi, iudicandi et super obiciendis co- gnoscendi et racione previa procedendi et quoslibet invasores, molesta- tores, turbatores ad satisfaccionem et solucionem dampnorum plena- riam conpellendi et omnia, que in his oportuna fuerint, libere exe- quendi, ratum habituri et gratum, quidquid per vos vel aliquem ve- 1) G: deviandi. 2) bde Hs : facientes. 3) G: infligendas ; V : in- 4) bde Hs: secularia. fligandas. 5) G: meruerent. 6) fehlt G. 7) V: querulabatur. s) V: deroborare. 9) G: insilencias. 10) V : damp- nabuntur. Kaiser, Collectarius

Strana 98
98 strum rite factum fuerit in premissis et quolibet premissorum, presenti nostra constitucione ad nostre voluntatis dumtaxat beneplacitum vali- tura. Presencium. 119. Conmissio contra raptores clericorum et absolvit eos a promissis. Karolus etc. Universis et singulis principibus ecclesiasticis 1) et secularibus, comitibus etc., ad quos presentes pervenerint2), cuiuscum- que gradus seu condicionis existant, nostris et sacri Romani imperii fidelibus dilectis et subditis, graciam suam regiam cum clara3) noticia omnium subscriptorum. Insinuacione veridica4) nonnullorum 5) ad au- res nostre celsitudinis nuper deducto, quod quidam B. de —— cum suis complicibus pacis emulus, tranquillitatis et iusticie inimicus, hono- —, canonicos devotos nostros rabiles — — de — — et — — de — dilectos in spiritu devocionis ad beatorum Petri et Pauli appostolorum limina procedentes, dei timore postposito et salutis proprie inmemon et oblitus, in strata publica, ubi sub imperialis proteccionis umbra pax 6) et securitas repromittitur ambulanti7), nefande presumpcionis audacia captivavit ablatisque8) et receptis rebus suis omnibus, quas secum de- tulerant viatores, ipsos in prefata captivitate detentos9) manifeste coe- — — — git, quod optavit ipsos strenuos et discretos H. et de — — — milites et quosdam alios videlicet P. de — — de — — et C. — — — , quod se fideiussores statuerint et predictum malefac- de torem ac predonem imperialis strate10) nostre suosque complices in huiusmodi scelere perpetrato nominatim a venerabili — — episcopo et eius officiali infra certum tempus absolvi procurent 11), et quod 12) in favorem huiusmodi raptorum et turpium hominum, quos demonis seduxit astucia 13), prefati clerici contra proprie sciencie motum 14) di- cant eosdem malefactores ignorasse penitus, quod prefati viatores cle- rici 15) fuerint, ymmo quod ipsos tamquam laicos ceperint et publicos inimicos et quod res suas, quas prefati raptores et malefici obstinata mentis sue malicia adhuc occupatas detinent, sibi assererent 16) resti- tutas quodque prefato malefactori et eius in hoc reatu conplicibus apud sedem apostolicam absolucionem omnium sentenciarum et aliarum quarumcumque, quas occasione predicta incidisse poterint, inpetrare debeant et pro eis allegare, quod propter capitales inimicicias et metum 1) fehlt G. 2) G: pervenerit. 5) G: schiebt hier ,veridica‘ ein. s) bde Hs: ablatis. 9) V: decentes. 12) fehlt V. 13) V: austeros. 16) bde Hs: asserens. 3) G: clare. 4) bde Hs: vendita. 6) fehlt V. 7) V: ambulatibus. 10) G: serenitate. 11) fehlt V. 15) G: ecclesie. 14) bde Hs: metum.

Strana 99
99 dicti malefici non possint, ymmo non audeant in personis propriis ad sedem apostolicam proficisci et quod ipsi necnon consanguinei, amici et fautores ipsorum eosdem spoliatores et maleficos occasione captivi- tatis prefate et omnium illorum, que ab ipsa dependent et dependere noscuntur, suspectos et exosos habere non debeant vel coram quocum- que ecclesiastico vel seculari iudice1) pro talibus iniuriis convenire, si- cud hec et quedam alia in litteris obligacionis desuper factis 2) plenius continentur3). Nos igitur, cuius interest omnium fidelium nostrorum comodis intendere pariter et quieti et signanter clericos et ministros omnipotentis dei, cuius opere4) [et] misericordia vivimus et regna- mus, a quibuslibet calumpniis sive molestiis generosius relevare5), ne prefati malefactores fraudem et dolum sibi patrocinari gaudeant neque de suis iniquitatibus vel maleficiis 6) glorientur, auctoritate Romana ce- sarea pronuncciamus, declaramus et decernimus, quod universa et sin- gula pacta huiusmodi, promissiones et federa, eciamsi iuramentis val- lata consisterent, cum vincula iniquitatis existant et contra libertatem sancte matris ecclesie et imperialis dignitatis7) honorem facta noscan- tur, colligaciones tales nullius penitus roboris aut firmitatis remaneant dictosque clericos captivatos necnon compromissores et fideiussores ipsorum ab omnibus et singulis promissis8), obligacionibus, pactis et federibus, sub quacumque forma verborum concepta sint, voce et scripto9), puta scripturis publicis seu privatis, auctoritate prefate 10) magestatis nostre et de sciencia certa nostra duximus absolvendos, decernentes ac auctoritate predicta decreto imperiali statuentes, quod prefati malefactores ad restitucionem integram oblatorum et ad penam in legibus et in canone super excessu prefato indictam 11) obligari de- beant et possint occasione reatus huiusmodi ab unoquoque et in quo- vis iudicio, ubi deprehendi poterint, convenire, non obstantibus legibus, piuribus vel constitucionibus, consuetudinibus, statutis publicis sive pri- vatis, communibus sive municipalibus, usibus, observanciis et renunccia- cionibus editis sive promulgatis in contrarium, quibus prefati male- factores quovis ingenio sive colore quesitis se defendere seu tueri va- lerent, quibusque expresse et de certa nostra sciencia, si et in quantum prefate nostre declaracioni, pronuncciacioni, diffinicioni sive decreto in toto vel in parte adversari censentur, de prefate potestatis plenitudine derogamus, mandantes nichilominus dilecto nobis —— comiti de —— in cuius provincia sive dicione prefati malefactores morari consuerunt, necnon sancte pacis ibidem conservatoribus fidelibus nostris, quatenus ad hoc, quod prefati clerici ablatas sibi res ipsorum provisione recupe- 1) G : iudicio. 2) G: fectis. 3) bde Hs: continetur. 4) fehlt G. 5) bde Hs : revelare. 6) G : maleficis. 7) V : imperialis maiestatis di- 9) G: scripta. 10) G: potestate. gnitatis. 8) bde Hs: premissis. 11) bde Hs: ad vindictam.

Strana 100
100 rent et super iniuriis iusticiam assequi valeant, toto mentis affectu teneantur et cum sedulitatis intente 1) frequencia laborare, alioquin predictis nostris devotis intendimus, sicut eciam tenentur 2) ex debito, de oportuno remedio providere necnon adversus prefatum comitem et conservatores pacis predicte et3) alios, qui se in amministranda dictis clericis congruenti iusticia neglientes reddiderint4) et in transgressores pacis huiusmodi ulciones debitas fulminare neglexerint, ad penas per- dicionis feudorum et alias similiter expressas in legibus procedemus5). Presencium etc. 120. Reprehensio propter defectum iusticie et committit punire transgressores. — —, fideli nostro dilecto, gra- Karolus etc. Nobili — — de — ciam etc. Ut iustorum et delinquencium merita digni censura iudicii tractarentur, providit ex alto iusticia reges et principes orbis terre ac- tibus humanis preficere, ut iustis per retribucionis tramitem ad gloriam. et delinquentibus, qui iuris regulas abdicant, responderetur ad penam. Igitur divine bonitatis arbiter, dissolutum aliquatenus6) regni nostri regimen7) nobis committens, ipsius regale fastigium in nobis velud in successore legitimo8) collocavit, ut transgressorum insolencias pote- stas9) nobis tradita flecteret et puniret ac subiectorum fidelium, qui a semita mandatorum nostrorum 10) non deviant, obsequia digne retri- bucionis commercio 11) conpensaret. Cumque ad id consequendum non possimus 12) per universas 13) mundi partes personaliter interesse, licet simus potencialiter nos ubique, providimus tamen de fidelioribus regni aliquos velud nostri membra regiminis certis provinciis presidere, ut, quod in potencia gerimus, per eos velut ministros iusticie deduceretur ad actum. Nuper enim exclamancium et conquerencium fidelium nostrorum ad audienciam nostram sedulo clamore pervenit, quod in decreta tibi provincia, iuris ordine non servato et timore nostre maie- statis abiecto, excessus perpetrantur illiciti et transgressionum insolen- cie assidue committuntur, status regni pacifici dulcedine lacessita. Estne 14) istud de laude providi presidis, quod nunc provincia, cui pre- ficeris 15), predicat, ubi strate violantur, homines occiduntur, commit- tuntur furta, moventur rixe, excitantur iurgia, perpetrantur enormia, feruntur arma nec per te plectuntur exinde transgressores, ymmo cum 3) G: ad. 4) G: reddiderunt. 1) G: mente. 2) G: tenemus. 7) G : regimine. 6) bde Hs : aliqualiter. 5) bde Hs : procedentes. 11) V: con- 1o) G: tuorum. 8) G: legitimos. 9) bde Hs: potestate. 14) bde Hs : et ne. 15) V: 13) fehlt V. versio. 12) G: possumus. pre ceteris.

Strana 101
101 ad te deferuntur scelerum patratores huiusmodi, reservantur et qui personali iudicio supplicio sunt plectendi pecuniario apud te inter- veniente suffragio a pena pro commissis sceleribus debita liberantur? Ad quorum exemplar [alii] rebellionis spiritum assumentes in viros iustos deseviunt et pacificos indesinenter offendunt, dum inpunes tran- seunt, quos ad penam personalem iuris sanccio merito condempnaret. Certe si honorem tuum attenderes et beneplacitum nostrum observares et procederes solercius in predictis ac in commisso tibi regimine atten- cius vigilares attendendo, quid deinde tibi laudis acquiritur! Quod premium a dextera nostre maiestatis expectas, cum, te incrassante 1) in civitate qualibet iurisdicionis2) tue, ubi viget fertilitas3) et vic- tualium copia affluenter exuberat, per partes alias iurisdicionis eius- dem scelerum nequicia perpetratur! Deponas nempe nutrire cutem et Epicuri4) [studeas vitam 5) eicere, ut ad exercendum officium fias agi- lior, postponas, que corpus nutriunt ad quietem, cum non sit quiescere presidum, sed continuo sit agendum, et sic6) tibi commissum modicum regimen vigilanter exerceas, quod in decreta tibi provincia transgres- siones et vicia depellantur. Quare mandamus etc., quatenus sine di- spendii mora discurras7), tam provincialibus et indigenis singulis quam advenis et concurrentibus universis iusticiam ministrando, provinciam ipsam apcius purgare procures et exinde tribulos lesionis evellas, quod prefata facinora deleantur, transgressores, homicidas, violatores itine- rum 8) ulcionis debite gladio audacis more presidis viriliter puniendo, ut per te hucusque commissa vicia per tuam solerciam redimantur et soporis habiti abiecta gravedine status pacis9) et iusticie per vigilancie solertis excubias reformetur. Sic autem te gerere studeas studiose sol- licitum, quod ex affectu laudabilium operum in conspectu nostro possis merito commendari, sciturus, quod, si aliter inde feceris 10), preter in- dignacionem nostri culminis, quam incurres, sic contra te ad infliccio- nem penalem nostra procedet auctoritas, quod dolore merito pateris nostrum te sprevisse mandatum et tante negligencie inerciam com- misisse. Datum etc. 121. Responsio ad predicta. Debita premissa reverencia maiestatis vestre receptis et intellectis apicibus, in quibus evidentem innocencie mee11) causam perpendi negligentis incurie perniciosis maculis obfuscatam, statim obstupui, 3) G: iuri- 1) G : incursante ; V : intranssante. 2) G : sterilitas. sdiccione; V : iudice. 4) G: Epicurei. 5) bde Hs : studium. 6) bde Hs: sit. 7) G: discernas ; V: discernes. 3) G: iterum ; V: in cinerum. 9) G: sta- tis paratis. 10) V: aliter contra te ad in (vgl. folg. Zeile). 11) G: vite.

Strana 102
102 sed stupore tractu temporis, exposcente veritatis indagine, ab irrepcione corporis recedente, aliquantulum meus animus respiravit, sic quod in- flicte macule cogitacionis opace cumulum subiens non nisi conque- stionis materiam potuit eructare. En 1) per vestre magestatis apices est assertum, quod in regenda2) provincia ociosum inertem me gero tepi- dum3) pariter et remissum, sicque pervigil cura dormienti cessit in- curie, sollicitudo cessit inercie, quieti labor cessit continue, dum pre- tense incuriositas opaca caligo4) luculentam mei laboris operam operit et frivole accusacionis obieccio veritatis instanciam obfuscavit, de quo, si dicere liceat, nulla me labis contagio polluit nec secreta cordis offen- sio me remordet. Vellem itaque, quod, si relata veritatis5) fulcimento aliquo fulciantur6), severus iuris aculeus equa lancea7) iudicii percu- teret mentem meam, nam quod de iure venit supplicium leviter est ferendum. Sed quia teste veri dei iudicio nulla macula negligencie a- spersus de neglecta cura decrete michi provincie, nulla iusta causa swadente, percucior, dolore satis admoneor et pro tanta calamitate do- loris attribute michi sine causa desidie compellor omittere spiritum racionis, nisi forsan hanc tantum8) dixero ultimam esse adverse for- tune sarcinam, quia, dum miseris aliquod crimen infligitur, que sine causa perferunt, meruisse creduntur. Convenit ergo, ut ille servetur innocens, qui re vera innoxius est in culpa, nec reputetur 9) inprobus, si quis se proba10) allegacione tuetur. Miror tam instructum iudicem tam leviter commoveri, ut veri iudicium circa mundi limites religetur, siquidem, hoc in me concurrente, mea sentencia condempnaretur, quia ipse contra me testis et iudex existerem et locus testibus aliis laxare- tur. Est11) itaque nequaquam faciliter credere, quod quis sibi fodiat foveam, in quam cadit. Armorum cruenta 12) spectacula cerno quiescere, que in ipsius officii mei principio effervebant. Supplex igitur queso, quod delata non placeant, videlicet quod frequentavi loca fertilia, ste- rilia vero sicco pede transivi, cutem colere 13) non proposui 14) nec esse desii de genere Epicuri, quia nuncquam fui de tali scola discipulus nec de tali disciplina magister. Seviat in delatores tam inprobos ira dei et detrahentes michi non pertranseat furor vester. Quidquid enim per improvidenciam sensualiter attulit 15), presto sum imperio racionis re- formare. Quodsi delatorum labia, que ardentis invidie livor exacuit, falsitate 16) farcita veritas ipsa monstrabit, cum se tristi supplicio di- gnos effecerint, regalis indignacionis fulmine feriantur. 1) V: enim. 2) bde Hs: requirenda. 3) fehlt bden Hs: ergänzt nach = 6) bde Petrus de Vineis III, 69. 4) G: colligo. 5) bde Hs : veritas. 9) bde Hs: reputatur. s) fehlt G. 7) G: lante. Hs : fulciatur. 10) G: probatur. 11) bde Hs: et. 13) G : 12) G: creieta; V. crueta. 15) G: tollit. 14) G: proponi. colore ; V. tollere. 15) G: felicitate.

Strana 103
103 122. Commissio legistica. Karolus etc. Venerabili Markquardo Aquilegensi patriarche, principi consiliario et devoto suo dilecto, graciam suam et omne bonum. Princeps consiliarie et devote dilecte. Pro parte nobilis — — exposi- cionem querulam cum supplicacione humili interserta 1), prout de verbo ad verbum hic inferius expressatur, clemens nostra accepit cesarea cel- situdo. Quapropter, princeps et devote carissime, consideratis et dili- genter attentis omnibus et singulis, que superius exprimuntur, et quod ea in contrarium honoris et imperialis nostri fastigii cedere compro- bantur, dum ita sit, ut ipsius sonat exposicio querulosa, animo deli- berato et ex certa sciencia devocioni tue, de qua confidit plurimum nostra cesarea celsitudo, committimus et per hoc nostrum imperiale rescriptum iniungimus seriose, quatenus non obstantibus legibus, que volunt non posse ferri diffinitivam sentenciam lite non contestata, non obstante eciam potencia2), iurisdicione et mero imperio ipsius Federici de Gonzaga superius nominati, iura partis Cziliole prefate examinare debeas et discutere diligenter, omni sollempnitate iuris obmissa, ac diffinitive pronuncciare dicta bona, res, possessiones, honores 3), iura et iurisdiciones et quasi, de quibus mencio superius facta est, spectare ad ipsam 4) Cziliolam 5) et eius esse, si ipsa6) suas et sua esse de iure probaverit coram te. Hoc est, quod possis diffinitive sentenciare bre- viter, summarie et de pleno sine strepitu et figura iudicii absque litis contestacione et absque ordine quolibet procedendi, sola veritate in- specta, et hoc7) fuisse semper de mente nostre cesaree maiestatis, cum alias commissiones tibi fecimus super questionibus huiusmodi, presen- tibus declaramus. Insuper de nostre imperialis plenitudine potestatis confirmamus et approbamus omnia et singula gesta, acta et actitata et gerenda, agenda et actitanda coram te in lite iam dicta quodque per te vel coram te in lite predicta actum, actitatum, pronuncciatum, que diffinitive vel interloquutorie fuerit sive fuerint8). Illud totum opti- nere volumus roboris perpetui firmitatem dictoque processui et sen- tenciis coram te facto vel fiendo nulla possit obici excepcio iuris vel facti, per quam idem processus 10) vel sentencia infringi valeat quoquo modo possisque in lite predicta potuerisque in preteritum cognoscere, procedere, pronuncciare interlocutorie et diffinitive, partibus ambabus presentibus vel ambabus absentibus sive contumaciter presente una 10) altera vero absente, citata vel non citata, continuare et non continuare, lege citata et non citata, lite contestata vel non, nullaque possit excep- cio ordinis iusticiarii obmissi cuiuslibet nec aliqua alia contra predicta 2) G: pona. 1) bde Hs: intersertam. n 5) V: Czibolam. 6) bde Hs: ipse. 7) fehlt V. 9) fehlt V. 10) so V. a. m; fehlt G. 3) fehlt G. 4) fehlt V. 8) G : fuerit ; V : fuit.

Strana 104
104 vel aliquod predictorum obici vel opponi, decernentes ex nunc prout ex tunc et e converso omnia et singula coram te acta et actitata, agenda et actitanda, per te pronuncciata et pronunccianda diffinitive vel interlocutorie obtinere debere roboris perpetuam firmitatem proinde, acsi in eis fuisset qualibet iuris sollempnitas observata, non obstantibus l. ,rescripta', etc. l. ,quociens‘ C. de precibus imperatori offerendis et non obstante C. ut lite pendente et 1. finali C. de diversis rescriptis et in au- tentica ,ut divine iussiones‘ et in autentica ,in medio litis non fieri sa- cras formas‘ et non obstantibus, que iudiciarium ordinem et sollem- pnitatem requirunt, videlicet l. ,de uno quoque‘ ff., de re iudicata‘ 1. ,properandum‘1) C. de iudiciis et 1. ,probatam' cum ibi notatis C. de sen- tenciis et non obstantibus aliquibus legibus, que huic nostre declara- cioni, gracie et decreto obviarent quoquo modo, quibus omnibus perinde, acsi specialis earum mencio facta foret, totaliter derogamus presentibus etc.2) Vel sic: non obstantibus autentica ,qua in provincia‘ C.3) ubi de c[riminibus] agi oportet et autentica,ut omnes obediant iudicibus pro- vinciarum‘ et 1. ,si quando‘ C. de dilacionibus et autentica ,et indiffer." etc. et 1., que dicit rescriptum principis non valere, nisi habeat sub- scripcionem gloriosissimi questoris et non obstante solempni autentica ,quod fieri‘ C. de dilacionibus C. ut lite pendente 1. prima, secunda et tercia et C. ,si contra ius vel utilitatem pu[blicam] 1. ,omnes‘ et 1. ,ob- servandum‘ ff.,de iudi[ciis]', et autentica, que supplicacio‘ C. de preci[bus imperatori offerendis et 1. ,quociens‘ et 1. ,rescripta‘ e iusdem] tiftuli et generaliter omnibus aliis legibus, statutis, decretis et consuetudini- bus communibus vel municipalibus ac omnibus aliis, que obstare pos- sent, eciamsi talia essent, que deberent exprimi vel de eis fieri mencio specialis, quibus omnibus, in quantum presenti nostro rescripto obsta- rent vel obstare valerent, quantum in hac parte dumtaxat et non ultra ex certa sciencia totaliter derogamus et esse intendimus omnino dero- gatum, si dicte preces supplicancium veritate nituntur, prout superius expressatur. Presencium etc. 123. Conmissio ad principes, ut iudicant discordias. Wir Karll etc. enpiten etc. unsern huld etc. Wann czwischen dem erwurdigen — — an eynem teyle, deme rate und den burgern dosel- best ezu — — an dem andern eczliche krige, czweyunge, gebrechen 4) und misseheil gewesen sint und noch sint umb eczliche rechte, gnaden und freyheit, der sich erclaget hat der egenante bischoff czu — —, das €er derselben 5) entwert sey, und wan wir6) gerne sehen, das czwischen 1) V: vel approperandum. 2) Hier schliesst V. 3) hinter C. in 3 G grosse Lücke. 4) V : gebrechliche, rechte, gnaden, eine Zeile über- schlagen. 5) fehlt V. 6) G : und wolde.

Strana 105
105 — yn beyden seyten entrechtige fruntschaft were uff die rede, das sie uns und dem reiche daste nüczlicher gedynen môchten beyden seyten, und wann wir uns czu euch allen sunderlicher vornunft, trewe1) und erber- keit genczlichen vorsehen, dovon mit wolbedochtem mute, mit rate unser getrawen, mit rechten wissen und mit keyserlicher mechte geben wir euch allen mitenander gancze volkomne macht, das ir2) dieselben parteyen beydenseyten uff eynen nemlichen tag und stat vor euch laden sullet und müget und ir hantfesten, briffe, rechte, gewonheit, kuntschaft und alle beweysunge, der sie beyden seyten sich vormessen, uberhôren und vornemen sullet, und wollen, das ir allir meynunge, pûncte und artikel, wie die vor euch gehandelt werden, uns 3) gencz- lich underweysen sûllet mit eweren offen briffen; und were das sache, das ir allesampt dobey nicht gesein môchtet, so sal und wil uns wol genügen, das ewer drey sich erfaren in den egenantin sachen, als dovor begriffen ist. Und wenn ir die obirhôret habt und uns derselbin mit ewern briffen underweysit, das ir dann der egenanten parteyen beden- seyten eynen nemeclichen tag bescheyden sullet vor unser keyserliche gegenwortikeit, wo wir dann sein werden, uff die rede, das sie von uns hôren sulches orteils, das wir sprechen wellen noch dem, als wir von euch und eweren offen briffen underweyset werden ynczunemen, orteil und recht dorûber czu sprechen, czu vinden und czu volfüren und alles das czu 4) tun, das dieselbe sache 5) amgehort, welcherley das sey, ob es ouch eyn sulches ding were, das vor recht oder gewonheit eyns sun- derlichen gebotes bedürfte. Und was ir in 6) derselben sache vorhôret, richtet, orteilt, exequirt und endet, das meynen und wollen wir gancz stete unvorruckt7) haben und halden gleicherweys, als ob es in8) gerichte vor unser keysirlichen gegenwertikeit geschen were etc. 124. Repressalie et concessio arestandi bona ducis. Karolus etc. Universis et singulis principibus, comitibus, baroni- bus, nobilibus, militibus, clientibus, burgraviis, iudicibus, iuratis et universitatibus civitatum et locorum sacri imperii et regni Bohemie tam ecclesiasticis quam secularibus, ad quos presentes pervenerint9), suis dilectis, graciam etc. Exposicione querulosa Donati Bost, civis Prafgensis] 10), fidelis nostri, nuper accepimus, quod licet alias inter illustrem Wenceslaum, ducem et nepotem et principem nostrum dilec- tum, ab una et Donatum predictum parte ab alia pro debitis octingen- tis sexagenis grossorum Pragensium, in quibus idem nepos noster ipsi 3) bde Hs : und. 2) bde Hs : wir. 1) fehlt V. 5) V: sich. 6) G: eyn. 7) V: und recht. 8) G: ein. venerit. 10) Hs: p (wohl statt p). 4) V: sie. 9) Hs : per-

Strana 106
106 kd Donato, prout asserit, obligari dinoscitur, quandam composicionem1) sive unionem fecerit et dictaverit nostra serenitas, sic videlicet quod ipse dux predicte pecunie summam in et super mediante urbore suo in — — et — — predicto Donato per ipsum et heredes suos super certis terminis continuo subsequentibus tollendam et recipiendam de- putare et assignare debuisset, dux tamen et consanguineus noster pre- dictus nichil horum in effectum 2) deduxit, que in dicta composicione per nos, ut premittitur, dictata et ordinata fuerant, in non modicum Donati predicti suspendium et gravamen, et quia Donatus predictus fidelis noster, ut asserit, ex huiusmodi solucionis protencione periculose distructum se senciens, aput imperialem iusticiam querendo remedia maiestati nostre sollicite peticionis instancia supplicavit, ut dictis suis dampnis notabilibus dignaretur consulere generose, nos igitur pro bono rei publice et ut firmiori statu tranquillitas pacis vigeat, volentes prefato nostro fideli, sicut ordo requirit iusticie, de oportuno remedio providere, omnibus pariter et cuilibet inesse auctoritate imperiali et regia Bohemie, prout unum quodque mandati singularis3) valeat con- cernere, precipimus et iniungimus presentibus seriose, quatenus dicto Donato aut suis legitimis nuncciis, quibus hoc claro documento com- miserit, dum vobis presentes ostenderint, ad arrestandum, detinendum et occupandum res, merces et bona civium Ligni[censi]um, ubicunque deprehense fuerint sub vestris dominiis aut districtibus 4), opportunum velitis iuvamen et auxilium impertire, sic ut res ipse diligenti iurato- rum cuiuslibet loci custodia et tuicione remaneant, donec dictante iusticia dicto nostro civi de summa octingentarum sexagenarum una cum dampnis et expensis, que racionabiliter supercrevisse probaverit distraccione rerum huiusmodi, fuerit plenarie satisfactum. Presen- cium etc. tdr 125. Citacio principis. — lantgrave Wir Karl etc. empiten dem hochgeborn — unserm liben oheme und fûrsten, unser gnade und alles gut. Lieber Oheme und fürste, wann der ersame — — und — —, unser liben getrawen, czu dir umb eczliche sachen czu klagen und czu sprechen haben vor uns und dem reyche, dorúmb haysen und laden wir dich auff den ersten tag und gepiten dir ernstlichen, das du vor uns und yn unsern keyserlichen hoff kûmst und gestest auf die neste mitwochen vor sinte Walpurgis tag, der do schyrest kompt, wo wir czu der czeit 1) Hs : exposicionem. 4) Hs: strictibus. 2) Hs: affectum. 3) Hs : singulares.

Strana 107
107 seyn werden, dich czu vorantworten umb alle sache, die czu dir die — etc. czu sprechen haben. Tetestu des nicht, so vorgenanten — müsten wir furwas tun, was das recht mit orteyl erfunde. Mit ürkûnde etc. sub maiestatis etc. 126. Absolucio a promissionibus raptoribus factis. Wir Karll etc. empiten stete fruntschaft in bruderlicher libe. Liber bruder, wenn vormols die kûrfursten und ouch andere fürsten, grafen, freien und edel des heligen reiches mit wolbedochtem mûte und mit fleyssigem synnen das georteilt und gesprochen haben, sy das sache, das ein strazrôber ader eyn offenbarer flyer, der geschribne, geechtet und berufet sey, ymanden vahe 1) und mit gelubde bestricket, das der- selbe gefangen und seyne 2) burgen, ob er ymanden sulchen fliern ge- seczet hat, mit iren gelübden unvorbunden und nichtes pflichtig sein, denselben flyer nichtes czu halden, und das sie dorûmb irer eren nicht gecrenket sein in dheynenweys, dovon, liber bruder, wann dem edeln Jenczen von Arnolowicz, unserm liben getrewen, sulche sache wedir- faren seyn, alz das yn strazrauber und offenbare flier, die geechtet, beschriben und uffgeruffet sein, gevangen, gepeyniget und geschaczet haben, alzo das er3) mit eczlichen seynen burgen sich czu beczalen eczlicher summen geldis vorbunden han, des biten wir dein brüder- liche trewe und libe, das du yn deinem furstentum und herschaften das vorkünden und offenbaren lazest, das er und seynen burgen sulcher gelübde ledig und loz sey mit rechte und mit allen eren4) etc. Da- tum etc. 127. Item absolucio a sentencia lata per cesarem. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Nobili de — — etc. graciam etc. Gloriosius quidem arbitramur esse nostre cesaree maiestati piam mansuetudinem anteponere5) et iusticie rigorem dispensacione clementissima moderare, sic quod delinquencium pena progenitorum in successores severe non transeat, quam si rigidum cal- lem 6) iuris omni sua parte sectantes implorantibus veniam nostram misericordiam derogamus. Advertentes7) itaque sincere tue devocionis affectum, quem ad nos et sacrum imperium te propensius gerere certo dudum experimento cognovimus, ac grate tue fidelitatis obsequia, que indefessa sollicitudine iam nostro excelso culmini fideliter impen- 1) Hs : bahe. 2) Hs : seynen. 3) Hs : ir. 4) Hs : iren. 5) fehlt V. 6) G: collem ; V : talem. 7) G: avertentes.

Strana 108
108 disti et que impendere poteris et debebis studiosius in futurum, de augustalis clemencie nobis celebri innata benignitate ab omni vinculo et nodo sentencie, quam olim celebris memorie divus — — quondam Romanorum imperator, avus noster carissimus, tulit contra te et ad- versus progenitores tuos nobiles — — de — —, te singulariter et heredes tuos omnes utriusque sexus ex te legitime descendentes duxi- mus presentibus absolvendos, te —— predictum et heredes tuos pre- fatos, tuis benemeritis effectualiter exigentibus, ad nostram et imperii sacri benivolenciam et graciam reducentes, sic quod omnibus privile- giis, libertatibus, honoribus, statu, fama et iuribus, inmunitatibus, gra- ciis et omnibus aliis, que tibi et eis per eandem sentenciam, eciam exi- gente iusticia, adempta fuissent, deinceps gaudere possis et frui, gau- deas et fruaris, acsi umquam ullo tempore prefati progenitores tui contra sacrum imperium in aliquo non peccassent, non obstante pre- dicta sentencia contra eosdem lata, quantumcunque innitatur iusticie, aut aliquibus aliis, que obstarent, quibus obstantibus vel obstare va- lentibus, quantum est in hac parte, de singulari gracia ac de certa nostra sciencia et non per errorem totaliter derogamus et esse volumus ac de- cernimus in omnibus derogatum. 128. Absolucio a banno imperiali. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Nobili — — graciam etc. Quamquam aures piissimas exuberantis nostre de benignitatis propicius exhibeamus supplicibus singulorum desideriis, tamen eorum, qui, ut sepe contingit, ex simplicitate loquendi iure ca- rent et suffragio tutela quodammodo defensorum penam et supplicium incurrerunt, quadam moti conpassione, precibus favorabilius inclina- mur. Sane 1) fide digno testimonio et quam plurium nobilium2) veri- dicorum prehabita certitudine, quod — — de — — olim — — de — fratrem suum naturalem per fautores suos occupavit ac deti- nuit3), nullam sedicionis culpam nullamque4) in eo vicii maculam ha- bendo5), et quod nichilominus, dum per eundem — — denuo —— civitatis nostre dominium occupatum 6) fuisset et propterea de ipso facta esset et fuit condempnacio personalis ac eciam confiscata quelibet bona sua fuerunt, que in ipsa civitate tunc temporis possidebat ...7) sup- plicacionibus tuis igitur misericordius annuentes, te et heredes omnes 4) G: nulla- 1) V: secundum. 2) fehlt G. 3) V: detinuistis. 6) bde Hs: occupata. 7) In diesem Satze findet que. 5) G: habende. sich eine grosse Anzahl von Anderungen am ursprüngl. Text seitens des Autors, der denselben missverstanden hat. Die ursprüngl. Lesart überliefert die s. canc. (No 198).

Strana 109
109 utriusque sexus ab omni condempnacione et banno atque sentencia facta et lata de te per ipsum —— aut per aliquos officiales eiusdem auctoritate imperiali de certa nostra sciencia absolvimus et totaliter liberamus, ad honores, famam, statum et iura necnon ad omnia et sin- gula bona tua predicta taliter confiscata te et heredes tuos predictos restituentes in 1) integrum2), ita quod in illis3) et eiusdem statu, iure, fama et honore salvus et illesus consistas cum heredibus tuis predictis, in quibus ante illas novitates, bannum atque sentenciam primitus per- manebas, decernentes et imperiali statuentes edicto, quod ipsa con- dempnacio seu bannum et quecumque ex ipsis condependencia, secuta sive connexa ex nunc irrita et irrite sint et cassa atque casse ac pro- cassis et irritis habeantur et nullius valoris sint penitus vel momenti, non obstantibus aliquibus legibus, statutis vel reformacionibus ac de- cretis factis vel faciendis aut aliquo alio, quod obstaret vel obstare posset, quibus obstantibus vel obstare valentibus quoad premissa de certa nostra sciencia et non per errorem totaliter derogamus, salvo quod, si quis aut si qui coram maiestatis nostre presencia contra te quicquam probare voluerint, sollempnem prestabimus audienciam4), facturi tibi et eis debitum in omnibus iusticie complementum etc. 129. Restitucio sub signo. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Fidelis dilecte. Strenuitatem [!] nostram sic ex innata nobis pietate propicia mansuetudo venustat, sic celebris nobis inserta benignitas gloriosa excellenciam nostram exornat, sic demum favorabilis nostra clemencia in tantum rigores iuris nititur moderare, ut imperialis dignitas nostra misericor- diter, prout divini consueverunt cesares, querat parcere pocius quam ulcisci et parcendo5) perclamantibus ad nostre pietatis refugium debito more piissimi principis dei propterea iusticiam non excludat, qui sup- pliciter et ex corde veniam implorantem 6) clementer exaudit et a no- xiis et temerariis et presumptuosis avertit penitus wltum eius. Sane contricionem mentalibus nostris oculis inspicientes inmensam et tor- mentatam conscienciam, quam vos infertis intrinsecus ex nefando et facinoroso reatu homicidii, quod in parentem — — quondam nobi- lis — — perpetrastis, sicut vobis inimicus humane nature scandaloso more suggessit, ex quo iuxta sacrarum7) legum cesareas sancciones in crimen lese maiestatis miserabiliter incidistis, scientes insuper ex in- formacione veridica devotam et puram confessionem, quam fecistis de ipso nephario crimine in facie ecclesie ac penitenciam deo acceptabilem ciam. s) bde Hs: aliis. 4) G: auda- 2) V: integriter. 1) fehlt G. 5) Hs : parcende. 7 Hs : sa crum. 6) Hs: implorantes.

Strana 110
110 — et vobis iniunctam, quam eciam vos egistis, et quia nobis legitime con- stat fide dignorum quam plurimorum testimonio — — uxorem mari- tasse et concordes esse cum amicis etc., attendentes singulariter fidem infragilem vestram et affeccionem ardentem, quam ad nos et sacrum imperium gerere vos concernimus, ac fidelitatis obsequia, que vestri progenitores nobis et sacro imperio grata mente exhibuerunt et que vos similiter, si necesse fuerit, exhibebitis in futurum, ad gremium nostre imperialis gracie quemlibet vestrum suscipientes, vobis misericorditer et piissime duximus indulgendum omnem iniuriam et offensam, quam maiestati nostre intulerit vestra protervia ex antedicti sceleris causa tam flagiciosissime perpetrati, de liberalitate nostri arbitrii et de pleni- tudine potestatis cesaree, quibus fungimur publice, ex benignissime clemencie nostre gracia speciali ac de certa nostra sciencia unicuique vestrum amborum ac fautoribus, adherentibus et sequacibus vestris, qui fuerunt conscii et participes sceleris huius — —, totaliter remit- tentes ac vos et ipsos et ipsorum ac vestrum quemlibet generose simul absolventes ab omnibus penis, quibus essetis vel ipsi essent 1) ex rigore iuris ob dictum facinus aliqualiter innodati seu quomodolibet innodandi, ita et taliter, quod propter dictum crimen per accionem seu denunc- ciacionem alicuius persone sive per inquisicionem vel aliquo alio modo non possitis neque possint predicti omnes aut ipsorum aliqui seu ali- quis inquietari, molestari seu perturbari nec in ius vocari coram nobis vel per nos nec coram aliquo iudice, magistratu vel officiali nec per aliquem ipsorum aliquo modo, racione vel causa sive pretextu, resti- tuentes vos eciam et vestrum ac fautorum vestrorum ac auctorum?" sive consciorum quemlibet3) in integrum, supradicti tam nephandi criminis per dictam [in] integrum restitucionem maculam abolendo, ita quod amodo vos et iam dicti fautores seu actores4) vestri et con- scii vestris et suis natalibus restituti deinceps sitis et esse omnimode debeatis illius status, condicionis, integritatis et fame ac uti, frui et gaudere possitis omnibus vestris iuribus, honoribus, dignitatibus, pri- vilegiis, officiis, beneficiis, acquisicionibus, successionibus tam feodali- bus quam alodialibus undecunque quesitis seu acquirendis, prout era- tis vos et predicti omnes ac prout uti, frui et gaudere quomodolibet poteratis ante ipsum facinus perpetratum, et similiter ad novos honores, dignitates, privilegia, iura, beneficia, acquisiciones et feuda et alia iura quomodocumque obveniencia adspirare de cetero valeatis, supradicti flagiciosi criminis per in integrum restitucionem macula iam abolita non obstante, non obstantibus eciam aliquibus legibus et maxime l. prima ff. ,ad legem Juliam maiestatis‘ et 1., ,quisquis‘ C. eodem titulo et ceteris aliis legibus quibuscumque tam communibus quam municipali- 1) Hs : ipse esset. 2) Hs: auctorum. 3) Hs: quamlibet. 4) Hs: auctores.

Strana 111
111 bus seu constitucionibus factis quam fiendis, quibus obstantibus vel obstare valentibus ipsis et cuilibet ipsorum, acsi de eis et eorum quo- libet1) facta esset mencio specialis, quantum est in predictis et quo- libet predictorum, de certa nostra sciencia et non per errorem totaliter derogamus et esse intendimus omnimode derogatum. Nulli etc. Si- gnum. Testes. Datum. 130. Restitucio gracie. Karolus etc. Notum facimus etc., quod omnem controversiam seu dissensionem et displicenciarum materiam, que quidem inter maiesta- tem nostram ex una et — — fideles nostros necnon amicos, adheren- tes, fautores, adiutores et subditos eorundem ex parte altera verteba- tur, benigne remisimus eisque nobis super hoc humiliter supplicantibus veniam pie indulsimus ac presentibus indulgemus et universos exces- sus, iniurias, molestias sive dampna per eos et eorum quoslibet subdi- tis nostris sive nobilibus sive aliis quibuscumque in personis, posses- sionibus, bonis et rebus mobilibus et inmobilibus tempore huiusmodi gwerrarum [et] displicenciarum illatos, illata sive illatas tollimus, abo- lemus et tenore presencium ex certa sciencia relaxamus, volentes et auctoritate regia Bohemie decernentes, quod prefati fratres —— amici, fautores, adiutores et subditi eorum ab excessibus, iniuriis, mo- lestiis et dampnis huiusmodi quibuscumque de[votis] nostris tempore predictarum dissensionum illatis censeantur et realiter existant inmu- nes nec possint a quocumque super hiis diffamari, accusari sive notari aut ad regale vel zude seu quodcumque aliud provinciale aut muni- cipale iudicium a quocumque zudario, iusticiario seu iudice ad cuius- cumque instanciam evocari, trahi, citari, iudicari aut realiter vel per- sonaliter condempnari nec super premissis per quempiam dictis iudiciis presidentem nunc et in posterum ullus possit vel debeat processus fieri contra eos vel aliquos seu aliquem eorundem. Hinc est, quod universis et singulis camerariis, burggraviis, zudariis, iusticiariis, subcamerariis, iudicibus et officialibus, regni Bohemie fidelibus dilectis, presentibus et futuris sub obtentu gracie nostre districcius inhibemus9), ne contra presentem remissionem, indultum et decretum nostre celsitudinis su- pradictos germanos vel amicos, adherentes, fautores, adiutores et sub- ditos ipsorum aut aliquos seu aliquem eorundem ad iudicia sua pre- textu excessuum, iniuriarum, molestiarum aut dampnorum cuiquam sepedictarum dissensionum tempore, sicud premittitur, illatarum citare, vocare, trahere vel quidquid in ipsorum preiudicium audeant attemptare, vocaciones vero et citaciones, condempnaciones, iudicia, sentencias et 1) Hs : quomodolibet. 2) Hs : inhibentes.

Strana 112
112 processus, si quas vel si que seu si quos contra hoc a quocumque con- tra ipsos communiter vel divisim fieri seu ferri contingit, eo ipso una cum omnibus exinde fortasse secutis ullius esse nolumus roboris vel momenti. Presencium etc. 131. Restitucio nobilium ad graciam. Karolus etc. Ignara veri1) ex certitudinis indagine sic animos hominum favorabiliter afficere consuevit suspicio, ut ei sepe multi non 2) minus inherent quam reali existencie veritatis, quia, cum verisi- milibus et, que certa videntur pretendere, se tolerat 3) et roborat, con- iecturis credere eciam swadet inexperta sicque fit, ut tota mens hominum decipiatur frequencius, quia, dum de rebus incertis fluctuat, dum de mediis anxia micat, in sentenciam distrahitur dissonam et, recto defi- ciente4) discrecionis iudicio, opinionis incertitudinem sequitur et aliter, quam se res habeat, crebrius suspicatur. Eapropter cum nonnulli baro- nes nostri et nobiles — — de —— olym emulorum nostrorum su- gestione5) seducti opinentur, quod nos adversus eos malivolum gera- mus6) animum et indignacionis rancorem vel odii habeamus, ne suspi- cione huiusmodi detineantur diucius seu fallantur, tenore presencium asserimus et testamur7), quod nullam indignacionem nullumque odium ad ipsos gerimus vel habemus, quin ipsos, si suis exigentibus culpis malevolenciam nostram suisque meruissent demeritis, nos tamen ipsos plenitudine nostre restituentes gracie, in sinu benignitatis nostro vo- lumus confovere et in honoribus ipsorum, quos nunc habent et habere debent, perpetuo conservare, quinymmo ipsos 8) et ipsorum heredes lar- gifluis munificencie nostre largicionibus generosius prosequemur et augere curabimus continuis incrementis, dummodo nobis fideliter ad- hereant et nostre voluntati firmiter se coaptent. Presencium etc. 132. Super predicto. Karolus etc. . . ., quod nos pensantes esse pulchrum genus vin- dicte ignoscere, advertentes eciam esse clemencie parcere pocius quam ulcisci, dilectis — — de — — omnem culpam seu accionem, que ipsis nomine nostro impetebat9) et agebatur in forma et facie iudicii contra ipsos, de innata clemencia favorabiliter indulgemus ipsosque resumentes in pristini favoris et gracie nostre sinum, omnem suspicionis 1) G: viri. 2) bde Hs : vero. 3) V: tolleret. 4) G: diffinite. 6) V : sugacione. 6) bde Hs : gerebamus. 7 V: assiduis et testantur. 8) fehlt G. 9) Hs: impetebatur.

Strana 113
113 notam, si quam exinde contraxerint vel a quoque contraxisse putantur 1) forsitan, ab eis vel eorum quolibet de plenitudine regie nostre pote- statis clementer abolemus et singula indulsimus puro corde. Presen- cium etc. 133. Vel sic. Jubet equitas, deposcit racio, clemencia swadendo precatur, ut, quorum est inprovide lesa opinio, per succursum regalis clemencie suc- curratur. Hinc est etc. 134. Vel sic. Quod delicta iuvenum, que ex animi levitate procedunt, nonnunc- quam in mansuetudine pertransimus, humilibus itaque stren[ui] — — supplicacionibus inclinati etc. de — 135. Vel sic. Quod nos volentes2) hiis, qui excessibus perpetratis se devotos ac promptos exhibent ad emendam, benignius facere et gracie nostre beni- —, nostris fa[miliaribus], omnem — et — volenciam exhibere, excessum in nos et regnum nostrum per eos commissum generosius in- dulgemus etc. 136. Vel sic. Karolus etc. Notum facimus, quod, licet — — visus3) fuerit hactenus a semitis nostre fidei deviasse, quia tamen saniori usus con- silio nostrisque mandatis et beneplacitis se conformans in fidei per- fecte constancia erga celsitudinem nostram semper perseverare promi- sit, ipsum de benignitatis nostre clemencia in nostram graciam duxi- mus resumendum sibique omnem4) indignacionem et offensam, quam meruisse noscitur propter excessus hactenus in nos et nostros com- missos seu perpetratos usque in presentem diem, ignoscimus genero- sius indulgentes et clementer remisimus etc. 1) Hs : presentatur. omnem. 2) Hs: volentibus. 3) Hs: usus. 4) Hs : et Kaiser, Collectarius 8

Strana 114
114 137. Vel sic. Karolus etc. Quod nos volentes erga strenuum 1) militem qui ad cor rediens, penitentia ductus de hiis, que contra nos et regnum nostrum commisit hucusque, et promisit amplius non committere sed nostris serviciis constanter et fideliter adherere, nostram super huius- modi commissis graciam in humilitatis spiritu inploravit .. .2) sibi ex innata nobis clemencia regalem mansuetudinem cupientes ostendere pocius quam extreme iudicium ulcionis ac misericordie dulcorem rigori iusticie anteferre, ad humilem eius sapplicacionem nobis in hac parte porrectam benignius inclinati etc. 138. Forma remissionis homicidii sub signo. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Cum piissima quedam nobis inserta benignitas mansuetudinem et clemenciam animo nostro cesareo magis quam gravem severitatem semper incuciat, cupit equidem serenitas nostra parcere pocius quam dampnare hiis maxime, qui non solum ex contricione vehementissima et penitencia maxima de commissis, sed ex laudabilibus et gratis eorum obsequiis nobis et im- perio sacro dudum per eosdem impensis et misericordie veniam et fa- vorabilem benivolenciam a nostra celsitudine meruerunt. Sane igitur cum nobilis ——, intencionis perverse laqueis irretitus3), (vel: sa- —, quam per crarum legem laqueis irretitus) ob mortem quondam — quendam suum famulum fecit interfici, obnixe admodum nostre suppli- caverit maiestati, ut dampnum capitale seu dampni sentenciam capi- talis latam contra eum ob mortem quondam dicte — — de libris et registris communi[tati]s et universitatis — — ubilibet cancellari facere ac eundem ad famam et statum pristinum restituere dignaremur, sincere sue fidei constanciam ac eius summe dileccionis affectum, quam et quem ad nos et sacrum imperium gerere ipsum concernimus, adver- tentes4) ac eiusdem fidelitatis obsequiorum non inmemores nec ignari, que nobis et imperio sacro dudum inpendit et que adhuc maiora in- pendet5) et impendere merito debuerit in futurum, scientes eciam, quanto doloris aculeo pungitur sua consciencia ex illo tali homicidio — ab omnibus penis, quibus esset ex rigore iu- perpetrato, ipsum — ris ob dictum crimen aliqualiter innodatus seu quomodolibet innodan- dus, presenti nostro edicto imperiali de libertate nostri arbitrii et pleni- tudine potestatis, quibus publice fungimur in toto Romano imperio, ac de certa nostra sciencia et non per errorem generose duximus absol- 1) Hs: strennuem. 2) Lücke i. Text. 3) Hs: irritus. 4) Hs : ad virtutes. 5) Hs : inpendent.

Strana 115
115 vendum, restituentes ipsum in integrum supradicti homicidii, per dictam in integrum restitucionem maculam abolendo, ita quod amodo ipse —— suis natalibus restitutus deinceps sic omnimodo fore de- beat illius status, condicionis, integritatis et fame ac uti, frui et gau- dere possit omnibus suis iuribus, honoribus, privilegiis, officiis, bene- ficiis, acquisicionibus et successionibus tam paternis quam maternis et tam feodalibus quam allodialibus et undecumque acquisitis sive acqui- rendis, prout erat et prout uti, frui et gaudere quolibet poterat ante dictum homicidium perpetratum, et similiter ad novos honores, digni- tates, privilegia, iura, officia et beneficia, acquisiciones, successiones et feoda et alia iura quomodocumque obveniencia aspirare de certo valeat tam in civitate predicta quam ubicumque alibi, supradicti criminis per in integrum restitucionem macula iam abolita non obstante, non ob- stantibus eciam aliquibus legibus et maxime 1. prima ff. ,ad legem Ju- liam maiestatis‘ et 1. ,quisquis‘ C. eodem titulo et ceteris aliis legibus quibuscumque tam communibus quam municipalibus seu constitutioni- bus tam factis quam fiendis, quibus obstantibus vel obstare valentibus ipsis et cuilibet ipsarum, acsi de eis et earum qualibet facta esset men- cio 1) specialis, quantum est in predictis et quolibet predictorum, de beata [!] nostra sciencia et non per errorem totaliter derogamus 2) et esse intendimus omnimode derogatum, mandantes insuper nobilibus et pru- dentibus — — potestati — —, iudicibus — —, consilio et communi civitatis predicte, quatenus bannum capitale predictum omnemque sen- tenciam latam contra dictum —— ob mortem dicte ——, visis hiis nostris imperialibus scriptis, faciant cancellari et totaliter anullari et de libris communitatis —— ubilibet aboleri, sic quod ob dictum bannum sive banni sentenciam vel ex aliquibus ex eisdem dependenti- bus vel connexis nequeant in posterum ipse nec sui heredes nec quivis alii pro eo realiter vel personaliter molestari, dumtamen inter ipsum — — et consanguineos sive3) propinquos dicte — —, si qui ex eis superviventes sunt, pax et concordia iam ante precessit vel presenter fieri possit et fiat aut tempore aliquo in futurum etc. Nulli etc. abso- lucionis, restitucionis et abolicionis paginam etc. indignacionem nostram et penam centum marcarum auri etc. Signum, testes etc. 139. Restitucio homicide. 13. Karolus etc. Dilectis etc. Qui exemplo domini4) iudicio miseri- cordiam 5) anteponimus et humane fragilitati condescendentes delinquen- tibus et delicto penitentibus veniam concedimus post reatum, dilectum divini. 1) Hs : inicio. 2) Hs : derogatum. 3) Hs : sive vel prop. . 4) G: 5) bde Hs: nostram (nram statt miam). 8°

Strana 116
116 perpetravit, de culpa nobis — —, qui homicidium in personam — et proscripcione, quas racione huiusmodi incurisse dinoscitur, absolvi- mus de imperialis nostre plenitudine potestatis, restituentes eundem pristino iuri suo, ita quod, non obstante dicto 1) homicidio, quod com- misit, dum tamen lese parti satisfactum esse2) constiterit, ad civiles actus et quoslibet alios actus publicos admittantur, fidelitati vestre seriose mandantes, quatenus sibi tamquam per nos restituto civitatis introitum absque difficultate qualibet concedatis etc. Presencium etc. 140. Restitucio heredum super reatu paterno. Karolus etc. Nobilitatis innate nobis clemencia et in hoc preci- pua et evidenti claritate refulget ac cesaree dignitatis claret mansueta proceritas, si miseremur excessibus et illis indulgemus obnixe3), qui non proprio sed alieno reatu laborant, et tanto nostri creatoris fiducia- lius imitari speramus exemplum, quantum benigniore consilio subiec- — propter torum nobis fidelium excessibus miseremur. Sane4) cum — excessus notabiles olym — —, genitoris sui, qui dive recordacionis- quondam Romanorum regem depravate sortis malicia occidisse refer- tur, adeo5) iura sua perdidit, ut per sentenciam diffinitivam celebris et recolende memorie divi H[enrici]6) quondam Romanorum imperatoris, avi nostri carissimi, una cum suis fratribus reus iudicatus fuerit lese crimine maiestatis, nos attendentes, qualiter publice fame docente re- latu7) idem — — iunior, ut premittitur, tempore patrati sceleris et dum pater eius talem reatum committeret, minorennis 8) extiterit, con- siderantes eciam mores et laudabilem conversacionem dicti ——, quos satis evidenter nobis per sue virtutis exempla demonstravit, eum [cre- dimus] circa paternos conatus non debere culpari, qui probitati et vir- tutibus semper innititur, sicut hoc cottidianis suis actibus exprimitur9). Quapropter maturo principum 10) etc. accedente consilio, animo delibe- rato, non per errorem aut inprovide, sed de certa sciencia et de pleni- tudine imperatorie potestatis predictum — —, heredes et successores suos ad omnia privilegia, libertates, status, condiciones et gracias, qui- bus progenitores eorum iure et observata consuetudine freti sunt hac- tenus, plene 11) reducimus, decernentes, quod omnibus iuribus, privilegiis, libertatibus, statu, condicione et graciis pociantur et gaudeant, quibus ante patracionem dicti excessus paterni gaudebant, quodque excessus huiusmodi eis in vicium imputari non possit seu valeat, de plenitudine 1) V : ita quod absunt dicto. 2) fehlt G. 3) bde Hs : illos indul- gemus obnoxie. 4) fehlt V. 5) G: ad ea. 6) fehlt G. 7) G: docente 2) V: expromitur. 8) G: minor onus ; V : minor einis. et relatu. 10) fehlt G. 11) G : plenitudine.

Strana 117
117 dicte potestatis cesaree presentibus declaramus, non obstantibus legi- bus, constitucionibus sive statutis publicis vel municipalibus loquenti- bus in contrarium, quibus omnibus, si et in quantum presenti nostre restitucioni ec declaracioni in aliquo obviare censéntur, penitus dero- gamus, supplentes etc. Nulli ergo liceat hanc nostre restitucionis, de- claracionis 1) et defectuum supplecionis 2) paginam etc. 141. Absolucio civitatis ab omagio facto cuidam domino. In nomine etc. Karolus etc. Etsi ad singulorum nostrorum fide- lium, quos sacri Romani imperii latitudo complectitur, grata commoda ex innata nobis benignitatis clemencia intendamus, illis nichilominus uberioris gracie favores porrigimus, quorum fidem et inmote virtutis constanciam in procurandis rei publice desideratis profectibus ab ex- periencia didicimus noticia clariore. Sane cum nobilis — — imperio sacro vacante suo proposito oportuna tempora nactus, dum videlicet Romanum imperium absque preside multis dubiis vacillaret, habita de- liberacione cum certis suis complicibus, quos iniuriarum tenebat affeccio, honorabiles nostros et imperii fideles dilectos et imperiali iurisdicioni inmediate subiectos multis austeris accessibus et intollerabilibus mo- lestiis truculenter molestaret3), quibus notarie constat non modica re- rum et corporum [eos] collisos dampnificacione, et ipsi videlicet pre- dicti — — huiusmodi severitati, ut premittitur, imperio vacante re- sistere non potuerint seque et successores suos, dum instans molestia cogeret, metu pene, qui in virum constantem cadere potest, [preter imperiales nostras et iusticie communis scriptas sentencias ad certas submissionis pacciones, convenciones, obligaciones, promissa, federa — contra decretum ra- necnon tuiciones et salvagwardias dicto4) — cionis submiserint non absque nostro et sacri imperii ac rei publice notabili dispendio et iactura, nos prefatis omnibus consideratis attente et in examen provide discussionis adductis, quamvis illa, que contra iuris positivi et racionis ordinem ac in preiudicium sacri imperii et rei publice nota dispendia inita, tractata seu conclusa noscuntur, ipso facto nullam obtineant roboris firmitatem, tamen animo deliberato, principum etc. accedente consilio, ad habundancioris cautele presidium et ut pre- — securius 5) caveantur, omnes et singulas submissiones et fati — huiusmodi, quibuscumque sentenciis, verbis, punctis, articulis, clausu- lis inite, concepte, tractate seu concluse noscuntur voce vel scripto, publice vel occulte, quibus eciam caucionibus premissorum6) iuramen- torum aut federum vallate7) noscuntur, de certa nostra sciencia et im- 1) fehlt V. 2) G: supplicacionis. 5) Hs : se cuius. 6) Hs: premissarum. a 3) Hs : vilesceret. 4) Hs: dicte. 7) Hs : villate.

Strana 118
118 peratorie etc. revocamus, cassamus, destruimus et penitus annullamus, decernentes, pronunciantes ac diffinientes auctoritate, qua supra, et de certa sciencia declarantes omnes et singulas submissiones etc. et om- nino salvagwardias ad — prestitas quovis modo et quevis exinde secuta nullius roboris seu virtutis existere nec ad talium execucionem seu ob- servacionem predictos —— aliquatenus obligari, restituentes eosdem in integrum et in libertatem pristinam, qua freti sunt hactenus, prius- quam dictas novitates inirent, ut omni et totali primitiva gaudeant li- bertate, supplentes omnem defectum, si quis in premissis vel eorum altero defectu, obscuritate seu dubia interposieione verborum aut sen- tenciarum aut cerimoniarum seu [racione] obmisse solempnitatis com- pertus fuerit, de imperialis 1) nostre potestatis plenitudine, ut prefertur etc. Nulli etc. 15 1° 142. Imperator aufert suscepcionem feudi, quod fecerat quidam baro alteri. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Quia nobilis— de — —, fidelis noster dilectus, iuventutis inexperiencia ignorans, quid ageret aut qualis actum eius inconveniencia2) sequeretur, levi- tate precipiti quedam bona militaria a nobili — — de — — etc. in feudum acceperat, que tamen postmodum, amicorum et favencium sibi salubriori informacione recepta, ut audivit suscepcionem eandem statui et nobilitati 3) sue minus congruere4), manibus 5) predicti — — libere resignavit. Ne igitur talis suscepcio antedicto et suis heredibus inter- pretacione sinistra a quibuscunque imputari possit aut valeat et ne suo per hoc in aliquo derogetur honori, sed ora 6) inique7) loquencium com- pescantur, animo deliberato, sano principum, baronum et procerum regni nostri Boemie accedente consilio, auctoritate regia Bohemie ac de certa nostra sciencia volumus, statuimus et liquide declaramus, quod dicti feudi suscepcio et omnia deinde secuta prefato —— et suis legi- timis heredibus in perpetuum nullum quoad nobilitatis eorum statum preiudicium generent, sed pocius omni gradu, honore et ordine in iu- diciis et aliis actibus omnibus publicis et privatis, quibus eciam spe- cialibus possint designari vocabulis, gaudere, uti, frui et potiri volumus, quibus alii barones nobiles regni et corone Bohemie freti [sunt] hac- tenus seu quomodolibet pociuntur, non obstantibus regni nostri Bohemie predicti statutis, consuetudinibus, usibus et observanciis editis seu observatis [in contrarium, quibus omnibus], in quantum presenti nostre8) declaracioni in toto vel in aliqua sui parte quidquid nocumenti 1) Hs: imperiali. 2) V: inconvenienciam. 3) G: voluntati. 4) G : congrue. 5) V: in omnibus. 6) V : hora. 7) bde Hs: unicuique. *) G: nostri.

Strana 119
119 viderentur afferre, auctoritate regia Bohemie prefata et de certa scien- cia derogamus, eciamsi talia forent, de quibus iure vel consuetudine deberet in presentibus de verbo ad verbum fieri mencio specialis, sup- plentes omnem defectum, si quis racione obscuritatis verborum et sen- tenciarum aut sollempnitatis obmisse seu alia quavis de causa comper- tus fuerit in premissis. Nulli etc. 143. Incorporacio ecclesie ad monasterium. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Si de innate no- bis benignitatis clemencia et ex assumpto dignitatis officio singulorum curam 1) gerere nostra dignatur sublimitas et nostra libertatis affectus tanto largiore gracia commendatur, quanto profusius in plures nomen magnificat cesaree maiestatis, ad illorum tamen augendas gracias et instaurandos2) profectus et comoda benigniore quidem gracia et am- plioris favoris profluvio delectamur intendere, qui spretis mundi blan- diciis et transitoria seculi vanitate contempta regi regum et dominan- cium domino2) in simplicitate mentis et mundicia corporis iugiter fa- mulantur. Sane attendentes odorem bone fame et redolentis virtuosi nominis, quo monasterium — — ordinis — — talis diocesis ex reli- giosa vita et conversacione laudabili religiosarum abbatisse, sancti- monialium et conventus ibidem communis fame relatu claruit hactenus et cottidianis devocionum 4) studiis proficit incessanter, ad ipsius bonum statum tanto attencius inclinatur nostra serenitas, quanto confidimus de acceptis oracionibus5) dictarum virginum animabus progenitorum nostrorum et nostra similiter indubitate salutis conpendia auctore domino procurari, animo deliberato, non per errorem aut inprovide, sed sano principum, baronum et procerum nostrorum accedente consilio ius patronatus sive ius presentandi ecclesie in —— et sue filialis ibidem, quod quidem ius ad nos et sacrum Romanum imperium dudum perti- nuit et in cuius plena et pacifica6) possessione vel quasi perstitimus usque modo, prefatis abbatisse et conventui sanctimonialium predicta- rum auctoritate cesarea et de plenitudine imperatorie potestatis sub omni eo modo et forma, sicud idem ius patronatus sive ius presentandi ad imperium sacrum pertinuit, damus, confirmamus et donamus et de certa nostra sciencia elargimur, omne ius nobis et imperio sacro circa hoc conveniens nostro et successorum nostrorum nomine atque vice in prefatas abbatissam, sanctimoniales et conventum plenarie transferen- tes. Supplemus eciam omnem defectum, si quis circa premissa dubia seu obscura interpretacione verborum aut sentenciarum, sollempnita- 1) G: cura. 2) G: instaurandas. 3) G: dominantem dominorum. 4) V: cottidianos devocioni. 9) V: pauca. 5) bde Hs : racionibus.

