Strana I
FONTES RERUM BOHEMICARUM. TOM. IV. CHRONICON AULÆ REGIÆ. — EXCERPTA DE DIVERSIS CHRONICIS ADDITIS OUIBUSDAM AULÆ REGIÆ MEMORABILIBUS. — CHRONICON FRANCISCI PRAGENSIS. — CHRONICON BENESSII DE WEITMIL. PRAMENY DEJIN ČESKÝCH, VYDÁVANÉ Z NADÁNÍ † ALÁCKÉHO PÉČÍ „SPOLKU HISTORICKÉHO V PRAZE“, POŘÁDÁNÍM JOSEFA EMLERA. DIL. IV. KRONIKA ZBRASLAVSKA. — VÝPISY Z ROZLICNÝCH KRONIK S NEKOLIKA ZAPISY ZBRASLAVSKÝMI. — KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. — KRONIKA BENESE KRABICE Z WEITMILE. K VYDÁNÍ UPRAVIL JOSEF EMLER. Q V PRAZE 1884. NÁKLADEM NADÁNÍ FRANTIŠKA PALACKÉHO. V KOMISSÍ KNIHKUPECTVÍ: DR. GRÉGR A EDV. VALEČKA.

Strana II
Knihtiskárna: J. Otto v Praze

Strana III
VELECTÉNÉMU KOLLEGOVI SVÉMU, PANU FRANTIŠKOVI J. STUDNIČKOVI, doktoru filosofie, řádnému professoru mathematiky na c. k. české universitě Karlo-Ferdinandově, prvnímu děkanu fakulty filosofické vysokých škol českých, řádnému členu král. české společnosti nauk, král. belgické společnosti nauk v Lutychu jakož i jihoslovanské akademie nauk v Záhřebě dopisujícímu a jednoty „Société mathématique de France“ v Paříži zahraničnému členu, místopředsedovi c. k. zkušební kommisse pro kandidaty učitelství gymnasial- niho a realního, členu správního výboru Musea král. Českého a Sboru Matice České, členu sboru pro vědecký vý- skum Čech, předsedovi meteorologického odboru vodopisné kommisse království Českého atd. atd., PŘITELI SVÉMU ZVLÁŠTÉ DRAHÉMU NA DŮKAZ SVĚ UPŘÍMNÉ ODDANOSTI VĚNUJE VYDAVATEL.

Strana IV

Strana V
ÚVOD. I. Petra Žitavského kronika zbraslavská. Ode dávna uznává se veliká důležitost kroniky zbraslavské pro dějiny posledních roků věku třináctého a prvních čtyr desítiletí věku následujícího, a to nejen pro dějiny české, nýbrž i zemí sousedních a mezi těmi hlavně říše Německé. I nedivíme se tomu, když bohaté látky kroniky té dějepiscové jak domácí tak i cizí od nejbližších let po její sepsání až na naše dny měrou přehoj- nou používali a když o ní a její historické ceně jakož i jiných okolnostech s tím spojených často, a to namnoze i velmi důkladně bylo pojednáváno, 1) tak že na místě tomto nezbývá mi nic, nežli výsledky badání již vykonaných v celek sestaviti, jen tu a tam dle prací mých je doplniti a místy poněkud, ale ne podstatně poopraviti. Při tom nechci však v kombinacích a vývodech svých dále jíti, než pro badání historické jest potřebí a užitečné. Ze slov, jež položil Petr, opat zbraslavský, ve věnovacím připsání svém k Janovi III, opatovi waldsaskému, 2) viděti jest, že již opat Otto, zemřelý r. 1314 v měsíci březnu, učinil začátek se spisováním kroniky zbraslavské, která se založením kláštera (liber de fundatione Aulae Regiae), hlavně však životopisem jeho zakladatele, krále Václava II, zabývala a až po kapitolu LII (str. 62) a co do času až do r. 1294 šla. 3) 1) Důležitější práce o kronice zbraslavské a hlavním původci jejím, opatovi Petrovi, jsou: Dobner Gel.: Mo- num. hist. Bohemiae. Tom. V. Petri, abbatis Aulae Regiae tertii chronicon Aulae Regiae, a to Observationes praeviae in chronicon Aulae Regiae. Pragae 1784, str. 1—19. — Meinert J.: Jahrbücher der Literatur, dil XV, Anzeigeblatt str. 40 a násl. — Peschek Christian Ad.: Petrus von Zittau, Abt zu Königsaal in Böhmen um's Jahr 1300. Zittau 1823. — Palacký Frant.: Würdigung der alten böhm. Geschichtschreiber, Prag 1830, str. 120 a násl. — Peschek Christ.: Lau- sitzer Magazin XII, 521. — Palacký Frant.: Literarische Reise nach Italien im J. 1837 zur Aufsuchung von Quellen der böhmischen und mährischen Geschichte. Prag 1838. Str. 54 a násl. — Lorenz Ottokar: Deutschlands Geschichts- quellen im Mittelalter seit der Mitte des dreizehnten Jahrhunderts, Berlin 1870, str. 209 a násl. a druhé vydání tam- též 1876 str. 243 a násl. — Loserth J.: Die Königsaaler Geschichtsquellen. Archiv für österr. Geschichte. LI, druhého oddělení str. 449 a násl. — Tentýž: Die Königsaaler Geschichtsquellen mit den Zusätzen und der Fortsetzung des Domherrn Franz von Prag. Wien 1875. Fontes rerum Austr. Scriptores. Díl VIII. Uvod. — Tentýž: Die geistlichen Schriften Peters von Zittau. Sitzungsberichte der Wiener Akademie der Wissenschaften. Dil XCVIII, str. 379—402. — Tentýž: Ein religiöses Gedicht Peters von Zittau. Mittheilungen des Vereins für Geschichte der Deutschen in Böhmen. XIV ročník. Str. 149. — Tentýž: Fragmente des ältesten Königsaaler Diplomatars. Tamtéž. Díl XV. Str. 156. 2) Hortatur me nunc caritas vestra et antea multociens est hortata, ut librum de fundacione Aule Regie per dominum Ottonem, antecessorem meum, felicis memorie abbatem secundum, primitus inchoatum et ad illum locum, qui incipit: Si piam regis Wenceslai intencionem etc. deductum continuare non obmittam atd. Viz str. 4 našeho vydání. 3) Že opat Otto především životopis krále Václava II psáti chtěl, o tom nás přesvědčuje již nápis hlavy první (Incipit prologus in vitam domini Wenceslai.... fundatoris Aule Regie), pak počátek textu téže hlavy (Quo-

Strana VI
VI ÚVOD. Opat Otto pocházel z Durynska 4) a byl jeden z těch dvanácti mnichů, kteří hned po založení kláštera r. 1292 do něho byli uvedeni. 5) Tenkráte neměl Otto ještě ani složený slib klášterní, to se stalo teprv později, při které příležitosti mu první opat kláštera Zbraslavského dal kukli, již byl od královny Guty obdržel. 6) Záhy po posvěcení svém byl Otto, jak se zdá, pro svou moudrost (Otto vir sapiens) zvolen opatem, když se Konrad r. 1297 hodnosti té vzdal. Avšak již po půl- druhém létě zanechal Otto místa toho, k němuž povolán byl zase Konrad. Po smrti krále Václava II jal se spisovati jeho životopis, kteréžto práce však nedokončil před svou smrtí, jež ho v březnu r. 1314 zastihla. 7) Otto věren jsa předsevzetí svému podává nejdříve některé zprávy o rodičích krále Václavových hlavně dle „Příběhů krále Přemysla Otakara II“, potom o strastech, jež králeviči bylo snášeti u po- “ ručníka jeho, načež dotknuv se dle „Vypravování o zlých letech po smrti krále Přemysla Otakara II strašné bídy a moru v zemi z toho pošlého, k samému líčení životopisu Václavova přechází. Při tom jest mu hlavní věcí vytknouti takové stránky života svého hrdiny, které svědectví dávají o jeho zbož- nosti, sebezapírání, dobrodiních církvi vůbec, řádu cistercienskému a ovšem klášteru Zbraslavskému zvláště prokazovaných; události jiné jsou mu věcí vedlejší a dotýká se jich namnoze jen tu, kde mu líčení šlechetných a zbožných vlastností králových poskytuje k tomu příležitosti. Ostatně nebylo účelem opata Otty, jak z úvodu k jeho práci viděti, podati životopis Václava II, jenž by všecky činy jeho vypravoval, nýbrž jen některé (quedam de vita et moribus ser. principis d. Wence- slai.... plano stilo dictaminis exarare disposui). Za to však můžeme věřiti, že nám vypravuje ne co slyšením nýbrž co viděním poznal, čili že snahu měl jistou pravdu pověděti. Avšak na druhé straně nedá se též popírati, že, poněvadž Ottovi bylo hlavní věcí líčení zbožných stránek Václavova života, pojímání jiných událostí, motivů a souvislosti jejich mezi sebou onomu přednímu účelu svému podřizoval, a tak ovšem některých nesprávností historických se dopustil. To jmenovitě platí i o líčení krále Václavova poměru k Závišovi z Falkenšteina a příčinách jeho pádu. Zvláště obšírné a zajisté i spolehlivé jest vypravování Ottovo o založení kláštera Zbraslavského a o přípravných krocích k tomu konaných. V práci Ottou začaté jal se pokračovati Petr Žitavský, později též opat zbraslavský, vyzván byv k tomu, jak sám praví, několikráte od opata waldsaského Jana III. 3) Změnil-li Petr něco na díle předchůdce svého, a stalo li se to, jak velké změny ty byly, těžko se dá nyní vytknouti, když rundam amicorum crebris excitatus instanciis, quedam de vita et moribus serenissimi principis, domini Wenceslai, felicis memorie, quondam regis Bohemie sexti, Polonie vero secundi, plano stilo dictaminis exarare disposui, que non tam auditu extraneis relatorum accomodato sermonibus, quam visu, qui arbiter est aure cercior, de ipso clam palam- que cognovi. Quatenus meo licet inutili suggerente studio, eo eiusdem regis vita commendabilis posteris in proficiendi argumentum prodeat), a konečně nápis kapitoly druhé (Incipit vita domini Wenceslai, regis Boh. et Pol.). Také v ka- pitole XIV první knihy (str. 19) vyslovena jest zřejmě pohnutka a účel sepsání této práce slovy: „Sed quia amore huius iuvenis presentem laborem incepimus, tempus exigit, ut ceteris ommissis anfractibus ipsius gesta scribendo amodo in dictamine procedamus.... Posléze i pokračovatel Ottův, opat Petr, při r. 1331 (knihy druhé kap. XXVII, str. 309) praví, že hlavně k vůli Václavovi toto sepsání bylo učiněno. (Nonne principum piissimus Wenceslaus, rex Bohemie, fundator Aule Regie, propter quem precipue hec descripcio primo facta est.) 1) Viz kn. II kap. XXI na str. 294. 5) Viz kn. I kap. XL na str. 51, procedat et Otto pudicus. 6) Viz kn. I kap. LXV na str. 79. 7) Tamtéž. s) Viz poznámku druhou tohoto úvodu na straně předešlé.

Strana VII
ÚVOD. VII se nám původní práce nezachovala. Nedá se upříti, jak Palacký již před více než padesáti lety poznamenal,2) že jeden toliko sloh v celé kronice zbraslavské pozorovati lze, mohlo by se tedy za to míti, že Petr nedokonané dílo Ottovo přepracoval, poněvadž nemožno jest mysliti si, že by dvě osoby se v příčině té sobě tak rovnati mohly. Avšak, jak Loserth ukázal, 10) zachovala se v té části kroniky zbraslavské, jíž základem jest práce Ottova, některá místa, která jen od původ- ního spisovatele pocházejí. Soudíce dle všech okolností domníváme se, že co do obsahu nechal Petr Žitavský práci Ottovu nezměněnou, že však co do slohu podrobil ji asi opravám, jež za do- bré uznal, že tedy neučinil žádné podstatné věcné změny na díle předchůdce svého, nýbrž jen slo- hové. Ale ne dosti na tom, on započaté dílo i v jeho legendárním duchu a způsobu dovedl až tam. kam je Otto přivésti si předsevzal, to jest až do smrti krále Václava II, zakladatele kláštera Zbra- slavského, čili až do konce kapitoly LXXXIII. Z dvaatřiceti kapitol, jimiž Petr Žitavský život Václava II dokončuje, jest více než třetina obsahu táhnoucího se naskrz k zbožnosti králově, jmenovitě v posledních dnech jeho života na jevo dávané. Odtud (t. j. od kap. LXXXIV) pohybuje se náš kronikář, nejsa již žádným úkolem obmezován, volně dle intencí svých, vypravuje, jak si byl předsevzal a místy již v části předcházející, ale ovšem jen měrou menší, učinil, nejen o za- ložení kláštera Zbraslavského a králích českých za jeho času, nýbrž také i o jiných královstvích a zemích, o knížatech duchovních a světských a jiných rozličných událostech. 11) Petr pocházel ze Žitavy, která tenkráte k Čechám náležela a dle pozdějšího podání prý od krále Přemysla Otakara II zdí obehnána byla. Doba narození jeho není nám známa a možno ji jen příbližně určiti; nebo ani ve spisech jeho ani nikde jinde není k tomu pomůcek. Palacký klade narození Petrovo do let 1260—1270. Loserth do r. 1276. Poněkud lépe by nás v příčině té k cíli vésti mohlo místo v XII kapitole druhé knihy Petrovy kroniky (str. 265), kde se při r. 1323 vy- pravuje o smrti Fridricha Pokousaného, markraběte míšenského, kdybychom je určitě vyložiti uměli. Místo toto zní: „Iste Fridericus, Misnensis marchio, iuventutis sue tempore multum famosus exstitit, ita quod vulgare vaticinium de ipso se latissime diffudit. Audivi sepe, cum essem puerulus. quod idem marchio Fridericus imperator potens esset futurus et in clero mirabilia facturus; et dicebatur a vulgo, quod inter scapulas crucem auream haberet apparentem in dorso.“ Loserth táhne místo toto ke skvělým bojům Fridrichovým proti otci r. 1288 a 1289, z čehož dovodí, že Petr. jsa tenkráte asi 10—12 let stár, mohl říci „cum essem puerulus“; ale nám zdá se, žeby se místo toto spíše spojiti mohlo s pověstmi, ovšem lichými, kolem r. 1270 vzniklými o zámyslech, 12) jakoby se Fridrich co vnuk císaře Fridricha II a syn dcery jeho Markety domáhati chtěl dědictví Hohen- staufův v Italii, s čímž ovšem lid spojovati mohl zároveň povýšení jeho na trůn císařův římských. Takové pověsti mohly však, jak se nám zdá, kolovati jen ještě před volbou Rudolfa Habsburského. Je-li pak toto mínění naše pravé, bylo by lépe položiti dobu narození Petrova o několik let více na- zpátek nežli jak ji ustanovil Loserth, tedy spíše asi tak, jak to učinil Palacký, anebo asi do času ") Würdigung der alten böhmischen Geschichtschreiber, str. 124. 10) Die Königsaaler Geschichtsquellen, str. 15. 11) Non solum autem de fundatione Aule Regie et de regibus Bohemie, qui meo fuerint tempore, verum eciam de aliis regnis et provinciis, nec non de principibus ecclesiasticis et secularibus, de eventibus quoque diversis...., quam diu racionis compos vixero .... utrumque conscribere attemptabo. Předmluva k Janovi, opatovi waldsaskému, str. 4 12) Srovnej Dolliner, Codex epist. Primislai Ottacari II, str. V.

Strana VIII
VIII ÚVOD. mezi r. 1265—1270. Také předmluva k druhé knize kroniky Petrovy zdá se nasvědčovati tomu, že velmi vysokého věku dosáhl, totiž aspoň takového, jakého ani očekávati nemohl (quia dies meos Dei benignitas ultra quam scire potui aut presumere debui propter penitenciam faciendam misericorditer prorogavit). 13) Mám za to, že opat Petr po skončení druhé knihy svého spisu, tedy asi r. 1334 předmluvu tuto napsal; narodil-li se asi r. 1276, byl by býval 58 roků stár, a tu se mi zdá, že to nebyl věk tak velký, aby v dosažení jeho byl nemohl ani doufati, i že tedy tenkráte, když výše položená slova psal, byl starší. V tom mě utvrzuje ještě více předmluva ku knize třetí, brzy, snad bezprostředně po předmluvě ku knize druhé psaná, kde, jak byl již i v připsání svém k opatovi waldsaskému učinil, ochotu vyslovuje, zaznamenávati i dále zprávy o rozličných událostech, dokládaje při tom: „non securus tamen, si die crastina sum victurus“. 14) Kdy Petr do kláštera Zbraslavského vstoupil, nemožno jest určitěji udati. Že tam hned při založení kláštera anebo hned v prvních letech potom nepřišel, ukázal již dostatečně Loserth, 15) a dá se souditi i dle toho, že ve vypravování svém o položení základního kamene ku kostelu Zbra- slavskému, které se druhý den po korunování Václava II, dne 3 června 1297 stalo, nepodotýká, jak to rád činívá, že byl přítomen. Také z líčení slavností korunovačních nesoudím, jak se to dosud dělo, že byl jich svědkem; nebo ze slov: „Itaque hec omnia facta sunt dignissime et completa, opere precium erat commendare posteris tale festum, quod et commendabat ipsa raritas, nobis semel visum“ jde na jevo opak toho. Petr, který byl též přítomen korunování krále Jana, byl by nemohl napsati nobis semel visum, kdyby byl i při korunování krále Václava II býval. Poprvé se svěd- kem událostí, jež popisuje, jmenuje při pohřbu krále Václava II ve Zbraslavi r. 1305, když praví: „Ego autem nunquam narrantibus talia credidissem, nisi ego ipse huius tristicie complorator et mesticie contemplator personaliter affuissem, et in gemitu meo tunc carmen subsequens fere protulissem.“ Že tenkráte náš kronikář již co člen kláštera Zbraslavského pohřbu byl přítomen, zdá se nám býti skoro jisté, ač to z jeho slov neplyne. 16) Vstoupil tedy Petr Žitavský do kláštera Zbraslavského mezi r. 1297 a 1305. Od té doby uvádívá se sám, kdekoli se příležitost k tomu naskytuje, účastníkem nebo svědkem událostí, s nimiž nás ve své kronice seznamuje. Odbyv si noviciat zajisté v klášteře Zbraslavském 17) a stav se knězem učiněn byl kaplanem znamenitého opata svého Konrada, jehož doprovázel na cestách, když v letech 1309 a 1310 jednal s králem Jindřichem VII o uvedení rodu jeho na trůn český a o zasnoubení syna jeho s Eliškou, dcerou mladší Václava II. Vidíme jej s opatem svým již při začetí jednání toho r. 1309 v Heilbronně, potom r. 1310 ve Frankfurtě, při příjezdu Eliščině v Heimbachu, při její svatbě ve Spíru, potom v průvodu nových manželů ubírati se s králem Jindřichem VII do Kolmaru a vraceti se odtud s nimi přes Norimberk do Čech. Když král Jan roku 1311 měl slavný vjezd do Brna, byl při tom náš kronikář; roku 1312 doprovázel se svým opatem zase na Moravu královnu Elišku a r. 1313 krále Jana, když táhl na pomoc otci svému do Italie. 18) Když pak na cestě ve Švábích dověděli se 13) Str. 240. 16) Str. 317. 15) Die Königsaaler Geschichtsquellen, str. 21. 16) Viz str. 99. 17) Srovnej o tom ne nezajímavé verše na str. 116—122. 18) Viz str. 178, 184 a 181.

Strana IX
ÚVOD. IX o smrti císaře Jindřicha VII a opat Konrad vyslán byl z Norimberka k Petrovi, arcibiskupovi mohučskému, doprovázel jej též Petř nejdříve do Ehrenfelsu, potom k jednání mezi třemi arci- biskupy o volbě budoucího krále římského do Koblence a pak do Würzburgu, odkud se s arci- biskupem Petrem a královnou Eliškou vrátili do Čech, 19) kdežto král Jan v Porýní celý rok zůstal, jsa zaneprázdněn záležitostí volby nového krále římského. Když se r. 1316 opat Konrad po druhé hodnosti své vzdal, byl Petr Žitavský dne 11 září téhož léta jednomyslně za opata zbraslavského zvolen u přítomnosti opatův Jana waldsaského, Heidenreicha sedleckého a Gervíka oseckého. 20) Petr stav se opatem, neměl v jednáních politických nikdy takového účastenství ani vlivu jako předchůdce jeho Konrad; ale přece viděti jest, že se jich nestranil. Mimo to nastali brzy po povýšení jeho v Čechách zlí časové vůbec a pro duchoven- stvo zvláště; i bylo potřebí obraceti všemožnou pozornost správě zboží klášterního, mělo-li se po- třebám domácím a zvláště požadavkům královým, jež neslýchanou měrou na města a duchovenstvo činil, učiniti za dost. Ku králi Janovi nebyl opat Petr poután žádným bližším svazkem jako před- chůdce jeho, za to vyznamenávala jej královna Eliška zvláštní důvěrou, jíž on neobmezenou odda- ností, obdivováním a vynášením jejích ctností splácí. 21) Ze zpráv, jež nám Petr o sobě v kronice své od doby svého opatování zaznamenal, zaslu- hují podotknutí následující: R. 1317 byl jako opat přítomen sněmu, jenž se o sv. Janě v klášteře u sv. Klimenta v Praze odbýval. 22) Téhož léta ubíraje se k obecnému shromáždění svého řádu do Cistercia, byl žádán od královny Elišky, aby v Lucemburku vyhledal krále Jana a vyzval jej k ná- vratu do Čech. Petr zastihl ho v Treviru o sv. Matouši a přednesl mu vzkaz, jemuž on o sv. Mar- tině za dosti učiniti slíbil. 23) Léta následujícího potkáváme se s ním jako svědkem ucházení se poslů uherského krále Karla o ruku jedné z obou sester krále Janových, jež se v Zbraslavském klášteře samém dne 20 června r. 1318 stalo a jež nám Petr tak zajímavě vypisuje. 23) Roku 1319 byl svědkem obléhání Prahy od krále Jana, načež o dvě léta později (1321) bezpochyby na cestě ku kapitole svého řádu do Cistercia anebo při návratu svém odtud navštívil mnoho krajin v Po- rýní a ve Francouzsku. 24) Když královna Eliška uchýlivši se v čas rozmíšky s manželem svým a některými pány do ciziny v Bavořích v letech 1323—1325 žila, navštívil ji tam Petr; neboť vypravuje, že viděl její nouzi a že v jeho přítomnosti učinila slib dáti mladší z dcerušek dvojčat, jež tam porodila, do řádu jeptišek cistercienských 25) R. 1325 přiměl opat Petr krále Jana k na- vrácení hradu Lanšperka, jejž byl král klášteru Zbraslavskému odňal a po šest let v svém držení měl, načež se na počátku měsíce října řečeného léta na ono zboží se dvěma ještě mnichy odebral, 19) Viz str. 182. 20) Viz str. 233. 21) Četná místa kroniky Petrovy jsou toho důkazem; tak jmenovitě to, co vypravuje o výroku královny Elišky po narození druhé dcery Guty, o slibu královnině strany dcery její Alžběty (str. 264), o poslání opata Petra ku králi Janovi r. 1317 a j. Co se příchylnosti opatovy k Elišce týče, o té svědčí celé vypravování jeho o ní; nikde se jí ne- dotýká, jen jednou, a to velmi jemně, jí jaksi výčitku činí pro neustupnost k Jindřichovi z Lipé (str. 243). Za to však drží vždy její, stranu proti králi Janovi, a nejvíce se příchylnost opata Petra jeví při líčení smrti a pohřbu krá- lovnina (str. 303—306). 22) Str. 242. Hiis omnibus interfui et hec vidi. 23) Str. 249. 24 Str. 257. 25) Str. 264 a 272. II

Strana X
X ÚVOD. zajisté aby opatřil, čeho v hospodářství bylo potřebí. 26) Zdržuje se r. 1328 v Brně zažil tam zemětřesení dne 5 srpna; v červenci r. 1331 odebral se v nějakých záležitostech svých ku králi Janovi do Řezna, odkud krále po dvaadvacetidenním jednání jeho s císařem Ludvíkem následoval do Domažlic. Byl-li opat Petr přítomen, když prvorozený syn Janův Karel vraceje se po desíti- letém pobytu v cizině do Prahy přes Zbraslav, kde hrob matky své navštívil, o tom nepodal nám v kronice své žádné zprávy. Na podzim r. 1334 navštívil bezpochyby zase u příležitosti cesty k generální kapitole svého řádu Würzburg, Paříž, kde tentokráte zuřil strašný mor, St. Denis, Dijon, Clairvaux a Trevir, kde měl rozmluvu s arcibiskupem Baldewinem. 27) V únoru r. 1335 doprovodil markraběte Karla do Znojma, kdež byl slaven sňatek sestry jeho Anny s Ottou, vévodou Bavorskym, při které příležitosti kronikáře našeho nevěsta ráno v den svatby zavolati dala, aby se mu vyzpovídala. 28) Léta 1337 odebral se zase k generální kapitole svého řádu přes Würz- burg, 29) dal opraviti kostel sv. Ondřeje v Praze, který r. 1336 vyhořel, nechal tam v únoru r. 1338 zavěsiti pamětní tabuli, kteroužto zprávou se zároveň jeho kronika končí. 30) Naposledy potkáváme se s jménem opata Petra v listině ze dne 18 srpna 1338, svědčící o tom, že k žádosti jeho markrabě Karel půjčil klášteru Zbraslavskému na jeho potřeby 1000 kop gr. praž., poněvadž upadl do takové nouze, že bylo nebezpečí, že se konvent rozejde. Za to dán byl markraběti zlatý kříž, jejž byl klášteru daroval děd jeho Václav II, a zastaven na pět let hrad Lanšperk se zbožím příslušným, z něhož Karel slíbil dávati klášteru ročně 200 kop gr. tak dlouho, dokavad bude v držení jeho. 30) Pozdějších zpráv nemáme o našem kronikáři, i není pravdě nepodobno, že vzdav se hodnosti své brzy na to zemřel. Neboť dá se ukázati, že měl Petr ve zvyku zápisky své do kroniky činiti ne sice hned, jak se sběhly anebo jak se o nich dověděl, ale brzy nejdéle násle- dujícího roku potom, když ta neb ona událost již jakýsi celek poskytovala. Tak to bylo i se zprávou o kostele sv. Ondřeje na konci r. 1337 po vyhoření znova posvěceném, kde shrnul vše, co o věci té od r. 1336 až do měsíce února r. 1338 do kroniky své zapsati chtěl, když byl již o jiných událostech r. 1337 zapsání své do kroniky učinil. Jest to tedy jen nahodilé, že tu Petr zabíhá do r. 1338, kronika sama končí se rokem 1337, k roku následujícímu již ve vypravování svém nedošel, to by byl, jak se to i na jiných místech ukázati dá o letech předcházejících, učinil asi v první polovici r. 1339. A poněvadž v předmluvě k druhé knize kroniky své praví, že na díle svém bude pracovati, jak dlouho bude žíti (laborabo quippe, quoad vixero), jest pravdě podobno, že buď smrť, buď choroba těžká, z níž více nepovstal, učinily práci jeho konec. Z listiny krále Jana dané v Paříži v neděli Laetare r. 1340 (26 března) klášteru Zbraslavskému, 31) jíž se osvo- bozuje od poplatku při volbě nového opata králi povinného (bezpochyby od tak zvaného ostrožného), dá se souditi, že se buď nedlouho před tím taková volba skutečně vykonala anebo tenkráte ob- mýšlela, což by v obou případech nasvědčovalo k tomu, že opat Petr buď zemřel anebo že se hodnosti své vzdal, jak v řadě opatů zbraslavských jest poznamenáno (Tercius Petrus, abbas tercius, abbatizavit viginti annos; cessit). Stalo se to nejspíše r. 1339. 26) Str. 273. 27) Str. 321—323. Str. 329. Str. 335. Palacký, Uber Formelbücher I, 244. 31) Tamže str. 243. 28) 29) 30)

Strana XI
ÚVOD. XI Použiv práce od předchůdce svého Otty vykonané napsal Petr Žitavský znenáhla kroniku zbraslavskou o třech knihách, z nichž každá se dělí na kapitoly, a to tak, že první kniha jich čítá 130 (v rukopisu roudnickém 131), druhá 34 a třetí 15, končíc se, jak jsme již řekli, vypra- vováním událostí r. 1337. Jak Loserth ukázal, 32) činila každá kniha zvláštní svazek, ku kteréžto zá- věrce také musíme přijíti, pokládáme-li s Palackým rukopis vatikanský, obsahující jen druhou knihu, za autograf Petrův. K rozdělení díla na tři knihy co do velikosti a obsahu časového nestejné daly Petrovi příčinu okolnosti jen zevní: k ukončení knihy první povýšení Petra za opata zbraslav- ského a vedle toho snad hlavně snaha předložiti práci svou, pokud byla hotova, opatovi wald- saskému; k ukončení knihy druhé příchod králeviče Karla do Čech, od něhož pro zemi lepší časy se očekávaly. Konec knihy první a kniha druhá i třetí mají patrné známky poznenáhlého sepsání a obsahují vedle vypravování Petrova i mnoho látky listinné. Kdy Petr Žitavský v díle Ottově pokračovati začal, dá se určiti jen příbližně; ale o tom ne- může býti žádné pochybnosti, že se to nestalo již za živobytí Ottova, nýbrž teprv po jeho smrti. Nebo již na počátku zápisků od něho samého pocházejících (kap. LIV) zmiňuje se Petr o papeži Coe- lestinovi V, že byl r. 1313 od Klementa V za svatého prohlášen, z čehož jde, že již počátek práce Petrovy (totiž třetí kapitola jeho zápisků) bezpochyby po tomto létě byl složen. A poněvadž Otto v bře- znu r. 1314 zemřel, dlužno započetí prací Petrových po této době položiti. Také k Janovi III, opatovi waldsaskému, kde se o Ottovi, k jehož díla pokračování byl vybízen, mluví co o zemřelém (felicis memorie abbatem secundum) nás v mínění tomto utvrzuje. Jinak ale ze všeho jde, že se Petr uchopil práce své brzy po smrti Ottově. Roku 1314 nebo nejdéle do července r. 1315 byla kapitola XCVIII (str. 140) již napsána; neboť Petr podávaje tu zprávu, že v červenci r. 1310 jmenován byl Jan, později král český, na pět let od svého otce Jindřicha VII generálním vikářem Říše před horami (generalis vicarius Imperii citra montes), dokládá, že ten název dosud má. 33) Dle zprávy Petrovy, že hodnost řečená udělena byla na pět let, mohla trvati jen do července r. 1315, ale z listin jde na jevo, že král Jan názvu generálního vikáře říšského jen do volby Ludvíka Bavorského a Fridricha Rakouského užíval. Byla tedy výše zmíněná kapitola XCVIII napsána do konce r. 1314, nebo měl-li Petr na zřeteli původní ustanovení a ne skutečné užívání dotčené hodnosti, do polovice léta 1315. Kapitola CVIII byla zajisté napsána již před říjnem r. 1315, nebo potom byl by Petr nemohl již napsati slova: Fugit autem cum eo (t. j. Heinrico, duce Carinthiae) de civitate Maiori omnis violencia et remansit in ea auctore Johanne rege pax et justicia usque in hodiernum diem. A před touto dobou sepsány byly zajisté i dvě následující ka- pitoly, 34) čímž se Petr dostal jaksi do běžného. Kapitoly CXI—CXXIII obsahující vypravování o zázraku v Ivančicích, traktat o císaři Jindřichovi VII s připojenými listinami, zprávu o smrti papeže Kle- menta V a vyzdvižení řádu templářského, svědectví o zázracích při hrobu císařovny Markety do Čech v září r. 1315 došlá jsou vložka učiněná k doplnění a ukončení látky doby uplynulé, umístěná jako na rozhraní, než Petr více současně s událostmi psáti začal, což se stalo kapitolou CXXIV. k čemuž, jak se zdá, ukazují i slova položená v rukopisech po zprávě o narození Guty, druhé 32) Die Königsaaler Geschichtsquellen str. 9 a 10. 33) Eiusdem dignitatis adhuc optinet titulum. 31) Srovnej vypravování Petrovo o pobytu krále Jana v Němcích. HI*

Strana XII
XII ÚVOD. dcery Janovy, která zní: „Post tractatum de Heinrico imperatore quere illa, que huic tractatui continuantur“. 35) Od kapitoly CXXIV, kde se vypravuje o tažení Janově proti Matoušovi Tren- čínskému, jež se hned po narození Guty stalo, psal Petr svou kroniku tak, jak to v druhé a třetí knize vidíme, skoro současně, t. j. ne dlouho po událostech, obyčejně následujícího roku to, co se léta předcházejícího sběhlo, a vždy v jakémsi celku. Tak kapitolu CXXV a CXXVI roku 1316 kromě odstavce o narození králeviče Karla, který mohl býti sepsán až po březnu r. 1317, do kteréhožto léta i sepsání tří kapitol následujících asi náleží. Vypravování o událostech r. 1317, jímž druhá kniha se počíná, učiněno r. 1318, jak to Petr sám dosvědčuje slovy: A primaria regni Boemie plantacione, ut asseritur ab omnibus, usque ad presens tempus, ad annum scilicet MCCCXVIII, diem Annunciacionis dominice, qua hoc scribo, non fuit peior status in hoc regno." A v takovém asi poměru časovém dálo se zapisování všech pozdějších událostí až do konce kro- niky. Jedinou výminku činí Petrova závěť, která majíc datum v oktav po Na nebe vzetí panny Marie r. 1316 původně snad ani do kroniky nebyla určena a do ní později snad jen nahodile připsána, a potom vypravování některých „zázračných“ událostí, jež se v klášteře Zbraslavském zběhly, 36) položené na rozhraní let 1326 a 1327. Jest to výňatek z nějaké tajné knihy kláštera toho ("liber secretus Aulae Regiae, volumen secretorum A. R.), k chronologickému proudu udá- lostí sice nenáležející, ale bezpochyby od opata Petra v době mezi sepsáním kap. XVII a XIX knihy druhé učiněný. Srovnáme-li to, co jsme právě o době sepsání jednotlivých částí díla Petrova pověděli, s věnovacím přípisem k opatovi waldsaskému, nemůžeme pochybovati o tom, že mu nebylo podáno celé dílo, nýbrž toliko první kniha jako někdy od praotce dějepisectví českého Kosmy Šebířovi, proboštu mělnickému, první kniha jeho kroniky. Byla-li podána opatovi waldsaskému celá kniha první v nynější své podobě, nemohlo se to státi než r. 1317, 37) stalo-li se však podání to již při volbě Petra za opata zbraslavského, jak za to má Loserth, byl mu podán buď jen životopis Václava II anebo nejvýše ta čásť knihy první, která jde až po zprávu o narození králeviče Karla. 38) Co do způsobu vypravování jeví ta část kroniky zbraslavské, která od Petra pochází a není s událostmi takřka současně psána (tedy až po kap. CXXIV) ráz memoirů; vypravujeť se tu více dle jistých skupin událostí, tak že z toho místy až i chronologické nejasnosti pocházejí. Od řečené kapitoly až do konce mají však zápisky kroniky té více povahu letopisů. Podivnou zvláštností kroniky zbraslavské jest střídání se prosy s verši (leoninskými hexa- metry), které však nedoplňují prosaické vypravování, nýbrž co do obsahu ve všeobecnějších rysech vedle něho běží, ano často je i porušují a nikde nic nového nepodávají. Zhusta jsou to jen bás- nické projevy citu anebo veršovaná rozjímání a mravné poučování. Takovéto míchání prosy s verši není v tehdejším věku nic neobyčejného, u našeho kronikáře jest ho jen měrou neobyčejnou užito; Petr chtěl jím patrně dílo své, jak praví, jen neobratně sepsané vyozdobiti. Na četných místech 35) Viz na str. 183 poznámku k. 36) Str. 281—284. 17) Není nemožno, že opat Petr při cestě k generální kapitole svého řádu, již r. 1317 vykonal a při které i králi Janovi od jeho manželky vyřídil vzkaz, aby se do Čech vrátil, první díl práce své Janovi III, opatovi wald- saskému, podal. 38) Viz str. 230 a 231.

Strana XIII
ÚVOD. XIII (všude ovšem v části Ottou sestavené) byly verše ty teprv později vsuty, jinde ale zajisté hned při sepisování kroniky sdělány. 39) Cena práce Petra Žitavského jest veliká; kromě letopisů Kosmových není ze starých kronik českých žádná tak důležita jako zbraslavská; pro dějiny české věku XIV a poněkud i zemí sou- sedních jest to dějepisný pramen první třídy. Těšilť se opat Petr takovému vzdělání a rozhledu, že události samé, jejich spojení a dosah správně mohl posuzovati, měl postavení a spojení takové, že si mohl známost jich opatřiti, povahy jednajících a pohnutky k jednání jejich poznati a byl, jak z celého jeho spisu patrno, povahy takové, že jen pravdu chtěl vypravovati, jak to sluší děje- pisci, o jehož povinnostech a úloze velmi dobré měl vědomí. Vzdělání Petrovo nebylo na tehdejší doby nepatrné; znalť vedle bible a svatých otců i staré básníky a filosofy, jak z citátu jeho na četných místech viděti jest; z německých básníků jmenuje Neidharda. Že mu domácí letopisci nebyli neznámi, netřeba zvláště podotýkati; také o kronice trevirské činí zmínku.49) Přes to není však docela prost jakési lehkověrnosti a pověrčivosti, kte- roužto chybu s ostatními současníky svými sdílí. Při práci své měl Petr mnoho látky listinné, z níž i mnoho kusů do své kroniky v plném znění umístil, jiné jen obsahem jich podal, konečně jiné docela vypustil, aby prý v čtenáři odpor nebudil. Mnohé kusy, jež do kroniky své položil, byly v tehdejší době vůbec známé. 41) jiné si opatřil od osob, s nimiž byl ve spojení, a z těch se některé písemnosti zachovaly jen u něho. 42) Vedle písemných svých pomůcek měl Petr Žitavský při sepisování své kroniky i výtečné a bezpečné zprávy ústní, zvláště ku knize první od svého opata Konráda, který byl ve spojení co nejužším s tehdejším dvorem českým; v politických jednáních míval velké účastenství, čehož často Petr jakožto kaplan a důvěrník svého opata svědkem býval. 43) Při četných událostech, jež vypra- vuje, Petr sám byl přítomen; bylo-li tak, činívá o tom rád zmínku. Sleduje průběh dějů vlastním názorem, byl pak s to psáti zajímavě, živě a mohl dáti líčení svému barvitosti a rozmanitosti, kteréž stránky se nám při jeho kronice líbí a jež chválíme. Mnohé zprávy měl snad i od Petra. arcibiskupa mohučského, jehož byl velkým ctitelem, jiné od svých přátel a známých. Tak na př. 39) Srovnej: Loserth: Die Königsaaler Geschichtsquellen str. 34 a násl. a str. 43 a násl. a Lorenz: Deutsch- lands Geschichtsquellen, druhé vyd. str. 250. Žeby verše v kronice Petrové (v originále zajisté na mnohých místech jen po straně připsané) byly jaksi počátky obmýšleného přepracování jí na historický zpěv, který by asi byl opatovi Petrovi nejvíce po chuti býval, s míněním tím se nemůžeme spřáteliti, poněvadž se veršům těm hlavní, podstatné věci, t. j. obsahu věcného nedostává. 46) Viz str. 151. 41) U př. bulla papeže Bonifacia VIII proti Filipovi, králi francouzskému, bully Jana XXII proti Ludvíkovi Bavorskému, bulla o vyzdvižení řádu Templářův, listy císařské, zákony říšské atd. 12) U př. list měšťanů Starého města Pražského ku králi Jindřichovi VII (str. 135), list císaře Jindřicha k opatovi Konradovi (str. 196) a jiný k témuž a opatovi sedleckému Heidenrichovi (tamže). 43) Tak svěřeno opatovi Konradovi r. 1296, aby přivedl ze Šváb do Čech Anežku, sestru krále Václava II a vdovu po Rudolfovi, synovi římského krále Rudolfa, r. 1297 stal se vykonavatelem poslední vůle královny Guty, r. 1305 krále Václava II, potom i Rudolfa I, krále českého. Také ku králi Václavovi III zachoval se jako přítel ro- diny, jemuž více jest dovoleno nežli jinému. Nejvíce se ale politická činnost a vliv Konrada jevil, když s Petrem, arcibiskupem mohučským, některými jinými opaty svého řádu a částí nespokojeného panstva i měšťanstva úsilí své obracel k povýšení rodu lucemburského na trůn český jakož i upevnění jeho na něm, začež mu i Jindřich VII uznání a díky na jevo dal. I v prvních letech panování Janova měl opět Konrad nemalou váhu v radě králově, jak Petr sám praví, řka: „Dominus Conradus, abbas primus Aule Regie, non infimum locum in consiliis apud Johannem, regem Bohemie, habuit“ (str. 196).

Strana XIV
XIV ÚVOD. počet hostí při korunování Václava II od Lutolda, faráře v Ústí nad Orlicí, od Herlina, mar- šálka markraběte Karla, zprávu, pro mnoholi koní píci rozdal při svatbě sestry Anny s Ottou, vévodou rakouským, která se r. 1335 v Jaroslavicích odbývala; o papeži Coelestinovi V od Wal- thera, kanovníka kostela Pražského; o některých podnicích císaře Jindřicha VII v Italii od praž- ských měšťanů Fricka od Kokotů a Eberlina od Kamene, od tělesného lékaře Jindřicha VII Miku- láše z Fuldy měl zprávu o císařově otrávení a od jiných jiné. 44) Někdy si Petr i zasílání zpráv zamluvil, tak u př. u Jindřicha, sekretáře krále Jana, r. 1331 před výpravou do Slezska a potom do Rakous, a léta následujícího (1332) o cestě králově k papeži a pořízení jeho u dvora papež- ského. 45) Z toho ze všeho viděti, že zprávy Petrovy jsou z pravidla spolehlivé. K tomu ke všemu provází i možnost a snahu zprávy takové si opatřiti zároveň i spravedlivost jeho posudku a vůle pravdu čistou a nezkalenou pověděti. Když u př. krále Jana pro jeho činy haní, kdežto jej dříve chválíval, odůvodňuje Petr změnu tu, že ne on v posuzování, nýbrž král v chování svém se změnil. Petr byl muž zbožný, dobro církve vždy na zřeteli mající, a přece dotýká se chyb, když papežové k tomu dali příčinu. Tak pojednávaje o návratu biskupa pražského Jana IV z Avinionu a dotýkaje se škod, jež mu jedenáctiletým nedobrovolným pobytem jeho u papežského dvora vzešly, neštítí se rozmarně položiti u vypravování své tehdejší pořekadlo: „Curia Romana non pascit ovem sine lana.“ 46) Nechuť opata Petra proti jednotlivým osobám, zvláště k Jindřichovi korutanskému a některým členům šlechty české jest patrna; ale není na úkor jeho pravdomluvnosti, neboť se i při nepřátelích o dobrých stránkách jejich činnosti zmiňuje: jdeť mu především o pravdu. Také národnost jeho úsudku nekalí. Petr, jsa patrně rodem Němec, zdomácněl v Čechách tak, že co do národnosti obyvatelstva nečiní ani žádných rozdílů, všude na jevo dávaje vroucí lásku k zemi, v níž našel nového domova, a nejvřelejší účastenství s osudy jejího obyvatelstva. Opat Petr ne- obával se ani pravdu pověděti, jak to z přečetných míst jeho kroniky a především z přísného posuzování činů krále Jana viděti. A tak můžeme míti ke zprávám Petrovým největší důvěru; ně- které poklesky tu a tam se vyskytující (v našem vydání dle možnosti v poznámkách vytknuté) ne- staly se úmyslně ani nedbanlivostí, nýbrž jsou chyby, jaké se každému z rozličných příčin při- házejí, a soudný badatel je pomocí pramenů jiných ne nesnadně může napraviti. Kronika zbraslavská nezůstala vrstevníkům Petrovým neznáma. Loserth ukazuje v příčině té ke spisu „Monachi Fürstenfeldensis chronica de gestis principum“; nejpatrněji však viděti to jest z kroniky Františka Pražského, který ji hned po smrti Petrově místy doslovně do své práce 47) opsal. 11) Viz str. 76, 329, 64, 196 a 197. 15) Str. 309, 310, 314. 46) Str. 300. Srovnej též verše níže položené, ale týmže duchem psané. 47) O pilné spisovatelské činnosti Petrově a zvláštní obratnosti v skládání veršů a rýmů dávají svědectví vedle naší kroniky i jiné jeho práce literární, s nimiž nás zvláště Loserth seznámil. Tak jedna báseň nábožného obsahu (For- mula domini Petri abbatis Aulae Regiae composita in aedificationem fratris et monachi devoti) (Mittheilungen des Vereins für die Gesch. der Deutschen in Böhmen, dílu XIV str. 149—155), dvě knihy kázání na důležitější svátky církevního roku (Die geistlichen Schriften Peters von Zittau, Sitzungsberichte der k. Akademie der Wissenschaften in Wien, dil XCVIII, str. 379 a násl.), diplomatář za jeho času v klášteře založený, jehož se zachovaly v archivu vysoce dů-

Strana XV
ÚVOD. XV Rukopisů této převzácné památky historické nezachovalo se nám mnoho; nejdůležitější z nich jest 1. rukopis knihovny vatikanské v Římě (cod. Pal. 950) od Palackého při jeho první cestě italské r. 1837 objevený a od něho ve zprávě o té cestě (Literarische Reise nach Italien im J. 1837 zur Ausforschung von Quellen der böhm. und mährischen Geschichte) popsaný. Čítá 84 listy v malém čtverci a obsahuje jen druhou knihu kroniky zbraslavské, avšak bez předmluvy a seznamu kapitol. Palacký má rukopis ten za autograf Petrův; neboť naskytují se v něm četné opravy, mnohá místa jsou přetrhána, jiná zase vyškrábána, tak že se ani čísti nedají, což jen od spisovatele samého pocházeti se zdá. Také písmo ukazuje k první polovici XIV věku. 48) Jest to tedy prostřední ze tří původních dílů kroniky zbraslavské, který se nám zachoval, kdežto oba ostatní v době po- zdější se ztratily. Rukopis tento položil jsem za základ knihy druhé našeho vydání kroniky zbra- slavské. Při tom užil jsem srovnání jeho s tiskem Freherovým, jež při své druhé cestě do Říma (1838) učinil nesmrtelný náš Palacký, kteroužto práci mi ještě za svého živobytí jakožto pořadateli naší sbírky pramenů odevzdal. Kromě toho dostalo se mi prostřednictvím veledůstojného p. P. J. Wotky, člena řádu tovaryšstva Ježíšova, velmi bedlivého takřka na písmeny se vztahujícího srovnání vydání Loserthova s rukopisem vatikanským. Varianty rukopisu tohoto znamenáme číslem 1. 2. Rukopis jihlavský (nyní majetek města Jihlavy), jenž obsahuje všecky tři knihy kroniky zbraslavské. Jest to skvostný obrovský kodex pergamenový o 185 listech majících 46 ctm. výšky a 34.4 ctm. šířky. Vazba jeho jsou silná prkénka bílou koží potažená; rohy i prostředek jsou okovány kováním prolomeným a opatřeny pupky. Text běží po dvou sloupcích po 39—41 řádcích. První kniha jdoucí až po list 132 rukopisu toho psána byla roku 1393 od Petra Břichatého z Krakova (Petrus Bewchil de Cracouia) pro klášter Sedlecký, a nepochybujeme o tom, že současně od jiného písaře psána byla kniha druhá; neboť dvě ruky písařské dají se určitě rozeznati. Také custodes složek, jež jsou zvláštní pro knihu první a zvláštní pro knihu druhou se třetí, uka- zují k tomu, že od listu 132 až do konce na rukopisu jihlavském jiná osoba pracovala. Na druhé straně prvního listu rukopisu jest připsání Petrovo k opatovi zbraslavskému; po němž následují „Výpisky z rozličných kronik s několika zápisky zbraslavskými“, jež v díle tomto na str. 341—346 uveřejňujeme; na listě šestém na obou stranách nalézají se vyobrazení ve dvou řadách, hořejší a dolejší, a sice na první straně v řadě hořejší obrazy svaté Trojice, Přemysla Otakara II, Vác- lava II a Václava III, v řadě pak dolejší téže strany obraz svaté Anny s pannou Marií a Ježíškem pod obrazem sv. Trojice, dále pak obrazy královen Kunhuty, Guty a Elišky (nesprávně), vždy pod vyobrazeními jejich mužů. Na straně druhé jsou v řadě hořejší vyobrazení Jindřicha VII, krále stojné kapituly pražské dva listy s desky nějakého rukopisu sňaté, které podávají konec kapitoly 156, kap. 157 a část kapitoly 158, tak že diplomatář ten obsahoval více než půldruhého sta listin; neboť jedna listina činila vždy zvláštní kapitolu (Mittheilungen des Vereins für die Gesch. der Deut., dilu XV str. 156 a násl.). Mimo to byla za jeho doby v klášteře Zbraslavském napsána pravidla řádu cistercienského, k nimž r. 1342 připojen byl urbář zbraslavský, také snad již za opata Petra složený. Rukopis práce této zachoval se v knihovně kapitulní (sig. L, XIX), urbář uveřejněn byl v mé sbírce urbářů: Deset urbářů českých str. 209—312. 48) Že rukopis vatikanský může býti autograf, o tom svědčí také i ta okolnost, že u př. list o malomocných (Epistola de leprosis v kap. X druhé knihy, str. 258) jest psán jinou rukou, ale od spisovatele opravován, tak že asi opat Petr, opatřiv si ho ve Francii, kde r. 1321 pobyl, dal jej, aby si práci ušetřil, od někoho jiného do své kroniky opsati, a sám jej pak jen přehlídl a opravil.

Strana XVI
XVI ÚVOD. Jana a císaře Karla IV a dolejší jejich manželek Markety, Elišky a císařovny Anny, matky krále Václava IV. Rukopis tento není prost chyb, ale mnohé poklesky, jež se ve vydání Dobnerově vyskytují, nemají na svědomí písaři rukopisu, nýbrž Dobner sám. Ve vydání našem kroniky zbra- slavské položili jsme jej za základ knihy první a třetí, kterážto poslední se jedině v něm zachovala. Různočtení z něho v poznámkách položená naznačujeme číslicí 2. 3. Rukopis knihovny Fürstenberské v Donaueschinkách z konce XV století, v němž se též kronika Kosmova i s pokračovateli nalézá, 49) má jen první knihu kroniky zbraslavské a srovnává se s rukopisem následujícím, avšak odstavce „De humilitate et devotione oc.“ nemá. „Výpisky z rozličných kronik oc.“ podává jako dodatek ku kronice Kosmově a jeho pokračovatelů s nápisem: „Excerpta de diversis chronicis“. Rukopis tento poskytuje mnoho lepších čtení nežli rukopis jihlavský. 4. Rukopis roudnický r. 1564 a 1565 v Jistebnici psaný, jak viděti z poznámky touže rukou jako text na druhé straně posledního listu položené, která zní: „Finitus est hic liber ducentarum et decem horarum spatio in Gistebnicz idibus Januarii a. d. 1565 intra sex menses.“ Rukopis tento podává též jen první knihu kroniky zbraslavské, ale připsání Petrovo k opatovi waldsaskému schází v něm a vyčtení kapitol nalézá se v zadu. Po ukončení knihy první slovy „Fridericus simul“ následuje v rukopisu roudnickém na listu 209 odstavec: „Iste fuerunt principes Boemiae, sed pagani“ až k Janovi králi, načež od listu 212 začíná se seznam kapitol první knihy, potom umístěny jsou „Výpisy z rozličných kronik oc“ (viz str. 341—346). Zvláštností toho rukopisu jest, že dělí kapitolu CVI při odstavci: Miraculosa pugna a. D. MCCCIX“ na dvě, tak že odtud o jednu kapitolu více čítá než oba rukopisy předcházející, a tudy v první knize dohromady 131 místo 130, a že při ukončení životopisu Václava II ještě se v něm nachází zvláštní odstavec: „De humilitate et devotione eiusdem regis Wenceslai“, 50) který bezpochyby později od spisovatele byl přidán a do jiných rukopisů se nedostal. Rukopis tento nebyl zpořízen dle rukopisu jihlavského, nýbrž buď dle autografu nebo nějakého jiného přepisu a má mnoho lepších čtení než rukopis jihlavský, tak že pomocí jeho a rukopisu donaueschinského možno poklesky rukopisu jihlavského vesměs napraviti. Různočtení z rukopisu tohoto naznačujeme číslem 4. 5. Rukopis knihovny wolfenbüttelské (Extrav. č. 154) ze století XVI, který na listu 1—60 obsahuje „Chronicon Bohemicum“, kompilaci to kronik českých na konci XV století sestavenou, jíž byla základem tak zvaná kronika Beneše Minority, nyní v původním znění neznámá, dále na listě 60—222 známou historii Vavřince z Březové o válce husitské pod názvem „Historia Husitarum“, a konečně na listě 225—335 druhou knihu kroniky zbraslavské s nápisem „Secunda pars chronici Aulae Regiae“. Jest to špatný přepis, v němž se chyby jen hemží, a písař nechal tolik mezer v přepisu svém (bezpochyby že těžších zkratků neuměl čísti), že se k ničemu nehodí. Proto jsme ve vydání našem jen z prvních tří kapitol jako na ukázku podali různočtení z něho, číslicí 5 je znamenajíce. Kromě rukopisů těchto zachoval se ještě výtah z kroniky zbraslavské dle zprávy Drobnerovy v XV prý věku psaný, jenž za jeho času náležel rytíři Stehlíkovi z Čenkova (codex Stehlikianus), z něhož v XVIII století učiněny byly dva přepisy; jeden z nich jest nyní v c. k. dvorní knihovně 49) Srovnej Prameny děj. českých II, str. XIV a XV. 50) Viz str. 163 a 105.

Strana XVII
ÚVOD. XVII vídeňské (č. 7912), druhý v knihovně kláštera Raihradského. Poněvadž výtahy ty nejsou správné, nemusilo se k nim při vydání našem přihlížeti. Vydání kroniky zbraslavské máme následující: 1. Freherovo z r. 1602 ve sbírce jeho: „Rerum Bohemicarum antiqui scriptores aliquot“. které podává jen druhou knihu bezpochyby z rukopisu nyní vatikanského; 2. Gel. Dobnera z r. 1784 v pátém dílu jeho sbírky: „Monumenta historica Bohemiae“, v němž jsou obsaženy všecky tři knihy. Spořízeno jest dle rukopisu jihlavského s použitím vydání Freherova, kroniky Františka Pražského a výše řečeného výtahu Stehlíkova. 3. J. Losertha vydání pod názvem: „Die Königsaaler Geschichtsquellen mit den Zusätzen und der Fortsetzung des Domherrn Franz von Prag“ v publikaci: „Fontes rerum Austriacarum“, Scriptores, VIII díl. Ve Vídni 1875. II. Výpisky z rozličných kronik s několika zápisy zbraslavskými. Ve všech třech rukopisech, v nichž přichází první kniha kroniky zbraslavské, jakož i v rukopisu knihovny kapitoly Pražské, v němž jest kronika Františka Pražského, nalézá se snůška dějepisných zpráv s některými přídavky táhnoucími se ku klášteru Zbraslavskému. Z toho spojení řečené snůšky s kronikou zbraslavskou jakož i dcerou její kronikou Františkovou a konečně ze zpráv jejich o Zbra- slavi jinde nepřicházejících soudíme, že snůška ta též v Zbraslavi povstala. Dobner, jenž ji vydal jako část kroniky zbraslavské, a Pelzel s Dobrovským jako počátek kroniky Františkovy, nezabývají se s jejím poměrem k jiným pramenům dějepisným a nevykládají, jakým způsobem asi vznikla; teprv Pertz vydávaje ji pod názvem: „Annales Bohemiae brevissimi“ co nějakou práci samostatnou v XVII dílu publikace: Mon. Germ. historica (str. 719—721) poznamenal, že to jest až do r. 1281 kompilace z letopisů clugnyských, rozličných letopisů rakouských a Jindřicha Heimburského, která pak samo- statně byla prodloužena až do r. 1330, k čemuž později přišly některé zprávy z let 1370—1453. Loserth konečně v pojednání svém: Die Königsaaler Geschichtsquellen (str. 11) dovodil, že hned po založení kláštera Zbraslavského pomýšleli tamní mniši na zapisování si pamětihodnějších událostí a že si až do své doby spořídili výtahy z rozličných letopisů, jmenovitě ze známé kroniky Marti- novy, letopisů klosterneuburských, Kosmy a jeho pokračovatelů, k nimž potom připisovali události své doby, jež se týkaly panující rodiny, kláštera a země, ale že pravidelně pokračování v poznám- kách takových bylo přerušeno. Loserth nazval tuto kompilaci zpráv starších a pokračování jich (v našem textu obsah stran 341—346) letopisy zbraslavskými (Annales Aulae Regiae). Co do vznik- nutí této snůšky sotva možno proti výkladu Loserthovu co namítati, jen s pojmenováním jí se poněkud nesrovnávám, ač na tom mnoho nezáleží. Mám celou tu práci více za pouhé materialie, které ná- zvu letopisů nezasluhují, a proto jsem podle rukopisu donaueschinského a obsahu té snůšky dal jí pojmenování: Výpisky z rozličných kronik s několika zápisky zbraslavskými. Nějaké zvláštní ceny pramen ten nemá, ale zachoval se ve více rukopisech, jmenovitě ve všech, v nichž jest první kniha kroniky zbraslavské [tedy v rukopisech jihlavském (2), donau- eschinském (3) a roudnickém (4)], v kapitolním, v němž jest první recense kroniky Frantiska III

Strana XVIII
XVIII ÚVOD. Pražského, v rukopisu c. k. dvorní knihovny vídeňské č. 3539 51) a v rukopisu kr. knihovny berlínské codices latini č. 136, v kterémžto posledním nalézají se mimo jiné i letopisy Jindřicha Heimburského. 57) Vydání snůšky této máme následující: 1) u Dobnera v V díle Mon. hist. Boh. jako část kroniky zbraslavské na str. 22—29 dle rukopisu jihlavského; 2) u Pelzela a Dobrovského ve sbírce pramenů: Scriptores rer. Boh. II, str. 3—13 jako počátek první knihy kroniky Františka Pražského dle rukopisu knihovny kapitulní; 3) Pertzovo v jeho „Mon. Germ. historica XVII“, str. 719—721 pod názvem „Annales Bohemiae brevissimi“ z rukopisu knihovny berlínské pocházejícího z počátku XVII století; a 4) Loserthovo pod názvem: „Annales Aulae Regiae“ dle rukopisů jihlav- ského a fürstenberského. 53) Za základ našeho vydání vzat jest rukopis kapitulní jakožto nejstarší, různočtení podána jsou z ostatních kromě berlínského co nejpozdějšího, z kterého jsme vzali jen přídavky po r. 1330 v poznámce y) na stránce 346 tohoto dílu položené. III. Kronika Františka Pražského. Mezi těmi, kteří při skládání svých prací dějepisných kroniky zbraslavské užili, byl první František Pražský; ten až na některé vložky a přídavky, o nichž později promluvíme, přijal celé obě první knihy a část knihy třetí z díla Petra Žitavského do kroniky své. Spolehlivé životopisné zprávy o Františkovi zachovaly se nám jen v jeho kronice, a těch jest velmi málo. Nebo co spisovatelé pozdější o něm vypravují, to vše nemá pevného základu a musí považovati se za smyšlénku dotud, dokavad se nám snad z pramenů nových jistějšího poučení nedostane. Kdy a kde se kronikář František narodil, není známo. Soudíce dle toho, že před rokem 1334 byl správcem školy vyšehradské, ku kterémuž úřadu se zajisté již ve věku pokročilejším dostal, můžeme položiti rok jeho narození kolem léta 1290. Narodil-li se v Praze nebo jinde, o tom není žádných zpráv; Pražským nazývali jej dřívější spisovatelé, ježto se domnívali, že byl kanovníkem nebo dle jiných i proboštem kostela Pražského, my pak jsme obvyklý již název proto podrželi, že vůbec náležel k duchovenstvu řečeného kostela. Že však byl narozen asi v Čechách a k národnosti české patřil, možno souditi dle toho, že byl příznivcem jeho biskup Jan IV, který Němců nenáviděl, že rád o zázracích českých svatých vypravuje a konečně že při takové příležitosti na jednom místě kroniky své výslovně Němce jako příslušníky národnosti jiné poznamenává. 54) Kde František vzdělání svého nabyl, není též známo, bezpochyby na Vyšehradě nebo v Praze; ve Vlaších hleděl si je pak později doplniti. Nebo r. 1321 neb 1323 nalézal se v Římě. 55) Později stal se 51) Srovnej Prameny dějin českých III, str. 331. 52) Viz tamže str. 305 a násl. 53) Die Königsaaler Geschichtsquellen mit den Zusätzen und der Fortsetzung des Domherrn Franz von Prag, Fontes rer. Austr. I, Script. VIII, str. 21 a násl. 51) Když totiž jeden řemeslník o sv. Václavu neslušně se vyjádřil a dopuštěním božím oněměl a teprv po dlouhém modlení svých přátel a když hlava sv. Václava na hlavu jeho byla položena, zase mluvy dosáhl, dokládá při vypravování svém o tom František v kronice: deinceps Teutonici patronum nostrum in maiori reverencia habue- runt, nam prefatus vir de eorum propagine fuit oriundus (str. 426 a 427). 55) Srovnej na str. 427 zprávu o zatmění slunce, již on klade k r. 1323, které se však co do datum hodí jen k r. 1321. František pojednávaje tu o zatměních vůbec praví: „Verumtamen eclipsis solis vel lune in diversis clima-

Strana XIX
ÚVOD. XIX správcem školy na Vyšehradě, pak kaplanem a penitenciářem biskupa Jana IV, který mu r. 1334 při rozmíšce duchovenstva světského s řeholníky žebravými svěřil i úřad kazatele v chrámě u sv. Víta, jejž byli až dosud Dominikáni zastávali. Zprávu o tom položil František sám do své kro- niky. 56) Později, jak se podobá, vzdal se František úřadu kazatelského anebo ho byl sproštěn; neboť vypravuje o zázraku u hrobu sv. Václava při roku 1351 jmenuje se jen penitenciářem arci- biskupa řka: „Et ego Franciscus, penitenciarius domini archiepiscopi, editor huius cronice, plu- res canonicos et ministros Pragensis ecclesie adduxi in testimonium ad huius miraculi maiorem declaracionem.“ Ze slov těchto, jak se nám zdá, možno souditi, že František ani kanovníkem nebyl, poněvadž by byl bezpochyby neopominul hodnost tu vytknouti a řekl: plures concanonicos... adduxi. Také mezi kanovníky k volbě biskupa dne 14 ledna 1343 shromážděnými nejmenuje se žádný kanovník František, ani v jiných listinách z oné doby pocházejících a dosud v archivu veledůstojné kapitoly zachovaných, v nichž se větší počet kanovníků vyčítá, nepřichází to jméno. 57) Podobně se to má i s Františkovou hodností proboštskou a generálního vikáře arcibiskupa, jež mu připisovány, nikde není v současných pramenech žádné stopy o tom, ač se řada jejich, jme- novitě generálních vikářů, jak se zdá, úplně zachovala. 58) Konečně se nedá ničím doložiti také Crugerova zpráva, že kronikář František dne 3 března r. 1362 zemřel, ač to, jak se i Palacký do- mnívá, pravdě podobno. Františkovu kroniku máme ve dvou spracováních, z nichž se nám každé v jednom rukopisu zachovalo. Kromě věnování ničím se první a druhá kniha obou spracování od sebe neliší, třetí však obsahuje ve spracování čili recensi první jen sedm kapitol a jde až do r. 1342, v druhém pak 30 kapitol, které co do času až do r. 1353 jdou. První spracování kroniky své podnikl František r. 1341 z uložení Jana IV, biskupa Praž- ského, jak ze všeho jde, hlavně z té příčiny, aby doplnil historické zápisky, které se při kostele Pražském druhdy dály, ale od r. 1283, pokud až šla pokračování Kosmy, přerušeny byly. František vykonal úlohu svou tak, že do své kroniky větší část kroniky zbraslavské buď opsal nebo vytáhl. vynechávaje z předlohy své především to, co se osob spisovatelů kroniky zbraslavské, pak osudů kláštera toho, dále řádu cistercienského a všelijakých záležitostí zahraničných týkalo. Taktéž vypustil skoro všecky leoninské verše a jiné ozdůbky řečnické, v nichž si opat Petr rád liboval: vše ostatní zkrátil, a to místy velmi značně, jinde však zase opsal skoro doslovně. To se stalo tibus secundum magis vel minus apparet. Unde a. d. MCCCXXIII, in die Johannis et Pauli hora tercia in Boemia et in terris vicinis fuit eclipsis solis, sed tunc me existente Rome nullum signum apparuit eclipsis prefate.“ 56) Str. 416 a 417. 57) V Tomkově pátém dílu Dějepisu Prahy přichází sice v seznamu duchovenstva kostela Pražského r. 1348 jako kanovník František Wilandův, ale ničím nedá se doložiti, že by osoba tato byla s naším kronikářem totožná. V kronice Neplachově textu Vokounova Dobnerem vydaného (v Pramenech děj. č. III, str. 480 v poznámce i) jmenuje se kronikář náš také kanovníkem, ale kus ten náleží mezi ony, které Palackého přiměly k úsudku, že Vokounův text Neplachovy kroniky jest mystifikace. Konečně soudili někteří dle iniciálky v rukopisu kapitoly svatovítské na počátku kroniky Františkovy umístěné, že František byl kanovníkem pražským. Iniciálka ta představuje biskupa na stolci sedícího, an v levé ruce berli biskupskou drží a pravou osobě nějaké duchovní před ním klečící biret podává. Osoba před biskupem klečící pokládána za kronikáře Františka, jemuž biskup odznak hodnosti kanovnické uděluje. Proti výkladu tomuto mohlo by se namítati, že není dokázáno, že klečící osoba kronikáře Františka představuje, ano že možno i o tom pochybovati, když jak r. 1341 tak i r. 1351 se sám jen penitenciářem a nikoliv i kanovníkem jmenuje. Také není dokázáno, že oděv osoby klečící jest oděv kanovnický. 58) Tomek, Dějepis Prahy V, str. 119 a str. 106. III*

Strana XX
XX ÚVOD. i s částí věnovacího přípisu k biskupovi Janovi, jehož asi polovice vzata doslovně z připsání Petra Žitavského k opatovi waldsaskému. Podrobnější probrání kroniky Františkovy poučuje nás, že v prvních čtyrech kapitolách díla svého letopisec náš užil bezprostředně některých zpráv z „Letopisů českých“, z „Příběhů krále Přemysla Otakara II“, a kroniky Dalimilovy, že v první knize jsou jen na počátku některé obšír- nější přídavky, v dalších pak částech jejích jen ty, které se k biskupovi Janovi IV a jeho rodu táhnou, 9) vše ostatní pak že vzato jest jakož i celá druhá kniha, která ještě méně vlastních přídavků Františkových má, 60) z kroniky zbraslavské. Bylo to jednou z předních úloh kronikáře na- šeho, aby na příhodných místech díla svého položil, co příznivec jeho, biskup Jan, paměti hodnějšího a záslužnějšího vykonal, což opat Petr buď zúmyslně učiniti opominul, anebo snad proto, že se mu to nezdálo býti věcí zvláštní a proto zaznamenání hodnou. Kniha třetí prvního spracování podává dle kroniky zbraslavské první tři kapitoly, ostatní čtyry jsou práce Františkova; v druhé recensi přišlo k prvnějším třem sedm nových a k druhým čtyrem ještě nových šestnáct, obsahujících vypra- vování o událostech od r. 1343—1353. Třetí kniha druhé recense vzrostla takto na třicet kapitol. 61) Tím jest poměr kroniky Františkovy ku kronice zbraslavské co do zevního objemu vytknut; co pak se ceny obsahu jejího týče, tu sluší míti na zřeteli zvláště zprávy z kroniky zbraslavské vzaté a zvláště původní zprávy Františkovy. Ačkoli prvnější dosti věrně zase obsah kroniky Pe- trovy podávají, nejsou přece prosty všelijakych poklesků, jmenovitě nezachována při vypiso- vání jich patřičná souměrnost, aniž hleděno při tom k větší neb menší důležitosti jich. Zvláštní při tom jest, že nepříznivé zprávy, jež opat Petr o králi Janovi z jakéhosi mravního donucení do kroniky své přijal, František beze všeho ostýchání se zvětšuje, ano i nad potřebu nové k nim hromadí, a že ani ve spracování, jež podal Karlovi IV, v příčině té žádného umírnění nezachovává. Ze zpráv od něho samého pocházejících viděti jest na kronikáři našem dosti dobrého pozorovatele 59) Obširnější doplňky od Františka pocházející na počátku jeho kroniky jsou: v kapitole první o králi Václa- vovi I, v druhé vypravování o poměru krále Přemysla Otakara II k dvorní slečně Palcéřík zvané, o opevňování měst a hradu Pražského jakož i o ustanovení purkrabí k střežení jeho, a v kapitole třetí zpráva o zavření dcery Kunhuty do kláštera Klarisek u sv. Františka v Praze. O biskupovi Janovi nalézají se přídavky na mnoha místech; větší jsou o volbě a posvěcení jeho na biskupství, k čemuž připojeny jsou i některé ne nezajímavé zprávy o posledních jeho třech předchůdcích (str. 366—369) a ukončení knihy první, jednající o povolání biskupa Jana IV k papežskému dvoru a jeho některých skutcích a zařízeních až do r. 1340. 60) Poněvadž František tak vrchovatou měrou ku kronice zbraslavské přihlížel při práci své, vytýkáno mu od Dobnera, že nepočestně dílo své opsal, pramene svého ani nepojmenovav, čili že se plagiatu dopustil. Před vý- čitkou tou jak Palacký (Würdigung der alten b. Gesch. str. 151) tak i Loserth (Die Königsaaler Geschichtsquellen str. 16 a 17) vzali Františka do ochrany, ukazujíce k tomu, že František jenom vykonal, co mu bylo uloženo, aby kroniku pražskou až na své časy prodloužil, potom že sám sebe nikde nestaví v popředí, ano že se skoro ani nejme- nuje a sám práci svou jen za pouhou kompilaci vydává a že kromě toho bylo v středověku podobné dělání knih věcí obyčejnou. 61) V seznamu kapitol třetí knihy druhé recense jest počet jich 31, v textu přichází jich však jen třicet. To pochází odtud, že v seznamu tom kapitola 18 ještě jednou přichází co kapitola 20. Ale kromě toho nesrovnávají se kapitoly seznamu s kapitolami textu, poněvadž u př. kap. VIII a IX staženy jsou v textu v jednu a mezi kapitolu XII a XIII seznamu vložena jest v textu ještě kapitola zvláštní mající nápis: De miraculo, quod circa corpus Christi acciderat. Také kap. XIX a XXI seznamu staženy jsou v textu v jednu a za to mezi XXII a XXIII seznamu vlo- žena jest v textu co kap. XXI kapitola zvláštní: De obitu regis. Ostatně nejsou v textu čísla kapitol ani v rukopisu kapitulním ani v jindřichohradeckém současně psána, nýbrž v rukopisu prvnějším teprv rukou pozdější poznamenána; v rukopisu jindřichohradeckém však v textu vůbec scházejí. V seznamech kapitol jednotlivých kněh obou rukopisů jsou ale čísla kapitol udána.

Strana XXI
ÚVOD. XXI památných událostí, jak blízkých tak i vzdálenějších, a zvláště znalce věcí hvězdářských, o nichž rád se rozpisuje. František podal první spracování kroniky své r. 1341 začaté a léta následujícího ukončené příznivci svému biskupovi Janovi IV a našed zálibu v zaměstnání tom pokračoval v něm i po jeho smrti. Později (asi r. 1353—1355) odhodlal se dílo své způsobem výše vytknutým v knize třetí přepracované a doplněné králi Karlovi IV, zvláštnímu příznivci dějepisu českého, věnovati, 62) při čemž ve připsání svém použil zase v podstatě věnovacího přípisu první recense a jen jméno a titul zaměnil. U Karla IV nemohla nalézti kronika Františkova záliby pro způsob, jakým se tu o jeho otci vypravuje, a proto uloženo později kanovníkovi Benešovi z Weitmile přepracování jí „secundum intentionem domini imperatoris“. Jak výše již bylo řečeno, zachovala se nám každá recense kroniky Františkovy v jednom rukopise a sice spracování čili recense starší ve skvostném pergamenovém rukopise kapituly pražské, který se může míti za původní, jejž spisovatel biskupovi Janovi IV podal. Jest to tentýž rukopis, kde se vedle legend o sv. Lidmile, sv. Václavu a Vojtěchovi kronika Kosmova i s pokračovateli zachovala a dle něho vydána byla od Pelzela a Dobrovského. Kronika Františka Pražského nazývá se tu druhou částí kroniky pražské (secundus tractatus, secunda pars cronicae Pragensis); první částí rozumí se kronika Kosmova a její pokračování, které v rukopise předcházejí. Druhé spracování obsaženo jest v rukopisu papírovém z konce XIV stol. menšího folia o 67 listech, z nichž jsou čtvrtý až 64 popsány. Rukopis tento nalézal se někdy v klášteře Fran- tiškánském ve Vídni, nyní jest majetkem J. Excellencí p. hraběte Jar. Černína z Chudenic a chová se v archivu Jindřichohradeckém.*3) Roku 1785 vydal z něho Dobner v šestém dílu své publikace „Mon. hist. Boh.“ ne docela správně třetí knihu kroniky Františkovy. Vydání kroniky Františkovy jsou následující: 1. Dra. Jana Aug. Kneysla vedle jeho inauguralní disertace vydané s názvem: Continuatio chronici Boemici, olim conscripti a Cosma, Pragensis ecclesiae decano, continuati per Franciscum, eiusdem ecclesiae canonicum. Nunc e codice manuscripto velut suo originali producta et in lucem publicam prima vice edita. Pragae 1754. Chatrné a všelijakými nepřístojnostmi, vynecháváním a chybami zohyzděné vydání to učiněno jest dle rukopisu kapitulního. 62) Meinert vyslovil domněnku pravdě podobnou, že František přál si, aby dílo jeho dáno bylo Marignolovi s jinými materialiemi, když mu od Karla IV uloženo bylo dějepis český složiti, tak že by se za to mohlo míti, že to byla příčina k podání kroniky té Karlovi IV. Že ostatně František nějakým způsobem s Marignolou ve styk přišel, k tomu více míst kroniky jeho ukazuje. 83) Jak se rukopis druhdy Františkánův vídeňských v majetek hrabat Černínů z Chudenic dostal, o tom mů- žeme sděliti následující: Dne 3 ledna r. 1842 nabízel zvěčnělému, osvícenému hraběti Eugenovi Černínovi jakýsi Bader za 150 zl. k. m. kroniku českou (chronica Bohemorum), za niž se před tím 300 zl. žádalo. Hrabě Eugen Čer- nín, známý vzácný přítel dávnověkých památek českých, jenž jich obětavostí svou mnoho vlasti zachoval, tázal se slavného historiografa českého, Fr. Palackého, na cenu nabízeného mu rukopisu, který odpověděl k listu jeho jak následuje: Die unter den gräfl. Fuchs'schen Manuskripten als Nro. 1360 zur Licitation kommende Chronica Bohe- morum ist das Werk des Domherrn Franz von Prag (Franciscus Pragensis) vom Jahre 1353, dem Kaiser Karl IV ge- widmet, — und zwar die zweite Recension, welche Dobner im sechsten Bande seiner Monumenta histor. Bohemiae (wahrscheinlich aus diesem selben Manuscript No. 1360) hat abdrucken lassen. Als ein Unicum, oder höchstens ein zweites Exemplar einer nicht unbedeutenden böhmischen historischen Quelle, hat dieses Manuscript einen bedeuten- den Werth, und es ist zu wünschen, dass es für Böhmen nicht verloren gehe. Bereits haben Fürst Lobkowitz und die Grafen Clam-Martinitz und Mitrowsky die Absicht geäussert, es an sich zu bringen. Palacký m. p. K odporučení tomu zakoupil hrabě Černín rukopis ten a dal jej uložiti v archivu Jindřichohradeckém.

Strana XXII
XXII ÚVOD. 2. Pelzelovo a Dobrovského dle téhož rukopisu spořízené r. 1784 v druhém dílu publikace: Scriptores rerum Bohemicarum, podává text věrně a opatřeno jest kritickým úvodem. 3. G. Dobnera r. 1785 v šestém dílu publikace: Mon. hist. Boh. uveřejněné dle rukopisu tenkráte vídeňského, jejž byl rok před tím Dobner objevil. Podává jen třetí knihu, a připsání ku Karlovi na počátku kroniky, poněvadž až na nepatrné odchylky obě první knihy s rukopisem kapitulním se shodují. Vydání Dobnerovo není prosto všelijakých chyb, z nichž některé zavinil on. některé však již v rukopisu samém se nacházejí. 4. Vydání J. Losertha v jeho publikaci: Die Königsaaler Geschichtsquellen mit den Zusätzen und der Fortsetzung des Domherrn Franz von Prag. Loserth vypustil ve vydání svém vše to, co František vypsal z kroniky zbraslavské, a menší přídavky Františkovy a proměny jeho položil pod čáru na příslušná místa textu řečené kroniky, předmluvu však, větší dodatky jeho v knize první a pokračování v knize třetí jakož i seznamy kapitol všech tří knih co prodloužení kroniky zbraslavské umístil za textem svého vydání tohoto pramene historického. Pro praktickou potřebu dějepisce jest to nejpřiměřenější způsob vydání kroniky Františkovy. Jestli jsme se od něho ve vy- dání svém odchylili, stalo se to z té příčiny, že sbírka naše má obsahovati prameny dějepisu če- ského co nejúplněji a v jejich původní způsobě a že i badateli často na tom záleží míti před sebou pramen třeba i odvozený v jeho pravé podobě. Za základ vydání našeho vzali jsme při první a druhé knize rukopis kapituly Pražské (1), různočtení z rukopisu jindřichohradeckého pod čaru kladouce a číslem (2) znamenajíce. Při knize třetí podali jsme text obou rukopisů, poněvadž varianty jsou značnější u kapitol, které v obou recensích přicházejí, a poněvadž se poměr obou recensí k sobě lépe takto znázorní. Při tom pozna- menali jsme kapitoly podávající první recensi písmenem A a kapitoly druhé recense písmenem B. Kusy z kroniky zbraslavské a odjinud vzaté, dali jsme vytisknouti drobnějším písmem. 64) IV. Kronika Beneše z Weitmile. 65) Beneš Krabice z Weitmile pocházel z vladycké rodiny české, jejíž někteří členové ve XIV století i jako měšťané v České Lípě žili, která se však v druhé polovici XV věku tak povznesla. že byla do stavu panského povýšena. Jeho otec se nazýval též Beneš, ze dvou pak bratří našeho kronikáře, jak se zdá mladších, byl Jan farářem v Lípě; druhý nazývá se Petr ze Slivna. Všichni 64) Pomůcky k poznání života Františka Pražského a ocenění jeho spisu jsou následující: 1) Georg. Crugerius: Sacri pulveres. III Martii, I, p. 388. Pragae 1667; 2) Pelzel a Dobrovský v úvodu k druhému dílu: Ss. rer. Bohemic. str. V—XV. Pragae 1784; 3) G. Dobner: Mon. hist. Boh. VI, Observationes praeviae pag. 242—253. Pragae 1785; 4) Meinert: Jahrbücher der Literatur XVI, Anzeigeblatt 3—5; 5) Fr. Palacký: Würdigung der alten böhm. Gesch. 138—154; 6) Otakar Lorenz: Deutschlands Geschichtsquellen etc. Berl. 1870 a 1876. V prvním vydání str. 217—219 a v druhém vydáni I, str. 252—254; 7) J. Loserth: Die Königsaaler Geschichtsquellen etc., Font. rer. Austr. I, Scrip- tores VIII, str. 11—20. 65) Důležitější práce, v nichž se o Benešovi z Weitmile a jeho kronice pojednává, jsou: 1) Pelzela a Dobrov- ského úvod k druhému dílu snůšky pramenů dějepisných: Scriptores rerum Boh. str. XV—XXXIV; 2) M. Pelzela: Ab- bildungen böhm. und mähr. Gelehrten III, 1—5; 3) J. Dobrovského: Über Beneš Krabice von Waitmül, Monatschrift des vaterländischen Museums in Böhmen. 1827. Na měsíc duben str. 56 a 57; 4) Fr. Palacký: Würdigung der alten böhm. Geschichtschreiber str. 193—202; 5) Ot. Lorenz: Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter, v prvním vy- dání na str. 222—225 a v druhém vydání 259—261; 6) J. Loserth: Die Chronik des Benesch Krabice von Weitmühl: Archiv für österr. Gesch. Díl LIII, 2 pol. str. 301—333 a z toho zvláštní otisk,

Strana XXIII
ÚVOD. XXIII tuto jmenovaní Krabicové z Weitmile přicházejí v listině dané dne 7 března 1363, jíž zřizují oltář sv. Anny ve farním kostele v Lípě. 66) V listině té uvádí se otec Beneš již co zemřelý, kronikář náš jako kanovník a Petrovým dědicům ponechává se právo podací k řečenému oltáři po smrti zakladatelův. R. 1377 byl ještě Petr ze Slivna na živě; podáváť s bratrem svým Janem, tenkráte ještě farářem v Lípě, k oltáři výše řečenému Mikuláše kněze ze Žandova. 67) Později jsme jména jeho nenalezli. 68) Jan též ze Slivna zvaný zůstal farářem v Lípé až do r. 1380, kdy faru tu proměnil s Benešem, arcijahnem hradeckým, za toto arcijahenství. 69) Dle Tomkova seznamu duchovenstva kostela Pražského 70) byl však Jan z Weitmile již r. 1378 kanovníkem pražským, v kteréžto hodnosti r. 1395 zemřel. Než vraťme se již k našemu kronikáři, který v jiných listinných památkách kromě výše uvedené z r. 1363 nepřichází. Také ve svém díle nezanechal o sobě žádných vážnějších životopisných zpráv; jen jednou uvádí jméno své v kronice, již sepsal, a to při r. 1374, když podává zprávu o přenešení tělesných zbytků někdejších biskupů pražských do nového kůru kostela u sv. Víta. 71) I jesti tedy dosti poskrovnu zpráv o poměrech života Beneše z Weitmile. Kdy a kde se narodil, není známo. Byl sice vrstevníkem císaře Karla IV, ale domněnka Balbinova, že by s ním býval vychován a že by na straně jeho v Paříži studia svá byl konal, nedá se obhájiti; nebot sám praví, že rhetorice nikdy se neučil a se studiemi grammatickými jen málo se zabýval. Také neobstojí Balbinovo tvrzení, že Karla IV roku 1365 do Avignonu a r. 1368 do Říma doprovázel. Že při těch výpravách nebyl. to nejlépe dokazují jeho stručné zprávy o nich a při poslednější i poznámka: Hic tu, qui vidisti et nosti, materiam dilata. 72) Také není známo, kdy se stal kanovníkem při kostele Pražském. Domnění, že jím snad byl již r. 1341, není správné; neboť kanovník Beneš tenkráte se vyskytující není náš kronikář, nýbrž osoba jiná z rodu Kravařů pocházející, která v letech 1337—1353 v hodnosti té byla a také Benešem z Moravy (de Moravia) se nazývala. 73) V hodnosti kanovnické přichází náš kronikář poprvé r. 1359, když se byl již r. 1355 ředitelem stavby kostela sv. Víta stal. Léta 1363 vyskytuje se co arcijahen žatecký, r. 1367 shledáváme jej v držení praebendy v Poštovicích, kterou r. 1374 za nějakou jinou vyměnil. 74) R. 1373 přenesl z rozkázání císaře Karla IV ze starých hrobů do nového kůru kostela u sv. Víta těla starych knížat a králů českých a léta násle- dujícího učinil totéž z uložení arcibiskupa a kapituly s těly starých biskupů pražských. 75) Co 66) Borový, Lib. erect. I, str. 42 a Pelzel a Dobrovský, Script. rer. Boh. XIX—XXII. 67) Lib. conf. lib. III et IV, str. 62. Ad presentacionem d. Johannis, plebani ecclesie in Lipa predicte, et strenui militis domini Petri Crfa]bicze fratrum de Slywna. 68) Je-li Pešek (totéž co Petr) Krabice z Weitmile r. 1349 jmenovaný s tímto Petrem taže osoba, nechceme rozhodovati. Viz Pelzel, Kaiser Karl IV, 1 díl, Urkb. str. 131 č. CCXXVII, a Chytil, Cod. dipl. Mor. VII, str. 651, č. 919. 69) Lib. confirm. lib. III et IV, str. 120. 70) Tomek, Dějepis Prahy V, 126. 71) Viz na str. 548. Eodem anno ego Benessius etc. de mandato eiusdem d. archiepiscopi et capituli Pragensis transtuli corpora infrascriptorum episcoporum Pragensis ecclesie de locis suis...... 12) Viz na str. 539. 73) Tomek, Dějepis Prahy I, str. 593 a V, str. 121. 71) Tomek, Děj. Prahy V, str. 122. — Pelzel a Dobrovský, Script. rer. Boh. II, str. XXIII: Item d. Benessius, archidiaconus Zacensis, rector fabricae, licet pro termino praesenti in salario suo debet VI sexag. gr. habere, quas indulget ex eo, quia per permutationem adeptus est praebendam in ecclesia Pragensi et nescit, si tenetur pro fabrica secundum statutum solvere annum gratiae; ergo ad cautelam hoc salarium donavit ad fabricam ecclesiae memoratae. 75) Viz na str. 547 a 548.

Strana XXIV
XXIV ÚVOD. ředitel stavby chrámu sv. Víta měl ročně 10—12 kop gr. platu, jak se o tom zachovaly zprávy v registrech výdajů na novou stavbu kostela Pražského (Libri distributionum novae fabricae ecclesiae Pragensis. 76) Dne 27 července r. 1375 zemřel, jak nade vši pochybnost ukázal Dobrovský, a pochován byl před kaplí sv. Václava, jak si byl bezpochyby přál, neb byl jeho zvláštním ctitelem. 77) Co se vypravovalo o jeho pozdější činnosti, o jeho vstoupení do kláštera Františkánů v Boleslavi, vše to jsou bájky, které vznikly tím, že kronikář Beneš Minorita pokládán byl za osobu jednu s kronikářem naším Benešem z Weitmile, kterýžto zmatek Cruger způsobil. 78) Také se rozeznávati musí od našeho kronikáře jiný kanovník pražský, zvaný též Beneš z Weitmile, jenž přichází v hodnosti té v letech 1372—1384, byl mimo to též kanovníkem olomouckým, roku 1382 držel praebendu v Horce a byl bezpochyby příbuzným našeho Beneše. Kronika Beneše Krabice z Weitmile zachovala se nám v jediném toliko rukopisu v knihovně veledůstojné kapituly Pražské. Balbin, Pešina a Hammerschmidt jej dobře znali, ale v předešlém století se Dobner marně po něm sháněl; zdálo se, že se ztratil. Vzdávaje se naděje, že by se ještě nalezl, vydal Dobner r. 1779 ve čtvrtém dílu svých „Monumenta h. Boh.“ nějakou starou dosti chatrnou kompilaci z Beneše z Weitmile a jiných kronik jakož i z Balbinových a Pešinových výpisků s názvem: Benessii de Waitmile, archidiaconi Zatecensis et canonici Pragensis, chronicon ab anno 1257 usque ad annum 1487, domnívaje se, že tato kompilace jest pravé, ale ovšem jen kusé dílo Beneše z Weitmile, kdežto ve skutečnosti jest to práce Beneše Minority z konce XV věku. Ale brzy potom byl rukopis kapitulní od kanovníka rytíře Jana Mich. Warlicha z Bubna zase nalezen a r. 1784 v druhém dílu snůšky pramenů: Scriptores rer. Boh. od Pelzela a Dobrovského co nej- věrněji uveřejněn. Palacký vším právem nemá rukopis tento za exemplář, jaký měl císaři býti podán, nýbrž domnívá se, že se tu zachovala kronika Beneše z Weitmile ve způsobě, kde ještě měla býti pro císaře Karla IV přehlédnuta a opravena, ale že k tomu pro smrt skladatele nedošlo. 79) 76) Viz Script. rer. Boh. II, str. XXIII. 77) Monatschrift der Gesellschaft des vaterländischen Museums in Böhmen. Roč. I (1827), seš. na měsíc duben str. 56 a 57. — Ss. rer. Boh. str. XXV a XXVII a XXVIII. Že zemřel 27 července, o tom máme zprávu v registrech zvaných: Liber portionum quotidianarum ecclesiae Pragensis, per Raczkonem procuratus, v němž při 26 červenci (VI kal. Augusti) poznamenáno: „Eodem etiam die obiit Benessius Krabicze“, načež se výdaje na anniversarium vyčítají a ku konci dokládá: „Commenda ante capellam s. Wenceslai“. Jak Pelzel a Dobrovský podotýkají, děly se komendy z pravidla na místech, kde tělo nebožtíka odpočívalo. Že zemřel r. 1375, jde z nápisu, bohužel na některých místech již nečitelného, který se pod poprsím jeho v triforiu kostela sv. Víta zachoval, kde jméno jeho a hodnost jsou dosud čitelny, kde se rok 1375 též zachoval, avšak den měsíce taktéž smazán jest, jak jsme se před několika lety sami přesvědčili. Dobrovský ukazuje, a to vším právem, že jako pod jinými poprsími i tu rok úmrtí byl naznačen. V XVI stol. byl náhrobek jeho ještě znám, jak jde z veršů Šimona Flagella Villatica, probošta u Všech svatých, jež z jeho spisů, r. 1538 v Lipsku vydaných, Dobrovský uveřejnil v prvním ročníku Monatschrift des vaterl. Mus. in Böh- men, seš. dubnový na str. 57. 78) Srovnej: Palacký, Würdigung etc. na str. 196 a 301. 79) Že náš exemplář neměl císaři Karlovi býti podán, o tom netřeba zvláště se zmiňovati; Palacký myslí zajisté exemplář stejného znění, byť i skvostněji a úpravněji psaný. Palackého vedou k mínění tomu následující okol- nosti: 1) prázdné místo na str. 12—15 rukopisu, kam se dějiny let 1301—1305 teprv připsati měly (viz našeho vy- dání str. 464); 2) některé anachronismy, k jejichž opravení Beneš v autografu svém sám poukazoval, což přepiso- vatel potom do textu vtáhl. Sem náleží vypravování o povolání biskupa Jana do Avignonu na str. 473 při r. 1316 a potom poukázání k tomu na str. 475, že mělo býti tuto (t. j. k r. 1318) položeno. To se děje slovy: Quere, ut supra de hac materia, quod scribi deberet in hoc loco; potom vypravování o příchodu Jindřicha, vévody rakouského, na Křivoklát na str. 372, které mělo státi teprv na str. 378, k čemuž zase se ukazuje slovy: Quere supra in — a ko- nečně na straně 471 poukázka, že vypravování o volbě krále římského po smrti Jindřicha VII mělo býti položeno při r. 1313 (Iste passus de eleccione duorum regum debet stare supra sub anno Domini MCCCXIII° in fine capituli;

Strana XXV
ÚVOD. XXV Při kronice Beneše z Weitmile rozeznávati dlužno dvě části, z nichž v první vypravují se nám události od r. 1283—1346, druhá pak se zabývá časy císaře Karla IV až do r. 1374. První část dělí se na tři knihy; z těch jedná první o letech 1283—1310, tedy o době posledních Pře- myslovců a o přechodních letech Rudolfa Habsburského a Jindřicha Korutanského až do nastoupení na trůn český rodu lucemburského, druhá a třetí zanášejí se dobou krále Jana. 80) Zápisky kroniky Benešovy začínají se rokem 1283, kde pokračovatelé letopisů Kosmových přestávají; neboť měla býti kronika Benešova patrně pokračováním jich. Práce taková byla sice již před tím od Františka Pražského až do r. 1353 vykonána, ale obsahovala tolik ostrých výčitek králi Janovi, že si bylo přáti, aby dílo takové jiným bylo nahraženo. Úloha ta dostala se Be- nešovi Krabici z Weitmile, který ji vykonal, jak na počátku své druhé knihy praví „secundum intencionem domini imperatoris“. 81) Kdy kanovník Beneš kroniku svou sestavoval, nebylo dosud určitě vytknuto. Palacký praví jen všeobecně, že to bylo bezpochyby teprv několik roků před smrtí; Loserth ukazuje, že se to stalo po roce 1366. 82) Beneš z Weitmile má ve zvyku zabíhati ve svém vypravování do budouc- nosti, kdykoli se k tomu příležitost naskytuje. Takových míst jest v kronice jeho celá řada, a ta nám to činí možným vytknouti léta 1372—1375 jako dobu, do níž, aspoň pokud se třetí a čtvrté knihv týče, sepsání kroniky Benešovy pada. 83) Pozdější události byl by Beneš bezpochyby současně rok od roku zapisoval. ale bohužel učinila tomu smrt jeho konec. ibi scribe non hic). Zprávy právě vytknuté přišly na nepravá místa proto, že se tam již v autografu kroniky Fran- tiškovy nalézaly, kanovník Beneš poukazoval po straně přepisovače, aby je přeložil na místo, kam dle postupu chro- nologického náležely, ale ten vtáhl poznámku bezpochyby po kraji připsanou do textu. 80) V rukopisu jest jasně oddělena první kniha od druhé a čtvrtá od předcházející (třetí); ale druhá kniha není od třetí žádným nápadnějším způsobem oddělena, a to ani slovy ani graficky. Někdo v XVII století věda, že mají býti čtyry knihy kroniky Benešovy, udělal rozdělení to, připsav po straně Liber III, což pak i ve vydání Pel- zelově i našem bylo zachováno, ač jak se mi zdá nebylo jiné příčiny k rozdělení takovému právě na tom místě, nežli že na dolejším okraji položena jest římská trojka; ale ta neměla naznačovati kapitolu, nýbrž složku rukopisu; tedy kustodem složky dal se svésti, kdo na tomto místě rozdělení mezi knihou druhou a třetí učinil. 81) Viz str. 467. 82) Palacký, Würdigung etc. str. 195 a Loserth, Die Chronik des Benesch Krabice von Weitmühl str. 14 (314). 83) Z přečetných míst, jichž by se k vytknutí příbližné doby sepsání kroniky Benešovy užiti dalo, dotkneme se jen těch, která ji nejúžeji obmezují. Vypravuje dle životopisu Karlova o nouzi, kterou mladému markraběti bylo snášeti následkem nedůvěry, již někteří sobečtí pánové v otci jeho byli vzbudili, dodává k tomu svou vlastní zprávu: Ipse Karolus hac compulsus necessitate monasteria in Moravia redegit ad solucionem census annui, quo persoluto deberent ipsa monasteria ab aliis solucionibus esse libera. Sed succedente tempore solverunt subsidia et nichilominus censum et sic duplici pena conteruntur. A nyní dokládá: Hec ideo scripsimus, ut per ipsum vel filios suos hoc, quod male factum est, in melius reformetur (str. 504). Místo to mohl Beneš napsati, když Karel měl již více synů, tedy od r. 1368. — Vypravování své o šťastné výpravě proti Kazimírovi, králi polskému, r. 1345 ukončuje slovy: „Et am- plius non apposuit nocere eis rex Polonie omnibus temporibus vite sue“ (str. 512). Král Kazimír zemřel r. 1370, teprv po té době mohla býti tedy napsána tato zpráva. Podávaje k r. 1344 zprávu o založení sboru mansionářů při kostele Pražském (str. 493), vyčítá Beneš, kde později taková kollegia byla ustanovena. Mezi jinými jmenuje zřízení man- sionářů v Magdeburce od arcibiskupa Petra, který v důstojnosti té byl od 1372—1381. Mohla býti tedy tato část kroniky psána v letech 1372—1375, kdy Beneš zemřel. Ale poněvadž teprv po třetí knize psal objemnou knihu čtvrtou, možno napsání zprávy této spíše do r. 1373 neb 1374 položiti. Při roce 1371 zaznamenal Beneš zprávu, jak o svát cích velkonočních císařovna Alžběta svou silou zlomila novou podkovu, a dokládá: Non semel tantum hoc tempore, quo ego hec scribens vidi, illa faciebat, verum eciam aliis temporibus preteritis et postea pluribus vicibus hec, hiis maiora propriis viribus faciebat (str. 542 a 543). Spojíme-li s touto zprávou, že jen někdy, a to jen k žádosti císa- řově, nadpřirozenou sílu svou dávala na odiv, dlužno za to míti, že i toto místo později po r. 1371 bylo napsáno. IV

Strana XXVI
XXVI ÚVOD. Prameny, jichž Beneš při práci své užil, vytkl důkladně Loserth, naznačiv zároveň způsob, jak se to stalo. 84) První tři knihy mají za základ kroniku Františka Pražského, již však Beneš valně zkrátil, tu a tam přeměnil, na některých místech své vlastní úsudky připojil a jiné přídavky učinil. Ale ještě i ve čtvrté knize jsou až do r. 1353 stopy kroniky Františkovy patrny, z čehož ovšem jde, že měl při práci své druhou její recensi před sebou. Při tom pozorovati možno tu zvláštnost, že v době, jíž sám byl bližší, na své předloze více měnil, tak že se na konci knihy třetí a v knize čtvrté často zdá, jakoby docela samostatně vypravoval a jakoby se jen tu a tam upomínky na slova Františkova vyskytovaly. V druhé knize užil též jakési kroniky kláštera sv. Pro- kopa; z ní podává několik zpráv o zázracích, které se tam nebo v okolí přihodily. 85) Kniha čtvrtá věnována jest časům Karla IV od r. 1346—1374. Tu vložil Beneš hned na počátku autobiografii Karlovu (str. 498—509) zajisté k přání císaře samotna, 86) v dalším pak prů- běhu vypravování velkou část životopisu arcibiskupa Arnošta 87) sepsaného od Viléma z Lestkova, děkana vyšehradského (str. 528—531), a na jiných místech jsou upomínky na některé jiné starší písemné památky dosti zřejmé. 88) Vše ostatní jest majetek Benešův: vypravuje nám, co sám zažil, čeho sám byl svědkem neb co od jiných hodnověrných účastníků událostí se dověděl. Mnohé zprávy měl od císaře Karla IV samotna, k jehož užším důvěrnějším kruhům, jak ze všeho jde, i náležel. Co do obsahu vynáší Balbin kroniku Benešovu nad míru 89) a Pelzel a Dobrovský se s úsudkem jeho snášeli. Palacký jest v příčině té zdrženlivější, poukazuje k znamenitějším pracím Kosmy a Petra, opata zbraslavského, jichž Beneš nedostihl; měl, jak Palacký dí, skvělejší látku před sebou než oni, ale neuměl s ní tak naložiti jako oni s méně skvělou. 29) Charakteristické k posouzení ceny kroniky Beneše z Weitmile jest jeho proslovení v čtvrté knize, kde se vlastní jeho práce a zápisky začínají. Tu praví: „Sed antequam ad ulteriora procedam, rogo te o lector, ut michi tam solempnem materiam rudi et inculto stilo scribenti non inproperes. Nam rhetorice scienciam nunquam didici et in grammaticalibus parum studui. Perpendi autem, quod multi literati viri aliis magis arduis prepediti cronicam Pragensem in temporibus regis Ottakari scribere ob- miserunt. Ne memoria eorum, que medio contigerunt, omnino evanesceret, ad scribendum me posui ea, que in diversis libellis reperi et que a maioribus narrari audivi. Non quod omnia sunt vera tanquam evangelium, sed crede credenda et corrige corrigenda. Et si qua in precedenti- bus vel sequentibus scripsissem forte sinistre informatus aut ex mea ingnavia, que essent contra honorem principis aut meorem prelatorum vel patrie aut certe quarumcunque personarum, cum scriptum sit: Principem populi tui ne maledixeris, et iterum: Qui maledixerit principi, morte 81) Loserth, Die Chronik des Benesch Krabice von Weitmühl str. 15—28 (315—328). 85) Beneš užívá ze životopisu Karlova skoro týchže slov, místy krátí, na počátku vynechává celý úvod, ku konci jest jeho vypravování lepší než v autobiografii samé. Jak se to má vyložiti, o tom jsme se vyslovili v třetím dílu „Pramenů dějin českých“ na str. 329 a 330. 86) Viz str. 473, 474, 477, 479. 87) Viz Prameny děj. českých I, str. 387—400. 88) Tak na letopis Kosmův, legendy o sv. Václavu. Také jmenuje nějaký životopis sv. Sigmunda, který se choval v sakristii kostela sv. Víta, ale zázraky, jež dle něho Beneš vypravovati chtěl, nejsou v kronice jeho obsaženy. 89) Balbin (Bohemia docta str. 7 vydání z r. 1777) praví o ní: Nihil eius historia (sola latinitate excepta, quae eius saeculi vitiis scatet) illustrius, nihil etiam verius (quia visa abs se vel comperta scribit) esse potest. 90) Palacký, Würdigung etc. na str. 197 a násl.

Strana XXVII
ÚVOD. XXVII moriatur, ex nunc habeo pro non scripto, immo revoco et paratus sum emendare, et subiicio me ipsum et hanc scripturam meam scriptam et scribendam correccioni domini mei archiepiscopi et capituli ecclesie Pragensis, quorum mandatis in hiis et omnibus aliis volo iugiter cum omni reve- rencia obedire“. Toto upřímné vyznání a posouzení svých vlastních schopností od kronikáře může nám býti nejlepším vodítkem při posuzování jeho díla. V celém spise jest viděti, že vzdělání Beneše z Weitmile nebylo nijakž značné, že jeho roz- hled byl obmezený, že pro jasné pojímání politických událostí onoho času měl jen málo smyslu a o historickém pragmatismu že neměl téměř žádného ponětí — krátce, že ku vznešené úloze dějepisce měl málo schopností. Takovéto formální nedostatky nahražují za to vrchovatou měrou jeho nestran- nost, svědomité pozorování událostí a věrohodné vypravování jich. O pravdu mu jde nade všecko. Toho nejlepším důkazem, jak se ve zprávách svých o císaři Ludvíkovi zachoval. Jest sice zvláštním přívržencem moci církevní a proto proti Ludvíkovi Bavorskému ne méně vášnivě zaujat než pro jeho zachování se k Janovi, bratru Karla IV, v záležitosti tyrolské, ale to mu nevadí, aby na jiné straně vydal o něm svědectví velmi chvalné: Pravít: „Veruntamen iste Ludwicus, licet esset malus erga ecclesiam, in terris tamen imperii pacem bonam procuravit et instanciam reddidit unicuique expeditam, propterea a civibus imperii multum diligebatur.“ 91) O králi Janovi mluví mírněji než jeho předchůdcové Petr, opat zbraslavský, a František Pražský, kteří svědci byli vydírání jeho a v živé je měli paměti, ale když se král Jan uchýlil i k olupování kostela, neostýchá se pokárati tento krok a pokládati aspoň oslepnutí jeho za trest boží. Také Karel IV, jemuž v celém svém díle chválo- řečí, neušel pokárání jeho, když nezbytně sáhnouti musil na zboží církevní anebo když ono při válečných výpravách jeho ku škodě přišlo. Proti pravdomluvnosti jeho nemožno tedy ničeho namítati. A poněvadž měl spojení jak při dvoře tak i s velmoži v zemi, aby si známost o událostech opatřil, můžeme říci, že jest jeho práce, ovšem hlavně v těch částech, jež od něho pocházejí, pro děje- pisectví o době Karla IV velmi důležita a že zle by bylo pro český dějepis, kdybychom jí neměli. Se- znamujeť nás aspoň povšechně s politickými poměry Čech k zemím sousedním, s mnohými opravami Karla IV co do správy zemské a soudnictví, s jeho snahami o povznešení blahobytu, věd a umění v zemi, s jeho stavbami světskými i kostelními, o nichž se nám jinde žádných zpráv nezachovalo. I horlení jeho proti novotám mody, proti nezřízenému životu některých kněží, proti úpadku kázně církevní poskytuje nám látku k poznání některých tehdejších kulturních poměrů. A tak při vší nedostatečnosti formální jest kronika Beneše z Weitmile pro dobu Karla IV velmi důle- žitým a závažným pramenem. Vydání naše spořízeno jest ovšem na základě jediného rukopisu veledůstojné kapitoly pražské, a to tak, že místa z jiných pramenů vzatá aneb dle nich spracovaná vytištěna jsou písmem drobnějším, vlastní však zprávy a přídavky Benešovy písmem větším. Větším písmem jsou též vytištěny na konci třetí a jedné části čtvrté knihy takové kusy, které sice látkou a jednotlivými obraty vět na kroniku Františkovu připomínati se zdají, ale jinak za samostatné vypravování považovati se mohou. Konečně konáme na místě tomto milou povinnost a vzdáváme nejvřelejší díky všem, kdo nám práci tuto jakýmkoli způsobem usnadnili, zvláště J. Jasnosti p. Moricovi knížeti z Lobkovic, 31) Viz str. 486.

Strana XXVIII
ÚVOD. XXVIII vévodovi Roudnickému, J. Excellencí, Vysoce urozenému p. Jaromírovi hraběti Černínovi z Chu- denic, Vysoce důstojnému pánu Vojtěchovi Küfferovi rytíři z Asmansvilly, děkanu kapituly hlav- ního chrámu Pražského u sv. Víta, Slavné radě král. města Jihlavy a Slavnému ředitelství knihovny ve Wolfenbüttelu za dobrotivé zapůjčení příslušných rukopisů, velectěným pp. JUDru. Jičínskému, řediteli panství, a F. Tischerovi, archiváři v Hradci Jindřichově, a příteli svému p. Maxovi Dvo- řákovi, archiváři a bibliotekáři v Roudnici, za ochotné přispění k snadnějšímu užití jich, jakož i Veledůstojnému p. P. J. Wotkovi, členu řádu Tovaryšstva Ježíšova, za laskavé sprostředkování důkladného srovnání druhé knihy kroniky zbraslavské s autografem v knihovně vatikánské. J. E.

Strana 1
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ.

Strana 2

Strana 3
Incipit*) prefacio in opus subsequens. Reverendo in Christo patri ac domino plu- rimum diligendo, domino Johanni tercio, in Walt- sassen abbati decimo sexto, frater Petrus primus, abbas tercius Aule Regie, oraciones et reveren- ciam ex amore. Studiosarum mencium, manuduccione scrip- turarum deum in hac peregrinacione querencium solet esse, ut") comperio, varia consuetudo. Sunt enim nonnulli, qui in litterali intelligencia scrip- ture ita, ut illam complete habeant, efficaciter elaborant, sunt et alii, qui anagogicis, allegoricis et misticis intellectibus, alii qui tropologicis*) sensibus affectuoso studio se inclinant, alii in historiis et cronicis legendo edificatorium sola- cium sibi parant. Omnium horum studium, licet non equaliter, censeo commendandum. In omni enim materia, quam legit pia mens, ad simili- tudinem argumentose apis semper invenire po- terit, unde legens virtutis et cognicionis?) susci- piat incrementum. Mens enim devota in leccio- nibus velut*) in ortis deliciarum pascitur, in eis quoque quasi lilia colligit, cum id, quod legit, totum ad dei et proximi dileccionem pro- priamnque sui ipsius consideracionem applicat et retorquet. Immo quamvis asserat philosophus: quod de fabulis et fabulose philosophantibus fion sit dignum studio intendere, tamen quia ipsa veritas seriosa aliquando ex allusione iocosi sermonis fit legentibus plus iocunda, iuxta illud poeticum: dulcius arrident seria picta iocis, ex hoc perpendo, quod non solum pure theo- logica?, verum eciam secundum apostolum: que- — cunque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt, ut per pacienciam et consolacionem scrip- turarum spem habeamus. Porro expedit hec*) epulantibus in mensa domini huius, scilicet in quo sunt omnes thesauri sapiencie et sciencie, ut epularum, id est scienciarum, diversitas habea- tur, ut dum de uno habetur fastidium, de alio quis vescatur. Expedit et hoc etatibus hominum et condicionibus, ut solidus cibus quandoque lacteo potui misceatur; eciam et uni eidemque homini proficere cupienti spiritualiter expedire videtur, ut secundum diversitatem temporum leccio varietur, aliter enim ante refeccionem cor- poris, aliter post circa spirituales epulas dispo- nitur gustus mentis. Solet itaque homo quilibet virtuosus studium suum secundum circumstancias temporis alternare, ut nunc ad sublimia, nunc ad humilia, nunc ad mistica, nunc eciam se gros- Siora transferat ad exempla. Pater reverende, sine fuco adulacionis loquendo, talem alterna- cionem racionabilem experimento didici vos ha- bere: Vidi, quocienseunque apud vos fui, in li- bris orthodoxorum patrum tempore congruo vos legere et me, ut Moralia beati") Gregorii super Job ex integro perlegerem, quemadmodum vos feceratis, exhortacione amicabili induxistis; pro- duxistis quoque semel coram me, cum tempus affuit opportunum, librum quendam edificatorium exemplorum, quem de conversacione sancta mo- nachorum et conversorum in Waltsassensi mo- nasterio defunctorum ad utilitatem legencium compilastis ; sic ambidexter estis, sic cum domino “) Pfedmluvy této celé nemá rukopis 4. — " nemá 3. — *) tropoloycis 2; tropoloicis 3. — *) congn. 3. — *) ve- lud 3. — *) theologia 3. — *) hoc 3. — *) nemá 2. 1* 

Strana 4
4 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. pareat facilius legentibus, capitulorum titulos duxi hic per ordinem describendos. — in montem, sic cum eo alternatim ad campestria ambulatis, sic sic cum Moyse nunc in monte Syna, nunc in tabernaculo federis, nunc in hostio tabernaculi permanetis, sic sic in scala Jacob passim ordinatis gradibus laboratis. Caritas, quam habetis, in se sola stare nescia ad alios se dif- fundit, hortatur quos potest, ut ad virtutum studia se convertant. Hortatur me nunc caritas vestra et antea multociens est hortata, ut librum de fundacione monasterii Aule Regie per do- minum Ottonem antecessorem meum, felicis me- morie abbatem secundum, primitus inchoatum et ad illum locum, qui incipit: Si piam regis Wenceslai intencionem etc., deductum continuare non obmittam. Hebetudo1) sensuum meorum con- tremiscit aggredi hunc laborem, ingenii mei te- nuitas, huiusque negocii arduitas cum formidine retrahunt mihi manum; obediencia vero, que melior est quam victima, me devincit. Suscipit igitur trepida mea parvitas hoc opus grande et nunquam terminabile eo respectu, ut mea in- sufficiencia vestris oracionibus adiuvetur. Non solum autem de fundacione Aule Regie et de regibus Bohemie, qui meo fuerint5) tempore, verum eciam de aliis regnis et provinciis, nec non de principibus ecclesiasticis et secularibus, de eventibus quoque diversis, in quibus edificari seu solaciari poterit mens lectoris, quam diu racionis compos vixero, dei auxilio ad ipsius dei genitricisque sue gloriam utrumque conscri- bere attemptabo. Faciam in hoc libro, qui cro- nica Aule Regie nuncupatur, quemadmodum lignorum lapidumque precisores facere consue- verunt; rudem quidem primo latomis expertis architectisque offerunt materiam, illi vero ex arte sua introducunt rudi posthac materie pul- chram formam. Sic et ego ea, que vidi, que cer- tissime cognovi ruditer conscribere laborabo. Veniet post me et alius, qui hanc solidam et veram, sed ruditer concriptam materiam lima poliet venustatis. Principaliter enim1) nunc in- sisto ad hoc, ut conscribere valeam historiam veritatis. Ut autem et veritas, que queritur, ap- Incipiunt capitula primi libri. 1. De causa suscepti operis. 2. De actibus Ottakari regis breviter prelibatis. 3. Quomodo ecclesie temporibus Ottakari regis profecerint.3) 4. Quomodo idem Margaretham duxerit et Au- striam obtinuerit. 5. Quomodo propter sterilitatem") inter eos di- vortium celebratur.9) 6. Quomodo rex aliam uxorem duxerit et liberos procreaverit. 7. Quomodo Romanorum rex sibi pecierit Au- striam resignari. 8. De conflictu, in quo rex Ottakarus?) occi- ditur. 9. Quomodo Romanorum rex Bohemiam") in- traverit et marchionem Brandenburgensem") pro capitaneo constituerit. 10. Quomodo rex septennis in Saxoniam ducitur et affligitur. 11. Quomodo Bohemia in absencia regis de- structa fuerit. 12. De fame maxima, que istis temporibus fuit in Bohemia. 13. Quomodo monasterium in Scedelicz*) eius- dem temporibus ad egestatem pervenerit. 14. Quomodo rex Wenceslaus ad regnum redie- rit et cum gaudio susceptus fuerit. 15. Qualem se rex Wenceslaus exhibuit, quando ad regnum reversus fuit: 16. Quomodo regina Chunegundis Morauiam ve- nerit, ubi Zewissius *) eius familiaritatem adeptus fuit. 17. Quomodo regina redierit et Zewissium regi reconciliaverit. 18. Quomodo Zewissius gracie regis restitutus vixerit et reginam legitime duxerit. 19. Quomodo rex Wenceslaus Gutam reginam duxerit et de morte matris ipsius regis. 1) hebitudo rukopisy 2 a 3. — 1) fuerunt 2. — 1) nemá 2. — m) rukopisy profecerunt. — 2) sterel. 2. — °) fit 4. ») Ottokarus 3; Octakarus 4. — 1) Boemiam 3 a tak pravidelně níže. — 1) Brandeb. 2. — 3) Scedlitz 4. — 1) Zewissius měl tu i níže ruk. 3, ale po vyškrábání e přepsáno všude v a. — Při tom slově připsáno v rukopise 3 o něco později de Rozenberg.

Strana 5
— 20. 22. 23 24. 25. 26. 28. 29. 30. 32. 33. 34. PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 5 De adventu regine Gute in Bohemiam et moribus virtuosis ipsius. . Quomodo Zewissius clandestine regem Wen- ceslaum persecutus fuerit. Quomodo rex in istis casibus angustiatus fuerit et de prima sua expedicione, quam duxit in Morauiam. De secunda expedicione regis et de filio eius- dem primogenito. Quomodo Zewissius sororem regis Vngarie duxerit et quomodo rex Wenceslaus mona- sterium novum fundare decreverit. De captivitate et morte Zewissii. De infidelitate quorundam nobilium et de morte Heinrici probi, ducis Wratislauiensis, et Wladislai, regis Vngarie.") . Quomodo rex Wenceslaus cum Andrea no- viter electo in regem Vngarie convenerit et cum ipso fedus") amicicie pepigerit. Quomodo rex Wenceslaus in Egra Rudol- fum, regem Romanorum, visitaverit et ab ipso regnum in feodo acceperit. Quomodo rex Wenceslaus monasterium, quod fundare promiserat, domino abbati Scedli- censi obtulit.) Quomodo rex Wenceslaus dominum Arnol- dum, Babenbergensem") episcopum, ad se vo- caverit et^) iuxta suum consilium statum regni ordinaverit. . Quomodo dominus Zbizlaus cognomine Le pus, regni Bohemie subcamerarius, occisus Prage fuerit. Quomodo rex Wenceslaus sacram scripturam audierit eamque intellexerit, cum litteras non noverit, quomodo congrue latino eloquio usus fuerit. Quomodo rex Wenceslaus assidue confesso- rem circa se habuerit et quomodo semper de divino officio sollicitus fuerit. Quomodo rex Wenceslaus Romanorum regem in Erfordia visitaverit et de inorte Rudolfi, ducis Austrie et Sweuie,) Prage sepulti. 35. 36. 37 38 39. 41 42. 43. 45. 46. 47. 48. 49. Quomodo rex Wenceslaus exercitum in Cra- — couiam miserit et sibi eam subiugaverit, et de quibusdam incidenciis.") De fundacione monasterii Aule Regie. Quomodo abbates ad regem Wenceslaum re- dierint*) et quomodo unum locum de tribus pro monasterio elegerint. Quomodo deus hunc locum Aulam Regiam religiosis viris ab antiquo deputaverit. Quomodo rex Wenceslaus ad instanciam quo- rundam ab incepto proposito pro tempore resipuerit. . Quomodo pius rex Wenceslaus capitulum in- traverit et quomodo abbas Heydenricus per- sonas emittendas nominaverit. Quomodo episcopus Thobias locum funda- cionis impecierit et qualiter rex alias here- ditates sibi pro eodem loco assignaverit. Quomodo rex conventum inthronizaverit lo- cumque Ordini confirmaverit et quomodo ipsam fundacionem Aulam Regiam vocaverit. Quomodo rex cum exercitu Cracouiam iverit et quomodo in expedicione militari gladio cinctus fuerit.?) . De clenodiis, que rex Wenceslaus fundacioni sue contulit et qualiter ipsa fundacio ordini Cisterciensi*) incorporata fuerit. Quonodo rex Wenceslaus cum duce Austrie discordare ceperit et quomodo regina ipsos reconciliare attemptaverit. Quomodo Adolfus comes de Nassow in regem Romanorum electus fuerit et quomodo rex Wenceslaus ducem Austrie tunc impedierit. Quomodo Adolfus, Romanorum rex, Misnen- sem terram intraverit et quomodo Wences- laus rex circa Grunhayn ipsum visitaverit. Quomodo dux Austrie regi Wenceslao re- conciliatus fuerit. Quomodo magister Alexius inter regem Wen- ceslaum et Romanos amiciciam procuraverit et quomodo procurante eo dux Kalisiensis ") in regem Polonie coronatus fuerit et de morte ipsius. *) Hung. 4. — ") fed. am. pep. nemá 4. — 7) optulit 2, 3. — *) Brandenburgensem 4. — *) et quomodo iuxta 9. — *) Sueuie 3. — *) Rukopisy incendiis. — *) redierunt.... elegerunt 4. — ?) fuit 2, 3. — °) Cyst. rukopisy a tak obyč. i ní2e. — *) Kasiliensis 2, 3. 

Strana 6
6 — 50. 51. 52 53. 54. 55. 56 57. 58. 59. 60. 62. 63. 64. 65. 66. PETRA ZITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKÄ. Quomodo dux Kalisiensis in regno Polonie coronatus fuerit et guomodo interemptus. Quomodo rex Wenceslaus in regno suo scrip- tas leges instaurare decreverit et quomodo in hoc impeditus fuerit. Quomodo rex Wenceslaus generale studium Prage instaurare decreverit et quomodo per- missus non fuerit.5) De tribus iuvenibus, qui de longinquis par- tibus venientes regi presentabantur. Qualiter sanctus Celestinus papa papatum resiguaverit et Bonifacius sibi successerit et de processibus?) Bonifacii contra regem Francie. De plaga, quam Judei in Alemannia susti- nuerunt. Qualiter dominus Conradus, primus abbas Aule Regie, Agnetem, sororem Wenceslai re- gis, adduxerit de Sweuia in Bohemiam.) De quodam sompnio regis Wenceslai, quod fuit evidens presagium futuri mali. De magna devocione, quam rex Wenceslaus ad beatam virginem Mariam habuerit, et quam libenter nomen Marie profari audierit.*) De favore et amore, quem rex Wenceslaus ad omnes personas religiosas habuerit. ') Quomodo rex Wenceslaus singulariter ordi- nem Cisterciensem dilexerit. . De solempnitate coronacionis Wenceslai, re- gis Bohemie. De die festivitatis et consecracionis Wen- ceslai regis. De precioso apparatu ad coronacionem ad- aptato et de populo maximo tunc ibidem congregato. Quomodo Wenceslaus rex sequenti die coro- nacionis sue novam ecclesiam in Aula Re- gia fundaverit. De morte domine Gute inclite regine. Qualiter et quare grossi denarii primo in- ceperint in regno Bohemie monetari. . Qualiter Wenceslaus, rex Bohemie, Poloniam intraverit et in Gnisna coronatus fuerit. 68. 10. 71 12. 13. 14. 15 16 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. Qualiter Wenceslaus, filius Wenceslai regis, electus fuerit in regem Vngarie. . Qualiter Elizabeth, filia regis Polonie, regi Wenceslao nupserit et coronata") fuerit. Qualiter Thasso de Wissenburg, regni Bo- hemie camerarius, in multitudine populi fue- rit") occisus. Qualiter Albertus, Romanorum rex, regnum Bohemie intraverit et in eo plurima mala perpetraverit. De obitu serenissimi domini Wenceslai, re- gis Bohemie, et de ipsius penitencia, quam in dolore suo habuit ante mortem. Qualiter rex Wenceslaus ornatum suum ad diversa loca distribuerit. De testamento et ordinacione, quam Wen- ceslaus rex idem fecit. De operibus pietatis, que fecit idem rex. De devocione, quam in audiendis pluribus missis rex idem habuit. De paciencia, quam idem rex in infirmitate sua habuit. De unccione ipsius regis extrema. De contricione et contemplacione, quam tunc rex idem habuit. Qualiter idem rex mortem suam presenserit. Planctus domus Aule Regie super morte fundatoris sui, eiusdem regis. Visio, quam vidit dominus Johannes, Brixi- nensis episcopus, post mortem regis Wen- ceslai eiusdem. Qualiter idem rex Wenceslaus propter cu- iusdam criminis vindictam semel cremaverit sua crura. Qualiter Wenceslaus iuvenis, Vngarie, Bo- hemie et Polonie rex, in Bohemia post pa- trem regnaverit et occisus fuerit. Qualiter Rudolfus, dux Austrie, filius Al- berti, regis Romanorum, electus fuerit in regem?) Bohemorum et de") morte eiusdem. Qualiter Heinricus,?) dux Karinthie,') mor- tuo Rudolfo rege reversus fuerit in Bohe- miam. s) fuit 2, 3. — ") processionibus 3, 4. — !) Boemiam 3, 4 a tak prayidelné i nize. — *) proferri 3, 4; aud. prof. 2. — ') habuit 2; nemá 3. — “) corona 3. — ^) fuit rukopisy. — ?) elect. in reg. f. 3., 4. — ") nemá 3. — *) Heyn. 2 a tak níZe Casto; Henricus 3, 4 a niże obycejne tak. — ") Kar. 2; Char. 3; Corinthiae 4. 

Strana 7
— 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 96. 97. PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 7 Qualiter Heinricus de Lipa cum aliis baro- nibus in Scedlicz captus fuerit per Montanos et de quadam epistola religiosa ibidem. Tractatus chronographus*) de domino Jo- hanne, rege Bohemie, imperatoris Heinrici filio. Qualiter domicella Elizabeth, filia Wenceslai, regis Bohemie, abbatem Aule Regie dominum Conradum ad sui promocionem exhortata fuerit. Qualiter dominus Conradus, abbas Aule Re- gie, ad Heinricum imperatorem pro emenda- cione status regni iverit. Qualiter Heinricus de Lipa*) cum quibusdam baronibus et civibus Pragensibus inceperit domicelle Elizabeth adherere. Qualiter domicella Elizabeth sororis sue et aliorum honoris sui emulorum persecucio- nem passa fuerit et in Newenburgam") de Praga occulte fugerit. Qualiter Chorinthiani*) turrim sitam iu pede pontis contra beatam virginem impugnave- rint et qualiter barones Bohemie contra Chorinthianos”) ante castrum Pragense victo- riam obtinuerint. Qualiter propter promocionem domicelle Eli- zabeth et propter regni reformacionem ba- rones et cives nunccios ad Heinricum, Ro- manorum regem, miserint. . Quomodo barones et cives Bohemie Johan- nem, Heinrici,*) Romanorum regis, filium, pro rege sibi dari postulaverint. *) Quomodo inter Johannem, filium regis") Romanorum, et Elizabeth, filiam regis Bo- hemorum,*) in Frankenfurd?) fuerint spon- salia celebrata. Quomodo Heinricus imperator Johannem, primogenitum suum, in Bohemiam invite miserit. 98. 99. 100. 101. 102. 108. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. Quomodo nunccii de Bohemia reversi fuerint — et domicellam Elizabeth in prefixo termino adduxerint. Quomodo Scedlicensis, Placensis et Aule Re- gie abbates domicelle venienti occurrerint. *) Qualiter Heinricus imperator domicellam Elizabeth in Heimbach”) affectuose susce- perit. Qualiter Heinricus imperator Johanni, suo primogenito, in Spira*) festum nupciarum solempniter") peregerit. Qualiter nupcie celebrate fuerint cum so- lempnitate, et de contencione Maguntini et Coloniensis archiepiscoporum *) Quomodo Heinricus, rex Romanorum, tres exercitus simul expedicionibus tribus adap- taverit et in omnibus victoriam habuerit. De tristicia, quam parentes habuerunt de") recessu filii sui Johannis regis. De multifariis gravaminibus, quibus Bohe- mia oppressa [fuit] ante adventum Johannis regis, et de expugnacione Pragensis civitatis. De speciali gravamine, quod temporibus Heinrici, ducis Chorinthie,) sustinuit mona- sterium Scedlicensium. ”) De pressuris et violenciis, quibus monaste- rium Aule Regie succubuit eo tempore. Quomodo rex Johannes, filius Heinrici im- peratoris, cum exercitu valido Bohemiam intraverit et primo Pragam expugnaverit. Quomodo rex Johannes pacem ordinaverit et coronatus fuerit. Quomodo idem rex in Nurenberg curiam celebraverit. De quodam pulchro miraculo, quod accidit circa corpus Christi. Tractatus breviloquus de domino Heinrico VII, Romanorum imperatore. De legali eleccione Heinrici imperatoris et de prima coronacione ipsius. *) cron. rukopisy. — * Lypa 2. — “) Nuremburgam 3; Nuuenburgam 4. — *) Tak 2, 3; Coryn. 4. — ”) Chorin- theanos 2. — *) Henricum, Romanorum regern filium 3. — *) petierint 4. — ^) regem 3. — *) Boemie 3. — ^) Frankin- furd 3. — *) occurrerunt 3, 4. — *) Heyri. 4. — *) Spyra 2; Spyria 3 — ^) Tak 2, 3 a tak skoro vżude, kde se mn sbíhaji, vkládají tito rukopisové p mezi tato písmena, u pi. dampnum a p. — !) episc. 3. — * quam h. p. in rec. 3. 4. — !) Tak 2; Corin. 3. — ”) Sedlicen. 3; Scedlicense 4. — Tu vkládá 4 ještě nápis jedné kapitoly: De miraculosa qua- dam pugna. Jest to jen rozvedeni kapitoly 106 na dvě, a poněvadž totéž se stalo při kapitole 126, má 4 rukopis 132 kapitol první knihy. 

Strana 8
— 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. 121. 122. 123. 124. 126. 127. 128. 129. 130. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Qualiter Heinricus imperator ad partes Lom- bardie pervenerit et ibidem gloriose trium- phaverit. De coronacione Heinrici imperatoris Rome facta et de preliis et morte ipsius. Commissio domini Clementis pape cardina- libus facta, ut Heinricum imperatorem co- ronarent. Leges condite ab imperatore Heinrico. Constitucio Clementis pape contra Heinri- cum imperatorem propter preces regis Fran- cie facta. Diffinitiva sentencia Heinrici imperatoris contra Robertum, regem Apulie. Epistola, in qua per prosopopeyam corona imperialis invitat Heinricum imperatorem ad ipsam suscipiendam. De morte Clementis pape et quibusdam aliis. Sentencia Clementis pape, per quam damp- natus fuit ordo Cruciferorum Templartorum. Miracula circa sepulchrum?) Margarethe im- peratricis facta. Qualiter rex Johannes contra Mathiam, co- mitem de Trencz, cum expedicione proces- serit. 9. Qualiter mortuo Heinrico imperatore duo reges Alemannie sub discordia sint?) electi. Qualiter propter captivitatem Heinrici de Lipa? disturbium in regno Bohemie fuerit et quomodo Treuerensis et Moguntinensis®) archiepiscopi simul in Bohemiam venerint." Qualiter Johannes, rex Bohemie, cum do- mino Baldwino,' Treuerensi archiepiscopo, circa flumen Nekarum contra Fridericum") de Austria pugnaverint. De pestilenciis, que evenerunt in diversis mundi partibus. De cessione primi abbatis Aule Regie et quibusdam aliis. De testamento scriptoris huius libri. Expliciunt") capitula prime partis cro- — nice Aule Regie secundum") ordinem. Incipit") cronica Aule regie per dominum Petrum abbatem compilata. Hec est prima pars cronice, que in anno domini MCCCXVI*? terminatur tempore regis Ottakari. Capitulum I. Incipit") prologus in vitam domini Wenceslai, serenissimi regis Bohemie et Polonie, fundatoris Aule Regie. Quorundam amicorum crebris excitatus in- Stanciis, quedam de vita et moribus serenissimi principis, domini Wenceslai, felicis memorie quondam regis Bohemie sexti, Polonie vero se- cundi, plano stilo dictaminis exarare disposui, que non tam auditu extraneis relatorum accomodato sermonibus, quam visu, qui arbiter est aure cercior, de ipso clam palamque cognovi. Quate- nus meo licet inutili suggerente studio, eo eius- dem regis vita commendabilis posteris in pro- ficiendi argumentum prodeat, quo presentibus stupenda procul dubio preclaris virtutum insig- niis, dum viveret, coruscabat. Neque enim dig- num arbitror, ut memoria tanti principis sonitu cessante pereat, qui tam vivus quam moriens normam vivendi verbo et opere ceteris premon- strabat. Hic denique fuit personarum sublimium admiracio, humilium consolacio, oppressorum- que*) quorumlibet affectata respiracio. Erat eciam prudens in?) consiliis, potens in auxiliis et fidelis quibuslibet in commissis; porro divini cultus fuit promotor sedulus, milicie secularis instaurator strenuus et nichilominus?) cunctorum religiosorum pater et patronus devotus; nunc monachus, nunc miles erat, nunc dogma regendi cunctis princi- pibus tribuit, et regie benignitatis clemenciani omni petenti penitus non negavit; sed quoniam *) sepulerum 3. — *) sunt rukopisy. — 9) Lypa 2, 4. — ") Mog. 2, 4 — *) venerunt 2, 4. Tu vkládá 4 jesté ka- pitolu: De filio primogenito Johannis regis Bohemie, tractatus. Jest to jen rozvedeni kapitoly 126 na dvé. — *) Bal- duino 4. — *) Fredricum 2. — ") Misto Explic. — ordinem mà 4: Indicis finis. — *) sec. ord. nemá 3. — ") Incipit — Ottacari nemaji 3 a 4. — *) Místo Incipit — Regiae má 3: Incipit prologus in cronicam de vita serenissimi principis do- mini et domini Wenceslai, Boernie et Polonie regis, incliti fundatoris Aule Regie, per dominos abbates, videlicet Otto- nem et Petrum compillata, cuius prima pars cronice huius est stilo Ottonis exarata. Ruk. 4 má: Prologus in vitam do- mini W. s. r. B. et P. et in res gestas quorundam aliorum regum Bohemiae. — *) adiuracio 3. — *) quoque 2, 4. — 4) nemá 3. — *) Tak 2, 3 a pravidelně níže v obou nichil místo nihil. 

Strana 9
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 9 multa verbis paucis constringuntur*) non facile, quo singula prefati principis digne recolenda facta, que gessit, scribendo5) pertransire ne- queo, eo permodicis") suis patrisque ipsius, do- ch mini Ottakari"h), prescriptis actibus ad ea, que in fundacione monasterii Aule Regie admiranda complevit opera, in presenti opusculo me con- verto. Secuntur versus1) precedentis capituli: O deus aspira, quod possim scribere mira Regis magnifici, summe bonitatis amici; Et tibi sint grata, que gessit, virgo beata, Solempnis*) princeps ; vivat sine fine deinceps Des sibi solamen, devota cohors canat Amen. Porro regni sui incolis de pace providere satagens, per gyrum terre urbes cepit muris cingere, castra munire et baronum suorum libe- ros iussit tyrocinia9) exercere. Mox iuvenes discunt pugnas hostique re- sistunt strenue, dum erubescunt, illata opprobria ab extraneis sustinere. In tornamentis incepit gloria gentis Istius augeri; sese mutuo revereri Omnes ceperunt, quod tunc ruditatis irretiti laqueis haud dubium antea nescierunt. Explicit prologus.1) Capitulum III. Quomodo ecclesie suis temporibus profecerint et de fundacione monasterii ad Sanctam Coronam. Capitulum II. Incipitm) vita domini Wenceslai, regis Bohemie et Polonie, quibusdam tamen de actibus patris sui Ottakari regis breviter prelibatis. Fuit in regno Bohemie rex quidam potens et strenuusm*) Otakarus nomine, qui ab adoles- cencie sue tempore viriliter egit et generositatem mentis regie virtuosorum operum magnificencia undique decoravit. Ipse siquidem regnum sibi conmissum") sapienter gubernare cupiens, rei- publice instaurator sedulus, leges condidit et gen- tis Bohemice, que adhuc bestialibus vegetabatur moribus, ruditatem°) quibusdam urbanitatis re- gulis illustravit, se ipsum exemplum vivendi ce- teris constituens et exemplar. Temporibus itaque regiminis huius principis ecclesie Christi et monasteria in Bohemia pro- fecerunt, terraque faciente fructum cuncti in ea manentes in pace et tranquillitate Christo iugiter servierunt. Versos.*) Tunc congaudet herus servo, laicis quoque cle- rus, Cives ditantur, monachi Christum venerantur, Miles gaudere studet atque colonus egere Nescit, sed Christo famulantur rege sub isto. Gignere consuevit fructus, et ab hoste quievit Extraneo terra; non est ibi lis, neque guerra. Vir fuit urbanus, constans, sermoneque planus, Prudens, discretus, semper studuit fore letus, In verbis tutus; raro fuit ipse locutus Aspera vel verba, que turpe sonant, vel acerba. Raro fuit tristis, sic semper vixit in istis Mundanis rebus, quod noctibus atque diebus Nullus turbatur, nullus penitus spoliatur, In Christum") credit, nec ab eius laude recedit. Omnes pacifice pariter vivunt et amice Porro vir iste terrena felicitate circumfultus, undique futurorum non immemor,") divinum cul- tum cum diligencia ampliavit, videlicet ecclesias fundando, fundatas dotando, dotatas quoque in emunitatibus ecclesiasticis diligencius conser- vando. *) perstring. 4. — *) scribere 3. — b) pro modicis 4. — ) Ottacarii 3. — 1) versos 2; misto secuntur — capituli mají ruk. 3 a 4 jen Versus. — *) sollempnis 3 a tak níže obyčejně. — 1) Expl. prol. nemá 4. — -) Ruk. 4 má nápis: Vita domini Wencezlai, reg. B. et Pol. cum quibusdam rebus gestis Ottakari regis, patris eius, breviter praelibatis. — m*) V ruk. jest pravidelně psáno strennuus a t. d. — 2) commissum 3. — *) rud. eius 3. —») Cristum 2 a tak často níže.— *) Tak rukopisy. — *) Tak anebo podobným spůsobem (u př. versus nebo versos huius materie, nebo jen versus (ver- sos) huius, nebo ver. huius precedentis, ver. de hac materia, de hac precedenti materia a p.) naznačeny jsou v ruko- pisech 2 verše v kronice Petrově přicházející; v rukopise 3 jest obyčejně jen červeně psané W a v rukopise 4 často jen slovo versus. — “) inmem. 2. 2

Strana 10
1263 1245 10 Conveniunt, comeduntque bibunt, in pace re- cedunt ; Sic stant contenti propriis, quod dives egenti Munera porrigit et mala corrigit arbiter equus. Inter cetera autem operum suorum deo ac- cepta primordia ad honorem dei, sueque geni- tricis Marie glorioseque virginis monasterium Cisterciensis ordinis circa metas Bauarie funda- vit, cui nomen ad Sanctam Coronam imposuit") et largas sibi possessiones sui regni contulit et donavit. Rex tibi*) multa bona donavit, Sancta Corona, Ottakarus,”) qui te fundavit. Gaudia vite Des sibi virgo pia, Christi genitrixque Maria, Ac devotorum rege conventum monachorum,*) Tempore nocturno qui te rogat atque diurno, Ut per te Christo mundo moriturus in isto Letus iungatur, Et post hanc miseriam eternis gaudiis per- fruatur. Capitulum IV. Quomodo Ottakarus*), rex Bohemie, dominam Margaretham*) duxerit et quomodo Austriam et Styriam et Karinthiam*) cum aliis terris obti- nuerit.*) His itaque temporibus Fridericus, illustris dux Austrie, debitum carnis prole orbatus ex- solvit et dominam Margaretham, germanam suam terrarum suarum heredem solam superstitem dereliquit. Hec siquidem domina Margaretha Heinrico, divi Friderici quondam imperatoris filio, nupserat, quo sine herede defuncto ad na- tale solum rediit viduata marito. Mortuo igitur") Friderico, fratre suo duce, nobiles Austrie con- venerunt et qualiter sibi suisque posteris pro- viderent, salubriter cogitare ceperunt. Inter- venientibus autem hinc inde diversis tractatibus PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. regem Ottakarum vocaverunt ipsumque, ne suc- cumbere viderentur acephali, pro duce ac do- mino”) elegerunt. Sed quoniam rex Ottakarus nondum uxorem duxerat, dominam suam Mar- garetham legalibus intervenientibus dotaliciis eidem pro coniuge desponsaverunt,*) quatenus heredes ducum suorum, quos per viros habere non poterant, sic saltem per feminam recupe- rarent. Sic Margaretha nubente stat Austria leta, Austria letatur et Styria) quando putatur, Quod), quia nupsisset regi, genitura fuisset Terris rectorem | defunctis nobiliorem. !) De Karinthia.*) Interea ducatui Karinthie Vlricus verus he- res prefuit, qui regis Ottakari consanguineus?) fuit. Hic fratrem quendam nomine Philippum habuit, qui primo quidem Salczburgensi") pontifi- catui prefuit, postea vero promotus per Ottaka- rum regem Aquilegiensis" patriarchátus culmen ascendit. Proficit iste parum, res dissipat ecclesiarum, Discolus") est totus ac omnibus undique notus, Quod sit egenorum destructor canonicorum, Raptor vel predo non est similis sibi, credo. Discolus, ut dixi, bona consumit crucifixi. Quam ob rem, si regi Ottakaro zelus cleri non parceret, ipsum in adepti honoris culmine nequaquam amplius sustinerent; porro, quia Vl- ricus, dux Karinthie, heredes sibi post mortem successuros non habuit, Ottakarum regem adiit et percepta pecunia Karinthiam, Karniolam,") Marchiam et Portum Naonis post obitum ipsius Sibi iure perpetuo resignavit.?) Nobiles igitur earundem terrarum ad regem confluunt et ei amodo?) obedire fideliter prestito fidei sacra- mento promittunt. !) To se stalo 11 du. r. 1252. — ?) Král Otakar byl bratranec Oldřicha Korutanského; nebo matka tohoto po- sledního Jitka (Bohuslava), manželka Bernarta Korutanského, byla sestra krále Václava I., tedy dcera Přemysla Ota- kara I. — 9%) To se stalo v Poděbradech listinou danou dne 4 pros. 1268. Srovnej Palackého Dějiny národu českého II, 1, str. 60 a Regesta dipl. nec non epist. Bohemiae etc. II, č. 630, str. 246. ") inp. 2. — ?) ter. 4. — 7) Atthakarus 2. — *) Tu vkládá ruk. 3 in Corona. — *) Octakarus 4 a tak obyčejně níže. — *) Margaretam rukopisy a tak i níže. — “) Korinthiam 4. — *) opt. 4. — *) ergo 4. — *) dom. communiter eleg. 3, 4. — *) disp. 2. — ^) Stiria 3. — ') quo 4. — ^ Corynthia 4, a tak niże. — *') Salciburg. 2. —') Aguileigensis 2. — =) disculus 2. — ^) Carniolam 4. — *) animo 2. 1251 1208 

Strana 11
1270 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Nullus rixatur, In terris illis, nullus ibi dampna”) minatur castris, stratis sive villis. Has igitur terras adeptus, titulum glorie sue, quem prius habuit, in epistolarum?) suarum exordio magnifice ampliavit; forma autem sui tituli fuit talis: Ottakarus,) dei gracia rex Bo- hemie, marchio Morauie, dux Austrie, Styrie, Karinthie*) et Karniole,) dominus Marchie,") Egre, Portus Naonis. !) Insuper Veronenses, Ter- visini et Fori Julienses," cum aliis quibusdam oppidis in margine maris iacentibus istius regis videntes magnificenciam, inito consilio eum pro defensore concorditer elegerunt suisque parentes beneplacitis, sibi tanquam domino suo ultronei servierunt. Sic profecto extendit palmites suos usque ad mare et usque ad flumen cepit suas propagines feliciter dilatare. Sic rex subiectas terras regit ecce potenter. Iusticie rectas semitas sectando frequenter. Ante suum vultum | nunquam pertransit inultum Crimen prolatum. Sic se cunctis bene gratum reddit, cuilibet*) quoque, quod suum erat, reddere, repulso furore causas discuciendo co- gnovit. Quociens autem rex iste magnanimus ho- stium cuneos potentur propulsaverit, quociens quoque innumeram") adversariorum multitudinem cum paucis campestri bello audacter invaserit et victor gloriosus ad propria remeans triumphi palmam letanter reduxerit, luculenter insinuant,*) qui de suis gestis fortibus ex certa sciencia cro- nica conscripserunt et in diversis voluminibus digne recolenda ea posteris reliquerunt?) Huni, Litwani, Bauari simul atque Comani Ac alie gentes, pecorino more cadentes, Ipsum noverunt et ab ense suo perierunt. 11 Capitulum V. Quomodo propter sterilitatis opprobrium inter regem et reginam fuerit") celebratum divorcium. Nupciarum autem solempniis debita cele- britate peractis domina Margaretha per annos plurimos cum rege mansit, sed sterilitatis hu- miliata opprobrio") liberos, qui sibi in regno succederent, habere nequivit. Nichil denique de contingentibus ab utroque obmittitur, sed regina, ut dictum est, omnino sterilis invenitur. Rex igitur pretextu*) sterilitatis huiuscemodi su- biectis sibi terris mala affutura?) presenciens, quosdam sibi familiares pre ceteris convocavit eisque turbacionis sue materiam clandestine enar- ravit. Ipsi vero commune bonum privato pre- ponderantes commodo,*) salubrius censuere, re- gem dilecte coniugis privari consorcio, quam sine heredibus totum suum dominium diuturno subiacere periculo. Qui rem privatam magis ostendit sibi gratam, Quam rem multorum, merito*) rex fit populorum. Sapientum igitur*) inductus verbis et ac- quiescens consiliis, universis suis nobilibus con- vocatis et satrapis, non sine cordis gemitu rem diu celatam prodidit et, ut non tam sibi, quam utilitati populi consulerent, publice postulavit. Ex hoc consulitur, quo nil melius fore scitur, Quod Margaretha sterili rex coniuge spreta Consortem ducat, que debita lege matrimonii liberos sibi iure he- reditario successuros’) producat.?) Quid plura? Episcopi convenerunt et de consensu sedis apostolice divortium inter regein et reginam debita sollempnitate adhibita coram universo populo celebraverunt. Turbatur ergo rex et tota Bohemia cum ipso, sed que lingwa retexere, aut quis intellectus capere poterit, 1) Titulu tohoto začal užívati asi od měsíce srpna r. 1270, jak z listin viděti jest. — ?) Srovnej Prameny děj. česk. II, 334. — ?) Reg. dipl. Boh. II, 137 a zvläst& II, 1169. Böhmen Reg. imp. 1246—1313 Additam. secundum str. 437 a 438. P) dapna 2. — Rukopis 4 nevkládá p mezi m a n, jako se to obyčejně děje v rukopisech 2 a 3. — *) epularum ruk. — *) Octakarus 4. — *) Corynthiae 4. — *) Carn. 4. — ") d. marchio Egre. Dobner. — ") Juliensis 2. — *) civili- bus 4. — ”) nimiam 2. — *) insinuat 4 — “) fuit 4. — ") obprob. 2. — ©) nemá 3. — ") adfut. 4. — *) quomodo 2. — f) marito fit rex 4. — *) igitur verbis acquies. et cons. 2. — !) successores 3, 4. 2* 1261 

Strana 12
12 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1261 quanta ex hoc eventu uterque coniugum vehe- mentis doloris incrementa sustinuerit; non enim admittit risum amicorum quorumlibet irrecupe- rabilis discessio vel inopinata disgregacio.*) Hic rex tristatur, regina gemens lacrimatur,1) Fit populi planctus, pereunt modulamina cantus, Turbantur cives, luget cum paupere dives ; Gaudia decrescunt, oculi lacrimisque madescunt, Austria, Styria, Brunna, Bohemia, quatuor iste Heccine carmina, triste sonantia, dant tibi Christe. Cithara") namque plebis in luctum convertitur, dum flebili consumato divortio regina non re- ditura in Austriam relegatur.") Qui domino credit, nec ab eius laude recedit, Omnia prudenter merito regit atque potenter. Et quia dilexit dominum Stephanus,") bene rexit Vngaricam gentem, celerem satis et vehemen- tem. Cunegunda autem dum ad partes venit Bo- hemie, 4) Letantur cives, gaudet cum paupere dives, Juxta suas metas exultat quelibet etas; Que Margaretha perierunt gaudia spreta, Hec cum Cunegunda*) redeunt consorte secunda. — Capitulum VI. Quomodo rex aliam uxorem duxerit et quot°) liberos ex ipsa habuerit. His itaque decenter peractis de consilio nobilium suorum regi Ottakaro uxor queritur et quod?) studiose queritur, haud ") dubium ci- cius invenitur. Fuit enim in Matschovia*) rex 2) quidam*) generosus et nobilis, qui filiam bonis moribus insignitam nomine Chunegundam*) ha- buit, quam regi pro ipsa petenti pro consorte legitima grato animo desponsavit. Rex autem Stephanus 3) dive memorie eiusdem virginis avun- culus secundum carnem extitit, qui ex tunc reg- num Vngarorum non tam usu armorum, quam sanctitate morum eo utique felicius, quo devo- cius gubernavit. Ex hac quippe domina rex Ottakarus duas filias 5) et tres filios habuit, quorum duobus mox*) in infancia defunctis, iunior eidem post- modum in regno verus heres successit. Quoniam") autem hic iunior filius in vigilia sancti Wenceslai") martyris nascitur, fonte sacri regeneratus bap- tismatis,") Wenceslaus proprio nomine appellatur ; veteres namque Bohemib) hoc ex pie devocionis affectu in consuetudine habuerunt, ut liberis suis nomina sanctorum imponerent, in quorum nata- liciis in hunc mundum nati fuerunt. Nec ab re puto, hunc puerum circa diem sancti Wenceslai nasci, dispensacio divina voluit, qui non tam amministracione*) regiminis, quam praeclare vite meritis eiusdem martyris per regnum Bo- hemie, dum viveret, vices gessit. Nec immeritod) nomen eius*) sibi vendicat,") quem immitari vita et moribus tota mentis intencione satagebat. 1) Job XXX, 31. Královna Markéta opustila Čechy dne 18 října r. 1261, jak v Letop. čes. zpráva podána. Pram. děj. č. II, str. 297.— 2) T. j. Mačva Srbská. Rozumí se tu Rastislav, syn Michala svatého od Mongolů umuče- ného, který byl nějaký čas knížetem haličským, potom ale bánem srbské Mačvy, náležející Uhersku, a měl za man- želku Annu, dceru Bely IV, krále uherského, s níž měl děti Michala, cara bulharského, Belu, bána v Mačvě, a Kun- hutu, již pojal za manželku král Přemysl Otakar II. — 3) Tu pochybeno; nebo Štěpán nebyl ještě králem, nýbrž Bela IV, Štěpán přišel k vládě teprv r. 1270. — ) Kunhuta přišla do Čech do Prahy dne 23 prosince 1261 a byla o dva dny později zároveň s manželem svým slavně korunována. Srovnej Letopisy české v Pramenech děj. č. II, str. 297. — 5) Dcery ty nazývaly se Kunhuta a Anežka; první narodila se r. 1265, vstoupila r. 1277 do kláštera Klaryssek u sv. Františka v Praze, r. 1290 vystoupila však a provdala se za vévodu Mazovského (Boleslava?), od r. 1302 byla aba- tyší kláštera u sv. Jiří na hradě Pražském a zemřela 1321 dne 28 prosince. Anežka pojala za manžela Rudolfa, syna římského krále Rudolfa, a zemřela 17 května 1296. 1) vel inop. disgr. nemá 4. — 1) Ruk. 4 má pravidelně lachrymae nebo lachrimae a lachrymare nebo lachri- mare, tak že níže té zvláštnosti nebudeme se více dotýkati — m) cythara 4. — 3) elegatur 3. — °) quos 2. — ») quae 4. — 1) haut 3.—*) Marschonia 2, 4. — 3) quidem 2. — 5) Kuneg. 4 a tak i níže. — ) Stephanum 2, 3. — 7) Kungunda 4. — 1) in infantia mox 4. — 7) quomodo 4. — *) Wencezlai 4 a tak se ve slově tom v celém ruk. 4 nalézá místo s pís- meno z, když není vytknuto, že to jinak. — ) baptyzm. 4. — b) Boemi 3. — * admin. 4. — 4) inmer. 2. —) nom. sibi eius 4. — 1) vendicabat 4.

Strana 13
1278 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum VII. Quomodo Romanorum rex Austriam, Stiriam*) cum aliis terris sibi") peciit resignari. Eo tempore Romanum cepit vacare imperium, bona quoque imperialia, multis ea hinc et inde distrahentibus, immane") suscipiunt decrementum. Res non augetur, ubi rector abesse videtur; Sepe cadunt turres, sine preside destruitur res Quelibet absente dispensatore repente. Sepe etenim casuris rebus opportune*) suc- curritur, si eis debite sollicitudinis baculus ruine!) remurmurans non negetur. Principes igitur Ala- manie") imperatorie dignitatis culmen sine pre- side prospicientes succumbere, surda aure hoc") pertransire noluerunt, sed missis internuncciis in unum convenientes, dominum Rudolfum comitem de Habesburch,°) virum utique bellicosum et strenuum?) deliberacione previa in advocatum sacri imperii concorditer elegerunt; in tautum enim corda modernorum ambicionis nubilo ob- umbrata sunt, quod ea, que maligna manus occupat, recuperari difficulter possunt. Vir igitur strenuus Romano imperio non inconsulte prefi- citur, qui sibi querere quietem nesciat, quoad usque invasores imperii debite severitatis mu- crone compescat. Rex denique Rudolfus mox im- perium adeptus cepit repetere, que ad ipsum cognovit a iure et bona consuetudine pertinere. Sed quia Fridericus, dux Austrie, et Ulricus, dux Karinthie*), sine heredibus iure naturali ipsis in terris suis successuris decesserant, Rudolfus rex regi Ottakaro nunccios litteris") informatos direxit," et ut sibi Austriam, quam tenuit, cete- rasque terras, utopte ex decretis imperialibus ad imperium*) devolutas, resignaret, cum debita mansuetudine postulavit.) 13 Sed quia contristat mentem sibi sermo re- pugnans imperialibus perlectis litteris, iocundum") vultum nuncciis") rex ostendit et qualiter con- grue invisis responderet sermonibus, cum dili- gencia cogitavit; regiam enim decet clemenciam nunccios quamvis molestos vultu sereno evadere. Sed quis tam fructuose dignitatis titulo") ad unius iussionis") vocem sine difficultate renuncciat, aut quis tam utilium terrarum*) sine vi exactoris letus resignat dominium? Deliberacione igitur previa rex terras resignare noluit, sed nunccios, qui venerant, decenter honoratos, ad regem re- misit. Rudolfus rex igitur furore repletus, validum exercitum congregavit et^) ad debellandum regem Bohemie opportuno tempore festinavit;") quod audiens rex donativa distribuit et magna bella- torum convocata multitudine Romano principi circa metas Austrie obviavit. Reges armantur, utrilibet*) arma parantur, Ambo pugnare cupiunt, populum trucidare?) disponunt, sed pro ordinanda concordia utrobi- que partes suas nobiles interponunt. Divina igitur favente clemencia delata dis- sensionis*) materia reges convenerunt, et qui paulo ante discordes fuerant, pacis osculum prebuerunt.?) Rex denique") Austriam cum terris adiacentibus resignavit et ab eodem honoratus magnifice ad propria remeavit; verum tamen*) fedus pacis, quod inter utrumque ordinandum nobiles decreverunt, per heredum suorum con- tractum matrimonii duraturum iugiter firmave- runt; Rudolfus duxit Agnetem, Gutaque nupsit Wenceslao. ?) Puero existenti, hinc crescunt gaudia genti Bohemorum, sed, proh") dolor, pauco tempore Sic contracta duravit amicicia dominorum. 1) Zprávy týkající se požádání zemí rakouských na zpátek Rudolfem Habsburským a o válce z toho vzniklé vzaty jsou dle pokračovatelů Kosmových, a to dle Příběhů krále Přemysla Ottakara II. Srovnej Prameny děj. č. II, str. 327. Že tato zpráva Petra Žitavského pravdě nepodobna, o tom srovnej Palackého Děj. nár. Č. II, 1 str. 98, pozn. 107. — ?) Smlouva učiněna byla dne 26 listop. 1276, v. Reg. Boh. II, str. 437 a 440. — *) Co se jmen snoubenců týče, srovnej Palackého Dějiny nár. č. II, 1, str. 132. #) Styr. 4 — *) petierit sibi resig. 4 — ') inmane 2. — *) nemá 4. — ?) ruina 4. — ") Alemaniae 4. — ") pertr. hoc 4. — *) Habilberg 2; Habesberch 3; Habelberg 4. — ?) strennuum 3 a tak stále. — *) Corynthiae 4. — ") literis 4 a tak níže stále. — *) mittit 4. — *) ipsum 4. — ") iucun. 4. — ") tak pravidelně 2 a 3; nuntiis 4. — *) tyt. 4. — 7) vi- sionis 3. — *) Za slovem tímto vkládaji 3 a 4 slovo dominium, vynechávajice je ovšem na konci věty. — *) nemá 2. — *) destinavit 3. — *) utrimlibet 3; utrumlibet 4. — *) trucidari 2. — *) dissentionis 4. — *) vero 4. — *) veruntamen 4. — *) proch 3. 1216 

Strana 14
1271 1278 14 bene stant simul aut uterini demon fore non sinit illos. Raro vicini Fratres, tranquillos Nec!) inconsulte pretermittendum*) arbitror, quod sub anno domini 1271 Wenceslaus nascitur, et eodem anno Guta, Romanorum regis filia, que eidem nupsit, postea similiter generatur; in hoc tamen" una ab altera differt nativitas, quod Wenceslaus circa festum sancti Wenceslai in lucem prodiit, Guta vero ante eum in die beate Gertrudis") nata fuit. Capitulum VIII. De") conflictu regum, in quo Ottakarus?) fraudu- lenter derelictus a suis, interiit. !) Quoniam autem res facta humanis mentibus nonnunquam penitenciam ingerit, licet tardam, Ottakarus rex reversus in Bohemiam predictas terras se resignasse doluit et quorundam suorum animatus consiliis ipsas recuperare, aut omnino perire decrevit. Hec?) eo cogitante exercitus congregatur et mox citra?) Danubium ducatus Austrie rapinis et incendiis hostiliter devastatur. Quidam autem Australes ad hoc ipsum faciendum Ottakarum induxerunt, qui ipsum terras easdem resignasse sincero") animo doluerunt. Romano- rum rex igitur dampna suorum equanimiter per- transire noluit, sed congregata bellatorum multi- tudine in metis Morauie regem debellaturus robur sui exercitus collocavit. Prefixo ergo die prelii utriusque exercitus cunei congrediuntur et prout eventuum exigit") varietas, non pauci pugnan- cium hinc inde in ore gladii feriuntur; Haste vibrantur, Hii prosternuntur, Ense cadunt plures, campique cruore rigantur, hii sicut aves capiuntur, sed Bohemi multi quasi [fures‘] PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. fuge presidium quesiverunt") et") regem suum tie: in medio adversariorum cum paucis viriliter pugnantem turpiter reliquerunt. Sed quia pau- corum contra plures diu durare nequivit rebellio, rex pugna") lacessitus tandem capitur et captus contra honestatem rei publice cito iugulatur, de cuius morte, ut aiunt, Rudolfus rex vehementer doluit et in Znoyma circa fratres Minores post- modum transportandum in Bohemiam corpus eius tumulari mandavit. O rota fortune, rota mobilis, ut rota lune, Cur admisisti, quod rex caderet nece") tristi, Quem sublimasti tantum, cui suppeditasti*) Terras vicinas, ipsius cede ruinas Factas multorum fore, non dubito, populorum. Mors immatura, mors aspera, mors quoque dura, Dic, cur Ottakarum factis et nomine clarum, Hinc nece tam tristi, festina nimis rapuisti? Invehor in gentem de rege suo fugientem In bello forti; maledic, deus, alme cohorti, Cui dominus credit et eo pugnante recedit, Quod si pugnasset, nunquam mala tot tolerasset Gens nimis afflicta. Pereat cito stirps*) male- dicta, Que sic deliquit, regemque perire reliquit, Qui bene vicisset hostem, nec ibi cecidisset. O gens stulta nimis, iam iam succumbis in imis, Iam prostrata peris, sine rege subire mereris. Plus tibi quam sorti, tibi") plus, minus imputo morti Principis interitum, a quo fugisti et eum Hoste utique crudelior? succumbere permisisti. Sic cito rex iste periit, cui gaudia, Christe,?) Tecum procura, nec in eternum peritura. Amen. !) Vypravovâuo dle příběhů krále Přemysla Ottakara II. Prameny děj. č. II, str. 330 a násl. O bitvě té srov- nej Palacký, Děj. národu českého II, 1 str. 147 a násl. Dr. B. Dudík, Dějiny Moravy díl VI, str. 179 a násl. Lorenz, Deutsche Geschichte im 13. und 14. Jahrhundert II, 225 a násl. Nejnověji Busson, Der Krieg von 1278 und die Schlaeht bei Dürnkrut. Wien 1278, kde jeitá i jiné práce o té válce v posledních letech sepsané podotknuty jsou. !) Haec 4 — *) praetermittenda 4. — !) in hoc tam. hoc una 3. — ”) Gerdrudis 2. — ^) Sequitur de confl. 2. — °) Octakarus 4 a tak i niZe. — ») Hic 3; hoc 4. — 3) circa 3, 4. — ©) syncero 4 a tak i obycejné niZe. — ") exegit 4. — *) slovo to má 2 vyskrábáno. — ") quesierunt rukopisy. — ") qui et 2. — *) pungna 2. — 7?) voce 3. — ") subped. 2. — *) styrps 4. — ^) ter 2, 4. — *) crudeliter 2. — *) Criste 2. 

Strana 15
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 15 Capitulum IX. 197x Quomodo Rudolfus, Romanorum rex, Bohemiam intraverit et marchionem Brandenburgensem*) ibidem pro capitaneo constituerit. ') Occiso autem rege Ottakaro Bohemi ad propria inglorii redierunt et post modica inter- valla temporum propriam terram vastare rapinis et incendiis inceperunt. Est enim huius gentis nostre consuetudo pessima, vel pocius corruptela, quod cum contra hostes venire, vel*) forsan re- dire ab eisdem properat, terram propriam hoste severior vastare festinat, et qui hostium esse de- buerat propulsator, vicinorum suorum hostilis efficitur populator. Audiens autem Rudolfus rex ipsorum insolenciam, aliis preterimissis negociis cum multa milicia proficiscitur in Bohemiam, castra metatus autem circa Zcedlicz*) suum exer- citum «collocavit et missis nuncciis pociores") Bohemie ad se venire mandavit." Hoc utique idcirco factum creditur, ut videlicet incommodis genero suo adhuc infanti affuturis consuleret et tutore inibi constituto in pace regni incolas con- servaret. Audita autem nece Ottakari Otto, illu- stris Brandenburgensis') marchio, cognomine Lon- gus, exercitum convocavit ac inde proficiscens Wenceslao*) iuveni, suo consangwineo, exhibitu- rus, ut puto, presidium, venire in Bohemiam festinavit. Romanorum rex vero hoc intelligens sub forma pacis ad se marchionem vocavit di- versisque hinc inde consummatis tractatibus de consensu baronum Bohemie tocius regni guber- nacula sibi cum fiducia commendavit. Sic itaque principes pacata mente a!) se invicem discesse- runt et Saxones cum marchione suo recipientes se in municionibus tutelam sibi regni Bohemie assumpserunt. Wenceslaus autem") civibus Pra- gensibus pro tempore custodiendus traditur, a quibus, ne ad marchionis potestatem perveniat, cum diligencia custoditur; tandem marchio suo- rum fretus consilio ipsis civibus villas regni perpetuo iure possidendas distribuit et per hunc modum puerum ab eorum extorquens manibus ipsum in Beyzdez,") castro fortissimo,?) quibus- dam sibi de terra capellanis adiunctis et famulis moraturum pro tempore collocavit.?) Medio tem- pore marchio revertitur in Saxoniam et qua?) tueretur regnum Bohemie, secum reduxit com- petentem militiam; cum quo venit dominus Eber- hardus*), Brandenburgensis episcopus, vir in ar- mis strenuus") et sangwine generosus, nec mora puer in ipso castro diversorum defectuum laces- situr" angustia et fere tota, que sibi adiuncta fuerat, per importunitatem Saxonum ab ipso co- gnita removetur familia. Sed quas putas delicate puericie inter gentem incognitam esse delicias, que tot adversa ibidem sustinuit, ut mater eius, que eciam') cum ipso") venerat, dilecte proli irrogatis opprobriis fastidita recederet. *) Sic inter gentem duram satis atque") frementem Mansit mansuetus, sed non quivit fore letus, Quando semotos a se vidit sibi notos. Est igitur tristis puer in defectibus istis, quos in hac etate sustinuit, dum in medio terre proprie solus in contubernio aliene nacionis re- mansit. !) Počátek vypravování v kapitole této obsaženého jest zase spůsoben dle Příběhů krále Přemysla Ottakara II; viz Prameny děj. č. II, str. 332. — Srovnej Palackého Dějiny národu č. II, 1 str. 205 a násl., kde zvláště uznání za- sluhuje urovnání postupu událostí v pokračování Kosmova Letopisu beze vší kritiky pomíchaných. — B. Dudík, Mih- rens allg. Gesch. VII str. 10 a násl. — ?) Dle dat listin táhl král Rudolf hned po bitvě na Moravském poli do Moravy, tu se zdržoval na rozličných místech v měsíci září a ubíral se s vojskem svým přes Jihlavu do Čech a přes Habry dále až k Sedlci. Zde buď ku konci měsíce října nebo spíše od 1 do 20 listopadu učiněna byla smlouva s Ottou Brani- borským, o níž se výše zmínka děje. Srovnej Bohmer Reg. imp. 1246—1313 str. 97 a Regesta Boh. II. str. 491 a násl. Dle posledních jest listina jedna Otty Braniborského datována 7 prosince u Kolína. — *) Bezděz, hrad v Boleslavsku za Bělou na vysokém vrchu s překrásnou vyhlídkou. — “) Srovnej vypravování o zlých letech po smrti krále Přemysla Ottakara II, Prameny děj. č. II, str. 347 a násl. *) Brandeb. 2. — *) et 3. — *) Zedlicz 3; Scedlitz 4. — ^) proceres 4. — ') Brandeburg. 2, 3. — *) Wencezlao 4; a tak z místo s, jak to v staráí dobe byvalo, skoro docela pravidelné az do konce. — !) ad se 4. — ") igitur 3, 4. — >") Byrdez 3, Byzdez 4. — ?) firmissimo 3. — ») qui 3; quae 4. — *) Ebyrhardus Brandeburg. 2. — ") strennuus 3 a tak níže pravidelně. — *) lascessitur 2. — ') nemají 3, 4. — *) eo 4. — ") satis ac 2, ale bylo také atque. 1279 

Strana 16
1279 16 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Post hec marchio, Wenceslao puero assumpto ad propria redire disposuit et domino Eber- hardo,) Brandenburgensi episcopo, vices suas iu regno tanquam capitaneo recommisit. Sic vice tutoris manet hic Saxo brevis oris, Lingwe velocis, subtilis erat quoque vocis; Saxo recolligit" os, Bauarus*) loquens boat ut bos, grossam nimis atque ferocem. redolet Bauaro, quasi saxo quia non intelligit ille Lingwam saxonicam, sicut nec noctua picam, Et velut in sompnis agnoscit Bauarus omnis Saxonie verba, si dulcia sint vel acerba, Quamvis Thewtunici") posunt^) ambo bene dici. Exaltans*) vocem Hinc tua vox Saxo Undarum stille,") Capitulum X. Quomodo in Saxoniam septennis puer ducitur et diversis angariis ibidem affligitur. Post!) obitum igitur patris Wenceslaus sep- tennis in Saxoniam ducitur, ubi nonnunquam cum hiis, qui secum iverant, fame et inedia la- cessitur; regalibus namque ibidem destitutus solaciis quod erat miserabile dictu, caret esuriens puto pane; ibi mansit pluribus annis Sepe caret victu, Cum surgit mane, Contritis pannis simplici?) tunica quandoque induitur et lineis vestibus sibi denegatis, solis laneis contentatur. Inruptis?) calciis frequenter apparuit, quia pro emendacione eorundem dare nummisma non ha- buit. O regalis celsitudo, cur tantis molestaris angustiis, o proles magnifici germinis, usque quo tam perniciose deiiceris,') o regie propaginis juventus tenera, cur ab hiis, qui te fovere de- buerant, contempta calcaris, Sic contempta peris et ab illis vincta teneris, quos eo tuos emulos*) fecisti, quo te tuaque eorundem manibus tradidisti. Sed quis erump- narum, quas ibi passus es, molestias ad plenum valeat enarrare? Puer equidem crebrescente in- edia sic ad extrema ducitur, quod corporalis") sibi necessitas sepius denegatur. Hec omnia in- nate sibi mansuetudinis non immemor pacienter sustinuit et coexulibus suis, ne turbati deficerent, iocundum') vultum frequenter ostendit, mentis sue angustias celare se ipsum cohibendo nititur, fideles quoque suos crebro simulando leticiam consolatur. Sed michi dic Christe, In exilio positus iuvenilem etatem moribus et vita transire cepit, quia ceteris, ut moris est, mundana solacia querentibus sequestratus pro tempore a sodalibus penetralia solus appeciit et pressuram*) deflens sui exilii statum suum deo et beate virgini orando profusis lacrimis') re- commisit") et dixit: quid postea fecerit iste. Sim tibi" commissus, deus omnipotens, et abyssus Me pressurarum iuvenem non obruat harum, Me quoque virgo pia redimas a clade Maria, Qua pereo mestus; michi*) gracior esset ho- nestus Finis in hoc mundo, quo mole meroris ha- bundo*) Quam fastiditam dudum sic ducere vitam. Capitulum XI. Quomodo Bohemia in absencia regis destructa fuerit. ?) Sed quoniam alieno raro sine murmure quis obedit imperio, ubi sub condicione simili impor- tuna est dominantis?) exaccio, incole regni Bohe- mie rebelles Saxonibus esse ceperunt et eos pri- vatis quibusdam celebratis conciliis evadere de- !) Srovnej publikaci mou: Deset urbářů českých z doby před válkami husitskými str. 8 a 9; Stenzel, Sc. rer. Siles. II, str. 488. — ?) Srovnej Vypravování o zlých letech po smrti krále Přemysla Ottakara II; Prameny děj. č. II, str. 349 a násl. Reg. Boh. 526, 1067. =) Erbyrhardo Bandeburg 2. — 7) recollit 3. — *) Bauarusque 3, 4. — *) exalans 4. — *) styllae 4. — **) Teuto- nici 3, 4. —*) possint 3, 4. — *) sir. quandoque tun. 4. — *) inr. calceis 3. — f) deicer. 2. — *) e multos 4. — ") cor- porat 3. — ') iucundum 4. — *) et pressuram sui deflens exilii. 3, 4. — !) lachrimis 4 a tak níže pravidelně. — ") recon- misit 2. — ^; ter 4. — *) michi maji ruk. 2 a 3 vsude, kde slovo to vypsáno jest. — ”) abundo 4. — 3) dominationis 4. 

Strana 17
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1:0 creverunt, quos paulo ante ad gubernandam ter- ram concorditer vocaverunt. Gens igitur genti molitur insidias, totaque terra subiecta periculis per incendium destruitur") et rapinas; in villis habitantes") ad municiones confugiunt, quia qui vagantur extra menia, molestiis variis afficiuntur et pereunt. Sed et raro quis in locis munitis potest habitare pacifice, dyabolo namque intestina bella procurante, qui unanimes iam simul bibunt et comedunt, mox subitis quibusdam succensi furoribus se mutuo persequendo occidunt, latro- cinia plerumque*) frequentantur et spolia et subito tota terra facta deserta et invia. Regnum luxit et elanguit et qui pacifice viveret, unus ex mil- libus") reperiri vix potuit. Villae pereunt, civi- tates deficiunt, castra quoque mutuo se de- struendo succumbunt. Divites capiuntur, pau- peres occiduntur, iuvenes et virgines, senes cum iunioribus miserabiliter opprimuntur, transeun- tes per semitam undique cessaverunt et gramina succrescencia certas vias in solitudinem rede- gerunt. ") Clerus calcatur," contempnitur et spoliatur, Obsequium Christo, regno mansurus in isto, Reddere se credit, qui claustrorum bona ledit. Qui non predatur, hic iustus") esse putatur; Est violare fidem lex et modus omnibus idem. Excedit metas fallendo quelibet etas. Hiis denique fieri incipientibus,?) hii eciam regnum Bohemie nacta opportunitate vastare in- ceperunt, qui paulo ante hircos mactare, panes pistare et nichilominus veteres reparare calceos,*) acquirendo victui necessaria, consueverunt. Rusticus armatur Imperat atque sevit, et pugnat, dampna minatur, qui porcos pascere suevit. 17 Capitulum XII. De”) fame maxima, que illis‘) temporibus fuit in Bohemia. !) Quoniam precedens periculum nonnunguam mali?) sequentis consuevit existere intentivum,°) in hiis malis per totum regnum victualia de- fecerunt. Nam sine cultura campi steriles iacuerunt. Fame) igitur urgente tanta pestilencia in terra prevaluit, quantam*) retroactis temporibus, prout a senibus") didici, nullus inibi expertus fuit. Non habentibus enim hominibus, unde vi- verent, variis herbarum vescuntur generibus, ne famis angustia fatigati repente perirent; sed nunquam humana natura diu subsistere potest feno pasta vel graminibus; nequaquam. Cum igitur consueta alimenta hominibus subtrahuntur, qui iam vivi ambulant, Prostrati subito") veluti pecudes moriuntur. Maxima pars gentis | moritur cito pane carentis.") Mater tristatur, dum fame puer trucidatur. O inaudita famis angustia! Mulier quedam materni affectus immemor, infantem suis ad- herentem uberibus interficit, quatenus ipsius sa- turata cadavere induciare paulisper miseram vitam possit. Equorum, ceterorum quoque animalium mor- ticinia"), cruda et insulsa more canum de ossibus rodentes plerique comederunt et tanto vehemen- cius") morientes catervatim corruunt, quanto fame cogente ad inconsuetam alimoniam se convertunt. In aspectu filiorum parentes fame pereunt et morituri iam mortuis sine medio moriendo suc- cedunt; ex fetore cadaverum aer inficitur et qui forsan amplius vivere poterat, fetido tabefactus?) aere subito suffocatur. Frater fratri sepulturam preparat, quem moriendo sequi vel forsan pre- venire sine mora festinat. ”) Srovnej Vypr. o zlých letech po smrti Přemysla Ottakara II (Prameny děj. &. II, str. 356 a násl.) *) distruitur 2. — *) abundantes 4. — *) plerunque 4 a tak niže všude. — *) militibus 3. — *) redigerunt 2, 3. — *) calcat 3. — 7) inscius 2. — *) Po incipientibus kladou všecky tři rukopisy níže položené dva verše, totiž Rusticus — suevit. — *) calcios 4. — ^) Sequitur de f. 2. — *) istis 3, 4. — ") male 2. — °) incentivum 2. — ‘) fama 4. — “) guan- tam in retr. 4. — *) senioribus 4. — ') subiti 3. — *) slova carentis až puer scházejí v ruk. 3, a místo trucidatur jest cruciatur v rukopisech. — ') inmemor 2. — ") morticiam 3, 4. — ") vehementer rukopisy. — *) thabefactus 2. — ”) im- perat 4. 3 1281 1282 

Strana 18
1281 l 1282 18 ubi defuncto moriturus cui mors certissima restat. sepultura deficiunt et qui defunctos sepeliant, tedio affecti iam inveniri vix possunt. Magne igitur fovee fodiuntur, in quas multa defunctorum cadavera bigis inces- santer adducta proiciuntur. Accidit quendam medicum,") ut putabatur, mortuum in preparatam mitti foveam, in qua resumptis*) quantulumcun- que viribus per trium dierum spacium carnem rodebat humanam, qui post hec semivivus ex- trahitur, sed quanto tempore supervixerit, ab omnibus dubitatur. Arescentibus itaque pre ti- more hominibus pars afflicte gentis natali solo relicto ad circumiacentes terras se transtulit, ubi vite necessaria arte, qua potuit, inter gentem incognitam acquisivit. Sed dum vitam prorogare in terra aliena cogitat, propter novitatem cibo- rum et aeris morti celerius appropinquat; sed frustra foris vita queritur, que definitiva") data sentencia mox domi morituro negatur. Quis enim, nisi mentis inops, hodie moriturus in Bohemia vite sue spacium, si posset, non prorogaret in Austria ? Si vinci posset sic mors, vix ullus obisset, sed quemadmodum homines in Bohemia, sic procul dubio evadere mortem non possunt in Austria. Nec ex famis solius angustia tanta super hanc gentem deo permittente venit pestilencia, nonnunquam etenim subitanea morte quis mo- ritur, in") cuius ore panis et nummisma iu mar- subio invenitur. Materiam flendi prestat genus hoc moriendi, Quo moriens comedit, et qui se vivere credit, Ex ista gente moritur comedendo repente. Est sermo durus, Exequias prestat, Cimiteria® pro Capitulum XIII. Quomodo monasterium in Scedelicz") eisdem temporibus ad extremam egestatem pervenerit. Eo tempore per totum regnum Bohemie monasteria destruuntur et quorum progenitores fundaverunt ecclesias, hii crucifixi patrimonio mo- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. liuntur insidias. Bona ecclesiastica per reprobo- rum violencias distrahuntur et ubi sex persone prius copiosum victum habuerant, ex hoc due difficillime nutriuntur. Monasterium siquidem Seedilicense*) ad tantam devenit inopiam, quod nichil") penitus ibi remanserat," unde fratres suam possent evadere*) egestatem. Grangie ipso- rum perierunt,") structure corruerunt et villis spoliatis censum de pauperibus suis tollere ne- quiverunt. Non habentibus igitur fratribus, unde viverent, mobilia venduntur, et cleinodia*) mo- nasterii Judeis sub usurarum voragine exponun- tur. Auxilium amicorum queritur, sed qui per- ituro succurrat?) monasterio, nullus penitus in- venitur. Quid amplius? Consumptis hiis, que habere poterant, annona deficiente panem de multis granorum generibus congestum cum gra- ciarum accionibus fratres comederunt;*) panis rudis, potus tenuis, alius quoque victus) daba- tur miserabilis, cibaria brutis apta monachis preponuntur,*) quia pisa, olus et rapule, si ta- men habentur, oleo aut adipe rarissime con- diuntur. monachis, cum nonu habeatur compesce Deus reproborum, monachos pie respice flentes. Hiis bona largire, nec eos sic mitte perire, Debilis est victus monachorum sic et amictus Est multum durus, et humi positus, quasi murus Erigitur sursum, talem monachi puto cursum Sumptibus et pannis tenuerunt pluribus annis. Piscis raro datur Copia nummorum ; Qui spoliant mentes, Fratres vero mire mansuetudinis dum diu talem pacienter in domino sustinuerunt") mise- riam, paucis domi remanentibus, ad alias domos ordinis disperguntur, ut in eis pro tempore sta- rent et sic proprii monasterii pressuram saltem per suam absenciam relevarent, sed victu inibi omnino deficiente vasa, que divino cultui dedi- cata fuerant, cum gemitu exponuntur et ea, que recedentes reliquerant, domi remanentes con- sumere compelluntur. Patres igitur ordinis con- 3) cemiteria 4. — *) mendicum 3. — *) res. vir. quant. 4. — *) difinitiva 3, 4. — ") in cuius — invenitur scházi v ruk. 3. — ") Scedliez 3; Scedlitz 4. — ") Scedlicense 4 — 7) nil 2. — *) remansit 4. — ") evad. inopiam ac egest. 4. — *) perier. et str. 4. — ©) clinodia 2; clenodia 4. — 9) succurreret 4. — ©) comedebant 4. — *) vic. fratribus dab. 4. — *) proponuntur 4. — ") sustinuissent 3, 4. — ') revelarent 3. 1281 282 

Strana 19
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 19 — venerunt et inito consilio ipsum monasterium re- digere in grangiam simplicem decreverunt, qua- tenus tribus aut quatuor personis ibi habitacio fieret, ubi propter defectus innumeros magna fra- trum congregacio mansionis commodum viteque necessaria non haberet. Quidam autem saniori suffulti spiritu hoc dederunt consilium, ut do- minus Walthelmus,*) qui ex tunc ipsi monasterio prefuit, vir quidem visum habens debilem, absol- veretur et alius ad laborandum habilis!) canonica eleccione previa eidem in officio succederet, qui destructo monasterio cum sollicitudine debita subveniret. ") Quo absoluto frater Heidenricus ") in abbatem eligitur, sed destitucionem") perpendens monasterii oblatam curam suscipere verebatur, qui tandem auctoritate?) ordinis compulsus hu- meros iugo difficulter supposuit?) et amplius de Dei misericordia quam de propria confisus in- dustria cum omni diligencia sibi commissi mona- Sterii negocia dispensavit, Sed mox abbatem?) perduxit ad anxietatem Officii cura, quando desunt sibi plura, que fratrum necessitas requirebat. Ipse paulisper emotus ab aliis paupertatis sue honus nonnun- quam cum lacrimis deplangebat, sed super") quem requiescet spiritus meus,?) ait dominus, nisi super humilem et contritum corde et trementem sermones meos. Dominus nimirum huius viri humilitatem respiciens cum eo erat et misertus ipsius omnia eius opera prospere dirigebat. Lar- gitatis siquidem sue sibi dominus manum ape- ruit ac in bonis suum replens desiderium campos illius habundancia ubertatis*) replevit. et res sibi") congregat illas, Quas distraxerunt alii, qui forte fuerunt Ante malis dediti, nec eis potuere reniti, que permittente Deo totam occupavere Bohemiam. Benedic Heidenrice") Mariam, Que te ditavit et ab exilio revocavit Predilectorum tibi conventum monachorum. Comparat hic villas Sed quantum temporibus huius abbatis mo- nasterium profecerit, quantumque") non tam re- rum terrenarum substancia, quam disciplina mo- nastica postmodum habundaverit, opitulante Deo presentis laboris execucio in sequentibus decla- rabit. Abbas mutatur et paupertas relevatur Claustri destructi, monachi cecinere reducti Devotas Christo laudes abbate sub isto. Capitulum XIV. Quomodo rex") Wenceslaus ad regnum redierit et cum ingenti gaudio susceptus fuerit. ?) Adhuc Wenceslaus iuvenis nexibus exilii detinetur et qui regni vacillantis succurrat") occasui, raro aliquis invenitur. Tu autem, domine Deus, oculo pietatis respice, et ne tota gens per- eat, dextram") tue maiestatis extende. Subvenias flenti, populo succurre cadenti, Compescas guerram, que destruit undique terram, rebusque suis spoliafos. Wenceslaumque videre In regno regem, cui consule condere") legem, Qua confundantur reprobi, iusti foveantur. Sed quia amore huius iuvenis presentem laborem incepimus, tempus exigit, ut ceteris ommissis*) anfractibus?) ipsius gesta scribendo amodo in dictamine procedamus, ne dum hiis, que non sunt nostri propositi, morose intendi- mus, minus necessariis intenti ad ea, que decre- vimus, tardius veniamus. Quanto enim in amba- gibus viator circuit, tanto intencionis sue metam haud*) dubium tardius apprehendit;') anchoram igitur mentis illuc non inconsulte proicimus,*) ubi tempestatis hora, tranquillitatis presidium nos habituros speramus. Respice turbatos Fac cito gaudere, Cunctorum dominum deposco, quod hunc peregrinum Me faciat clare scribendo domum revocare. 1) Walthelm stal se opatem sedleckým r. 1259, dříve byl opatem ždárským. (Srovnej Letopis ždárský větší; Prameny děj. č. II, str. 586. — ?) Proroctví Isaiáše XI, 2. — 9) Srovnej Prameny děj. č. II, str. 365 a násl. k) Waltherus 2. — '!) habit 3. — ") Heydenricus 4. — ") destructionem 4. — ?) authoritate 4 a tak niZe stále. — ”) supponit 4. — %) abb. produxit anxietatem 4. — ") nemá 3. — *) apperuit 2. — *) ubert. abund. 4. — *) sic 4. — "; Heyd. 4 a tak níže stále. — *) quantumcumque 4. — ?) nemá 3. — *) succurreret 4. — *) dexteram 2, 4; dextram tuam tue 3. — ") condedere 4. — *) obmissis 9. — ") amfr. 4. — *) haut 2. — *) apprehenndit 2. — *) proiicimus 4. 3* 1283 

Strana 20
1283 1281 20 Quatenus gens hec, que ab extraneis con- culcatur misere, ipsius saltem presencia utcunque consolata valeat respirare ; divina igitur clemencia favente nobiles regni ultra") domini sui absen- ciam sustinere nolentes consilium inierunt et ad marchionem Brandenburgensem destinantes?) nunccios regem suum ad terram remitti ab ipso cum debita reverencia petierunt. Marchio autem preces nobilium admittere renuit, quia in tutela regni Bohemie se multa impendisse") dampna- que') percepisse non modica allegavit et dixit: Si de hiis nobis recompensa facta fuerit, rex vester, quem petitis, in terram suam nullo ob- Stante redibit. Sane nunccii") spe sua frustrati sine rege ad propria redierunt et ea, que a mar- Chione audierant, nobilibus in unum convocatis per ordinem narraverunt. Nobiles igitur periculis regni volentes providere, sagaciter puerum sibi presentari pecierunt,") promittentes firmiter, quod cum marchione super allegatis dampnis conve- nire vellent, si tamen?) ipsum puerum sanum et incolomem?) invenirent. Fideiussoria igitur caucione intermedia puer in Bohemiam ducitur, qui exilii sui extenuatus angustiis admodum de- bilis invenitur. Nobiles autem naturali suo do- mino quantumcunque debili pocius subesse, quam a commodato?) torqueri dominio eligentes, delibe- racione previa cum marchione formam concordie quesierunt, cum quo tamen concordare extunc minime potuerunt. Puer igitur in Saxoniam re- ducitur, pro quo totum regnum Bohemie am- plioribus quam prius turbacionum stimulis agi- tatur. Die quantus luctus potuit fore, quando re- ductus Exulat in penis puer in terris alienis. Gens eciam in eius recessu nequaquam gau- dere poterat, que per ipsius presenciam, si man- sisset, habituram consolacionis respirium se spe- rabat; raro etenim sine evidenti personarum rerumque dispendio quevis terra suo*) naturali !) Reg. Boh. II, str. 558. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. privari visa est domino." Modicum') eciam rem- :» publicam profecisse memini, quam pertractant, quin pocius dissipant dispensatoris consilia alie- ni: quippe qui propriis profectibus studiose in- nititur, commissorum quorumlibet nonnunquam executor negligens invenitur. Nobiles igitur") Bohemie regnum sub") administracione Saxonum videntes deficere, anxietatum hinc inde irretiti retibus ad marchionem nunccios remiserunt et dampna, que allegaverat, ut rex remitteretur ad propria, refundere promiserunt. !) Sic redit ad propria rex procurante Maria, Quam plus, quam fari possim, cepit venerari. Hoc michi dixerunt, qui secum crebro fuerunt. Cum autem puer ad regnum vehitur, tota terra procul dubio infusa divinitus nove*) rore leticie ubilibet irrigatur. Venienti regi nobiles occurrerunt eumque de laqueo ereptum miserie cum ingenti gaudio susceperunt. Exercendo chorum congaudet plebs Bohe- morum, Quilibet exultat, vox") leticieque resultat. In gyro terre quis posset, dic michi, ferre Gaudia cunctorum, si scripta forent, popu- lorum ; Omnes letantur, puer atque senes venerantur Regis presenciam venientis, lacrime periere gementis. Virgo fugando metus, canit hinc et verna facetus Hinc manibus plaudit, dum vocem principis audit Atque videt vultum eius qui de novo ad propria rediit et mestos letificavit. Tympana tanguntur, cithare*) quoque per- cuciuntur, Voxque tube resonat sonitum, lyra tacta retonat,*) Mox mimi saltant, gaudet chorus, organa cantant, >) velut 4. — ') destinatos 4. — *) inpendisse 2. — ') damnaque 4 a tak vśude, kde rukopisy 2 a 3 mezi m a n kladou p. — ?) nun. in spe sua 3. — ") nemá 3. — ^) tantum 4. — ») incolumem 4. — *) acomodato 2, 3; a comodato domino 4. — ") nemá 2. — *) dominio 3. — ') modicam 2. — ") ergo 4. — *) administracione sub vsecky ruk.; amini- stracione 3. — *) novo 4. — 7) rex 2. — *) citare 3; cytharae 4. — ^) redonat 4. 

Strana 21
1283 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Arridet genti veniens rex, et venienti Alludit domino populus veluti peregrino Leto, post vota congaudet nacio tota. Anno igitur incarnacionis dominice 1282") rex iuvenis rediit ad terram, anno vero etatis sue duodecimo. Capitulum XV. Qualem se rex Wenceslaus exhibuit, quando ad terram suam reversus fuit. Quanto putas cor regis in medio letan- cium turbacionis pungatur aculeo, qui regnum suum penitus desolatum invenit, quod dum re- legaretur exilio, illesum et integrum dereliquit, quave mente exultare perfecte poterit, qui gentis sue affliccionem aspicit, quam alienigenarum im- portuna dominacio conculcavit; haud dubium, dum leticiam exultantibus apparenter exhibet pro destruccione*) regni, pressura quoque suo- rum fidelium intus meret, hic denique risus do- lore misceri cernitur, dum sub serena facie homo interior prelo meroris torquetur. Sepius est letus aliquis, sed postea fletus Leticiam sequitur, non semper ad astra venitur Deliciis mundi, gaudent eciam sitibundi Respirando parum post finem tristiciarum, Letus tristatur intus, sic concomitatur?) Leticiam fletus, nullus valet esse quietus, Qui non turbetur, dum lecior esse videtur. In hiis? omnibus Wenceslaus quasi agnus mausuetus apparuit et iuvenilem etatem cunctis imitabilem exhibens, compositis moribus deco- ravit. Mores suos et vitam?) ita composuit. quod in dicendis quibuslibet vel*) agendis debite mensure excessum a se cum diligencia relegavit ; disciplinate et uno semper modo se tenuit et quo intuentes offenderet, nichil") omnino in ipso apparuit, quia eciam nichil reprehensione") dig- num exercuit. Admirandus pre ceteris cunctorum in se aspectum non immerito provocavit. 21 Quem semel audivit vocem proferre nefandam,") Vel forsan vidit facientem rem reprobandam, Ipse pius princeps studuit vitare deinceps. Devotus Christo sic tempore vixit in isto, quod in!) maturitate transcendens infanciam li- mina sanctorum crebrius visitavit, profusis lacri- mis Dominum exoravit, elemosinam") quoque pauperibus Christi nonnunquam propriis mani- bus cum hilaritate animi erogavit. Hic iuvenilis etatis admirare") constanciam, hic vagabunde puericie experire disciplinam. Ipse puerorum ludis iocosis seu inanibus se raro immiscuit, ipse, quo delectantur iuvenes, prorsus vitare consuevit. Omnibus est gratus, humilis, victu moderatus, Vestis enim plana contexta?) simplice lana, Nunquam partita variove colore polita, Vestivit puerum, quem vult tamen esse serenum. Ut non surdescat?) et ut obloquencium lin- guas?) in se ipso vestium congruitate compescat, a puericie sue tempore timorem Domini in corde habuit, sanctis quoque honorem cum debita di- ligencia offerens, ipsorum reliquias, ubi eas ha- bere potuit," cum omni studio congregavit, con- gregatas quoque auro, argento et gemmis pre- ciosissimis decoravit, in promissis se semper constanter tenuit et avaricie vicium sibi nunquam dominari permisit. Porro divine ulcionis senten- ciam semper et ubique suspicatus altare quod- dam intus concavum sibi fabricari peciit, in cuius concavitate celo obducto nubibus secuture*) tem- pestatis expavescens fremitum currendo velociter se abscondit, litteratum eciam quempiam ibidem delitescendo tremebundus ad se venire fecit, qui Circa introitum altaris recubans, aliquid sibi de verbis sacre scripture exponeret, eum quoque sancte exhortacionis colloquiis ad devocionis gra- ciam provocaret; super hoc eciam altare sacro- sanctas diversorum sanctorum reliquias, frequenter dum intraret, posuit, quatenus ipsorum sancto- rum adiutus patrocinio, ictum fulgurantis haste securus evaderet, et serenitate aeris redeunte eo M) Rukopisy všecky mají tento chybný letopocet. — *) distruccione 2. — ") comitatur 3. — *) iis 4. — *) vitam suam 4. — *) et 3. — ") nichil in ipso omnino 3, 4. — ') dignum repreh. 2. — *) nephandum 4. — !) nemá 4. — ") elee- mosinam 4. — ^) amirare 2, 3. — ^) Tak 4, ale 2 a 3 contextus. — ") sordescat 3, 4. — *) ligua místo lingua má pra- videlné ruk. 2 a 3. — ") poterat 2, 3. — *) sequuturae 4. 

Strana 22
22 ardencius, quo liberalius divinis laudibus inhe- reret. Preterea unus de capellanis Albertus no- mine, vir utique devotus in domino et regi fa- miliarissimus, quasdam iuvenilium annorum le- vitates in eo considerans ipsum decenter semel alloquendo corripuit, qui mox correptoris emen- datus colloquiis se deinceps ab huiuscemodi levitatibus vigilancius custodivit, sed et sobria racione consulta se aliquantulum exorbitasse re- periit' et per duorum annorum spacium corpus suum veste cilicina castigavit, quatenus carnis sue motus illicitos valenter compesceret et rigo- rem iuste irascentis districti iudicis lamento penitencie ultroneus mitigaret. Post hec") re- dargutus a pluribus cilicium deposuit et usque ad mortem suam ieiuniis et oracionibus carnem suam macerans inimici latentis insidias a se viriliter propulsavit. Modo puerorum nascencia cum delectacione comedit et catos videre eorum- que garritum audire ex quadam consuetudine exhorruit. In augmento ecclesiastici ornatus de- lectatus fuit, missas quoque votivas cum magna reverencia puer existens audire consuevit. Sa- cerdotibus in Christo") honorem exhibuit et re- ligiosos quoslibet iuxta qualitatem meritorum Suorum amare cepit. Gaudentibus congaudere didicit,") flentibus compassionis sue clemenciam nonnunquam irrequisitus ostendit. Sed quid huius iuvenis ad presens immoramur virtutibus, cum in forciori etate horum eminenciora fecerit, prout sequentis tractatus series favente Domino decla- rabit. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum XVI. Quomodo) regina Chunigundis "), in Morauiam *) venerit, ubi Zewissius*) eius familiaritatem adep- tus fuit. Regno itaque Bohemie incendiis et rapinis totaliter devastato fames, ut dictum est, in tan- tum prevaluit, quod inter eos, qui remanserunt in urbibus, raro quispiam victus corporalis ne- cessaria habere potuit. Pociores igitur*) huius- modi pestilenciam diu duraturam suspicantes, cottidianam familiam suam minuerunt et, ut ex- pensis parcerent, qui prius famulorum cetu cir- cumsepti incedere pompose consueverunt,?) ex tunc solius mancipii solacio?) contenti fuerunt. Domina igitur Chunigunda!) regina, cum in Bo- hemia sibi victualia deficerent, in Morauiam per quosdam informata se transtulit," ubi annis exilii Wenceslai pueri moram faciens, in vite necessariis cum sua familia defectus innumeros passa fuerat.*) Erat autem hiis") diebus baro qui- dam de Bohemia Zewissius nomine, quem cul- pis suis exigentibus rex Ottakarus') proscripcio- nis sentencia mulctandum duxerat,?) eum") quo- que cum tota sua domo perpetui dispendiis exilii irrevocabiliter deputarat. Hic rege Ottakaro de- functo Chunigundam!) reginam in Morauia?) ma- nentem"*) adiit, cui non tam obsequiis prompcior quam colloquiis familiarior ceteris militibus esse cepit; sperabat etenim, quod statum pristinum recuperaturus, possessiones suas in regno?) sine difficultate resumeret, si coram regina, quacunque calliditate adiutus, familiaritatis graciam inve- niret. Sed quia de facili mutatur mens mulieris, Regina, ut aiunt, quibusdam artis magice ab ipso illusa fallaciis, ipsum arccius amaus, ' Na Moravu ušla králová Kunhuta r. 1279. — ?) Příčina k zakročení proti Vítkovcům, z jichž rodu byl Zá- viš, byla povstání jejich proti Přemyslovi Ottakarovi II a přidržení se krále Rudolfa. Srovnej Reg. Boh. 1I, str. 461. — O Závišovi z Falkenšteina pojednal obšírněji Pangerl, Zawisch von Falkenstein, Mittheilungen des Vereins fiir Gesch. der Deutschen, 10. Jahrgang, 4. und 5. Heft, kde však některá dáta poopraviti potřebí. *) reperit 4. — ") hoc 4. — *) Cristo 2; honorem in Christo 3, 4. — *) didicit et flentibus 2. — *) Sequitur quo- modo 2. — *) Chunegundis 4. — °) Morauiam 2, 3. — ^) Také ruk. 3 měl původně skoro všude Zewissius, ale rukou téhož písaře opraveno to v Zawissius podteckovánim e a nadepsánim a. V rukopisu 3 připsáno při slově Zawissius nad rfádkem cervené de Rozenberg. — *) ergo 4. — ") consueverant 4. — *) sollacio 3. — *) Chunegunda 3, 4. — *) fuit 3, 4. — ") iis 4. — ') Octakarus 4 a tak stále. — *) eumque cum 4. — !) Chuneg. 3, 4. — ") Morauiam 2. — ") man., cui n. t. obs. prom. q. coll. fam. adiens 4. — *) regno Bohemiae 4. 1279 

Strana 23
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 23 — sibi mox complacere studuit, et quod in regem deliquerat, ipsi indulgens ex animo eum inter cottidianam?) sue curie familiam prestanciorem ceteris deputavit. Sed quia mens imbuta fraudi- bus raro indultis contentatur limitibus, Zewissius in oculis regine se graciam invenisse conside- rans ampliora appeciit et regine animum in amo- rem suum, quibusdam nigromancie conatibus ipsam circumveniens, provocavit. Diabolus igitur malarum concepcionum intentator sedulus volup- iatis?) utriusque venenose") fraudis sue opem adhibuit et inter reginam et Zewissium illicita- rum nupciarum commercium consumari para- nimphus subdolus procuravit. Ex hoc regina Ze- wissium usque ad mortem non deseruit, sed ip- sius voluntati acquiescens iugiter stando secum in Morauia *) filium ex eo habuit, quem Johan- nem proprio vocabulo in fonte sacri baptismatis*) appellavit.?) Hic successu temporis factus ado- lescencior seculo abrenunccians religiosa veste se induit et in*) ordine Cruciferorum Christo mi- litans, in bonis actibus dies suos feliciter con- summavit. Sawischius mundam sic prostituit Chunigun- dam, ") Defunctique thorum maculat regis Bohemorum. Capitulum XVII. Quomodo regina") in Bohemiam redierit et quo- modo Zawischium *) regi Wenceslao reconcilia- verit. Porro regina Wenceslaum iuvenem ad reg- num suum rediisse intelligens ipsum in scriptis placare tremebunda studuit, quem reatus sui conscia visitare personaliter non presumpsit. Nec immerito?) regis*) indignacionis sentenciam se incurrisse timuit, que*) tam perniciose degene- rans servo suo^) in re tam nefaria conquievit. Quoniam autem facile mitigatur animi commocio puerilis, Wenceslaus more impaciens nunccios destinavit et materno cupiens consolari*) intuitu, matrem ad suam presenciam generosus iuvenis invitavit. Venientem matrem puer benignus sus- cipit?) et tocius reatus immemor Rex Chunegundam*) matrem iubet esse iocun- dam,) Sic puer in matre letatur, qui sine patre Vixerat in penis prius in terris alienis. Sewischius*) denique non tam indignacionem regis, quam iram regni nobilium expavescens venire in Bohemiam noluit, sed in municionibus quibusdam Morauie latenter se recipiens pro re- cuperacione status sui, regine litteras et nunc- cios destinavit. Ipsa vero nacta opportunitate materne blandiendo filium adire satagit et pro reconciliando Zewissio, adiunctis sibi quibus- dam) nobilibus, puero preces fundit. Sed quoniam puerum mox frangit vox mu- lierum, maternas preces rex exaudire non distulit, sed illatas regno eidem clementer indulgens iniurias, ipsum ad suam presenciam evocavit. Sewischius igitur de proteccione regine confisus, securus!) regem adiit et dolose se humilians eo sincerius,") quo subtilius familiaritatis graciam in audiencia principis acquisivit. Sewischius") letatur, qui regi conciliatur Regine meritis, tamen hoc, rogo, scire velitis, Quod iuvenes dudum servant in pectore ludum, Quem tunc luserunt, pueriles quando fuerunt. Ergo conventum iuvenum, ludumve potentum Declinare stude, sed cum paribus") tibi lude. Pluribus est una vox:*) si cum divite pruna Pauper homo comedit, raro cum pace recedit. !) Královna Kunhuta žila v Opavsku, které tenkráte ještě k Moravě náleželo; Záviš vyskytuje se jako svědek v jejích listinách r. 1281 a jmenuje se purkrabím Hradeckým (v Opavsku). (Srovnej Reg. Boh. II, str. 545 a 1228.) — 2) Někteří spisovatelé mají za to, že tento syn Závišův a Kunhutin byl proboštem vyšehradským, čemuž však tak není. Srovnej o tom pojednáni mé: Die Kanzlei der bóhm. Kónige Pfemysl Ottokars II. und Wenzels II. S. 38—40. ?) quotidianam curiae suae 4. — *) voluptati 2. — *) venose 2. — ") baptysmatis 4. — *) nemá 4; in ordinem 2, — *) Chunegundam 3, 4 a tak pravidelně níže. — ") reg. redierit in Boh. 2. — *) Zewissium 4 a tak stale niże, neni-li jinak vytknuto. — 7) inmerito 2. — *) regiae 3, 4. — *) quem 3. — ") suo iure tam nephario acquievit 4. — *) conso- lare 2. — *) suscepit 2. — *) Gunegundam 3. — *) iucundam 4. — *) Zawissius 3; Zewissius 4. — ^) quibusdam regni nobilibus 4. — ') regem securus 3, 4. — *) syncerius a tak vždy slovo to má y. — !) Zawiss 3; Zewish 4. — ") paupe- ribus 4. — ?) vox una 2. 

Strana 24
1284 | 1285 24 Capitulium XVIII. Quomodo Zewischius gracie regis restitutus *) vixerit et reginam legitime?) duxerit. Sewischius regie familiaritatis adeptus gra- ciam regina annuente curam sibi curie assump- sit; cunctos?) quoque officiales, quos in eadem reperit, de suis amministracionibus") mox remo- vens, familiares suos eisdem in officiis singulis subrogavit, statum curie pro sua voluntate dis- posuit, et qui suis mandatis resilire presumeret, inibi penitus nullus fuit. Hos supplantavit, illos removendo fugavit. Tanto") eciam ingratum de perceptis benefi- ciis se apparenter reddidit, quanto eos, qui sue reconciliacionis promotores studiose extiterant, hostiliter persequens") conculcavit. Porro de con- sensu matris regem in tanta coarctavit") custo- dia, quod copiam") loquendi difficulter sibi ha- bere poterant, qui pro exequendis suis negociis ad ipsius curiam veniebant; in causis quibus- cunque finale responsum nullus plane habere po- tuit, nisi qui Zewischii patrocinio coram prin- cipe promoveri meruit, plerumque negocia sua quispiam regi difficulter admissus exposuit, qui non a rege, sed pocius ab ore Zewischii verbum responsive recipiens contentus recessit. Rege ta- cente ipse loquitur et tocius regni solus nego- cia pertractans,") semper plus rege timetur, so- lus disposuit omnia, sibi soli obediunt universa. Omnia ordinat, omnibus imperat, totam quoque curiam pro libitu suo potenter Vertit et invertit, versam vertendo revertit, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Sic eciam Volvit et involvit, que volverat ante, revolvit. Rex noncuratur, Zewisch") magnus reputatur, Isti debetur reverencia, qui veneretur*) regem vel qui sibi pro honore Exhibeat munus, non est in millibus unus. Sewischius*) pueriles ludos regem exercere") docuit, quatenus co ludente statum regni pro propria*) utilitate disponeret, sibique familiares in ipsius regni non tam officiis quam beneficiis exaltaret. Hunc quidem camerarium, illum pur- cravium,?) alium vero, quem sublimare voluit, marschaleum*) vel forsan dapiferum ordinavit.!) Nullum pincernam, nullum voluit fore ver- nam Principis, qui sibi displicuit. Quosdam calcavit, sed amicos magnificavit, Istos promovit, hos conculcando removit. Ipse igitur, cum cuncta sibi licere conspi- ceret, ratus se exaudicionis dignum, regem adiit et?) ut sibi reginam copularet legitime*) melli- tis eum manuducens colloquiis postulavit. Rex vero adhuc iuvenis hoc expedire existimans pre- cibus postulantis sine difficultate annuit et ma- trem suam, cui id ipsum non displicuit, votis utriusque satisfaciens, pro consorte legitima pu- blice Sewischio desponsavit, ut qui ad actum iliciti connubii prius consenserant, nupciis ce- lebratis legalibus amodo licite commanerent.?) Sic rex errorem revocans utriusque priorem, Zewischio munde de consensu Chunigunde") Desponsat' matrem, post hec tenet hunc quasi patrem. !) O podileni příbuzenstva Závišova úřady zemskými a dvorskými přesvědčuje pohled na současné ufednictvo zemské a dvorské. — *?) Palacký klade manželské spojení Záviše z Falkenšteina s královou Kunhutou na počátek mě- síce června r. 1284. (Dějiny národa č. II, 1 str. 246.) Continuatio Vindobonensis (Pertz Mon. XI, str. 713) určuje (ale k r. 1285) přesněji dobu tu zprávou následující: „Eodem tempore post festum Trinitatis Zabisch, guidam supanus Boemie, sollempniter Prage celebravit nuptias suas cum domina Chunegunde, relicta domini Ottacari, quondam regis Boemie.“ Sv. Trojice bylo r. 1284 dne 4 června. Dudík má za to, že se má položiti doba sňatku toho dle Continuatio Vindo- bonensis na konec května r. 1285, dokládaje, že, poněvadž ostatní data v Cont. Vindob. při r. 1285 položená správně do toho roku náležejí, že proto i zpráva o sňatku Záviše s Kunhutou do r. 1285 poloZiti se musi; a Że r. 1285 sv. Tro- jice bylo 20 května, připadá prý na konec tohoto měsíce událost ta. (Děj. Mor. VII, str. 92 poznámka.) *) nemá 2. — ”) legittime 2. — *) et cunctos 4. — ") administrationibus 4. — *) tantum 2. — *) prosequens 4. — ©) coartavit 2. — ") quod copiam sibi loq. diff. hab. 3, 4. — *) pertr. negocia 3, 4. — ») Zawiss 3; Zewish 4. — *) re- veretur 3. — ^) Zewishius 4. — *) nemó 2. — *) util. prop. 4. — *) burgravium 4. — *) marscalkum 4. — ^ nemá 4. — *) legittime rukopisy pravidelné. — ^) Cunegunde 3; Kunegundae 4. — ') dispensat 2. 1284 | 1285 

Strana 25
1284 | 1285 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Ex hoc letatur Per mundi gyrum. Zewisch,") quia magnificatur Non est tamen hoc, puto, mirum, quod qui reginam filio annuente duxerat, nubilo repulso tristicie corde et animo plus solito exul- tabat, et quia humane ambicionis condicio ple- rumque inconsulte extollitur, dum in huius mundi favoribus, arridente fortuna cunctis relegatis in- prosperis, quispiam prosperatur. Zewischius!) vero") tam regine familiaritatem quam regis adeptus graciam, nullum sibi parem existimans, ") manus suas ad forcia cepit mittere et barones Bohemie, qui prius negociis regni prefuerant, clam palamque non fuit veritus persequendo turbare, nec in hoc contentus esse voluit, sed alciora aspirans, herede regni irrequisito, cuncta regni negocia iuxta sue voluntatis arbitrium, sicut antea ordinavit, amici autem ipsius, quos in beneficiis regni sublimaverat, de ipso presu- mentes, magnas ex tunc ceperunt in terra exer- cere insanias. Hos conturbando sed et illos suppeditando omnibus manus non cessaverunt inicere violentas. Hii lascivire ceperunt et resilire Nobilibus terre, sic*) fiunt undique guerre Inter maiores, quos turbant et pociores. Ergo Jesu Christe fac,") quod Sewischius?) iste Sic compescatur, quod regnum pace fruatur, Fac me defunctos subito deplangere cunctos Devastatores, vel eorum corrige") mores. 25 Capitulum XIX. Quomodo rex Wenceslaus reginam Gutam du- xerit et de morte matris" ipsius Chunigundis') regine. Quoniam autem Wenceslaus, heres regni Bohemie, Guta quoque, Rudolfi regis Romano- rum filia, tempore desponsacionis sue remurmu- rante infancia utriusque nondum erant apti con- nubiis, iste cum matre rediit ad propria, illa vero cum patre mansit usque ad tempus etatis legitime delicacius educanda. Sicque sequestrati sunt, qui fuerant sociati Nexu legali, iuvenes in tempore tali. Anno igitur " incarnacionis dominice M'*CC"LXXXV^?, !) ipse est annus Wenceslai deci- mus quartus, idem iuvenis assumpta matre comi- tante quoque Zewischio,") sponsam suam visurus in Egram proficiscitur, ubi Rudolfus, rex Roma- norum, una cum Guta, filia sua, ipsius adven- tum cum solempnitate congrua prestolatur. Qui- bus in unum convenientibus Ambo letantur, utrilibet*) oscula dantur, Mesta relegantur, amplexus continuantur. Quid plura? Wenceslaus") mox iuvenum more gaudet consortis amore, tandem ad eam ingreditur et consueto interve- niente commercio olim contractorum sponsalium celebritas in nocte conversionis sancti Pauli apo- stoli consummatur. Dudum contracta sic fit omnino peracta, Federa dictorum legalia sunt puerorum, Vultu formosa Guta, nobilis et”) generosa Hoc nomen de re, de iure meretur habere, !) О slavnostech těchto podává nám zprávu zápisek kláštera Minoritského v Chebu. Viz Regesta Boh: II, č. 1387, str. 877.. Tady ovšem nejedná se o uzavření sňatku, které se stalo již r. 1278 v Jihlavě, nýbrž o slavnost sva- tební, která se tu odbyla. Tu také stalo se nějaké proměnění v stavu dědice království českého Václava, ale okolnosti bližší jsou nám neznámy. V letopisech: Continuatio Vindobonensis (Pertz Mon. XI, str. 713) táhne se k tomu zpráva: Eodem anno dominus Romanorum rex in Egra sollempniter celebravit nupcias filie sue, quam tradidit filio domini Ottakari, pie recordationis quondam regis Boemie, quem eciam ibidem in regem Boemie coronavit. Korunování Vá- clava II nestal> se sice v Chebu, ale to jisto jest, že od své schůze v Chebu proměnil Václav II svůj titul; dříve psával se v listinách „dominus et heres regni Boemiae et marchionatus Moraviae“, od schůze v Chebu však „rex Boemiae et marchio Moraviae^. *) Zewish 4. — !) Zawishius 4. — ") non 3, 4; vero tum nebo cum 2. — ") estimans 3. — °) hic 3. — *) nema 3. — 9) Zawishius 4. — ") corride 3. —*) ipsius matris 3, 4. — ') Cunegundis 3; Chunegundis 4. — ") nemá 3. — ") Za- wishio 4. — *) utrinlibet 4. — ») Wenceslaus rex 4. — *) nema 2. 4 1285 

Strana 26
1285 1285 26 Cum bonitate guidem Guta convenit et sonat idem. Hinc Guta sive Bona, regali digna corona, Qualibet etate superat mala cum bonitate. Est Guta sermone, bona morum condicione, Moribus et vita, quibus est virgo redimita, Dogma pudica satis dat virginibus bonitatis. Omnibus est grata regis de sanguine nata, Ingrediendo thorum regi placuit Bohemorum. Connubiis quorum rixe veteres Bohemorum*) Digne delentur, quas semper habere videntur Contra Theutonicos," pacisque quietis amicos, Ex tunc Theutonica virgo, consors et amica Efficitur regis Bohemorum. Vincula legis Huius dignare, pia virgo, consolidare, Ut vivant lete concorditer atque quiete. Porro Zewischius, qui cum rege Wenceslao ibidem venerat, pro presumpcione sua indigna- cionem regis Romanorum se incurrisse senciens, oppidum Egrense intrare noluit, sed manens extra urbis menia ipse sibi conscius plus fuge quam convivancium consorcio se caucius adapta- vit.) Tandem nupciarum solempniis decenter per- actis Romanorum rex, nescio quid sinistri de nostris suspicatus, suam deduxit secum filiam et Wenceslaus rex cum matre sua reversus est in Bohemiam. Eodem anno religiosi viri fratres Heremita- rum ordinis sancti Augustini Pragam venerunt et de consensu domini Thobie, Pragensis epi- scopi, se in ecclesiam?) sancti Thome apostoli in suburbio receperunt, ubi usque hodie moran- tur et Christo iugiter famulantur.?) Fratres, qui vite fontem siciunt, Heremite Seu Wilhelmite, qui vivunt undique rite, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Pragam venerunt et continuo cecinerunt: Gloria, laus et honor tibi sit rex Christe redemptor. 1285 Eodem eciam anno Chunigunda,®) mater domini Wenceslai regis, moritur. %) et in ecclesia sepelitur quod dignenturf) reminisci sunt fratres atque Minores, Ac Wilhelmite, quibus est perfeccio vite, Nec non Signiferi secularis concio cleri, Qui cantavere pro defuncta miserere. Hinc rex tristatur, hine Zewischius lacrimatur, Hic matrem plangit, illum mors coniugis angit, Hii duo dum deflent, singultibus aéra replent. Mortua conditur Sancti Francisci, Hii. qui Maiores Capitulum XX. De adventu regine Gute in Bohemiam et de moribus virtuosis eiusdem. Quinto decimo anno etatis domini Wences- lai, regis Bohemie, fideles regni futuris precavere cupientes eventibus regem adierunt et ut pro domina Guta, que in puericia eidem desponsata fuerat, regis Romanorum videlicet filia, sibi am- modo commansura, mitteret, ipsum consiliis, quibus poterant, induxerunt, ne videlicet regnum periclitari contingeret, si fraudibus trucidatus Zewischii rex quandoque*) nullo post se herede relicto repente periret. Ipse siquidem iuvenis") nunquam de vita sua plenam securitatem habere potuit, quamdiu! importunum Zewischii magi- Sterium passus fuit. Hac in pressura, Virgo dei genitrix, quid agat, sibi consule, pura misero fer opem miseratrix. 1) List, jímž dává král Václav kostel sv. Tomáše v Novém městě Pražském pod hradem bratřím řádu sv. Augu- stina, má datum 1 července 1286, a list biskupa Dětřicha olomouckého na odpustky pro tento klášter jest dán 4 čer- vence 1285; tak že asi do konce měsíce června nebo spíše na počátek července řečeného léta položiti se musí za- ložení kláštera bratří poustevníků řádu sv. Augustina. Reg. Boh. II, č. 1349, 1350 str. 582. — ?) Dne 9 zátí 1985. Tak dle Palackého Dějin nár. č. II, 1, str. 249; dle Letopisu Jindřicha Haimburského stalo se to v den Povýšení sv. Kříže, tedy 14 září. (Ipso anno obiit regina, relicta Ottakari, in Exaltacione sancte Crucis. Prameny děj. č. III, 320). Anna- les Polonorum (Pertz Mon. XIX, 650) mají zase: Eodem anno seguenti die post Nativitatem virginis Mariae obiit regina Bohemie. Dudík cituje ve svých Děj. Moravy (Díl VII, str. 91 ném. vydání) nekrologium Olomücké, kde se úmrtí královny uvádí při 9 září slovy: V (VI) idus Sept. obiit Cunigundis, regina Bohemie. *) Verš tento scházi v ruk. 3. — ") Teut. 4 a tak v druhém řádku. — ©) adoptavit 2. — ^) ecclesia 3, 4. — *) Chu- negunda 3, 4. — f) digneretur 3. — *) quoniam 4. — ") nemá 2. — !) quamdiu tam 3, 4. 