Strana 120
120 tis, iuris aut alterius condicionis obmissione compertus fuerit, de prefata plenitudine imperatorie potestatis. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostre donacionis, collacionis, largicionis, translacionis et defec- tuum supplecionis paginam infringere seu ei ausu quovis temerario contraire sub pena etc. Presencium etc. 144. Incorporacio civitatis ad regnum. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Inter alias rei publice curas, quibus ex innate cesaree sollicitudinis officio mens nostra frequenter pro subditorum nostrorum salute hincinde1) distrahitur, precipue nobis illud existit et ad id sedulum destinamus affectum, qua- liter peculiare ac hereditarium regnum nostrum Bohemie incrementis felicibus augeamus eiusque terminos novis ac spaciosis terrarum limi- tibus dilatemus, eo precipue, quia eiusdem regni gloriose propagines sacro Romano imperio, cuius regnum ipsum excellens et insigne mem- brum fore dinoscitur, cedit ad gloriam eiusdemque regni incolis grata confert pacis conpendia et salutis, quandoquidem, sicud terrarum divi- siones magni noscuntur esse dispendii, sic per earum uniones grata populis fidelibus comoda procurantur. Sane desiderantes ex corde, ut predicti regni nostri Bohemie feliciter augeatur dudum optata felicitas et felici augmento proficiat ac perpetua serenitatis nostre memoria per nostram sollicitudinem memoranda suscipiat incrementa, animo deli- berato sanoque principum, comitum, baronum et fidelium nostrorum accedente consilio municionem et opidum —— dudum ad illustrem — spectantem etc. in parata de regno nostro Bohemie habita et percepta rite et racionabiliter dinoscimur exsolvisse et emisse pecunia cum omnibus iuribus, fructibus et redditibus, districtu, territorio, vil- lis, vasallis, vasallagiis, feodis, feudotariis, militibus, clientibus, civi- bus, iudicibus, scultetis, villanis, rusticis enphiteoticis et ad glebam ascriptis, agris cultis et incultis, montibus, vallibus, collibus, planis, viis, silvis, rubetis2), nemoribus et virgultis, pascuis, pratis, venacioni- bus, aucupacionibus, aqueis aquarumve decursibus, stagnis, lacubus, paludibus, piscinis, piscariis, molendinis, censibus, obvencionibus, uti- litatibus, honoranciis, emolumentis, taliis3), penis et mulctis iudicio- rum ac aliunde provenientibus, monetis et auctoritate cudendi4) mo- netas auri, argenti, halensium et alterius cunii cuiuscumque necnon cum iudeis et omnibus aliis pertinenciis, que ad municionem, opidum et districtum predictos pertinent seu debent quovis titulo pertinere, neenon metis, gadibus, graniciis, circumferenciis et limitibus suis, si- 1) G: hucinde. 2) G: silvis, ruris rubetis. cudende; V: cadente. 3) V: caligis. 4) G:

Strana 121
121 cud ab aliis bonis circumadiacentibus circumferencialiter sunt distincta, iurisdicionibus, dominio utili directo, homagiis, homagialibus, auri, argenti, stanni, plumbi, cupri, salis et alterius cuiuscumque metalli minoris et omnibus aliis in, sub et super terra consistentibus, quibus- cumque eciam specialibus vocabulis valeant appellari, prefato regno nostro Bohemie eiusdemque regni felici corone, nobis, heredibus et suc- cessoribus nostris Bohemie regibus auctoritate regia Boemie incorpo- ramus, unimus, adiungimus, annectimus et invisceramus perpetuo et irrevocabiliter de iam dicta regie plenitudine potestatis, decernentes et 1) ex certa sciencia hoc regio perpetuo statuentes edicto, quod non licet alicui illustrium regum Boemie, successorum nostrorum, muni- cionem, opidum, villas, vasallos, vasallagia, dominium aut pertinencias antedicta in toto vel ex parte, quibusvis eciam ingenio, excusacione, pretextu seu colore quesito, vendere, scindere, distrahere, alienare, per- mutare, dividere aut aliquo modo a potestate regum, regni et corone Boemie removere, ymmo verius expresse decernimus et presenti regio edicto statuimus omnia predicta et eorum quodlibet sub omnibus modis et distinccionibus, sicud exprimuntur superius, per ipsos reges Boemie absque diminucione qualibet ad regni predicti Boemie2) et felicis eius corone ammodo [excellenciam] necessarie cum integritate perfecta non solum custodiri debere3), verum eciam attentissime retineri. Nulli fergo omnino hominum liceat hanc nostre concessionis, incorporacionis — paginam infringere 4) etc. 145. Forma contra divisiones terrarum — — regni. In nomine etc. Karolus etc. Inter multiplices sollicitudinum im- perialium curas, quibus assidue mens nostra distrahitur, ad illa libenter intendimus, ad illa singulariter meditacionum nostrarum studia per- vigili cura dirigimus, per que principum et principatuum sacri imperii status in suo vigore servatur illesus et dispendiosas divisionum vitando scissuras felicia pocius accipiat in crementa et in principum et prin- cipatuum eorundem potencia sacri Romani imperii magnificencia 5) po- — exhibita nostro culmini tissime conservatur. Sane illustris — — etc. nonnulla iura, peticio continebat, ut, cum progenitores sui possessiones et pertinencias ducatuum et terrarum predictarum, que a sacro imperio dependere constat6) in feodum, absque predecessorum nostrorum divinorum quondam imperatorum et regum Romanorum in- signis memorie sciencia, favore sive assensu aliis inpropriaverint, aliena- verint et a ducatibus et terris dimembraverint, supplicans super hoc 4) fehlt G. 3) bde Hs: debeant. 1) fehlt G. 2) G: Romani. 5) fehlt Hs ; erg. n. (Nettelbladt)—Greinir. III, 135. 6) H: constant:

Strana 122
122 sibi de oportuno remedio provideri 1). Cum igitur explorati iuris ex- istat principes et vasallos sacri imperii sine imperatoris seu regis Ro- manorum permissu, licencia atque scitu principatus et feoda sive va- sallagia taliter alienare aut dividere seu distrahere non debere nec2) posse ideoque de auctoritate imperatoria tenore presencium universas appropriaciones, alienaciones, divisiones et distracciones, si que de bonis, iuribus, possessionibus et pertinenciis ducatuum et terrarum ipsarum, que a sacro imperio dependent in feudum, ut prefertur, per antedictos quondam duces facte sunt, quocumque nomine censeantur, super quibus nostre seu predecessorum nostrorum imperatorum vel regum Romanorum consensus et littere non sunt obtente, cassamus, irritamus et ex certa sciencia revocamus, ymmo cassas [et] irritas nunc- ciamus, volentes, quod omnis appropriacio3), alienacio, divisio seu distraccio nullam penitus habeant nunc vel futuris temporibus firmita- tem, sed omnino existant invalide, sub quibuscumque verborum formis sive tenoribus sint concepte seu aliqua earundem, et quod bona, iura, possessiones et pertinencie huiusmodi ducatuum et terrarum earundem, sicut premittitur, que ab imperio dependent in feudum et taliter alienata sive distracta fuerunt, ad predictum ducem consanguineum nostrum et heredes et successores suos Stet[tinenses] et ad ducatum ipsum Stet- tinensem 1) et terras easdem pertineant et aput ipsos perpetuo incom- mutabiliter perseverent, acsi nunquam fuissent abinde alienata quo- modolibet vel distracta. Inhibemus quidem ex certa sciencia hoc im- periali edicto perpetuis temporibus valituro, quod idem dux, heredes et successores sui duces — — perpetuo iura5), bona, possessiones et pertinencias predictorum ducatuum et terrarum in feudum a sacro dependencia seu dependentes imperio, de ducatibus et terris eisdem alienare, dividere, vacare vel cuiquam appropriare presumant aut distrahere quovis modo, expressa et speciali super hoc nostra 6) et suc- cessorum nostrorum Romanorum imperatorum et regum licencia non obtenta. Nos enim omnem huiusmodi appropriacionem, alienacionem, distraccionem seu divisionem, si que de premissis vel eorum aliquibus seu aliquo per quemcumque facta fuerint, auctoritate imperiali et ex certa sciencia nostra viribus omnino carere decernimus eo ipso. Nulli etc. Signum etc. 1) Der Satz ist nicht zu Ende geführt vgl. (Nettelbladt)-Greinirs Text. 2) Hs: non. 3) Hs: approbacio. 4) Hs: Sten. 5) so nach (Nettel- bladt)-Greinirs Text. Hs : perpetuo, sicut iura... a sacro dependent imperio, contra quam de ducatibus ... 6) Hs: nostro.

Strana 123
123 146. Revocacio privilegiorum subrepticie impetratorum in servicio. In nomine etc. Karolus etc. Imperialis sublimitatis circumspecta benignitas curam subiectorum, quos sacrum ambit imperium, ex as- sumpto cesaree dignitatis officio gerens solicitam merito nonnunquam utilitate swadente reformando in melius aliqua revocat, que excogitata fraude et malignitatis ingenio subrepticie sunt obtenta. Sane gravem — principum 1) nostra recepit2) serenitas continentem, querelam — quod, dum adhuc vitam ageret in humanis et esset in nostro tamquam secretarius et consiliarius obsequio constitutus, sub ea confidencia et presumpcione, quam ad eum tunc gessit nostra serenitas, maleversa- tus, litteras et privilegia, quibus confirmamus antiquissima privilegia data super bonis, in quorum possessione ipse vel Magdeburgensis ec- clesia non fuit ab eo tempore, cuius memoria hominum possit esse, de nostra cancellaria recepit, quibus ipsis in futurum in dominiis, terris, — — etc. et aliarum ter- iuribus et possessionibus eorundem videlicet — rarum possit preiudicium generari, propter quod imperiali celsitudini attento studio et humiliter supplicarunt, quatenus eis super premissis periculis, que possent universaliter evenire, de solita benignitatis nostre clemencia dignaremur de oportuno remedio providere. Nos vero supplicaciones huiusmodi tamquam iustas et racionabiles reputantes, cupientes quoque futuris cavere principum predictorum dispendiis, ut tenemur, non improvide neque per errorem, sed animo deliberato, ma- turo principum, comitum, baronum et procerum nostrorum et sacri imperii fidelium accedente consilio, de certa nostra sciencia et de pleni- tudine cesaree potestatis omnia et singula privilegia, litteras, instru- menta et munimenta confirmacionis, largicionis, donacionis, nove gracie, indulti vel alia quacumque verborum [sub] forma [et] serie continen- cia seu tenore a nobis quovis modo obtenta et inpetrata per — memoratum, quorum pretextu prefatis principibus, heredibus et suc- cessoribus suis seu heredum et successorum cuilibet in simul vel di- visim in marchiis — — etc. et terrarum huiusmodi possessionibus, iuribus, dominiis, libertatibus, appendiis, appendiciis et pertinenciis universis, quibus censeantur nominibus, aut eorum aliquo quovis modo quibuscumque futuris universis temporibus posset generari preiudicium, tamquam malignitatis ingenio subrepticie et fraudulenter, veritate sup- pressa et fidelitate suggesta, obtenta et impetrata revocamus, irritamus, cassamus, anullamus et viribus penitus vacuamus necnon revocata, ir- rita, cassata, vacuata viribus et eciam annullata de cesaree potestatis plenitudine supradicta omnia de certa nostra sciencia presentibus nunc- ciamus et eciam declaramus, volentes auctoritate cesarea atque hoc 1) Hs : principis. 2) Hs: recipit.

Strana 124
124 mostro imperiali perpetue valituro decernentes et statuentes edicto, quod, si ullo unquam tempore futuro talia aliqua instrumenta, littere, privilegia seu munimenta sub quacumque verborum forma continencia seu tenore concepta, ut premittitur, et obtenta comperta fuerint et in lucem prodierint quovis modo, ea et eorum quodlibet nullius vigoris, efficacie, firmitatis, roboris esse volumus penitus seu momenti neque debere eorum pretextu principibus antedictis, heredibus et successori- bus eorum seu heredum et successorum suorum cuilibet in simul et divisim in predictis marchiis etc. preiudicium aliquod generari. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostre revocacionis, irritacionis, cas- sacionis, annullacionis, vacuacionis, declaracionis, decreti et statuti paginam infringere sive ei quovis ausu temerario contraire sub pena centum [marcarum] auri purissimi, [quas] ab eo vel ab eis, qui con- trafecerint, tocies, quocies actum fuerit, irremissibiliter1) exigi volumus et earum medietatem nostre camere, erario sive fisco, residuam vero partem iniuriam passorum usibus applicari. Signum, testes etc. 147. Revocacio vicariatus comitis Subaudie. Karolus etc. Notum facimus etc., quod, licet alias illustrem Amadeum comitem Sabaudie, principem et consanguineum nostrum carissimum, in nonnullis civitatibus, locis et terris comitatis Sabaudie. et aliis locis vicinis adiacentibus ad nos et sacrum imperium pertinen- tibus, tunc confidentes nostram operacionem esse utilem at ad rei pu- blice vergere commodum et profectum, pro nostra sacra imperiali mai- estate vicarium constituerimus generalem, sicut hoc littere nostre date desuper lucidius protestantur, tamen experiencia, rerum efdcace ma- gistra, docente constitucio eiusdem vicarii vergit cottidie in nostrum et sacri imperii Romani ac libertatis ecclesiastice magnum preiudicium et iacturam, sicut de hoc sumus documentis legitimis informati, ne igitur huiusmodi officium vicariatus nobis et Romano imperio ac ecclesiis et ipsarum ministris dampnosum existat, moti ex certis causis, racionabi- liter deposcente utilitate publica, sano principum, comitum, baronum:: et procerum sacri imperii fidelium nostrorum accedente consilio, exit certa nostra sciencia et de cesaree potestatis plenitudine predictum officium vicariatus resumimus et ad nos et imperium a comite predicto penitus revocamus, litteras nostras, quas desuper dedimus, cuiuscum- que tenoris existant, in omnibus suis sentenciis, punctis et clausulis, eciamsi in eis contineretur2), quod dictus comes revocari non possit, annullantes, destruentes, anichilantes et auctoritate prefata cesarea penitus revocantes ac mandantes seriosius universis et singulis princi- 1) Hs: remissibiliter. 2) Hs: continetur.

Strana 125
125 pibus ecclesiasticis et secularibus, comitibus, baronibus, vicariis, no bilibus, militibus, officialibus, iudicibus, consiliis civitatum et locorum communitatibus omnibusque et singulis aliis nostris et sacri imperii fidelibus, quos dictus vicariatus conplectitur, quatenus racione vicaria- tus huiusmodi ad predictum comitem vel suos, quos ad hoc deputaverit hactenus seu deputaverit in futurum, nullum respectum habeant nec sibi tamquam vicario imperii obediant aut intendant, quos eciam ab eisdem obediencia et fidelitate in totum eximimus, libertamus et absol- vimus per presentes. Et si aliquid tempore preterito contra intencio- nem nostram adversus presentem nostram revocacionem, iura, privi- legia et libertatem ecclesiasticam a dicto comite vel ipsius vices geren- tibus occasione seu pretextu dicti vicariatus foret attemptatum, ad- ministratum seu factum hactenus aut fuerit in futurum, de cesaree potestatis plenitudine predicta hoc ipsum, qualicunque modo gestum, administratum seu factum 1) fuerit, cassamus, irritamus et vacuum omnimode nuncciamus nec debere 2) ullis temporibus in futurum habere roboris firmitatem, universos et singulos principes ecclesiasticos et se- culares, comites, barones, cives et universitates civitatum et locorum necnon principatus, dominia, possessiones et subditos eorum, cuius- cumque gradus seu condicionis existant, ad iura pristina, libertatem, frankysiam et statum pristinum reducentes, non obstantibus litteris nostris predictis, quas a nobis idem comes Sabaudie obtinet, quibus omnibus perinde, acsi ipsarum tenores de verbo ad verbum hic expri- merentur, de predicte nostre potestatis plenitudine ex certa sciencia totaliter derogamus etc. Presencium etc. 148. Qualiter scribitur aliis principibus de revocacione predicta etc. Karolus etc. Venerabilibus Arelatensi3) et Gratianopolitano ar- chiepiscopis et Valentinensi episcopo, spectabili comiti Valentinensi et nobilibus 4) Rudolfo5) de Lupeyo, gubernatori Delphinatus, domino de Vinagio, et Audilberto de Castronovo et aliis suis et imperii sacri 6) fidelibus, ad quos presentes pervenerint7), graciam etc. Fidelitati vestre significat nostra serenitas, qualiter vicariatum, quem8) alias comes Su- baudie commisisse dinoscimur, revocavimus per litteras nostras paten- tes sub nostro maiori sigillo, quarum tenor sequitur in hec verba: „Karolus etc." Ne igitur prefatus comes ex ignorancia nostre revocacio- 1) fehlt Hs, ergänzt nach Spon II, 96. 2) Hs: debet. 3) bde Hs : 5) V: Rodulfo. 6) fehlt G. 7) G: Arelaconsi. 4) bde Hs: nobili. 8) G : quam. pervenerit.

Strana 126
126 nis se tueri valeat et ne capitanei, officiales et administratores sui tempore eius absencie excusari possint, quin prefata nostra revocacio transeat in effectum, fidelitati vestre mandamus et iniungimus presen- tibus seriose, quatenus vos unus vel plures, qui nostro nomine ad hoc requisiti fueritis, dictam nostram revocacionem in omnibus et singulis civitatibus, opidis et locis, ubi expediens 1) fuerit et ubi verisimiliter nostra intencio ad aures dictorum comitis officialiumque suorum et aliorum, quorum interest, pervenire poterit, debeatis cum omni diligen- cia publicare et litteras nostras predictas cum omnibus legi 2) publice faciatis. Presencium etc. 149. Revocacio concessionis ungelti. Karolus etc. Quia in futurorum eventibus sic humani fallitur in- certitudo iudicii, ut coniectura probabilis interdum attenta considera- cione3) utile pollicetur4) reperire dampnosum, quandoque contingat, et quod, quandoque consuetum conceditur, ex sanioris inspeccione con- silii consultum revocatur, quia eciam Romanorum imperatoris circum- specta providencia nonnunquam per eum ordinata seu concessa revo- cat seu commutat in melius, prout secundum varietatem5) temporum et negociorum qualitatem commoditatibus subditorum et rei publice conspicit utiliter expedire, sane pridem etc. —— de imperiali clemen- cia ad ipsius precum instanciam in —— civitate, opidis, villis, locis etc., territorio, districtu, dominio temporali consistentibus imponendi, exigendi et recipiendi6) novum ungeltum eo modo, quo in — — re- cipi consuevit, nostra serenitas sibi meminit concessisse. Cum itaque, sicut frequens querela devotorum — — predictorum ad nos perduxit et sicud eciam fide dignorum relacione [apparet], intelleximus huius- modi nostram concessionem ipsis non valere, et quod idem nostras certi tenoris litteras obtinuit, tacita et subpressa per eundem episco- — ordinacione per quendam predecessorem facta suum, rei pum — publice maxime derogatur ac oppressio, incomodum et detrimentum tam ecclesiasticis etc. procuratur7) et redundat in iacturam et scandalum non modicum eorundem. Nos igitur considerantes premissa discrimina plurimum nocitura, ungeltum ipsum per nostras litteras predicto8) episcopo recipi et exigi concessum et indultum ac ipsas litteras in om- nibus ipsarum9) tenoribus, punctis et clausulis de verbo ad verbum super dicto ungelto a nobis per dictum episcopum subrepticie et tacita ordinacione ac subpressa obtentas ac omnia et singula contenta et ex- pressa in dictis litteris, premissorum supplicacionibus 10), querelis et 1) V: expeditus. 2) V : legibus. 3) bde Hs : consideracio. 4) bde Hs : pollicitur. 5) G: veritatem. 6) G: recedendi. 7) G: pro- curator. 8) G: pro dicto. 9) G: ipsorum. 10) G: supplicibus.

Strana 127
127 clamoribus inclinati et inducti consideracionibus antedictis, ex causis eciam racionalibus et in favorem rei publice et ex certa sciencia revo- camus ac revocatas et nullius roboris seu firmitatis existere decerni- mus ac) 1) tenore presencium declaramus de imperialis nostre plenitudine potestatis. Precencium etc. 150. Revocacio processus et sentencie per — tra —— concives late. cives con- Karolus etc. Ad hoc iugum honoris et oneris regie dignitatis no- bis inpositum arbitramur, ut regnorum et populi nostro culmini sub- iectorum errores et acta2) commissa inprovide corrigere wlpinosque dolos et astucias, quibus subiectorum nostrorum quies latenter et sub- dole lacessitur, deformia quoque3) quelibet in regno subiectis exorta populis debeamus iusticie moderamine reformare. Eapropter etc., quod- — — annis pluribus pro rege regni eius- cum olim inclitus princeps — — vicissim sediciose4) viventibus nonnul- dem se gereret, civibus — lis a civitate ipsa metu personarum suarum aliis diucius aliis5) brevius exulantibus, plerique cives ipsius civitatis tunc potentis in honoris et animarum suarum grave dispendium contra quosdam concives suos exu- lantes a civitate tunc temporis processus et sentencias quasdam non equas sed iniquas in facie iudicii et extra super diversis causis tam debiti quam excessuum fulminare non sunt veriti, sigilla6) ipsius civi- tatis, quam tunc rexerunt pro libitu 7), litteris eosdem processus et sen- tencias continentibus apponentes. Nos itaque tamquam is, cuius inter- est hoc facere, volentes indempnitatis) civium nostrorum, in quorum9) dispendium et distruccionem processus et sentencie vergere possent, de oportuno remedio providere, omnes litteras, processus et sentencias huiusmodi continentes, dicto — — pro9) rege, ut premittitur10), se gerente, confectas vel10) confictas pocius et appensione sigilli dicte civi- tatis — — firmatas, eciamsi deposicionem contineant, tamquam falla- ces et frivolas de plenitudine potestatis regie ac fidelium nostrorum consilio irritamus, vacuamus et cassamus, pronuncciantes eas tenore presencium nullo unquam loco et tempore alicuius firmitatis, roboris vel vigoris existere quovis modo etc. 1) fehlt G. 2) V: ac. 3) V: deforma quosque. 5) fehlt V. 6) bde Hs : et sigilla. 7) V: libata. tati, V: indempti. 9) G : iniquorum. 10) V: et. 4) V : fedicense. 8) G: duo (II) depu- 11) G: et.

Strana 128
128 151. Vel sic contra falsarios 1). Karolus etc. Regie nobis dignitatis claritate fulgentibus illud precipue cedere regni opinamur ad gloriam, si ad ea diligenter nostre mentis dirigimus aciem, per que2) regni nostri habenas racionis libra- mine moderandas felici valeamus regimine gubernare salubriter. Pro- vida igitur meditacione pensantes, quod hec laudabilius in actum pro- duci non possunt, quam si falce iusticie hominum sceleratorum rescin- datur3) perversitas, qui continuis4) excessibus instant et tranquillo5) perniciem6) molliuntur, et illa effrenis temeritas, que dum hactenus quasi dormiente vindicta7) vagabatur impunis, facinora libere perpe- trabat enormia, strictis penarum limitibus arceatur, ut sic quasi evul- sis 8) radicibus degeneris condicionis, que terram inutiliter9) occupan- tes perniciose luxuriabant in palmitum dispendia electorum, et 10) ut appareat nostre rei publice facies fertilis et decora, regni nostri baro- nes ad nostram convocari presenciam fecimus etc. Presencium etc. 152. Super revocacionem inprovidi facti. Karolus etc. Notum facimus, quod, cum oculis intelligencie hu- mane propaginis revolvimus, [qualiter] nonnunquam sue cogitacio- nis mutabilis fragilitate per inportunam petencium frequenciam inpro- viso quodam motu 11) quedam concedit vel admittit, que tandem pleniori deliberacione adhibita videntur a tramite 12) racionis recedere, in- dustriosa consideracio debet illa digna quadam confirmacione iuris et consuetudinis legitima 13) correccioris 14) deliberacione provide refor- mare. Cum eciam quandoque sine reprehensione ymmo convenienti mutacione ordinaciones et statuta veterum rerum secundum varietates temporum novo quodam opposito moderamine 15) in meliorem statum et ordinem transformentur 16), idcirco, si 17) tale dominium alienatum, dimembratum et distractum — — usibus fuerit, quod sibi de nostra munificencia concessimus vel concesserimus, forte nos 18) tamen sapien- tum virorum peritorum consilio informati, admissionem, concessionem etc. revocamus, irritamus, cassamus etc. (Presencium etc.( 19) 2) G: quem, No 308: postquam. 1 3) bde Hs: rescin- 1) = 308. 5) bde Hs: tran- 4) No 308 : contrariis. ditur, No 308: rescindatur. s 8) V: 6) G: pronuncciare ; V : provincie. 7) No 308 : vindice. quille. 9) G: utiliter. 10) fehlt bden Hs ; vgl. No 308. 11) V: metu. excelsis. 14) G: correctoris: V: correctorum. 15) V: 12) fehlt G. 13) V : linea. 17) fehlt V. 16) V : transferantur. quedam opposicio moderare. 18) fehlt G. 19) fehlt V.

Strana 129
129 153. Processus imperatoris contra vicarium. Karolus etc. Universis etc. Dudum propter patentes iniurias et enormes offensas, quibus Barnabas etc. sacrosanctam Romanam eccle- siam multipliciter exequi et offendere non expavit, et quia sedulo per nunccios et litteras nostras admonitus, ut ecclesie Romane super illa- tis condignam satisfaccionem inpenderet et a sede apostolica veniam super tot excessibus impetraret, ipse Barnabas nostra monita surda aure 1) transibat atque mandata, cumque super hiis per speciales nunc- cios suos et litteras fide media pro parte2) sua in maiestatem nostram se conpromissurum solide promisisset, tandem, dum iam res ipsa con- cludi deberet, repente mutato consilio compromissum huiusmodi in confusionem et contemptum maiestatis eiusdem simpliciter et expresse rennuit consumare, animo deliberato, sano eciam principum, baronum et procerum nostrorum accedente consilio, dictum Barnabonem de certa sciencia et de plenitudine potestatis cesaree, observatis in hoc cerimo- niis, quantum imperialis iusticia requirebat, a vicariatus sive vicaria- tuum3) nostrorum officiis tam in civitate Mediolanensi quam alibi in Ytalie partibus destituimus ipsumque omnibus iuribus, privilegiis, gra- ciis, libertatibus, emunitatibus, quibus idem nostra seu predecessorum nostrorum Romanorum imperatorum sive regum divine recordacionis concessione gaudebat vel gaudere poterat, dignum duximus previa ra- cione privandum et eciam spoliandum. Novissime siquidem hiis die- bus sanctissimus in Christo pater et dominus noster dominus Urbanus summus pontifex per litteras et sollempnes nunccios suos nobis insi- nuare curavit, qualiter idem Barnabas non solum non penitet vel curat satisfacere de premissis, verum eciam de die in diem in deteriora pro- rumpens adversus sanctam ecclesiam peyora prioribus patrare in con- temptum clavium ecclesie non veretur, propter quod idem dominus noster papa, tanta ipsius Barnabonis excrescente malicia et iusticia exi- gente, adymens sibi omnem potestatem, auctoritatem et bayliam, eun- dem Barnabonem omnesque fautores, adherentes, auxiliatores, conpli- ces, valitores et defensores ipsius velud hereticos condempnavit, monens nos cum instancia et requirens, ut et nos contra ipsum favore sancte matris ecclesie oportunis viis et remediis assurgamus. Nos itaque fidem katholicam totis visceribus amplectentes, ipsum Barnabonem talem, qualem ipsum sancta reputat ecclesia, reputantes, universis principi- bus et fidelibus nostris carissimis, sicuti pridem fidei vestre censura imperiali mandavimus, sic et nunc vestre fidelitati sub obtentu im- perialis nostre gracie precise duximus iniungendum et sub pena per- dicionis iurium, honorum, privilegiorum, graciarum, libertatum et emunitatum, que et quas hactenus a nobis et divis predecessoribus 1) Hs : audire. 2) Hs: tempore. Kaiser, Collectarius 3) Hs : vicariatum. 9

Strana 130
130 nostris Romanorum imperatoribus sive regibus et a sacro obtinuistis imperio, quibus omnibus vos et quemlibet vestrum, qui subscriptis nostris mandatis non paruerit 1) sive paruerint cum effectu 2) infra quin- decim dies a publicacione presencium continue numerandos, imperiali auctoritate in hiis scriptis de certa nostra sciencia privamus, volentes, quatenus ex nunc in antea nullus vestrum subditos vel subditum, cuius- cumque status, dignitatis vel condicionis existant vel existat, ad sti- pendium vel auxilium dicti Barnabonis aut alicuius sui fautoris, ad- herentis vel complicis transire sinatis3) et in nullo penitus communi- cantes vel faventes eidem subditos4) vestros ab ipsius participacione prohibeatis omnino, attentissime provisuri, quod neque vos ipsi B. vel suis fautoribus prestetis neque vestri prestent consilium, auxilium vel favorem per vos, per se vel per alios quocumque colore quesito, directe vel indirecte, publice vel occulte, quinymo, si qui5) ex vobis in suo vel suorum fautorum stipendio vel servicio sunt ad presens seu si aliqui de vestris cum illo vel fautoribus suis consistunt, ab ipsius fautoria, stipendio, servicio vel auxilio discedatis et vestros abinde cum effectu discedere faciatis, omnes nichilominus tam vestros quam alios, si qui de novo in via pertinacie in auxilium ipsius Barnabonis et sibi quovis modo favencium in hac parte se dampnabiliter transferre presumpse- rint6), in processu suo et transitu sub penis subscriptis tota fide tota- que potencia studeatis impedire. Nos enim universaliter singulos et singulariter universos, qui contra tenorem presencium sepedicto Bar- naboni suisve in hac parte complicibus, defensoribus, adherentibus, fautoribus vel amicis adversus sacrosanctam Romanam ecclesiam fideles- que et fautores ac devotos et adherentes ipsius consilium, auxilium vel favorem prestiterint per se, alium vel alios, directe vel indirecte, pub- lice vel occulte, nisi infra quindenam a publicacione presencium con- tinuo numerandam ab7) ipsorum stipendio, servicio, auxilio, familiari- tate, fautoria, adhesione, defensione recesserint vel recesserit cum effectu, auctoritate imperiali et de plenitudine potestatis cesaree omnibus et singulis dignitatibus, honoribus, vicariatibus, officiis, administracioni- bus, iuribus, libertatibus, emunitatibus, graciis et indultis, quibus a nobis vel supradictis nostris predecessoribus sub quacumque verborum et litterarum sunt forma muniti, velud indignos ex nunc cesarea auc- toritate privamus et decernimus esse privatos, quos eciam imperiali banno et proscripcioni subicimus bonaque ipsorum et cuiuslibet ipso- rum omnia publicamus, proscribimus et edicto imperatorio forbanni- mus, liberam universis nostris fidelibus concedendo8) licenciam ipsos in personis, feudis et rebus suis omnibus invadendi et velut hostes 1) Hs: paraverit. 4) Hs : ac 3) Hs: servatis. 2) Hs : affectu. 8) Hs: 7) Hs : ad. 6) Hs: presumpserit. subditos. 5) Hs: sequi. concedo.

Strana 131
131 sancte dei ecclesie et sacri rebelles imperii persequendi, capiendi et alias impune in eos 1) tamquam tales iuxta sacrorum canonum et sa- crarum legum imperialium statuta2) animadversiones debitas exercendi, volentes, ut perpetuis temporibus affuturis inabiles essent 3) et indigni honoribus et eis careant omnino etc. Presencium etc. 154. Insinuacio processus predicti eidem Barnaboni. Karolus etc. Quia taliter scripsimus etc. tibi prius, sicut de hoc processus nostros formavimus licenciore sentencia, quos in notam tui dedecoris 4) per omnes civitates Alamanie5) et alias regiones subiectas imperio mandavimus publicari et sub imperialis maiestatis nostre sigillo valvis palaciorum in singulis urbibus Alamanie6) affigi notorie, ut 7) in pena sit tibi tua temeritas, qua et imperialia mandata contempnere et a promissis tuis recedere presumpsisti, et talis tuas) presumpcio pateat multorum noticie et, vexacione tibi intellectum donante in temet ipsum, cognoscas, quam sit decenter superioris mandato parendum9) et quibus debeat imperialis auctoritas honoribus revereri. Ad alia eciam nichilo- minus, dum tua temeritas illud exegerit, swadente iusticia procedemus. Presencium etc. 155. Insinuacio processus predicti aliis principibus. Karolus etc. Nobili etc. Narracio scribatur per omnia ut supra, incipiendo Dudum propter patentes10) etc. usque ibi qualem ipsum sancta reputat ecclesia, reputantes, quemadmodum universis principi- nus, comitibus, baronibus, vicariis, marchionibus, nobilibus, militibus etc. ante 11) dudum precepimus et nunc iterum per speciales nostras litteras precipimus, sic eciam tue fidelitati firmiter iniungimus et man- damus sub pena indignacionis cesaree et sub pena perdicionis omnium iurium, ut predicitur per omnia que et quas hactenus a nobis et divis predecessoribus nostris Romanorum imperatoribus vel regibus et sa- cro obtinuisti et obtines imperio, quibus omnibus et singulis te et quosvis 12) alios, qui mandatis nostris non parueritis vel non paruerint cum effectu infra quindecim dies a publicacione litterarum nostrarum, quas super hoc fieri fecimus, continuo numerandas, auctoritate impe- riali et de certa privamus sciencia in hiis scriptis, volentes, quatenus tamquam vir catholicus, sancte ecclesie obediens 13) filius, memorato 3) Hs: esse. 2) Hs: instituta. 4) G: deditorum ; 1) Hs: e0. 7) bde Hs: et. 8) G: una. V: decoris. 5) fehlt V. 6) V: Almanie. 12) Hs : quovis. 11) Hs: an. 9) G: parandum. 10) Hs: potestates. 13) Hs: obediencie. 9*

Strana 132
132 Barnaboni taliter condempnato necnon fautoribus, defensoribus, adhe- rentibus, auxiliatoribus, conplicibus et amicis ipsius una cum ipso similiter condempnatis in nullo communices omnino ac nullum seu nullos de subditis tuis ad eorum stipendium sive obsequium transire permittas, quinymmo, si qui iam illic actu consistunt, illos cum effectu debeas omnino revocare ac illos eciam, cuiuscumque condicionis aut status existant, si qui forte deinceps animo desperato ad predictorum Barnabonis et fautorum, defensorum, adherencium, auxiliatorum, com- plicum et amicorum eiusdem stipendium vel obsequium se transferre voluerint, ab huiusmodi transitu non solum consiliis et fidelibus moni- tis, verum eciam totis studeas viribus tuis et potencia impedire nulla- que ipsis aut eorum alicui consilium, auxilium vel favorem per te, alium vel alios, directe vel indirecte, publice vel occulte, adversus sanc- tam Romanam ecclesiam aut eius auxiliatores, adherentes, fautores, complices, fideles atque devotos presumas impendere1) quomodolibet aut prestare. Nos enim, lapsis quindecim diebus a publicacione littera- rum nostrarum imperialium continuo numerandis2), auctoritate im- periali et de plenitudine potestatis cesaree omnes et singulos, qui man- datis nostris non paruerint3) in hac parte vel eis reniti presumpserint, prestando eidem Barnaboni aut defensoribus, fautoribus etc. per se vel alios, directe vel indirecte, publice vel occulte, adversus dictam sanc- tam Romanam ecclesiam vel amicos, auxiliatores etc. consilium, auxi- lium vel favorem, omnibus et singulis dignitatibus, honoribus, iuribus, libertatibus, emunitatibus, graciis et indultis, quibus a nobis vel su- pradictis predecessoribus sub quacumque verborum sunt forma vel litterarum muniti, auctoritate imperiali et de plenitudine potestatis cesaree velud indignos ex nunc de certa sciencia privamus et decerni- mus esse privatos eosque banno imperiali subicimus ac bona eorum omnia publicamus, liberam universis nostris fidelibus concedendo licen- ciam eos et eorum quoslibet in personis et rebus eorum omnibus in- vadendi et velud hostes sancte dei ecclesie sacrique rebelles imperii persequendi, capiendi, arestandi, occupandi ac alias4) impune in eos tamquam tales iuxta sacrorum canonum sacrarumque legum imperialium statuta5) animadversiones debitas exercendi. Presencium etc. 156. Vicariatus pro beneplacito valiturus. Karolus etc. Nobili — — de — —, marchioni Soranie, suo et- imperii sacri fideli dilecto, graciam etc. De tue circumspeccionis in- 1) Hs : impedire. 2) Hs : numerandas. 3) Hs : non paraveritis 4) Hs : alios. vel non paruerint. 5) Hs : instituta.

Strana 133
133 dustria et fidei et devocionis, quam ad nos et sacrum geris 1) imperium, virtuosa constancia presumpcionem indubiam obtinentes tueque saga- citatis et virtutis opera tanto clarius volentes in lucem prodire, quanto pocioribus te dignata fuerit nostra imperialis serenitas honoribus pre- ficere et dignitatis officiis honorare, animo deliberato, sano principum, comitum, baronum et procerum nostrorum accedente consilio, te in burgo —— ad nos et sacrum imperium pleno iure spectante cum sua rota, fortaliciis, territorio et districtu, dominiis et suis pertinenciis, villis, bonis, feodis et iuribus quibuscunque ad dictum burgum per- tinentibus quovis modo nostrum et sacri imperii vicarium ordinamus, constituimus, creamus et facimus de certa nostra sciencia et plenitu- dine potestatis cesaree generalem et specialem usque ad nostrum bene- placitum dumtaxat, concedentes tibi auctoritate imperiali in burgo, rotha, territorio et districtu, villis, bonis, feodis et iuribus supradictis plenam, meram et omnimodam temporalem et gladii potestatem, iuris- dicionem et administracionem totalem necnon merum, mixtum et ab- solutum imperium nostri et sacri imperii vice, nomine et auctoritate necnon super personis et rebus ibidem, cuiuscumque dignitatis, pree- minencie, gradus seu condicionis existant, salva per omnia ecclesiastica libertate premissa et infrascripta, per te, alium seu alios, quos genera- liter vel specialiter duxeris committendos, prout tibi quantumque, aut semel aut pluries, et quociens placuerit, libere et licite exercendi et animadvertendi in facinorosos et correccionem quamlibet, quantumcun- que magnam, mediante semper iusticia et racione previa faciendi. Con- cedimus insuper tibi quamlibet potestatem generalem et specialem re- gendi, administrandi et conservandi locum predictum seu burgum — cum rotha et universis suis attinenciis memoratis, prout statui et ho- nori nostro et imperii sacri videris expedire, necnon gabellas, imposi- ciones, collectas consuetas et omnes census, redditus et proventus, qui- buscumque specialibus censeantur nominibus, dictorum burgi, rothe, territorii et districtus, dominiorum, villarum, bonorum et pertinen- ciarum suarum omnium predictorum ad nos et sacrum imperium per- tinentes exigendi, levandi, colligendi, percipiendi, disponendi et expo- nendi et tuis usibus arbitrarie applicandi, penas quaslibet augmentandi, minuendi et limitandi aut easdem totaliter relaxandi in iudicio et extra racione tamen previa, muletas et penas quaslibet inponendi, exigendi, recipiendi et remittendi per te, alium seu alios, ut prefertur, causas quascumque criminales, civiles, mixtas, maximas, magnas, parvas et mediocres audiendi, examinandi et easdem, si tibi placuerit, iuris or- dine observato vel simpliciter et de plano et absque strepitu et figura iudicii cognoscendi, decidendi, terminandi, iudicandi et diffiniendi, primum et secundum decretum interponendi, officia et beneficia eccle- 1) Hs : gerimus.

Strana 134
134 siastica conferendi seu ad illa canonice presentandi, rebelles imperii, si qui fuerint in loco predicto, inquirendi et sequendi et1) premendi et eciam bona et iura imperialia ad predictum locum pertinencia ad 2) manus tuas assumendi et retinendi et generaliter omnia et singula fa- ciendi, gerendi et exercendi, que generalis et specialis vicarius in pre- dicto loco facere potest et debet de consuetudine vel de iure, eciamsi talia forent, que mandatum alias exigerent speciale et de quibus ne- cesse foret presentibus fieri mencionem specialem, non obstantibus quibuscumque legibus, constitucionibus, consuetudinibus, statutis et iuribus municipalibus et localibus, generalibus et specialibus, quibus omnibus, in quantum presentibus obviare possent, de certa nostra sciencia et de plenitudine potestatis cesaree derogamus, supplentes omnem defectum, si quis in premissis vel ipsorum aliquo racione so- lempnitatis obmisse aut ex quacumque alia causa reperiretur3) com- missus, mandantes nichilominus firmiter et districte universis et sin- gulis vasallis, subditis, terrigenis, incolis, habitatoribus, castellanis, custodibus, officialibus et hominibus quibuscumque burgi, rothe, di- strictus et territorii predictorum, quatenus te vicarium nostrum benigne recipiant et admittant absque difficultate qualibet et tibi ac officialibus tuis, quos ibidem constitues loco tui, omnibus et singulis nostro et imperii nomine fideliter obediant, pareant et intendant sub pena in- dignacionis nostre et centum marcarum auri purissimi, quas ab hiis, qui secus attemptare presumpserint ausu temerario, tociens, quociens contrafactum fuerit, irremissibiliter exigi volumus, et earum medieta- tem nostri imperialis erarii, residuam vero partis passe4) iniuriam usi- bus applicari volumus ipso facto, premissis, ut premittitur, ad 5) nostrum beneplacitum tantummodo duraturis6). Presencium etc. 157. Littera vicariatus. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam etc. Nobilibus — — —, suis et sacri imperii fidelibus dilectis, graciam etc. Inminen- tibus celsitudini nostre assidue varietatibus negociorum innumeris, dum pro felici statu rei publice mens nostra hincinde distrahitur, di- gnum nostra serenitas existimat et fore necessarium arbitramur, ut, quia tot regionibus nobis commissis personaliter adesse non possumus, fideles nostros fide et circumspeccione probatos in partem nostre celsi- tudinis statuamus. Sane cum preclara merita felicis memorie nobi- lium — — de — —, progenitorum vestrorum ab antiqua et generosa stirpe descendencium, et devotam eorundem constanciam ac indefessi et et 1) Hs : eciam. 2) Hs: et ad. 3) Hs: reperirentur. tem passis. 5) Hs : ut. 6) Gs : duraturus. 4) Hs : par-

Strana 135
135 continuati laboris sollicitudinem, quibus ipsi et vos nostram maiestatem et sacrum imperium ab antiquis temporibus honorastis frequencius, oculo mentis perspicaci conspicimus et que vos specialiter paternis in- herendo vestigiis pre ceteris nostris et sacri imperii fidelibus celsitu- dini nostre exhibetis sedule, poteritis et debebitis exequi indubie uti- lius et prestancius in futurum, tanto ad vestri status augmentum in- clinamur maiori gracia, quanto id ipsum vestra et vestrorum fidei con- stancia, ut premittitur, clarioribus indiciis dinoscitur meruisse. Volen- tes igitur premissorum intuitu statum vestrum excellere ipsumque sacra imperiali maiestate glorioso vicariatus titulo generosius insignire, vos et quemlibet vestrum insolidum de cesaree benignitatis clemencia et imperialis plenitudine potestatis, sano eciam principum, comitum, baronum aliorumque nostrorum et sacri imperii fidelium accedente — — consilio, de certa nostra sciencia nostre et sacri imperii civitatis — eiusque comitatus, territorii, diocesis et districtus cum omnibus et sin- gulis iuribus, iurisdicionibus, honoribus, castris, terris, locis, territo- riis, pertinenciis et ipsius districtibus, cum hominibus universis et personis, cuiuscunque status, dignitatis, preeminencie vel condicionis existant, ordinamus, facimus et constituimus nostros et imperii vica- rios generales, dantes vobis et cuilibet vestrum plenam, liberam et omnimodam auctoritatem, iurisdicionem generalem et gladii potestatem, merum et mixtum imperium vice et auctoritate nostris in predictis ci- vitate, districtibus, terris et territoriis, villis, hominibus, possessioni- bus ac pertinenciis universis per vos aut per aliquem vestrum aut ali- quem alium vel'alios nostro nomine exercendi, animadvertendi in faci- norosos et reos homines et cohercionem quamlibet eciam quantumcun- que modicam sive magnam specialiter et generaliter racione previa et mediante iusticia exequendi. Et ut eciam apud nos et nostros com- missarios merum et mixtum imperium iurisdicione sive contenciosa sive voluntaria ubique in civitate, terris, territoriis, districtibus, villis et hominibus, cuiuscumque status aut condicionis preeminencie existant, salva semper et in omnibus sacrosancta ecclesiastica libertate, in locis predictis de rebus, contractibus vel quasi contractibus, iudiciis et ulti- mis voluntatibus, maleficiis, criminibus et delictis vel quasi commissis et perpetratis inter subditos et incolas eorundem locorum et per eos seu eciam per alios in dictis civitate, terris, territoriis perpetratis sive eciam perpetrandis exercere libere valeatis, secundum quod ius et racio perswadebunt, concedentes vobis et utrique vestrum insolidum nihilo- minus et in vos plenario iure transferentes auctoritatem et potestatem omnimodam iurisdicionem et licenciam generalem, collectas et dacia consueta, thelonia, mutas, gabellas imponendi, ferias et nundinas in- stituendi, beneficia conferendi, rebelles imperii insequendi, appellacio- nes libellorum, divoluciones bonorum directi vel utilis dominii decre- tandi, onera realia et personalia et mixta, angaria et parangaria necnon

Strana 136
136 — omnes census, redditus, iura, proventus, emolumenta, obvenciones et pedagia civitatis, terrarum, districtuum et locorum predictorum ad nos et sacrum imperium pertinentes et pertinencia exigendi, recipiendi, penas et multas racione previa imponendi, exigendi et levandi, ex cau- sis racionabilibus augmentandi, minuendi et remittendi, in iudicio et extra in causis, questionibus, litibus, arbitriis, arbitramentis quibus- cumque cum causarum condiccione, cognicione, iudices1) dandi et eos removendi, tutores et curatores dare et datos declarare, possessionem bonorum concedere et in ipsam mittere, causas eciam quascumque ca- pitales, criminales vel civiles, maximas, magnas vel minimas, eciamsi bonorum omnium seu partus aut status cuiuslibet seu libertatis vel servitutis personarum sentenciam et cognicionem requirant, ipsorum decisionem vobis committimus ac delegacionem et subdelegacionem pleno iure vel sine, deum habendo pre oculis, ac de plano et sumarie sine strepitu et figura iudicii, sola veritate inspecta, procedendi et de- terminandi et sentencias exequendi, fugitivos inquirendi et premendi, maleficos et fures et assassinos 2) et raptores stratarum laqueandi, suspen- dendi, iudicandi iuxta sacrarum legum et iurium et communium sacra- tissimas sanxiones et prout secundum ritum, terre consuetudinem, municipalia iura et statuta perswaserint, et proditores decapitandi et suspendendi et eos et eorum quemlibet, dum et quociens se casus obtule- rit, condempnandi, puniendi, membra truncandi, fustibus cudendi3), in facie bullandi, de patria ad tempus et perpetuo relegandi et carcerandi et igne concremandi, corpus vel partem mulcandi4) et debilitandi et quamlibet aliam vite condempnacionem vel adempcionem faciendi, bona publicandi et officiales instituendi et de omnibus criminibus ordinariis et extraordinariis, enormibus et levibus, publicis et privatis cogno- scendi et puniendi et execuciones faciendi tam secundum iura commu- nia quam municipalia, decidendi cognicionem et decisionem huiusmodi committendi, in integrum restituendi, abolicionem quamlibet in iudicio et extra exercendi, infamiam 5) tam iuris quam facti inrogandi et tol- lendi6) et disponendi de causis principalibus et appellacionibus quibus- cunque tamquam iudices vos et uterque vestrum in solidum super hoc a nobis delegati cognoscendi, examinandi et diffiniendi, decreta primum et secundum interponendi, dominia directa et utilia et quasi nomine iuris et servitutes reales et personales et iura declarandi et omnia, que causarum merita requirunt, exercendi et exequendi, monetas sub vero pondere et caractere auream et argenteam instituendi, ferias cuius- cumque generis imponendi et tollendi, rebelles sacri imperii prose- quendi, capiendi et puniendi et decreta et statuta, reformaciones et provisiones in predictis omnibus et quolibet premissorum faciendi, de 1) Hs : iudiciis. 2) Hs: assessinos. 3) Hs: cedendi. 5) Hs : in famam. 6) Hs: tollandi. mulciandi. 4) Hs :

Strana 137
137 novo corrigendi et interpretandi iam facta et in totum tollendi semel aut pluries et tociens, quociens oportunum fuerit et ordo dictaverit racionis, et generaliter omnia et singula, que verus et legitimus sacri imperii vicarius facere potest et ad eum pertinent, ut premittitur, libere faciendi et exsequendi, eciamsi qua ex eis mandatum exigerent spe- ciale, non obstantibus aliquibus legibus, privilegiis et iuribus, edictis, consuetudinibus et statutis vel reformacionibus aliter formam traden- tibus, per quas vel que premissa vel eorum aliquod vel aliqua dici possunt invalida vel esse annullanda, quibus omnibus ex certa sciencia, acsi de eis et quolibet eorum facta esset expressa mencio specialis quoad superdicta vel aliquod premissorum, derogamus expresse, ratum habi- turi et gratum ex nunc prout ex tunc, quidquid per vos vel alterum vestrum iuxta presentem modum, ordinem et formam rite ac recte actum et gestum fuerit in premissis et quolibet predictorum, acsi per nos vel nostre magestatis officialem de certa nostra sciencia agerentur, presen- tibus nostris concessionibus, indultis, graciis et omnibus et singulis, que expressantur superius, ad nostrum et successorum nostrorum im- peratorum et regum Romanorum dumtaxat beneplacitum valituris. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostre ordinacionis, sanccionis, commissionis et gracie paginam infringere seu ei quovis ausu temera- rio contraire. Si quis autem contrarium attemptare presumpserit, in- dignacionem nostram et sacri imperii ac penam mille marcarum auri purissimi, cuius medietatem fisci nostri imperialis, reliquam vero vestris et cuiuslibet vestrum usibus applicari decernimus tocies, quocies con- trafactum fuerit in premissis vel aliquo premissorum, eo ipso se nove- rit irremissibiliter incursurum. Signum etc. Testes etc. Presencium sub bulla aurea tipario imperialis maiestatis nostre inpressa testimonio litterarum. Datum etc. 158. Constitucio vicedomini et inquisicio censuum imperii. Karolus etc. Notum facimus tenore presencium universis, quod, quia sollicitudinis nostre studiosas continua meditacione dirigimus ex- cubias noctesque ducimus insompnes super hiis, que ad culmen sacri Romani imperii non solum augendum sed pariter in distractis suis viribus ac pertinenciis delapsis recuperandum pertinere videntur, tanto 1) alcius in hiis intuitat mentem nostram inpulsiva racionis discursio, quanto eiusdem imperii gloriosum apicem sibi ad noticiam sacratissi- mam elegit deus pro clipeo defensorio et generali refugio ecclesie sue militantis et tamquam monarcha 2) christiane religionis portum saluti- ferum amministravit3) omnibus et singulis in procellis huiusmodi fluidi 1) Hs : tantoque. 2) Hs: monarchia. 3) Hs: amministraret.

Strana 138
138 maris navigantibus et machine tempestive fluctuantibus per undas. Sed cum sic oculos argutos in ambitum terreni defigimus orbis, adeo aqui- lam Romanam a volatilibus 1) sedis ipsius deplumari conspicimus et iura et bona sacri imperii tantum distrahi ac dilacerari, ut per dete- standa malignancium desideria ipsa dedicata aquila plus mergas appeti videatur quam volatile altivolum in proteccionem omnium sublime. Nos igitur, qui ex debito tam iugis quam felicis ad id obligamur officii, desiderantes ausibus huiusmodi nephandis occurrere et bona imperii cum iuribus suis ac pertinenciis, quantum possumus, deo iuvante rele- vare, illustrem Rudolphum ducem Saxonie, sacri Romani imperii archi- mareschalcum, principem et avunculum nostrum fidelem dilectum, quem nostra cesarea maiestas longevam per experienciam in consiliis reperit providum, fidei constancia firmum, maturis moribus insignitum, indefessis circa nos et sacrum imperium serviciis benemeritum et sicut matura propagine generosum sic in universa vite proceritate fulgidum et decorum, provida deliberacione et principum ac procerum nobilium- que nostrorum maturo consilio nostrum vicedominum constituimus et capitaneum facimus per nostras et sacri imperii Romani civitates, que — vicedominium secuntur nominatim etc., volentes, ut dictus dux — et capitaneatum huiusmodi usque2) ad nostram vel successorum no- strorum teneat revocacionem et ut ipse auctoritate nostra cesarea solerti perquirat indagine et in custodia rimetur inquisicione, [qualiter] iura, census, fructus, usus, obvenciones, pertinencias et omnia et singula nobis sacroque imperio debita, [que] ex inadvertencia Romanorum prin- cipum, predecessorum nostrorum preclare memorie, seu ex oblivione vel malignancium inimicorum ipsius imperii malicia dilapsa videntur et fraude distracta perniciosa, recuperet, relevet et restauret sacratissime imperiali advocacie diligenter et fideliter resumendo etc. 159. Procuratorium nobilium pro sponsalibus. Karolus etc. Notum facimus etc., quod cum spectabili viro etc. volentes parentelam et indissolubilis amicicie fedus contrahere, de — circumspeccionis industria indubie honorabilis — — et nobilis — presumentes, ipsos et eorum quemlibet3) in solidum, ita quod non sit melior condicio occupantis sed, quod per unum ipsorum inceptum fue- rit, per alium prosequi valeat et finiri, presentes et onus procuracionis in se sponte suscipientes nostros veros et legitimos procuratores et nunccios speciales fecimus, constituimus et creavimus, dantes et con- cedentes eisdem animo deliberato, non per errorem aut inprovide, sed de certa nostra sciencia plenam et omnimodam potestatem prefatum 1) Hs : volatibus. 2) Hs : quousque. 3) G: quomodolibet.

Strana 139
139 — — nostro nomine cum reverencia salutandi et cum eodem dominum super contractu matrimonii inter nos — — ab una et — — parte ab alia loquendi, tractandi, concludendi, sponsalia de presenti et futuro contrahendi, nos obligandi promissionibus, iuramentis et ceteris cau- cionibus, que ad consumacionem plenariam dicti 1) matrimonii necesse videbuntur, dotem firmandi, pacta et promissiones accipiendi, litteras et instrumenta sub sigillis dandi, iuramenta in animam nostram pre- standi et alia omnia et singula promittendi, faciendi, explendi et con- summandi, que circa premissa utilia, expediencia et iuxta discrecionem eorum oportuna vel necessaria quomodolibet2) videbuntur, etsi de hiis iure aut consuetudine deberet fieri mencio specialis, et que nosmet ipsi facere possemus, si in persona propria adessemus, gratum et ratum habere volentes et promittentes, quidquid per antedictos nostros pro- curatores et nunccios seu eorum alterum tractatum, finitum, promis- sum, iuratum aut consumatum fuerit quovis modo, promittentes eciam nominatim et expresse omnia et singula, que per antedictos procura- tores et nunccios nostros in premissis omnibus et eorum quolibet acta, tractata et consummata fuerint, nostris autenticis litteris roborare et ea consumare plenarie et perducere in effectum et de omnibus et sin- gulis pactis [et] promissionibus, que et quas a prefato domino —— receperint3) et acceptaverint, absque difficultate seu contradiccione qualibet omnimode contentari. Presencium etc. 160. Procuratorium ducatibus et terris dividendis. Karolus etc. Notum facimus etc., quod de probata fide ac rerum experiencia, constancia et multe circumspeccionis industria nobilis - gerentes fiduciam specialem, animo deliberato maturoque principum etc. consilio plenam et liberam ipsis et eorum cuilibet in solidum, ita quod non sit melior occupantis condicio, sed, quod unus eorum inceperit, alter cum ipso et sine ipso mediare possit, prosequi et finire, dedimus et damus presentibus potestatem super omnibus et singulis displicen- ciis, questionibus atque causis, que inter nos in partem predictam super nostris et sacri imperii iuribus et inter illustrem Wenceslaum — — — etc. fue- etc. super — — ducatibus parte ex una et illustrem — rint et in presenti quomodolibet esse possent ex altera, nomine et vice — cum ipso comite Flandrie ac eius con- nostris et fratris nostri — siliario simile ab ipso potestatem habente tractandi, tractatus accipiendi, intenciones nostras et eiusdem fratris nostri dicendi, raciones partis alterius audiendi, accipiendi et eciam replicandi, deliberandi, oblatis placitis sive tractatibus consenciendi vel dissenciendi, paciscendi, con- 1) G: dicte. 2) fehlt G. 3) G: reciperint.

Strana 140
140 cludendi, componendi, concordandi, perpetuam inter nos et comitem predictum amiciciam et concordiam ordinandi ita sane, quod ducatus Lymburgie circa ducatum Luczemb[urgie] et cum ipso1) unitus, con- iunctus et connexus perpetuo inseparabiliter perseveret, et in premissis, quod eisdem expedire videbitur, consumandi ac eciam, que nosmet ipsi circa hoc facere possemus, libere faciendi, ratum habituri et gratum, quidquid per antedictos fideles nostros vel eorum aliquem in hiis om- nibus aut ex eis dependentibus, emergentibus et connexis, salva con- dicione iam dicta, de ducatu Lymb[urgie] tractatum, acceptum, propo- situm, acceptatum, actum, ordinatum, diffinitum, pactum, conclusum2) et consumatum fuerit sive gestum. Presencium etc. 3101 161. Procuratorium ad petendum iura in civitate. Karolus etc. Magistro civium etc. De fide et circumspeccionis industria nobilium —— ple[nam] ob[tinentes ]3) fid[uciam], ipsis et eorum cuilibet in solidum damus plenam et omnimodam facultatem omnia iura nostra imperialia in civitate — — et in territorio, quali- cumque sint et in quibuscunque rebus consistant seu quibus vocabulis exprimantur a nobis et ab aliis, quorum interfuerit, nostro nomine et imperiali nostra auctoritate exigendi, pactandi, usurpandi et ea prose- quendi ad nostrum et imperii sacri honorem et gloriam, decernentes imperiali statuendo edicto, ut, quidquid nostri fideles seu alter ipsorum circa ipsorum predicta iura nostra demonstraverint seu fecerint, plenam obtineant roboris firmitatem, fidelitatem vestram studiosius requiren- tes, quatenus eisdem —— fidelibus nostris in execucione predictorum omnium verbo et opere studeatis inpendere consilium et auxilium oportunum, sicut de vobis presumit celsitudo cesarea et quemadmodum 4) hoc faciendum vestra fidelitas dinoscitur obligari. Presencium etc. 110" 162. Procuratorium speciale. Karolus etc. [Notum facimus] .. . quod de fide et legalitate et5) circumspeccionis industria nobilium —— et — —, nostrorum et sacri imperii fidelium etc., plenam obtinentes fiduciam, dictos — — pre- sentes et in se infra scriptum procuracionis [officium] sponte susci- pientes ac — — absentem tamquam presentem ad tractandum, ordi- nandum et concordandum inter illustrem —— parte ab una et — parte ab alia de pace et treugarum securitate ad certos dies et termi- 1) Hs : Christo. modum admodum. 2) Hs: conclusam. 5) fehlt G. 3) G: ab. 4) G: quemad-

Strana 141
141 nos, prout dictis partibus et ipsis expedire videbitur, nostros veros et legitimos procuratores, actores, negociatores, gestores et nunccios faci- mus speciales, dantes nichilominus dictis procuratoribus nostris plenam et liberam potestatem, ut dictas treugas inter partes prefatas coniunc- tim vel divisim inire, firmare, stabilire, auctorizare necnon omnia et singula alia etc. specialia mandata imperiali auctoritate facere et ordi- nare possint et valeant, que circa premissa et quelibet eorum necessaria fuerint aut quomodolibet oportuna, et huiusmodi treugas et pacis federa, que dicti procuratores nostri inierint, tractaverint, fecerint aut alia quomodolibet ordinarint, ex tunc prout ex nunc et ex nunc prout ex tunc auctorizamus, ratificamus et imperiali auctoritate maiestatis nostre 1deliberato animo 1) approbamus. Presencium etc. Datum etc. 2 (163. Procuratorium nuncciorum imperialium. Karolus etc. Ad noticiam universorum volumus tenore presen- cium pervenire, quod de probitate fidei, morum constancia ac rerum experiencia venerabilis et spectabilis burggravii — — principis et de — — etc., — et — fidelitate ac circumspeccionis industria prudentum referendariorum sacre aule nostre regalis, consiliariorum nostrorum dilectorum, certam et indubitatam gerentes fiduciam, ipsos constitui- mus, ordinamus et facimus per hos regales apices nostros et sacri Romani imperii procuratores, nunccios, factores et negociorum gestores ad gerendum, dirigendum et promovendum nostra et ipsius imperii nego- cia per Ytaliam et super illis cum quibuscumque personis ecclesiasticis et secularibus, quantumcumque dignitate premineant, tractandum, agendum et eciam terminandum, dantes dictis consiliariis nostris pro- curatoribus de certa nostra sciencia tenore presencium auctoritate regia predictorum nostrorum et sacri imperii negociorum et factorum plenam et liberam administracionem necnon totalem, perfectam et omnimodam. — — etc. et eorum — et — potestatem specialiter cum nobilibus — quolibet, nostris et sacri imperii fidelibus, vice et nomine nostris regiis placitandi, tractandi, tractata et placita consumandi 2) et concludendi, firmandi, stabiliendi et, sicut eis expediens visum fuerit, roborandi, eis et eorum cuilibet universos et singulos excessus, offensas, iniurias et temeritates adversus nos et sacrum imperium in personis et rebus nostris et ipsius imperii quibuscumque viis et modis commissis usque ad hec tempora per eos et eorum quemlibet factas seu commissas auc- toritate nostra Romana regia totaliter cognoscendi, penas pro excessi- bus, offensis, iniuriis et temeritatibus huiusmodi debitas sive a lege ) fehlt V, statt dessen: ex certa nostra sciencia. 2) Hs: consu- mendi.