Strana 27
1287 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Rex igitur fidelium suorum acguiescens con- siliis differre noluit, sed missis nuncciis Gutam, consortem suam tenerrimam, Rudolfi regis filiam, honorabiliter invitavit, quatenus mutuo consola- rentur consorcio et legitimis intervenientibus connubiis providerent de heredibus toti regno. Imperator autem more impaciens rem gestam prorogare noluit, sed instanti itineri adaptans necessaria, filiam suam, competentem sibi adiun- gens familiam, genero suo, regi Bohemie, desti- navit. Hec quicunque legis, noscas, quod filia regis Multum turbatur, dum de gremio separatur Patris turbati, sic ambo satis tribulati Passim fleverunt, disiuncti*) quando fuerunt. Porro Guta dum in introitu suo terram de- solatam inspiceret, vehementer ingemuit et pau- peribus!) sibi occurentibus pressurasque") suas sibi exponentibus, ex corde compatitur et de emendacione status ipsorum se velle esse solli- citam, quamvis iuvenis esset et tenera, maturis tamen verbis compositisque moribus pollicetur. Ex hoc pauperes consolacionem recipiunt et non tam stabiliores, quam feliciores amodo in ad- ventu domine sue salvatorem omnium benedi- cunt. Regine venienti rex obviare properat, ipsam quoque affectuose suscipiens in regni sui solio letanter collocat et eam amplius dominam et re- ginam Bohemie ab omnibus appellari precipit atque mandat. ") Sed quantam putas in curia regis ortam fuisse leticiam, ubi rex regine exultacio- nem cumulat et novarum nupciarum celebritas exultandi materiam uterque coniugum ammini- strat")? Guta adventus sui hilaritate regem exul- tare compulit, quam vice versa regalis magnifi- cencie intuitus ad letandum in gentis sue leticia provocavit. Sponsus exultat, sponsa letatur et utriusque curie familia ad congaudendum^*) le- tantibus incitatur, non enim possunt filii sponsi lugere, quamdiu ipsis non dedignatur sensus») hilaris commanere. Nec immerito eciam tocius 27 regni incole istis letantibus exultandi sumpsere materiam, qui ex eorundem gaudiosis connubiis heredes regni successu temporis habuerunt, ac ipsis regnantibus prosperitate suffulti ab omni- bus reproborum insultibus amodo quieverunt. Regina igitur de virtute in virtutem evidenter proficiens, statum curie sue cum debita maturi- tate disposuit et eos, quos minus utiles reperit, removens, idoneis personis et providis universa sua negocia pertractanda commisit. Ex ingenita quoque sibi industria talem se cunctis exhibuit, quod tribulatus quispiam ad ipsam veniens sine consolacionis remedio nunquam ab ipsa recessit, utrique genti, videlicet Theutonice ac Bohemice, ita complacere studuit, guod reprehensionis no- tam odiive materiam nullus in ipsa reperire potuit; inter gentes discordes communiter vi- vendo cunctis complacuit, quia cuiuscunque lin- guagii*) foret quispiam, iuxta meritorum suo- rum differenciam honorem et commodum ab ipsa cotidie reportavit; nullum tempus inutiliter pertransire voluit, sed tempora miscens tempo- ribus, nune laudibus divinis cum debita venera- cione affuit, nunc vero muliebribus intenta la- boribus ociosum panem comedere recusavit. Do- micellas suas vacare non pertulit, sed singulis singula iniungens opera, illam texere, illam nere,") ilam vero') consuere doctrix sedula erudivit. Capitulum XXI. Quomodo Zewissius clandestine regem Wence- slaum persecutus fuerit. Inter ea, que dicta sunt, hactenus incom- perte dolositatis quedam machinamenta comperio, que ammiracioni") deditus, quorundam") quoque emulacione territus, pandere procul dubio perti- mesco. Hec namque formidine tactus nequaquam describendo proderem, si hec eadem lippis et tonsoribus iam cognita voce murmurantis populi non audirem, verumtamen") ea,") que vulgi 1) Do Prahy uvedena byla Jitka čili Guta na den sv. Prokopa (4 &Cervence) r. 1287 (Rex Wenceslaus Gutam .... traduxit et in die s. Procopii in sede regni sui eam honorifice collocavit. Letop. Zbrasl.) *) defuncti 2, 3. — ) paupibus 3. — ”) pressuras quoque 4. — ^) admin. 4. — °) gaudendum 3. — ") Tak Loserth, sponsus rukopisy. — %) ligwagii 2. — ") adfuit 4. — *) illam nere nemají 3 a 4. — *) illam vero nemá 2. — ") adrnir. 4. — ") quorundam quoque — territus scházi v 3. — *) veruntamen 4. — 7) nemá 2. 4* 1287 

Strana 28
28 opinio clamoso insinuare presumit preconio, hec, ut scribendorum deinceps patefiat series, ammi- rans“) et stupens presenti tractatui interpono. Quis enim non usquequaque ammirando stupes- ceret, qui inter assiduorum blandimenta ample- xuum clandestine machinacionis molimina prius nunquam suspicatus talia, inveniret? Ammirari nimirum ad plenum non sufficimus," dum Ze- wischium regi Wenceslao tam affabilium oscu- lorum, tamque familiarium amplexuum blandiciis applaudere, sibique illudere") apparenter cerni- mus, quem tamen sue vite occultas") insidias demoliri, fama volante publica invenimus. O de- testanda in aperto applausoris fallacia, o repro- banda insidiatoris occulti fraudulenta versucia, ubi alumpni sui sinceritati quis molitur insidias et benefacienti regi miles perfidus internicionis intuitu clanculo irrogare conatur molestias! Sed quis occultum insidiatorem publico hoste dete- riorem dubitat? Insidiancium siquidem iacula me forsan sollicite muniendo evaderem, sed?) ubi et quando et quociens essent imminencia, presentirem, que utique precavere non valeo, dum, unde et à quo adversa ventura sint, ignoro. Nescio, si nostis, credo, quod publicus hostis Vos minus offendit illo, qui clam reprehendit, Et minus infestus est offensor manifestus, Quam qui persequitur secreto, nam*) bene scitur, Quod mala vitaret hic) qui*) nocitura probaret. Qui blandis verbis nos decipiunt et acerbis Clam plagis cedunt, hii deterius puto ledunt, Quam si terrerent verbis, vel forte tacerent. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Tanto quippe periculosius") hostis perse- quendo officit, quanto dolose mentis versucias pacem redolentibus verbis") vestit. Porro Zewi- schius eo contra se linguam populi murmurantis provocat, quo perverse cogitacionis conatus ma- nifestis quibusdam argumentis denudat, baronum quoque mentibus, quos actenus*) conculcavit, inde se persequendi opportunitatem tribuit, unde pernotam huiusmodi' fame sue detrahendi ma- teriam populo preparavit. Zawissius autem contra se insurgentem parvipendens infamiam, ut prius universa disposuit et regie dispensator curie pro suo arbitrio singula ordinavit. Eo tempore amici sui terram spoliant et ceterorum mentes nobi- lium contra se ultronei exacerbant, sicque fit, ut dum per inportunitatem") ipsorum regnum destruitur, usque ad celorum alta vociferantis populi gemitus elevetur.?) Capitulum XXII. Quomodo rex Wenceslaus in istis casibus") an- gustiatus fuerit et de prima sua expedicione, quam duxit in Morauiam. !) Nobiles regni Zewischii amicorum quoque eius amplius equanimiter nolentes pertransire iniurias, consilium inierunt et, ut importunis eorundem nacta occasione remurmurarent insul- tibus, plerique se?) elongantes a regia presencia non tam Zewischii, quam ipsius regis sui iussio- nibus rebelles esse ceperunt. Errores igitur longe peiores prioribus oriuntur, dum nobilles regni, 1) Vypravy krále Václava II do Moravy staly se ke konci r. 1285 a na počátku r. 1286 a 1. 1287. Tak souditi můžeme dle Letopisu Žďárského většího, co do chronologie velmi správného (Pram. děj. č. II, str. 543), kde se nalézá při r. 1286 zpráva: rex occidit sceleratos, a dle vídenského pokračování letopisů rakouských (Continuatio Vindobonensis, Pertz Mon. XI, str. 714), kde též při r. 1286 šíře o výpravě této poznamenáno jest: sed sui eum (Wenceslaum) pro nichilo reputantes bellis, rapinis ac incendiis contra eum rebellantes destruebant terram. At ipse contra eos collecto exercitu viriliter more patris sui obsedit castra eorum et civitates eorum destruxit, munitiones confregit et quos cepit diversis mortibus crudeliter affecit. Nam quosdam eorum decollavit, alios vero in patibulis suspendit, reliquos autem in rotis confregit, ita quod in quodam campo videbantur plus quam quinquaginta corpora hominum in rotis et pati- bulis canibus et avibus lacerandis expositorum ; sicque reddita est pax terris suis. To srovnává se s listinami, z nichZ vidéti jest dle míst, kde vydány byly, Ze od konce r. 1285 aZ do dubna r. 1286 Václav II byl bez pfetrZení na Mo- ravó; a do té doby asi připadla by výprava k Rajhradu a Moravské Třebové, pak vrátil se Václav do Čech (máme listinu danou od něho 20 června r. 1286). Druhá výprava stala se asi v měsíci září a říjnu následujícího léta, a to více k severovýchodu proti Hohenšteinu a snad i proti Helfenšteinu. Od prosince r. 1287 jsou listiny krále Václava II zase v Praze vydávané. Srovnej Reg. Boh. II, 587 a následující. *) admirans 4 a také níže o řádek admirando. — *) sufficius 3. — ") alludere 3, 4. — *) nemá 2. — *) si 4. — *) non 2. — 5) hec rukopisy. — *) quae 4. — *) periculosus 2, 3. —!) vestit verbis 4. — *) hactenus 4. — ') huiuscemodi 4. — ^) imp. 4. — *) nemá 3. — ?) causis 2. — *) se a regia elongantes 3, 4. 1285 

Strana 29
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1:5 qui pacem") fovere debuerant, pacis federa dis- 1:86 solventes, domini sui contraire") imperiis moli- untur. Hoc denique quidam potestati Zewischii invidentes faciunt, quidam vero amore spolii occasionem sumentes de nichilo se opponunt. Hinc rapine*) et spolia in terra frequentantur, hinc innumera gravamina pauperibus inibi ha- bitantibus assidue irrogantur, pauperes desolati de illatis molestiis moturi querelas ad curiam regis veniunt, qui Zewischio prohibente adventus Sui causas non permissi regi exponere plerum- que amplius attriti") recedunt. Quidam autem de curia, zelo inflammati iusticie, regem adierunt et non tantum destruccionem regni, verum eciam corruptam erga eum") intencionem Zewischii sibi per ordinem narraverunt. Rex autem hec omnia verba conservans*) in cordis sui archano”) con- tulit et quod a fidelibus suis audierat, cottidiana experiencia sic esse cognovit. Magna igitur cor regis hec considerantis tacita tribulacionum co- angustavit*) anxietas, dum ex parte una Zewi- schii fraudulenciam experimento didicit, ex alia vero parte nobilium suorum insolenciam argu- mentis percunctando assiduis videre incepit, Intus turbatur rex, atque foris tribulatur, dum Zawischium non solum vite sue, sed et pro- fectibus regni occultas insidias molientem repe- rit et inobedientes nobiles suos spoliis et rapi- nis regnum devastantes agnovit. Sed dum hec tacitus intra semet ipsum ponderat, quid e duo- bus eligendum expediat, puta, adhuc puer et tenellus ignorat. Nobilium namque insolenciam compescere nondum valuit, et Zewischii fraudu- lenciam insinuare cuiquam hominum non pre- sumpsit, ne*) Zewischius sinistre sue intencio- nis arcum periculosius contra eum tenderet, si experte fraudis suspicionis notam quibuscunque sibi indiciis aperiret. O puerilium annorum haud facile evadenda anxietas! O iuvenilis cordis abs- que dubio dampnosa perplexitas! Hinc anxius 29 regis torquetur animus, hinc tribulatus ipsius concutitur intellectus, intus terrores, foris pugne. iamiam circumspice, si te vel ab istorum removere sed et inventum reve- rere, O puer attrite, Quis queat eripere, Fraudibus, hunc quere, Ut tibi solamen dignetur sive iuvamen Ad presens ferre, quod cuncta gravamina terre Fortis compescas, et ab eius fraude quiescas, Qui te turbare vult," aut forsan trucidare. Cor gere tranquillum, mentem quoque transfer ad illum. Ut te non spernat, regem, qui cuncta gubernat, Nec*) cessare piam velis implorando?) Mariam, Ut te turbatum faciat cito letificatum. *) Quamvis vero insidiator domesticus esti- mandus sit hoste manifesto crudelior, Zewischium tamen rex, familiarem se sibi exhibendo, delinire studuit, quatenus fraudulentos machinacionis sue conatus dissimulando evaderet, et nichilominus suo mediante adiutorio molimina baronum re- bellium coerceret.? Ecce senex, iuvenis etate quidem; fluctuans in eo iuventus apparuit, men- tis vero industria se senem puer bone indolis demonstravit. Cum igitur in*) municionibus qui- busdam marchionatus Morauie vastatores quos- dam congregatos intellexisset,") ipsorum cupiens!) dissipare conventicula, Zewischio innuit,") ut con- vocato exercitu secum in Morauiam procederet et ibi latrunculorum receptacula diminuens vio- late' pacis commoda restauraret. Zewischius autem non tam regis amore quam hostium suo- rum emulacione animo ulciscendi exercitum con- vocavit et una cum rege procedere in Morauiam festinavit. Rex vero,") mente virum induens, pa- cis cupidus, latronum subvertere incepit") tu- guria. Et eorum quos arripuit, hos decollari, sed et istos igne cremari nulla prece admissa mandavit. In Reygrad,*) claustro monachorum in Morauia!), circa quadrin- !) Rajhrad v okresu Židlichovickém na Moravě. ") nemá 2. — *; contrarie 2. — *) rap. in terra et sp. 4. — ") ateriti 2. — ") erga se 4. — *) servans 2. — 7) arcano 4. — “) angustavit 2. —*) tak 3 a 4; sic 2. —*) vult forsan et trucidare 4. — *) necve 3. — *) implorare 4. — *) Tu pti- dává 3 ještě slovo: Amen. — *) coherceret 2; exerceret 3. — *) nemá 3. — *) reperit 4. — ') cupiens devastare et dis- sipare 4. — *) innotuit 2. — !) violato 9. — ") igitur 3, 4. — *) cepit 3, 4. — *) Regrad 3. 1285 l 1286 

Strana 30
1285 | 1286 30 gentos latrones detinuit, quos una vice decapi- tacionis suspendiive supplicio mulctandos defini- tiva?) data sentencia condempnavit. Hii denique, quod sine stupore referre non valeo, dum inpe- tum impugnantis exercitus festinaverunt evadere, nocturno tempore a municione claustri clam de- scendere?) voluerunt, sed culpis suis exigentibus excecati divinitus per anfractus adiacentis ne- moris usque mane vagantes, manus hostium, quas") declinare decreverant, morituri mox") in- traverunt. Sicque iusto dei iudicio irretiti cer- tatim conabantur succumbere, qui ausu teme- rario non fuerunt veriti crucifixi patrimonium devastare. Sic pereunt multi, qui per silvas,') quasi stulti Nocte currerunt") et ad hostes cras redierunt. Deinde rex processit versus") Morauicalem Tribouiam,') ubi magnam spoliatorum multitu- dinem intellexerat") congregatam. Hanc denique civitatem mox capiens Fridericum de Schonburg,") turbatorem*) pacis, compescuit et ne amplius contra regem excederet, caucione fideiussoria obligavit, sed quia rapinas evitare noluit, a fi- deiussoribus suis detentus regie potestati pre- sentatus fuit. Rex vero, quem meritis suis exi- gentibus mortis sentencia condemnare debuit, misericordia motus, quorundam quoque miti- gatus precibus, in dextra manu solum sibi di- gitum amputavit, quatenus sic correptus ab im- portunitate sua quiesceret et pro misericordia citra^) debitum sibi exhibita regi de cetero ad beneplacita quelibet obediret. Sie Fridericus est factus regis amicus. Post hec in eodem marchionatu rex, alas suas expandens liberius et reformacioni pacis PETRA ZITAVSKÉHO KRONIEA ZBRASLAVSKÁ. intendens studiosius, castra contrivit, municiones comminuit et conventicula reproborum potenter dissipans, primiciasque expedicionum suarum deo offerens, pacem inibi restauravit. Pacata Morauia rex cum suis in Bohemiam letanter rediit et quomodo insidias reproborum ibidem") compes- ceret, spem ponens in domino deinde studiosius cogitavit. Sic rex ignavos cepit frenare Morauos. Capitulum XXIII. De secunda expedicione regis et de filio eius- dem primogenito. Nescit cessare, qui consuevit spoliare, Ni*) suspendatur, vel cum gladio feriatur.?) Quidam igitur latrunculorum hiis diebus in castro, quod Hohenstein*) dicitur,?) se in metas Morauie receperunt et consuetis nescientes de- sistere, vicinarum terrarum confinia rapinis et incendiis cotidie vastaverunt. Rex igitur querelis exacerbatus pauperum, eorundem latronum im- probitatem refrenare disposuit et congregato exercitu ibidem figens tentoria primo suburbium, deinde ipsius castri menia intrepidus expugnavit, expugnata quoque fidelibus suis gubernanda cum fiducia commendavit, quatenus consuetas ibidem rapinas compescerent et in pace adiacencium terrarum confinia conservarent. Sic ibi servatur Sexto decimo anno?) etatis Wenceslai regis regine impletum est tempus pariendi, primogeni- tumque suum peperit, cui rex in sacro fonte nomen patris sui imponens ipsum Ottakarum appellavit, quatenus, dum filii vultum inspiceret, pax et nullus spoliatur. ?) Moravská Tfebová, okresní město blíže hranic českých, kde se jednalo též o vydobytí hradu Bořišova, ná- ležejícího dětem Bohuše z Risenburka, jejichž poručníkem byl Bedřich mladši ze Sonburka. — ?) Hochötein (Hoštýr.) zá- padně od Zábřehu k hranicím českým jest dosud ves, nad níž jsou zříceniny hradu Hochšteina. Že se na tomto místě má čísti Hohenstein a ne Holenstein, k tomu nás vede zpráva, že se hrad ten nalézal na hranicích Moravy, kdežto Holštein, u Blánska ležící, více ve středu země jest. — Výprava proti Hochšteinu stala se, jak výše řečeno, asi v mě- síci září nebo říjnu r. 1287. — 9) V letopisech Zbraslavských jest správně udáno anno etatis sue septimo decimo, a jako den narození synáčka Václavova naznačen jest 6 kyčten, in die beati Johannis ante portam Latinam, a jako den úmrtí den sv. Alžběty téhož léta. P) dif. ruk. — 3) discedere 4. — ") quos 2. — ") subito 3, 4. — *) sylvas 4. — ") cucurrerunt 4. — ") ad 2. — *) in- tellexit 4. — 7) Schonenburg 4. —*) turbatorem — excederet schází v 3. — *) citra 4. — ") inibi 4. — *) Si 2. — ") V ruk. 3 jest püvodné napsáno puriatur, ale nadepsáním proménéno ve feriatur. —*) Tak 2; Hohensteyn 4; Holensteyn 3. — *) puerum 3. 1286 1287 

Strana 31
1287 1287 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. occasione nominis se ipsum ad imitandum patris industriam ex iugi memoria provocaret. Digne siquidem in memoriam filii verti debuit, qui progenitorum suorum metam transcendens, dia- dema*) regium tam gloriosis actibus in exemplum posteris, dum viveret, decoravit. Vulgus letatur, dum filius hic generatur, Hune regnaturum confidens atque futurum Regni rectorem, si forsan progenitorem perderet, ne heredis solacio destituta terra Bo- hemorum acephala remaneret. Rex eciam primo- geniture sue exortu hilaris effectus, donativa distribuit, deum quoque, qui ipsum novi fetus magnificavit genimine, in omnibus suis operibus benedixit. Deus vero, qui cunctis terminum, quem non transgredientur, constituit, eundem Ottaka- rum, regis") primogenitum, eodem anno nativi- tatis sue de carnis ergastulo evocavit. Sic mors turbavit omnes, quos letificavit Exortus pueri) Studeas idcirco vereri Verba Dei fortis vivens et tempore mortis. Capitulum XXIV. Quomodo Zewischius*) sororem regis Ungarie duxerit, e& quomodo Wenceslaus monasterium novum fundare decreverit. Post hec Zewischius,) regine prius defuncte consorcio effectus magnanimus, iam de coequa- lium sibi baronum filiabus uxorem, ne forte de- generare videretur, habere noluit, sed legatos mittens in Ungariam sororem Wladislai') regis ibidem — que, ut puto, dudum religionis habitu 31 induta fuerat — mundi promittens eidem divi- cias, sibi desponsari legitime postulavit, qui mox, quod peciit, impetravit. Sed quoniam non solum uxorem, verum eciam thesaurum universumque apparatum regis Ottakari olim defuncti sibi ven- dicaverat, regalibus sibi assumptis insigniis in Ungariam proficisci disposuit, quatenus regis so- rorem sibi nuper desponsatam duceret et forsan cultu decoratus regio gloriosus in aliene gentis presencia compareret. Igitur cum magna multi- tudine dum citra" Montem Ferreum iter ar- reptum iam perageret, nobilis quidam Bohemie, Heinmannus") de Lewchtenburg?^) nomine, hoc intelligens, ipsum") hostiliter persequendo im- peciit et quadrigis captis ipsum omnibus diviciis, quas sibi ad viam adaptaverat, spoliavit.?) Ze- wischius autem terga vertens fugam iniit et sic in Opatowitz cum paucis se recipiens manus inibi persecutoris evasit. Ipse vero persecucione cessante resumptis viribus desistere ab inceptis noluit, sed familia vieque necessariis decenter adaptatis venit in Ungariam,?) ubi cum ingenti gaudio nupciarum celebratis solempniis post hec in Bohemiam rediit et suam secum novam de- ducens coniugem ipsam in castro, quod Vursten- berg?) dicitur, mansuram pro tempore collocavit. Ipsa vero ibi manens consueto more coniugis") viro commanentis se conceptu") gravidatam re- periit et impleto pariendi tempore fetum, quem conceperat, parturivit. Quo facto Zewischius ex- hilaratus in metis utriusque regni, Ungarie vide- licet et Bohemie, ambos reges convenire peciit et, ut iam*) sibi procreatum puerum sacri baptis- matis levarent de flumine, postulavit. Quod at- 1) Ladislav IV. Nevěsta Závišova jmenovala se Alžběta a byla jeptiškou v klášteře dominikánském na ostrově u Pešti nyní u sv. Markéty zvaném. Odtud unesl ji násilně Milutin, kníže Mačvy, a pojal za manželku, aby si tím zjednal větší právo k svému knížetství. Ale Alžběta jej po několika měsících opustila, načež ji pojal Záviš za man- Zelku. To se stalo asi ke konci r. 1287 nebo na počátku r. 1288. — ?) Železné hory jest pohoří jdoucí od Krucemburka až k Tejnici. Haiman z Lichtenburka, syn Smila z Lichtenburka, byl spřízněn se Závišem; neboť jeho syn Hynek Kru- šina měl dceru Závišovu za manželku (Srovnej Reg. Boh. II, 893.).. Nestalo se snad přepadnutí toto z obavy před uby- tím statků, kdyby se Záviš znova oženil? Opatovice, klášter na ostrově Labském mezi Pardubicemi a Hradcem Králové ležící a ve válkách husitských pobořený. — ?) Vurstenberg (Fürstenberk) jest nynější Svojanov v někdejším kraji Chrudimském, a nemožno tu mysleti na Kladsko. Svojanov ležel v území, jež dostal Záviš z Falkenšteina od krále Václava r. 1285 (Reg. Boh. II, str. 586), r. 1289 se již jmenuje, i podobá se, že od Záviše samého hrad ten vy- stavěn byl (srov. Reg. Boh. II, 631). *) dyadema 4. — ") nemá 9. —!) parvi 4. —*) Zewissius 4. —') k slovu tomu při znamení příslušném jest dole pod textem v ruk. 3 připsáno: de Rosenberg. — ") circa 3, 4. — ^) Heym. 3, 4. — ?) Luchtenburg 3, 4. — ») ipsum — captis nemá 3. — *) Hung. 4 tu i výše i níže. — "*) nemá 3. — *) in conceptu 4. — *) sibi iam 4. 1287 

Strana 32
1288 32 temptatum ab eo quidam hac intencione asserunt, quatenus arcum dudum concepte malicie in regem Wenceslaum nullo prohibente liberius tenderet, eum") quoque, quem populi tumultuantis retrac- tus formidine Prage non presumpsit aggredi, sal- tem peregre proficiscentem nacta opportunitate necaret. Hac autem relacione quorundam sibi fidelium premunitus, rex, sic esse intelligens, pre- cibus deprecantis Zewischii assentire non abnuit et ut tante solempnitati congrua adaptaret ne- cessaria, se secuturum pollicitans") Zewischium ipsum premisit. Molem autem angustiarum, quam*) ex tunc rex in corde suo sustinuit, quis enarrare sufficeret? Qui utique nullum super terram habuit, cui confidenter rem huiuscemodi aperiret, omnes siquidem, qui ipsius putabantur esse consules, consanguinei fuerunt Zewischii et affines. Humano igitur destitutus presidio, cubilis sui abdita solus igreditur et in meditacione sua pertractans singula, ut ipsum a laqueo venantis, leonisque rugientis faucibus clementer eripiat, non sine lacrimis Dominum deprecatur et am- plioris devocionis irrigatus imbribus?) monaste- rium ad honorem Dei sueque matris Marie glo- riose virginis se fundaturum affectu sincerissimo") pollicetur. decreverit edificare ut in hiis") Christus sibi penis Prestet solamen, gens cuncta respondeat Amen, Quas velut indignus, ut") subdolus atque ma- lignus Zewisch*) molitur regi, quia postea scitur, Quod sic sit, teste fama populi manifeste. Hic videas, quare Claustrum rex iuvenis, PETRA ŻITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. Capitulum XXV. De captivitate Zewischii*) et de morte ipsius. Et quia Christus ei semper donum requiei Promptus largitur, qui devotus reperitur Ipsius in laude, rex idcirco pie gaude, Constans et letus, lacrimas tergens, fuge fletus. Confortatus igitur in domino rex Wenceslaus, ut sibi totique regno de pace provideret, capti- vitatis nexu*) Zewischium innodare disposuit et fingens, se sine ipsius conductu ad preparata regeneracionis convivia non posse procedere, ut conducturus ipsum Pragam veniat, pro ipso nunccios destinavit. Medio tempere rex nobiles quosdam sibi magis familiares inter ceteros clanculo ad se venire fecit, quibus non sine ti- more valido, puta amicis sui persecutoris po- stulans, ut secretum teneant et adiutorium im- pendant, sue mentis propositum patefecit. Ipsorum autem non tam animatus consiliis quam adiutus auxiliis, eam quam habere potuit familiam, clande- stine adaptavit et Zewischium ad se reversurum *) in castro Pragensi confisus in Domino captivari mandavit, quatenus per captivitatis angustias ipsum ab impietate sua compesceret et thesau- ros,5) insignia quoque regalia, que sibi olim vendicaverat, ab ipsius manibus extorqueret. !) Post hec rex municiones regni, quas Zewischius in sua potestate habuerat, recuperare satagens, fratrem suum, ducem Nicolaum, exercitus sui duc- torem constituit, qui circa castrum, quod Vro- burg") vulgo dicitur,?) figens tentoria, presertim cum amici Zewischii desuper habitantes ipsum castrum resignare renuerent, Zewischium in eius- dem castri suburbio fratribus suis aspicientibus 1) Zajetí Závišovo stalo se asi ke konci r. 1288, poněvadž již 6 února r. 1289 učinil král Václav směnu statků Závišových ve východních Čechách ležících s Bedřichem, markrabím míšenským, za Míšensko. — ?) Hrad Hluboká v Budějovicku, kde dosud louka, na níž poprava se stala, nazývá se Pokutní nebo Závišova louka. Hluboká byl hrad královský, který buď zástavou neb jako purkrabí držel Vítek, bratr Závišův. Stětí Záviše stalo se dne 24 srpna 1290, jak viděti jest z nekrologia Vyšebrodského, kde poznamenáno jest: A. d. MCCXC, IX kal. Sept. obiit d. Zawissius de Falkenstein, gui donavit huic monasterio s. Crucis lignum Domini, pretiosum ornatum et sepultus est hic in capi- tulo nostro (Balbin, Epit. rer. Boh. Lib. III, cap. XV). Zprávy o tom jsou ve spisech: Contin. Vindob. ad annum 1290 (Pertz Mon. XI, 716); Chronicon de gestis principum (Böhmer Font. rer. Germ. I, 11); Chronicon Francisci Prag. (Pelzel et Dobrovský. Ss. rer. Boh. II.) °) eumque, quem 4. — ") pollicitus 4. — *) quas 3, 4. — 7) ymbribus 2. — *) sync. 4. — *) Místo in his má 3 Jesus. — *) vir 3, 4. — *) Zewish 4; Zawiss 3. — *) Zewissii 4 a tak niże. — *) nexii 3. — ‘) reversum 2, 3 — *) thes. quoque insig. 2. — ^) Vroburch alias Hluboka 3, při čemž poslední dvě slova jsou připsána po straně. 1288 

Strana 33
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 33 120 decollari’) mandavit, quatenus ceteris ex hoc me- tum incuteret et eos ab insidiosis insultibus timore supplicii refrenaret. Vivas tranquille iuvenis rex, iam ruit ille Hostis pacificus, tuus insidiosus amicus, Qui te linivit verbis et postea scivit Factis a tergo te pungere. Gaudeat ergo Plebs huius terre, quia cessabunt cito guerre. Zewischii facta me tam prolixis verbis per- tractare oportuit, ut videlicet insidiosos conatus similia faciencium sub typo ipsius describendo arguerem, et ea, que ab eodem rex Wenceslaus in iuventute sua sustinuit occulte machinacionis molimina, compassionis animo pertractarem. !) Capitulum XXVI. De infidelitate quorundam nobilium et de morte Heinrici*) Probi, ducis Wratislauiensis,?) et Wla- dislai, regis Ungarie.") Tyrannide sua, dum adhuc viveret Zewi- schius, mentes multorum contra regem Wen- ceslaum in tantum concitavit nobilium, quod non tantum mandatis ipsius inobedientes existerent, verum eciam particularia frequentantes collo- quia?) de morte ipsius nonnunquam studiosius cogitarent. Quidam igitur ex eis non sine cete- rorum assensu nobilium Heinricum, ducem Wra- tislauie, cognomine Strenuum, adierunt, sibique, si tamen veniret^) celerius, regnum Bohemie sine difficultate subdere promiserunt. Dux autem eorum verbis exhilaratus non modicum fidelium suorum consilio utitur et se venturum in Bohe- miam sine more dispendio pollicetur. Porro dux, de sua diffisus fortitudine, rem tam arduam so- lus attemptare?) noluit, sed mittens nunccios ad regem Ungarie, non tam consilium quam auxi- lium ab ipso cum instancia postulavit, et quia Ungari olim contra regem Ottakarum Rudolfo, regi Romanorum, prestiterunt auxilium, rex ipso- rum timuit, ut si rex Wenceslaus in factis suis proficeret, quandoque patris sui mortem in gente Ungarica severius vindicaret. Quam ob rem rex Ungarorum opportunitatem opprimendi regem Bo- hemie se") invenisse credidit et cum duce Wra- tislauie pactum faciens, venturum sibi in auxilium cum exercitu fiducialiter se promisit. Quid plura? Principes?) mutui federis se constringentes nexi- bus, certum prefixerunt terminum, in quo con- vocatis exercitibus ambo pariter versus Bohemiam procederent, ubi regem opprimentes viriliter to- tum regnum suis legibus subiugarent. Sed quo- niam Wenceslaus rex a puericie sue tempore salu- tis sue spem ponere consuevit in Domino, ipse,") qui sperantes in se nunquam deseruit,?) eundem ab emulorum suorum, quas") adhuc ignorabat, insidiis miraculosius liberavit. Mira namque di- vine ulcionis sentencia infra unius mensis spa- cium rex Ungarorum gladio trucidatus corruit, *) dux Wratislauie veneno interemptus periit et Zewischius, qui huius mali occasionem presti- terat, capite cesus dies suos morte miserabili terminavit. Sic rex celorum regem redimens Bohemorum Hos tres deiecit, illumque quiescere fecit, Iste venenatus iacet, hic mucrone necatus, Uno sub mense Zewisch") quoque corruit ense. 1) O Závišovi psali: Palacký, O panu Závišovi z Rosenberka (Časopis Českého Museum r. 1831, str. 55 a násl.); Pangerl Mat., Zawisch von Falkenstein. Prag 1872 (zvláštní výtisk z publikace Mittheilungen des Vereins fiir die Gesch. der Deutschen in Bóhmen X Jahrgang. Prag 1872). — ?) Jindřich IV Spravedlivý, syn Jindřicha III, který byl od r. 1289 též knížetem krakovským a sandoméfskym. Srovnej téZ Stenzelovo dílo: Gesch. Schlesiens I, 104. — 3) Z knihy Judity kap. XIII, v. 17. — ^) Ladislav IV, král uherský, zemř. 10 červ. 1290 a Jindfich IV Vratislavsky dne 23 června téhož léta, jak o tom zpráva v letopisech Annales Grissowienses maiores (Pertz Mon. Germ. hist. XIX, str. 541), kde &teme pfi r. 1299: ,obiit Heinricus IV Wratislaviensis in vigilia s. Johannis baptiste", a v letop. Annales Cisterciensium in Heinrichow (tamtéZ str. 545), kde se úmrtí to. téZ na 23 červen klade. Ale Chronica princi- pum Poloniae vypravuje méně správně, že Jindřich IV zemřel 21 července: Hie dux Heinricus quartus.... demum anno MCCXC?, XI kal. Aug. decessit sine liberis, proch dolor, veneni poculo interemptus. (Stenzel Ss. rer. Sil. I, str. 114.) ) Ruk. 3 má po strané assere. — *) Henrici 3, 4 a tak niZe. — !) Hungariae 4 a tak niZe. — "j colloquia et de 4. — ") viveret 2. — ^) acceptare 4. — ") nemá 3. — *) princeps 3. —") Christus 4. —*) quos 2. — *) Zewissius 3. — *) Zawish 4. 5 

Strana 34
34 Porro guidam potens de Bohemia, gui ce- teris confederatus") baronibus in huiuscemodi tradicionis consilio reus fuerat, hiis auditis ad cor rediit et ad regem veniens reatus sui ma- gnitudinem prodendo publice veniam postulavit, alios quoque contraditores suos regi per ordi- nem nominavit. Rex autem rem prius incognitam illo revelante conperiens") vehementer exhorruit et pietate motus culpam, qua penam meruit, petenti veniam penitus condonavit. Rex pius ac mire bonitatis et immemor ire Exemplo Christi veniam mox contulit isti. Igitur nobilis ille incunctanter voluntati re- gis deinceps complacere studuit, cui adherens fideliter infidelium consorcia amodo evitavit. Sic Heinricus, dux Wratislauie, veneno") intoxicatus a suis periit et rex Wenceslaus districtum Gla- censem, quem post mortem Ottakari regis idem dux potenter occupaverat, recuperans, principis defuncti exequias solempniter celebravit. !) Capitulum XXVII. Quomodo rex Wenceslaus cum Andrea noviter electo in Ungaria") in regem convenerit et quo- modo cum ipso fedus amicicie pepigerit.") Wladislao?) igitur rege Ungarie defuncto maiores regni eiusdem in unum convenerunt et de eleccione regis alterius inter se tractatus varios habuerunt, qui videlicet vacantis regni curam susciperet et ipsam terram Ungarie ab insultibus vicinorum principum manu valida gu- bernaret. In ipsa autem eleccione magnum dis- sensionis malum oritur, quia iuxta sua desideria quivis sibi constituere dominum et eligere re- gem molitur. Quidam namque pacis zelatores communi bono cupientes consulere, talem sibi PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. regem satagebant eligere, qui vicinorum princi- pum conatus improbitatemque reproborum po- tenter compesceret et universis regni incolis de pacis commodo sagaciter provideret. Alii vero, qui post obitum regis") Wladislai bona regalia Sibi per fas nefasque vendicaverant, privatum commodum communi bono preferentes, quempiam impotentem atque debilem in regem nitebantur accipere, qui eorum insolenciis compulsus an- nueret et eos ad resignacionem bonorum rega- lium compellere non valeret. Circumsedencium autem principum condiciones pensantes et me- rita, pretermissis omnibus tandem in dominum Andream dictum de Esten,?) de prosapia Un- garie regum progenitum, virum elegantem et providum, consenserunt atque ipsum in regem et dominum communicato consilio elegerunt. Ipse vero suscepta regni cura, cum in ipso regno no- vus esset et advena, hinc Ungarice*) fidei in- constanciam, hinc quoque oppressorum paupe- rum cotidianam^) comperiens miseriam, utrobi- que anxius?) nec importunitatem violentorum compescere, nec oppressis valebat quietem, quam ab ipso se habituros speraverant, ordinare. Fi- delium igitur quorundam fretus consiliis ad Wen- ceslaum, regem Bohemie, nunccios in occulto di- rigit et, ut sibi in metis Ungarie dignetur oc- currere, cum instancia postulat et requirit. Rex autem Wenceslaus quia a puericie sue tempore omnibus principibus honorem impendere et re- verenciam exhibere studuit, postulacioni novi regis incunctanter annuit atque sua ad hoc de- center adaptata familia ipsum circa oppidum, quod Godin?) dicitur, *) situm in terminis Unga- rie, visitavit. Ambobus igitur in unum convenien- tibus paci et concordie utrobique intenditur et perpetuo*) inter eos duraturam amiciciam fide- !) Srovnej Příběhy krále Přemysla Otakara II (Prameny děj. č. II, str. 333). — ?) Má se tu i níže čísti Lad. — ?) Tento Ondřej byl syn Štěpána, syna Ondřeje II z třetího manželství s markrabinkou Beatricí z Este. Štěpán pak měl za manželku Thomasinu Morosini a jejich syn Ondřej, který se v posledních dobách panování Ladislava IV při- pomíná jako vévoda charvatský a dalmatský, byl 23 července 1290 v Stoličním Bělehradě za krále uherského koru- nován a zval se Ondřej III. — *) Hodonín na Moravě. O této schůzi nemáme jinde žádných zpráv; a také se nezdá, že se r. 1290 Václav II mimo Čechy zdržoval; odbývala-li se však schůze ta, bylo to spíše k jaru r. 1291, kde od Václava II v rozličných městech moravských listiny jsou vydány. “) consideratus 2. — *) comperiens 3, 4. —*) veneno a suis intox. periit 3, 4. — *) Hung. 4 a tak všude níže. — 7) pepegerit 3; 4. — *) WI regis 3, 4. — *) Hungariae 4. — *) guotidianam 3, 4. — *) auxiliis 2. — ?) Godin 3, 4. — *) perp. duraturam inter eos 3. 1290 

Strana 35
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 35 1291 iussoria caucione nobilium hinc inde sufficienter adhibita alter alteri pollicetur, quatenus alter adiutus ab altero, quivis ex contracta amicicia effectus") potencior sui regni rebelles compes- cere, devotos quoque et humiles in pace valeat conservare. Ex illo profecto die Ungarice5) gen- tis temeritas competenter reprimitur et regi An- dree a suis maior procul dubio reverencia ex- hibetur. Tanto namque principes subiecto populo potenter prevalent, quanto ipsi inter se contro- versie sublata materia concorditer vivere non recusant. Sepe eciam maligni propriorum domi- norum mandata contempnerent, si an extraneis principibus se passuros pro temeritate sua pro- merite ulcionis sentenciam non timerent. Tu cum sis princeps, te conformare deinceps Studeas principibus Cunctis vicinis, quia nil restat, nisi finis Honoris tui, Si fortasse secus fit, claro lumine cecus Succumbes ") tuis. Nullus curabit tua iussa, tuus reprobabit Te populus, Quando non poteris Ipsum*) protegere, neque perversos cohi- bere. Capitulum XXVIII. sue imperator regi Bohemie obligavit, dum sibi 1289 eandem pro uxore legitima copulavit. Rex igitur Bohemie socero suo non inconsulte complacere desiderans, fideles suos convocavit et eorum usus consilio se ad videndum suum socerum cum so- lempnitate debita preparavit. Assumpta itaque regina rex versus Egram iter arripuit, quibus cum hilaritate1) rex Romanorum obvians ipsos, quom) decuit, amore suscepit. Hi cum conveniunt, ingencia gaudia fiunt. Tanto quippe in mentibus colletancium de- siderata cumulantur gaudia, quanto alter in al- tero virtuosorum profectuum apparenter aspicit incrementa ; gener nimirum") in socero, quo de- lectatur, invenit, in patre filia materiam exul- tandi accipit,°) in utroque Romanorum rex, quod desiderabat, inveniens, venerandus senex non tam animo, quam vultu iuvenem se ostendit. Tunc exultantur, tunc fercula lauta parantur, Hinc ducendo chorum rex exultat Romanorum, Guta gradu subito sequitur comitante marito, Letantur gentes hos tres saliendo sequentes. Munera largiendo alter alterum prevenire satagit et tanto se quisque feliciorem estimat, quanto optate iocunditatis obsequio occasionem exultacionis alteri amministrat ; hic adolescentes successuri parentibus balteo») accincti milicie tyrocinia exercere properant, varia quoque osten- tantes deduccionis solacia minores maioribus ") toto mentis conamine complacere festinant. Quomodo Wenceslaus rex in Egra Rudolfum, Romanorum regem, visitaverit et ab ipso reg- num in feudo receperit.*) 1289 Anno incarnacionis dominice MCCXC° 1) ipse est annus Wenceslai regis Bohemie vicesimus primus — Rudolfus, Romanorum rex, generum suum, regem Bohemorum, videre voluit, et mit- tens in Bohemiam, ut sibi rex in civitate Egrensi occurreret, cum instancia postulavit. Est autem Egra imperialis civitas, quam pro dotalicio filie Hunc quasi sacrilegum reputant, qui gaudia regum aut importunitate sua interrumpendo impedit, aut melancolie obvolutus contagio se hilarem ceteris non ostendit. Porro in medio letancium rex Wenceslaus regio cultu decoratus prodiit et ut regnum Bohemorum 2) sibi iure feodali*) rex Romanorum conferat, imperialibus in hoc ob- 1) Má býti 1289; nebo v Chebu byl král Rudolf ke konci února a na počátku března r. 1289 naposledy. — 2) Srovnej výklad místa tohoto u Lorenze (Deutsche Gesch. im 13. und 14. Jahrhundert) II 2 str. 509 v poznámce. Srovnej též Reg. Boh. II, č. 1337, kde se neděje zmínka o udělení Čech v léno Václavovi II, ale o udělení léna markraběti Braniborskému se vypravuje. 5) affectus 2. — 5) Hungariae 4. — b) succumbes tuis nemají 3, 4. — 1) ipsum non prot. 3. — *) recepit 2.— 1) hyl. 2 a tak níže. — m) nemá 2. — n) nimium 3. — °) accepit 2. — P) baltheo 4. — 4) minoribus 2. — 7) feudali a níže feudo a infeudatur 4. 5*

Strana 36
1289 36 secundans legibus, cum debita reverencia postu- lavit. Rex Romanorum igitur precibus postulan- tis incunctanter annuit et vexillorum adaptatis insigniis ipsum regnum sibi in feodo lege per- petua leta facie commendavit, quatenus generum suum ad propria cum hilaritate remitteret et inchoati convivii solempnia fine laudabili") ter- minaret. Sic consummatur festum, sic infeodatur Per Romanorum regem dominus Bohemorum. Tandem peractis diebus convivii unusquis- que ad terram suam redire disposuit, sed socer secreto ad se vocans generum hanc suis auri- bus presente filia vivendi regulam instillavit: Hactenus, o iuvenis, subiectus eras alienis, Qui te destruere voluerunt, sed modo vere Hos evasisti, iam iam te gracia Christi Constituit regem, cuius si denique legem Devote fueris imitatus, pace frueris; Ipsum diligere studeas, pariterque timere. Nec non cotidie devotus adesto Marie Laudibus et gratum — fac semper) ei famulatum, Angelicos") cetus semper venerabere letus, Cetera sanctorum, dum vixeris, agmina, quorum Auxilium queris, revereri non pigriteris; Divine legis maneant in pectore regis Dogmata, gratus eris, si solius mulieris Contentus fueris amplexibus. Utere veris Et brevibus dictis, nec quemquam decipe fictis, Est et non dicas, nulli penitus maledicas, Quod tu nolueris dare, nunquam polliciteris, Munera porrigere tyronibus atque cavere Debes, ne misere tandem videaris egere. In specie cleri Christum studeas revereri, Regnabis tutus, sapientum verba secutus Si fueris, morum leges imitare bonorum. Quando cupis fari, bene debes premeditari, Que sit verborum virtus vel forma tuorum. Non ulciscaris, nisi cercius experiaris PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Excessus hominis, nec delectare rapinis. Iustus et equalis esto iudex, quia talis Omnibus hic") gratus est perpetueque beatus. Hospitibus letum te prebe sive quietum. Hoc reor esse satis, sis") contentus moderatis Potibus atque cibis, sic dudum") vivere quibis, Sintque tui tales famuli vel concamerales, Qui tibi dicendi normam tribuant*) vel agendi, Hiis te committas, talos fuge, despice") cittas.*) Hiis in doctrinis talis modo sit tibi finis: In Cristo?) credas, et abhinc in pace recedas. Sic rex Romanorum doctrine finem imposuit 1299 et pro amoris indicio hinc inde porrectis am- plexibus quilibet ad terram,*) unde venerat, va- ledicens alteri remeavit. Capitulum XXIX. Quomodo rex Wenceslaus monasterium, quod fundare promiserat, domino abbati Scedlicensi optulit.) Fuit in diebus istis vir vite venerabilis ab- bas in Scedliez Heidenricus nomine Cistercien- Sis*) ordinis," qui tantam in conspectu regis Wenceslai invenit familiaritatis graciam, ut eum omnium secretorum suorum perfecte de ipso presumendo conscium efficeret, ac ipsum pre- ferendo ceteris non aliter, quam conpatrem ca- rissimum) appellaret. Nec immerito conpater a rege appellari debuit, qui omnes suos liberos, quos habuit, de sacre regeneracionis lavacro iuxta consuetudinem ecclesie elevavit. Rex si- quidem iste, quia Christo*) in omnibus compla- cere studuit, omnes liberos suos viris religiosis pie devocionis intuitu baptizandos') commisit, quatenus pueri") in cultu christiane fidei meri- tis patrinorum"?) proficerent et eorundem secu- turi vestigia domino adherentes in bonis operi- bus iugiter habundarent."?) Abbas iste dum anno domini MCCLXXXXI? de generali ordinis sui *) laudabiliter 2. —*) ei semper 4. — ") angelicus 2. — *) Omnibus est gratus hic perp. 9. — ") nemá 3; sed 4. — *) da dum 2, 3. — *) tribuunt 2. — *) displice 2. — *) cyctas 4. — *) Christum 3, 4. — *) ter. suam 4. — f) obt. 4. — s) V rukopisech píše se slovo to Cyst. obycejné, ale ne düsledné; proto jsme neměli žádného zření k různočtením ne- düslednosti touto vznikljm. — ") nominis 3. — ') karissimum 3; charissimum 4.— *) Ruk. 2 má pravidelně Cristus, Cri- sti atd. — !) baptisandos 3. — ?) parvi 4. — ") Ruk. 4 má v textu paternorum, ale nad tím nadepsáno compatrum. — ^) abund. 4. 

Strana 37
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1291 rediret capitulo,!) occasione itineris oppidum Egrense ipsum transire contigit, ubi regem Wen- ceslaum cum quibusdam Alamannie?) principi- bus pacis colloquia celebrantem invenit, sed quia istius abbatis ipse rex absenciam diuturnam difficulter sustinuit, eundem cum hilaritate ?) suscipiens, ne ab ipso recederet, sibi confidenter iniunxit. Abbas autem voluntati regie, ut de- cuit, complacere desiderans, circa eum mansit, et sicut antea consueverat, ipsius curiam horis competentibus cotidie") visitavit. Porro rex vo- tum de fundando monasterio quam*) pluribus intervenientibus regni sui negociis hactenus ad- implere non potuit, crebro abbatis istius intuitu recordatus revolvere mente cepit et se super huiuscemodi promissi dilacione nonnunquam ta- citus reprehendit. Quadam igitur vice ceteris exclusis rex ipsum abbatem ad se vocavit, cui id, quod dudum in mente conceperat, enarrando per ordinem in hec verba prorupit: Ad mo- nasterium ordinis Cisterciensis, quod ad honorem Dei sueque genitricis Marie fundare decrevimus, nos de aliquo monasterio a predecessoribus nos- tris, principibus Bohemie, fundato conventum monachorum accipere hactenus volebamus, sed quia compater carissime,*) ob sinceritatis") tue constanciam singularis amoris privilegio te ceteris preferendum duximus, non restat aliud, nisi ut ipsum fundandum monasterium, diuturne delibe- racioni finem in hoc imponentes, tuis manibus offeramus, quatenus conventum monachorum no- bis de tuo cenobio sine difficultate tribuas et paterne auctoritatis") officio ibidem fruiturus de- inceps de ipsa nova plantacione te voluntarie intromittas. Amoris igitur intuitu, quem ad te gerimus, nostram fundacionem Scedlicensi*) mo- nasterio subiciendam ") duximus, quod tamen non a progenitoribus nostris, sed pocius a quibus- 37 dam Bohemie baronibus fundatum nullatenus dubitamus. Nos quoque cum vita comite reversi in Bohemiam fuerimus, aliis postpositis nego- ciis votum, quod fecimus, per te ammoniti") in nomine Domini persolvemus. Sic Domino dante, quod non decreverat ante, Rex Heidenrici manibus, specialis amici, Claustrum donavit, quod post hec edificavit. Eo eciam tempore abbas Theodericus,*) na- cione Thuringus, monasterio Waldsachsensi") pre- fuit, quem similiter Wenceslaus rex ob magne industrie sue merita arcius*) adamavit. Hic erat in agendis strenuus,?) in proferendis providus et in toto ordine vir utique venerabilis et ac- ceptus; et quia ipse visitator monasterii Scedli- censis extitit, percepto*) regis proposito una) cum filio suo abbate de Scedelicz*) venire in Bo- hemiam festinavit, quatenus mentem regiam & bono proposito resilire nequaquam permitteret et sollicitudine debita novam plantacionem di- vini cultus zelator strenuus promoveret. Venien- tes itaque Pragam ambo abbates regem adierunt et, ut votis satisfaceret, prout ipsis iniunxerat, eum commonitum habuerunt. Rex autem pro- missi non immemor negocium hoc precipitare noluit, sed dilacione interposita cum domino Tho- bia, qui extunc Pragensem regebat ecclesiam, ") aliisque viris sapientibus, in quo loco fundaret monasterium, cum summa diligencia prelibavit, ne forte tempus perderet cum impensis, si in loco inconvenienti ipsum fundasse monasterium successu temporis peniteret; maluit enim matu- ram huie rei deliberacionem premittere, quam repente inchoatam ductus penitencia cum vere- cundia retractare. !) To se stalo asi v měsíci říjnu r. 1291, když se Václav II zdržoval v Chebu — jak patrno v záležitostech volby římského krále (viz Reg. Boh. et Mor. II, str. 667, 668). — *) Tobiáš byl biskupem pražským od 15 list. 1278 do 1 břez. 1296. ») Ruk. mají pravidelné Alamania atd. — 3) hylariter 2, 3. — ") V ruk. 3 psáno bývá slovo to cottidie. — *) Tak püvodné má i 4, ale nad tim nadepsáno jest: quod. — *) karissime 3. — ") syncer. 4 a tak niże vZdy. — ") authorit. 4 a tak niZe stále. — *) Zedlic. 3, 4. — ») subiciendum 3; subiiciendum 4. — *) admoniti 4. — *) Theodoricus 4. — *) Walt- sachsensi 4. — *) acrius 4. — *) strennuus 3 a tak stále. — *) praecepto 4. — ") uno 2. — S) Ruk. 2 píše slovo to pra- videlně Scedelicz, ruk. 3 Sedlicz a ruk. 4 Scedlitz; když níže pravopis slova toho nebude se od tohoto pravidla lišiti, nebudeme variantu zvláště podotýkati. 1291 

Strana 38
1289 v 1290 38 Capitulum XXX. Quomodo rex Wenceslaus dominum Arnoldum, Babenbergensem") episcopum, ad se vocaverit et juxta suum consilium statum regni ordinaverit. regem, quicunque regendo Singula prudenter mandat, regnatque potenter, Ergo, rex iuvenis, non committas') alienis Regnum, sed manda, rege, corripe*) queque nefanda. Hunc ergo perpendo Wenceslaus igitur rex de Egra ad propria rediit et regis Romanorum animatus monitis, Statum regni, nobiliumque suorum merita re- volvens in animo Cepit matura meditari mente futura.) Regalium autem negociorum perplexitatem considerans ad sustinendum tanti pondus regi- minis se insufficientem frequenter credidit et mit- tens in Babenberg") dominum Arnoldum, epi- scopum ibidem, virum utique sapientem et pro- vidum, ad suam curiam, domini Theoderici, ") ab- batis in Waldsachsen,?) in hoc acquiescens con- siliis evocavit, quatenus per eundem informa- tus curie sue statum sapienter disponeret et tocius regni sui negocia cum debita sollicitu- dine reformaret. Neque hoc insufficiencie, immo") pocius providencie indicium estimandum est, dum quis in agendis quibuslibet consiliis sapien- tum utitur, atque se minus idoneum insvfficien- temve racione previa arbitratur. Ipse autem do- minus Árnoldus generose mentis industriam do- mini Wenceslai regis fama crebrescente perci- piens, episcopatus sui curam ad tempus post- posuit et copiosa cipellanorum, militum ?) quo- que accinctus multitudine venire in Bohemiam festinavit, quem rex cum debita reverencia susci- piens, non tam sibi quam suis munera preciosa obtulit et ob adventum hospitis plus solito se exhilaratum ostendit. Nec mora ipsius episcopi PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSEA. providenciam Wenceslaus rex in verbis, factis") quoque inveniens, ipsum sibi non tam rectorem quam patrem constituit et suis ultro acquies- cens monitis tocius regni negocia eo felicius quo sapiencius amodo ordinavit, sicque dispersa revocat, dissipata congregat, ea quoque, quce aliena manus distraxerat, cum summa diligencia reintegrando") gubernat. Porro quos in cetu suo- rum nobilium fideliores*) reperit, iuxta consilium domini Arnoldi vices suas eisdem in regni ne- gociis commendavit. Quibusdam igitur castra, quibusdam oppida,") aliis vero beneficiorum regni commisit negocia et iudicia gubernanda; istum purgravium,") illum marschaleum, alterum vero toti familie sue prefecit prepositum") et magistrum. Alios camerarios, alios iusticiarios, quosdam vero non tantum mense sed et cubilis sui pro sua voluntate ordinavit ministros. Inu- super nobilibus suis donativa distribuens uni- versos ad amorem sui ex regia benignitate pro- vocat et a semita non declinans iusticie repro- borum insolencias mucrone severitatis debite co- angustat, quatenus largiendo munera ingenui- tatis sue clemenciam habundanter ostenderet et cohercendo reprobos regni sui incolis de pacis commodo strenue provideret; pro conservacione Siquidem communis boni modicum facit iustis impensa benignitas, si temeritati reproborum condigna fuerit subtracta") severitas. Disce cohercere ?) Munere, sic regere Contere, corripe, reprobos, iustosque fovere poteris cunctisque placere, supprime, corrige facta ma- lorum, Rex pie, prospice, protege, dirige facta bonorum. ’) Arnold hrabě Solmský byl biskupem v Bamberce od května r. 1286 do 19 července 1296. +) Bradenburgensem 2; Bamberg. 3. — ') mittas 3. — *) corripegue nefanda 2. —'") Loserth má asi vším prá- vem za to, že počátek této kapituly až k slovu tomuto jest přídavek opata Petra. — ") Babenbergh 4. — ") Theodo- rici 4. — *) Walts. 4. — ») ymmo 2, 3. — ") militumque 4. — *) factisque inveniens 4. — *) redintegrando 3, 4. — *) no- biliores 2. — *) opida 3 a tak pravidelné. — ") burcgravium 3, 4. — *) propositum 2. — 7; subiuncta 2. — *) coercere 4 a o 5 řádků výše coercendo. 

Strana 39
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 39 Capitulum XXXI. — Quomodo dominus *) Zbyzlaus, cognomine Le- pus,') subcamerarius regni Bohemie, occisus Prage fuerit. Erant hiis") in annis Reichardus*) et Wolf- ramus?) inter cives Pragensis civitatis viri stre- nui, quos pro suis, ut putabatur, excessibus rex Wenceslaus a quibusdam informatus detinuit, eosque domino Zbyzlao cognomine Lepori, sub- camerario regni, viro de terra potenti ac nobili, custodiendos cum diligencia commendavit. Ipse autem Zbyslaus diversas molestias sic detentis intulit et multis contumeliis eosdem afficiens ipsos die noctuque miserabiliter tormentavit, quatenus tormentis lacessiti cum eo componerent et excessus, pro quibus penis captivitatis ad- dicti fuerant, cum pecunia cicius emendarent. Porro illi irrogatas molestias declinare gestien- tes nacta opportunitate inducias sibi dari postu- lant, quibus durantibus a captivitatis iugo libe- rati, amicos suos videant et de consilio sub- sidioque eorundem graciam regis infra terminum ad hoc ipsis assignatum acquirant. Appropin- quante induciarum termino cum factum suum nondum complanassent, maluerunt perpetui exilii subire dispendium, quam sanis corporibus ad tam anguste captivitatis redire tormentum. Qua- dam igitur vice per dominum Zbyzlaum de pro- missis importune ammoniti?) in civitate Pragensi eundem cum paucis divagantem inveniunt, quem iusequentes hostiliter apud sanctum Clemen- tem,?) nil suspicantem talium deiciunt et occi- dunt. Et quia lese maiestatis crimen in hoc se iucurrisse senciunt, civitatem exeuntes subito, manus insequencium velociter fugiendo evadunt; ipsi igitur in terris adiacentibus exulantes pro tempore, tandem de amicorum suorum adiutorio non solum cum rege, sed eciam cum amicis oc- cisi nobilis pecunia interveniente concordave- runt et sic ad terram Bohemie redeuntes mul- tis annis postmodum inibi pacifice permanserunt. Exemplis horum famuli discant dominorum Conservare modum — puniendo,^) ne sibi nodum Implexum^) faciant, pueris*) quoque fabula fiant; Sepe etenim servi, duri nimis atque protervi, Metas excedunt mandati, sepeque ledunt Personas humiles et contempnunt quasi viles, Hinc occiduntur et morte mala") puniuntur. Quicunque igitur in amministracione cuius- cunque officii preordinatur ceteris, summopere intendendum sibi arbitror, ut sic amministracio- nis sue curam exerceat, ne pro immoderata tyr- ranide'*) ipse laqueum incidat, quem ignorat. Idcirco talis sis, quisquis es officialis, Ut comes antiquus") maneat tibi') semper amicus, Fac, ut ipsum Invenias gratum, cum te iubet ire fabatum, Qui te ditavit prius et te magnificavit. Capitulum XXXII. Quomodo ") rex Wenceslaus semper sacram scrip- turam audierit eamque intellexerit et cum litte- ras non noverit, quomodo") congrue?) latino eloquio?) usus fuerit.) Inter hec mundane felicitatis primordia rex Wenceslaus in cunctis agendis Deo complacere studuit et ut ipsius experiretur magnalia, divine legis verba, que coram eo legebantur cotidie, cum summa diligencia auscultare consuevit. Ipse si- quidem, quando salvo regni sui commodo") se a strepitu terrenorum tractatuum absentare po- tuit, exclusis ceteris abdita cubilis sui appeciit, ubi nonnunquam ab episcopis vel") aliis cleri- !) Zbislav z Tfebouné, syn Oldficha Zajíce, někdy purkrabího hradu Pražského, vyskytuje se v listinách od r. 1283—1289 a stal se bezpochyby podkomořím při převratu po zatknutí Záviše z Falkenšteina. (Srovnej Palacký, Děj. národu č. I, 2 str. 471 a II, 1, 253.) — ?) Kdo by Reichard byl, o tom nelze nám nyní nic určitého pověděti, ač není-li to Conradus Riczhardus, lékárník pražský (srov. Reg. Boh. II, str. 1231); Wolfram byl bezpochyby známý praotec patri- cijské rodiny pražské Olbramoviců. (Srovnej Tomek, Dějepis města Prahy I, str. 297.) — ?%) Rozumí se tu klášter domi- nikánský sv. Klementa na Starém městě blíže kamenného mostu. *) nemá 2. — *) iis 4. — *) Echardus 3, 4. — ") admoniti 4. — *) punienda 2. — *) perplexum 2, 4; 3 mel také püvodné tak, ale per jest pfepraveno v j bez čárky nad nim. — *) parvis 4. — ^) male 2. — ") tyrannide 4. — *) anti- quos 2. — *) ter. 4. — ") Qualiter 4. — ") tamen 4. — ") congruo 2. — ?) nemají ruk. 2 a 3. — 9) fuit 4. — ") con- modo 2. — *) et 3. 

Strana 40
40 PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. cis sibi familiaribus sacre pagine verba sibi legi ceteris relegatis negociis procuravit, quatenus ex frequencia sacre leccionis in bonis actibus proficeret, et temporalium cogitacionum impetum, motusque illicitos in se ipso refrenans non tam manuum suarum innocenciam, quam cordis mun- diciam digne domino immolaret. Tantam denique graciam divina virtus ei*) contulerat, quod licet elementa litterarum non nosceret, omnia tamen et singula, que de divina pagina, aliisque facul- tatibus ipsum audire contigit, ceteris sanius et limpidius") intellexit, intellecta quoque iugi me- morie commendavit. Que semel audivit, hec ignorare nequivit Amplius et scita tenuit, donec sibi vita Presens duravit et in hoc multos superavit, Qui, quod legerunt, Post modicum intervallum temporis oblivionis interveniente Nubilo protinus nescierunt. In hoc eciam metam humane opinionis vide- batur excedere, quod ipse, qui elementorum noti- ciam non habuit, latino utens eloquio a") certis grammatice artis legibus rarissime deviavit. Ex hac igitur crebra audicione sacrorum. voluminum ad tam claram tocius sacre scripture devenit noticiam, quod non solum quarumlibet historia- rum seriem veteris aut novi testamenti intelli- geret, verum eciam lectorem quempiam, quem in eisdem in modico oberrantem reperit, protinus emendaret. Professores quoque iuris canonici, aliarumque facultatum aut arcium peritos fre- quenter in curia sua habere studuit, quatenus dum ipsos de occultis scienciarum suarum terminis invicem sibi colloquentes attenderet, ad igno- tarum rerum noticiam ex ipsorum brigosis collo- quiis deveniret, ex qua re tantum assuefactus questiones diversarum facultatum quandoque pro- posuit, et expertos") in eisdem nonnunquam ar- guendo ad propositum subtiliter imbrigavit, qua- tenus ex opinionum varietate tandem veritatis fructum perciperet et magistrorum animos ad investigandum*) scienciarum suarum abdita ex — collacionis examine incitaret, cuilibet?) in ter- minis sue facultatis alludendo questiones appo- suit,*) et conferendo cum eo multorum dubita- bilium difficultatem removens, scisso latebrarum velamine veritatis lucem invenit. Cum theologis de historiis, cum iuristis de casibus, et cum physicis de antidotis") morborum disseruit et de causis litterarum scribendarum materiam notariis frequenter tribuit et transmissarum sibi seriem cum debita diligencia audire consuevit. Saluta- Cijonum varietates iuxta differencias personarum distribuens stilo convenienti utitur et imperti- nenter scribencium modulos, ipsorum perscru- tando dictamina, arguere non veretur. Capitulum XXXIII. Quomodo rex Wenceslaus assidue confessorem circa se habuerit et quomodo semper de divino officio sollicitus fuerit. Humane saluti in hoc divina dignanter pro- vidit clemencia, ut dum ex innata pronitate*) in peccatum cadimus, per confessionis remedium contricione previa ad statum innocencie subito redeamus, ne occasione sceleris genus humanum in eternum pereat, quod orbis conditor*) ad si- militudinem suam sapienter condidit et nichilo- minus?) Dei filius nostre mortalitatis assumpta substancia de morte perpetua clementer redemit. Ea propter Wenceslaus rex factus adolescencior per dominam Gutam reginam aliosque sapientes instruitur, ut aliquem idoneum*) sibi pro con- fessore eligat, ad cuius consilium facta sua in Christo dirigat et errores, si quos admiserit, per sacre confessionis frequenciam amoveat et emendet. Ipse igitur ex ingenita industria id ipsum saluti sue expedire considerans, consiliis eorundem incunctanter annuit ac devotum in Domino videlicet fratrem Hermannum ordinis Cruciferorum de domo Theutunica^) sibi pro patre ') eidem 3, 4. — ") lympidius 4. — *) et 2. — *) expertus 2. — ?) investigandum 3. — 7) quilibet 3. — *) obpo- suit 3; opposuit 4. — ^) antydotis 4. -— ") pravitate 2. — *) conditur 2. — ^) nihilominus 4 a tak nize v&ude nihil ve 4, kdezto nichil ruk. 2 a 3 mají, když jinak není poznamenáno. — *) ydoneum 3. — *) Theutonica 3; Teutonica 4. 

Strana 41
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 41 — spirituali eligens, ‘) ipsum inter cotidiane curie integraliter audire studuit, qua durante tres aut — sue familiam preferendum ceteris deputavit, qua- tenus ex ipsius monitis in virtute proficeret et per assiduum confessoris intuitum erubescencia tactus sensus suos ab illicitis operibus refre- naret. Tanto namque peccandi occasio evidenter tollitur, quanto confessoris intuitu perpetrato*) Scelere in mente hominis erubescencia renovatur et tanto quisque in actibus virtuosis usquequaque proficit, quanto criminum") admissorum maculas confessionis lavacro') frequenter abluit et abster- git. Huic quippe confessori suo rex debitam reve- renciam in omni loco exhibuit et non solum in spiritualibus, verum eciam in ordinacione nego- ciorum regni suis doctrinis seu consiliis obedi- vit, statum") curie sue iuxta verbum!) eiusdem disposuit et inordinatam familiam a se removens disciplinatis viris et compositis curam sui cor- poris et honoris custodiam commendavit. Sic cruce") signatus, Christo regi quoque gratus Hermannus, regis confessor, dogmata legis Prediceat et morum | sibi dat documenta bonorum, Cuius doctrinas imitatus sepe ruinas Detestandorum rex evasit viciorum. Post hec prefatus bruder Hermann pontificatus Suscepit culmen, cui nomen denique Culmen- Se Prussia") dedit, et ibi cum pace resedit Inter canonicos, sibi confratres et amicos. Hic Miserere mei canit, ut sedes requiei Tandem detur ei post discursum iubilei. Rex igitur, doctrinam?) confessoris sui se- quens et monita, magis ac magis divino cultui operam studiosam adhibuit ac omni die horas beate Virginis usque ad extrema sue vite tem- pora cum capellano, quem sibi ad hoc elegerat,") omni terrenarum rerum occupacione postposita cum summa reverencia devotissime decantavit, missam cum nota de presenti die frequenter et quatuor missas votivas sibi legi per ordinem a singulis sacerdotibus procuravit. Collectarum numerum et ordinem in missis quibuslibet ore proprio sacerdotibus easdem lecturis instituit. kyrieleison,*) sequeucias, Sanctus et Agnus Dei cum melodiis instanti solempnitati" competen- tibus decantari congrue ordinavit; communia Dei et sanctorum officia cordetenus ea ruminando didicit et cum sacerdotibus missas legentibus ipsa officia ex integro legendo persolvit. Missas audiendo alloquentibus ipsum nunquam") vel raro respondere voluit, sed flexo poplite*) et erectis sursum non tam oculis quam manibus Dominum devotissime orare consuevit, ne dum negociis secularibus intenderet, devocione mentis ammissa nullum fructum, missas audiendo tran- sitorie, reportaret. Sepe enim oracionis virtus perditur. dum mens, que devocioni vacare debu erat, terrenarum cogitacionum strepitu detinetur; nec sine stupore mentis describendo enarrare possumus, quod in audiendo missas rex iste nunquam tedium aliquale habuit, sed aliquando sedecim, aliquando viginti vel plures una die missas audiens non solum seculares homines sed et religiosos quoslibet, qui suam frequenta- verunt curiam, attediatos effecit, ita ut plerumque fessi ad tempus discederent et peracto divino offiio ad regis presenciam redire, promoturi sua negocia, festinarent. Confiteor ante missam") cecinit frequenter cum sacerdotibus et ewan- gelium stando cum debita diligencia auscultavit, post offertorium ad missam quamlibet unum grossum obtulit flexisque genibus ante gradum altaris superficiem manus sacerdotis nunquam osculari neglexit, surgensque") denuo post hu- miliacionem capitis ad locum, unde venerat, cum omni maturitate reversus fuit. Post ewangelium et post Agnus Dei, nisi ad missam pro defunctis, !) Zpovédníky krále Václava 1I jmenují se: dominikán br. Martin r. 1286 a br. Hefman fádu Némeckého, ktery se stal r. 1303 biskupem Chelmskym, jímZ byl aspoii do r. 1310. Rádcem v duchovnich vécech za této doby byl Václavovi II mimo jiné, zvlá&t& Gleny fádu cistercienského, téZ Berthold z Geppensteina, rodem Sváb, a bratr fádu 'Templáfského, kterf s Rudolfem, synem fímského krále Rudolfa, r. 1290 do (ech pfi&el. (Srovnej let. Zbrasl. kap. XXXIV.) V pozdéj&ích dobách byly v tomto ohledu pfi Václavovi jeśtś osoby jiné, o nichż se stane niże zminka. s) pro parato 4. — ^) terminum 4. — ') Javachro 3. — *) statim 2. — ') verba 3, 4. — ") ecce 4. — ^) Pruzia 3, 4. — *) conf. sui doctrinam 3, 4. — ») eligerat 3. — *) kyrie eleyson 4. — *) sollempnit. 3. — *) raro vel nunquam 4. — *) publice 2; poblice 3. — *) missam cum sacerdote frequenter cecinit 3, 4. — ") gurgensque 3. 6 

Strana 42
1290 42 librum oblatum' osculari consuevit et ante bene- diccionem sacerdotis vel*) episcopi nunquam a missa recessit. Hic rex audivit multas missas, quia scivit, Quod mala commissa | mox abluit hostia missa, Obsequio cleri studeas ergo revereri Servos altaris, ne morte mala moriaris. Horas cotidie rex decantare Marie Virginis attente consuevit, ut ipsa repente Tempore mortis ei tribuat sedem requiei. Capitulum XXXIV. Quomodo rex Wenceslaus Romanorum regem in Erfordia visitaverit et de morte Rudolfi, ducis !) Austrie et Sueuie,") in castro") Pragensi sepulti. Temporibus puericie Wenceslai regis adia- cencium terrarum principes congregatis exerci- tibus in Bohemiam venerunt et se de quibusdam regni districtibus manu valida intromittentes, pauperibus inibi habitantibus infinita gravamina intulerunt, rati, ut Wenceslaus non amplius redi- ret ad propria, quin*) pocius exilii sui tabefactus angustia in terra succumberet aliena. Nobiles quoque regni municiones, quas iisdem») tempo- ribus suis subiugarant?) dominiis, ipsas regi recusantes reddere, spolia commiserunt et con- tempto regni herede et domino extraneis ad- herere principibus decreverunt. O detestanda subditorum malicia, que naturali contempto do- mino imperio se subicit") voluntarie?) alieno. Digne procul dubio iugo perpetue servitutis deprimitur, qui ut imperiis naturalis renitatur domini, potestati se principis subicit alieni. Sermonem durum cunctis predico futurum, Qui se substernunt aliis, proprios quoque spernunt PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Reges, deficiunt, pueris quoque fabula fiunt, Ergo diligite proprios dominos, quia rite Deficit atque perit, alienos qui sibi querit Reges aut dominos. Merito quoque se*) pere- grinos in medio aliene nacionis destitutos”) senciunt. qui propriorum regum legibus nonnunquam ex propria malicia contradicunt. Rex igitur regni sui incommoda, non solum ab extraneis, verum eciam ab incolis illata conspiciens mente concu- titur, et quid') sibi in hiis*) agendum sit, solli- cite meditatur, qui dum hinc vicinorum principum importunitate, hinc nobilium vero suorum iniqui- tate in angusto ponitur, consilium iniit et quo- modo imminentibus sibi remurmuraret periculis, à suis fidelibus inquisivit. Ipsi vero") delibera- cione previa confidenter consulunt, ut rex so- cerum suum, qui tunc habitavit in Erfordia, ") regem videlicet Romanorum, incunctanter adeat et super difficultate malorum instancium non tam consilium quam auxilium,") eiusdem requirat. Quibus auditis rex procrastinare noluit, sed numerosa sibi assumpta familia una cum regina venire ad suum socerum festinavit. Cum autem anno domini MCCXC? — ipse est annus vicesimus primus etatis Wenceslai regis — Rudolfus, Roma- norum rex, amborum consolaretur intuitu, iu amplexus utriusque corruit et proprie senectuti vim faciens, choros exercendo, ipsis exultacionis materiam cumulavit. coguntur adesse clientes, mox ludus continuatur, Noctes insompnes ducunt,saliunt simul omnes Indulgendo choris, letantur et omnibus horis: Alludit merito socero gener ataue marito Filia congaudet regis, dic queso, quis audet Gaudia distruere^) regalia vel prohibere, Pocula fundentes Mox convivatur, ?) Rudolf se sám nikdy nenazýval vévodou švábským, ale že rod Habsburský měl mnoho panství ve Švábích, jest tak od kronikářů častěji jmenován. (Srovnej Bohmer, Reg. imperii od r. 1246—1313, str. 147.) — *) Král Rudolf zdržoval se v Erfurté od polovice prosince r. 1289 až do října r. 1290; návštěvou u něho byl král český se svou manželkou Jitkou kolem 10 dubna. Dne 13 dubna vydal Václav v Erfurtě upsání v příčině volby svata svého Rudolfa. Velmi záhy potom odcestoval asi Václav zase do Čech; nebo 22 dubna r. 1290 jest od něho již vydána listina v Praze. Ne o mnoho později odcestoval do Čech svat Václavův Rudolf, aby pomohl Václavovi proti odbojné části panstva, jmenovitě proti příbuzným Závišovým. *) et 3. — *) nemá 2. — *) in castro schází v4. — ^) quam 3. — *) hiisdem 3. — *) subiugaverant 4. — 9) sub- iicit 4. — *) nemá 4. — ') dominii 3, 4. — *) nemá 3. — *) destituos 2. — ') quit 9. — *) iis 4. — ') eniin 2. — ") non tam auxilium quam consilium 2. — ") destruere 4. 1290 

Strana 43
1290 1291 PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Illic psalmista, mimi saltant et alista Tangit alam, resonant cithare, vocem?) quoque donant Tympana, sic lete vivunt simul atque quiete. Diebus autem convivii evolutis socero suo Wence- slaus adventus sui causam aperuit") et non tantum vicinorum principum, verum eciam baronum suo- rum conatus temerarios?) sibi per ordinem enar- ravit, quatenus ipsius animatus consiliis vicinis resisteret, et nichilominus nobilium suorum in- saniam ab illicitis insultibus refrenaret. Erat autem regi Romanorum filius Rudolfus nomine, cui Agnes, regis Wenceslai germana, quondam nupserat, quem tota vulgaris opinio virum belli- cosum et strenuum longe ceteris militibus pre- ferebat. Romanorum autem rex validas generi sui angustias relevare satagens inito consilio eundem filium suum armis instructum in Bohe- miam decrevit transmittere, quatenus ipsius me- diante") adiutorio rex Wenceslaus rebellium im- probitatem compesceret et ea, que de regno suo alieni distraxerant, a potestate vicinorum prin- cipum et suorum nobilium strenue revocaret. Quid plura? Regalium consolacionum celebriter con- summatis solempniis*) rex Wenceslaus ad terram suam reverti disposuit et intimi amoris utrobi- que porrectis amplexibus benigna facie socero suo valefecit. Regina autem paterni affectus so- lacia ad mentem revocans, cum a patre separari debuit, mortem ipsius suspicata, quasi futuro- rum prescia et amplius eum non visura lacrimas fundere non cessavit. Et revera anno Domini MCOCXCT mox sequenti in divisione apostolorum rex Rudolfus senio lacessitus moritur, '") et in mausoleo ceterorum*) Romanorum regum in Spi- rensi oppido conditus aromatibus cum celebri- tate debita, absente tamen Guta filia sua, regina Bohemie, sepelitur. Porro rex Romanorum pie- tate motus vehementer ingemuit et recessuris ab ipso iuste vivendi normam instituit atque dixit : !') Dne 15 července 1291. 43 Christo servite freguenter, consorcia, cuncta probetis, et gue mala sunt, repro- betis, fastu nimio careatis, Semper honoretis sanctos et munera detis Pauperibus mestis, quia sic regnare potestis Nunc et post mortem. Stolidam nolite co- hortem Commendando sequi; zelus vos dirigat equi Judicii; verba, que turpe sonant vel acerba, Discite frenare," discordes conciliare Vos decet et munda sint corpora vestra, iocunda Sit facies, modicus sermo risusque pudicus, Accio matura. Mala presentire futura, Pascere pupillos et confortare pusillos, Lingue veracis usus, promocio pacis Hec sunt, que bene stant et famam regis ho- nestant. Sicque recedatis | ac") ad terram redeatis Bohemice") gentis. Vos protegat Omnipotentis Gracia. Flevere duo reges cum muliere, Sicque recesserunt ac in Pragam redierunt. Vivite gaudenter, Reproba videtis Que bona servetis, Nullum spernatis, Rudolfus vero, Romanorum regis filius, exer- citum adaptavit et sicut pater decreverat, versus Bohemiam properavit, quatenus insanias malig- norum") ibidem opprimeret et sororium suum, regem Bohemie, ab eorum manibus liberaret. In cuius adventu convivia magna parantur. Rex et regina dixerunt: funde, propina, Tolle bibens, comede, nullus permansit in ede Regali tristis, sed convivantibus istis Dux infirmari cepit mortemque minari. Quo decumbente miscentur gaudia fletu, Christum rex tristis adorat, dignetur et induciare virtutum flore politam. Cuncti letantur, In toto cetu Hic gemit, hec plorat, Ut prolongare Infirmi vitam *) voces 4. — ») apperuit 2. — *) temerario 2. — ") nemá 3. — *) sollempniis 3. — '" Rom. ceterorum regum 2. -- ") refrenare 4. — ") et 4. — *) Bohemiae 4. — ?) malorum 2. 6* 1200 

Strana 44
1290 Sed quid? anno*) MCCXC? in vigilia Ascen- sionis Domini !) dux iuvenis moritur ac in castro sepelitur Prage; turbantur mox plures et lacrimantur. Rex autem solempniter celebratis exequiis singularis dileccionis intuitu, quem ad ipsum ha- buit, pro salute ipsius copiosis erogatis elemo- sinis") per universas regni sui ecclesias multa- rum missarum suffragia comparavit, quatenus pro delictis affinis defuncti utcunque satisfaceret et pro impenso debite humanitatis obsequio ipse eciam salutis commodum reportaret. In istius ducis introitu frater Bertoldus ordinis Templa- riorum dictus de Gepzenstein") nacione Sueuus, vir prudens ac providus, venit in Bohemiam, qui ob fidei sue constanciam usquequaque regi com- placuit et duce mortuo rex ipsum a se recedere non permisit, quatenus amici defuncti mores, cum eodem frequenter conferendo, disceret et ipsius informatus consiliis statum regni sui in melius reformaret. Fuit eciam in hiis*) diebus vir discretus ac nobilis Bernhardus?) nomine, qui ecclesie Misnensi*) in officio prepositure pre- fuit.?) Hic audita fama Wenceslai regis se ad curiam suam incunctanter transtulit et graciam familiaritatis in conspectu regis inveniens, rege sibi annuente, per multos annos tocius regni negocia sapienter et provide pertractavit. Post hec promotus per regem in episcopum Misnen- sem eligitur et tandem confectus*) senio in Ca- mentz,*) monasterio sanctimonialium ordinis Ci- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Sterciensis, quod ipse fundaverat, mortuus se- is» pelitur. Nobilium more redolens virtutis odore Presul Bernhardus mundum reple quasi nardus. Hic rexit regem vivendi dans sibi legem. Capitulum XXXV. Quomodo rex Wenceslaus exercitum in Cracouiam miserit") et sibi eam subiugaverit et de quibus- dam) incidenciis. Rei evidencia manifeste indicat, quod terra quevis dampnose destruitur, nisi defuncto prin- cipi alter regnaturus pro ipso dilacione postpo- Sita subrogetur; humani namque generis effrenata ambicio per fas nefasque res alienas nonnunquam Sibi vendicare nititur, nisi potentum auctoritate principum ab ausu huiuscemodi arceatur. Non- nunquam etenim") humana formidine ab actu") peccandi retrahitur, qui severitatem") eterni iu- dicis non veretur. Si igitur ab exordio mundi auctoritas?) principum non fuisset, singulorum presumptuosa temeritas dudum procul dubio universarum rerum ordinem pervertisset, hinc est, quia pro conservacione") rei publice pacis- que communis commodo principes institui con- sueverunt, ut dum unus alteri indilate succederet, quivis temporibus sui regiminis presumtuosos quoslibet ab illicitis operibus coerceret et nichilo- minus quemlibet?) in suo iure conservans saluti omnium provideret. Mortuo ergo Lescone"), duce 1) T. j. dne 10 kvétna. Pochován byl Rudolf v kostele u sv. Víta na hradě Pražském a potom, když od Karla IV stavěn nový chrám sv. Víta, přenešeno jeho tělo a v kapli sv. Šimona a Judy po pravé ruce pochováno, kde před několika roky zůstatky těla jeho byly nalezeny a na témž místě zase po opravě kaple pohřbeny i se starou olověnou tabulkou, dávající svědectví o tom, že to jsou kosti Rudolfa tohoto. (Srovnej Pelzel a Dobrovský Ss. rer. Boh. II, str. 421, kde o přenešení ostatků králů českých vypravuje Beneš z Waitmile.) — ?) Bernard hrabě z Kamenice vyskytuje se při dvoře Jindřicha III, vévody vratislavského, již r. 1262, pak zvláště r. 1266 jako klerik a zdá se, že řídil i vy- chování kněžny Hedviky, s níž se snad i do Durynk odebral, kde dosáhl proboštství míšenského; nebo když se r. 1279 ve Slezích zase objevuje, jmenuje se v této hodnosti. Ke konci r. 1279 nebo r. 1280 stal se kancléřem Jindřicha IV, vévody vratislavského. (Srovnej Jükl, Die Kanzlei Herzog Heinrichs IV von Breslau, Zeitschr. des Vereins für Gesch. und Alterthum Schlesiens XIV díl str. 146.) Snad po smrti Jindřicha IV vstoupil do služeb Václava II, jemuž ve snahách jeho jak k Míšni tak i k Slezsku a Polska se táhnoucích, jsa s okolnostmi zemí těchto dobře obeznámený, výborné mohl konati, a jak se zdá, i konal služby. *) a. Domini 3, 4. — ^) eleemosynis 4. — ") Geprenstein 3; Gepzensteyn 4. — *) iis 4. — ") Bernardus 4 a tak níže. — *) Mysnensi 4 a tak níže. — 5) profectus 3. — *) Cameniez 3. — ^) misit in Cracouiam 2. — !) quibusdam aliis incid. 4. — *) incidat 3. — !) enim 4. — ") ab actu nemá 3. — ?) severitatem vel aeterni 4. — ?) aucthoritas 4. — ») con- versatione 4. — *) quamlibet 3, 4. — ") Lestcone 4. 

Strana 45
1291 1291 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Cracouie, sine heredibus!) maiores natu eiusdem ducatus unanimiter convenerunt et quomodo va- canti terre utiliter providerent, de domino cogi- tare ceperunt, qui eos ab insultibus vicinarum gencium, puta Ruthenorum, potenter defenderet et pacis zelator sedulus in suo iure quemlibet conservaret. Eo tempore mansuetudo regis Wen- ceslai, que fama volante in toto terrarum orbe ubique diffunditur, ad aures eorundem Cracouie nobilium devenisse similiter perhibetur. Matura igitur deliberacione previa ipsum pro domino elegerunt, et ut*) ad ipsos dignaretur descendere, missis nuncciis, concorditer rogaverunt. Rex au- tem nonnullis regni sui negociis prepeditus per- sonaliter ad eos venire non potuit, sed breviter se venturum promittens dominum Thobiam, Pra- gensem episcopum,?) cum copiosa militum mul- titudine anno Domini MCCXCI? in Cracouiam de- stinavit, quatenus ipse nomine suo se") de terra intromitteret et fugatis rebellibus ibidem pro tempore moram faciens dissoluta pacis federa cum debita sollicitudine reformaret. Sic rex Pragensis dominus fit Cracouiensis, Ergo Jesu Christe facias, quod dux novus iste Possideat terras et compescat cito guerras, Quas destruxerunt vicini, qui voluerunt ipsas") suis subiugare dominiis et cotidianas exercentes insanias incendiis eas vastaverunt pa- riter et rapinis. Eodem anno dominus Rudolfus, rex Ro- manorum, moritur et, sicut dictum est superius, in Spirensi*) oppido sepelitur. Quo audito Wen- ceslaus rex vehementer ingemuit et solempuiter 45 peractis exequiarum suffragiis multas pro salute iam defuncti elemosinas”) pauperibus erogavit. Nec immerito") perturbari debuit, qui tam validi amici solacio se privari mortis interveniente stimulo intellexit. Rex perturbatur, hinc Guta simul lacrimatur, Hic socerum plangit, hanc interitus patris angit. Eodem anno in nocte beati Ambrosii?) igne familiari tota civitas Pragensis consumitur,"*) quam rex Wenceslaus reedificari precipiens an- nos libertatis inibi habitantibus pollicetur, ne rebus perditis cives deficerent, quin pocius pin- guioris fortune exspectantes solacia, igne va- Stata turbacionis immemores restaurarent. Multi Pragenses cives radunt velut enses Pannos vendentes de Gandauo*) vel ementes Res aliquas, fraudem talem reputant sibi laudem. Sic igitur digne Praha tu consumeris igne. Eodem anno civitas") Acharon a Saracenis capitur et ab ipsis usque hodie possidetur.?) Sara- ceni namque dissensionem Cruciferorum inibi ha- bitancium audientes multitudine?) congregata innumera civitatem vallaverunt ipsamque nullo repugnante intrantes communiter christianos plu- rimos occiderunt, quosdam vero, quos vivos ce- perant, suis imperiis servitute perpetua subege- runt. O maledicta in unum?) habitancium inte- stina dissensio! Sepe etenim, dum inter cives?) malum dissensionis*) inconsulte oritur, temeritati hostium invadendi ipsos occasio preparatur, qui tamen ipsos impugnare*) nequaquam presu- merent, si sublata dissensionis materia in omni negocio cives invicem concordarent. !) Lešek zemřel dne 30 září r. 1289; po jeho smrti přijat byl však za knížete krakovského Jindřich IV, kníže vratislavské, a teprv když tento zemřel dne 23 června r. 1290, počalo se jednati prostřednictvím Griffiny, sestry krá- lovny české Kunhuty, tedy tety krále Václava II, o přijmutí krále českého za knížete. Jak se věci sběhly, není známo, ale 7 února 1291 dostává Václav již slib manský o zámky v Krakovsku a 10 dubna píše se již také vévodou krakov- ským a sudoměřským, kdežto se ještě 23 března psal jen králem českým a markrabím moravským. (Srov. Fiedlerovo pojednání: Bóhmens Herrschaft in Polen; Archiv fiir úst. Gesch. XIV díl). — ?) Letopisy polské (Annales Polonorum, Pertz, Mon. Ger. hist. XIX, str. 652 a 653) vypravují, Ze s vojskem do Krakovska přitáhl biskup Bamberský, který, jak známo, ve sluZbách krále Václava byl; slova letopisü téchto jsou: A. d. MCCXCI? terra Cracoviensis regi Bo- hemie traditur per ducem Polonie Primislium et episcopus Banbergensis venit cum exercitu regis Bohemie. Wladislaus dux Wyslieiam et Oblekom expugnavit et exercitus Bohemicus a Sandomiria confusus discessit. — ?) 4 dubna. — *) Gent. — 5) Dne 18 kvétna. ') nemá 2. — ") nemá 2. — ") ipsis 4. — *) Spyrensi 4. — *) eleemosynas 4. — *) inmerito 2. — ^) Po strané: MCCXCTP^ Praga exusta tota 3. — ") nemá 2. — *) multitudinem 2. — *) Misto in unum má 4 nimium. — ^) concives 3, 4. —") dissentionis 4 a tak i niże. — *) impungnare 2. 1291 

Strana 46
1201 Sic sic destruitur Akaron subito, quia scitur Magna superborum discordia Signiferorum, Si conseusissent et concordes restitissent; Hostes vicissent, nec millia") tot periissent. Capitulum XXXVI. De fundacione monasterii in Aula Regia, quod vulgo dicitur Zbraslaus.*) Anno incarnacionis Domini* MCOXCI? — ipse est annus etatis domini Wenceslai regis vicesimus secundus — dominus Heidenricus,") abbas Scedlicensis"), assumpto domino Theode- rico,") abbate in Waldsachsen,!) regem adiit, et votum, quod de construendo Cisterciensis?) or- dinis monasterio olim Deo") fecerat, ad memoriam Sibi revocavit, ne pro negligencia posset in po- sterum a quopiam?) redargui, si ipso tacente, tam salubre regis propositum contingeret ali- quatenus retractari. Res siquidem concepta, a memoria hominum") elapsa plerumque*) obmitti- tur, nisi seduli ammonitoris') studio") ad exe- quendum ") ipsam hic, qui pie voverat, stimuletur. Rex quippe, quia necessitate cogente multifariis se negociis rerum terrenarum implicuit, votum huiuscemodi incauta dilacione interposita fere oblivioni tradidit, quod promisit. Ipse autem ammonicione abbatis audita ad cor rediit et pro dilacione tam improvida") se ipsum redarguens protinus sic respondit: Quia votum nostrum") hactenus adimplere distulimus, non tantum in amicorum nostrorum interitu materiam turbacio- nis pertulimus, verum eciam*) mentem nostram ad terrena pronam et ad celestia tardam, solito PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. amplius iusto Dei iudicio per veram experienciam invenimus. Sepe etenim concepte devocionis fer- vor extingwitur, dum plus, quam necesse est, terrenarum rerum occupacione mens hominis de- tinetur. Tanto eciam periculosius in exercicio sancte operacionis deficimus, quanto eternis") contemptis toto mentis conamine transitoriis fer- vencius inheremus. Rex igitur votum adimplere") desiderans, regni sui negocia universa postpo- suit et sincera mente, ut sibi locum congruen- tem ostenderet, dominum exoravit. Tandem ab- batibus predictis et fratre Conrado, priore in Scedelicz,*) aliis quoque assumptis idoneis, apti- tudinem loci iuxta mentis sue desiderium quesi- turus navem ascendit et in aqua, que Wuültawa*) vulgo dicitur,? ad portum insule, ubi nigrorum monachorum situm est cenobium, nautarum mini- sterio usque perveuit, quatenus non tam ipse, quam alii Insulam ?) studiose perspicerent, et si pro mo- nasterio Cisterciensis ordinis sufficeret,*) delibe- racione previa iudicarent. Non autem intendebat, ecclesiam prius Deo dedicatam subvertere, sed de voluntate fratrum inibi habitancium ipsius) condicionem*) monachis Cisterciensibus in ea lo- catis in melius commutare. Modicum quippe di- vine remuneracionis commodum ex dono conse- quitur, qui id, quod michi per importunitatem abstrahit, simulate") devocionis pretextu tibi vel alteri elargitur. Considerato itaque loco ad na- vem redierunt, et descendentes in flumine!) in Zbreslaus, *) ubi Ottakarus rex quondam curiam venacionis construxerat, pariter devenerunt.) Abbas autem Theodericus, mox ut de navi exi- liens in portu pedem posuit, quasi prophetico preventus spiritu, voce publica ceteris audienti- 1) Waldsasy jsou velký klášter Cisterciáků v nynějších Bavořích asi dvě hodiny západně od Chebu, odkud do více klášterů cistercienských v Čechách mnichové přišli a s tím klášterem vždy ve spojení zůstávali. Dětřich byl opa- tem ve Waldsasích asi od r. 1285—1304. — ?) Vltava. — 9%) Klášter řádu Benediktinského okolo r. 1000 založený na ostrově ve Vltavě nedaleko nynějšího Sv. Kyliana, asi 3 míle jižně od Prahy. O osudech jeho viz Památky archaeol. a místopisné díl IV str. 108. — +) Zbraslav, dvě hodiny jižně od Prahy u starého vtokn Berounky do Vltavy. Přemysl Otokar II vyměnil r. 1268 místo toto s jinými vsemi od biskupa pražského Jana, ale jak níže viděti budeme, nedal mu za ně žádné náhrady, nýbrž slíbil jen dáti ji. R. 1277 potáhl k dvoru zbraslavskému sousední vsi kláštera Ostrovského. (Srovnej Reg. Boh. et Mor. II sir. 240, 241 a 1183.) ») milia 4. — ') Zbraslaw 3 ještě červeně vedle připsáno. — *) dominice 3, 4. — ') Heydenricus rukopisy 2 a 4. — ”) Sedlitcensis 3. — ") Theodorico 4. — *; Cystriciensis 3. — ?) deo olim 3, 4. — *) quoquam 3, 4. — ") hominis 3, 4 — *) plerunque 4. — *) admonitoris a niZe admonicione 4. — ") studium 2. — ") exequendam 4 — *) provida 3. — 7) ne- má 3. — *) et 4. — *) exterius contempto inhaeremus 4. — *) implere 4. — *) Sedliez 3; Scedlitz 4. — *; Wllaua 3, 4. — *) sufficit 3 — f) ipsis 2. — *) conditionis 4. — ^ simulante 4. — ') flumen 4. — *) exstruxerat 4. — !, pervenerunt 4. 1292 

Strana 47
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 41 1:0 bus illud Psalmiste cecinit atque dixit: Hec") requies mea,") in seculum seculi; hic habitabo,!) quoniam elegi eam,?) ac si patenter") diceret, non est opus, ut hic locus cuiquam sensato dis- pliceat, qui a Deo factus in primo ipsius aspectu sacramentum inestimabile representat. Situ au- tem ipsius loci perlustrato et commodis ad na- vem redeunt et ascendentes per flumen, quod Misa?) dicitur, in Radotin?) usque perveniunt,*) quatenus eundem locum similiter perspicerent, et si videretur habilis, ibidem structuram mona- sterii informarent. Dehinc Pragam redeundo de qualitate perspectorum locorum rex abbates alloquitur et triduanas ipsis indulgens inducias, ut de tribus unum eligant, eos familiariter ex- hortatur. Medio tempere ex toto corde rex con- versus ad Dominum devocioni studuit et mittens ad omnes Pragensis civitatis ecclesias votivas missas legi de sancto Spiritu et de beata Vir- gine procuravit, quatenus ipsis suffragantibus promissa persolveret, et in meliori apciorive predictorum loco monasterium, quod voverat, instauraret. Sic loca virgo tria tibi sunt collata Maria, Effundas rorem bonitatis et utiliorem Nobis monstrare digneris, ut edificare Rex possit claustrum, monachus") quo tendat ad astrum.*) Capitulum XXXVII. Quomodo abbates ad regem Wenceslaum redie- rint) et quomodo unum locum de tribus pro monasterio elegerint.") Durante autem induciarum tempore abbates predicti dominum Bernhardum,") Misnensem pre- positum, amicum ordinis sincerissimum,*) adie- runt et cum ipso*) de loco fundacionis, trium predictorum locorum circumstanciis consideratis et sitibus, sollicite pensantes singula deliberare ceperunt, quatenus de consilio communi unum eligerent, electum") quoque cum debita maturi- tate in regis presencia finaliter nominarent. Tan- dem locus, qui^) Zbreslaus nuncupatur, pre ce- teris ipsis complacuit, puta, quia*) in aquis, pratis et vineis, aliis quoque") monasteriis Gri- seorum necessariis habundans ad sui amorem intuencium animos provocavit. Assumpto itaque domino Bernhardo locum nominaturi^) pariter ad castrum Pragense venerunt, ubi dominum regem missam de sancto Spiritu devote audien- tem in kathedrali ecclesia invenerunt. Eandem autem missam de Spiritu sancto?) ipso die a singulis sacerdotibus cleri Pragensis celebrari instituit, quatenus ipsis salutarem hostiam pro ipso offerentibus, a proposito boni nequaquam recederet et abbates de loco congruo cooperante Spiritus sancti gracia concordarent. Denique ab- batibus cum preposito ecclesiam cathedralem casu ingredientibus offertorium, Confirma hoc*) Deus, ewangelio perlecto voce solempni cantor incipiendo cecinit, in quo eosdem in eo, quod mente conceperant, licet inscius de ipsorum introitu, desiderio prophetico confortavit. Con- fortati igitur in Domino ad regem venerunt, et missarum celebratis solempniis soli cum ipso exclusis ceteris suum cubiculum intraverunt. Igi- tur in presencia regis constituti ex quadam pie- tate inter se ceperunt contendere, quis eorum procederet) et de loco fundacionis sibi consen- sum omnium publicaret. Quo audito domino preposito Misnensi, zelatori ordinis, rex graciose annuit et ut ipse intencionem enodaret omnium, benigna familiaritate mandavit. Ipse vero sus- cepto mandato capucium capitis incunctanter de- posuit et coram abbate se humilians, sibi benedici inclinato capite cum debita reverencia postulavit. Abbas autem humiliter postulanti mox annuit et elevatis sursum*5) oculis cum omni imnansuetudine locuturo preposito benedixit et ait: Dominus sit 1) Zalm 181, v. 14. — *) Mze &ili Berounka. — ?) Radotín, ves půl hodiny od Zbraslavě na novějším toku Be- rounky. — *) Bernard, později biskup míšenský, založil sám klášter cistercienský Stella Mariae zvaný, kdež i pohřben jest. ") hie 4. — ?) nostra 4. — ?) elegi eam nemá 2. — ») pariter 4. — 9) pervenerunt & — *) monachis 3, 4. — ") ustrum 2; austum 3. — ') redierunt 4. — ") eligerint 2; eligerunt 4. — ") Bernardum 4 a tak niZe. — *) eo 4. — ") electumque cum 4. — *) qui et Zbreslaus 4. — ^) quod 4. — *) quoque necessariis mon. Gris. abundans 4. — *) no- minari 3. — ^) de sancto Spiritu 4. — *) haec 4. — *) praecederet 4. — *) nemá 4. 1292 

Strana 48
1292 48 in corde") et in ore tuo, ut digne pronunccies?) verbum Christi. Verbum profecto Christi pro- nuncciare voluit, qui Deo dedicande*) fundacionis locum nominare in aspectu!) pricipis attempta- vit. ^) Dixit ergo: Dum ea, que in monasteriis Ci- Sterciensis") ordinis necessario requiruntur, stu- diose attendimus, locum, qui Zbreslaus dicitur, frugalitatis ipsius intuitu ceteris preferentes, ipsum pietati regie in nomine Domini nomina- mus. Hunc siquidem locum abbates appetunt et pro ipso maiestatis vestre clemencie cum fiducia preces fundunt. Rex igitur?) quamvis ipsum locum racione ferarum ibidem crebro concurrencium plus regni sui districtibus videretur diligere, votis postulancium indilate annuit et accepto eo, quod in capite portabat capucio, ipsum locum abbatibus hilariter") contulit atque dixit: curiam nostram in Zbreslaus, quam pro solacio singulari hactenus semper aliis nostris bonis preferentes elegimus, ex nunc Deo et beate Virgini ibidem?) fundaturi") monasterium iure perpetuo vobis con- ferimus et donamus. Nec sine speciali Spiritus sancti consilio rex istum locum ab infancia cepit diligere, in quo sepultus postmodum elegit re- surreccionem diei novissime ceteris appositus fidelibus expectare." Sepe etenim occulta vi di- vine inspiracionis excitatus aliquis rem affectare incipit, quam tamen suis profuturam usibus antea non cognovit. Abbates autem poplitibus*) flexis ad pedes regis humiliando decenter se proi- ciunt") et oblatum cum hylaritate suscipientes locum gracias referunt atque dicunt: Sponte locum celi regi rex mente fideli Contulit in Zbreslaus, ergo sit Christe tibi laus, Que loca dilexisti, pro claustro tribuisti. Rex pie, rex iuvenis ideo vivas sine penis Mundi presentis, nec formides venientis PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Vite pressuram, quam credimus esse futuram Hiis, qui non credunt et ab eius laude rece- dunt, proprio quoque sangwine lavit") In cruce pendendo populi scelus et moriendo. Munera sint grata regis tibi") virgo beata, Ipsum conforta, celi pateat sibi porta Te conducente, te preside teque) iubente, Hunc tibi consigna redimens a morte maligna. Sicque recesserunt abbates et cecinerunt Laudes celorum Domino, quia dona*) bonorum Plurima cum villis multis rex contulit illis. Qui nos plasmavit, Capitulum XXXVIII. Quomodo Deus hunc locum Aulam Regiam reli- giosis viris ab antiqno deputaverit.") Rem, que semel Deo dedicari meruit, am- plius humanis usibus applicari tenor sacri ca- nonis non concedit. Sane locus iste, qui vocatur Zbreslaus, licet per intervala temporum non- nunquam ad^") usus secularium personarum de- venerit, mira tamen Dei dispensacio, que*) ibidem iugiter venerari voluit, ad manus hunc?) religio- sorum virorum revocans, tandem ipsum suis legibus condicione perpetua vendicavit. Fuit nam- que in partibus Bohemie princeps, qui pro man- sionis commodo ibidem structuras quasdam in- formare disposuit, sed quibusdam, ut dicitur, divine dispensacionis argumentis premonitus ab inceptis desiit, e£ ipsum locum cum^?) suis atti- nenciis monasterio nigrorum monachorum, quod*) Cladrub nuncupatur, in anime sue remedium contulit et donavit.') Abbas vero*) Cladrubensis loci ipsius amenitatem considerans monachos suos ibidem destinare non distulit, sed instau- 1) Ač listina knížete Vladislava klášteru Kladrubskému r. 1115 daná v nynější své spůsobě není bezúhonná, možno přece míti za to, že když ne hned při založení aspoň ne o mnoho později dostala se Zbraslav klášteru tomu. (Srov. Reg. Boh. et Mor. I, str. 89, 177.) Roku asi 1239 potvrzuje Řehoř IX klášteru Kladrubskému držení Zbraslavě jakož i jiných četných statků, potom teprv dostala se biskupství Pražskému a od něho r. 1268 králi Přemyslovi Ota- karovi II. (Viz výše poznámku v kap. XXXVI.) ") corde tuo et 4. — ') pronunccias 2, 3. — *) dedicante 3; dicandae 4. — ') conspectu 4. — ”) attentavit 4. — ?) Cisterziensis 4. — *) ergo 4. — ») hyl. 4. — 3) nemá 4. — *) fundatori 3. — ") expectare 4. — *) poblitibus 2. — ") pro- liciunt 4. — ") pavit 4. — *) ter 4. — ») atque 4. — *) bona 4. — *) Po slové tomto jest v ruk. 2: Sequitur capitulum XXXVIII; neboť kapitoly v ruk. jsou položeny za nápisy jejich. — ") ab 3. — *) quem 4. — 9) nemá 2. — *) nemá 3. — ') toto quod jest v ruk. 4 mezi slovy nigrorum a monachorum. — *) igitur 3. 

Strana 49
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 49 — ratis guibusdam edificiis nonnunguam eciam pro- pria") ibi in persona habitans ipsum locum di- vino cultui totaliter mancipavit. coluere locum Cladrubini, monachis") psallen- do deinceps. Post hec") domino Johanni, Pragensi episcopo, ipse locus usquequaque complacuit et monachis annuentibus ipsum sibi vendicans alias episco- patus sui hereditates pro ipso loco Cladrubensi monasterio assignavit, ne dum") private?) utili- tati inconvenienter intenderet, per?) aliene rei concupiscenciam iram contra se districti iudicis provocaret. Sic commutatur locus hie, sic appropriatur?) Pontificis mensis possessio Cladrubiensis. Hunc tres vel) bini Quem") dedit hiis princeps Porro rex Ottakarus animo venandi more so- lito abdita silvarum provincie") olim*) Kamniczen- sis ') appeciit et quia hic locus sibi congruebat pre ceteris, sepe comitante episcopo, quem diligebat intime, ibidem crebrius pernoctavit, et quia per- noctacionis sue frequencia bona episcopi in hoc loco videbantur destrui, alia regni sui bona fa- vente episcopo ecclesie Pragensi contulit et sic se de loco ipso suisque pertinenciis intromittens venacionis curiam cum turribus et muris fortis- simis in eo edificari mandavit. Sic locus iste ad manus principum pretextu commutacionis devol- vitur et per momenta temporum in agris, vineis, pratis et pascuis proficit et ditatur. Rex namque edificia ibi") erigit, allodia") instruit et pro viti- bus mittens in Austriam in montibus circumia- centibus plantat vineas atque colit. Tandem de- functo rege Ottakaro Wenceslaus filius eius pro eo regnavit et locum predictum cum suis baro- nibus venandi gracia crebrius") visitavit, qui post hec, ut?) dictum est, divina preventus gra- cia loco abrenuneciavit eumque pro fundando ibidem ordinis Cisterciensis monasterio abbati- bus postulantibus ultroneus assignavit. Nequa- !) Kamenicko, později Vltavsko. quam autem sub taciturnitatis silencio preterire possumus ea, que referente cronica, que de fun- dacione Cladrubensis tractat cenobii, scripta co- gnovimus. Dux siquidem ille, qui monasterium Cladrub fundavit, ipsum primitus in loco, ubi nunc stat Aula Regia, domum ordinis sancti Benedicti construere disposuit, sed vox lapsa de celo cuidam tunc heremicole, cuius fama habe- batur celebris, insonuit et sic dixit: Surge, inquit, et vade ad principem terre et loquere ad eum verba hec et sic dicas: Acceptat Deus tue inten- cionis votum, sed?)fundacionis non approbat modo locum. Locus enim iste, qui Zbreslaus dicitur, tibi princeps, ut in eo plantes cenobium pro monachis?) ordinis nigrorum sancti") Benedicti nequaquam à Domino hac vice conceditur, sed locus idem aliis cenobitis alterius ordinis et no- minis, quos sibi Deus peculiariter elegerit, in posterum reservatur. Quis igitur dubitat, quin a Domino factum sit istud et sic") mirabile in oculis nostris, quod antequam ordo Cisterciensis sumpsisset exordium, Dominus elegerit et ordini Cisterciensi presignaverit locum istum. Sic ad te Christe tandem rediit locus iste, Quem possederunt seculares?) et rapuerunt. Aspicias Christe, facias quoque, quod locus iste Hinc devotorum possessio sit monachorum. Tu quoque virgo pia studeas prohibere Maria, Ne?) locus hic cedat aliis, a teve recedat.*) Capitulum XXXIX. Quomodo rex Wenceslaus ad instanciam quo- rundam ab incepto proposito pro tempore) re- sipuerit. Postquam rex predictum locum ordini Ci- sterciensi assignaverat, quidam retibus malicie irretiti ad eum venerunt et dolose lingue utentes patrocinio ipsum a boni proposito avertere stu- duerunt; dixerunt enim: O rex, locus*) iste pa- tri") tuo non inconsulte placuit,") quia dum a tu- ^) propria in per. ibi hab. 4, — ') et 3. — *) Vers tento scházi v ruk. 3. — ') monachi 2. — ") hic 3. —") deum 4, — ?) privare 4. — ?) pro ... concupiscencia 4. — *) apparatur 4. — ") nemá 4. — *) olym 2. — *) ibidem 3, 4. — *) et allodia 4. — ") saepius 4. — *) ut et 4. — ?) et 2. — *) pro monachis není v 4. — *) beati 3, 4. — ®) nema 4. — *) seculatores 3. — *) nec 4. — *) recedat Amen. 3, 4. — *) pro tempore nemá 4. — *) locus enim 2. — *) non incons. patri tuo 4. — ^*) conplacuit 3. 7 

Strana 50
50 multu negociorum regni quiescere quandoque voluit, assumptis quibusdam familiaribus se ibi- dem transferens, non tam venacionum quam mi- nucionum solacia inibi frequentavit. Quamobrem si ipso loco carueris, regalium solaciorum de- trimentum non modicum procul dubio pacieris, quin immo monachos, quorum in abditis nemo- rum essse consuevit frequencia, in aliquo alio loco regni tui locare poteris predictumque?) lo- cum pro tuo tuorumque solacio conservabis. O iniquorum hominum a Deo reprobata versucia! qui dum ipsi benefacere propria iniquitate re- luctante nequeunt, eciam volentes benefacere non verentur avertere, quantum possunt. Desi- deriis quoque suis satisfactum reputant, dum inchoati boni profectum dolose lingue conamine impediunt et retractant. O divine pietatis ammi- randa") immensitas, que hos quoque nonnun- quam pacienter sustines, qui tam perniciose tue remurmurant voluntati. Sed quia mens iuvenis subito verbis alienis circumventa ab incepto nonnunquam resilit,") rex iniquorum aversus" consiliis, fraudibus eorum inconsulte annuit et nacta occasione profectus in Morauiam, votum, quod voverat, reddere prorogavit. Expeditis tan- dem ibidem suis negociis in Pragam revertitur et per abbates ammonitus pro huiuscemodi di- lacione se ipsum reprehensibilem humiliter pro- fitetur. Finaliter igitur votis satisfacturus in oppidum, quod Colonia!) dicitur, uno miliari distans a Scedlicz venire properat, ubi de loco fundacionis conferre cum domino Thobia, Pra- gensi episcopo, cogitabat. Quadam autem die, dum pluribus offerentibus se negociis rex huic rei in civitate non posset intendere, cum epi- Scopo de voto suo tractaturus ad campos exiit et ut ad eum egrederetur episcopus, qui in ci- vitate manserat, misso nunccio postulavit. Epi- Scopus igitur ascenso equo turba comitante re- gem sequi ad^) campos festinanter voluit et cum PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. quidam de suis ad portam oppidi devenissent,") pons ante eum corruit?) et non tam episcopo, quam cunctis aliis de civitate exire cupientibus transitum denegavit. Audita autem pontis colli- sione rex vehementer obstupuit et ipsam ruinam diabolo," qui semper piis reluctatur operibus, intra semet ipsum imputans, ut ad aliam val- vam ad ipsum veniret episcopus dilacione post- posita, demandavit. Porro audito episcopo rex in civitatem rediit et more impaciens monachorum petiturus collegium die crastina venire in Scedlicz festinavit. rex in Scedliez petiturus sibi conventum monachorum. Venit maturus?) Mox devotorum Capitulum XL. Quomodo pius rex Wenceslaus capitulum intra- verit et quomodo abbas Heydenricus?) personas emittendas nominaverit. Altera" igitur die rex capitulum Scedli- cense") ingreditur et in presencia abbatum mo- nachorum quoque, qui aderant, sibi dari con- ventum cum debita reverencia deprecatur. Et quia ipse rex a puericia sua in quibuslibet agendis prelatos quoscunque in latere suo habere studuit, divina providencia in hoc ipsius devocioni satis- factura quatuor abbates, de Waldsachsen") vide- licet, de Scedlicz, de Sar?) et de Camencz?), ex tunc dispensacione ibidem mirifica convocavit, quatenus ipsi tantis interessent solempniis,") ac ipsorum mediante consilio regalibus decenter satisfieri possit") desideriis. Abbas igitur Scedli- censis peticionibus regis, ut decebat, incunctanter annuit et emittendos fratres non sine ingenti cordis gemitu effundens lacrimas per ordinem no- minavit. Quis enim tam saxei cordis in emis- sione filiorum suorum lacrimas continere posset, presertim ubi pater in filiis offensionis materiam !) Kolin n. L. — ?) Heydenrich byl opatem v Sedlicich asi od r. 1283 (srovnej výše v kap. XIII) a byl od krále Václava velmi vážen a od něho často „compater noster“ nazýván. — 3) Klášter cistercienský v Čechách sice polo- žený, ale statky skoro vesměs na Moravě mající (srovnej Prameny děj. č. II, 529, 530). Camencz jest Kamenice v Lužici, od Bernarda, probošta, později biskupa míšenského, založený klášter. !) predictum. quoque 3, 4. — *) -admir. 4. — !) nos 3. — ?) resiliit 9. — ") adversus 3. — °) ad campos nema 4. — P) devenisset 4. — 9) curruit 2. — *) dyabolo rukopisy. — ") inmaturus nebo immaturus 3. — *; altara 2. — ") Selicz- cense 3. — ") Waltsachsen 4. — *) Camenicz 3; Camentz 4. — 7) solemnibus 4. — *) posset 3; decenter posset fieri 4. 

Strana 51
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1292 nullo unquam tempore invenisset? Tanto pro- fecto in absencia cuiuslibet rei ampliori doloris urgemur aculeo, quanto ea presente ardenciori erga ipsam affici videbamur amoris incendio. Hic devotorum conscribuntur monachorum nomina, qui egressuri in ipso capitulo nominati fuerunt et ob admirande*) conversacionis sue memoriam in exemplum posteris in hoc tractatu exprimi nominetenus meruerunt, quatenus dum ipsorum nomina seriatim legimus, conversacionis ipsorum insignia frequenter ante mentis nostre oculos habeamus: senior pietatis amicus, Mox sociatur ei venerande caniciei Johannes, sequitur Heinricus,*) qui redimitur Virtutum flore, subito comitante priore!) Cunrado,*) Christi famulus mox iungitur isti Ditmarus*) primus; Alberte veni, quia scimus, Quod sis homo mundus, tecum surgatque se- cundus Theodericus, procedat et Otto pudicus, Gotfridus veniat et nonus in ordine fiat Alter Ditmarus, virtutis scemate clarus. Vir bonus et fidus assit*) post hunc Godefridus, Vir cunctis gratus venias Bertholde*) vocatus, Ut numerus plenus sit, adesse velis duodenus. Theodericus") Nec inconsulte pretermittendum — arbitror, quod quidam monachus Chunradus") nomine de monasterio Waltsachsensi ipsi capitulo cum ab- bate suo interfuit, qui de patrum presencium consilio surgens cum ceteris monachorum emit- tendorum consorcio similiter iunctus fuit. Porro abbas, quando singulos monachos ex nomine evocare") debuit, dolorosis singultibus interrum- pentibus, lacrimose vocis oraculum multiplicatis fletibus vix emisit. Omnes turbantur monachi simul et lacrimantur. Nominati siquidem singuli monachi cum dif- ficultate voci preceptoris obediunt et cum pre- 51 latorum imperiis reluctare nequeunt, voto satis- facturi obediencie fletus fundunt. Plorant surgentes, flent in claustro remanentes. Utrique siquidem diuturne societatis solacia revocantes ad memoriam lacrimas continere ne- queunt, et dum inter se fletum continuant, cunctorum assistencium animos ad compassionis lacrimas et ipsis suis clamoribus provocant et invitant. Fuit inter ceteros monachus quidam pro- vecte etatis Johannes" nomine, vir quidem ma- turus in moribus, mire quoque") devocionis, qui dum nominetenus vocatus obedire debuit, annos senectutis sue revolvens in animo, illud propheticum cunctis audientibus surgendo cecinit atque dixit: Hec requies mea in seculum seculi, hic habitabo,") quoniam elegi eam.?) Quem cum rex surgentem conspiceret, conversus ad abbatem aiebat: hic monachus, quid in meo faciet mona- sterio, qui senio tabefactus?) morietur?) subito et iam deficit in se ipso. Cui abbas respondit: tales viri congrue ad nova monasteria emittuntur, quorum maturitatem intuentes ceteri ad bona Semper opera ex eorum nioribus provocantur; bonis siquidem exemplis seniorum in virtutum culmen nonnunquam ascendunt animi iuniorum, nos denique, cum bona queque?) facta seniorum sollerter inspicimus, ad virtutum alta tendentes ex eorum imitacione evidenter proficimus. Mira res! monachus ipse langwore ibidem tactus iuxta regis iudicium infra dies octo moritur") et re- quiem, quam optaverat, patenter adeptus in Scedlicensi cimiterio") ceteris adiunctus fidelibus sepelitur. Deinde*) fratres, qui nominati fuerant," ad mandatum abbatum capitulum exiverunt et invocata sancti Spiritus gracia fratrem Conra- dum, priorem domus, virum idoneum?) in ab- batem concorditer elegerunt, et redeuntes ad capitulum electum suum") confirmari in nomine Domiui cum debita reverencia petiverunt. Elec- !) Konrad byl prvním opatem zbraslavským a níže jmenovaný Otto stydlivý druhým. — ?, Zalm 131, v. 14. ") mirande 3. — *) Theodoricus 4 a tak ni2e. — ©) Henricus 4 a tak níže pravidelně. — 4) Chunrado 4. — *) Dieth- marus 3; Dithmarus 4 a tak niże. — *) adsit 4. — *) Berthoe 2, 3; Perthoe 4. — ^) Conradus 3. — ') vocare 4. — *) con- tineant 3. — ') Joannes 4. — ^) miraeque dev. 4. — ^) habitatio 4. — ?) thabef. 2. — ») moritur 2. — 3) nemá 2; cum sollerter bona quaeque facta insp. 4. —") mortuus 4. — *) cemiterio 4. — ') denique 2. — ") nemá 4; fuerat 2. — ") Cun- radum 3; Chunradum 4. — *) ydoneum 2, 3. — 7) suum electum 2; suum capitulum confirmari electum 4. T* 1292 

Strana 52
1292 52 cione igitur confirmata omnes simul capitulum exiverunt et intrantes monasterium, ut moris est, Te Deum laudamus solempniter") cantave- runt. Quo decenter finito pariter ad capitulum redierunt et abbati suo, quem elegerunt, duo- decim monachi obedienciam secundum consuetu- dinem ordinis promiserunt. Sic cunctis grata solempniter est celebrata Istius abbatis eleccio, nec puto gratis novelle plantacioni primus") pater preficitur, qui”) vita et moribus antecellens ceteros in omnibus suis operibus commendabilis reperitur. Deinde rex omnibus convocatis, abbatibus videlicet et monachis, ad monasterium rediit et quadringentarum marcarum*) redditus cum vi- ginti quatuor araturis et sufficiencia nemorum ad monasterium, quod fundare disposuit, Deo?) et beate Virgini coram suis nobilibus ex regia liberalitate obtulit, oblata quoque instrumentis regalibus, ut patebit inferius, debita adhibita diligencia roboravit. !) Capitulum XLI. Quomodo episcopus Thobias locum fundacionis impecierit“) et qualiter rex alias hereditates sibi pro eodem loco assignaverit. Novo igitur conventu adhuc in domo Scedli- censi remanente abbates ad locum fundacionis iverunt et loca, in quibus actenus!) seculares habitaverant,5) in habitacionem viris religiosis congruam convertere voluerunt, quatenus amotis secularibus ipsi se de loco omnino intromitte- rent et breviter venturi monachi ipsa loca suis apta commodis invenirent. Et ecce nunccii do- mini Thobie, Pragensis episcopi, venerunt, et ipsum locum, qui Zbreslaus vulgo dicitur, ad PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. ecclesiam Pragensem pertinuisse") antiquitus al- 1292 legantes, ne se abbates de ipso loco intromit- terent, nisi prius ecclesie kathedrali satisfieret, petiverunt. Abbates igitur incunctanter ad regem venerunt et instanciam domini episcopi eidem exponentes per ordinem," ut ecclesie Pragensi satisfaciat, cum debita ipsum diligencia induxe- runt. Quibus ille*) respondit: licet locus iste ad nos successione paterna devenerit, nos tamen fundacioni nostre in hoc precavere cupientes alias regni nostri hereditates ecclesie Pragensi assignabimus, ne inter Pragensem ecclesiam et nostram fundacionem in posterum moveatur que- stio et hinc inde cuiuslibet controversie sub- moveatur occasio. Accersito igitur episcopo rex alias possessiones sibi iuxta estimacionem no- bilium suorum reddidit, quibus voluntarie con- tentus episcopus de connivencia Pragensis collegii omni iuri, quod sibi sueque Pragensi ecclesie in ipso loco suis quoque pertinenciis videbatur competere, abrenunccians domino regi ipsum locum libere resignavit, et mox non tam resigna- cionem, quam sufficientem recompensacionem huiuscemodi instrumentis et testibus idoneis!) confirmavit. ?) Capitulum XLII. Quomodo rex conventum intronizaverit locum- que") ordini confirmaverit, et quomodo ipsam fundacionem Aulam Regiam nominaverit. Cunctis igitur peractis per ordinem predicti abbates ad locum redierunt et artificum adiutorio qualitercunque pro venturorum monachorum com- modo habitacula inibi aptaverunt. Nec mora ad claustrum Scedlicense") mittitur et conventus, qui ibidem remanserat?) cum maturitate debita ad novelle plantacionis commoda invitatur. Omnes 1) Listiny tyto nebyly, jak kronikář, soudíce dle slov těchto, zamýšlel, do kroniky pojaty. Ačkoli na nadání kláštera jsou jednotlivé listiny od krále Václava již od r. 1293, jest zakládací listina teprv z r. 1304. (Srovnej Reg. Boh. II, str. 700, 866, 867.) — ?) Náhradu takovou obdrželo biskupství Pražské teprv r. 1295 dne 11 srpna, jak se v li- stině o tom zřejmě vypravuje (srovnej Reg. Boh. II, str. 726); proto nesmí se také za to míti, že teprv potom, když i tato záležitost byla vyřízena, stalo se odstěhování mnichů do Zbraslavi. *) sollempniter 3 a tak níže. — *) primusgue 4, ale slovo pater zase scházi. — ") Místo qui vita mà 4 quia. — *) margarum 3. — ‘) Domino 4. — *) impediverit 4; inpecierit 3. — *) hactenus 4. — *) habitaverunt 4. — *) antiquitus pertinuisse 4. — !) per ordinem nemä 92. — *) sic 2. —!) ydoneis ruk. — ") locumque — confirmaverit nemá 4. — ") Sce- dlicensi 2. — *) qui manserat 2. 

Strana 53
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1297 igitur monasterii eiusdem monachi insimul con- venerunt et cantore, Vos, gui transituri estis, inchoante recessuros confratres suos cum cantu simul et gemitu usque ad portam monasterii valedicentes invicem conduxerunt. Hiilacrimas fundunt, sed et illi pectora tundunt, Hii flent, hii plorant, illi pro fratribus orant, Ut vivant lete, concorditer atque quiete. Episcopo autem tocius quoque regni Bohe- mie prelatis convocatis dominus rex cum so- lempuitate") processionis conventui venienti ob- viavit et quemlibet monachum inter duos prela- tos, abbatem autem inter se et episcopum de- center statuens, ipsum conventum cum ingenti exultacione et leticia clero canente intronizavit.?) Ipsum quoque locum, qui Zbreslaus") vocabatur hactenus, ob memoriam nominis sui perpetuam Aulam Regiam mutato nomine appellavit. Deinde missarum solempnitas letanter incipitur et ab- bas Aule Regie cum aliis"? duobus abbatibus, de Sar videlicet et de*) sancta Corona, ipso die intronizacionis a domino Thobia, Pragensi epi- scopo, consecratur. Acta sunt hec anno Domini MCCXCII? — ipse est annus etatis domini Wen- ceslai vicesimus secundus — in dominica, qua Misericordia Domini in ecclesia decantatur, que extunc duodecimo kalendas Maii vertebatur. !) Porro rex indempnitatibus fundacionis sue ca- vere studuit et cuncta, que cum ipsa sua fun- dacione fecerat, instrumentis et testibus robo- ravit, ne contra hoc") ullus in posterum quid- quam") attemptare presumeret et procul mota contradiccione qualibet per tempus et tempora in pace et tranquillitate sua fundacio permaneret. 53 Capitulum XLIII. Quomodo rex cum exercitu Cracouiam iverit et quomodo in ipsa expedicione militari gladio cinctus fuerit?) Humane felicitatis adversator subdolus eo bonis nostris operibus insidiose semper remur- murat,* quo nos sibi successuros in loco beati- tudinis, quem arroganter perdidit, non ignorat, et tanto eundem nostris actibus fortiter reniten- tem perferimus, quanto ad hanc, de qua cecidit, sedem virtutum gressibus celeriter anhelamus. Ipse siquidem dum?) regis Wenceslai animum divini cultus ampliacioni intentum conspicit, va- ria dolose machinacionis argumenta excogitat, quibus regem ab inceptis possit avertere") et novelle plantacionis profectum valeat impedire; et quia structura in petre soliditate fundata dif- ficulter deicitur, quo animum regis a proposito interius nequit avertere, eo contra hunc maligno- rum quorundam insolencias exterius nititur ex- citare, quatenus ipsum sic") in bonis impediat et rebus preoccupatum bellicis in hiis," que sa- lutem animarum sapiunt, procedere non permit- tat. Et ecce venientes nunccii regem adierunt, qui ducatum Cracouie, de quo se noviter intro- miserat, non tam cireumsedencium principum, quam incolarum nobilium insidiis incessanter vastari lingwa et litteris narraverunt. Rex igitur more impaciens domino Ottoni, marchioni de Brandenburg,?) cognomine Longo, consangwineo suo dilecto, cartas*) dirigit et ut sibi in auxi- lium veniat, postulat cum instancia et^) requirit, quatenus non tam auxiliis, quam*) consiliis eius- dem animatus malignorum insultus sciat com- pescere et statum perituri ducatus pace previa in melius valeat reformare. Marchio autem mul- titudinem armatorum indilate congregat et regi in auxilium propria in persona venire festinat. Iturus autem cum exercitu versus Cracouiam rex prius fundacionem suam visitare disposuit,") 1) R. 1292 padla neděle tato na den 20 dubna. — *) Srovnej výše dotčené pojednání J. Fiedlera: Bôhmens Herrschaft in Polen, Arch. für ósterr. Gesch. XIV, 167 a násl. ”) sollempn. 3 a tak dále pravidelné. — *) intronisav. 3, 4. — ") Sbrezlaus 4. — *) nemá 2. — *) nemá 4. — ") haec 4. — ") quicquam attentare 4. — *) murmurat 4. — 7) cum 3. — *) evertere 2. — *) deiicitur 4. — ") nemá 3. — *) iis 4. — *) Brandenburgh 4. — *) chartas 4. — ') et consiliis requirit 4. — *) quam eiusdem animatus consiliis 4. — >) statuit 4. 1292 

Strana 54
54 guatenus a fratribus suis ibidem itineris sui be- nediccionem reciperet et ob recessum suum mo- nachorum corda tristancia') benigne visitacionis solacio aligualiter recrearet. ibi susceptusgue fuisset si forsan scire velitis, Verbis tranquillis | normam, quam tradidit illis Vivendi gratis, hoc carmen respiciatis: Christo servite fratres et vivite rite, Nam sibi nil deerit, qui primum gaudia querit Regni celestis, nec victus ei neque vestis Deficiet. Munde pariter vivatis, habunde Queque ministrabo vobis et semper amabo Vestrum conventum, si possem vivere centum Annis, deserere nolo") vos, sed vestras") re- movere Intendo omnes pressuras,") presentes atque?) futuras. Oretis Christum, quod me dignetur ad istum Hostibus attritis revocare locum, quasi vitis Habundabit locus hic et fructificabit, Si fretum palma victrice reduxerit alma Protinus ad propria me sanum virgo Maria. Quo cum venisset, Letanter, fratribus adscitis,") Hiis consummatis?) sermonibus rex humi prostratus sibi benedici peciit et facie rigata lacrimis valedicens fratribus, cum ingenti bella- torum?) multitudine ire in Cracouiam festinavit. Lacrima successit lacrime, rex quando recessit, Cumque") vident flere regem monachi, cohibere Non possunt fletus, nullus potuit fore letus. Flent*) cum prelatis fratres et multiplicatis Fletibus plangunt presentes, turbatis compa- cientes. Anno igitur MCCXCII^ in crastino sancti Laurencii rex de Praga egreditur!) et continuatis dietis in terram ducis Opuliensis veniens, a do- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. mino Ottone, marchione de Brandenburg,*) qui 1292 secum ibidem venerat, militari precinctus [est] balteo.") Munera largitur rex et campus redimitur Novo milite, Haste vibrantur, Pocula funduntur Post tergum, Dum rex cum cetu toto gaudet sine metu. Cuncti letantur, quibus inclita munera dantur. convivia magna parantur, et tristia") reiiciuntur In hiis quoque regalium festivitatum so- lempniis Opuliensis, *) Ratiboriensis, ?) Butumen- sis") et Tiessinensis") duces, quatuor uterini fra- tres, ad regem veniunt, qui ducatus suos ab ipso suscipientes in feodo?) suis imperiis amodo vo- luntarie parere promittunt. Deinde rex ulterius proficiscens in Cracouiam venit, ubi“) ab uni- versis eiusdem ducatus nobilibus cum ingenti leticia susceptus fuit. Consiliis autem pacis") ibidem pertractatis diligencius ulterius proficisci disposuit et mox quadrigis adaptatis et equitibus in Zyradiam *) venit, ubi figens tentoria in die beati Wenceslai martyris?) potenter ipsum op- pidum expugnavit, turbatores quoque pacis, vi- delicet ducem Loketkonem 5) cum fratre suo captivitatis sue legibus mancipavit. Statu igitur terrarum earundem*) in melius reformato ad?) propria rex rediit et palmam victorie adeptus feliciter Dominum in cunctis operibus*) suis benedixit. Capitulum XLIV. De clenodiis, que rex") Wenceslaus fundacioni sue contulit, et quomodo ipsa fundacio ordini Cisterciensi*) incorporata fuerit. Antequam rex Wenceslaus") vesus Cracouie ducatum) procederet, fundacionis sue intentus 1) To by bylo dne 11 srpna; ale máme listinu Václava II ještě dne 13 srpna v Praze vydanou. (Srovnej Reg. Boh. II, 683.) — ?) Boleslav I; Ratiborsky Pfemyslav, Bytomsky Kazimír II a Těšinský Měčislav III. — %) Srovnej výše zmíněné pojednání Fiedlerovo, pak Reg. Boh. II, str. 628, 659. — *) Sieradz. Listiny v ležení u Siraze vydal král Václav, pokud známo, dne 13 října. (Viz Reg. Boh. II, str. 684, 685.) — *) dne 28 září. — 9) Vladislav Lokétek. !) tristicia 2. — *) ascitis 4. — !) volo 3. — ") removere vestras rukopisy. — ^) presentes pressuras 3, 4. — *) sive 3, 4. — ») confirmatis 4. — *) nemá 2. — *) cum 4. — *) Nec 4. — *) Brandenburgh 4. — *) baltheo 2. — ") tri- sticia 3. — *) Ruteniensis 2; Butemiensis 4. — 7) Thetschiniensis 2; Theshinensis 4. — *) foeudo 4. — *) ibi 3; ubi— nobilibus nemá 4. — *) pacis diligenter ibidem pertr. ulterius 4. — *) eorundem 4. — ^) rex ad propria 3, 4. — *) suis operibus 3, 4. — ') Wenc. rex 3, 4. — *) nemá 4. — 5) Wenc. cum exercitu suo 3, 4. — !) civitatem 4. 

Strana 55
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1292 profectibus, ipsi sue fundacioni crucem auream cum gemmis preciosis decoratam, quam pro mille quadringentis marcis argenti paulo ante compa- raverat, multas monstrancias ex auro argento quoque fabricatas cum sanctorum reliquiis et ni- chilominus ecclesiasticum preciosissimum orna- tum multiplicem cum multis calicibus argenteis, ducentas marcas quoque argenti pro libris com- parandis obtulit et abbates suos de Waldsach- sen* videlicet, de Scedlicz et de Aula Regia ad generale ordinis sui capitulum destinavit, quatenus ipsi devocionis sue affectum patribus ordinis") insinuantes ipsum oracionibus eorun- dem studiose committerent et pro incorporacione fundacionis sue iuxta ordinis consuetudinem ibi- dem cum devota reverencia laborarent. Abbates igitur predicti ad capitulum generale venientes primis abbatibus palefridos, ciphos quoque ar- genteos, quos rex Wenceslaus eisdem destinavit pro munere, protinus obtulerunt et regie benigni- tatis affectum patribus ordinis exprimentes ") per singula, novellam suam plantacionem incor- porari ordini cum instancia petiverunt. Patres autem ordinis devocionis regie magnificenciam pio, ut decebat, mancipantes affectu,") non trans- missorum munerum, quin pocius tam solempnis fundacionis intuitu exhilarati°) non modicum ab- batum piis postulacionibus indilate annuunt et regi Wenceslao fraternitatem ordinis?) confe- rentes ipsum universi ordinis personarum ora- cionibus recommittunt, nec non et ipsum ceteris fundatoribus patronisque ordinis aggregantes pro salute eiusdem creatori omnium communiter pre- ces fundunt Dicentes: Christe fac, vivat rex pius iste Letus et illesus, exaltetur quasi Cresus Diviciis vite. Fac hunc consumere rite Cursum presentis, furor hostis eum vehementis Nunquam turbare valeat, sed magnificare 55 qui corda fidelium?) queris. sua munera Virgo beata, hunc et sibi cuncta rependas quem virgo manens peperisti. Ipsum digneris, Et tibi sint grata Protege, defendas In facie Christi, Peracto generali capitulo predicti abbates Parisius") venientes pro pecunia, quam rex eis- dem dederat, multa librorum volumina emerunt et redeuntes in Bohemiam ipsum regem cum triumpho rediisse de Cracouia invenerunt. !) Adventu quorum |letatur rex Bohemorum. Capitulum XLV. Quomodo rex Wenceslaus cum duce Austrie discordare") ceperit et quomodo regina Guta ipsos reconciliare attemptaverit. In illo tempore, quo Rudolfus, Romanorum rex, Wenceslao, heredi regni Bohemie, Gutam, filiam suam, legitime" pro consorte tradidit, ipse ducatum Austrie à metis Morauie usque ad margines Danubii eidem dotalicii nomine assig- navit. Albertus vero, eiusdem Rudolfi filius, quem pater in Austria pro tutore capitaneoque pro tempore locaverat, temporibus puericie Wence- slai ipsam partem Austrie eidem pro dotalicio assignatam suis eam usibus applicando potenter tenuit, eamque regi Wenceslao iam facto ado- lescenciori frequenter ammonitus" ab eodem resignare penitus recusavit. Quam ob rem contro versie occasio inter ipsos patenter oritur et qui se contracte affinitatis intuitu") mutuo fovere debuerant, alter alteri toto conamine improspe- ritatis incommodum machinatur. Regina igitur Guta, cum esset mulier circumspecta et satis provida, offensis dissidencium *) principum ob- viare desiderans, partes suas studiose interpo- suit et quo maritum vive vocis oraculo, eo fratrem suum scriptis et nuncciis ad concordiam cum summa diligencia invitavit. Ipsa quippe in- !) Dne 8 listopadu byl Václav II ještě v Krakově (Reg. Boh. II, str. 686), ke konci prosince 1292 jsou od něho vydány již listiny v Praze (srovnej Reg. Bob. II, str. 700 a 701, kde se však jak číslo 1633 tak č. 1634 musejí položiti do roku 1292, jak k tomu ukazuje indikce listin a ta okolnost, že epocha roku byla tenkráte v Čechách o vánocích). k) Waltsachsen 4. — !) nemá 3. — ") exponentes 3, 4. —*) affectui 3, 4. — °) exhyl. rukopisy. — P) ord. perso- narum oracionibus 3, 4. — 9) fidelia 3, 4. — ") Parysius 4. — *) discordiare 4. — *) legitima 3, 4. — ") admonitus 4. — ") intuitu — provida nema 3. — *) principum dissidentium 4. 1292 

Strana 56
1201 56 tercedente dies placitandi de parcium voluntate statuitur, quo citra Znoymam in metis terrarum unusquisque veniat et viginti personas tantum et non amplius ad locum placiti secum ducat, quatenus insidiarum suspicionem?) personarum paucitas utrobique tolleret et sine strepitu tu- multuantis populi unus alii, quod gerebat in pectore, plenius et securius aperiret." Ad cam- pos igitur, ut*) promissum fuerat, rex Wence- slaus cum paucis") egreditur et adventum so- rorii sui ibidem equanimiter ex innata sibi man- suetudine prestolatur. Dux vero cum ad campos cum paucis venire debuit, promissorum immemor, innumeram armatorum multitudinem educens re- gem nil talium suspicantem terruit, ipsum quo- que universis suis*) beneplacitis annuere verbo- rum importunitate compulit et coegit. Consum- mato ergo colloquio rex Wenceslaus reversus ad propria dolum huiuscemodi revolvens in ani- mo, pro ignominia sibi illata vehementer doluit et ex illa hora profectum sororii sui studio, quo potuit, impedivit. Sic denique Albertus a Wen- ceslao amodo?) impediri meruit, dum eum, ad*) quem sub forma pacis venire debuit, cum multi- tudine exercitus corrupta intencione tam hosti- liter circumvenit. !) Federa clam*) fregit pacis, pueriliter egit Australis princeps, quod*) rex sua facta de- inceps Impedit intente, quod sic patet ecce repente, Dux successisset patri, si non habuisset Offensam, cuius si queris principis huius, Quem si servasset, nunquam mala tot tole- rasset,") Cui si servisset, nullum prorsus timuisset. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum XLVI. Quomodo Adolfus' de Nassowe") in regem Ro- manorum electus fuerit!) et quomodo Wenceslaus, rex Bohemie, ducem Austrie in eadem eleccione impediverit. Rudolfo, rege Romanorum, mortuo filius eius- dem dominus Albertus, dux Austrie, succedere eidem studuit et pro regno vacante apud prin- cipes Alamannie") non solum litteris verum eciam muneribus cum summa diligencia labora- vit. Electores igitur imperii continuis eiusdem annuentes") instanciis singuli in ipsum vota sua dirigunt et ut in promissis non dubitet, ipsi se sibi instrumentis et litteris obligant?) et con- stringunt. Assignato denique eleccionis tempore anno Domini MCCXCII* in mense Maio") omnes electores cum principibus Alamannie?) universis in Frankenvurt') convenerunt et de persona") pro rege Romanorum idonea*) matura delibera- cione adhibita") invicem tractare ceperunt. Sed quia dux Austrie singula electorum vota prius susceperat, ratus se coronam adepturum imperii, non longe de principum predictorum collegio sua fixit tentoria, ubi tyrocinia sua letanter exer- cuit et sublimacionis sue horam nichil in regno hesitans exspectavit.") Quoniam autem maligno- rum hominum reprobanda improbitas inter do- minum Wenceslaum, regem Bohemie, et ducem Austrie, sororium suum predictum, occulti cuius- dam rancoris diabolo*) instigante seminavit zi- zaniam,") ipse dominus Wenceslaus, cum unus esset electorum imperii, quia eleccioni regis per- sonaliter interesse non potuit, dominum Bern- hardum, Misnensem prepositum, cum ceteris regni sui nobilibus ad ipsam eleccionem loco sui cum solempnitate incredibili destinavit, qua- tenus vices ipsius in eadem eleccione gererent et sororium suum, videlicet ducem Austrie, in 1) Srovnej Palackého Dějiny národu c. II, 263; Lorenz, Deutsche Gesch. im 13 und 14 Jahrhundert II, 515, 523; Dudík, Mihrens allg. Gesch. VII, str. 158 a násl. Také v následující kapitole položené líčení volby není správné a má se dle spisů těchto poopraviti. 7) suspeccionem 92. — *) apper. 3. — *) rex ut prom. fuerat Wenc. 4 —^) nemá 2. — *) nemá 3. — *) nemá 2. — *) nema 2. — /) dum 4. — *) quia 4. —^) Tu vkládaji 3 a 4 vel sic. —') dominus Ad. 3. — *) Nassow 4. — ') fuit 4. — =) Rukopisy mají pravidelně Almania, Almanie atd., t. j. jedno n. — ") animantes 2. — *) consignant 2. —») Mayo 3. — *) Alemaniae 4. — *) Frankenuurt 3; Franckenuurde 4. — *) pers. idonea pro rege Rom. 2. — *) ydonea 3. — “) de- bita 2. — ") expectavit 4. — *) dyab. rukopisy. — ?) zyzaniam rukopisy. 1292 

Strana 57
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1299 corona imperii cum studio impedirent. Ipse igi- tur dominus Bernhardus, cum esset vir ex- pertus in multis et sapiens, dominum Magun- tinensem?) episcopum) opportune") adiit et du- cem Austrie studiose impediens alium in regem Romanorum subtilitate, qua potuit, ut patebit, protinus eligi procuravit. Crastina autem die electores imperii in unum convenerunt et clan- destinarum subtilitatum domini Bernhardi om- nino inscii in dominum Maguntinensem singuli vota singula instrumentis adhibitis transfuderunt, quatenus ipse de connivencia electorum finem elececioni imponeret et dominum Albertum, du- cem Austrie, vice omnium nominando in regem Romanorum prestolanti populo presentaret. Ipse igitur dominus Maguntinus*) a domino Bern- hardo secreto informatus, ubi ducem Austrie no- minare debuit, contra opinionem coelectorum suorum Adolfum,?) comitem de Nassow, pro rege Romanorum voce sonora pronunccians, mox ip- sam eleccionem in nomine Domini confirmavit, !) ex qua re ceteri electores non immerito stupe- facti ad propria redierunt et se de processu huiuscemodi aput ducem Austrie excusantes suam sibi innocenciam litteris ostenderunt. Quo facto dux Austrie spe sua frustratus ad terram suam revertitur et quomodo coronam imperii adipisci valeat, mente sedula meditatur. Maluit namque vitam perdere, quam de promissis sibi factis ab electoribus cum tanta ignominia resilire. Sic sublimatus regnat comes et reprobatus Est dux Albertus, qui venerat huc quasi certus, Quod*) fore deberet rex et nullus prohiberet Ipsum regnare Rome. "Vis noscere quare? Ista Deus patitur, quia noscitur et bene scitur, 51 Quod solvit pactum, quod non dubito fore factum Olim inter ipsum et regem Wenceslaum, Quod contraxerunt,') concordes quando fuerunt. Capitulum XLVII. Quomodo Adolfus, Romanorum*) rex, Misnen- sem terram intraverit et quomodo Wenceslaus rex ipsum circa Grünhain visitaverit. Mortuo domino Heinrico,;) Misnensis terre marchione illustrissimo, ?) dominus Adolfus, rex Romanorum, ad marchionem Fridericum, nepo- tem eiusdem domini Heinrici, qui se de quibus- dam municionibus ipsius marchionatus post obi- tum ipsius avi sui intromiserat, nunccios direxit et ut sibi terram Misnensem, tauquam de iure vacantem imperio resignaret benivole,') benigna ammonicione *) previa, postulavit. Fridericus autem regis Romanorum consultacionibus in hoc obedire abnuit, sed et') ipsam terram iure he- reditario ad ipsum devolutam allegans iugiter fere totam terram suis usibus mancipavit per fas nefasque se de castris et oppidis inibi intro- mittens. Rex igitur Adolfus virorum forcium multitudinem copiosam convocavit et circa Frei- berg ") figens tentoria ipsa civitate iam habita, ?) castrum ibidem, in quo se sui receperunt ad- versarii, manu valida expugnans maiorem dehinc partem Misnensis marchionatus suis legibus sub- iugavit, deinde dominum Wenceslaum regem amicabiliter videre desiderans moram non pati- tur, sed ut circa Gruenhain, ^) quod est claustrum Cisterciensis ordinis, situm in utrarumque ter- rarum finibus, sibi dignetur?) missis nuncciis cum debita mansuetudine occurrere deprecatur. *) !) Dne 5 května. — ?) Jindfich Jasny zemfel v Drázdanech dne 15 ünora 1288; ze tří manželek měl s první, Konstancií totiž Rakouskou, dva syny, Albrechta zvaného Nerudu, jemuž dal r. 1262 lantkrabství Durynské, a Dé- třicha, jemuž udělil téhož léta zemi Plisenskou, sobě pak nechal Míšeň a Lužici, v nichž vykázal podíl Bedřichovi Malému, splozenému s třetí svou manželkou Alžbětou z Maltic. Statky míšenské tohoto Bedřicha chtěl r. 1289 vymě- niti Václav II za území Závišovi odňaté. (Viz Reg. Boh. II, 630.) — %) To se stalo asi 25 ledna r. 1296. — *) Schůze odbývala se mezi 14 a 19 dubnem r. 1296. Griinhain leží v nynějším království Saském asi 4 míle jižně od Kamenice a něco přes dvě míle od hranic českých od městečka Weipertu. *) Moguntinensem 4. — *) Tak rukopisy všechny místo archiepiscopum. — ^) oport. 3. — *) Mog. 4. — ?) domi- num Adolfum, com. de Nassawe 3; taktéž 4, ale Nassowe. — *) Idem 2. — ‘) contradixerunt 3. — *) Ruk. 3 mel Boh., ale po strané pozdéjsí rukou opraveno v Romanorum. — *) Henrico 4 a tak niZe. — ') benevole 4. — *) admonit. 4. — ') nemá 4. — >) Vriberh 3; Vriberch 4. — °) Grunhayn 3. — ?) dignetur occurrere m. nun. c. deb. mans. deprecatur 3, 4. 8 1292 1296 

Strana 58
58 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Communicato ergo satraparum sucrum consilio rex Wenceslaus Romane maiestatis desideriis assentire studuit equitatuque adaptato et curri- bus regem Romanorum cum ingenti solempnitate circa Gruenhain in nemoribus visitavit, quate- nus votis regis Romanorum benignius annueret et nichilominus propriam magnificenciam cunctis, qui ibi convenerant, in memoriam sui nominis declararet. Quo cum venissent convivatique fuissent, variis inter se decenter consummatis tractatibus perpetuo duraturam amiciciam?) pepigerunt,?) fe- dusque contractum mutuo heredum suorum ma- trimonio firmaverunt. Ruperto namque, regis") Romanorum filio, Agnes, Wenceslai regis filia, ibidem traditur et sic principum predictorum colloquium fine commendabili terminatur. Vale- dicentes igitur invicem quivis ad propria rediit, sed Wenceslaus rex Rupertum, generum suum, elegantem iuvenem, a se discedere non permisit. In vigilia igitur beati Laurencii !) Agnes iunior*) annis Ruperto apponitur et sic inchoatum matri- monium modo, quo inter pueros fieri potuit, con- summatur. Sic consummantur iuvenum sponsalia festa, Ac consolantur populi precordia mesta, Sed quia durare nequeunt presencia, quare Mox Agnes moritur et in ecclesia sepelitur Aule Regalis; perit hinc connexio talis, Quam contraxerunt reges simul et pepigerunt. Capitulum XLVIII. Quomodo dux Austrie') regi Wenceslao recon- ciliatus fuerit. Albertus, regis Romanorum filius, mox, ut de mandato patris ducatum Austrie sue potestatis subiugarat") imperio, nacionis sue gentem Sue- uicam in ipsa terra multiplicare non desiit, in- digenas quoque et eos, qui in terra nati fuerant, opprimere suamque gentem exaltare subtilitate, qua potuit, non cessavit. Qua de re Australes vi- dentes incessanter se opprimi, equanimiter") hoc tolerare nequiverunt et clandestina sepe frequen- tantes conventicula occasionem evadendi non so- lum ducis, sed et") aliene nacionis dominium di- ligentissime quesiverunt.?) Orta igitur discordia inter rezem Wenceslaum et ducem Austrie") rati sunt, se opportunitatem adeptos, communicato consilio nunccios suos ad regem dirigunt eumque pro domino eligentes, si potenter ad eos venerit, totam Austriam se sue dicioni subdituros pro- mittunt. Rex autem nunccios Australium*) cum hilaritate") suscipiens sine mora legacionibus eorundem annuit, exhortansque eos ad constan- ciam, in Austriam venturum cum exercitu bre- viter se promittit. Regina Guta quorundam re- lacionibus hoc intelligens, pro destitucione fratris sui, ut decebat, anxia moras non patitur, sed mox suum ad se vocans secretarium ea, que se- cuutur, per ordinem duci Austrie*) demandasse narratur: Auribus meis, frater karissime, occulta quadam relacione nuper insonuit,?) quod nobiles tui te evadere maritoque meo, regi Bohemie, decreverunt modis omnibus adherere. Quamob- rem, ne tue dignitati tam invisum a tuis irro- getur opprobrium,*) ad regem propria in persona venire non differas et te profitendo culpabilem gracie sue, ficcione repulsa, fiducialiter te com- mittas; experimentof) namque me didicisse te scire cupio, tantam in corde regis habundare clemenciam, quod si te pura mente humiliatum perspexerit, reatus tui magnitudinem tibi sine more dispendio misericorditer indulgebit. Dux igitur germane sue acquiescens consi- liis paucis sibi associatis regem extunc in Mo- rauia commorantem mansuetus adiit et se suis prosternens pedibus delictorum suorum veniam ab eodem postulans ita ait: domine rex, quia sine vestra culpa contra vos me excessisse re- 1) 9 srpna 1292. Aneška však brzy potom zemřela. — ?) O povstání tomto pojednává též G. E. Friess, Die Herren von Kuenring. Wien 1874. ”) amiciciam pariter 3, 4. — *) pepegerunt 4. — *) Rom. regis 4. — *) minor 3, 4. — ') Austr. Wenc., regi Bo- hemiae, recon. 4. — ") subiugaverat 4. — ") equanimi 3. — *) sed et alie 3; sed alienae quoque nat. 4. — ") nemaji 3 a 4. — *) Australium 4. — *) hyl. rukopisy. — *) Austrie per eundem 3, 4. — *) insonuit nuper 4. — *) obprob. 3 a tak níže. — ^) experto 2. 

Strana 59
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. — colo, non solum ducatum Austrie, sed et corpus 1993 l 1294 proprium vestre servituti veniam postulando sub- sterno. Miles vester esse desidero et de ducatu Austrie vobis amodo vasalli vice servire pro- mitto. Me igitur regia celsitudo clementer susci- piat et veniam deprecanti michi tam irrecupe- rabile irrogari*) opprobrium a meis subditis non permittat, panem meum comedam et vobis pro- pris militans stipendiis a mandatorum vestro- rum semita amodo non recedam. Rex autem mox, ut afflicti") ducis humilitatem comperit, innate benignitatis in corde motum senciens misereri nou distulit, sed humi prostratum benignus ele- vans, tocius reatus immemor petenti veniam omnia condonavit et dixit: licet opportunitatem vobis malum pro malo reddendi invenerimus,?) ea ta- m n, in quibus contra nos vos deliquisse me- minimus, ex regia liberalitate totaliter indulge- mus, et si amodo*) vestre fidei constanciam erga nos invenerimus, vos tanquam nobis dilectum preteritorum immemores in adversis quibuslibet protegemus. Ex hoc dux regis adeptus!) graciam in Austriam letanter rediit et beneplacitis eius- dem parere amodo cogitavit. !) Terre prostratum Surgere mandavit, Ad propriam terram. rex indulgendo reatum sic dux hilaris") remeavit Rogo, non facias tibi gwerram Dux bone cum rege, ne succumbas sine lege. Capitulum XLIX. Quomodo magister Alexius inter regem Wence- slaum et Romanos amiciciam procuraverit et quomodo ipso procurante dux Calisiensis") in regem Polonie coronatus fuerit et de morte ipsius. Dominus Bernhardus, cuius capitulum ante- cedens meminit, quendam clericum Alexium?) nomine sibi multum familiarem quondam habuit, 59 quem regi Wenceslao pro capellano haud du- bium ex puritate animi commendavit. Hic pro- fecto Alexius, cum esset vir secundum seculum usquequaque idoneus?) et in iure canonico, ut putabatur, doctissimus, tantam apud regem adep- tus est familiaritatis graciam, ut rex?) suis ver- bis in cunctis annueret et nichil penitus absque ipsius consilio facere attemptaret.") Tandem oc- casione sumpta regem quadam viee in occulto adiit et de magnificencia Romanorum proconsu- lum sibi assumens loquendi materiam, facta eo- rundem mirabiliter commendavit; hac siquidem verborum subtilitate regem circeumveniendo men- tem ipsius incitare studuit, ut cum Romanis rex amiciciam aliqualem contraheret et magnificen- cie ipsorum intuitu interveniente contractu ma- trimoniali se ipsis familiarem ac favorabilem ex- hiberet. Rex igitur in verbis colloquentis") do- lum nequaquam suspicatus, fidem auditis an- nuendo adhibuit atque ipsum Alexium, cui sta- tus curie*) fuit cognitus, pro contrahendo cum Romanis familiaritatis vinculo mox Romam trans- mittens, multas membranas sigillo insignitas") regio sibi") dedit, ut si que pacta cum Roma- nis ex parte sui faceret, membranas convertens in litteras, hec eadem scribendo per ordinem dilacione postposita confirmaret. Regalium igitur mandatorum accepta auctoritate") plenaria Ro- mani itineris laborem Alexius letanter subiit, quo mox perveniens inter dominam Gutam, ?) filiam regis Bohemie, que nondum annos infan- cie evaserat, ex una, et inter filium domini Gen- tilis Romani, senatoris de domo Ursinorum, viri precipui, infantem similiter ex parte altera ma- trimonium procurans contrahi, ipsum contractum utrobique legalibus litteris roboravit. Re autem limpidius considerata istum contractum predic- tus Alexius procurare idcirco studuit, non ut rex Wenceslaus apud Romanos proficeret, sed ut pretextu legacionis huiuscemodi sibimet apud ') Ze se smifení Václava s Albrechtem jinak musí pojmouti, netřeba po pracích Palackého, Dudíka a Lorenze šíře vykládati. (Srovnej Děj. n. č. II, 1, 270. — Mührens allg. Gesch. VII, 171. — Lorenz, Deutsche Gesch. im 13 und 14 Jahrh. II, 609.) — ?) Jitka nar. dne 4 bfezna r. 1293 a zemřela dne 3 srpna 1294, proto padá do té asi doby po- slání Alexia do Říma. *) opprobrium irrogari 4. — *) afficti 3. — ') inveniremus 2. — *) ammodo 2 a tak i niZe. — !) adeptus est 4. — 7) hyl. rukopisy. — *) Casiliensis 2; Galis. 3; Kalisie 4. — °) Allexium 2, 3 a tak i níZe. — P) ydoneus 2. — 9) rex in suis verbis cunctis 2. — 7) attenta. 4. — *) colloqueatis 2. — ') curie Romane 3, 4. — ") signitas 3. — ") ei 4. — *) auth. 4. 8* 1203 1201 

Strana 60
1293 l 1294 1295 60 illos de familiaritate et amicicia provideret. O7) dolosi*) nunecii detestanda perfidia! qua fidelium dominorum promocio perniciose agitur et profectum proprium iniquus nunccius pro- curare conatur. Ipse siquidem Alexius stipendiis suffultus regiis") adiutorio Romanorum ecclesias- ticas dignitates nancisci") appeciit, nec eo con- tentus eciam ducem Calisie*) in regem Polo- norum coronari in contemptum proprii domini clandestine procuravit, quem ?) tandem pecunia regis deficiente, cum ad propria remeare debuit, famulus, qui cum ipso recessit de curia, in me- dio canalium nocturno tempore ipsum clanculo*) interemit; iusto namque Dei iudicio per servum proprium iugulatus interiit, qui fidelitatis pre- textu, publice honestatis immemor, ^) in contemp- tum veri domini sui tam*) nequiter laboravit. Alexius Sic fraudulentus") cecidit mucrone peremptus Et male finivit, qui defraudare cupivit Regem devotum. Fraudes fuge, reddere de- bes!) votum, Si servire velis dominis, estoque fidelis, Ne mala") te tangat passio, ne te mater tua!) plangat, Ne de morte tua monachi dicant tibi huha. Sed notandum, quod nexus amicicie per Ale- xium inter regem Bohemie et Romanos contrac- tus dissolvitur, quia Guta filia regis paulo) post infans adhuc moritur ac in claustro sepelitur Aule Regalis. Pereat connexio talis, Et de iure perit, qui non me, sed mea querit. Capitulum L. Quomodo dux Calisiensis") in regno Polonie co- ronatus fuerit*) et quomodo fuerit?) interemptus.) Quoniam de?) regno Polonie in precedenti capitulo, ut audistis, occasionaliter mencionem PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. fecimus, restat ex nunc, ut de eodem regno mo- dica et multis cognita valde breviter disseramus, quatenus dum momentaneam regnorum instabili- tatem cognoscimus, terrenorum condicionem con- tempnentes instabilem ad eterna toto") mentis de- siderio suspiremus. Retroactis siquidem tempori- bus, prout antiquorum narrant historie,") reges Slauice*) gentis habuerunt, qui residentes in Cra- couia totam Poloniam in potestatis sue dominio habentes, esse et dici reges et domini tocius Po- lonie meruerunt. Sed quia ipsa Cracouia Ruthe- norum et") Litwanorum ceterorumque persecuto- rum fidei e vicino videtur") metas attingere, eedem gentes incredule terram Cracouie sepius intra- verunt, atque") ipsam hostiliter invadentes, ho- mines et iumenta secum ad propria plerumque numero abduxerunt.") Assiduis igitur earundem gencium insultibus Deo permittente territorium Cracouiense destruitur et gloria regni, que ab antiquo ibidem") habebatur celebris, amodo du- catus mutato nomine ab omnibus appellatur. Sic quoque factum est, ut nobiles Polonie ac*) po- tentes, qui regi") suo subesse actenus*) consue- verunt, quidam ex eis ducum sibi vendicantes titulos principes et domini per se existere in- ceperunt. Igitur domino Leschone,?) ultimo duce Cracouie, defuncto maiores natu ibidem convene- runt et sicut?) in precedentibus dictum memi- nimus, dominum Wenceslaum, regem Bohemie, sibi in ducem et dominum concorditer elegerunt. Porro successu temporis Przimisel,) dux Cali- Siensis,*) diadema") regium capiti suo imposuit et se in regem tocius Polonie coronari in con- temptum Wenceslai, regis Bohemie, a sede apo- stolica procurante Alexio impetravit. Quamobrem rex Wenceslaus offensus nunccios ad eum misit et qua mente diadema Polonie, quod ab antiquo fuerat in Cracouia, sibi vendicare presumeret, in- quisivit. Cum autem ille per quemcunque modum !) Přemysl Pohrobek, kníže Pomořanské, syn Přemysla, knížete Velkopolského, byl dne 26 července 1295 za krále korunován, ale již r. následujícího byl dne 6 února zavražděn. 7) nemá 4. — *) dosi 3. — *) regis 2. — >) nacisci 3; nascisci 2. — *) Casilie 2, 3; Kalisiae 4. — *) qui ruko- pisy. — *) clanculum 4. — 5 inmemor 2. — *) slov tam nequiter nemá 4. — *) Tak 4; fraudulenter 2, 3. — ') votum debes rukopisy. — *) male 4. — ') sua 3. — ") adhuc inf. paulo post 4. — ^) Casiliensis 2. — *) fuit 4. — ») nemá 4. — *) in 3. — *) tota 3. — *) hyst. 3, 4. — *) Selauice 3; Sl. gentis 4. — ") nemají 2, 4. — *) metas videtur 4. — *) ad- que 2. — 7) adduxerunt 2. — ) nemá 4. — *) et 4. — ^) regno subesse 4. — *) hact. 4. — *) Lestcone 3. — *) sicud 2. — ') Pzrimissel 2; Prsimiseel 4. — *) Casiliensis 2; Kalisiensis 4. — ") dyadema rukopisy, a tak i ní2e. 1295 

Strana 61
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 61 dinem in corde suo sine intermissione habuit, 1294 omnia iura regni sui hactenus diffusa et penitus 129 1295 adeptum) titulum resignare renueret, *) rex Wen- ceslaus, ne sedi apostolice, a qua se ille confir- 1206 1294 l 1295 matum asseruit, inveniretur contrarius, contemp- tum sibi irrogatum Romano pontifici missis le- gatis exposuit et quod virtute bellica per se po- tenter, iusticia suffragante, retractare potuit, ut devotum se ecclesie Romane ostenderet, cassari') auctoritate") apostolica cum debita mansuetudine postulavit. Quid amplius? Dux Calisiensis ") paulo post a suis occiditur et rex Wenceslaus in regem tocius Polonie, ut patebit inferius, cum solemp- nitate maxima de consensu gentis Polonice?) co- ronatur. Sie sublimatus noviter dux Calisiensis Omnibus ingratus factus perit ictibus ensis. Questio multorum fore consuevit populorum, Et querunt gentes, cur reges sive potentes Tam cito tollantur, cur morte mala moriantur? Hie de cultello lesus perit, illeque bello") Opprimitur, misere plures subita periere Morte, venenatus perit iste et?) ense necatus. Paucis psalmista verbis respondit") ad ista: Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt, non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum. ') Si reges saperent et si ventura viderent, Iudicium facerent, Domini si iussa timerent, Pacem servarent, si turbatos recrearent, Pravos corriperent, iustos in pace tenerent, Si non turbarent humiles, si non spoliarent, Ecclesias facerent et eas clerumque foverent, Prospera sentirent, nec eos mala*) tanta fe- rirent. Capitulum LI. Quomodo rex Wenceslaus in regno suo scriptas leges instaurare decreverit et quomodo a nobi- libus suis in hoc impeditus fuerit. Quoniam Wenceslaus rex de salute, profectu quoque populi sibi commissi debitam sollicitu- imperfecta sub certis legum canonumque regulis constringere cogitavit, quatenus secundum suum sensum temerarias in suís causis sentencias nul- lus amplius excogitare presumeret, immo") scripta lege contentus, quemadmodum potens ita et hu- milis pro se pugnare iusticiam in foro cuiuscun- que iudicii") persentiret. Cum autem sollicitu- dinem huiuscemodi nulli inter curie sue doctores vellet iniungere, domino Matheo?) cardinali se- dis apostolice cognomento Rubeo, cum") quo iam affinitatis vinculum Alexio procurante con- traxerat, cordis sui conceptum nunccio intercur- rente aperuit") et, ut ipse sibi aliquem ad pre- dicta idoneum?) dignaretur transmittere, confi- denter rogavit. Dominus igitur Matheus piis amici sui postulacionibus assentire desiderans virum sapientem et providum, videlicet magi- strum Gocium?) de Vrbe Veteri, utriusque iuris tam canonici quam civilis professorem, idoneum super premissis alloquitur et, ut ad curiam re- gis venire non differat eique ad vota obediat, sollicite exhortatur.?) Profectus itaque in Bohe- miam magister Gocius a rege cum hilaritate") suscipitur et ab hac hora, qualiter intencionem regiam ad effectum possit perducere, iugiter meditatur. Sie pius et planus vir Gocius Vrbevetanus Ad votum regis venit, qui dogmata legis Et ius canonicum novit, quem rex ut amicum) Gaudens suscepit, et ei proponere cepit Mentis secretum *), vultum prebens sibi letum. Quidam autem de regno nobiles, quorum semper profectui rei publice toto nisu reluctari consuevit intencio, hiis?) auditis non modicum doluerunt et occasione sumpta ab huiuscemodi proposito animum regis avertere studuerunt, ne videlicet, si vigor scripti iuris per hunc modum invalesceret, fructus, quem de abusivis*) eorum ') Zalm XIII, 3. — ?) Mathaeus Rubeus Ursinus 1260—1306 (Loserth 129). — ?) Srovnej Palacky Dgj. nar. č. II, 1, str. 273; Róssler, Die Stadtrechte von Brünn str. XXXVII; Jireček, Cod. juris Boh. II, 2, str. 17; Ott, Beiträge zur Receptions-Geschichte str. 163. — Dudik, Mährens allg. Gesch. VII, str. 179. ') tit. adep. 4. — *) rennueret 2. — ') cassare 2. — =) author. 4. — ") Casiliensis 2 a tak i niże. — *) Poloniae 3, 4. — ?) ille de bello 4. — *) vel. 4. — ") respondet 2, 4. — *) tanta mala 4. — *) ymmo 2, 3. ^ ") praesentirent iudicii 4. — *) in 2. — *) apparuit 3. — 7) ydon. 2, 3 a tak i niże. — *) Gotzium 3, 4 a tak i niże. — *) hyl. 2, 3. — ") amicus 4. — *) decretum 3, 4. — *) iis 4. — *) Místo de abusivis má 4 ab usuris. 

Strana 62
1291 | 1295 62 adinvencionibus hactenus consueverunt tollere, ipsis forsitan deperiret. Et quia‘) nobilibus suis nonnunquam eciam in hiis,5) que sibi fuerunt contraria, complacere studuit, fraudulentis ipso- rum aversus consiliis, hoc, quod animo concepe- rat, differre ad tempus dignum duxit. Sed quia generose mentis condicio rei concepte studiose innititur, eciamsi ab ipsa quibuscunque interve- nientibus negociis pro tempore retardetur, rex a suis ad tempus prohibitus ad propositum post pauca rediit et adolescentem quempiam, Conra- dum*) nomine, Aurelianis !) ad studium desti- navit, quatenus ipse in legum sciencia ibidem studenda') proficeret et quandoque reversus ipsa- rum legum tenorem, prout rex conceperat, in regno Bohemie instauraret. Incipit secunda pars per dominum Petrum conscripta. ") Capitulum LII. Quomodo pius rex Wenceslaus*) generale stu- dium Prage instaurare decreverit et quomodo & suis! permissus non fuerit. Si piam regis Wenceslai intencionem sol- lerter inspicimus, quam sedulus katholice") fidei emulator exstiterit, evidencius invenimus. Ipse denique cum eiusdem fidei professor esset stre- nuus, universa, que profectui eiusdem fore pro- futura") didicit, quamvis a suis prohiberetur se- pius, cum omni studio et devocione promovit et Si ab hiis?) suorum livor edax non eum retra- heret, cunctis secularibus relegatis negociis am- pliacioni divini cultus procul dubio iugiter inhe- reret. Cum igitur orthodoxe fidei statum sine sapiencie studio arbitraretur non posse subsi- stere, generale quarumlibet facultatum studium in Pragensi civitate instaurare decrevit,?) qua- PETRA ŻITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. tenus ipso procurante studencium argumentosa sedulitas nubilum ignorancie a cordibus humanis repelleret et usui universalis ecclesie elucidata scienciarum veritas eorundem ministerio deser- viret.?) Hec*) illo cogitante turbantur reprobi et qui honori cleri semper remurmurare consueve- rant, intus torqueri incipiunt; maledicti profec- tum siquidem cleri suum estimantes opprobrium occasione inventa quadam vice regem adeunt et simulate providencie pretextu retractare satagunt, quod") dissuadere regi nudis sermonibus aliqua- tenus non presumunt, dicuntque: O rex inten- cionem tuam pro’) informando in regno tuo stu- dio generali fama referente cognovimus, in quo te sicut et in ceteris operibus ultra opinionem hominum commendabilem persentimus, ex hoc namque magnam regno tuo utilitatem affuturam nequaquam ambigimus, animarum quoque *) nos- trarum salutem perpetuam, si tamen tibi in hoc fideliter cooperati fuerimus, in posterum sencie- mus. Sed quia terrarum intranquillitas mentes hominum a studio sapiencie nonnunquam retra- hit, prius terris tuis") de pacis commodo regia sollicitudo ") intenta provideat, dehincque ad in- formacionem generalis studii in regno audacter procedat, quatenus circumiacencium terrarum cle- rici ad ipsum studium securi veniant, quo digne consumato personis rebusque salvis abhinc ad propria sine difficultate recedant. Pace siquidem instaurata operam ad hoc tibi studiosam") da- bimus atque una tecum huic tuo proposito con- corditer intendemus. O vera suggerencium frau- dulenta intencio, que in verborum superficie in- stauracioni pacis se inniti in aperto simulat?) et regis animum a tam commendabili proposito in occulto avertere elaborat. Cum enim sine sapien- cia pax conservari?) nequeat, quomodo paci con- vincitur intendere, qui verborum velamine mo- litur studium sapiencie impedire? Hii denique !) Orleans. — ?) Srovnej Tomek, Děje univ. Pražské I, str. 3 a 4; Palacký, Dějiny nár. Č. II, 1, str. 274. ‘) quia rex nob. 4. — *) iis 4. — ") Chonorandum 3. —') studendo 2, 4. — ") Tak rukopis 3, v němž kromě toho před nápisem tímto položeno jest: Tempora regis Wenceslai Secundi. Jak slova tato tak i nápis: Incipit — con- scripta scházejí v rukopisech 2 a 4. Tu začíná pokračování kroniky zbraslavské od opata Petra. — *) Wenceslaus rex 3; Qualiter Wenc. rex generale 4: — ') a suis nemä 4. — ”) aemul. cath. fidei 4. — ") didicit profutura 4. — ?) iis 4. — ») deservirent 4. — *) Hae 4. — ") et 4. — *) de 3, 4. — ') nostrarum quoque 4. — *) suis 4. — ") celsitudo 3. — *) stu- diose 2. — 7) simulant 2. -- *) conservare 2; servari 2, 3. | 1205 

Strana 63
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 63 colligere posset, regi Wenceslao pariter presen- tantur, a quo suscepti hilariter magistro curie 1294 in verbis hiis*) non intendebant paci principa- 1295 liter consulere, quin pocius clericalis dignitatis profectibus convicti sunt ex ipsis suis consiliis contraire. Rex namque fraudulentis eorundem") suggestionibus circumventus ab incepto retrahi- tur et generale studium, quod Prage informare decreverat,*) usque hodie per ipsorum) mali- ciam impeditur. Consilium tale studium revocat generale, Unde statum cleri rex proposuit revereri. Miror, quod mille plagas non percipit) ille, Quem cuncti nostis, cleri tam publicus hostis, Qui studii flores et cleri tollit honores. Capitulum LIII. De tribus iuvenibus, qui de longinquis partibus venientes regi presentati fuerunt. Adolescentes tres hiis) in diebus casualiter, ut creditur, Pragam venerunt, qui a nostris prius inaudito inter se utentes linguagio5) ex eorum moribus de longinquis mundi partibus se traxisse originem monstraverunt. Quidam autem dolum suspicati eosdem tres iuvenes susceperunt et cum ex eorum vocibus moribusve nil possent penitus elicere, ipsos sequestrare ah invicem studuerunt, ut si aliis ignorantibus unus saltem condicionis sue statum detegeret, quem occulte promissio- nis") intuitu aperire fortassis in sociorum suo- rum presencia non auderet. Unus igitur, qui ce- teris videbatur prestancior, tempore sequestra- cionis sue, utpote bone indolis se in cunctis dis- ciplinatum exhibuit et cum hiis, qui deputati fuerant, cuncta!) apposita sibi cibaria cum hila- ritate* animi manducavit potumque bibit, alii autem similiter sequestrati nec bibere nec com- edere') per dies aliquot voluerunt, sed quosdam garritus eructantes apud nos insolitos se tor- queri pro absencia sui socii ex ipsis suis suspi- riis ostenderunt. Cum autem per talem modum de ipsorum ortu adventuve nemo quidquam") regalis, qui eis de necessariis habunde") pro- videat, commendantur. Post hec rex quosdam, quibus varia lingwarum genera putabantur co- gnita, quique temporibus suis cuncta mundi trans- iverunt climata, ad suam evocavit presenciam, ut si saltem unus e multis de condicione pre- dictorum iuvenum^) ipsos alloquendo sagaciter- que contemplando quicquam certi cognosceret, hoc regi per ordinem enarraret. Auditis igitur eorundem mugitibus visisque moribus singuli ad- mirantur et se hactenus tales non novisse homi- nes uno ore ommes pariter protestantur. Quam- obrem rex eum, cui reliqui exhibere?) reveren- ciam probati sunt, puta habiliorem ceteris litte- ris imbuendum tradidit et sic successu temporis cum ipso iam in latino eloquio competenter eru- dito colloquendo oretenus non solum de adven- tus sui causa, verum eciam de nacionis sue meritis per ordinem inquisivit. Cui adolescens tale creditur dedisse responsum: Ego de pro- sapia cuiusdam transmarini regis sumpsi origi- nem, sed eventus quidam miserabilis me ad istam venire compulit regionem. Pater namque meus quendam regem vicinum habuit, qui sibi suoque regno intermissione?) non obstante infestus") fuit. Quadam igitur vice pater?) meus exercitum congregavit et animo ulciscendi se suosque ter- ram vicini sui intrare me sibi assumpto manu valida cogitavit. Onustis ‘) itaque navibus ad mare dum navigantes devenimus, subito exorta tempestas naves concussit et cum patre meo omnibus ibidem submersis me cum paucis ad litus") insule cuiusdam prius incognite suborte ") tempestatis impetus deportavit. Exeuntes autem de navibus neminem invenimus, quo informante ad terram nostram redire*) possemus. Assump- tis igitur hiis") duobus clientibus periculis me et fortune exposui et sic mundum perambulando girovagus tandem o rex ad tuam curiam usque deveni. Quibus auditis rex vehementer obstu- *) iis 4. — >) eorum 4. — *) decrevit 4. — *) eorum 4. — *) recipit 4. — f) iis 4. — *) lingwaio 2; linguaio 4. — *) compromissionis 4. — ") sibi cuncta app. sibi cib. 3 a 4. — *) hyl. rukopisy a tak níže stále — !) manducare 4. — ?) quicquam posset colligere 3, 4. — ") abunde 4. — *») nemá 2. — ") reverenciam exhib. 4. — *) intermissionem 3. —- ') intestus 3. — *) vice ipse pater 3. — *; honustis 3. — ") littus 4..— ") nemá 4. — *) reddire 3. — 7) iis 4. 

Strana 64
64 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. — puit, ipsumque cum sociis honoratum magnifice ex indicio humilitatis vi et prece prelatorum 1295 1294 ad propriam terram redire permisit. Hos adolescentes nullus novit, neque gentes, Nunquam*) vidistis similes pueris tribus istis: Emittunt voces tenues satis atque feroces Sunt in currendo, brutales sunt comedendo, Utuntur vino, carnes quoque more lupino Non coctas comedunt et quod de virgine, credunt, Natus cunctorum sit salvator populorum. Capitulum LIV. Qualiter sanctus Celestinus papa papatum re- signavit et Bonifacius octavus sibi successit. Annus") Domini MCCXCV". Sanctus Celestinus papa maxime humilitatis ipsum impellente gracia anno primo sedis sue in Neapoli civitate apostolice dignitatis apicem voluntarie resignavit.) Hic quidem antea Petrus de Marrone*) dictus fuerat, sub regulari degens- que habitu monasticam quam heremitieam vitam diu duxerat, sic ut celibis^) vite sanctimonia istum virum celestem dignum Celestini nomine non immerito faciebat. Et licet ex isto sanctis- simo quam sanissimo capite se feliciora membra universalis reputarent ecclesie, ipsa tamen sancta humilitas, que alta nescit sapere sed timere, pa- Storem pervigilem pro servo inutili docuit se habere. Christus tamen, cui accepta sunt vota humilium, suum, qui se ipsum contempsit, clari- ficare dignatus est famulum in miraculorum ope- ribus et signorum. Quadam namque vice cum post resignacionem sedis apostolice ad castrum duceretur, quod dicitur Fummone, mulier que- dam infantulum ab utero matris sue claudum viro Dei ad benedicendum in itinere obtulit et alte cum lacrimis exclamavit: benedic, benedic pater. Hunc clamorem?) sepe ingeminat et ge- mebat; ile autem dissimulans vocem clamoris tunc presencium ob importunitatem mulieris more Cananee*) sanari sibi puerum deprecantis manu sua edidit signum crucis. Quo facto mox puer in oculis omnium contracta membra dis- traxit et sanitatem, quam sibi nativitas negavit, viri sanctitas pie dedit. Honorabilis vir dominus Waltherus, Wischegradensis*) scholasticus ac Pra- gensis canonicus,?) qui talibus interfuit, ista*) sepius michi dixit. Iste papa Celestinus est per dominum Clementem papam quintum anno Do- mini MCCCXIII? canonizatus et sanctorum kata- logo") annotatus. Est Celestinus Grex per eum pastus pastor divinus, ovinus fuit, ut decet, hunc quia fastus Nullus fedavit plane, sed eum decoravit Intus mens humilis, foris elegit fore vilis Abiectus plebi, quod veri lumine Phebi Hinc scandat celos, ubi dulce canit sibi melos, Sancte Celestine te posco, Deum prece line, Ne scelerum spine me ledant sive ruine, Nunc michi festine denturque tue medicine, Pellanturque mine, stet vita bono mea fine. Huic Celestino successit Bonifacius octavus!) utriusque iuris sciencia preditus ac in omni temporali negocio mirabiliter eruditus, prius vocatus proprio nomine Benedictus.?) Iste, ut tunc vulgaris opinio docuit et insonuit, quia spem de papatu habuit, domino Celestino sub pretextu pie ammonicionis,*) ut de Kathedra cederet, consuluit et suggessit. Timens vero Bo- nifacius, quod vivente Celestino aliquod posset scisma in ecclesia suboriri, eidem in castro Fu- mone!) fecit habitaculum fieri, ibique ispum usque ad ipsius obitum iussit cautissime custo- diri. Iste Bonifacius vir magnanimus sextum librum edidit decretalium, annum quoque") in- stituit fore centesimum iubileum, ipseque Roma- !) Coelestin V zvolen 5 července, posvěcen 29 srpna 1294 a poděkoval se 13 pros. téhož léta, načež 24 pros. 1294 zvolen a 2 ledna 12956 posvěcen byl Bonifac VIII. -— ?) Walter se vyskytuje jako kanovník vyšehradský r. 1300 (Reg. Boh. II, str. 800) a jako skolastik praZsky teprv roku 1318 a zemfel 28 ünora 1323, — ?) Benedictus Caietanus. *) unquam 3. — *) anno 4. — *) Tak rukopisy; má byti Murrone. — *) celestis 4. — *) clamore 4. — *) Chana- neae 4. — 5) Wyssegrad. 3; Walterus Wissegr. 4. — *) Tak 3, 4; iste 2. — ^) kathalogo 4. — ') oct. ubi 3, 4. — *) adm. 4. — !) Fuminone 2, 3; Fummone 4. — ?) quoque cent. fore instit 3, 4. 1295 

Strana 65
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 65 — nos de Columpna dictos dampnavit et humiliavit usquequaque et contra Philippum, regem Francie, graviter cepit procedere, unde factum est, quod eodem?) anno, quo et mortuus fuit papa Boni- facius, per eosdem Columpnenses, quam per marschaleum?) regis Francie in Anania, sua sci- licet natali civitate, capitur, in domo clauditur et usque ad diem tercium fugatis ab eo omnibus custoditur. Dominus") Bonifacius papa octavus contra Philippum, regem Francie, plures processus fe- cerat, de quibus aliquos hic notavi. Bonifacius episcopus, servus servorum Dei. Sedes apostolica, sicut totus fere orbis facti evidencia didicit, regnum Francorum eiusque reges tam antiquis quam modernis temporibus magnis dotavit largicionibus et amplis privilegiis communivit, que si Philippus, rex Francorum, in examen debite consideracionis adduceret, dic- tam sedem et nos, quos precipue ad sua habuit beneplacita promptos et liberales in graciis et in cunctis oportunitatibus graciosos, contumeliis non conaretur afficere nec iniuriis provocare; sed ad nos et ipsam ex debito gereret affec- tum devocionis et reverencie spiritualis. Verum tamen ipse huiusmodi beneficiorum immemor et graciarum oblitus, elatus in superbiam et in reprobum sensum datus, contra nos et sedem eandem tamquam impinguatus, incrassatus non solum ab eiusdem sedis et nostra devocione subtraxit, sed se nobis constituendo rebellem iu illam omnium pessimam speciem ingratitu- dinis incidit, qua pro bonis mala, pro graciis contumelie ac pro beneficiis maleficia compen- santur. Quia vero precipue prelatos dicti regni ad huiuscemodi rebellionem et indevocionem secum trahere satagit, et itam eorum aliquos traxit, quos autem trahere non valet, a regno elicit et excludit predicto; similiter magistros, doctores, baccalaurios et scholares existentes in studiis regni predicti ad se trahit aut excludit: nos nolentes, quod ob timorem, favoremve ip- sius aut alia quacumque de causa in ecclesiis cathedralibus et regularibus dicti regni aliqui preficiantur, qui nobis dicte sedi fideles et de- voti et alias idonei non existunt, omnes provi- siones dictarum ecclesiarum, si que forte vacant ad presens vel cum eas vacare contigerit, dispo- sicionis nostre ac dicte sedis, donec idem rex ad nostra et eiusdem sedis mandata cum satis- faccione debita revertatur, auctoritate apostolica reservamus, districecius inhibentes omnibus et singulis, ad quos in dictis ecclesiis prelatorum elecciones vel ipsarum eleccionum confirmaciones seu quecumque dispensaciones pertinent earun- dem, ne contra reservacionem huiusmodi quem- quam eligere seu eleccionem aliquam confirmare aut alias de ecelesiis ipsis disponere quoquo- modo presumant, decernentes exnunc irritum et inane, si secus super hoc a quoquam scienter aut ignoranter contigeret attemptari. Similiter no- lentes, quod ob favorem vel timorem ipsius regis aliqui a nostra et eiusdem sedis reverencia de- viantes et alias minus idonei cathedram possint ascendere magistralem, omnes de regno predicto potestatem habentes dandi licenciam regendi seu docendi ac approbandi, volentes licenciam huiusmodi obtinere in theologia ac iure cano- nico et civili, ab huiusmodi absolvimus potestate, donec idem rex ad nastra mandata et sedis nostre cum satisfaccione debita revertatur, inhibentes eisdem, ne interim aliquibus, dictandi licenciam concedere quoquomodo presumant, decernentes exnunc, si secus attentatum fuerit, irritum et inane. Nullus ergo hominum oc. Datum Anagnie XIV !) kal. Septembris, pontificatus nostri anno IX". Plures alios processus dominus Bonifacius papa octavus contra eundem Philippum, regem Francie, protulit in scripto, quos singulatim?) Scribere, ne tedium faciam legentibus, pretermitto. Habuit autem tempus illud, annus videlicet Domini MCCXCVI quedam monstrosa et prius inaudita, incredibilia," raro prius a seculis co- gnita vel audita: duo namque pape hoc in tem- pore, Celestinus et Bonifacius, pariter et concor- diter tunc vixerunt, duo eciam reges in Aleman- !) MA bÿti XVIII, t. j. 15 srpna 1303. ^) anno eodem 3, 4. — ?) marsaleum 3, 4. — ») Quomodo dom. 2. — *) sigillatim rukopisy. — ") incr., mirabi- lia 3, 4. 9 

Strana 66
1298 66 nia*) pro imperio insimul certaverunt. Porro Alber- tus, dux Austrie, invitantibus ipsum*) quibusdam principibus sacri imperii electoribus contra Adol- fum, Romanorum regem legitimum, comitem de Nassow,") consurrexit valide ipsumque occidit prope Wormaciam campestri lite) regnavitque pro eo, constituit quoque prelia multa, occisus demum anno regni sui decimo a Johanne pa- truele suo. Quociens autem idem Albertus in principio creacionis sue in regem aliquid fecit, quod Bonifacio pape displicuit, papa Bonifacius ipsum non regem, sed virum crimine") lese ma- iestatis obnoxium ?) verbis et scriptis apostolicis nominavit. Talia pro talibus") rex Albertus re- Sponsa pape reddidit, nam ipsum non Petri successorem, sed detrusorem domini Celestini Scelestissimum sepius appellavit. Tandem inter- venientibus quibusdam nuncciis amicabilibus penne columbe deargentate innitentibus et po- steriora dorsi in pallore auri habentibus Boni- facius papa omnes errores, si qui habiti in eleccione Alberti regis fuerant, auctoritate") apo- stolica correxit,?) eleccionem approbavit, ratifi- cavit, gratificavit, ipsumque regem, futurum im- peratorem Rome, in publico consistorio nominavit. Capitulum LV. De plaga, quam Judei plurimi sustinuerunt in Alemannia." Annus") Domini MCCXCVI". 4) Carnifex*) quidam Rintfleisch*) cognomine, vir degener et pauper, mente acer, nacione de Franconia, nescio quo zelo impellente ipsum, surrexit cum turba plebeia et constituit contra Judeos prelia multa quam stulta. Repentino namque semel quodam clamoris impetu in op- pido?) Rotil9?) dicto populum concitavit, eccle- siamque intrans crucifixum cum vexillo rapuit PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. ac Judeorum petens hospicia, omnes, quos in 128 ipsis reperit, furiose gladiis ac fustibus inter- emit. Convolabat mox ad istum Judeorum tor- torem innumerabile vulgus plebeium, qui omnes pariter conglobati fecerunt exercitum copiosum, sequentes regem Rintfleisch quasi dominum suum verum, dehinc unanimiter ad Herbipolim,?) Roten- burg," Windisheim,) Nurenberg ac ad plures civitates et oppida Alemannie se transferunt, in quibus nulli etati aut sexui parcentes Judeos passim circa decem millia occiderunt, quotquot autem ad castra aut ad municiones confugerant, consumpsit fumus et ignis, eos eciam extinxit cuspis, gladius et fustis, qui inventi fuerant in vicis ubilibet aut plateis. Irruit autem tunc timor vehementer super omnes Judeos in longinquis eciam*) regionibus constitutos. Eodem tempore uno et eodem die pius Wenceslaus, rex sextus Bohemie, omnes incepit Judeos, qui in universo regno fuerant, detinere, quos nequaquam vita, sed infinita pecunia privavit. Sic et diversarum terrarum principes fecerunt, ab ipsis enim Judeis in eorum constitutis dominiis vitam aut pecuniam abstulerunt. Huius plage") tam immanis racio- nem assignabat opinio vulgaris, quod videlicet in Rotil, civitate Franconie, crucifixissent Judei Christum in hostia consecrata') et sacratissimo Sacrificio altaris: quidam namque, ut dicebatur, ex Judeis hostiam consecratam sibi per ancillam eorum procuratam acubus et claviculorum aculeis tam diu pupugerunt, quod ex ipsa ipsi primo et postea alii profluxisse sangwinem conspexe- runt; opinantur tamen alii, quod factum fuerit amore pecuniam rapiendi. Quidquid") sit, scio, quod de tanta strage permissio Dei fuit. Rintfleisch rex iste tibi gens Judaica triste Excidium fecit, te' namque repente reiecit, !) Dne 2 července 1298 padl Adolf v bitvě u Góllheimu. — ?) Srovnej Kopp, Gesch. der eidgen. Bünde III, 2, str. 77 a tamtéž příloha VI. — ?) Dne 30 dubna 1302. (Srovn. Lichnovsky, Reg. I, 291; Raynaldi Annales eccl. XIV, 570; Olenschlager, Erl. Staatsgeschichte 5.) — *) Správně má býti 1298, jak dle jiných letopisů ukázati se dá. Pronásledování židů trvalo od konce července do konce září. — 5) Chronicon Sampetr. (Mencken III, 309) jmenuje vüdce pronásledovatelü nobilis de Rinberch; Continuatio Florianensis (Pertz Mon. XI, str. 751) praví: quidam civis, venditor carnium, de dicto oppido (Roeting). — ©) Rottweil. — 7) Würzburg, Rottenburg, Windsheim, Norimberk. *) Alemania 2, 3; Alimania 4. — ') ipsum nemá 2. — ") Nassowe 3, 4. — ") crimen 3. — *) talibus responsa rex Alb. papae 4. — *) author. 4. — *) Alemania rukopisy, a tak níže všude jedno ». — ") anno 3. — *) Rintfleish 3 a tak níže. — ?) opido 2, 3 a tak pravidelně všude. — *) Rotenburch 3, 4. — *) Windesheim 3; Windescheim 4. — *) autem 2. — ^) plaga 2. — !) consecrati 3. — *) quicquid 4. — !) te — delevit. nemá 3. 

Strana 67
1298 1295 PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 0 te namque Deus modo sprevit, Ipseque tortorem dat, quod te sic ad amorem Ipsius alliciat,") tibi quod sua gracia fiat. O Judee dole! quia tu cum duplice") mole Semper pressus eris, hic ac^) illic crucieris. Et quasi delevit, Capitulum LVI. Quomodo") dominus Conradus, primus abbas Aule Regie, dominam Agnetem, sororem Wence- slai regis, adduxerit de Sweuia") in Bohemiam. Anno domini MCOXCVI? dominus Conradus, primus abbas Aule Regie, a domino Wenceslao fundatore suo in Sweuiam transmittitur, et per eum domina Agnes, eiusdem regis Wenceslai soror, ducissa Austrie et Sweuie, in Bohemiam revocatur. Hanc itaque dominam, regis Ottakari filiam, regis Wenceslai germanam, feminam mul- tis virtutibus exornatam Rudolfus,*) Rudolfi regis Romanorum filius, in coniugio habuit, et ex ea Johannem ducem genuit, qui postea suum pa- truum Albertum, regem videlicet Romanorum, in Sweuia interemit. Hec itaque Agnes, mortuo iam Rudolfo, viro suo, et in Pragensi ecclesia tumulato, in Bohemiam concomitante abbate re- vertitur, ubi dulci fratris sui,") regis videlicet") solacio fruitur, sed post paucos annos !) moritur, corpus cuius apud beatum Franciscum in Praga, cor vero in Aula regia sepelitur. Hec autem fe- mina non erat minus" magnanima quam no- bilis et illustris; cum enim sibi diceretur, quod vacante imperio frater suus rex Wenceslaus pa- ternis stans contentus honoribus et propriis limi- tibus noluisset acceptare imperium, magnanimi- ter protulit verbum, quod merito duxi presenti- bus inserendum: Si, inquit," totus mundus pre- ter spacium unius palmi esset meus proprius, totum ipsum mundum ponderarem aut perderem, vel") istud residuum meo*) imperio et dominio subiugarem. -1 Capitulum LVII. De quodam sompnio regis Wenceslai, quod fuit evidens presagium sequentis mali. Per divinam providenciam plerumque) dis- ponitur, ut contingencium rerum precognicio quibusdam symbolicis*) apparicionibus et non- nunquam sompniorum?*) visionibus habeatur. Ro- borat hoc testimonium legis veteris," ubi de sompnio?) Joseph*) et de visionibus legitur Da- nielis. Quadam igitur vice intempeste noctis si- lencio, cum rex esset in accubito suo et sopori deditus obdormisset, sompnium vidit terribile, ad cuius visionem suorum medulla constringitur ossium et pene totus vigor elanguit sompniantis. Hec autem erat apparicio visionis. Putabat se rex Stare structuramque sui novi monasterii in Aula Regia, quod opere mirifico inchoatum ab ipso nondum tamen consummatum fuerat, dili- genter inspicere et de consummacione eiusdem novelli operis mente sollicita perpensius cogitare, et ecce ventus turbinis veniens cum impetu flatum adduxit tam validum, ut sicut movetur arundo, que a vento agitata circumflectitur, ita epistilia cum basibus nutantibus moveri viderentur illarum quatuor principalium forcium columpnarum. Sub- oritur ad hoc ex grandium ventorum spiran- cium impulsibus turbulenta tempestas rigidior, que irrefragabilibus commocionis flatibus colump- nas, quibus totum innitebatur edificium, quassat potenter et concutit, ut quasi tota illa plantacio?) novella evellenda foret in ictu tanti flaminis om- nino funditus, ilius devanstantis turbinis im- pugnans impetus minabatur. Sed nunquam in hiis anxietatibus rex diu dormitabit aut dormiet et non pocius illum gravem sompnium gravius somp- nium intercipiet?*) Utique tam violento enim tactu eadem visio sompniantem in timore noc- turno concusserat, quod regem de sompno susci- tari ad vigilias grave non erat. Quomodo enim ad devastacionem rei vehementer amate amans dor- !) Dle Losertha má se asi Císti místo annos dies. — ?) Genesis XXXVII, 5. Dan. VII. ^) alliceat 2. — *) duplici 4. — ©) aut 4. — ») qualiter 2, 4. — »") Sueuia 3, 4 a tak níže. — *) nemá 2. — ) ne- má 2. — ") nemá 4. — *) nimis 3; non minus erat 4. — ") inquid 3. — *) Misto vel istud mà 3 et illud a 4 misto istud illud ale vel podrZeno. — *) nerná 2. — 7) plerunque a tak stále. — *) simboloycis 2; symboloycis 3. — *) somni 4. — *) veteris legis 4. — *) Yoseph 3. — *) novella plantatio 4. — *) intercipitur 2. 9* 

Strana 68
68 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. mire quiete poterat, ad cuius consummacionem cor cotidie sollicite vigilabat? Surgit itaque‘) a sompno rex stuporatus*) mentalis turbacionis sompnolencia depressus, et quia difficile mentem non prodere vultu, interioris hominis caliginem exterioris amabilis faciei obfuscata hilaritas") luce. clarius demonstrabat. Porro rex ut homo sapiens suum sompnium non cassum, sed verius alicuius mali preludium intelligens mestus erat. Rege autem in archivo') sui pectoris absconse*) visionem et interpretacionem eius memoriter revolvente ecce dominus Conradus, pater pius Aule Regie abbas primus, regi sic disponente Deo appropinquat), et quod vultus regius tristior esset solito, cum admiracione mixta mesticie ex evidentibus indiciis perpendebat. Sed numquid") abbati sua rex") sibi?) celabit sompnia, quem ex intimo amore diligens omnia facta sua») scire volebat magna quevis et minima? Non puto. Regis enim affeccio abbatem adeo ex omnibus caris*) eius elegerat, quod indistincte omnium regalium fortuitorum successuum eundem con- scium et participem esse volebat. Statim ergo, ut moris est amancium, mutuo scilicet sibi aperire secretum, id, quod viderat et occultum habuerat, rex abbati tanquam alteri sibi per ordinem enar- rabat. Audiens tunc abbas pius huiuscemodi vi- sionis modum, videns quoque perturbatum regem, dominum suum dilectum, quem amore reciproco Sicut animam suam diligebat, conturbatus est et ipse. Sed quante tamen compassive amaritu- dinis iaculum pii abbatis cor vulneraverit, ipse scit, qui sustinuit et quia adhuc superest, tibi, si ab ipso quesieris, reserabit. Sed ne abyssus abyssum invocaret, hoc est, ne") doloris vorago terminos sue mesticie profundaret, pius abbas sapientis more, qui multa licet interdum gravia dissimulat pro tempore, molestati regis tristiciam blandi sermonis eloquio sua temptavit*) industria dulciter delinire. Et licet propter statum in- stabilem rerum omnium mundanarum visio sibi !) Dion. Cato, Disticha II, 31. dicta opinioni abbatis aliqualem terrorem in- — cuteret, licet eciam tunc pace vigente Aula Regia nichil penitus contrarii sustineret, tamen ad so- lacium regis pavorem cordis per oris et sermonis audaciam dissimulans, quod vana et non curanda essent sompnia, abbas coram rege persuasivis assereionibus concludebat.") Sed quis hodie vi- vens audebit asserere, illam regis visionem fuisse phantasticam et non pocius prenosticam futu- rorum tune malorum exstitisse, quicunque tot adversitatum, calamitatum et inexplicabilium miseriarum gravamina in nostro tempore, una mecum vidit et lamentabili experimento didicit Aule Regie evenisse, unde illius inestimabilis excidii vastitas crudelissima, cui temporibus Heinrici, ducis Karinthie,* qui postea voce et non significacione titulum et nomen regis in Bohemia habuit, cum toto regno Bohemie Aula Regia non minus paciens succubuit. Vera et se- vera interpretacio sompnii huius fuit. De quo dampnoso disturbio melius iudico nunc tacere, quam scribere modicum vel") succincte, diffusum enim tractatum exigit de se fieri suo loco illius late miserie longa et miserabilis magnitudo. Et ut arbitror, rex ille spiritu prophecie?) nequa- quam caruit, qui eciam felicis tranquillitatis pacato tempore venture pressure angustias ante previdit; hec tamen mala divina preveniente ipsum gracia non gustavit et licet Cato) dicit:") tamen hoc tibi dico, diu res Nulla manet stabilis felici?) statu, quin ei lis Et mala sors veniat. Que nunc est florida, fiat Res post hec marcens. Facit hec?) mala sors male parcens, Et Deus hoc fieri mittit, quod eum revereri Mens sciat humana, quoniam facit aspera plana, Scit et hic*) sanare; timere a quo fluit id, quod ha- bemus. Sompnia") ne cures, Et scit percutere, Hunc sic debemus, ‘) itaque rex a sompno 3. — *) stuperatus 4. — 5) hyl. rukopisy. — ') archyvo 3; archano 4. — *) absonse 3. — ') appropriat 2; appropiat 3. — ") nunquid 4. — ") nemá 3. — *) nemá 4. — ») sua eum 4. — *) charis 4. — ") ut 2. — *) tentavit 4. — *) delenire 4. — ") persuadebat 2. — ") Henrici 3, 4. — *) Charinthiae 4. — "*) et 3. — *) prophetice 2. — *) dieat 2, 4. — ") sumpnia 2. — *) felice 3. — 9) hic 3. — *) hinc 3, 4. 

Strana 69
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 69 Iam mala, iam leta Deus affert fante poeta: Ludit in humanis divina potencia rebus.) Cuius tamen vertibilis ludi conscios facit esse, quos vult et prout vult divina bonitas ex sua libera voluntate. Capitulum LVIII. De magna devocione, quam pius rex Wenceslaus ad beatam Mariam virginem habuit et quam libenter nomen Marie proferri audierit. Ea, que in abditis sacrarum occupacionum meditacionibus frequenter mentaliter actitantur, fervenciori) desiderio, cum vocaliter prolata fue- rint, audiuntur. Unde ad indicium intime devo- cionis et gracie, quam ad matrem plenam gracia virginem Mariam rex Wenceslaus habuit, hoc amoris privilegium a filio eiusdem virginis sin- gulariter pro munere gratuito recepit, quod de ipsa virgine beata missarum solempnia et pre- cipue Rorate celi desuper, de annuncciacione videlicet offieium, pro eo, quod in ipso divine incarnacionis misterio*) Mariae quoque preco- nium frequenter et nomen exprimitur, coram sua presencia non solum sabbatis," verum eciam quasi singulis" diebus, si non cantari solemp- niter, saltem tamen sibi legi peculialiter*) pro- curavit. Huic quoque officio devotissime astare consueverat et quociens hoc") venerabile nomen Maria sonabat, illud") ad celum elevatis oculis et manibus devoti cordis auribus patulis con- solabiliter audiebat, omnem namque missam, in qua sue menti insitum hoc dulce nomen Maria") in auribus suis non sonuit, minus anime sue sapidam fore dixit. Ex inolito quoque more ap- probande consuetudinis rex didicit, quod presbi- teris?) singulis, qui rege presente quamvis in pluribus simul altaribus missas celebrare debe- bant, ore proprio disposuit, quid") et de quo quilibet sacerdotum cantare vel legere deberet. Quociens tunc inter alias Requiem eternam, missam videlicet pro defunctis?) dici voluit, com- misit et taliter ordinavit, quatenus collecta illa Deus venie largitor, in qua nomen Marie pro- mitur, sine intermissione qualibet collectis ceteris adderetur, ut ex hoc auditui suo gaudium et leticia prestaretur. Da sibi virgo pia, Cum superis omen, celi regina Maria, quia dulce tuum sibi nomen. Nomen enim tuum et memoriale tuum in desiderio anime sue fuit. Item de eodem. Stabat aliquando cum suis familiaribus fa- miliariter in quodam preeminenti loco domus abbatis in Aula Regia, que tunc noviter con- structa fuerat. Rex respiciens per fenestram") consideracionis animo prospiciens hinc et*) inde, cumque deliciosus situs Aule Regie et circum- jacentis loci iocunda amenitas et amena iocun- ditas, que tunc se regis et assistencium") offere- bant") obtutibus, complacenciam visui et oblecta- mentum singulis humanis prebuissent sensibus et ad hec ipsa loci speciositas regi cum ceteris loquendi et eciam commendandi dedisset mate- riam, inclitus ipse rex interne devocionis ex- uberanciam, quam ad beatam virginem habuit, in cordis scrinio celare nequiens, oris oraculo verbum bonum eructavit sic dicens: Nisi locum istum deliciosum, duobus concurrentibus fluviis irriguum, arboribus consitum, pascuis fertilem, vineis, agris non sterilem, qui hactenus delicias prebuit regibus, domine mee virgini Marie do- nacione perpetua liberaliter contullissem, nulli unquam alteri sanctorum, nec ipsi Christo for- sitan obtulissem. Quid est hoc? Quid dicis rex fidelis? Quid loqueris? Nunquid") articulos fidei et modum credendi nescis, cum Deo hominem, Christo Mariam anteponis? Sed ne de hiis") verbis, que ex fervoris non erroris spiritu de corde”) regis eruperant, quispiam de audientibus !) Ovidius ex Ponto IV, 3, 49. !) frequentiori &. — *) misterium rukopisy. — ^) sabatis 4. — !) diebus singulis 3, 4. — *) peculiariter 3, 4. — !) hic 3. — ") illud elevatis ad c. oculis 4. — *) Mar. non sonuit in auribus ipsius minus 4. — *) presbyt. 4. — ») illud vel de 2, 4. — *) de profunctis 3. — *) fenestras 4. — *) nemá 4. — ') astantium 4. — ") offerebat 4. — ") nunquam 4. — *) iis 4. — ?) cordis 2. 3. 

Strana 70
70 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. scandalum aut dubium sumeret," ex quo sci- lice& motu rex dixisset talia, que ordinem cre- dendi preposterum pretenderent et creaturam creatori et talem matrem tanto filio anteferrent, pius dominus Chonradus, Aule Regie abbas pri- mus, ceteris familiaribus regi familiarior ani- mum regis intelligens ad robur devote sentencie, quam rex protulerat, beati Bernhardi auctori- tatem produxit ad medium, ita dicens: Nulli, inquit, est dubium, quin totum ad laudem et gloriam cedat filii, quidquid honoris et preconii exhibitum fuerit") ipsius genitrici. Regi auctoritas placuit, tacuit, quia consen- sit, sciebat enim, quod ex fide recta, caritate non ficta, sed urgente ipsum amore ab eo tam igni- tum eloquium emanasset. Quis enim sane men- tis crederet, fidelem regem in dileecionis pon- dere tanto filio talem matrem pretulisse, eum matri non euiuscunque hominis, sed matri dun- taxat Christi, Dei videlicet et hominis, dum?) ta- lia percipit, contulisse. Verum tamen,?) si hunc ardorem sui desiderii, quem?) ad te virgo pia habuit, yperbolice excessivis eloquiis expressit et si amore instigante rex pius loquendo exces- sit, quod nescio, tuum est mater sapiencie dis- cutere et coram tuo filio, qui tantum fervorem cordi regis infuderat, diffinire, sed et hoc pos- sum tantummodo scire: Si bonus est tectus, suus affectus bene rectus, Indicat effectus, en quantum nobile pectus Te pia dilexit, cui porrexit sua rex, sit Edibus in celi dives, qui mente fideli et devota contulit tibi, o regina, cohortis ange- lice locum mansionis in suo regno Bohemie, quo temporaliter regalis animi generositas poterat ma- xime delectari. Capitulum LIX. De favore et amore, quem rex Wenceslaus ad omnes personas religiosas habuit. Qui scit, quod similitudo maxime interioris habitudinisf) a sapientibus amicicie causa *) po- nitur et quod ea, que amat animus, oculus avide — contuetur, haud dubium intelliget facile, quam fervido dileccionis spiritu erga religiosos") sin- gulorum ordinum ordinata regis affeccio move- batur. Nam sicut nos ipsi proprio oculo, qui ta- men aure cercior arbiter est, conspeximus, ex diversis ordinibus religiosorum virorum non pau- corum venerabilis numerus, ut inter cotidiane consorcium familie familiarior ipse regio adesse deberet palacio, ut regis disposuerat iussio, as- sumptus fuerat et adscriptus, in quorum pre- sencia religiosus aspectus regius delectabatur, jocundis") quoque delectacionis deliciis devocione refertis interior animus pascebatur. ibi sunt Cisterquecienses per signa) crucis variati, Et monachi nigri visi non sunt ibi pigri, Fratres Francisci, fratres eciam Dominici") Ac Augustini, raro fuerant ibi bini, Sed plures, rite") qui dicti sunt Heremite, Et Carmelite sunt hic. Hii dogmata vite Informant regem, ponunt tales sibi legem Verbis et vita dicentes: rex mala vita, Omnia discernas, teneas bona, sed mala sper- nas. Et non tantum religiosorum grex domesticus regi adesse consueverat, verum eciam bonus odor devocionis regie sic se in omni loco diffuderat et in omnem terram sonus opinionis optime de rege tam inclito exiverat, quod fama ducente ce- lebri ad regem magnificum non tantum de pro- pinquis, sed non minus de longinquis mundi fi- nibus diversi status et ordinis personarum reli- giosarum frequencia non modica cotidie?) affluere non cessabat. Vidimus nempe non*) solum de Italie, Francie tociusque?) Germanie partibus uni- versis, sed nunc de Russia, nunc") de Prussia, nunc de Grecia et nonnunquam de ultimis Un- garorum et de maritimis finibus ad hunc famo- sum regem confluere religiosos et eciam clericos plurimos seculares, quorum quidam barbam, alii comam more barbarico nutrientes suo ritu in greco, quandoque eciam in slauico") idiomate") Premonstratenses Et cruce signati *) sumerent 2. — *) inquid 2. — *) ipsius fuerit 3, 4. — *) nemaji 3, 4. — *) Veruntamen 4. — *) que 3. — ^) ha- bitus 4. — *) causa amicitiae 4. — ^) religiosus 2. — !) ascriptus 2, 3; asscriptus 4. — *) iucundis 4. — ") crucis signa 2. — ^) Dominisci 3. — *) qui rite 4. — ?) quotidie 4. — ») nemá 3. — *) totius 4. — *) nemá 9. — "*) sclavico 3. — ") ydio- mate rukopisy. 

Strana 71
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 71 celebrarunt) missarum solempnia sepius coram rege, quorum plurimi discrecionis") habentes spiritum consideratis domo et familia huius regis et ordine mensarum") et ciborum vasorum- que eius ultra vix habebant spiritum,1) sed veraciter cum regina Saba,*) que audire et vi- dere sapienciam Salomonis venerat, 1) non sub fuco adulacionis, sed ammiracionis animo regi multociens hec dixerunt: Maior est gloria tua fama, quam de te in terris nostris audivimus, et superat rumoris amplitudinem tue sapiencie et potencie magnitudo. Hiis*) abeuntibus alii statim supervenere et alii, qui tamen omnes benigne suscepti, benignius pertractati, demum regalibus xeniis largissime honorati regi vale- dicentes tam munifico ad loca, de quibus vene- rant, cum gaudio remeabant. De terris multis multos, si noscere*) vultis, Larga manus dantis traxit quasi vis ada- mantis, Qui solet attrahere sibi ferrum. Laudis habere Rex titulum debet, quia grandia munera prebet. Capitulum LX. Quomodo pius Wenceslaus rex singulariter et antonomasice") ordinem Cisterciensem dilexerit.*) Licet ex infusa sibi gracia ad omnes ordi- nes regis affeccio pia gestans viscera se genera- liter extenderet, peculiariter tamen precipui amoris privilegio cunctis aliis ordinibus ordi- nem Cisterciensem regalis favoris benignitas in gradu 1) dileccionis preponebat; unde non im- merito censendus est monachus in interiori ho- mine, qui professores Cisterciensis ordinis non aliter, quam suos monachos et ordinem eundem nisi suum ordinem frequenter ex affectu intimo consueverat nominare. Quociens vero casu acci- dente aliquem Cisterciensem licet prius invisum vidit rex monachum, presentibus sibi dicere gra- ciose consuevit: ecce monachus nostri ordinis illic vadit. Monachos vero Aule Regie non ut monachos sed pocius ut proprios filios fovit et novit nobilis humilitas, sic ut eorum quemlibet proprii nominis et officii vocabulo nominaret, et qui regem non cognosceret, ipsum fratrem monachorum e*) familiari eloquio forte putaret. De observanciis quoque regularis discipline et laudabili ordinis Cisterciensis consuetudine stu- diose quesivit, quesita memoriter retinuit, ita quod amore magistro quandoque de ordine plus loqui scivit, quam1) persona aliqua, que pro tempore fuerat cenobita. Unde ad abbates, qui cotidie5) aspectui regali fuere presentes, rex nonnunquam convertebat humiliter benigno af- fectu1) : Hoc et hoc, inquiens, iam nostri faciunt monachi et filii in conventu. Dissolutis tamen animis, mundane vanitati deditis tam sancta familiaritas displicuit, regem quoque hunc mona- chorum et clericorum tantummodo hominum quorundam indevocio nominavit. 2) O perniciosa temerarii iudicii detraccio! Quomodo audes os tuum in celum ponere? Aut forsitan non audisti legere*): cum sancto sanctus eris,3) et qui cum innocente graditur, dirigitur*) a Domino ? Non te tangat sibilus iste lingue dolose o rex, sed re- ligionis amicus confidenter dic : moriatur 4) anima mea morte iustorum 1) et fiant novissima mea horum similia, illi autem salutis tue emuli profitebuntur in claustro, in quo nullus ordo, sed sempiternus horror inhabitat.m) Quando rex vixit, illud sepissime dixit: Ordo, cuip) cor do, meus est Cistercius ordo, Hunc ego cognosco, cuius suffragia posco, Hic ordo sanctus et tantus, quod nequit*) ore Ullus homo fari, meditari cordeque, flore Est laudis plenus, sed") egenus fraudis ho- nore, Corde columbino degens habitu sub ovino, 1) Třetí kniha králův kap. X. — 2) Srovnej Dalimilova kronika česká, Prameny děj. č. III, str. 201 a 202, v německém textu „von der pfaffin konig“. — 3) Druhá kniha králů kap. XXII, 26. — 4) Num. XXIII, 10. ) celebrabant 3, 4. — ") descrecionis 2. — *) missarum 4. — *) nemá 3. — *) Sabba 2. — *) iis 4. — ) cognos- cere 2. — b) anthon. 3. — ) dilexit 2, 4. — d) gratia 4.— *) et 2. — 5) qua 3.— 5) quotidie 4. — b) affatu 3. — 1) le- gem 4. — *) dirigetur in domino 4. — 1) iustarum 2, 3. — �) inhab. horror 4. — ") nemá 3. — °) neque 4. — P) frau- dis sed egenus hon. 4.

Strana 72
72 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Cunctis prepono, cui me nunc et mea dono. Premia digna pia pro me sibi redde Maria Hunc sacians?*) illic, alit eius me cibus istic. Capitulum LXI. 1297 De solempnitate coronacionis gloriosi Wenceslai, regis Bohemie.") quod magnificumque poema mea mens et scribere nosset De magnis factis hiis temporibus nuper actis, Quando coronatus rex est sceptro decoratus: Vult meus") hoc sensus et“) non valet irre- Heroicum scema, Cudere nunc posset prehensus. Ergo sit: huic parcas, quoniam vacuas habet archas. Sic quod in hiis scire modicum possum re- perire, Sed consolatur bene me, quod Seneca fatur: Maximum genus laudis est, laudando suc- cumbere et quando laudati virtus vires exsupe- rat oratoris. Rege pacifico, qui de excelso celo- rum habitaculo humana sub specie ad vallem nostre miserie descendes in terra hominibus bone voluntatis ) pacem mnuncciare et dare venerat, misericorditer disponente post turbulentas dis- cordiarum nebulas grata tranquillitatis et pacis serenitas in regno Bohemie exoritur, regi natu- rali super optato divini doni beneficio gaudium nascitur, populus regni in suo rege gaudet ube- rius et letatur.") Sic itaque mitigatis adversita- tis algoribus flante felicitatis vento lenius,") cum consolacionis flores in terra regni Bohemie erum- perent, naturali quoque regi successus accres- cendo prosperi fiducialiter arriderent, de pro- genitorum?) divorum regum gloria regia ipsa pro- les heres regni ex innata sibi magnanimitatis vena generoso cepit") cogitare animo et hoc mente prudente sedulo racionabiliter revolvendo tacitus perpendebat, quod utique status suus 1297 exigeret, immo*) honori regni illud maxime com- peteret, quatenus per legalis consecracionis be- neficium decentibus insigniendus apparatibus dia- dema*) et sceptrum regni susciperet et ad so- lium patrum suorum solempniter ascenderet titu- lumque regium rite, re et nomine obtineret. Hec") — quasi tacite deliberacionis conclusio — voluntas regis palam proponitur et ab omnibus audientibus approbatur. Quomodo enim illud dis- plicere*) poterat, ad quod ut fieret omnium ba- ronum, nobilium, civium prius dudum ammoni- cionis?) exhortacio persuasibiliter*) laboraverat? Omnibus igitur in unum consencientibus et bono proposito sui naturalis) domini congaudentibus dies et terminus regie coronacionis ab ipsis satis prolixus prefigitur, ut ad festum tam ce- lebre rerum omnium opulenta copiositas procu- retur. Sciens autem regis coronandi sapiens de- vocio, quod omnis potestas est a Deo, quia ipse est rex regum, ?) dominus dominancium et prin- ceps regum terre, et Salomone rege testante, quod in manu Dei sit rex quilibet et cor regis?) et quocunque voluerit vertet illud, ut gradualiter ascenderet ad fastigium regni sui, primum cepit querere regnum Dei. +) Non inconsulte Nam quod querebat, rex hec fecit neque stulte, operante Deo capiebat. Statim igitur ad sedem sanctam apostolicam, ubi ligandi atque solvendi auctoritas residet, ad summum pontificem dominum Bonifacium octa- vum, qui sextum librum decretalium edidit, so- lempnes solempniter expeditos ambassiatores suos rex destinat pro eo, quod primo sanctam benedic- cionem a domino apostolico recipiat et quod regis pium propositum ut obedientis filii vera mater Romana curia non ignoret. Nec diu rever- tuntur nunccii leti, freti fructu itineris sui, nam ut commissum fuerat, apostolice benediccionis salutem et graciam et ad regale propositum connivenciam regi legatorum suorum sollicita !) Evang. sv. Lukáse II, 14. — ?) Prvni list sv. Pavla k Timoteovi VI, 15. — %) Kniha přísloví XXI, 1. — *) Evang. sv. Matou&e VI, 33. 3) saciens 2, 4; facias 3. — ") nemá 4. — *) hoc meus 3. — ") sed 3; misto et non má 4 sed. — ") letatus 3. — ") leuius 3. — *) progen. suorum 3. — 7) cogitare cepit 3. — *) ymmo 2, 3. — *) dyadema 2, 3. — *) hoc 2. — *) dis- ciplicere 4. — “) admon. 4. — *) persuabiliter 3. — ^) natalis 3. 

Strana 73
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 73 1297 fidelitas ad libitum reportabat.') Apostolicas quoque iidem nunccii referebant bullatas ?) litte- ras, in quibus venerabilibus patribus dominis Heydenrico*) Scedlicensi, Conrado Aule Regie abbatibus plena apostolice potestatis tradebatur auctoritas, quatenus ipsum regem una cum uxore" sua Guta' in proximo coronandos ab omnibus excommunicacionis, si forsitan incidis- sent, vinculis et omnium peccatorum suorum nexibus deberent absolvere ipsius summi ponti- ficis potestate, ut sic mundati ab omni inquina- mento criminum purificatis conscienciis sanctum suscipere possent regalis unccionis sacramentum. Taliter a sorde Sacra datur regi Post hec ad reverendissimum dominum Gerhardum,') sancte Maguntine sedis archiepisco- pum, cuius interest officii coronare reges Bo- hemie, nunccii regales regie intencionis nego- cium deferunt: cui, qualiter et ad quid suam venerandam personalem presenciam expostulet rex, exponunt. Quos benigne metropolitanus suscipit ipsorumque peticioni tum propter re- giam consecracionem, tum propter propriam re- tribucionem benignius non contradictorie annuit et consensit. Cum enim nemo propriis cogatur stipendiis militare, ex approbata consuetudine Solent, cum coronam suscipiunt, centum marcas auri purissimi reges Bohemie suis coronatoribus liberaliter assignare. In illo tamen tempore, quia idem archiepiscopus per sedem apostolicam sus- pensionis ab officio et interdicti laqueis irre- titus fuerat, hoc regali negocio nonnullum ob- staculum offerebat.") Sano previo consilio denuo ambassiatores diriguntur apostolico, et ut longa verbis constringam brevibus, votis optatis potiti missi revertentes nunccii huiuscemodi metro- politano Maguntino obtinuere") graciam, quod per illum duntaxat diem fungi suo pleno debeat officio, quo regie coronacionis celebranda sit mundo cum simplice*) corde tunc unccio consona legi. consecracio, hoc pro tunc archiepiscopo et regi 1297 coronando suffecit.? Illum enim diem celeber- rimum pro anno eorum quilibet reputavit et tunc, quod sequitur, factum fuit: fortes iuvenes et adulti non”) obmittendo pro- pinqua Tunc discurrebant, qui regia scripta ferebant, In quibus hoc thema fuerat: quia?) rex dia- dema?) venerandaque festa tenere, hinc supplicat, ut sibi junctis quod in hoc plus gaudia fiant. veniat cum paupere dives, quia presens quivis adep- tus Sumet mercedem, quam tunc portabit ad edem. Unum predico tibi, cum venies, ut amico: Bursam custodi, sint et clausi bene nodi, Si bursicida veniet, plagam sibi vi da, Caucius ista vide, sed non aures sibi cide.") Nam puer audivi, post expertusque rescivi, Quod de sancta synodo veniunt burse sine nodo, si taliter hinc gradieris, hic si per furta graveris, nam tunc ibi fur erit, eris, credas michi decipieris, per te tunc experieris. Cursores multi Ad loca longinqua Vellet suscipere Principibus cunctis Pluribus adveniant, Advocat et cives, Nemo sit exceptus, Sie non mireris, Sic non mireris, Sic*) non mireris, Si non cautus eris, Si non credideris, Capitulum LXII. De die festivitatis et consecracionis domini Wenceslai, regis Bohemie. Omnibus igitur ad tam famosi festi gloriosa solempnia necessariis per mercatores et provi- sores regis idoneos*) in intervallo prolixi tem- 1) Mezi posly krále Václava byl zajisté i Petr, biskup basilejsky, tenkráte již asi do služby královské jako kancléř český přijatý. (Srovnej Annales eccl. XV, str. 511; Reg. Boh. II, str. 748 a násl.) — ?) Reg. Boh. IT, str. 750 č. 1747. 8) Ruk. 4 nemá jména vypsána, nýbrž jen písmena H. a C. naznačena. — *) coniuge 3, 4. — ') domina Guta 4. — k) simplici 4. — ') Gerardum 4. — ”) affer. 3, 4. — ?) optinere 4. — ?) sufficit 2. — » nunc ommittenda 4. — !*) quod 2. — *) dyad. rukopisy. — ©) scide 4. — *) Vers tento scházi v ruk. 2. — *) ydoneos rukopisy. 10 

Strana 74
1297 74 poris de longinquis eciam regionibus adductis et in copia inestimabilis superhabundancie ordi- nate et decentissime preparatis dies exspectate instabat leticie, per") presenciam quoque et ad- ventum reverendissimorum patrum et dominorum domini Gerhardi") sancte Maguntine*) et!) Bor- chardi”) sancte Maydeburgensis*) sedis archi- episcoporum, domini Gregorii Pragensis, domini Theoderici*) Olomucensis, domini Alberti Mis- nensis, domini Heinrici Constanciensis, domini Petri Basiliensis, domini?) Frisigensis,) domini Johannis Cracouiensis ac?) Lubucensis?) episco- porum, per presenciam quoque venerabilium patrum dominorum:*) Cisterciensis, Premonstra- tensis et beati Benedicti ordinum singulorum abbatum, nec non per omnium prepositorum, priorum, decanorum, canonicorum, plebanorum et ecclesiarum rectorum, seu quacunque digni- tate preemineant, de regno Bohemie et de plu- ribus alienis partibus adventum. Felix desiderate surgit hora leticie; insuper per gloriosam illu- strium principum presenciam domini Alberti Austrie, Bolconis Slesie, ) Glogouie,s) Opulie 5) et aliorum ducum nec non per aspectum magni- ficorum principum domini Hermanni Brandebur- gensis," domini Ottonis cum telo, domini Fride- rici$) Misnensis marchionum gaudium ingeritur. Exoptate leticie tam festive augmentabat") quo- que festivitatis illius decenciam spectabilis et preclara multarum terrarum comitum, liberorum baronum, militum et innumerabilium aliorum nobilium nobilis presencia. Adest igitur festum celebre, quia illuxit dies glorie, quo refulsit") sol in regno Bohemie, qui prius erat in nubilo, nunc) autem coruscantibus") radiis micans in iubilo ortus est sol et congregati sunt. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Dici") iure soles sol, rex tu regia proles. Tibi igitur o rex, qui sol iusticie ad imita- cionem veri solis, eterne glorie esse teneris, di- citur: ortus est sol et congregati sunt.") Qui et ad quid? Convenerunt siquidem principes in unum, nequaquam adversus dominum et adversus Christum eius, sed?) convenerunt principes in unum et reges, ut serviant domino et Christo eius, sicut enim quondam?) ille populus Israheli- ticus?) venit universus in Ebron, ut constitueret ") sibi Dauid regem,5) sic populus tuus et domus patris tui, que est pars hereditatis tue, ut“) constituat te hodie in solio patrum tuorum, convenit in unum, ut constituat te principem et super se regem suum Christum, o rex tu dominus, hic autem populus tuus et oves pascue tue orantque hodie pro te: Ungat te Deus, Deus tuus oleo leticie pre participibus tuis, serviant tibi tribus populi, esto dominus fratrum tuorum, qui maledixerit?) tibi, sit ille maledictus, et qui benedixerit tibi, benediccionibus repleatur, cres- cere te faciat Deus meus sicut arenam !?) maris et donet tibi de rore celi benediccionem et in- curventur ante te filii matris tue, esto dominus fratrum tuorum. Cum igitur tocius multitudinis esset cor unum et votum unum pro Christo do- mini, rege videlicet suo, ut sibi unccio sanctis- sima infundatur, ecce anno Domini MCCXCVII^ etatis vero regis Wenceslai vicesimo sexto in die sanctissimo Pentecostes," que tunc fuit quarto Nonas Junii, in figura anni iubilei, universo iubilante populo Prage in ecclesia kathedrali iuxta altare summum beati Viti martyris a re- verendo domino Gerhardo, Maguntino archi- episcopo, domino Borchardo ") Maydburgensi ") archiepiscopo,") et aliis pluribus episcopis et !) Burchard. — ?) Emicho hrabé z Wittelsbachu (1283—1311). — ?) Konrad I (1284—1299). — *) T. j. Bole- slav, kníZe svidnicky, a Jindfich I, kníZe hlohovsky. — ^) Boleslav I, kníže opolský, a snad i bratří jeho v tom za- hrnuti, totiž Mečislav III Těšínský, Kazimír II Bytomský a Přemysl Ratiborský, kteří podali se v léno Václavovi II. — 6) Bedřich Pokousaný. — 7) Zalm CIII, 22. — ®) Druhá kniha králů kap. II. — 9) Genesis 12, 3. — !°) Tamtéž XXII, 17. ") nemá 4. — *) Gerharde 2; Gherardi 4. — *) Maguntinensis 4. — *) Bernardi 4. — *) Maigdeburg. 4. — ^) Theo- dorici 4. — ^) Mysn. 4 — *) Frigisensis 3. — ¢) Lubbuc. 3, 4. — *) domini 3. — *) premineant 3. — *) Glogolie, Opolie 2. — ^| Brandenburg. 4. — !) accumulabat 4. — *) reluxit 4. — !) tunc 3. — ") chorusc. 3. — ") vici 3. — ^) sed — Chri- sto eius schází v ruk. 3. — ") quomdam 2. — *) Israhelicus 3; Israeliticus 4. — ") constituerent 4. — *) et ut 3, 4. — ) penthec. 2. — ") Hermanno 2. — *) Maigdenburgensi 4. — *) Tu vklada ruk. 2 a domino Burchardo. 1297 

Strana 75
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1297 prelatis solempnibus solempnissime cum debita decencia et reverencia circumstantibus serenis- simus princeps dominus Wenceslaus secundus, rex Bohemie sextus, una cum sua coniuge, illu- stri domina Guta, domini Rudolfi regis Romano- rum quondam filia, est decentissime ac devotis- sime sancti Spiritus invocata et cooperante gracia ornamentis regalibus, corona sceptroque regio, sancta consecracione et unccione previa legaliter insignitus. O quanta hic leticia et tripudium exultantis populi! O quot et quanti ex ubertate gaudii interius scaturientes aquas effundunt letan- cium oculi! Hii vocibus indoctis, sed quas solus effrenis factus pre gaudio format affectus, cla- mant et acclamant, alii se ipsos vix cognoscentes pre leticia ympnum?) Te Deum laudamus can- tantes reclamant, alii regem in decore suo vi- dentes obliti pre gaudio?) de*) omni melodia clamore exultacionis alcius vociferant, rugientes: Gloria!) et honore coronasti eum Domine et constituisti eum super opera manuum tuarum, posuisti in capite eius coronam?) de lapide precioso. Erat autem omnium vox una et oracio: Vivat rex Wenceslaus, vivat rex Wenceslaus, et”) abierunt leti dicentes: Vivat rex in eter- num.*) Amen. Tunc plebs exultat, clamoribus aula resultat, Fit totusque chorus clero psallente sonorus, Hii tunc exaltant cantus, alii quoque saltant, Letantes mente*) de rege novo sapiente Dicunt: rex divus sit, vita perpete vivus Regnet, proficiat, felix super omnia fiat. Quis non gauderet et gaudia mera teneret, Quando conspiceret, quod concio leta stu- deret nequit?) os hec gaudia fari, Benedic regem pie Christe. Nonnisi letari, Que pellunt triste. 15 Capitulum LXIII. De precioso apparatu ad coronacionem regiam adaptato et de multo populo tunc ibidem con- gregato. Ne coronacionis debitum officium dignitatis- que*) decus et regie opulencie maiestas, que claris titulis in summum erigenda sunt) apicem, paulisper submissius ducerentur, quam decet, factum est pro regali commodo et curia inter montem Petrinum?) et ripam fluvii Wltauie*) in loco campestri plano et ameno palacium mire magnitudinis et structure de serratis arboribus") et dolatis, conpaginacionibusque') ferruminatis tanquam perpetuo duraturis, atque hoc aliquan- tulum in altum a terra elevatum fuerat eminen- cius, ut ascensum preberet et aditum per gradus. Mense, sedilia quoque et omnia, que pertinere poterant ad convivium celebrandum, prout in- genium artificis*) dictare potuit, nichil ex hiis!) omnibus fuerat") pretermissum, insuper et tocius palacii et tentorii regalis ambitus et circuitus circumdatus erat preciosissimis pannis diversi generis et colorjs, qui interpolati multiformitate auri et argenti gemmarumque decore fuerant non parumque?) inter serenas facies principum rutilabant. Itaque hec omnia facta sunt dignis- sime et completa, opere precium erat commen- dare posteris tale festum, quod et commendabat ipsa raritas, nobis semel visum. Sed quid de multitudine dicemus, cum honor) regis sit in populi multitudine?) testante rege Salomone, certe longe?) lateque diffusa legacio et sonus, qui volante fama de coronandi regis gloria in omnem terram prius exiverat, istis festivitatibus celeberrimis interesse paucum populum non si- nebat; congregatus enim erat inibi populus eadem facilitate innumerabilis ?) sicut arena, que est in litore maris. Ad presenciam tam inestimabilis multitudinis magnitudo civitatis !) Kniha žalmů VIII, 6. — ?) TamtéZ XX, 4. — ?) Kniha Esdrá&ova II, 3. — *) Petfín — Vltava; asi na nynëj- ším Oujezdě. — 5) Kniha pfísloví XIV, 28. 7) hymnum 4. — *) gaudia 2. — *) nemají 2, 3. — +) et ii abier. 4. — *) mentes 3. — 9) neque 4. — *) V ruk. 4 schází v slově tom que. — ^) fuerant 4. — *) Wultauie 3. — ^) roboribus 4. — ') compaginacionibus quoque 4. — *) dictare artificis 3, 4. — !) iis 4. — ") praetermissum fuerat 4. — ?) non parum et inter 2. — *) nemá 3. — ») longa 3, 4. — *) numerab. 4. 10* 1297 

Strana 76
1297 76 Pragensis minoratur, platearum latitudo angu- Statur, omnis locus amplus hinc constringitur et artatur. Quomodo enim non putemus artari") locum unum, ad quem ab omni terrarum circum- ferencia populi diametraliter" confluunt velut) ad punctum? O Praga, Praga civitas regni magni gaude) et letare, quia nunc cantatur in te can- ticum leticie: Super muros tuos constituti sunt, qui tota die et nocte non tacent, laudare nomen novi Christi tui regis Wenceslai" et per omnes vicos tuos ab universis vox exaltacionis canitur et salutis. O civitas inclita," quam magna nunc est gloria tua, et quam ingens locus posses- sionis tue, leva in circuitu oculos tuos et vide, omnes isti congregati sunt, venerunt tibi, omnes fines iamiam honorant* te propter dominum Christum tuum, qui unctus est tibi in gloriam et laudem. O civitas gloriosa, quanta nunc in te opulencia intus domorum tuarum facies?) et latera parietum bisso vestiuntur et purpura, plateas tuas fugatis tenebris in nocte radiantibus fulgoribus rutilans fax illustrat, forinsecus autem fixis ubique tentoriis campi tui replentur uber- tate florida germinis militaris. O quam pulchra sunt tabernacula tua in circuitu tuo urbs pre- fulgida! Hii ab oriente et occidente, alii ab aquilone et austro sua fixere tentoria tuo regi tibique pro sempiterna gloria, ut filii,") qui nas- centur et exsurgent,* enarrent filis suis, ut cognoscat generacio altera, et enarrent, magnalia tanti regis. Capiat autem, cuius possit estimacio, quanta ibidem expensarum summatim racio et populi fuerit multitudo, quia ut honestus vir dominus Lutoldus") plebanus de?) Wilhelms- werde?) michi retulit, qui pro tunc pabuli no- tarius exstitit, solis hospitibus et advenis pa- bulum de curia regis dabatur pro equis, quorum equorum numerus fuit centum millia nonaginta milia et insuper equi mille, ad hoc vero non PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. conputabatur pabulum, quod dabatur pluribus 1:9 indigenis et hiis, qui inter cottidianam?) fami- liam fuerant computati, quorum tamen numerus non est parvus. In Novo quoque foro?) per occul- tum*) meatum subterraneum fontes facti fuerant, de quibus vinum more fluminis, qui voluit, hau- riebat.) Nequaquam eciam valeo sub silencio pertransire, quod solo coronacionis tempore pro ovis pullorum expense fuerant marce gravis ponderis octingente, et si promptus computista*) fueris, rogo, quatenus cyfrando invenias, quot vini potatores fuerint, qui coronacionis tempore tantum pro glacie propter infrigidacionem vino imposita viginti quatuor") marcas argenti Pra- gensis ponderis expenderunt, cum autem in- veneris, huc!) adscribas, festino enim ad alia progredi, hic") non valeo diucius") immorari. Hinc ac inde gyra,") si queris cernere mira, Regi congaude, que sunt dignissima laude, Curia regis habet, ubi nullus eget neque tabet. Omnes letantur gradibusque suis sociantur. Conspicis hic multa pulchra specie bene culta, Conspicis hic multa bona, nunc mala, nunc modo stulta. hic est sapiens, ibi stultus, ibi" sunt iuvenes et adultus, sunt dissimiles sibi vultus ; cupit hic res, alter ho- nores, Hic petit, ut moris est, hic causa dat honoris. Dant domini, famuli portant munus quasi muli, Sic et honorati domini sunt, sunt honerati^) Servi per dona regis. Facit ista corona. Audi nunc acta, que tunc fuerant ibi facta: Est populus multus, Est populus multus, Est populus multus, Sic sunt et mores: !) Následující apostropha na Prahu vzata z rozličných míst sv. písma více méně doslovně podaných a pří- davky letopisce spojených. — ?) Ústí nad Orlicí, které bylo středem čili sídlem jednoho z panství ve východních Če- chách klášteru Zbrasl. udělených. (Srovnej Reg. Boh. II, 866.) — %) U Sv. Havla na Starém městě. ") arctari 4. — *) dyam. rukopisy; dyametrabiliter 4. — *) velud 4. — ") nemá 4. — ") inclyta 4. — *) honora- sti 4. — 7) facies parietumque bysso 4. — *) filii tui nascentur 3. — *) exsurg. et enar. 3. — *) Leutoldus 4. — °) Wil- helswd 4. — 4) quotid. 4. — *) occellum 3. — ^) hauriebant 2. — *) compotista 4. — ") nemá 3. — ') hic 4. — *) unde hic 4. — ") nemá 2. — ") gira 4. — ") Místo ibi sunt — adultus mà 4 hinc fit clamor tumultus. — *) onerati 4. 