Strana 142
142 latas1) sive ab homine infligendas, si quas incidisse ipsi et eorum sin- guli viderentur, tollendi et omnimode relaxandi, omnem inhabilitatis vel infamie notam, si qua ex premissis subsecuta fuisset in ipsis et eorum quolibet2), abolendi eosque et eorum quemlibet fame et honori, statui et ceteris omnibus in integrum restituendi ac nostre regie gra- cie per omnia reformandi et in animam nostram, si3) circa premissa vel eorum aliquod seu circa connexa, dependencia vel emergencia, circa illa seu circa subsequencia opus fuerit quecunque sacramenta prestandi, premissa quecumque pro maiestate regia nostra faciendi et tam ad placita quam ad premissa huiusmodi et alia, que dicti procuratores nostri in premissis et eorum quolibet4) exegerint, fecerint seu promi- serint observanda, nos, quibuscumque modis eis videbitur obligandi necnon alia omnia et singula faciendi, que veri et legitimi procuratores liberam et generalem administracionem habentes facere possunt et que nos ipsi facere possemus, si personaliter adessemus, eciamsi mandatum exigant speciale et plenam de verbo ad verbum in presenti procuratorio nostro secundum leges oporteret fieri mencionem, supplentes de pleni- tudine regie potestatis omnem defectum iuris, si quis in premissis vel eorum aliquo videretur obmissus, ac legi, cuius pretextu tali posset obstare defectus, quoad presens procuratorium nostrum de certa scien- cia derogantes, promittentes nichilominus tenore presencium bona fide ratum nostro et sacri imperii nomine nos habituros perpetuo atque gratum, quidquid per supradictos nostros procuratores conclusum, fir- matum, stabilitum, factum, procuratum, ordinatum fuerit sive gestum in premissis omnibus et eorum quolibet necnon in connexis, dependen- tibus et emergentibus, circa illa et contra ea vel ipsorum aliquod per nos vel personam seu personas interpositas quavis via, occasione vel modo 5) numquam facere quomodolibet perpetuo vel venire aut eciam attemptare etc. 1) Hs : latos. libet. 5) Hs: non. 164. Procuratorium et citacio principum pro iuribus im- perii repetendis et dantur treuge. Karolus etc. Nobilibus etc. graciam etc. Notam tyrannidem et manifeste temeritatis sevicias, quibus etc. nostra et sacri Romani im- perii dominia, iura, civitates, castra et pertinencias dudum occupasse dinoscitur, vosque presumptuose pertinacitatis ipsius sequentes vesti- gia adhuc eadem non pertimescitis 6) occupare et occupata7) tenere, habito respectu ad iuramentum, quod de promovendis et tuendis sacri Romani imperii honoribus et profectibus prestitisse dinoscimur, non possumus8) neque arbitramur fore conveniens ammodo sub dissimula- 4) Hs: quam- Hs : quomodolibet. 3) Hs: sic. 8) G: possimus. 6) G : pertimescis. 7) G: occupate.

Strana 143
143 —— cione seu negligencia preterire. Idcirco vos et quemlibet vestrum ra- cione occupacionis et detencionis iurium et terrarum ipsarum in sacro auditorio nostro et dicti imperii diffamatos atque delatos auctoritate Romana regia presencium serie citamus, mandantes vobis et vestrum cuilibet, quatenus a die presentacionis eorundem presencium infra de- cem dies continuos, quos vobis et vestrum cuilibet pro primo, secundo et tercio peremptorio termino 1) presentibus assignamus, in civitate- personaliter compareatis coram maiestate nostra seu illustri duce— iudice2) regali Romane curie, principe nostro, et assessoribus suis, quos sibi3) duximus adiungendos, audituri, dicturi et facturi, quod 4) de principum, baronum et procerum sacri Romani imperii diffinicione pro- vida5) ordo dictaverit racionis, et super premissis omnibus iusticiam subituri. Et ne cuiuslibet6) canonum dubietas vos a debita prosecu- cione mandatorum regalium et obediencia virtuose iusticie valeat ex- cusare, vobis et omnibus vobiscum venientibus treugas pacis regalis nostra indulget serenitas, ut videlicet absque metu vel periculo7) per- sonarum vel rerum dicte maiestatis nostre seu dicti iudicis aut aliorum delegatorum iudicum nostrorum presencium in loco et termino predic- tis libere possitis accedere, iuri parere ac abinde secure recedere, nul- lam violenciam vel offensam per personas quaslibet inferendam proti- nus metuendo, alioquin vobis non conparentibus, vestra absencia non obstante et contumacia exigente, super hiis et in quibus Romanum imperium per dictum archiepiscopum et vos lesum fore conspicitur et aliis omnibus infrascriptis auctoritate regia supradicta, servatis iuris ordine, more eciam seu stilo in dicto sacro auditorio in similibus ser- vari solito, de prescriptorum principum, procerum et baronum consilio contra vos et quemlibet vestrum attencius procedemus, nuncio latori presencium, cuius de citacione huiusmodis) presentanda iuramentum accepimus, super prestacione, quam vobis factam dixerit, plenarie cre- dituri. Presencium etc., quas ad cautelam in processu per dictam re- galem curiam de mandato nostro fieri iam cepto fecimus registrari. Datum etc. . . . annorum9). 165. Procuratorium administracionis generalis et presen- tandi ad beneficia. Karolus etc. Notum facimus etc., quod nos 10) facimus, consti- — — tuimus et, prout melius possumus, ordinamus honorabilem virum — nostrum ac terrarum nostrarum generalem procuratorem, negociorum 1) fehlt V. 2) V. a. m. verbessert: Jodoco. 3) G: soli. 4) fehlt G. 5) G: providaque. 6) V: et cuilibet. 7) bde Hs: periculorum. 8) fehlt G. 2) fehlt G. 1°) V : quos statt quod nos.

Strana 144
144 — gestorem, actorem, defensorem, administratorem et nunccium specialem, dantes et concedentes eidem generalem et liberam administracionem omnium bonorum nostrorum, rerum et iurium temporalium et spiri- tualium vel quasi et potestatem administrandi predicta omnia et sin- gula nostra negocia et terrarum nostrarum predictarum gerendi et super omnibus causis et negociis nostris agendi et defendendi coram quo- cumque vel quibuscumque iudicibus ordinariis vel delegatis, libellum vel libellos offerendi et recipiendi oblatos1), litem contestandi, iura- mentum calumpnie et cuiuscumque alterius generis in animam nostram prestandi, testes et instrumenta producendi et probaciones alterius partis videndi et reprobandi, excipiendi, crimina et defectus opponendi, concludendi, sentencias tam diffinitivas quam interlocutorias petendi, apostolos petendi et appellacionem prosequendi, beneficium absolucio- nis simpliciter et ad cautelam a sentenciis excommunicacionum, suspen- sionum vel interdicti petendi et optinendi, presentandi quoque ad omnia et singula beneficia ecclesiastica cum cura vel sine cura, eciamsi digni- tates vel personatus existant, que ad nostram presentacionem vel quam- cumque aliam disposicionem in civitate vel diocesi —— vel alias ubicumque spectare noscuntur, alium vel alios procuratores, admini- stratores et negociorum gestores loco sui substituendi 2) let revocandil3), quando vel quocies sibi videbitur expedire, et generaliter omnia et specialiter singula faciendi et exercendi, que veri4) procuratores, ne- gociorum gestores, actores, defensores et administratores curacionem et liberam administracionem habentes facere possunt et que nosmet facere possemus in iudiciis et extra, eciamsi mandatum exigant speciale, promittentes nos ratum et gratum habere et tenere, quidquid per domi- num dictum — — episcopum — —, substitutum5) vel substituen- dum ab eo in premissis fuerit actum, factum, gestum, administratum seu eciam procuratum. Volentes autem ipsum episcopum vel substi- tuendum vel substituendos ipsius relevare ab omni onere satisdandi, promittimus omnibus, quorum interest et intererit, iudicium6) sisti et iudicatum solvi in omnibus suis titulis sub ypotheca omnium bonorum nostrorum. Ceterum protestamur, quod, si nos personaliter in iudiciis vel extra ageremus, defenderemus 7), administraremus8) et negocia ge- reremus9) vel quidquid aliud faceremus, quod per hunc dictum procu- ratorem, constitutos vel substitutos ab eo [factum fuerit], non inten- dimus revocare, quominus ipse vel substituti 10) ipsius possint facere omnia et singula supradicta, quinymo, sive preveniamus eos, sive ab 1) G : ablatas ; V : recipiendi abbates et oblatos. 2) G: obstituendis. 5) G: substatuendum; V: sub- 3) fehlt V ; G : renovandis. 4) G: viri. 6) fehlt G. 7) G : agerimus, defenderimus. s) G: admini- stiendum. 10) G: subditis, V: sustitis. 9) G: gerimus; V: geremus. stramus.

Strana 145
145 eis preventi fuerimus, volumus, ut eorum factum valeat, acsi nos face- remus propria in persona. Presencium etc. Datum etc. 166. Imperator dat cuidam plenam potestatem agendi in — et beneficia ecclesiastica conferendi. regno Karolus etc. Quamvis cunctorum nostrorum fidelium et agen- dorum multiplicum nos ingens cura sollicitet, regnum tamen nostrum cum annexis suis tanto precordialius tantoque diligencius intuemur, quanto illud tamquam caput et membrorum nobilius omnium, que no- bis hereditarie a divina potestate collata cognoscimus, existit carius diligendum. Cum itaque ipsius regni gubernacioni1), quam libentissime personaliter ageremus, nisi diversarum occupacionum, quibus ad utili- tatem fidelium per regiones varias frequenter distrahimur, multiplici- tas obviaret, totis cupiamus affectibus salubriter providere et talem constituere ibidem vice nostra, qui absencie nostre defectum conpleat seu suppleat et personam nostram veraciter representet2), de tuis ita- que fidelitatis constancia et presumpcione confisi, in partem nostre sol- — ceterasque licitudinis te vocantes, prefatum regnum nostrum terras dicioni nostre suppositas omnesque civitates ipsarum, districtus et loca cum omnibus suis pertinenciis, earum curam, gubernacionem et — usque ad beneplacitum nostrum committimus regimen tibi — plenarie per presentes teque in eas et in eis et eorum quolibet ponimus loco nostri, dantes et concedentes tibi in eis posse plenissimum cum omnimoda et plenissima iurisdicione ac mero et mixto3) imperio et gladii potestate ad animadvertendum in facinerosos et malos et quos- libet alios, quociens sit4) et quando tibi placuerit, per te et alios exer- cendi, capitaneos, camerarios, villicos, rectores, castellanos et burg- gravios castrorum, iudices, iuratos, consules seu scabinos civitatum ceterosque officiales ponendi, ordinandi, eligendi, restituendi, desti- tuendi, remanendi et cassandi, semel vel pluries deputandi et revocandi, prout et sicut tibi placuerit, plenam tibi tenore presencium concedimus facultatem. Proventus et redditus omnes regni predicti et omnium predictorum et omnia et singula ad nostram cameram quocumque modo pertinencia ad tuam ordinacionem et disposicionem volumus pertinere, ita quod illos et illa convertere, dispendere, distribuere et erogare possis, prout de tua processerit voluntate, fidelitates preterea et homa- gi a, iuramenta et obedienciam 5) a quibuscumque personis nostro no miine recipere possis et antiqua feuda confirmare et concedere et eccle sastica beneficia et dignitates, quorum nominacio seu presentacio ad- 2) Hs: representat. 1) Hs : gubernacio. 4) Hs: sint. 5) Hs: inobedienciam. Kaiser, Collectarius. 3) Hs: vero mixto. 10

Strana 146
146 nos pertinet quoquo modo, conferre possis et denique quod 1) cum qui- buscumque principibus, regibus, ducibus, marchionibus, prelatis, domi- nis, baronibus, communitatibus, terris, locis ac aliis quibuscumque per- sonis convenciones, pacciones, federa, ligas, concordias, treugas et pa- ces, promissiones 2) et obligaciones facere, inire, contrahere et firmare et quelibet iuramenta prestare et eciam, si opus fuerit, bellum indicere, exercitum et gwerram movere et facere, quatenus introducere valeas bonum pacis et libere possis. Plenariam eciam concedimus potestatem et generaliter omnia et singula, que nos ipsi facere possemus, per te volumus et decernimus posse fieri et te in omnibus et per omnia in illis partibus tenere plenarie locum nostrum, novas tamen infeudaciones et alienacioncs perpetuas tibi esse et intelligi volumus auctoritate presen- cium interdictas. Mandamus igitur universis episcopis, prelatis, duci- bus, capitaneis, baronibus, villicis etc. ceterisque hominibus terrarum nobis suppositarum et supponendarum in posterum, cuiuscunque pree- minencie extiterint, quatenus tibi in omnibus et per omnia tamquam nobis parere, obedire et intendere debeant fideliter et devote, ratum, gratum et firmum habituri etc. Presencium etc. 167. Procuratorium in regno Bohemie et beneficia con- ferendi. — — consiliar[iis] etc. — et Karolus etc. Venera [bilibus] graciam etc. Ne propter varias et inminentes reipublice curas, quibus per mundi ampla spacia mens nostra distrahitur, debitam hereditario regno nostro Boemie et eius habitatoribus vigilanciam negligere videa- mur, ad supportanda nobiscum regni eiusdem onera et gentis nostre Boemice necessitates congrue revelandas vices regias libenter viris fidei constancia et morum honestate conspicuis nostra solet sublimitas de- legare. Sane de inmota vestre devocionis constancia et probata cir- cumspeccionis industria plenam et indubitatam obtinentes fiduciam, vos et quemlibet vestrum in solidum per predictum regnum nostrum Bohemie nostros administratores, procuratores et negociorum gestores generales et speciales facimus, constituimus et presentibus ordinamus, dantes vobis et cuilibet vestrum in solidum plenam, liberam et om- nimodam tenore presencium potestatem burgravios, iudices, consules et officiales nostros castrorum, civitatum et villarum per Boemiam ad vestram presenciam evocandi, requirendi et exigente racione removendi et alios subrogandi, census, redditus et iura nostra regalia ab eisdem et aliis nostris subditis exigendi, recipiendi et pro nostris usibus re- servandi, beneficia ecclesiastica curam animarum non habencia, in qui- 1) Hs : eidem quodque. 2) Hs: provisiones.

Strana 147
147 bus nobis ius patronatus competit, conferendi seu ad illa, dum vaca- verint 1), personas ydoneas presentandi necnon omnia alia et singula faciendi, que in premissis et eorum quolibet fuerint2) oportuna et que nosmet ipsi facere possemus, si personaliter adessemus, ratum habituri perpetuo atque gratum, quidquid per vos aut alteros vestrum seu al- terum actum, procuratum, administratum fuerit sive gestum circa pre- missa et quodlibet premissorum. Decernimus autem et volumus, ut, postquam unam de premissis administracionem, vocacionem, inquisi- cionem aut aliam execucionem feceritis seu ad unum beneficium eccle- siasticum nostro nomine presentaveritis clericum ydoneum, ut prefer- tur, ad aliam administracionem, execucionem vel presentacionem abs- que nostra sciencia speciali procedere nullatenus debeatis, alioquin ea, que per vos vel aliquem vestrum virtute presencium secundo loco facta fuerint, volumus non valere. Per presentem autem constitucionem nostram administratores nostros seu procuratores prius per nostram celsitudinem in Bohemia constitutos non intendimus revocare. Presen- cium etc. 168. De treugis. Karolus etc. Recognoscimus universis, quod, licet ad eterni regis exemplar, qui pacis auctor est, institutor pariter et amator, ex puritate et amoris affectibus concordiam et pacem, quam ipsius disposicio pro- vide cum caritatis osculo nobis dedit et reliquit iugiter observandam, cum omnibus Christiane fidei professoribus desiderantibus servare votis et votivis desideriis affectamus, tamen ardenter appetimus et desidera- mus desiderio ampliori, ut precipue cum illis, quos nobis sanguinis coniunccio coniunxit3), valeamus in pacis unione et debito dileccionis fervore, sicut decet, sedulo permanere. Eapropter diligencius intuen- tes et attenta consideracione pensantes, quod4) una cum domino- serenissimo rege non solum unitas sed duplicitas familiaritatis funicu- lis in amicicia nos constringat, quod tam consanguinitas quam affini- tas ad concordie oscula alterutrum nos invitant, animum prebemus et prebere volumus ad omnia, que inter ipsum et nos pacem et concor- diam mutuam sapere dinoscuntur, cuius siquidem pacis sive concordie unio, interiecto aliquo temporis intervallo, amplius firmetur firmius et forcius solidetur quolibet racionis synthemate resecate, huiusmodi nempe treugis venerabiles patres et dominos aliosque fautores nomina- tim, expresse et specialiter includendo etc. Datum etc. 1) Hs : vocaverint. 4) fehlt G. 2) Hs : fuerit. 3) V: coniuncta convixit. 10"

Strana 148
148 42 169. Dux iuvenis submittit terras suas regi per modum colligancie. In nomine etc. Cum etatis1) tenere fragilitas de nature consue- tudine, quam dum mentis obnubilet ebetudo, ita ad regimen et guber- nacionem terrarum insufficiens ingenium habeatur, nos dei gracia etc. amicorum nostrorum mature consideracionis oculo diligencius intuen- tes, de ubertate quoque favoris et consilii baronum fideliter informati, carissimo domino —— ducatum nostrum cum omni dicione terrarum et cum universis et singulis per districtum nostri dominii constitutis tutele et gubernacioni eius non coacto sed libero animo et salubriter duximus submittendum, de cuius eciam sinceritatis et benignitatis plenitudine, que racione consanguinitatis ad integritatem amoris nos confibulat, specialem fiduciam hausimus et perfectam, non dubitantes sed de sui magnificencia presumentes, quod curam de nobis nostrisque hominibus gerere debeat utpute pater aliter. Nos deinde mandato- rum suorum semitis volentes adherere, testimonio presencium profite- mur et promittimus bona fide, quod matrimoniali contractu nos num- quam ligabimus vel aliqua alia amicicia seu alteri quocumque modo sine sua consciencia et consensu nullaque feuda, nullas hereditates aut pecuniam magnam alicui vel aliquibus eo inscio volumus elargiri, nulla eciam magna vel ardua negocia in iudiciis seu in factis aliis per- tractabimus sine ipso, super quibus observandis spontaneum prestiti- mus2) iuramentum etc. 170. Colligancia Magunthinensis cum rege Bohemie. — bekennen etc., das wir mit wolbedochtem mute, mit ge- meynem rate der ersamen lûte — — techandis, — — schulmeysters und unsers gemeynen capitels unde ander unser unde des stifftes czu Mencze getrewen mit rechter wissen czu eren, wirden und nuczen der heligen romischen kirchen, iren gehorsam czu sterken und czu breyten und durch besunder trewe, domite wir vorbunden sein des heyligen rômischen reiches ere, wirde und nucz alle wege czu mehren3), und ouch durch frede, gemach und selikeit der heligen cristenheit uns mit — vorbunden haben und vorbinden mit guten trewen an dem — geverde und mit gesworem eyde, die wir dorûber czu den heiligen ewangelen leiphaffticlich getan haben in sulcher maze als hernoch be- griffen ist: Zu dem ersten, das wir und alle unser nochkomen erczbi- schôfe czu Mencze, unser stift und capitel czu Mencz ewyglichen bey 1) G: etas. 3) G: prestituimus. 3) Hs : meynen.

Strana 149
149 —— als eym kunige etc. und seynem dem egenanten unserm herren — sûne etc., iren erben und nochkomen kunigen czu Behemen und mark- graffen czu Branden[burg] unnd czu Luczczicz und der kronen des konigreichs czu Behemen und der furstentumen der egenanten mar- graffen, iren fürstentumen, herscheften, landen und leuten und allen iren undertanen getrewlich, stetlich und vesteclich an alle widerrede bliben1) wollen und sullen ir bestes mit allen trewen und mit allem vleyse werbin, ir ergestes und iren schaden czu wenden und yn wider allermeneclichen nymand ausczunemen in allen iren sachen, die sie angehen, in dhynen weys getrûlich unn fleislich beholffen und bey- gestendig sein wollen und sullen gleicherweys und yn aller maze, ab es unser eygen sache were, ausgenomen wider unsern heiligen vatir den babst und den romischen keyser oder kunig, der emutelich erkorn were, die denne in den czeiten weren, wenn wir die büntnisse der kirchen, dem reiche und der cristenheit czu troste gemachet haben, als dovor begriffen ist. Ouch sullen unser burge, vesten, stete, slosse und lande —, die in czeiten werden und ynczukomen, offen dem egenanten — und beholfen sein czu allen iren notdurfften, wann oder wie offte yn des not werdet, ungehindert und ane widerrede gleicherweys als uns selber. Ouch sullen und wollen wir den egenanten hern ir kunig- —, die marken und ander yre fürstentume, lant, leute, man, rich — burgman, ritter, knechte, burger und alle ire undertanen, yn welchem wesen die sein, die sie yczunt han oder hernoch gewinnen, und ire herschefte, wie die gelegen sein, vorteydungen und vorsprechen und beschirmen und weren in guten trewen an geverde gleicherweys als unsers selbes herscheffte. Und wer es, das wir vorgenante — — bey- derseyt oder unser nochkomen eynigen vesten, stat oder sloz mit enan- der gewynnen, die sullen wir beyderseit gleich mitenander teylen alzo bescheydenlich, in wes lande die vesten, stat oder slozzer gelegen were, der sal sie behalden und dem ander teyle eyne summe geldes noch czeitlichen und nûglichen dûnken davor ir beyder freunde beczalen ane widerrede; wer aber, das wir gevangen mitenander gewunnen oder unsre diner, die sullen wir teilen noch manczal der gewopenter leute, die wir auf dem velde itweder hatten; wer ouch, das ezwischen uns, unserm capitel und stifft an eyme teyle und den egenanten herrn — czwischen unsern pfaffen, mannen, leuten und undertanen bederseyt dheynerley uffliffe, mishele oder krige enstunden, von welchen sachen das were, so sullen und wollen wir beyderseit vier ratleute auff tage kysen und eyn obermann, der spreche doczwischen, dem sullen wir volgen etc., und die rathleute sullen czu den heiligen sweren, recht, mittel und fruntschaft czu werbin, und unser amptleute sullen ouch 1) Hs : liben.

Strana 150
150 sweren, die wir setczen unserm egenanten hern dem kunige, et e con- trario. Und wir Otto techant, schulmeyster und das gemeyne capitel bekennen etc., das wir haben angesehen den redelichen vorsacz und vor- nümftige meynunge der egenanten fursten und herren und sulche groze wirde, die dovon ersten der heyligen rômischen kirchen, dem reiche und der gemeynen cristenheit und unserm stiffte czu Mencze, und dovon mit wolbedochtem mute, mit emutigen willen und mit wissen unsers gemeynen capitels und mit rechten wissen so globen wir die egenante bintinisse, gelubde und sache von worte czu worte, als sie do vor be- griffen sein, mit guten trewen und bey den eyden, die wir doruber czu den heyligen etc., das wir alle die obgenanten sachen, meynunge, puncte und artikel stete, gancz und unvorruckt haben und halden wolden und sûllen vor uns unde unsern nochkomen ewiclichen etc. 171. Colligancia principis ad sedem apostolicam et im- perium. Notum facimus tenore presencium universis, quod attendentes divine providencie decreta gratissima, quibus orbi latissimo de lumina- ribus sacris utputa sacerdocio et regno beate1) providit, ut videlicet sanctissimus in Christo pater et dominus dominus Urbanus digna de providencia sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summus ponti- fex ad instar beati Petri et dominus Karolus quartus Romanorum im- perator semper augustus et Bohemie rex illustris velud alter Salomon electus a domino temporaliter iusto dei omnipotentis decreto imperent universo, et tanto maiorem fore rei publice gratam propaginem 2) tan- toque uberius magnificari pacem in seculo et Christicolarum animos in libertate spiritus ad3) divini cultus obsequia tranquillari, quanto man- datis eorum semper absque dubietate iustissimis maiore fuerit promp- titudine ab universis Christi fidelibus obeditum. Ideoque tamquam zelator fidei orthodoxe, boni communis et universalis pacis amator animo deliberato et de certa nostra sciencia prefatis mundi monarchis et dominis nostris metuendissimis promittimus bona nostra fide et sine omni dolo tamquam veris, legitimis et ordinariis nostris dominis obe- dire continuo et in omnibus, que incipienda decreverint seu que pro- sequi voluerint, eis bona fide et absque dolo iuxta omnem potestatem nostram legaliter, solicite4) et fideliter servire 5) nostre vite temporibus absque cuiuslibet contradiccionis obstaculo auxiliis et consiliis opor- tunis et, sicut de preterito tempore nullam colliganciam cum aliqua persona fecimus, que sit preiudicialis sacrosancte Romane ecclesie aut 1) Hs: beata. 5) Hs : semper. 2) Hs: propagine. 3) Hs: a. 4) Hs: soliciter.

Strana 151
151 sacro imperio, sic eciam promittimus prefatis dominis nostris bona nostra fide absque omni dolo nullam penitus ligam seu confederacionem cum quacumque persona, cuiuscumque condicionis existat 1), in futurum inire, facere seu consumare in preiudicium eorundem dominorum nostro- rum irrequisitis eisdem et nisi ex nomine excipiamus 2) eosdem, ut, sicud promisimus, mandatis ipsorum in omnibus obedire possimus 3) et eis auxiliari factis et consiliis, ut prefertur etc. 172. Super empcione terre Luzacie. Wir Karll etc. bekennen etc., das der hochgeborn Otto margraff etc. mit wolbedochtem mute, mit rate seyner getrewen und mit gutem willem dem — — und seynen erben und nochkomen etc. die mark und das fürstentum ezu Lusicz mit seynen zugehôrungen recht und redlich vorkauft hat und ym dieselbin vor uns als eynem rômischen keyser auffgelassen and auffgerichtet hat und seyne briffe doruber gegebin hat, die hernoch geschriben sten in sulchen worten : Wir Otte etc. bekennen etc., das wir mit wolbedochtem mute, mit rate unser edeln graffen, herren und ander unser getrawen undertanen, unbetwungen, mit gutem freyem wille und mit rechtem wissen durch unsers besten willen den durchleuchten fürsten hern etc., seynen erben und nochkomen etc. und der cronen desselbin kunigreiches recht und redelich und ewiclich vor- kauft haben4) und ym yn rechtes kaufs weyse yngegeben und yngeant- wort haben und vorkauffen5), yngebin und ynentworten wir ym die marke und das fürstentûm czu Lusicz eygen als eygen lehen mit den nochgeschribin stetin und hewseren etc., mit allen andern steten, burgen, vesten, vestenunge, slozzen, landen, merkten, clöstern, dôrffern, acker gearn und ungearn, weyngarten, weinwachsen, bergen, gründen, slichten, bergwercken goldes, sylbers, pleyes, czenes, copfers, eysens, stales und allirleye anders erczis, wie man die benennen mag, ob die6) [mit] gotis wille doselbest iczunt entstanden weren7) ader noch in kûmftigen czeiten yn dheineweys entstünden, mit welden, pûschen, heyden, streuchen, baumen, hôlezern, garten, gemeynen und besundern wege, mit geiegenden, vogelweyden, wiltpennen, wassern, wasserlauffen, sehen, teichen, salczbôrnen, salczwerken, ab sie do weren oder noch entstunden, vischereyen, molen, wedin, wesin, mit czinsen, gûlten, münczen, czôllen, fruchten, eren, erungen, nuczen, herschaften, gerich- ten, vellen und buzzen, die von gerichtinn durch recht ader gewonheit werden, mit allen rechten, geboten, hoch oder nyder, freyheyten, mit leutern 8) und vormengeten gebotten und ouch mit allen herren, graffen, habe. 1) Hs: existant. 2) Hs: accipiamus. 6) Hs: do. 5) Hs : vorkaufft. 3) Hs : possumus. 4) Hs: 8) Hs: leuten. 7) Hs : were.

Strana 152
152 freyen, edeln, rittern, knechten, mannen, manschefften, eygenscheften, eygenleute, lehen, lehngutern und vorlehente leute, burglehen und burg- mannen, mit richtern, schûltizzen, bürgern, gebawern mit allen mannen, dinern, dorfzessen, czinsen, gulten, nûczen, freyheiten, gebirge, gründe, telen, slichten, welden, puschen, holczern, vogelweyden, geiegden, wilt- pannen, ackern gebäwten und ungebewtin, mulen, wassern und wasser- leuffen, teichen, vischerey, wesen, vieweyden und mit allen andern czugehorungen und allen lantzezen, mit kirchlehen und allen gotes- gaben und mit allen wichpilden, kreysen, greniczen, gemerken und lant- scheiden, umereyzen und anhangungen, als dieselbe mark und fürste- tum czu Lusicz yn irer gelegenheit von andern fürstentumen und her- schefften abgescheiden ist von alders, unde mit allen czugehorungen, wie die pflegt ader mag genennen mit sunderlichen worten nichtes aus- genomen yn aller der mazze und yn aller der weyse, als wir und seliger gedechtnûsse unser eldern und vorfaren dieselbin marke czu Lusicz mit allem dem, das dovor begriffen ist, ynne gehapt, gehalden und besessen haben von langen alden czeiten ûmb eyn und ezwenczig tawsent mark — — von seynen, seyner etc. Ouch bekennen wir, das der egenante erbin und nochkomen kunigen czu Bemen und der cronen etc. wegen uns das egenante gelt recht und redlich, genczlich und [ane] alles mynnernisse mit gutem silber und bemischen grosschen gewônlich louffender müncze vorgolden, vorrichtet und beczalt hat, und das wir dasselbe gelt yn unsern, unser furstentümen, lande und herscheffte grozen und merklichen nucz und unvormeydlich notdurft gewendet und gekeret haben und dorûmb gebin und einantwort[en] wir dem egenanten hern —, seynen erbin und nochkomen, kunigen und der kronen des- selbin etc. ewiclichen mit sulcher schonheit und czirheit, als wir czu rechte sullen, leiphaftige besiczunge, gewer und beheltinisse, eygen- schaft, lehenschaft und herschafft der egenanten marken und fûrsten- tûm czu Lusicz und alles des, das dorczu gehôrt, als dovor begriffen ist, yn alle der maze, als wir, unser eldern und vorfaren dieselben ynge- hapt und besessen habin ... ader yn dheynerweys dorczu gehabin mochten und yn aller der maze, als dovor begriffen ist. Ouch lazen, sagen und machen wir vor uns, unser erbin und nochkomen alle 1) hern, graffen, freyen, edeln, rittern, knechten, richtern, scholtizzen, burgere, gebaure und gemeynschefte der stete und des landes der egenanten mark und fürstentûm ezu Lusicz und alle lantzezzen und inwoner do- selbest ledig und loz aller holdunge, gelûbde, gehorsam, undertenikeit, eyde und aller czuvorsicht, domit sie uns vorpflichtet, vorbunden und vorhafftet waren yn dheynenweys, und weysen sie gemeinclich und besunder uff den egenanten hern hern etc. eweclich mit freyen guten willen in allen den rechten und meynungen, als dovor begriffen ist, 1) Hs : aller.

Strana 153
153 und globen vor uns, unsern erbin und nochkomen ewiclichen mit guten ganczen trewen an geverde dem egenanten hern etc. ewiclichen, das wir yn allen gemeynclich und ir yczlichem besunder1) die egenante marke und das fürstentûm czu Lusicz mit allen iren czugehôrungen, als dovor geschrebin stet, von aller meniclich yn gerichte und uswen- dig gerichtes geweldigen, entwern, geweren, versprechen, vortreten und vorantworten wollen und sullen noch rechte und gewonheit der lande. Ouch vorczeyen wir uns vor uns, unser erbin und nochkomen ewic- lichen aller geistlicher und werltlicher rechte, hulfe, gewonheit, ubunge, behaltinisse, gebot und geseczcze gemeynlich und besunder, und bey namen vorsehen wir uns des rechten, das yn keyserlichen bûchern begriffen ist und sich anhebt »si convenerit«. Ouch vorsehen wir uns aller widerrede und helfrede, die wir, unser erbin und nochkomen ge- haben mochten, dos wir leichte sprechen, das wir mit bozem golde ader silber ader ander bozer werunge beczalt weren ader das uns das gelt mit der czal nicht eyngeantwert were ader das wir sûst in dheinem- weys betrogen ader beschediget weren ader ab wir sprechen mochten das sulches geld yn unsern, unser fürstentûme, lande und herschefte nucz nicht komen were, und bey namen vorsehen wir uns aller hûlfe, schirmunge und guttete geistlicher und werltlicher rechte, beschrebin und unbeschrebin, wie man die benennen mag mit sunderlichen wortin, domit deser kauff und vorkauffunge gar ader eyns teils beswecht oder gekrenket oder yn dheyneweys beschediget werden mochten, und bey namen vorsehen wir uns des rechten, das do sprichet, das gemeyne vorczyunge ungultich oder unkrefftig sey, und bey namen vorczeyen wir uns allir ander guttete des rechten, wy man die benennen mag, ob man ouch dieselbin yn diesen briffen durch recht oder gewonheit sun- derlich und mit ausgenomen worten begriffen und benennen sulde. Das biten wir den allerdurchleuchsten fursten etc., das her mit key- serlicher macht von wegin des heyligen romischen reiches die obgenante marke und fürstentum ezu Lusicz mit allen iren czugehôrungen und in aller der maze, als dovor begriffen ist, die wir vor2) seyner keyser- lichen gegenwortikeit und in seyne 3) hant uffgelassen und uffgerecht haben, [geruche] czu vorleyen dem egenanten hern etc., und daz her ouch diesen kauff und verkauffunge geruche czu bestetigen in aller der maze, als dovor beschrebin steet, mit volkomenheit keyserlicher mechte und unschedelich allewege dem etc. in allen seynen rechten, herschefften und besiczungen der egenanten marke und fürstentums ezu Lusicz und ir czugehorunge, die her seyn lebetage ynhaben, nuczen und nieczen 4) sal ane alles hindernis, noch lawte der briffe, die her doruber hat. Mit urkund etc. Dovon wiewol das sey, das der egenante kauff volczogen und geendet sey mit gelubden und mit briffen, als dovor geschrebin 1) Hs : besundern. 2) Hs: von. 3) Hs : und seyner. 4) Hs: nuczen.

Strana 154
154 steth, doch globen wir der 1) egenante keyser Karl als ein kunige czu Behmen mit sampt dem egenanten unsern sune etc. und her mit uns, seye das sache, das der egenante margraff uns czwuschen hye und sinte —— wider — schok etc. der stat - Michels tage, der schirest kompt, gebet und beczalet, das den der egenante kauffbriffe und gelûbde und alles, das dorynne begriffen ist, sal genezlich absyn, und das wir ym denne denselbin briff wydergebin sullen und wollen an vorezogen und an alles hindernisse, unschedlich allewege alle andern unsern und des egenanten unsers sunes kauffbriffen und hantbriffen, die wir vor — schok etc. haben dorüber etc. iuxta causas ventilandas etc. 173. Littera domini Treverensis super pignora civitatis Bopardie. In nomine sancte etc. Karolus 2) etc. Universis sacri imperii fideli- bus presentem paginam inspecturis graciam suam et omne bonum. Clara et sincera fidelitas, quam venerabilis Cuno sancte etc., princeps et consanguineus noster carissimus, retroactis temporibus ad nos et Ro- manum gessit et gerit imperium, necnon grata, fructuosa et sumptuosa per ipsum eiusque antecessores nominatim digne recordacionis Bald- winum 3) etc., principem et patruum nostrum carissimum, maiestati nostre et sacro imperio sepius gravibus laboribus, magnis sumptibus et ex- — ecclesie exhibita et impensa utique pensis de bonis eiusdem 4) promerentur, ut indempnitati eiusdem — — ecclesie provideamus5) quodque ad ipsam 6) ac eius antistites liberalitatem nostre celsitudinis extendamus. Sane cum iam dudum — — civitas necnon medietas castri — — ac advocacia et iurisdicio in — — cum eorum iuribus et pertinenciis singulis et universis fuerint et sint ecclesie —— ab imperio Romano et ex parte ipsius et pro ipsius imperii evidenti uti- litate et urgente necessitate pro triginta millibus marcarum puri ar- genti congrui ponderis Coloniensis, in qua quidem pecunie seu marca- rum summa ipsum imperium et Romanus7) princeps pro tempore pre- fate — — — ecclesie efficaciter tenebantur rite et legitime pignora obli- gata, prout nostre, predecessorum nostrorum divorum imperatorum et regum Romanorum sunt de hoc littere continencie plenioris, nos huius- modi obligacionem, de qua videlicet, quod rite et racionabiliter7) ac ex certis necessariis, veris, legitimis et sufficientibus causis, quarum ex- pressionem propter prolixitatem nimiam obmittimus, processerit et pro- cedat, plene et bene sumus et fuimus huiusmodi litteris informati, ratam et gratam habentes eam modis, quibus fuit et est contracta, innovamus, 1) Hs: dern. 5) Hs: providamus. 2) Hs : Karll. 3) Hs : Bachdwinus. 4) Hs : cuidam. 6) Hs : ipsorum. 7) Hs: Bon-us. 8) Hs: racionabili.

Strana 155
155 laudamus, approbamus et tenore presencium ex certa nostra sciencia et de imperialis potestatis nostre plenitudine confirmamus. Et quia propter utilia servicia, que quondam archiepiscopus B. et venerabilis Cuno mo- dernis predecessoribus nostris Romanorum imperatoribus et regibus et successoribus nobis ac sacro Romano imperio inpenderunt laboribus gravissimis et expensis ac eciam ex aliis certis necessariis, evidentibus, sufficientibus et legitimis causis, quibus nos et sacrum imperium pre- dicto C. et ecclesie sue — — prefate dinoscimur multipliciter obligari, nos igitur predicti archiepiscopi et successorum suorum 1) pro tempore existencium et ipsius ecclesie cupientes indempnitatibus, prout digne debemus et possumus, providere, alia viginti millia marcarum argenti duximus adiungendum et adiunximus et adiungimus per presentes, ita quod prefatus C. archiepiscopus, sui successores et ecclesia2) — , medietatem castri — —, cuius eciam alia medietas dicta opida — — et eius pontifices ex aliis iustis causis hereditarie per- ad ecclesiam tinuit et pertinere dinoscitur, advocaciam quoque in ——, loca, bona, iura et iurisdiciones et alia universa supradicta cum eorum iuribus impe- rialibus et regalibus, dominiis, decretis et utilitatibus, hominibus, va- sallis, omagiis, castrensibus, fidelibus, huldis, fidelitatum prestacioni- bus, cum mero et mixto imperio ac omni iurisdicione et bassa omni- busque fructibus, redditibus, proventibus, obvencionibus, precariis, steuris, exaccionibus, honoribus et beneficiis tam in personis libere con- dicionis vel servilis quam utriusque sexus, iudeis, monetis imperiali- bus vel regalibus, theoloneis et aliis quibuscumque ibidem ad imperium pertinentibus, quocumque eciam vocabulo possent nominari, tenere debent et poterunt titulo pignoris seu ypothece pro pretaxatis summis, que simul faciunt quinquaginta milia marcarum puri argenti ponderis prenominati, rite et legitime et efficaciter obligata. Pro qua eciam summa quinquaginta milium marcarum puri argenti predicta ad ma- iorem cautelam et securitatem, pro qua hactenus tenebantur predicta —, me- — —, bona, loca, advocaciam in — pignora, prelibata opida dietatem castri ——, iurisdicionem dictam Galgenscheyde 3) cum eorum pertinenciis, iuribus et ceteris attenenciis sepius nominatis ac aliis qui- buscumque ipsi archiepiscopo et eius ecclesie T.4) ex superhabundanti et receptis vicibus pro summa viginti millium marcarum argenti puri ponderis expressi de novo per nos, ut premittitur, superadditis iterato titulo pignoris vel ypotheca ex premissis et aliis necessariis, raciona- bilibus et legitimis causis tractatibusque5) solempnibus, in talibus de iure aut consuetudine debitis et requisitis premissis ac cause cogni- cione iuxta exigenciam et qualitatem negocii matura deliberacione pre- habitis, non improvide neque per errorem, sed de certa nostra sciencia 1) Hs: suis. 5) Hs : tractatibus. 2) Hs: eciam. 3) Hs : Galgenschende. 4) Hs: B.

Strana 156
156 et de singulis, in quibus opus fuerit et prout requirebatur de consue- tudine vel de iure, cerciorati, obligavimus et presentibus obligamus — per ipsum archiepiscopum eiusque successores et ecclesiam tam diu tenenda, habenda et possidenda, donec ipsis de predictis quin- quaginta milibus marcarum argenti puri simul et semel, eo quod par- ticularis solucio multa affert1) incomoda, integraliter, realiter et cum effectu fuerit satisfactum. Et si aliquis defectus forsan in prioribus obligacionibus seu inpignoracionibus vel in aliqua illarum in materia vel forma seu in narracione verborum seu ex solempnitate iuris seu consuetudinis obmissa quovis modo repertus fuerit, illum ex nunc prout ex tunc et ex tunc prout ex nunc penitus removemus et de plenitudine maiestatis imperialis suplemus, volentes, quod huiusmodi2) inpigno- racio seu obligacio inviolabiliter valeat et teneat vigorem proinde, acsi nullus defectus reperiretur3) in eis. Insuper volumus et mandamus, quatenus omnes et singuli tam nobiles quam plebei, cuiuscunque sta- tus, condicionis vel preeminencie extiterint, in opidis, locis, iurisdicioni- bus, pertinenciis supradictis et terminis eorundem commorantes prefato archiepiscopo et, illo non existente, suis successoribus et ecclesie fidelitatis faciant atque prestent debitum iuramentum quodque omnes et singuli castrenses, vasalli et fideles, ubicumque resideant, feoda in dictis opidis4) et locis et eorum pertinenciis et terminis ab imperio tenentes et specialiter omnes et singuli de castro — — prope — — — sito 5) feoda sua huiusmodi [a] prefato archiepiscopo, eius successori- bus et ecclesia Treverensi recipiant atque teneant, obligacione durante predicta, fidelitatis quoque prestent iuramenta et alias eciam obedien- cias, honores et servicia ipsis exhibeant pro huiusmodi feodis nobis et imperio debitas et consuetas, collaciones eciam beneficiorum ecclesia- sticorum seu presentaciones ad illa, cum vacaverint, que ad Romanorum imperatores vel reges infra limites et terminos opidorum, iurisdicionum et locorum predictorum ac in illis pertinere consuerunt seu pertinent, — — iure ad ipsum archiepiscopum, eius successores et ecclesiam — transicionis cum universitate pertineant, dicta obligacione durante. Vo- lumus eciam et arbitramur, quod idem archiepiscopus, sui successores et ecclesia —— levare, recipere et suis usibus applicare possent theo- — — hactenus et usque in hodiernum diem recipi consue- loneum in tum, de qualibet carata vini tantum etc., et sic proporcionabiliter de aliis mercimoniis seu rebus per alveum Reni transeuntibus iuxta taxa- cionem hucusque habitam et consuetam, et quod possint illud ibidem teoloneum in — — vel alibi super Reni alveum, ubi ipsis magis pla- cuerit, recipere et levare. Preterea eidem archiepiscopo, suis successori- bus et ecclesie — — in augmentacionem feodorum suorum, que a 1) Hs: aufert. 5) Hs : insito. 2) Hs : huius. 3) Hs : reperetur. 4) Hs: opidibus.

Strana 157
157 nobis et sacro imperio teneri dinoscuntur, concessimus et concedimus omnes fructus, redditus et proventus omnesque obvenciones et singula emolumenta universasque utilitates de dictis pignoribus seu eorum per- tinenciis quibuscumque perceptos et derivatos, percipiendos et derivan- dos, provenientes seu proventuros, volentes, quod ipsos, ipsas seu ipsa omnes [singulos, singulas] et singula suos, suas et sua faciant et fece- rint et pacifice absque aliqua defalcacione habeant, teneant et percipiant, nec sic percepta ac percipienda in sortem computari in toto vel in parte volumus principalem. Ut igitur nobis et sacro Romano imperio valeant processu temporis uberius fructuosius et efficacius, augmento dictorum feodorum accedente taliter, deservire, prefata eciam pignora per nos seu antecessores nostros, ut premittitur, obligata non poterunt nec debe- bunt per nos vel nostros successores Romanorum imperatores, reges seu alios quoslibet accione vel causa quacumque particulariter redimi1) seu divisim vel a possessione et potestate libera dicte — — ecclesie seu in eius preiudicium quoquo modo eripi, aufferri vel detineri, nisi prius ar- chiepiscopo predicto, successoribus suis et ecclesie — — fuerit et sit de prefata quinquaginta milium marcarum argenti puri ponderis su- perius expressati summa plenarie, integraliter et realiter satisfactum. Et ut2) hec singula et omnia rata, firma et inconcussa permaneant, quem- admodum sunt conscripta, nos illa et illorum quodlibet in omnibus suis clausulis, punctis et articulis promittimus, spondemus, volumus laudare, approbare, tenere et observare ipsaque et eorum quodlibet lau- damus, approbamus, ratificamus et ex certa nostra sciencia de maiesta- tis imperialis plenitudine confirmamus, non obstantibus quibuscumque aliis promissionibus, iuramentis, sponsionibus, pollicitacionibus seu con- vencionibus nobis aut sacro Romano imperio per quascumque personas, collegia, universitates seu capitula factis, quibus premissa dumtaxat et in quantum contrariantur eisdem seu eis vel alicui eorum derogare possent, pro infectis haberi volumus atque nullis, mandantes et districte precipientes universis et singulis dictorum opidorum, locorum, iuris- dicionum, castri — —, advocacie et pertinenciarum earundem homini- bus fidelibus, vasallis, incolis, nobilibus et ignobilibus, cuiuscumque condicionis, preeminencie vel status existant, quatenus prefato archie- piscopo, suis successoribus et ecclesie T.3) firmiter obediant et inten- dant in fidelitatum prestacionibus, iuramentis, huldis 4) ac in aliis om- nibus et singulis supradictis ipsisque de iuribus, fructibus, redditibus, proventibus, obvencionibus et emolumentis predictis efficaciter respon- deant et per alios responderi faciant, prout eorum interest, quemad- modum Romanorum imperatoribus vel regibus fieri debuit seu con- suevit. Et si prefatus archiepiscopus vel eius successores archiepiscopi Treverenses contra rebelles inobedientes seu non parentes in premissis 1) Hs : redditui. 2) Hs : in. 3) Hs :B. 4) Hs : huiois.

Strana 158
158 vel ipsorum aliquo penas aut multas aliquas pertulerint vel in ipsis in- flixerint in futurum, huiusmodi penas et multas gratas habentes ex nunc prout ex tunc et ex tunc prout ex nunc approbamus et confirma- mus, volentes ipsas eidem archiepiscopo seu eius successoribus et — ecclesie applicari dampnaque prefatis rebellibus non parentibus seu inobedientibus occasione rebellionis et inobediencie forsan iam illata aut in posterum inferenda ac satisfaccionem, si qua nobis nostrisve suc- cessoribus et imperio premissorum occasione fieri deberet, sepedicto archiepiscopo et eius successoribus remittentes. Signum etc. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostre obligacionis, adiunccionis, inpi- gnoracionis, approbacionis, innovacionis et conservacionis paginam in- fringere etc. 174. Obligacio regni Bohemie Mindinensi episcopo. Karolus quartus 1) etc. Notum facimus tenore presencium uni- versis 2), quod, cum venerabilis Theo[deri cus Mindensis episcopus, prin- ceps et consiliarius noster dilectus, ex affectu sincere fidei et virtuosis desideriis, quibus in obsequio nostro solerti cura continuasse dinosci- tur, et ex amore sincero, quo ipse regni et corone Bohemie statum atque honorem prosequitur, multas municiones, predia, possessiones, utilita- tes et fructus eiusdem regni pecunia sua redimerit ab hiis, qui talia multis temporibus non absque notabili iactura regni et corone Bohemie pignori tenuerunt, sicut hodie restauracioni et augmento regni et corone predictorum frequenti fide semper innititur, prout hoc3) cotidiana sue sollicitudinis et fidei diligencia manifeste dignum ducit imperialis nostra serenitas, quod tante et tam virtuose intencionis puritas dignis sibi consideret obviari favoribus, ideoque animo deliberato, non per errorem aut inprovide, sed maturo principum et procerum nostrorum accedente consilio, sibi omnes fructus, redditus et proventus dicti regni Bohemie, nominatim devoluciones bonorum, quovis modo puta per mor- tem seu de merito personarum ad nos4), fiscum vel erarium 5) regni Bohemie fuerint devoluta, necnon usufructus montanorum auri vel ar- genti, ferri, plumbi, stanni, cupri seu cuiuscumque alterius speciei et minere consistant, iudiciorum, penarum et emolumentorum de iudicio proveniencium necnon silvarum, quibus eciam nominibus tales utili- tates, fructus et comoda consuerunt nominari, et generaliter omnes proventus, utilitates, census et obvenciones civitatum, villarum, loco- rum seu villicacionum, quocumque censeantur vocabulo, nomine veri et iusti pignoris, non per errorem aut inprovide, sed de certa nostra 1) fehlt G. 2) fehlt G. 3) fehlt G. 4) fehlt G. 5) V: terrarum.

Strana 159
159 sciencia presentibus obligamus, decernentes, quod prefatus Theodericus Mindinensis episcopus omnia supradicta et eorum quodlibet tenere, utifrui et possidere debet, donec, proventibus, redditibus, censibus, fructibus et obvencionibus predictis conputatis in sortem et in summa capitalis pecunie racionis legitime calculo defalcatis, ipse omnem suam iam inpensam aut in posterum inpendendam 1) pecuniam sustulerit, habuerit ac perceperit2) integraliter et ad plenum, promittentes pro- nobis, heredibus et successoribus nostris Bohemie regibus fide sincera dictum episcopum in obligacione predicta et omnibus ab ea dependen- tibus non impedire, gravare seu dampnificare neque impediri, gravari seu dampnificari permittere in toto seu in aliqua eius parte, sed pocius ipsum in hiis manutenere, tueri et generosius defensare, non obstanti- bus quibuscumque litteris de presentacionibus, assignacionibus seu pignoracionibus dandis seu faciendis in contrarium, quibus omnibus, sub quacumque forma emanasse noscantur, deliberato consilio ac de certa nostra sciencia derogamus. Presencium sub imperialis nostre3) maiestatis sigillo testimonio litterarnm etc. 175. De moneta imperii. Karolus quartus etc. Universis nostris [et] sacri imperii Romani fidelibus presentibus et futuris, ad quos presentes pervenerint, graciam nostram4) etc. Etsi cunctos principes decet circa commune bonum et utilitatem publicam ferventi studio vigilare, cum publica utilitas pre- ferri debeat private, iure divino et humano dictante et naturali eciam racione, nos utique, qui ad apicem cesaree maiestatis vocati sumus, circa ea tenemur et debemus studiosius inniti, que subditorum nostrorum comodum respiciunt et profectum. Sane cum nuper in partibus imperii, videlicet Provincia5), Delphinatu Wiennensi et Sabaudie6) comitatu, que ad nos et eiusdem sacri imperii directo vel inmediato dominio per- tinere et subesse noscuntur, pro reformacione quorundam negociorum nostrorum et sacri imperii presencialiter agebamus, auribus nostris querela frequens insonuit, quod nonnulli temerarii presumptores pre- textu quorundam pretensorum privilegiorum ab olim eisdem per non- nullos imperatores et reges Romanorum predecessores nostros, ut asse- runt, concessorum, ut ipsis liceat infra sacri Romani imperii limites monetas facere, cudere et fabricare de novo, qui dictorum privilegiorum potestatibus, sicut asserunt, ipsis concessis, ut prefertur, abutuntur et abusi fuerint temporibus retroactis, infra ipsius imperii fines7) et am- 1) bde Hs : inpendendum. 2) G: percepit; V: preceperit. 3) fehlt G. a) V : Subdie. 5) G: provincia; V : nos et provincie. 4) fehlt G. 7) G : fures.

Strana 160
160 bitum plures monetas auri et argenti ac metalli minoris lige et valoris ac deterioris quam deberent et esse consuevissent et sub fictis nomini- bus, caracteribus et figuris inconsulte et subdole fieri, cudi et fabricari fecerunt, quibus non erat nec fuit potestas 1) nec licencia talia faciendi, et dictis monetis, eorum vi et potencia intermixta, usi sunt2) et uti coegerunt nichilominus contrahentes, ex quibus nostra et imperii vili- penditur auctoritas et publica utilitas non modicum conturbari cense- tur ac nostri ac sacri Romani imperii subditi variis concussionibus et bonorum contraccionibus dampna irrecuperabilia, prout visibiliter pre- sumimus3), sustulerunt hucusque et maiora sustinerent in futurum, nisi super hoc per nostre magestatis celsitudinem provideatur de re- medio oportuno. Volentes circa premissa, prout nobis et sacro Romano imperio congruit, presertim ob nostri et sacri Romani imperii subdito- rum utilitatem et profectum salubrius providere, habita deliberacione super predictis ac infrascriptis cum sanctissimo in Christo patre ac do- mino domino Ur[bano] divina providencia papa quinto ac aliorum prin- cipum et procerum nostrorum et ipsorum communicato consilio, ordi- navimus, disposuimus et tenore presencium ordinamus, volumus et disponimus de cetero monetas nostras infra sacrum Romanum imperium sub modis, ligis, formis, remediis et condicionibus infra scriptis cudi et fieri, ut sequitur in hunc modum: Imprimis, quod fiat una moneta aurea, que appelletur moneta regalis, que sit tanti ponderis, quod de una marca puri4) auri curie Romane fiant sexaginta tres floreni im- periales et reddantur mercatoribus aurum in sicla5) ponentibus pro- qualibet marca auri fundati6) et affirmati sexaginta duo floreni im- periales et duo tercii alterius floreni imperialis 7) et sint lige viginti quattuor karatorum minus quarta parte unius carate, uno floreno im- periali pro tredecim grossis computato, et magister —— monete capiat terciam partem unius floreni ex dictis imperialibus pro diminucione auri magisterio, custodia, instrumentis et omnibus oportunis. Item volumus et ordinamus, quod dicta moneta aurea8), que appellabitur ut supra, figuram et formam habeat infra scriptas, videlicet quod habeat ab una parte ymaginem imperatoris, in qua sit vestitus ornamentis im- perialibus et imperiali in capite dyademate ornatus et sedeat super una cathedra et in manu dextera tenens sceptrum imperiale, in sinistra vero manu pomum imperiale, a parte vero dextera caput ipsius ymaginis imperatoris habendo unam parvam aquilam et erit scriptum in circum- ferenciis dicte partis: ,Karolus quartus divina favente clemencia', in alia vero parte dicti imperialis aurei habebit unam crucem foliatam inter unum compassum et in circumferenciis dicte partis habebit unam par- 1) bde Hs: phas. 2) bde Hs : fuerunt. 3) fehlt V. 6) bde Hs: fundenti. 5) G: tiola; V: teriola. parva. s) fehlt G. 4) bde Hs : 7) fehlt V.

Strana 161
161 vam crucem et prope erit scriptum, imperator Romanorum, Bohemie et Arelatensis rex‘. Item fiat una alia moneta aurea, que valebit duode- cim grossos et expendetur pro totidem et erit lige, forme et figure cum litteris et signis, ut supra dictum est, excepto quod in presenti moneta aurea non erit illa aquila parva4) prope caput ymaginis imperatoris, prout erat in supradicta, et fiat ex una marca boni et puri auri sexa- ginta octo floreni imperiales cum quarta parte alterius floreni imperia- lis et reddantur2) mercatoribus aurum firmatum3) et fundatum in sicla4) ponentibus pro qualibet marca sexaginta octo floreni imperiales minus sexta parte alterius floreni imperialis, et magister monete reci- piet pro magisterio, operariis dictarum monetarum, custodia et aliis ne- cessariis quattuor grossos cum dimidio. Item fiat alia moneta argentea, que similiter appelletur imperialis, que erit de liga duodecim dena- riorum boni et puri argenti et ponderis, ad marcam civitatis Avinio- nensis octo solidorum, novem denariorum et trium quartarum alterius denarii, et fiant de una marca boni argenti et puri octo libre et trede- cim solidi monete5) Avinionensis, computato uno dictorum denariorum pro duodeviginti denariis, et reddentur mercatoribus argentum in sicla 6) ponentibus octo libre et quinque solidi pro qualibet marca argenti puri et boni. Item quod dicta moneta fiat cum remediis et conpensacioni- bus omni pondere et liga, ut7) est moris in similibus monetis. Et ut predicta omnia per nostre maiestatis celsitudinem, ut pretangitur, sta- tuta et ordinata in statu debito permaneant, fiant et utilius exequan- tur, nos de fidelitate et inviolata8) probitate dilecti fidelis et consiliarii nostri nobilis Rudolphi domini de Lupeio, militis et gubernatoris Del- phinatus, fidem indubiam obtinentes, dictum Rudolphum executorem, gardeatorem et promotorem nostrum omnium predictorum constitui- mus, creamus et ordinamus presencium per tenorem, dantes et conce- dentes auctoritate nostre magestatis dicto Rudolpho plenariam et liberam facultatem et auctoritatem dictas monetas in modo et forma predictis per se aut per alium seu alios ab eo auctoritate nostra deputandos cudi et fieri faciendi, ubi sibi videbitur commodosius et liberalius expedire, magistros, gardas, operarios et monetarios ac alios de ea necessarios constituendi et destituendi, quocies et quando sibi videbitur expedire, billanos et metalla pro dictis monetis providendi et ad ipsas portari faciendi, probaciones et assagia de dictis monetis et qualibet ipsarum semel et pluries et quando et quocies necessarium fuerit faciendi, pre- conizaciones, cridas et edicta pro premissis exequendis fieri faciendi nec- non precepta et ordinaciones quaslibet, penas et mulctas per se vel 1) V: proima. 2) G : reddidatur. Hs: sicca. 5) fehlt G. 6) bde Hs: sicca. V: volate. 3) bde Hs : finitum. 4) bde 7) V: nec. s) G: inviolate ; Kaiser , Collectarius. 11

Strana 162
162 alium ut supra nostre magestatis nomine inponendi et inponi mandandi ac faciendi ipsasque penas exigendi et levandi, quoscumque super hoc rebelles et inobedientes corrigendi et 1) puniendi, processus inquisitorios quoscumque faciendi et complendi, homines et personas circa ea delin- quentes et criminosos capiendi, arestandi, detinendi et incarcerandi per se vel per alium, ut pretangitur, capi, detineri, arestari et incarcerari mandandi et2) faciendi, iura et segnarias et alia emolumenta inde pro- venire3) debencia exigendi et recuperandi et composita audiendi et super hiis litteras et instrumenta finis, quittacionis et remissionis dandi et concedendi auctoritate nostra qua supra et omnia alia et singula fa- ciendi et exequendi, que ex ea necessaria fuerint et eciam oportuna et que nostre celsitudini incumberent facienda, eciamsi mandatum exige- rent speciale, decernentes hoc imperiali edicto, ut ad recepcionem et usum huiusmodi monetarum imperialium omnes et singuli sacro Romano subiecti imperio teneantur. Quocirca mandamus tenore presencium universis et singulis principibus tam ecclesiasticis quam secularibus, ducibus, comitibus, baronibus, militibus, communibus, civitatum, opi- dorum, villarum rectoribus, gubernatoribus, bailivis seu ipsorum loca tenentibus et quibuscumque nostris et sacri Romani imperii subiectis, quatenus dictam nostram monetam recipiant et recipi faciant et dicto militi et consiliario nostro ac deputandis ab eodem in premissis et circa premissa existentibus et alteri predictorum pareant, obediant firmiter et intendant. Nulli ergo etc. deliberacionis, ordinacionis, disposicionis, constitucionis et creacionis paginam ... sub pena centum marcarum auri etc. 176. Declaracio pro iure eleccionis principis electoris. In nomine etc. Karolus etc. Etsi sollicitudo dignitatis cesaree, in qua nos conditor orbis omnipotens ex sola dignacionis sue benignitate dignatus est collocare, incessanter nos urgeat et frequenter admoneat 4) iugiter esse sollicitos et voluntarios subire labores, quemadmodum a nostris et imperii Romani fidelibus generaliter universis incomoda sub- moveamus et scandala 5) et pacis eis et quietis conpendia ministremus, fervenciori tamen affectu 6) in illis exercendis cor nostrum accenditur, que sacri decus imperii et inclitos principes ipsius imperii electores quadam specialitate concernunt, ubi tanto nos ardencius decet inten- dere, quanto nobis constat evidencius in eorum precellencia sacri Ro- mani imperii magnificenciam alcioribus titulis et honoribus decorari. Sane quia certo cercius sumus7) edocti ac a principibus, comitibus, 1) fehlt G. 5) Hs: ascandala. 2) fehlt G. 6) Hs : effectu. 3) G : punire. 7) Hs: suos. 4) Hs : admonet.