Strana 77
1297 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Hic se barones clipeis per brachia trudunt, Ilic tyrones per tyrocinia ludunt, Vibratas hastas frangunt, si non procul astas,") Hoc caveas multum, quod non tangat?) tibi vultum. que non sit plena corea,") sed et altera Theutunico- rum.*) plebs hec manibus bene plaudens, Hie etenim muse propriis sunt artibus use, Tympana,) nabla, chori, tuba sambucique sonori, Rotta, figella, lira resonant dulcedine mira. Omne genus ludi fuit hic: currunt ibi nudi, Ut fiant habiles,") pugiles non sunt ibi viles, Hic scit cantare, quidam carmen recitare, Talis saltare, manibus scit et ille meare, Est ibi magna fura," sed nolo dicere plura, Sufficit hec") scire, quod vidi quemque redire De tanto festo letum non corde molesto. Oremus Christum, quod regem protegat istum, Det sibi solamen, homo dicat quilibet amen. Non est platea, Ista Bohemorum, More fuit gaudens Capitulum LXIV. Quomodo pius rex") Wenceslaus sequenti die coronacionis sue novam ecclesiam fundavit in Aula Regia. Regum referente historia* didicimus plu- rimos reges ex Juda non solum pro adepta de hostibus victoria, verum eciam pro suscepta ho- noris gloria olim ad templum sanctum, quod erat in Iherusalem, venisse, et ibidem obtulisse sacrificia, victimasque et hostias pacificas do- mino Deo Sabaoth") immolasse"): hoc de Eze- chia!) legimus et Iosia.*) Quid minus istis regibus Iuda fecit iste rex iuvenis et tener- rimus? Nichil utique. Solus enim rex Salomon 77 rex ex eis, que Dauid pater suus sibi reliquerat, donariis, templum in Iherusalem construxerat, ?) in quo populus adorabat. Reges igitur Iuda et Iherusalem, qui fuerunt postea, offerebant qui- dem in templo, sed non templum, iste vero rex novus non solum sacrificium acceptabile obtulit?) in templo, verum eciam templum obtulit?) do- mino pro sacrificio, unde ne rex gratissimus in- gratitudinis vicium incurreret, sciens, quod^) in- gratitudo fontem pietatis, rorem misericordie et fluenta gracie exsiccat') et eciam, ut de accepto beneficio*) consecracionis et unccionis sue non immemor") factus primicias Deo regi magno offerret, disposuit in corde suo novam domum Domini in Aula Regia fundare et construere ad honorem Dei et virginis Marie; festinat igitur rex in opere, quod diu opportunitatem querente secum tractaverat mente. Completo igitur me- moriali die!) et festo celeberrimo*) coronacioris regie, statim inmediate!) die sequenti") altera, id est secunda feria post Pentecosten,?) que tunc fuit anno domini MCCXCVII? tercio nonas") Iunii, cum universa curia et turba principum, nobilium et omnium aliorum, qui ad diem fe- stum convenerant, rex ex novo coronatus ad fundacionem suam venit in Aulam Regiam valde mane orto iam sole, ubi statim rex regalibus ornatus insigniis in loco aptato et fundamento prius ad hoc fosso et disposito novum mona- sterium fundare nititur, quod hodie inchoatum*) cernitur. Dominus igitur Hermannus,*) Maidebur- gensis") archiepiscopus, una cum rege et domino Conrado, abbate primo, monachorum choris astan- tibus in circuitu et cantantibus, cum oblacione et magna devocione primarium lapidem imponit, in quo lapide scriptum?) aureis litteris fuerat: Jesus Christus. Quo posito et ipsis de funda- mento exeuntibus iam dictus dominus Herman- nus, Maideburgensis') archiepiscopus, solemp- niter pontificalibus indutus in loco, ubi hodie 1) Čtvrtá kniha králův XVIII a XXII. — 2) Třetí kniha králův VI. — 9%) 8 června. — *) Správně Burkhard. ”) asstas 3. — 1) tangant 3. —") chorea 3, 4. —") Theuton. 3; Teuton. 4. — *) timp. 4. — *) abiles 2. — ") Tak 2; vura 3; vora 4. — *) hoc 3, 4. — *) Wenc. rex 4. — ") hyst. 2. — *) Sabahot 4. — *) ymmol. 3. — ©) Yosia 2. — 9) op- tulit 4. — *) quia 4. — *) exiccat 4. — ©) beneficio et consecr. 4. — ") immemor 2. —) die festoque celeb. 4. — *) ce- leberrime 2. — 'j in medietate 3. — 7) altera sequenti 4. — ^ Místo III non. Jun. maji 2 a 3 ruk. XIIII kal. Jun. — *) inchoare 4, — ») archiep. Magdeburg. 4. — *) aureis lit. scriptum fuit 4. — ") Mayd. 3. 1291 

Strana 78
78 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1297 maius altare beate Virginis stat, in eadem eccle- die1) visitavit, non tantum presens opere de- 1297 lectabatur in novo, sed et absens ex sola me- sia assidente rege in regalibus ornamentis et moria et mencione de sua fundacione a quocunque astantibus reverendis episcopis et dominis Gre- habita omni evanescente tristicia in spiritu uber- gorio Pragensi, Theoderico*) Olomucensi, Jo- hanne Cracouiensi, Alberto Misnensi, 5) Petro Ba- rimus exultavit. siliensi, Heinrico Constanciensi, Lubucensi,“) 1) Frisingensi*) 2) missam de annuncciacione beate Virginis, videlicet Rorate celi desuper, cum so- lempnitate maxima celebravit, septem episcopi in missa illa pariter*) cantaverunt alleluia, nul- lus autem, ut puto, qui coronacioni interfuit, huic fundacioni defuit.3) Missa vero illa finita rex coronatus sceptrum regni manu tenens pro- cessit et in circuitu fundamenti iam fundati monasterii quadraginta et ducentos barones ac nobiles regni Bohemie ac multarum aliarum terrarum cinxit balteo*) militari. Hinc laus, hinc gloria resonat*) in secula, opus vero manuum suarum regis huius pietas non despexit, sed respexit oculo subvencionis assidue, nec cessavit rigare per larga munera, quod sua plantavit dextra,2) Deo usque hodie dante pro sua gracia inchoato monasterio incrementa. Accipe rex Christe bona dat nova rex pius iste, Fert cito productum rex hesternus tibi fructum. Rex hic in exemplum voti sancti modo templum Incipit exstruere,*) postquam nova sceptra te- nere Incepit regni, non hoc ex pectore segni Fecit, sed die cupiente placere Marie Atque suo nato petit, ut sua fine beato Claudatur vita per virtutes redimita, Sit custodita tutore bono sua vita, Agmine munita sit inb) angelico sua vita Prospera semper, ita stet fraude nocente sopita. Gaudia mundana pereunt quasi sompnia vana, Et velut*) in sompnis honos est phantasticus omnis, Tristia succedunt nobis, cum leta recedunt, Et perit ut fenum, quidquid ) tu cernis ame- num. Nec mirum, quia ut Salomon affirmat, ex- trema gaudii luctus occupat, 4) unde ipsa veritas, que essencialiter est incommutabilis stabilisque manens dat moveris) cuncta, huius mundi fluxi- bilem variacionem insinuans dixit: Regnum5) meum non est de hoc mundo, mundus enim transit et concupiscencia eius. Sibi autem soli dictum est: Tu autem 6) ipse idem es et anni tui non deficient. Sic 7) igitur versa estb) in luctum cithara1) nostra et organum nostrum in vocem flencium, et merito, quia*) tam iocundas") festivas et tam preclaras ab oriente usque adm) occidentem festivitates inclite") domine Gute regine, fundatricis Aule Regie, septima decima die a coronacione sua, hoc est quarto*) decimo kalendas Julii8), mors immatura et multis fleti- bus?) obfuscavit. Auspicium mestum deflorat nobile festum, Principium letum cecat veniens cito letum, Namque coronata post tam solempnia grata Proch dolor! exuta nexu carnis bona Guta Nomen habens a re, vivens sine crimine clare, De morte domine Gute, inclite regine Bohemie, fundatricis Aule Regie. Capitulum LXV. Ingenti vero amore, quem rex ad funda- cionem suam habuit, ipsum ducente Aulam Re- giam nunquam munere*) vacuus et solacio cotti- 1) Konrád. — 2) Emicho. — 3) Listina ze dne 4 června, v níž se udělují odpustky navštěvujícím kostel kláštera, vydána jest v Praze od dvou arcibiskupů kromě biskupa pražského, tak že by dle toho bylo přítomno korunování Václavovu 12 biskupů. Mimo výše uvedené ještě Theodor, biskup rábský, a Jindřich chelmský (de Insula s. Mariae) se v listině této jmenují. — 1) Kniha přísloví XIV, 13. — 5) Evang. sv. Jana XVIII, 36. — 6) Kniha žalmů CI, 28. — 7) Kniha Jobova XXX, 31. — 8) 18 června. *) Theodorico Olomusc. 4; Olomuc. 3. — t) Mysn. 4. — “) Lebuc. 4. — *) Frisigensi 4. — 1) cant. pariter alle- luia 4.— γ) baltheo 2, 4. — 7*) resonet 3, 4. — 5) dextera rukopisy. — *) extruere 4. — b) et 4. — e) mun. et solatio vac. 4. — d) quotidie 4. — °) velud 2. — 5) quiquid 4. — 5) cuncta moveri 3, 4. — b) versa in luctum est 4. — 1) cythera 2. — quia post tam 2. — 1) iucun. 4. — m) in 2. — ") inclytae 4 a tak níže. — °) decimo quarto 4. — p) flebilis 3, 4. *)

Strana 79
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 79 1297 Inclita regina fuerat, cui sit medicina esse conspicit ipsamque amore dantis induit. Nec 1297 Dextra?) larga Dei sibi dans sedem requiei, Et quis non fleret et toto corde doleret, Quando conspiceret, quod mortua forma iaceret, Et speculum verum preclararum") mulierum, Servans virtutem tribuens aliisque salutem, Laude fuit digna, generosa, pudica, benigna. Cum autem eadem domina regina Guta pia, inclita, invalescente morbo, quem in infantuli partu tunc noviter precedente contraxerat ex vehementibus doloribus velut") ex certis mortis nuncciis cognosceret, quod ei ultimus vite*) ter- minus advenisset, sapienter de rebus et de") domo sua incepit disponere et, que prodessent anime, cogitare: unde omnibus sacramentis eccle- siasticis munita dominum Conradum, abbatem primum Aule Regie, quem vivens in Christo Sincere dilexit, moriens suum testamentarium constituit, discrecioni enim sue commisit omnia sua, ut ex hiis elemosinas") faceret viduis, pu- pillis et egenis distribueret,") solveret quoque, que accommodata") quovis modo fuerunt") et redderet unicuique") reddenda, quod et totum factum est. Steterat aliquando in") quodam festo magno in testudine elevata capelle beati Jacobi apostoli, cum adhuc ibidem conventus divinum celebraret officium, in Aula Regia hec pia et laudabilis regina bona Guta, cumque omnes monachos al- bis vestitos cucullis, ut moris est, conspiceret et quod solus suus abbas dominus Conradus tali veste alba careret, sibi super eo ammiranti et de hoc interroganti dictum est: Dominus abbas hac vice cuculla?) caret, quia raro cucullam so- let?) servare diu, sed indigenti dat. Regina ta- cet, tacite nobilem pannum de scarleto albo sibi portari?) iubet et cucullam carenti abbati fieri mandat, demum veniente abbate regina conglo- batam cucullam panno mundo involutam abbati tribuit et quod tali utatur clenodio, rogat et dulciter precipit. Nodos abbas aperit, cucullam eadem veste diu usa est pia largitas abbatis: finierat autem tunc noviciatus sui annum do- minus Otto, cui professionem facienti eandem vestem dedit et in ea ipsum more solito bene- dixit. Et si de preteritis vaticinare quis posset, utique dicerem, quod talis vestis collacio ex^) divina dispensacione sed non casualiter facta fuis- set, nam idem dominus Otto, vir sapiens, domino Conrado abbati pro tempore, altero dimidio vide- licet anno, quiescenti*) in officio abbacie suc- cessit, nec tamen plus quam anno cum") dimidio in Aula Regia secundus abbatizavit, nam subito ipso cessante dominus Conradus primus reas- sumptus est. Dominus autem Otto, qui in officio domino Conrado successit, morte precessit, nam idem dominus Otto, abbas secundus Aule Regie, obiit anno Domini MCCCXIIII? in mense Marcio. Domina vero Guta, regina piissima, mortua est anno Domini MCOXCVII? quarto") decimo ka- lendas Julii, sepulta^ in castro Pragensi circa sepulchrum Ottakari regis; et fecerunt omnes populi planctum magnum?) super eam. Propter novitatem vero Aule Regie adhuc sepulture loca congrua") non habentis, illud gloriosum corpus sue coniugis rex tunc ibidem distulit sepelire, sed cogitaverat et tum^) hoc eciam verbis ex- presserat quibusdam familiaribus loquens secre- cius, quod postea edificiis erectis melioribus et locis ad sepeliendum aptatis eiusdem coniugis et patris sui, regis?) videlicet?) Ottakari, gloriosa corpora vellet transducere et in Aula Regia cum regali decencia humo dare. Nec aliquis de hoc dubitare poterit, quin eorum corpora, quos si- cut se?) ipsum dilexerat, ibidem esse voluerit, ubi et ipse requiem et mansionem in seculum seculi vivens et moriens preelegit. 3) dextera 2, 4. — ") preclarum 3. — ") velud 2, 4. — *) vitae termin. 4. — ") nemá 4. — ") eleem. 4; elimos. 2. — *) distrueret 3. — *) acomodata 2. — *) fuerunt quovis modo 4; fuerant 2. — ^) unicuique quae reddenda; et 4. — ^) in. festo mag. quodam 3, 4. — *) cuc. alba 4. — *) diu servare solet 4. — *) apportari 4. — *) et 2. — *) quies- cente 2. — ^) nemá 3. —') decimo quarto 4. — *) et sepulta 3, 4. — ') nemá 2. — ^) loco congruo 2. — ") cum 3, 4. — ^) nemá 4. — ?) nemá 2. — *) sicud et 2. 

Strana 80
1300 80 Capitulum LXVI. Qualiter et quare grossi denarii primo inceperint in regno Bohemie monetari. !) A primeva terre Bohemicalis origine usus confusus fuit in numismate, qui adhue in plerisque regionibus") solet esse. Quibuslibet quippe annis in urbibus et civitatibus Bohemie singulis") trans- figurabat formam denarii moneta semel aut bis, ita ut qui heri et nudius tercius fuerat sepe denarius bonus et datilis, post breve dierum spacium esse desineret usualis. Quam dampnosa et exosa hec') frequens monete variacio toti regno") fuerit, facile perpendere poterit, qui hoc metiri subtilius racionis perpendiculo non fastidit. Tollebat namque in parte maxima hec varietas convivendi amicicie modum, cui precipue inni- titur genus humanum. Nemo enim tunc lucrose de civitate ad civitatem, de foro ad forum aliud racione mercium poterat transire, sua vendere aut aliena emere, quoniam numus,") qui valuit hic, usum non habuit illic. Quid igitur restabat, nisi formam denarii frangere et ipsum non sine dampno in argentum convertere, quem") paulo ante eciam") cum rerum dispendio apud cam- psores cambiendo vix pro argento quisquam*^) po- terat*) obtinere. Decipiebatur") inter?) hec mul- tociens de rure veniens simplicitas rusticana foripeta," cum nichil posset vendere aut emere, nisi sub institorum quandoque falsorum et in- iustorum impari pondere et mensura; et quod magis est, talis mutacio numorum?) cunctis quasi occultum intulit latrocinium, cum^) hodie enim quis habere se gaudebat denarium, cras habebat obolum, et hoc fiebat, quociens numisma fuerat PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. variatum in quolibet contractu. Raro tunc dena- 1300 rius nominabatur, sed rerum quarumlibet foren- sis commutacio per marcam, fertonem, lottonem, settinum^) aut quentinum communiter habebatur. Haud dubium, quin multociens per hec pondera facta fuerit pluribus et maxime simplicibus aut pauperibus iniuria satis magna. Quibus malis pius Wenceslaus, Bohemie rex sextus, Aule Regie fundator primus, dilectus a5) Deo et hominibus, cuius digne") memoria in benediccione est, cum ipsius memoria quasi mellis stilla in ore dulces- cat, in aure ut cithara) armonizet,^ ut com- mune bonum per amplius dilataret, occurrere sagaciter cogitabat. Ipse enim!) rex multorum precavere") cupiens periculo disposuit, ut po- pulus in uno sibi communicet?) in numismate mutuo, ut puta?) qui in uno rege participant et in regno. Mittit itaque rex Florenciam, viros industrios, Reinhardum") scilicet,?) Alphardum?) et Cynonem?) Lombardum advocat, qui in talibus negociis tantam habebant experienciam, quod utiliter") dirigere poterant rem tam magnam. Anno igitur domini MCCC? mense Julio moneta grossorum pragensium et parvorum, quorum duodecim grosso equivalent, instituitur et dena- rius quilibet Wenceslai nomine, qui eorum in- stitutor exstitit, insignitur. Corda facit leta quasi*) pluribus ista moneta. Grossum denarium multi reputant quasi dium,*) Hunc qui conservant pluresque simul coacervant, Et quasi pro sanctis venerantur eos, quia tantis Grossis de multis spes est permaxima stultis, Qui se victuros reputant") nunquam morituros, Qui thezaurizant et non super hoc sillogizant, ") Quis post hos rapiat aut heres quis sibi fiat. !) Zavedení grošů v mincovnictví českém klade Petr Žitavský, jak z kapitoly této viděti jest, do r. 1300; i máme za to, že udání toto jest docela správné; nebo 6 list. r. 1302 (Reg. Boh. II, 835) předpisuje se v listině Vá- clava II již placení úroku jimi; nemůže býti tedy dobré podotknutí, že teprv r. 1303 byly groše zavedeny (Chmel, Der ústerr. Geschichtsforscher I, 154 7). — *) V listinách souvěkých nazývá se Reynherius, Reynerius, Ruenherus de Flo- rentia a piichazi v nich od roku 1300—1305. (Srovnej Reg. Boh. II, str. 808, 869, 875, 877, 878 a 1206.) Reinher se jmenuje též hejtmanem krakovským. (Viz tamtéž str. 876.) — *) V listinách se píše Appardus, později s pfijmim de Nigro monte a v hodnosti komorníka král. českého, t. j. správce komory české čili podkomořího. Všichni tři činili jakousi kupeckou společnost, která od krále nějaké výsady měla. (Srovnej Reg. Boh. II, 869.) 7) nationibus 4. — *) et sing. 4. — *) frequens hoc 4. — ") regni 3. — ") nummus 2. — *) quam rukopisy. — 7) nemá 4. — *) quispiam 3, 4. — ") obtinere poterat 4. — *) et decip. 2. — *) nemá 3. — *) et foripeta 4. — *) nummo- rum a niże nummisma 2. — 'j cum e hodie 4. — *) sectinum 2, 4. — *) nemá 2. — *) et digne 4. —!) cyth. rukopisy. — k) armonizat 4. — !) namque 3, 4. — ?) cupiens praecavere 4. — ") convincet 3; communicet numismate 4. — ?) ut puta nemá 2. — ») Reynh. 3; Reinardurm 4. — *) Cyno 2. — *) viriliter 3. — *) queam 4. — *) dyum 3, 4. — *) dep. 2. — ") silog. 2. 

Strana 81
1300 Hic grossus numus PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. iamiam manet undique summus, Quem scio dispersum longe, sed raro reversum ; Nam solet exire regnum nescitque redire, Nam bene vincitur, cum de foris hic reperitur, Et custoditur, ad quid valeat, bene scitur. Capitulum LXVII. Qualiter") Wenceslaus, rex sextus Bohemie, Po- loniam intraverit?) et in Gnisna") coronatus fuerit" anno Domini MCCC?. Boni cuiuslibet proprietas hec existit, quod longe lateque sese diffundit ac terminorum inter paucorum angustias stare nescit. Virtus. itaque eximia ac morum legalium decencia, quas in se Wenceslaus, rex Bohemie, Deo donante habuit, fama preconizante se ubique dilatavit, quod quelibet, que in circuitu gens vel nacio existit,") sub istius regis pacifici quam magnifici regimine degere affectavit. Iste itaque rex pacem dilexit, iusticiam custodivit, iudicium in omni tempore fecit. Nominabatur a plerisque rex sapiens, bonus, mitis ac princeps pacis, unde factum est, post- quam primus rex Kalisiensis*) occisus fuisset, ") nullumque heredem masculinum superstitem re- liquisset, maiores natu regni illius pariter con- venerunt et de principe alio, cui se terramque securius subiicere valeant, sollicite tractaverunt. Breviantur hec consilia, nam omnes communiter in Wenceslaum, regem Bohemie sextum, ut reg- net super eos, dirigunt sua vota; dixerunt enim: Rex iste inclitus prepotens est, auctor et amator pacis est, thesauros plurimos habet, terras fere in circuitu nostro omnes possidet, unde optime ab hostium incursibus nos defendet. Regi eciam isti, quia mortis morsu?) primam suam perdidit thori consortem, Elizabeth) virginem, nostri regis unicam filiam et heredem, offeremus uxo- rem, sic erit Bohemis et nobis unus rex et com- munis convivendi amicabilis lex. Convenient 81 enim in rege et sub uno gaudebunt principe, qui non multum dissonant in idiomate!) Slauice lingwe. Nam qui idem lingwagium locuntur, plerumque amoris se arcioris nexibus complec- tuntur. Visus est bonus sermo iste in oculis multitudinis universe, missi sunt itaque*) so- lempnes nunccii ad Wenceslaum, Bohemie regem, qui Polonice gentis legaliter referant legacionem, quos rex pius benigne suscepit, benignius per- tractavit, ac apud se in regali palacio, ut super hiis") negociis, que retulerant, quid agendum sit, cum suis sagacius deliberet, pro tempore reser- vavit. Tandem Wenceslaus rex decretum ac se- cretum sui consilii nuncciis Polonie aperuit et sic dixit: Non consuevit nostre regalis dignitatis sublimitas hiis sinum sue pietatis claudere, quicunque ad ipsum spe obtinende gracie fidu- cialiter conati fuerint convolare. Peticioni igitur vestre, qua nos ad regnum invitatis Polonie, prono gratanter animo ex nunc annuimus, pol- licentes, quod ad ipsum quantocius manu valida cum armatorum potencia veniemus; vos autem nunc nos preite, ad terram vestramque*) redite et de negocio nostro, ut confidimus, disponere curate. Puella eciam, que regni vestri heres existit, ad vestram peticionem et consolacionem gentis, que vos misit, nostrà legitima uxor erit. Sie itaque nunccii Polonie post responsionem a rege acceptam cum gaudio reversi sunt in regio- nem suam. Consolabantur autem universum po- pulum ubique predicantes Wenceslaum, regem Bohemie, esse venturum. Interea idem rex Bo- hemie floridam milicie congregat multitudinem copiosam et anno Domini MCCC" tempore, quo solent reges ad bellum procedere, intravit Polo- niam. Igitur rex inclitus pergit itinere suo, erat- que Dominus cum eo, per quem erat vir in cunctis prospere agens, ductor autem vie eius haud dubium Dominus erat, qui omnia opera eius dirigebat. Porro mox ut ad terminos Polonie!) rex pervenit, pacis commodo verbo et opere in- tendere cepit, tuguria namque et latibula, que 1) T. j. Pfemysl, kterf zavraZdén byl dne 6 února r. 1296. (Srovn. Palackého Děj. nár. č. II, 1, str. 281 a násl.) x) Nápis kapitoly této schází v ruk. 2, ale ponecháno jest pro něj místo. — 7") intravit 3. — *) Gnijzna 4. — *) fuit 3. — *) extitit 3. — *) Kalys. 4. — ") morsum 4. — *) Elyzabet 4; Elisabeth 3. — *) yd. rukopisy. — *) nam- que 2. — *) iis 4. — *) vestram 4. — !) V ruk. 2 jest jen písmeno P a prázdné místo pro 3 až 4 písmena. 11 1200 

Strana 82
1300 82 hinc inde latronum habitacio fuerant in rubetis, confregit igneque plurima consumpsit, fratres quoque et consangwineos quosdam quondam illius magni Zawissii") ibidem in quodam castello inventos obsedit et obtentos protinus decollavit, sicque de civitate ad civitatem, de municione ad municionem, de loco ad locum alterum per- transiit et eos, qui se non subiiciebant ultronei, rex vi belli domavit suoque dominio subiugavit. Veneruntque ad ipsum de Opulia,") de Tetschin,") de Cuyauia*) ac plures alii de Polonia duces ac principes, qui se regalibus serviciis appli- cuerunt fidemque et homagium regi humiliter prestiterunt. Tandem ut?) regalis potencia terram Callissensem,*) Gnysnensem,") Pomeraniam, Pos- naniam") ac omnia illa loca confinia obtinuisset, ad Gnysnam*) civitatem metropolim postea rex pervenit, ubi petentibus universis Polonie nobi- libus ac principibus, qui tunc aderant, per Pe- trum, Gnysnensem archiepiscopum, benediccione previa Wenceslaus, rex Bohemie, regni Polonie diademate decenter est et sollempniter insigni- tus. ) Ut autem tante festivitatis sollempnitas sollempnior haberetur, plurimi barones et no- biles per regem militari baltheo cingebantur, qui tamen omnes in hoc novo militancium festo et tyrocinio armis pro vestibus aureis utebantur; dictum namque tunc erat regi, quod pararent occultas insidias quidam malefici, qui erant pacis et patrie publici") inimici. Ex hoc igitur PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. pro capitaneo statuisset, in Bohemiam cum gau- dio et pace reversus est. Ille autem Petrus, ?) Gnysnensis archiepiscopus, qui regem corona- verat, tam acer Theutunicorum*) emulus erat, quod ipsos solum") canina") capita nominare solebat. Cum enim dominus Johannes, *) Brux- nensis*) episcopus, in ecclesia Gnysnensi coram rege latino?) eloquio elegantissime*) predicasset, idem archiepiscopus regi dixit: iste optime pre- dicasset, si non caninum caput et Theutunicus esset. Displicuit autem huiuscemodi sermo regi, sed revera, qui protulit talia, peiorem se ha- bere lingwam cane monstravit eo, quod lingwa canum sanitatem adducit, istius vero lingwa mordens* venenum malediccionis effundit. Re- verso autem rege Bohemi exultabant et exul- tantibus animis exclamabant: Omnes laudare studeant et glorificare Sincere Christum, | quod regem taliter istum Sic exaltavit et tantum magnificavit, Quod duo regna regit, rex hic sibi namque*) subegit: Unum natura, reliquum dant prelia dura. Wenceslae, bona tua sors est:") ecce corona Dupla caput cingit, duo sceptra manus tua stringit, Te sic augustum fecisti, tu quia iustum Iudicium facere soles et sub pace tenere Subiectas terras, exstirpans") undique guer- . . : . nz ras.! titulus”) regni Polonie regibus adscribitur*) Bo- ) hemie usque in hodiernum diem.?) Demum cum rex singula rite in illis Polonie partibus ordi- nasset Heinricumque dictum de Duba ibi") !) Korunovati se dal Václav II v Hnězdně v červenci nebo srpnu r. 1300. — ?) Názvu krále polského užívali ještě následující čtyři králové čeští, král Jan se ho vzdal dne 24 srpna r. 1335. (Srovnej Palackého Dějiny nár. česk. II, 2, str. 19.) — 9) Arcibiskupem v Hnězdně byl r. 1300 Jakub II majici prijmi Swinka. — *) Jan z Ostrova (Schlau- kenuerd, Sehleckenwerd, Slacnverd) byl doktor dekretů, kanovník pražský, i protonotářem královským se jmenuje, snad moravským, později stal se biskupem brixienským (1306), později 1321 bamberským a r. 1324 frisinským. Byl z nejpřednějších důvěrníků krále Václava II, jehož posledních pořízení vedle Heidenreicha, opata sedlického, Kon- ráda, opata zbraslavského, a Jindřicha Šturmova, kanovníka pražského, vykonavatelem se stal. (Srovn. Reg. Boh. II, 882, a kapitoly 74 a 82 této kroniky.) ®) Zcebissii 3, 4. — *) Opul. 3. —») Thiessin 3; Thescin 4. — *) Cuiauia 4. — ») nemá 4. — 9) Callisiensem 3; Kalysiensem 4. — *) Gnis. 3, 4 a tak nize. — *) nemá 2. — *) Gniesnam 3 a tak níže. — "; pacis et pacem publ. 3.; publice 4. — ", tyt. 2. — *) ascribitur 3; asscribitur 4. — 7) ibique 2. — *; Teutonicorum 4. — *) nemá 2. — "j canum 4. — *) Britanensis 3; Bricsin. 4. — ") lat. sermone, eloquio 2. — *) elongatissime 3. — *) mordent 3; mordax 4. — ©) nan- que 4. — *) nemá 4. — ') ceptra 3. — *) extirpans 4. — ') terras 3. 1300 

Strana 83
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum LXVIII. 1301 Qualiter Wenceslaus, filius Wenceslai, regis sexti electus fuerit in regem Ungarie") anno Domini MCCCI?. Bohemie, Quam magne coram Deo devocionis et apud omnes homines opinionis laudabilis Wenceslaus secundus, Bohemie rex sextus, exstiterit,") qui- libet faciliter perpendere poterit intelligens, quod ipsius unigenitum adhuc adolescentulum Wenceslaum tercium divina gracia in gloria se- cundum cursum seculi eximia sublimavit. Mortuo namque Andrea,") rege Ungarie, nullo preter unicam filiam parvulam herede relicto superstite, plures potentes comites ac nobiles cum?) civibus?) Budensibus ac cum aliis civitatum multarum valencioribus Ungarie conveniunt ac maturo previo consilio Wenceslaum iuvenem, Wenceslai regis Bohemie et Polonie filium, sibi in regem et dominum concorditer elegerunt.?) Attenderunt illi et in memoria volvebant tenaci, reges Bo- hemie de prosapia nobili regum Ungarie de- scendisse ingentemque ipsorum potenciam, vi- gentem gloriam ac supereminentem diviciarum copiam esse, unde ad postulandum de Bohemia regem quidam de Ungaris habebant animum prompciorem propter retribucionem. ?) munus, mens prompta pa- ratur, Cum sit vix unus spernens latum sibi munus, Propter mercedem civis") edificans struit edem, Voce canit clara pro munere clerus in ara. Sic quidam de Ungaria fecerunt, qui sub spe donacionis regie regis filium postulaverunt, ali autem fuerunt, qui alterius condicionis et consideracionis animo negocia talia sincerius promoverunt, et licet cor esset diversum, omnium Nam cum speratur 83 tamen unum preponitur in voce votum, ut regem advocent iuvenem Wenceslaum. Matheus?) igitur?) comes de Trentsch," Amodeus*) et Demetrius 9) nec non Wernerus?) comites cum pluribus op- timis et nobilibus Ungarie ad Wenceslaum re- gem Bohemie decenter venerunt et ut ipsis pro rege suo suum exhibeat filium, instanter ac constanter postularunt.5) Rex autem Bohemie Wenceslaus, quia") iam duo regna, unum tantum heredem habuit, peticioni gentis Ungarice audi- tum facilem illico non concessit. Meciebatur namque") cana regis sapiencia infantilis etatis, que suo") infuit filio, statum et modum intel- ligens sane, quia artatum") ingenium latum non sufficit regere regnum et maxime, quia in ipso unico filio pater fruebatur dulci precordiali so- lacio, ita quod rex equo ferret animo vita carere aut unigenito tam dilecto. Importunis tamen pre- cibus iugiter patri pro filio instabant Ungari fi- delia obsequia pollicentes ei. Peculiares quoque regis consiliarii applicant se ei allegantes rem et sermonem huiuscemodi: Non te latet domine rex, inquiunt, et nos ipsi cognoscimus?) et pa- tres nostri narraverunt nobis, quia lata est Ungarie terra ac ipsius potencia minime men- surata. Reges enim Ungarie, qui ante nos fue- runt, per totam fere Germaniam tyrranidem exer- centes longe dominati sunt. Et quid est, quod eque in altum possit extollere regalis honoris et laudis preconia, aut ordinare melius statum bonum in Bohemia, quam si filius tuus, domine rex, regnare ceperit") in Ungaria. O quante inef- fabilis supereminencie suborietur tibi rex gloria, cum*) tua, que iam duorum gestat sceptra reg- norum dextera, obtineat et tercium, si non per te, tamen per filium. O speranda pacis tranquil- litas! O*) preconizanda inviolabilis securitatis 1) Ondřej zemřel 14 ledna 1301. — ?) Strana, která si v Uhřích přála míti Přemyslovce na trůnu, podávala korunu králi Václavovi II a ne jeho synovi. — 9) Příbuzenství krále českého s Arpadovci bylo blízké; byltě Bela IV praděd krále Václava II, jehož matka Kunhuta, jak známo, byla dcera Rostislava a Anny, dcery Bely IV, krále uherského. — *) Matouš Trenčínský, syn palatina Petra z rodu Csáků, v dějinách uherských později velmi proslulý. — 5) Amadaeus, tehdy palatin uherský, který ale sotva byl v poselství, poněvadž držel se stranou králi českému protiv- nou. — 9) Demetrius, syn Mikuláše z rodu Aba. — *) Werner byl bezpochyby rychtář budínský. — %) Schůze Vá- clava II s posly uherskými byla v Hodoníně, a to asi v první polovici měsíce srpna r. 1301. ^) Hung. 4 a tak níže stále. — *) exstiterat 2. — ?) nemá 2. — *') quibus 3. — P) citus 3, 4. — 1) Tak správně 3 a 4; Mathias 2. — ") Trensch 3, 4. — *) qui 2. — ') nanque 4. — ") sui 3, 4. — ") arctatum 4. — *) agnosc. 4. — 7) cepit 3. — *) quum 4. — *) Ft 2. 11* 1301 

Strana 84
1301 84 dignitas, cum in Bohemie, Polonie ac Ungarie regnis una dominabitur et gloriabitur potestas. Dignum opere est, ut non solum filium, sed eciam pro tam cofnmuni bono quivis fidelis im- molare") debeat, si opus fuerit, et se‘) ipsum. Demum exortativis?) precibus vix rex allectus emisit verbum ac non sine cordis mesticia Un- garis filium offert suum, nec obtulisset, si*) con- solacionem pauperum et patrie ex hoc profu- turam) regis devocio non previdisset. Post hec nuncciis illis solempnibus, qui de Ungaria ve- nerant, regalibus donariis liberaliter ac ditissime honoratis*) nec non oneratis, universis quoque apparatibus, prout tanti regis honorem decuit, adaptatis, anno Domini MCCCI* etatis") vero decimo tercio sue Wenceslaus iuvenis in Un- gariam cum innumera) multitudine est profectus. Eodem autem anno in die Rufi martyris per Colossensem archiepiscopum in civitate Alba Regali) regum Ungarie sacro diademate' cum preclara solempnitate festive coronatus est, !) ubi archiepiscopi, comites ac plurimi nobiles affuerunt et peracto illius festivitatis gaudio ipsum regem novum in Budam honorifice de- duxerunt. Sic igitur heres Bohemie factus est rex Ungarie. ex hoc, quia non meditatur res effectas fore, quales et mirabiliter actas; rex fit rex Ungariorum. tua fit^) letissima ") jam mens. Ungara, Polona tibi subiacet ecce corona, Hunc lauda regem | iam regna tenens?) tria; legem Quis non miratur Ullus homo, tales Conspicimus factas Ecce Bohemorum Plaude Bohemica gens, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Ipsis, quam rex dat, stat, ") princeps et semper aman- dus, Qui regnat late de magnifica probitate, Rex merito crevit, cuius virtus inolevit, Et fulgens vita claro stat honore polita, Wenceslae pater, benedicat te pia mater Atque tuum natum teneat?) gens Ungara") gratum, ad eum, quod ei famuletur. quoniam sepissime legi, constans fore nescit Hic commendandus Sic inclinetur Hoc”) opus est regi, Quod gens Ungarica amica, Et quod*) latatur") gens hec et") hinc raro domatur, Gens ista") est levis," iaculis") est sevaque sevis. Non pretermittendum autem, sed diligencius est sciendum, quod Bonifacius papa octavus Carulum,*) adolescentem Caruli, regis Sicilie filium, in Ungariam pro rege transmiserat, cui pars aliqua Ungarie et maxime Albertus, rex Romanorum, in preiudicium regis Bohemie iuva- mine, quo poterat, assistebat;?) et licet Wence- slaus, qui tunc erat coronatus rex Ungarie, et idem Carulus*) per papam transmissus nati essent de duabus sororibus carnalibus, tamen, quia*) minus inhiabant?) favoribus nature, quam honoribus, cottidie litibus rixantur alternis et incessantibus. Porro cum iste Wenceslaus pater estuaret desiderio videndi filium, timens eciam, ne eidem aliquod eveniret periculum, congre- gavit valentem exercitum et anno MCCCIV? mense Junio?) regnum adiit Ungarorum, Her- 1) Korunování to stalo se bezpochyby dne 27 srpna v neděli a ne 26 srpna, na který den připadá v starších dobách svěcení sv. Rufa. Arcibiskup koločský jmenoval se Jan. Václav III byl korunován jako Ladislav V a pod tímto jménem vydávány také v Uhřích listiny od něho. — ?) Srovnej Palackého Děj. nár. č. II, 1, str. 283 a násl. — Dudik, Mährens allg. Gesch. VII, 254 a násl. — Reg. Boh. II, str. 810 a násl. — Krones, Der Thronkampf der Pře- mysliden und Anjous in Ungarn. Zeitschrift für die österr. Gymnasien XIV, 639 a násl. — 9) Toto naznačení času sro- vnává se také s listinami; nebo na konci měsíce května vydává král Václav více listin v Brně, patrně již na cestě obmýšlené do Uher. >) ymmol. 2, 3. — *) semet 4. — *) exhortatis 2; exhortantis 4. — *) si non 2. — 5) per figuram 3. — *) hono- rans 2. — ") etatis vero suae dec. ter. Wenc. 3; et aetatis 4. — ') numera 3. — *) nemá 2, 4. — !) dyad. rukopisy. — 7) sit 4. — ^) iam letissima 2. — ?) tenent 3. — ») extat 4. — *) tenet 2. — *) Ungarica 3. — ") hic 4. — *) quia 3, 4. — *) letatur 3. — ") nemá 4. — *) est ista 3. — 7) lenis 4. — ") faculis 4. — *) Carolum, adol. Caroli 4. — b) Carolus 3, 4. — *) qua 3. — *) inhyabant 2, 3. unus cum laudibus ex- i30 

Strana 85
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1304 mannum vero, marchionem Brandeburgensem, suum consangwineum, rex in sua absencia terris suis prefecit capitaneum. Rex autem*) Deum habens sui itineris ductorem feliciter Ungariam pertransiit, timorque suus super omnes irruit, tandem quoque, ubi filius suus fuit, pervenit. Nolebat autem rex pater, sagacitate usus, regem videre filium nisi sub diadematef) et omnibus indumentis regalibus regni Ungarie solempniter insignitum. Sic igitur rex, regis filius, ornatus fuit,*) quemadmodum pater iussit. In loco autem, ubi reges isti") fuerant congressuri, strati fue- runt soletenus?) panni preciosissimi. Circumstan- tibus autem et cernentibus principibus," comi- tibus ac nobilibus pluribus, filius primo patri appropinquat et hoc verbum latino eloquio eruc- tabat: Advenisti desiderabilis, quem exspecta- bamus,) quasi in tenebris constituti, te nostra vocabant suspiria ac") requirebant lamenta, tu factus es spes, qui tuam exspectabant presen- ciam, universis. Occurrens autem pater filio ruit in oscula, stringens collum manu ae dulciter filio sic respondet: Fili omnia mea tua sunt, solacium unicum vite mee, sufficit michi te vi- disse, sollicitudinem postpone, ego enim tibi gaudium et tu michi. Sicque inter") affabilia colloquia erumpebant lacrime, quia se neuter poterat continere. Nec mora longa post hec fit, sed mox ad redeundum in Bohemiam rex pater se disponit et procedit, secumque filium, regem Ungarie, cum omni apparatu et ornatu regni Ungarie deducit. Eodem igitur anno, mense Augusto pater cum filio in Pragam feliciter reversus est. Hoc*) plures quoque, qui cum rege Wenceslao in ex- pedicionibus fuerant,") michi sepius retulerunt, quod ipse rex in terminis inimicorum constitutus in proteccione Dei altissimi plus quam in multi- tudine sui populi confidebat, nullatenus a con- suetis oracionibus cessabat et plures missas sub 85 tentoriis audiebat. Cum autem clamor propter insultum hostium aliquando in exercitu factus fuit, magis oracionibus, quam armorum defensio- nibus confisus nullatenus formidabat, sed in Domino suum fiducialiter cor habebat, nunquam eciam tantus timor in exercitu potuit esse, qui ipsum ab audicione misse alicuius, quam audire inceperat, poterat separare. Merito ergo hunc principem dextera Domini protegebat, qui tan- tum de eius adiutorio confidebat. Capitulum LXIX. Qualiter Elizabeth*), filia regis Polonie, regi Wenceslao nupserit et coronata fuerit anno Domini MCCCIII?*. Sicut precedens narracio tetigit, Przemysl,") rex Polonie, unam duntaxat filiam heredem super- stitem moriens dereliquit. Hec primo Ottoni, filio Ottonis, marchionis Brandeburgensis, fuerat desponsata, sed eodem sponso ante carnalem copulam mortuo a tali fuit desponsacionis*) vin- culo liberata. Sponso defuncto in domo soceri sui in Saxonia virgo permansit decenti reve- rencia custodita, ac si naturalis principis illius exstitisset filia. Et quia ad consolacionem et peticionem gentis Polonie eandem puellam rex Wenceslaus vovit et statuit matrimonialiter du- cere, cum iam sceptrum teneret Polonie, domi- num Heydenricum, abbatem Scedlicensem,") ac Benessium") dictum de!) Wartemberg") regi placuit mittere") in occursum venienti iam puelle. Hii") puelle regie in?) Zittauia") occurrerunt et ipsam cum debita decencia anno Domini MCCC? in Pragam deduxerunt. Et licet tunc temporis puella hec apta virili fuisset consorcio, ut puta, que iam in quarto decimo anno") etatis sue vixit, tamen rex non cognoscebat eam, sed per tres annos illustri domine Griffinie"), matertere 1) Beneš z Wartmberka byl tenkráte purkrabím kladskym. — ?) Zitava v Lužici. *) vero 4. — 5) dyad. rukopisy. — *) ornatus fit 2; coronatus fit 3; coronatus fuit 4. — *) reges alii reges 2. — I) solotenus 4. — *) princip. et comitibus 4. — ') expectabamus 4 a tak níže; vůbec vynechává ruk. 4 pravidelně s ve složených slovech, když se z předložky ex skládají a druhé slovo písmenem s začíná. — ") et 4. — *) inter eos affab. 2. — *) Tak dle Losertha; hii rukopisy 2 a 8; ii 4. —”) fuerunt 4. — *) Eliz. 3; Elys. 4. — 7) nemá 4; Premysl 3. — *) dispons 2. — *) Zcedl. 4. — ") Benissium 2; Benezium 4. — ") Wartinberg 3; Warthinberch 4. — *) nubere 2, — 7) Ii 4. — *) Zytauia 3; Zitauia 4. — *) aet. suae vixit anno 4. — *) Griffinie 3, 4. 304 

Strana 86
1303 1303 86 regis, quondam ducisse Cracouie,") illam tra- didit educandam. Porro cum rex de die in diem festum nupciarum*) protraheret, utrumque vide- licet regnum Bohemie et Polonie nimis fuerat conturbatum, cum staret heredibus desolatum. Accidit autem, quod semel in festo Pasche?) in Brunna cum dominus Conradus, abbas primus Aule Regie, familiare cum rege colloquium ha- buit, inter cetera sic dixit: Domine rex, divina bonitas vos in caput posuit sui populi, unde ad vos ut consolatorem unicum universorum re- spiciunt oculi, omnium salus in sola manu et persona vestra stat; miror autem, cur vestram benignam industriam, qua eciam futura a longe cognoscitis,^ in tantum clauditis et artatis,*) quod populo, qui ad vos tantum respicit, pie- tatis viscera denegatis, et de consolacione eius perpetua minime cogitatis. Salva*) gracia vestra precipuum et maximum bonum vestrorum reg- norum domine rex iam negligitis; timeo autem, ne indignacio Domini pro eo irascatur vobis; ecce nobilis et nubilis illa filia regis vobis desponsata exspectat nupcias, vos autem differtis ipsas; cum autem ad duo regna Bohemie et Polonie unicum filium, qui nunc est rex in Un- garia, habeatis, summopere vobis pro solacio populi et regnorum est intendendum, quod me- diante Dei benediccione vestrorum crescat *) multiplicacio filiorum, Pius rex pii sui, quem dilexit, abbatis preces non despexit et monita, sed statim ex illa hora rex consensit et dispo- nere cepit verbo et opere de omnibus, que fue- runt nupciis regalibus necessaria, unde factum est, quod tercio anno postquam in Pragam ve- nerat, illa virgo Elizabeth") — ipse est annus!) Domini MCCCIII? in die Pentecostes?) gloriosus Wenceslaus," rex Bohemie sextus, regis primi Polonie filiam sibi in matrimonium copulavit, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. eamque per venerabilem dominum Heinricum, 1:505 Wratislauiensem episcopum, auctoritate") Ma- guntini et Gnysnensis^) archiepiscoporum conse- crari ac coronari ad regna Bohemie et Polonie in ecclesia Pragensi ante altare beati Viti so- lempniter procuravit, et ne eiusdem coronacionis debita dignitatis,?) decencie ac regie opulencie maiestas claris laudum titulis") in summum eri- genda paulisper submissius duceretur, facta fuit tunc curia regalis sive ambitus inter ecclesias beati Viti et Georgii martyrum?) mire magni- tudinis et structure de serratis roboribus et do- latis, compaginacionibus quoque ferruminatis tan- quam perpetuo duraturis. Erat autem hec struc- tura in altum aliquantulum elevata, ita quod per gradus pateret aditus et ascensus. Sedilia quoque et mense et omnia, que pertinere po- terant ad regale convivium celebrandum, prout melius poterat construere") ingenium et manus artificum, nichil omnino fuerat pretermissum. Insuper et totus circuitus circumdatus*) erat) pannis diversi generis et coloris, qui interpolati") multiformitate auri et argenti non minus in se- rena facie principum rutilabant; itaque omnia facta sunt dignissime et") completa. Postquam completum fuisset hoc festum bene letum, Regnum duplex stat, quoniam spes cercior ex- Stat, Quod generet prolem rex, per quam pellere molem *) gens tota, guod et prece poscit. gens?) cepit tota rogare, cum filia sit generata. Tristicie possit Nam pro prole mare Est spes frustrata, Ipsa namque*) regina, que prius vocabulo proprio Reycezka,") nunc vero in coronacione iu- bente rege mutato nomine Elizabeth ") nuncupata 7) Gryfina byla sestra králové Kunhuty, matky Václava II, dcera Rostislava, bana mačevského, manželka Leška Černého, knížete sieradzského, krakovského a sandoměřského, a žila tenkráte v Čechách, jak se zdá na Bu- dyni. Žila ještě r. 1302, a nezemřela tedy, jak se v některých spisech udává, již r. 1296 (viz Reg. Boh. II, 835). — 2) Velkonoce ztrávil, jak se dle dat listin zdá, jak r. 1302 tak r. 1303 král Václav v Brně. — ?) Letnic bylo r. 1308 dne 26 května. *) protrah. nuptiarum 4. — 3) conscius 2. — *) arctatis 4. — *) sola 2. — *) restat 3. — ^) Elyz. 4. — ') annus est 4. — *) nemá 4. — !) Henricum 3, 4. — ^) author. 4. — ») Gniesn. 3; Gnisn. 4. — *) nemá 3, 4. — ») tyt. 3. — 3) martirum 3. — ") nemá 2. .— *) circund. 4. — *) nemá 3. — *) interpolata ruk. — ") nemá 4. — *) mollem 3. — ") coe- pit gens 4. — *) nanque 4. — *) Reyczha 3; Reytsa 4. — *) Elysabet 4. 

Strana 87
1305 1304 PETRA ZITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKÄ. est, concepit, anno quoque tercio post nupcias circa festum beati Viti filiam primam peperit, quam Agnetem!) in sacro fontis baptismate *) nominavit. Sed cito turbata fuit hec mater viduata, Et proles grata, que tunc fuerat generata, Tunc poterat gemere, valet et nunc?) corde dolere: vidit, nunquam quoque patrem. Antequam enim dies purgacionis completi re- gine sunt et antequam de puerperio more parien- cium*) surgeret, rex Wenceslaus est mortuus.) Nam solam matrem Capitulum LXX. Qualiter Thasso de Wissenburg, regni Bohemie camerarius, in multitudine populi fuit occisus anno Domini MCCCIIII*. Quando potens fueris, tibi consulo, premediteris, Quod non offendas homines inopes neque pren- das Per vim res horum, quia quid facit, ipse ma- lorum fert, res tollens alienas. sumas horum racionem. Multorum penas Nunc per Thassonem 5) Ipse namque Thasso?) de Wissenburg, cum regni Bohemie camerarius esset et in diviciis habundaret," quemdam Johannem vicinum cog- nomine Lupus, humilem genere simulque et cor- pore, sed animo?) horribilem habebat. Hic autem Johannes quandam possessiunculam Thassoni vi- cinam tenebat," que obiecta Thassonis oculis eius cupidum animum frequencius irritabat. Pre- dietus igitur Thasso hunc pauperem!) proscrip- cione dampnatum pronuncciavit et ipsius pos- sessiunculam occupavit. O quam perniciose sunt insidie, que latent in avara mente sub simili- tudine alicuius officii vel tutele.") Porro Johan- nes predictus privatus bonis suis, quid ageret, 87 ignoravit. Ipsum namque Thassonem persepe, ut sibi sua redderet, ammonuit,") nulla tamen utilitas ammonicionem repetitam sepius sub- secuta fuit. Tandem ad regem accessit et ibi similiter tempus et laborem crebris ammonicio- nibus amisit. Novissime plenus amaritudine pau- per ille regem in ecclesia Predicatorum in Praga ?) ammonuit, ubi,?) cum nec a rege responsum con- veniens recepisset, publice exclamavit: hodie nisi adiuverit me Deus, perdam corpus meum cum rebus, sicque confessus ac sacra commu- nione premunitus omnia, que habuit, distribuit pauperibus, solo gladio et cultello contentus sta- bat ante ecclesiam spe vite abiecta paratus ad mortem. Itaque cum favente fortuna funebri ille adversarius circa latus regis procederet, et co- mitante turba famulancium postea equum ascen- surus,") equitaturus ad hospicium iam pedem unum ad strepam poneret, mox ille ruit in fa- cinus ultra audaciam omnium positus; rapuit namque ferox homo ille Thassonem per gugul- lam ipsumque retorsit usque ad terram. Statim eciam immisit cordi suo cultellum, nec prius recessit, quam totam animam de corpore ex- pressit. Currit*) et pertransit homicida hie per totam turbam velut ictu fulminis attonitam, fu- giens quoque vitam obtinuit suam. Verbo non casso dico, quod") talia Thasso Tunc precavisset, si non aliena tulisset. Sciant itaque potentes nullam personam esse adeo humilem aut submissam, que*) non satis valeat in perniciem alienam. Capitulum LXXI. Qualiter Albertus, ") rex Romanorum, regnum Bo- hemie intravit") et in eo mala plurima perpetra- vit anno Domini MCCCIIII®. ¢) Sagacis nature diligens cura fuit, ut omne genus metalli, auri scilicet et argenti, tanquam 1) Dne 15 června r. 1305. — ?) Tas (Protasius) z Wisnburka. 3) Kostel u sv. Klimenta v klášteře Domini- kánů blíže kamenného mostu na Starém městě Pražském, kde se odbývaly soudy zemské. — *) Srovnej: Palacký, Děj. nár. Česk. II, 1, str. 293 a násl. — Dudík, Miihrens, allg. Gesch. VII, 302 a násl. — Kopp, Gesch. der eidgen. Biinde III, 340 a násl. *) baptysm. 4. — ?) tunc 2. — *) parencium 4. — *) mortuus est 4. — *) Tass. 3 a tak niZe. — ^) abund., quen- dam 4. — ') amicum 2; animum 3, 4. — *) habebat 4. — !) nemá 2. — ?) tutela 2. — ^) admon. a tak niZe. — *) ubi tamen nec 2. — ?) ascens. et equit. 4. — 3) Cucurrit et pertransiit 4. — *) quia 4. — *) qui 3, 4. — *) Alexius 2; ne- má 4. — *) intraverit. ... perpetraverit 4. 1304 

Strana 88
1304 88 irritamenta omnium malorum et causas avaricie a conspectu hominum absconderet et in imma") terrarum viscera eo secrecius*) quo profundius sepeliret, ut cessante causa similiter effectus cessaret. Illa vero, que paci boneque valitudini") ac tranquillitati animorum consulunt, fato na- ture in aperto posita sunt. Sed pervertere niti- tur ceca avaricia naturalem ordinem, pulchritu- dinemque?) rerum omnium vastatrix cupiditas mutat, quia que videt et possidet, nulla reputat, aliena vero, que absconsa sibi vel illicita sunt, habere estuat et anhelat. Quid est enim, quod Cuthna!) fomes avaricie ac abyssus malicie di- versa ac peregrina ingenciaque gencium genera ad contemplacionem sui contrahit regesque ac principes exteros allicit, nisi quia in sinu suo, scilicet?) in terrarum abditis, fomentum avaricie, argentum nutrit. Ad hunc itaque locum pestis rabida cupiditas avaricieque sitis inextinguibilis, que passim rapit et more turbinis involvit om- nia, ambiciosos animos attrahit, attractos") in- ficit et corrumpit. Huius itaque rei gracia Al- bertus, rex Romanorum, homo se erigens in sublime fortune licencia permittente ratus Rhe- num?) nec Danubium sufficere siti sue, mole- stacionis molimina machinatus est regi et regno Bohemie. Rabies namque *) avaricie, que eius mentem infecerat, memoriam adeo hebetaverat, quod accepti beneficii, quod pius Wenceslaus, rex Bohemie sextus, eidem impenderat, memor esse non poterat vel forsitan nolebat. Quis enim eundem Albertum tantum ad imperii sustulit fastigium fidelissima promocione sicut pius rex Bohemie? Sperabat enim regis sinceritas?) digna sue fidei consequi stipendia, sed res est in con- trarium mutata.*) Mittit namque Albertus, rex Romanorum, regi Bohemie sexto, Wenceslao se- cundo, sue sororis marito, nunccios satis) sol- lempnes, quatenus*) sibi Kuthnam cum argenti PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. fodinis sex annis concedat vel octoginta millia marcarum in redempcionem eiusdem persolvat tam pro annis preteritis, quam futuris, quas") dicebat ad se pro parte decimarum iure imperii pertinere. Cuius peticio per Wenceslaum regem expeditur ac ei taliter ex informacione iusticie et iurium respondetur: Nam quo) iure imperii decimas extorquet, qui non fasces imperii plene habet? Decimas sibi dare rex Bohemie non de- bet, iure autem regio illam exigi aut dari de- cimam racio nulla swadet. Peciit insuper idem Albertus, rex Almannie, resignari sibi terras has: Egram, Mysnam, Ungariam, Cracouiam ac Polo- nie regnum. Ad hanc requisicionem talem rex reddidit responsionem: Cum quasdam predicta- rum terrarum dotis nomine, quasdam legitime successionis iure, quasdam vocacionis titulo") possideamus, ipsas resignare faciliter non va- lemus. Movet regem Romanorum severa sed vera responsio, indicit ex hoc bellum, preparat arma, stringit gladium, tendit arcum, congestamque iram temperare non valens agitatur" animus in furorem, convocat quosdam principes et amicos, iustum ") se asserens, confugiens non ad con- scienciam sed ad testem. O quam sollers est animus iratus ad dictandas furoris ac tyranni- dis causas! Itaque contracto exercitu forcium bellatorum coactisque agminibus militum pluri- morum anno Domini MCCCIIII? transivit rex Albertus per Bauariam?) non sine pernicie in- digenarum pervenitque in Lincz,") ibidem Da- nubium pertransivit et post hoc?) circa Bude- wogis sua collocans?) tentoria filium suum, du- cem Austrie, ibidem exspectavit. Interea dux Austrie cum Ungaris, ?) Bulgaris et paganis cru- delitate comitante ipsum per Morauiam fertur feritate ferina, ubi feralia per secula inaudita, sue virtutis et victorie reliquerat signa.?) Nam circiter quatuor millia hominum promiscui sc- !) Hory Kutné. — ?) Albrecht táhl z Norymberka, kde se asi do“ 20 srpna zdržel, k Řeznu, dne 8 září byl se svým vojskem u Lince, kde přešel přes Dunaj, a táhl přes Cáhlav k Budějovicům. Tu spojil se dne 29 září se svým synem Rudolfem a králem uherským. — 3) Uhii vytrhli do pole, jak se zdá, brzy po uzavření smlouvy prešpur- ské dne 24 srpna. ") ymma 3, 4. — *) securius 2. — *) valet. 4. — ») Tak 4; pulerit. 2, 3. — *) nemá 2. — *) nemá 2, ale pro slovo nějaké necháno jest prázdné místo; attractosgue 4. — ») Renum 2. — *) nanque 4, a niże stále. — *) syncer. a. tak níže stále. — *) commutata 3, 4. — ') nemá 2. — ©) quatinus 3. — *) que rukopisy. — ') Dle Losertha; quia rukopisy. — *) tyt. 3, 4. — !) agitaturque 2. — * se iustum 3, 4. — *) Lintz 4. — *) haec 4. — P) collocavit 4. — *) reliquit insignia 3, 4. 

Strana 89
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1304 Xus ferro et igne interfecit, virginum quoque et") matronarum ac ceterarum mulierum greges misere") extra terre terminos*) ab illo exercitu paganico terribili sunt educti. Indicat adhuc in Ybanicz !) hoc malum ecclesie incendium, in qua tanta multitudo interiit hominum, quod liquor et adeps pingwedinis de humanis profluens mor- ticiniis fecerat remocius magnum fluxum. Nulli namque") integritati aut etati ignovit hec") in- humana ac immanis crudelitas, sed laudi") et glorie adscripserat?) omne nephas; infancium*) quoque capita infixa sunt lanceis et corpusculis ipsorum ad subsellia alligatis ^ mestum pre- bebant aspectum matribus suis; et ut plurima paucis claudam: nichil mali intactum reliquit ille exercitus paganicus et nequam. Itaque, dum per mala in") malum et*) perniciosa in perni- ciem graditur ille?) Gomorre populus, cum dam- pno pauperum tandem circa?) Budowicz*) ven- tum*) est ad regem Romanorum et exinde exer- citibus utriusque*) principis pariter congretatis venitur in Cuthnam ?) ac castra metati sunt in loco, quem pratorum commendabat amenitas; a latere aquilonari") habentes flumen Albeam; hinc et fluens amnis per Cuthnam et interfluens castris hostium mirabiliter') blandiebatur eorum aspectibus et alludebat, scaturiens namque lu- densque calculis ac harenis usui tam") hominum quam eqvorum suavem se prebebat, ita quod sitim') volencium bibere eciam irritabat. Cum- que") iam inter partes adversas insidie opere, mente et ingenio volverentur, ecce") sine ma- gistro vicia et fallacie excogitantur; Kuthnen- ses?) namque et hii, qui cum ipsis erant, hec invenerunt consilia, ut mortalia hostibus desti- narent xenia: per quod ruit unus et unus. sed funera plura secuntur. Transmittunt munus, Munera mittuntur, 89 Plures namque montani fuliginem ") purga- mentumque scoriosum argenti, alias quoque sce- nosas immundicias ex foveis et casis defluen- tes?) fluvio illi labenti*) ad exercitum hostilem miscuerunt, ex quo satis habunde") potaverunt ; ita quod homines et iumenta sine numero illo infecti toxico interierunt. Et quid decencius, quam votis impiis perniciose occurrere; argen- tum sitiverunt, argenti scoriam potaverunt; nec aliquid profuit, quod attemptatum*) tunc fuit contra Kuthnam ') licet debilibus virgulis circum- septam. Interea quia monstra ferocia ferocibus fue- rant iaculis ferienda, rex Bohemie, que") iam dudum collegerat") inclita bellatorum agmina, statuerat per civitates, municiones et campes- tria. Marchionem namque Hermannum de Bran- denburg, marchionem Ottonem cum") telo cum") quinque millibus pugnatorum circa ? Newen- burgam *) et in confinibus eius rex locaverat Wenceslaus, ceteri quoque nobiles regni Bohe- mie se locaverunt^) ubique in bonis ecclesie aut unusquisque in bonis*) illius se locavit, quem inimicum vel*) odio habuit. Plurima dampna fuerunt terre, cum prelia que- runt, faciunt hoc?) simul et wladicones inimicis, qui cito cedunt, quid habet quis et hoc) male poscunt, Nam loca cuncta sciunt, peiores indeque fiunt, Ast ideo plures suspenduntur quasi fures. Stetit namque *) regis Bohemie exercitus plus quam septimanis tribus regii mandati ex- spectacione suspensus, donec rex explorare pos- set^) plenius, quanta esset regis potencia Ro- manorum in hominibus bellantibus. Videns autem rex Bohemie, quod adversarii tam?) expensarum Nostri barones Plus regnum ledunt Nostri*) cognoscunt, !) Ivančice. — ?) Budějovice české. — ?) Kutná Hora. K Hore pfitrhl Albrecht 18 října 1304. — *) Malešov- ský potok (Pach) vtékající u Nových Dvorů do říčky Klejnarky. — 5) U Nimburka nad Labem. ") ac 4. — ") miseri rukopisy. — *) terminorum 2. — *) autem 4. — ") hoc 3. — *) laude 2, 3. — 7) ascrip. 2. — *) inflancium 3. — *) Ruk. 3 a 4 vkladaji tu: ct. — ") nemà 2. — *) nemá 4. — *) iste 3, 4. — *) Budowitz 4. — *) inven- tum 3. — *) nunc usque 2. — *) aliquilonari 3. — *) mirabiter 3. — *) nemá 3, 4. — !) sitim se 2, 3. — ") cum 4. — *) ecce — excogitantur nemá 2. — *) Cuth. nanque et ii 4; Ruthnenses 3. -— ”) fulginem 3. — 3) defluente 9. — ") ab- unde 4. — *) attentatum 4. — ') Cuthnam 4. — ") nemá 3. — ") colligerat 3. — 7) de 3. — ») et 4. — *) Neuenburgam 3, 4. — *) lotaverant 2. — *) in bonis nemá 2. — *) aut 3, 4. — *) fac. simul wladecones 3; simul hoc et wladecones 4; hoc simul bladecones 9. — *) nosci congnoscunt 3. — *) haec 4. — *) itaque 3, 4. — b) possit 3. — !) iam 3. 12 1304 

Strana 90
1304 90 defectu, guam ex potu infecti fluminis vim vis- cerum egerentis deficerent, nec propter frigus instans diucius iacere valerent, totam sui po- puli multitudinem admovit ad Cuthnam in cras- tinum commissurus cum hostibus") bellum. Iam nox unica belli differebat discrimina, sensit ita- que, ut dicebatur,') innocencie impugnator®) ad- mota propius signa belli, ipse?) et omnes, qui cum eo erant, timore sunt percussi, tyrones ex sola suspicione vulneris pallescunt, sed et vete- ranis genua tremuerunt, unde in primo noctis gallicinio abiecto pudore ex timore ingens vic- tor Romanorum fugam arripuit et abscessit. Dum igitur in crastinum pugna queritur, nullus adversarius reperitur. Sic itaque marchiones et duces cum universa multitudine populi feliciter de prelio opinato, sed?) verius sompniato re- versi sunt. !) Bellum pacificum fuit hoc, nullis inimicum, Namque recedentes sani sunt atque manentes, Nullus in hoc bello gladio cadit atque duello.*) Hii" fugiunt, isti furiunt, audacia fiunt Corda Bohemorum, quia fit fuga Theutuni- corum,") Sic qui gaudere simulant se, forte dolere Tunc incepissent hostes, si non abiissent. Vehemens tamen questio pulsat animum in hoc facto, utrum etenim*) de illo Theutunicorum discessu magis nos Bohemi gaudere an dolere debeamus? Magna dubitacio est haud") quoque, quam") illi solverunt, qui regi consuluerunt di- centes: cum sint varii eventus belli, quod magis expediebat regi et regno, et securius esset per- mittere regem Albertum hinc inde libere trans- ire, quam ipsum") more bellico invadere. Atten- debat namque talia consulencium providencia, quod rex Wenceslaus pugnando?) vitam possit et regnum perdere, dissimulando*) regis Romani transitum hec utraque conservare et nichilominus ipsi transeunti passim possint^) ab incolis regni gravamina evenire. Demum post recessum regis PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Alberti Bohemi secundum morem suum omne pon- dus belli in bona claustrorum ac ecclesiarum con- vertunt, annonam tritulant,") alia auferunt, reli- quias consumunt, domicilia evertunt, replent currus, quos in spem rapine vacuos evexerunt, pauperibus cum uxoribus et pueris relictis in luctu cum fructu et gaudio ipsi lecius redierunt. O nephas horrendum et merito ab omnibus de- testandum, quod in hoc se nobilitas nobilium virorum degenerat, ut balistis super parietes suspensis relictisque lanceis veniant?) modo cum tribulis et faleibus ad prelium peragendum. Actus tam viles faciens non est bene miles, Miles pugnare debet, sed non spoliare, Sed nec mactare porcos debet, sed amare Pacem tranquillam; nec querat ledere villam Aut?) aliquem miserum, sic se faciet fore verum Tyronem,*) mores tales sibi sunt ad honores. O rex Alberte, clamat gens tota super te, Hec incepisti mala, quorum causa fuisti, Nam cum venisti, mox stare sub omine!) tristi Terra Bohemorum cepit, quia turba tuorum Nunc bellatorum dampnum cumulant*) spolio- rum. Turbator regis et regni! federa legis Cudere tu debes, sed nescis hebes, quia prebes Materiam bellis") pacis princeps male pellis Pacem sicque facis, quod rupto munere pacis Discors lis crescit, per te nunc ecce tepescit Omne bonum, iura tollis per prelia dura. O quot tristantur per te nunc et lacrimantur, Qui sunt nudati rebus simul excoriati. Quanta autem in illo tempore inexplicabilia Scedlicensi") monasterio illata fuerunt gravamina, lingwa*) retexere nec calamus scribere poterit, cum sint talia quasi infinita. Omnes namque fere monachi de monasterio metu et defectu impel- lente discesserant ac hinc inde, utcunque pote- rant, habitabant, hostes namque cottidie!) pro libitu intrabant monasterium et exibant et quid- quid,") quo delectabatur oculus, sine prohibi- !) Srovnej Kopp, Gesch. der eidgen. Bünde III, 319 a násl. — Palacký, Děj. II, 1, str. 296. *) hominibus 2. — ") dicebam 4. — ") inpugn. 3. — *) ipsi 2. — ») vel 3, 4. — 9) cultello 3, 4. — *) ji 4. — *) Theu- ton. 3, a tak niże. — *) enim 9, 3. — ") hanc 3, 4. — ") quomodo 2, 3. — *) nemá 2. — 7) pungnando 3. — *) sed dis- simulando 4. — *) possent 2, 3. — *) místo triturant. — *) veniatur 2. — *) nec 4. — *) tir. 3. — *) homine 3. — *) cu- mulat 4. — *) belli 2. — ') Zcedl. 4. — *) ligwa 2. — ') quotidie 4. — =) Tak 4; quicquid delectabat oculos 3; quidquid, delectabat oculus 2. 

Strana 91
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 91 1305 cione gualibet rapiebant. Parcat autem gloriosa virgo regi Alberto, quidquid") deliquit minus bene faciens in hoc mundo.?) Capitulum LXXII. De obitu serenissimi principis domini Wenceslai secundi,”) regis sexti Bohemie, fundatoris primi Aule Regie, et de penitencia, quam in dolore suo habuit. Anno Domini MCCCV*, Carmina qui quondam?) studio florente peregi, Flebilis heu*) quondam?) dictamina consona legi Christi, que leto sermone carent," quia leto*) Leticie cedunt. O quantum pectora ledunt Nunc leti fata, per que nobis spoliata Est regis vita Wenceslai, redimita Virtutum flore, magno vernans in honore, Cum solum cepit hunc mors, exinde recepit Regibus ipsa facem, de pauperibus quoque pacem. stetit hic") meroris habundus,") Qui digne flebat, regis quia fama replebat Orbem terrarum, se fecit in hoc fore carum,*) Quod sua vita dabat aliis formam, quia stabat Ex omni parte divina fortis ab arte. Quando recordatur mea mens huius, lacrimatur Mox oculus, flere bene possum, namque videre Taute virtutis hominem tanteque salutis, Ut fuit hic?) princeps, ego raro videbo deinceps Aut nunquam forte, cum gratifica quia sorte Ipsum ditavit Deus ac natura beavit. De quo non multa volo scribere, nam mea stulta Mens negat, ut plura scribam, cum sit michi dura, modo profero verba pro- phete:*) Quis dabit oculis!) meis aquam et capiti meo fontem lacrimarum, ut plorem die ac nocte la- mentabilem occasum piissimi Wenceslai regis et obitum plus nobis utique," quam sibi flebilem Et totus mundus Sed flens rex de te et amarum. Ipse namque presentis miserie erep- tus est erumpnis et tenebris, nos autem adhuc fluctivagi graviter involvimur illis, et eo gravius, quo ipsius, qui a nobis heu") transiit, presencia et tutela caremus. Fuerat enim rex iste cunctis potentibus stupor, egentibus tutor, iusticie tenor, merentibus consolator, hu- milium sublimator, Dei cultor, rei ultor, cleri verus amator, ecclesiarum fundator ac^) ipsarum emunitatum ac iurium conservator nec non om- nium eorum, que legalis vite edocet moralitas, *) per omnia exstitit") precipuus imitator; diurnis et nocturnis sedulus canonicis inhiabat^) horis cunctisque vere penitentibus plenam formulam da- bat*) rigoris. Et quia") hic rex amabilis talis fuit, graciam pro gracia meruit, ut) Deus eum ante ipsius obitum diucius permitteret infirmari, ut sic ab humane fragilitatis fomite et rubiginoso*) facinoris perpetrati fermento, lamento vero peni- tencie posset clarius in hoc seculo expurgari. Dominus enim, quem diligit,?) corripit et castigat omnem filium, quem recipit; nam sicut aurum a Sscoria igne secernitur, sic anima a spurcicia dono gracie purius excoquitur et mundatur. Post- quam ergo Wenceslaus rex filium suum unigeni- tum, regem Ungarie Wenceslaum, de eodem regno manu valida in Bohemiam!) reduxerat, morbus ptysicus, qui in ipso diucius latitaverat, per cuncta") tunc se sintomata manifestat; ptysis autem illa regis vires non spoliat repente, sed lente et bene; illa namque protelata infirmitas regi cessit ad meritum, nobis autem prodiit in exemplum: sicut enim vite ipsius sanitas de- derat populo solacii fomentum, sic et infirmitas ipsius prestat penitentibus efficax documentum. Porro in lectulo doloris sui rex iam decumbens, sicut adhuc valens et vadens fecerat, confesso- rem suum iugiter circa se habebat et quidquid") de hiis?) actibus, quibus deum unquam male 1) Pror. Jeremiáš 9, 1. — ?) Kniha pfíslovi kap. 3, verá 12. ^) quiequid 3, 4. — ©) V 2 pripojeno jest et cetera, et sic est finis huius. — ») nemá 3, 4. — *) condam 2, 4. — ") seu 3. — *) caret rukopisy. — '" Ruk. 3 má malym pismem ptipsáno: id est morti. — ") hinc 3, 4. — ") abundus 4. — =) charum 4. — 7) hinc 2, 3. — *) poetae 4. — *) nobis et utique 2. — *) seu 3. — *) ac ipsarum emun. nemá 2; ale necháno pro slova ta prázdné misto. — ^?) mortalitas 4. — *) extiterit 3. — *) inhyabat 2, 3. — *) dat 3, 4. — ^) ne- má 3. — ') vii 3. — *) rubiginose 3. — ') Boh. hic 2. — ") certa 3, 4. — ») quicquid 3, 4. — *) iis 4. 12* 1305 

Strana 92
1805 92 vivens offenderat, tunc reminisci poterat, con- tinuo sincere") suo confessori confitens non sine lacrimis singula revelabat. Capitulum LXXTII. Qualiter?) ornatum suum ad diversa loca distri- buerit et humilis apparuerit. Ut autem humilitas, que latebat interius in actibus pietatis, luceret exterius, omuem ornatum totumque lecti regalis apparatum ex preciosis pannis et intexturis sericeis adaptatum mox in Ípso debilitatis") inicio ad usum hospitalis Pra- gensis rex tribuit pro languentibus et egenis, tunicam vero de panno exili griseo cum amplis manicis, ut habere solent monachi, tunc induit stratoque*) suo pannum vilem coloris*) eiusdem ") modi superduxit," nobiles quoque regalium ve- stium induvias nudis et necessariis porrigi man- davit, et ut verum penitencie fructum faceret, capillos de suo capite radi permisit; hoc tamen adhuc sanus existens utique fecisset ex humili affectu, quem ad religionem habuit, si regalis status et dignitatis preeminencia non obstitisset. Deus autem, qui intuetur cor,!) intuitus fuerat istius propositum et hoc scivit, sciunt quoque illi hodie, quibus rex familiari sepe") locutus fuerat sermone: Ego, inquit, in presenti regimine regni negligenter et ideo non libenter sto et si scirem teste deo, quod novissimus, qui est in equorum meorum stabulo, melius me posset regere, si tamen fieret congrue, sibi ovanter cederem, statumque humilem aut habitum michi assumerem monachalem. Sic itaque opportunitate ex infirmitate nunc accepta complevit opere, que corde dudum fuerant preconcepta. Quid autem in occulto huius regis humilis, qui mo- nachalis iam habitus similitudinem induerat, animo versaretur, domino Conrado,?) primo ab- bati Aule Regie, aperuit, cum talia loqueretur: Rogo, inquit, te abba mi, qui es quasi dimidium anime mee, quatenus, cum ex hac luce discessero, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. cappa conversi Cisterciensis ordinis me induas 1595 ac in loco, ubi sepeliuntur aut monachi aut con- versi aut, quod magis placet, sub aliquo stilli- cidio in loco vilissimo in monasterio meo in Aula Regia me sepelias humiliter et recondas. Non est enim dignum me iudice, ut cum bonis meum cor- pusculum collocetur, sed hoc expediret et utinam fieri deberet, ut in capite omnium platearum in facie populi alligatum cursitanti bestie statim fac- tum exanime traheretur. Quis est, qui non intel- ligat, quod humilitatis habitum hic sermo redo- leat? Firmum namque propositum rex conceperat, quod cum Wenceslaus filius ipsius ad etatem et intelligenciam legitimam pervenisset, sibi mox regnorum suorum resignare gubernacula voluis- set et ut magis divino cultui valuisset vacare, reservatis sibi mille marcarum duntaxat redi- tibus in Aula Regia fundacione sua mansione perpetua disposuerat habitare. In signum autem voluntatis tam devote procuravit in Aula Regia construi domum camere, que stare cernitur usque hodie. Ardentis eciam affeccionis fervorem tan- tum ad promocionem fundacionis sue Aule Regie iste fundator habuit, quod plus*) de ipsius or- bacione, quam de suo proprio dolore doluit, quod sepius evidentibus indiciis prodidit et ostendit. De profundis enim suspiriis") lugu- briter sepissime ita dixit: O Aula Regia, qua- liter tu modo in oculis meis stas! O Aula Regia, plantula novella, tenella filia, opus manuum mearum tu es, o qualiter et quomodo nunc te orphanam derelinquo? Quis miserebitur tui, quis auxiliabitur tibi, quis contristabitur super te? Timeo ne forte venient dies in te et coan- gustabunt te.?) Unicum meum o Aula Regia vite mee fuisti solacium, tu enim dilecta mea et preelecta sponsa mea Aula Regia anime mee prebuisti gaudium, prebebis et michi, cum con- sumptum fuerit hoc corpusculum, habitaculum sempiternum, vivens delectabatur animus meus in te, moriens caro mea requiescet in te et sub spe. Bene michi et bene") anime mee, quia !) I kn. králův kap. 16, verš 7. — ?) Evang. sv. Lukáše kap 19, verš 43. ?) sinceri 2; syncere 4. —*) quatenus 4. — ") debitatis 3. — *) stratumque suum 2. — *) Slova: coloris eiusdem modi scházeji v ruk. 2, ale necháno pro né místo. — ") eiusce modi 4. — ") superducit 3, 4. — *) saepius 4. — 7) Cun- rado 3. — *) nemá 4. — *) suspiriis et ex imrno (yrmmo 3) pectoris lug. 3, 4. — ") Unde rnichi et bene 3. 

Strana 93
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 93 1305 plantavi te, grave tibi, quod amittis me, me- mento mei vinea mea dilecta o Aula Regia, sit autem gloriose Virgini cura de te, cui obtuli te. Huiuscemodi verba regis mens devota sepius ingeminat^) et gemebat. Capitulum LXXIV. De testamento et ordinacione, quam rex fecit. Cum pix tractatur et non manus hinc maculatur, Hoc nimis est rarum, sic non est cor ita clarum, Quin si tractare rem mundi debeat, a re Illa fit fuscum, fit et hinc?) cor cito luscum, Si cor purgatur, prius*) hinc species renovatur. Unde cum regi Wenceslao plurium terrarum cura) incubuisset ad ipsumque diucius ut ad principem ordinarium quodlibet subditorum ne- gocium deductum fuisset, super humanum fuis- set omnino ingenium equa lance omnia ponde- rasse, nunquam quoque tum propter humanam iufirmitatem, tum propter necessariam utilitatem extra virtutis medium declinasse®) ac ipsum, qui indiget pluribus aliorum rebus, plus quam expedit, usum non esse. Apud homines hoc enim reputatur impossibile. Super talibus igi- tur eventibus regis vere penitentis devocio mo- dum satisfaccioni congruum cepit inquirere, ut omnibus per regem lesis indebite posset satis- facere. Quam ob rem quatuor venerabiles") vi- ros, quos sapiencia quam consciencia claros fe- cit, videlicet dominos Johannem, nunc episco- pum Brigsinensem, ') Heinricum, abbatem Sce- dlicensem,’) Conradum,*) abbatem Aule Regie, nec non Heinricum Sturmonis,?) notarium Moravie, rex ad se accersiri iussit, ipsosque suos testa- mentarios statuens sic dixit: Quia vos precipui amoris privilegio dilexi pre ceteris, spero, quod vos amici salutis anime mee!) esse debeatis; nunc igitur") omnes meos creditores advocari facite, quantumcunque unicuique solvi debeat cognoscite?) et conscribite, et ne error contin- gat aliquis, sub scripto apud vos debita eadem reservate. Non autem intendo vobis onus im- ponere, ut solvatis, sed ut eos?) tantum, qui solvere debuerint, dirigatis et ut debitorum so- lucio fieret sine quolibet obstaculo. Rex ad se vocavit filium suum?) Wenceslaum, regis succes- sorem, dominum Petrum,?) suum cancellarium, nunc Olomucensem episcopum, Heynmannum de Duba,*) Thobiam?) de Bechin,*) Heinricum 9) de Rosinberg") ac plures alios regni nobiles et ba- rones, quibus sermonem exorsus taliter est lo- cutus: Vos, inquit," tu fili mi et vos fideles mei dilecti optime scitis, quod anno hoc pro defensione regnorum et iurium meorum contra Albertum, regem Romanorum, ac eciam pro adepcione regni Polonie expensas et impensas innumerabiles facere, stipendia militibus dare et hoc ad usuras recipere aut sub mutuo*) hinc inde a creditoribus petere extrema necessitas") me compulit, quia") ad hec omnia ac singula fiscus regius non suffecit et quia digne ex fisco regio id pagatur, quod sub regis nomine mutua- tur. Si dominus Deus, in cuius castigor vinculis, in hae vita me conservare dignabitur diucius, hiis") satisfaciam creditoribus et debitis univer- sis, in manu enim Domini mors et vita mea stat, quod placitum est in oculis suis, in me misero vermiculo faciat. Ad filium autem rex?) faciem convertit, cui audientibus omnibus ita") dixit: fili " mi, inclina aurem tuam ad me, ausculta sermones meos, audi verba mea) et !) Viz výše kap. 67, str. 82, poznámka 4. — ?) Jindfich Sturmüv, kanovnik pražský. — ?) Srovnej o ném pojednání mé: Die Kanzlei der bóhm. Kónige Ottokars II und Wenzels II str. 47 a násl.— *) Heinmann nebo Hy- nek z Dubé, tenkráte nejvyšší purkrabí Pražský. — 5) Tobiás z Bechyné, tenkráte nejvySÉÍ marBálek dvoru králova. — 9) Jindřich z Rosenberka, tenkráte nejvyšší komorník král. Českého. — 7) Kn. přísloví kap. 22, verš 17. — 9) Tamtéž kap. 4, verá 10. *) ingeminabat 4. — 4) cor hinc 3, 4. — *) prior 3, 4. — *) cura diutius incubuisset ad ipsumque ut 3, 4; cura incub. diucius ad ipsumque ut 2. — *) declarasse 3. — *) honorabiles 3, 4. — ') Scedliczensem 3; Zcedlic. 4. — *) Cun- radum, Aule Regie abbatem 3; Aulae regis 4. — !) mee anime 3, 4. — ") ergo 3. — ^) nemá 2; congnoscite 3. — °) nema 2. — ») nemá 4 — *) Bethin 4. — ") Rosenberg 3. — ') inquid 3. — ') Ruk. 2 má toto místo, jak následuje: mutuo a creditoribus hinc inde exigencia necessitatis nostre compulit, quia ad hec omnia ac singula status. -- °) necessitatis 3. — ") quod 4. — *) iis 4. — 7"; faciem rex 3, 4. — *) rex 2. 1805 

Strana 94
1305 94 eloquia patris tui, non te pretereant aliquando, sed ea in corde tuo quasi in libro scribe et opere comple. Tibi fili mi, fructus uteri mei, tota iure hereditario dominacionis mee debetur possessio, sedebis enim in solio meo et regnabis pro me patre tuo; et adiecit rex: fili*) mi, tu scis, quia voluntatis mee fuit, ut edificarem domum nomini Dei mei, sed, ut coniicio"), hoc ex*) industria divine provisionis servatum est forsitan tibi Nunc ergo sit Deus tecum, prospe- rare et edifica domum Domino, ut protegat te. Det tibi Dominus prudenciam et sensum, ut regere possis populum, tunc enim poteris pro- ficere, si mandata et iudicia Domini inceperis corde et opere adimplere ac celesti regi") re- gracior, quod pro populi mei solacio te michi superstitem derelinquo. Deum time, virtutes cole, pacem ac iusticiam prosequere. Iura ergo michi per Deum super reliquiis sanctorum, quorum iam adest presencia, ut post mortem meam credito- rum et exactorum meorum vocem audias et de regno, quod possessurus es, pro me debita per- solvas, omnibus quoque lesis et offensis per*) me indebite satisfacias. Aderat autem ibi tunc caput beati Wenceslai martyris cum aliis solemp- nibus reliquiis, super quibus stipulacione ad- hibita Wenceslaus regis unigenitus iuravit ac statuit ac ut pro patre cuncta solvere et lesis satisfacere debeat, promisit. Similiter et nobiles ilii, qui tunc affuerunt, ut ad solucionem de- bitorum operam dare velint, fideliter promise- runt et hoc idem iuramento solempniter confir- marunt. Ne autem eadem solucionis ordinacio impediri posset*) in aliquo, septima pars ur- bure et proventuum in Kuthnis," que regibus dantur septimanis singulis, ') deputata fuerat ad solucionem debitorum et solacium creditorum. Coniugi eciam*) domine Elisabeth viginti millia marcarum legavit!) rex dotis nomine, iuravit quoque heres cum nobilibus coram patre, ut monasterium Aule Regie cum pertinenciis suis in bona proteccione habeat') ipsumque regem PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. egrotum, cum mortuus fuerit, in Aula Regia 1305 sepeliant; insuper cenobiis, ecclesiis, personis religiosis et egenis magna elemosinarum") do- naria rex transmisit, clenodia quoque et reliquias ac ornatum Christi ministrorum et altarium de capella sua, quam") solempnem pre omnibus nosti temporis principibus rex habuerat, do- mibus Dei hinc inde divisit, maiorem tamen ornatus sui partem Aule Regie, fundacioni et filie sue future orphane, assignavit. Rogo te virgo Maria, animam istius gracie tue vestibus adorna, qui ad laudem tui filii et tuam gloriam, ita quod stupor est omnibus cernentibus, domum tuam vestivit in Aula Regia. Non de te dubito Maria, quin ex?) tua prodiga?) clemencia hoc facias vel verius iam fecisti. Capitulum LXXV. De operibus pietatis, que fecit rex Wenceslaus. Et quia difficile est consueta?) relinquere, bona enim consuetudo plerumque in naturam vertitur gracia divina rorante, humilitatis ergo affectum") ac") beneficium pietatis, quod erga inopes et mendicos rex Wenceslaus adhuc valens exercuit, infirmitatis prostratus lectulo minime prosequi pretermittit, quod autem per se ipsum facere non potuit, per alium id suo nomine fieri clandestine procuravit. Consueverat autem huius regis humilis nobilitas ac nobilis humilitas non solum in cena Domini aut in quadragesima nu- dos vestire, egenis manum datricem porrigere, esurientibus et sicientibus cibum et potum ap- ponere*) et pedes egenorum lavare et tergere, sed et omni tempore delectabatur hoc facere, cum opportunitatem loci potuit") habere. Porro cum jam ab hoc") pietatis opere corpus deiec- tum, non tamen mentis affectum, premens infir- mitas retrahebat, occulte sub silencio soli Deo conscio quempiam de suis familiaribus rex ad- vocavit illudque officium pietatis per ipsum no- mine sui in loco disposito peragi procuravit. !) Viz kap. LXXXV ku konci. *) mi fili 3. — *) cognosco 4. — *) est a pak ještě est 4. — *) regni 3. — *) pro 3, 4. — *) affuerant 4. — *) pos- sit 3. — ^) Cuthnis 3, 4. — ') nemá 3. — *) etiam suae dom. Elys. 4. — !) habeant 3. — ^) eleemos. 4. — *) quantum 4. — *) de 4. — *) prodigia 3. — 3) asueta 3. — ', officium 3, 4. — *) ad 4. — *; porrigere 4. — *) poterat 3, 4. — ") hac 3. 

Strana 95
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1805 Huius usque hodie dominus Cunradus,*) abbas Aule Regie, perhibet testimonium. qui ad hoc destinatus et informatus vice regis officium exer- cuit tam beatum; ipse namque ex iussu regis pedes pauperum lavit, postea ipsos pavit ac do- nariis cum denariis hos ditavit. In miseris Christe tibi rex serviverat iste, Hinc sibi Christe bonam celestem redde coro- nam. Capitulum LXXVI. De devocione, quam in audiendis pluribus missis rex habuit. Sed quid”) nunc rex egrotans in audiendis missis faciet, cuius omne solacium et precipuum cordis tripudium in audicione missarum plurium semper exstitit? Forsitan") missis carebat, cum visitare ecclesias non valebat? Absit. Ne*) enim rex iste plus mente devotus, quam egrotus cor- pore se suo privaret solacio, in conclavi sue camere, in qua") exinanitus*) decubuit, aliqua altaria construi procuravit, ubi tanto plures audire?) missas solebat, quanto magis divinis intentus laudibus ab exterioris negocii et occu- pacionis strepitu suus animus requiescebat;*) summo namque mane in articulo diei misse coram rege leguntur, pluresque lecte, pluresque legende pluribus subsequuntur. Gaudium audienti ex hoc principi nascitur et pascitur uberius prius quoque refeccione mentali, quam alimonia cor- porali. Causabat in rege langwido dolor vehemens fastidium comedendi et bibendi, sed nunquam tedium 1nissarum solempnia audiendi. Nolebat eciam in missis illis ex iudiciof) humilitatis ac- cipere more aliorum principum pacem a missa- libus libris, sed a ministrorum labiis, fatebatur enim ex humili corde, se non esse dignum regis titulo, sed magis censendum nomine pastoris quam principis, et optabat sepe, se") non prin- cipem sed pastorem pecorum fuisse omnibus diebus vite sue. Sic qui opinione") omnium erat maximus, factus est minimus in oculis suis, sed 95 revera quanto se magis coram hominibus re- primebat preclara humilitas, tanto magis coram Dei facie elucebat humilis preclaritas ac insignis generositas, quam habebat. Multiplici missa tibi sunt peccata remissa Wenceslae pie, tu natum credo Marie Iam cernis lete, qui tot cepit bona de te. Per speciem propriam modo divam*) cerne sophiam, tu vivens quando fuisti, credentis lumine mentis. Quam conspexisti, Sub sacramentis Capitulum LXXVII. De paciencia, quam rex in infirmitate sua habuit. In passione sua tante paciencie hic princeps decumbens exstitit, quod omnibus cernentibus langworemque eius scientibus maximus stupor fuit. Cum enim doloris aculeus acucius interius dolentem pungeret, nequaquam in') ore pacien- tis remurmurans querimonia aliqua resonabat. Quanta autem acerbi ipsum pupugerit vehemencia doloris, exinanicio membrorum indicat et facies, quam afficit cerulei species coloris, demonstrat. In omnibus autem hiis") molestiis non peccavit rex labiis suis neque stultum aliquid contra Deum locutus est, sed ait: si bona suscepi de manu Domini sine meritis, mala quare non sustineam ex") ingentibus meis demeritis? Plus quam merui, benediccionem a Deo suscepi, bene- ficiorum divinorum ingratus fui et nunc quoque?) digna factis recipio, que libens sustineo et peto, quod caro hic?) totaliter tabescat,") quod illic spiritus in Domino requiescat. Sepe tamen cum ultra modum vis doloris regem angeret et tan- geret acrior infirmitas, domino Conrado Aule Regie solebat dicere: iam iam tantum crucior, sicut opinor, si alius eadem pateretur, adeo clamorem faceret, quod in tota vicinia audiretur. Non autem dubium, quin totum cesserit ad aug- mentum meriti tam aspera langworis cruciamina equanimiter pacienti. Viros eciam religiosos fre- *) Chonrardus 4. — 7) quit 2. — *) forsan 4. — *) Non 2. — *) inquam 4. — *) exinnanitus 3. — *) missas audire 4. — *) quiescebat 3, 4. — ") indicio 4. — *) tytulo rukopisy 2, 3. — ") nemá 3. — *) optima 4. — *) diam 3; dyam 4. —') Misto in ore pacientis má 3 more in pacientis. — ?) iis 4. — ") exigentibus 2; hylo teZ ex ingentibus, ale ^ a s ním trochu predcházejici $ jsou vymazány. — ?) quidem 3, 4. — ») totaliter hic 4. — *) thab. 2. 1305 

Strana 96
96 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1305 quenter circa lectum regium rex langwens ha- bebat, a quibus *) exhortacionis et salutifere doctrine monita aure patula, quam mente avida nonnunquam cum lacrimis audiebat; ab horis autem canonicis, quin ipsas soleret dicere vel audire, nulla prorsus passio sive occupacio ipsum poterat*) impedire. Ore canens, corde gemens corporeque paciens, In morbo mentem rex hic quasi Job pacientem Semper servavit; ex hoc ipsum, puto, lavit Gracia divina de labis quaque ruina. clamoribus ex corde scaturiens erupit ) suspi- 1305 rium. Taliter est unctus etb) Christe magis tibi iunctus Hic rex devotus a cuncto crimine lotus. Capitulum LXXIX. De contricione et contemplacione, quam tunc rex habuit. Capitulum LXXVIII. De unccione ipsius regis*) extrema.“) Cum iam vero plus quam tribus mensibus continua regis infirmitas invalesceret et iam ab operacione, sed nequaquam a racione rex defi- ceret, ne*) in ipso alicuius sacramenti ecclesia- stici suscepcio et gracia deficeret, extreme unc- cionis sacramentum devotissime incipit postulare et licet circa se tunc episcopos et*) prelatos solempnes haberet rex plurimos, tamen ex hu- militatis et caritatis*) affectibus, quos ad do- minum Conradum, 2) abbatem Aule Regie, et ad Cisterciensem *) ordinem semper habuerat, ab ipso abbate sibi illius sacramenti misteriumb) conferri devotissime ac instantissime postulabat. Regis igitur peticio, que compar esse consuevit precepto, exauditur et effectui mancipatur. Domi- nus enim Conradus, abbas*) Aule Regie, unxit 4) regem oleo sanctissime unccionis, servans formam in omnibus et conswetudinem, que*) fit circa inungendas personas ordinis Cisterciensis; puto autem, quod uberiorem exitum aquarum dedu- xerunt oculi abbatis*) regem inungentis et lu- gentis et presentis familie, quam tota fuerit sacri olei quantitas, per quam5) rex fuerat inunc- tus illo die. Erat namque in ipso, qui unge- batur, videre magnum devocionis indicium, in omnibus autem, qui aderant, lacrimosum mixtum In morbosis quam morosis rex adhuc la- borans angustiis dono pascebatur gracie semper memorialis, quam mirabiliter singularis. Ipse namque rex lecto recubans*) nonnunquam in amaritudine anime sue cepit1) omnes annos suos recogitare, omnia quoque iuventutism) sue de- licta ac ignorancias, quibus Deum") reus offen- derat, ad mentis sue oculos revocare ac quod- libet genus peccati, quo humana labi ipsum fecit fragilitas, veri penitentis more“5) humiliato et con- trito spiritu gemitu replicare, nec non quilibet" ipsorum luctum unigeniti sibi faciens lacrimis cepit uberibus deplorare, ita quod eius sufficiens fuit luctus, productus ex cordis?) intimo, in omnibus astantibus fletum et penitendi animum provocare. Tam immensam enim penitendi gra- ciam, quasi secundam post naufragium tabulam, Deus regi contulerat, ut si ipse latro deterrimus diebus vite sue omnibus exstitisset, adhuc se- cundum humanum iudicium dignos fructus peni- tencie produxisset. Pie namque credo, quod contribulatus spiritus ipsius acceptabile sacrifi- cium factus fuerit Deo altissimo, quia ipse est") pater misericordiarum*) et Deus tocius consola- cionis, 1) qui ponit gemencium lacrimas in con- spectu suo; interior autem gracia efficax virtutis magistra non semper infirmum hunc discipulum docuit plorare, sed sibi condescendit ipsumque fecit haustu devoti spiritus celestis patrie*) du!- cedinem et*) nectareum poculum suaviter pre- gustere et exinde hilariter") exultare. Gracia nam- 1) Druhý list ke Korint. kap. 1, verš 3. *) Místo a quibus má 3 aliquibus. — 5) potuit 4. — t) nemá 2, 3. — “) Ruk. 2 dokládá tu: id est ultima. — 7) nec 4. — *) ac 4. — 7) charit. 4. — 2) Conrardum 4, a tak zase niže. — 3) Cystric. 3 a tak níže. — b) myst. 4. — e) nemá 4. — d) regem unxit 3, 4. — *) et 3. — f) abbatis ungen. 2. — 5) quod 3, 4. — b) erripit 3. — 1) et ipse magis Christe tibi 4. — 5) recumbans 3. — 1/ cepit — iuventutis sue připsáno v 2 po straně. — m) suae iuvent. 4. — “) domi- num 4. — *) more humiliatus humiliato 2. — °) quodlib. 4. — p) intimo cordis 4. — 3) nemá 3. — 7) miseriarum 3. 5) patere 4. — *) et nect. — exinde nemá 3. — “) hyl. 2, 3.

Strana 97
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 19» que irradians sepe cor regis adeo illustravit, quod ipse cepit mente recolligere, ore exprimere insignia divinorum donorum beneficia ac signa victricia pro salute humani generis de superius exhibita; versabatur namque in sua memoria, quia eterna Dei sapiencia de paterno sinu de- scendisset in carnis humane substancia, crucem pro homine sustinuisset, sangwinem preciosum habunde ") moriens effudisset sicque viam ad celum indicans scalam omnibus erexisset, deni- que omnibus penitentibus et petentibus eterne patrie ianuam aperire ac gaudia ineffabilia, que pre multitudine mensurari nequeunt, tribuere ipse, qui est via,.vita et veritas, ') promisisset. ") Talia meditabatur et loquebatur et in medita- cione sua exardescebat ignis tante devocionis, quod arctari") nesciens eciam incendit, quos- cunque aptos") reperit, iuxta lectum regis lan- guidi*) presentes, talia eloquia exestuante") pec- tore procedere audientes. Quis enim fuisset tam frigidi cordis, quem non accenderet ignitum elo- quium devotissimi regis? Sic igitur alternis vi- cissim ^) interne refeccionis epulis infirmi regis animum pascebat Dominus, sicut placuit miseri- cordie?) eius. Rex quasi peccator Sed contemplator Scelerum flet facta suorum, recolit pia festa polorum. Capitulum LXXX. Qualiter rex mortem suam presenserit. Annus?) Domini MCCCV. Demum sciens rex langwidus plus quam sex mensibus dolore valido tabefactus,f) quia vene- rat*) hora eius, ut transeat ex hoc mundo et quod resolucionis sue terminus iam) instaret, licet adhuc integro aspectu atque auditu vigeret, solum quoque in viribus corporis deficeret, nil in sensu claro, preditus intellectu non diu ante suum obitum prelatos et clericos, quorum fre- quens coram rege concio esse consueverat, rex !) Evang. sv. Jana kap. 14, vers 6. 97 advocabat et ipsis dicebat: Fratres congaudete michi et congratulamini, quod tam diu manum Domini, que tetigit me, correptus sufferre merui; ecce cito hora resolucionis mee et tempus pu- tacionis adveniet. Nunc igitur queso, domini et amici, michi penitenti") ignoscite, morienti assi- stite et egredienti hinc oracionibus subvenite; ad missas eciam legendas vos applicate, cum vite ultimum terminum videbitis adesse; et ad- jecit*^) rex: tu Cunrade,') abba Aule Regie, pri- mam missam de resurreccione Domini pro me statim, cum anima mea egressa fuerit, lege; ad dominum vero Heidenricum, ") abbatem Scedli- censem,") sic ait: tu missam pro defunctis simi- liter persolve pro me. Idem eciam abbas pas- sionem secundum Matheum a rege iussus legit, quam cum concussione*) pectoris, cum lacrimis, manibus erectis in celum et devocione maxima in ipsa hora agonis sui legi devotis auribus audivit. Sic unicuique sacerdoti presenti missam legendam ore suo rex adhuc optime racionis compos imposuit. Fecit namque alium de ascen- sione Domini, alium de beata Virgine missam legere et unicuique imposuit, quod voluit. Res est stupenda nimis et perpetuo memoriter re- colenda: Ecce undecimo kalendas Julii hora quasi prima rex consumptus viribus, plenus bonis ope- ribus ad extremam horam veniens et presenti seculo valefaciens demissis oculis, vultu placido et facie serena in manus Domini suum commen- dans spiritum in presencia omnium exspiravit et tradidit spiritum Domino, qui dedit illum, ilum inquam vitalem spiritum, per quem vive- bant et vigebant infinita millia populorum, illum certe spiritum, quem mors in cinere et cilicio sub vere penitentis specie apprehendit. O quan- tus lacrimabilis ploracionis gemitus mox om- nium cordibus se ingessit,?) cum de corpusculo exanimi felix spiritus recessit, o quam intolera- bilis omnem dolorem superans turbacio, que omni exoritur populo pro?) eo, quod unius tam У) abunde 4. — *) perm. 3, 4. — 7) artari 3. — *) apertos 4. — ^) lagwidi 2. — "; aestuante 4. — *) vicissimi 3. — *) mente 3. — *) annus — MCCCV* nemaji 2, 4. — *) thabef. 2. — *) venit 3, 4. — ") nemá 3. — !) presenti 3. — ") ad- iecit petere 3, 4. — ") Conrarde, inquit, abba 4. — ?) Heinricum 2, 3. — ") Zcedl. 4. — *) contusione 3, 4. — ») inges- serit 2. — *) Misto pro eo má 4 propterea. 13 1305 

Strana 98
1305 08 sublimis hominis accidit sublacio, flebile est hoc uunc dicere vel audire. O quantum amarius fuit omnibus experiri pericułose talia et videre! Ft quid dicemus de illis, qui deputati per regem fuerant legendis missis? Certe legerunt, sed la- crimarum rivuli profluentes uberrime oculos ob- nubilant, et singultuosi gemitus cum suspiriis prolaciones verborum in faucibus iugulant, vo- ces suffocant,") in ore verba necant. Interea autem corpus exanime reverendis- simum amplectentes et deosculantes stratum la- crimis fluentibus rigant et exinde ipsum corpus- culum aquis calidis non solum fluentibus de fon- tibus,*) sed et scaturientibus de frontibus more solito decenter lavant, quo loto illud eisdem regalibus vestimentis nobilissimis, quibus rex coronatus fuerat, induitur: diadema") capiti, scep- trum") et pomum aureum utrique manui impo- nitur, digitus anulo redimitur. In hoc quidem satisfactum est regali statui, sed nequaquam hu- mili regis affectui, ipse namque paulo ante af- fectaverat, quod mortuus non deberet bysso aut purpura indui aut munde") involvi syndoni,") sed pocius aliter griseo panno vili. Sed revera in hoc se magis apud Deum et homines dignum decore fecerat, quod de se senciebat humilia et tam vilia requirebat. Unde tapeciis et pannis preciosissimis pavimentum hospicii sternitur et ornatur") et ibidem plus ornatum virtutibus re- salis corporis vasculum insigne*) pheretro im- positum collocatur. Ex tunc postquam parata sunt omnia regalibus exequiis congrua, chorus cleri succedit choro et processioni processio, qui omnes plus flentes, quam canentes, utcunque poterant, vigiliarum et defunctorum officium per- solvebant. Altera autem die mortis regie ante hospicium magistri Cunradi^) aurifabri circa Pre- dicatores in civitate Pragensi!) convenit universa multitudo lamentantis populi, qui omnes exspec- tabant, ut viderent lamentabile spectaculum, mor- tuum videlicet portari dominum suum dilectis- simum. O dira et amara miserabilis") spectaculi !) Blíže nynějšího Klementina. *) suffucant 4. — *) de fontibus nemä 3, — ') dyad. 2, 3. — ") ceptrum 3. — *) mundo 2, 3. PETRA ZITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKÄ. exspectacio! O quam obscura visio videre hunc regem quasi solem tolli et subtrahi de hoc mundo. Quid igitur eveniet isti genti misere miseriam sustinenti et huic deflenti populo? Certe*) tribulacio et turbacio, turbacio inquam talis, qualis non fuit ab inicio, qualem nec ex- perti fuerant, ex quo fuerant egressi de utero matrum suarum, que unquam fuisset secunda similis huic. Cum enim suspensi animis, quam erectis oculis omnes ante?) domum starent et cum amaritudine exspectarent, ecce mirantur^) et baiulatur mortuus rex piissimus, qui fuerat vita pauperum, baculus oppressorum, consolacio pupillorum, pax patrie, pater omnium. O in- audita a seculo miseranda popularis exclamacio, que tune”) ululantibus et rugientibus omnibus hominibus futura gravamina annuncciat omni populo, suo patre quam principe depredato, hic*) pre dolore ruit et rugit, alter clamat et faciem laniat, alius capillos extrahit et insanit, immo") et pueri et infantes in plateis currunt, vagiunt vocesque)) miserabiles tanquam futurorum ma- lorum prescii simul emittunt, unde propter tam magnam miseriam, quam habebant omnes,*) ni- chil dulcius et melius tunc iudicabant') esse. quam gemere et flere. Sic enim euntes ibant et flebant, quia lacrime erumpebant, quas nulli") penitus continere poterant, nam tunc") erat mo- dus flendi sine modo. Principes autem et ma- iores barones regni feretrum cum reverendo cor- pore portabant de ecclesia ad ecclesiam ubique immolantes ?) salutarem hostiam. Clerus autem, ") qui preibat et qui sequebatur, libenter cecinis- set, si quivisset, quia plus promebat planctuni quam cantum et amplius singuli plangebant quam psallebant. Sequebatur eciam funus glo- riosum utriusque sexus turba innumerabilis, iuvenes et virgines,?) senes cum iunioribus emit- tentes ululatus et ploratus non minus dissonos, quam altisonos, ita quod, si possibile foret, la- pides et parietes scindi et bruta") possent ani. malia ad lacrimas excitari. Quelibet ecclesia *) — *) sindoni 3. — 7) Misto et ornatur má 2 porciatur. — *) insigni 4. — ^) Conrardi 4. — ") mirabilis 3. — *) ferre 3. — *) ad 4. — *) mon- stratur 4. — f) nunc 3. — e) sie 8. — ^) ymmo 2, 3. — !) voces 4. — *) omnia 3. — ') esse judicabant 3, 4. — ") nul- lus.... poterat 4. — ^, nune 2, 3. — *) ymmol. 3. — *) enim 3. — %) nemá 3. — "*; Tak £4. linita 2a 2. — *; etiam 4. 1305 

Strana 99
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1 se feliciorem tunc reputasset, si apud se in suo recondi gremio hoc corpus venerabile regium debuisset. Maxime autem Pragensis ecclesie ca- nonici regem rogabant, regis defuncti filium, ut ipsis paternum corpus traderet tumulandum, sed minime obtinebant," quod maxime requirebant. Expletis igitur exequiis") rege") dignis eodem die hora nona corpus venerabile navi imponitur ac infinita multitudine comitante hominum cum regis filio de Praga in Aulam Regiam trans- portatur, ubi a monachis funeri occurritur et aleiore*) planctu quam cantu suscipitur") et ad novum monasterium deducitur. Hanc autem be- nediccionem funus fundatoris fundato monaste- rio per eum attulit, quod cum in ipso prius di- vina non fuissent celebrata nec decantate hac- tenus hore canonice, ex tunc statim per notam in*) ipsius funeris adventu incipiebat conventus divinum officium celebrare et ita continuare us- que hodie. Tempus autem noctis sequentis a plu- ribus monachis ad excubias et custodiam fune- ris deputatis circa feretrum *) hinc inde locatis totum expenditur in psalmodiis et divinis lau- dibus. Mane autem facto dominus Conradus") abbas, licet presentes essent episcopi et prelati plurimi, missam pro defuncto merens celebrabat et post missam secundum consuetudinem nostri ordinis exequias regi parat. Quando autem cum corona, sceptro, pomo deauratis ac cum*) omni cultu nobilium vestium, monilium, anulorum?) et regalium apparatuum ornatu ad mausoleum, *) quod in medio sanctuario stat, iam positum erat regis corpus, tantus erat luctus hominum tanta- que precipue lamenta monachorum, quod nulla penitus oracio aut cantus audiri potuit vel in- teligi vox verborum. Omnes enim simul mise- rabiliter clamaverunt, pectora tutuderunt, sole- tenus corruerunt ac super humanum modum, quasi omnes essent?) privati sensibus, amare ululare ceperunt. Pre longo autem fletu, quo 99 omnes fleverant,“) iam lacrime") oculorum et aque penitus defecerant et propter hoc iam abs- que fletibus ac lacrimarum fluxibus usque ad celum tristem querimoniam pariter extollebant. Ego autem nunquam narrantibus talia credidis- sem, nisi ego ipse huius tristicie complorator et mesticie contemplator personaliter affuissem et in gemitu meo tunc carmen subsequens fere?) protulissem : O mors, sors dira, tuus*) ut quid morsus in ira Tam mira sevit, quod regem, qui duo suevit Regna pie regere, sibi subdita rite tenere, Ad te traxisti? confunderis hac!) nece tristi. Non fas immo") nefas") fuit, ut mas nobilis, ens vas Plenum virtutis dans Christi?) dona salutis Flore ruit, lentem — cunctam facis horrida gentem. Et de te natura queror, cur stulta dedisti Parce, cui probitate parem nunquam genuisti. Regibus huuc?) formam bene vivendi statuisti, Ac ducibus normam pietatis eum posuisti. Plange Bohemia, fle Morauia, Slesia, Misna, *) Tu Pomerania, Bosna," Cracouia, fundere Gnisna*") Sis lacrimas prona, cecidit tua namque corona. Nunc Sandomeria threniza') cum Jeremia. Hasque necis metas mestas omnis fleat etas; Tantus magnificus princeps sibi par") et amicus Cleri sincerus") non surrexit neque verus Pacis zelator, vite virtutis amator. Hie quasi sol luxit, ab eo fidei mare fluxit, Munere Zacheo similis, bellis Machabeo, Robur*) Sampsonis clipeo?) pictura leonis Signat, divina cor forma petens aquilina, Iustus ad hoc?) mitis et honoris florida vitis Laudis erat plenus, fraudis, vicii sed egenus, Aulaque Regia proh") tua gloria") corruit: eya Clama nec cessa, luge, fuge gaudia fessa, Non sine*) vox fletu, renova planctum tibi?) fetu, ') optineb. 3, 4. — ") exseq. 3. — ") regi rukopisy. — "*) a lectore 4. — ») excip. 4. — *) nemá 4. — *) pher. 4. — b) Cunr. 29.; Conrardus 4. — *) Misto ac cum má 2 actum. — ?*) annul. 3. — *) mausolium 2. — *) privati essent 4. — *) Tu vkládá 3 et propter hoc. — ") lachrimae 4 a tak i niZe. — ' nemá 4. — *) slov tuus— sevit nemá 3. — !) conf. ac hac 3. — ^) ymmo 2, 3; non 4. — *) phas— nephas 4. — ?) Cristi 2 a tak niZe. — ») hanc 4. — *) Mysna 4. — ") Tak 3 a 4; Bosnia 2, rozumí se tu Poznaňsko. — *) Gniesna 3; Gnysna 4. — *) tren. 2. — ") pater 2. — ") syncerus 4; sin- cerusque nebo sincerus quod 2. — *) robor 2. — 7) clippeo 2; clypeo 4. — *) adhuc má 2 misto ad hoc. — *) proch 2. — *) corruit gloria 4. — *) sit rukopisy. — ") Miísto tibi fetu má 3 et fletu. 13* 1305 

Strana 100
1305 100 Qui te dilexit, fundans ad culmina vexit. Lux tua dux, flos, dos et apex, rex fertilis ut ros, Ut decet audax, exulibus pax, divitibus fax,. Pons fugientis, mons pacientis, fons sicientis, Ipse tuum lumen oculorum numen, acumen, Res dedit ac operam, tua spes ve! ve! cecidit iam. Sed divisisti bene, nam corpus sepelisti, Ac animam Christi gremio puram tribuisti, Pro qua semper Ave Maria refunde, suave Salve regina,“) que sibi sic fit medicina. Rorem rorabit rosa tunc, cui crebro rogavit Dici: Rorate celi. Precor ergo, quod a te Virgo tuo nato iungatur in ethere grato. Rex sextus mundus Wenceslausque secundus Anno milleno Domini moriturque treceno f) Quinto, mors prior est triduo, quam festa Jo- hannis; Preter menses tres triginta quatuor annis Vixerat, eterna sibi sit pax ede superna. Hic eius corpus iacet, huic*) des Christe tuum pus, ") Salvus sis iuvenis rex, claris es quia venis Natus, ad exemplum Salomonis perfice templum, Quod pater ut David te consummare rogavit. Sic magnum nomen tibi crescet in omnibus omen, & te sit regia proles, patri requiem Jesus amen. Mota) mali moles Det tibi solamen, Capitulun LXXXI. Planctus domus Aule Regie super morte funda- toris sui. Audite!) celi, que loquar,*) audiat terra verba oris mei, vos') omnes, qui transitis per viam, attendite et videte, si est dolor similis sicuti dolor meus; dolores mei sunt dolores par- turientis aut pocius abortientis,") quoniam vin- demiavit me mors in die furoris sui; circumde- derunt me dolores mortis amare, timor et tremor PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. venerunt super me et contexerunt") me tenebre, ego enim dolens lucidissimam meam lucernam mortis caligine quasi sub modio coopertam in medio meo abscondi gremio, que michi lucem prebuit et populo universo. O mors quam amara facta est michi tua memoria, manum tuam mi- sisti ad omnia desiderabilia mea, invictum vi- cisti, vires viri virtutis, qui fuit rex glorie, ex- hausisti, potentem potencior deiecisti. Splendoris radium tu rabidior extinxisti, sponse sponsuin, michi orphane?) alumpnum?») abstulisti in meroris cumulum, ut eidem aptem tumulum, tuis per- fossum iaculis michi patrem dulcissimum asper- rima transmisisti. Heu me, quia dolor meus in- novatus triste pectus adurit*) et calamitas, quam paciar," ebibit spiritum meum. Heu me, quia dilectus meus deiectus in sinu meo necis com- pede iacet clausus. Hinc meror meus lacius serpit, sevit acrius. Idcirco ego plorans et oculus meus deducens lacrimas, *) quia longe factus est) a me consolator. Sublato siquidem") illo, per") quem creata vixi, vigui ac florui, simul") et cor meum dereliquit me. Audite obsecro universi populi et videte dolorem meum. Subversum est cor meum in memet ipsa, quoniam amaritudine plena sum, magna est velut mare contricio mea. Cuius enim vel") ferreum pectus super me non miserebitur, qui me plagam insanabilem plan- gentem et dilecto superstitem velut*) telam, antequam exordiretur, precisam intuebitur? Sed num quid imperare valeo, tristicie aut lacrime ut recedant a me, que tanto irretita*) aut irri- tata dolore cogor gemere. Fateor, victa sum. flere parata sum, deducam quasi torrentem la- crimarum per diem et noctem, non dabo re- quiem michi, exite lacrime, exite et cum dilecto meo, qui abiit, pariter commeate, erunt michi lacrime mee panes die ac nocte, iustus est dolor meus, dolenda plaga mea. O quam fidus pater deseruit me filiam nuper genitam, qui") vigilabat ad curam, non segnis michi exstitit?) ad opus et operam. Quis michi ita pernecessarius, cui !) Skoro celá kapitola skládá se z míst sv. písma. *) reg., quod sibi sic fit med. 2; reg. quod sic fit. med. 3. — ') triceno 3, 4. — *) hinc 4. — ") V 3 nadepsáno nad slovem tim: id est custodia. — ') hora 2. — *) loquor 4. — ') o vos omn. 3, 4. — ") aborientis 3. — ?) conte- xunt 3. — ?) orphanuim 3. — ») nemá 4. — 9) aduxit 2. — *) patior 4. — *) lachr. 4. — *) nemá 3. — *) et quidem 2. — *) nemá 3. — *) similiter 2. — *») iam 3. — *) velud 2 a tak i výše. — *) irretita aut nemá 4. — "; que 2. — *) extitit 4. 

Strana 101
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. — eque dilecta ego sum, dolete“) vicem meam vos filii mei, quos ille mecum genuit, qui heu michi guoniam“) vobis corruit. Sed quid ei retribuam pro omnibus, que retribuit michi ? Venaticia curia curiosis fui,) habitacionem*) hominibus cum canibus et avibus celi ludentibus prestiti, sed nunc vinea Domini Sabaoth") facta domus Dei, porta celi, Aula regis re et nomine dicta et facta sum. Fecunda in filiis, que steteram ste- rilis: Hec vero in me per eum facta felix est mutacio, qui creavit me et requiescit in taber- naculo meo. Sed ve michi! Dilecti nutricii mei requies mea inquies est, prostrata iacui, ad ni- chilum redacta fui et erexit me. Diruta apparui, sed parietibus ut ossibus et nervis compegit') me. Ipse heu auxiliis suis deseruit me inortuus, qui nequaquam desereret*) me vivus. Omnino mortis officium horrendum est divorcium. O im- mitis mors, que meum solacium rapuit et me crudeliter furiosa peremit. Annon eciam me mors momordit, que innumeris periculis me subiecit? nimis namque privatur vite usu, qui privatur fructu. Ergo meis fructibus mors invida fuisti, cum elongasti a me amicum et proximum, per cuius maxime studium quieta sedebam, leta ma- nebam, frondens florebam ac cum fructu operum proficiens, deliciis affluens, innixa super dilec- tum in omnibus proficiebam. Dilectus michi et ego illi, leva eius sub capite meo fuit et dextra illius amplexabatur me, sed heu nunc?) dilecto ") amato careo, amarius mereo. Quo abiisti dilecte mi? tua presencia michi dulcis fuit, sed quia recessisti a me, avertens faciem tuam a me, vulnerasti me. Adiuro vos cives celestis Jeru- salem, si inveneritis, vel verius ut spero, quia invenistis dilectum, ut annunccietis ei," quia amore langweo. Servet?^) fidem, fundat precem, respiciat me gementem et flentem in hac lacri- marum valle. O mors in me plus, quam iu eum transierunt ire tue ac plus in me confirmatus est furor tuus, ipse namque," quem momor- 101 disti, invenit?) gaudium, ego supplicium, ex me fructum*) secum defert michi deserens luctum. Introivit iu potencias Domini me exponens con- trario et vario homini. Scio namque, ubi versor, ubi moror, ubi relicta sum; in hoc mundo im- mundo sum, unde digne ingemisco sicut homo sine adiutorio. quem nunc consulam in ambiguo, ceni in adversis adherebo, quis mea portabit onera, quis pericula propulsabit? Sublatus est michi consolator") meus, manus dextra') mea, lumen oculorum meorun et pax et pectus meum, os et lingua") mea; in eo pendebam tota, qui michi totus erat et totum, cum ipsum mors suc- cidit, qui erat gloria mea exaltans caput meum.") Corona mea occidit, salus mea elanguit*) et aruit tanquam testa virtus mea. Hic est mors victoria tua et stimulus tuus, abeunti iubilus, remanenti stimulus, abstulisti siquidem michi fidele auxilium ac consilium salutare. Hoc sencio et doleo et dolor meus in conspectu meo semper propter eum, qui erat meus. Meus, inquam, fuisti Wenceslae: fundacione pater, educacione mater, affeccione frater, proteccione defensor, sollicitudine procurator. Miseremini mei, misere- mini mei saltem vos amici mei et filii karis- simi,") quos genui, quia ipsi cernitis, quia ama- rum calicem accepi et bibi de manu Domini; in virga indignacionis sue percussit me et pri- vavit me pastore. Doleo super te pie Wenceslae rex, domine dilecte votorum meorum consolacio et illuminacio*) mea, non quia dolendus,*) sed pocius quia ablatus michi, fleo autem iustius super me et super") filios meos, quia ego bibo et ipsis inebriata porrigo calicem amaritudinis absinthii^) et fellis. Iam mea iactura non est tantum michi dura,") sed et presentibus et po- Steris filiis meis, qui nascentur et exsurgent, plurimum nocitura. Et quid dicam, ego filia misera, quam ad luctum tantum malum excitat ac“) anxietas coartat,' laborabo in gemitu meo et dicam lamentacionen et ve. *j dolote 9. — ^) quam 29, 4. — *) fuit 2. — *) habit. in omnibus 2. — ") Sabahot. 4: sabbaoth 2.—") conp. 2. — *) deseret 3. — ') nemá 2. — " dil. et amico 2; dilecto et amato 4. — "j inihi 4. — ^) servat 2. — *) nanque 4 a tak stále níže, když jinak neni udáno. — *) inventi 3. — *) secum defert fructum 3, 4. — *) consolatur 2. — *) dextera 2, 4. — *) ligwa 2. — *) meum et 2. — *) elongavit 2. — ”, char. 4. — “, humiliacio 3. —- ^) delen. 4. — "; nemá 3. — °) absynthii 4 — ^, nemá 2. — °) et 4. — ‘) coarctat 4. 

Strana 102
1205 102 Ve*) michi, ve natis cunctis ex me generatis, Patre stat orbata proles, matre viduata. Surdior equore, sevior aspide, nequior angue,") Horridior monstro, quod tu sis mors, bene monstro. Nam turbasti nos per regem, qui fuit ut*) flos, Micior agno,*) clarior auro, purior astro, Melle suavior, igne micancior ac alabastro Lucidior, violis plus nobilis, inde colonis Terre tunc, celi nunc spirat odore fideli. Languit, aruit, occidit heu lux illa chorusca, Ex hoc gloria, lata memoria fit mea fusca. Omnia ”) cuncta vale michi iam dicunt, quia tale quo gaudia cuncta reiecit. dolor, o mors iam tua nusquam Pestis sevivit tantum, quia me cito trivit, Esses mors utinam, tunc") mortua, quando rui- nam Tantam fecisti. Numquid?) scis, quem rapuisti? Ipse fuit iubar in tenebris et dulcor in aure, Et stupor in mente, quem tollis iniquia repente, Ipse fuit legum servacio, gloria regum, Mundi delicie, vite speculacio die; Huic et inherebat, quidquid") natura valebat, Causa fuit, quare mors hunc sic traxit amare, Des habet exosas viles et amat preciosas. Aspera federa, forcia vulnera *) mors tribuisti, Munere tristi, funere sponsi me necuisti. Illa dies mea nox fuit, ictus cum necis atrox Hunc tetigit, mensis ferit hic, plus quam no- vus ensis. sol, ignis et aer amare quia sponsus abit") michi fidus, Sed me solatur caro, quod mecum tumulatur, Atque meo gremio datur, ex hoc letaque fio, Nam sic divisi: celis animam modo misi, Corpus servavi sinuique meo replicavi, Saltem defunctum sponsum, servo michi iunc- tum, Qui me dilexit vivens et ad ardua vexit. Dampnum mors fecit, O dolor, o plus quam Celum, terra, mare, Plorent ac sydus, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. rex Wenceslae valeto consorcio et pio gaudio bea- torum Tugiter ista peto, In leto angelorum Per omnia secula seculorum amen. Capitulum LXXXII. Visio, quam vidit dominus Johannes, Brixinen- sis episcopus, post mortem domini Wenceslai, regis Bohemie et Polonie sexti. Anno, quo mortuus fuerat inclitus?) domi- nus Wenceslaus, rex Bohemie sextus, domino Johanni Brixinensi ac Babenbergensi*) nec non Frisingensi") quondam episcopo, qui eiusdem regis semper exstitit capellanus familiarissimus, revelata est in sompniis visio talis: putabat si- quidem se in conclavi illo, in quo rex exspira- verat, stare et ipsius decessum ab hoc seculo lugubriter deplorare, cui plurimum gementi ac flenti rex facie serena, veste prefulgida insigni- tus, lecto insidens apparuit et sic dixit: Johan- nes, quem queris, quid ploras? Cui ille tuum, inquit, interitum mortis domine mi rex et po- puli tui gemitum deplango et plorans plorabo, quia mortuus es et sublatus es nobis. Ad quem rex ait: O miser, numquid ") tu") michi in ortho- doxe fidei libris non legisti sepius verba hec: Cum te consuptum putaveris, orieris ut lucifer et habebis fiduciam proposita tibi spe et de- fossus securus?) dormies, requiesces, nec erit, qui te exterreat et deprecabuntur faciem tuam plurimi. Hec legisti, ego audiens retinui et tu legens huius^) memoriam perdidisti. Predicta autem verba rex adeo lucide expresserat, ac ipse episcopus tanta aviditate illa receperat, quod evigilans verba singula sine errore quo- libet") repetebat. Mirabatur tamen plurimum, utrum hec verba rex, qui apparuerat, tunc ex novo composuisset, aut si forsitan ab alicuius sacre scripture eloquio protulisset. Nequaquam ipse episcopus, licet esset doctor decretorum scire potuit, ubi illa auctoritas") scripta fuit,*) quia eam antea penitus ignoravit, tandem librum *) veh 4. —) angwie 2; anguite 3. — !) et 3. —*) angno 2. — ') languivit 3. — ") omnia 4. — ") tua 9, 3. — ^) nunquid 4. — ") quicquid 3, 4. — 9) wlnera 2. — *) obit rukopisy. — *) inclytus 4. — ') Bobenbergensi 2. — ") Frisen- gensi 2. — ") nunquid 4. — *) nemají 3, 4. — 7) securius 2; secuturus 3. — *) nemá 2. — *) repet. quolibet 4. — ») author. 4 — *) fuisset 2. 

Strana 103
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. — concordanciarum accepit, ibidem reperit, quod predicta auctoritas?) in undecimo capitulo *) libri Job de verbo ad verbum expressa fuit. Unde huiusmodi visionis misterium '") non pro somp- nio,*) sed pro certo salutis indicio conservabat,") qui cito postea!) in Aulam Regiam veniens nobis ilam visionem per ordinem enarravit. Capitulum LXXXIII. Qualiter rex*) idem Wenceslaus propter cuius- dam criminis vindictam") semel cremaverit sua crura. In domo Alrami, civis Brunnensis, die qua- dam dominus Wenceslaus, rex Bohemie piis- simus, cum generosa, quam virtuosa domina Elizabeth, ^) coniuge domini Wikardi de Polna, ') que et ipsa erat regis Ottakari filia, solus stabat et cum ipsa, utpote cum sapiente femina de quodam, quod tunc") versabatur, negocio mutui sermonis colloquio familiariter quam affabiliter conferebat. Cum autem huius amicabilis confa- bulacionis colloquium?) aliquantulum diffunderet se in longum, nam nos hoc scimus ac in nobis reperimus : Sermo brevis raro, cum quis loquitur sibi caro") porro rex occulte cuiusdam lesionis dolorem paciens et tranquilla corporis quietudine immo- biliter stare nesciens?) vicissim suos pedes figit, elevat solotenus") et alternat. Nunc quidem pe- dem dextrum erigit et deprimit, nunc sinistrum ; istud igitur frequens sedule permutacionis cam- bium, quod pedibus suis stando sic rex fecerat, astanti et astute domine puncturam *) aliquam latentis cruciaminis in rege, tamquam ex certis indiciis revelabat. Mox ut talia matrona illa perpendit, turbatur animo quam miratur et regi taliter loquebatur: domine mi rex, numquid aliquo. absconso') dolore torquemini,") obsecro indicate michi; heri namque,") nudius tercius et semper hactenus vidi vos dominum meum 103 regem erecto corpore puellari more compositis pedibus stare, nunc vero laterum vestrorum alternata appodiacio et?) humerorum vicissitu- dinaria quam reciproca ereccio luculentis michi nutibus specificat, permutatam fore vestram va- lenciam ac eciam corporis qualitatem. Non ab- scondat a me, queso, dominus meus rex dolorem suum, quem in eo fore publicat consideracionis evidens argumentum. Cum autem rex quibusdam cireumlocutorii sermonis anfractibus muliebrem animum a tam importuna questione avertere nititur, ut, quam solus noverat, passio occul- tetur, nichil proficit, sed illa preces repetit ac") affectuosis instanciis sibimet rem abditam dici petit. Nam quod celatur, Et magis hortatur, Et tunc plus poscit, hoc femina scire precatur, factum quodcunque negatur, cum rem tectam fore noscit. Demum ex cumulatis precibus pietas regalis se patitur vinci et ad id detegendum, quod la- tuerat, permollitur. Antequam autem secretum regis panditur, prefata matrona artis*) iuramenti nexibus constringitur, ue id, quod dicendum sibi poposcerat, vivente rege alicui mortalium suis relatibus ullatenus manifestet. Censuit igitur hec matrona, quia secretum regis celare bonum sit, unde quod") abscondere cupiat, hoc spo- pondit. Rex itaque sibi dixit: Heri cum inclinata iam die sederem in estivo cenaculo ac astaret michi nobilium plurima multitudo, accessit ad me ob spem obtinende venie miles quispiain animo conturbato, qui exposuit coram me suam, quam iniuste paciebatur, iniuriam, allegat") sibi factam violenciam postulans a me super huius- cemodi querimoniis dari iudices ad iusticiam exequendam.*) Ego vero tunc propriis oblecta- cionum intentus commodis, causam?) querulantis militis non adverti affliccioni, ©) afflicto cumulans verbis supervacuis eundem obrui, sicque ex ela- cionis spiritu mestum mestiorem à me abire ') Wikard z Polué byl r. 1303 purkrabím brnénskym. Viz lteg. Boli. II, 853. 3) author. 4 a tak v2dy. — *) nemá 4. — *) myst. 4. — 5) somno 4. — *) conservabit 2: conservavit 3, 4. — l) nemá 2. — *) nemá 4. — !) nemá 2, ale ponecháno v rukopisu pro slovo to prázdné misto. — ") Gysela 3. 4. — *) nemá 2. — *) alloquium 4. — ^) charo 4. — 9) nequiens 4. — ") nemá 2. — *) per uncturam 3. — *) abscondito 4. — *) torquimini 2. — ") nanque et 3, 4. — *) ac 3, 4. — ?) et 4. — *) arctis 4. — *) quae 4. — ") allegabat 4. — *) iusti- cias exequendas 2. — ^) tamen 2, 3. — *) afflictionem 4. 

Strana 104
104 permisi; sed ecce post modice lapsum morule divine? ammonicionis quidam sibilus*) incepit cor meum tangere et me introneo magne") cor- repcionis susurro!) acrius increpare, ita quod talia cepi intra me tacite meditacionis silencio cogitare: Quem me ipsum facio? Unde superbio? Et quis sum ego? Homo utique natus de mu- liere brevi vivens tempore, homo de humo, limus de limo, ut quid igitur cum principibus sedeo et solium glorie teneo? Numquid*) ut diviciis et deliciis dumtaxat affluam et non po- cius, ut contritos corde medear, pupillos et vi- duam suscipiam et iudicium et iusticiam in omni tempore facere non obmittam') et qualis, putas, michi reposita sit corona iusticie in illa die ab illo equissimo iudice, qui militi offenso iusticiam querenti non solum denegavi facere iusticiam, sed et vituperii inveccionibus ") ob- rutum coegi a me discedere penitus absque iure ac eciam satis dure. Nunc liquet, quia neminem timeo et id solum, quod bonum est in oculis meis, facio, dum libet, eciamsi non licet, illud in me compassive mentis pietatem enervat, ti- morem Dei evacuat et ad clamorem pauperis aures claudit penitus et obdurat;") absit, absit hoc a me, ne in me tam inordinata enormitas diu regnet. In hiis?) igitur cogitacionum mearum estibus accensus surrexi et post tergum relictis omnibus clauso hostio?) solus cubiculum introivi candelamque ardentem, quam mecum apporta- veram, cruribus meis nudis applicui et in quin- que locis quasi cauterium faciens ob correccio- nem mei perpetrati flagicii acriter me combussi et dixi: sie caro arde, ne ardeas, hoc hic caro sustineas, ne perpetuas te sufferre oporteat illic penas. Successit igitur coctura cruris post cau- matis lesuram et passio adhuc permanens post cocturam. Hanc autem plagam volens sustineo, non ut de corpore humorem emungerem, sed tumorem?) de pectore removerem. Sie quod perverse rex fecerat, hoc cito per se Penitet atque furit in se, quia quinquies urit PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. faciens sibi vulnera dura. Talia quando legis, recolas, constancia") regis Que sit vel quanta, quem concutit ulcio tanta. Iam non delinque rex plus, quod caumata quin- que paciens pro nomine Cristi, hoe sustinuit tua cutis, sic sit et cauterizata. Tales cocture*) carni fuerant nociture, Sed prosunt anime, quia sunt eius medicine, Pellunt humores peccati sicque tumores Evellunt cordis, terguut maculas quoque sordis. Decimo vero anno post istius") piissimi principis obitum predictam, quam sibi rex fe- cerat, lesionem prenominata matrona michi per ordinem enarravit et hec omnia sub iuramenti testimonio constantissime roboravit et scio") utique, quia verum est testimonium eius et quis est tam mentis inops, qui non ex immo pectoris medullitus gemendo doleat, quod iste piissimus, quam gloriosissimus omnium principum gloria, laus et honor tam subito mortis falcastro me- tente, quasi flos campi resectus aruerit et ceci- derit. Cecidit, cecidit namque et illa aruit sub- limis famosaque gloria, que remotissimas eciam regiones clarorum titulis repleverat triumphorum. Cecidit namque corona, qua Bohemi Germanis !) principabantur et Ungaris.*) Iste est enim, qui splendoris lumine gloriosi") blandiebatur taliter universis, ut omnes generaliter preter admodum paucos emulos ipsum cuperent ad fasces impe- rialis culminis exaltari. Nam quis amplis largi- eionum donariis hominum indigencie liberaliter occurrebat?*) Wenceslaus rex Bohemie. Quis in pacis tranquillitate subditas sibi provincias op- time conservabat? Wenceslaus rex Bohemie. Quis nitorem*) christiani nominis sedule devo- cionis fide crebrisque divini celebritatibus officii adaugebat clerumque devota reverencia hono- rabat? Rex Bohemie piissimus Wenceslaus. Ergo non immerito carus fuit omnibus et amabilis, ipse enim erat decus hominum et omnium prin- Ipsius crura, Hec tibi fecisti, Ex*) vi virtutis Quod deturpata ?) Jak Dobner dobfe podotyká má tu státi Polonis. ^) dure 2. — *) stimulus ac sib. 4. — ") maximae 4. — !) susurio rukopisy. — *) numquit 2; nunquid in delitiis et divitiis ut. duntaxat affluam 4. — !') omittam 4. — ") invexionibus 4. — ") obturat 2, 4. — ?) iis 4. — ") ostio 4. — ?) timorem 2. — ") constanciam 2. — *) et 3. — ') torture 9. — ") illius 2. — ") scite 4. — *) Hungaris 4. — ") graciosi 3, 4. — *) occurrebatur v rukopisech. — *) tutorem 2. 

Strana 105
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. — cipum flos et decor, ex cuius morum regalium *) splendoribus maior accrescebat commendacionis radius venustati nostre*) et eciam regie digni- tati. Optabam quippe valde, ut ipsius valerem virtutes aliquantulum describere, sed in descri- bendo*) me fateor defecisse, licet enim instigante me affectu attemptaverim*) multa utcunque di- cere, tamen ex mea tam^) sermonis, quam cogni- cionis impericia me considero*) plurima preter- isse. Non sufficit enim lingwa mea nec calamus scribe") velociter scribentis laudando depingere dignissimum omni laude. De quodam miraculo circa tumbam regis Wen- ceslai facto. Nee audeo sub taciturnitatis silencio pre- terire quendam mirabilem quamvis miserabilem eventum, qui circa regis Wenceslai accidit se- pulchrum. Anno nimirum") tercio post obitum felicis Wenceslai regis, cum iam inciperent multi- plicari mala in regno, Wilhelmus vir nobilis et potens dietus Lepus de Waldek venit in Aulam Regiam pluribus cum armatis. Erat autem inter illos quidam predo') pessimus, qui aliis circa tumbam regis Wenceslai") orantibus!) et plo- rantibus regi sepulto ibidem incepit ^) maledicere, verba blasphemieque proferre. Dicebat enim: Te, o rex, vivente nullum") ausi fuimus spolium 105 committere, nullum ledere, nulli iniuriam pre- sumpsimus inferre, nunc ecce, inquit, in pulvere dormis, nunc putrescis et nos vivimus et facimus, quod cuiuslibet eligit appetitus. Sicque inter verba blasphemie ille impius homo manum ele- vat et lapidee imagini?) corpori regis super- posite?) in maxillam alapam maximam dat, nec post percussionem blasphemare cessat. Sed num- quid impunitus?) recedit? Ecce, ut tota vicinia testatur, iste iniquus") blasphemus, antequam monasterium Aule Regie egreditur, totaliter ex- cecatur, socios suos et famulos vocat, hosque rogat, ut sibi porrecta. manu gressum itineris ostendant, qui primo, quod audiunt, iocum pu- tant, sed tamen, quia hunc errantem et quasi nutantem considerant, non iocum sed serium fore probant. Igitur predo blasphemus ille tali- ter excecatus de monasterio educitur et ipse coram aliis suam blasphemiam profitetur. Caruit itaque*) iste videndi lumine ad tempora vite sue, imago") vero lapidea illa, que tunc super sepulchrum iacens percussa fuerat in maxilla, hodie in columpna sanctuarii Aule Regie stat erecta. Nondum enim imago*) enea per magi- strum Johannem de Brabancia fuit fusa. Explicit") descripcio laudis et vite domini Wenceslai, regis Bohemie et Polonie, fundatoris Aule Regie. >) legalium 2, 4. — *) nature 3, 4. — 4) scribendo 4. — *) attentaverim 4. — ‘) causa 2. — *) Loserth má vhod- nou conjekturu confiteor. — ^) scribere 2. — ^) enim 3. — !) nemá 4. — *) nemá 3, 4. — ") nemá 2. — ") cepit 4. — *) multum 3, 4. — °) ymag. 2, 3. — ») supposite 2, 4. — *) inpun. 2. — ") ipse impius 4. — *) nanque 4. — *) ymago ruko- pisy. — 4) Explicit — Regie nemá 4; rukopis 2 však tu jesté dokládá: per dominum Petrum Bewchil de Cracouia. Orate omnipotentem Deum pro ipso quoque Mariam gloriosam virginem. Místo slov Explicit — Aule Regie klade tu však rukopis 4 (Roudnický) ještě přídavek — bezpochyby později od spisovatele přičiněný — jak tuto následuje: De humilitate et devotione eiusdem regis Wenceslai. Anno illo, quando cum magna principum congregatione Albertus de Austria, Romanorum rex, primam suam curiam in Nurenberg solemniter celebraret, pium Wenceslaum, regem praedictum Bohemiae, rogatum et specialiter in- vitatum eidem curiae cunctis principibus magnificentibus tunc contigit interesse. Sicut enim sol rutilans prae ceteris fulget astris, sic rex iste stipatus decenti militia ordinata, ornataque familia prae omnibus, qui aderant, praelucebat. Ad sui nanque contemplationem omnium oculos et animos tanti regis fama et gloria ut adamas attraxerat, ita quod se quivis felicem reputat, qui affatu aut saltem aspectu ipsius potiri valebat. Aderat tunc quoque reverendus dominus Remundus, Treuerensis archiepiscopus, qui tam admirationis, quam devotionis gratia regem, de quo plura audierat, affectuosissime visitabat. Hunc rex devotum devotus benigne suscipit, ex dulci affatu praesulis interni amoris sanctum affectum rex concipit, ex mutuoque eorum alloquio syncera charitas crescit, sic quod ommissis omnibus mundialibus negotiis tantum intendunt spiritualibus et divinis. Cumque mutuis satis diu aliis, sed non sibi potiti fuissent aedifica- torie alloquiis, praesuli corpore, sed non corde recedenti rex ait: Petite, inquit, domine dilecte a me quicquid volue- ritis et accipietis, vobis offero me et mea. Qui respondens ait: domine mi rex, hoc solum a vobis humiliter rogo, ut oretis dominum Deum pro me. Ad quem rex: Hoc, inquit, faciam, quam diu vivam et utinam valeret aliquid mei oratio pectoris; et vos obsecro, orate pro me peccatore et hormine negligente. lis dictis abiit archiepiscopus a rege. 14 

Strana 106
1305 106 Incipit descripcio vite domini Wenceslai iuvenis, Bohemie, Polonie et Ungarie") regis. Capitulum LXXXIV. Qualiter Wenceslaus iuvenis, Ungarie, Bohemie et Polonie rex, in Bohemia regnaverit et occisus fuerit anno Domini MCCCVI?*. Mortuo felicissimo ac piissimo principe Wenceslao secundo, Bohemie rege sexto, etatis sue anno XXXIV?, Wenceslaus, filius eius, qui rex prius fuerat in Ungaria, hinc regnare in Bohemia incepit") pro eo anno etatis sue decimo septimo. Licet autem iuvenis esset etate, maxima prefulsit tamen dignitate. Erat enim trium reg- norum rex, Ungarie scilicet, Bohemie et Polonie. Fuit eciam adolescens iste nobilis, aspectu deco- rus, forina speciosus, animosus, ingeniosus, per- fecte nature dotibus preditus, eloquens, facundus, quatuor idiomata:") Latinum, Teutunicum,*) Un- garicum, Bohemicum eleganter loquens. De lar- gitate vero ipsius superflue quis querit,") quia tante largitatis in ipso liberalitas emicuit, quod ad extremum prodigalitatis declinare maxime") sua largitas visa fuit.*) Hanc siquidem virtutem ?) habuit, quod dominos ©) Heinricum 5) Scedlicen- sem*) et Cunradum") Aule Regie abbates et or- dinem Cisterciensem') precordialissime dilexit et quoscunque pater suus dilexerat, eosdem in magni amoris et favoris gracia reservabat. Do minum namque Chunradum,"*) abbatem Aule Regie, patrem solummodo nominabat, suas quoque peti- ciones in omnibus audiebat, porro horas cano- nicas dicere, divinum officium solempniter audire PETRA ŻITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA in principio regui sui solebat, sicut a patre suo vi- 1306 derat. Anno autem Domini MCCCV^, tercio nonas Octobris contraxit matrimonium cum Viola, filia Mesche,") ducis de Theschin;") hec") puella no- mine mutato Elizabeth?) est vocata. ') Hanc autem puellam, pauperis principis filiam, iste rex incli- tus") et prepotens nullatenus duxisset legitimam, si ei ex quorundam consilio persuasum fallaciter non fuisset. Precavebat namque quorundam baro- num astuta nequicia, ne ex affinitate aliqua rex iste potens potencior fieret et sic magis rebelles domare et super omnes regnare valeret. Anno quoque Domini MCCCVI*, idus?) Februarii ipse Wenceslaus rex sororem suam seniorem") Annam virginem Heinrico, duci Chorintie*, Prage in matrimonio copulavit. *) Hec namque*) nupcialis copula in principio leticiam, in medio mesticiam ac in fine habuit conclusionem heu non bonam, sicut per diffusam cognoscere poteris narracio- nem") inferius lacius subnotatam. O quam diffi- cile est vitam huius regis et viam viri in adoles- cencia sua cognoscere, o quam perniciosum est floride iuventutis animos") maturi consorcii ha- benis non dirigi et senum consilio non aptari. O quam sera sed vera, miserabilis ac flebilis nos omnes docuit experiencia, quod corrumpunt bonos mores consorcia prava. Roboam, Salomonis filius, exemplum prebeat, qui seniorum Israel spreto cousilio consorcia et eloquia iuniorum iu suam perniciem querebat et ideo periebat. Ne autem longe exempla petamus, hunc optime indolis iuvenem?) inspiciamus et heu magnum excidium et malorum exordium toti regno et sibi evenisse per nefarium") consorcium conpro- ') Viola byla dcera Měčislava III, knížete těšínského a osvětimského; později provdala se za pana Petra z Rosenberka. Srovnej Palacký Dějiny národa českého II, 1, str. 304. — ?) Srovnej Reg. Bob. II, str. 898. Igitur rex ad regnum suum reversus praelatis et suis familiaribus nec non et religiosis omnibus, ut pro dieto archi- episcopo fideliter exorarent, affectuosissime recommisit. Hoc mihi illi dixerunt, qui etiam rogati orare pro archiepiscopo per regem fuerunt. Ecce quam laudabilis rex, qui non confidebat in virtute sua nec in multitudine divitiarum suarum gloriabatur, sed se et suos munire armis spiritualibus plus quam corporalibus conabatur: orationibus iugiter insistebat et tamen ab aliis orationum suffragia summopere requirebat; et nos qui vivimus et adhuc residui sumus, ipsius con- fidimus et petimus precibus adiuvari, quem pie credimus in coelis cum Domino gloriari. ”) Hung. 4 a tak niże stale. — *) incipit 2. — ?) ydiom. rukopisy. — ") Theut. 3; Thewt. 2. — *) superflue querit 4; querit, idest 3. — ®) maxima 2. — *) est 4. — *) Tu vkládá 4: in se. — *) dominum 2. — *) Henricum 3, 4 a tak i niZe. — *) Zcedlicensem 4. — *) Conrardum 4 a tak níže. — '; Cyst. pravidelné rukopisy. — *, Cunr. 3. — !) Mosche 2. — =) Thiessin 3; Teschin 4. — ^) hae 4. — *) Eliz. 3; Elyz. 4. — ?) inclyt. 4. — 9) ydus 2, 3. — *) ne- má 2. — *) Corinthie 3; Carynthiae 4. — *) itaque 3, 4. — ") racionem 2, 4, — ") annos 4. — *) juvenis 3. — 7) nephar. 4. 

Strana 107
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 135 bamus. Huic namgue regi adolescentulo quidam nobiles terre suos iuniores filios applicuerunt, qui ex iniquo contubernio ad multa illicita fle- xibilem iuvenis regis animum inclinaverunt. In- cepit namque regis teneri etas lasciva") cum lascivientibus suis coetaneis lascivire, vinum usque ad ebrietatem bibere, noctes in potu iu- sompnes deducere, comessacionibus intendere, pra- vis moribus et perversis consuetudinibus studere et omnia, ad que iuventutis impulsus pronos ac corruptos inclinat animos, non ut licuit, " sed ut") libuit, adimplere. In noctis vero tempore cum filii baronum, qui ad hoc aptati ad regem fuerant, ut aliquid subtiliter ab eo extorquerent, ipsum regem vino estuare conspicerent, bona") regalia petebant et plurima obtinebant ?) Hic obtinuit per talem modum civitatem, hic castrum, alius villam. De mane ad cancellarium regis cur- runt, munera offerunt et nonnunquam privilegia regalia super donacione ebria recipiunt. Hec autem privilegia vel verius pravilegia sunt usque hodie multorum bonorum ad regem spectaucium privativa. Cum autem?) uno anno integro in regno Bohemie moribus puerilibus regnasset et^) in anniversario patris in Aulam Regiam perve- nisset, dominus Cunradus,*) abbas Aule Regie, ") regem alloquitur hoe sermone: domine, inquit, rex hactenus in vobis mores legales et regales, quos pater vester habuit, non habuistis, hoc autem vestre iuvenili etati adscribitur") pocius, quam vobis. Ecce, annus secundus regni vestri incipit hodie, unde ex fide, qua astringor gracie vestre, supplico tota mente paterne consuetudinis, inores recolligite, prava consorcia fugite, Deum pre oculis habete. Sic vobis multiplicabuntur anni in senecta uberi et gaudium obtinebunt ex hoc subiecti vobis populi universi. Huius autem exhortacionis monita rex mente suscepit grata et ex illa hora seriosior apparuit et melius ea, que 107 illicita fuerant, devitavit. Hoc enim nobis retulit 1:30 regis familia. que frequenter stetit in eius pre- sencia. Non dubium autem, quin ommia enormia correxisset, si diucius vixisset. Ipse eciam quia super regnum Ungarie coronatus fuerat, secum- que in Bohemiam sacrosanctam coronam regni Ungarie deportav.rat, nec illuc bono modo re- verti*) poterat nec volebat, eandem?) igitur co- ronam cum pluribus aliis insigniis regni Ungarie Ottoni. duci Bauarie,') qui de prosapia eciam regum Ungarie processerat, voluntarie resignabat, omnique suo iuri regio, quod deinceps habere posset in Ungaria, eidem coram pluribus prin- cipibus et nobilibus. in Brunna legaliter ") resig- nabat. Ipse itaque") Otto, dux Bauarie, anno Domini MCCCVI? mense Aprili assumptis sibi corona aliisque fascibus regalibus Ungariam in- travit, ibique cito?) post?) in regem Ungarie coronatus fuit. Subortis tamen inibi variis ad- versitatibus anno tercio regni sui de partibus Ungarie latenter effugit primo in Bohemiam, demum in Bauariam, longam barbam habens more Ungarico, rediit sed interveniente mortis articulo ulterius illuc minime reversus fuit. Deportabat autem secum de Ungaria sacram coronam in Bauariam, quam apud se usque ad ipsius obitum, ut dicebatur, habuit reservatam. Sic?) regis nomen dux acquirit, tamen omen Perdit sorte bona, caret Ungara namque corona. Interea dux Lokethco') plurima mala in preiudicium huius regis iuvenis") Bohemie per- petravit, ad cuius edomandam proterviam baro- num consilio fretus suorum generalem expedi- cionem in omnibus finibus Bohemie proclamari rex precepit versus Cracouiam dirigendam. Huius itaque expedicionis preconium tamquam dire tempestatis et calamitatis venture preambulum 1) Otto, vévoda dolejších Bavor, byl syn Alžběty, dcery Bely 1V, krále uherského, ktery jako Ladislav V vlády v Uhrách njmouti se snažil. Korunován byl na krále uherského v Stoličném Bělehradě 6 pros. 1305; v Uhrách a Sedmihradech držel se až do počátku roku 1308, kterého času se do Bavor vrátil. *) lascivia 4. — *) Místo non ut licuit, sed ut má 3 sicut. — ^) prout 4. — *) et bona 3. — ^) optin. 4, ale o slovo dále obtin. — *) autem iam 4, za to scházejí slova: in regno. — *) nemá 2; in následujicí nemà 3. -- *) Conrardus 4 a tak stále. — ^) Aulae Regiae abbas 4. — !) asscrib. 4. — *) revereri 2; reverti bono modo 3, 4. — 'j tandem 2. — =) liberaliter 3, 4. — ^ namque 2; nanque 4. — *») nemà 2. — ») postea 2, 3. — ?) si 3, 4. — *) Lokothco 2; Lokothto 4. — *) nemá 3. 14* 

Strana 108
1306 108 statim cum insonuit, et maxime cum invaluit, conturbabat populum universum. Porro congre- gata maxima bellatorum multitudine, ut in Cra- couiam properet, iter rex arripit, sed in ipso transitu pauperes ac') bona ecclesiastica exer- citus multum lesit. Cum vero") Wenceslaus rex in Olomunez") civitatem pervenisset, ac in domo decani maioris ecclesie maneret, flebile auspi- cium ac fatum lamentabile inchoati processum itineris, proch dolor, impedivit. Ipse namque Wenceslaus adhuc adolescentulus, Bohemie rex et heres legitimus et novissimus, spes unica gentis Bohemie, oculus omni*) cura fovendus, flos ille purpureus, flosculus, inquam, desidera- bilis et amabilis, valde succiditur, aruit, corruit et defecit. Ipse namque rex, decus patrie, con- solacio genti sola relicta, lumen et radix Bohe- mie, letalibus") percussus vulneribus interiit et decessit. Cum enim estivo tempore ad refrige- randum se solus esset in palacio," camisia") solum indutus et pallio, quidam non homo uti- que censendus, sed pocius sathane socius, auctor sceleris, hostis nature, fex et fetor omnis malicie, ad iuvenem minime insidias suspicantem acces- sit ac ipsum opportunitatem habens tribus leta- libus vulneribus sauciavit et aufugit. Miramur tamen omnes, quod tam immensi flagicii per- petrator adhuc usque hodie, quis pro certo fuerit, ignoratur. Miles tamen quidam dictus Cunradus") de Botenstein^) nacione Thuringus cultellum san- guinolentum?) in manu baiulans de pallacio pro- Sire et currere visus fuit, qui per illos, qui foris fuerunt, statim rapitur et ut occisor regis, antequam loqueretur verba aliqua, occiditur; si ille sive alius reus sit, nescio, Deus scit, hoc autem scio et notum est omni populo, quod illius iuvenis regis") ruina innumerabilium ma- lorum tribuit incrementa. O quantam caliginem mentibus humanis obiecit hec inopinata infeli- citas! O quam fragilibus fundamentis subnixa perstitit Bohemie tocius prosperitas! Complo- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. randus es nobis diucius utique, rex tenerrimo, 1306 decor iuventutis floride, et maxime lugendus eo, quod non inter micantes) hostium gladios con- fragoso certamine, sed inter tuos penates ac in gremio tuorum concussus de fastigio tue glorie tam crudeliter, quam terribiliter corruisti. Mag- num siquidem cautele exemplum principibus reliquisti, sed pauperibus miseriam per tuum interitum ingessisti. Fama itaque lugubris mor- tem regis indicans lacius se protinus diffundit, *) ex qua dolor universum populum vehemens ap- prehendit. Audiuntur igitur statim in omnibus regni Bohemie partibus torciones pauperum, tradiciones et exacciones, vexaciones eorum et") inexplicabilia genera malorum. Vidimus eciam non sine gemitu cordis pauperibus ubique vio- lencias inferri per maliciam et potenciam tyran- norum ac bona occupari indebite tam religioso- rum, quam secularium clericorum, singula vero gravamina scribere ac crudelitatis exempla, que mors ista intulit immatura, tempus non patitur, manus lassatur. O quanta irrecuperabilia peri- cula suscepit ex hac morte Aula Regia sola! Ipse enim rex ex curiositate puerili et ex de- lectacione, quam naturaliter in*) rebus preciosis habuit, antequam ad expedicionem procederet, crucem nostram auream, ") quam pater suus Aule Regie contulerat, nobilissimumque*) ornatum ec- clesie sibi concedi rogavit, que omnia secum nichil) mali suspicans in Morauiam transpor- tavit. Cum autem tam repente occisus fuisset, hec omnia cum aliis clenodiis regalibus manus diripiens rapuit et distraxit; de illo siquidem ornatu domus Aule Regie adhuc plus quam vi- ginti partes preciosissime perdite sunt usque hodie, crucem vero auream pro trecentis marcis apud Nicolaum ?) Sturmonis in Praga redemimus absque ditissimo suo pede. Ille enim pes crucis, licet preciosus sit, ") tamen perditus est. Utinam hiis? tantum malis Aula Regia succubuisset! Venit autem?) directe tunc interempto rege de !) Srovnej kap. XL této kroniky. — *) Snad bratr Jindřicha Sturmova, kanovníka pražského a olomouckého. Srovn. kap. LXXIV. ') et 4. — *) enim 2; igitur 4. — ") Olomuntz 4. — *) omnium 4. — 7) lethal. 4 a tak niże. — *) pallacio 3. — *) camisea 2. — *j Conrardus 4. — *) Potenstein 3, 4. — *) sagwinol. 2. — *) nemà 3. — *) ruitantes 3. — *) diffudit 2. — *) ac 4. — 'j ex 2. — *) nobilissimum bez que 2. — !') nemá 3. — ") sit preciosus 3, 4. — ") iis 4. — *) nemá 2. 

Strana 109
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1306 Olomunez?) Heinmannus?) dictus de Duba,!) vir potens, verbo et opere dolosus,") et civita- tem nostram Landescronam?) occupavit et se de omnibus bonis ac hereditatibus circumiacen- tibus per biennium intromisit, ipsamque contra Deum et iusticiam retinuit, singulosque pro- ventus suis usibus applicavit. Quam magnam autem interim paupertatis penuriam sustinuerit in Aula Regia anxiatus") conventus, scit") Deus et nos ipsi cognoscimus,") qui vivimus et adhuc residui sumus, qui et talia experti fuimus. Anno autem tercio vexacionum") redimere cupientes mille marcas*) gravis ponderis predicta baroni, ut nostra nobis redderet, dedimus. Deficiente enim iusticia modo alio ab ipsius avaris manibus bona illa evellere nequaquam potuimus. Mala omnia, que ex occasu istius regis iuvenis eve- nerunt Aule Regie, diffusum esset dicere vel scribere. Per morsum mortis regum generacio fortis Sic est devicta, stirps") mascula nulla relicta. Feminei sexus | mansit tantummodo nexus; Hinc mestum thema dic gens orbata Bohema. *) En, nunc constrictus*) iacet hic rex a nece victus fit" nunquam rex tibi talis. quia regibus ecce Bo- hemis Septem privaris et sic misere viduaris. Est factum triste, rex septimus ultimus iste, In quo natura cuncto*) populo placitura Sic est deleta, gemitu gens tota repleta. Sponso sponsa caret, de quo nunc nubilis ?) aret Terra Bohemorum paciens augmenta malorum. Occisus est*) autem iste gloriosus rex”) Ungarie, Bohemie et Polonie anno Domini MCCCVI? pridie nonas Augusti etatis sue anno Heu naturalis, Regnum iure gemis, 109 duodevicesimo, cuius anima in requie eterna et sede superna cum angelicis civibus feliciter requiescat. Sepultus est") autem in ecclesia maiori ante summum altare in Olomunez.') Nulli autem dubium, quin ipse*) in Aula Regia se- pultus fuisset, si post suscepta vulnera aliquid loqui et sepulturam eligere potuisset. Sepe enim prius" dixerat, quod nusquam vellet nisi in Aula Regia sepeliri ?) Capitulum LXXXV. Qualiter Rudolfus,") dux Austrie, filius Alberti, regis Romanorum, electus fuerit in regem Bohe- morum anno") Domini MCCCVI*. Extincto generoso semine masculini generis illstrium regum Bohemie inde regnum natu- rali domino orbatum sibi regem alterum ali- unde heu?) cogitur mendicare, quamvis paulo ante fulgens in clara gloria exterorum eciam regnorum gubernacula sibi consueverat") ven- dicare. O quam perniciosa mutacio et deso- lacio lacrimosa!*) O quam subito fragilibus fun- damentis subnixum quodlibet dignitatis fasti- gium corruit in hoc mundo! Occiso itaque Wen- ceslao, septimo rege Bohemie, in iuventutis sue flore") facta est tam baronum, nobilium, quam civium pro eligendo rege altero ad octavam Assumpcionis generalis in Praga convocacio, in quo termino dissencientibus votis et affectibus disparibus impedita fuit concordia eleccionis. Quidam enim inter electores in Rudolfum, du- cem Austrie, filium Alberti, regis Romanorum,?*) alii in Heinricum,") ducem Chorinthie,) qui tunc personaliter affuit, vota") sua dirigunt, maior tamen pars hominum, sed non sanior, Heinricum, ducem Chorinthie eo, quod seniorem regni haberet fi- liam in coniugio, pro rege sibi postulat et eligit, ") Srovnej Palacký, Děj. nár. českého II, 1 str. 363. — *) Landákroun. — ?) Dle kap. XVII druhé knihy této kroniky bylo tělo Václava III přenešeno do Zbraslavi r. 1326 na rozkaz královny Elišky, sestry jeho. — *) Srovnej Palacký, Děj. národu č. II, 1 str. 311 a násled. ”) Olomutz 3; Olomuntz 4. — *) Heynmannus 3, 4. — ") doloso 2. — *) conventus anxiatus 4. — *) sicut 4. — *) congn. 3. — ") vexationem 3, 4. — *) marcis 3, 4. — 7) styrps 4. — *) Bohemia 2. — *) Ecce tuus rex et dominus iacet a nece victus 3. — ") nunquam fit 3. — *) cuncta 2, 4. — 9) nobilis 2, 3. — *) nemá 3. — *) rex adolescens Ung. 3, 4. — *) Hung. 4. — *) autem est 3. — ') Olomucz 3; Olomuntz 4. — *) ipsi 3. — !) nemaji 2, 4. — ^; Rudolphus 3. — *) annus Dom. 3. — ?) seu 3. — ?) consueverant 4. — *) lacrimosa desolatio 4. — "*) florere 3. — *) Henricum 4; Heyn- ricum 3. — *) Corinthie 3; Carynthiae 4, a tak niże. — *) dirigunt sua vota 3, 4. 1306 

Strana 110
1306 110 guia nescit gens stulta, guid postulat, et gualis sit, quem eligit, ignorat; instrumenta produ- cuntur!) pro ipso imperialia: ut si quis regum Bohemie sine masculina") progenie discederet ex hac vita, filia eodem iure in regno, quo et filius gaudere debeat, ne mortis aliquando ra- pacitas filum generacionis regie interrumpat. Vulgaris itaque favor clamorem excitat et Hein- ricum, ducem Chorinthie,") regem fieri Bohemie votis optat. Saniorum et") seniorum tamen con- silium popularis clamoris tumultibus aures non accomodat, sed aliud, quod tunc videbatur utilius, facere cogitabat. Porro Albertus, Romanorum rex, audiens, quod Wenceslaus, rex Bohemie, filius sororis sue mortuus esset, congregato exer- citu ad terram Bohemie se applicat et quod Rudolfus, filius suus, dux Austrie, eligi in regem debeat, affirmat atque ad hoc procurandum per solempnes*) nunccios elaborat. Eodem modo idem Rudolfus," dux Austrie, patris suscepta legacione, cum armatis regno Bohemie appro- pinquat." Venit itaque Albertus rex ab occi- dente, filius ab oriente, ille circa civitatem ?) Lunam,*) iste circa Yglauiam?) sua fixit*) ten- toria et concordes in proposito cum omni dili- gencia ambo laborant pro regno. Scientes ita- que*) quidam de baronibus quam civibus, quod*) pater esset prepotens et filius suus, dux Austrie, sapiens et iustus, ipsum Rudolfum, ducem Au- strie, in regem eligunt Bohemie. Videns autem hec dux Chorinthie,") quia non proficeret, la- tenter de Praga una cum domina Anna, uxore sua, aufugit et per Bauariam transiens in terram suam, unde venerat, reversus est.) Et quia habere in se condiciones, que regibus expediunt, putabatur, vulgus ex ipsius fuga communiter turbatur, generosa eciam virgo Elisabeth,") filia regis Wenceslai, propter recessum sororii et PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. sororis sue ex plena fide cepit tantum gemere et flere, quod videre erat miserabile, quia a nullo hominum consolacionem volebat recipere. Ex toto namque desiderio libenter vidisset, quod Hein- ricus, dux Chorinthie,* una cum sorore sua!) regnum obtinuisset. " Hoc tunc bonum et utile Sibi et regno iudicavit, sed postea contrarium sicut et ceteri experta fuit. Igitur Rudolfus in regem Bohemie electus civitates ac municiones quasdam baronibus aliquibus contulit?) ac ci- vibus donaria distribuit, sicut ante eleccionem suam unicuique promiserat, sic nunc dedit. Non- nulli enim") tam de nobilibus, quam civibus fuerunt, qui ipsum Rudolfum timoris et muneris intuitu, licet esset ad regnandum idoneus,?) ele- gerunt. Demum iste Rudolfus una cum patre suo circa festum Nativitatis beate Virginis Pra- gam intravit, dominam eciam Elizabeth,?) relic- tam domini Wenceslai senioris, in matrimonio sibi copulavit, sicut ante, quam eligeretur, vo- verat.?) Princeps siquidem mox iste in regni sui principio communibus insistebat profectibus, erat enim veraciter homo variis virtutum ac") graciarum dotibus insignitus. Incepit?) itaque statim solucionem debitorum, que post se ante- cessores sui, reges Bohemie, reliquerant, inten- dere et de urbura et fisco) regio solvere credi- toribus septimanis singulis marcas mille; hanc solucionem continuavit usque ad mortem. Vinum, bladum, oleum et cetera omnia usui et curie regali apta et') necessaria sibi apportari fecit de Austria, ita quod regalis sua familia in om- nibus deliciis staret et necessariis opulente habundaret.") Tante autem providencie quorun- dam Pragensium civium insipiencia invidebat et in spiritu blasphemie sepius ipsum principem provisorem mercium") nominabat. Non enim erat eis datum desuper, ut tunc freti fuissent") !) TamtéZ str. 314 pozn. 357 ukazuje Palacky, Ze listy ty byly podvrženy, což jde z listiny v Reg. II, č. 2112 uveřejněné. — ?) Louny, kde byl Albert, král římský, 8 října. Rudolf, syn Albertův, byl již 1 října u Prahy (v. Reg. Boh. II, č. Boh. II, č. 2108). — ?) Srovnej též Johannes Victoriensis, Bohmer Fontes rer. Germ. I, str. 350. — *) Srovnej Reg. 2108—2110. — 5) Srovnej o ném Palacky, Déj. nár. cesk. lI, str. 318. ") masculino 3, 4. — *) Carynt. 4; Corynthiae 3. — *) tamen et seniorem 3, 4. — ") sollempnes 3. — *) Adol- fus 4; v ruk. 3 píse se slovo to s dvérna f, Rudolffus atd. — ^) apropinquat 2. — *) Luenam 3. — *) Igl. 3, 4. — *) fixe- rit 3; fixerunt 4. — ‘) autem 4. — *) quia 4. — ^) Corynthie 3; Carinthiae 4. — ') Elysabeth 4. — *) Corinthie 3; Caryn- thiae 4. — ') nemá 2. — ") optin. 3. — ^) nemá 3. — *) ydoneus rukopisy. — ») Elysabeth 4. — 3) foverat 2. — *) ac graciarum nemá 3. — ") de urbara fisco regis 2. — ') Místo apta et má 2 aptati. — ") abund. 4. — ") ipsum princ. se- pius merc. prov. 2. — *) fuisset 2. 1306 

Strana 111
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1507 bonis presentibus et previdissent futuram ipsius”) ruinam a malis eis supervenientibus. Nobiles eciam quidam de regno, videlicct Bauarus*) de Straconicz, ) Wilhelmus*) Lepus,?) Hogerius ?) ac plures alii de Pilsna") Rudolfo regi se*) pu- blice opponebant?) ac Heinrico, duci Chorinthie,*) qui fugerat, adherebant, unde ex hoc regno dampna plurima inferebant. Rex autem iste, verus iusticie et pacis zelator, horum nobilium contu- melias nequaquam dissimulat, sed ipsa estate exercitum congregat et nobiles illos impugnat^) viriliter et expugnat. Nequaquam autem huius regis potencie vires baronum illorum resistere valebant, sed aliqui dimissis municionibus, in quibus fiduciam habuerant, a facie regis multo- ciens*) fugiebant. Tandem cum Bauarum de Stra- conicz") graciam regis querere cogens potencia impulisset, aliorum eciam protervia per regem edomita fuisset, ipsum regem gravis infirmitas occupavit, unde cum prope civitatem Horauuicz') jaceret cum exercitu,*) ipsam civitatem intravit et ibidem langwens lecto decubuit. Videns autem Tudolfus rex, quia langworis sui molestia in- grandesceret et quod in Pragam venire") for- sitan non valeret, nunccios suos misit et ad se dominos?) Heinricum") Scedlicensem ") et Cun- radum?) Aule Regie abbates, quos singulari amore dilexerat, evocavit. Intendebat enim coram eis testamentum solempne facere et aliqua pie- tatis opera, que dudum in corde suo disposuerat, et^) prius cum istis abbatibus contulerat, ad effectum perducere, ut divinam graciam possit facilius impetrare. Cum autem predicti abbates ad regem venissent, cum ipso verba quoque perpauca locuti fuissent, eodem die non diu post adventum eorum?) rex in viribus deficiens ad extremam horam perveniens spiritum Deo 111 tradidit ac feliciter in Domino obdormivit. Mor- tuus est igitur anno MCCCVII?, V? nonas Julii primo anno regni sui. Nullum heredem super- stitem reliquit, sed sine liberis decessit, non plene namque uxorem suam anno uno habuerat, tempore scilicet illo,?) quo regnaverat. Sane quia Elizabeth"), coniugi sue, prius Wenceslaus rex viginti millia marcarum legaverat, ipse similiter viginti millia marcarum nomine testamenti assig- navit, pro quibus quadraginta milibus predicta domina Elizabeth civitates has, Grecz,^) Mutam,") Crudim") cum quibusdam aliis pignoris titulo ") possidet. Sepultus est autem in Praga in medio ecclesie cathedralis") terreque commendatus per manus domini Cunradi, abbatis Aule Regie, tunc exequias peragentis. Eodem anno facta est in Bohemia et in Morauia et confinibus earum propter defectum pluvie ariditas magna terre, cuius causa perie- runt universa semiua tam hiemalia?) quam esti- valia, arbores quoque*) tam domestice quam sil- vestres perierunt et in fructibus defecerunt; tam amara fames invaluerat, quod sibi de herbis terre variis nature humane inconsuetis extrema pauperum necessitas ac mortalis egestas, utcun- que") poterat, alimoniam faciebat. ") Capitulum LXXXVI. Qualiter Heinrieus,") dux Chorinthie,*) mortuo Rudolfo^) rege reversus sit in Bohemiam anno ") Domini MCCCVII*. Mortuo serenissimo principe domino Rudolfo, rege Bohemie, non tamen de stirpe) regum Bohemie genito et minime regum diademate 5) coronato, facta fuit leticia magna in stulto po- pulo et in vulgo. Tantum namque a propria ma- ?) Bavor ze Strakonic byl dříve purkrabím král. hradu Zvikova. — *) Viz Palacký, Děj. n. č. II, 365 a 366. — 9) Kterému rodu Ojíř tento náležel, nedá se určitě říci. — !) Horažďovice, které náležely ke zboží Bavorů ze Stra- konic. — 5) MÁ tu byti Heidenrich. *) nemá 3. — *) Bawarus 3; Straconitz 4. — *) Vilh. 3. — *) Plzna 3. — *) nemá 4. — *) opon. 3. — *) Heyn. Corin. 3; Carynthiae 4. — f) impungnat — expungnat 3. — *) multocies 2. — ^) Straconitz 4. — ') Tak bylo zajisté pů- vodné; Horanniez 2a 3; Horawicz mel 4, ale nad tím opraveno v Horazdowicz. — *) fors. venire 3. — ) Heynr. 3. — ^J Zcedlic. 4; Cedlice. 3. — ") Cunrardum 4. — *) Místo et prius má 2 ut post et, a 4 et ut prius. — ?) ipsorum 3, 4. — 3) ille 3. — ") Elysabeth 4, a tak nize. — *) Gretz 4. — *) Mutham 3, 4. — “) Crudin 2. — ") tyt. 2, 3. — *) kath. 4; catedr. 3. — 7, hyemalia ruk. — ") nemá 2. — *) utrumque 3. — *) favebat 2. — **) Heynr. 3, a tak niZe. — ©) Coryn- thie 3; Corinthiae 4. — “) Rudolffo 3. — *) annus 3. — *) styrpe 4. — *) dyad. 3, 4. 1307 

Strana 112
1307 112 licia ac sceleris caligine mentes guorundam ho- minum excecate fuerant, guod ad istum Rudolfum, principem pacificum, dileccionem habere non po- terant, sed tantum, ut redeat Heinricus, dux Chorinthie, affectibus ac precibus postulant et exorant. Plerumque") enim Dominus?) taliter disponit ac fieri permittit, ut flagellandus pro suis excessibus populus id, quod sibi obesse debeat, minime precognoscat. Mox igitur ut mortuus fuerat Rudolfus, a pluribus regni baro- nibus ac civibus nuncciorum turba ad Heinricum, ducem Chorinthie, mittitur et, ut festinanter in Bohemiam redeat, invitatur.) Cum audisset autem Albertus, Romanorum rex, quod Rudolfus, filius suus," mortuus est, doluit, ut debebat, sed tamen ut Fridericum, filium suum, ducem Austrie, ad regnum promoveat?) Bohemie, versus?) Bohemiam cum armatis suum iter dirigere festi- nabat. Interim tamen in Praga barones ac cives varia pro eligendo rege alio celebrant consilia, sed inter ipsos est sentencia") eleccionis variata. Thobias?) vero," marschalcus regni Bohemie. vir utique preditus magna sapiencia, eloquencia, nobilitate ac potencia, et?) sui consanguinei cum Wolframo,?) cive Pragensi, ac cum quibusdam aliis tam baronibus quam civibus duci Friderico de regno favebant et dicebant: Heu, quia natu- ralibus ramis regum nostrorum depredati sumus, nunc talem super nos regem constituere debe- mus, sub quo tranquillius vivere possimus.) Ecce proh?) dolor, regnum nostrum ad imperium per mortem") devolutum est, unde si nos ad im- perium non converterimus,*) mala perpetuo ab imperio sustinebimus. Quis autem tam potens est inter principes, qui contra principem imperii PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. et contra suum stimulum valeat diucius calcitrare? 1307 Si igitur istum ducem Chorinthie* habebimus pro rege, nunquam cessabit imperium nos et terram nostram sevis ac longevis conflictibus impugnare. Regis igitur Romanorum filium po- stulabimus, ipsique puellam heredem nostram ex papali dispensacione et gracia copulabimus ac in pace stabimus. Displicuit sermo huiuscemodi in oculis aliorum multorum, qui solum ad Hein- ricum, ducem Chorinthie, dirigunt suum votum. Una igitur die cum in doino episcopi?) in Praga maiores natu omnes pariter pro habendo collo- quio et") consilio convenissent, ecce Ulmannus $) dictus de Lewchtenburg,") Heinmannus") dictus Krussina?) cum quibusdam aliis armata manu ad conclave intraverunt et in latere domini Jo- hannis, Pragensis episcopi, predictum baronem Thobiam de Bechin”) in ore gladii in instanti propter favorem et promocinem ducis Chorinthie occiderunt, non diu autem postea pro eadem causa cives Pragenses, Nicolaus?) scilicet Thu- sintmarce*) cum quibusdam aliis honestissimum virum Hiltmarum *') Fridingeri *) circa ecclesiam beati Jacobi Minorum fratrum in Praga similiter mactaverunt. Sic itaque in malum tocius regni et patrie pars Heinrici, ducis Chorinthie, pre- valuit et exultantibus pluribus nomen regis Bo- hemie obtinuit anno Domini MCCCVII? mense Augusto. Audiens autem Albertus, rex") Roma- norum, quia ducem Chorinthie excommunicacio- nis vinculo annis pluribus innodatum in preiu- dicium sacri imperii Bohemi aliqui elegissent, acrius contra regem novum, quam regnum eius animus provocatus est, unde cum Friderico, duce Austrie, suo filio, convenit '?) et mala, quecunque !) Srovnej Johannes Victor. Bóhmer Fontes I, str. 353. — ?) Srovnej Reg. Boh. II, &. 2116 a 2123. — ?) Tobiáš z Bechyně, nejvyšší maršálek zemský, přední rada krále Rudolfa a hlava strany habsburské v Čechách. — +) Viz To- mek, Děj. Prahy I, str. 297. — ©) Na Malé straně blíže mostecké věže. Viz tamtéž str. 926. — 9) Ulmann éili Ulrich z Lichtenburka, syn Smila z Lichtenburka, který v listinách od r. 1278—1313 přichází. — *) Hynek Krušina, syn Hynka z Lichtenburka a vnuk Smila z Lichtenburka, praotec Krušinů z Lichtenburka. — 5) Viz Tomek, Dějepis Prahy I, 308. — ?) TamtéZ str. 301. -- !*) Albrecht táhl do Čech od Frankfurtu přes Cheb, v měsíci září ležel mezi Horou Kutnou a Kolínem. *) plerunque 4. —') dominus enim 3, 4. — *) ipsius 4. — *) prorsus 2. — =) eleccionis sent. 3, 4 — ®) Ruk. 3 má po strané: de Bechin. — *) ac 4. — P) possumus 2. — 3) proch 3. — ") per mortem nema 2. —*) convertimus 3. — *) Corinthie 3; Corynthiae 4, a tak obyčejně níže, ačkoliv i jiné varianty přicházejí, jichž zvláště vytýkati neminime. — *) et— dictus nemá 3. — ") Luchtinburg 3; Luchtinberg 4. — *) Heynmannus d. Crussina 3; H. d. Crusina 4. — 7) Be- thin 4. — *) Thusinmarc 2, 3. — ") Hiltimarum 3. — *) rex Alb. Rom. 2, 3. 

Strana 113
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1307 facere potuit, regno fecit. Ipse namque cum exercitu inter montem Chuthnam") et Coloniam sua tentoria collocavit et exinde civitatem Colo- niam igne, ferro et machinis hostiliter impug- navit, omnia quoque bona, que in circuitu sita fuerant, exercitus devastavit. Heinricus^) vero de Lipa!) et Johannes de Wartenberg?) exer- citui regis Romani viriliter restiterunt, *) plurima dampna intulerunt et quod Mons?) cum Colonia per hostes expugnatus?) et captus non fuerat, renitentes interius defenderunt. Domina vero Elizabeth,5) relicta Rudolfi regis, interim in Praga") fuit et quia Alberto regi favit, aliqua opprobria, et molestias a parte Chorinthiani sus- tinuit. Unde ne lederetur gravius, latenter cum una ancill fiiam suam Agnetam in brachiis baiulans de Praga aufugit. Cui Fridericus, dux Austrie, ut prius secrete condictum fuerat, oc- currens circa?) Sderas") ipsam ad castra sua per- duxit. Similiter Wolframus et Peregrinus dictus Pusso cum pluribus aliis, qui regi Alberto ad- herebant, de civitate Pragensi a facie Chorin- thiani et suorum complicum fugiebant.") Videns autem rex Albertus, quia hiemis") tempus in- staret et quod ad pugnam non usquequaque dispositus intrasset Bohemiam, in civitatibus sci- licet Grecz, *) Mutha, Policzka et in") Chrudim ac in aliis civitatibus sibi adherentibus quosdam de") Sweuia, quam de Austria viros bellicosos reliquit in presidio, ut cum adversariis certa- rent in prelio. Ipse vero cum filio suo Friderico, duce Austrie, versus Austriam profectus est.) Cogitaverat autem et pacto firmaverat rex Al- bertus estatis future tempore in manu forti et in multitudine populi in Bohemiam redire ipsam- que sibi totaliter subicere, adversantes conterere et pacem sibi consencientibus procurare. Sed homo cogitat, Deus vero, qui in celis est, cuius iudicia abyssus multa, quod sibi placitum est, 113 disponit et ordinat. Puta namque, quod propter peccata populi nondum furor Domini aversus fuerit de Bohemia, ut pax deberet esse in ea, unde adhuc manus Domini stetit extenta. Nec utique Albertus rex ille fuit, per quem Dominus pacem in Bohemia voluerit ordinari, sed hoc alteri disposuerat reservari. Ipse namque Alber- tus, rex Romanorum, statim postea in Kalendis Maii anno Domini MCCCVIII? in partibus Sweuie in loco, ubi se") tutissimum esse?) credebat, per Johannem,9) filium Rudolfi, fratris sui, oc- cisus interiit. Iste?) namque Johannes, cum esset heres Austrie et tantum in Austria sortiretur iuris et iusticie sicut filii regis Alberti, alius tamen dominium possideret, ipseque nichil ha- beret, regem, suum patruum, pro terra sua sepius ammonuit *) et quia ammonicio fructu caruit, malo usus consilio homicidii") facinus perpetravit et se ipsum minime ex hoc ditavit. Albertus vero rex postquam Adolfum antecessorem suum, Ro- manorum regem, campestri prelio occiderat et pro eo regnaverat, decimo anno regni sui per eum, qui secum dulces cibos") capiebat, nichil mali suspicans occisus est." Hii") vero, qui per Albertum regem in regno Bohemie in pre- sidiis relicti fuerant, prestolantes domini sui festivum reditum, animosiores facti multa prelia commiserunt, et quia varii eventus belli sunt, vicissim nunc quidem triumphum, nunc pericu- lum, nunc victoriam, modo") ignominiam a terre indigenis susceperant.*) Nullus quidem dubitat, quin amissa victoria ommes illi exteri caruerunt gloria, quando circa Mutham campestri conflictu succubuerunt et omnes quasi aves capte ab") aucupe per Bohemorum potenciam detenti fue- runt. Cum igitur de morte domini sui Alberti regis rumor flebilis ad eos pervenisset, tandein intervenientibus quibusdam tractatibus de mu- nicionibus, quas occupaverant, discedentes *) 1) O Jindřichovi z Lipé viz Palackého Děj. II, 1, str. 362 a o Janovi z Wartenberka str. 367. — ?) T. j. Kutná Hora. — ?) Klášter na nynějším Novém m. Praž. — *) Mésta tato méla vénem královna Eliška, vdova po Václavovi II a Rudolfovi II. — 5) Dne 27 října datuje Albrecht již v Enži v Rakousích, odtáhl tedy asi v polovici října z Čech; nebo dne 8 datuje ještě v Opatovicích. — ©) Jan, syn vévody Rudolfa a Anešky, dcery krále Přemysla Otakara II. >) Cuthnam 3, 4. — *) Heynr. 3, 4. — *) Warthenb. 3. — *) resisterunt 2. — ‘) expungnatus 3. — *) Elyz. 4. — k) Místo in Praga má 3 a 4 Prage. — !) Steras 3, 4. — *) fugebant 2, 3. — !) hyemis rukopisy. — ") etiam 3, 4. — ?) ex 2. — *) nemá 3. — *) nemá 2. — ») Ipse 4. — 9) admon. 4. — ") homicidinum 2. — *) nemá 2. — *) nemá 2. — *) li 4. — ") modo — victoria nemá 3. — *) susciperant 2. — 7) nemá 2. — *) descendentes 2. 15 1308 

Strana 114
1308 114 ad propria reversi sunt. Audiens autem Hein- ricus, rex Bohemie, quia Albertus, Romanorum rex, occisus est, gavisus est gaudio magno valde; putabat namque, quod ex illius ruina roborari forcius deberet in Bohemia, similiter vulgus et populus flagellandus uberrime exul- tabat, quia se sub Chorinthiano principe se- curum et felicem fieri iudicabat. Non sic im- pii. non sic heu! sed tamquam pulvis, quem proicit ventus a facie terre, pax sic") et salus excluditur per hostiles impetus ab incolis patrie universe. Sub istius siquidem ") Chorinthiani re- gimine status vilescit Bohemie, surgunt impii, cadunt innocentes et recti, regnat violencia, dominatur iniquitas, iudicium et iusticia exulat a patria, spoliantur ecclesie, calcantur monasteria, bona ipsis auferuntur temporalia, voluntas omni- bus habetur pro lege, crebrescunt spolia; vi- duarum, orphanorum clamoribus nulla adhiben- tur remedia, luget clerus, ululat quelibet regio, quoniam multiplicata sunt mala in regno Bo- hemie. Ista enim tribus annis, quibus idem Hein- ricus regnavit in Bohemia, quassacio non ces- savit, sed tociens repetitur," quod ipsa suum numerum certum nescit; horrendum est enim?) mente concipere, horrendius dicere et pericu- losius per experienciam discere illa gravia peri- cula ac discrimina infinita, quibus tempore Hein- rici, ducis Chorinthie, tota Bohemia fuerat one- rata." Disposuerat enim Dominus per manus/) huius principis Bohemiam non salvare, sed po- cius plagare.5) Sicque factum est, ut omnes illi, qui pridem eiusdem principis adventum deside- raverant ac operose procuraverant, iam propter mali exuberanciam ipsius presenciam fastidirent. dux Heinrich") quando) creatur gens tota, libencius audit, putat ex hoc, quod sibi triste sed gaudia sola capescat. Tunc Praga letatur, In regem, plaudit Quod sit rex iste; Nullum succrescat, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Hinc fit exultans plebs ista, canitque resultans, Omnes letari querunt, surgunt epulari, Et per plateas longas duxere choreas?) Pellifices ac carnifices, carmen cecinere Caupones ac pistores hilaresque!) fuere, Vendens atque pira vel poma penestica") mira Gaudia gestabat, se felicem reputabat. Ipsaque stultizat, licet inveterata chorizat,") Iste melodizat,°) alius cithara?) citharizat, Timpana?) pulsabat hic, ille") lyra resonabat, Quod novus est factus rex, hiis") placet omni- bus actus. Heu, nescierunt* mala, que ventura fuerunt Ipsis et toti regno. Modo sunt bene noti Casus perverse fortune, namque super se Terra Bohemorum fert pondera magna malorum, Que non sensisset, istum si non habuisset Regem, quem primo dilexit et odit in immo.") Nam sub eo rapiunt plures, homicidia fiunt, Lis crescit, pax") decrescit, ius omne tepescit, Agri deserti remanent, paucique reperti Sunt in eis fructus, quia non crescit nisi") luctus In tota terra, cum pullulat undique gwerra; Que tunc saltabat, stat modo, que resonabat, Nunc silet antiqua, cum lege fruatur iniqua. Do tibi pauca bona, cornuta Chorinthia dona Pro tali rege, quem sic mittis sine lege. Dux tuus, ut recolis, fuerat comes atque Tyrolis, Sed nunc, ut rex sit, propriis de partibus exit, Et sic mutavit loca, sed nunquam variavit Ipse suam mentem, tenet hanc velut ante scien- tem, Sicut complete demonstrant?) verba poete, qui dixit: Celum') non animum mutat, qui trans mare currit. Reliqua autem gestorum eius et qualiter sub ipso Heinrico, duce Chorinthie, regnum Bo- hemie fere ad ultimum exterminium pervenerit et qualiter domina Anna, uxor eius, anno Do- !) Horat. epist. 1, 11, 27. *) fit 2. — *) nemá 2. — *) reperitur 3. — *) Tu vkládají rukopisy všecky slovo dicere. — *) honorata 3. — *) manum 3. — *; placare 3. — ^) Henrych 3; Henrich 4. — !) nemá 3. — *) coreas 2. — !) hyl. rukopisy. — ^) prene- Stica 4. — ") corizat 2; chorisat 3. — °) modulisat 3. — P) cyth. cytharizat 3, 4. — *) tymp. 4. — ") illa 2. — *) iis 4. — *) nesciverunt 3. — ") ymo rukopisy. — ") nemá 3. — ") ubi 2. — ?) denumerant 2. 1308 

Strana 115
1308 1809 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. mini MCCCXIII? sine liberis in Chorinthia mor- tua fuerit, in subsequentibus capitulis plenius et diffusius declaratur. !) Capitulum LXXXVII. Qualiter Heinricus de Lipa") cum aliis baroni- bus in Scedlicz") captus fuerit per Montanos anno Domini MCCCIX?. *) Asperius ?) nichil est humili, dum — surgit in altum, Sed brevius nichil est, quoniam patitur cito saltum, Et redit in nichilum festinus honor, quia filum Non protelatur elati, sed breviatur, Nam rota fortune variatur in ordine?) lune. Hoc Montanorum tibi turgida mens aliquorum Demonstrat clare, per quos potes ista probare. Fuerat namque in Monte Kuthnensi*) gene- racio lata Ruthardorum?) a Ruthardo quodam montano ducens originem, de qua cognacione nonnuli, quos nominare valerem, si vellem, de- scendentes sue) condicionis immemores monta- norum ac civium metas fastuosis moribus trans- cendentes se non minores reputant, quam ba- rones. Hii enim, quia super se habebant*) Hein- ricum, ducem Chorinthie, regem, cuius tamen legem et mandatum despiciunt, protervire ideo more ranarum in fluvio sub rege tigillo") lasci- vientibus animis inceperunt et quia affluebant divicie, non mediocriter fastuosus animus, timo- ris nescius, sed mundani honoris avidus, incipit in sui perniciem insanire. Unde isti cum suis complicibus elegerunt pharisaicum?) concilium et dicebant: Regem, quem habemus, minime ti- 115 memus et si nobiles quidam regni non obsiste- rent, omne*) lucrum in montibus nostris usibus applicaremus. Unde si tales barones nostris vin- culis manciparemus, omnes minere proventus eo liberius quo lucrosius quasi hereditate perpetua cum nostris liberis possideremus. Huic autem consilio Peregrinus Pusso, *) Jacobus, filius Wol- fillini,) *) Nicolaus Thusintmark,") cives Pra- genses, assensum et invencionis medium prebue- runt et quid ex hoc evenire valeat, tumoris obtenebrati caligine nullatenus presciverunt. Se- quebantur enim vehementem mentis impetum, principium precogitant, non finem, et quia ad pauca respicientes non solum faciliter enuncciant, sed eciam facilius facere quamlibet nefariam rem acceptant. Ecce anno Domini MCCCIX?") mense Marcio *) Peregrinus Pusso, Nicolaus, Cunradus,?) Albertus, filius") Ruthardi, in multitudine magna armati populi de monte Cuthnensi*) hora prima diei descendunt, monasterium Scedlicense") con- tumaciter ingressi sunt, ibidem in domo hospi- tum Heinricum de Lypa,") regni Bohemie came- rarium,?) Johannem de Wartinberk,") et Johan- nem 9) de Clingenberk") de Sweuia,") virum strenuum, ") adhuc dormientes ceperunt et Johan- nem, iudicem de monte Cuthnensi, occiderunt ipsosque barones, quos ceperant, protinus ad castrum Luticz * deduxerunt. Magnam quoque violenciam in die illo Montani in Scedlicensi monasterio peregerunt, hostia?) fregerunt et hinc inde Wolframum, civem Pragensem, ac alios, quos oderant, quesiverunt. Huius rei testis sum, quia ego ipse vidi non sine dolore talem im- petum. Eodem die Jacobus, civis Pragensis, Ni- colaus Thusintmarc*) cum suis complicibus do- 1) O smrti Anny, manželky Jindřicha Korutanského, nevypravuje nám Petr, opat Zbraslavsky, nic. Anna ze- mřela 13 února r. 1313. — ?) Claudian. Eutrop. kn. I, verš 181. — 9%) Srovnej Palacký, Děj. n. č. II, 1, str. 333. — '*) Viz Tomek, Děj. Prahy I, str. 308. — 5) Tamtéž str. 293. — 9) Otakar (z Horneku) udává čas přepadnutí toho: samstag nach vasnacht, což by bylo r. 1309 dne 15 února; ale ač opat Petr praví, že při přepadnutí tomto byl, bude nám držeti se zprávy Otakarovy; neboť i Neplach má totéž datum, ale ovšem rok falešný. (Srovn. Prameny děj. č. III, 479.) — *) Jindřich z Lipy byl podkomořím českým; komořím byl Jindřich z Rosenberka. — 9) Viz Palacký, Děj. n. č. II, 1, str. 334, poznámku 392. — 9%) Dle Tomka Lidice u Buštěhradu. (Děj. Prahy I, str. 470.) *) Lippa 3; Lyppa 4. — ") Cedliez 3; Zcedlitz 4. — *) MCCCX? má 4. — 9) Místo in ordine má 4 imagine. — *) Cuthn. 3, 4. — f) sue — transcendentes se nemá 3. — *) Slovo to stojí v ruk. 3 a 4 za slovem regem. — ") tygillo 2. — l) pharysaicum 4. — *) omnem 4. — ') Wolfilini 4. — ^) Thusintmare 2, 4. — *) 1319 mà 4. — *) Conrardus 4. — ^) filii 3. — *) Chutnensi 3. — *) Cedlic. 3; Zcedl. 4, a tak niZe. — ") Lippa 3; Lyppa 4. — ') Wartinberg 3, 4. — ") Clin- ginberg 3; Chyngenberg 4. — ") Sueuia 3, 4. — *) strennuum 3. — ") ostia 4. — *; Thusintmarg 3. 15* 1309 

Strana 116
1309 116 minum Petrum, !) regni Bohemie cancellarium, Reynmundum*) de Leuchtenburk,") Heynmannum, filium Heynmanni de Duba,?) in Praga capti- varunt et compedibus vinxerunt. Sic itaque cives et Montani exultant sicut victores capta preda, in altum extollunt superbie cornua, sed nesciunt, quia latet augwis*) in herba. Non longe enim postea ex subtilis seminario consilii Montani ac Pragenses cives dissentire ac discordare in- cipiunt, tractatusque varii interveniunt ac illi barones, qui captivati fuerant, liberi a vinculis fiunt. Ab illa autem hora liberacionis sue Hein- rieus de Lippa ?) et Johannes de Wartinberk °) plus quam antea gloriosi ac potentes facti sunt, ili vero, qui gloriabantur in multitudine divi- ciarum suarum et in altitudine fastus sui, adeo in baratrum deieceionis ceciderunt, ita ut non adiiciant, ut resurgant, et nunc quidem in om- nem regionem dispersi sunt, sed qui manent, gloria prima carent. Displicet hoc bellum michi multum, quando scabellum quia nil sequitur nisi dampnum, Quando quis civis ignobilis aut homo quivis Palmas extendit ad forcia, taleque prendit Pondus pompose, quod postea fert honerose;*) Hic non miretur, si paupertate gravetur, Hic non miretur, baculis si percucietur, Hic non miretur, si post fatuus reputetur. Sumat doctrinam, qui vult vitare ruinam, Ne nimis elatum cor portet, si sibi fatum Felix applaudit, quia se cito sors bona claudit, Et fugit a dite. Sic forte potencia si te Extolit sursum, memor esto, quod cito cur- sum, ") brevis atque potencia fiat, se cotidie") quoque mutat. Ascendit scampnum,) Omnis honor breviat, Nam fortuna nutat PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Epistola, quam misit quidam novicius comen- dans ordinem Cisterciensem. ?) Amico suo karissimo, fratri Johanni, Cruci- fero virtutibus insignito, frater Petrus, in Aula Regia novicius, quidquid stillat dulcius de Do- mino crucifixo. De statu meo queritis Et aliquid scire cupitis De ordine sanctitatis. Rescribere vobis nescio, Cum pauper sim ingenio; Tamen hoc sciatis : Cum in luctantis seculi Mea*) mens ut avicula Nubibus veheretur AÀc inundantis pelagi Vite mee navicula Fluctibus verteretur, Considerabam limpidius, Quid in hominibus Diversis ageretur. Vidi, quod non uno vestigio Nec tuto remigio Multi procedebant, Et qui sedebant In sumptuosis ratibus Ac in securitatibus Vivere se dicebant, Ab honoris culmine Mutato fati omine Subito labebantur ; In aquis vehementibus Cunctis stupentibus Velud vasa plumbea Profundius mergebantur. Non tantum sublimium Naves, sed humilium Sic interierunt, !) Viz pojednání mé Die Kanzlei der bóhm. Kónige Pfemysl Ottakars II und Wenzels Il str. 47 a násl. — ?) Neplach jmenuje Hynka žáka, který byl syn nejvyššího purkrabího Hynka z Dubé. Viz Prameny děj. č. III, str. 479. — *) Tento list sepsán jest volným rozměrem tak zvaných středoněmeckých „leichů“ (srovnej o tom níže po- ložené lagíum audientes, jehož si Dobner vyložiti neuměl), které formy přijaté ze starší počsie anglické a francouz- ské (lay, lays) užíváno později nejvíce v básnictví lyricko-epickém. Forma tato neznajíc slokového roztřídění velmi dobře se hodí látkám výpravným a humoristicko-didaktickým. V ruk. 4 schází list tento. *) Reyinmundum 2; Remundum 4. — >) Luchtinburg 3, 4. — ©) agwis 2. — *, Lyppa 4. — *) Wartinberg 3; Warthinberg 4. — “) scampna — damna 3, 4. — *) onerose 4. — *) rursum 4. — ') quotidie 4. — *) me 3. 

Strana 117
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Ruentes in interitum, Secundum eorum meritum Mercedem receperunt, Dulcibus') carminibus Syrenis delectati, Lagium !) audientes, Procelle voraginibus Caribdi") sunt oblati, Passagium negligentes. Nullam differenciam Nominis aut persone Probavi vel decenciam Viri vel matrone; Inopem cum divitibus, Senes cum juvenibus Non curantem reges Necem cum immitibus ") Ad se trahentem rictibus Has habentem leges. Sic transire omnia, Velud essent sompnia, Cum considerarem, Sed perire, Nec redire Singula cum probarem, Tunc decrevi, Nec implevi Vitam permutare, Quod me vellem regule Et^) virtuti sedule Amplius subiugare. Et quod») desiderium Hoc erat imperfectum, Inde cito serium In iocum est deiectum. Huius erat racio; Nam grandis permutacio Michi tunc illuxit. En, Sepheri flante flamine Ab Austro cum solamine Mundano sors induxit Mee carnis naviculam Ad amenam insulam, In salo que iacebat, In qua cor cernebat Corporis delicias, Delectans amicicias Cum populo contrahebat ; Hic Napea cum floribus, Faunus cum arboribus Amenis applaudebat, Aures mulcebat, Psalterium cum figella Hic virgo tenella In manibus corizabat, Cor meum reputabat, Se esse super ethera, Bachus, Ceres et cetera Ad corpus ordinata Pro velle sunt oblata, Et unicuique sensui Ut Epicurus censui In suo appetitu Irrefrenato ritu Carnaliter consentire; Sed hec exorta gravia Cum sint ex vite ignavia, Cupio pertransire. Per tam magna vicia Racionis iudicia Penitus sunt subversa; Intellectus scintilla, Sceleris favilla, Iacuit tunc submersa. Rexit famulus dominum, Dominus famulatum, Ancilla imperium Regine heu oblatum. Ex inspirata gracia Accenditur fax mentalis Sensus, cessat fallacia, Redditur lex regalis. Sedet mens et imperat Carnemque vituperat, Quod sub nephanda caligine Et maculosa rubigine Animam tenuerit, Ad bona prohibuerit !) Způsob veršů středoněmeckých zvaných „leichů“. ') dulcius 3. — ") rabidi 3. — ") inmitibus 3. — *% nemá 3. — ») quia 3. 117 

Strana 118
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Longissima vetustate. Caro se ad emendam Exhibet faciendam Purissima venustate Consulens, ut queratur carcer Ordinis satis acer, Sub cuius cerimoniis, Vigiliis et ieiuniis Possit militare Et se refrenare. Sic igitur fit unio Corporis atque mentis, Ut queratur religio Vite penitentis. Conveniunt cum placito Cordis in pallacio Consules, advocantur Virtuales potencie, t earum sentencie In hoc audiantur. Porro hii consiliarii Inter se sunt varii, Nec idem senciebant, Quidam intellectui, Alii vero sensui Consensum?) exhibebant ; Nam infallibilis sciencia, Sublimis sapiencia, Agibilis prudencia, Ingenia subtilia Mentis sunt familia; Ei tunc astabant") Virtus sensitiva, Que magis est lasciva, Et quecunque talia Magis sunt carnalia, Fantasma cum memoria Simul pro victoria Corporis laborabant. In hoc consilio Fit enumeracio Ordinum diversorum, Ut queratur habilis ") Utrique affabilis. Hic ordo Minorum, Augustinus cum Dominico Ponuntur in publico Et Crucifixorum Ordo et") vita, Satis exquisita, Hoc non neglexit forum. De Benedicti regula Mencio fit sedula Et statu monachorum. Ex his") unum accipe, Sensum mens affatur; Intra sese tacite Sensus meditatur, De Francisci fratribus, Reverendis patribus, ") Primitus agebatur Et") hoc pensabatur, Quod sunt mendici Satis habundantes, Seculi amici, In populo habitantes, Dogma seminantes. Hoc") sensus considerans, Ipsum desiderans Proposuit immitari, Mens tamen") noluit, "") Sed caute consuluit Hoc factum prorogari. Sic Minores abeunt, Predicatores adeunt Portantes morum flores, Currentes per climata, Per sermonis dogmata Spargentes odores. Virtutibus imbuti Lucent ut candela Candelabro constituti ; Per hos fit medela Anime langwenti, Crimen perferenti Omnino fit tutela. Licet sint egentes, Censum non habentes, Sub nigris indumentis, Hii tamen fovent studium, 9) sensum 3. — ") astant 3. — *) abilis 2. — *) atque 3. — ") hiis 3. — ") nemá 2. — ") ex 2. — *) hos 3. — 7) nemá 3. — ?*) voluit 3. 

Strana 119
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 119 Exercent hastiludium Duris argumentis. Augustiniensis *) habitus Tunc se presentabat, Huic dabatur aditus, Hic ordo recitabat Plurima magnalia, Que, quanta sint et qualia In ordine sua bona, Dicens: urbes circuio Gentesque erudio, Hinc magna michi dona Dantur, quibus me nutrio, Permaneo in studio Et habeo, quidquid placet. Lata mea hereditas, Me tuetur veritas, Cura omnis iacet.*) Istis ordinibus, Qui mendicant in urbibus, Nolui applicari, Ne picem tractans manibus, Verbis, factis inanibus**) Inciperem sordidari. Tunc saliit in medium Ordo militaris Secum ferens preciumb) Honoris secularis. Hoc sunt Cruciferi, Qui ut vulgares ceteri Fere pociuntur Omnibus deliciis, Tamen pudiciciis Plurimum innituntur. Hunc affectare incipit Et amare non desiit Sensus, cum vidisset, Quod eius tot essent glorie, Et Crucifer essem hodie, Si racio consensisset. Hic Nigrorum 1) affuit Et Alborum“) 2) non defuit Ordo tam preclarus; Pro illo non pecii Nec mentem adhibui, Cum esset michi rarus. Post hos accessit cominus Ordo, qui est dominus Omnium aliorum, Incipiens proponere De sui iugi onere Et d) vita monachorum Cisterciensium, Quorum ortum mencium Perflat ros divinus Sic dicens: Vito seculum Et eius fallax speculum, Campestribus sum vicinus ; Predico parsimonias, Strictas cerimonias Consuevi observare; Crapulas despicio, Nam epulo cum vicio Se solet onerare ; Vescor leguminibus, Terrestribus seminibus, Per que sto contentus. Ex hoc dulci gracia Interius in anima Sepe sum preventus. Per tensos mundi laqueos, Per meatus aqueos Et per rubrum mare, Per vallem exilii Me duce solent filii Mei ambulare. Pater sum humilium, In meis ortis lilium Germinat bonitatis ; Cornu superbum contero, Semen virtutis insero, Non sentes vanitatis. Angelicis agminibus, Fulgidis virginibus Candore castitatis, Patriarcharum fetui, Apostolorum cetui Parentes in mandatis Et rubeis martyribus. Qui totis suis viribus 1) T. j. řád Benediktinský. — 2) Totiž řád Praemonstratů. 5) Austeniensis 3. — *) latet 3. — **) auribus 2. — b) predium 3. — °) et ab horum 3. — d) Et —ortum nemá 3.

Strana 120
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Pro Christo dimicare, Lucidis confessoribus Christum bonis moribus Studentes predicare Heremitarum premio Omnes, gui in gremio Meo conservare Se volunt, totaliter Pugnare, moraliter Promitto adeguare. Per me scala erigitur, Jacob guam conspexit, Virtutibus construitur, Job guas dilexit. Hoc sunt paciencie, Hiis si obediencie Sal apponetur, Cum castis operibus Regnans in sideribus Innixus tunc cernetur; Calcatis criminibus Sub curis multiplicibus Quero aggravari, Ut in polorum verticibus Coronis triplicibus Possim laureari; Gratuita encenia Et ea, gue“) sunt lenia, Consuevi detestari, Ut per facta') gravia, Meritorum bravia Possint cumulari. Horum verborum series Cum esset finita, In mente congeries Fuit repetita, Cum summa diligencia Et cum vehemencia Erat apetita Tam preclara regula, In qua tam sedula Christo exhibentur Iugiter servicia, Per que cuncta vicia Procul amoventur ; Sed caro de hoc doluit, Nec audire voluit Talia enarari, Querens cum Cruciferis Aut religiosis ceteris Pocius commorari. De hoc fit contencio Corpori atque menti, Crescit et hinc mencio Turbe assedenti ;*) Mens carnis desiderio Non vult consentire, Caro mentis imperio Spernit obedire, Hiis, qui verum indicet Ac inter eos iudicet, Voluit") invenire, Sed qui Samsonem Robore confortavit Et Salomonem Sciencia decoravit, Infantem Hysmahelem, ') In lacu Danielem Mirifice cibavit, Viaticum Helye, Placidum Thobie Nunccium procuravit, Volens dividere, Has lites elidere Quendam destinavit Nunccium columbinum, Qui ramum olivinum Ore baiulavit, Valde virum idoneum, Qui velle erroneum Carnis exstirpavit, Mentisque affectum Ducendi ad effectum Iter demonstravit, Carnis propositum, Quod fuit ad oppositum, Sagaciter annulavit Et hoc procuravit, Quod in Aula Regia, Domo egregia, *) nemá 3. — ') perfecta 2. — *) assidenti 3. — ^) nequeunt 3. — ') Ysmahelem 3. 

Strana 121
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Novicius ordinabar, Fratrum? collegio Sancto et egregio Ut tyro sociabar. Cum de servitute Ereptus Pharaonis Subintrassem tute Terram promissionis, Cumque sumpsissem habitum, Cor multum est gavisum, Talem putans aditum Existere Paradisum, Crassa delectacio Hic est spiritalis, Macra delicacio Hic est corporalis; Hic ager est gratissimus Virtute seminatus, Odor suavissimus Prece generatus Piorum ac humilium, Qui in supercilium Celi deportatur Ab angelicis agminibus, In quo Dei filius Occisus iocundatur, Ad ordinem hunc qui venerit, Felix, sed qui steterit, ') Felicior reputatur, Sed vere felicissimus, Qui constans in hiis omnibus In finem conservatur. Cum vero sum in cella, Crescunt nova bella Et nova disputacio Frequenter auditur, Nam caro et racio Discordant desiderio, Fortis lis initur, Quibus delectatur Caro, mens gravatur, Caro corporalia, Non que sunt moralia, Querit copiose, Dicit rixose Sepe intellectui: Quare defectui Tanto miscuisti, Quare non fuisti In mundo exterius? Vixisses uberius Multum delicate In propria voluntate, In cibis et potibus Et diversis dotibus Habundasses late. Hic amplius non sedeas, Nec hic fiat mora, ") Nec hic diu maneas, Redeas ad priora. Ad hoc respondet”) racio: Ultra non taceo, Sed volo respondere. Tu sordida“) caro et stulta, In cecitate multa Non vis tu videre, Quis sit finis populi, Qui mundo gloriatur, Nam in ictu oculi In nichilum commutatur; Et quid prodest homini, Si mundum lucratur, Si tamen ipsum Domini Gracia non sequatur? Omne, quod florere Cernis, amenum Nescit permanere, Arescit quasi fenum. Mundana omnia Sunt quasi sompnia Et quasi scenum. Fertur impossibile Dupliciter regnare, Ad regnum non transibile Decrevi laborare. Malo temporalibus Breviter cruciari, Quam eternalibus Suppliciis deputari. Cede retro Sathana, *) patrum 2. — !) stetit 3. — ?) more 3. — *) respondit 3. — *) surda 3. 16 121 

Strana 122
122 Verba lingue vana Cessa garrire, Nunc sperno te audire. Te oro, pie Domine, Pro sancto tuo nomine, Qui cuncta condidisti, Tu pro nostro scelere Tuum sanctum cedere Corpus permisisti. Fac nos te semper querere, Pre cunctis diligere, Nam hoc precepisti. Et tu clemens, pia, Dulcis Maria, Que es claritatis speculum, Sol illustrans seculum, Benignitatis facie Rora rorem gracie Ferendo nobis solamen Per secula cuncta. Amen. Capitulum LXXXVIII. 1309 Incipit tractatus cronographus”) de domino Jo- hanne, rege Bohemie, serenissimi principis do- mini Heinrici, imperatoris Romanorum, filio, ubi primo vidende sunt cause, propter quas vocatus fuerit ad regnum Bohemie et domicelle Elizabeth?) matrimonialiter copulatus. Annus") Domini MCCCIX. ") Quando regit*) male rex, Inficit hos fex, errat grex, deficit et lex, ingruit hiis") nex, dampna ma- nent sex. Mors solet hunc rapere,") reliqua captiva tenere, Liber servire, seges incipit ampla perire, Pupillus*) flere, de sponso sponsa dolere, Et crescunt plura plerisque gravamina dura. Cum enim”) sub impotenti*) et inordinato regimine Heinrici, ducis Chorinthie, qui duntaxat nomine titulum gerebat regium, regnum Bohemie, quod ante ipsius adventum pace et diviciis fue- rat opulentum, crebrescentibus undique malis PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. devastans pateretur disturbium, ut") quasi iam 1309 finale sui ©) ipsius honoris exterminium minaretur, ipsa quoque in se regni facta?) divisio desola- cionis proprie preberet evidens argumentum, nisi manus restaurans?) et dispersiones factas congregans, discerpta uniens tantis periculis ve- lociter obviaret: virgo generosa de semine regio progenita, iuvenis etate, sed matura moribus et mente cana Elizabeth,?) domini Wenceslai, regis Bohemie sexti,*) sed Polonie primi, fundatoris Aule Regie, filia, tacite consideracionis oculo incepit clarius perspicere et perpendere intra") Se ea, que eciam plures alii viri sapientes, pacis amatores, senserunt et sepe mutuo loquebantur, quod videlicet foret valde impossibile, quod in tam valido regno rex ille") invalidus, cuius reg- nare erat negligere, posset aliqualiter longo tem- pore remanere. De hoc ipsa quidem sagax virgo doluit et undique angustiis ex eo vallata fuit. Turbavit enim ipsam paterni regni et hereditatis sue excidium et nichilominus super sororio suo et sorore sua domina Anna, quibus peroptime de omni favisset, si apti fuissent honore et gloria, quod scilicet stabiliri nequaquam in regno pos- sent et eieccionis ipsis future*) iam certissime prescia animo turbabatur. Nequaquam vero am- bicione regnandi simulatorie turbabatur, sed compassione!) animi de malo") sororis et sororii piissime movebatur. Plures enim supersunt hodie, qui noverunt, quod eadem puella Elizabeth") sue sorori Anne etate?) maiori, cum de marito suo, duce Chorinthie, spes adhuc proficiendi exi- Steret, de regno favit maxime et ex corde. Hoc autem tunc clare patuit," quando duce Austrie domino Rudolfo electo in regem a regni nobi- libus et civibus dux Heinricus Chorinthie latenter de regno in Chorinthiam aufugit. Ipsa namque virgo fidelis propter discessum sororis et sororii tantum doluit, quod inter fletus et singultuosos gemitus sepe quasi in amenciam cecidit, ita quod inter suspiria ultimum quasi vellet efflare spi- ritum, astantibus et aspicientibus*) timor fuit. Flevit igitur") assidue sororis absenciam et nisi ”) chronog. 4. — *) Elys. 4. — ") anno 2, 4. — *) 1319 4. — ') regnat 4. — ") iis 4. — ") capere 2. — *) popil- lus 2. — 7) ergo 3; igitur 4. — *) potenti 3. — *) et ut quasi 2. — *) nemá 2. — *) facta est 2. — *) restaurantur 3. — ‘) Elyz. 4. — *) quinti rukopisy 2 a 3. — ^) inter 2. — ') iste 2. — *) facere 2, 3. — !) passione 4. — =) de malo ne- má 4. — *) Elyz. 3, 4. — *) etati 3. — ») placuit 3. — *) inspic. 2. — ") ergo 3. 

Strana 123
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1909 fuisset retenta violenter et prohibita, ipsam uti- que fuisset usque in Chorinthiam subsecuta. Sed heu ad suum proprium") malum et tocius Bohemie incommodum exaudita est oracio Eli- zabeth, nam mortuo Rudolfo rege, qui de Austria egressus fuerat, in Bohemiam Chorinthianus re- vertitur, sed fedo ipse introitu, ut prius est habi- tum, ad regnum ingreditur Bohemorum. Virgo Elizabeth ex hoc adventu suscipit gaudium spe- rans fieri suum et regni solacium, sed in contra- rium res evenit. Nam ipso Chorinthiano in prin- cipio reditus sui statim remissius agente in regno ipsum populus parvi pendit. Quilibet per se rex esse voluit. voluntas enim uniuscuiusque sibi lex esse incepit. Et*) redit in peius, quia rex est quilibet eius, Non curans regem quivis statuit sibi legem Sicut vult, quivis bellat cum milite civis. Quod potuit rapere de regno quisque, ") tenere Hoc voluit, villas hic, urbes sic tenet, illas Non reddit, servant regalia hic et acervant Multi multa bona sibi. Regni digna corona Ex hoc defluxit tantum, quod postea luxit, Qui Prage gaudens fuit ante manu sibi plaudens. Namque prius risit plebs, quando Chorinthia misit Regem, sed flebat cito post, cum rebus egebat. Fit") rex ingratus vulgari voce vocatus, Et fit despectus a plebis amore reiectus. Sed non est") necessarium plura hic?) scri- bere*) de hac materia, cum sit superius diffusius pertractata. *) Capitulum LXXXIX. Qualiter domicella Elizabeth dominum Conradum, abbatem primum Aule Regie, ad sui promocionem exhortata fuerit anno") MCCCIX?. *) Statu itaque regni Bohemie defectibiliter ad interitum tendente, duce quoque Chorinthie ex sua?) inerti negligencia pene omnibus regni incolis displicente, Elizabeth*) virgo sapiens et 123 vere una de numero prudencium') dolorem ge- rebat in suo pectore, eo quod suum hereditarium, regni patrimonium misere propter regnantis*) ignaviam cotidie") cerneret sic perire. Accidit autem Domino disponente, quod die uno ad ipsam virginem regiam, cum in cathedrali ecclesia Pra- gensi missarum audiret sollempnia, dominus Cunradus, Aule Regie abbas primus, accederet eamque cum reverencia salutaret. Sed ex quo facta fuit vox salutacionis in auribus virginis Elizabeth ?*) Non quidem exultabat, sed exaltabat gemitum et dolorem expressit in sono, qui prop- ter desolacionem regni patris sui cordis eius diu latuerat in immo. Cogitabat autem, qualis esset ista salutacio et quis esset ille, qui ipsam salutasset destitutam salute. Sciebat autem virgo sapiens, quod salutans esset ille, quem propter fidem integram et sinceritatem") puram tenerrime sicut suam animam dilexerat rex Wenceslaus piissimus, pater eius. Cogitante autem tunc ipsa, quia non est, qui consoletur eam orphanam ex omnibus caris") patri sui, erumpere ex oculis ceperunt lacrime et non poterat se continere. Videns autem dominus abbas tristem nimis regis filiam, contristari cepit et ipse. Cur, inquiens, tuum pariter et meum affligis spiritum tot la- crimis et suspiriis, o incliti") filia principis? At illa: o utinam, ait, aque?) de?) oculis meis fluentes non deficerent. Quousque cordis mei fle- bilem conceptum plenius indicarent, sed superex- cedit omnes lacrimas meus dolor ; orphana, inquit, ego sum utroque orbata parente; regnum patrum meorum et hereditas dissipatur et hic meus so- rorius, quem meum consolatorem et regni re- formatorem speraveram, factus est quasi omni populo in derisum. Melius expedit michi mori, quam sic misere vivere et meam regnique de- solacionem videre. Soror mea, ut timeo, cum suo marito cras de regno isto eicietur aut hodie. Et ego quo ibo! Consulite pater, consulite michi derelicte puelle, consilium prebete orphane?) michi, virgini et pupille, attendite pater abba, quod ut experimento didici, soror mea iam me *) proprium spiritum malum 3. — ') ut 3. — ") quisquis 2. — ") sic 2. — *) nemá 3. — 7) hic plura 4; hic ne- má 3. — *) de hac materia scribere 3. — *) pertractatum 2. — *) fuerit. Annus 3. — *) 1319 má 4. — 9) sui 2, 3. — *) Elyz. 3, 4. — *) prudentum 2. — *) regentis 2, 4. — *) quot. 4. — !) Conrardus 4; Conradus 3. — *) Elyzabeth 3; Elysabeth 4. — ") syncer. 4. — =) charis 4. — *) inclyti 4. — *) atque 4. — ") ex 3, 4. — *) nema 3. 16* 1309 

Strana 124
1309 124 sine causa") persequitur et cui de porcione regni, que me contingit, bene favi et faveo, michi non favet vivere in hoc mundo. Ostendite amari- cate") filie amoris dulcedinem, quam ex patris mei pectore suaviter sepe suxistis. Et plurima similia cum lacrimis loquebatur. Ad quam pius abbas: Turbat me, inquit, filia mea, sermo tuus lugubris et plus turbat me defectus tuus, quem pateris, maxime tamen premit cor meum, quod istis tuis") iustis querimoniis adhibere non valeo remedia.* Chorinthianus iste, tuus") sororius, qui licet infructuose nomen regis in regno isto retineat, non patitur tamen, ut quisquam tibi bonum consulat, tua solacia sua autumans fore dampna; verum") tamen, ut de pietate et amore patris proles gaudeat, ut et fidem meam eciam servem in semine eius, qui feliciter mortuus est, quem vivum delixi, id modicum, quod mea parvitas ingenii consulere poterit, libenter pro reformacione regni et consolacione tui et mul- torum pauperum cupio et spondeo, quantum Deus michi amministraverit,") inpertiri.") Constans esto regis filia, Dominus tecum est, nil paveas. Et ex illa?) hora illius virginis, quam ab infancia plus ceteris sororibus suis*) dilexerat, dominus abbas pii patris more curam habere ceperat plena fide. Sed quia tunc inter plurimos homines in rebus agendis maioris racionis et experiencie dote preditos sermo et certa estimacio vertebatur talis, quod Chorinthianus in regno diu non posset subsistere et regnare, tum quia posse et nosse, que ad statum exiguntur regium, sibi minime inherebant, tum quia regem Romanorum haberet inimicum, in cuius preiudicium regnum sibi usurpaverat Bohemorum, tum quia regni incole inter se plurimum dissidebant et plurimi de rege alio cogitabant, unde vulgare tunc exiit prover- bium: Chorinthiani cito," a quo venerunt, re- deant ad milium.*) Cum autem nonnulli nobilium de duce Friderico Austrie, alii de Misnensi*) PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. marchione Friderico, alii de aliquo duce Polonie 1309 quererent et tractarent inter*) se, quis eorum apcior rex fieret, dominus Heinricus in Scedlicz*) et dominus Cunradus Aule Regie abbates cum quibusdam ipsorum familiaribus sermonem huius- cemodi proponebant: Cum sceptrum Bohemie a corona imperii dependeat, humana non capit racio, quomodo pax in Bohemia esse valeat, nisi per imperium stabilita legaliter fiat. Bohemorum eciam*5) dignitas nequaquam regnare super^) se gentes pacietur exteras, cum ipsis sit adhuc semen regale relictum, genus videlicet nobile femininum. Quid igitur restat aliud, nisi ut uno rupto vasculo aliud reparetur? Recurrendum est igitur ad figulum, per cuius artificium melius adaptetur. non fle, sed sume duas mnas, **) vadium ponas, tibi do fas. Quando*) frangis vas, Pulchrius hinc et emas, Capitulum XC. Qualiter dominus Cunradus," abbas Aule Regie, ad dominum Heinricum, Romanorum regem, pro emendacione status Bohemie iverit anno") Do- mini MCCCIX*. Ordo iuris et racionis expostulat et hortatur, ut pro relevandis oppressorum sarcinis a sub- ditis ad superiorum salutare presidium fiducia- liter recurratur. Previo ergo") consilio plurium sapientum et quorundam nobilium et civium, qui bonum pacis et patrie diligebant, pridie nonas Augusti dominus Conradus,?) abbas Aule Regie primus, me habens pro capellano et comite sui itineris, de Praga exivit et ad dominum Heinricum,") regem Romanorum, in civitate im- peri, que Helprunna!) dicitur, dietis servatis continuis in previgilia Assumpcionis beate vir- ginis prospere Deo duce pervenit, ubi oppor- !) Heilbronn. ") cura 3. — *) amaritate filie 4. — ") nemá 4. — *) remedium 3, 4. — ") cuius 3. — ") veruntamen 4. — *) ad- min. 4. — 7) impertiri 3; impartiri 4. — *) Ex illa igitur hora 3, 4. — *) nemá 2. — *) nemá 2. — *) nullum 2. — 4) Mysn. 4. — *) intra 2, 4. — *) Scedelitz 3; Scedlitz 4. — *) enim 4. — ^) supra 3. — ') nemá 2. — *) quod 4. — **) mi- nas 3. — ') nemá 4; Conr. 3. — 7) iverit. Annus 3. — ") igitur 3, 4. — *) Conr. 3; Conrardus 4. — ») Rukopis 4 má často jen počáteční písmeno nebo jen několik písmen ve vlastních jmenech, která v jednotlivých kapitolách častěji při- cházejí, což zvláště nebudeme podotýkati. 