Strana 163
163 baronibus, proceribus ceterisque Romani imperii fidelibus experienciam et testimonia luce recepimus clariora, qualiter illustris dux Saxonie tamquam princeps elector imperii cum consensu, voluntate et voto unanimi aliorum coelectorum principum pie recordacionis serenissimum quondam — —, predecessorem nostrum, rite et totaliter elegit et pre- terea avum nostrum in Romanorum regem elegit, qui post eleccionem eandem in Romanorum imperatorem extitit solempniter coronatus, manifestum insuper et longe lateque dinoscitur divulgatum nec potest in dubium revocari, quomodo eciam idem avunculus noster etc. hoc felici nostro tempore nos in regem Romanorum elegit, sicut eciam post eandem suam et aliorum principum coelectorum suorum eleccionem imperialem Romanam sumus feliciter auspice deo promoti et sollem- pniter coronati, prout omnia premissa et singula clarissimo fide digno- rum multorum testimonio fulciuntur. Hinc est, quod dicti avunculi nostri dilecti — — tam claro, tam manifesto tamque notorio 1) iure multa deliberacione pensato et diligenter inspecto, quod idem retro- actis temporibus habuit et possedit et hodie ex successione et hereditate paterna in eleccione regis Romanorum in imperatorem promovendi possidere dinoscitur et habere, sano principum, comitum, baronum et procerum nostrorum consilio accedente, futuris cupientes, quantum possumus, obviare periculis et materiam succidere2) dubiorum, ut vi- delicet 3) ius et dignitas huiusmodi sibi et suis heredibus et successori- bus illesa perpetuo incommutabiliter conserventur et permaneant illi- bata, declaravimus ymmo decrevimus et edicto imperiali presenti per- petuis valituro temporibus sanccimus ex certa nostra sciencia de pleni- tudine imperatorie potestatis, quod antedictus — — etc. et nemo alius tamquam Saxonie dux et sacri imperii archiemarscallus verus et legiti- mus princeps elector existat seu existit, sibi competat, sicut et competit, vox, ius et potestas eligendi in eleccione regis Romanorum in impera- torem promovendi et post obitum eius filio suo primogenito et, ille non existente, eiusdem primogeniti primogenito vox et ius predictum com- petat eligendi. Si vero ipsius primogenitum absque heredibus mascu- linis legitimis mori contingeret, ex tunc vox et ius seu potestas eleccio- nis huiusmodi ad seniorem fratrem per veram paternalem lineam de- scendentem et deinde ad illius primogenitum devolvatur, et talis suc- cessio ac devolucio in voce, iure et potestate premissis in ducibus Sa- xoniensibus perpetuis temporis observetur. Preterea, ne super iure eleccionis huiusmodi in ducatu seu principatu Saxonie ullo umquam tempore dubium aliquod oriatur vel scandalum suscitetur, auctoritate imperiali de prefate nihilominus potestatis plenitudine declaracionem, decretum et sanccionem nostras predictas approbamus, ratificamus et ex certa nostra sciencia in omnibus et singulis punctis, articulis ac 1) Hs : tamque notorie. 2) Hs : materiarum succedere. 3) Hs: videt. 11"

Strana 164
164 titulis et sentenciis confirmamus, supplentes insuper de sepe dicte imperialis maiestatis plenitudine ex certa sciencia omnem defectum, si quis in presenti privilegio nostro ex obscuritate forte sentenciarum vel defectu verborum aut sollempnitatis obmissione seu alias quovis modo nunc aut in futuris temporibus perpetuis inveniretur admissus, eciamsi quacumque lege vel statuto publico vel privato tantum plenam et ex- pressam talium oporteret 1) fieri mencionem, quibus omnibus et sin- gulis quoad omnia puncta superius tacta esse volumus totaliter dero- gatum et auctoritate prefata omnino derogamus. Nulli etc. 177. Ad transmittendum reliquias. Karolus quartus2) etc. Venerabili Arnesto archiepiscopo necnon honorabilibus viris etc. Oriens ex alto splendor lucis eterne, qui nescit occasum, sicut priscis temporibus Boemorum gentem agentibus erutam. erroribus novellam tunc sancte matris ecclesie plantulam inter ipsa mox conversionis sue primordia candore mirabili illustravit, ita eciam illis3) temporibus, quibus auctore 4) domino in paradiso ecclesie secus decur- sus aquarum fluencium plantata ac arbor 5) erecta 6) in procerum 7) fecunda fructuum spiritualium ubertate fulcitur, suis eam8) non desinit ful- goribus adornare ac variis graciarum dotibus insignire. Tunc enim gloriosi Boemie principes, de quorum alto sanguine traxisse nos constat originem, pro Christi nomine gloriosa subire certamina et pia colla iu- gulo submittentes, attrociter trucidati celeste rosarium meruerunt ser- tis presigniti roseis introire, nunc [per] nostre vigilancie regalis obse- quium varia sacrata sanctorum corpora innumerasque reliquias longe lateque per orbem collectas felix meruit Bohemia possidere, felix nimi- rum Bohemia, que talibus ac tantis divina clemencia muneribus se pre- ditam gloriatur, felix utique, in cuius aula regali magnificam sedem9) sibi elegit excellens imperium orbis terre, ad cuius nos apicem, licet inmeriti celesti providencia 10) sublimati, summopere meditamur. Et dum eciam pro humana condicione oculis corporis nostri sopor illabitur, vigilat cor nostrum assidue in his, per que status magnificus et exal- tacio 11) venerande matris nostre sancte Pragensis ecclesie producatur, quam venerabiles patroni et progenitores nostri dilecti conspersione sui rosei sanguinis consecrarunt, queque ecclesiarum omnium regni nostri Bohemie domina esse dinoscitur et magistra. Sane dum nuper ad suscipiendam coronam ferream, qua nostri predecessores, divi Ro- manorum reges, inter tripharias imperii sacri coronas in secunda sui 4) bde Hs : auctori- 1) Hs : debere. 2) fehlt G. 3) V: et hiis. 6) G: ertam. 7) bde Hs: proceram. 8) bde tate. 5) bde Hs : arbore. 11) bde Hs: exultatio. 10) G: provincia. Hs: eciam. 9) G: fidem.

Strana 165
165 coronacione sunt soliti coronari, Mediolanum applicuissemus et corona eadem fuissemus sollempniter insigniti, inter ipsa coronacionis nostre sollempnia letanter audivimus, qualiter in civitate Papiensi monasterio sancti Marini ordinis sancti Benedicti in maiori altare inclitus quondam Astolfus 1) Lumbardorum rex2) ab annis octingentis circa caput et cor- pus beatissimi Viti martiris, patroni nostri eximii, mira devocione et honorificencia collocavit. Harum igitur reliquiarum desiderio ferventer accensi, continuo venerabiles patres Papiensem, Pergamensem et Egi- dium Vincentinum3) episcopos et honorabiles prepositum Bohuschem et Johannem canonicum Luthomericensem 4) ad dictam Papiensem civi- tatem nostra providit serenitas dirigendos, pro parte nostre celsitudinis caput et corpus predictum instantissime petituros. Quibus ad arduam precum 5) nostrarum et desiderii ardentis instanciam in multorum no- bilium prelatorum civiumque presencia predicto altari reverenter ap- perto6), abbas sancti Marini necnon nobiles et cives civitatis prefate Papiensis, licet inviti et earundem reliquiarum avidi, nostris tamen votis ac precibus satisfacere cupientes et adventum regium desidera- tissimum in ea parte singulariter honorantes, ipsas, quas ex nimia ve- tustate pro maiori parte redactas repererunt in pulverem, eisdem nostris nuncciis non sine lacrimarum profluvio presentarunt per eos nostre celsitudini presentandas7). Quas preciosissimum civitatis et ecclesie Papiensis suumque8) thesaurum communis eorum assercio proclama- bat9), prout super hiis 10) omnibus instrumentum 11) publicum est con- fectum et predictorum episcopi Papiensis necnon abbatis sancti Marini et communis Papie sigillis 12) ad premissorum omnium clariorem evi- denciam et perpetuam 13) rei memoriam consignatum, quod processu temporis una cum sacrato capite et corpore ipsius sancti Viti per spe- ciales nunccios ad predictam Pragensem ecclesiam in eiusdem gloriosi martiris titulo et honore constructam favente domino transmittemus aut in nostro felici adventu deo auspice nobiscum faciemus 14) afferri, sperantes per divine dispensacionis providenciam 15) accidisse16), ut regiminis nostri temporibus caput et corpus dicti gloriosi martiris ad ecclesiam suo nomine antiquis fabricatam temporibus afferetur, cuius meritis gloriosis felix Bohemia temporali prosperitate letetur, ut eius devoti post presentis caduce lucis occasum in regione lucis perpetue gaudiis mereantur perfrui 17) sempiternis. Volumus autem totum te- 1) G: Adolffus. 3) V: Vicentrum. 2) fehlt V. 4) V: Luthe- 5) V: presencium. micensem. 6) G: apperta; V: apperte. 7) G: presentandos; V: putandas. 8) G : saneque ; V : sanctumque. 9) G: proclamabant; V: proclamacio. 10) fehlt G. 11) G: illustrem. 12) G: signis. 13) bde Hs: perpetui. 14) G: favemus. 15) G : presenciam ; V: provinciam. 16) bde Hs : occidisse. 17) G: profrui.

Strana 166
166 norem premissum per singulas collegiatas, conventuales et parrochiales ecclesias urbis nostre Pragensis et suburbiorum eius clero et populo sollempniter publicari etc. 178. Reliquiarum transmissio. 4 1q 45 b Karolus etc. Honorabilibus graciam etc. Inter alia felicitatis in- signia, quibus creator omnium consuete benignitatis munere solium nostrum grato 1) favore prospexit2), non arbitramur fore declivius, ut, sicut temporalis fortune presidio, subieccione potentum et procerum sacri Romani imperii maiestati nostre succurrens actus nostros optata prosperitate direxit pius ille et magnificus bonarum mencium retribu- tor, sic et sue pietatis non inmemor ad erogandum, que sunt spiritus et interminabilis vite leticiam3) censentur aspicere, se prebet et prebuit alti 4) dispensacione consilii continuo liberaliorem, ut non solum regie menti prebeatur in hiis exultandi materia, verum subiectus regno Bo- hemie universalis populus de tanti muneris festiva leticia glorietur, precipue tamen vobis exhibetur gaudiorum festivitas, ut interveniente applausu spirituali leticia in Christo domino pre ceteris nostris fideli- bus prestancius gaudeatis. Nam dum nuper perswasione benigna sacri flaminis ad monasterium sancti Galli ordinis sancti Benedicti Const[an- tiensis] diocesis nostra celsitudo procederet et a loci preside, abbate vi- delicet monasterii predicti, sub debita reverencia susciperemur, ibidem mox iuxta regia vota altare sancti Galli non absque magno labore et fatigia multiplici apertum est et ibi inter alia celestis largitatis donaria gratum quidem nobis munus accepimus caput sancti Galli, quem5) nobis alias divine miseracionis cura patronum constituit et eius opem consuevistis attencius cuiuslibet necessitatis eventu pronis crebro stu- diis inplorare. Mittimus igitur fidelitati6) vestre per nobiles etc., ut in reliquiarum venerabilium ipsius presencia suffragia talis et tanti patroni et domini fiducialius inploremus. Suscipiat idcirco letis mentibus fide- litas vestra tante missionis thesaurum et ad celebres iocunditates gau- diorum sollempnium in tanti intercessoris adventu intramini7) cordium vestrorum apice, ut omnipotenti deo [pro] sublimo munere honorem et gloriam et regi vestro, de cuius sollicitudine hiis intenditur, gracias debitas referatis. Decernimus eciam, ut pro conservacione reliquiarum huiusmodi scrinium fiat sufficienti firmitate munitum8), [quod] appo- sicione clausure duplicis duabus clavibus reseretur, quarum unam apud loci plebanum, aliam vero aput quemcumque vestrum ydoneum, quem t 1) G: grata. 2) G: conspexit. 3) G: leticia; V: licencia. 4) V: alterni. 5) bde Hs: quod. 6) G: felicitate; V: felicitati. 7) G: intram; V:iitima [!]. s) V: minorium.

Strana 167
167 — communibus votis duxeritis legendum1), volumus permanere. Nam quod singularis laboris sollicitudine queritur, decet utique propensius custo- diri6) etc. Z) 179. Imperator scribit3) regi Rassie4), ut fidem christianam accipiat etc. Karolus etc. Illustri principi domino Stephano Rassie regi, fratri nostro in Christo karissimo, salutem et presentis vite gaudium pariter et future. Frater carissime. Dum sanctissimus in Christo pater et do- minus dominus Innocencius summus pontifex placidam deo et homini- bus commendabilem intencionem vestram, qua vos, velud zelo devocio- nis accensi5), inspiracione divine gracie ad sancte matris ecclesie gre- mium et unitatem orthoduxe fidei flagrancius aspiratis, nostre celsi- tudini per venerabilem Petrum episcopum Pattensem 6), sacre theologie magistrum, principem et devotum nostrum dilectum, virum utique approbate virtutis et sciencia7) circumspectum, quasi rem nostris votis regalibus acceptam precipue relacione placabili8) placidius intimasset, quanto animus regius gaudio perfusus extiterit, quantoque festiva le- ticia intima nostri cordis exultaverint9) in domino, novit ille, qui nichil ignorat quique vos velut filium dilectum paterne pietatis brachiis cle- menter amplectitur vosque gaudet ad ovile dominicum tamquam bonus pastor, qui pro suis ovibus non 10) dedignatus est morte dampnari, suis humeris reportare. Nam si 11) de cuiuslibet hominis, cuius eciam gradus existat, propter ydemptitatem humane speciei delectamur salute letari, de vobis tamen singulariter ut fratre carissimo, quem preter humane parilitatis consorcium nobis regie dignitatis honor fraternali dileccione parificat et eiusdem nobilis Slavici ydiomatis 12) participis facit esse communem. Cum eiusdem generose lingwe sublimitas nos felicibus auctore domino et gratis auspiciis pertremuerit, utrobique singulariter repudii dulci solacio collectamur, cum et communis nostre celsitudini debeat esse solempniorum gaudiorum materia, quod in 13) sublimi et ingenua ligwa communium missarum sollempnia et divinorum offi- ciorum laudes eximie licite celebrentur, et ideo 14) pontifices, prelati et clerici regni vestri interposicione sollicitudinis nostre facilius reduci valebunt in favorem nostre ecclesie, qua pre aliis nacionibus singulari quodam privilegio licet eis in wlgari lingwa predicta Slavonica in di- vinis laudibus exerceri. Idcirco fraternitatem vestram in domino vo- 4) G : Russie. 1) G: ligendum. 2) V: custodiatis. 3) fehlt V. 7) bde Hs : sciencia. 8) G: pla- 5) bde Hs: accessi. 6) V: Papensem. 11) fehlt V. 10) fehlt V. 9) G: exultaverit; V: exultavit. w cibili. 12) V: ydonitatis. 14) V: eo. 13) fehlt G.

Strana 168
168 tivis affectibus requirimus et hortamur, quatenus divine pietatis in- effabilem clemenciam, qua vos, dilecte frater, consuete misericordie bonitate ad eterni luminis claritatem vocare dignatus est, dignis hu- militate spiritus suscipientes affectibus, in tam felici vestro proposito, quo non solum persone vestre, sed eciam singulis vestris fidelibus re- gnicolis divina salus effunditur, dum sanitas capitis mortua quidem et vacua membra vivificat et reducit, tamquam devotus filius, gratus 1) beneficiorum tanti patris, ferme velitis et incommutabilis mentis con- stancia permanere. Nam preter meritum retribucionis eterne, quod abinde procul dubio consequemini, regnum vestrum temporali salute proficiet et in iusticia et iudicio roborabitur per eum, per quem reges regnant et orbis principes dominantur, nosque suffragante nobis al- tissimo ad ea, que defensionem vestram adversus hostes vestros infide- les precipue et commodum vestri regni prospiciunt, gratis presidiis fe- liciter intendemus 2), sicud eciam ad presens inter alia, que serenissimo principi domino Lod[ewico], regi Ungarie, illustri fratri nostro carissimo, de successibus vestre serenitatis discribimus, pro vobis singulariter nostra celsitudo laborat, qualiter inter ipsum et vos pacis tranquilli- tas commoda perseveret3), prout de hiis vos4) informabit distinc- — —, cui velut vestre salutis nunccio6) aurem benignam ad- cius 5) — hibere curetis, suis, quas pro vestra et regni subditorum vestrorum salute profert, exhortacionibus et consiliis parituri. Est eciam, caris- sime frater, quod ad amplioris vobis consurgit cumulamenta7) leticie, qualiter, divina suffragante clemencia post eleccionem concordem de nobis a principibus Alamanie celebratam8), obtentis pridem Germanie Aquisgrani et Ytalie in civitate Mediolani coronis, Romanum quoque imperium, subiugatis9) tam principibus, baronibus, nobilibus quam civitatibus singulis, in pacifica possessione tenentes iam versus urbem Romam procedimus, ut ibi deinde iuxta regie celebritatis honorem auc- toritate Romani pontificis imperiali dyademate coronemur, ut videatis ligwam nativitatis communis tantis efferri 10) laudibus et tot nobilita- tum insigniis decorari. Et qui, sicut audivimus, magnam partem Gre- cie11) transacto tempore obtinuisse noscimini auxiliante deo, guber- natore bonorum operum, et nostre interposicionis solercia, dum in pro- posito salutis huiusmodi perseverantes manseritis, maiorem sperabitis 12) obtinere per 13) amplius, ut, prefate ligwe communis honoribus vestro tempore et sub 14) felici nostro regimine dilatatis, illi, qui subsunt et 1) V : fidelius gracius. 3) bde 2) G: intendamus : V: intendimus. 7) V: 5) V: discionis. 6) G: mencio. Hs: perseverent. 4) fehlt G. 9) Boemicum imperium subrogatis. 8) G: celebrata. cum multa. 13) fehlt V. 11) G : gracie. 12) V: prospereabitis. 10) G : offerri. 14) fehlt V.

Strana 169
169 suberunt vestre dicioni regali, una vobiscum perveniant in viam salu- tis eterne et in regno celesti gaudiis communibus glorientur. Datum Pisis anno domini milesimo trecentesimo quinquagesimo quinto in- diccione octava XI kal. marcii regnorum nostrorum anno IX etc.[ 1). 180. Cesar Romanus scribit imperatori Grecorum, qualiter sit promotus, pro leticia et qualiter subiugavit rebelles Ytalie, et de violencia eidem imperatori illata etc. Karolus etc. Serenissimo principi domino Johanni Paliologo2), imperatori Constantinopolis, consanguineo et amico nostro carissimo, salutem et sincere dileccionis continuum incrementum. Serenissime et consanguinee carissime. Habet hoc proprium imperialis excellencie magnitudo, in hoc precipue generose sublimitatis affectus dirigitur, ut illis bonorum3) successuum gratas4) prosperitates aperiat, illis felicium eventuum iocunditates insinuet, quos vel amoris precipui flagranti qua- dam dileccione complectitur aut in fide sincera constantes reperit se ad imperialis honoris fasces eximios diligencius inclinari. Vobis igitur, cui nostra salus parit5) leticiam, cui quevis nostra comoda cedunt in gau- dium, deliberacio sit, qualiter auctore domino, a quo omnis principatus et honor dependet, in sacratissimo die pasche resurreccionis dominice de manibus —— ad hoc vice summi pontificis legitime deputati in basilica principis appostolorum in urbe, ubi pridem divi Romanorum imperatores predecessores nostri imperialia dyademata receperunt, pre- sentibus principibus ibidem, baronum, comitum, nobilium multitudine copiosa, una cum serenissima Anna Romanorum imperatrice semper augusta et Bohemie regina, consorte nostra carissima, imperiales in- fulas et coronas cum sollempnitatibus et cerimoniis in [et] circa huius- modi laudabiliter observari consuetis rite suscepimus pro dei omnipo- tentis gloria necnon tranquilla pace et sperata salute subiecti nobis populi Christiani et divina nobis suffragante clemencia, reductis ad obe- dienciam nostram Italie, Gallie et Germanie partibus et aliis terris, que sacro subsunt imperio, quibus sedatis adversitatum turbinibus ab- soluta potencia dominamur una cum antedicta consorte, corporis in- columitate potimur et grata prosperitate feliciter habundamus. Ceterum ex legacionibus vestris in presencia maiestatis nostre tam sollicite quam prudenter expositis imperialis celsitudo recepit notam illam et crude- lem tyrannidem ac detestate pravitatis versucias, quibus perfidus ille Cathecusinus, cui clare memorie genitor vester puerilis etatis vestre conpendia, imperia et ea, que dominii vestre claritatem censebantur 1) fehlt V. 5) Hs: pariter. 2) Hs : Palidoto. 3) Hs: locorum. 4) Hs: grates.

Strana 170
170 aspicere, tamquam viro bone virtutis conscio1) sub fidei presumpcione commisit, sic sue fidei et honoris oblitus, vos et imperium vestrum et subditos vobis fideles posuit in errorem et, ubi iuxta paterne com- missionis seriem honoribus et comoditatibus vestris sperabatur inten- dere, aspide surda truculencior non solum negligentis dispensacionis scelere volebat redargui, verum assumpto sibi nature et nobilitatis vestre titulo, se passus est in preiudicium et ignominie sue dedecores imperiales dyadematis fascibus coronari, quod, quantum auctori veri- tatis et fidei domino nostro Jesu Christo displicuerit2) aut cuius ab- hominacionis fetore in sue divinitatis conspectu traditor ille sorduerit, exitus ipse probavit, dum tarditatem sue vindicte ille deus omnipotens supplicii gravitate pensavit et malum male perdidit, qui vivorum pro- bitate disperans inter iniquos computari promeruit et, innocencie vestre munda condicione provisa3), vos ad imperii solium reduxit iudex ille magnificus, ante cuius metuendum conspectum potestates singule con- tremiscunt. Illi igitur una vobiscum et pro vobis, consanguinee caris- sime, grates exolvimus, illi ad reverenciam exultantis Latrie, illi ad votorum exequenda sollempnia vos propensius obligari conspicimus, qui ex alto celorum prospiciens, iuste animadversionis sentencia et dampnavit impium et innocentem de manibus inique inpotencie libera- vit, nec super huiusmodi casu nostris aut humanis quibuscumque cre- dimus opus fore consiliis, ubi magnificus ille consultor, cuius virtute roborantur consilia, cuius bonitate salus consiliorum inbuitur consilia- trice gracia, gratum quidem consilium ineffabilis sue benignitatis muni- mine dignatus est misericorditer erogare. De illustri nichilominus rege Rassie, de Turcis sancte et unice4) crucis hostibus, quibus Cathecusinus ille atroci sue prodicionis malicia iniquitatis vinculo colligatus aurum 5) et vires 6) prebuit vestros demoliendi fideles vestrumque imperium dis- sipandi ac de aliis, que post seriem premissorum excellencie vestre legacio denotabat, queque propter viarum pericula et notabilis secreti volamine litteris apperire non decuit, nunccios vestros distincte et suf- ficienter informatos remittimus, quibus fidem adhibeat vestra serenitas et in effectum meditetur perducere et grato fine concludere, que dicen- tur, desiderantes attente ac dileccionem vestram affectuose rogantes, quatenus maiestati nostre vias et modos, quibus eadem negocia dispo- nere et aggredi decernet vestra provisio, et eventus alios successusque iocundos, quam cicius poteritis, insinuare curetis, ut, intencione vestra comperta, ad subveniendum indigenciis vestris oportunius7) valeamus intendere, sicut proposuit nostra serenitas et prout a predictis vestris nuncciis plenius audietis etc. 1) Hs : vir bone virtute conscius. 4) Hs : sanctitate et unitate. visi. 7) Hs: oportunis. 2) Hs : displicuit. 5) Hs: ausum. 3) Hs: pro- 6) Hs : viros.

Strana 171
171 181. Insinuacio nobilibus, quod imperator promotus sit ad imperium. Karolus etc. Nobilibus viris etc. Prudencia summi regis, cui con- silia non communicant aliena, celestia simul et terrena eterne legis im- perio provide ordinans et disponens inter cetera, que ad universo- rum salutem et regimen utiliter statuit, erexit imperium, cui preside- ret 1) princeps catholicus, ut singulis sua iura servaret, custodiret ab iniuriis innocentes et noxios ab excessibus ultrice iusticia prohiberet 2). Huiusmodi namque imperium caruisse regimine longo iam tempore lacerate partes ipsius proch dolor indicant, civitatum et locorum plurium ruina testatur, facultatum lapsus, simulaciones et odia, que peccatis exigentibus crevisse nimium constat, aperte demonstrant ac iusticia et pax iniuriis et discidiis conculcate deplorant. Que misericordiarum pater ex alto prospectans et humano generi sub tot miseriis, quibus in- cessanter mundus affligitur, miseratus, ad providendum eidem imperio vota principum, quibus Romani principis eleccio competit, pari et con- cordi affeccione direxit, et factum est eo permittente, qui humiles re- spicit et sublimat, post multos tractatus super his solempniter, ut tanti negocii celebritas exigebat, sepius habitos, quod nos quamvis3) impares meritis eorundem principum concors et unanimis eleccio ad imperiale fastigium4) sublimavit. Et licet tanti ponderis suscipere sarcinam, in- becillitatis nostre conscii, aliquamdiu fuerimus reluctati5), tandem de illius virtute ac favore confisi, qui adolescentem accrescentem, virtuti- bus de post fetantem accipiens, fiduciam ei tribuit et virtutem, ut po- pulum suum in virga iusticie regeret, huiusmodi oneri submisimus humeros et tamquam humiles celesti gracie cognitores ad propagandam pacem atque iusticiam necnon rancores 6) et odia semovenda in nacioni- bus constanti proposito direximus animum et affectum. Exultate ita- que et de nostra promocione leticiam depromentes erigite7) animos ac de votiva8) et celeri annuente domino9) eiusdem reformacione imperii fiduciam asservantes, ipsum, per quem datur regnare principibus, de- precantes, ut, sicut pie concepimus iusticiam et equitatem diligere, pacem et equitatem colere, sic det nobis complere et opere et effectu etc. 10). 4) G : n s) fehlt G. 2) G: perhiberet. 1) bde Hs: presidens. 7) V: depromeretis 6) V : raptores. 5) G: reluctatu. fastigium. 9) V: animi mente. 8) G: devotam. sicut erigente ; G : exigente. 10) V : ,datum Avinione" ; vgl. darüber meine Ausführungen in der Disser- tation S. 85.

Strana 172
172 182. Imperator scribit ducibus paganis pro fide et baptismo accipiendo. Karolus etc. Illustribus etc., quos nobis in Christo amicos opta- mus et fratres, salutem et eterne salutis agnoscere salvatorem. Sacri Romani imperii augusta potencia, cui divina provisione feliciter presi- demus, ad hoc aciem nostre mentis solerti meditacione conducit et ad hoc singularis nostre devocionis fervor accenditur, ut ad singulorum statum pacificum procurandum ea dignacione eaque sollicite disposi- cionis cura debeamus intendere, quod eterne salutis adipiscantur solacia et eciam in temporalis pacis et securitatis pulchritudine conquiescant. Tanto etenim per amplius instaurande spirituali saluti se confidit ob- noxiam imperialis nostra serenitas eamque corporalibus comodis pre- ferri debere, quanto nobilis anima ad ymaginem dei divina virtute for- mata hiis, que sunt corporis, sapientum gratis sentenciis antefertur. Et si de singulorum salute cesarea celsitudo, ut premittitur, ex innate bonitatis clemencia dignatur intendere, de vobis nichilominus tamquam capitibus, qui tytulo principatus et specialis nobilitatis insigniti fore noscuntur, eo graciore affectu ymaginari compellimur ac vestram sitire salutem, quo tamquam mundi monarcha 1) generosorum principum ho- nores et statum ampliori dileccione prosequimur et amamus. Attenden- tes igitur, qualiter vos naturalis condicio velut illustres principes multe bonitatis industria necnon prudencie, modestie et aliarum virtutum de- coribus insignivit, ut eciam vestri exemplo et sub temporali vestro regimine subiectus vobis populus quasi nature instillanti decreto pol- licitis moribus polleat et amabilis discipline ritibus floreat incessanter nec tante et tam nobilis vite propago in se torpeat, sed pocius omnipo- tentis dei favore gratuito reddatur illustrior et uberioribus incrementis proficiat, dum informata fuerit generoso lumine catholice veritatis, vos ad amplectendam fidem et reverenciam sacrosancte Christiane ecclesie et una cum subiecto vobis populo sacri baptismatis lavacrum cupiendum nostra deliberavit sublimitas invitare, ut ab omnibus erroribus prete- ritis et noxiis quibuslibet, quibus preterita negligencia vos invaluit2) sancti spiritus gracia, que in sacramento baptismi absque dubitacione confertur, rite mundemini et abluamini generose. Nam post regni ce- lestis eterna gaudia, que exinde procul dubio consequemini, principatus vestri eciam temporali fortuna proficient et in iusticia et iudicio eius gracia fulcientur, cuius benediccionem devocio vestra suscipiet3), domini nostri Jesu Christi, qui nos omnes credentes in eum suo precioso san- guine liberavit, et sub imperialis brachio proteccionis omni libertate, principatu, honore et securitate gaudebit et ab insultibus4) quorundam 1) Hs : monarchia. 2) Hs : involuit. instultibus. 3) Hs: suscipet. 4) Hs :

Strana 173
173 infidelium, dum vestra necessitas illud exegerit, constanter et strenue defendemini grato presidio milicie Christiune. Igitur, illustres princi- pes, confortamini in domino deo nostro et ad huiusmodi perpetue vestre salutis honorem continua meditacione festinare curetis, sit actus con- sumacionis omni prospeccione velocior, et ad eiusdem domini nostri- Jesu Christi paternale gremium incunctanter accelerare velitis, qui tamquam benignus pater et dominus vos expansis brachiis prestolari dignatur ad eterni regni sui gaudia venientes. Et de intencione vestra circa premissa velocius nos informare studeat vestra sinceritas, ut iuxta vestre informacionis seriem vestre1) saluti comodosius et utilius con- sulere valeamus. Signum etc. Testes etc. Presencium sub bulla aurea typareo nostre imperialis maiestatis inpressa testimonio litterarum. Datum etc. 183. Colligancia regum Ungarie et Bohemie. Wir Karll etc. wir Wenczlaw etc. vor uns und vor allen unsern. erbin, sune und tochtere an eyme teyle und wir Ludwig 2) kunig czu. Ungirn et duces Austrie etc. vor uns und vor alle unsere erbin, sune und tochtere, von unser besunder buntnůzze wegen an dem ander teyle voryehen 3), bekennen und tun kunt offintlich4) daz 5) wir uff itwe- derm6) teyle nach guter betrachtunge wissentlich mit rate unser ge- trawen geystlicher und wertlicher fürsten und lanthirren, die unsers gesworen rats sein, durch tedunge und hende der durchleuchtigen hochgeborn erbern7) und weysen Katherin8) von Behem, unsers des vorgenanten kaisers Karls tochter und des egenanten herczoges Rudolfs von Ostereich9) eliche wirtynne, uff den sproch, den vormals die hoch- geborn fürsten her Kazimir, kunig czu Polan 10), und herczog Bolke 11) von der Sweydnicz 12) czwuschen uns getan habent und beydenhalben mitenander vor uns und alle unsere frunt, helffer und diner voreyniget, vorrichtet und vorsunet hant früntlich und gûtlich aller der stôzze, mislunge und widerwertikeit, die wir underenander mit worten, werken und geberden ûm dheinerley 13) sache uns auff dezen hutigen tag gehabt haben, und sûllen ouch genczlichen abe sein gegen enander ûmb lant, leute oder gûter uns uff dese gegenwertige czeit, die sie in dheineweis 14) gehabt hat. [!] Dorůmb czu vester sicherheit, ewiger und ganczer ste- tikeit derselbin fruntschaft und sune haben wir auff beyden teylen enander gelubt und vorheysen bey unsern trewen und mit den worten 3) V : voreyn. 2) V : Lodwig. 1) Hs: littere: (lre statt vre). 6) G: yezlichen ; V: twederm. 7) bde Hs: 4) G : offenbar. 5) G: dar. erben. s) V: Kartheren. 9) V: Ostherich. 10) V: Polon. 11) V: Welko. 14) V : in deyme wuzweyz. 13) V : und keynerley. 12) V: Swydeniez.

Strana 174
174 unser fürstenlicher wirdikeit und haben ouch dorûmb gesworen leip- liche eyde czu den heyligen mit angerurten henden uff das heylige ewangelii und auff das holcz des heligen creuczes, das ytweder teyl kriglich ader wider seynen willen noch des andern landen, nach leuten, fürstetümen, nach herschefften, freyheiten 1), rechten, wirden, nach eren, die er nue hat und besiczet ader hernoch gewinnet, wo die gelegin ader wie die genant sein, doran bekrengen, vorirren ader beschedigen sal in keynen wegen und ouch nymant raten helffen noch gehelen heym- lich noch offenlich, der yn doran yn dheynenweys besweren, irren oder phrengen wolde an alle geverde und argelist. Und daruber czu eynen vestenen offenen ewigen urkunden haben wir die vorgenanten... Sigilla etc. 184. Similis precedenti in Latino. Karolus quartus divina favente clemencia Romanorum imperator semper augustus et nos Wen[ceslaus] Bohemie rex et Brandeburgensis marchio, Johannes marchio Moravie pro nobis et heredibus nostris, filiis et filiabus, parte ab una, et nos Ludwicus 2) Ungarie rex, Rudol- phus3), Albertus et Lewpoldus Austrie, Stirie et Carinthie duces pro- nobis et heredibus nostris, filiis et filiabus, occasione colligacionis in- ter nos inite parte ab alia. Notum facimus tenore presencium uni- versis 4), ad quorum presencia devenerint noticiam, quod nos utrobique bona deliberacione, principum nostrorum ecclesiasticorum et secularium, nobilium et fidelium nostrorum iurati nostri consilii accedente consilio ac de certa nostra sciencia, illustris eciam principis domine Katherine Austrie ducisse, nostri qui supra cesaris filie, Rudolphi5) ducis Austrie consortis legitime, interveniente tractatu et per manus eiusdem super pronuncciacionem per illustres principes et dominos Kazmirum6) Po- lonie regem et Bulkonem 7) ducem Swidenicensem 8) in causis nostris factam inter nos utrobique pro nobis necnon omnibus amicis, adiutori- bus et servitoribus nostris super omnibus discordiis, displicenciis, con- trarietatibus, que inter nos facto9), verbo aut ostentu 10) suborte nos- cuntur ex quibuscumque racionibus vel causis usque in hodiernum diem, talem unionem, concordiam et amicabilem ac benignam compo- sicionem inivimus et consumavimus, ut omnes dissensiones omnesque acciones, impeticiones aut repeticiones, quas quelibet parcium versus aliam super terris [et] hominibus quavis racione vel causa usque in presens tempus habuit seu habere potuit quovismodo, omnino cessent 11) 1) fehlt V. 2) V: Lodewicus. 3) V: Rodulfus. 4) fehlt G. 5) V: Rodulfi. 6) V: Kaczmirum. 7) V: Wlkonem. 8) V: Swidenensem. 9) fehlt V. 1°) V : verbo et astensum ascentu. 11) G: essent.

Strana 175
175 ac penitus sint extincte. Et ad maiorem securitatem, perpetuam et in- tegram firmitatem eiusdem pacis et amicicie alterutrum promisimus bona fide sub verbis dignitatum principatuum nostrorum et iuravimus ad sancta tactis sacrosanctis ewangeliis et super ligno sancte crucis, quod nulla parcium versus aliam gwerram movere debeat 1) neque pro- terris neque pro 2) hominibus, principatibus, dominiis, libertatibus, iuribus, dignitatibus et honoribus, in quorum seu quarum3) possessione sunt partes predicte seu que adipisci poterunt, ubicumque sita noscan- tur, quibuscumque censeantur nominibus vel possunt in posterum ap- pellari4), contendere5) debeat neque partem aliam in hiis deteriorare, in errorem ponere aut dampnificare quovismodo neque alicui volenti alteri parcium quovismodo gravamen, errorem aut constriccionem in- ducere quovismodo prestare consilium, auxilium aut favorem, bona fide, dolo malo quolibet procul moto, et pro firma, patenti et perpetua no- ticia predictorum nos qui supra Karolus Romanorum imperator, Wen- ceslaus 6) Bohemie rex, Johannes marchio Moravie, Rudulfus, Albertus et Lupoldus7) duces Austrie sigilla nostra presentibus litteris duximus appendenda. Datum Brunne anno domini milesimo trecentesimo se- xagesimo quarto in die sancto scolastice virginis nostrorum qui s) supra imperatoris9) regnorum anno decimo octavo, imperii vero nono. 185. Innovacio perditarum 10) litterarum. Karolus etc. Notum facimus tenore presencium universis 11), quia pridem celebris et recolende memorie illustris Wenceslaus olym Boemie rex, avunculus noster, civitatem Teczin cum omnibus pertinenciis suis bone memorie nobilibus Johanni et Wankoni de Wartenberg 12) occa- sione fidelium obsequiorum, que recepit ab eis, generose favoris officio voluntarie benignius erogavit, ac demum eadem civitas cum /suis pèr- tinenciis, ut premittitur, hereditarie et iuste proprietatis titulq ad no- biles Benessum de Wartenberg13), Johannem Gast14) suum patruum et eius fratres de Wartenberg 15) similiter nominatos ordinarie et ex iusticia fuerit legitime devoluta, atque clare memorie illustris Johannes olim Bohemie rex, genitor noster carissimus, et nos similiter eo tempore, quo illud auctoritate Boemie facere poteramus, donacionem 16) eandem velut acceptam et gratam nobis rite 17) confirmandam duxerimus, sicut hec omnia nota et cognita nobis sunt talibus certis 18) informacionibus 2) fehlt V. 1) G: debet. 6) V : Weyen. 5) V : concedere. 9) V: imperii. 10 ) V: predictarum. berg. 13) V: Beneschin de Bartenbrech. 16) V : devocionem. 17) fehlt G. berg. 4) G : amplificari. 3) G: quorum. 8) fehlt G. 7) V: Leupoldus. 12) V: Swartin- 11) fehlt G. 14) fehlt V. 15) V: Barten- 18) V : talibus et ceteris.

Strana 176
176 et manifesta noticia, ut nullum inde in corde nostro potuerit aut possit dubium generari, et quamvis prefatorum nobilium Benessii 1) et Johannis de Wartenberg2) privilegia et littere, que et quas a nobis et prefatis progenitoribus nostris desuper obtinuisse noscuntur, permissione divina et sinistre sortis eventibus una cum castro Teczin per ignis voraginem sint consumpte, ita ut de suis iuribus pretextu privilegiorum et littera- rum huiusmodi non valeant amplius edocere, tamen nostre intencionis extitit ac intueri volumus et benigno favore frequenter advertere con- stanciam quidem sollicitam3) et fidelia semper obsequia, quibus prefati nobiles nostri fideles nobis et progenitoribus nostris hactenus placue- runt fideliter et in futurum placere et obsequi tenebuntur fidelius, et ob hoc indempnitati eorum generosius providere. Quapropter animo deliberato, sano principum, baronum et procerum nostrorum accedente consilio, auctoritate regia Boemie ac de certa nostra sciencia dicimus et declaramus, quod prefata civitas Teczin cum omnibus suis pertinen- ciis pro sui medietate prefati Benessii4) et suorum heredum et pro alia medietate prefatorum Johannis Gast, fratrum eius et suorum heredum vera proprietate5) existit et esse debet sub omnibus condicionibus et modis, sicut ipsi hactenus eandem civitatem cum suis pertinenciis tenuisse noscuntur et sicut in eius pacifica et hereditaria possessione fuerunt hactenus et sunt eciam 6) tempore subsequenti. Et ne prefatis fidelibus nostris privilegiorum et litterarum talium odiosa perdicio ali- quod preiudicium generet, nos eandem civitatem Teczin cum omnibus suis utilitatibus, iudiciis, redditibus, dominiis et omnibus pertinenciis suis, quibus eciam specialibus possunt vocabulis designari, prefatis fidelibus nostris Benessio de Wartenberg7), Johanni8) Gast et suis fra- tribus de Warthenberg 9) similiter nominatis et legitimis eorum heredi- bus auctoritate regia Boemie in hereditariam proprietatem de novo damus, conferimus et largimur, decernentes, quod hec presens nostre donacionis et largicionis innovacio proinde robor firmitatis obtineat, acsi privilegia et littere, que et quas a nobis et dictis nostris progeni- toribus obtinuisse noscuntur, in formis et figuris 10) propriis adhuc subsisterent 11) et integraliter haberentur. Presencium etc. Nulli ergo omnino hominum liceat 12) nostre declaracionis, donacionis, innovacionis, collacionis, largicionis et decreti paginam infringere vel ei quovis ausu temerario contraire sub pena indignacionis nostre gravissime necnon centum marcarum auri purissimi, quas ab eo, qui contrafecerit, tociens, quociens contrafactum fuerit, irremissibiliter exigi volumus et earum medietatem erarii sive fisci 13) nostri regalis Boemie, residuam vero 3) bde Hs: constancia .. . 1) V: Beneschii. 2) V: Bartenberg. 6) fehlt V. 5) bde Hs: proprietas. 4) V: Beneschin. sollicita. 8) G: Johannem. 9) V: Barthenberg. 7) V: Beneschio de Barthenberg. 10) V: signis. 11) G: ad hoc substiterent. 12) G: licereat. 13) V: eram sine fecisti.

Strana 177
177 partem supra nominatorum de Wartenberg et eorum heredum usibus applicari etc. Datum etc. 186. Similis precedenti Theutunica. Wir Karll bekennen und thuen kunt offenlichen mit diesem briffe allen den, die yn sehen oder hôren lesen, wann wirdiger und seliger gedechtnüsse1) der durchleuchtigen Wenczlaw2), etwenn kunig czu Behem, unser ohem, die stat czu Teczin 3) mit aller ihrer czugehorunge den edeln Johannessen und Wanken von Wartenberg seligen durch irer getrewen dinste wille mit gnediger gunst williclich gegebin hat, und dieselbe stat und was dorczu gehôrt darnach mit erblichen4) rechten, als eygens gutes recht ist, uff die edeln Benischen von Wartenberg, Johannesen Gast, seynen vetter, und seynen brûder ouch von Warten- berg 5) genennet ordenlich und rechtilich vorfallen ist, dornach wirdiger und seliger gedechtnûsse der durchleuchtigen Johansen6), etwenne konig czu Behem"), unser liber vater, und ouch wir selbir yn den cziten, als wir das mit kuniglicher macht von Behem tun mochten, dieselbin gaben geleibet, geannamet und bestetiget habin, als uns die egenante sachen wol kuntlich 8) und wissentlich sint mit sulcher ganczir underweysunge und rechtlicher kuntschaft, das wir dorûmb keynen czweyfel halden. Dovon wiewol das sey, das den egenanten edeln Beneschen 9) und Johansen Gast von Wartenberg sulche ire hantfesten und briffe, die sie von uns und den egenanten unsern eldern kunigen czu Behem gehabt haben, mit gotes vorhengnusse von geschicht mit- sampt der burge czu Teczin vorbrennet sein, also das si 10) ire recht fur- bas mer domite nicht beweysen môgen, doch ist unser meynunge, das wir ansehen wollen und getreulichen bedenken die steten fleyssigen dinste der egenanten unser getrawen, die si und ire vorfarn uns und unsern eldern getrewlichen getan habin und noch tun sullen und môgen in komftigen czeiten, und meynen sulchen ihre notdurfft gnediclich bedenken, und davon mit wolbedochtem mute, mit rate unser fürsten und ander unser getrewen undertanen, mit kuniglicher macht von Behem 11) und mit rechten wissen so sprechen und leutern wir, das dy egenanten czu Teczin mit aller irer czugehorûngen czu halben teyle des egenanten Johansen Gast, seiner brûder und irer erben rechtes eigen ist und sein sal yn aller der mazze, als sie dieselbe stat und ire czu- gehorunge herbracht han und derselbin stat in stiller gewer und eygen- licher behaldunge gewesen sint und nach sint. Und auff die rede, das 1) V: dedethnizze. 3) V: Tincz. 2) V: Wenczelabn. 4) G: s 5) V : Bartenberg. erwerlichem. 6) V: Johannes. 7) fehlt G. s) V: kůniglich. 10) fehlt G. 9) V: Benuschen. 11) V: Beheym. Kaiser, Collectarius 12

Strana 178
178 yn solche vorlûst irer hantfesten und briffe, die sye vorlorn habin, keynen schaden bringen, geben, machen und vorschreiben wir als ein kunig ezu Behem yn und iren 1) elichen erbin von newens die egenante stat czu Teczin mit allen iren nûczen, gerichten, gulten, hersscheften und alle czugehorungen, wie man die genennen mag mit sunderlichen worten, czu rechtem erblichem eygen und meynen und wollen, das dise gegenwortige 2) unser vorneuunge alle die macht, krafft und tuglicheit haben sullen, glicherweis als ob alle 3) ire hantfesten, briffe und bewey- sunge, die sie von den egenanten unsern eldern und von uns dorûber gehabt habin, gancz und unvorloren 4) weren. Mit urkunde ete. 187. Processus factus contra Pisanos propter rebellionem Johannis Agnelli. Karolus etc. Versans 5) insidians ut leo absconditus dubia quidem et infidelis illa Pisana communitas beneficiorum ingrata, que a divorum cesarum magnifica largitate recepit, certum ducem cecum itinere obs- curo prosequitur, ut ceci ducis regimine cecus ipse populus in foveam pariter prolabatur, qui tamen imperialibus inpingwatus et dilatatus beneficiis obstinate6) mentis maleficio calcaneum rebellionis audet eri- gere et pridem infidelis animi temeritate presumpsit. Nam in eo tem- pore, quo nostra serenitas imperiales infulas in urbe Romana suscepe- rat et ad eos tamquam sacri Romani imperii peculiarem populum nostra celsitudo veniret, ipsi, instructis insidiis et suarum fraudium commen- tariis fraudulenta disposicione comparatis, pretendendo mendacia ad nostrum et nostrorum exicium prodicione7) laborarunt et utique per illos non stetit aliquid, quin una cum omnibus nostris vita, honoribus et officiis privaremur, et iniquitatem iniquitati iniquis cumulantes astuciis, in dispendium ymo vituperium sacri Romani imperii quendam sibi Johannem de Agnello vocatum, qui sub omni titulo rapacissimi8) lupi condicione imbuitur, in ducem9) presumpserunt eligere, que qui- dem eleccio, quam vana, quam insipiens quamque vituperosa fuerit, nuncciorum dicte communitatis testatur assercio, qui in nostre maie- statis presencia Mantue in nostro imperiali pallacio virtute sindicatuum, quos habebant a reproba communitate predicta, publice confessi sunt ad communitatem Pisani populi non pertinuisse seu pertinere quoquo modo, ut ducem eligere possint aut dominum, et de talibus notissime 3) fehlt G. 4) G : unvorbornen ; 1) fehlt G. 2) V : geniwergen. 7) Hs: pro- 6) Hs: obstinato. 5) Hs : ursans. V : unvorbrunne (?). ditore. 8) Hs : raptissimi. 9) Hs : iudicem. Die mit Bleistift geschriebene Verbesserung wies die Hs. schon zu Hoffmanns Zeit auf. (vgl. Sammlung etc. S. 198, Anm.)

Strana 179
179 commissis erroribus a nostre imperialis benignitatis clemencia veniam pecierunt, nobis nostrarum civitatum Pisane et Lucane et pertinen- ciarum omnium plenum, absolutum et liberum offerentes dominium. Et in hac insidiosa argumentacione1) fallaci, eo quod in eorum mani- festis operibus contrarium apparere videmus, quoniam a gremio nutri- cis eorum, sacri videlicet imperii, recedentes ad rebellionis impie se presidia contulerunt, et cum prefata omnia et eorum quodlibet et 2) alia quamplurima deteriora premissis adeo notoria fuerint 3) et tam multo- rum inculcata noticie, ut nulla possint tergiversacione celari, ne tam ingratus populus inpingwatus et dilatatus beneficiis et clementi boni- tate sacri imperii de tante magnitudinis maleficio in exempli peyoris perniciem aliquomodo glorietur, sed meritas penas persenciat et sub pondere temporalis discipline ad gemitum constringatur et doleat, ut, quos divinus timor non retraxit a malo, temporalis saltem coherceat severitas discipline ad gemitum, cum igitur invitis in proximo maneat debite iudicium ulcionis, nos enim, qui usque modo cum paciencia dis- simulavimus insolenciam et perfidiam eorundem, ipsos ad conversionem et penitenciam exspectantes, in eorum ulcionem contra eos ammodo potencie nostre brachium taliter exercemus, ut, cuius graciam con- tempserunt, dignam iram consenciant et vindictam, animo deliberato, non per errorem ac inprovide, sed sano et maturo principum, baronum ac procerum accedente consilio, de certa nostra sciencia et de plenitu- dine cesaree potestatis decernimus, pronuncciamus et declaramus pre- fatas communitates civitatum Pisane et Lucane necnon adiutores, com- plices, valitores, fautores et adherentes earum, eciamsi ducis, comitis, vicecomitis, baronis, potestatis anciatensis seu4) nobilitatis honore pre- fulgeant, qui eisdem verbo, nutu seu facto consilium, auxilium aut iu- vamen publice vel occulte prestiterint, omnes et illas penas ipso facto incidisse realiter, que a sacris legibus promulgate sunt in eos videlicet, qui rei sunt lese maiestatis crimine, et auctoritate prefata antedictos communitates et populum civitatum Pisane et Lucane, adiutores, com- plices, valitores, fautores, adherentes earum et omnes et singulos su- pradictos, eciamsi ducis, comitis, vicecomitis, baronis, potestatis an- ciatensis, iudicis, gubernatoris, rectoris communitatis aut alterius di- gnitatis seu nobilitatis honore prefulgeant, qui, sicut premittitur, eisdem verbo vel facto consilium, auxilium aut iuvamen publice vel occulte prestiterint, proscribimus5), bannimus et forbannimus et6) easdem com- munitates et ceteros expressatos superius omnibus privilegiis, iuribus, graciis, indultis, emunitatibus et honoribus, si quibus ex indulto prin- cipum, origine geniture, iure, scripto seu aliis quibuscumque titulis 1) Hs : augmentacione. 5) Hs : prescribimus. 6) Hs : in. 2) Hs : in. 3) Hs : fuit. 4) Hs: se. 12.

Strana 180
180 gaudebant, gaudere poterant aut hactenus fruebantur1), gaudere seu frui possent quomodolibet in futurum, penitus eximimus et privamus necnon universa et singula feuda, proprietates, bona, possessiones, red- ditus et proventus, directa et utilia dominia dictarum communitatum et omnium illorum, qui sunt expressati superius, in quibuscumque re- bus seu ubicumque locorum noscantur consistere, nostre imperialis erarii seu fisci usibus applicamus, reservantes nobis auctoritatem et potestatem omnimodam de talibus omnibus et eorum quolibet pro nostre mentis arbitrio et iuxta nostre voluntatis beneplacitum disponendi. Et cum universitates et communitates predicte civitatum Pisane et Lucane demeritis tam magnorum excessuum fide, virtute et honore per amplius mortue computentur, decernimus et hoc imperiali sanccimus edicto, quod ammodo in antea ab omnibus imperii sacri fidelibus per loca que- libet clipeus ipsorum versa situacione pingatur ad instar mortuorum, qui clipei versus sepulturam versatis sitibus deferuntur, et tam ma- lefici tamquam turpes proditores iniqui, quos tanta scelerum multitudo complectitur, ultore gladio feriantur. Omnibus et singulis nostris et imperii sacri fidelibus plenam potestatem et facultatem omnimodam largimur presentibus prefatos rebelles civitatum Pisane et Lucane et sequaces eorum, eciamsi2) ducis, comitis, vicecomitis, baronis, po[tes- tatis] a[nciatensis], iudicis, gubernatoris, rectoris communitatis aut al- terius dignitatis seu nobilitatis honore prefulgeant, ut premittitur, in- vadendi, occidendi et necandi et eos et eorum quemlibet feudis, pro- prietatibus, bonis, possessionibus, redditibus, proventibus, directis et utilibus dominiis, in quibuscumque rebus seu ubicumque locorum no- scantur consistere, que, quos et quas tenere, possidere seu occupare noscuntur, impune et libere spoliandi, ita ut ex hoc non solum formident subire supplicia, verum eciam graciam implorent uberem a grata munificencia imperatorie largitatis, ut proditorum huiusmodi uxores sint vidue et filii eorum ex patrum demeritis de suis habita- cionibus excludantur. Et ne prefati nostri et sacri Romani imperii hostes publici et rebelles, adiutores, complices, valitores, factores et adheren- tes eorum, ut premittitur, simulatam ignoranciam consuetis suis frau- dibus et dolosis ingeniis pretendere valeant, presentes nostras litteras- et omnia in eis expressata superius hostiis et valvis imperialis nostre curie in civitate etc. et foribus cathedralis ecclesie et pallacii dicte nostre civitatis, ubi singulis publica iura redduntur, applicari et affigi mandamus et in totius universitatis presencia publicari, ita ut non sit verisimile, quin ad noticiam predictorum rebellium rite pervenerint, que tam publice tot et tam multorum noticie divulgantur. Nulli ergo hominum, cuiuscumque gradus, preeminencie seu condicionis existat 3), eciamsi regia fulgeat dignitate, liceat hanc nostre pronuncciacionis, 1) Hs : fruibantur. 2) Hs: si. 3) Hs: existant.

Strana 181
181 declaracionis, proscripcionis 1) bannicionis, forbannicionis, privacionis, confiscacionis et licencie concessionis paginam infringere sub penis ex- pressatis superius, quas in rebelles supradictos tulit nostra serenitas, quas eciam eos, qui ausu temerario contrafecerint, ad instar dictorum rebellium ipso facto volumus incidisse. Presencium. 188. Procuratorium, ut communitas possit obligare bona per sindicos. Karolus etc. Notum facimus tenore presencium universis 2), quod attendentes multitudinem debitorum, quibus fidelissima civitas nostra Lucana gravatur, de sincero et singulari compassionis affectu animo deliberato et sano nostrorum fidelium accedente consilio, auc- toritate cesarea et de certa nostra sciencia, ut res publica dicte civita- tis nostre Lucane augmento felici proficiat, fidelibus nostris ancianis, communitati et populo necnon consilio maiori et generali dicti Lucani communis et consiliariis eiusdem consilii et eciam invitandis ad ipsum consilium, si dictis ancianis eos invitare placuerit, indulsimus, conces- simus, indulgemus et concedimus et damus plenam licenciam et pote- statem omnimodam creandi, faciendi et ordinandi et constituendi pre- dicto3) communi Lucano et eius vice et nomine, a quibuscumque per- sonis et communibus voluerit, ad summam dumtaxat centum milium florenorum et predicte4) pecunie quantitatem cum dampnis et inter- esse, sicut rerum eventus exegerit, et reddere et solvere promittendi mutuanti seu mutuantibus vel heredibus eorum aut cui mandaverit ad terminum 5) et 6) terminos, quibus dictis sindicis 7) et procuratoribus videbitur et placebit, et commune ac cives Lucanos et eorum propria obligandi solempniter, ad quascumque penas voluerint, et de predictis omnibus et singulis faciendi et fieri faciendi instrumentum et instru- menta publica vallata quibuscumque promissionibus, stipulacionibus, confessionibus, renuncciacionibus, penarum adieccionibus, modis, tenori- bus et condicionibus oportunis, et de quibus et prout dictis sindicis et procuratoribus videbitur et placebit, et generaliter omnia et singula faciendi, que in predictis et circa predicta eorum occasione requirantur et ! 8) fuerint oportuna et de quibus et prout dictis sindicis et procura- toribus videbitur et placebit, ita quod ex promissionibus, stipulacioni- bus, confessionibus, renuncciacionibus et penarum adieccionibus huius- modi nullum maiestati nostre et Romanorum imperatoribus et regibus successoribus nostris et sacro imperio circa superioritates, directum et 1) Hs: prescripcionis. 2) fehlt G. 5) G ; terminiandum. ae predictam. 8) fehlt G ; V : requirentur et finiverit. 3) G: pro dicto. 4) G: ad 6) fehlt V. 7) G: subditis.

Strana 182
182 utile dominium dampnum, gravamen seu preiudicium generetur, sup- plentes quoad cetera omnem defectum, si quis in sindicatu predicto fiendo committeretur racione vel occasione alicuius sollempnitatis vel substancialitatis 1) obmisse sive alia quavis causa, de nostre cesaree plenitudine potestatis. Presencium sub imperialis nostre etc. Datum etc. 189. Prohibicio, ne litigent cives. Karolus etc. Venerabili 2) Roberto Cameracensi episcopo, principi, consanguineo et devoto suo dilecto, graciam suam et omne bonum. Princeps consanguinee et devote dilecte. Licet pro communi salute hominum nichil desiderabilius pulchritudine et amenitate pacis existat, nocendi tamen cupiditas, ulciscendi crudelitas, animi discordia et im- placabiles motus ac dominandi libido plurimos a racionis limitibus oberrantes ad arma vetita3) illicitaque bella convertunt, quorum motus et auditus variis sanccionibus4) refrenare semper nititur imperialis serenitas, ut boni inter malos, pacifici inter distolos quiete vivant et sub felici nostro regimine Christianus populus in amenitate pacis grata pulchritudine conquiescat. Sane, prout nobis exposuisti, in tuis civitate et comitatu Cameracensi ab antiquis temporibus inolevit quedam deo et sacris legibus odibilis ac racioni et humano federi contraria consue- tudo seu verius corruptela, quod, dum inter aliquos de predictis civi- tate et comitatu qualitercumque et ex quacumque causa contigit bel- lum moveri, eo ipso quilibet ex eis in continenti et absque alia diffi- dacione contra omnes amicos carnales utriusque ipsorum invicem sunt et esse reputantur in gwerra, ex quibus gwerris et commocionibus il- licitis ac earum occasione 5) nunc usque6) secuta fuerunt et hodie se- cuntur homicidia, mutilaciones, effracciones, iniurie, scandala et peri- cula pluria7), inquietantur boni pro malis, pacifici pro distolis et in- sontes pro nocentibus opponuntur, aperitur male agendi via et respu- blica leditur in immensum. Nos igitur consuetudinem huiusmodi, que tamquam perniciosa et humane racioni contraria exstirpanda foret om- nino, non tam abolere quam penitus exstirpandam mitigare totque et tantis malis occurrere ac8) subditorum tuorum utilitati pocius quam voluntati de imperialis benignitatis clemencia consulere cupientes, animo deliberato, sano principum, comitum, baronum et procerum sacri imperii accedente consilio, decernimus et hoc perpetuo valituro sanc- cimus edicto ac de imperialis plenitudine potestatis prohibemus, ne aliquis predictorum de civitate et9) comitatu predictis, inter quos 1) G: subancialitatis; V : substancie veritas. 3) G : 2) fehlt V. 5) V : eorum accione. 6) G: utriusque. s vetida. 4) V: sencionibus. 9) fehlt G. 7) G: plura. 8) bde Hs: ad.

Strana 183
183 gwerram oriri quavis ex causa in futurum contingeret, vel ex amicis eius carnalibus occasione huiusmodi gwerre contra amicos carnales al- terius vel aliquem ex ipsis usque ad quadraginta dies a die offensionis et diffidacionis inde sequentis vel offensionis tante, que pro diffidacione reputari possit, debeat numerando continue gwerram facere vel offen- dere quovis modo presumat. Eos autem, qui contra hanc prohibicionem nostram quidquam facere seu attemptare quomodolibet presumpserint, cuiuscumque gradus, preeminencie vel condicionis existant, confiscatis bonis ipsorum omnibus, capitali subdendos fore supplicio hac imper- petuum valitura constitucione sanccimus, statutis, usibus, consuetu- dinibus, privilegiis contrariis non obstantibus quibuscumque, quibus omnibus, si et in quantum presentibus nostris inhibicioni, decreto et penarum adieccioni in toto vel in aliqua sui parte derogare censentur, proinde, acsi de ipsis specialem et expressam mencionem fecerimus, per presentem constitucionem derogari volumus et de imperialis nostre potestatis plenitudine derogamus etc. 190. Concessio puniendi malefactores. Karolus etc. Venerabili Roberto etc. ut supra Princeps (consan- guinee et devote dilecte|1). Maiestati nostre cesaree pro tua parte2) fuit expositum, quod in civitate tua Cameracensi et eius districtu, in quibus tamquam Cameracensis episcopus ex indulgencia Romanorum imperatorum et regum, qui nos precesserunt feliciter, omne imperium merum et mixtum, potestatem gladii et omnem et omnimodam iuris- dicionem habere dinosceris ab antiquis temporibus, irrepserit quidam 3) abusus et consuetudo dampnabilis seu verius 4) corruptela, videlicet quod iudices et officiales, qui ad huiusmodi imperii et iurisdicionis ex- ercicium per Cameracenses deputantur episcopos, contra5) homicidas, sacrilegos, raptores, fures, plagiarios6), incendarios seu alios criminosos et malefactores de predictis civitate et districtu, dum in ipsis facinori- bus deprehensi non fuerunt, super huiusmodi premissis ab eis excessi- bus, delictis et criminibus, eciamsi excessus eorum notorii vel mani- festi extiterint, aut super hiis sint publice et notorie defamati, ex eorum officiis inquirere non possunt seu aliter, nisi parte instante et prose- quente, procedere contra ipsos, ex quibus et eorum occasione7) vel quia nullus est, qui crimina vel maleficia perpetrata prosequi velit aut qui ipsa propter potenciam, maliciam seu terrorem malefactorum, amicorum et fautorum eorundem prosequi possit vel audeat, frequenter contingit pluria8) crimina gravia et enormia cum detrimento rei publice sine 3) bde Hs: quidem. P 2) fehlt G. n 1) fehlt G. 8) G : plura. 5) fehlt V. 6) G: plagarios. 7) V: occisione. 4) fehlt G.

Strana 184
184 — punicione aliqua pertransiri, quo fit, ut ceteri sub spe inpunitatis et huiusmodi consuetudinis perniciose pretextu ad consimilia 1) et deteri- ora committenda2) facilius inclinentur. Et quia maiestati nostre, ut super hiis providere vellemus, tua quidem humiliter devocio supplica- vit, nos igitur attendentes, quod perniciosum foret, exemplo publice discipline contrarium et alienum a bonis3) moribus dimitteretur, si iu- dicibus secularibus, quibus ad refrenacionem malorum materialis est gladii concessa potestas, et quorum interest facinorosos quoslibet et criminosos de medio iustorum tollere atque4) inquirendi et animadver- tendi in facinorosos et reos huiusmodi tam prave consuetudinis obser- vancia, potestas et auctoritas quomodolibet5) tollerentur6), et ne tam perniciosa consuetudo a facinorosis quibuslibet in privilegium videatur assumi, animo deliberato, sano principum, comitum, baronum, proce- rum sacri imperii accedente consilio, tibi et successoribus tuis Camera- censibus episcopis, principibus et devotis nostris dilectis, auctoritate cesarea indulgemus et hoc perpetue valituro statuimus, decernimus et declaramus edicto, ut iudices et officiales per te vel eosdem successores tuos") deputati [vel deputandi/8) in predictis civitate et districtu ad exercicium imperii, potestatis vel iurisdicionis predictorum contra dic- tos homicidas, sacrilegos, raptores, fures, plagiarios, incendarios seu alios criminosos et malefactores quoscumque notorios et manifestos seu de predictis criminibus et maleficiis publice et notorie defamatos, eciam nullo, nisi a te [iussi], ex mero et nobili tuo et eorum officio, quociens casus se optulerit, inquirere et procedere ipsosque criminosos et male- factores in quibuscumque locis et ipsorum iurisdicionibus extra loca9) sacra capere et, prout delicti qualitas exegerit, corrigere et punire pos- sint, usibus, consuetudinibus, statutis, graciis et privilegiis non obstan- tibus quibuscumque, quibus omnibus per presentis concessionis 10), statuti, decreti et ordinacionis paginam proinde, acsi in ipsa de pre- dictis usibus, consuetudinibus, statutis, graciis et privilegiis fieret spe- cialis et expressa mencio, volumus derogari et de imperialis potestatis plenitudine derogamus etc. Nulli jergo omnino hominum liceat hanc nostre 11) etc. 191. Datur moneta Lucanis. In nomine sancte etc. Karolus etc. Ad perpetuam rei memoriam. Quamvis de universorum sacri imperii statu fidelium cura nos digni- tatis assumpte sollicitudo cottidiana fatiget, de — — ancianis, com- 1) G: consilia. 2) G: committencia; V: committenta. 3) V: ab omnibus. 4) G: et quod. 5) fehlt V. . 6) G: tollentur. 7) G: eisdem successoribus tuis. 8) fehlt V. 9) V: lata. 10) fehlt V. 11) fehlt G.

Strana 185
185 muni et populo civitatis nostre Lucane nichilominus maior nobis semper inesse debebit solercia, ut eo diligencius eiusdem civitatis nostre et inhabitatorum ipsius salutem prosequamur et comoda, quo fidem ipso- rum et magne virtutis constanciam experiencia docente cognovimus inter ceteros subditos maiestati nostre fideles evidencioribus operum indiciis claruisse. ˛Sane cum magna conveniat credi maioribus, et, ubi maiora possent suboriri pericula, gratam fiduciam expediat gerere de probatis| 1) nos in aciem mentis nostre revolventes prefati communis et populi nostri Lucani approbatam constanciam et notabilia sue probi- tatis merita, de circumspeccionis eorum industria presumentes indubie, animo deliberato, sano principum, comitum, baronum et procerum nostrorum accedente consilio, de certa nostra sciencia et plenitudine imperatorie potestatis honorabilibus et prudentibus ancianis, communi et populo civitatis nostre Lucane predicte, heredibus et successoribus eorum in perpetuum tamquam peculiari et fidelissimo populo sacri Romani imperii damus, largimur et concedimus auctoritatem, faculta- tem et potestatem plenissimam monetas auri, argenti et cuiuslibet al- terius metalli vel eris pro honore, utilitate et bono statu civitatis eius- dem cudendi, fabricandi, faciendi, monetandi et iuxta deliberacionem eorum, eo, quod elegerint, signo signandi, cum omnibus privilegiis, iuri- bus, libertatibus, honoribus et graciis, quibus alii quicumque, cuius- cumque status aut condicionis existant, consimilem habendo graciam usi sunt hactenus seu quomodolibet pociuntur, decernentes et hoc im- periali perpetue valituro statuentes edicto, quod eadem moneta auri, argenti seu alterius metalli vel eris, ut premittitur, ab omnibus universali- ter et ubicumque locorum recipi et acceptari debeat, difficultate, im- pedimento et contradicione quibuslibet procul motis. Inhibemus eciam de auctoritate imperiali, ne quis principum, comitum, baronum et pro- cerum seu quevis2) universitas aut communitas, cuiuscumque eminen- cie, dignitatis, status vel gradus existant, in fabricandis, disponendis et cudendis monetis eorum signo, quo Lucana nostra communitas impri- mendum duxerit, uti presumant. Nam in eum casum, ubi quavis ra- cione contrafieret, quaslibet eorum monetas, que tali signo Lucano re- perte fuerint, falsas, adulterinas, illegales et iniustas fore decernimus de plenitudine cesaree potestatis, non obstantibus quibuscumque legi- bus, privilegiis, litteris, graciis et indultis editis et factis in contra- rium per quemcumque, quibus omnibus, si et in quantum presentibus in toto aut in aliqua sui parte adversari censentur, auctoritate cesarea ac de certa nòstra sciencia derogamus, supplentes omnem defectum, si quis in premissis dubia interpretacione verborum aut sentenciarum, [racione] sollempnitatis obmisse vel alio modo quocumque repertus 1) fehlt i. d. Hs : ergänzt n. d. Text bei Zimmermann Nr. 63. 2) Hs : quavis.

Strana 186
186 fuerit, de certa nostra sciencia et de plenitudine nostre imperatorie potestatis. Nulli ergo hominum liceat hanc nostre donacionis, largi- cionis, concessionis, decreti, statuti, inhibicionis, derogacionis, defectuum supplecionis et penarum adieccionis paginam infringere seu ei quovis ausu temerario contraire sub pena perdicionis et amissionis omnium privilegiorum, iurium, libertatum et graciarum, que et quas a nobis et sacro imperio seu Romanorum imperatoribus et regibus predecessori- bus nostris sub quibuscumque tenoribus, sentenciis, punctis et clau- sulis obtinuisse noscuntur, que et quas in casu, ubi contravenerint seu quavis temeritate contravenire presumpserint, annullamus, cassamus, irritamus et pro nullis, cassatis et irritis ipso iure haberi volumus et teneri, et sub pena mille marcarum auri purissimi, quas preter penas expressatas superius ab eo, qui contrafecerit, tocies, quocies contra- factum fuerit, irremissibiliter exigi volumus, et earum medietatem nostri imperialis erarii seu fisci, residuam vero partem iniuriam passorum usibus decernimus applicari. Signum. Testes etc. 192. Secuntur1) supplicacionum littere pro personis eccle- siasticis ad papam et prima2) pro canonicatu3) vacante. Sanctissime pater et domine reverendissime. Exigunt multiplicia ——, familiaris devoti nostri probitatis et virtutum merita honorabilis — dilecti, que experiencia percepimus suffragari et quibus in nostra curia diucius conversatus se nostro culmini multipliciter reddidit placidum et acceptum, ut ad ipsius status, honoris et comodi incrementum promptis et sinceris affectibus intendamus. Cum igitur prebenda cano- nici Pragensis, qui pridie sue vite diem clausit extremum, in dicta va- cet ecclesia, supplicamus eundem ad eandem prebendam de sanctitatis4) vestre clemencia confirmari, nobis in eo singularis indicium amicicie ostendentes [!] etc. 193. Pro episcopo et litterato. Sanctissime pater etc. Cum condiciones personarum et hominum nostre mentis oculis intuemur et sollicita meditacione pensamus, nostre consideracioni de necessitate occurrit, quod hii pre ceteris sunt uberio- ris gracie munere prosequendi, qui sciencie luce resplendentes 5) morum multipliciumque virtutum venustate clarescunt. De fama igitur et sciencia aliisque plurimis virtutum meritis, super quibus venera- 1) fehlt G. V: distinctitatis. 2) V: infra. 3) V: comitatu. 5) bde Hs : resplendent. 4) G : serenitatis ;

Strana 187
187 — multorum fide dignorum testimonio commendatum ac- bilem cepimus, gratum nimis sencientes odorem, sanctitati vestre eundem — recommendamus attente, beatitudini eidem affectuosa precum — predictorum suorum — instancia supplicantes, quatenus prefato — gracia meritorum nostrorumque intervencione precaminum vestra dig- netur sanctitas iuxta consuete vestre benignitatis clemenciam esse pro- picia, favorabilis et benigna etc., sic quod idem — — erga vestram beatitudinem nostras preces sibi senciat fructuosas nosque abinde bea- titudini eidem debita sgraciarum teneamur exsolvere acciones, (sic quod vestre operacionis presidio intencionis sue votivum consequi mereatur effectum). Sic igitur vobis predictum negocium nostri consideracione assumatur1) specialiter, fideliter et efficaciter promovendum, quod pa- ternitatem vestram delectari et operari in nostris beneplacitis per operis evidenciam cognoscamus. Personam vestram sanctissimam sanem et in- columem 2) conservare dignetur altissimus cum dierum felicitate longeva Romane ecclesie sue sancte. Datum etc. 194. Pro indulgenciis reliquiarum. Sanctissime pater etc. Dum super celestis pietatem gracie et di- vine misericordie ubertatem attenta mente colligimus et ad veritatem reliquiarum sacrosancti imperii puta3) ligni sancte crucis necnon clavi et lancee salvatoris oculos nostre devocionis convertimus, pia frequen- cius et iugi meditacione movemur, qualiter easdem reliquias passionis domini nostri Jesu Christi vera signacula nostreque arma salutis ad- versus maligni hostis insidias tanto festiviori cultu revereri possumus, quanto id pre ceteris decet augustum quantoque largioris benignitatis donaria humano generi de tam celebribus clenodiis et amplectandis4) iugiter sanctuariis pie et indubitanter credimus profluxisse. Idcirco sanctitati vestre supplicamus, quatenus contemplacione nostri et ad re- verenciam dei omnipotentis pro consolacione nostra et ad devocionem hominum sincerius excitandam indulgencias vestras generose concedere dignemini et largiri etc. Datum etc. — — et ut in possessione 195. Pro promocione alicuius5) aliarum prebendarum6) permaneat. Devocionem tuam requirimus et affectuose rogamus, quatenus iuxta tue consuete sollicitudinis et dileccionis benivolenciam dicta nostra s) G: vita. a 2) V: in culmine. 1) G: assumatis. 6) G: terrarum. 5) V: Promocio alicuius. plectentes. 4) V: am-

Strana 188
188 desideria velis et cures cum efficacia promovere, ut, quemadmodum dicti — — promocionem, quam nostram propriam reputamus, prose- qui fideliter et laudabiliter incepisti, sic eciam ad desideratum et voti- vum finem deducere studeas cum summa diligencia et pro tuis viribus omnibus et pro posse provisurus omnimode, ut, cum predicto — — de ecclesia ——provisum fuerit, dispensacionem sibi obtineas, ut beneficia sua ecclesiastica una cum prestimoniis et graciis, que nunc obtinet 1), usque pacificam et plenam possessionem dicte ecclesie vel saltem 2) ad aliquos plures annos iuste et licite valeat retinere etc. Datum etc. 196. Pro episcopatu ad cardinalem. Knilálí Reverendissime pater et consanguinee carissime. Licet pridem, intellecto decessu3) venerabilis episcopi — —, litteras nostras pro- honorabili —— nostro dilecto apostolice duxerimus sanctitati ac eciam indubitate spei et firme presumpcionis fiducia4) de sedis apostolice benignitate speremus et nolimus ambigere, qui utique sibi pro con- templacione regia vel cesarea .. ., tum perenne ipsius virtutum, mo- rum et discipline qualitate pensata, tum intuitu dicte ecclesie, que tamen adeo propter tyrannidem, invasionem multiplicem et exilium presulum vel antistitum suorum temporalium necnon ob diversos even- tus 5) contrarios et sinistrantis fortune seviciam est collapsa (vel : adeo in temporalibus collapsa dinoscitur), ut vix aut unquam ad statum reduci et reformari valeat, nisi vestre interposicionis notabilis presidio me- diante. Unde dignetur reverendissima vestra paternitas aput sedem apostolicam et summum pontificem partes vestras interponere, ut dic- tus — — ad episcopatum generosius confirmetur etc. 197. Ut possit alia beneficia tenere usque ad pacificam pos- sessionem. Sanctissime pater etc. Juxta prioris nostre supplicacionis conti- nenciam, quam manu propria more consueto signavimus, supplicavimus, quatenus contemplacione nostri et sicut de solite benignitatis clemen- cia et de vestra beatitudine indubitata fide presumimus, cum honora- bili — — de ecclesia predicta, sicut non ambigimus, de vestra clemen- cia provisum extiterit, super retencione beneficiorum, prestimoniarum et graciarum ipsius, que nunc obtinet, ut ea usque ad pacificam et plenam possessionem dicte ecclesie iuste tenere et possidere valeat, di- 3) Hs : de censu. 1) G: obtinete. 2) fehlt V. „ fiducionis presumpcionis fiducia. 5) Hs: eventos. 4) Hs : firme

Strana 189
189 gnemini generosius dispensare, singularem nobis in hoc, pater sanctis- sime, graciam facientes. Datum etc. 198. Ad cardinalem, ut promoveat provisionem episcopi. Reverendissime pater etc. Juxta sincere mentis nostre affectum, quo venerabilem —— velud sincerum dudum approbatum ac intimum nostri zelatorem honoris, industria et sagacitate ipsius poscente, pro- sequimur, ad cuius honorem prosequendum summa nostra fertur inten- cio, reverendissime paternitati vestre supplicamus attente, quatenus- iuxta veterem benivolenciam vestre sollicitudinis et dileccionis officium dicta nostra desideria velitis cum efficacia promovere. Nam re vera huiusmodi nostre mentis affectu, dum ad1) exaudicionis finem perve- nerit, ecclesie pocius provisum fore sentimus quam ei, pro quo nostra fidelitas intercedit etc. iuxta formam occurrentem. b 83 199. Pro incorporacione ecclesiarum parrochialium monasterio. — 49 1 Sanctissime pater et domine reverendissime. Habito respectu ad multiplicia tedia et oppressiones innumeras, quibus monasterium— Cisterciensis ordinis et diocesis — — multis sinistris eventibus [col- lapsum] fore dinoscitur, et consideratis pressuris gravibus, quibus ma- lorum hominum machinacione dampnosa incessanter affligitur, huius- modi suis periculis et iacturosis dispendiis tanto benigniore clemencia pie compatimur, quanto ex assumpto imperialis dignitatis regimine2) ad procurandam salutem ecclesiarum et tranquillam pacem ministrorum divinorum3) prospicimus propensius obligari. Verum quod4) nonnul- lorum principum et procerum nostrorum 5), quorum interfuit, acce- dente consensu et aliquorum prudencium iurisperitorum consiliis, in- frascripte parrochiales ecclesie —— ad obviandum notabilissimo de- fectui monasterii predicti et pro ipsius notoriis paupertatibus suble- vandis in aliqua parte redditus ecclesiarum —— dimembrati sint, [!] ut tamen rectoribus tanta dimissa sit utilitas fructuum, quod pro ipsorum gubernacione bene poterint et congrue sustentari, et tamen de 6) ipsa7) dimembracione sic utili tractu temporis aliqua timeatur oriri dubietas, nisi sanctitatis vestre assensus et auctoritas generosius intercedant, idcirco sanctitati vestre attento studio ac humiliter supplicamus, qua- tenus contemplacione nostri 8), sicud de sanctitate vestra indubia et 3) bde Hs: divinos. 1) fehlt G. 2) G: regie. s) fehlt G. 7) fehlt G. 5) fehlt V. 6) G: et ne. 4) bde Hs: que.

Strana 190
190 — crebra presumpcione confidimus, dictas ecclesias prefato monasterio etc. incorporare et dimembraciones easdem approbare iuxta formam sup- plicacionis sanctitati vestre pro talibus negociis ostense dignemini generose, singularem nobis, pater sanctissime, in hiis graciam facientes. Personam etc. 200. Ut provideatur de decanatu vel canonicatu. Sanctissime pater etc. Requirentibus meritis probitatis nobi- — —, nostrorum fidelium, quibus ipsi et progenitores eorum lium maiestati nostre necnon clare memorie1) Jo[hanni] quondam Boemie regi, genitori nostro dilectissimo, attenta fide et prompta sedulitate placuisse noscuntur et in futurum eo quidem habundancius placere po- terunt, quo presidio nostre promocionis se perspexerint efficacius pro- secutos, sanctitati vestre attento studio et humiliter supplicamus, qua- tenus, dum venerabili — — de ecclesia —— provisum fuerit, hono- rabili capellano nostro domestico disciplinariis inbuto virtutibus, viro utique bone fame et opinionis electe, cuius familiarem habemus noti- ciam, de cuius eciam moribus et vita et ceteris circumstanciis maiestati nostre constat plenissime, de prefato decanatu, dum, sicut premittitur, vacaverit, contemplacione nostri, qui de sanctitate vestra indubitata presumpcione confidimus, ac precum nostrarum intuitu, quas sanctitati vestre nostra decrevit offerre serenitas, dignemini generosius pro- videre etc. 80" 201. Ut dispensentur tum maiores etatis 2). Sanctissime pater etc. Dilectus nobis —— natus iuvenis bone indolis, qui in ipso iam adolescencie sue primordio gratum se fecit hominibus et pro testimonio laudabili, quod virtutibus meruisse dinosci- tur, magestati nostre adeo acceptum se reddidit3), quod eius promo- cionem et statum uberem cordialiter affectamus. Qui cum milicie cle- ricali ascribi desideret et ad hoc propter germanorum suorum plurali- tatem, pensata sue nobilitatis origine, porcionis paterne substancie non subpetant facultates, sanctitati vestre pro ipso omni, qua possumus, diligencia attentissime supplicamus, quatenus nostre intercessionis in- tuitu cum prefato — —, qui vicesimum tercium etatis sue annum im- plevit, misericorditer dispensare dignemini, ut, non obstante ulterioris etatis defectu, ecclesiam — — per mortem — — rectoris sui vacan- 1) G: tue. 2) Anfangs so auch V., später a. m. abgeändert : Ut dis- 2) bde Hs: reddit. pensetur aliquo, qui est minoris etatis.

Strana 191
191 tem, ad quam illustris Jo[hannes], patronus eiusdem ecclesie, ipsum alias canonice presentavit1), licite valeat et legitime possidere fructus- que, proventus ac obvenciones eius iuste percipere, acsi etatem prefini- — be- tam canonibus attigisset. In quo vestra sanctitas antedicto — nemerito et nobis graciam exhibebit, ut confidimus indubie, specialem, qua celsitudo nostra reputabit se potissime consolatam, et erga2) no- biles ipsius parentes gratissimos singularis obtinebitis obsequii proni- tatem etc. X30y 202. Pro ecclesia vacante episcopali. Sanctissime pater etc. Dum fidelium obsequiorum indefessa studia, quibus honorabilis — — maiestati nostre et clare memorie illustri Johanni quondam Boemie regi, genitori nostro carissimo, sollicita fre- quenter fidelitate servivit, necnon attentam fidei diligentis operam, — — af- qua3) circa honorem et comoda sancte Romane ecclesie idem ficitur, in memoriam grata provisione reducimus et imperialis dignitatis gracia rite pensamus, ad amorem et desideria sue promocionis accen- dimur et tanto ad uberioris status sui incrementa felicia ampliore fre- quenter invitamur ardore, quanto pluria4) et permaxima sue fidei et constancie argumenta gratissima et ex revolucione gestorum clarissi- mis indiciis reperimus. Ideoque, sanctissime pater et domine, cum ad — suo sit viduata pastore, sanctitati vestre presens — — ecclesia — attento studio et humiliter supplicamus, quatenus contemplacione nostri et sicud de sanctitatis vestre clemencia spem gessimus et gerimus in- dubiam fiducie singularis, dicto —— de supradicta ecclesia dignemini generosius providere, singularem nobis in hoc et signanter acceptam, pater beatissime, graciam facientes etc. 203. Recommendacio pro — — ducibus Legnicensibus5). Sanctissime pater et domine reverendissime 6). Etsi plures alios e7) congregacione nostrorum fidelium benignitati8) vestre commenda- vit nostra precacio, precipue tamen illustres Wen[ceslaum] et Bol[eslaum) duces Slesienses9), carissimos consanguineos nostros, sanctitati vestre commendamus ex animo, beatitudini vestre devoto studio humiliter supplicantes, quatenus ad nostre peticionis instanciam et sicut de cle- 3) V: apperit, quia. 4) bde Hs : 1) G: presentat. 2) G: ergo. 7) fehlt G; V : se. Nr. 256 5) V : Lignicensibus. 6) fehlt G. plura. 8) Nr. 256 in G: benignitate. in bden Hs ; in V. nachher ausradiert. 9) V: Zlezienses.

Strana 192
192 mencia vestra plene confidimus, ad predictos 1) consanguineos nostros carissimos benignum dirigens 2) apostolice pietatis affectum, dum se casus optulerit, promocionis eorum ad uberioris status insignia vestra dignetur clemencia reminisci, singularem nobis in hoc, pater beatissime, graciam facientes. [Personam vestram sanctissimam sanam et incolumem conservare dignetur altissimus cum dierum felicitate longeva sacro regno ecclesie sue sanctel3) etc. 204. Supplicacio ad papam pro doctoratu religiosi. Sanctissime pater etc. Licet omni tempore corde nobis extiterit personas ydoneas litterarum sciencia preditas ad hoc imperiali favore dirigere, ut studia inchoata perficerent et ad faciendum in ecclesia dei fructum fideliter laborarent, hoc tamen in tempore, quo ecclesia ipsa litteratis viris plurimum4) egere videtur5), quorum multos pestilentis dudum mortalitatis rabies rapuisse dinoscitur, ad succurrendum tam dampnoso defectui potissimum animamur6). Hinc est, quod pro reli- gioso — — devoto nostro, exhibitore presencium, sanctitati vestre hu- militer et devotissime supplicamus, quatenus ad laudem et gloriam om- nipotentis dei et ecclesie sue sancte decorem nostre7) eciam interces- sionis intuitu doctoribus et magistris curie vestre, quibus placuerit, committere per apostolica scripta dignemini, ut, si dictum capellanum nostrum, previo sufficienti examine, ut8) est iustum, ad onus et hono- rem magisterii in sacra theologya dignum repererint, huiusmodi sibi onus inponant et honorem inpendant ac magistratus honore et titulo auctoritate vestra solempniter9) eundem decorent. In quo ultra id, quod in hac parte deo et sancte ecclesie laudabile, pulcrum, placabile ac gratum inpendetis obsequium, nobis eciam graciam faciet 10) prefata sanctitas vestra valde gratam. Personam11) etc. Ad cardinalem 12): facietis deo obsequium, complacenciam eciam ostendetis et amorem nostre celsitudini specialem 13). 80[205. Pro confirmacione prebende, non obstante reser- vacione. Sanctissime pater etc. Cum honorabilis — —, familiaris noster dilectus, prebendam canonicalem in ecclesia — — vacantem per mor- 1) Nr. 256 haben bde Hs : ad petitiones. In V. ist dies v. and. Hd verb. 2) i. d. Hs. überall d. Plural. 3) fehlt G. und Nr. 256. 4) V : privilegium. 5) G: videbitur. 6) G:annua. 7) G: decorem habere nostre. 8) V: 9) V: vestre solumpnitatis. 1°) G: faciat. nune. 11) bde Hs : per- sonam gratam. 12) fehlt V. 13) fehlt V.

Strana 193
193 — virtute gracie sibi facte per sanctitatem vestram accepta- tem verit timeatque forsitan eandem prebendam fore reservatam, ut autem in possessione sua, quam canonice assecutus esse dinoscitur, plenius securetur, sanctitati vestre attento studio et humiliter supplicamus, quatenus contemplacione nostri acceptacionem huiusmodi dignemini generosius confirmare, ut videlicet, non obstantibus reservacionibus aliquibus, obtineat roboris firmitatem. Singularem nobis in hoc, pater sanctissime, graciam facietis. |Personam vestram[ 1) etc. 206. Ad cardinalem pro eodem. Reverendissime pater etc. Cum narracione facti scripsimus domino nostro summo pontifici, quatenus contemplacione nostri acceptacionem huiusmodi dignetur generosius confirmare, ut videlicet etc. Quocirca paternitatem vestram affectuose petimus et rogamus, quatenus ob illam presumpcionem indubiam singularis fiducie, quam de vestra dileccione continuo gessimus et gerimus incessanter adhuc, quod prefatus — votorum huiusmodi consequatur effectum, velitis consuete fidelitatis studio ad dominum nostrum summum pontificem laborare, singularem nobis in hoc et cuius crebro reminisci proponimus amiciciam osten- dentes. Datum etc. 207. Supplicacio pro canonicatu. — — doctoris 2) decretorum, clerici Sanctissime etc. Honorabilis — commensalis etc., statum uberem propter multiplicia ipsius merita cor- dialiter affectantes ac dignum eum ecclesiasticis dignitatibus cogno- scentes utpote litterarum sciencia preditum morumque et vite ho- nestate3) conspicuum ac in agendis providum et in consiliis plurimum circumspectum, prout de hiis et aliis virtutum et graciarum donis magno et claro ipsum recepimus testimonio commendatum, sanctitati vestre, que vota nostra clementer exaudire consuevit, omni studio et deside- rio, quo possimus, devotissime supplicamus, quatenus ipsum in sup- plicacione sua predicte sanctitati vestre cum presentibus offerenda super canonicatu et prebenda, dignitate quoque personatu vel officio alicuius cathedralis ecclesie, quam in eadem supplicacione duxerit exprimen- dam, nostre intercessionis intuitu, non obstantibus aliis beneficiis ec- clesiasticis, si que dictus — — etc. obtinet, dignemini misericorditer exaudire, facturi4) nobis in eius exaudicione et generosa provisione 1) fehlt G. 2) Hs : doctor. 3) Hs : vite morum honeste. 4) Hs : facturum. Kaiser, Collectarius 13

Strana 194
194 graciam, sicut de sanctitate vestra indubie confidimus, singularem. Per- sonam etc. 208. Pro eodem ad cardinalem. Reverendissime pater etc. Mittimus domino nostro summo pon- tifici quasdam litteras, quarum tenor sequitur in hec verba: Sanctissime etc. Idcirco paternitatem vestram affectuose petimus et rogamus, qua- tenus contemplacione nostri et, sicut de vestra benignitate quadam sin- gulari presumpcione confidimus, supradicta nostra desideria, presertim cum sint pro notabili persona, cuius multum familiarem habemus no- ticiam, velitis prosequi favorose, specialem, ut supra etc. 209. Supplicacio pro canonicatu magistri. Sanctissime pater1) etc. Innotuit nostre serenitati, qualiter con- sanguineus et familiaris devotus noster dilectus, homo quidem littera- tus, licenciatus in iure civili et artibus, existeret2) fame laudabilis et moribus et vita conspicuus, quem eciam propter hec et alia virtutum suarum3) donaria et clare probitatis merita magestas nostra sincero favore prosequitur, quod huiusmodi4) aspirat ad acquirendam sacre sciencie margaritam sanctissimam. Igitur arbitrantes, ut hii5), qui iam actu dederunt operam studiis et exerciciis virtuosis et in quibus ipsa virtutum merita iam prepollent, ad uberiora sciencie studia provehan- tur, quia idem miro affectu in sciencia in studio Parisiensi morando 6) cupit ascendere et auctore deo crescere per consequens in virtute, sanctitati vestre omni, qua possumus, diligencia humilime supplicamus, quatenus nostre intercessionis intuitu dictum — — pro parte nostri culminis generosius recommissum in supplicacione sua, quam idem predicte sanctitati vestre super canonicatu et prebenda Parisiensi vel alibi cum presentibus litteris nostris obtulerit, sicut de sanctitate vestra presumimus, benigne velitis suscipere et effectualiter exaudire, specia- lem .. . ut supra in predictis| 7). 210. Supplicacio, ut, si — — fiat pontifex, canonicatum 8) obtineat. Sanctissime etc. Requirentibus meritis probitatis nobilium baronum nostrorum, quibus ipsi et progenitores ipsorum maiestati 3) G: suorum. 4) G : quibus 1) fehlt G. 2) bde Hs: existens. 8) Hs: pontifex, 7) fehlt V. modis. 5) fehlt G. 6) G: morante. quod canonicatum.

Strana 195
195 nostre necnon clare memorie illustri Johanni etc. attenta fide et prompta sedulitate placuisse noscuntur et in futurum eo quidem habundancius placere potuerint1), quo presidio nostrarum promocionum se conspe- xerint efficacius prosecutos, sanctitati vestre attento studio humiliter supplicamus, quatenus in eum casum, ubi de benignitate sanctitatis vestre predicte honorabilem pontificalem honorem assecutus fuerit, ho- norabili — —, canonico ecclesie eiusdem, familiari devoto nostro, di- sciplinaribus imbuto virtutibus, viro utique bone fame et opinionis electe, cuius familiarem habemus noticiam et de cuius moribus et vita et ceteris circumstanciis maiestati nostre constat plenissime, de fato canonicatu, dum et si modo predicto vacaverit, contemplacione nostri, qui de sanctitate vestra indubitata presumpcione confidimus, precum nostrarum intuitu, quas dicta nostra decreverit offerre serenitas, di- gnemini generosius providere etc. 211. Supplicacio pro confirmando electo. Sanctissime etc. Cum, vacante per sui pontificis obitum ecclesia, honorabilis — — devotus noster in episcopum eiusdem ec- clesie dicatur electus, propter laudabile testimonium, quod de vita, conversacione et meritis eius accepimus, sanctitati vestre attencius sup- plicamus, quatenus nostre intercessionis intuitu et ne dicta ecclesia diutine vacacionis periculosa paciatur incomoda, eundem electum seu eleccionem de ipso celebratam approbare2) et generose dignemini con- firmare, ita quod electus ipse preces nostras erga sanctitatem vestram in hac parte sibi senciat profuisse, in quo eadem sanctitas consola- cionem nobis et honorem faciet utique specialem. Personam etc. 212. Pro eodem ad cardinalem. Reverendissime etc. Cum nuper, vacante usque ibi accepimus etc., paternitatem vestram attencius deprecamur, quatenus nostri amoris in- tuitu et ne dicta ecclesia longe vacacionis dampnosis subdatur incomo- dis, eundem electum aput sanctissimum in Christo patrem et dominum dominum nostrum d. papam, cui eciam specialiter super hoc scribimus, favorabiliter dirigere et promovere velitis, ut ipse iam dictum electum et eleccionem de ipso factam approbare3) et confirmare dignetur, ita quod idem electus erga eundem dominum nostrum et paternitatem vestram preces nostras in hac parte senciat profuisse, in quo eadem per sui amorem exhibebit nostre celsitudini indicium speciale. 1) Hs : potuerit. 2) Hs: appropriare. 13"

Strana 196
196 213. Supplicacio amici pro incorporacione parrochialium ecclesiarum ad cardinalem. Reverendissime pater etc. Negocium talium etc., quod super in- corporacione quarundam parrochialium ecclesiarum domino meo summo pontifici ipsorum nomine proponetur, reverende dominacioni vestre at- tento studio supplicamus 1) instantissime et ea, qua possumus, humilitate, quatenus ipsis tamquam michi in assecucione votorum huiusmodi beni- gnam dignemini et favorabilem ostendere voluntatem. Nam preter mee 2) interposicionis solerciam hec et alia beneficia predictorum religiosa de- vocio promeretur, neque serenissimus et invictissimus princeps etc. et dominus meus generosus pro ipsis tanto supplicaret affectu, nisi vir- tutum meritis, quibus clarent continuo, mansuetudo cesarea singula- riter3) moveretur. Datum etc. 214. Supplicacio simplex pro4) canonicatu exaudienda. Sanctissime etc. Requirentibus probitatis et virtutum meritis, quibus honorabilis et nobilis Johannes etc. aput nostram celsitudinem multipliciter commendatur, necnon gratis et acceptis obsequiorum stu- diis, quibus dictus Johannes et sui parentes nostram graciam multi- pliciter meruerunt, sanctitati5) vestre devoto studio et humiliter sup- plicamus, quatenus prenominato Johanni tamquam benemerito de ca- nonicatu sub expectacione prebende in ecclesia —— vacante pro nunc aut proxime vacaturo iuxta formam supplicacionis, quam sanctitati vestre porrigendam duxerit [nostra serenitas], dignemini contempla- cione nostri generosius providere, singularem etc. 215. Supplicacio pro familiari ad sedem apostolicam, ut exaudiatur. Sanctissime etc. Multimodis virtutum et probitatis meritis ac prompte devocionis preclaris insigniis necnon morum probitate, conver- sacione et fama laudabili, quibus dilectus nobis capellanus et familia- ris domesticus, devotus noster, in conspectu nostro cesareo se promptum et placabilem ferventer exhibuit et continue in nostris serviciis exhi- bet operosum, ad promocionem ipsius tanto fervencius inclinatur nostra serenitas, quanto id 6) ipsum sue devocionis, probitatis et virtutis studia aput nostram celsitudinem fidelius meruerunt. Quapropter sanctitati 1) Hs : suppliciter. 2) Hs : nece. 3) Hs: singularetur. 4) fehlt V. 5) V: serenitati. 6) Hs : ad.

Strana 197
197 vestre attento studio et sincerissime supplicamus, quatenus dictum capellanum nostre contemplacionis intuitu recommissum favorabiliter accipere et supplicacionem, quam pro ipso offerri una cum presentibus contigerit, dignemini generosius exaudire. Signum etc. 216. Supplicacio ad papam pro processibus revocandis de crucifero. Sanctissime pater et domine reverendissime 1). Quia2) auditor vestri pallacii adversus 1/ — ad instanciam cuiusdam cruce signati, qui non ad honorem sed pocius ad ignominiam Christi se frivole cruce signavit, asserens talia vel talia etc., et quia3) ex eo regnum nostrum Boemie, quod a solo deo et imperio sacro tenemus, ruinam omnimode minaretur et sic imperium nostrum contingeret4) prestolari et iuris- dicio imperialis et regia huiusmodi processibus frivolis finaliter cassare- tur et cum nostri progenitores tam imperatores et reges Romanorum et reges Bohemie katholici viri fuerint5) et nos, dante deo, cum imperio et regnis et omnibus eis adherentibus simus et erimus in fide Chri- stiana constantes, ideirco miramur6), quod cum signo sancte crucis sine causa ad extra sic7) ledimur, qui acceptam in baptismo fideliter in corde gerimus crucem Christi nec unquam in iusticia defecimus alicui. Pro- videat igitur sanctitas vestra de remedio tempestive, ut revocentur processus huiusmodi, ne8) etc. án nen — 2 217. Cesar miratur, qualiter ad instanciam unius multi citantur. Sanctissime pater etc. Ad noticiam9) celsitudinis nostre pervenit, qualiter ad instanciam cuiusdam presbiteri nomine — — de — diocesis in curia sanctitatis vestre degentis 10) multi honorabiles ac nobiles viri de ecclesia et diocesi —— ad comparendum personaliter per dicte sanctitatis edictum peremptorie sunt citati, super quo turba- mur non modicum et vehemencius ammiramur, quomodo iam dicta sanctitas vestra seu illi, qui eius administrant officia, ad suggestiones frivolas et temerarias importunitates dicti — — hominis cavillosi, le- vis quidem persone ac, salva sanctitatis vestre reverencia, vilis condi- cionis et fame, moveri potuit11) seu potuerunt, ut adeo faciliter contra 2) G: quidam. 1) fehlt G. 4) G : contingerit. 3) G: qui. 5) bde Hs : fuerunt. 6) G: mereamur. 8) V: nego. 7) fehlt G. 9) G: nostram; V: noticia. 11) G: poterint ; V: 10) V: devigetis. poterant.

Strana 198
198 personas graves, tanta virtutum ac generis nobilitate preclaras eius intuitu tam precisum1) decernetur edictum, qui quamvis proponat, ut dicitur, nostrum se familiarem et capellanum existere, illud tamen sibi frivole contra veritatem usurpat, cum, ipsius pensata levitate et vite enormitate multiplici, mallemus ipsum regni nostri terminos non in- trare. Quare sanctitati vestre omni studio et affectu instantissime et humiliter supplicamus, quatenus nostri amoris ac utique vestri honoris intuitu citacionem prefatam constituere dignemini absque citatorum gravamine revocari, permittendo predictum — — in partibus coram — episcopo principe etc., qui2) iusticiam inconctanter venerabili — fovere dinoscitur, prosequi, si quam adversus citatos huiusmodi habet vel habuerit accionem, quod utique ex affectu deposcimus et cordia- liter affectamus, illud nobis reputantes fieri pro consolacione et gracia singulari, non tantum, ut nostra in hoc desideria compleantur, sed ut ora loquencium, que in illis partibus, ubi notoria est vite sue enormi- tas, propter hoc in detraccionem sanctitatis vestre et sedis apostolice haberent prorumpendi materiam, obstruantur. Personam 3) etc. 211 218. Supplicacio amici pro aliquo ad cardinalem, ut pro- moveatur. p Reverendissime pater et domine metuendissime 4). Habito re- spectu ad multas virtutes et condiciones laudabiles honorabilis viri —, quibus ipse in obsequio reverendi in Christo patris domini mei Olo- mucensis episcopi, cuius notarius et familiaris existit, tam prudenter quam eciam sollicite laboravit, non inmerito circa promocionem eius afficior et ad ea libenter intendo, que suum prospiciunt comodum et honorem. Idcirco reverendissime5) dominacioni vestre supplico, quate- nus eum in suis desideriis, que paternali reverencie vestre proponit, dignemini tamquam bene meritum generosius promovere, singularem in hoc reverendo in Christo patri domino meo Pragensi6) archiepiscopo et michi graciam facientes. Nam nisi hominis eiusdem fides, labor et meritum talia petant, nullo modo pro ipso tam instantibus precibus supplicaremus etc. 4) fehlt G. 3) fehlt G. 2) V: nam. 1) G: prescisum. 6) so ist das in G. sich findende p mit übergeschriebenen a 5) fehlt G. wohl zu deuten. V : p mit dem Abkürzungszeichen für ur, dann ausgestrichen und ,archiepiscopo‘ in ,episcopo‘ geändert.

Strana 199
199 219. Supplicacio cancellarii ad archiepiscopum. Reverendissime pater et domine mi metuendissime. Si in gravi folles illius discrecionis eximie, quam in vos rerum natura distribuit, vento realis diligencie magnificum ad mea ille suavis regali forcipe sue benignitatis et gracie pie consolaciones malleos pre gravium meorum defectuum porrexisset incude, quibus ad rhetorici carminis oblecta- menta suavia pro gloria et honore cesarei status forcius .. . nam rex ... [sic!]. Scilicet quia pro dolor corpore negligente desidie tanti folles obdormiunt, imperantis flamma non vigilat et adeo pia for- ceps pietatis privatur officio, ut, dum ab incude tollitur fabricandi ma- teria, de necessitate quidem oporteat seniores eciam tynitus rhetorici malleos usquequaque rancescere et omnibus ebetari. Suscitet igitur ad humilem humiliter supplicantis instanciam benignos folles benigna vestra paternitas, ut evigilans ignis illi cesareus sue discrecionis favore laborantis cancellarii scientificam fidem ad fidelem, quibus in eius mi- litavit obsequiis, ingeniose sic digerat, quod eius animatur serenitas ad porrigendum cancellario forcipis benigne gratum presidium, quo et convalescat intus sciencie et ad eius honorem eximium eloquencie mallei roborentur. Nam et sic omnibus communiter dudum patuit et patet, quod vestre virtutis dignacio ad me tamen inclinari precipue teneretur ex debito, qui vestris non solum mandatis ymo et nutibus reverenter obedi. Servet vos pater ..., altissime domine ... Datum Wr. in domo mea sacro quadrali tempore, quo bene congruit quorum- libet hominum consciencias servari 1). 220. Excusacio nuncciorum in legacione longe moratorum. 21 Serenissime2) frater carissime. Si nuncii et ambassiatores vestri aliquamdiu in regno nostro Bohemie moram traxisse noscuntur, non prestet vobis admirandi materiam neque magnificencie vestre sint de negligenti demoracione suspecti. Nam nostri presenciam habere non poterant nec de commissis sibi negociis responsum sortiri, donec a cepto 3) itinere4) redierimus. Quos tamen in eodem felici nostro reditu velud nunccios dilecti fratris nostri et amici carissimi sincera pietate recepi- mus et ambasiatam eorum, quam virtute litterarum credencie pruden- ter agebant, mature intelleximus et sana deliberacione previa ad pre- — transmisimus, volentes ad hoc fraternis studiis diligenter fatum — intendere, quod inter vos utrobique pax valeat et amicabilis concordia stabiliri et, ut celerior finis haberi possit, consideratis viarum dispen- e Wtue 1ua pan Že vo 1) Druck: Diss. S. 159. 2) G :rerenissime. 4) G : itineri. 3) bde Hs: accepto.

Strana 200
200 diis et periculis, quibus ad presens impedimenta negocii verisimiliter!') possent occurrere, prefatos ambassiatores vestros aput presenciam maiestatis nostre retinere decrevimus, ut, habita responsiva predicta, quam in brevi obtinere speramus, ipsos dilectos nostros possimus re- mittere de hiis, que nobis responsa fuerint, distinccius2) expeditos. Datum etc. 221. Recommendacio bona — — militis. —, familiaris noster Karolus etc.3). Fidelis dilecte. Nobilis — domesticus et fidelis, ad exercendum actus militares et strenuos in di- versis mundi partibus pro gloriosa laude ad loca varia huius seculi de- siderat dirigere gressus suos, et quia idem inmote fidei constanciam gratis in nostre celsitudinis curia militavit obsequiis et eciam alibi, fama celebri attestante, ipsum ex puritate cordis tue fidelitati recom- mendamus attente, requirentes eandem tuam fidelitatem studiosius et hortantes, quatenus contemplacione nostri imperialis culminis predic- —, cum ad te pervenerit, grato animo favorabiliter suscipias tum — et pertractes. Etsi forsitan idem — — in tuo servicio stare appecie- rit, ipsi de statu tali, quem sua probitas requirit, studeas effectualiter providere, sin autem tunc et ulterius idem perveniat, securius4) et comode tuam promocionem solertem5) inpendas eidem, nostro 6) culmini in eo magne gratitudinis obsequium ostensurus. Datum etc. 222. Rogatur capitulum pro magistris theologye veniendis Pragam. 22 Karolus etc. Venerabiles amici carissimi. Cum generale studium nobilis civitatis nostre Pragensis instauratum divinitus sit nova plan- tacio, eius7) ramos et gratas 8) propagines libenter et ex animo videre- mus extendi, ut sub tempore felicis nostri regiminis inchoata feli- citer, felicibus promota mediis, felicissimi finis compendio clauderen- tur. Quapropter devocionem vestram affectuose requirimus et horta- mur, hoc pro singulari munere deposcentes, quatenus, habito respectu ad illum devocionis affectum, quo religionem vestram prosequitur imperialis nostra serenitas, pro vestre religionis honore in hoc pre- senti vestro generali capitulo certas ydoneas personas de gremio?) religionis prefate diffinire velitis, ut in civitate nostra Pragensi pro1°) adipiscendo magistratu sacre pagine studeant et, obser- 1) V : visibiliter. 4) G: securus. 2) G: distinctos. 3) fehlt V. 5) G: solertam. 6) fehlt V. 7) G: cuius. 8) G : grates. 9) V: gromis. 10) fehlt V.

Strana 201
201 vatis ordinibus et cursibus suis, eciam ididem pro studii nostri gloria auctore domino magistrentur, ut universitas nostra eisdem successibus gaudeat, quibus Parisiense et Oxoniense studia gloriantur, presertim cum idem 1) nostrum Pragense studium adeo apostolice benignitatis grato presidio privilegiatum existat, ut omnia ibidem fieri possent, que aliis quibuscumque studiis sunt concessa. Nam ex hoc affectus nostre serenitatis pro vestri ordinis statu felice maiore benignitate consurget ad 2) omnes vestros profectus, honores et comoda prospere dirigen- dos etc. 223. Imperator supplicat pro monacho, qui exivit mona- sterium. Karolus etc. Devote dilecte. Intelleximus, quod natus quondam — — de — —, ordinis tui professus, devotus noster dilec- tus, pro eo, quod iam dudum, sola sui animi levitate non aliqua enor- mitate commissa, ordinem ipsum exivit, postea sponte correccioni su- biit et regularem tulit et suffert usque hodie disciplinam. Cum igitur discipline rigor erga eos, qui penitent, et presertim circa iuvenculos et adhuc animo imbecilles sit merito moderandus, ne deterius quid ex nimio rigore contingat, devocionem tuam affectuose petimus et roga- mus, quatenus nostre consideracionis intuitu cum ceteris tuis confra- tribus velis efficere et absque difficultatis obstaculo procurare, quod idem — — ab ulteriori pena discipline solutus in pristinum statum ponatur et locum et in hoc [nostra] senciat intercessione promotum. Id ipsum quoque tu et dicti tui confratres nullatenus differre curetis, prout nostro culmini volueritis reverenciam exhibere. Datum etc. 224. Pro aliquo, qui exivit monasterio et redire desiderat. Karolus etc. Devote dilecte. Devocionem tuam requirimus et hortamur, quatenus imperialis contemplacionis intuitu devoto nostro, exhibitori presencium, qui alias ex delictorum demeritis seu levitate animi a religione tui ordinis fertur recessisse et conpunctus corde re- dire desiderat, reatus sui culpam, misericorditer ignoscendo ipsum ad predictum tuum ordinem generose restituas et resumas ac benignis3) facias in domo4) affectibus pertractari, moderata et miti sibi pro huius- modi excessu penitencia iniungenda5), in eo maiestati nostre specialem gratitudinem vel conplacenciam ostensurus etc. 2) V : ut. 1) V: ibidem. 5) bde Hs : iniungendo. domino. 3) bde Hs : benignius. 4) bde Hs:

Strana 202
202 225. Mandatur, ut quidam monachus mittatur de carcere, qui profugo dedit victualia. Karolus etc. Devote dilecte. Licet alias quendam tuum monachum incarcerari fecerimus pro eo, quod tali profugo dicebatur victualia ministrasse, tamen ad magnam fidelium nostrorum quorundam precum instanciam, qui super hoc eum aput nos excusare nituntur, consensi- mus, ut ab eodem carcere dimittatur, tue firmiter devocioni precipiendo mandantes ac volentes omnino, quatenus ipsum statum visis presenti- bus a prefati carceris captivitate relaxes totaliter et absolvas 1) ita dum- taxat, ut libertati redditus inter alios conventuales fratres tantummodo ad instar fratrum simplicium conversetur et non ammodo in dignitate, administracione vel quovis alio officio intra vel extra tuum monasterium statuatur, prout indignacionem nostram volueris evitare etc. 226. Comendat magistros studii et promittit eis benefacere. Karolus etc. Devoti carissimi. Informacione venerabilis — episcopi, principis et cancellarii nostri etc., nuper audito, quod pro augmento status et honoris studii nostri Pragensis vestra frequencia solerter invigilet quodque a tempore vestri adventus in Pragam idem 2) studium notabiliter creverit3) et speretur auctore domino felicibus in- crementis augeri maxime propter vestram sollicitudinem, qua in legendo et disputando pro edificacione scolarium continuo laboratis, ad vestram promocionem tanto attencius intendet nostra serenitas, quanto id4) ipsum vestra laudabilia quidem merita honestioribus studiis promeren- tur. Et super omnibus defectibus, quibus studium predictum aut im- peditum est hactenus aut successu temporum impediri valeret, iuxta formam consilii vestri in proximo adventu nostro taliter remediari pro- ponimus, quod animo hylari gaudebitis in suscepto iam labore lauda- bili militare. Non igitur vos concuciat in nostri absencia alicuius odiose sortis eventus, sed relegatis ab animo curis omnibus de nostre maie- statis clemencia sub firme ac indubitate spei fiducia presumatis. Da- tum etc. 227. Laudat doctorem iuris, qui dimisit lecturam decreta- lium et legit decretum. Karolus etc. Devote carissime. Religiosum affectum, quem elegit tua devocio, multum laudamus ex animo, gratum accipientes omnino, 1) Hs : absolves. 2) G: ibidem. 3) G: crevit. 4) bde Hs : ad.

Strana 203
203 quod tu, dimissis frivolis illis altercacionum disturbiis, quibus libri decretalium habundare videntur, ad lecturam decreti aciem tue mentis velud rem theologicam prudenti studio direxisti. Et quia relacione — — episcopi, principis, cancellarii et consiliarii nostri venerabilis — dilecti, diligenciam tuam, qua honorem studii nostri Pragensis indesi- nenter prosequeris, sufficienter audivimus, provisionem tuam etc. absque omni difficultate volumus stabilire et considerata honestate studiorum, quibus intendis, honorem tuum procul dubio piis et benignis favoribus prosequemur, desiderantes, quod tu bene inceptum solida virtute con- tinues1), ut aput te nostre serenitatis affeccio continuato graciarum presidio frequencius augeatur. Datum etc. 228. Scribit pro quodam barone in Italia aliquamdiu mo- rari desiderante. 20 — de — —, baro- Karolus etc. Fidelis carissime. Nobilem — nem regni nostri Bohemie fidelem, qui pro addiscendis2) moribus et conversacione faceta in partibus Ytalie aliquamdiu morari desiderat, fidelitati vestre tanto ampliori sedulitate committimus, quanto id pro- genitores sui constancioribus pridem meruerunt obsequiis et consan- guinei cottidie promerentur, desiderantes attente vos quoque affectuose rogantes, quatenus contemplacione nostri ipsum in familiarem domesti- cum et commensalem velitis assumere et favorabili voluntate pie pro- sequi, ut fratres et amici sui preces nostras aput vos efficaces intelli- gant nobisque ad graciarum acciones debitas propensius obligentur, gratum nobis et acceptum obsequium facientes etc. 229. Scribit pro alio milite similiter, quod sibi honesta provisio3) detur. 22 —, natum — de Karolus etc. Fidelis dilecte. Nobilem nobilis —— de — —, militem familiarem etc., exhibitorem presen- cium, in partibus Ytalie pro discendis aliarum ritibus regionum desi- derantem pro tempore demorari tue fidelitati pleno recommendamus affectu, seriosius te rogantes, quatenus ipsum in tuum familiarem nostre contemplacionis intuitu velis assumere et, eo in aliquo honorabili et decenti statu posito, de congruis sibi necessariis favorabiliter providere, ita quod ipse nostre celsitudinis recommendacionem aput te sibi sen- ciat profuturam, in quo nostro culmini obsequium prestabit tua fideli- tas bene gratum etc. 1) Hs: continens. 2) Hs: adiscendi. 3) Hs: provisia.

Strana 204
204 230. Imperator scribit novo cardinali sibi congaudens. Reverendissime pater et amice carissime. De gracia dei omnipo- tentis, que in sublimacione vestri ad cardinalatus honorem 1) sua pie- tate refulsit, dileccioni vestre multum ex animo congaudemus, quoniam indubie presumit nostra serenitas, ut qui alias, dum in minoribus ageretis, nostrum et imperii Romani profectum dilexistis affeccione sin- gulari, sic modo per amplius in tante dignitatis constituti decore nostris et imperii predicti gratis successibus velitis intendere temporibus opor- tunis. Nepotis nostri etc. iuxta desiderium —— et sicut vestra vole- bat affeccio, in effectum debitum transierunt. Et de multa benignitate favoris, de magne2) fidei bonitate sincera, quibus honorem et uberem — ac nepotum nostrorum paternitas vestra statum — — et loci — constanti virtute prosequitur, vobis inmensas graciarum acciones re- ferimus, volentes id ipsum ergo vos et vestros quoslibet, dum et quo- cies se casus obtulerit, grate vicissitudinis opera compensare etc. 231. Invitatur Franciscus poeta veniendi ad cesarem. Karolus etc. Honorabilis vir, devote carissime. Affectu magno videndi te, qui nostrum et imperii sacri amas honorem, et desiderio in- genti a te morales audire doctrinas et gratissimis tuis obsequiis delec- tari scribimus nobilibus ——, ut tibi prestent ad nos veniendi licen- ciam et aput nos eciam aliquod temporis demorandi. Quocirca devo- cionem tuam affectuose et cordiali desiderio requirimus et hortamur, quatenus intuendo illum benigne dileccionis affectum, quo personam tuam dignam amore cesareo innata nobis pietate prosequimur, non te gravet captata licencia usque ad nostri presenciam laborare. Nam si tua discrecio aperte cognosceret, quanto ardore concupiscit imperialis sere- nitas te videre presentem, profecto zelus ille, quo imperii statum et honorem prosequeris, te ad veniendum eciam dimissis omnibus animaret. Nam iuste potes nota racione perpendere, quod, nisi tua presencia nobis foret quoddam singulare et privilegiatum solacium, nullo modo tibi presentes litteras sub tanti fervoris instancia scriberemus. Talem tibi graciam in via salutis gradiendi largiatur omnipotens, quali fide pro- secutus3) es hactenus et cottidie continuate virtutis officio diligenter prosequeris potenciam augustalem. Dignus etenim honore censeris in- dubie, qui precipuum mundi honorem, decus videlicet sacri imperii, intime mentis flagrancia niteris adamare. 1) bde Hs: ac cardinalatus honore. prosecucionis. 2) G: magnitudine. 3) Hs :

Strana 205
205 232. Supplicat pro monialibus, ut a pena et a culpa in ar- ticulo mortis absolvantur 1). — pia Sanctissime pater etc. Cum monasterium — — in fuerit antiquorum intencione fundatum ad hoc, ut peccatrices femine, que campum coluerunt publice voluptatis, postquam ab estu inpudici- cie ad fontem virtutum desiderarent recurrere et penitencie lavacro renovari, in eodem monasterio sub districcione clausure et vite asperi- tate viciorum possent piacula virtutum operibus expiare, desiderantes ex corde, ut tanto celerius peccatrices quelibet a via disperacionis ianuam alliciantur salutis adire, quanto sibi venie portam benignius conspexerint esse apertam, sanctitati vestre, que illius vices gerit in terris, cuius misericordie non est finis, quique conversionem et vitam semper appetit peccatorum, devote et humiliter supplicamus, quatenus universis sororibus iam ibi conversis et que adhuc in eodem loco sub penitencie cultu domino celi contriti cordis holocausta obtulerint, illam graciam, quam sedes apostolica penitentibus exhibere consuevit, puta cuilibet earum in fine vite sue dignemini concedere generose, ut a con- fessore, quem ad hoc elegerint, a pena et a culpa auctoritate vestra mi- sericorditer absolvantur, singularem etc. 233. Regine Sicilie de prosperis successibus ipsius regine2). k0h Serenissima soror carissima. De vestra sanitate corporea singula- rem accepimus gaudiorum materiam et omni tempore de vestra pro- speritate letamur, nam vestra corporalis infirmitas menti nostre foret indubie notabilis egritudo, et ut vobis causas exultacionis prebeat nostra serenitas, dileccioni vestre significare curamus, qualiter divina favente clemencia una cum serenissima nostra coniuge mentis et corporis leta sanitate potimur, desiderantes de carissima nobis persona vestra hoc idem audire multocies pro consolacione et leticia singulari. Quapropter sanitatem3) vestram nobis pluries intimare curetis, ut maiestati nostre sperata quidem prebeatur materia4) gaudiorum etc. 234. Ad Florentinos, quod benigne ad graciam receperit eos. Karolus etc. Fideles dilecti. Quanta sit erga celsitudinem nostram et sacrum Romanum imperium vestre fidelitatis affeccio et quam ope- rosis studiis ad honorem cesareum diligencia vestra semper invigilet, satis ostendunt magne sollicitudines et eximia pondera continuati la- 3) G: 2) V: regine a. m. ausgestrichen. 1) Hs : absolventur. serenitatem ; V: urspgl. sanitatem, a. m. verb. serenitatem. 4) G: merita.

Strana 206
206 boris, quibus — — tractatores pacis et comodi et nobiles — — ad reducendum vos in maiestatis nostre graciam tam1) devotis sollicitis quam eciam diligentissimis studiis laborarunt, ut sane perpendat nostra serenitas humilitatis et devocionis vestre virtutem. Nam ex ipsorum tractancium et ambasiatorum virtuosis processibus sufficienter intelle- xit nostra serenitas, quanta humilitatis et devocionis flagrancia decre- verit vestra fidelitas nostre maiestatis fastigia venerari et huiusmodi humilis benivolencie operosa studia generosis affectibus celsitudo nostra recipiens vos et commune vestrum benigna dignacione complectitur, ut simus generose dispositi ammodo in antea ad omnia semper inniti, que vestrum tamquam nostrorum fidelium profectum prospexerint comodum pariter et honorem etc. 235. De reformacione Pisanorum ad Florentinos. Karolus etc. Fideles dilecti. Rite considerans imperialis nostra serenitas, quanta devocione et quo sedulitatis studio maiestatem nostram prosequatur vestra universitas2), et advertendo signanter illum preci- puum virtutis affectum, quo ad communis pacis et tranquillitatis optata comoda vestra consiliaris deliberacio semper intendit, vobis tamquam peculiaribus imperii sacri fidelibus intimare curavit nostra maiestas, qualiter auctore domino, qui regnancium corda disponit, fidelis populi nostri Lucani considerato gravamine et pressura multi- plici, quibus sub iugo Pysane tyrannidis hactenus premebatur, prefa- tum populum et civitatem nostram Lucanam, comitatum et pertinencias ipsius exemimus, absolvimus et liberavimus3) ab infesto et odibili iugo huiusmodi tyrannidis [et] servitutis. Et alias quamplures gracias eidem peculiari fideli nostro populo nostra fecit imperialis serenitas, prout scripture, quas fidelitati vestre nostra celsitudo transmittit, declarabunt appercius, et vos tamquam fideles nostri et amatores amenitatis paci- fice de bono statu vestre vicine pro vobis et aliis consolamini, qui pu- blicum bonum sinceris continuo affectibus adamastis. Nam nisi4) nostra celsitudo vos ab experiencia fideles agnovisset hactenus et hodie rite perpenderet maiestatis cesaree zelatores et vos rem publicam sinceris amare et amasse conatibus, nullo modo vobis talia sic affectuose descri- beret maiestatis cesaree celsitudo. Datum etc. 236. Quitancia. 1) Hs : tuam. 2) Hs: serenitas. 5) Hs: liberamus. 5) fehlt G. e) V: nam. Karolus etc. Notum facimus tenore presencium universis 5) etc. Quia6) alias, dum essemus in urbe Romana, nobis pro certis nostris 4) Hs : si.

Strana 207
207 indigenciis et comoditatibus ad peticionem nostram quinque milia florenos boni et legalis auri et ponderis sincero affectu et amicabili promptitudine mutuavit, nos prefatum etc. de antedicta pecunia quin- que milium florenorum, ut premittitur, sicud ordo racionis expostulat, certum et securum volentes reddere, sibi eandem pecuniam quinque milium florenorum aput honorabiles et sapientes priores arcium, vexil- ligeros iusticie necnon populum et commune1) Florentinum, fideles nostros dilectos, in et super summa pecuniarum, in et de2) qua maie- stati nostre obligari noscuntur, animo deliberato et de certa nostra scien- cia ad infra scriptos terminos harum serie deputamus, ut videlicet de summa, que nobis de mense Aprilis proximo debetur, duo milia et de summa, que nobis de mense Augusti inmediate sequente provenire debebit, tria milia3) absque impedimento, dilacione seu prorogacione quibuslibet efficaciter percipere debeat et habere, dantes et concedentes prefato domino cardinali etc. plenam potestatem et auctoritatem omni- modam prefatos priores etc. de antedictis summis pecuniarum in quo- libet predictorum terminorum nomine et vice nostris quitandi, absol- vendi et liberandi et quitacionem, absolucionem, remissionem et libera- cionem huiusmodi, dum per antedictum facte et ordinate fuerint, per- inde gratas, ratas et acceptas habere volumus et ex nunc prout ex tune approbamus, ratificamus et confirmamus easdem, acsi personaliter fecis- semus, dedissemus et ordinassemus easdem, et perinde, acsi prefate pecuniarum summe in quolibet terminorum forent nobis et in nostri personali presencia manualiter numerate, leciam nulla uti pro talibus pecuniis postulacione, reprobacione seu monicione omnino reservatal 4). Mandamus igitur predictis honorabilibus et sapientibus et harum serie ipsis et eorum successoribus iniungimus presentibus seriose, quatenus antedicto seu ei vel eis, quibus vices suas in hac parte committendas duxerit, supradicta quinque milia florenos in et super terminis expres- satis superius ad integrum plene et absque quavis diminucione per- solvant, nulla5) in hoc quavis excusacione6) quesita dilacionem, proro- gacionem seu negligenciam committendo. Presencium etc. 237. Quitancia. Karolus etc. Notum facimus (tenore presencium universis, quod 7) ex certa sciencia et in veritate publica profitemur nos recepisse et habuisse ac nobis traditos et numeratos fuisse a dilecto nobis N. per manus — — mille florenos, de quibus quidem sic habitis et receptis nos et heredum nostrorum nomine bene contentos et pagatos dicimus 3) G : IIIIM (statt III M). 2) fehlt V. 1) fehlt V. 6) G : excusacionem. 7) fehlt G. 5) G: nullum. 4) fehlt G.

Strana 208
208 et tenemus ipsumque liberamus, quitamus et absolvimus per presen- tes, facientes sibi finem, quitacionem, refutacionem generalem et pac- tum ulterius non petendo ac cassantes, irritantes et annullantes omnes et singulas litteras et instrumenta desuper confectas et que possent quovis modo in posterum apparere, quas et que vacuas et vanas ac inu- tiles decernimus et nullius penitus roboris vel momenti, promittentes — nullam in antea in iudicio vel extra racione dicti debiti prefato movere litem, controversiam, questionem seu causam per nos vel alium ex quavis causa vel ingenio sive modo de iure vel de facto sub pena periurii et reformacione dampnorum seu expensarum, quas propter hec eundem — — incurrere contingeret, renuncciantes recepcioni non so- lutorum, non habitorum, non numeratorum etc. 238. Credencia ad papam. Sanctissime pater etc. Mittimus ad sanctitatis vestre1) presen- ciam 2) venerabiles3) devotos ac fideles nostros dilectos super certis ne- gociis nos et sacrum imperium necnon regnum Boemie concernenti- bus sufficienter instructos,[4) qui sanctitatem vestram de qualitate et circumstanciis negociorum huiusmodi plenius informabunt. Quapropter cum eadem negocia supra modum cordi nobis insideant5) et eorum ex- pedicionem optatam ac celerem 6) utique cordialiter affectemus, sicut eadem sanctitas a dictis ambassiatoribus et consiliariis nostris infor- macionem recipiet magis plenam, prefatam sanctitatem vestram affec- tuosissime petimus et obnoxie ac humiliter deprecamur, quatenus nostri amoris intuitu et sicud de clemencia vestra certa presumpcione con- fidimus dictis nostris devotis fidelibus in dicendis circa talia fidem dignemini credulam adhibere et huiusmodi negocia iuxta desiderium nostrum benigne perficere et favorabiliter dignemini expedire. In quo dicta sanctitas vestra honorem nobis indubie impendet et graciam per 7) nos, heredes et successores nostros erga sedem apostolicam summe devocionis et virtutem studiis promerendam. Personam vestram etc. 239. Credencia ad consiliarium pape. Karolus etc.8). Fidelis dilecte. Mittimus ad vos honorabilem de intencione nostra super aliquibus vestre prudencie referendis bene et sufficienter instructum, fidelitatem vestram requirentes presentibus 1) V: ad graciam vestram. 2) fehlt V. 3) V: ven. A. B. 4) fehlt G. 5) G: insidiant. 6) G: celebrem. V) V : graciam que per nos . . . s) fehlt V.