Strana 125
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 125 1309 tunitate captata domino Petro, Maguntino archi- episcopo, et domino Heinrico, Tridentino epi- scopo Cisterciensis *) ordinis, presentibus ipse abbas coram rege multis exhortacionum premissis sermonibus in ecclesia fratrum Minorum lega- cionem suam legaliter taliter est oxorsus: Rex, inquit, regum et Dominus dominancium vestrum, o rex, dignitatis apicem super filios hominum disposuit exaltare, ut sub umbra alarum vestra- rum orphani pupilli protegantur et vidue, re- creentur oppressi, erigantur") elisi et vestro suffulti tutamine populi gaudeant*) universi. Huius spei innixus anchore querere veni vestram consolacionem o rex, de regno devastato et de populo venio desolato, de regno inquam Bohemie, quod pridem honoris face viguit,") et ut vernalis flos emicuit, sed heu nunc rupta habena pacis et concordie viluit, et siluit mole presa meroris. Defecerunt inibi, proch*) dolor! divorum regum naturales ramusculi, qui cum fructu virtutum et operum florere et frondere solebant in gloria, subditosque") suos tranquillitatis et equitatis solacio confovere. Nunc vero masculino extincto semine supersunt quatuor illius piissimi principis regis Wenceslai filie, quarum etate maior domina Anna, que duci") Chorinthie Heinrico matri- moniali nupsit coniugio, regina quidem Bohemie vocatur, licet regalis diguitatis decenciam propter sui consortis displicenciam minime sorciatur. Est et altera virgo prudentissima Elizabeth no- mine, que adhuc virile ignorat consorcium, mente sagax et cana, candens puellaris pudicicie et vir- tutum iubare, preclarorum morum indiciis ipsa sola totam Bohemiam consolatur. Tercia est et filia domina *) Margaretha, que duci Wratisla- viensi") Bouslao") est matrimonialiter sociata. Est et quarta filia adhuc infantula Agnes dicta ex domina Elizabeth, Kalisiensis") regis filia, generata. Ad has quatuor filias orphanas, ut de regno suo hereditario recipiant consolacionem, imperialis clemencie respicere condecet pietatem. Summopere tamen illam virginem virtuosam, que iam annos attigit nubiles, vestra prosequi tenetur gracia et favor proficuus o pie domine rex. Hiis") itaque explanatis per ordinem sermo- nibus rex respondit: Regnum, inquit, illud, cuius statum nobis pater abbas exponitis, tale est, quod, ut hii, qui iura regum et decreta legum sapiunt, nobis dicunt: Per mortem regum naturalium regni eiusdem est simpliciter ad sacrum imperium devolutum, unde digne") im- perialis interest providencie ea, que ad pacem sunt illi regno, sollicite cogitare. Sed utique cogitaciones^) pacis et non affliccionis cogita- remus multo amplius, si nobiles et cives Bohemie Heinrico, filio Menhardi,") quondam ducis Cho- rinthie, in magnum preiudicium imperii contuma- citer non adhesissent et adhuc adherere cessarent sibi,*) aliqui causa lucri unde non immerito Dei indignacio, angustia et exterminans affliccio superveneref) illi regno, quod regem sibi sta- tuere et servare temere nititur contra legem. Informati enim sumus de hoc plenius, quod non zelo publici boni et communis iusticie, sed pocius spe turpis lucri et causa discordie dictum Hein- ricum de Chorinthia, non ut ipsum regnare vellent, sed quod ipsimet*) magis errare valerent, plures barones et cives particulariter elegerunt. Quid igitur" mirum, quod talis rex in regno tabescit, quem pia intencio boni communis non statuit aut elegit? Regnum Bohemie in manu nostra est, cui dare voluerimus, dabimus illud. Invicta potencia imperii nequaquam terrebitur, si pro conservandis iuribus suis, que habet in regno Bohemie, impensas maiores facere, quam fecit hactenus, compelletur. Non est enim, qui de manu imperii rapere valeat regnum illud, sed pocius, cui voluerit, conferet hoc. Et adiecit rex: Habet, inquit, adhuc Romanus princeps heredes, consangwineos et amicos, qui nunquam contradixerunt nec contradicent imperio, quibus certe melius favere debemus de regno Bohemie quam illi, cuius pater et ipse non solum sacro imperio sed eciam sancte Romane ecclesie multis !) Boleslav III, syn Jindřicha V, kníže Břežský, který od r. 1335 byl též knížetem Vratislavským. 9) Cyst. ruk. — *) eligentur 3; erigentur 2. — *) gaudent 2. — *') viguerit 3. — *) proh 2. — ") subditos quoque 4. — ") duce 2. — *) nemá 2. — ») Bohuslao 3. — *) Calysiensis 4. — *) lis 4 a níže o 2 řádky ii místo hii. — *) dig. interest imper. provid. 4. — *) cogitationis 4. — 9) Meynhardi 4. — *) nemá 2. — ') supervenire 2, 3. — *) ipsum 2, 4. — *) ergo 3. 

Strana 126
1x9 temporibus") pertinaciter restiterunt. 126 Audiens autem abbas pius, quod non solum Chorin- thianum principem, verum eciam omnes regis Wenceslai quatuor filias a regno, ne regnent in eo, vellet rex excludere, turbatus est et ait ad regem: Numquid") imperialis equitas, que cle- mencia consuevit stabilire suum solium, perdet innocentem cum noxio? Absit hec impietas a domino meo rege, et si domina Anna, ducissa Chorinthie, que nunc regina nominatur Bohemie, occasione sui mariti in') indignacionem imperii incidit, dicite, queso, in quo virens virginis virtus Elizabeth, sapiencie flore predita paternam here- ditatem demeruit? In quo demeruit ipsa puella nobilis ex illustri regum prosapia progenita, quod in illo regno, cuius heres est, etsi non possit fieri rex natura et sexu nolente, saltem imperiali gracia aunuente rite regina debeat fieri et") vocari? Exigit enim regine sibi offeri honorem sagacissime istius virginis Elizabeth multiplex laudanda condicio et feliciorem se fieri omnis Bohemie populus existimat, si pro patre sapiente sapientem mereatur hanc habere filiam patri superstitem dominam et reginam. Et ut testimo- nium perhibeam veritati, tante discrecionis et bone composicionis puella, qualis est ista, eciam ab extremis mundi finibus esset adducenda, ut per ipsam terra resurgeret") desolata et hec ad hoc nata est et forsitan sic Deus disposuit, ut extincto masculino regio semine per hanc puellam teneram regnum, quod corruit, addicere nunc debeat, ut resurgat. Legimus enim non semel sed sepius, Dominum salutem dedisse in manu femine sacra pagina hoc testante, Judith, Del- bora,?) Hester prodeant in exemplum, per quas operatus est Dominus salutem in conspectu plebis sue Israel.) Huic igitur virgini vestra pietas, domine mi rex, de regno illo faveat, cui nativitas, hereditatis titulus, etas, virtus, sagacitas, favorque populi sui favent. Talibus pluribus exhorta- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. cionibus et precibus abbatis rex pie inclinatus 1309 coram domino Petro, Maguntino archiepiscopo, qui eciam ad hoc magnam operam et opem apposuerat, rex respondit ita dicens: Nulla alia virgo seu femina de quacunque gente alienigena regina effici debet in Bohemia, nisi Elizabeth, regis Wenceslai filia, non obstante impedimento "*) quolibet, quod posset forsitan advenire. Ad hoc graciosum") promissum abbate uberius exultante et pre gaudio rogante, ut") ad maiorem tanti facti certitudinem sibi") rex suam manum porri- geret, aliqualem quoque*) super eo stipulacionem faceret, rex respondit: Pater abba manus nostra nunquam violat, quod os dicit, immo") nostrum verbum vobis et omnibus debet") esse privi- legium bullatum. Sufficit, inquit abbas, sufficit michi iam domine mi rex, fiat ergo illi ancille humili secundum verbum tuum. Que autem dixit rex, facta sunt omnia; que verbo et ore dispo- suit, manu et opere complevit, nec quidem") cecidit ex omnibus verbis ipsius aliquod?) super terram. Facta est autem dicta promissio in Helprunna in vigilia Assumpcionis virginis gloriose ') ipsa utique gloriosa virgine propter promocionem orbate virginis talia disponente. In ipsa vero die Assumpcionis ibidem in ecclesia Minorum vidi serenissimum principem dominum Heinricum, Romanorum regem, quem sua virtus et gloria super omnes filios hominum extollebat, humi- liter solotenus in terra sedere ad pedes fratris Mathei ordinis Predicatorum sermonem de As- sumpcione facientis.") Post finem vero sermonis frater Matheus loquebatur in audiencia universe multitudinis: Magnificemus, inquit, fratres hodie omnes Dominum salvatorem omnium et oremus pro conservanda et augenda gracia et gloria domini nostri* hic presentis. Reversi sunt, inquit, regis nostri nunccii, videlicet Philippus Eystetensis et Sifridus") Churiensis *) episcopi ?) !) 14 srpna 1309. — *) Filip z Rathsamshausenu byl biskupem Eichstiüdtskym od r. 1306—1322; druhy posel jest biskup Chursky rodem z Geilnhausenu. ') partibus 4. — *) Nunguam 4. —!) nemá 2, 3. — ") et vocari nemó 3, 4. — ") resurgere 3. — *) Dewora 3. — P) Israhel 4. — 9) inped. 2. — *) generosum 4. — ") et 2. — *) nemá 2. —*) nemá 2. — *) ymmo 2, 3. — ") deb. priv. esse 4. — *) quidquam 2. — 7) nemá 2. — *) faciens 3. — *) nostri regis 3, 4. — *) Siffridus 4; Syffridus 3. — *) Ruko- pisy Churimensis. 

Strana 127
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1309 ad sedem apostolicam missi, qui domino regi bullatas retulerunt literas, in quibus dominus papa Clemens quintus ad suscipiendam sanctam coronam imperialem invitat et evocat dominum nostrum regem. Scribit!) enim dominus papa, quod quandocunque infra triennium rex voluerit et paratus fuerit, sibi imperiale Romanum velit imponere diadema.?) Ex illa vero hora regis accensum *) et incensum fuit desiderium, qualiter ad illius magne dignitatis fastigium cum debita posset pervenire!) decencia. Istis omnibus taliter pertractatis dominus abbas ad generale profi- ciscitur capitulum, hoc enim tunc ordinis nostri exigebat edictum. Ast ego letanter redii Pragam properanter, Gressu non segni certus, quod filia regni Sit regnatura, que servet propria iura Atque sue gentis virgo mentis sapientis, Cuius erat vita viridis, virtute polita, Elizabeth dicta, non est sua gloria stricta, Sed multum larga sua laus, cum mente sit Arga. Capitulum XCI. Qualiter ) Heinricus") de Lypa, Johannes de Wartinberg cum quibusdam aliis baronibus et civibus Pragensibus inceperunt domicelle Eli- zabeth fideliter adherere. Cum multiplicata essent mala in regno Bo- hemie et iam ab omni loco per discidium ex- pulsa esset securitas, ita quod eciam intra civitates munitas pullulante discordia pacis tran- quillitas esset rara, vicinus") de vicino, hospes de inquilino diffideret et frater de fratre confi- denciam vix haberet, omnes quoque in terrore simul perterriti nunquam nec usquam securi armati in vico, in foro et" iam in propria domo communiter incederent, portantes singuli scutum et gladium ad bellum semper parati, sicut enim 127 ego") tunc sepe vidi in Praga, quod qui duas") babuit tunicas, vendidit unam et emit gladium. Mutabatur tunc vomer in gladium et falces in lanceas. O quociens vidi et condolui, quod hone- storum civium cohors pacifica, que prius vestieba- tur mollibus, metu virorum discolorum, sociorum sathane, induta thorace, lorica, casside seu galea premebatur. His?) tamen omnibus honerata") et armata vita singulorum tremebat. Generaliter autem tunc nullus ordo, sed horror erat horri- bilis in regni urbibus et locis universis. Sed quid fecit omnia mala hec? Certe nichil aliud, quam illud: Cum?) %) caput egrotat, cetera membra dolent, Cum caput egrotat, corpus mala pocula potat, Cum caput egrotat, tunc corpus sub vicio stat, Cum miser est princeps, tunc nemo scit esse deinceps Felix secure, sed erunt plures sibi') cure, Quando sub rege populus vivit sine lege. De quibus omnibus nos, qui adhuc vivimus et statum regni tempore Chorinthiani ducis vidi- mus, ipsa flebilis experiencia cum nostro periculo erudivit. Cognovimus enim et vidimus, quod propter senis regis senilem puericiam et iusticie inopiam omnes facultates pauperum potencioris manus rapuit violenter, nec fuit, qui super hiis") pupillo et orphano de iusticia aut iudicio respon- deret. Cessavit ergo transiens per semitam, luxit et elanguit terra, confusus est totaliter status regni. Videntes igitur") quidam de baronibus regni Bohemie, viri videlicet laude digni Heinricus de Lypa, Johannes de Wartenberg") et quidam alii, quod ex defectu regnantis et male regentis mala fierent in populo suo, dixerunt ad semetipsos et mutuo loquebantur: Quid patimur, ut qui") nati sumus videre contricionem populi lingue nostre? Chorinthianus autem iste, cui occasione et causa uxoris sue regni nostri filie propter spem") boni multo servivimus obsequio, ultimum?) inducit 1) Psaní to a listy jednání věci té se týkající podává dle Raynalda a j. Pertz, Mon. Germ. hist. IV, str. 492 aZ 496. — ?) Dle Losertha má verá ten i Vitoduran str. 220. *) dyadema 9. — *) accessum 3. — ^) dec. perven. 3, 4. — *) quomodo 3, 4. — ^) Henr. 3, 4. — ') Lipa 2. — k) vicinus quoque de vic. 3, 4. — !) etiam rukopisy. — =) ego ipse 4. — ") hab. duas 4. — ?) Iis 4. — ») onerata 4. — 9) Tento verà scházi v ruk. 4. — ") tibi 4. — ") iis 4 a tak skoro pravidelné místo hii má 4 ii a místo hiis má iis. — *) ergo 3. — ") Wartinberg 3; Wartinbergh 4. — ") quid 2, 4. — *) nemá 3. — ?) ultimo 2. 1309 

Strana 128
1309 128 exterminium nostro regno, nobis namgue malum pro bono reddidit, ') pro pane lapidem, pro pisce tradidit scorpionem. Ipse opprobriose hoc anno plebegium *) vulgus de Kuthna*) in Scedlicensi cenobio*) nos captivare permisit et in nobis fidem turpiter violavit. Nunc quoque alienigenas ad- vocat, qui solum noverunt regnum rodere et vastare et plus, quod peius est, vitam nostram perdere, quoniam nostram pecuniam acquirere iam laborant. Tali igitur*) immerito?) nostra comitantur obsequia, qui se regno et nobis plus tyrannum, quam regem, ?) plus lesorem et cesorem exhibet, quam defensorem, cuius verbis et pro- missis adesse solet hesitans certitudo. Fidem autem nostram optime servabimus, si regno ten- denti ad interitum subvenerimus.*) Habemus adhuc a Deo nobis reservatam virginem regni heredem et filiam, que ad hoc satis apta est et nata, ut nomen regine gerere debeat in hoc regno. Virgini itaque tali de congrua copula cogitabimus maritali. Volat autem per universum mundi ambitum de domino Heinrico, rege Ro- mano, fama celebris et nichilominus per viros veridicos sumus de hoc plenius informati, quod princeps idem Romanus unum habeat filium, quem utique pro rege futuro cinctum multa") milicia intendat mittere ad hoc regnum. Asserit enim rex ille, quod per mortem regum nostrorum naturialium ad sacrum imperium nostri sit regni collacio devoluta. Hiis omnibus eventibus occur- ritur, si nostra domicella Elizabeth alicui viro pro voluntate regis Romani matrimonialiter co- pulatur. Placuit hoc omnibus consilium, ut nullum deinceps Chorithiano prebeant famulatum, per quem respublica deducta est ad nichilum. Cho- rinthiano igitur publice contradicitur et quilibet se custodit, ne a Chorinthiano eodem incaute ledatur; nam prius et post dicebatur plures lesisse, si non manu, tamen permissione, con- sensu et suggestione. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Si quis delinquit, Qui consentit ei, fit reus?) ipse rei, Consentit genti dux iste malum facienti. Illud oportebat fore tunc, nam quando iubebat Hoc aut hoc fieri, nullus fecit, sed haberi Cepit in hoc risus, honor hinc fuit eique recisus. Aliis vero pluribus viris sapientibus de eiec- cione Chorinthiani de terra per certa") indicia prophetantibus honorabilis vir magister Ulricus, 3) decretorum doctor, taliter loquebatur: Si Cho- rinthianus iste in regno Bohemie proficere de- buerit aut manere de cetero, nunquam tantam habebo, sicut hactenus habui, fidem in clavibus ecclesie et ecclesiasticis sacramentis. Quomodo enim unquam") prosperari aut proficere poterit, qui antequam natus necatus fuit spirituali ex- communicacionis gladio in matris sue utere usque in terciam et quartam generacionem? et si pro- ficeret, magnam irrogaret contumeliam sua pro- speritas clavibus et ecclesie sacramentis. Qualiter autem idem dux profecerit, sequens narracio declarabit. Capitulum XCII. Qualiter domicella Elizabeth sororis sue Anne et aliorum honoris sui emulorum persecucionem passa fuerit et in*) Nuwenburgam') de Praga fugerit ") anno Domini MCCCX'. O*) quanta est pestifera pernicies corro- dentis?) invidie, que solum tristatur de prosperis et pascitur de adversis. O honoris emula inimica natura invidia! Tu exagitante persecucionis aculeo dolose persequeris et mentaliter disiungere niteris, quos carnis et sanguinis?) necessitas?) primor- dialiter unionis compage federavit. O livor dete- stabilis invidie! Quot et quantis imbecillibus animis detraccionis materiam de huius virginis Elizabeth virtutibus tradidisti. O execrabilis invidia! Quociens cum tua sterili dextra oblo- 1) Proroctví Isaiáše XXXIII, 9. — Genesis XLIV, 4. — *) Dle listu sv. Pavla k Římanům kap. I, v. 32. — 3) Oldfich z Pabénic. — *) Nimburg nad Labem. *) plebelegium 4. — *) Cuthna 4. — *) Scedlicense cenobium 2. — ©) ergo 3. — *) inmerito 2. — *) Tu vkládá 2 et. — *) exhibit 2. — *) subvenimus 2, 3. — ^) iusta 4. — !) ergo 3. — *) per certa nemá 2. — "*) aliquis 3. —') Nowen- burgam neb Newemburgam 2. — ") fugerit. Annus 3. — ^) nemá 4. — *) corrodantis 2. — ») sagwinis 2. — 9) natiuitas 4. ut Paulus apostolus inquit, 1:30 

Strana 129
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. — cucionis zizanias ad virtutum viridarium huius orphane virginis transiecisti! O quociens vitam nitidam et famam floridam generose virginis livor odibilis invidie extinguere") false infamie nubilo fallibiliter attemptavit.") Omnia enim, que bona sunt et quantumque') bona, interpretari semper in peius invidentis est officium et propria here- ditas odientis. Oro te Domine, bonorum creator et amator, ut huius virginis emulos, qui semper letantur, cum alii male fecerint, et in rebus pessimis delectantur, ad locum velis transmittere, ubi materiam habeant sue leticie, hoc est ad portas inferi, ubi est plena sufficiencia omnis mali, ut saltem ibi de malis aliorum insaciabilis eorum rabies saturetur. Sed que et quanta ab emulis, qui non Dei emulacionem sed ambi- cionem habebant, passa est hec puella tenella: Certe sustinuit contra se maxima bella. Cum enim esset virgo sapiens excellenter naturali industria predita et ex hoc ad") suum favorem et amorem multorum animos attraheret et ex prudentis facundie") racionabili eloquencia pluribus nobilibus baronibus et civibus compla- ceret, ex affabilitate quoque benigna morum puellarium se unicuique, prout decuit, honestis- sime conformaret, impaciens invidorum animus hoc sustinere nesciens sevire cepit ore rabido. Omnia virginis a Deo data beneficia in vicia cepit exponere, sapienciam eius stulticiam,") prudens eloquium multiloquium, eius equitatem crudelitatem, affabilitatem quoque ipsius levitatem fore animi asserebat. Et quod lamentabilius est, huis virginis famam ad infamiam convertere non solum cohors invida, sed eciam soror sua propria sepius nitebatur. Hoc ego ipse comperi, quando cum domino abbate ad partes Reni in negociis illius puelle veni. Invidorum etenim lingwa") dolosa usque ad plures Reni partes diffuderat detraccionis venena, unde favor baronum et communis opinio, que de sublimacione ad reg- num de ista virgine emanaverat, in?) tantum 129 sorori sue domine Anne et sororio suo ipsam odibilem fecerat, quod de morte ipsius tracta- retur in occulto procuranda per quasdam mu- lierculas, quas nominare non audeo. Quod ipsa domicella in suum malum experimento didicit, quando sumpto in cibo quodam veneni toxico mortua fere fuit. Audientes autem ducis Cho- rinthiani fautores et consiliarii virginis famam, graciam et gloriam magis ac magis") in populo augmentari,* pharisaicum") collegerunt conci- lium et dicebant: Quid facimus, quia hec virgo multa digna laude facit, si dimittimus eam, sic omnes herent ad eam; expedit nobis, ut eam alicui copulemus in matrimonio militi, qui ipsam, eciamsi consentire noluerit, tamen opprimat vio- lenter et cum^) vi.) Nunquam enim securi de regno erimus, quamdiu hanc virginem super- stitem habemus. Hec cogitaverunt iniquissimi illi et erraverunt. Excecavit enim eos malicia et avaricia eorum, ideoque iuste confusi sunt, quoniam Deus sprevit eos; ipsos namque ut abortivos evomuit et servare non potuit terra nobilis Bohemorum. O ceca ambicio, numquid tu virginem, filiam regni, vis foras eicere? O ambi- ciosa iniquitas, numquid non legisti, generacio rectorum benedicetur??) Numquid iste dux Cho- rinthie, fomes negligencie, reccior^) est Wenceslao rege, cuius genenracioni in suo semine virginali vis nequiter maledicere? An nescis, quia non est sapiencia, non est consilium contra Dominum? Qui maledixerit huic virgini, malediccionibus re- pleatur, quia hoc?) est semen, cui benedixit Dominus.?) Ipsa enim hereditate hereditabit terram patrum suorum, quam*) Dominus Deus suus daturus est sibi, pocius vero sibi, quam sorori sue maiori, quia proch dolor hec attrec- tavit picem et inquinata est ab ea. Sed nunquam cum hanc puellam tot persequencium agitarent stimuli, aliquando secura esse poterat, certe nunquam! Ubique suspicabatur insidias et time- bat ubique virginitas, eo quod esset in medio nacionis perverse, que plus sibi optabant et !) Srovnej Palacký, Děj. II, 1, str. 341. — ?) Zalm CXI, v. 2. — 3) Proroctví Isaiáše kap. LXI, v. 9. 7) extingwere 2. — *) attentavit 4. — ') guantumeumgue 4. — ") nemá 2. — ") fac. et rac. 2. — *) stulticiam — eius nemá 3. — 7) ligwa 2. — ?*) ut in 3. — *) magnam ac magnam 2. — *) augmentari in populo 4. — *) pharisai- cam 2. — *) nemá 4. — *') rector 3. — 9) non 3. — *) quoniam 4. 17 

Strana 130
130 cupiebant^ mori, quam vivere. Et qui huius orphane virginis condolet angustiis, consideret, quam paucis fruebatur diviciis et deliciis, que nil*) aliud habuit, nisi quod sibi porrexit manus parca et dextra inimica. Sed quid et quantum Chorinthianus iste dare isti pauperi virgini de regni proventibus poterat, cum ipsemet sepius necessitate compulsus pro cibo et potu, quo ipse vesci debuerat, cultellum, mitram, pileum vel cingulum creditoribus obligaret? Quidam tamen") de hoc sunt sepe stuporati, quod virgo hec vir- ginitatis et egestatis sue tempore nullius amini- culo suffragante tam preciosum et decorum comparare et aptare") apparatum et muliebre ornamentum et indumentum sibi preparare po- tuit." Ipsa enim") in eisdem induviis') in nup- ciarum suarum solempniis astitit ut regina, a dextris domine Margarethe, regine Romanorum, in vestitu deaurato circumdata varietate, quod omni- bus, qui aderant, stupor erat et adhuc earun- dem decor et preciositas vestium decorem su- perat omnium in vestibus dominarum, quas ego adhuc unquam vidi in regionibus quarumlibet terrarum. Ego vero de precioso habitu ipsius virginis non stupeo, nec alter potest stupere, qui eius consuevit curiam visitare. Ipsa namque arte subtiliter instructa frequenter non videtur nisi propriis operari manibus, panem ociosa non com- edit, sed mittens manum suam ad forcia, quit- quit?) ad cultum Dei et hominum ex auro et") argento, margaritis et gemmis preciosis consuevit fieri, ipsa scit et facit. Habet eciam circa se no- biles puellas, que nobilia et subtilia feminea ") texunt opera. Istius itaque virginis prudencia) scit de minimis quandoque magna magistrante artificio operari. Testantur hodie divicie in orna- mentis, que manus texuit virginalis. Hoc eciam plurimum commendandum, quod per suos capella- nos, quos multos et honestos habuit, coram se di- vina officia iubebat solempniter quasi cotidie ce- lebrari, in missarum quoque pluralitate patris sui more solacium sine tedio habuit spirituale.") PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Sed in omnibus virtutibus hiis huius virginis 1310 non est aversus furor odientis eam et perse- quentis, sed adhuc manus eius extenta: accidit enim in die festo Ascensionis Domini,') quod Heinrico, duce Chorinthie, cum suis complicibus de malo virginis cogitante ad Johannem de Wartenberg,?) qui fideliter virgini iam adhesit, rumor terribilis hic pervenit. Erant enim, qui dicerent, nisi puella Elizabeth de Praga cito effugiat, talis ac tante turbacionis irrecietur la- queo, quod quando vellet libenter fugere, fugere non valebit; exspectant enim eam maligne ma- chinacionis insidie, ita quod nil") restat aliud") nisi fugere. Surrexit igitur*) velociter de mensa minime saturati strenui militis fidelitas, equum ascendit, precedit et ut ipsum, quocunque modo possit, sequatur anxiata regis filia, per nunecium certum sub silencio demandavit. Credidit fideli- tati sui militis virginalis sinceritas,") pallio cito amicitur pauperis, assumptis tantum secum dua- bus ") puellis Cecilia et Agnete usque in Wische- gradum ") more velata unius vetule florens iuven- tus virginis peditat cicius iter carpens, ubi equo") ambulanti urgente necessitate insidens cum Jo- hanne de Wartenberk?) cumque suis militibus et familia decenti in Nowenburgam*) super Al- beam lassato pervenit corpore teneritudo puel- laris. Si non fugisset, laqueum offensionis, quem adversarii sui tetenderant, utique incidisset. Quis non compatitur, quod talis amanda puella Gratis consequitur sine causa grandia bella, Que sua germana parat illi lite profana? Hinc quod erat grata cunctis et quod sua fata Prospera sunt, odit soror hanc; mens invida rodit. Nunc") apponatis mentes et discuciatis, Si vos peccatum noscatis sive reatum, Quod noceat tantum cunctis ambicio, quantum Hec mutat mores et mundi querit honores, Temptat") amatores separare, duasque sorores Fecit discordes; ambicio pessima sordes, ') Dne 28 kvétna 1310. ') captabant rukopisy. — *) nihil 4. — *) cum 3. — '*) adapt. 3. — ') potuit praeparare 4. — *) namque 3, 4. — ') divieiis 2. — *) quicquid 3, 4. — ^*) nemá 2. — ^) femina 2, — *) providencia 3, 4. — ») hab. sive spirituale 3; spi- ritale 4. — *) Wartinberg 4. — *) non 3, 4. — ") nemá 2. — *) ergo 3. — ') sync. 4. — ") nemá 2. — ") Wyschegr. 3. — *) ego 3. — 7) Wartenberg 3; Wartinberg 4. — *) Nuwenburgam 3, 4. — *) Hunc 3. — *) tentat 4. 

Strana 131
130. Longe discedat, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. cum se“) reliquos quoque ledat, Sit simul exosa mens invida, perniciosa. Nam puer audivi versum, quem postea scivi: Alterius?) lucra dolet invidus, ut sua dampna, Versus mutetur, quod consona vox generetur, Alterius fructum facit invida mens sibi luctum. Capitulum XCIII. Qualiter Chorinthiani?) turrim sitam in pede pontis Prage*) circa beatam Virginem impugna- verint et Heinricus de Lypa*) et Johannes de Wartenberk") cum Bohemis contra Chorinthianos ante castrum Pragense victoriam obtinuerint") et quidam cives de Praga fugerint. Et factum est, postquam de captivitate sua, cuius prius mencionem feci, Heinricus de Lypa cum aliis concaptivis*) suis fuisset cooperante Domino liberatus, erectum est cornu salutis et honoris ipsius multifarie plus quam prius, sicut de Joseph sacra referente historia") cognovimus. Racio autem huius est in prompto ; ") antequam enim") in captivitatem ductus esset baro iste, tam in Praga quam in Kuthna ex inestimabilis pecunie affluencia cives et montani lascivire et discordare inter se ceperunt, nulla tamen pars discordancium plene baronibus adherebat, facta autem detencione quinque baronum, sicut dictum est antea, per partem unam discordancium, ecce adhesit pars altera huic baroni et suis amicis post eius liberacionem, et factum est hoc parti adverse in ruinam et in scandalum. Coadunato itaque exercitu valido cum auxilio amicorum Heinricus de Lypa, Johannes de Wartenberk?) ante Pragam venerunt et per subsidium plurium civium Pragensium sibi favencium illos cives, qui rei in captivitate illorum fuerant, Jacobum ?) videlicet Wolflini”) cum tribus suis fratribus 131 Nicolao, Theoderico, Johanne et Nicolao?) Tow- sintmark*) cum pluribus aliis de Praga fuga- runt") et ad civitatem Pragensem Wolframum *) civem, *) qui exulaverat, et quosdam cives alios reduxerunt. Heinricus vero de Lypa, quia came- rarius regis exstitit, sub pretextu defensionis civitatis Pragensis turrim illam in pede pontis circa beatam Virginem munire cepit fortiter edi- ficiis, armis, hominibus et expensis.?) Wolfra- mus vero, civis virilis et potens, de exilio re- versus ad urbem fieri volens caucior, quia semper contenciosior fuerat, hospitale) pauperum iu ponte contra claustrum Predicatorum fratrum incastellat et illud propugnaculis in gyro, ut in castris fieri solet," roborat et coronat. Et licet illa" pluribus incastellacio") displiceret, nil *) profuit, sed quia hoc munimen civitatis fieret, ille asseruit, qui construxit. Sed quantam deva- stacionem illic decumbentibus miseris et Cruci- feris cum stella eadem incastellacio postmodum parturivit, nos scimus, qui adhuc vivimus et hec mala vidimus et nostre manus tractarunt") cum doloribus. In hiis autem omnibus eventibus Heinricus, rex Bohemie dictus, de Corinthia na- tus requirebatur nil, nichil et nichilum, sed fuit ab omnibus quasi cifra" geometrica reputatus. Ipse namque rex ad sermonem quemlibet, sicut unicuique loqui cum eo placuit, credulitate et as- sensu facili ad modum^*) unius pueri se pueriliter convertebat. Ve autem terre, cuius rex puer est, Si non tempore tamen more. Hiis itaque eventibus, ut dictum est, se habentibus") robur exercitus ducis Chorinthiani de Chorinthia in subsidium ipsi principi Chorinthiano, ut eum regem potentem *) faceret super Bohemiam, circa idem tempus ad- venit. Erat autem princeps et ductor illius exer- citus Heinricus de Haufenstein,?) vir utique plus audax quam sagax, plus strenuus quam ') Loserth ukazuje tu vhodně k napodobení Horat. listů I, 2, 57. — ?) Srovnej Tomek, Děj. Prahy I, 292—296. — 3) Tamtéž str. 308. — *) Tamtéž str. 297 a násl. — 5) T.j. věž mosteckou na Malé straně. Chrám matky Boží u paty mostu jest nynější chrám rytířského řádu Maltezů. — “) T. j. klášter Křižovníkův s červenou hvězdou, tedy druhou stranu mosteckou jal se opevňovati. *) tamen se 2. — *) Corinthianus 3. — *) Pragensis 3, 4. — *) impugnaverunt 3, 4. — *) Lipa 3. — *) Wartenberg 3; Wartenbergh 4. — ') obtinuerunt .... fugerunt 3, 4. — *) captivis 2. — ') hyst. 2, 3. — ^) promptu 4. — *) vero 2. — °) Wartinberg 4; Wartenberg 3. — ”) Wlframi 2; Wolfilini 4. — *) Thusintmarg 3; Thusintmarc 4. — ") fugaverunt 4. — *) Wolframum 3. — *) solet fieri 4 . — ") pluribus illa 4. — ") castellacio 9. — *) nihil 4. — 7) tractaverunt 3, 4. — *) cyfra 2; chiphra 4. — *) quemadmodum 2. — ") sequentibus 3. — *) potentem regem 4. — ^) Haufinstein 3. 17* 1310 

Strana 132
1210 132 industrius, numerus universe multitudinis cum eo viri octoginta, habentes fortes dextrarios et totidem galeas cum familia alia sed inermi. Hii cum in Pragam venissent, videntes, quod ipso- rum dominus plus regeretur quam regeret et omnino impotens“) esset, Heinricusgue de Lypa et quidam alii domicelle Elizabeth adhererent, cogitabant, ut ipsum Heinricum dolose caperent et occiderent. Nec valebant, quia prepotens erat. Ipse enim Heinricus de Lypa*) Chorinthiensium*) zelum intelligens non credebat se eis, ipse ehim sciebat per experienciam, quid esset in homine illo, duce Chorinthie, cui illi venerant servire. Sed numquid se diu palliat scelerata") dileccio? Annon cito prodit") dolum cordis exhibicio mo- lesti operis? Certum est autem, quia probacio dileccionis exhibicio est operis. Quantum autem isti, qui de Chorinthia venerant, bonum regni dilexerint, facile perpendimus, si attendimus, quid fecerint et quid fecerunt. De civitate Pra- gensi turmatim exierunt et pauperes rebus om- nibus suis depredati sunt. Viduam et advenam interfecerunt et pupillos plurimos more paganico in ore gladii occiderunt. Et ego lugens vidi diebus fere singulis, quod iidem mane Praga tamquam contra hostes pugnaturi catervatim armati exive- runt, de vespere vero sine prelio redeuntes oves et boves et universa pecora campi et spolia ino- pum reduxerunt. Sequebatur autem interdum paupercula rusticorum et viduarum turba turbata per spolium, illos predones a longe prece et precio supplicans, ut de re sibi ablata saltem aliquid redderetur." Talibus vero sequacibus sepe plaga vel alapa pro ablata bestia porrigebatur,*) et quod detestabile est, plures tunc in Praga in- veniebantur homines, qui res ablatas de sudore pauperum sua pecunia comparabant et in usus suos pessimos tamquam sacrilegi") convertebant. Nec suffecit rapaci istorum vesanie, quod in circuitu Pragensis muri sanguinem") effunderent innocentem et pauperes denudarent, sed adhuc abhominaciones") faciunt alias; ipsi enim arcu- bus, balistis et sagittis, ignibus quoque vastato- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. ribus turrim ilam in ponte Pragensi, quam Heinricus de Lypa*) tenuit, cum turba aggredi- untur et ipsam impugnare modis variis moli- untur; ascendunt Chorinthiani tecta et per") fenestras domorum hinc inde mittunt lapides et iacula, ut expugnent, illi autem, qui in turri erant, viriliter repugnant, nec negligunt deorsum iacere gravia pondera lapidum et nunccios for- cium sagittarum. Quidam autem de*) Chorin- thianis inferius stantibus licet inviti suscepe- runt" eosdem nunccios taliter, quod amissa loquela de cetero nulli homini referre poterant, que aut qualia ipsis importuni illi nunccii nova nuncciassent, aut forte non fuit necesse talia dicere, quia cum legati baliste fortis sint certi nunecii mortis, ipsorum legacio cum venerit, interprete nullatenus indigebit. Testatur hoc quidam miles de ordine Cruciferorum hospita- lensium, qui de Chorinthia venerat putans for- sitan, quod soldanus cum Tartaris*) in turri illa esset, arrepto clipeo sursum pugnat, sed deorsum missus lapis secum illi protinus mor- tem portat. Instant Chorinthiani crudelissime; ex igne quoque per ipsos inferius turri submisso vidi circa turrim flammam et fumum validum ascendere in sublime. Horum autem, qui in turri erant, animositas nullatenus perterretur, pons Pragensis tunc diebus pluribus sabbatizabat, sed gemebundus eo, quod non esset, qui auderet aut') posset in eo ponere suos gressus. Wol- framus,") enim") civis Pragensis, qui tunc hospi- tale occupaverat, quem Heinricus de Lypa re- duxerat, prohibuit, ne aliquis de civitate") Maiori ilis, qui erant in turri, presidium aliquod af- ferret. O lacrimabilis miseria Pragensis civitatis: intus sunt pugne, foris timores! poterit vel corde dolere, stat sic et quod sua plaga quoniam surrexit ibi lis spoliate sunt ibi gaze viget hic studium spoliorum, vidi casus ibi duros, Quis modo non flere Qui scit, quod Praga Valde sit horribilis, Intus et extra se; Et res multorum, Àc intra muros *) inpot. 2. — *) Lipa 2. — *) Corinthiorum 4; Corinthiarum 3. — ^) simulata 4. — **) perdiderit 3. — ') redde- rent 2. — *) porrigebant 4. — !) sacrilegii 3. — >) sagwinern 2. — *) abomin. 4. — ?) Lipa 3. — ») nemají rukopisy. — 3) ex 3, 4. — ") susciperent 2. — *) Thartaris 3; Tartharis 2. — *) et 4. — ") Wlfram. 2. — ") autem 4. — *) de Maiori civitate 4. 1310 

Strana 133
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 130 Hostiles turbe pugnant ac fortiter urbe, ibi stat, status est ibi durus. que sunt michi scribere dura, populis*) omnibus illis sed lege fruuntur iniqua, Nam qui vult rapere, rapit et quicunque nocere Vult, facit hoclicite, non est prohibens. Sine lite Semota pena spoliat, qui vult, aliena. Causa fit istorum commissorum spoliorum, Quod rex neglector regni fuit et male rector. O quam difficile regno fit?) valdeque vile Hunc fieri regem, qui nescit cudere legem, Vel defensare scit regnum, sed vacuare Solum scit vinum, cui complacet ante caminum. Assatura nova, si non habet hanc, coquit ova. Unde propheta: Ve terre, !) Cuius rex puer est et principes mane comedunt. Ve multum terre, cuius rex puer est, ibi gwerre Sunt, et ubi comedit cito rex, pax tuta vecedit. Nullus securus Sunt foris et?) plura, Nam foris in villis Non est pax aliqua, Post hec vero cum turris illa inexpugnata permansisset et intervenientibus quibusdam trac- tatibus ab impugnacione turris eiusdem Chorin- thiana milicia destitisset, non tamen a spolio et lesione pauperum cessavit." Coadunato igitur exercitu satis valido Bohemorum Heinricus de Lypa, Johannes de Wartenberk*) in colliculo montis arto?) ante pontem castri Pragensis bel- ]um commiserunt cum Chorinthianis durissimum, in quo obtenta victoria est a Bohemis, Hein- ricum *) eciam de Houfenstein,*) capitaneum exer- citus Chorinthie, vulneratum eodem tempore cepit strenuitas*) Bohemorum, domicella vero Eliza- beth tunc interim in Newenburga^) mansit et postea in festo Petri et Pauli apostolorum ?) non sine timore in Pragam reversa fuit, ibique mo- rabatur, quousque cito post per dominum Hein- ricum, Romanorum regem, ad Rheni partes nunc- ciis solempnibus, ut patebit inferius, vocabatur. 133 Capitulum XCIV. Quomodo propter promocionem domicelle Eliza- beth et propter reformacionem regni barones quam cives Bohemie nunccios solempnes ad Heinricum, Romanorum regem, miserint.") Cum propter defectum iusticie temporibus Heinrici, ducis Chorinthie, super omnia loca Bohemie devastacionis et desolacionis obruens ubique diluvium inundaret, clerus, civis, agri- cola ac* summe claustralis incola violenciam in omnibus sustinerent, cumque per excessum nimium de se ipsa ledens malicia nauseam habe- ret et cum violenta oppressio seviret in tantum, quod" quidam divites vita ex iniquorum odio et pauperes rebus suo sudore conquisitis rap- torum spolio privarentur. Omnes videntes admi- rati sunt, conturbati sunt, tremor apprehendit omnes ef nos, qui vivimus, cum talia vidimus, nonnunquam sedimus et flevimus et nunc qui- dem dicimus cum merore et scribimus, sed num- quid") in eternum proiciet") nos Deus et non apponet, ut complacicior sit adhuc, aut oblivis- cetur misereri Deus, aut semper continebit in ira sua misericordias suas? Nullo modo. Respe- xit enim de excelso celorum habitaculo miserator et misericors Dominus, cum venisset tempus miserendi eius. Inmiserat autem Dominus spiri- tum consilii in corda quorundam hominum, qui licet tribularentur cum ceteris, plus tamen quam alii ea, que ad pacem fuerant, cotidie?) cogi- tabant. Inter quos precipui fuere viri pacifici: dominus Heinricus in Scedliez") et dominus Cunradus*) Aule Regie abbates. Isti enim ceteris vacillantibus vitem invecte") baiulabant ut Josue et Kaleph et ut pacis serenitas irradiaret post tot malorum nebulas, efficaciter laborabant.") Nune quidem exhortacionibus, nunc quibus- cunque poterant racionibus ad sectanda pacis vestigia corda quorundam nobilium clanculo mo- liebant. Cum nullum, inquiunt, violentum possit !) Ecclesiastes X, 16. — ?) Dne 29 června 1310. 7) et — foris nemá 3. — *) pupillis 4. — *) sit 4. — ^) cessaverit 2. — *) Wartinberg 3, 4. — 4) arcto 4. — *) H. 4. — *) Huffinstein 3; Haufinstein 4. — *) strennuetas 2. — ^) Wenburga 3; Nuwenburga 4. — " miserunt 2. — *) et 3, 4. — ') quia 2. — ") nunquam 4. — *) proiiciet 4. — ?) cottidie 2. — ») Scedelicz 3; Sczedlicz 4. — *) Conr. 3, 4. — ") vicem invecta 3. — *) laborabatur 4. 1310 

Strana 134
1310 134 esse perpetuum, guomodo putandum est, guod hanc abhominabilem*) violenciam pauperum suo- rum perpetuam fore pacietur Dominus, cui proprium ") est misereri semper et parcere? Multi autem ex Bohemis crediderunt eis non solum propter sermonem, quem abbates, viri sagaces, fideliter loquebantur, sed eciam") propter signa et indicia desolacionis regno imminentis,") que evidenter fieri visa sunt, in se ipso enim reg- num fuit divisum multipliciter et discordans. Quid autem est, quod eque regni desolacionem indicet, ut divisio? cum scriptum sit: Omne regnum in se divisum desolabitur.!) Discordia eciam?) excidium sic parturit, ut concordia vic- toriam et amorem nutrit, unde factum est, ut qui prius pre timore solum in occulto de refor- macione regni conveniebant et tractabant, iam inspirata gracia confortati animequiores facti de bono statu regni in publico loquebantur imper- territi. Dicebant enim ex eis plurimi, ut ego sepius audivi: Expedit nobis, ut nos moriamur pro populo et non tota gens tam misere pereat in hoc regno.?) Hiis") enim, qui preesse debu- erant huic regno, facta sunt iusticia et iudicium abhominacio,®) ut quid nati sumus videre con- tricionem populi nostri? Respiciat nos Deus, stemus") simul. Placuit autem tunc consilium hoc omnibus, ut ad illum, cuius memoria in benediccionibus*) est,?) cuius gloria maior omni laude, serenissimum principem dominum Hein- ricum, Romanorum regem, pacis amatorem, cui prius occulte legati missi fuerant, nunc vero publice solempnes transmittantur nunccii, qui statum sibi Bohemie exponant et remedium sa- lubre postulent et reportent. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum X€V. Quomodo tam barones quam cives Bohemie Jo- 1810 hannem, Heinrici, Romani?) regis, filium primo- genitum, pro rege sibi dari postulaverint anno Domini MCCCX®. Inter illos vero viros, qui communi profec- tui Bohemie intendebant, quidam dicebant: Ecce, rex iste gloriosus Romanorum*) filium habet Johannem et fratrem Walramum ;?) unum igitur*) ex hiis duobus ab ipso postulabimus, cui venustam nostram puellam Elizabeth, ") regni nostri filiam, matrimonialiter copulabimus. Sic fiet Deo regente in regno Bohemie novus rex et nova lex et bona. Hec autem et talis facta est longi consilii brevis conclusio, quod plus expediat filius quam frater regis regno. Dixe- runt enim: Adolescens iste faciliter mores terre nostre discet, cum filiis nostris crescet, ipsosque ex hoc semper plus diliget, et ipse, quasi in regno natus sit, ab universis indigenis dileccior fiet. Et quia processit de vena, que mala nescit, Vixit cum laude pater eius, sic sine fraude Mater honorata") sua stat per secula grata. Hic est productus dulci bonus arbore fructus, Quis valet ambigere nunc vel dubium retinere, Quin") iuvenis talis, qui sit nutritus in alis") Tam famosorum, iustorum progenitorum, Multum proficiat, rex iusticie quoque fiat? Ex hoc sperandum nobis est ac operandum In tali causa cicius cuncta sine") pausa. Quia?) si negligimus, ventura gravamina sci- mus, Que regnum ledent et nobis?) ad mala cedent. Ad regem igitur?) Romanorum mentes in- clinantur multorum baronum et civium. Inter eos ergo incipit tractatus fieri, quomodo idonei") adaptentur nunccii tam arduum negocium cum Romano principe tractaturi; qui vero paulo prius exhortati ad tale factum per abbates fuerant, iam precibus multum abbatibus instant, ut talis ') Evang. sv. Matouáe XII, 25. — ?) Evang. sv. Jana XI, 50. — ?) Lib. Eccles. XLV, 1. ') abomin. 4. — *) spiritum 3. — ") nem4 4 —*) inmin. 2. — 7?) et 4. — *) lis 4. — *) abominatio 4. — *) sci- mus 3. — *) benediccione 3. — *) Bohemie 3. — *) Romanus 2. — ') Wolframum 2. — *) ergo 3. —*) Elys. 4. — ') dice- bant 2. — *) honera 2. — !) quoniam 2. — =) malis 3. — *) fore 2. — *) nam 9. — ») verbo 2. — *) ergo 3. — *) ydon. 2, 3. 

Strana 135
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1310 profuture legacionis officium sibi assumere non abnuant. Peticionem horum tam") piam cense- bant abbates admittere parati pro miseris rele- vandis et succurrendis pauperibus animas suas ponere. Audivit talia princeps Chorinthianus,*) quia et ipse Prage erat hiis diebus, fremere cepit contra abbates ira mira in animo provo- catus. Misit ergo statim suos") satellites, Alber- tum scilicet de Houfenstein") et Heinricum") de Rotenburk,") ad abbates, ut dicerent ad eos: Numquid vobis parum est molestos") esse meis hominibus, quia et molesti estis et michi regi vestro in omnibus? Numquid non sum ego ille, qui potestatem habeo alligandi omnes, qui in- vocant contra me nomen regis Romani? Unde vobis do consilium, ut non faciatis vos ipsos ceteris in parabolam et in risum. Manete et consentite nobis et bene erit vobis super omnes, qui in conspectu nostri palacii stant, si autem ire decreveritis, quacunque*) terrarum iveritis, amicorum nostrorum principum et comitum ir- reciendi tendiculis, super vos ipsos et socios vestros flagella et verbera inducetis. Ex hac du- rissima legacione et relacione abbates percussi sunt terrore et quid agere debeant in hiis") an- gustiis, ceperunt anxie cogitare et dixerunt ad invicem: Si ibimus, mors nostra forsitan est, si autem hoc non egerimus, nichilominus tamen non poterimus effugere manus huius Chorin- thiani, si non ibimus, tamen peribimus. Quid enim unquam*) mali fecit Chorinthiano isti do- minus Bauarus, Brunouiensium *) abbas. qui plus servivit huic regi, quam fere*) omnes ab- bates ordinis sui? ') Cernimus tamen, quod*) ab hoc rege mala sustinuit plura*) et periit domus eius tota. Iste") pater venerabilis pre nimio gaudio cordis") sui in die elevacionis sue, elec- cionis istius regis, ipsi regi sue abbacie infulam 135 absente regali diademate") ad verticem capitis applicavit, mercedem vero meroris pro hac fide fidelis pater proch dolor postea reportavit. Quid Premonstratensis ordo destructus fecerat prin- cipi Chorinthiano? In quo omnes civitates Bo- hemie et Morauie, ville, oppida,") claustra, cives, clerici, rustici, mercatores Chorinthianum istum offendisse inventi sunt? Plurimi tamen sunt oc- cisi, alii spoliati, alii") ad nichilum redacti sunt, quorum nonnulli faciem ducis Chorinthie nun- quam") viderunt; unde nobis timendum est, ne si forte celaverimus et si non nuncciaverimus in aula et aure magni Romani principis mala regni istius, sceleris arguemur, et?) rei horum omnium malorum erimus. Sit tamen Dominus protector vite") nostre, non timebimus, quid?) faciet nobis homo. Sit Deus pro nobis et quis stabit contra nos, stemus simul, ipse Dominus custodiet") introitum et exitum nostrum, quia ipse est solus, qui intuetur cor et desiderium nostrum. Intendimus enim solum ad consolacio- nem laborare turbati regni et refrigerio ege- norum. Sic igitur*) hii abbates exultant ut gi- gantes' ad currendam viam tam piam. Civitas vero Pragensis et mons Kuthnensis") ex com- muni iuratorum suorum consilio eligunt") viros idoneos") ipsorum votum et negocium ad regem Alemanie delaturos. Scripserunt autem epistolam hanc*): Serenissimo principum domino Heinrico, Romanorum regi semper Augusto, Wol[flinus] ”) iudex ac communitas iuratorum ac civium civi- tatis Maioris in Praga se ad omnia mandatorum paratos genera cum servicii promtitudine*) et fidei puritate. Variis anxietatum oppressi mole- stiis regno Bohemie desolacionis sarcina") graviter subcumbente ad vestre regie pietatis celsitu- dinem spe consolacionis et gracie consequende nostros oculos elevavimus.") Mittimus igitur*) !) Bavor byl opatem v Bfevüové od r. 1294—1333. *) tam promtam conferebant 2. — *) Corint. 3; Car. 4. — ") duos 3. — ") Hufinstein 3; Hufinsteyn 4. — *) Ruk. 4 má při jméně tomto vždy skoro jen začáteční písmeno ; ruk. 3 pravidelně Henricus atd. — 7) Rotinburg 3, 4. — *) mo- lestus 2. — *) guocungue 4. — *) iis 4. — ©) umquam 2. — ^) Brunouiensis 3, 4 — *) nemá 3. — “) quia hoc ab rege 4. — *) plurima 4. — *) Ipse 4. — !) sui cordis 3, 4. — *) dyad. rukopisy. — ') slovo toto jest psáno v ruk. 2 a 3 obyčejně jen opidum atd. — ") nemá 2. — ") numquam 2. —*) sed 3. — ») uide 3. — *) quit 2. — ") custodias 2, 4. — *) ergo 3. — *) gyg. 2, 4. — ") Cuth. 3. — ") elegerunt 2. — ") yd. ruk. — *) Tu vkládá 2 slova: Epistola ad regem Romanorum, dominum H. — 7) Ruk. 2 a 4 maji jen pismena Wol. a ruk. 2 naznačuje jméno královo jen písmenem H. — *) pleni- tudine 3, 4. — *) sarcine rukopisy. — ") elevamus 3. — *) ergo 3. 1310 

Strana 136
1810 136 hos nostros concives, presencium ostensores, no- stris legacionibus et proposito plenius informatos ad audienciam et presenciam vestre maiestatis. Omni autem studio supplicamus, quatenus eorum relacionibus, quas coram vestra excellencia pro- ponent, aures inclinare dignemini benivolas?) votaque precaminum nostrorum et ipsorum per- ducere*) velit vestra pietas fructuosius ad ef- fectum. Quidquid? vero per eosdem nostros nunccios factum, dictum fuerit vel promissum, gratum et ratum servabimus nunc et semper. Datum Prage tercio Kalendas Julii. Consimiles eciam montani de Kuthna*) et quidam barones per suos nunccios regi trans- misere epistolas. Sunt autem hii nunccii et no- mina eorum, qui ad regem Romanum sunt pro- fecti: dominus Heinricus^) Scedlicensis,’) do- minus Conradus") Aule Regie, dominus Johan- nes?) Placensis ") abbates Cisterciensis") ordinis, Johannes?) de Wartenberk,") Bohusco?) de Mi- rica?) barones et Otto vir sapiens nunccius Wil- helmi Leporis.?) De Praga vero fuerunt: Cun- radus") Cornpul, ?) Otto Phigoles, *) Ebiruslinus °) filius Popplini*) et Ebirlinus9) de Lapide. De Kutna*): Tyllmannus") Lucie ?) et Cunradus, fra- ter") Heinrici?), vice plebani vicarii in Monte. Hii duodecim viri cum eorum familia in octava Johannis baptiste*) pro salute et consolacione sue patrie?) de Praga exeuntes minas Chorin- thiani parvipendentes continuato itinere ad Hein- ricum, regem Romanorum, in Frankenuurd*) die duodecimo pervenerunt. Frater Petrus propter obedienciam tunc sequebatur non a longe sed prope, ut videret finem. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Iste fide plenus hominum numerus duodenus Ad Romanorum regem vadit, miserorum Et regni miseri factum tractando tueri, Hos velis o Christe, quod nullum sit sibi triste, Qui stant pro terra, qua regnat maxima gwerra; Spiritus alme, bona super hos fundas tua dona, Ac horum mentes fac in cunctis sapientes, Ut cum Romano concordent federe plano. Capitulum XC€VI. Quomodo inter Johannem, filium regis Roma- norum,*) et Elizabeth, filiam regis Bohemorum, sponsalia in Frankenuurd®) fuerant celebrata anno Domini MCCCX". Die duodecimo egressionis nuncciorum de Praga ad regem Romanorum, dominum Heinri- cum, in Frankenuurd?) Deo duce ipsi feliciter pervenere via. Adventus autem istorum nunc- ciorum cum nuncciatur in aula imperiali, Ro- mano principi et pluribus aliis materiam gene- rabat gaudii. Sciebat enim rex*) horum omnia, pro quibus venerant, negocia. Die vero altera rex hos nunccios nuncciis suis ad se affabiliter vocat et convivium inclitum in domo Predica- torum fratrum parari mandat. '*) Hec igitur") dies tota fit quies, totam enim se dabat) conviviis, non consiliis. Sequebantur autem dies alii, qui- bus quies rara, sed frequenter fiunt consilia et mutua*) colloquia. Habuit vero circa se tunc") rex ille magnificus reverendissimos") patres Pe- trum*) Maguntinensem, Johannem!) Colonien- sem'!) archiepiscopos, Argentinensem,!?) Leodien- sem,") Monasteriensem, Spirensem, Eysteten- !) Bohuslav ze Švamberka jest tu míněn. Mirica jest Bor (Haid) v západních Čechách mezi Přimdou a Stří- brem. — *) Viléia Zajíc z Valdeka. — ?) Konrad Kornpuhel. — ') Otto Wigolais. — 5) Ebruá Poplinüv. — ©) Ebrlin od Kamene. — 7) Tillman Luciin. — 5) Dne 1 fervence. — °) Dne 12 července. Srovnej též: Palacký, Über Formel- bücher I, 329 a 330. — !°) Jan z Viktrinku, Bóhmer, Fontes rer. Germ. I, 362. Srovnej Palackého Déj. II, 1, 346 a nisl. — Heidemann Petr von Aspelt 150 a násl. — !!) Kolínským arcibiskupem byl tenkráte Jindřich II, hrabě z Virneburka. — !?) Strasburskym biskupem byl tehdy Jan z Dirpheimu, Luti&skym Theobald hrabé Barsky, Münster- ským Ludvík II, hrabé Hessensky, Spírskym Sigibodo (Sybodo) II z Lichtenberka a Eichstüdtskym Filip z Rathams- hausenu. *) benevolas 4. — *) producere 3. — *) Quicquid 3, 4. — *) Cuthna 3. — *) H. 2, 4. —') Cedl. 44 —") C. 2. — ') Jo. 4. — 7) Plat. 4. — *) Cistriciensis 3. — *) nemá 3. — ”) Wartinberg 3, 4. — 3) Bonscho 2; Ruscho 4. — *) Conra- dus 3; Conrardus 4 a tak nize. — ") Poplini 3. — *) Cuthna 3. — *) Tillmannus 3; Tilmannus 4. — ") nemá 4. — *) jen písmeno H. mají 2 4 4. — 7) parate 3. — *) Frankinfurt 3; Franckenfurt 4. — *) Bohemie 3. — *) Frankinfurd 3; in Frankf. sponsalia 4. — ©) pervenire visi 2. — *) rex — altera nemá 3. — *) ergo 3. — ’) nemá 3. — *) nemá 3. — *) nemá 2. — !) reverentissimos 2. — *) P. 3, 4. — *) Jo. 3. — ?) Leodinensem 3. 1810 

Strana 137
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1310 sem”) episcopos, dominum Heinricum, Wulden- sem ') abbatem, cum pluribus aliis episcopis quam abbatibus. Affuerunt eciam magnifici principes, comites et libere condicionis viri plures, inter quos Rudolfus, comes Palatinus Reni et dux Bauarie, Bertoldus de Hennenberk,?) Ludewicus de Oting?) comites ceteris, qui simul aderant, nequaquam erant inferiores. Hos vero pene om- nes principes et barones rex ad suum invitat consilium, auditurus verba legacionis de Bohe- mia nuncciorum. Opportunitate?) itaque loci et temporis captata legati de Bohemia ante con- spectum regis et consilii?) tocius pariter veniunt et ut eorum proponat negocium, abbatem Aule Regie petunt, qui cogenti") peticioni annuit et causam adventus nuncciorum et sui sic dicens exposuit: Currendum est, inquit, de tenebris ad lucem, de angustiis ad quietem, de timore ad pacis asilum,*) de fervore ad pampinum, et quia regnum Bohemie involvitur tenebris tribulacio- num, angustiis discordiarum, timore miseriarum multarum, ad lucem gloriosi tui nominis, quo illuminatur iam circulus orbis, de terra illa ve- nimus") ad te, o domine mi rex ; petimus autem, ") ut a clemencia tue regie pietatis dirigantur pedes nostri in viam pacis. Salus nostra in manu tua est domine, respiciat nos misericordia tua, ut securi serviamus regi; habemus in Bo- hemia regem, ducem videlicet Chorinthie, sub quo facta est tanta pacis et iusticie sterilitas, ut quod nos perire sibique non posse servire urgens") compellit necessitas. In regno utique illo completa est Joseph sompniatoris visio, fer- tilibus enim annis steriles secuti sunt nimis et nisi Dominus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma et Gomorra fuissemus. Servavit quidem Dominus nobis semen regium, virginem inquam decoram, gemmis vestitam virtutum, cuius con- solacioni intendat, oramus, vestra clemencia, cum sit quasi orphana derelicta. Cum te quivis amet pie rex et laus tua clamet Per mundum totum faciens nomen tibi notum: 137 Quod foveas iustos, sis iusticie bene custos, Ac in honore facem portes, facias quoque pacem, Sis consolator iustorum, iuris amator, Et quia nos scimus bona tot, nunc ecce veni- mus Ad te solamen querentes atque iuvamen: Que patimur bella, rex respice, nostra puella Orphana pupilla tibi sit commissa, stat illa Ad tua mandata, quod vis, complere parata. Cumque eleganter satis quasi oratoris more dominus abbas hec et") alia in regis et suorum consultorum protulisset?) audiencia, rex respon- dit: Sacrum, inquit, Romanum imperium, cui favente Deo presum, licet immeritus, consuevit esse divinarum legum et omnis iusticie inviola- bile armarium; ab ipso enim iniustum omne est eminus elongandum, cum sit caput regnorum et omnium origo potestatum. Non enim ad hoc, ut res quelibet fiat, sed ut bene fiat et qualiter fieri debeat, ad discuciendum in antea se et suos equitas imperii sollicitat; solet quippe princeps Romanus omnia sua negocia cum consilio agere, quia suo statui minus expedit post factum ali- quod penitere. Regnum itaque istud Bohemorum, mortis sarculo eradicante inibi stirpem *) mascu- linam regum naturalium, ad sacrum est impe- rium devolutum, et ut decreta legum imperia- lium docent me, possum illud, cui voluero, con- ferre. Subintravit autem regnum illud Heinricus, filius Meynhardi," quondam ducis Chorinthie,") non quidem per hostium,*) sed aliunde. Suus autem introitus, ut audio, pacis fecit exitum et mali cuiuslibet incrementum. Antecessori quoque nostro, domino Alberto, ausu idem temerario re- stitit et adhuc usque hodie procaciter sacro im- perio resistere non desistit. Summa vero expen- sarum, ad quas faciendas eiusdem temeritas sacrum compulit imperium, extendit se in plus quam ad centum milia librarum. Istud plures principes et comites sciunt, qui pro recupera- cione eiusdem regni imperio astiterunt et sti- pendia largissima receperunt. Licet autem pre- !) Fulda. — ?) Ottinky (Oettingen). 1) Cysterciensem 2. -- *) Tak 2; Hennenberch 3. — ») Oport. ruk. — *) concilii 3, 4. — ") cogunti 2. — *) azi- lum 4. — *) venimus ad te nemá 3. — *) nunc 2. — ") vigens 2, z nouze však možno vyčísti i urgens. — *) nemá 9. — 7) pertulisset 3. — *) styrpem 4. — *) Menhardi 3. — *) Chor. filius, tak Ze slovo to dvakráte pfichází. — *) ostium 4. 18 1310 

Strana 138
1310 138 potens“) imperii manus non sit adeo abbreviata, quin per ipsam contundi possit Chorinthiani illius presumptuosa contumacia, absit tamen a me, quod preter^ legum decreta et absque virorum fidelium consilii dictamine aliquid velim aggredi, vel quidpiam attemptare.5) Inite igitur, ait rex, o principes et fideles Romani imperii, una mecum consilium, invenite modum, ut regno turbato Bohemie adhibeatur remedium et suo iure letetur imperium. Previo igitur interlocu- cionis consilio responderunt principes regi suo: Rex in eternum vive;?) nam iustus es domine et rectum iudicium tuum. Quamvis autem lex Dei sit in corde regis ?) et oculi tui videant equi- tates et sis, ut scimus, conditor legis et cogni- tor, tamen respondebimus tibi dictante nostra consciencia consilium, iusticiam et iudicium, quia hoc nunc imperat nobis tua equitas et manda- tum. Heinricum,") inquiunt, filium ducis Chorin- thie, qui regnum Dohemie in preiudicium sacri imperii occupavit et adhuc") occupat iniuste, ex nunc pronunccdamus et ex iusta sentencia de- cernimus omnia iura principis perdidisse. Non est dicendus rex ille," cui imperialis adversatur lex, dux eciam esse non valet, qui ducatum suum in predefinito termino a legibus, vero!) a col- lacione imperii non suscipit more solito, nec quidem curat suscipere animo contumace.") In manu tua domine rex sunt omnes fines terre et omnium terrarum illarum, quas ille Chorinthia- nus sub se habet") vel ut tyrannus vel ut heres. De principibus igitur?) legitimis regno Bohemie et ducatui Chorinthie Romani interest imperii providere; etsi forsitan barones, cives, ac qui- cunque alii inconsulte et minus provide eidem Chorinthiano votum, homagium, aut fecerunt?) aliquod iuramentum, cum") hec omnia illicita fuerint?) et inania, in nullo diffinimus stare vigore vel efficacia. In turpi enim") voto mutan- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. dum est decretum. Placuit regi iusticie eloquium responsionis iuste et consensit. Facta sunt igitur") statim super eo scripta et instrumenta privilegiorium evidencia, in qui- bus Heinricus, filius ducis Chorinthie, qui se gessit pro rege Bohemie, ab imperio proscribitur et ab omni iure alterius principis, omnium prin- cipum et electorum, qui tunc aderant, dictante sentencia privatur. A voto quoque et iuramento Sibi prestito omnes, qui incaute fecerant, absol- vuntur. Habentur autem Prage usque hodie illius sentencie privilegia sigillis Heinrici regis tunc Romani et aliorum principum et electorum fir- miter roborata.?) Capitulum XCVII. Quomodo") Heinricus imperator Johannem, pri- mogenitum suum, in Bohemiam miserit invite volens Walramum,") fratrem suum, illuc pocius promovere. Post hec de puella Elizabeth, regis Wence- slai filia, rex Romanus presencium sibi princi- pum auditurus consilia exorsus est loqui huius- cemodi verba: Puelle ili, quam insignem et commendabilem reddunt honestorum virorum cre- dibilia testimonia, sicut locuti sumus alias et antea, sic adhuc") dicimus, quia sibi favemus, ut in solio patrum suorum sedere debeat ut regina. Fratrem autem nostrum Walramum, vi- rum, ut scitis, strenuum, dabimus puelle illi in maritale consorcium, ut cum ipsa regnum here- ditarie possideat Bohemorum. Letificat principes Sermo regis et gracias regi agunt plus de con- solacione orbate virginis quam sublimacione sui proprii fratris. Nunccii quoque de Bohemia huius auditis eloquiis, quod videlicet erigenda sit desolate humilitas virginis, letantur corde medullitus, ita quod turgens leticia cordis faciem 1) Druhá kniha Esdráše II, 3. — ?) Žalm XXXVI, kap. 31. — ?) Pelzel, Dipl. Nachrichten, Abhandlungen einer bóhm. Privatgesellschaft 1777, III, 88. — Reg. Boh, II, 2222— 2228. Liber vetust. stat. et priv. Veteris urbis Prag. v arch. mésta Prahy. 4) potentis 4. — ') propter 4. — *) attentare 4. — ") Hoc 2. — ') ad hoc 3. — *) ille rex 4. — !) slova toho ne- maji 2 a 4, ale v 2 jest pro ně vynecháno místo. — ?) contumaci 4. — *) habuit 2, 3. — *) ergo 3. — ?) fecerint 4. — 3) fuerunt 3. — ") tamen 2. — *) vero 3. — ') ergo 3; igitur sunt 2. — ") Quomodo dominus 3. — ") Wolramum 3; Wolframum 2, 4 a tak níže. — *) ad hoc 2, 3. 1310 

Strana 139
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1310 fluentibus pre gaudio irrigaret aquis. Concordant omnes in virgine, sed non in viro. Rex exhibet fratrem, nunccii postulant filium ipsorum fieri regem. Dixit autem rex: Frater,") inquit, meus etatem habet, pro se loqui et pugnare valet, Johannes vero, filius meus, puer tenerrimus et puer parvulus est; ve*) autem terre, cuius rex puer est.") Instabant autem fortiter nunccii di- centes regi": Non ve, sed utique bene terre nostre erit, si hunc puerum,*) puerum benedic- tum, fructum ventris tui posueris super thro- num regni nostri, ut solium glorie teneat et cum principibus sedeat pro te, domine pie rex; nos enim subiecti erimus dicioni sue, ipse vero obediet iussioni tue et sic tua sapiencia reget ipsum et nos, regem scilicet et regnum. Sufficit enim, ut cernimus, tua sapiens potencia regna regere, que sunt absencia. Atque in hunc modum contendebant nunccii cum rege pro rege. Ad familiare vero colloquium solum dominum Cun- radum, abbatem Aule Regie, regi placuit assu- mere, a quo seriose cepit querere: Cur, inquit rex, fratrem meum pro rege non accipitis, sed filium meum postulatis? Cui abbas: Quia, inquit, do- mino meo tibi regi*) carne propinquior est fratre et si sciremus regi tibi domino meo pro- pinquiorem, ipsum peteremus ?) nobis dari regem. Ait autem rex: Ego*) michimet vicinior sum. Bene, inquit abbas, multum bene domine mi rex loqueris et ego iuro vobis per Deum, si vos esse- tis domine rex talis, quod in regem Bohemie assumi possetis, omnes pariter vobis propter magnum nomen, quod habetis, cum reliquis *) occurrerent et letanter susciperent. Nunc vero, quia alcius ascendistis et illud fieri est im- possibile, filius illic regnet pro patre; filius enim magna est substancia et pars patris. Nec moveat vos domine rex, quod domicella mea Elizabeth etatem vestri filii Johannis excedit in quatuor annis, attigit enim filius vester an- num etatis sue quartum decimum et puella*) 139 hec octavum decimum, duorum annorum spa- cium adequabit in eis disparem quantitatem corporum. Et non indignetur dominus meus rex michi servo suo super hiis") sermonibus, quos") nunc locuturus sum, antequam de manu vestri iuvenis filii tale et tantum dimitteretis regnum, copulare filio vestro deberetis"*) virgi- nem vel matronam, que quinquagesimum attin- geret!) annum. Subrisit autem vex, die vero altera assumpsit rex Scedlicensem™) et Aule Regie abbates secreto seorsum®) et ait illis: Vos duo viri magni nominis et bone fame estis?) religiosi, ad hoc estis abbates, sacerdotes estis et ideo a vobis inquiro in hac re consilium, quod sequi volo. Adiuro vos, inquit, per Deum vivum. per venturum tremendum ipsius iudicium, sicut in die novissimo respondere vultis Altis- simo, ut iam hic michi dicatis in occulto, ex- peditne michi et statui meo filioque meo, ut constituam eum regem in Bohemorum regno? Abbates vero tam seriose adiuracionis inclusi vinculo, admiracionis animo attoniti primo tacu- erunt et subito animequiores facti regi dixerunt: Hoc vobis dicimus in verbo Domini, quod aliud non sentimus, nisi hoc, quod bonum sit et utile, vestrum filium regem fieri Bohemie. Hec, inquit rex, brevis responsio ligat me et plus persuadet michi, quam consilium aliorum, ut faciam hanc rem. Recessit igitur statim rex ab illis applicans se principum consiliis, et ex illa hora, sicut nos ipsi vidimus et cognovimus lucide, negocium nostrum, quod prius putabamus fieri impossibile, estimantes ipsum fore durius adamante, fit sta- tim flexibile sicut cera liquescens?) a facie ignis et nix a calore solis. Nune potest hora, quod prius non potuit mora per quindenam?) prius") enim omni die et sepe in nocte in consilio et tractatu fueramus et ta- men ") nichil cepimus, nec aliquid profecimus, sed nonnunquam nos sine fine ad recedendum dispo- !) Ecclesiastes X, 16. 7) frater meus, inquit, aetatem 4. — *) vaeh 4 a tak nize. — *) nema 2. —®) parvum 4. — ©) nemá 4. — 9) no- bis peteremus 4. — *) Místo Ego má 4: Et ego ipse; Et ego 3. — *) reliquiis 4. — *) domicella 3, 4. — *) iis 4, — ') que 3. — *) debetis 4. — !) attigerit 3. — ™) Cedlicensem 4. — ®) nema 2. — *) nemá 4. — » liquens 3. — *) quin- dena 4. — ") nemá 2. — ") cum 3. 18* 1810 

Strana 140
1310 140 suimus, mansimus tamen usque adhuc. Die igitur quinto decimo adventus nostri in Frankenuurt ") coram archiepiscopis, episcopis, abbatibus, du- cibus, comitibus et*) aliis pluribus imperii nobi- libus hoc promisit et ore suo dixit: Ecce, Jo- hannes primogenitus meus Elizabeth domicellam, regis Wenceslai filiam, ducere debet, uxorem legi- timam. Nunccii vero de Bohemia similiter spo- ponderunt pro puella. Fiunt itaque taliter com- promissa felicia sponsalia et privilegiis littera- rumque testimoniis firmissime roborata. Assig- navitque rex nupciarum locum et tempus, circum- vallans hoc talibus condicionibus, dixit ergo: Terminum finalem pro celebrandis nupciis filii mei et filie prefigimus, quem") preteriri") om- nino nolumus. Ab isto etenim die, id est ab VIII^ Kalendas") Augusti usque ad Kalendas Septembris tempus veniendi in Spiram,?) impe- rialem civitatem,*) illi puelle, filii nostri sponse, statuimus et finaliter assignamus ; si vero infra") tempus illud non fuerit ad locum dictum de- ducta, pronuncciamus ex tunc omnia contracta hec") sponsalia irrita fieri et esse inania; urgent nos namque" maxima imperii negocia, sic quod temporis spacia assignare ipsis non pos- sumus?) longiora. Vocabatur enim tunc rex co- tidie") ad partes Italie) et Lombardie. Instabant autem de Bohemia nuncci dicentes regi: Do- mine, inquiunt, rex, vestra attendat providencia, quia periculum dabit mora, regnum nostrum ardenti aspirat presentem vestrum filium desi- derio et nunc quidem eciam, si cum paucis ve- nerit, regnum obtinebit sine prelio. Placeat igi- tur regi hoc consilium, ut filius suus statim vadat nobiscum, possideat regnum et nupciarum inibi regale celebret convivium. Absit, inquit^) rex, absit hoc longe a me, ut non videam oculo ad oculum meam filiam et deosculer eam prius, quam proficiscar in Galliam. Elizabeth enim, domina vestra, nunc filia mea est; Johannes, inquit, primogenitus meus, nunc sponsus, gau- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. debit super sponsam et gaudebunt de me filius 1810 et filia, et delectabor in eis. Ite, adducite eam pocius ad me, ut possim lecius vivere. Regis verbum fit nuncciis5) quasi preceptum. In“) illo tempore, quia rex ad evocacionem domini Clementis pape quinti profecturus fuit in Italiam, ut imperialem obtineret coronam, Johannem, suum primogenitum iam pro rege Bohemie adoptatum, ipse rex ex*) communi con- silio et consensu omnium principum, qui tunc aderant in copiosa multitudine, generalem sacri imperii vicarium citra montes constituit per quinquennium, eiusdem dignitatis adhuc obti- net*) titulum. Peractis igitur negociis die decimo septimo post adventum nostrum, hoc est quinto Kalendas Augusti de Frankenuurt' exeuntes versus Bohemiam cum festinacione incepimus dirigere gressus nostros. Quanta vero tunc in Frankenuurt gloriosi regis Heinrici superextol- lens?) effulserit gloria. quam copiosa ibi florens milicia, que") hastiludia, que?) tripudia fuerint, hoc modo Dicere non poterit mea mens, nec talia querit Scribere, que mundus hic exercuit furibundus. Nam sum sub tali degens habitu monachali, Cui non est cura, quis pugnet prelia dura, Nam tantum Christo seculo se iungit in isto. Illa tamen scribo, quod multo lecior ibo Ad terram, de qua veni, quia lex erit equa Illic dante Deo, tali pulso Iebuseo,") Qui nos destruxit, quod tota Bohemia luxit, Nec cessat flere, quod *) fecerat hic, quod egere Gens cepit tota, sunt hec per singula nota, De rebus testis" non utilis est manifestis. Nobis vero in reversionis nostre itinere constitutis et ad civitatem imperii, que Windes- heim") dicitur, venientibus insperate venit de Bohemia currens Stephanus, sartor puelle Eli- zabeth, et nunccius dicens ad nos: Annunccio vobis non gaudium, sed fraudulentum excidium. *) Frankinuurd 3; Frankenfurd 4. — ") ac 3, 4. — ") nemá 2. — ") preteriti 2. — *) Cal. 4 a tak ni2e. — 7) Spy- ram 2. — *) nemá 2, ale jest pro slovo to necháno prázdné místo. — ") ad 4. — *) hae 4. — ") nemá 2. — *) nego- cii 2. — ^) possimus 4. — *) quotidie 4. — *) Ytalie 2, 4. — *) inquid 3. — *) nuntiis hiis (iis) quasi 3, 4. — *) Po strane mají ruk. 2 a 4 ptípisek: Incidens. — ') nemá 4. — *) optinet 2. — !) Frankinffurt 3; Frankenfurd 4 a tak nize. — 7) superexcellens 3. — ") quod 3. — °) quod 3; quam 4. — ») tebuseo 4. — *) quia 3, 4. — 7) gestis 3. — *) Windes- heym 4. 

Strana 141
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 130 Mons Kuthnensis' traditus et") perditus est; recesserunt enim cito") quidam viri inconstancie, qui miserunt vos, de via et fide, quam compro- miserant vobiscum, et cum adiutorio adversario- rum, quos prius propria expulerat de Monte malicia, Chorinthianum intrare Kuthnam*) per- miserunt cum sua potencia; quinto?) decimo Kalendas) Augusti !) hec facta sunt. Votum autem pociores de Monte voverant antea, quod tantum ad iussionem et voluntatem regis Romani cuncta tam Montis quam regni disponi deberent negocia, miserant enim super hoc regi Romanorum lit- teras, quam nunccios. Turbati fuimus de hoc nunccio, sed non perturbati; habebant enim corda nostra fiduciam in adiutorio Altissimi, ipsi enim soli voluntas et intencio nostra bona fuit cognita. Procedentes inde in Norenberg") perveni- mus, ubi nos tres capellani Petrus, Cunradus, Heinricus cum tribus nostris venerabilibus pa- tribus abbatibus remansimus, ceteris nostris sociis pro domicella Elizabeth, nova sponsa, in Bohemiam proficiscentibus festinanter. Capitulum XCVIII. Quomodo nunccii de Bohemia reversi fuerunt et") domicellam Elizabeth ad imperatorem in prefixo ipsis?) termino adduxerunt anno Domini MCCOCX*., O altitudo diviciarum sapiencie et sciencie Dei, quam incomprehensibilia sunt iudicia eius et investigabiles vie eius! Quis enim cogno- vit sensum Domini? Nec forte propheta, qui dixit: Iudicia Domini abyssus multa;?) si?) autem os Domini locutum est, ut fiat aliquid?) aut etsi cogitavit, ut faceret, quis infirmabit illud? Plane nullus. Non est consilium neque sapiencia contrà Dominum, quia utique oculi Domini super metuentes eum, et in eis, qui sperant!) super misericordia eius, et quis spe- ravit in Domino et derelictus est? Junior fui 141 et nunc senui et non vidi iustum derelictum. Juvenes et virgines legi in Domino sperasse, ab ipsoque liberatos fuisse. Quis tribus pueris ex- tinxit in*) camino flammam ignis? Quis fragili sexui femineo victoriam tribuit in tormento? Hec omnia operatur unus atque idem Dominus, qui non deserit sperantes in se.?) Sed numquid") non magnum ostendit miraculum in hac orbata virgine beata natus ex Virgine? Quis enim cre- deret, cuius estimacio caperet aut possibile pu- taret, ut fieret, quod unica virgo destituta so- lacio parentum, habitans in medio persequen- cium ut ovis in medio luporum, capta ab au- cupe more avium, irretita ut piscis hami per aculeum, possit" unquam de tali laborinto!) nexoso effugere et spaciose celsitudinis gra- dum sublimiter conscendere? Deo hoc facile, homini impossibile. Miremur nunc factum, quod a Deo postulavimus faciendum: laqueus con- tritus est et virgo liberata est de manibus que- rencium ignominiam eius. Reversis itaque in Pragam prius nominatis nuncciis") apparatum solempnem ad cultum") femineum et ad festi- vitatem nupcialem virgiuis pertinentem hinc inde apud diversos mercatores et cives Pra- genses, creditores fideles, virgini plus quam ad valorem mille marcarum nomine mutui procu- rabant. Annuente autem fortuna infra sex die- rum spacium post istorum nuncciorum reditum cum decenti familia et cum congrua decencia virgo hec est ad suum exitum expedita; die autem septimo, hoc est decimo nono Kalendas Septembris, omnibus, qui Prage fuerant, scien- tibus et videntibus Elizabeth, regis filia, cum sua familia de Praga palam egressa est. Chorinthia- nus dux aspicit, soror virginis, domina Anna,?) cernit, turba inimica scit, nemo tamen ipsam impedit," nec aliquis interrogat, quo vadat. Procedit enim prospere, ut regnet et non ut?) obliviscatur populum suum et domum patris sui, sed ut ipsis pacem reportet. Interrogo modo te, ') 18 &ervence. — ?) Zalm XXXV, 7. — ?) Kniha Judit. 13. '*) Cutnensis 3; Cuthnensis 4. — ") nemá 4. — ") nemá 4. — *) Cuthnam 3, 4. — 7) quarto 4. — *) Cal. 4. — *) Nuremberg 3, 4. — >) nemá 2. — *) temporis 2. — *) sed ante 2. — *) aliquit 2. — *) spirant 2. — *) in camino nemá 4. — *) nonquam 4. — *) posset 2, 3. — !) labyrintho 4. — ") nemá 4. — ^, ad cultum nemá 2. — *) Slov domina Anna nemá 2. — *) inp. 2 a tak niZe. — *) nemá 2. 1810 

Strana 142
1310 142 responde, queso, michi, quid horum maioris fuit miraculi, virginem scilicet omnino inexpeditam tam subito ad tam grandia negocia expediri, aut sic custoditam a suis emulis non impediri? certe a Domino factum est illud") et est mira- bile in oculis nostris; utrumque nempe per di- vine dispensacionis et permissionis") providen- ciam *) factum est. Permisit") enim Deus, quod emuli virginis istius futuram gloriam non intel- ligerent, nec novissima providerent, sed pocius excecati ex malicia mutuo dicerent: Hec puella, quam eicere de regno cogitavimus, iam") de- cepta stolidis persuasionibus se ipsam nunc de regno hoc eicit, et nequaquam reditura recedit. Romanorum rex ipsam, cum ad eum pervenerit, nequaquam fratri vel filio, sed alicui degeneri *) viro eam in coniugium copulabit. Callide eduxit talem regis filiam solum propter semen regium dolositas versipellis quorundam hominum, unde bene favemus huic, ut vadat illuc; ipsa stet?) illic, nos stabimus hic, illi illic egestas, nobis vero hic gloria et potestas. Sinite eam abire, sinite eam recedere, non impediamus eam*) in itinere, quia^) timor eius erat super nos et super filios nostros. Dixeruntque: Hec puella egreditur ut Dina,") ut videant?) mulieres regionis illius ") et ruborem portabit ut Dina, habeat sibi. Et multipliciter blasphemabant inducentes super hanc peregrinantem virginem malediccionem pro benediccione. Illi ^) maledicunt et tu Domine bene- dices; qui*) consurgunt in cam, confundentur, an- cila autem tua in te letabitur. In huiuscemodi igitur corrosivis sermonibus non est obstructum os loquencium iniqua, sed mentita est iniquitas sibi eo, quod arcanum^) consilium Dei ab ipso- rum tenebris non poterat comprehendi. Egressa est igitur*) sine obstaculo ex hac precedenti causa regia virgo, cooperabatur eciam ad exitum puelle fides baronum et civium quorundam, qui ob amorem pacis et patrie laborabant ad vir- ginis sublimacionem et heredibus suis exhiben- PETRA ZITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. dam propter retribucionem. Tales vero benedic- 15:0 cionem dare virgini legislatorem poscebant et ut eius custodiat Dominus introitum et exitum exorabant. Sic omnes fantur et puro corde precantur: Ipse tuus dux sit, qui quondam") per mare duxit Israel atque vie tibi pro custode Thobie Angelus assistat, fuget') a te, quod male tristat, Cui*) firmamenti cursus servit, mare, venti, Cui sol, cui cete, cui noxque diesque planete, Cuique creature famulantur perpete") iure, Cui lux, cui stelle subsunt, velit esse puelle Huius pacificus conductor, sicut amicus. Qui regnas celis, huius velis esse fidelis Dux et servator, tu virginitatis amator Ipsam conducas feliciter atque reducas. Capitulum XCIX. Quomodo Scedlicensis," Aule Regie et Placen- Sis?) abbates domicelle venienti alacriter occur- rerunt?) anno MCCCX?. Animus egredientis Elizabeth virginis cre- bris anxiebatur suspiriis, eo quod alia") germana, oblita carnis et sanguinis, sibi minime optaret prosperitatem itineris. Proficiscitur hec virgo celeriter non lentis gressibus carpens iter, nos vero, qui ceteris conlegatis et sociis nostris Bo- hemiam prius intrantibus foris in partibus Ale- manie remansimus, loca confugii,*) utcunque po- tuimus, hinc inde quesivimus, nunquam et nus- quam tamen tuti, sed involuti angustie timoris exstitimus, timor enim et tremor venerunt su- per n0os,?) ita quod nonnunquam pre angustia spiritus gemuimus dicentes: Ve") nobis, pacem terre procurare venimus et nunc quidem, nisi Dominus adiuverit nos, ad regnum Bohemie tan- quam exules non redibimus. Scimus enim Cho- rinthianorum, qui in Bohemia sunt, contumaciam, multorum quoque civium fallaciam, qui non si- 1) Genesis XXXIV, 1. — ?) Plasy. — ?) Zalm LIV, v. 6. *) istud 3, 4. — *) promissionis 2. — *) providencia 2. — ") promisit 3. — ") tam 2. — *) degenero 4. — ?) stat 2. — *) ipsam 3, 4. — *) quis 3. — ^) diua 2 a tak o rádek niZe. — *) videat 2. — 4) Isti 2. — *) quia 3. — *) archanum 3. — *) ergo 8, 4. — *) condam 3. — ') fugat rukopisy. — *) qui 3. — !) tete 4 (comete?). — ^) perpetue 2. — ”) Sedlicen- sis 4; Sedelicensis 3. — *) occurrunt 2. — ») altera 3, 4. — *) profugii 3. — ") Vaeh 4 a tak niże. 

Strana 143
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1310 nent de regno egredi propter invidiam hanc vir- ginem desolatam. Sic ipsa non veniente diri- mentur sponsalia, cuncta scindentur promissa et") sic erit ut prius in terra nostra miseria et ve omnibus habitantibus in ea. Hanc tamen so- lam habemus consolacionem, quia in aliquo mo- nasterio ordinis nostri in Alemania faciemus pro- fessionem, melius est enim multo esse monachum pacifice humilem, quam esse abbatem cum hiis, *) qui oderunt pacem. Hoc racio dicit et in hoc mens") mea vicit, Per totum mundum nil") est sine pace iocun- dum. Virtutum norma pax est et fulgida forma, Fit desolata cito patria pace fugata. Pax si pellatur, urbs vero") depopulatur, Res nequit esse bona, cui non dat pax sua dona, Gaudia cuncta parum reputato, sed exstat ama- rum, si non sint federa pacis, epule tibi sunt, quia mulces cum tu scis pellere gwerras. Quidquid?) in orbe facis, O pax quam dulces Celos quam terras, Ad discordias igitur") Bohemie non redibi- mus,") nisi ille misericors Dominus nos quasi miraculose reduxerit, in quem) cogitatum nos- trum iactavimus et fiducialiter spem habemus, condolemus autem generose virgini, eo quod eius virtus non debeat, ut timemus, alcius sub- limari. O Domine, qui celorum contines thronos, rospice in servos tuos, aperi oculos tuos et vide tribulacionem istam. Consimilia et multo plura verba flebilia mutuis colloquiis crebrius contuli- mus. Cumque in eodem tempore in Ebracensi*) monasterio nostri ordinis !) spe consolacionis morati per dies aliquot fuissemus, accidit, ut in vigilia beati Bernhardi ?) causa refrigerii tres ab- bates illi de Bohemia ante portam ad unum frondosum colliculum fuissent egressi. Ego vero expectacionis affectus tedio intus?) iu camera remansi. Elevatis autem oculis vident abbates 143 Wilhelmum de Plaz famulum equo sine sella 1310 insidentem ad ipsos cursu velocissimo festinan- tem; videntes autem equum, equitem et non sel- lam,*) dixerunt ad invicem: Hoc signum magne rei est et consolacionis indicium, iste famulus nobis notus utique nunccius erit bonus. Pervenit autem clamor ipsius et vox leticie prius ad ab- bates quam ipse. Vox clamantis hec erat: An- nunccio, inquit, vobis dominis meis gaudium magnum, ?) quod erit omni populo; ecce domi- cella nostra, quam vestrum desiderium exspec- tans exspectavit, nocte preterita in Nurenberk*) pernoctavit, huius prestant testimonia nunccius et littera. Mox ut facta est vox annuncciantis bonum in auribus abbatum inopinata consolacio mestis animis inestimabilis") gaudii infudit spi- ritum. Meror a corde exulat, sola leticia sibi mentes vendicat, verba quoque varia procedunt de ore ipsorum gaudiis informata, prout unicui- que dabat eloqui affeccio consolata Michi autem, qui intus remanseram, pater meus dominus Aule Regie nuncciare volens rem novam et letam ve- locius pedes ponit, aliosque preire contendit. Clamor autem leticie, qui festinus ad claustrum pervenit, similiter ad occurrendum ') me abbati meo compellit. Celer ivi et domino venienti ve- lociter velocius occurri, qui statim dixit michi: Bene,*) inquit, Petre, bene agitur nobiscum, quia nostrum desiderium Dei per auxilium adimpletum est") domicella ecce!) nostra advenit. Ac ego in fervore gaudii aio ad eum: Domine, inquam, in officio vestro hactenus stetistis cum tedio, gra- vamina sustinuistis; nunc vero quasi novum se- men ad agrum iacitur. Instant igitur ^) vobis dies messis et opus novi laboris, quia tempus putacionis advenit. Hodie enim Aulam Regiam quasi ex novo arbitror esse fundatam, reserva- vit autem Deus hanc virginem nobis fundatri- cem, ut patris sui suppleat vicem. Multa loque- bamur talia, prout eloqui dabat leta et gaudiosa materia. Noctem illam totam insompnem duxi- mus pre leticia et mane cum alii surgerent ad !) Ebrach blíže Bamberka. — ?) Dne 19 srpna. — ?) Evang. sv. Luká&e II, v. 10. *) nemá 3. — *) iis 4. — *) hoc me mens 3. — ") nichil 3; nihil 4. — *) ubi 4. — 7) quitquid 4; quitquid 2. — *) ergo 3. — *) ibimus 4. — ^) quam 3. — *) Eboracensi 4. — 4) in cuius 3. — *) sella 3. — *) populi 3. — *) Nurm- berg 3; Nurnberg 4. — *) inefabilis 4. — ') currendum 3. — *) Vnde 2. — "') nemá 2. — ') nostra ecce 3. — ?) ergo 3, 4. 

Strana 144
1810 144 vigilias, ivimus nos ad vias. Profecti mane ab- inde perreximus ad oppidum, quod Mirgintheim !) vocatur, ubi die altera virgini regali occurrimus letanter. Videntes autem eam gavisi sunt abba- tes gaudio magno valde. Delectabatur autem et ipsa ex abbatum presencia, quod per se ipsam testabatur, cum cunctis audientibus ") talia lo- quebatur: Est michi?) quasi totam Bohemiam videam, cum vos patres meos presentes habeam. Venerunt autem tunc cum puella dominus Hein- mannus?) de Leuchtinburk?) dictus Cruschina,") Marchardus de Sueteticz,?) qui illis") ex novo Sociati erant, per quos prius sponsalia compor- tata fuerant. Procedentes abinde transivimus per Winpniam*)?) et pervenimus in Sunsheim.")*) Ibi quoque Walramus,") frater domini Heinrici imperatoris, vir utique") formusus et speciosus forma atque strenuus, nostre puelle honorifice occurrit, ipsamque ad suam curam?) totaliter absumpsit, abhinc procedentes in Spyram, civi- tatem regiam, multis puelle cum gaudio occur- rentibus pervenimus prospere Deo duce. Sit nunc invictus rex celorum benedictus, Qui custodivit domicellam, que procul ivit, Ut sibi servaret vitam terramque locaret*) In meliore statu, que stabat habunda*) reatu Ft nisi iuvisset Deus hanc, nunquam potuisset Hec exivisse, nec abhinc") egressa fuisse. Res est mira satis et divine bonitatis Signum fulgebat in eo, quod virgo valebat Vincere sic hostes servantes undique *) postes, Qui poterant capere talem clausamque tenere Carcere firmato, sed Christus munere grato Hanc premunivit sobolem, solus quia?) scivit, Ili quanta bona dare*) vult et qualia dona. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum C. Qualiter Heinricus imperator domicellam Eliza- 131 beth in Heimbach*) affectuose susceperit anno*) MCCCXe. O si nunc scirem couscribere vel reperirem Tantum posse meum, quod ego festum iubileum, Quod primogenito rex fecit, more polito Possem dictare comptoque stilo reservare,") Hoc vellem, sed ego non hoc valeo, quia dego Pauca sciens et hebes mea mens, cui parcere debes. Sed quia sincera") tibi mente fero nisi vera, Rarius audita, sed per visum michi scita, Hic rudiori' tibi curavi scemate") scribi, Sed placet hoc multum, quod qui vult postea cultum Cudere dictamen, habet hic aliquale iuvamen. Nunc substerno rem, det ad hanc alterque co- lorem. Benedictus Deus et pater") Domini nostri Jesu Christi?) pater misericordiarum et Deus tocius consolacionis, post laboriosa anxietatum incommoda, que hec virgo sustinuerat tenera, ipsam consolari beneficenciis largifluis") pie dig- nata est clemencia salvatoris. In exitu?) et in via impulsibus tempestatum hec virgo fuit ob- ruta, sed evasit Deo?*) iuvante omnia et nunc quoque ad portum venit feliciter et secura, que cum timore in patria vixerat") propria, cum in- genti honore in terra suscipitur aliena. Annunc- ciabatur itaque adventus generose") virginis et factum est gaudium et exultacio?) universis. Erat tunc Romanorum rex in Heimbach,*) mo- nasterio videlicet Cruciferorum hospitalensium, quod a Spyra") distat spacio") duorum millia- rium. In Spyra vero tunc, cum esset advena illa puella, amor impaciens et gaudium ex corde !) Mergentheim. — ?) Markvard Zvířetický z Lemberka. — ?) Wimpfen. — *) Sinsheim nedaleko Heidelberka. — 5) Evang. sv. Lukáá&e I, v. 14. 5) advenientibus 3. — ©) michi ait 3, 4. — ») Haynmannus 3; Heymannus 4. — *) Luchtenburg 3, 4. — ") Crus- sina 3; Crusina 4. — *) aliis 4. — *) Winpinam 2, 4. — ") Simsheim 4. — ") Wolframus 2; Wolramus 4. — *) quoque 3. — 7) ipsamque curiam ad suam totaliter 2. — *) letaret 2. — *) abunda 4. — ^) adhuc 4. — *) undeque 2. — *) quoque 2. — *) valere 3. — f) Heymbach 3, 4. — ¢) suceperit. Annus Domini MCCCX™ 3. — *) reserare 4. — ') sed 4. — *) syn- cera 4. — !) rudiore 3. — ") tibi cura stemate 2. — ^) Ben. Dominus Deus, pater 2. — *) Cristi 2. — ») largissimis 4. — 3) exitu enim et 4. — *') domino Deo iuv. 3. — ") vixerit rukopisy. — *) gloriosae 4. — *) Hembach 4 a tak niże. — *) Spira 3. — ") duorum spatio 4. 

Strana 145
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1310 scaturiens, que propter adventum puelle, nurus videlicet sue,") rex et regina susceperant, ipsis videndi virginem ardens desiderium generabat.") Nec mora ad excellenciorem virginem excellen- tes de Heimbach in Spyram a rege mittuntur nunccii, ut ipsa cum debita decencia ad regem valeat adduci. Cum virgo audisset hec verba nuncciorum, ipsis annuit sapienter et ait: Presto sum ad omnia domini mei regis mandata. Mane facto virgo maturius surgit et ut regi placuit, de Spyra cum Walramo,") fratre regis, et nobi- libus multis versus Heimbach procedit. Cumque ad vilam in media?) via sitam virgo cum suo comitatu pervenisset, o quanta tunc inestimabili *) cum gloria sponse virgini occurritur, quantoque gaudio venture festivitatis solempnitas iocundis indiciis inchoatur. Rex enim in occursum virgini cum diversis principibus, comitibus et aliis magnatibus, qui tunc aderant, insignem misit miliciam, qui pariter cum cytharis, tympanis, tubis, in clangore buccine in iubilacione dedu- xerunt novam sponsam. Erat exercitus ille mag- nus valde et fortis, multitudo equitum innume- rabilis; ante eum*) et retro turba, que conve- nerat,) in longitudine incredibili erat extensa ad dextram*) et ad sinistram; ex equorum et equitum pressura via lata facta est invia. Hinc inde pressus fui et ne equinus pes pedes meos lederet, timui. Turba premit") turbam, omnibus enim inerat aviditas videndi sponsam; equitatui autem Salomonis in curru suo gloriose sedentis) assimulavi sepius tunc in corde meo tacite sponsam illam et dixi: Benedicta tu filia a Do- mino, quia deducit*) te iam mirabiliter dextra sua, dextra Domini iam in te facit virtutem, dextra Domini utique exaltabit te, crescere te faciat Deus meus sicut arenam maris et donet tibi de rore celi benediccionem. Re- cordatus est Dominus desolacionis tue, quam habuisti in terra propria, et nunc offertur tibi laus et gloria in terra aliena; audi filia et vide 145 et inclina aurem tuam, quia concupivit rex spe- ciem tuam. Porro cum virgo appropinquaret ad locum, ubi rex cum regina ac unigenito suo filio, ") scilicet") novo sponso, fuerat," sonus concisus et validus musici generis, clangorque tubarum ipsam antecedebat, eamque fore in pro- ximo nuncciabat. Ascendit ergo?) rex in cena- culum grande stratum, ut ibi cerneret virginem et susciperet suam nurum, alii per cancellos respexere et fenestras, et?) currentes hinc inde ad sublimia spectacula, ubi sponsa veniens fu- erat transitura, querentes videre, quenam esset. Viderunt autem eam filie patrie illius et decen- tissimam predicaverunt et eloquia regine faciem") virginis laudaverunt. Venit itaque regina, regis Bohemorum filia, cum apparatu satis copioso in vestitu deaurato, circumdata") varietate compa- ruitque*) coram rege. Introduxit autem eam rex in cenaculum suum, ubi coram omni frequencia multitudinis puellam tenens dextra filiumque in sinistra refertus gaudio rex ait ad puellam : Gaude et letare virgo charissima, ") hactenus fuisti regis Bohemie filia, nunc eris et diceris filia mea, ego ero tibi in patrem, tu michi in filiam. Accipio et adopto te hodie in filiam meam. Ecce, hic stat unigenitus meus, sponsus tuus, hic filius et tu filia; bene tibi erit in domo mea, nulla res, inquit, contristet") te, obliviscere populum tuum et domum patris, si quid forsitan est inibi actum in molestiam tui, exulta nunc satis filia dilecta. Et delectatus est rex vehementer ex presencia virginis generose. Vix autem exspectare potuit regina, femina illa virtutis, cuius memoria super mel et favum ") dulcis, ut virginem a se dimit- teret benignus affatus regis. Missis autem mili- tibus sponsam illam suis affectabat sisti aspec- tibus. Venit puella de solacio ad solacium, de patris scilicet manibus quasi ad maternum piis- simum gremium. O quam dulcibus dulcis illa regina eloquiis") virginem allocuta est! Bene- dictus sit, inquit, letus tuus introitus filia mea, !) Kn. žalmů XVIII, v. 11. *) sua 4. — *) generabant 2, 3. — *) Wolframo 2. — *) medio vie 3, 4. — *) inestimabilia 2. — *) enim 3. — *) venerat 4. — *) dexteram 3, 4 a tak nize. — ^) preiuit 9. — *) sedentem rukopisy. — *) deducet 9. — '; faciet 9, 3. — ”) nemá 3. — ") nemá 2. — *) fuerat transitura 3. — ") quoque 4. — 3) nemá 3 a 4. — *) Tu vkládá 2 ještě slovo eius. — *) circundata 4. — *) conpar. 2. — ") karissima 3. — ") tristet 9. — *) alloquiis 3. 19 1310 

Strana 146
1310 146 gaudii nunccia, benedicta sis Domino celi, que benediccionem singularis tripudii michi per tuum introitum adduxisti. Bene michi et bene tibi filia mea; inter omnes virgines tu michi dilecta et preelecta, magni tu regis soboles inclita, quia tibi thezaurum meum, solacium meum, lumen oculorum meorum, Johannem unigenitum meum commendabo,") eroque commissura, ut eius con- thoralis efficiaris socia. Quid ultra potero tibi fa- cere, ego ecce mater tua, tu mea filia, omnia mea tua sunt. Manu regia collum virginis?) stringit, oculo ad oculum inflexibiliter conspicit, eloquiis consolatoriis virgini verecunde alludit et oscu- lata est eam semel et") iterum. Virgo autem repleta est stupore et exstasi in eo honore, qui contigerat ili, verba more pudice puelle loquebatur pauca. Sed nunc quemlibet mens sua in abditis interroget, utrum tunc fuerit pocius*) tempus flendi vel ridendi, tempus apcius risui vel fletui? Senciat quivis, quod vult, ego autem per sensum cognita refero, quia ibi maior flen- cium quam ridencium Bohemorum fuerat multi- tudo. Illud, quod prius legeram, factum ibi erat ad litteram: Petrus autem egressus foras flevit amare. Flevit quidem Petrus iste non ex nega- cione, sed ex consolacione." Quomodo enim quelibet mens pia se a fletu poterat continere, quando*) virginem derelictam, quam tot afflixe- rant miserie, audit patrem misericordiarum oculo misericordie tam misericorditer respexisse? Cu- ius nempe non tota afficitur anima, commoventur viscera, qui^) percipit, quod puella, que heri et nudius tercius persecucionem passa est a plu- ribus, orbata naturalibus parentibus, eligitur ad hoc, ut filia sit et nurus domini tocius orbis et principis? Sic flevit pius et Joseph,*) quando visis fratribus audito, quod pater esset incolu- mis‘) et sanus,*) quia pre gaudio se non po- terat continere. Post leta colloquia plena in- staurantur convivia, mensa ponitur, ciborum copiositate lautissima redimitur. Eram unus tunc ex illis discumbentibus, sed ut delictum meum PETRA ŻITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. non abscondam, plus in mensa visum, quam 1310 gustum pascebam. Vidi namque decorem domus ilius, quo meus alebatur visus. Non poteram a preciositate apparatuum, mensarum, ciborum, vasorum aureorum, pannorum quoque sericeo- rum, qui superficiem venustabant parietum, et ab ordine lete ministrancium famulorum reflec- tere visum; pascebat eciam oculos meos conso- lata visio, quando inclita Bohemica virgo do- minam Margaretham,*) reginam Romanorum, habebat in latere uno et dominam Beatricem, ?) imperatoris ") futuri matrem, ex altero. Videbam!) quoque lete, quod nostri abbates de Bohemia in hiis") conviviis adiuncti fuerant Romanorum !) regine de prope. De cibo sepius quis oblivis- citur, cum oculus delectabilibus obtutibus pas- citur et nutritur; nequaquam auditus in hoc prandio dulcisono privabatur obiecto. Post divi- tes illas epulas de mensa surgitur, ad locum aptum quieti virgo veneranda reverenter duci- tur adiunctis novis pedissequis, soli commodo ") post laborem viaticum?) vacare exoratur. Quies- cere puella voluit, sed aliorum omnium exul- tancium gaudium sibi incommodum excitavit; cantabant, clamabant, saltabant die quoque et nocte, plurimi ympnis°) dulcisonis,?) choreis et in tripudiis personabant. Mansimus omnes ibi sine absencia leticie pariter diebus quinque; consolaciones regis et regine letificaverunt ani- mam afflictam puelle; semper alia aliis gaudia gaudiis supervenere. Omnes discamus et in hoc alios doceamus, Quantum?) sit mitis rex celi, qui quasi vitis Florida dat fructum pellens, cum vult, cito luctum. Contra se bella timuit nimis ista puella, Atque gemens mente gemino spoliata parente Stabat turbata, tamen est nunc letificata, Cum sit adoptata regi, quasi filia grata. Demum convocatis ad se puelle consiliariis rex dixit ilis: Quid est hoc, quod audio ex !) Evang. sv. Matouše XXVI, v. 75. — ?) Genesis XLIII, 28—30. — ?) Beatrice Avesneská. 7) conmendabo 2. — *) nemá 3. — *) atque 4. — *) potius fuerit 4. — *) quam 4. — ¢) que 3. — *) Yoseph 2. — ‘) incolomis 2. — *) Margaretam 2. — *) inper. 2. — !) videbant 3. — *) iis 4. — !) Rom. de prope reyine rukopisy. — ^) conmodo 2. — *) viaticum et 2. — ?) hymnis 4. — P) dulcissonis 2, 3. — *) In tantum 2. 