Strana 209
209 studiose, quatenus eidem in dicendis plenam fidem velitis apponere et ad honorem cesareum ac nostre peticionis instanciam ea1), que no- mine nostro petenda seu exigenda duxerit, ad eum finem perducere, quem speramus. Nam in hoc magnam nobis complacenciam faciat vestre fidelitatis affeccio, cuius 2) intendimus, dum se locus obtulerit, ex animo reminisci. "Datum etc.(3). 240. Credencia amici pro amico. Nobilis egregie vir, domine mi peramande. Venit ad vos amicus meus dominus ——, familiaris domesticus et fidelis vester, quem con- siderata magna sollicitudine, quam in vestris servat custodiendis ho- noribus, michi erga4) dominabilem benignitatem vestram advocatum elegi, sperans, ut ita efficaciter, fideliter et sollicite loquatur pro me in vestro conspectu, sicut eundem, operis efficacia rite testante, comperi in presencia maiestatis cesaree vestra et magnifice domus vestre trac- tare negocia. Nam certus sum, quod remoto dubio facta mea promo- vebit in vestro conspectu, quemadmodum honoris vestri statum et or- dinem innata sibi prudencia sapienter disposuit in presencia cesaree maiestatis, et ob 5) hoc fidem sibi tamquam fideli adhiberi supplico, quatenus de fideli vestro loquens fidelis amicus gratam fidem6) aput aures fidelis domini fideliter inveniat, qui fidelis negocia defert fideliter ad fidelem etc. 241. Littera principum electorum pro excusacione impe- ratoris ad papam. Sanctissime etc. Quia nuper in litteris, quas serenissimo domino nostro generoso sanctitas vestra direxit, inter alia, que scribitis etc., invenitur specialiter expressum, qualiter etc. Ideoque, sanctissime pa- ter, consideratis predictis et in examen provide discussionis adductis, advertat sanctitatis vestre clemencia, quam sit absurdum quamque in- credibile et ab humane racionis conceptibus alienum, quod dominus noster congregacioni tam inique nutu seu verbo consenserit7), qui adiutorium ecclesie non per gentes quaslibet sed in persona propria voluit instaurare, et innocenciam suam rite testantur legaciones ille, quas magister curie sollerti studio et exquisita diligencia nomine et vice domini nostri predicto domino Delphino narravit, testantur eciam littere misse per Alam[anniam] principibus, proceribus et urbibus 3) fehlt V. 4) G: ergo. 5) ebd 1) G: et. 2) V: officio eius. 7) Hs: concesserit. Hs : ab. 6) G: sedem. Kaiser, Collectarius. 14

Strana 210
210 Alam[annie] pro congregando exercitu, quarum omnium copia, licet prius sanctitati vestre ostensa fuerit, remittitur, ex quibus advertere potest vestra benignitas, quod dominus noster predictus non solum nutus aut signa sed eciam verba dumtaxat pro salute ecclesie et plebis christiane commodo deliberabat impendere, verum eciam personam pro- priam volebat exponere periculis et iacture. Quapropter, sanctissime pater, habito respectu ad illum devocionis affectum, qui ad honorem ecclesie in 1) animo domini versatus est ab ineuntis etatis sue primor- diis, scripturas predictas et verba affectu benigno interpretari velitis et sub sigillo sanctitatis vestre in littera patenti nobis rescribere, que fuerit intencio vestra aut quo affectu talia scribenda duxeritis seu lo- quenda. Alioquin filialem affectum, quem dominus noster predictus ad statum et honorem ecclesie gessisse dinoscitur, formidamus diminui, de quo, sicut expedit, totis affectibus doleremus2) etc. 242. Scribunt principes electores pape, qualiter sint gavisi de bonis litteris missis imperatori et recommendant eum pape de conversacione devota. Sanctissime pater et domine metuendissime. Quantum nobis in- terne leticie et gaudiorum attulerit quantisque alacritatibus3) corda nostra respersa fuerint, dum scripturas sanctitatis vestre tam suaves tamque dulces et paterne4) benignitatis delinitas studio videremus, quas serenissimo ac invictissimo5) principi et domino domino K. regi etc. domino nostro generoso eadem sanctitatis vestre provisio decrevit transmittere, et quantam consolacionem inde sumpserimus, novit ille, qui nichil ignorat et cui sunt abdita quevis humanarum mencium con- silia manifesta. Et revera merito, sanctissime pater, detractivis ser- monibus, quibus6) filii Belial, seminatores discordie, aures beati- tudinis vestre fatigare presumunt, fidem non curatis apponere, pre- sertim in hiis, que prefatum dominum nostrum imperatorem con- spiciunt, cum ipse ab ineuntis etatis sue primordiis virtuti et devocioni deditus sanctam dei ecclesiam et eius antistites tam piis quam eciam frequentibus fuerit promocionum et favorum beneficiis prosecutus, sicut eciam huius sue nobilis intencionis inicia gratis quidem continuavit mediis et sollicitudine cottidiana producit et auctore domino cunctis eciam futuris temporibus prosequetur. Et quia, sanctissime pater, iuxta sanctissimi et salubris vestri mandati continenciam ad hoc frequenter toto mentis studio inniti volumus, qualiter erga sanctitatem vestram et sancte vestre sedis honorem domini nostri conservetur affectus, pro- 1) Hs: et. 4) Hs : pater. 2) Hs : doloremus. 5) Hs : invictoriosissimo. 3) Hs : convertisse alacribus. 6) Hs : qui.

Strana 211
211 moveatur voluntas, augeatur devocio et filialis dileccio roboretur, id- circo dignetur eadem sanctitas vestra huiusmodi vanis relacionibus 1), dum et quociens talia scandala vobis referri contigerit, non solum non credere, ymmo audienciam penitus denegare, ut prefatus dominus noster fiat sanctitati vestre de filio devoto devocior, de prompto prompcior et de benigno benignior et nobis, humilibus capellanis vestris, sit de tam suavi orbis principum conversacione solacium et eciam exinde univer- salis ecclesia consoletur. Personam vestram etc. 243. Pro episcopo Luthom[islensi] ad papam ex parte abba- tis Podlacensis. Sanctissime pater etc. Quia venerabilis Albertus Luthomislensis episcopus, princeps, consiliarius et secretarius noster dilectus, sancte Romane ecclesie, nobis et imperio in partibus Ytalie magnis expensis et benivolenti2) mente servivit nec desinit ab incepta promptitudine, quando totus3) paratus existit4) ad omnia, que ecclesie Romane et imperii honorem prospiciunt, commodum et profectum, satis ex animo eidem compatimur super hiis, que adversus eum mala suggestione ab- batis sui Podulacensis 5) sunt alias coram sanctitate vestra sinistre pro- posita, cum ipse in prosequenda iusticia totus ardeat et, sicut premisi- mus, ecclesie Romane numquam defecerit, sed hodie existat plene dispo- situs ad quevis eius beneplacita et mandata. Propter quod beatitudini vestre supplicamus humiliter et devote, quatenus causas huiusmodi et quevis in proposicione abbatis eius Podulacensis6) contenta venerabili Johanni Pragensi archiepiscopo, sedis apostolice legato, clemencia vestra dignetur committere, ut huiusmodi displicencie hic in partibus absque parcium labore et expensa multiplici terminentur, specialem nobis in hoc graciam facientes etc. 244. Querela ad regem 7) super depredatorem. Karolus etc.8). Serenissime frater carissime. Rem displicentem animo, que vestris et quorumlibet fidem et honorem amancium cordi- bus tedium potest non inmerito preparare, ad vos querulose deduci- mus, qualiter — — virtutis sue et honoris oblitus, non considerato recessu amicabili, quo a nobis nuper de — — recessit post exhibita nobis sue fidelitatis obsequia et post sumpcionem9) regalium ciborum 1) Hs : velatoribus. 2) Hs : benivolencia. 3) Hs: totius. 4) Hs : 5) Hs: Podulam. 6) Hs : Podulam. existat. 7) in V. getilgt. 9) V: supplicacionem. 8) fehlt V. 14"

Strana 212
212 et potus a nostra maiestate descendens1), dum nulla penitus de ipso nobis foret mali suspicio, cum conplicibus suis egressus de —— civi- tate nobiles barones familiares et fideles nostros captivavit inique equis — — duci Legni- eosdem, rebus et pecuniis spoliando 2), propter quod — censi3), cuius capitaneus et vasallus existit et in cuius territorio talia perpetrata noscuntur, specialem legacionem transmisimus, sperantes, quod ipse considerato sinceritatis affectu, quo ipsum prosequimur, et pensatis tam fraudulentis et iniquis iniuriis adversus predictum predo- nem et malefactorem publicum absque cuiuslibet more4) dispendio iu- dicium fulminet ulcionis et de absolucione plena nostrorum in recu- peracione ablatorum quorumlibet ac ut nobis iuxta regalis honoris exi- genciam super illatis ignominiis satisfaciat debite et, sicut amicum decet et principem, solerti studio prolaboret. Predicta quoque, sere- nissime frater, eo ad vestri deducimus fraternalem noticiam, quoad vos in quibuslibet odiosis eventibus maiestati nostre5) amplioris fidei studio gerere dudum agnovimus animum compassivum, non dubitantes 6) om- nino, quin in eum eventum, ubi vos invocaverit nostra serenitas, nobis circa premissa oportunum exhibeatis auxilium et favorem. Datum etc.*). 245. Littera domini7) imperatoris ad papam pro citacione revocanda ducis Swidenicensis8). Sanctissime pater et domine reverendissime. Audito nuper, quod illustris Bolko dux Swidenicensis et conthoralis ipsius consanguinei nostri carissimi in causa quadam temporali, que de nostro et imperii sacri foro9) consistit, ad instanciam cuiusdam infamis hominis rapto- ris notorii videlicet Tammonis 10) de Schellendorf 11) ad vestri pallacii audienciam citati fuerint, considerato eciam, quod in hoc honori et dignitati sacri imperii principum, procerum et subditorum ipsius no- tabiliter derogatur, scribimus 12) reverendissimo patri in Christo domino Magdeburgensi, amico nostro carissimo, quem nobis vestra deputavit benignitas, ut ei nostra possimus intimare secreta ac sibi nostre mentis estus fiducialiter apperire. Idcirco, sanctissime pater, dignetur vestra 13) 1) G: descendentes. 2) G: spoliato. 3) fehlt V. 4) G : amore. 5) bde Hs: vestre ; in V. 9. m. verbessert : nostre. 6) G: dubites: V: dubi- 8) V : Swidennecz. 9) G : fore. 10) V : urspgl. 7) fehlt G. tante. 12) V : escribus. 11) V: Scheldendorff. Camonis, a. m.: Tammonis. 13) G: vestre. *) Die in der Dissertation an dies Formular geknüpfto Erklärung ist nach dem mir später bekannt gewordenen Texte bei Palacky II. Abt. S. 22 nicht haltbar. Es betrifft Konrad v. Aufenstein, einen Vasallen des Herzogs v. Österreich. Die Lesart ,duci Legnicensi‘ im collect. beruht auf einem Lesefehler des Schreibers (»ligius“ b. Palacky).

Strana 213
213 benignitas huiusmodi negocia iuxta informacionem dicti domini Mag- deburgensis tali providere favore, ita quod vestre sanctitatis remedio dispendia et pericula, que satis scandalose ex hoc suboriri timentur, pro consolacione populi valeant amputari, ac super hiis sanctitas vestra dignetur nobis respondere spacio breviore. Personam etc. 246. Item scribitur super eodem cardinalibus, quod sit causa secularis. Reverendissime pater et amice carissime. Audito nuper, quod illustres etc. — — super quadam causa seculari videlicet pro bonis et prediis temporalibus et iurisdicionis nostre et sacri imperii ad instan- ciam cuiusdam infamis hominis predonis notorii videlicet — — ad audienciam papalis 1) pallacii citati fuerint, sicut eiusdem citacionis formam et ordinem coram nobis legi fecimus et prout ipsam in actibus auditoris illius, a quo emanasse dinoscitur, bene poteritis reperire, habito eciam respectu ad honorem sacri imperii, cuius iurisdicioni et libertati derogatur in hoc, cum sit causa secularis omnino et ambe partes de nostra et imperii iurisdicione consistant, non possumus salvo nostro honore huiusmodi iniurias longo temporis spacio tollerare et, nisi nostra presumpsisset serenitas, quod talis citacio preter domini nostri summi pontificis et vestri scienciam ab auditoribus eiusdem pallacii emanasset, intendebamus novitatem ipsam periculosam imperio et eius principibus carissimis electoribus et aliis proceribus imperii propalare et ab ipsis ex hoc exigere consilium oportunum, sed ob reverenciam sedis aposto- lice distulimus et differimus insinuacionem huiusmodi, donec ad plenum domini nostri summi pontificis promissa responsio nobis fuerit intimata. Idcirco paternitatem vestram affectuose petimus et rogamus, quatenus prefatum dominum summum pontificem ad hoc animare velitis et so- lerter inducere, quod ipse, consideratis multis laboribus, quibus ad honorem ecclesie nostra semper intendit serenitas, advertendo 2) eciam multa scandala, que ex huiusmodi citacione seu causa, si in ipsa pro- cedi contingeret, possent verisimiliter suboriri, citacionem ipsam et omnia, que ab ipsa fluxerunt scilicet sua, tolli et evacuari precipiat, causam ipsam ad iurisdicionem sacri imperii remittendo, nam in iusticia nulli unquam ultra nostra celsitudo defecit neque deficiet auctore do- mino temporibus affuturis. Nam re vera advertere poterit vestra pa- — ternitas et sagaci deliberacione notare, quod, cum prefatus dux — sit notabile et insigne membrum imperii et illustris conthoralis eius de magnifica domo Austrie consanguinea nostra consistat, non inmerito nostra ex hoc movetur nostra [!] serenitas, nam ob hanc causam omnes 1) Hs : imperialis. 2) Hs: advertenda.

Strana 214
214 Alamannie principes et proceres notabiliter et legitime movebuntur, exemplo simili equalia sibi pericula incumbere formidantes. Placeat igitur paternitati vestre tempestive talibus obviare periculis, ne scan- dalis augmentatis imposterum difficulter incumbentibus periculis ap- plicaretur 1) remedium, cum nulla racione illud decreverit nostra sere- nitas ammodo sustinere, et super hiis, que vobis confidenter scribimus tamquam ei, cui2) iuxta voluntatem domini nostri predicti nostra de- bemus intimare secreta et estus mentis3) fiducialiter apperire, nobis celerem deliberetis remittere responsivam. Datum etc. 247. Imperator scribit episcopo Wratislaviensi super pre- dicta causa. Karolus etc. Devote dilecte. Audito nuper, quod illustris Bolco dux Swidenicensis et conthoralis ipsius consanguinei nostri dilecti ad cuiusdam infamis hominis raptoris notorii, qui virtutis et honoris ob- litus non erubuit —— more predonico spoliare, vanam peticionis in- stanciam ob causas temporales, que iurisdicionem nostram aspiciunt, sint ad papalis 4) pallacii audienciam evocati, et quod clerici tue diocesis huiusmodi mandata, que vergunt in derogacionem libertatis imperialis et in grave dispendium subiectorum nobis fidelium, executi sint hac- tenus et exequerentur continuo, quociens ad eos tales littere perveni- rent, nullatenus aliqua racione tales et tam manifestas iniurias sub dissimulacione [debemus] transire sed super [eis] de principum, pro- cerum et subditorum nostrorum consilio, quorum res hic agitur, de oportuno et congruenti remedio 5) providere. Idcirco devocionem tuam affectuose requirimus et hortamur, tibi nichilominus seriose iniungen- tes, quatenus sic disponas — — et ordines, quod ea, que adversus dic- tos consiliarios nostros attemptata sunt hactenus, revocentur in irritum et quod6) tui clerici ab huiusmodi operacionibus resipiscant, ut non detur dictis principibus et consiliariis nostris materia aures nostre cel- situdinis super oppressione iam dicta aliquo modo fatigandi, nam huius- modi periculis, quibus libertati imperiali et honori cesareo derogatur, expresse de adiutorio principum imperii et regni Boemie procul dubio nostra serenitas obviabit. Et super hiis studeat nobis tua devocio re- spondere quam breviter, ut iuxta quod tu respondeberis, nostra negocia dirigamus etc. 1) Hs : applicare. 2) Hs : qui. 5) Hs : deremedio. 6) Hs: pro. 3) H: ñ. 4) Hs : imperialis.

Strana 215
215 248. Juramentum principis, quod velit esse obediens im- peratori et imperio. Nos iuramus ad hec sancta dei ewangelia, quod ab hac die in an- tea fideles erimus et obedientes vobis serenissimo ac invictissimo prin- cipi et domino domino K. Romanorum 1) regi etc., domino nostro ge- neroso, necnon omnibus Romanorum2) imperatoribus sive regibus suc- cessoribus vestris et ipsi sacro Romano3) imperio contra omnem ho- minem, quod auxilium vel consilium nuncquam dabimus nec consen- ciemus contra statum, vitam, personam aut salutem vestram et quod honorem vestrum, successorum vestrorum et sacri imperii pro posse nostro fideliter procurabimus dampnumque et periculum status, per- sone ac honoris vestri et successorum vestrorum ac sacri imperii aver- temus, proditoribus aut rebellibus vestris, successorum vestrorum ac ipsius sacri imperii non 4) consenciemus, ymmo maiestatem vestram et successorum vestrorum in talibus, ubi sciverimus, fideliter premunie- mus et defendemus et vobis ac vestris pro viribus assistemus et omnia alia et singula erga sacram coronam vestram generaliter attendemus et efficaciter observabimus, que fideles sacri imperii suo vero domino Ro- manorum regi seu imperatori secundum sacras leges et laudabiles con- suetudines iurare et prestare tenentur et que per antecessores nostros divis imperatoribus et regibus Romanorum, vestris predecessoribus, iurari5) sunt solita et prestari et que in iuramento fidelitatis in cor- pore sacrarum legum inveniuntur expressa, sic nos adiuvet deus et sancta ewangelia etc. 249. Juramentum Florentinorum. Nos iuramus, quod ab hac die in antea populus et commune ci- vitatis fideles et obedientes erunt eidem domino imperatori contra omnem hominem et quod consilium vel auxilium non dabunt vel con- sencient contra statum, vitam et personam aut salutem et honorem sui et sacri imperii . . ., advertent 6) [!], proditoribus et rebellibus suis ac ipsius imperii non [con]sencient, ymmo maiestatem suam in talibus, ubi scient, fideliter premunient et defendent et sibi pro viribus adsistent et omnia alia et singula erga sacram coronam suam generaliter atten- dent et efficaciter observabunt, que fideles sacri imperii suo vero do- mino Romanorum imperatori secundum sacras leges et laudabiles con- stituciones iurare et prestare tenentur et que per antecessores eorum 1) V : Boemie. 2) V:urspgl. Boemie, a. m.: Romanorum. 3) V: 5) bde Hs : iurare. 4) fehlt G. urspgl. Boemie, a. m.: Romano. 6) Lücke im Text, vgl. Zimmermann Nr. 115.

Strana 216
216 divis Romanorum imperatoribus, predecessoribus ipsius invictissimi im- peratoris, iurari 1) sunt solita et prestari realiter 2), concludentes sic eos deus adiuvet et sancta dei ewangelia etc. 250. Juramentum Lucanorum. Nos anciani3), populus et commune civitatis — animo deli- berato, non per errorem aut improvide, sed sano precedente consilio, nobis ad hoc4) una cum senioribus nostris iuxta morem civitatis — pluries in consilio congregatis, serenissimo ac invictissimo principi ac domino domino K. etc., vero, ordinario, naturali et legitimo domino nostro, de maxime sue benignitatis affectuosa clemencia cum omni hu- militate et reverencia graciarum acciones agentes pro eo, quod delibe- racione benigna nos a servitute Babilonica — — tyrannidis liberavit, eidem domino nostro 5) imperatori promittimus et iuramus pro nobis, heredibus et successoribus nostris in perpetuum, quod ammodo in antea eidem clementissimo vero6), ordinario, naturali et legitimo domino nostro et, eo non existente, Romanorum imperatoribus et regibus suc- cessoribus suis tamquam veris, naturalibus, legitimis et ordinariis dominis nostris obediemus et parebimus perpetuo tempore absque re- nitencia in singulis eorum beneplacitis et mandatis et ad eos necnon sacrum Romanum imperium inmediatum respectum habebimus, nul- lius 7) alterius obtemperando nutibus seu mandato, quodque tamquam fideles subditi eorundem dominorum nostrorum profectum, statum, honorem et vitam custodiemus fideliter, dampna ipsorum et incomoda avertemus pro viribus et tamquam subditi fideles, ut premittitur, eis assistemus omni8) nostra potencia adversus omnes et singulos, qui ad detrimenta status, honoris, vite seu profectus eorum aliquo modo niteren- tur. Et specialiter iuramus et promittimus, quod eis de gabellis in- troitus, proventibus et aliis quibuscumque iuribus eorum ad plenum respondebimus et solvemus eosdem et huiusmodi subieccionem9), obe- dienciam et fidelitatem iuramus et promittimus hoc iuramento corpo- rali, quod ad sacra corporaliter prestitimus tactis ewangeliis, sicut nos omnipotens deus adiuvet et eius ewangelia sacrosancta etc. 251. Institucio popraczkonis. Karolus etc. Nobilibus — — de — —, poprabezonibus — districtuum, fidelibus dilectis, graciam etc. Fideles dilecti. De cir- 1) Hs : iurare. 2) Hs : taliter. 3) durchgestrichen, a. m.: Lucani. 4) fehlt G ; V : ob hoc. 5) G: ordinario. 6) G : viro. 7) G : nullus. 9) G: subieccioni; V : a. m.: subieccionem. s) G: omnis.

Strana 217
217 — specia- cumspeccionis et legalitatis industria nobilis — — de liter presumentes, ipsum in poprabezonem — — districtuum consti- tuimus, ordinavimus et creavimus per presentes. Quocirca fidelitati vestre seriose committimus et mandamus, quatenus —— eundem visis presentibus in conpoprabezonem vestrum assumere eumque bopraczo- nem1) debeatis ex nunc in antea reputare2) et habere et in locis di- strictuum predictorum diebus forensibus proclamari publice faciatis cum mandato, ut omnes et singuli districtuales ad eum tamquam popraczkonem respectum habeant sibique in hiis, que dictum pobraczonatus concer- nunt officium, pareant et intendant etc. 252. Ad papam, ut provisionem — — differat. — propter vicinorum3) Sanctissime pater etc. Cum ecclesia — crudelitatem eximiam, qui ad distraccionem bonorum prefate ecclesie crebris mollicionibus innituntur4), adeo in spiritualibus et temporali- bus collapsa noscatur, quod ad statum primitivum nullo modo reduci possit aut valeat nisi nostre subvencionis presidio et5) ydoneitate pru- dentis rectoris, qui et velit et possit in augmentum et statum felicem ipsius ecclesie cum diligencia laborare, idcirco, sanctissime pater, quia propter ingentem egritudinem consanguinei nostri archiepiscopi ibidem ecclesia ipsa in brevi spacio visibili coniectura vacare confiditur, sanc- titati vestre attento studio et humiliter supplicamus, quatenus, dum ad sanctitatis vestre noticiam vacacio talis pervenerit, provisioni ipsius ecclesie clemencia vestra tam diu supersedere6) dignetur, donec in- tencio nostra et nostre mentis affectus vestre innotuerint7) sanctitati, honorabili — —, quem super hoc lacius informatum transmittimus, fidem ad hec dignemini cre[dulam]8) adhibere. Nam in hoc bonum ec- clesie procul dubio utiliter instaurabitur et singularem in hoc nobis9 graciam de consuete bonitatis clemencia facietis. Datum etc. 253. Pro absolucione Falconis de — — ad cardinalem. Reverendissime pater et domine. Licet alias nobilis miles ob hoc, quod in servicio contra Romanam ecclesiam, prout alii multi fuerunt, existeret, excommunicatus fuerit et per executorem quorundam pro- cessuum quondam domini Urbani pape, videlicet prepositum Constan- ciensem, cives et incole opidorum, que sunt hereditaria illustrium 3) G: viciniorum. 4) G : 7) G: per bopr. 2) G: representare. 7) G : inno- c) G: subsidere. 5) G: ut. mutentur ; V : mittuntur. 9) bde Hs: nostram. tuerit. 8) fehlt G.

Strana 218
218 — et que dictus Flacho ab ipsis ducibus titulo pignoris principum possidet, excommunicati et actores 1) dictorum processuum sine culpa et demeritis ipsorum sentenciis innodati, tamen lucide noscit vestra re- verenda paternitas, quod dudum tempore dicti pape, certo interveniente tractatu habito inter ecclesiam et Perusinos, prefatus tam ipse Flacho quam alii, qui contra Romanam ecclesiam servierunt, ab2) huiusmodi sentenciis absoluti fuerunt. Verum quia executor prefatus, non obstan- tibus absolucionibus supradictis, tamquam de eis ignarus, sentencias, quibus prefatos cives et incolas ligaverat, relaxare distulit et differt in grave ipsorum dispendium et iacturam, reverendissime pater, pro parte dicti Flachonis humiliter supplicatur, quatenus super relaxacione pro- cessuum et absolucione dudum factorum, que nobis constat notissime, dicto executori litteris vestris fidem facere et mandare dignemini, ut cives et incolas dictorum opidorum indilate velit absolvere, taliter ut virtute dictorum processuum et execucionis sue in talibus non amplius aggraventur etc. 254. Pro rotulo universitatis. Cum in universitate honorabilis3) studii nostri Pragensis multas notabiles et valentes habeamus personas in sacra theologya, iure cano- nico et aliis artibus liberalibus eruditas, pro quibus sanctitas vestra certum rotulum supplicacionum dudum nostra transmisit serenitas, qui, sicut certa tenet assercio, nondum signatus est, licet aliud affectuose desiderat cesarea celsitudo, sanctitati vestre attento studio et humiliter supplicamus, quatenus prefatum rotulum ad instar rotulorum aliarum4 universitatum videlicet sub prima et data dignetur sanctitatis vestre consueta benignitas ad gratissimam nostre serenitatis conplacenciam et dictarum valencium personarum specialem consolacionem signare, ne dicta universitas nostri studii deterioris condicionis quam alie existere videatur etc. 255. Ad cardinalem pro provisione — — episcopi. Reverendissime pater etc. Quamvis preces nostras, quas pridem ad promocionem venerabilis —— domino summo pontifici super ec- clesia — — direximus, propter ingentem benignitatis affectum, quo personam nostram idem dominus noster prosequitur, non dubitemus audiri, ymmo speremus indubie ipsas concludi per graciam efficiencie 1) Hs : auctores. aliorum. 2) Hs : ad. 3) bde Hs: honoris. 4) bde Hs:

Strana 219
219 salutaris, tamen habito respectu ad multiplicia merita, fidem et sollici- tudinem prefati episcopi, quibus maiestati nostre in procurandis nostris honoribus et comodis multis iam temporibus vigilante cura invigilavit attencius nec cessat cottidiani laboris officio ad ea frequenter intendere, que nostri prospiciunt honoris augmentum, sicut hoc docente magistra, rerum experiencia, sufficienter invenietis noticia clariore, non possumus aliqua racione dimittere, quin pro eo replicemus preces et vota, qui tedio non afficitur, ymmo gaudet ex animo in tollendis nostris decori- bus persona, rebus et omnibus datis sibi a domino viribus laborare. Quapropter, consanguinee carissime, dileccionem vestram affectuose petimus et rogamus, quatenus apud dominum nostrum summum pon- tificem, cui in prefata materia de novo nunc manu propria scribimus, —, ut videlicet ei provideatur de predicta ad promocionem dicti — ecclesia, consuete diligencie studiis velitis cum efficacia laborare. Nam nisi in hoc magis ecclesie quam persone arbitraremur 1) in ista racione provisum, nullo modo paternitati vestre predicta sub tante diligencie studio scriberemus. 256. Supplicacio pro ducibus Slezie ad sedem apostolicam 2). 257. Ut confirmetur prepositus electus. —— ad eandem preposituram cano- Quia religiosus prepositus nice3) et rite fuit electus et cum ipse sit homo singularis discrecionis ad regimen talis officii absque omni dubietate sufficiens et illustris Johannes marchio Moravie, princeps et frater noster dilectus, ad eum tante benignitatis affectu suis meritis exigentibus inclinetur, quod sub eius regimine, dicti fratris nostri accedente presidio, eadem prepositura felicibus incrementis speretur4) proficere, sicut hoc est publica noticia manifestum, idcirco sanctitati vestre attento studio et humiliter sup- plicamus, quatenus pro dei gloria et uberi statu dicti monasterii in Cunicz, ut in spiritualibus quoad disciplinam virginum ibi degencium5) et in temporalibus quoad recuperacionem prediorum augmentum re- cipiat, prefatum prepositum tamquam virum ydoneum, cuius virtus et bonitas longe ampliora merentur, nostre intercessionis obtentu digne- mini confirmare. Nam procul dubio in hoc multo magis monasterio providebitur quam persone regentis, nam nulla racione tanto sedulitatis 2) = Nr. 204. 1) Hs : arbitramur. perpetui. 5) G: degentum; V: digentum. 3) G: canonici. 4) V:

Strana 220
220 affectu sanctitati vestre deliberassemus ista discribere, nisi illud co- gnovisset nostra serenitas noticia clariore. Datum etc. 258. Significacio rebellionis Florentinorum, ut procedant contra eos. Fidelis dilecte 1). Notam rebellionem communis Florencie et mani- festas iniurias, quibus maiestatem nostram et sacrum Romanum offen- derunt imperium et sue fidei et iuramentorum inmemores non veren- tur aut erubescunt molestare continuo, ex assumpto et attributo nobis divinitus imperialis dignitatis fastigio non valet2) ammodo seu dispo- suit nostra serenitas sub dissimulacione transire, ymmo verius tuo et aliorum sacri imperii fidelium auxilio ad hoc nostra maiestas delibera- vit 3) intendere, quod Florentini signanter intelligant suis maliciis iuxta demerita ab imperiali magnifica celsitudine responderi. Propter quod fidelitatem vestram sub homagiis iuratis et fide, quibus nobis et im- perio sacro astringeris, hortamur et requirimus, tibi nichilominus sub pena imperialis indignacionis mandantes expresse, quatenus predictis Florentinis, sequacibus et adherentibus ipsorum cum omni tua poten- cia ubique locorum noceas, passus et transitus viarum per tua loca ad- versus eosdem ita custodias, ut ad eos nulla racione possint merces aut victualia pervenire et iuxta tue racionis industriam ipsorum dampnis et incomodis adeo vigilanter intendas4), ut cesaree tue virtutis affec- cione5) merearis nostre graciam maiestatis etc. 259. Ad papam, ut tollat lites pro parrochia6). Sanctissime pater etc. Diuturnas lacunarum causas, quibus reli- — — occasione ecclesie parrochialis in Malina ad ipsum mona- giosi — sterium pertinentis per inpetrantes plures vicissim vexati sunt hactenus et adhuc graviter vexantur, ad presens sanctitati vestre credimus notas esse. Et cum eorundem pretextu monasterium predictum multis tur- betur incomodis, dispendiis duris subiaceat et expensarum oneribus eciam grandem sibi destruccionem minantibus gravetur inmensis, tali- bus occurrendum in tempore, qui ipsorum dominus temporalis existi- mus, benignis affectibus necessario provocati, sanctitatis vestre clemen- ciam, quam scimus legitime huiusmodi periculosa tedia et certe pericula tediosa medullitus abhorrere, attentissimo studio multum humiliter deprecamur, quatenus premissorum intuitu beatitudinis vobis innate 1) Hs: Fideles dilecti. 5) Hs: affeccio. intendis. 2) Hs: valeat. 3) Hs : liberavit. 4) Hs : 6) Hs: patriarcha.

Strana 221
221 visceribus dictis litibus iuxta informacionem honorabilis Cunradi decani Wiss[egradensis], capellani nostri dilecti, cui super eo signanter scri- bimus, hunc misericordis sentencie [finem] inponere dignemini, quo per sanctitatem vestram adversario abbati et monasterio predictorum de aliquo alio beneficio provideatur ex gracia et monasterium Czedliczense prefatum occasione dicte amplius non vexaretur, acceptissimam nobis in eo graciam facientes. Personam etc. U8° 260. Significacio victorie societatum. Frater carissime. Dudum ad partes Germanie deliberaverat im- perialis nostra serenitas nisi quod certis casibus sancta Romana preme- batur ecclesia, nam ex omni gente Theutonicis, Anglicis et nacionibus 1) aliis congregata fuit quedam ingens et magna societas, que conatu ne- phando iam de facto et actualiter procedebat in campis sacrosancte ec- clesie et sacro Romano imperio, quantum in ea fuerat, temerandis au- sibus nocitura et tanto severitatis arbitrio, ut animo gereret dictum nostrum summum pontificem hostilitate2) concludere in locis illis, ubi sue persone presencia morabatur. Cuius machinacioni pravissime vo- lentes occurrere, ne dampnum sentirent ecclesie sancte et imperii sacri fideles, gentes armigeras in magna multitudine ad resistendum eisdem misit nostra serenitas, que aput Arecium civitatem sacri imperii in die sancti Viti, patroni regni nostri Boemie, cum predicta societate con- currerunt ex casu et sub victricibus aquilis, signis sacrosancti imperii, que cum vexillis de imperiali mandato erexerant manus conseruerunt ad prelium et adeo bellaverunt magnifice 3), quod prostrata iniqua so- cietate predicta, captis ducibus et occisis plurimis, ita quod pauci vel nullus evaderet, auctore domino et prefati Viti sancti patrocinanti pre- sidio felicibus auspiciis triumpharunt, ut4) sic eius dono, qui regno- rum moderatur habenas 5), tranquillo statu Romana gaudeat ecclesia. Tutum est sacrum imperium et peculiaris utrobique populus in parti- bus Ytalie amenissime pacis pulchritudine conquiescit, ita ut nacta oportunitate felici brevi spacio temporum ad partes Germanie redire possimus6), sicut eciam reverti nostra celsitudo providit, ut eciam fideles nostri 7) in partibus ipsis Germanie maiestatis cesaree grata presencia consolentur etc. Datum. 3) fehlt Hs ; nach dem 2) Hs : hospitalitate. 1) Hs : nacionis. Text von No 1 der in V. nachgetragenen Formulare, vgl. Diss. S. 109. 7) ergänzt nach dem 4) Hs: et. 6) Hs: possumus. 5) Hs : abhenas. Text in V.

Strana 222
222 261. Ad regem — —, ut mittat mercatores transire libere per Russiam. Serenissime frater carissime. Respiciendo affinitatis vinculum et singularis amicicie federa, quibus dilectam nobis personam vestram veluti patris aut soceri intima 1) quidem amoris affeccione conplectimur, fida utique vobis presumpcione preces nostras dirigimus et dileccionem vestram studiosa mente rogamus, quatenus transitum versus Russiam2) hominibus regni nostri Boemie et ducatus Wratislavie liberum more pristino donare velitis, ut absque impedimento velut vestri regnicole loca Russie visitare valeant pro mercibus conparandis. Nam, dilec- tissime frater et pater et socer honorande, innata vobis virtute ac di- screcione potestis advertere, qualiter ex nunc in antea regna Polonie3) et Boemie pari passu et equiformi fortuna decurrunt, ut videlicet vestra comoda nobis semper grato affectu dulcescant4) et in vestris velimus, sicut eciam tenemur, profectibus laborare et vos, sicut nativa regalis swadet maiestas, procul dubio nolletis filio et genero vestro deficere quavis via. Non oportet igitur inter communium hominum disputare profectus, quin ita nostris faveatur in vestro domino, sicut omnibus vestris in regno Bohemie benigna promocione favetur, quoniam nostre sortes utrobique pari fortuna subsistent et non continget inter nos aliud sentire per amplius quam patris benivolenciam et filii obedienciam ac diligenciam salutarem. Datum etc. 262. Recommendacio Sagremors. Amice carissime. Sicut honorabilis religiosi ac eciam nobilis viri Sagremors de Pomeriis monasterii tui in Cistercio iam professi magna fuit devocio 5) sollicitudinis et grandis diligencia in partibus Ytalie ad honorem sancte matris ecclesie et sacri Romani imperii pro tranquilli- tate, pace et comodo Christifidelium pro suis viribus laborare, sic eun- dem devocioni tue diligenter recommendat nostra serenitas atque devo- cionem tuam affectuose precamur, quatenus erga ipsum eo benivolencia tua sue virtutis extendat palmites, quo maiore studio ad ipsum sue commendabilis sollicitudinis opera meruerunt. Nam in eo tam gratam et acceptam complacenciam nobis ostendet tua devocio, quod eius, dum et quociens tua seu tuorum oportunitas illud exegerit, intendimus ex animo reminisci etc. 1) G: intuita. 2) G: Rusiam. cescunt. 5) Hs: devote. 3) V: Polone. 4) bde Hs: dul-

Strana 223
223 263. Intimacio movitatum 1) Italie. Carissime frater. Si forsitan fame volantis preconia Pysanorum nota rebellio ad aures tue dileccionis accessit et dileccioni tue aliquam forte tribuit turbacionis materiam, ne diutina molestia tenearis, tibi rem eandem sub omnibus modis suis aperit nostra serenitas. Et ecce quod, postquam cives Pisani maiestati nostre in multis suis promissio- nibus aperte deficerent, nos de 2) benignitate solita, tollerando notabiles defectus eorum, ultimo voluntati eorum adeo benigne consensimus, quod, si aliqua virtus nature vel moris eorum occupasset animos, nullo modo poterant adversus 3) nos tam infamis rebellionis erexisse calcaneum, et sicut ipsi in virtutis observandis defecerunt notorie, sic nobis divina pietas consueta benignitate profecit, ut emendatis realiter et persona- liter omnibus suis excessibus non absque magna sui ignominia ad nostram reducti sint graciam cum maximo nostro et imperii sacri de- core, ita ut plus laudis nobis attulerit ipsorum rebellio quam fame maiestati nostre succurrerint eo tempore, quo se in accessu nostro sua sponte nostris se subicerent imperiis et mandatis. Quocirca, dilectissime frater, germanam tuam4) dileccionem affectuose rogamus et petimus, quatenus, sicut in hiis et aliis, que tibi scribimus, consolacionem acci- pit tua dileccio, sic eciam intimacione talium nostros et tuos fideles, quos ad honorem nostrum inclinatos agnoveris, quemadmodum circum- spexione tue visum fuerit, ammodo consoleris 5) etc. 264. Regi — — de oppressione suorum fidelium et conpa- titur et inducit ad orandum. Serenissime frater carissime. Fraternitatis vestre litteras per nuncium vestrum, latorem presencium, nostre celsitudini presentatas affeccione sincera recepimus et diligenter ymmo dolenter audivimus tam in litteris eisdem contenta quam per predictum nuncium nobis ex- posita voce viva, dileccioni vestre et subiecto vobis populo Christiano super tot et tantis affliccionibus et pressuris, quas ab infideli gente patimini, ex intime pietatis visceribus magno conpacientes affectu. Tempus equidem, quod divini altitudo consilii ad redempcionem sui populi et perfide gentis illius exterminium aptum ac in oculis suis pla- cidum ab eterno prospexit, nostre fragilitatis [latet] noticiam, quia pater altissimus archana huiusmodi in sua posuit potestate, licet sanctos apostolos in omnibus orbis terrarum finibus esse constituit sibi testes, 6), retroactis nempe temporibus, dum catholici principes inspirati divini- 2) fehlt V. 1) G: novitatum. 6) fehlt G. V: a. m. 5) G: consuleris. 3) G: adversum. 4) fehlt G ;

Strana 224
224 tus magnopere ad hoc affectuum suorum studia direxerunt, id mundani status instabilitas, varia quoque varietas et malignantis fortune adver- sitas sepe sepius visibiliter averterunt. Quapropter omnipotentis dei clemencia magnis est et assiduis precibus imploranda, ut, oculis mi- sericordie sue populum fidelem suorum operum sectatorem misericor- diter ab alto respiciens 1), impedimenta submoveat et redempcioni eius 2) oportunam dignetur ministrare operam et optatam celitus tribuere fa- cultatem, ne de tanta tamque diutina oppressione fidelium impia corda gratulentur infidelium nacionum. Datum etc. 265. Responsalis super conspiracionibus3). Carissime frater. Legaciones mentis tue, quas honorabilis Hen- ricus capellanus tuus, ostensor presencium, maiestati nostre sollicite, fideliter et prudenter exposuit, affeccione fraterna plene et sufficienter audivimus et auditas intelleximus atque ad earum tenorem tibi pre- sentibus respondemus de conspiracionibus quorundam, de quibus nos informavit dicti tui capellani relacio. Non curet tua dileccio eo, quod auctore domino breviter consumatur, et cum honore magno deductis ad finem in Ytalie partibus nostris et imperii sacri negociis ad partes regni nostri Boemie feliciter redire speramus, una tecum omnibus huius- modi imminentibus tediis adhibituri remedium ea manu forti, quam dominus ab alto deliberacione sancti consilii roboravit4). Et ob hoc, frater carissime, letetur ex animo tua germana dileccio, quoniam altis- simi salvatoris benignitas in bona et optata nos sanitate custodit, ita ut te breviter intueri speramus et tecum germani federis dulcibus solaciis delectari. Committeremus eciam tibi facta nostri cancellarii et super suis agendis scriberemus ex animo, nisi quod scimus intencionem tuam ad ipsum sic inclinari5) propicius, ut non sit opus eum tibi litteris vel precibus commendari. Datum etc. 266. Significacio successuum regine6). Serenissima princeps, neptis carissima. Ut cordis vestri sinceri- tas, que nostrum honorem continua deliberacione prosequitur, de felici- bus nostris successibus iocunditatem et consolacionem accipiat, ecce divina favente clemencia una cum serenissima semper augusta nostra coniuge optata quidem utriusque hominis sospitate potimur, de serenis- sima persona vestra hoc idem ardore continuo semper cupientes audire 2) G: redempcionibus tuis ; V : deprecacioni 5) G : inclinare. 4) G : laboravit. 1) G : prospiciens. 3) V : conspinalibus. eius. 6) fehlt V.

Strana 225
225 sed pocius corporalibus oculis feliciter intueri. Quapropter, carissima neptis, dileccionem vestram affectuose precamur, quatenus nos de sani- tate vestra et quibuslibet iocundis et prosperis vestris successibus per nuncios et litteras nos [!] velitis informare multociens, ut congaudeamus 1) una cum serenissima nostra coniuge vobis in prosperis, qui de omni adversitate contraria conpateremur ex animo. Nam sicut quelibet nociva vestre dileccioni adversitas mesticiam pareret, sic et quelibet adveniens vobis iocunditas menti nostre parturit leticiam singularem. Venit eciam nunc ad vestri presenciam spectabilis Johannes comes de Hapsper2), familiaris noster commensalis, de nostra intencione super quibusdam vestre serenitati dicendis informatus distinccius, cui fidem plenariam adhibere velit vestra serenitas et eum recommendatum accipere, eo quod ad honorem vestrum maiestati nostre adeo promptum, solers ac fidele fecit obsequium, quod pro eo merito ad vestram celsitudinem nostra- rum precum diligentes instancie diriguntur. Conservet vos etc. 267. Supplicacio marchionis Moravie pro episcopo Olomu- censi ad sedem apostolicam. — archiepiscopi ipsa Cum per obitum felicis memorie domini vacaret metropolis et venerabilis pater dominus Johannes Olomucensis episcopus foret communi et pari canonicorum consensu in archiepisco- — cesar dominus et frater noster carissi- pum postulatus, statim — — mus et nos similiter communicato procerum et fidelium nostrorum utroque consilio et regni Boemie ac marchionatus nostri Moravie ho- noribus et uberi statu rite pensatis, ad venerabilem dominum Johan- nem Luthomislensem episcopum, dicti domini et germani nostri can- cellarium, oculos nostre deliberacionis accurate convertimus, desideran- tes eum ad Olomucensem ecclesiam promoveri. Quapropter cum eadem ecclesia in nostro sit constituta dominio et cum omnibus castris, muni- cionibus, opidis et fructibus eius ubicunque sitis sub patrocinio nostre proteccionis existat, sicut hoc est publica cognicione notissimum, et cum dicti Luthomislensis episcopi grata nobis conversacio, mores et vita ab experiencia, que rerum magistra iudicio sapientum discribitur, cunctorum laudabilibus testimoniis approbentur, sanctitati vestre at- tentissimo studio humilime supplicamus, quatenus contemplacione dicti domini imperatoris, fratris nostri carissimi, et humilium precum no- strarum intuitu, cum simus in hoc votis paribus desiderio votivo con- cordes, translato dicto domino Olomucensi episcopo ad Pragensem me- tropolim, prefatum Luthomislensem episcopum ad Olomucensem eccle- 1) G : gaudeamus. Kaiser, Collectarins 2) V: Hasper. 15

Strana 226
226 siam transferre dignemini. Nam in hoc dicto cesari fratri nostro et nobis habundantem conplacenciam, pater beatissime, facietis. 268. Pro cardinalatu adipiscendo. — Ra Quanto cordis desiderio et intime sinceritatis affeccione flagranti promocionem religiosi viri Symonis, magistri generalis ordinis fratrum predicatorum, consiliarii et familiaris secretarii nostri, diligat nostra serenitas quantoque diligenti studio et amore ad hoc nostra sollicitudo intenderit, plures legaciones et littere, quibus sanctitatem vestram plu- ries visitavimus, notorie manifestant. Et sicut pridem ad 1) obtinendum cardinalatus fastigia pro eodem Symone preces sanctitati vestre por- reximus, sicut de hiis vestra beatitudo clarum utique habere poterit recordium, sic et2) nunc attendendo clare fidei studia et laboris in- defessi solerciam, quibus idem Symon ad nostros et serenissimi prin- cipis domini Johannis regis Francie illustris, fratris nostri carissimi, et illustrium principum nepotum nostrorum instaurandos honores multe diligencie conatibus fidelissime laboravit, sanctitati vestre attento studio et humiliter supplicamus, quatenus contemplacione nostri, qui de vestre sanctitatis clemencia indubie spei presumpcione certa confidimus, pre- fatum Symonem ad cardinalatus dignitatem digne deliberacionis officio generose dignemini sublimare. Nam nisi honorem sanctissime matris ecclesie ex hoc notissima condicione cerneremus augeri, nullo modo pro- ipso ad effectum huiusmodi preces suas nostra serenitas tocies replica- tis vicibus iteraret. Personam etc. — — , precipiens, ut a 269. Vocat episcopum ad terminum citacione regnicolarum desistat super casibus tempo- ralibus. Princeps devote dilecte. Quia pro bono rei publice et grata sub- iectorum nobis fidelium salute et pace illustribus Meinhardo duci Ba- varie et sue matri necnon aliis principibus Bavarie et nominatim illustri Ruperto seniori comiti palatino Reni et duci Bavarie, sororio nostro dilecto, pro arduis et multum notabilibus negociis, specialiter ad in- veniendam et firmandam amiciciam inter antedictum ducem et eius matrem, terminum statuimus amicabilium placitorum, sicut ad te talia dudum communis fame relatu pervenisse confidimus, et ob hoc et multa alia, que ex officio dignitatis cesaree attribute nobis divinitus nostris incumbunt humeris, tuis egemus consilio et arbitrio prudencie tue 1) Hs : ab. 2) Hs: recordim sicut.

Strana 227
227 affectamus dirigi, ut pro gloria dei et pro consolacione Christiani po- puli possint talia speratis finibus terminari, idcirco devocionem tuam affectuose requirimus et hortamur, quatenus de tuis negociis medio tempore sic velis disponere, ut sis apud nos in eodem termino videlicet feria quinta proxima etc. in civitate Ratisponensi finaliter constitutus et contemplacione status publici ad tollenda scandala et suspectos quos- libet carceres tuos, precipue dum dampnati iam clerici clauduntur in eis, iubeas propensius custodiri, dispositurus, ut subiecti nobis regni- cole pro causis temporalibus, que secularem iurisdicionem respiciunt, ad tuum consistorium ammodo non citentur, quodque pro decimis, quas tui clerici de novo extra veterem consuetudinem a bonis liberis exigunt, vocem peticionis ipsis actoribus interdicas. Nam sicut ecclesiastica iura in suo robore ex innata nobis clemencia fovere disponimus, sic eciam laicis et commilitonibus ac subditis nostris de indempnitate suorum iurium dignum duximus generosius providere et congruum 1) de talibus scandalis adhibere remedium, nam novitates huiusmodi, que contra ap- probatas consuetudines videntur conscripte, regnicolarum communitas nullo modo equo animo sustineret etc. Datum. 270. Juvenis rex pro archiepiscopo postulato confirmando. Sanctissime pater et domine metuendissime. Venerabili Arnesto quondam Pragensi archiepiscopo, principe et devoto nostro, iuxta vo- luntatem altissimi viam universi carnis ingresso, honorabiles viri de- canus, scholasticus et capitulum eiusdem ecclesie communibus votis et pari consensu, nullo discrepante penitus, venerabilem Johannem Olo- mucensem episcopum, principem et consiliarium nostrum, in suum metropolitanum, servato iuris ordine, cum summo desiderio postularunt. Propter quod, sanctissime pater, advertentes multa preclare fidelitatis obsequia, quibus antedictus Olomucensis episcopus a diebus sue2) iu- ventutis serenissimo ac invictissimo principi et domino domino K[arolo etc., domino et genitori nostro carissimo, placuisse dinoscitur, primi- cias nostrarum precum et desideriorum libamenta prima quidem prime peticionis euxenia vestre porrigimus clementissime sanctitati, beatitu- dini vestre devote et humiliter supplicantes, quatenus prefatum postu- — ad — — et latum confirmare ac demum venerabiles et — — ecclesias transferre dignetur sanctitas vestra generose, ut, dum prima vota nostre iuventutis circa felicis regni et corone nostre Boemie sperata primordia exaudiri senserimus, copiosius de vestre pietatis cle- mencia sperare possimus3) temporibus affuturis, specialem nobis in hoc, pater beatissime, graciam facientes etc. 1) Hs : congruit. 2) G: suis. 3) G: possumus. 15'

Strana 228
228 271. Ad cardinalem pro eodem confirmando. Reverendissime pater et consanguinee carissime. Quia post obi- tum felicis memorie venerabilis Arfnesti] quondam Pragensis archie- piscopi capitulum eiusdem ecclesie venerabilem Johannem Olomucen- sem unanimi voce et pari consensu concorditer postulavit, nos, com- municato consilio principum, baronum et procerum regni nostri Boemie, postulacionem prefatam, [que] de viro utique sufficienti morum et vite virtutibus approbato facta1) dinoscitur, summa leticia mentis accepi- mus ac propter honorem et bonum statum regni nostri Boemie desi- deramus ex studio venerabilem Johannem Luthomislensem cancella- rium nostrum ad Olomucensem et Albertum 2) Swerinensem ad Lutho- mislensem ecclesias apostolice sedis clemencia benigne transferri. Propter quod paternitatem vestram affectuose petimus et rogamus, qua- tenus ad provisionem faciendam et translaciones huiusmodi aput sedis apostolice graciam velitis consuete sollicitudinis et amicicie studiis la- borare, graciam nobis etc. 272. Pro episcopatu Pathaviensi, qui dependet ab imperio. Cum temporalia sive regalia Pathaviensis ecclesie, que nunc suo fertur viduata pastore, a nobis et sacro imperio rite dependeant, sicut alias liquido claruit, dum Salczburgensis archiepiscopus et Pathaviensis episcopus ecclesiarum suarum temporalia a nobis in civitate Pathaviensi in multorum principum, baronum et procerum et nominatim Ludwici senioris marchionis Brandenburgensis et Alberti senioris ducis Austrie iam defunctorum presencia reverenter susciperent, dum adhuc Romano regio titulo fungeremur, multum necessario expedire credimus, ut de ipsa Pathaviensi ecclesia sic disponatur ad presens et de tali persona provideatur eidem3), cuius presidio eadem ecclesia incremento felici proficiat pro sancte matris venerabilis ecclesie ac imperii sacri profec- tibus et honore, ne iuxta voluntatem ducis Austrie ipsi ecclesie pro- videatur [de] antistite4). Nam qualis et quantus ipse dux est5) amator boni status et libertatum ecclesie, claret utique operum suorum indiciis, quibus est hactenus, dei timore postposito, Aquilegensem et Frisingen- sem persecutus, sicut eciam id 6) ipsum copie tractatuum7), quos ab ipso patriarcha postulasse dinoscitur, sanctitati vestre manifestarunt lucidius, et credimus clemenciam vestram tam nuncciorum patriarche quam Frisingensis episcopi querimoniis plenius informatam. Quapropter, sanctissime pater et domine reverendissime, dum ad uberem statum 1) Hs: sciencia (ſcia). 2) Hs: abbatem. 6) Hs: ad. 5) Hs : ipse duxit. antistites. 4) Hs : 3) Hs : idem. 7) Hs : tractatum.

Strana 229
229 prefate Pathaviensis ecclesie oculos nostre deliberacionis convertimus, inter alios, quibus regimen ipsius ecclesie convenire speramus, preci- pue nobilem Petrum de Rosenberg, prepositum1) capelle nostre regie omnium sanctorum in castro Pragensi, ad hoc valere cognoscimus, qui tamquam vir nobilis, habundans diviciis amicorum nobilium, magno quidem et forti wltus suffragio2) pretextu baronie3) et dominii sui, que4) cum bonis eiusdem ecclesie inmediate confinant5), ecclesiam ipsam tueri poterit et in suis 6) iuribus, libertatibus et prediis magnifice defensare. Idcirco sanctitati vestre attento studio et humiliter suppli- camus, quatenus attendendo valorem dicte persone, cum sit discrecio- nis eximie, conversacionis laudabilis et opinionis electe, sibi de prefata ecclesia vestra dignetur sanctitas generosius providere et honorabili Wilhelmo decano Wissgradensi, familiari et secretario nostro, necnon nobili Jo[hanni] de Rosenberg, prefati Petri fratri germano, nostro- familiari fideli, quibus circa premissa voluntatem nostram plene com- misimus, fidem in dicendis apponere creditivam. Nam nisi ecclesie magis quam persone crederemus in ea parte provisum, nullo modo in hiis cum tante sedulitatis officio nostra diligencia laboraret. Personam vestram etc. 273. Consensus permutacionis beneficiorum. Quia Johannes Saxo imperialium litterarum registrator mansio- nariam suam, quam in choro sancte Marie virginis in eadem ecclesia Pragensi [obtinet], cum Petro de Crossen pro altari suo, quod ipse Petrus in ecclesia sancti Nicolai in foro pullorum in maiori civitate Pragensi obtinet, certis causis intervenientibus permutare intendit et quia prefate mansionarie presentacio seu alia quevis disposicio, dum vacat, ad nos tamquam ad regem Boemie legitime spectare dinoscitur, nobis ab eodem Johanne extitit supplicatum, ut dicte permutacioni consensum nostrum apponere dignaremur. Nos igitur consideratis causis per predictum Johannem coram nobis allegatis, supplicacionibus ipsius inclinati benignius dicte permutacioni de certa nostra sciencia consensum nostrum apponimus pariter et assensum, devocionem tuam hortantes et requirentes attente, quatenus dictum Petrum, cum tibi presentibus presentatus fuerit, de prefata mansionaria et proventibus ipsius, prout ad tuum spectat officium, debeas investire adhibitis so- lempnitatibus et cerimoniis debitis et conswetis. Datum etc.7). 1) Hs: propositum. 2) Hs: suffragium. 3) Hs: barone. 4) Hs: qui. 5) Hs : confirmatur. 6) Hs : suribus. 7) Druck: Diss. S. 160.

Strana 230
230 274. Regine, ut informet de letis successibus. Serenissima soror carissima 1). Si anxietatem nostre mentis, que nobis de ignorancia vestri status ingeritur, et ingencia tedia, quibus de absencia vestra et carencia visionis amice absque temporis intervallo gravamur, recte sciret et rite2) perpenderet vestra serenitas, non dubi- tamus, quin dulcis compassionis officio statum vestrum et serenissi- morum principum3) domini Lodwici regis et domine Elizabeth senioris, regine Ungarie, sepius nobis vestra dileccio multiplicatis litteris inti- maret, cum deo teste vestri status prosperitas et corporum sanitas no- bis prestent materiam leticie singularis. Quocirca, soror precarissima, dileccionem vestram affectuose, ymmo suspirio et desiderio petimus et rogamus, quatenus de felicis vestri ac dictorum regis et regine status continencia velitis nos4) solito crebrius edocere, ut nostro satisfiat affec- tui, qui, auditis vestris successibus et statu iocundo, exultans in gaudio iocundatur etc. 275. Pro conciliacione ducis Bavarie ad papam. Sanctissime pater etc. Quamvis de solite benignitatis 5) clemencia, qua redeuntis ad sancte matris gremium salutem diligitis, absolucionem illustris — — pro celeri expedicione ipsius reverendissimo — — lit- teris sanctitatis vestre duxeritis generosius committendam, sicut rela- cione certa sumus clarius informati, fultus igitur auxilio et devoti spi- ritus contricione iuvatus sancte6) Romane ecclesie sinceri cordis affectu reconciliari desiderat et ob hoc summa et exquisita diligencia vellet7) in persona propria confessionem suam facere et in omni cordis humili- tate absolucionis beneficium postulare, ut videlicet animam suam in conspectu domini devocius effundere valeat et maiorem ex humilitate confessionis proprie graciam mereatur. Et cum 8) propter viarum di- scrimina et alia impedimenta quam plurima, que duci prefato post obi- tum sui fratris sollicitudine cottidiana semper incumbunt, idem dux non possit absque9) notabili suo dispendio dicti domini legati presen- ciam visitare et cum ipse, sicut premittitur, corde contritus multum timeat in huiusmodi sentenciis in anime sue periculum et proximorum scandalum diucius permanere, idcirco sanctitati vestre attento studio et humiliter supplicamus, quatenus absolucionem eandem Freysingensi episcopo, de cuius diocesis cura dux prefatus existit, aut alteri ex pre- latis Alemannie committere dignemini generose. Nam in hoc nobis 1) G: Katherina. 5) G: dignitatis. 4) fehlt V. 9) fehlt V. 2) fehlt G. 6) V : item. 3) G: serenissimi principis. 8) fehlt G. 7) V: valet.

Strana 231
231 singularem et signanter acceptam graciam, pater sanctissime, facie- tis etc. qy 276. Pro episcopatu. Sanctissime pater etc. Si assidue personas bene meritas, virtuti- bus et meritis eorum poscentibus, ad ecclesiasticarum1) optamus di- gnitatum culmina sublimari, inducit nos tamen innata nobis clemencia illorum promocionem fervencius affectare, quos in nostris ac progeni- torum nostrorum obsequiis constat non solum iugi fide et plena con- stancia prestitisse, sed eciam in fidei et virtutum perseverancia in senium processisse. Sane consideratis fidelissimis et diuturnis obsequiis, que honorabilis — — noster dilectus nobis et sacro Romano imperio necnon preclare memorie Johanni quondam Boemie regi, genitori nostro carissimo, tam in partibus Ytalie quam in aliis regionibus multo tem- pore fideliter et constanter exhibuit usque adeo, quod in nostro servicio ad senilem iam etatem pervenit, nuper vestre sanctitati supplicavimus et nunc humilime supplicamus, quatenus nostre intervencionis intuitu ad ecclesiam — — pastore, sicuti dicitur, hac vice carentem dictum prepositum generose dignemini promovere. Si vero quacumque causa vel casu talis eius promocio esset hucusque quomodolibet non completa vel aliquo casu forte res esset2) ita disposita, quod non possit idem prepositus hac vice, prout optamus, ad dictam ecclesiam promoveri, saltim pro singulari nostra consolacione pariter et honore, quia exal- tacionem sui status non modicum affectamus, de una parcium Gallie seu in regno Arelatensi, que vacabit, ecclesia sibi dignemini providere. Nam in eius promocione nostra concupiscit serenitas singulariter honorari. Personam etc. 277. Significacio, quod negocia sua fideliter commisit. Serenissima mater carissima. Dileccionis vestre negocia, que versus Zagrabiensem 3) episcopum dudum incepit vestra serenitas, non alias nobis cordi existunt, quam, si nos contingeret, religioso - — qui ad singulare nostrum mandatum circa domini nostri summi ponti- ficis moratur presenciam, per quem et eius solerciam erga sedem apo- stolicam omnia nostra secreta tractamus. Et mittimus ad eum honora- bilem Petrum — — de materie ipsius circumstanciis sufficienter in- structum, committentes abbati prefato, quod assumpto secum prefato scolastico, quem sibi in ea parte socium iunximus et collegam, et in 1) Hs : ecclesiarum. 2) Hs: ecclesie. 3) Hs: Stragabiensem.

Strana 232
232 dicta materia tali et tam grandi laboret diligencia, sicut honori nostro voluerit adhibere consilium et sicut a nobis dilexerit de fide et diligencia commendari, nec dubitamus, quin abbas et scholasticus prefati iuxta formam commissionis nostre eadem negocia fidelibus et operosis studiis prosequantur, in hiis eciam et aliis, mater carissima, celsitudini vestre pro vestro beneplacito continuo placituri 1) etc. 278. Regraciacio, quod bene direxit negocium. Serenissime frater carissime. Magnum sinceritatis affectum et amicicie gratissimam puritatem, quibus, sicut experimento reali mani- feste colligimus, nostrum omni tempore prosequimini comodum et ho- norem, relativi amoris flagrancia indubitate et cum ingenti graciarum accione recepimus nec intendimus tante pietatis atque fraterne vestre dileccionis officia ullis unquam temporibus oblivisci. Quocirca, frater amantissime, comperto ex vestris litteris, quarum tenorem plene intel- lexit nostra serenitas, et audito notorie, qualiter serenissimus prin- — et vestra dileccio promisistis2), vigilanti studio ferventer ceps — intenti, condictum alias terminum visitare, quamquam reliquiis debili- tatis preterite adhuc aliquantulum gravemur ad presens, ut non possi- mus nisi cum difficultate procedere, tamen actu iam in itinere consti- tuti moderatis dietis, sicut hoc tollerare poterit nostra debilitas, versus civitatem Brunnam continuatis semper gressibus procedemus, ibidem legacionem vestram aut proprium adventum vestrum prestolari volen- tes, vobiscum et — — fratre nostro etc., qua decencia et quo respectu nostri honoris concordia terminari et finaliter ad perseveranciam dilec- cionis mutue concludi valeat, distinccius et specifice tractaturi. 279. Supplicacio pro cancellario pro translacione. Sanctissime pater etc. Licet preces serenissimi principis et domini domini —— Francie regis illustris, domini et genitoris nostri carissimi, quas pro translacione venerabilis — — Luthomislensis episcopi, im- perialis cancellarii, sanctitati vestre direxit, indubie credamus 3) audiri, tum pro reverencia dicti domini et genitoris nostri, tum quia dicti can- cellarii condicio illum honorem et alios procul dubio promeretur, tamen ob illam eximiam fidem et magne devocionis affectum, quem idem can- cellarius ad domum4) et progeniem nostram gessit et gerit continuo, sicut hoc evidentibus et cottidianis indiciis experimur5), sanctitati 2) G: provisitis. 1) Hs : placitari. 5) Hs: experimini. * dominum. 3) Hs: credimus. 4) Hs :

Strana 233
233 vestre devoto studio et humiliter supplicamus, quatenus contempla- cione prefati domini genitoris nostri et ad supplicem nostre peticionis instanciam, ut idem cancellarius a domo Francie, quam flagrantibus desideriis semper amplectitur, se consolatum1) intelligat, negocium translacionis sue ad Bamburgensem ecclesiam admittere dignemini generose. Datum etc. 280. Potestas data pape, ut se vindicet. Sanctissimo etc. Quemadmodum dulcis animi deliberacione benigna ad hoc intencio nostra semper dirigitur, qualiter sacrosancta Romana ecclesia in omnibus suis honoribus, libertatibus, comodis et statu aug- mento felici proficiat et optate tranquillitatis2) amenitate fruatur in domino, sic et vellemus omnium fidelium nostrorum, quos latitudo imperii Romani complectitur, ad hoc ipsum vota moveri, ut cito men- tis conatu ad ea semper intenderent, que prefate sancte matris ecclesie et Christiane plebis respiciunt comodum et salutem, et ob hoc animo deliberato, sano principum, comitum, baronum et procerum nostrorum accedente consilio, de plenitudine potestatis cesaree ac de certa nostra sciencia universis et singulis principibus, comitibus, vicecomitibus, baronibus, vicariis, rectoribus, ancianis, populis, communibus et uni- versitatibus civitatum et locorum quorumlibet et ceteris subditis ac fidelibus nostris, cuiuscumque dignitatis, preeminencie, status, officii seu condicionis existant, quibus eciam possent specialibus nominibus expressari, dudum inhibuimus et virtute presencium inhibemus, ne quis per se vel alium, quovis ingenio, causa vel colore quesitis, provincias, terras, loca, civitates, rockas, castra, municiones, fortilicia, homines aut subditos sacrosancte Romane ecclesie, iura, emunitates, libertates et possessiones ipsius presumat invadere sub pena proscripcionis late sen- tencie et amissionis et perdicionis feudorum, hereditatum, possessionum, privilegiorum, iurium et libertatum, que invasores huiusmodi, compli- ces, adiutores seu valitores eorum actenus a sacro imperio seu quovis alio principe, domino aut universitate seculari obtinuisse noscuntur, sicut hoc confidit nostra serenitas dudum ad publicam multorum no- ticiam devenisse. Verum quod peccatis exigentibus prona continuo ad malum reperitur humana fragilitas, ne subditorum nostrorum contemp- tus aut inobediencia vergat in sancte matris ecclesie quodcumque dispendium, nostre intencionis existit et beatitudini vestre ad hoc ple- nam facultatem et potestatem offerimus, consencientes et de certa nostra sciencia expresse volentes, quod beatitudo vestra et omnes ac singuli vicarii, rectores, capitanei, officiales, universitates et populi sacrosancte 1) Hs: consulatum. 2) Hs: tranquillitate.

Strana 234
234 Romane ecclesie, quibus hoc vestre benignitatis clemencia iniungendum seu inponendum duxerit, se et sua necnon possessiones sancte matris ecclesie, sicud expressantur superius, ab omni violencia, temeritate et nocumento invasorum huiusmodi, complicum, adiutorum et valitorum quorumlibet protegant et defendant, ymmo, si necessitas defensionis et proteccionis illud exegerit 1), invasores huiusmodi, complices, adiutores et valitores eorum offendant, invadant, capiant, vinculent, arrestent 2) depactent et tractent, prout expedire noverint iuxta demeriti qualita- tem, et se vindicent viis, ingeniis, modis et condicionibus sicut po- terunt melioribus nec ob hoc feriantur indignacionem nostram meruisse, comodo3) stantibus semper et in vigore suo manentibus penis omnibus, que in contemptores, invasores et maleficos prefatos necnon complices, adiutores seu valitores eorum nostra imperiali auctoritate et potestate promulgate et fulminate noscuntur, prout superius est expressum etc. 281. Pape, ut procedat contra societates. Sanctissime pater. Multorum ex fide digna relacione nuper acce- pimus, qualiter mala et noxia quedam societas ymmo verius Sathane congregacio machinacionibus fraudulentis et inique conspiracionis com- mentario comitatum Provincie, qui a nobis et sacro Romano imperio dependet in feudum, nuper ingressa sit et ibidem malignitate crescente occupando municiones, vastando 4) agros et predia, invadendo ecclesias et monasteria et alia loca sancta necnon rapinis, spoliis et aliis multi- plicibus abhominacionibus mala multa commiserit et committat. Et li- cet ex 5) iniuncti nobis regiminis officio huiusmodi malis teneamur oc- currere, sicut eciam pro dei gloria et optata quiete commissi nobis populi et ob amorem serenissime principis — — libenter oppressioni- bus providere vellemus, ut expedit, de remediis oportunis, quia tamen, sicut novit vestre sanctitatis circumspecta benignitas, tam arduis, magnis et inevitabilibus negociis sacri imperii in partibus Ytalie occupamur ad presens, ut nulla racione possimus6) pacificacioni et bono statui dicti comitatus intendere nec huiusmodi defectibus applicare remedia, nisi vestre benignitatis presidio mediante, idcirco sanctitati vestre devoto studio et humiliter supplicamus, quatenus contemplacione dei et pro honore sacri imperii ac dicte7) consanguinee nostre necnon pro ipsius plebis et populi generali salute8) adversus huiusmodi congregaciones, adiutores, fautores et valitores earum, cuiuscumque status, preeminen- cie, gradus seu condicionis existant, eciamsi regia dignitate preful- geant, vestre sanctitatis circumspeccio dignetur procedere, prout vestra 1) Hs : exigerit. fastando. 5) Hs: et. 2) Hs: arrestant. 6) Hs: possumus. 3) Hs: cum comodo. 4) Hs : 7) Hs: dicti. 8) Hs: saluti.

Strana 235
235 beatitudo noverit talibus et tam arduis negociis convenire. Nam sicud ad prosecucionem honoris sacrosancte ecclesie affeccio nostra iugi me- ditacione frequenter disponitur, ymmo gaudet ex animo in hiis labo- rare, que sancte ecclesie respiciunt comodum et profectum, sic eciam, omni ambiguitate remota, speramus indubie sanctitatem vestram ad ea, que sacri imperii et nostrum honorem prospiciunt, dignative conde- scensionis gracia propiciis favoribus inclinari. Personam vestram sanc- tissimam etc. 282. Ut apostata avertatur et de abbacia provideatur. Sanctissime pater. Lamentabili querela religiosorum abbatis et — — nostra percepit serenitas, quod, licet quidam con- conventus — frater eorum Heynricus de Hirsperg nomine propter furta carcerari meruerit 1), tamen ex abbatis tunc regentis negligencia, qui consanguini- tatis motus amore eidem detulit, ut ipse penas evaserit, et ex huius- modi inpunitate factus deterior, simul eo, quod propter dispensacionem obtinendam accedere vellet apostolice dispensacionis presidium, nunc vero lupus rapax, que olim sub agnina pelle sciverat2) occultare, ad optinendum abbacie regimen toto animo 3) laboret et non ad regendum sed destruendum singula, que precedencium abbatum et eciam presen- tis industria recolligit. Quapropter, sanctissime pater, cum idem mo- nasterium, consideratis singulis condicionibus suis, teste deo et ex certa nostra sciencia constructore pocius egeat quam tali desperato apostota et iniquissimo destructore, sanctitati vestre devoto studio et humiliter supplicamus, quatenus ad honorem dei et pro sancte matris ecclesie 4) reverencia aut dicti monasterii profectu felici necnon ad nostre peticio- nis instanciam clemencia vestra mendaces insidias et conatus malignos antedicti vilis apostate non velit advertere et 5) quevis ab eo petita ra- cione quavis non exaudiat, cum altissimo teste in eum casum, ubi talis apostata tanto preficeretur regimini, preter destruccionem loci predicti eciam Christifidelium removeretur devocio, ut absque dubio monasterium ipsum subiacere contingeret irreparabilibus periculis et iacturis. Nam nisi notabilis hoc et inevitanda swaderet necessitas, nullo modo beni- gnitati vestre sub tante sedulitatis officio presencia scriberemus etc. 283. Potestas pape data contra Barnabonem et Galeacium. 2 1) Hs : meruit. 2) Hs: emerat. 5) Hs: ut. Sanctissimo in Christo etc. Dum sevam tyrannidem et conatus pestiferos, quibus B. et G. de Vicecomitibus fratres, qui [se] Mediolani 4) Hs: ecclesia. s 3) Hs : non.

Strana 236
236 etc. pro imperiali maiestate nostra gerunt vicarios, necnon colligati, complices, fautores, sequaces et adherentes ipsorum de mollicione cot- tidiana sacrosanctam Romanam ecclesiam offendunt et offenderunt hac- tenus, solicita cogitacione revolvimus dumque oppressiones 1) innume- ras, quibus orphani, vidue, pupilli et ceteri fideles sacri imperii par- cium Ytalie ab ipsis antedictis nostris rebellibus, dei et rei publice ini- micis, affliguntur continuo, pie consideracionis officio nostre mentis oculis intuemur, profecto sancte matris ecclesie, cuius maiestati nostre celitus est attributa defensio, et pauperum calamitatibus meditacione adeo vehementer conpatimur, ut nostra serenitas cum dolentibus doleat et ingemiscentibus ingemiscat, neque aliunde salubrius aut efficacius remedium nostra celsitudo proselire perpendit, quo celerius tanta tyrannis ac2) tam elevata superbia contundi valeat, quam si rebellium tyrannorum huiusmodi prudentibus consiliis iniqua potencia minuatur, propter quod deliberacio nostra providit, quod terre sacri imperii, quas antedicti nostri rebelles in partibus Ytalie destringunt et occupant, et alie possessiones eorum distribuantur in plures, ut ex hoc multi alii ad devocionem et ad amorem sancte matris ecclesie ac imperii 3) acceptis beneficiis forcius animentur. Quapropter animo deliberato, sano prin- cipum, comitum, baronum et procerum sacri fidelium imperii nostrorum accedente consilio, de imperialis potestatis plenitudine ac de certa nostra sciencia ad honorem omnipotentis dei, sacrosancte Romane ec- clesie et Christiani imperii, ut inimicorum communium retundatur superbia ac4) fidelium tranquillitas procuretur, beatitudini vestre apo- stolice largimur, donamus et concedimus auctoritatem, potestatem et facultatem plenissimam universis 5) possessionibus et quibuscumque aliis rebus supradictorum B. et G. Vicecomitum, colligatorum, compli- cum, fautorum, sequacium et adherencium suorum seu alterius eorum, quas aut imperialis vicariatus nomine seu aliis quibuscumque titulis distringunt, tenent aut sibi vendicant, iuxta vestre circumspeccionis clemenciam et prout racionis suffragio vestra beatitudo melius et uti- lius viderit expedire auctoritate nostra imperiali et sub nostro nomine vos intromittendi et easdem pluribus aliis hominibus etc. ad decem dumtaxat annorum spacia in vicariatum aut in isto vicariatus titulo dandi, donandi, concedendi ipsosque de huiusmodi vicariatibus inve- stiendi aut ab eis fidelitatis iuramentum recipiendi ad instar eius vica- riatus, quem illustri Amedio comiti Subaudie, principi sacri imperii etc., consanguineo nostro dilecto, pro reverencia vestre sanctitatis conces- simus, seu alias sub modo et forma, prout fieri6) poterit meliore. Nam collaciones, donaciones7), investituras et instituciones huiusmodi et 1) Hs : oppressionis. 4) Hs: ad. 5) Hs: veteris. 3) Hs : tyranidis ad. 3) Hs : ad imperium. 6) Hs: si. 7) Hs: donas.

Strana 237
237 quevis ab eis dependencia seu eisdem connexa sub omnibus suis teno- ribus, sentenciis, punctis et clausulis, prout beatitudo vestra talia quo- vis modo prescripto 1) ad decem videlicet annorum spacia modificanda seu specificanda duxerit, proinde robor firmitatis optinere volumus, quemadmodum in persona propria talia fecissemus, non obstante, quod predicta seu aliquod predictorum dicerentur esse dempnosa fisco vel iuri contraria seu quod secundo iussio non diceretur intercessisse et eciam non obstantibus 2) quibuscumque legibus, constitucionibus, con- suetudinibus, iuribus et statutis principalibus et localibus, generalibus vel specialibus, publicis vel privatis, in contrarium facientibus, quibus omnibus et singulis, in quantum presentibus obviare possent [aut] in toto vel in aliqua sui parte premissis adversari viderentur, acsi talia specifice in suis capitulis ac3) punctis hic forent inserta et nominatim expressa, de certa nostra sciencia et de plenitudine potestatis cesaree specialiter derogamus, supplentes omnem defectum, si quis in premissis seu premissorum aliquo dubietate, defectu ac sinistra interpretacione verborum aut sentenciarum seu [racione] sollempnitatis obmisse vel alio quovis modo compertus fuerit, de certa nostra sciencia et de plenitu- dine cesaree potestatis etc. 284. Marchio Moravie assignat dominum genitum. — — primo- Joannes dei gracia marchio Moravie . . . Notum facimus etc., quod inter alias meditaciones et curas, quibus pro bono statu nostri princi- patus distrahimur, illud oculis nostre mentis occurrit precipuum, qua- liter auctore domino in vita nostra illustrium filiorum nostrorum sic ordinemus sicque disponamus negocia, ut post obitum nostrum non re- linquatur eisdem materia disceptandi. Nam sicut neminem mori con- tingit, qui non vixerit, sic arbitramur utique nullum vivere, qui non sit temporum spacio moriturus, ideoque animo deliberato, non per er- rorem aut inprovide, sed matura baronum, procerum ac nobilium mar- chionatus nostri necnon quam plurium amicorum, fautorum et fidelium nostrorum deliberacione previa, eciam serenissimi ac invictissimi prin- cipis et domini domini Karoli quarti Romanorum imperatoris semper augusti et Bohemie regis, illustris domini et fratris nostri4) carissimi, ad supplicem nostre peticionis instanciam accedente consensu, in bona mentis et corporis valitudine constituti, testamur et nomine, iure et titulo veri testamenti et voluntatis ultime disponimus, ordinamus et decernimus predictorum filiorum nostrorum statum et ordinem servari debere, prout inferius annotatur. Inprimis siquidem illustrem princi- 1) Hs: proscripto. 2) Hs: obliquibus. 3) Hs : ad. 4) Hs : mei.

Strana 238
238 pem Jodocum, primogenitum nostrum, postquam nos contingit ab hac luce migrare, heredem nostrum universalem instituimus et marchionem Moravie relinquimus et dimittimus, ut tytulo, honore, statu ac digni- tate marchionis Moravie gaudeat ipsumque marchionatum cum omnibus castris, municionibus, fortaliciis, civitatibus, opidis, villis, dominiis, vasallagiis, vasallatibus, baroniis, libertatibus, iuribus, emunitatibus, honoribus ac omnibus et singulis pertinenciis, quibuscumque possint appellari nominibus, eciamsi de hiis iure vel consuetudine specialis mencio in presentibus haberi deberet, prout nos eundem marchionatum a dicto domino nostro tamquam Boemie rege in feudum insigne hucus- que tenuimus, habuimus et possedimus, tenemus, habemus et posside- mus, tenere, habere et possidere debeat perpetuis temporibus affu- turis etc. 285. Confirmacio divisionis terre Moravie. In nomine sancte et individue trinitatis feliciter. Amen. Karolus etc. Ad perpetuam rei memoriam. Quamvis de universorum statu fidelium disponendo prospere nostre serenitatis sollicitetur1) inten- cio et ad rei publice profectus optatos attente nitamur, ut, communi bono crescente, amenitate grata letentur2) nostri fideles et subditi sub grato regimine principis generosi, non minus tamen specialium bono- rum maiestatem nostram perurget affeccio, ut, dum communitatis ha- bemus recordium, in oblivionem non transeant comoda proximorum. Sane cum illustris Johannes marchio Moravie, princeps et germanus noster carissimus, habita deliberacione matura cum baronibus, proceri- bus, nobilibus, vasallis, fidelibus et subditis suis necnon certis aliis suis fautoribus et amicis, ut provisione sua futuris obvietur scandalis et via displicenciis et rancoribus precludatur, inter illustres Jodocum marchionem Moravie primogenitum, Johannem, qui Sobuslaus dicitur, secundogenitum et Procopium terciogenitum, filios suos carissimos, nostros nepotes, quandam3) ordinacionem decreverit in bona mentis et corporis sui sanitate statuere, cuius tenor per omnia sequitur in hec verba: »Johannes dei gracia m[archio] M[oravie] etc.", idcirco habito respectu ad racionabile4) propositum prefati fratris et germani nostri carissimi, presertim cum honesta desideria digne mereantur audiri et iuste petentibus non sit denegandus assensus, considerato eciam, quod prefatus frater et germanus noster carissimus ordinem huiusmodi, iu- sticia et racione poscentibus, facere rite potuerit, cum in nullo penitus legum et iurium sanccionibus contradicat, precipue cum ipse frater 1) Hs: sollicitretur. racionabilem. 2) Hs: letenter. 3) Hs : opiandam. 4) Hs :

Strana 239
239 germanus noster non inprovida levitate, sed maturo consilio et iuris subnexus auxilio supradictis intendit et nostro consensu et voluntate certissima processit in premissis, animo deliberato, sano principum, baronum et procerum fidelium nostrorum accedente consilio, auctori- tate regia Boemie ac de certa nostra sciencia testamentum, ultimam disposicionem et voluntatem, decretum ac omnia, que in ordinacione predicta contenta sunt, in omnibus hiis sontenciis, punctis et clausulis de verbo ad verbum, prout expressantur superius, approbamus, ratifi- camus et confirmamus, ut iure testamenti et ultime voluntatis vel sal- tem iure codicillorum seu alio iure, quo melius potuerint, perpetuo valeant et robor 2) obtineant perpetue firmitatis, nominatim et expresse volentes, quod antedicto fratri nostro carissimo relinquatur plena liber- tas predicta omnia et singula in toto vel in parte, prout deliberacio3) sua poposcerit, augendi, minuendi, alterandi, tollendi, nichilandi, de- clinandi, inmutandi et supplendi, prout sibi videtur expedire, et si in bona mentis et corporis 4) sanitate existens, non detentus, captivatus, vi, metu aut violencia compulsus predicta revocaverit aut de ipsis alio modo disposuerit in vita sua, extunc post obitum suum in pleno robore maneant et sub omnibus antedictis condicionibus de verbo ad verbum, prout superius expressantur, quodque liberam et omnimodam potesta- tem habeat5), omnem defectum, qui in premissis omnibus et singulis sentenciarum aut verborum obscuritate seu dubia interpretacione seu alio quovis modo reperiri valebit, supplentes de certa sciencia ac regia Boemie potestate, non obstantibus quibuscumque regni et corone Boe- mie legibus, constitucionibus, statutis et observanciis publicis et pri- vatis seu municipalibus editis, observatis ac more utencium approbatis in contrarium, eciamsi de hiis deberet in presentibus iure vel consue- tudine de verbo ad verbum fieri mencio specialis, quibus omnibus et singulis, si et in quantum presentibus nostris indultis in toto vel in aliqua sui parte derogare censentur, potestate et auctoritate prefatis per omnia derogamus. Nulli ergo hominum liceat hanc nostre appro- bacionis, ratificacionis, conservacionis, defectuum supplecionis, deroga- cionis et inhibicionis paginam infringere seu ei ausu quovis temerario contraire sub pena centum marcarum auri purissimi Moravici ponderis, quas ab eo, qui contrafecerit, tociens, quociens contrafactum fuerit, ir- remissibiliter exigi volumus et eius, qui iniuriam passus fuerit, profec- tibus et usibus applicari. Signum etc. Testes etc. 1) Hs : et ratificamus. or pore. 5) Hs : habeat. 2) Hs : roboris. 3) Hs : liberacio. 4) Hs:

Strana 240
240 — 286. Constitucio nundinarum. In nomine etc. Karolus etc. Ad perpetuam rei memoriam. Habita benigna consideracione ad multimoda fidelitatis obsequia, que nobi- lis — — sincera fide et constanti animo exhibuit et exhibere poterit et debebit prestancius in futurum, ad supplicem peticionis instanciam ac ipsius intuitu singulari, animo deliberato sanoque principum, comitum, baronum, nobilium ac procerum nostrorum accedente consilio ex nunc in antea singulis annis octo diebus ante festum — — et octo diebus continue sequentibus in opido Sithgen annuales nundinas, que alias annuale forum vocantur1), auctoritate cesarea et de plenitudine im- peratorie potestatis ex certa sciencia nostra statuimus2), indulgemus, decernimus perpetuis temporibus celebrari per dies quindecim predic- tos numerandos continue duraturas ita videlicet, quod universi et sin- guli ad dictas nundinas de quibusque partibus accedentes ibique per predictum quindecim dierum spacium vel citra morantes et abinde re- cedentes ab omni molestia, iniuria seu violencia tuti omnimoda pacis3) securitate gaudeant et quiete, illis dumtaxat exclusis, qui per consti- tuciones ac banna opidi predicti ab eo pro certis sunt et in futuro fu- erint reatibus relegati seu quicumque contra idem opidum vel eius opi- danos per maleficia, rapinas4), incendia vel alias insolencias enormiter deliquerunt 5). Decernimus insuper et pro uberiori tranquillitate ac nundinas ipsas visitancium libertate statuimus, ut per omne tempus, quo nundinas antedictas observari decrevimus, ut prefertur, nullus mercator nullaque persona alia, cuiuscumque status, dignitatis vel con- dicionis existat, alium mercatorem aliamque6) personam, quecumque sit illa, sicut premittitur, super quocumque debito alias ubicumque contracto arrestare vel impetere possit aut eciam iudicialiter convenire vel extraiudicialiter occupare, nisi debitum huiusmodi in dicto opido Sithgen inter ipsas nundinas probetur fuisse contractum, et si quis pretextu libertatis predicte maleficium vel crimen seu delictum quod- cumque in eiusdem libertatis ymmo nostram iniuriam in prefato opido inter nundinas ipsas seu spacium antedictum perpetrare permiserit7), is in loco ipso, cuius libertatem violare presumpserit, ad condignam satisfaccionem mediante iusticia constringatur et super transgressione, maleficio, crimine vel delicto huiusmodi secundum constituciones opidi ipsius, quod iustum fuerit, paciatur, et generaliter universi et singuli sepedictas nundinas suo tempore visitantes omnibus libertatibus, bonis consuetudinibus et iuribus, quibus civitates vicine gaudent, per supra- dicte quindene spacium ut in ipso opido Sithgen libere perfruantur. Requirimus igitur et hortamur attente universos et singulos principes 1) Hs : vocatur. 5) Hs : delinquerunt. 2) Hs : studuimus. 6) Hs : alienam. 3) Hs: pace. 4) Hs: rapines.

Strana 241
241 ecclesiasticos et seculares, comites et nobiles ac civitatum communita- tes, qui presentibus fuerint requisiti, fideles nostros dilectos, eisque et eorum singulis aliisque universis nostris et imperii sacri fidelibus [man- damus], quatenus etc. 287. Translacio feudi sive [vasallatus] in alium dominum scilicet regem Bohemie. — abbatissa etc. recognoscimus etc., quod animo delibe- Nos — rato, non per errorem aut improvide, sed sano1) precedente consilio, nobis ob hoc pariter pluries in capitulo congregatis, attendentes 2) ma- gnificum statum felicis regni Boemie, quod 3) disponente altissimo felici- bus incrementis continuo proficit et profecit, ut non solum regno et eius incolis, sed multis circumstantibus regionibus pax et securitas inde parentur provisione regum Bohemie, quorum semper ad hoc inclinatur intencio, ut ex temporali ipsorum lata potencia multi gaudeant et pro dei omnipotentis gloria ac regni predicti fama celebris pacis usibus in- tendatur, ad hoc consilio pari4) nisi sumus5) hactenus et diligencia frequenti semper innitimur, qualiter antedictorum illustrium magni- ficorum regum Bohemie nobis possumus acclinare favores, ut sicut alie vacue dicto regno provincie regum ipsorum pietate benigna et sub- limi potencia ab iniuriis defensemur. Habito igitur respectu, quod eo maiori favore dictos dominos reges contingeret nostre providere quieti, quo forciore vinculo nostro statui ad procurandum honoribus constrin- gerentur, et hac racione pensata, ut premittitur, animo deliberato et adhibitis omnibus cerimoniis et sollempnitatibus in nostro capitulo ob- servari consuetis serenissimo etc., heredibus et successoribus eorum Boemie regibus et 6) eiusdem regni corone iura feudi, vasallatum, va- sallagium et superioritatis dominium pro nobis et ecclesia nostra Quid- linburgensi in et super castro et opido —— et eius pertinenciis om- nibus, quibuscumque possint specialibus vocabulis designari, quod ei competiit hactenus, competit et quovis iure, quavis racione, consuetu- dine vel observancia posset competere, dedimus, donavimus, contuli- mus et assignavimus, damus, donamus, conferimus et presentibus as- signamus ad habendum, tenendum et possidendum eo iure, modo et forma, prout nos et ecclesia nostra predicta eadem possedimus et tenui- mus tempore retroacto, ut dicti reges Boemie, heredes et successores eorum7) predicta omnia et eorum quelibet a nobis et antedicta ecclesia nostra feudi titulo habeant, teneant et possideant et nobis ac ecclesie nostre predicte ad fidem vasallatus et feudi perpetuis temporibus ob- 1) Hs: sane. 2) Hs : attentes. 5) Hs : suus. 6) Hs: ad. 7) Hs: earum. Kaiser, Collectarius. 3) Hs: quo. 4) Hs: patri. 16

Strana 242
242 ligentur. Absolvimus eciam, liberamus et quittamus nobiles advocatos de ——, heredes et successores eorum ab omnibus promissionibus, iuramentis, federibus, fide et obedienciis, quibus nobis et ecclesie nostre predicte titulo vasallatus et feudi seu quovis alio modo fuerunt hac- tenus obligati, ipsos ad predictos illustres et magnificos principes do- minos reges Bohemie, heredes et successores eorum Boemie reges et eiusdem regni coronam tamquam ad veros, legitimos, naturales et or- dinarios dominos ipsorum penitus remittentes, renuncciantes expresse — — predicta om- pro nobis, successoribus nostris et ecclesia nostra — nium legum et canonum auxilio, legibus, constitucionibus municipali- bus et privatis et nominatim excepcioni doli mali, in factum accioni, beneficio [in] integrum restitucionis ac omnibus iuribus [et] beneficiis, quibus donacioni, collacioni, assignacioni, translacioni, remissioni et libertacioni predictis posset in toto vel in aliqua ipsarum 1) parte quo- modolibet derogari etc. 288. Deputacio viginti marcarum census super civitate familiari. notarii Karolus etc. Notum facimus etc., quod honorabilis curie nostre imperialis et familiaris secretarii commensalis nostri dilecti accepta nobis et grata multa sedulitatis obsequia, quibus idem tam fideliter quam utiliter nostre maiestati conplacuit et processu tem- porum se studet continuate fidei studiis nostro culmini reddere gra- ciorem, generose consideracionis intuitu advertentes eique graciam ali- — — ca- quam ob hoc facere cupientes, de censu nostro de civitate mere nostre regali annue solvi consueto dicto scolastico viginti sexa- genas grossorum denariorum Pragensium deputavimus, donavimus, de- putamus, damus tenore presencium ex certa sciencia liberaliter et adamanter 2) per eundem scolasticum, in quocunque statu, officio seu dignitate positus fuerit, ad vite sue tempora habendas, percipiendas quiete, libere et pacifice ac tollendas ac suis usibus et ad sue volunta- tis beneplacitum disponendas, quarum decem sexagenas in festo sancti Georgii de censu tunc dari solito, reliquas vero decem in festo beati Galli de censu camere nostre tunc debito de civitate predicta per annos singulos ipsi Nicolao3) seu suo procuratori suas super hoc litteras osten- denti4) constituimus et decernimus infallibiliter assignari, pro nobis et illustri Johanne marchione Moravie, germano et principe nostro pre- carissimo, nostrisque aut suis heredibus ac successoribus regibus Boemie promittentes ex certa sciencia presentibus generose dictum Nicolaum 1) Hs: ipsorum. 2) fehlt V. 3) fehlt G. 4) G: astendenti.

Strana 243
243 in pacifica possessione et quieta percepcione viginti sexagenarum gros- sorum predictorum omnimode conservare non inpediendo quomodoli- bet vel impediri ipsum in hoc per quempiam permittendo. Mandamus et districte precipimus iudici, magistro civium, iuratis et civibus ante- dicte civitatis nostre — —, fidelibus nostris dilectis, quatenus in pro- ximo festo beati Georgii inchoando deinceps, quando vixerit, quolibet terminorum ipsorum dictas decem sexagenas grossorum dent, sicut premittitur, integraliter et assignent, prout graciam nostram voluerint conservare et indignacionem regiam propriumque dispendium evitare. Nos enim, quocienscumque et quandocumque aliquo1) terminorum — — solverint, ut prefertur, liberos ipsos ex ipsorum pecuniam ipsi — tunc et quittos de pecunia tali termino faciamus totaliter et solutos etc. Presencium etc. 289. Creacio iudicum et auditorum consistorii imperialis in Tuscia. Karolus etc. Attendentes, quod omnium perfectissima et ad so- cietatis humane polliciam maxime necessaria virtus est iusticia, que omnipotenti deo honorem et reverenciam, superioribus obedienciam et privatorum unicuique, que sua sunt, perpetua et inenarrabili voluntate distribuit, ut et ipsam virtutum omnium preclarissimam esse summe sapiencie philosophus diffinivit, quodque, ubi libere et fideliter colitur, regna conservat et auget, impia, que de gente in gentem propter iniu- rias et iniusticias transferuntur, [tollit], ad hec vehementer afficimur, ut sub regulis et limitibus suis res publica sacri imperii Romani a deo nobis commissa feliciter gubernetur. Sane ad nos et sacre cesaree maiestatis adiutorium pro iusticie remedio de diversis imperii nostri partibus multi recurrunt2), qui contra ius et iusticiam asserunt se gra- vatos, et eorum nobis querele tam per viam appellacionis quam alias deferuntur sepius, quorum expedicioni, prout exigeret ipsorum neces- sitas, vacare non possumus variis3) causarum imperialium et negocio- rum occupacionibus impediti, unde plerumque contingit, quod differtur et non nuncquam obmittitur bonum iusticie et non sine gravi eorum dispendio retardantur cause et querule4) predictorum. Eapropter nos, qui in subditorum nostrorum prosperitate quiescimus, super premissis de conveniente remedio providere volentes, fecimus, creavimus et con- stituimus ac tenore presencium facimus, creamus, constituimus nostros et sacri imperialis consistorii iudices et auditores generales in partibus legum doctores, dantes — et honorabiles — Tuscie venerabiles — 1) G: alio quo. rulancium. 2) Hs : recurrant. 3) Hs : vicariis. 4) Hs : que- 16"

Strana 244
244 et concedentes prefatis iudicibus et auditoribus nostris et sacri con- sistorii imperialis et eorum cuilibet in solidum plenariam potestatem, auctoritatem et mandatum omnes causas et questiones tam civiles quam criminales quascumque et inter quoscumque imperii nostri subditos, eciamsi communia vel universitates existant aut illustres sive quavis 1 alia dignitate prefulgeant, ad nos et auditorium nostrum per viam ap- pellacionis vel simplicis querele seu alias quovis modo delatas vel de- ferendas imposterum, devolutas vel devolvendas et quas in suo sacro consistorio audiri et terminari quacumque ex causa cesaree placuerit maiestati, vice et auctoritate nostra audiendi, examinandi et decidendi et fine debito terminandi cum emergentibus, dependentibus et connexis eciam summarie, simpliciter et de plano sine strepitu iudicii et figura, si et quocies prefatis iudicibus vel eorum alteri, causarum et persona- rum qualitate perspecta, videbitur faciendum, principales partes et partes quascumque ad causarum et questionum, que coram ipsis seu [aliquo] eorum tractabuntur, expedicionem necessarias per litteras, precones, edicta publice proposita et aliter legitime citandi et evo- candi coram ipsis eciam personaliter, si sit opus, contumaces inobedien- tes puniendi, penas et multas fisco nostro applicandas ad sue iurisdi- cionis defensionem indicendi, levandi et exigendi, sentencias eorum in- terlocutorias et diffinitivas execucioni debite demandandi et generaliter omnia alia faciendi et expediendi, que ad causarum et questionum pre- dictarum examinacionem, congregacionem et decisionem spectant et pertinent, spectare et pertinere noscuntur, eciamsi concessionem exi- gant specialem. Volumus autem, quod processus facti coram nostris iu- dicibus et auditoribus antedictis seu eorum altero proinde valeant, acsi essent coram cesarea maiestate, et quod occupantis seu occupancium non sit melior condicio, sed, quod per unum aut plures fuerit inchoa- tum, per alium seu alios valeant talia terminari. Presencium etc. 9 290. Declaracio, ut nullus ius habeat in bonis et graciis. Karolus etc. Notum facimus etc. [!] Maiestatis cesaree deliberacio benigna ad hoc in largicione graciarum semper intendit, ut sic fideles suos iuxta qualitatem meriti pie remuneret et in subiectos effundat sue largitatis donaria, ut ceteris exinde nullum gravetur dispendium seu in aliorum quorumlibet transeat perniciem et iacturam. Sane ad ob- viandum periculis, que sibi nobilis et maritus —— vel filii ex com- muni matrimonio dictorum —— ex donacione, confirmacione seu qua- libet alia concessione factis imminere formidat, ne sibi, filiis, heredi- 1) Hs : illustri si quamvis.

Strana 245
245 — bus et successoribus suis predictis ex huiusmodi nostris 1) concessioni- bus, confirmacionibus, donacionibus et graciis quibusvis contrarientur dispendia2), ymo verius et eandem et suos heredes, sicut premittitur, [in omnibus et singulis bonis] seu in suis privilegiis, litteris, indultis, iuribus, graciis et possessionibus generosius conservemus, animo deli- berato, procerum nostrorum accedente consilio ac de certa nostra scien- cia decernimus, statuimus et virtute presencium declaramus de nostra mente constitisse et existere semper, quod ex omnibus huiusmodi con- cessionibus, confirmacionibus, donacionibus, privilegiis, litteris et in- dultis et graciis, que et quas alie persone, cuiuscunque gradus, status, nobilitatis existant, obtinuisse noscuntur, antedicte mulieri, marito et heredibus suis premissis in omnibus et singulis iuribus, libertatibus, privilegiis, litteris, indultis et concessionibus nullum debeant dispen- dium seu preiudicium generari, ymo, si quid importunitate petencium, errore, oblivione vel ignorancia adversus iura, libertates, privilegia et litteras, possessiones et predia mulieris predicte, mariti et heredum 3) ipsius nostra serenitas personis quibus erogasset, si et in quantum dicte mulieri, marito et heredibus suis antedictis preiudicat, irritum decer- nimus et mancum etc. 291. Revocacio litterarum, si impetrate essent in preiudi- cium marchionis. In nomine etc. Ad perpetuam etc. Karolus etc. Illustris carissime consanguinee. Imperialis nostra serenitas grata deliberacione suorum fidelium ita gracias4) a celsitudine5) grato beneficio irrogare consuevit subiectis sibi fidelibus et cottidianis beneficiis large tribuere, ut, quod 6) uni erogatum fuerit, pluribus ab imperiali largitate nostra colligetur7). Tu metum habes8) aut aliqua suggerente tibi racione formidas, quod adversum te iura, privilegia, libertates, emunitates et gracias, quibus principatus tuus a diva maiestate clarissimorum cesa- rum ab antiquo insignitus existit et quibus clare memorie progenitores tui freti sunt hactenus aut in futurum, non absque tuo, heredum et successorum tuorum marchionum Montisferrati et eiusdem principatus et marchionatus preiudicio impetrare valerent, sicut hoc oblata per te supposicio plenius et sufficiencius describebat. Nos intencione tua in- specta [et] diligenter ad examen provide discussionis adducta, rite per- pendentes peticiones huiusmodi de fonte racionis et iustis titulis ema- nasse, animo deliberato, sano principum, comitum, baronum et proce- 1) Hoffmanns Druck : vestris. 3) Dr: heredibus. 4) Dr : gratas. 7) Dr: colliget. s) D : habeas. 2) Dr : contrariantur dispendiis. 6) Dr: que. 5) Dr: celsitudinis.

Strana 246
246 rum sacri imperii, nostrorum fidelium, accedente consilio, de certa nostra sciencia et de imperialis potestatis plenitudine tibi, heredibus et successoribus tuis marchionibus Montisferrati et eidem marchionatui et principatui in perpetuum omnia huiusmodi iura, privilegia, liberta- tes, emunitates et gracias in omnibus suis sentenciis, punctis, clausu- lis et tenoribus de verbo ad verbum, prout ab imperiali maiestate et sacro Romano imperio obtenta et obtente sunt et sicut in talium pos- sessione libertatum 1) tempore transacto fuisti et adhuc fore dinosceris et prout usu sunt utencium approbata, nunc de novo concedimus, approbamus, ratificamus et de imperialis largitatis munificencia confir- mamus, decernentes et hoc perpetuo statuentes edicto, quod omnia et singula privilegia et littere, quibuscunque, cuiuscunque preeminencie, status, gradus seu condicionis existant, a celsitudine nostra adversum iura, privilegia, libertates, emunitates et gracias tibi, heredibus et suc- cessoribus tuis concessa vel concesse, impetrata seu impetrate fuissent seu in futurum impetrari contingeret sub quacumque forma verborum, irrita et inania et invalida, irrite et inanes et invalide sint et esse de- beant et nullius penitus roboris vel momenti. Nam eisdem privilegiis et litteris in omnibus suis tenoribus, sentenciis, punctis et clausulis de verbo ad verbum, prout scripte seu scripta sunt, acsi presentibus ple- narie inserta et inserte consisterent, eciamsi de hiis in presentibus iure vel consuetudine deberet fieri mencio specialis, si et in quantum ante- dictis tui marchionatus et principatus tui Montisferrati iuribus, privi- legiis, emunitatibus, libertatibus, graciis et observanciis, [que et quas usus approbat 2) utencium, in toto vel in aliqua parte nocere vel adver- sari censentur3), de imperialis potestatis plenitudine ac de certa nostra sciencia derogamus. Nulli ergo omnino etc. 292. Remissio, quod novas gubellas imposuit. In nomine etc. Ad perpetuam etc. Karolus etc. Consanguinee carissime. Novit imperialis nostra serenitas et clarissimis documentis manifeste4) considerat marchionatum tuum Montisferrati in medio na- cionis prave consistere et undique tibi per vicinos emulos bella minari in tui et tuorum nota scandala et notissimum tuum preiudicium, nisi dispendiis huiusmodi et incumbentibus ruinis tua decrevisset pruden- cia oportunis et sapientibus remediis obviare. Et quod hoc non tua sponte sed necessitate premente inevitabili quadam 5) indigencia, a cuius onere declinare non poteras, quamplurimas gabellas, dacia, pedagia, renas, tallias, imposiciones, exacciones et collectas imposueris et aliquas 2) Dr: approbet. 1) Dr: locorum. 5) Dr: quidem. maiestate. 3) Dr: censetur. 4) Dr:

Strana 247
247 oppressiones, extorsiones, vexaciones, violencias, difficultates et coher- ciciones reales vel personales feceris tam in principatu tuo Montisfer- rati quam in civitate Astensi, comitatu et districtu ipsius, et alia que- dam inusitata adversus forte iusticiam, consuetudines laudabiles ac bonos mores institueris, pro quibus, quantumcunque necessitate urgente processerint, tu tamquam fidelis princeps ac subditus1) ab imperiali metuis celsitudine reprehendi, nos attendendo tue circumspeccionis in- dustriam, que2) ad execucionem talium nullo modo deliberasset pro- cedere, nisi illud, uti premittitur, inevitabilis exegisset necessitas, tuis compacientes 3) incommodis et volentes profectibus in dominio4) feliciter providere, animo deliberato, sano principum, comitum, baronum ac procerum sacri Romani imperii, fidelium nostrorum, accedente consilio, de certa nostra sciencia et imperialis plenitudine potestatis tibi, heredi- bus et successoribus tuis marchionibus Montisferrati necnon officiali- bus, viceofficialibus, fautoribus et adiutoribus tuis, qui dictis rebus omnibus petendis, exigendis, recolligendis et ad usus tuos applicandis prefuerunt hactenus et quorum adiutorio, promocione aut presidio usus es5) qualibet racione toto transacto iam tempore, omnes penas, quas abinde et omnia acta perpetrata seu commissa in predictis omni- bus et singulis seu iure, facto seu consuetudine realiter seu persona- liter poteratis seu potuissent incurrere, eciamsi hec6) nomine et speci- fice deberent exprimi, pro nobis, Romanorum imperatoribus seu regibus successoribus nostris et pro sacro Romano imperio relaxamus, remitti- mus et imperialis benignitas gracia virtute presencium indulgemus. Nulli erge etc. 293. Supplicat fratribus7) pro reliquiis sancti Karoli. Karolus etc.8). Fideles dilecti. Si legitis studiose annales9) hy- storias, si gestorum veterum delectamini gratum habere recordium, profecto ad recolende memorie divi atque beati Karoli Romanorum im- peratoris augusti extollenda preconia unica racione tenemini, ut eciam super mel et favum dulcescat vestris preconiis 10) laudum 11) ipsius titu- los ampliare. Ipse namque mansuetudinis innate beneficio a se ceptam radicitus Aquensem 12) rem publicam spiritualibus 13) munivit 14) pre- sidiis et temporalibus extulit diviciis et honore, ipse Romane 15) regie sedis apostolice [locum] Aquis locare disposuit 16), ut inde regnancium 4) Dr: 3) Dr: comparantes. 1) Dr: ad subditos. 2) Dr: qui. 6) Dr: ex. 7) fehlt V. s) fehlt V. 9) fehlt domino. 5) Dr: est. 12) Dr: conversam ; V: 11) Dr: laudis. 10) V : precordiis. y Dr. 14) Dr : mansuetudinis. 15) Dr: racione. 13) fehlt Dr. Adquensem. 16) Dr: deposuit; V: disponit.

Strana 248
248 successorum sumantur imperia, ubi tanti principis deliberata 1) provisio sanctissima posuit fundamenta. Cum igitur serenissimus princeps Karolus Francie rex, népos noster carissimus, ad honorem tam excel- lentis vestri patroni et domini et sub ipsius gloriosis 2) titulis honora- bilem quandam ecclesiam in loco insigni regni3) sui Francie magni- ficis4) iam structuris erexit ipsamque prediis, redditibus et diviciis [augere] sedulitate cottidiana et magne devocionis ardore continuat, fidelitatem vestram affectuose requirimus et hortamur, quatenus con- templacione nostri, qui de vestre fidei et amoris constancia crebra pre- sumpcione confidimus, et habito respectu ad flagrantis devocionis in- signia5) prefati carissimi nostri nepotis et ut venerabile nomen beati Karoli in confinibus regnorum fametur diffusius, sibi aliquam partem reliquiarum eius erogare velitis, ut videlicet danda sibi particula adeo largitatem animi vestri testetur, quod et vestri affectus erga maiestatem nostram experiamur dulcedinem6) et prefatus carissimus nepos noster interposicione7) nostri, quam facimus, ad uberiores acciones graciarum nobis cognita qualitate animis) obligetur etc. 1Datum etc.1/9). 294. Hortacio, ut festum sancti Karoli celebretur. Karolus. Venerabili etc. Si celebris et recolende memorie divi et magnifici principis sancti Karoli, olym Romanorum imperatoris augusti et Francie regis illustris, multiplices victoriosos triumphos et seva prelia, quibus zelo divini amoris accensus adeo viriliter 10) et magnifice infidelium 11) ydolatorum, scismaticorum et hereticorum depravatas cervices 12) edomuit, digna estimacione perpenditis, si labores innumeros grandiaque pericula, quibus personam suam pro defensione orthodoxe 13) fidei semper exposuit, ea14), qua congruit, diligencia mentis curatis ad- vertere sique ad illas famosas structuras cathedralium ecclesiarum ac 15) monasteriorum, quas et que in locis pluribus tam sacri Romani imperii quam regni Francie eius erexit devocio, interioris hominis volueritis 16) perspicaces oculos applicare, profecto omni dubietate remota in tantum flagranti ardore corda vestra igne divino calescent 17), ut fiat in ecclesia vestra ——, quam fundavit et fundatam 18) dotavit redditibus, eius cultus celebrior quam multis temporibus preteritis. Quapropter, devoti dilecti, cum idem princeps magnificus preclare vite sue primordia cla- rioribus instruxerit mediis et clarissimi finis beatissimis studiis termi- naverit19), ut digna provisione sedis apostolice evidentis sanctitatis 1) Dr: debita. 2) Dr: glorie. 3) Dr: regis. 4) V : magestatis. 5) Dr: insigne. 6) Dr: dulcedine. 7) Dr: interposicioni; V: inposicioni. 8) fehlt Dr. 10) Dr: utiliter. 11) V: fidelium. 12) Dr: 9) fehlt V. 14) V: et. 15) Dr: et. 16) fehlt Dr. civitates. 13) V: archiodoxe. 19) Dr : terminavit. 17) Dr: calescet. 18) fehlt V.

Strana 249
249 testimonio inter beatorum meruit beata collegia numerari, devocionem vestram hortamur in domino vosque in omni salvatore [!] requirimus ,1) quatenus contemplacione dei et ob2) spem retribucionis eterne et ob reverenciam tanti vestri3) patroni festivitatem eius annis recurrente 4) singulis tempore velitis et debeatis amodo cum omni reverencia et de- vocione celebrare5), nam 6) preter meritum retribucionis eterne, quod abinde procul dubio consequimini7), universis regibus et principibus mundi exemplo eritis 8), unde9) ardor pie devocionis augebitur, ut de- lectetur 10) singulos ad pacem, profectum et incrementa felicia eccle- siarum sanctarum intendere et prelatos ac membra omnesque commi- nistros in divine dispensacionis officio propensioribus studiis refovere 11). Datum Prage etc. k 295. Pro innocencia prepositi Wissegradensis captivati ad papam. V8 P Sanctissime pater etc. Quantum innocens quave tyrannide ad- versus divine atque humane legis edictum venerabilis — — Wisse- gradensis prepositus, regni Bohemie cancellarius, princeps, consiliarius et devotus noster dilectus, suggestione quorundam mercatorum Francie captivatus extiterit et multis his diebus periculosis in nostrum dedecus et sue persone iacturam notabilem vinculorum nexibus irretitus, non unius testimonio sed universitatis Alamannie testimonio liquet et est noticia publica manifestum. Nam venerabili Johanne 12) Luthomislensi episcopo, principe 13), cancellario et secretario nostro tunc in legacione versus Hungariam in remotis agente, quidam notariorum cancella- rie —— nomine ad instanciam cuiusdam mercatoris de Constancia illectus auri et pecuniarum cupidine, sui honoris ac fidei sevus vendi- tor, litteras composuit14), scribens prefatum prepositum relatorem ex- istere, qui fraudis huiusmodi commentaria penitus ignorabat, ac demum litteras easdem asigillate fraudulentis astuciis et pluribus mendaciis co- loratas extraxit 15), propter quas ad earum 16) tenorem falsissimum mer- catores predicti per comitem de Nydo, vasallum imperii, senciunt in suis rebus pariter et mercibus impediri 17) absque omni culpa dicti pre- positi, sicut eciam falsarium illum, cum personam eius exponendam legis iudicio non possemus habere, racione dictante proscripsimus et extra [fines] imperii sacri et regni nostri Boemie perpetuo annullari et 17) exilio dignum censuimus male meritis egestatis continue penuria 4) Dr: recordante. 2) fehlt V. 3) fehlt Dr. 1) fehlt Dr. 5) Dr: celebrari. 6) Dr: non. 7) Dr. u. V: consequimur. s) fehlt Dr. u. V. 12) Dr: Johanni. 11) Dr: revovere. 10) Dr: delectat. 9) Dr. : ut. 15) Dr: coloratis extraxerit. 14) Dr : componit. 13) Dr: principi. . . 17) Dr: impedit. 16) Dr: eorum. 18) Dr: annullari eum.

Strana 250
250 laborare. Sit igitur, sanctissime pater, hoc veraci testimonio inno- cencia dicti prepositi, sicut debet, erga vestre benignitatis clemenciam excusata. Personam vestram etc. sanctissimam etc. 9 296. Declaracio episcopi et capituli habeat. ——, quale ius cesar Nos etc. notum facimus etc. [!] Quamvis racione suadente, sicut veterum sapientum ratum declaravit auctoritas, omnis anima sublimiori potestate teneatur et debeat obedire et ad ipsam indulgenti animo re- verencie, fidei et dileccionis habere respectum, ad alia tamen alcior uti- que subditorum fides extenditur, plus obediencie comparantur insi- gnia et amplius flagrat dileccio, que grate benignitatis studio ac meritis clemencium operum 1) consueverunt fidelibus subditis2) pacem et com- moda preparare. Sane cum serenissimus eciam ... Quapropter, ut tante dignacioni et tam benigno affectui, quibus nos humiles subditos cesarea respexit benignitas, etsi non debita seu condigna, ea tamen, qua possimus, conspiciamur obedienti gratitudine respondere, ad3) prefati domini nostri cesaris insignem gloriam et imperii sacri decores iura, dominia et honores ipsius imperii, que et quas ab antiquo in ci- — possedit et tenuit et ad que obligamur ex debito, animo vitate — deliberato, non per errorem aut improvide, sed nobis adhuc pluries 4 in consilium congregatis, multa et voluntaria5) deliberacione previa presentibus significamus eidem nostro domino et eadem sub nominibus et condicionibus, prout expressantur inferius, proinde declaramus. In- primis siquidem manifeste fatemur etc. 297. Vendicio bonorum per episcopum Herbipolensem. Albertus etc. Notum facimus etc., quod 6), cum Herbipolensis ec- clesia nostra magnis et intollerabilibus oneribus debitorum gravata existat, super quibus tum observancia obstagiorum tum expensis aliis, usuris et dampnis et ceteris dispendiis intollerabilia dampna sugge- stantur7) et de die in diem nocive cumulantur in ipsius ecclesie detri- mentum irrecuperabile, prout est publica noticia manifestum, neque nos aut successores nostri huiusmodi tam grandia et tam transcendencia debita aliqua alia racione possimus8) evadere, nisi oporteat ad caven- dum maioribus periculis aliqua eiusdem ecclesie nostre predia et pos- sessiones vendere, ut dampnis minoribus provisione solerti maioribus s 1) Dr: clemencia opera. 5) Dr: violenta. 6) Dr : quo. 2) Dr: subditos. 3) Dr: et. 4) Dr: plures. 7) Dr : suggestant. 8) Dr: possumus.

Strana 251
251 custode, — decano, periculis caveatur, ideoque cum scolastico, — — cantore et toto capitulo nostro deliberacione preha- bita, nobis ob hoc pluries in capitulo congregatis et habitis super eo tractatibus pluribus, quibus viis et remediis tantis recte1) manifestis periculis dicte ecclesie nostre obviare possemus, in hoc omnium nostro- rum uniformis et unanimis residit intencio, quod animo deliberato, non per errorem aut improvide, non vi aut metu, sed voluntate libera ac de certa nostra sciencia, omnibus et singulis iuribus [et] sollempnita- tibus iuxta consuetudinem et morem Herbipolensis ecclesie rite serva- tis, serenissimo ac invictissimo principi et domino etc. Boemie regi tamquam Boemie regi necnon illustri principi domino Wenceslao, eius filio, Boemie regi, successoribus et heredibus suis Bohemie regibus, regno et corone Boemie imperpetuum rite et racionabiliter vendidimus et iusto vendicionis titulo in veram hereditariam proprietatem dona- vimus et assignavimus, vendimus, damus et assignamus opidum eccle- sie nostre predicte Iphofen 2) nominatum necnon castra cum omnibus villis, agris cultis et incultis, vineis, viretis, montibus, vallibus, planis auri, argenti, plumbi, stanni, cupri seu cuiuslibet alterius speciei mi- neris, si quando ibidem auctore domino consurgerent, silvis, nemori- bus, rubetis, arboribus, ortis, viis, inviis, campis, virgultis, venacioni- bus, aucupacionibus, aquis aquarumve decursibus, stagnis, lacubus, piscinis, piscaturis, molendinis, ripis, pascuis, pratis, censibus, redditi- bus, fructibus, obvencionibus, honoribus, honoranciis, concessionibus decimarum, dominiis, iudiciis, penis et mulctis de iudicio provenienti- bus, iuribus, iurisdicionibus altis et bassis, libertatibus, mero et mixto imperio necnon cum omnibus militibus, clientibus, vasallis, vasallagiis, feudis, feudotariis, feudatis, castrensibus, castellanis, iudicibus, sculte- tis, civibus, opidanis, rusticis, villanis, agricultoribus, incolis et habi- tatoribus universis, iuribus patronatus ecclesiarum, metis, limitibus, gradibus, grenziis, terminis, circumferenciis, appendiciis et omnibus ac singulis pertinenciis suis nullo penitus excepto, quibuscunque possint seu valeant specialibus vocabulis designari, sicut hec omnia nos et pre- decessores nostri Herbipolenses episcopi antiquitus et retroactis tempori- bus tenuimus et possedimus, pro sexaginta3) millibus florenorum puri auri legalis et boni ponderis, quam pecuniam nobis plene et ad inte- grum nomine et vice prefati domini nostri datam, numeratam et as- signatam fatemur presentibus et in usus necessarios, utiles et inevita- biles ecclesie nostre conversam de certa sciencia, de consensu nostri capituli, dantes et concedentes prefato domino nostro imperatori tam- quam regi Bohemie etc. corporalem possessionem vel quasi proprietatem et dominium omnium predictorum, transferentes in eos omne ius, pro- prietatem et dominium, que nobis et ecclesie nostre predicte compete- 1) Dr: recta. . 2) Dr: Iphosen. 3) Dr : XL, vgl. Diss. S. 127.

Strana 252
252 bant seu competere poterant quomodolibet in premissis, promittentes et spondentes pro nobis et successoribus nostris bona fide absque omni dolo prefato domino nostro imperatori tamquam regi Bohemie et corone Bohemie in perpetuum, ipsis omnibus et singulis eorum supradictas municiones, castra, opida, curias etc., que expressanter superius sunt distincta, ab omni homine et universitate qualibet in iudicio et extra auctorizare, disbrigare, garentire1), tueri et defendere ac de empcione tenere2), prout iusticia exigit et ordo debite racionis, renunciantes3) expresse pro nobis et successoribus nostris omni legum et canonum au- xilio, legibus et constitutionibus, usibus, observanciis, statutis et com- munibus, municipalibus et privatis et nominatim legi ,si convenit' nec- non excepcioni doli mali, in factum accioni non boni, non puri, non legalis seu legitimi ponderis auri, non tradite seu date seu numerate pecunie seu in utilitatem ecclesie nostre non converse, beneficio in in- tegrum restitucionis et omnibus iuribus et beneficiis, quibus presenti contractui posset in toto vel in aliqua sui parte quomodolibet derogari et specialiter legi dicenti generalem renunciacionem non valere et om- nibus aliis iuris beneficiis, eciamsi de hiis iure vel consuetudine deberet in presentibus fieri mencio specialis. Presencium sub nostro sigillo testimonio litterarum. Et nos — — etc. canonici et totum capitulum Herbipolensis ecclesie predicte, nullo penitus discrepante, notum faci- mus, [quod] considerantes omnia supradicta motiva, causas, raciones, propter que seu quas dictus contractus celebratus fore dinoscitur, varia et varias esse sub omnibus illis condicionibus, sicut expressantur su- perius, animo deliberato, nobis ob hec pluries capitulariter congregatis et habitis pluribus tractatibus super illis, in prefatum contractum ven- dicionis, tradicionis, assignacionis, translacionis et renunciacionis in omnibus suis sentenciis, punctis, articulis et clausulis de verbo ad ver- bum, sicut expressantur superius, concorditer, unanimiter, voluntarie et de certa nostra sciencia propter evidentem necessitatem, quo pro- genitorum animabus efficaciter poterimus4) suffragari, propter deum principaliter necnon ob specialis dileccionis affectum, quem ad ordinem predictum et ipsius consideracionem etc. [habemus, consentimus] . . . 5 298. Ad idem. In nomine etc. Cum propter instabilem humane condicionis al- teranciam et ob fluxum temporis cottidie decurrentis sagax veterum perspiciencia5) censuit actus hominum efficaces scripture memorie per- hennare, noscant 6) etc., quod nos una cum consorte nostra necnon filiis 1) Dr : grarentire. 2) Dr: teneri. 3) Dr: renuncianter. 4) Dr: 6) Dr : noscuntur. 5) Dr: perspicacia. poterunt.

Strana 253
253 — unanimi et uniformi consensu pariterque vo- nostris — luntate, volentes condicionem ecclesie nostre —— ad honorem — facere meliorem, que nimio paupertatis onere est oppressa, et ex quo principaliter eadem 1) ecclesia sit de nostra collacione, ymo quod per2) decens ipsius collegium iure parochiario tamquam filia matri in amore sancte trinitatis ad eandem sumus annexi, merito de nostra gaudere debeat3) provisione et tuicione speciali, statuimus nichilominus omnino ob devocionem, quam ad eandem ecclesiam gerimus, suadente nobis virtute et clemencia divina, pietatis opus in hoc facto facere cu- pientes, in salutis remedium et solamen eternum anime nostre et pre- decessorum nostrorum pro emendacione dotis plebani4), quicunque fuerit legitime confirmatus ad predictam ecclesiam, plenam decimam de — — sita de omnibus proventibus agrorum, pe- curia nostra in villa — corum, pecudum, vitulorum, porcellorum, agnellorum, caseorum, ovorum ibidem in curia proveniencium fideliter dare et promittimus explere5) absque ulla obieccione, contradiccione, excusacione aliqua non ob- stante etc. et 299. Ad idem. Cum labilis sit etas mortalium et de gestis ipsorum erronea con- sueverit calumpnia suboriri, necesse est, ut ea, que ex beneplacito prin- cipum pro subditorum utilitatibus et commoditatibus disponuntur, lit- terali memorie commendentur, que est veritatis indicium et certitudi- nis argumentum. Cum dos ecclesie —— sit adeo exilis et reddituum eius quantitas ad nimium exigua videatur, zelo pietatis nos monente et sacri pneumatis igniculo inflammante et ob spem retribucionis eterne et doni incomparabilis et divini premii gaudiorum duos laneos ad dotem dicte ecclesie annectendos, addendos et ab eo perpetualiter possidendos in patrimonium Jesu Christi libenter et liberaliter convertentes, de abundanciori eciam favore et de gracia pleniori universas6) eorundem laneorum possessiones nunc et in eternum libertatis solacio volumus gaudere, ita quod absolucione census et steure libere et immunes ex- istentes . . . 300. De testamentis exordia. publice recognoscimus universis, quod hylari mentis Nos — et corporis dei gracia perfruentes sospitate, dotalicii nostri bona, que 1) Dr: eodem. 2) Dr: propter. 3) Dr: debet. 6) Dr: universos. 5) Dr: promittimus et. plebani. 4) Dr : dotis et

Strana 254
254 — iuxta por- — — et relinquimus morientes duobus filiis nostris — cionem nobis placidam volumus in vita dividere, ne super eo alter ip- sorum alteri occasionem in hac parte iniuriandi 1) habeat nobis defunc- tis. Testamentum nostrum ultimum condimus2) et facimus de ipsis bonis deliberacione matura prehabita in hunc modum, legamus3) atque ordinamus et disponimus etc. 301. Aliud. Perfruentes sospitate rem publicam4) nostram sic cupimus dispo- nere in presenti, quod eius disposicio deo laudem, animabus nostris et aliis, quibus astringimur, quietem et nostris superstitibus commodum pariat5) in futurum. Sane ne conceptus animi laudabiles, quos debita execucio 6) maturat, ut inde opus provideat fructuosum, ne [!] longa pro- crastinacio suffocet, ut conswevit7), testamentum nostrum ultimum, cuius executores constituimus — — vel — —, ita quod — — et — eidem opem et operam in hac parte adhibeant, via de prima super eo condimus coram viris consultis —— et — —, quos ad hoc pro testibus invocamus et statuimus in hunc modum, revocacione ve- rumtamen8) ac mutacione ipsius testamenti nostri, prout in posterum decreverimus, nobis, dum vixerimus, reservatis. Legamus9) itaque post discessum nostrum etc., vel10) sicut deo tenebuntur in novissimo die de hoc reddere racionem [!] 302. Regalis testamenti [exordium]. Cpar. 12h Inter continuas sollicitudinis nostre curas illud nobis frequenter occurrit, qualiter anime domini nostri — —, incliti quondam regis Boemie, genitoris nostri felicis memorie, per quem et11) corporis et principatus sortimur fastigium, auxilio suffragii succurrimus, ut quid- quid 12) labis ex contagione contraxerit corporis, per pium largicionis nostre beneficium misericorditer abdiluatur [et] deleatur. Noverint igitur etc. 3) Dr : legimus, so 2) Dr : concedimus. 1) Dr : innumerandi. 6) Dr : execucione. 5) V: poneat. 4) fehlt V. anfangs auch V. 10) Dr : ut. 9) Dr : legimus. 8) fehlt Dr. 7) Dr: et conservet. 12) Dr: quidquam. 11) Dr: per quam esse.

Strana 255
255 303. Aliud. Quod disponentes manifeste de futura vita, ad quam festinantes 1) properamus, adeo solicite cogitare, quod2) anima nostra cum animabus omnium fidelium in Christo decedencium eterne beatitudinis quietem accipiat et nostri superstites merito gracias de acceptis beneficiis deo reddant3), ... testamentum nostrum ultimum de bonis adeo tollatur: Matura prehabita deliberacione et una mentis et corporis perfruentes sospitate . . . testatum etc. 304. Ad idem. Ad nostre progenitorumque nostrorum recolende memorie, qui ex hoc seculo transierunt, animarum remedium salutare proficere firmiter credimus, cum religiosis personis de bonis nobis a deo collatis beneficia liberaliter impertimur, quarum aput deum efficacibus meritis, dum cultibus assidue divinis invigilant4), premia consequi procul dubio- speramus eterna. Eapropter presentis privilegii tenore nosse volumus presentes et posteros5), quod nos diligenter attendentes, quod viri lau- dabilis vite et conversacionis honeste, — — fratres, perfecte contem- placionis studio sedulo die noctuque deo famulantur quodque presen- cia eorundem nobis ad salutem est6) per gubernacionem laudabilem populorum, quibus divina clemencia nos prefecit, dictorumque pro- genitorum animabus efficaciter poterit7) suffragari, propter deum prin- cipaliter necnon ob specialis dileccionis affectum, quem ad ordinem pre- dictum et ipsius conversacionem8) habuimus et habemus, ecclesiam nostram sancti — — nostri — —, cuius ius ad nos pertinet patrona- tus, cum hominibus, villis, possessionibus etc. ad eandem ecclesiam spectantibus ab antiquo eidem ordini et fratribus de speciali gracia conferimus et donamus per eos libere et pacifice in perpetuum [possi- dendam]. 305. Ad idem. — dei gracia etc. Ad debitum consideracionis reducentes Nos examen, qualiter humana fragilitas inevitabilis subiacet mortis discri- mini, proinde desiderantes, dum racio mentem dirigit et sanitas in cor- pore dominatur, saluti anime prospicere et pro terrenis celestia pro- 1) Hs: destinantes. 2) Hs: quid. 3) Hs : reddunt. 4) Dr : in- 6) V. u. Dr: et. vigilavit. 5) V: patri et posterius. 7) V: poterunt. 8) V: consideracionem.

Strana 256
256 prietatibus pro anima nostra, dum de hac fuerimus luce subtracti, et animabus omnium progenitorum nostrorum solvere1), ecclesie —— libere conferimus et donamus hereditarie possidendum perpetuis tem- poribus etc. 306. De copula matrimonii. scire volumus universos, quod considerata nobilis viri — Nos probitatis et honestatis eulogia, que2) a multis temporibus nostris in- soniunt auribus, ad contrahendum cum ipso amicicie vinculum nostrum animum fervencius incitarunt. Igitur de amicorum nostrorum maturo consilio filiam nostram — - damus et desponsamus sibi matrimo- nialiter legitimam in uxorem, ipsi nostre filie —— nomine dotis seu dotalicii trecentas marcas talis pagamenti, sexaginta quattuor ... pro marca computando 3), dare infra annum, quando nupcie celebrate fue- rint, sine dolo promittentes, et si ipsam premori contingat4) etc. ut supra5). 307. Statutum quoad dominos terre sub diversis condi- cionibus. In nomine etc. Tranquillitatem rei publice, que pacis observacione perficitur, terrarum principes ita defendere convenit et tueri, ut pacatis provinciis pacifice presidentes felicibus digne gratulentur imperiis et famose laudis preconio redimiti ius suum tribuere valeant unicuique. Cum itaque per provinciam ——, quam hereditarie laudis integritas et preteritorum principum iuste seviens disciplina pacis cultricem fo- mitemque iusticie preteritis effecit temporibus et deo 6) auctore in eter- num 7) efficit, tantus noviter victorum vigor accreverit, ut, quod fari horrescimus, virtus imputetur improbitas, furtum estimetur audacia, violencia antidotum8), premisso diligenti sollicitoque tractatu duximus subditorum taliter excessibus obviare, ut, quos virtutis amor a delin- quendi proposito non refrenat, corporalis saltem pene metus prohibeat a peccatis, quo magis deformitatus9) per scelera status terre in cultum iusticie valeat reformari. Verum cum, sic crescente olym inter nostros quoque baronos sedicionis materia, quidam nobilium terre nostre ad extra se transtulerunt principatus sibique spontaneum assumentes exi- 4) Dr : continget. 3) fehlt Dr. 2 2) fehlt Dr. 1) Dr: salute. 5) nur in V. (a. m.) 6) Dr:ideo. 7) Dr: incrementum. s) Dr: antidota. 9) Dr: deformitatem.

Strana 257
257 lium tam nobis quam natali 1) patrie se ostenderunt inimicos, quibus — — principem nostra generosa reformacione2) abolito tandem per penitus et cessante rancore nostrorum preconceptuum3), ut via decreto talibus perniciosis auxiliis claudatur4) et precipue, ne ulla possit inter nos et barones oriri sedicio seu scissura, de consensu et unanimi vo- luntate congregati in — — castro statuerunt, ut nullus etc. 308. Vel sic contra falsarios5). 309. Exordium statutorum Pragensium. boaeſAt 2, Ad extinguenda perniciosa discordiarum incendia, quibus hucus- que nostra Pragensis civitas estuatur, ut6) multorum temeritas, que post obitum patris nostri se supra se nimis arroganter erigens et magis seviens effrenata quadam licencia perpetravit, non divagetur impunis, cunctos — — sub huiusmodi7) statutorum norma ex debito consilia- riorum nostrorum consilio vivere volumus et manere, ut etc. 310. Gracia monachorum pro devolutis bonis fratrum. z In nomine etc. Karl etc. Ad etc. Si de innate nobis benignita- tis clemencia et ex assumpto dignitatis officio singulorum curam gerere nostra dignatur sublimitas, ad illos tamen amplioris gracie et pietatis oculos convertimus, quos nobis divini cultus frequencia et cottidiane devocionis sinceritas reddit acceptos quosque seculi presentis qualitate dimissa illi, per quem reges regnant et principes dominantur, conspi- cimus in simplicitate mentis et cordis iugiter famulari8). Hinc est, quod religiosorum prioris generalis, ceterorumque priorum et fratrum9) ordinis heremitarum sancti Augustini per Alamanniam constitutorum, devotorum nostrorum dilectorum, nostre maiestati porrecta peticio con- tinebat, quatenus, ut ipsi possessiones et alia bona mobilia et immo- bilia non feudalia, sed que 10) per liberas personas fratrum ad eorum eccle- sias de seculo fugiencium et possessionem faciencium 11) in eisdem, si mansissent in seculo, racione successionis vel quocunque alio titulo contigissent 12) et que aliis libere dare potuissent, petere, recipere et 2) Dr : nostre generose reformacionis. 1) Dr: natalis. 3) Dr: 5) = 151. 7) Dr: 6) Dr: et. preconcepti. 4) Dr: claudetur. 9) Dr : ceterisque prioribus et fratribus. 8) Dr : familiari. huius. 10) fehlt Dr. 11) Dr: professionis faciende. 12) Dr: con- tigisset. Kaiser, Collectarius 17

Strana 258
258 retinere valeant, de speciali nostre serenitatis gracia concedere dignare- mur. Nos igitur predictorum religiosorum fratrum —— etc. precibus pietate solita, quam ad eos et eorum continue gerimus ordinem, incli- nati, ut possessiones et alia bona mobilia et immobilia non feodalia, sed que etc. ut superius, sicut eciam id ipsum in bulla felicis recordacionis olim sanctissimi in Christo patris 1) etc., quam vidimus et in maiesta- tis nostre presencia legi fecimus, generosius continetur, libere quia possumus, auctoritate cesarea prefatis fratribus presentibus indulgemus, mandantes omnibus principibus etc. 311. Littera commendatoria iudeorum baptizatorum. Karolus etc. Universis et singulis principibus, comitibus, baroni- bus, nobilibus etc. Inter opera2) caritatis magnum3) existimat nostra serenitas et precipua speramus veneracione spectandum errantem vide- licet proximum a deviis revocare. Nam si potus calicis aque frigide iuxta infallibilem divine veritatis sentenciam mercede non caret 4), dum ex hoc lassa proximi membra corporis consolacionem accipiunt, quanto magis utique dignum eterno premio iudicabit deus omnipotens, ubi circa deviantem proximum et a via iusticie recedentem eterne ipsius saluti consilium rectum recta intencione5) porrigitur. Tanto nimirum hoc ipsum pluris est precii, quanto nobilitas anime corruptibilis6) car- nis defectibus antefertur. Sane cum Ulricus et Karolus7) gracia dei vocante et decoro lumine sancti spiritus illustrati, relicta iudaici vela- minis perfidia et dampnatis erroribus ad orthodoxe fidei claritatem fonte baptismatis in Christo renati pervenerint, ab ipso iudaismo nichil peni- tus quam nuda corpora deportantes suffragio Christifidelium indigeant, ut divinum obsequium continuare valeant pro gloria christiane fidei et dignis laudibus ominum8) salvatoris ipsos vobis benignitate solita com- mendamus, ut scilicet9) precipue dei intuitu et pro nostre maiestatis honore, dum ad vos pervenerint, eis pro favore subvenire curetis. Nam preter meritum retribucionis eterne, quod abinde procul dubio con- sequimini, eciam nostre celsitudini singulare beneplacitum facietis. Presencium etc. 312. Recommendacio hospitalariorum universorum. Karolus etc. Etsi more pio progenitorum nostrorum regali celsi- tudine inducente omnium hospitalium promocionibus intendere debea- 4) Dr: 1) Dr: sanctissimo ...patri. 2) V: opus. 3) Dr: magni. 6) Dr : corporalis. 5) Dr: racione. incedere non taceret. 8) Dr. u. V: omnium. 9) Dr: eis. Ulricum et Karolum. 7) Dr:

Strana 259
259 mus, horum tamen, qui nobis per summum commendantur pontificem, magis pie intendere volumus promocionibus cum effectu. Propterea- —, per omnes — fratres, procuratores nunciosque hospitalis — et — districtus dominii nostri de nostro beneplacito et favore proficere, in quantum poterunt, volumus et prodesse, ipsos in nostre proteccionis et defensionis presidium et cautelam generosius assumentes, sub obtentu nostre gracie et sub pena decem marcarum auri vobis presentibus in- iungimus firmiter et districte 1), quatenus ipsos in omnibus negociis ha- beatis propensius commendatos et extendatis eis vestre munificencie dex- teram liberalem, pia eis promocionis subsidia impendentes etc. 313. Pro hospitalariis cruciferis exordium. Etsi de imperialis procedat benivolencie largitate universos regu- laris 2) observancie professores sollicite proteccionis et gracie patrocinio commendare, religiosi 3) tamen fratres sacri ordinis hospitalariorum sancti Johannis Jerosolymitani, qui spreta seculari milicia contra paga- nice pestilencie agmina producentes intrepide vexilla victorie christiane sueque signa milicie rubricantes in sanguine gloriosi martyrii strenue dimicando cum barbaris nacionibus preciose morti se tradere non re- formidant, ab imperialis celsitudinis bracchiò tanto debent attencius confoveri in omnibus tantoque sublimius honorari, quanto fervencius pro defensione catholice fidei dinoscuntur in castris diucius militare. Sane etc. 314. De morte filii sui. Severum nature dominantis imperium et impium primogeniti nostri fatum acri lacrimarum pluvio lugere conpellimur, que, cum vires suas exercet in quemlibet, reges et cesares non agnoscit. Fatemur, quod, qui vivi regis superbia nequivimus, sumus eiusdem filii nostri casu convicti. Sumus tamen eorum nec primi nec ultimi. Luxit enim David triduo primogenitum Absolonem, et in Pompei generi sui cineres, for- tunam et animam soceri persequentis, magnificus ille Julius primus cesar paterne pietatis officia et lacrimas non negavit. Nolentes igitur circa predicti filii nostri mortem obmittere, que sunt patris, fraterni- tati [!] mandamus quatenus per totam abbaciam cunctis clericis et ceteris fidelibus nostris iniungas, ut eius exequias cum devocione so- lempniter celebrantes animam eius decantacione missarum et aliis ecclesiasticis sacramentis divine misericordie recommendent, manifestis 1) Dr: discrete. 2) Dr: regulares. 3) Dr: religioso. 17

Strana 260
260 indiciis ostendentes, quod, sicut in gaudiorum nostrorum tripudiis exultant hilariter, ita et doloribus nostris condolere fideliter videantur. 315. De morte imperatricis. Latentis hostis insidias non potuimus effugere, quin post innu- meras regiones sub virga maiestatis nostre deductas serenissimam au- gustam 1) ex regali progenie ortam, nobis pace pocientibus 2) et quiete, impie mortis ignavia subriperet violenter. Non igitur hilaritatem vul- tus possumus exhibere, cum nostre consortis obitus nobis amaritudinis propinet poculum nosque molestet iugiter et inpugnet. Verumtamen nolumus doloris amaritudine sic maiestatem nostram afficere, quod nostri creatoris non offendamus clemenciam et ne doloris inmensitas in nobis impediat, quod honori nostre consortis dignanter expediat et deceat reverenter, presertim quia volumus, ut ipsius memoria sit celebris super terram. Quapropter, si fieri potest, [mandamus], quatenus eius exe- quias per totam iurisdicionem tuam ab undique locorum degentibus, precipue a clericis et populis civitatum pulsatis campanis et alio, quo decet, honore universaliter facias celebrari, ut omnes in ecclesiis con- gregati auguste consortis nostre animam vivo deo, qui aufert spiritum, specialiter reconmendent. 316. Conpassio de morte consortis cuiusdam principis. Illustris princeps, fidelis carissime. De morte preclare principis tibi tanto maiore dolore compatimur, quanto animum tuum de tante novitatis meroribus amplius utique mesticiis et curarum sevis inpres- sionibus noscimus implicari. Expedit tamen, ut tu tamquam vir fortis animi menti proprie consularis3) te cohibendo afflictibus, qui virum non decent, eo precipue, quod talis et tam cara tibi tantis perdicio4 lacrimarum non potest reparari perfluviis, et divino numini arbitreris, ut expedit, iniuriam fieri, si inmortalitatem suam cum dicta, quam de- fles, noluit ad tua desideria compartiri. 317. De filio occiso in expugnacione victorie. Lugubrem filii tui casum volgaris fame fortassis ligwositate pre- cognitum, cuius doloris oculeus prius dominica pectora transiens quam sulens. 1) Hs: augustalem. 4) Hs: pro dicto. 2) Hs : p getilgt, facientibus. 3) Hs : con-

Strana 261
261 paterna fecit in nobis, quam licuit et decuit, stacionem, infesto tibi stilo describimus. Nam sue devocionis firma constancia, que vix cadere consuevit in iuvenem, gladio superante terrorem cruenta maluit morte succumbere quam dimissis aule nostre serviciis [saluti] proprie sibi per absentacionis vel fuge subsidium providere. Ex hac igitur causa precipua doloribus tuis consolacionis ungenta porrigimus, quia [vide]- licet eiusdem tui filii defuncti [tam] lugubris non 1) sit ruinar, cum eius aut suorum memoria semper vivit in scrinio nostri cordis. 318. De morte episcopi fratris. Audito nuper, quod mordentis omnia mortis impietas venerabilem fratrem tuum non sine plurium detrimento subtraxit, passionibus tuis satis conpaciendo doluimus. Si ope vel opere recuperari vel redemi defunctum natura permitteret, nostra propterea libenter aperuissemus eraria et alia quelibet oportuna remedia misissemus, sed quia, quod [semel subripuit mors debitrix], mors amara non reddit, dolori tuo consolacionis ungenta porrigimus et gracie nostre remedia propinamus. Iniungimus, quod astringas lacrimas, refrenes suspiria et more con- stantis viri tristicie limites provide nobis placiturus imponas. = (/ 270 Palilij 319. Scolaribus de morte magistri Bene[dicti]. Vagientibus adhuc in cunis artis grammatice etc. Quia materia2) sic se habet, quod [ab] amaritudine sumit exordium nec dolorosa pos- sunt sine animi turbacione notari, non miremini, si anxietate quadam et singultosa narracione vobis scolaribus, qui habitatis orbem a mari3) usque ad mare et precipue filiis, quos in dolore peperit mater gram- matica4), dura nimis et amara presentibus nunciamus. Est enim, quod non sine doloris aculeo dicimus, grammatice artis noviter extincta lu- cerna et desiccatus est fons irriguus, frugifer Eufrates, magister Bene- dictus videlicet, qui non ab infimo positivo sed a superlativo nomine meruit derivari, cum super se nullum habuerit ascendentem, ymo sicut aquila transcendens omnia genera pennatorum, vir potens in opere et sermone, fenix avis in terris, sine pluralitatis consorcio dici meruit singularis, ad cuius transitum, quasi sole petente occasum, tenebre facte sunt super universam faciem terre. Nam ipse solus de tenebrosis et confusis Prisciani tractatibus educens lucem purgavit tenebras ipse- que veterem et antiquum reformavit apostatam, Donatistam [compes- 1) Hs : iam. 2) Hs : modo. 3) Hs: austri. 4) Hs : magistri gracia.

Strana 262
262 cuit] et quasi de culmine montis Synai alter Moyses legifer a deo et non ab homine sibi scriptam grammaticam hominibus reportavit. Verum sub tanti artificis casu non solum ipsa, sed dolorem artes cetere paciuntur. Unde quid facient parietes, si corruerit fundamentum, quid infelix grammatica orbata parente suo, de quo completum est illud [verbum] propheticum : vox in Rama, hoc est, in excelsis audita1) et ploratus et ululatus, Rachel plorat maritum suum et non est, qui con- soletur eam ex omnibus caris suis, nam quis similis sibi? Utinam susci- taret dominus spiritum suum per aliquem prophetam sanctum, ut lo- queretur nobis ad tempus magister magistrorum ille doctissimus, qui ducebat animalia2) in stuporem. Verum quia omnes moriuntur et sicut aque, que non revertuntur, delabuntur testante philosopho, unde cru- delitatem fati sancti qualitas consoletur merore3) deposito, qui talem ac tantum dilexisti auctorem, ad cuius exequias concurratis, orantes pro illo doctore mirabili, qui a mane usque ad vesperas clamavit sicut pullus yrundinis et meditatus est ut columba, ponendo animam pro scolaribus, docendo desiit et docuit desinendo etc. 320. Conpassio de mortuo filio. Fidelis dilecte. Ex eo, quod filius tuus a domino, sicut ei placuit, sit vocatus, cuius servicio et persona carere dolemus, tibi condolemus ex animo, qui bonum de ipso [!] filium ammisisti, sed cum divine vo- luntati nemo possit resistere et revocare nequeat, quando vocavit, etsi super obitu eiusdem filii tui prohibere tibi lacrimas non possumus, moderacionem tamen tuis iustis motibus de favorabili gracia imponere suademus, ad te favorem illum, quem ad eum gessimus, convertentes, ut modestia in doloribus observata possis in nostra gracia confidencius respirare, maxime quod ad servicia nostra vocatus finem in curia nostra laudabilem consummavit. 321. Filius de morte patris sui. Mestus paterni funeris rumor adveniens vehementer me turbavit ex eo, quod spectata sustulit gaudia et totum me dedit fletibus4) et lamentis [patris], per quem existenciam sumpsi, et iusti doloris causa mea viscera retorquebat, quod, ubi creditrix natura maturatos dies suos breviare disposuit, patri non assisterem in ultimis laboranti, ut migra- turum patrem filiali aspectu reficerem et qui paterne senectutis bacu- lus fueram, prius extreme munus benediccionis accipiens, patris obe- 1) Hs : auditum. 2) Hs: analia. 3) Hs : memore. 4) Hs : felicibus.

Strana 263
263 untis manus supra caput in omni flebili devocione tenerem ac deinde paterno feretro et eius exequiis filius obsequiosus adessem. Cum non fuerit hoc permissum, ut meroribus fletibus una cum filiis sociarer, tamen effusis lacrimis et turbato corde defuncti patris animam ora- cionibus piis amplectens in eleemosinarum erogacione domino commen- davi, sed tandem post multas meroris lacrimas per dominos et amicos meos piis monitis revocatus in vita ac salute nostra potissime respi- ravi, estimans nature beneficium, quod pater bonum post se fame testi- monium derelinquens et secum gerens in divi domos 1) comites bonorum testes operum, que patravit, utroque superstite filio visisque filiis filiorum, exigente maturitate temporis in manibus dei diem clausit ex- terminum. Consulo igitur, ut alterna recreacionis et consolacionis or- namenta sumamus, ut hincinde mutuis litteris aura confortacionis aspiret et in domino nostro, omni dolore et luctu remotis, optata vi- geant communis auspicia suspitatis. 322. De morte cognati sui. Socero et socere suis. De obitu — — cognati mei tactus dolore corde intrinsecus dolui et condolui vobis valde flevique, quod pre dolore nimio oculi mei faciem lacrimis maduerunt. Sed tandem vidi, quod frustra dolebam et redimere non poteram mortuum, in effusione continua lacrimarum meditatus pocius ipse mecum, ut, cuius vita carere nos contingit, pro eo teneamur, ut vivat, pocius orare quam flere. Et quia disposicioni divine obviari non potest, animam eius debemus et possu- mus eleemosinis plus quam lacrimis adiuvare, cum nec nos deceat in dolore modum excedere, ne nomen domini, qui dedit et abstulit, exa- sperari contingat. Sed consolacione recepta suspiria et fletus ad ora- cionum subsidia convertatis, illud inter humana desideria solacium habituri, quod pro honesto suo gestu et continencia, [per quam] se om- nibus prestitit diligendum, bonam sui recordacionem post facta sancta dimisit. 323. Significacio leticie de nato rege. Felicis auspicii nova desideria et communis gaudii iocunditas ge- neraliter2) illustrissimi regis fidelibus omnibus festivi tenoris dicta- mine3) declarantur, ut michi gaudenti congaudeant et magnis exulta- cionum applausibus solemnizent. Ecce enim, quod immensa scribo le- ticia et in plenitudine refero gaudiorum, dei nuper emicuit serenitas 1) Hs : dominos. 2) Dr: generalis. 3) Dr : tenore cantus.

Strana 264
264 amenitatis et 1) illuxit noviter lucifer matutinus, dum ex stirpe regia surculus processit ingenuus 2) et in prolem fructificavit masculam Boe- morum principis inclita celsitudo, in qua3) tamquam in preclaro per- divi regis magnifici successore 4) tranquillari poterunt fluctuantes animi subditorum, in quo fidelium fides firmabitur et irrita spes infidelium exspirabit, in quo elate cervicis superbia5) edomabitur, fastus astus- que 6) delebitur et in precipicium7) gestus insolens 8) corruet emulorum, quia deus deorum dominus super terram dirigit semen iustum et frustratur9) inania desideria malignancium, sue potencie dextera diligit humiles et gubernat et impios in infernum deicit et prosternit, ita quod 10) adicere nequeunt, ut11) resurgant. Gaudeat igitur, gaudeat cunctorum cetus fidelium et exultet, quod ex unius radicis 12) prosa- pia 13), cui temporibus ab antiquis fideliter adheserunt, sibi reges pul- lulant et egrediuntur egregii 14) principatus, pre15) omnibus tamen excepto letemini gaudio et leticia iocundemini singulari. O memoria preclarissimi 16) divi Zacharie, quia ecce 17) vestrarum precum libamina exaudivit omnipotens in excelsis! Est 18) et sui populi dominus memo- ratus, ut ad urbem antique devocionis redeat, quam forsitan relique- rant19) desperati, et fidei templum stabiliat20). Hactenusque mica- bat21) [!] etc. 324. Significacio leticie de novo rege nato. Exultent iam celebris iocunditate leticie cunctorum corda fidelium, exultent iam omnes regie subditi dicioni et pro nostri regis emolu- mento fiat in populo solempnitas generalis. Gaudeat se Boemia tanti eventus auspiciis clarificata felicibus et magnis exultacionum tripudiis, similiter 22) annexe provincie iocundentur23), letentur inquam universa- liter singuli et singulariter universi, simul in unum dives et pauper. Gaudeant et festivis applausibus cum iunioribus iubilent seniores, quia ecce de radice stirpis ingenue palmes processit noviter generosus et maiestas regia in pignus fructificavit eximium, optatam diucius produ- xit sobolem et hereditarium protulit successorem. Natus itaque est nobis puer, per quem, dum arduis freta suggestibus et aucta est nuper 4) Dr: successo- 4) fehlt Dr. 3) Dr: quo. 2) Dr : ingeminus. 5) Dr: elata superbia. rem. 6) Dr : fastusque. 7) Dr: precipientum. 8) Dr: insolitus. 9) Dr: frustrabitur. 10) Dr: itaque quod. 11) Dr: qui. 13) Dr. u. Hs: prosapie. 14) Dr: egregie. 15) Dr: pro. 12) Dr: radice. 9) Dr: reliquerat. 18) fehlt Hs. 17) Dr: ecclesie. 16) fehlt Dr. 23) Dr: iucun- 20) Dr: stabiliatur. 22) Dr: sibi. 21) Hs : mittabat. ditatem.

Strana 265
265 solempnibus incrementis regalis supereminencie celsitudo, cetus fidelium, qui ab olim quasi anxius rebus meritis fluctuans titubabat, verens for- sitan alti detrimenta 1) sanguinis atque sceptri proclivis dampna timens poterit respirare et 2) in vitam redire communis valebit alacritas, quam exuberantis desiderii affectibus lacessitam prolixa exspectacio de rege tenero fere coegerat exspirare. Natus itaque [est] nobis puer, ad cuius omen 3) natalicii gloriosum velud ad ortum surgentis aurore dies nobis emicuit generosa, quia de mutancium cordibus subditorum discussa dubietatis4) cuiuslibet caligine et spei fluctuantis nubilo religato ad omnes pristine vigor felicitatis rediit et serena devocionis sinceritas remeavit. Natus itaque est nobis puer, in quo regnum Boemie velud in turri fortitudinis stabilitum emulorum insolenciam non timebit, ymo superborum subsidium5) superans ipsorum pressuras opprimet6), au- gustabit angustias, reprobabit obpropria et summi rectoris industria violencias violabit, quia certis patet indiciis et oculate videtur fidei re- gularitas, qui divini numinis gracia gratis applaudit, magnifico principi Boemorum fatorum favet series et fortuna fortiter famulatur, maxime dum ex sui stipite generis excellentes plures ramusculi pullulant, emer- gunt virgule, succrescunt heredes necessarii, prodeunt et egrediuntur egregii principatus, ne semen iustum corruat et deo dicata prosapia eclipsin aliquatenus paciatur etc. 325. Significacio leticie de novo filio sive rege. Expectacionum vestrarum votis libenter et sepe successiva nostro- rum7) successuum8) insinuacione concurrimus, crudele non minus quam illegale estimantes, si nos, qui prosperitatis gustu reficimur, vos odore leticie fraudemus. In participium igitur gaudiorum nostrorum vos gratanter assumimus et ex carissima consorte nostra natum nobis filium nuperrime sub felicis auspicio sideris vestris desideriis nuncia- mus. Letamini igitur et spes vos pulcherrima foveat, quod, dum sereni- tatis nostre gremium numerose prolis fecundat edicio, dispendiosam iam pati penuriam de regibus non possitis9). Nobis enim 10) et ceteris orbis principibus filii nascuntur [ad gaudium] et subditis 11) ad salu- tem, votis igitur omnium 12) exorabitur divina clemencia, ut, quem 13) nasci prestitit, diu vivere prebeat et cui vivere contulit, conferat et virtutes etc. 3) Dr: omnem. 1) Dr: decrementa. 2) Dr : ex. 6) Dr: opprimit. 7) Dr: votis. dubietas. 5) Dr: subtilium. 10) Dr: eciam. successiva annorum. 9) Dr: possetis. ditorum. 12) Dr: omnino. 13) Dr : qui. 4) Dr: 8) Dr : 11) Dr: sub-

Strana 266
266 326. Ad idem. Communem et debitam omnium fidelium regiminis nostri leticiam expectacionum vestrarum votis specialiter deducentes, ad vos imperia- lium 1) apicum certa descripcione deferimus. Unde vos omnis exulta- cionis nostre fidele principium et sublimacioniis2) processus egregios pre- cipuam graciam meruistis, propter quod, sicut de manu domini conti- nuantur nobis bona continue, sicut prospera prosperis successive suc- cedunt, sic desideria vestra proinde merito recreamus, de carissima consorte nostra natam nobis nuperrime 3) filiam votivis exspectationibus vestris hylariter nunciantes. Unde nullum divine potencie munus nostris vestrisque profectibus efficacius arbitramur quam cum nostre fecunditatis gremium nove prolis fetu4) multiplicat, unde tranquillita- tis vestre5) status fecundiore robore nostri dominii roboratur et petita pax vobis6) et posteris confirmatur. Hinc quippe [est] regnorum om- nium salus, hinc vita pacifica7) populorum, cum regalis mense circui- tus legitima sobole circumdatur. Hecs) sunt affeccionis certissima pi- gnora principis ad subiectos, cum circa latera filiorum generose propa- ginis sue incrementa9) circumspicit, quibus fidem et graciam preparat subditorum. Nam cum vite proprie 10) terminos finiri precogitat, pro- pagari gaudet in sobole graciam principatus et quamquam in prole feminea regnorum iura liberentur et regnancium solia non quiescant, grata tamen hec filia debet esse [cum] masculis, que velud tempestiva paranympha sequencium et arra certissima masculorum ex imperatricis nove consorcio indubitatam nobis et vobis, domino faciente, de regibus copiam repromisit. 327. De nupciis regiis 11). Illustris princeps etc. Si alios principes, quos aut natura san- guinis felici propagine aut divina gracia ad fastigium principatus ere- xit 12), gaudiorum nostrorum iuste desideramus fore participes, multo forcius erga vos id ipsum nostra cupit affeccio, presertim cum 13) preter native consanguinitatis vinculum eciam venerabilis electoris sublimis dignitas nos adequet. Propter quod sponsalia, nupcias, traduccionem et coronacionem 14) serenissimi principis domini Johannis Bohemie re- gis, consanguinei nostri carissimi, que sunt nuper hiis diebus preteri- tis auctore domino consummata feliciter, dileccioni vestre cum osten- sore presencium ad singulare gaudium nunciamus. 3) Dr : nobis. 4) Dr: 1) Dr: imperium. 2) Dr: sublimacionem. 5) Dr: nostre. 6) Dr: nobis. 7) Dr: pacificorum. 8) Dr: hinc. feta. 11) V : significacio coronacionis. 9) Dr: cementa. 10) Dr: propere. 13) Dr: tamen. 14) Dr: convencionem. 12) Dr: evexit.

Strana 267
3u t Concordanztabelle zu Hoffmanns Ausgabe. Kaiser 1—47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76. Hoffmann 1—47 48 a 48b 49 a 49b 50 51 52 53 a 53b 54a 54b 55 56 57 58 59 60 s. 102 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 Kaiser Hoffmann 73 77 74 78 79 75 80 76 81 77 82 78 83 79 84 80 81 85 86 82 87 83 88 84 89 85 90 86 91 87 92 88 89 93 94 90 95 91 96 92 97 93 98 94 99 95 96 100 101 97 102 98 99 103 100 104 101 105 106 102 Kaiser Hoffmann 103 107 108 104 105 109 106 110 107 111 108 112 109 113 114 110 111 115 112 116 113 117 114 118 115 119 120 116 117 121 118 122 119 123 120 124 125 121 122 126 123 127 124 128 125 129 126 130 127 131 132 128 129 133 130 134 135 131 136 132

Strana 268
268 Kaiser 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 1162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 Hoffmann 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 Kaiser Hoffmann 180 176 177 181 178 182 183 179 184 180 181 185 182 186 187 183 188 184 185a 189 185b 190 186 191 192 187 193 188 189 194 190 195 191 196 192 197 198 193 199 194 195 200 196 201 197 202 198 203 204 199 200a 205 200b 206 201 207 202 208 203 209 204 210 205a 211 205b 212 206 213 207 214 208 215 (209 216 210 217 211 218 219 220 221 222 Kaiser 20 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 Hoffmann 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248a 248b 249 250 251 252 253 254 255 256 212 213 214

Strana 269
269 Kaiser 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 Hoffmann 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269a 269b 269c 270 271 272 273 274 Kaiser Hoffmann 275 287 276 288 289 277 290 278 291 279 280 292 293 281 282 294 295 283 284 296 297 285 286 298 287 -l1esii 299 300 288 301 289 302 290 303 304 305 306 307 N2118 291 292 293 Kaiser Hoffmann 295 308 296v g lih 309 297 310 298 311 299 - Ve gl 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 300 301 302 303 304 305 o210 327 294 - o —3

Strana 270
Verzeichnis der Eingangsworte. Accedens ad nostre maiestatis pre- | Audito nuper, quod mordentis omnia/; // senciam 116, mortis impietas 318,ł/ / I/, | A claro lumine throni cesarei 49,-5%/)| Augustalis potencie monarchia 49. |] Ad debitum consideracionis redu- | centes examen 305, , Ad ecclesiam parrochialem in N. 36%% Ad ecclesiarum statum felicem 98, Ad extinguenda perniciosa discor- diarum incendia 309,: ^; ^^ 42 Ad fastigia sceptrigeri dyadematis71. (Ad. hoc deus omnipotens 117. 5/4 ' Ad hoe iugum honoris 150. Ad hoc summi dispensacione pre- Civilis sapiencie professores 51. Clara et sincera fidelitas 173. Communem et debitam omnium fide- lium 326, Considerata tue nobilitatis industria 28. Considerata tue virtutis industria 31. Cum condiciones personarum 193, sidis 76. Cum ecclesia . . . propter vicinorum Ad hoc summi disposicione consilii | crudelitatem 252, $220 - bd 81.0 1.0 M Cum etatis tenere fragilitas 170... | ^^ Cum excellencia nostre cesaree ma- gestatis 25. Cum generale studium nobilis civi- tatis nostre Pragensis 222, Cum honorabilis .. . familiaris noster dilectus 206.5" 52551 Cum inter cetera humane condicio- nis 95. Cum inter... et... super... orta sit 115. Cum in universitate honorabilis stu- dii 254. p. lo Cum labilis sit etas mortalium 299, '' / i Cum monasterium , .. in... 2829. (^ Cum narracione facti scripsimus 206, Cum nuper vacante , . . 212. Cum per obitum felicis memorie domini 267, Cum piissima quedam nobis 138. Cum propter instabilem humane con- dicionis alteranciam 298, Adhumaniredempcionem generis 70. Ad nostre progenitorumque nostro- rum recolende memorie 304. Ad noticiam celsitudinis nostre 217. noticiam universorum volumus 163. Ad ornatum nostri culminis 94, Ad preposituram N, in N, 8.50 |Ad reprimendum noxios hominum 118. 546 Ad Romani regni et imperii 113,59% Ad supreme dignitatis specula 100. Ad virginem gloriosam 78. | Affectu magno videndi te 231.47 Altitudo cesaree dignitatis 49. Altitudo regis eterni magnifica 105. Attendentes, quod omnium perfec- tissima 989. Audito nuper, quod illustres 246, Audito nuper, quod illustris Bolko 245. 24T. 

Strana 271
— 271 — Cum rerum gestarum certissima re- presentacio 64. P f Cum temporalia sive regalia 272, 645] Cum vacante per sui pontificis obi- tum 211. Debita premissa reverencia 121. De circumspeccionis et legalitatis in- dustria 251. De fide et circumspeccionis industria 161. a De gracia dei omnipotentis 230.5 /^ De morte preclare principis 316. De obitu . . . cognati mei tactus do- lore 322. De tue circumspeccionis industria 156. De vestra sanitate corporea 233. Devocionem tuam requirimus 195. 924. 509 Digna recolentes animadversione 99. Digni et bene meriti 65. 107. Dignum et iustum esse censemus 69, Dileccionis vestre negocia 277. Dilectus nobis,..natus iuvenis 201. iuturnas lacunarum causas 259. Dudum ad partes Germanie 260. udum propter patentes iniurias 153. 155. 5 24. Dum cunctas imperii sacri urbes 93. Dum fidelium obsequiorum indefessa studia 202. Dum sanctissimus in Christo pater 179. Dum sevam tyrannidem et conatus pestiferos 283. Dum super celestis pietatem gracie 194. Ecclesiarum profectibus pia devo- cione cupientes 66, E chorusco lumine throni cesarei 44, : Etsi ad singulorum nostrorum 141. Ftsi cunctarum civitatum regni 82. Etsi cunctos principes decet 175. Etsi de imperialis. procedat benivo- lencie largitate 313. Etsi de innate nobis benignitatis cle- mencia 23. Etsi ex innate benignitatis nobis ole- mencia 58. Etsi imperialis celsitudinis circum- specta benignitas 84. Etsi more pio progenitorum nostro- rum 812. Fv) Etsi plures alios e congregacione 203. 256. Etsi regalis mansuetudinis providen- cia 72, 9/46 Etsi sollicitudo dignitatis cesaree 176. Ex eo, quod filius tuus a domino 320. Exigunt multiplicia probitatis 192. Expectacionum vestrarum votis li- benter 325. Exposicione querulosa Donati Bost 124, [Ex quo eterni regis disposicio 55. Exultant iam celebris iocunditate leticie 324. Felicis auspicii nova desideria 323. Fidelitati vestre significat 148. Fraternitatis vestre litteras 264. Gloriosius quidem arbitramur 127. Gratum gerentes in oculis nosiris 4. = . Habet hoc proprium 180. \ Habita benigna consideracione 286. "Habita super hoc diligenti episco- porum 79. | Babito respectu ad multas virtutes Et respectu ad multiplicia tedia Honorabilem N. Spirensis ecclesie canonicum 14, Honorabilis . . . doctoris decretorum 207. Honor magestatis cesaree eiusque gloria 96. Humane circumspecta condicionis sagacitas 41. Ignara veri ex certitudinis indagine . 131. Illegitime genitos 13. Imminentibus celsitudini nostre 157. Imminentisetatisnostre curriculo 85. Imperialem decet clemenciam 10. Etsi imperatorie. (imperialis) digni- || Imperialis magestatis solium 19. ^ tatis cireumspecta benignitas 38. 47.75. Etsi i impór >rialem decet clemenciam 39. Imperialis nostra serenitas 291. Imperialis sublimitatis circumspecta benignitas 140.. 

Strana 272
| Informacione venerabilis . . . episcopi 226. . In fundamento catholice fidei 11. | Ingens pietatis opus operari 61. ‘Innata cordis nostri benignitas 80. . Innotuit nostre serenitati 209. Insinuacione veridica nonnullorum 119. Inspectis tue probitatis meritis 29. In speculo regie dignitatis locati 54. Intelleximus, quod natus... quon- i dam... de... 223. | Inter alia felicitatis insignia 178. "Inter alias gloriosas rei publice cu- ras 97. Inter alias rei publice curas 144. Inter arduas sollicitudinum curas 67. Inter continuas sollicitudinis nostre curas 302, Inter curas continuas 63. Inter honorabilia bona 50. Inter multiplices sollicitudinum 145. Inter opera caritatis magnum existi- - mat 311. In vita nobis ad gloriam 77. Jubet equitas, deposcit racio 133. Juxta prioris nostre supplicacionis continenciam 197, Juxta sincere mentis nostre affectum 198. Lamentabili querela religiosorum 282. Latentis hostis insidias non potuimus effugere 315. Laudabilia virtutum et probitatis merita 5. Legaciones mentis tue 265. Licet adieccione plenitudo non egeat 88. Licet ad quorumlibet fidelium nostro- rum 32. licet alias nobilis miles 253. |Licetalias quendam tuum monachum 225. Licet ex innata nobis clemencia 111. Licet omni tempore corde nobis ex- titerit 204. Licet preces serenissimi principis 219. Licet pridem intellecto decessu 196. Licet pro communi salute 189. Licet propter viarum discrimina 6. Licet Romanus princeps 114. 272 Lugubrem filii tui casum 317. Magnum sinceritatis affectum 278, Maiestati nostre cesaree pro tua parte 190. Maiestatis cesaree deliberacio be- nigna 290. Mestus paterni funeris rumor 321. Mittimus ad sanctitatis vestre pre- senciam 238. Mittimus ad vos honorabilem... 9239. Mittimus domino nostro summo pon- tifici 208. ) Multimodis virtutum et probitatis — meritis 215. Multorum ex fide digna relacione 281. Negocium talium..., quod super incorporacione 213, | Ne propter varias etinminentes 167. "Nobilem... de ... baronem regni nostri Bohemie 228. Nobilem... de ... natum nobilis sticus 221. Nobilitatis innate nobis clemencia ^. 140. Nos...abbatissa , .. recognoscimus 287. Nos anciani, populus et commune 250, Nos iuramus ad hec sanota dei ewan- gelia 248. Nos iuramus, quod ab hae die 249. Nos... publice recognoscimus 300. Nos...scire volumus universos 306, Notam rebellionem communis Flo- rencie 258. Notam tyrannidem et manifeste te- meritatis scvicias 164. Notificamus . .., quod nos conside- rantes 37. Notum facimus . . ., quia alias 236. Notum facimus ..., quia pridem ce- lébris et recolende memorie 185. Notum facimus .. ., quod ad venera- bilis 108. Notum facimus ..., quod attenden- tes divine providencie decreta 171. Notum facimus ..., quod attenden- tes multitudinem debitorum 188. [Notum faeimus ...], quod condi- ciones subditorum 89. 

Strana 273
Notum facimus..., quod conside- rato 112. Notum facimus . . ., quod, cum Her- bipolensis ecclesia 297. Notum facimus..., quod cum ocu- lis 152, Notum facimus , . tabili 159. Notum facimus..., quod, cum ve- nerabilis 174. [Notum facimus. et legalitate 162, Notum facimus +. -, quod de pro- bata fide 160. Notum facimus. sciencia 237. Notum facimus ..., quod honorabi- lis... notarii ?88. Notum facimus ..., quod in nostra constitutus presencia 110. Notum facimus ..., quod in nostri constitutus presencia 104. Notum facimus . . ., quod inter alias meditaciones 284. Notum facimus , .., quod licet alias 147. [Notum facimus .. iure 87. Notum facimus, quod licet... visus 196, Notum facimus . mus 165. (Notum facimus ...], quod nos gravi- bus pressuris 83. [Notum facimus . santes 132. [Notum facimus . . .], quod.nos pres- suras 86. Notum facimus ..., quod nos utro- bique 184. Notum facimus ..., quod omnem controversiam 130. Notum facimus . . . quod, quia solli- citudinis 158. [Notum facimus . . .], quod veniens ad nostre magestatis presenciam 60. Novitimper ialis nostra serenitas 299, 4 quod cum spec- ..] quod de fide . + quod ex certa J, quod licet de . 4 Quod nos faci- . .], quod nos pen- Oblata nostre celsitudini peticio 4 40. Oblata nuper maiestati cesaree 52 Omnipotentis dei clemencia 1. 2. Oriens ex alto splendor 177. — Perfruentes sospitate rem publicam nostram 301. Kaiser, Collectarius | Quia nobilis... Personas providas 21. Piis votis supplicum personarum 74. Principalis munificencie plenitudo 56, Pro parte nobilis . guerulam 122. Prudencia summi regis 181. .. exposicionem Quamquam aures piissimas 128. Quamquam regalis munificencia 57. Quamvis ad regie dignitatis 108. Quamvis aulam cesaream 18, Quamvis cunctorum nostrorum fide- lium 166. | Quamvis de solite benignitatis cle- mencia 275. Quamvis de universorum sacri im- perii 191. Quamvis de universorum statu fide- , Lum 285. Quamvis ex assumpto imperialis di- gnitatis fastigio 101. 102. Quamvisimperialem magnificenciam 34. Quamvis in exercendis operibus 53. Quamvis preces nostras 255. Quamvis racione suadente 296, Quamvis regalem aulam 17. Quanta siterga celsitudinem nostram 284. uanto cordis desiderio 268. Quantum innocens quave tyrannide 295, Quantum nobis interne leticie 242. Quemadmodum dulcis animi delibe- racione 280. Quia auditor vestri pallacii 216, Juia, disponente altissimo 19. Quia honorabilis N. canonicus 9. Quia in futurorum eventibus 149. Quia Johannes Saxo 273. Quia materia sic se habet 319, de...142. Quia nuper in litteris 241. Quia post obitum felicis memorie venerabilis 271. Quia pro bono rei publice 269. Quia religiosus et honorabilis vir 16. Quia veligiosus prepositus 257. Quia summi pontifices 62, Quia taliter scripsimus 154. Quia venerabilis Albertus 243. | Qui exemplo domini 139. 18 virtutum F 

Strana 274
274 — Quociens cyrographum intelligencie nostre 91. Quod delicta iuvenum 134. Quod disponentes manifeste 303. Quod nos volentes erga strenuum 137. Quod nos volentes hiis 135. Recognoscimus ..., quod, licet ad eterni regis 168. Regie benignitatis generosa sublimi- tas 73. Regie nobis dignitatis claritate 151. 308. Regularis vite cultoribus 68. Religiosum affectum, quem elegit tua devocio 227. Rem displicentem animo 244. Requirentibus meritis probitatis no- bilium 200. 210. Requirentibus meritis probitatis ve- stre 35. Requirentibus probitatis et virtutum meritis 214. Respiciendo affinitatis vinculum 261. Rite considerans imperialis nostra serenitas 235. Romani imperii preclara celsitudo 7. Sicut honorabilis religiosi 262. Si de innate nobis benignitatis cle- mencia 143. 310. Si de regie benignitatis 48. Si forsitan fame volantis preconia 263. Si in gravi folles illius discrecionis 219. Si legitis studiose annales hystorias 293. Sincere devocionis affectus 22. Si nuncii et ambassiatores vestri 220. Strenuitatem nostram sic ex innata 129. Suavis tue fame 20. Summe benignitatis deus omnipo- tens 106. Suscepti regiminis nos ammonet 94. Tanto magis sceptrum imperiale 45. Tranquillitatem rei publice 307. Tue probitatis merita 36. Tue probitatis meritis 26. Tunc solium principis sublimius ele- vatur 92. Ut cordis vestri sinceritas 266. Ut devocioni tue 15. Ut iustorum et delinquencium merita 120. Sacri Romani imperii augusta poten- cia 182. Sceptrigera cesaree dignitatis subli- mitas 27. 33. 43. Senectutis honorem dedit 30. Serenissimus ac invictissimus prin- ceps 90. Severum nature dominantis impe- rium 314. Si alios principes 327. Si anxietatem nostre mentis 274. Si assidue personas bene meritas 276. Si celebris et recolende memorie 294. OD Venerabili Arnesto quondam Pra- gensi archiepiscopo 270. Venit ad vos amicus meus 240. Versans insidians ut leo absconditus 187. [Wir] ... bekennen 170. Wir Karl... bekennen 109. 172.186. Wir Karl (Karll) enpiten 123. 125. 126. Wir Karl ..., wir Wenezlaw 183. C

Strana 275
Namenverzeichnis. Die angegebenen Zahlen bezeichnen die Nummern der Formulare, mehr- maliges Vorkommen desselben Namens in demselben Stücke ist nicht beson- ders vermerkt. K ist zu C, Y zu I, V zu W gezogen. Bei den Ortsnamen sind nötigenfalls die heutigen Namensformen in Cursivdruck angefügt. Adalbertus martyr 70. Agnelli, de Agnello: Johannes. Agnes nobilis 49. Alamannia, Alamania, Alemannia 54. 154. 275. 295. 310; duces 52; principes 179. 241. 246. Albertus, dux Austrie, Stirie, Karin- thie Vorrede. 184; senior, dux au- strie 272; dux Bavarie, comes pala- tinus Reni, gubernator Hanonie, Hollandie, Zelandie ac dominatus Frisie generalis 52 ; episcopus Her- bipolensis 297; episcopus Lutho- mislensis 243; episcopus Sweri- nensis 271. Alemannia: Alamannia. Amadeus, Amedius, comes Sabaudie 147. [148]. 283. Andreas natus Jacomini de Paynel- lis de Godio, imp. aule notarius 34. Anglica gens 260. Anna Romanorum imperatrix et Bo- hemie regina 180. Aquilega. patriarcha 272; patr. Mark- quardus 122. Aque, Aquisgranum, Aachen. 179. 293. Arecium, Arezzo 260. Arelatum, Arelat. archiepiscopus 148; regnum 276; rex 175. Arnestus archiepiscopus Pragensis 177. 270. 271. Arnolowicz, von: Jenczo. Asti 292. Astolfus Lumbardorum rex 177. Audilbertus de Castronovo 148. Augusta, Augsburg. ecclesia 7; epis- copus Waltherus 7. S. Augustinus. ordo 16. 310. Austria, Ostereich. Vorrede ; domus 246; duces 183; ducissa Katherina 183. 184; dux Albertus Vorrede 184; A. senior 272; Lewpoldus 184; Rudolphus 183. 184. [272]. Avinion 175; moneta 175. Baldwinus archiepiscopus Treveren- sis 173. Bamburg, Bamberg. ecclesia 279. Barnabas de Vicecomitibus, vicarius in civitate Mediolanensi 153. 154. 155. 283. Bavaria. dux Albertus 52; Guillelmus 52; Meinhardus 269; [Stephanus] 275; Rupertus senior, comes pala- tinus Reni 296. S. Benedictus. ordo 70. 177. 178. Benedictus magister 319. Benessius, Benessus, Benisch. — de Wartenberg 185. 186. 18"

Strana 276
Boemia, Bohemia, Behem, Böhmen. regnum und rex Karolus in fast allen Urkunden; rex Johannes 185. 186. 202. 276. 327; rex Wen- ceslaus III. 185. 186 ; rex Wences- laus IV, 59. 183. 184. Bohusch prepositus 177. Boleslaus dux Legnicensis, Slesien- sis 203. Bolke, Bulko. dux Sweydnicensis 183. 184. 245—247. Bononia, Bologna 20. Bopardia, Boppard 173. Bost: Donatus. Brandenburg, Brandeburg. mark- grafen 170; markgraf Otto 172; marchio Ludovicus senior 272; Wenceslaus 184; Brunna, Brünn 184. 978; scriba Jo- ' hannes de Geylnhusen Vorrede, Burcardus prepositus Wissegradensis 295. Cameracum, Cambrai, civitas, comi- tatus 189 ; episcopus Robertus 189. 190. Carinthia, Karinthia, KKrnthen. Vor- rede; dux Albertus Vorrede; du- ces Rudolphus, Albertus, Lewpol- dus 184. S. Karolus [Magnus] homanorum imperator et Francierex 293. 294. Karolus [V.] , Francie, rex 293; iu- deus 311. Castronovo, de: Audilbertus. Cathecusinus 180. Katherina, Katherin, von Behem, ducissa Austrie 183. 184. Kazmirus, Kazimir, rex Polonie 183. 184. Cistercium, 262. Cisterciensis ordo 96. 199. Klenkoch: Johannes. Coloniense pondus 173. Conradus dictus Reichmut Vorrede; decanus Wissegradensis 259. Constancia, Konstanz, diocecis 178; mercator de — 295; prepositus 253, Constantinopolis, imperator Johan- nes Paliologus 180. Cunicz, Kanite in Mähren. monaste- rium 257. Cuno archiepiscopus Treverensis 173. Cunradus: Conradus. Citeaux. monasterium Czedliez, Sedletz sterium 259. Cziliola 122. in Bühmen. mona- Delphinatus, Dauphiné. gubernator Rudolfus de Lupeyo 148. 175; Del. pbinatus Wiennensis 175. Donatus Bost civis Pragensis 124. Egidius episcopus Vicentinus 177. Elizabeth senior, regina Ungarie 274. Falco de .. . miles 253. Federicus de Gonzaga 122. Flacho: Falco. Flandria. comes 160. Florencia 16. 234. 235. 236. 249. 258. Frankenfurt, Frankfurt a. M. 49. Francia, Frankreich. domus 279; rex Johannes 268, 279; $. Karolus [Magnus] 293. 294; Karolus [V.] 293. Franciscus comes 102. Franciscus [Petrarca] poeta 231. Francofurt : Frankenfurt. Freysing. episcopus 272. 275. Fridericus : Federicus. Frisia, Friesland. generalis Albertus 52. Frising: Freysing. . Galeacius de Vicecomitibus 283. Galgenscheyde iurisdicio 173. Gallia 180. 276. S. Galli, St. Gallen altare 178; mo- nasterium 178. Gast: Johannes. Geilnhusen, de: Johannes, Gerlacus. archiepiscopus Magunti- nensis 1. 2. Germania 179. 180. 260; archican- cellarius 1. Godio, de: Andreas. Gonzaga, de: Federicus. | Gracionopolis, Grenoble. archiepisco- pus 148. Grecia 179; imperator Grecorum 180. Guillelmus, Gwillelmus dux [Bava- rie] 52. H. de... lic. in iure civili 50. H. prothonotarius 91. Hanonia, Hennegau. comitatus 52; gubernator Albertus 52. 

Strana 277
Hapsper, Habsburg, Asberg [?]: hannes. Henricus, Heynricus capellanus 265; de Hirsperg 282. H[enrieus], Romanorum imperator 73. 140. Herbipolis, Wiirzburg.ecclesia, capi- tulum ecclesie 297; episcopus AI- bertus 297. Hersfeld 84. Hirsperg: Henricus. Hollandia comitatus 52; gubernator Albertus 52, Hungaria: Ungaria. J. capellanus 5. Jacomini: Andreas. Jenczo von Arnolowicz 126. Innocencius [VI.] summus pontifex 179. Jodocus filius primogenitus Johannis . màrchionis Moravie, marchio Mo- ravie Vorrede. 284, 285. Johannes, Johan. Agnelli, de Agnello 187; rex Boemie 185. 1&6. 202. 276. 327; rex Francie 268. [279]; Gast [de Wartenberg] 185. 186; de . Geilnhysen, olim supremus im- perialis cancellarie registrator, scriba Brunnensis Vorrede : comes de Hapsper 266; honorabilis et nobis 214; illustris. 201. 210; Klenkoch ord. s. Aug., s. theol, magister 16; canonicus Luthome- ricensis 177; episcopus Luthomis- . lensis, cancellarius 267. 271. (279]. 295; marchjo Moravie !84. 257. 284. 285. 288; [de Noviforo], Olo- mucensis episcopus. cancellarius 16. 108; [Oéko] 267. 270. 271 /ordo | hospitalariorum s, Johannis Jero- solymitani 313; Paliologus impera- tor Constantinopolis 180 ; archie- piscopusPragensis, sedis apostolice legatus 243; de Rosenberg 272; Saxo, imperialium litterarum re- gistrator 273; Sobuslaus, filius se- cundogenitus Johannis marchionis Moravie 285; de Theris, sacri La- teranensis pallacii comes 31 ; de Wartenberg 185. 186. Iphofen 297, Ytalia 28. 153. 163. 179, 180. 228, 2: 243. 260. 262. 263. 265. 276. 281.2 Lateranensis pallacli comes 31. 32. 33. Legniez, Ligniez, Liegnitz. cives 125; dux Boleslaus 203 ; . dux Wences- . laus 124. 203. Lewpoldus, Lupoldus. dux Austrie, Stirie, Carinthie 184. Lignicz : Legnicz. Lymburgia ducatus 160. Lodewicus, Lodwicus: Ludovicus. Lucca 187. 188. 191. 935. 250; si- gnum monete 191, Luczeziez: Lusicz. Luczelburg, Luczemburg, Luczen- burg, Luxemburg. dominus 43; du- catus 160; dux, duces 43; dux Wen- ceslaus 160. Ludovicus, Lodewicus, Lodwicus, Ludwieus, Ludwig. senior, marchio Brandenburgensis 272; rex Ungarie 179. 183. 184. 274. Lumbardorum rex Astolfus 177. Luneinburg, Lüneburg. dux Wilhel. mus 53. Lupeyo, de: Rudolfus. Lusicz, Luzacia, Lausitz, mark und fürstentum 172; markgrafen 170. Luthomericz, Leitmeritz. canonicus Johannes 177. Luthomisl, Leitomischl. ecclesia 271; episcopus Albertus 243; Johannes 267. 271. [279]. 295. Luzacia: Lusicz. Magdeburg, Magdenburg 64; archie- piscopus 245; ; ecclesia. 146; ius64. Maguncia, Magunthia, Mencz, Men- cze, Mainz. archiepiscopus 170; ar- chiep. Gerlacus 1. [2]; diocesis Yor- rede; erezbischófe, stift und capi- tel 170; techant Otto 170. Malina, Malin bei Kuttenberg. eccle- sia parrochialis 259.. Mantua 187. Markquardus Aquilegensis patriar- cha 122, . Maria, monast. b. M. virg. 78. 81; chorus in ecclesia Prag. 973. S. Marinus, monasterium. ord. S. Be- nedicti 177. - Matheus civis civitatis Mutensis 108. Mediolanum 153.177. 179; vicarius Barnabas de Vicecomitibus 153. Meinhardus dux Bavarie 269. Minden, Mindinen, Minden i. W. episcopus Theodericus 174, 

Strana 278
Mons ferratus, marchionatus, mar- chiones 291. Moravia, Mähren, marchionatus Vor- rede. 70. 267. 285 ; marchio Johan- nes 184. 257. 267. 284. 285. 288; fili: marchio Jodocus Vorrede. 284; Johannes Sobuslaus 285 ; Pro- copius 285 ; pondus 285 ; principes 70. Muta, Hohenmauth 108; iudex Hu- dolfus 108; cives Matheus, Nico- laus 108. S. Nieolaus, ecclesia in foro pullo- rum in maiori civitate Pragensi 273. Nieolaus civis civ. Mutensis 108; no- tarius curie imperialis 288. Nydo, Nidau. comes de — 295. Olom:»ez, Olmiüte, ecclesia 267. 271; episcopus 218; episcopus Johannes [de Noviforo 16. 108; [O6ko] 267. 270. 271. Osnaborg, Osnabrück, episcopus 6. Östereich : Austria. Otto, dechant [des Mainzer Capitels] 170. Otto, markgraf [von Brandenburg] 172, Oxonia, Oxford. studium 222, Padua 20. Paynellis, de: Andreas. Paliolcgus: Johannes. Papia, Pavia 177; ecclesia 177; epi- scopus 177. | Parisii, Paris. canonicatus, prebenda 909; studium 209. 222, | Pathavia, Passau. civitas, ecclesia, episcopatus, episcopus 272. Patti, episcopus Petrus 179. Pergamum, Bergamo. episcopus 17T. Perusium, Perugia. cives 253. Petrarca: Franciscus. Petrus honorabilis 277; de hosenberg prepositus capelle ommium sanc- torum in castro Pragensi 272. Pisa 187. 235. 263. - Podulaciez, Podlaciez, Podlazitz in Bóhmen. abbas 243. Polonia, Polan, Polen. 261; rex Kaz- mirus 183. 184. Pomeriis, de: Sagremors. Praga, Prag 16. 27. 28. 67. 70. 82, 103. 177. 229. 226. 294. 309; bur- gravius 75; civis Donatus Bost 194; grossi 124, 288; nobiles 75; statuta 309; studium 24. 222, 226, 227. 954; archiepiscopus 5. 218; aep. Arnestus [177]. 270. 271; aep. Johannes 243 ; ecclesia, metropolis 70. 72. 75. 82. 177. 267 ; canonicus 192; chorus S. Marie 273; maior civitas 82; ecclesia S. Nicolai in foro pullorum in maiori civitate 272. : Premonstratensis ordo 70. Procopius filius terciogenitus Johan- nis marchionis Moravie 285. Provincia comitatus 175, 281. Quidlinburg, Quedlinburg. abbatissa 287. Rassia. rex 180; vex Stephanus 179. Ratispona, Regensburg 269. Reichmut: Conradus. Renus 173; comes palatinus Reni Albertus 52; Rupertus senior 269. Roma, Rom 179. 236; curia 14. 164. 175; ecclesia 6. 70.153. 155. 193. 202. 243. 253. 260. 275. 280. 283; imperator Karolus summus pon- tifex in fast allen urk. 153. 171. 175. 179. 253. | Rosenberg: Johannes, Petrus.. Rudolfus, Rudolphus, Rudulfus de Lupeyo, miles et gubernator Del- phinatus, dominus de Vinagio 148. 175; iudex Mutensis civitatis 108; dux Austrie 183. 184. [272]; dux Saxonie 53. 158, Rupertus senior, comes palatinus Reni et dux Bavarie 269. Russia 261. Sabaudia, Subaudia, Savoyen. comi- tatus 147. 175; comes Amadeus 147. [148]. 283. | Sagremors de Pomeriis religiosus ac nobilis, monasteri; in Cistercio professus 262. | | Salezburg. archiepiscopus 272. Saxo: Johannes. : Saxonia, Sachsen, ducatus 176; dux 176; dux Rudolphus 53. 158. £ chellendorf : Tammo. Sicilia. regina 233. 

Strana 279
279 Sigismundus martyr 70. Symon, magister generalis ord. fra- trum predicatorum 268. Syon mons 70. Sithgen, Seitingen i. Württemberg [? 286. Slavicum ydioma 179; Slavonica lin- gua 179. Slesia, Slezia, Schlesien, duces Boles- laus et Wenceslaus 203. Sorania, Soragna. marchio 156. Spira, Speier, ecclesia 14. Stephanus dux Bavarie 275. Stettinensis ducatus, duces 145. Stinoviensis [?] ecclesia 70. Stiria Vorrede: dux Albertus Vor- rede ; duces Rudolphus, Albertus, Lewpoldus 184. Stragabia: Zagrabia. Strahovense monasterium: Stramo- nense m. Stramonense monasterium 70. Subaudia: Sabaudia. Sweydnicz, Swidenicz, Schweidnitz. dux Bulko 183. 184. 245—247. Swerin Schwerin. episcopus Alber- tus 271. Tammo de Schellendorf 245. Teczin, Tetschen 185. 186. Theodericus episcopus Mindensis 174. Theris, de : Johannes. Theutonica gens 260. Thimo, Thynno nobilis 103. Thomas 115. Treverenses archiepiscopi 173 ; Bald- winus 173 ; Cuno 173; ecclesia 173. Turci 180. Tuscia 289. Ulricus iudeus 311. Ungaria, Hungaria, Ungirn 295; rex Ludovicus 179. 183. 184. 274; regina Elizabeth senior 274. Urbanus V. summus pontifex 153. 171. 175. 253. Valencia, Valence. comes 148; epi- scopus 148. Waltherus, ep. Augustensis 7. Wanko, Wanke de Wartenberg 185. 186. Wartenberg, Warthenberg : Benes- sius, Johannes, Johannes Gast, Wanko. Wenceslaus, Wenczlaw. III. Boemie rex 185. 186; IV. Bohemie rex et Brandeburgensis marchio 59. 183. 184; dux Legnicensis, Slesiensis 124. 203 ; dux Luczelburgensis 160; martyr 67. 70. Vicecomitibus, de : Barnabas, Galea- cius. Vicencia, Vincencia, Vicenza. episco- pus Egidius 177. Wiennensis Delphinatus 175. Wilhelmus decanus Wissgradensis 272. Wilhelmus dux Lunemburgensis 53. Vinagium, Vinay. dominus de. — Rudolfus de Lupeyo 148. Vincencia: Vicencia. Wissegrad, Wisserad, Wissgrad. ec- clesia 70 ; decanus Conradus 259; — Wilhelmus 272; prepositus [Bur- cardus] 295. Vitus martyr. patronus regni Boemie 70. 177. 260. Wratislavia, Breslau. episcopus 247; ducatus 261. Zagrabia, Agram. episcopus 277. Zelandia comitatus 52; gubernator Albertus 52.