Strana 147
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1310 Omnibus") eloquiis? Montem in Kuthna*) sine obstaculo assignare filio meo promisistis, ver- bis et litteris confirmastis, sed ecce, volat rumor, quod nostris sit traditus inimicis; fedus igitur") vestrum fedum et irritum est factum. Respon- dentes ad hoc") virginis consules regi dixerunt: Non te, inquiunt, domine rex, moveat, quod mons Kuthnensis per Chorinthianum, imperii inimicum, occupatus est, ipsum enim volente Deo ex ami- corum nostrorum consilio") et auxilio cito re- cuperabimus absque labore tuo; nec cura sit regi, si pro tempore male elevantur imperii, pacis et nostre patrie inimici. Servabuntur uti- que singula, que per nos dicta sunt et facta corde simplici, fide non ficta. Sermo huiuscemodi suffecit regi, dixit quoque rex: Ecce, offeram vobis nunc meum unigenitum; illi fidelem ve- strum iugiter in hiis?) et in aliis ostendite famulatum. Immense”) consolacionis spiritum puelle consulibus infudit hoc emissum regis verbum ; timuerant namque fideles virginis valde, ne rex a malorum hominum suggestione in ne- gocio incepto mutaretur mente. Factum hoc forte fuisset, nisi magne constancie firmitas in regis veracis animo perstitisset. O Deus, quot et quanti filii Belial sepe venenata lingua regias ad aures latraverant et dicebant: Nolite rex margaritam proicere ante porcos,") nec unige- nitum vestrum, solacium vestrum, dare canibus, nec detis filium vestrum genti peccatrici, filiis sceleratis, populo nequam. Populus iste Bohe- micus proprios reges occidit, fidem nescit; in- consulte agitur, quod illis vester unicus desti- natur. O lingua*) dolosa, quomodo impudenti fronte presumis talia evomere et garrire? Do- mine libera Bohemiam a labiis iniquis et a lingua dolosa! Sagitte detrahentis tibi acute, similes carbonibus desolatoriis. Confundantur Bohemie inimici, quia lingua sua mentiti sunt regi. Rex vero sapiencie et constancie dono preditus re- spondit falsidicis huius") oblocutoribus et in- iquis: In regno Bohemie hactenus potentes fuere 141 reges et principes, quorum gloria eciam longin- quas illustraverat et repleverat mundi partes. Quilibet vero intelligit, quia gloria regum in multitudine fidelis populi consistit. Quomodo unquam*) potentes gloriosi illi Bohemie reges fuissent, si non multum et sibi fidelem populum habuissent? Nec obnubilat fidem Bohemorum, si occisi sunt aliqui reges eorum. Scimus omnes, quod multi nostri antecessores, Romanorum reges, occisi sunt, in ore gladii mortui sunt. Alemani tamen occisores horum fuerunt. Quis occidit Adolfum, quis interemit Albertum, reges Roma- norum? Nonne hoc fecisse cognoscimus Alema- num? Utique, sed numquid propter hoc perfidie criminibus obnoxia erit fidelis et nobilis Ale- mania? Absit, nec fuscetur fuco perfidie germen omne germinantis Germanie. Testantur vobis veterum relata et cronice, quod nunquam occisus sit aliquis regum Bohemie per Bohemum, sed per Teutunicum*) et Alemanum, et si forsitan quispiam ex Bohemis manum sceleratam in suum principem extendisset, non tamen ideo tota gens reprehensibilis esset. Petrus apostolus ideo non fuit malus, licet?) Judas esset pessimus. Adiecit iterum loqui rex: Quod scripsi, scripsi; unige- nitum meum Johannem Bohemis promisi et fa- ciam, quod vovi. Quin immo*) facilius est michi filium perdere, quam fidem. Et ait rex: quod in omni re reperitur Unum, quod peius, reliquum melius tamen eius. Quod melius laudo, vim sic nullus ego fraudo. Fit tamen exosum nimis omne, quod est vicio- sum. propter mala non repro- bentur; Cum peccat Walther”) quare luit Otto vel alter, Portet peccatum, qui perficit ipse reatum ; Judas peccavit, sed Petrum non maculavit, Petrum non tangit scelus hoc, quod Scarioth angit. A cunctis scitur, Si bona laudentur, !) Evang. sv. Matouée VII, v. 6. ") communibus 4. — *) Cuthna 3, 4 a tak niże. — *) ergo 3, 4. — ") hec 3, 4. — ") consilio et nemají 3, 4; v 2 neni et. — ?) iis 4. — 7) Inmense 2. — *) ligua neb ligwa pravidelné 2. — ") huiusmodi 4. — ") umquam 2. — *) Teo- tunicum 3. — *) quod 4. — *) ymmo 2; imo 3. — *) Walter 4. 19* 1310 

Strana 148
148 PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum CI. beth puella, nec non cum maxima principum et 1310 1310 Quomodo Heinricus imperator Johanni, suo pri- magnatum copia precedente et precinente omni mogenito, in Spyra festum sollempne peregerit nupciarum anno Domini MCCCX? kalendis Sep- tembris. Post hec in Spyra vidi sollempnia mira. Divicie cum deliciis fuerant ibi cuncte, Milicie cum leticiis aderant ibi iuncte. Lingua nequit fari, sic nec poterit recitari Illud regale festum, quia nescio tale. Cum enim instabilitatis nescius, sed in pro- missis fidelissimus dominus Heinricus rex, prin- ceps Romanus, promissa implere vellet omnia, consumare sponsalia et suo filio primogenito festa nupciarum celebrare intenderet sollempnia, misit servos et vocavit multos principes scilicet et comites et barones, qui unanimiter consen- serunt, ad diemque festum in Spyram gaudio comite, ut rex imperaverat, pervenerunt. Insta- bat‘) enim dies celeberrimus ad honorem regis magnifici illius perpetue memorie recondendus. Misit quoque in Spyram civitatem regiam, ut singuli sese et su& habilitent ad augendam et agendam illius festivitatis gloriam. Precepit itaque rex procuratoribus suis, ut in Spyra in loco satis lato et spacioso, in latere Spyrensis ecclesie kathe- dralis, quod ad faciem vergit aquilonis, mense, se- dilia, scampna et sedes opere fiant artifico et sub- tili, que regio congrue") valeant statui et honori. Que omnia facta sunt, prout melius dictare po- terat ingenium et manus architectorum. Pro- vidit eciam regis providencia, ut ad regalia convivia omnium necessariorum non deesset co- piositas opulenta. Omnibus tandem apparatibus et indigenciis ad festum hoc celebre adaptatis,*) ecce tercio kalendas Septembris, hoc est in die beatorum!) Felicis et Adaucti,") quod tunc in diem lune evenerat,') gloriosus rex cum regina Margaretha, coniuge sua, et nova sponsa, Eliza- instrumentorum musicorum genere") leticia et exultacione versus Spyram procedit. Et cum jam surgit hora tercia, civitatis Spyrensis portas ingreditur concio letabunda. O quanta tunc ho- noris magnalia vidit oculus meus! Parietes do- morum extrinsecus vestiebat byssus et purpura, in fenestris, cancellis et hostiis aspiciens a longe stabat turba letancium hominum promiscua, ut videret regis potenciam, regine venientisque sponse decenciam. Inter musice sonoram melo- diam campanarumque resonanciam?) audivi vo- ces multorum dicencium"): Salus, honor et virtus et imperium sit tibi rex noster et domine. Domi- nus noster, quia tu es, rex pacificus et magnificus *) es, tuum vultum nunc desiderat universa terra. Clamant' quoque iuvenes et virgines, senes cum iunioribus una voce dicentes: Vivat rex Heinricus cum suo filio in eternum. Turba vero, que convenerat ad diem festum nupciarum re- galium, que precedebat et sequebatur, erat in- numerabilis, ornatibus insignitaque decoris. Post hunc introitum iocundum") iocundius") seque- batur?) convivium iocundissime epulantum. Con- vivabat rex cum principibus et militibus ad hoc dignis. Regina autem cum nova sua filia suaque decenti familia letissime instituerat convivia, in quibus unicuique data sunt secundum suum statum, que erant necessaria, et eciam superflua, non pauca; epulabantur omnes splendide. Hoc autem convivium solum erat quasi aliquod in- dicium et preludium ad futurum.”) Circa horam*) vero") nonam diei illius convocari ad se man- davit rex principes et sacri imperii, qui tunc aderant, electores, alios quoque magnates plu- rimos, in quibus aliquid posse et nosse fuerat, dixitque ad eos: Vos, inquit, scitis, quia ipsi affuistis, qualiter nuper in Frankenuurt") trac- tatum fuerit de regno et rege Bohemie de ve- !) R. 1310 bylo sv. Śtastnóho a Zbożnóho (Felicis et Adaucti) v nedéli a ne v pondělí, proto myslí také Pa- lacky, Ze se musíme drZeti co do datum dne 31 a ne 30 srpna. *) instarabat 3. — ") congruere 2. — ') praeuidit 4. — *) adoptatis 2. — !) sanctorum 4. — ") Aadaucti 4. — ?) genere in let. 3. — +) res. resonare 3, 4. — ") dicentium multorum 4. — *) magnificatus 4. — ') Clamabant 4. — *) iucun- dum — iucundius 4. — ") nemá 2. — *) sequebantur 2. — ») affuturum 4. — *) nemá 3. — *) fere 4. — *) Frankinfurd 3; Franckenfurd 4. 

Strana 149
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1510 strorum“) omnium voluntate. Nunc itaque, ut tunc consuluistis et consensum prebuistis, reg- num ilud Johanni meo unigenito conferre sacri imperii nomine et auctoritate?) intendo. Ut au- tem sibi ius forcius competat, hodie sibi vir- ginem eiusdem regni heredem legitimam copu- lare matrimonialiter nos delectat. Consequens autem est et iusticia dictat, ut hoc regnum ho- die meus filius in feodo*) ab imperio suscipiat, aliorum quoque principum titulum^) ex hoc le- galiter obtineat*) et nomen. Responderunt elec- tores et alii principes et magnates regi dicentes: Non est, domine rex, in hoc facto aliqua nunc necessaria requisicio, cum omnia prius in Fran- kenuurt") ex maturo sint consilio prelibata. Porro nune nichil restat aliud in hoc negocio, nisi tantum ad factum procedere de plano. Verbum regis placet omnibus nobis; quod diucius est deliberatum, est cicius terminandum. Quod pertractatur longe, cito perficiatur, Nunc cito sit!) factum, quod tunc est temporis actum, confert hoc robora legi. omnes tibi rex, quia scimus, et queris federa pacis, quod qui crevit tibi ramus fiat probus et mala pellens, Quodque tibi similis rex postea fiat herilis, Et nunquam vilis, docet hoc estas iuvenilis. Huic adolescenti iuveni multum sapienti Nos congaudemus, quod debeat esse Bohemus. Quod placuit regi, Nos consentimus Quod tu iusta facis Et nos speramus, Filius excellens, Sic itaque finis istius consilii inicium dat novi gaudii iam futuri. Assumptis namque sibi cunctis imperii electoribus, principibus ac aliis comitibus, quorum tunc presencia aderat, ad atrium domus Domini, hoc est ad hostium ec- clesie maioris in Spyra versus occidentem rex regalibus solempniter indutus vestibus venit Sceptrum habens in manu, sedebatque in solio coronam auream gestans in capite suo. Ego autem tunc eram intus") in ecclesia Deo per- solvens horarum debita, et ecce subito horribilis 149 quidam sonitus pre magnitudine sua!) terruit me, quasi enim tonitru magno veniret cum so- nitu et quasi fragor omnium arborum fieret et domorum et velut") collisio fieret armorum et grandium ruencium saxorum. Factus est quasi de celo repente sonus et vox valde terribilis ex clamore populorum letancium et concursu et ex omni genere musicorum ludorum, ita quod") totum quasi monasterium videretur funditus evellendum. Ex quo clamore magno replebar stupore et tunc, quod^) michi parcat Deus, plus curiositate videndi quam devocione orandi motus cucurri velociter, struem quoque lignorum mag- nam ascendi, ut viderem, quid hoc esset, quod tanti soni resonanciam emisisset. Vidi tunc mul- titudinem magnam, quam dinumerare nemo po- terat, nobilium virorum, equitum cum decore vestium militarium equis altissimis insidencium et in medio ipsorum Johannem, regis filium, forma pre aliis speciosum, ad cuius dextram et sinistram portabantur in hastis vexilla rubei co- loris, in medio album leonem habencia non magna circiter quinquaginta. Cum autem venisset ad locum filius, ubi pater erat, videns eum, statim de equo saliit et cecidit ad pedes eius seditque rex cultu indutus regio in solio saltis alto?); facto autem per filium iuramento et voto, prout ceteri principes facere consueverunt sacro im- perio, rex filium suum Johannem regem Bohe- mie constituit, ius, titulum?) et nomen princi- pis sibi contulit. Porrectoque") sceptro regnum Bohemie cum omnibus terris ad ipsum pertinen- tibus auctoritate sacri imperii iure hereditario sibi" suisque liberis et posteris dedit legaliter et donavit et post hec osculatus est eum. Factus demum.) est terror et strepitus maior priore; tunc enim pre novo gaudio quilibet cum equo suo impegit") in alium, frangit quivis hastam cum vexillo, pariter ludendo incitat alter alte- rum, iam loquendo, nunc irritando, iam trahendo, modo tamen") amicabili per omnia et iocundo. Placet enim") omnibus, quod Johannes, regis Romanorum Heinrici filius, *) vestrarum rukopisy všecky. — ^) authoritate 4. — *) feudo 4. — 5) tytulum 2, 3. — *) optineant 2. — ") Fran- kenfurd 4; Frankinfurd 3. — ') fit 4. — ") interius 4. — !) sui rukopisy. — ") quasi 4. — ^) Tu vklädà 2 jesté slovo per. — ?) quidem 3, 4; quidquid 2. — ») excelso 3; exelso 4. — *) tyt. 2, 3. — ") Porrecto quoque 4. — *) sibique suis libe- ris 2. — demum terror et strepitus est priore maior 4. — *) inpegit 2. — ") cum 3. — *) hoc 2. 1310 

Strana 150
1310 150 Est factus princeps, Ipse Bohemorum, quod sit rex atque deinceps cui regum”) ius aliorum Est a patre datum, qui Lucelburg comitatum Tunc et nunc servat, qui sic res rebus acervat Non ex vi litis, sed conversacio mitis Hoc sibi prestavit, sua quod natura negavit. Hii, qui sceptra gerunt, comites prius ambo fuerunt, Virtutum leges fecerunt hos fore reges. Hic pater et natus fuerant comites comitatus Lucilburgensis,*) quos angelicus tegat ensis. Postquam autem") statuit rex filio suo Jo- hanni testamentum pacis et principem fecit eum, ut sit illi regalis dignitas in eternum, aliorum gaudiorum apparuit") incrementum. Namque circa tempus vespertinum rex magnum ingreditur pal- lacium, sponsam advocat et sponsum in con- spectum presencium principum et magnatum. Dominus vero Johannes,!) Coloniensis archiepi- Scopus, premissis verbis ad matrimonium requi- sitis Johanni, regis filio, Elizabeth illam virgi- nem copulavit coram omnibus legitime in uxo- rem. Quanta tunc putanda est leticia viguisse in tam iocunda*) familia ex affectu magni gau- dii? Quilibet, quod voluit, protulit^) et tamen nemo crebrescentibus clamoribus alium intelli- gere potuit. Nova sponsa forsitan?) nocte illa) sine sponso iacuit, sicque illa dies se tota*) in gaudio consumavit. Die autem altera valde mane orto iam sole ante cubiculum sponse venimus et ut ipsam videre " possemus, aliquamdiu exspectavimus. Circa horam terciam hostium ') camere aperitur, sponsa nova matrem regis, do- minam Beatricem, et reginam habens ad ambo sua latera, de cubiculo educitur, quarum tamen salutacio tunc presentibus abbatibus minime ne- gabatur, ex re tamen nobis in Bohemie partibus antea non visa facta est admiracio stuporosa"): Procedebat') enim") tunc sponsa de thalamo suo sparsis et dissolutis hinc inde super scapulas suas") crinibus sine serto penitus et corona, ca- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. pitis?) ornamentis, ") nudo vestita totaliter longis- 1310 simo gallico indumento et cum processisset de cubiculo paululum, rex et omnis populus in iubilo cantus, in clangore?) tube et buccine") et in omni musico genere usque in interiorem chorum ecclesie Spyrensis conduxit sponsam, nos quoque cum reliquis sequebamur eam. Dominus Petrus, archiepiscopus Maguntinus,") indutus episcopali- bus vestibus missarum solempnia celebraturus in altari tunc stabat preparatus. Incipitur tunc so- lempniter officium misse de Spiritu sancto, finito ewangelio sponsus ac sponsa in terram ante altare maius se prostraverunt, munusque benediccionis ab archiepiscopo acceperunt, quod tamen facere sponsi Bohemie minime consueverunt. Post hec ad altare accedentes Domino oblacionem, quam decuit, obtulerunt. Missa finitur, sed ad novum gaudium pervenitur. Capitulum CII. Qualiter nupcie celebrabantur cum solempnitate maxima et de contencione Maguntinensis') et Coloniensis archiepiscoporum tunc exorta anno Domini MCCCX®. Mox post officia misse convivia facta tunc") fuerant nimia magnoque decore peracta. Nam ad locum illum, qui est a latere cathedralis Spyrensis ecclesie, in quo Romani regis provi- dencia mandaverat fieri mensas, sedilia et sin- gula pro convivantibus utensilia, ducuntur cum tripudio sponsus et sponsa; erant prius omnia sapienter et decenter disposita et parata; men- sarum scire non potui numerum, latum illud spacium totaliter occupancium. Aptabantur in mensis ilis singuli singulis congruentibus sibi locis. Regum siquidem mense secundum illum Situm fuerant a sinistris, reginarum a dextris. Cum vero iam panis esset appositus, ambobus quoque Romanorum et Bohemorum regibus pran- suris more solito manus suas lavantibus, facta 1) Jak jsme již výše podotkli, jmenoval se tehdejší arcibiskup kolínský Jindřich a ne Jan. 7) regnum rukopisy. — *) Luxenburgensis 4. — ^) nemá 3. — *) apperiat rukopisy. — *) iucunda 4. — ^) pertu- lit 3. — *) nemá 3, 4. — *) illa seorsum sine 4. — *) totam 4. — ") nemá 3. — ') ostium 4. — *) stuprosa 2, 3; stupu- rosa 4. — !) producebatur 2. — ") Slova toho nemá 2 a následujicíiho 3. — ") nemá 2. — ^) capite rukopisy. — ?) orna- mento 3. — *) clamore 4. — *) tubicine 3. — *) Moguntinus 4. — ') Mog. 4. — ") nemá 4. 

Strana 151
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1310 est contencio inter Maguntinensem et Colonien- sem archiepiscopos, quis eorum videretur esse maior. Etenim dominus Petrus") Maguntinus tenere voluit regis Romanorum dextram, ut do- minus Johannes Coloniensis debeat sedere ad sinistram, e contra dominus Johannes!) Colo- niensis: Michi, inquit, sessio a dextris iure com- petit") ex antiquo. In hunc modum nimis rixose contendebant coram rege. Hec cadem certacio facta fuit fere tocius gaudii obfuscacio, plures namque de amicis et eorum famulis currere ceperunt ad arma, sic quod in civitate illa subito vehemens commocio est exorta. Rex itaque Romanorum antequam") sciens causam fore cer- taminis archiepiscoporum illorum, utrumque ac- ceptum per manum iocunde?) ad suum duxit ho- spicium, ubi privatum fit convivium, et statim cessavit subortum*) tempestatis litigium. Ex an- tiquo lis fuit hiis, modus quoque talis: cum hii duo Maguntinensis et Coloniensis archiepi- scopi sunt in locis alicuius privati convivii, se invicem honore preveniunt et ubi quis sedeat aut quomodo vadat, minime contendunt, in loco enim et in convivio privato non solempni qui- libet istorum alium preficit") sibi; quando vero Romanus rex curiam aut solempnitatem aliquam celebrat, unus tunc avide alium preire festinat. Non est hec contencio recenter") nova, sed in- veterata. Nobis vero super eo plurimum admi- rantibus dictum fuit ab omnibus senioribus: A Romanorum, inquiunt, imperatoribus et regi- bus*) diffinitum est sepe in retroactis tempori- bus, quod Maguntinus in Germanie, Coloniensis in Italie,? Treuerensis in Gallie partibus ad dextram sedere debeat principibus Romanis. Non sufficit*) hec imperialis diffinicio, sed ad- huc pro conservandis suarum ecclesiarum iuri- bus adherent litigio forte pio. De hiis tribus archiepiscopis est regula publica talis: Magun- tinensis, Treuerensis, Coloniensis quilibet im- 151 perii fit cancellarius; horum Maguntinus per 1310 Germaniam, Coloniensis per Italiam, Treueren- sis per Galliam archicancellarii titulum) habet, *) precedit autem Maguntinus dignitate, Coloniensis potestate, Treuerensis antiquitate. Treueris enim, ut Treuerorum refert cronica, longe ante Romam per Trebetam, qui erat de genere Eenee?) con- dita est. Cessent litigia, veniant convivia dia. Plus enim de festivis conviviis quam in- testinis litigiis audire loqui quemlibet pium animum delectat. Vidimus autem in illo publico prandio generosam cohortem discumbencium et ordinem") sapienter dispositum ministrorum. In capite omnium mensarum in loco preeminenciori sub velis purpureis et cortinis sericeis per zonas ansulis insitas in gyro extensis et in circuitu sedis regalis expassis Johannes novus rex pariter et sponsus, regis magni filius, gloriose sedebat. Porro sicut sol inter sidera!) rutilat, sic ipse serena facie pre omnibus principibus, qui ad- erant, splendide*) choruscabat; etenim facies alio- rum principum admirabantur eum, omnes desi- derabant tunc videre faciem huius tenelli prin- cipis velut?) faciem Salomonis. Hinc inde ad latera istius novi regis Johannis illustrium prin- cipum, comitum, liberorum, magnatum diverso- rum gloriosus tantus numerus") discumbebat, quod stuporem cunctis aspicientibus inducebat; milites vero, qui ad mensam regis ministrabant, precedentibus et precinentibus tubis, buccinis, tympanis, choris, phaleratis dextrariis insidentes fercula quelibet servato ordine decentissime ap- portabant. Transibat inter mensas convivarum validus armatus preclare milicie micantis exer- citus,") qui ad conservacionem leticie fuerat de- putatus. In medio epulancium ante mensam regis eximium erectum est vexilum regni Bohemie habens signum, quod cum videssemus, noster con- ') Správně Jan. — ?) Správně Nini. Srovnej Gesta Treverorum, Pertz, Mon. Germ. hist. X, str. 130. Viz téZ po- zdějšího Marignoly kroniku, Prameny děj. č. III, str. 507, 511 a 512, kde však dlužno čísti Trebeta místo Trebeca, jak jest znění rukopisu. *) V ruk. 4 jest jen začáteční písmeno P a při druhém jméně Jo. — *) conpetit 2. — 7) antiquam 4. — *) iucunde 4. — *) subortae 4. — ^) prefert 3. — *) nova recenter 4. — *) nemá 2. — ?) Ytalie a tak niże. — *) suff. iis haec 4. — f) tyt. 2. — *) habent 3, 4. — *) ordine 2, 3. — !) syd. ruk. — *) splendore 4. — ?) velut 3. — ”) iuvenis 4. — ^) exerc. micantis 4. 

Strana 152
1310 152 solabiliter spiritus“) fuerat recreatus, nec ingrati de tanta specie?) incepimus insimul dicere: Benedicimus Deum celi, quod coram omnibus hic presentibus in signum consolacionis future vexillum Bohemie tam sublimiter erexit hodie. Adhuc volente Deo leo, qui hactenus succubuit, *) in immo") iacuit, cito evigilabit, pugnabit, vin- cet, rugiet. Quis non timebit? Decorabat has nupcias tanta diviciarum deliciarumque gloria, cui a iuvenili meo tempore nunquam videram similia, sed ut vera fatear, ab huius festi glo- riosi decencia elingwatur narracionis totaliter virtus mea; nos, qui festum *) illud celebre in- tuebamur, tunc mutuo loquebamur: Si*) ille magnificus princeps Bohemie, rex Wenceslaus, sponse pater, adhuc superviveret, tanta nupcia- rum solempnia facere sue filie vix valeret vel forsitan non curaret. Quem enim unquam") re- gem Bohemie propter nupcias filii aut filie archi- episcopos, episcopos, duces, marchiones, comites tot audivimus congregasse? Hoc totum divine attribuatur gracie, sperandumque") est, quod misereri Deus velit et redempcionem mittere plebi sue; hoc autem dedit nobis Deus") signum, quoniam") clementer respexit humilitatem an- cille sue, domine nostre. Tune spe secura?) cor nostrum gaudia plura Sumpsit, cum grata foret alte sponsa locata, Et quod laus tanta prebeatur") sibi, quanta Ipsi regine Romanorum, quia bine Moribus ornantur et honoribus associantur. Post illa opulenta convivia convivis inno- vantur solacia, diversis tamen") diversa; alii qui- dem tripudiis, hastiludiis alii se exercent. Civitas Spyrensis inclita exuberanti resultat leticia, et solum vox exultacionis et salutis in tabernaculis omnium resonat in ea; rara fuit in urbe illa viculus*) aut platea, quam non calcaret hastilu- dens florens milicia, ipsorumque?) apparatuum militarium dives gloria oculos cunctorum allicit ad spectacula. In illo autem tyrocinio*) hastas PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. teretes et robustas, quas vibratas Bohemi sub suo duxere brachio, admirabantur!) pedites, qui astabant, sed et galeati Renenses equites formi- dabant. Erat namque hasta spissa Bohemicalis in longitudine et fortitudine aliis dissimilis, cumque aliquis tyro Bohemicus hasta vibrata ad medium theatri saltante equo cum impetu prosiliret, populus omnis, qui aderat, clamabat: Ecce Bohemus! ecce*) Bohemus! Nullus autem adventui istius") se ultroneus offerebat et si forsitan quis iam metas incautus") exiverat, ne venienti occurreret, devia in equo querebat, si vero aliquis obvius fuit, tantum ictum haste Bohemice pertulit, quod nonnunquam!) hasta tangens tacto compaciens in diminutas parti- culas fracta fuit. De hoc tyrocinio et militari exercicio plura scribere non propono, nec fecis- sem de hoc memoriam, nisi ad nove pertineret sponse gloriam et honorem, quam consolatus est pater misericordiarum, qui est benedictus in seculum. Die itaque convivii tendente ad ve- speram, ut consumarentur omnia ad sacramen- tum matrimonii requisita, uni thoro benediccione sancta previa iuvenes adunantur sponsus et sponsa. Circumstancium autem et letancium cla- morosa leticia non dabat requiem pariter iacen- tibus nocte illa. Mane altero die surgitur, gau- diis insistitur, et sic iterum dies illa et totum tempus illius ebdomade iocundis studiis expen- ditur et finitur. De tantis festis et factis regis honestis Plurima scripsissem, si non cenobita fuissem. Si dicam plura, forsan fierent nocitura, Tedia forte darent hec scripta, vel hec") re- probarent Quidam dicentes: debent tantummodo mentes Vere tlaustrales res scribere spirituales, De re mundana monachis est leccio vana. Hiis respondere volo taliter: ista docere Quemlibet et scire decet omnia, nam reperire Quivis in hoc facto poterit tunc temporis acto, ") De quo laudetur celorum rex et ametur. *) fuerat spir. 4. — ») spe 4. — *) subcub. 3. — *) ymo 2, 3. — *) illud festum 4. — ') sed 3. — " umquam 2. — ") sperandum quoque est 4. — *) Dominus 3, 4. — 7) quia 4. — *) futura 2. — *) prebebatur 3. — *) tunc 2. — *) vicu- lis 4. — ^) ipsorum quoque 4. — *) tir. 4. — *) administrabant 4. — *) nemá 4. — *) illius 3, 4; a illius adventui 4. — ') incautius 4. — *) protulit 3. — ') nunquam 3. — *) hoc 3. — *) acta 3. 1310 

Strana 153
11!» Laudatur digne PETRA ŻITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. Deus, a quo virgo benigne Sic sublimatur et in alta sede locatur, Que desolata steterat multumque gravata. Sic nos speremus et puro corde rogemus, Ut nos de mundo Deus extrahat hoc furibundo, Et locet in thronis, iungat celique colonis. Capitulum CIII. Qualiter?) Heinricus, rex Romanorum, tres exer- citus simul tribus expedicionibus adaptaverit et victoriam in omnibus habuerit et qualiter Jo- hannem, filium suum, cum sponsa in Columba- riam de Spyra secum duxerit?) anno Domini MCCCX? mense Septembri. 4) Cum dominus Clemens papa quintus Hein- ricum, Romanorum regem, per apostolicas bul- latas epistolas, per solempnes quoque ambaxia- tores") plurimos ad suscipiendum imperii dia- dema*) eo graciosius quo studiosius evocaret, multique de Italie') et Lombardie civitatibus ditissimis ipsum regem promissis et innumeris donariis invitarent,") rex magnanimus, ut re et nomine fieret Augustus, dignum") duxit annuere invitacionibus tot et tantis. Sciens vero rex iste sapiens adverse partis, hoc est eorum, qui Guelfi dieti sunt, potenciam non esse invalidam, regio- nem quoque illorum montibus, vallibus, urbibus et populis munitissimam, et quod forcia domari condecet per vim magnam, terras illas intrare disposuit in manu valida et brachio extenso for- cium pugnatorum. Congregavit itaque rex exer- citum milicie copiosum intraturus confinia Lom- bardie.") Erat autem exercitus ille inclitus de preelecta milicia, que ultra Renum versus occi- dentem residet, congregatus. Licet autem prius dudum stipendia rex stipendiariis dederit et a singulis secum ad expedicionem processuris vo- tum servitutis susceperit, tamen nunc in Spyra") nupciis celebratis, ubi et quando congregari suus debeat exercitus, rex edicit.") Exiit itaque edic- ') Srovnej Bóhmer Reg. imp. str. 279. — ?) 153 tum a rege Heinrico semper Augusto, ut omnes secum processuri in Italiam in festo Remigii?) parati esse debeant finaliter in Thurego. De hac expedicione prima, ut iam tactum est, regis fuit sentencia omnibus*) promulgata; secunde vero expedicionis, que tunc similiter in Spyra fuit instaurata, exstitit hec causa. Fuit et est usque") hodie comes Eberhardus de Wirtenberg") fomes perfidie, vas perdicionis, pacis destructor, discor- diarum optimus informator. Hic itaque rapaci- tatis quam iniquitatis vicio excecatus,^) licet dicior esset pluribus Reni comitibus, semper se temeraria presumpcione Romanis opposuit principibus, nec adhuc inveteratus dierum ma- lorum cessare desiderat a consuetis actibus et fedis. Erat autem eiusdem comitis in diviciis et castris munitissimis tantum posse, quod ipsius presumpcionis aeuleum nullus regum antea po- terat retundere quavis") lite. Infeliciorem se autumat*) tota Sweuia,* eo quod in ipsa tam iniqui hominis iaceat comicia. Istius versucia edificat castra, eradicat claustra, spolia nutrit et odia, iugulat mares, denudat femellas. O Deus meus, pone illum ut rotam et sicut stipulam ante faciem venti, frameam suscita adversus eum, qui dispergit gregem tuum. Vide Domine et con- Sidera, quia et ego ipse iniquitatem vidi et contradiccionem^) in civitate Sweuie, cui multa mala intulerat hostis ille. Consideravi opera sua et expavi, quando tam religiosas quam secu- lares personas varias vidi per istius satellites rebus omnibus spoliatas. Certus sum enim, quia tu Domine, magne et terribilis, qui Pharaonis potenciam, Neronis enervasti nequiciam, istius comitis tyrannidem non diu pacieris,*) aut si decreveris, ipsius statum in melius commutabis. Afflicti populi Domine lacrimas respice et fac, quod vis, de hoc incompto comite. Suscitavit itaque Dominus propugnatorem et liberatorem populo suo, iste enim dominus Heinricus, rex Romanorum,") tam amore pacis quam clamore Dne 1 října. *J quomodo 3, 4. — ») duxerit. Annus Dom. 3. -— %) septimo 2. — ") ambasiat. 4. — *) dyad. 2, 3. — ) Yt. 2, 3 à tak niZe. — ") indignum 2. — ") Lombardorum 23, 4. — *) Spira ruk. — 7) edidit 2. — *) nemá 2. — ^) nemà 3. — *) Wirtinberg 3. — *) nemá 3. — *) quamvis 4. — *) auctumat 4. — ') Sueuia 4 a tak niże. — ") Loserth navrhuje tu správné ctení contritionem. — *) pateris 2, 3. — ^) Romanus 4. 20 1310 

Strana 154
1310 154 plebis inflammatus adhuc nobis in Spyra manen- tibus contra eum ordinavit robur exercitus; con- vocavit enim ad se rex iudices, consules ac se- niores de Ulma, !) Helbrunna,') Wimpina, Nordi- linga, Esilinga ac de aliis guibusdam civitatibus imperii cives, viros*) industrios, dixitque ad eos: Clamor de plebe tociens resonavit in aure mea,') quod fas non est, ut istius dissimulemus comitis tyrannica facta; ad horum remedium tale statuere duximus decretum: Volumus autem et") pro lege vobis damus, quatenus universus civi- tatum vestrarum populus, qui ad bella potest procedere, congregetur quasi vir unus, istiusque contumaciam comitis more bellico hostiliter vos adunati insimul contundatis.") Ut autem arma bellica lecius induatis, cunctis vectigalibus, exac- cionibus ac serviciis imperialibus, que nobis consueverunt?) fierij vos urbesque, in quibus habitatis, ex nunc absolvimus septem annis, comes quoque de Winesperch,?) vir strenuus, ?) vestri sit princeps?) belli et exercitus. Cives super voluntate regis letauter turmatim subito congregantur et contra publicum pacis et patrie inimicum animosius preliantur; divino autem ipsis assistente") presidio vincunt illum merca- tores, qui se vinci non timuerat per imperatores ; illum namque impugnant, urbes et castra eius expugnant, et fere illi civiles cunei in qualibet lite triumphant; quidquid*) de municionibus comitis per manum civium acquiritur, mox fun- ditus exstirpatur. Tanta autem plaga Domini") hune pacis hostem tetigit, quod, qui municiones seratas prius circa octoginta habuit, iu duorum annorum spacio obtinuit vix octo. Per illos enim, quos ante") oppresserat, oppressus est; hec uti- que dextre excelse mutacio, quod sic umbone repellitur umbo. Contra hunc comitem in Spyra secunde expedicionibus acies fuerat ordinata. Nam fuit iste comes Et fuit exosus vilis, vicii quoque fomes, comes iste nimis viciosus PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Dictus Eberhardus, Exstruxit castra, cceli curans minus astra, Exspoliaus cunctos, habuit fures sibi iunctos. In tantum sevum nunquam vidi fore Sweuum, ") Sweuus ut est iste, quem convertas cito Christe. Tercia eciam expedicio illo eodem tempore instituitur ac instruitur a rege. Rex namque quia Johannem, filium suum, missurus erat ad regnum Bohemie, regnum inquam tunc satis perplexum et obligacionibus obrutum, prescivit filium inibi de multa milicia indigere. Precepit itaque rex uni- versis fere citra Renum principibus et comitibus, ut omnes parati sint ad prelium ituri cum filio suo ad patriam Bohemorum. Mandatum regale tunc fuerat tale: Omnes, inquit rex, octavo Kalen- das") Octobris circa Nurenberk") constituti finali- ter eritis, filioque meo versus Bohemiam auxilium feretis. Stipendia plurimi susceperunt, novoque*) regi constanter obsequia promiserunt. Sic itaque isti tres exercitus in Spyra sunt predispositi et ordinati et omnes opitulante Domino prosperati. Abbates vero et nobiles Bohemie, qui tunc af- fuerunt, regi dixerunt: Populus, inquiunt, domine rex,*) qui in Bohemia est, adventum filii tui, regis sui, desideranter exspectat, ipsum namque pars adversa infestat; nunc igitur") plus pauci po- terunt armigeri in regno*) proficere, quam si sint postea mille. Si vero nunc moram fecerit, domine rex, filius tuus in veniendo, adiutoribus nostris desperacio, contradictoribus vero conso- lacio supercrescet.") Mitte igitur nobiscum*) nunc regem nostrum cum paucis et secure de omnibus nostris triumphabimus inimicis. Ad quod rex: Nolite, inquit, michi tale dare consilium, ut meum tam subito dimittam a me filium et fi- liam, pueros quasi noviter michi natos, quos michi?) Deus omnipotens dare disposuit ad sola- cium meum magnum; fruar pro tempore puero- rum istorum delectabili presencia et delectabitur in eis anima mea. Nec tamen ex hac causa de !) Ulm, Heilbronn, Wimpfeny, Nórdlingy, Esslingy. — ?) Konrad z Weinsberga. |) Helprunna 3, 4. — *) nemá 2. — ') nostra 4. — ^) ut 3. — °) contendatis 2. — °) conswerunt 2; consweue- runt 3. — ?) Winesparch 3; Winesperg 4. — %) principes 3. — ") assistante 2. — *) quitquit 3. — ') dominum 2. — "| annos 2; nemaji 3, 4. — ") Sueuum a Sueuus 4. — *) Cal. 4. — ») Nuernberg 3. — *) novo quoque 4. — *; domine o rex 4. — *) ergo 3. — ©) in regno nemà 2. — “) supercrescit rukopisy. — *) nemá 2. — *) nemá 3; quos omnipotens mihi Deus 4; quos Deus omnipotens Deus dare 3. qui non est ad mala tardus; 1310 

Strana 155
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1310. manibus nostris labetur Bohemia. Volo autem, ut ubi ego sum, illic et ipsi sint et vos omnes cum ipsis mecum pro tempore sitis. Ecce enim nunc ascendam versus Alsaciam in*) civitatem Columbariam et pueri mei mecum ibunt illuc et vos ibitis. Factumque®) est ita, non enim erat omnibus ex istis, qui auderet contradicere") ver- bis regis. Postquam igitur consumati sunt dies octo et nupciarum festo expleto ascenderunt rex et regina, sponsus et sponsa cum omni curie frequencia de Spyra, et per Wissenburg, Hagi- nowe et Argentinam transeuntes venerunt in civitatem imperii, que dicitur Columbaria. Erat ibi nostra mansio integris diebus octo, idem tamen tumpus nequaquam fuit inaniter expen- sum, sed totum") mutuis solaciosis colloquiis fructuosisque consiliis impensum. Venit itaque et instabat hora, qua dominum Heinricum, re- gem Romanorum, versus Lombardiam procedere, Johannemque,') filium suum unigenitum, versus Bohemiam retrocedere oportuit") necessarie ar- duo utriusque negocio requirente. Capitulum CIV. De tristicia, quam habuerunt parentes in recessu filii unigeniti sui.") Sed quantum putemus?) ibi dolorem exsti- tisse mentalis amaritudinis, cum parentes vehe- menter") amantes ab amatis liberis ut pueris unum separat momentum temporis; quid dicam de horum separacione, qui nimio stringuntur?) amore? Mesticie plena res est et dicere pena Illo de cantu?) lugubri, misero quoque planctu, Quem dimittentes natum fecere parentes. Non reor esse leve, cum") clamatur nisi ve, ve! Ve, ve clamare cepit tunc mater amare, Plures effundens lacrimas et pectora tundens, Cernens productum de se discedere fructum. 155 Tristis est ipse pater, fuerat tristissima mater, Cotidie flebat, consolantes respuebat, Que sic dicebat, natum') cum respiciebat: Tu maternorum, fili mi, lux oculorum, O dulcis nate, quod ego sic separer") a te, Durius est morte, quia te") meus amodo forte Numquam conspiciet oculus. Mors hoc michi fiet. Sic se divisit, sed quot suspiria misit, Versus nec prose dicent plene, neque glos[s]e. In tantum enim maternum materne dilec- cionis affectum unigenitus filius turbavit suum per recessum," quod mater illa felix plorans ploravit in nocte et lacrime?) in maxillis eius cotidie," nec est, qui consolari posset eam ex omnibus caris") eius. Noctem ultimam ante diem separacionis ex amaritudine anmarissima doloris duxit insompnem propter imminentem absenciam care prolis; duobus continuis diebus amans ma- ter, saturata doloribus, nichil manducare voluit, nec quid bibit. Fuerunt namque sibi lacrime pa- nes die ac nocte et poculum") suum cum fletu miscebat amare. Vox ab ea audita est, ploratus et ululatus plorans recessum filii, nec ab aliquo sustinuit consolari. Erat autem circa illam egre- giam Margaretham reginam, matrem amantissi- mam, magnam videre miseriam. Venimus autem ad eam ultime valediecionis suscepturi licenciam et invenimus eam in arta?) camerula cum comi- tissa Juliacensi?) et cum alia matrona*) nobili lamentabiliter sedentem et flentem. Blandis tunc consolacionum susurris flentis. matris animum mulcere domini abbates Bohemie leniter attemp- taruntf) et meste regine taliter dixerunt: Non turbetur domina inclita cor vestrum neque for- midet, sed pocius letetur et securitatem solaminis assumat, ad regnum namque opulentum et prepo- tens vester procedit filius, ibidem perpetuo regna- turus. Ibi gloria et honore sedebit coronatus, et nos et*) populus eius ut regi nostro magno et le- gitimo fideliter serviemus. Non est, inquiunt, hec tam?) tristicie, sed leticie materia. Ipsa vero lo- s) nemá 2. — ") factum est ita 3. — ') dicere 3. — *) tota 3. — ') Johannem quoque 4. — ") opportuit 2. —") ne- mají 3, 4. — *) putabimus 4. — ») slovo to poloZeno ve 4 za slovo pueris. — *) amore stringuntur 4. — ") tanto 4. — *) nemá 4. — *) cum natum 3, 4. — ") separor 3, 4. — ") quod te 2. — *) discessum 4. — 7) lacer. eius in 3. — *) cottidie 3. — *) charis 4. — ^) potum 4. — *) arcta 4. — ¢) Juliatonensi 2. — *) slovo to jest v 2 dvakrát. — *) atten- tarunt 4. — *) nemá 2. — ^) causa 2; non est haec, inquiunt 4. 20* 1310 

Strana 156
1310 156 guentibus non respondit, guia singultuosus gemi- tus, spiritum preoccupans, impedivit. Inter uber- rimas autem lacrimas et alta suspiria mater illa anxia sepius illam tantum vocem semiplenam pro- tulit: O Johannes, fili mi! fili mi Johannes! o Jo- hannes fili mi! Hoc duntaxat verbum familiariter habuit in ore, nec aliud quidem poterat tunc sonare. Nos quando talia vidimus, gementi matri compassi et turbati spiritu vehementer ingemui- mus, et qui consolari turbatam matrem venimus, iam de consolatore [consolacione] facti fuimus in- digentes. Monstrabant hoc lacrimarum rivuli ex nostris oculis profluentes. Facti sumus sicut muti compassivis animis immutati; tacite flendo de regina exivimus et sic in cordis mesticia nos recedere putabamus. Nunccius vero a regina post nos velociter missus venit et ad ipsius domine inclite presenciam nos reduxit. Animequior autem") facta resumptis aliqualiter") viribus pia regina ait abbatibus: Quod turbata sum, inquit, et non sum?) locuta vobis vice priori, non ali- cui ingratitudini, sed magnitudini doloris mei ascribite; peto vos patres electi, undique michi sunt angustie, quia omni meo solacio privor hac die. Ecce unigenitum meum vobis do, cui sano consilio et auxilio assistite patres, vos rogo, omnem thesaurum desiderabilem, lucem oculo- rum meorum amabilem vobis do et quasi lugens resigno in Johanne, unigenito meo dilecto, ipsum igitur vobis tota atfeccione ") committo. Ad quam abbates Bohemie dixerunt: Constantis animi estote domina, quia domino nostro Jo- hanni, vestro filio, omnia, que fidei, que dilec- cionis, que promocionis et que instruccionis fue- rint, mente ostendemus sedula quam devota. Post colloquia turbacione et consolacione per- mixta abbates Bohemie de regina exiverunt et ad regis cubiculum, quod statim erat ex oppo- sito, vocati ex nunccio intraverunt. Dixi hostia- rio et intromisit me. Stabat autem rex Heinri- cus, seriosum plus solito habens vultum, in dex- tera sua tenens filium et dixit abbatibus hoc verbum: Vestra, inquit, patres sancti narracio !) Dne 21 zátí. — ?) Kolmar. — ?) Dne 14 září. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. et pollicitacio michi facta per vos me compulit carere unico solacio, isto inquam filio meo. Me- mentote igitur,") rogo patres, quod ad vestram peticionis instanciam precipue offero filium meum ad gentem alteram, ad regnum penitus desola- tum. Unde ipsum vobis do pro filio, cui assi- Stite more paterno; ipsi peto assistite, ipsum instruite et sicut scitis, iugiter custodite, magna etenim fiducia michi est de fide vestra. Qui responderunt et talia verba dixerunt?) Fides nostra, domine rex, circa Johannem, tuum unigenitum, nostrum scilicet verum domi- num, non nutabit*) fluctuans in eternum. Stabi- mus eum eo corde integro, posse toto. Variis itaque prelibatis sermonibus a rege et regina Romanorum in die beati Mathei apostoli") hora nona in?) civitate Columbaria ?) discessimus. Recessit *) et tunc Johannes, rex Bohemie, se- rena facie et leta mente ab utroque parente, deinceps ab illa die filius faciem non vidit pa- rentum suorum usque ad diem extremum mor- tis eorum et forsitan inspirante Domino hoc portentabat vehemens matris lamentacio. Proces- sit denique pater, rex Romanus, versus Lom- bardiam, filius vero retrocedit gressus dirigens in Bohemiam. Per eandem viam reversi de Co- lumbaria fuimus, qua illuc venimus. Cum vero in reditu Spyram venissemus, nostrum turbavit auditum molestus eventus; affuit enim homo nunccius, qui dixit nobis: Praga, civitas regalis, in qua maxime confugii spem habetis, procurante Chorinthiano') principe, qui se gerit pro rege, per marchionem iuvenem Misnensem") Frideri- cum et suum exercitum tradita est. Factum est hoc eodem anno MCCCX" in Exaltacione sancte crucis.?) Hec relacio nos terruit, quia in Praga tunc spes") totaliter nostra stetit. Eodem anno vina et vinee quasi penitus per- ierunt, ita quod fere in omnibus reguis et terris decem iugera lagunculam vini unam plenam red- dere nequiverunt; omnes vinee Aule Regie, que in circuitu eius sunt undique circa claustrum, non replent hoc tempore medium plaustrum. ') aliqualiter 4. — x) nemá 4. — !) nemá 3. — =) affectacione 2, 4. — ^) ergo 3. — ?) dederunt 3. — ^') mutabi- tur 4. — ») e 4, — *) Recessimus 3. — *) Corinthiano 3; Carinthiano 4 a tak pravidelně níže. — *) Mysn. 4. — ') spes nostra total. st. 4. 1310 

Strana 157
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum CV. 1210 De multifariis gravaminibus, quibus Bohemia “) oppressa fuerat ante adventum domini Johannis, regis Bohemie. Quando volante fama veridica iam tota sci- ret Bohemia, quod domicella Elizabeth *) Jo- hanni, regis Romanorum filio, nupsisset, festum- que nupciarum preterisset, non concordi animo nec effectu equali ab audientibus eiusdem facti legacio suscepta est. Illis siquidem, qui Elisa- beth domicelle, nove tunc*) sponse, sublimacio- nem et regni consolacionem querebant, attulit rumor certus gaudium, aliis vero, qui ipsam ode- rant, intraneum tormentum; unde factum est, quod tam in Praga, quam in Kuthna?) Elizabeth regine fautores se magis erigerent et animosio- res fierent. Similiter fecerunt quidam barones, qui comparis*) erant propositi et voti. Convene- runt itaque Bohemie barones, cives de Praga et de Monte!) quam plures, qui regine Elisa- beth videbantur fore fideliores et dixerunt ad invicem: Ecce Elizabeth, regis nostri filia, regni heres vera, filio regis Romanorum Johanni nup- sit, quibus idem Romanus princeps rite et lega- liter, ut debuit et potuit, Bohemie regnum con- tulit et donavit. Iste autem Heinricus, dux Cho- rinthie, qui titulum regis tenuit pro tempore, a decreto principum, quorum interest, per diffi- nitivam sentenciam, ne regnet in Bohemia, re- futatus est. Quid igitur") nunc restat aliud, nisi ut illi regi fidem servemus, quem vocavimus et cui iure debemus? Placuit hoc dictum oinnibus, ut solum regi Johanni adhereant, qui fuerat tunc venturus. Sed quia, quod Pluribus est notum se diffundit cito totum, nec eciam Res occultatur, que pluribus insinuatur, consilium, quod a baronibus et quibusdam civi- bus est tractatum, ad Chorinthiani perducitur 151 mox) auditum. Dolet se Chorinthianus fieri con- fusum, si cogatur discedere de titulo regali et regnum amittere Bohemorum. Plurimi tamen fue- runt, qui Chorinthiani vicem et imminens peri- culum doluerunt. Habuit namque rex iste Hein- ricus non paucos tam inter Pragenses cives, quam Montanos viros, qui nequaquam amore*) reipu- blice, sed ex ardore privati boni et ut alios per tyrannidem radere possent et rodere, Chorin- thianis erroribus ceperunt in propriam suam perniciem contumaciter adherere. Inito ergo in- iquo consilio malus?) ipse pessimos*) sibi iu suum auxilium procurat adiutores. Mittit Cho- rinthianus princeps nunccios, Fridericum, ?) Fri- derici marchionis filium de Misna,*) advocat, qui secum nequissimos raptores, furum socios, quos tocius terre illius iniquitas de se quasi Scoriam et abortivos evomuit, secum portat; si- cut enim olla bulliens, quidquid *) scoriosum est, egerit, sic hos congesta tocius Misnensis mali- cia ex se parturiens abortivit. Erat autem exer- citus magnus Misnensium") nimis, sed inermis et vilis iste populus ignobilis est") quasi vul- gus. Nomina huius populi scribi minime meren- tur,? ad quorum nominacionem mites et humi- les perterrentur; inter hunc autem populum plus nominati fuerant Albertus Ciruco') et de Koko- ricz") Heinricus, quorum uterque plus ex mali- cia, quam ") milicia fuerat cognitus et famosus. Hii quasi principes belli ad Chorinthianum du- cem Heinricum cum exercitu exercitato ad ex- cidium venerunt, et non ea, que ad pacem, sed ad discordiam sunt, procurarunt. Hii cum Cho- rinthiano ante Kuthnam*) venerunt, et ut prius alias tactum est, decimo quinto Kalendas Augu- sti, antequam puella Elizabeth Pragam exivisset, ipsum Montem per intestinum auxilium intra- verunt, fugientibus vero pluribus de illis, qui puelle Elisabeth astiterunt. Filii Ruthardi, quos antea propria malicia reiecerat, cum Chorinthiano ') Kutná Hora. — *) Fridrich Vážný, syn Fridricha s rozkousnutou tváří. “) Boemia 3 a tak niZe pravidelné. — ") Elyz. 3; Elys. 4 a tak obycejné niZe; ruk. 2 má brzy Eliz. brzy Elyz. — *) nunc 3. — *, Cuthna 3, 4. — *) conparis 2. — *) ergo 3 a tak níZe. — ") mox perducitur 4. — *) reipubl. amore 4. — *) malos 2. — *) pessimus mél 2, ale opraveno v pessimos. — f) Mysna 2, 4 a tak pravidelnć niże. — 5) quitquid 2. — ^) Mysnensis 4. — ') nemá 4. — *) molitur 2, 3. — ') Knuto 4. — ") Kokorzicz 3; Kokericz 4. — ^; nemá 3. — *) Cuth. 3, 4 a tak níže. 1310 

Strana 158
1310 158 ad sua habitacula redierunt, in Monte namque Kuthnensi diu fuerant”) discordes partes inter Pirchneros et Ruthardos. Horum discordia pre- lia nutrivit, homicidia procuravit, tradicionem mutacionemque in monte hoc persepe suscitavit, de quibus omnibus, quia facta sunt ab humili- bus personis?) instigante eos sola superbia cum invidia, non est nunc dicendum per singula, suf- ficit expertis scire, quod Chorinthiani negligen- cia hec procuravit") omnia mala. Intelligens ita- que Chorinthianus, quod plures ex Pragensibus prestolarentur adventum Johannis regis, quod- que") eiusdem regis introitus istius foret exitus, maluit regnum totum interire, quam nomen et titulum *) regis amittere. De Monte Kuthnensi cum Misnensibus processit Pragamque hostiliter in gyro circumcinxit; ingredi civitatem Chorin- thianus ut rex voluit, sed primo populus non permisit. Plurima vero turba de civitate plus Chorinthiano quam regi venturo de sorte pro- spera favebant. Huius autem favoris causa alia erat et alia. Illi quidem mutuum Chorinthiano concesserant et ab eo solucionem recipere, si persisteret," se sperabant; alii propter suam discordiam Chorinthiano favebant, quia absque timore sub isto principe se de hostibus vindi- cabant. Hiltmari ') sit") michi testis, Prage templi prope postes. Crux hec adhuc durat, que factum tale figurat Cernunt ante fores hanc") fratres stare Minores. Heu mortis pestis Quem perimunt hostes Alii sibi ipsis conscii super se habentes culpam diligebant Chorinthianum, ut evaderent penam; ad iusticiam enim et iudicium non ex- tendit manum dexteram. Sunt et alii, qui de spoliis pauperum ditari querebant, ipsa emebant, vendebant et ideo Chorinthiano, auctore ") spolii, in talibus indigebant.?) Hii omnes ad Chorin- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. thianum habebant zelum, sed non secundum con- scienciam ; aliorum enim incommodum sibi nite- bantur facere solacium et turpe lucrum. Non sic impii, non sic! O quantum isti omues essent lugubriter deplangendi, qui suam in") perniciem thesaurizant tanta mala sibi. Plures eciam tunc in civitate fuerant, qui Johanni regi tunc ven- turo ore benedicebant et corde maledicebant, qui tamen perfecte") nec Chorinthiano nec Jo- hanni regi fideliter assistebant. Inter quos Wol- framus,*) civis potens Pragensis, unus fuit, qui hospitale pauperum Prage incastellavit et ut victualia Misnensibus civitatem impugnantibus venderentur, consuluit, quod et factum est Pra- gensi civitati in scandalum et ruinam. Qui inimicum munit, se punit; Hostem qui munit, se magno verbere punit; Sese debilitat, hostem qui munere ditat; Hostem quique cibat, dampni libamina libat.?) Cibi itaque Misnensibus venduntur, qui ven- dentibus inferre molestias moliuntur. Permitti- tur eciam, quod domina Anna, coniunx Chorin- thiani ducis, in domo Nicolai de Turri residen- ciam habeat, que tunc, quia porte et muro ci- vitatis vicina fuerat, hiis,*) qui foris sunt, ope- ram et opem*) pro viribus suis prestabat. Dux eciam Chorinthie Pragam pro libitu admittitur intrare et exire. Dicebant enim quidam Pragen- ses: Iste*) dux Chorinthie nomen regis habet, dolum nequaquam faciet, neque hanc multitu- dinem minime regulatam ad urbem intrare ali- qualiter permittet, cum paucis igitur") exeat et cum eisdem redeat. Quorundam namque civium sinceritas" nequaquam suspicabatur latentes in- sidias. Sequens res monstrabat acerba, quoniam ") latet anguis in herba.?) Erant namque in exer- citu Misnensium foris in obsidione civitatis Pra- gensis iacencium cives Pragenses, Nicolaus vi- delicet") de Turri?) cum fratribus et amicis suis !) Srovnej na str. 112 (kap. LXXXVI), kde kronista patrnó napfed vypravuje o téZe události. — ?) Virg. Ecl. 3, 93. — 9) Mikuláš od Věže. Srovnej Tomek, Děj. města Prahy I, 295. Dům u Věže zvaný jest dim nynějšího zem- ského soudu a desk zemských na rohu levém, když se jde z Celetné ulice na Ovocný trh, tedy č. 587. ?) fuerunt 4. — °) persone 3. — ") provocavit 3. — *) guod quia 2, 4. — ') nomen tituli et regis 2. — ") pos- sent 4. — ”) fit 4. — *) fratres hanc 4. — 7) authore 4. — *) nemá 3. — *) nemá 3. — *) profecto 4. — °) Wlframus 2. — *) cibat 4. — *) iis 4. — *) opere 3. — *) ille 3, 4. — ^) ergo 3. — !) sync. 4. — *) quantum 4. — !) vero 4. 1310 

Strana 159
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 130 nOn paucis, qui prius exigentibus eorum meri- tis de civitate eiecti fuerant, sed adhuc uxores, liberos, cognatos et fautores intra urbem ob- sessam habebant. Res est incauta, mala sunt ex talibus aucta. Periculose in muro resistitur, cum impug- nantibus ab impugnatis dolose victoria exopta- tur; non bene pugnatur, cum hii, qui pugnare") se simulant, adverse parti plus quam sue de triumpho favent et amplius vinci quam vincere laborant. Certe cum amor corda unit litigancium, Sagitta abit retrorsum,") et declinat clipeus ab illo, et hasta regreditur tunc aversa vulnere casso. Nolo pugnare, quando perspexero stare Hic patres, natos illic de se generatos. Cum quis cum fratre pugnat vel filia matre Et socero nurus cum pugnant,?) ero fugiturus. Sese deludit male, si quis in hostia trudit, Et limen digitum facit hunc pressura peritum. Sic enim, proch dolor, factum est") quibus- dam sincere*) mentis civibus Pragensibus,") pro pace et republica defensioni urbis se exponen- tibus. Latenter in opere habebant contradictores, qui simulabant se oretenus ipsorum strenuos adiutores. Quomodo autem civitas ista salvari") a manibus hostilibus poterat, que alimenta ob- sidentibus prebebat, quam intestina dolositas et hominum diversitas discerpebat, suosque emulos intrare et exire cotidie sustinebat ?*) Hoc Deus, ulcionum dominus, permisit, cu- ius manus tunc adhuc extenta fuit super popu- lum, qui ipsum demeritis offendit. In festo igi- tur") Exaltacionis sancte crucis!) anno Domini MCCCX per fraudulentam tradicionis perfidiam totus ille malignus Misnensis exercitus hostili- ter in duabus partibus civitatis, circa sanctum Franciscum videlicet et ad portam domini Ni- colai de Turri vicinam, intravit, Pragam cepit 159 et humiliavit eam. Fridericus igitur, Johannes et Nicolaus fratres dicti de Gallis,?) Nicolaus Hilt- prandi,?) Menlinus*) Roczaneri" cum amicis eorum et pluribus aliis de civitate civibus vi- dentes dolum et contradiccionem in civitate, nec quod tante fraudi possent occurerre, omnia sua dimittunt, et ut duntaxat personas salvas faciant, latenter utcunque fugerunt et se in Neuenburg?) 5) super Álbeam,?) quam tunc Heinricus de Lypa te- nuit, pariter receperunt, fidem namque, quam Jo- hanni venturo regi promiserant, inviolabiliter ser- vare volebant. Nicolaus vero de Turri cum fratri- bus suis et amicis et quidam alii, qui prius fue- rant de civitate reiecti, cum isto pessimo exercitu sunt reversi. O quante pressure et detestabilis violencie exstitit occasio Pragensis civitatis quasi voluntaria tradicio! Quidquid dici vel scribi po- terit, totum minus est, quam illa angaria, illa") angustie miseria, quam multorum pauperum in- nocencia ex ista tradicione subdola sustinebat ; de illis enim, qui civitatem intraverant, quilibet, prout voluit, domum cuiuscunque hominis occu- pat, quidquid") ibi invenit, spoliat, renitentes cruciat," clavibus ab hospita vi acceptis pene- tralia reserat, et quidquid ibi placitum conspicit, sibi servat, et*) quod maius est, ex cordis ceci avaricia illa gens Misnensis perfida muros et parietes in hospiciis suis perforat, pavimenta delaniat, 5) thezaurosque absconditos reperire inibi se sperat. Adhuc*) usque hodie in hospicio nostro apparent fissure!) et vestigia in muris, ubi isti pro pecunia foderant more furis et muris. Fetor quoque avaricie mentes fetidiores pecu- nias fecit tunc querere in fetidissimo fundo cloace. Isti in fetore sterquilinii quesiverunt, sed, proch dolor, in domo Ebiruslini civis, filii Poplini, 9) in infimo cloace loco quinque argenti marcarum millia invenerunt. Similiter ubicunque voluerant fodere aut rodere, libere faciebant. Instituit autem !) Due 14 září. — ?) Kokotovici, od Kokotů bratří. (Srovnej Tomek, Děj. Prahy, I, str. 304.) — ?) Týž jmenuje se mezi členy rady staroměstské r. 1303, 1304, 1306, 1313 (v. Reg. B. II, 853, 865, 1210). — *) Tu se rozumí Menhard Rokycanský nebo téZ Meinlin zvanÿ. — 5) Nimburk nad Labem. — “%) Ebruš, syn Poplinův, byl v poselství na Rýně s Eliškou. =) pungnare 2 a tak níže. — *) retrosum 2. — °) pugnat 3. — P) est in quib. 4. — *) sync. 4. — *) Prag. quibus pro rukopisy. — *) servari 4. — *) sustinebant 4. Tu klade ruk. 2 slova cervené psaná: Expugnacio Pragensis civi- tatis. — ") ergo 3. — *) Rotzaneri 4. — *) Nuenburg 3; Neunburg 4. — ") Albam 4. — *) vel 3. — *) quicquid 4 a tak niíZe. — *) trucidat 4. — *) ecce 4. — ^) dilaniat 4. — *) adhuc — fissure nemá 3. — ‘) fossurae 4. 1310 

Strana 160
1310 160 Chorinthianus consimilibus consimilem iudicem, Nicolaum videlicet Waczingerum, ") qui similis fuit in opere senibus duobus iudicibus tempore venerabilis Susanne. In illo tempore maxime va- lebat ille quasi*) electus ex mille, fecit enim iniusticiam et non iudicium, causa namque vidue non intravit in aures eius, orphanis et pupillis non pepercit oculus eius. Quociens porcos pin- gues, oves et boves aut alia pecora pauperum in civitate vidit, servos suos misit ac illa, ut domum suam intrent") et convivia faciant, ba- culo, securi et ascia ignibusque compellit. Si pauper subsequitur, tres aut quatuor plagas durissimas suo labore et clamore ab hoc largo iudice sine precio lucratur. Qualis erat tunc rex, talis suus est ibi iudex. Omnes enim declinaverunt, simul inutiles facti sunt; non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum.?) Omnes sceleri dant operam, cum nulla pena consequitur culpam. Quanta tunc putas spoliorum gravamina totum in circuitu civitatis sustinuerit confinium,*) quando vio- lentis angustiis non caruit civitatis forum me- dium et transitus omnium platearum? Sepe nam- que tunc) in urbe hac committebatur latroci- nium, quia defecit protegens adiutorium. Wolf- ramus vero, civis Pragensis, qui hospitale occu- parat, ") regi Romanorum Menlinum, suum filium, pro obside miserat et tamen, quia Chorinthiano et Friderico, marchioni Misnensi, adheret,") ipsum fama populi accusabat. Hanc autem fecit opinio- nem, quod ipse de Praga exiens") Misnensem adiit marchionem,?) factus ibi compater mar- chioni. Facta est itaque?) hec civitas") inclita") velut latronum spelunca, per discordias vero et violencias continuas vino compunccionis facta est Praga velut) ebria, et quid iam sibi utile sit, stat oblita. In tantum eciam hec preclara urbs fuerat viribus exinanita, quod iam barones sim- plices ipsam invadere et rapere manu") decre- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. verant inimica. Hoc autem semel per Wilhelmum ?) 1310 dictum Leporem factum fuisset,") si frater Her- mannus, monachus Aule Regie, quosdam de civibus non de tali periculo premonuisset, quod adhuc dominus Walterus?) testatur, qui ab illis insidiatoribus, cum in Wissegradum de mane ire proponeret, duobus equis in itinere spoliatur. O quantum mordes mala tu discordia sordes, Disrumpit fedus actus tuus undique fedus; Prelia confortas, tu plura gravamina portas. Qui discordare consuevit vel spoliare, Nunquam ditatur, sed cum luna variatur, Invidias*) miras retinens in pectore diras. Quam mala sit plaga litis, monstrat") bene Praga: Est expugnata bis in anno, lite gravata. Istud civilis fecit discordia vilis. Capitulum CVI. De speciali gravamine, quod temporibus Hein- rici, ducis Chorinthie, sustinuit monasterium Scedlicense. Tanta devastacionis pestilencia sub Hein- rico duce de Chorinthia mulctabatur tota Bohe- mia, quod non solum urbes, ville et persone seculares, sed quod lamentabile est, viri spiri- tuales artarentur*) usquequaque) eciam in suis 7) cenobiis et claustrales. Sed ut sub silencio trans- eam de innumerabilibus molestiarum violenciis, quibus beati Benedicti, Cisterciensium, Premon- stratensium, Cruciferorum ordines ledebantur et in patrimonio Crucifixi, id est in*) suis heredi- tatibus, cottidie premebantur, hic quasi nichil aut parum disposui scribere, volens tantum*) pa- rumper de oppressionibus Scedlicensis*) mona- sterii aliqua breviter enodare. Diffusum quippe esset singula dicere et flebile audire, in tantis enim adversitatibus animus obstupescit et super his malis compassionis claudere viscera pius qui- libet homo nescit. Quomodo autem domus Scedli- !) Srovnej: Tomek, Děj. města Prahy I, str. 308. — ?) Zalm XIII, v. 3. — ?) Vilém Zajíe z Valdeka. *) qui 4. — *) intrarent 4. — !) sustinuerunt 4. — *) confinitimi 4. — ') in urbe hac tunc 4. — ") occupaverat 4. — ^) adhaereret 4. — *j exigens 2. — ») nemá 3, 4. — *) nemá 2. — ") civitas hec 3. — *) inclyta 4. — *) velud 2 a tak niZe; quasi 4. — *) decreverant manu 4. — ") f. similiter 2. — *) Hermann 2. — ») Waltherus 4. — *, invidias, iras 4. — *) monstratur 4. — *) arctarentur 4. -— *) usqueq. vero 4. — 9) nemá 4. — *) nemàá 4. — *) tamen 2, 3. — *) Zcedl. 4 a tak pravidelně níže. 

Strana 161
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 110 censis pace frui aut proficere potuit sub prin- cipe, qui ipsam mox in primo suo introitu omni lucro, quod in Kuthna") habuit, ausu temerario quam animo sacrilego presumpserat privare? Iniquitatem vero iniquitati posthec Chorinthia- nus apposuit, quando id, quod indebite conven- tui Scedlicensi in Kuthna receperat, iniuste quod pro tempore possederat, ipsi abbati ad redimen- dum, quod suum est, pro maxima pecunia ex- hibet et prestat. Cumque!) enim quidam viri ho- nestiores montani, fautores Scedlicensis mona- sterii, Chorinthianum ducem urburam ad clau- strum pertinentem non permitterent tollere, aut sibi per violenciam usurpare, novum extorsionis modum cepit Chorinthiane avaricie iniquitas co- gitare. Rogare namque incepit dominum Heiden- ricum,*) abbatem Scedlicensem, minas miscendo precibus, quatenus nunc tantam et iterum tan- tam pecunie sibi mutuet quantitatem. Importuna igitur!) et impia exaccio pium abbatem prestare multociens compulit mutuum exactori nimium violento"), pro mutuo vero multarum marcarum quandoque abbati redditum fuerat pignus, exi- lium scilicet plura paria litterarum. Multa datur marca, redduntur pignora parca, Littera scripta datur, per quam nil ratificatur, Nam quasi scintilla, velut ignis parva favilla, Sic prosunt illa cartis ") appensa sigilla. De presenti tunc mutuo Heinricus") abbas eo doluit, quo futurum sibi periculum precogno- vit. Alia quoque gravaminis excogitatur?) adin- vencio a rege isto: hospitalitatem namque, cui velut operi pietatis intendit et invigilat pro posse quelibet domus Cisterciensis ordinis, in quandam onerosam impietatem Chorinthianus iste incepit convertere, volens frequencius personaliter cum sua insulsa familia in claustro diebus pluribus iacere ibidem hospitans importune. In claustro 161 sed in deliciis regiis superhabundare?) cum tota sua curia voluit. Studuit namque princeps iste sese, ut epulo, epulis regalibus ingurgitare, cum tamen ut?) rex ipse pro") pace et patria ne- sciret pugnare. Vidimus autem et ad malum no- strum sumus*) sepissime experti, quod ipso Cho- rinthiano existente intus in cenobio Scedlicensi plura pecora ante portam propinquius manus abstulit et rapuit spoliantis, et nonnunquam hii malefici de familia fuerant Coritancii." Facile cognoscant omnes, quod per tales hospites ho- Spicio subito crescit mortalis") egestas. Quando intus hospes roditur, foris res ra- pitur, quid aliud, quam paupertatis onus exori- tur? Sed num quid equi velocitate sui cursus pro usu") monasterio remanserunt, quando oves et boves, insuper et universa pecora campi rapaces raptorum exercitus deduxerunt? O quam parum hoc tamen in sortem fortune sibi Scedlicense monasterium adscripsit," quod equos suos suc- cessive, sed non uno die perdidit, sed forsan equale dampnum pertulit, quoniam") sepius vio- lenta rapacitas spoliavit. Uno autem die septua- ginta equi cum curribus") pluribus pro addu- cendis lignis ad Montem Ferreum ') missi sunt et amissi, alio vero die sexaginta, quandoque viginti, quandoque plures, nunc pauciores equi spoliati fuerunt plus quam sepe, quorum hic perdieionis diem et numerum me non oportuit annotare. In libro namque sathane, predonum omnium ductoris, quam doctoris stilo ferreo et plumbi lamina hec omnia sunt*) plenius exarata. Equorum") carenciam ubique per abbaciam in- culti agri monstrabant,") qui pro*) fructu fru- menti spinas et tribulos producebant, unde?) versus: Nunc*) stetit urtica, steterat florens) ubi spica, Cardo stat et spina crescunt,*) ubi tunc bona quippe degens claustralibus cibis vesci noluit, vina. !) Železné Hory, v. str. 31. poznámka 2. ^) Сита 3, 4 a tak nize. — ') Cum vero 3, 4. — *) Ruk. 2 a 4 maji jen písmeno H. — ') ergo 3. — ") vio- lendo 3. — ") chartis 4. — ^») Zase ve 2 a 4 jen písmeno H, což nyní velmi zhusta se opakovává, tak Ze nebude po- třebí toho se dotjkati. — ") excog. a rege isto adinventio 4. — ") superabund. 4. — %) nemá 2. — *) nemá 2. — *) fui- mus 3, 4. — ') Corinthiaci 3 jako na jiných místech — “) moralis 3. — "*) perusi 3, 4. — ") ascripsit 2, 3; asseripsit 4. — *) que 2; quem 4. — 7) pluribus curribus 4. — ") plenius sunt 3. — *) Et quorum 2. — *) monstrabantur 3. — *) per fructu 3. — ") nemaji 3, 4. — *) tunc 3, 4. — *) flores 3. — *) crescant 2. 21 1310 

Strana 162
1310 162 Tunc namgue agrorum sterilis colonia festi- nabat non creatori, sed pocius raptori, terra tunc parce seritur, et parce metitur, sed numguid propter") parcitatem seminis et desolacionem, que ubique viguit in grangiis tuis, o tu oppressa domus Scedlicensis quiescere a muneribus per- mitteris? Nichil omnino. Quod" enim domui isti de grangiis, agris, hortis,*) vineis non per- venit, mutuare ipsam sub usura cotidiana!) ho- spitalitas et extrema necessitas compulit") sepius graviter et coegit. Sed numquid edentes et bi- bentes in tali hospitalitate ministros suos in- spicere et suscipere solebant in caritate? Sciunt hec frater Hermannus, quondam cellerarius,") et frater Reinhardus, magister hospitum in Sce- dliez. Ipsi namque ac eciam cum eis monachi plures alii sepius viderunt et audierunt signa, que fiebant ab importunis hospitibus non a su- perna gracia, sed?) proterva audacia; quoniam de rebus monasterii superflue solebant frequen- cius mali et ingrati hospites incomptis") mo- ribus lascivire et incultis sermonibus coram") monachis protervire. In Scedlicz plures Qui nos ut mures Hiis cum prebemus scurre veniunt quasi fures, rodunt, stetit ista diu res. hilari" vultu, quod ha- bemus, Omnia, que cernunt portari fercula, spernunt, Et nos derident, contra nos denteque strident. Que tunc*) in mensa vigeat virtus bene pensa, Advocat") hic monachum dicens, frater michi Bachum Apporta cicius vel ego prestabo tibi ius Ad caput abrasum, quod et humectet") tibi na- sum. Curras ante fores, porta panes meliores, Panem servorum non gusto, nec puerorum, Panes abbatis volo, quem fore me reputatis? Ast") ego, qui quondam male feci, sic modo tondam Hos crines capitis. O vos monachi, male scitis Hic michi servire, faciam vos igne perire. Alter conversum vocat inde liquore respersum. PETRA ŻITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. Nominat in risu convers, omni quoque nisu 1910 Hunc fratrem turbat, nunc improperat sibi ma- trem, Nunc patrem, verbis hic hunc irritat acerbis Dicens, barbatus hic est multum sceleratus, Hic est conversus perversus, crimine mersus. Verba dat hic dura converso talia plura. Talem mercedem tulit hic malus hospes ad edem. quod peius scit, male pungit, dicens monachos fore tales, monachi, bona non ope- rantur, hic est nimium locus artus, pharetras tollamus et ar- cus, ?) Telaque mittamus, pullos claustri capiamus, Porcos mactemus, sic nos carnes comedemus, Nam nichil est visum nunc in mensa nisi pisum, Ex ovis torta, cum fructibus unica sporta, Pisces cum parvis oculis, luet istud in arvis Grex et oves horum, qui nos pascunt," mona- chorum. non stabo diucius intus, rapiam, quod videro, plau- strum sie pluribus inde diebus quicquid superest michi, vendam. et honoris erunt michi testes. qui nos reputant quasi stultos, non cessant dicere fede. cibus est ab eis repro- batus. O tu blaspheme predo turpissime, deme Ex ceca mente tam turpia facta repente Et cum tu nescis, tu suspenderis; ab escis Sic tu cessabis, Plutonis ad antra meabis. Hunc, qui derisus") fuit hic a te, paradisus Suscipiet. Sed eris miser et flammis crucieris. Ili autem*) infortunio, quo domus Scedli- censis angustiabatur interius, non suffecit, sed Tercius adiungit, Omnes claustrales Quod, nisi cogantur Exclamat quartus, Atque cibus parcus, Effatur quintus, Exeo nunc claustrum, Cum cunctis rebus, Caucius*) expendam, Dives ero, vestes Conspicis hic multos, Et pro mercede Gratis et ipse datus ^) per 4. — !) quid 4. — *) ortis 3. — !) cottidiana 3; quotid. 4. — ") conpulit 2. — ") cellarius 4. — ?) sed per- petua audacia et proterva 4. — ») incompertis 4. — ") etiam 4. — *) hyl. 3 — *) nunc immensa 4. — ") Et vocat 2. — *) humectat 3, 4. — *) est 2, 3; et 4. — 7?) arctus 4. — *) poscunt 3. — ^) laucius 2. — *) derisus a te 4. — *) autem in infort. 4. 

Strana 163
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 110 adhuc sibi gravamen aliud exterius sociavit. Bertholdus?) namque dictus Pirchneri montanus, quem pecunie copia de subterraneis foveis ex- tracta ultra metas civilis condicionis in sublime extulerat, inter Montem et claustrum Scedlicense ad meridialem plagam in valle dictum *) Pirchin- stein*) castellum construxerat,') ubi plus curio- Sitate, quam necessitate sepius manebat. Cumque idem Bertoldus?) magis Friderico, duci Austrie, quam Heinrico, principi Chorinthie, favore amo- reque adhereret, nec res ipsa lateret, ne Cho- rinthiani manus quandoque graviter incideret, de Kuthnis*) cum Ortlibo et Jenslino iudice clam ad ducem Austrie confugit, castrumque suum ") suis famulis custodiendum reliquit. Hii autem, qui in municione relicti fuerant, depredari trans- euntes minime formidabant. Congregatus est itaque copiosus exercitus tam nobilium quam Montanorum illud') obsidencium castellum. Ve- nerant tamen illuc*) plurimi ad iussum Chorin- thiani non causa preliandi, sed ut occasionem haberent pauperes spoliandi. Totum pondus illius prelii dumtaxat incubuit vicine domui Scedli- censi, populus namque universus castra metatus est in circuitu domus illius." Chorinthianus itaque tam pro se, quam pro exercitu suo ex- pensas exigit et recipit") ab hoc monasterio. Hii eciam, qui castrum defendebant, a claustro victualia exigebant et") nisi iuventur, ignem et gladium minatorie?) pollicentur. Inter has angu- stias non repugnabat,") sed tamen omnibus da- bat id, quod habere poterat, domus Scedlicensis misera, omni iam?) fere auxilio destituta. Metun- tur in campis semina per exercitum, occidun- tur ad coquinam pecora et solum sequitur ex hac pugna Scedlicensi sancto collegio paupertas extrema. Post magni intervalla temporis inter- venientibus quibusdam condicionibus acquiritur 163 castrum, sed ex omnibus prius, que habuit, exuitur claustrum. Displicet hoc multum, multique sciunt fore stultum, Quod circa castra ponunt aliqui sua claustra. Claustrum rura fodit, que castrum postea rodit, Quando metit claustrum, iungit castrum cito plaustrum Deducens messem. ^ Monachusque") libencius es- sem, Hic*) ubi stat claustrum, cui non astat prope castrum ; Castrensis satane') servit, cum surgere mane Suevit claustralis; vita utique horum est maxime Nam cum claustralis orat, [inequalis : Castrensis operatur, de quo pauper homo postea plorat. Miraculosa") pugna anno") Domini MCCCIX. Rem quandam non minus lacrimosam quam miraculosam nunc refero, que in Scedlicensi accidit monasterio, in qua luce clarius claruit omnibus gloriose virginis Marie operacio et de- fensionis virtus. Cum dominus Heidenricus,") abbas Scedlicensis,?) propter commune bonum regni Bohemie apud regem Romanorum Heinri- cum?) in partibus moraretur Alemanie, Chorin- thianus suique satellites peius, quod interea inferre domui illi poterant, crudelitate acerrima eo frequencius quo liberius cottidie hostiliter in- ferebant. Una siquidem die sabbati, decimo ter- cio?) videlicet kalendas mensis Decembris, ^) Hein- ricus,*) vir acerbus") dictus de Haufenstein,") Chorinthiani ducis marschalcus,^) tyrannidis?) amicus claustraliumque*) personarum hostis se- vus, quosdem de vulgo iu Cuthna*5) ad se vocat, cum quibus talia loquitur et tractat: Cur, in- quit, aliquem defectum ultronei patimini? Cara 1) Nyní Perštejnice (Perštejnec) východně od Poličan, asi půl hodiny jihovýchodně od Kutné Hory na potoce Křenovce, ves býv. panství Křesetic, čímž opravujeme omyl, jakoby byl hrad ten ležel na místě Rataj v Kouřimsku. — ?) Pertolt byl později pánem na Templšteině na Moravě. (Srovnej Palackého Dějiny nár. česk, IL., 1 str. 378.) — 3) Správné Heidenricus. — *) Sobota nepřipadala na 19 list. v žádném létě panování Jindřicha Kor. v Čechách. *) Bertoldus 2, 3. — *) dictus 2. — *) Pirkenstein 4. — *; Cuth. 3, 4. — ") nemá 4. — !) istud 4. — *) plurimi illuc 3, 4. — !) istius 3, 4. — ") recepit 2 — ") nemá 3. — *) minitorie 4. — ») repungnabat 2, 3. — *) nemá 3. — ! mo- nachus quoque 4. — *) Sic 2. — *) sathane 3, 4. — “) Ruk. 4 má tu naznačenou kap. CVII, tím se stalo, že v něm vše- cky následující kapitoly jsou co do čísla o jednotku vétsi. — ") annus 3. — ") Henricus 3, 4; jen pismeno H. ruk 2. — *) H. 2, 4. — 7) XVI? ruk. 3, 4. — *) H. 2. — *) vir acerbus nemá 3. — ^) Hufenstein 4. — *) marchalcus 3. — ") thyr. 2. — *) claustralium quoque 4. — ^) sews a wlgo 2. — *) Tak 3, 4; Kuthnam 2. 21* 

Strana 164
1309 164 nunc sunt tempora et quasi gratis consumitis omnia vestra; audite me viri robusti, consilium meum^) sequimini. Claustrum illud") in“) Sced- licz, quod prope nos!) est, opulentum est,") omnibus diviciis et deliciis superhabunde ple- num est. Bladum, vina, ?) cerevisia, carnes, casei et omnia humano victui necessaria in maiori ibi sunt, quam dici poterit, copia; monachi inibi pauci sunt, incauti^) sunt, inutiles nobis facti sunt; numquid igitur") equum videtur vobis, ut hec omnia ipsi soli consumant sine nobis? Non erit hoc, sed cum ipsis divisiones parcium faciemus suarum et per casum declinabimus ablativum. Ite, plures assumite, claustrum in- fringite et rapite universa. Si quis autem vos interrogaverit aut prohibere voluerit, ipsi cum clipeorum umbone garrulum os obstruite. Ad iniquum huiuscemodi consilium faciliter pate- facte sunt aures hominum iniquorum; vehe- mencia igitur istorum mox clamitat in plateis: Si quis diligit habundanciam pecunie, ad nos declinet et eam inveniet. Ad unius vocacionis vocem tumultuans populus excitat clamorem, catervatim statim omnes confluunt populi ad hoc, ut pecunias sive per fas vel per?) nefas acquirant, communiter stant parati. In modica igitur hora diabolo") utique precone tantum po- pulum convocante congregate sunt gentes infi- nite multitudinis, ita quod plus quam ad decem millia virorum belligerorum vesanus iste popu- lus se extenderat") et insanus. Hii igitur") om- nes insimul conglobati cum galeis et cassidibus, loricis et thoracibus, sagittis et arcubus, balistis et iaculis, siccis") et securibus, lanceis et tri- bulis, scutis et clipeis, gladiis et fustibus exie- runt tamquam ad latrones. Plures tamen ex illis nesciverunt, quo ducerentur, sequebantur tamen alios precedentes; unus vero ex omnibus, similis Jude Scarioth,") ab Heinrico de Haufenstein") quasi traditor et dux illius exercitus constitutus fuerat, qui alios armatus precedebat et fortiter clamabat: Venite post me, faciam vos omnes PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. divites hodie. Ad illius exhortacionis clamorem 1509 quelibet sitire incipit mens avara pecuniam et jam omnibus alludit sub spe illa nova leticia, quia sperat quilibet, quod ditari subito de re debeat aliena. Et quid dicam ultra? Ecce cum omnes isti corde rapaci ad claustrum Scedli- cense venerunt, magnum impetum?) unanimes") fecerunt et ut monasterium non orandi sed spo- liandi causa subintrent, pro viribus gestiunt et hostia^ iam infringunt. Nuncciabatur interea monachis et fratribus conventualibus quibusdam tunc legentibus, aliis orantibus aut meditantibus inopinata quam ingrata hostilium hospitum pre- sencia, quibus nequaquam ad legendum aut orandum, sed ad rapiendum et spoliandum fuerat voluntas omnibus una. Quid autem faciet hac in angustia monastice simplicitatis. inex- periencia? Quid faciet nunc pura vite clau- stralis innocencia? Quis unquam docuit manus eius ad prelium, aut digitos eius ad bellum? Esto ei Domine turris fortitudinis !) a facie ini- mici; tu autem Domine Sabbaoth, qui iudicas iuste, tu semper tuos non suis viribus, sed tuis virtutibus vincere docuisti, non enim in arcu meo sperabo, et gladius meus non salvabit me. Dextera autem tua ipsa auxiliabitur michi. Quid igitur") pusillus grex faciet iste, cui angustie sunt undique? Certe clamabit ad Deum, exau- diet eum, salvum faciet eum, quoniam vult eum. Currunt igitur") monachi quidam ad altaria, non ad arma, ad oracionem quam ad defensionem, non armis, sed devotis animis pugnaturi, quidam trahunt campanas, *) invocant") Virginem, ipsorum patronam, de vita iam spem quasi non habentes aliquam, quosdam vero tam inter monachos, quam conversos spiritus induit fortitudinis, qui sua corpora quibuscunque defensioni aptis mu- niunt vestimentis, hinc inde homines munitos applicant hostiis"); qui autem pugnare pro') pro- pria pace quam persona sua voluit,5) si aliud non habuit, psalterium aut librum alium, duros habentes asseres, ad pectus suum scapulari sup- 1) Žalm LX, 4. >) nemá 3. — !) istud 4. — *) nemá 3. — ') nos 2. — ") nemá 4. — ") vinum 4. — ?) et incauti 4. — ») ergo 3. — 3) nemá 4. — ") dyab. 2, 3. — *) extenderet 3. — *) ergo 3. — ") sucis 4. — ") Scharioth 3; Ischarioth 4. — *) Hauffin- stein 3; Hufinsteyn 4. — 7) impitum 2. — *) Tu vkládá 2 ješté slova: ad claustrum. — *) ostia 4. — *) ergo 3. — *) canpanam 4. — *) invocat 3. — *) ostiis 4 a tak nize. — *) Misto propria mà 2 proprima. — *) noluit 2. 

Strana 165
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 165 1309 posito*) pro thorace cautus applicuit, et sic ad Sed qui pugnavit") gladiumque manu baiulavit, 1309 defensionem iussus exivit; latomi, textores, su- tores, pistores, subulci et bubulci ad bella mi- nime docti, nudis aliqui pedibus et quidem in camisiis, divina armati virtute, frementi impug- nancium") multitudini se opponunt et?) qui tunc affuit, unum inermem de familia beate Virginis in Seedlicz patrone sepius conspexit contra du- centos, qui dispergere et rapere venerant, pug- nare eosque immisso *) terrore fugare ; foris enim armati plurimi, intus inermes pauci. Cum autem ex multitudine populi impugnantis violencia quan- doque portam aut hostium infringere nititur, statim ex genitricis Dei adiutorio paucitas claustralis familie restitit viriliter, pluresque sauciatos vulnere, affectosque morte retrorsum regredi compulit! per vim belli. Erat autem in diversis locis claustri et horis diversis diei sepe repetita talis miserabilis pugna. ") Plures itaque, quorum numerum dicere non presumo, qui re- plere sua marsupia avide") de Monte venerunt, miserabiliter interfecti plaga utique non hominis, sed Dei iacuerunt. Postea quoque iumenti sta- bula, cellaria, angulos, et cameras suis morti- ciniis impleverunt.") Facta est autem cum eis misericordia, cum daretur absque prece et precio sepultura. Protexit") itaque die illo glo- riosa celorum imperatrix Maria suorum propug- natorum devotam audaciam, ita quod nullus,*) qui erat de domo et familia monasterii Scedli- censis, nec in capillis sui capitis seu quibus- libet") membris aliis in acerrimo illius con- flictu") certaminis lesus fuit. Unus tamen de fa- milia Scedlicensi iactum modicum lapidis susti- nuit, qui subito postea sanus factus saliit sicut cervus. Iuvit ad hec bella preclara Maria puella, Ipsa maris stella fecit, quod tanta procella, Que tune de cella monachorum corda tenella Pellere temptavit, nullum penitus superavit. Hune virgo stravit, vel eum de lite fugavit. Tunc exultavit monachus, laudes recitavit, Matrem laudavit, que tanta gravamina cavit. Montani fugiunt, confusi postea fiunt. Capitulum CVII. De pressuris et violenciis, quibus Aula Regia succubuit temporibus Heinrici, ducis Chorinthie. Velle michi adiacet, sed posse non invenio, ut explanare valeam illam oppressionum mise- riam, que sub Chorinthiani dominio est Aule Regie illata monasterio. tamen hic faciam ") fore notam bona que claustralia dure qui se pro principe gessit. Etsi non totam, Partem pressure, Chorinthus pressit, Si id, quod a subditis delinquitur, rectori- bus consciis totum impiugitur *), iste dux Cho- rinthie auctor") malorum plurium in Bohemia à pluribus demonstratur. Quid unquam*) peri- culosius regno esse poterit, quam cum populus subiectus regi suo nullius honoris aut timoris debitum persolvit? Non sana lex, incuratus rex. Unde tibi o depauperata Aula Regia, quod mile marcas argenti gravis ponderis Hein- manno") dicto de Duba dare cogeris, nisi quia idem Heinmannus civitatem tuam ') Landiscro- nam") et circumiacentem provinciam propter interitum Wenceslai?) regis iuvenis violenter rapuit, potenter tenuit et nequiter possedit. Demum quia Chorinthianus rex sepe requisitus facere tibi iudicium et iusticiam de illata vio- lencia noluit, quia non potuit, tu compulsa") es mile marcas illi solvere, cui,*) si rex esset iudicans in equitate, in nullo penitus tenereris. Nichil solvisses, si coram equo rege equa lege contendisses. !) Landškroun v někdejším kraji Chrudimském, jeden střed zboží kláštera Zbraslavského ve východních Če- chách (viz Reg. Boh. II, str. 866 a 867.) #°) superposito 3. — ^) inpungnancium 2 a tak niZe. — ') eciam 3. — *) inmisso 2. — ') conpulit 2. — ") pun- gna 2. — ") avidi 4. — *) inpl. 2. — 7») Perrexit 3. — *) ullus 3. — ") quibuslibet sui membris 3. — ") proflictu 3. — ') ten- tavit 4. — *) pung. 2. — ") facio 2. — *) inping. 2. — *) author 4. — *) umquam 2. — *) Heyn. 4 a tak níže. — *) Lan- dizcronam 3. — *) W. 2. — ^) conp. 2. — *) tui 4. 

Strana 166
1308 166 Sed tu solvisti, quia iusticia caruisti, Et puto, bis mille marcas tibi redderet ille, Si vivens esset; sed talis questio cesset. Videns autem rex iste, quod ipsum parvi- pendentes magnates et universi nobiles Bohemie devastarent tam totum regnum quam claustra undique, nunccios misit pro subsidio ad avun- culum suum Stephanum, ducem Bauarie,') qui trecentos pugnatores roganti destinavit pro iuva- mine. Erat autem Chorinthiani intencio, quod cum illis hospitibus regni incolas vellet oppri- mere,*) seque in regno firmius solidare. Ili igitur Bauari de alienis rebus avari veniunt anno Domini MCCCVIII? mense Septem- bris pariter in Aulam Regiam et facti sunt") illi domui hii" hospites in ruinam maximam et rapinam. Quidquid") tunc in Aula Regia inve- nitur, totum consumitur, monachisgue minus ni- chilo relinquitur, deinde inter villas duas Aule Regie, Chuchyl') scilicet Maius et Minus, !) et aquam Multauiam se totus ille exercitus ponit, et omnia, que in villis, agris, prediis, grangiis ad monasterium spectantibus invenit, rapit to- taliter et consumit. Horum itaque raptorum pre- sencia facta est omnium rerum absencia in Aula Regia desolata. Deficientibus tunc victualibus conventui cum aliis octo monachis in villam no- stram?) Slabs,") ut ibi utcunque necessaria haberemus, ego fui missus pariter; fuimus ibi") non tamen securi Accidit autem, ut in die?) beatorum Prothi et lacincti iidem?) Bauari*) erectis panneriis suis et vexillis ante curiam, in qua mansimus, venirent cum armis; spoliata tota villa curiam impugnant?) et nisi omnia, que sunt in curia, dentur, incendium minantur. Magno nos percussi") timore ipsis, ut tantum ignem non mitterent, quinque sexagenas gros- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. sorum promisimus assignare, quos receperunt, et nichilominus omnes villas in circuitu nostro sitas depredati sunt. Testatur hoc frater Fride- ricus Bauarus," quem eodem tempore alter Bauarus armiger per unum telum a balista emis- sum ad posteriora dorsi fere salutaverat, sus- cepit autem hostium hostilem bauaricam saluta- cionem pro eo. Scio hominem, qui tunc propug- naculum curie ascendit, capiti galeam imposuit, *) non quidem ut pugnaret, sed ut impugnantes ") terreret et repugnancium") numerum augeret. Quantas putas tunc anxia Aula Regia circa Landiscronam, *) Wilhelmswerd,? Tribouiam”) et in circumiacentibus*) ibidem hereditatibus sustinuit miserias? Utique infinitas. Cum enim hic in facie Chorinthiani regis a regalibus homi- nibus tantas in se sufferret angustias, certissime hereditates illas tunc circumdederunt tanta mala, quorum non erat numerus; omnes enim vicini istarum Aule Regie hereditatum depredati sunt eas, oppresserunt eas et cotidie") abhominaciones fecerunt ibi pessimas. Gemitum tunc pauperum ibi audivi, virgines, mulieres exutis vestibus nudas et flentes currere vidi, gemitus meus tunc non erat absconditus, sed super hiis") malis con- turbata sunt omnia ossa mea et anima mea tur- bata est valde.) Quociens autem videntes oppres- sionem pauperum exitum aquarum deduxerunt oculi mei, notum est Domino, qui posuit*) lacri- mas meas in conspectu suo;*) meror eciam ex- uberans transfixit cor eciam abbatis piissimi, cum videns videret affliccionem populi sui; raro enim vel nunquam?) erat dies, in qua pauperibus a spoliis foret quies. Omnes enim sub Chorinthiano rege milites, quantumcunque?) viles, reges esse volebant et in pauperes nostros ferocem tyran- nidem exercebant. Jesko*) dictus de Schiltberg volebat esse rex unus, Johannes Wusthub*) rex !) Chuchel na Vltavě na silnici ze Zlichova do Zbraslavi, ale ne v Chrudimsku. — ?) Slapy asi hodinu jižně od Štěchovic, osada v nynějším okresu Zbraslavském, druhdy to byl zvláštní statek (v. mou publikaci: Decem registra censuum Bohemiea str. 10.). — ?) 11 září. — +) Lanškroun, Ústí n. Orlicí, Česká Třebová. — 5) Zalm VI, 4. — 5) Zalm LV, 9. ') Babarie 2. — *) obpr. 2. — ^) nemá 3. — !) ii 4. — *) quiequid 4. — ") Cuchil 3, 4. — ") Slabs, ut ibi ut cum nec 2. — ") nemá 3. — °) idem 2; ibidem 3. — P) Babari 3. — *) inpung. 2, 3. — ') percusso 2, 3. — *) Babarus 3 a tak niże. — *) inpos. 2. — *) pugnantes 4. — ") repungn. 2, 3. -- *) Wilhelmswerde 4; Wilh. et Trib. 3, 4. -- 7) Tri- boniam 4. — *) circumiac. civitatibus 2. — ^) cottidie 2. — ^) iis 4. — *) ponit 3, 4. — ^) numquam 2. — ^) quantum- cumque 2. — *) Jescho 4. — ‘) Schilberch 3; Schiltbergh 4. — 5) Wuschub 2. 1308 ! 1310 

Strana 167
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 167 eo pluribus premebatur extorsionibus coactivis. Luebant predonum viciniam?) oves et boves et 135 unus, Petrus de Santbach !) rex unus, Jenisius ?) 1310 1310 de Geyrsberg") rex unus, Bohonko ?) de Schon- berg") rex unus, Witigo de Swawonicz*) rex unus, Vlricus de Brandeiz') rex unus. modo sunt, rapiunt quasi mures. Reges tunc fures Hii omnes, cum vix sint homines militares, plus habent de fastu et tyrannide, quam reges ipsi; namque") cum essent nobis vicini, non cessabant sine intermissione nostris tunc pau- peribus") vim inferre. Cupientes vero tunc tem- poris“) redimere, quoniam dies mali fuerunt, totum censum nostrum, plus videlicet?) quam trecentas marcas, hinc inde vicinis raptoribus ut lupis rapacibus dedimus, ut saltem sic ?) pacis commodum nostris hereditatibus emere- mus." Dedimus tunc Jesconi de Schiltberg,") ut solum uno anno nobis parceret, marcas cen- tum octoginta, Petro de Santbach ac suis ami- cis marcas sexaginta, Johanni Wusthub*) quadra- ginta, Vlrico de Brandeiz") marcas triginta; sic itaque licet inviti totum censum tyrannis largiti sumus, nobis nichil reservantes penitus, ut here- ditates indempnes aliquantulum servaremus. Pro- fuit nostrum donum sed non multum, qui enim consuevit aliena rapere, pro modico ducit fidem et pactum, quod fecerit,") violat. ") Nescit servare pactum, qui scit spoliare. Videntes autem quia per dona illesa bona nostra servare non possemus, ipsa Heinrico de Гура regenda commisimus,?) sed condicione tali, quod proventuum nobis deberet media pars dari, sed totum sustulit et porcionem, que nos contingit, nobis solvendam forsitan in posterum reservavit; solvit, tamen^) nescio quantum. Et quid plura? Certe conversus audies abhomina- ciones") hiis") maiores, que Chorinthiani tem- pore illate sunt Aule Regie. Cum enim esset hec domus vicina et presens maleficorum *) aspectibus, universa pecora campi, que huius fuerunt mona- sterii Wilhelmus Lepus dictus de Waldek non leporino sed lupino more uno die quingentas oves monasterii abstulit, nec reduxit, una eciam sola vacca tunc remanserat in Aula Regia. Novi autem hospites, quos de Mysna anno Domini MCCCX? mense Augusto Chorinthianus vocaverat ad regnum Bohemie, nova mala Aule Regie ra- paciter satagunt inferre. Cum enim isti in Praga violenciam maximam perpetrassent et in circuitu eius fere omnia devastassent, a civitate propter metum Bohemorum elongare se minime presu- mebant, unde cotidie") faciem suam asperam ad abbaciam, ) ut quid®) raperent, convertebant. Sic itaque diebus cunctis, quasi quibuslibet horis non discipline, sed rapine intuitu isti hostiliter in virga ferrea Aulam Regiam visitabant. Sed cum monachi remedium aliud non haberent, oracionem sacerdotes et levite ad altare crebro cum lacrimis faciebant. Erat autem quasi iam ad") consuetudinem ductum, quod campane ge- mine indicantes') pugnam aut rapinam terribilem darent sonum; sepe heu accidit, quod ad cam- pane sonitum hora diei inchoata a monachis in choro psallentibus intercipitur, cibusque in mensa à ieiunis dimittitur, a lecto sine sompno quan- doque surgitur. Cum enim turma") predonum cernitur et ab ipsis vulgus vim patitur, ubique clamor flebilis extollitur, clamabant isti: Fugite, fugite, ecce partes adverse; alius clamabat: Heu me, quia depredatus sum; lugebat iste filium, alter patrem occisum, alter se iaculo percussum deplorat!) et alius rebus suis omnibus, quas") sub sole habuit, denudatum; tumultus magnus est in misero populo, quilibet flet pro dampno suo. Quis contristabitur super te o Aula Regia, domus inclita, o tenera filia, delicata habitacio, novella plantacio? quis nunc") auxiliabitur tibi? 1) Žampach. — ?) Kyšperk, Supí Hora. — 7?) Bohuněk ze Šumberka. Vítek ze Švábenic, podkomoří moravský. *) Geiersberg 3, 4. — ') Schonenberg 3, 4. — *) Swawonitz 4 — ") Branderz 3; Brandeys 4. — ^) nanque 4. — ^) temporibus 4. — °) tempus 3; tempore 4. — ») nemá 4. — 9) sit 2. — ") emerebus 2. — *) Schiltberch 3; Sciltberg 4. — *) Wuschub 2. — ") Tak 2; Brandechis 3; Brandeyz 4. — ") fecit 4. — *) violare 3, 4. — *) conmis. 2. — *) tantum ruko- pisy. — ^) abornin. 4. — ^) iis 4. — *) maleficiorum 4. — *) vicinia 2, 3. — *) cottid. 2, 3. — f) abbatem 4. — *) quit 9. — by Místo ad consuemudinem má 3 in consuetudine. — !) indicantem 2, 4. — *) turba 4. — ") deplorabat 3. — ”) que 2, 3. — ") tunc 4. 

Strana 168
1310 168 dies viduitatis et luctus venerunt tibi pariter, intus habes felicem tumulatum fundatorem, foris horribilem tumultuantem vastatorem.°) Hec que nunc facit tibi devastator, predixit tuus, cum viveret, fundator; priora scripta recole,?) inve- nies hoc expresse. Cum autem spoliantibus spolia deficerent et iam, quid spoliare possent circa Aulam Regiam, exterius minime invenirent, ad aliud vexacionis piaculum hii se predones pes- simi convertebant. Ipsi namque pecuniam mag- nam, modo videlicet centum marcas, modo?) qua- draginta, modo quinquaginta, nunc viginti, nunc decem iam tantum vel*) unam, modo plus, modo minus a paupere domo Aula") Regia minis as- peris exigebant; sed cum Aula Regia ulterius pecuniam non haberet, coacti sunt seniores do- mus plures monstrancias aureas et argenteas et vasa preciosa, que erant in domo Domini, fran- gere, calices quoque et pannos sericeos cum pulchro ornatu vendere et dare non pauperibus sed raptoribus. lF'undator eciam rex*) Wenceslaus domino Conrado,' abbati primo, ciphos, scutel- las plures cum suppellectilibus et clenodiis") diversis ex auro,") argento, lapideque precioso fabricatis dederat, que omnia Aula Regia in hoc arto*) gravamine posita a se alienare et assig- nare istis Mysnensibus ipsam ledentibus flebiliter est compulsa.") Sic igitur fere virtus omnis de Aula Regia per manus operancium iniquitatem penitus eviscerata est.") Audi aliud: nutriti erant in loco secreto infirmitorii domus Aule Regie porci pinguissimi,") qui Chorinthianorum et Mys- nensium proditi sunt cohorti. Ipsi igitur") ad malum proni uno mane ad Aulam Regiam ve- niunt, sepemque, que ibi erat, infringunt, mo- nachos quosdam vestibus exuunt et in Pragam porcos pariter deducunt. Sequuntur monachi plures, solis scapularibus induti, regem Chorin- thianum adeunt, et ut porcos rehabeant, sibi precibus magnis instant. Qui uni, qui potestatem et custodiam porcorum habuit, secrecius sic di- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. xit: Pinguiores horum monachorum porcos elige, occide, macta, nobis reserva, peiores vero hiis monachis redde petentibus. O quam rex iste est nobilis, cui magna cura est de pinguibus porcis et minima de federe pacis. Carnifex debet esse, non rex, cui nota est plus mactandi, quam regnandi*) lex. Non bene regna regis, nec digne nomina regis Portas,cum curas porcas,^) sic non bene duras; Rex semper fieres, si regni iura teneres, Et pacem faceres, post te staret tuus heres Antiquo more sub magno regis honore. Tanta vero pressura miserie coartabat*) interius tunc monachos Aule Regie, quod ex eis plurimos mera necessitas compellebat*) exire et in Praga sine cuculla) in solis scapularibus per vicos et plateas discurrere, predones querere et petere, ut si forte aliquid ex hiis, que ablata sunt, valeant rehabere. Flebant super tali mi- seria monachorum plures honeste persone et femine piarum mencium, quando ipsos in civi- tate ut scurras et girovagos*) conspicerent, quasi nude et misere hinc inde discurrere, nec us- quam consolacionis remedium invenire. De isti8 angustiis fratrem Theodericum") Thuringum in- terroga, qui expertus tibi!) dicet omnia. Erat autem Chorinthianorum tanta vesania, quod non solum rerum spolia, sed homicidia siciebat :) veridicus namque sermo") nobis retulit, quod per Chorinthianos dispositum fuerat, quod quis- piam in aliquo loco preeminenciori secrete de- beret stare et dominum Conradum,") abbatem Aule Regie iaculo misso de sagitta, cum inde procederet, penetrare. Causa huius exstitit, quia bonum regni et reipublice quesivit, ipsum autem Dominus custodivit, qui eius propositum bonum scivit. Audi nunc blasphemiam: frater Herman- nus,") magister curie in Praga, cum alio mo- nacho Aule Regie ablata queritans mestus ivit?) per forum Pragense. Hos cum Heinricus?) de !) Srovnej výše na str. 67 a 68 kap. LVII. — ?) Jindfich z Aufen&teina. *) vastorem 3. — ») nemá 3. — *) vel tantum rukopisy. — ") Aule Regie 3. — *) dominus rex 4. — *) €. 2; Co 4; Cunrado 3. — ") clenonodiis 2. — ") auro et argento 2. — ") arte 2. — *) conp. 9. — *) nemá 2. — *) pingwis. 2 a tak níže. — *) ergo 3. — *) regendi 2. — **) portas nebo partas 2; p jest toti2 dole pretrZeno. — ^) cohart. 2. — *) conp. 2. — ‘) cugulla 2. — *) gyr. 4. — ") Theodor. 4. — ') dicet tibi 4. — *) faciebat 4; sciebat 3. — ') vericidus 4. — ") nobis sermo 4. — ©) C. 2; Cunradum 3. — ^) Hermanus 2. — ^) ibat 4. 1310 

Strana 169
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1210 Huffenstein, marscbaleus?) Chorinthiani, vidisset et ad se vocasset, ipsis stomachanti voce talia dixit: Vos monachi state et audite me! Vos estis regis inimici publici et nobis contrarii, credite michi, quia vindicabo me de vobis; exite ad clau- strum, convocate conventum, nam ego adhuc infra triduum dierum tenebo capitulum vobiscum, vi- sitans visitabo vos in virga ferrea et baculo di- spersionis; ira mea seviet super vos, et super fratres vestros. Credite michi*) et hanc rem ha- bete certam, quia quibusdam de domo vestra personis de capite crinem") excidam, barbas evellam, linguas") de faucibus extraham, nec relinquetur vobis lapis super Japidem in omnibus edificiis et habitaculis * vestris; si alius scivit construere, et ego scio") destruere. Destruam utique omaia vestra edificia radicitus et non parcet vobis oculus meus. Hec fratribus vestris nuucciate in nomine meo, ut se adaptent capitulo a me cüm ipsis post triduum celebrando. Quem non terreret crudelis viri, qui gloriatur in ma- licia, relacio et legacio tam aspera? O quante formidinis timor horum duorum monacborum corda propter minas istius concutit! Attoniti igitur") niehil illi? blasphemo?) respouderunt, sed ad se ipsos reversi muíuo dixerunt: Tu Doinine universorum, qui nullam habes indigen- ciam, voluisti templum tuum fieri in Aula Regia; conserva domum istam inviolatam Domine, tua est*) enim") potencia, tuum est regnum Domine. Audi igitur verba huius, qui loquitur mala super- vacue; parum enim cootra nos, qui servi in- utiles domus fue sumus Domine, locutus est coun- tumax iste, sed contra te Domine, rex celi et terre. Tibi namque ad gloriam sempiternam per servum tuum Wenceslaum, regem pium, locus iste est") constructus et oblatus, ut sit memo- riale nominis tui ibi in secula. Conserva domum istam pie Deus et in ea habitantes pusillos cum maioribus. Nuncciatur igitur in Aula Regia illa, quam protulerat os superbum, blasphemia, tur- bat sermo ille monachos omues in capitulo, in- ') Druhá kniha Mach. III, 24. 169 iunguntur oraciones, ut dominus Deus de sanc- tuario svo super domum hanc et suam“) fami- liam respiciat et ipsam in sancta pace conservet, orantesgue dixerunt: Tu Domine, gui Helyodo- rum“) fastuosum, ') qui manum suam coutra do- mum tuam temere levaverat et proterve coutra te os suum pouens in celum iuraverat, orante Onya, sacerdote magno, plaga funebri corripuisti, audi nunc istius contumeliam et opprobrium") blasphemantis, applica opus aliud^) manibus suis, quod manus sue non dominentür in domo tua Dowine et in nobis. Sed quid factum est? Ecce ille, qui os svum in celum posuerat, aliosque mactandi et fugandi votum incautus emiserat, Aulam qvoque Regiam evellere funditus propo- suerat, ipse die tercio fugatus et fere in ore gladii trucidatus est. Hoc*) divina virtus fecit, Sicut reserat consequens tractatus. Huffenstein Heinricus, magnus monachis inimi- cus, est tunc blasphema") locutus dicens: triduo locus iste Per me frangetur ac in nichilum redigetur. Fius frustratus est spe, sic nempe fugatus. Monstrat se stultum, qui vult extollere vultum Contra celestem | regem, facit hic sibi pestem Mortis, quam vite. Per se perit hic homo rite. Esse volens tutus, Contra te Christe, Omnium autem nostrum, qui usque hodie in Aula Regia vivimus, una est et eadem opinio et hec fides: Si illud venerabile corpus domini Wenceslai regis fundatoris in Aula Regia tumu- latum nou esset, propter intolerabilia adversan- cia") pericula ipsa Aula Regia deleta et funditus exstirpata fuisset; nos enim, qui eundem funda- torem vidimus et cum eo conversati fuimus, *) tam preclara virtutum opera de ipso cognovimus, quod propter suum corpus, quod est apud nos, omnes nostros posteros feliciores apud Deum fieri perpetuo reputamus. ”) marschalkus 4. — ") nemá 3. — ') crineum 4. — *) lingwas 2. — * vestris hab. 4. — ") sciam 4. — ") ergo 3. — *) nemá 4. — ?) blasphemi 4. — *) nemá 2. — *) nemají 3, 4. — *) nerná 2. — *) super 4. — 4) Elyod. 3, 4. — *) ob- prob. 2. — ‘) illud 2. — * Hec omnia 3. — ") blasphemia 2, 3. — ') adversantium 4. -— *) animis 2. 22 1810 

Strana 170
1310 170 Capitulum CVIII. Quomodo rex Johannes, filius Heinrici impera- toris, cum exercitu valido Bohemiam intraverit et Pragam expugnaverit anno!) Domini MCCCX*. Postquam rex Bohemie Johannes a patre suo rege Romanorum Heinrico in Columbaria !) separatus fuisset et posthec in Nurenberg") de Reno veniens per dies quatuordecim congrega- cionem principum et validi exercitus habuisset, factum est, ut in die beati Luce ewangeliste ?) a Nurenberg exiret et") versus?) Bohemiam pro- cederet. Erant autem cum Johanne rege, cum iam in Egram pervenisset, prout pater suus, Romanorum, rex prius sapienter ordinaverat, multi principes et nobiles. Fuerunt namque in suo exercitu dominus Petrus, Maguntinus archi- episcopus, Rudolfus, dux Bauarie, comes palati- nus, dominus Philippus, Eistetensis episcopus, Fridericus, de Nuerenberg") purgravius,?) Ber- toldus de Hennenberg,") Ludewicus") de Ottin- gen, comites Albertus de Holloch, ?) Heinricus de Bruneck") et Diterus") de Castello ", Sweuie advocatus, plures quoque alii") comites et libere condicionis viri de Alemania, qui omnes pug- nare venerant in valido robore et in*) multitu- dine magna. Erat autem exercitus horum mag- nus et fortis valde, electus ex omni florida mi- licia germinantis Germanie. Recensiti autem tunc sunt plus quam tria millia pugnatorum exceptis hiis,") qui affluebant cottidie de baronibus Bo- hemorum. Inter omnes autem iam dictos ad ve- niendum et ad dimicandum tardior") Rudolfus dux fuit*) Bauarie, eo quod principi Chorinthie, contra quem processit expedicio, coniunctus *) fuerit consanguinitate; tunc et?) postea cum Jo- hanne rege ex coaccione fuit corpore, sed cum Chorinthiano corde. Non modieum autem hoc PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. prestabat impedimentum Johanni regi ad suum 1310 propositum. Post hec in die Omnium sanctorum *) Johannes rex cum suo exercitu flumen, quod Egra dicitur, circa?) Radensfurth*) transivit, sed vadum difficulter cum amissione et iactura re- rum plurium adinvenit, abinde per Budein*) 6) directo itinere procedunt et in die beate Eliza- beth?) Johannes rex et cum eo universi tam Ale- manie quam Bohemie principes et") magnates ante Montem Kuthnam) pervenerunt, ipsum *) quoque impugnare viriliter inceperunt. Dederant enim quidam barones regi Johanni talia con- silia, quod prius debellari debeat Mons, quam Praga. Dampnosum fuit! hoc consilium; Mons enim Kuthnensis") Johanni venienti principi pa- cis plus quam Praga restitit, quia insipiens vulgi in ipso habitantis colleccio nichil de suo proprio bono intellexit. Heinricus autem de Hau- fenstein^) ex parte Chorinthiani cum aliquot ga- leatis Montem intravit, et ibi per promissa sub- dola et verba inania excecabat plebeium popu- lum, quod bonum oblatum et regem verum re- spuit et ei, sub quo mala sustinuit, in pro- priam perniciem adhesit. Impugnabant?) isti de foris, at ^) illi resistebant de intus et inter hos varios eventus belli iam hunc iam illum con- sumpsit gladius; sed et Heinricum de Lypa, *) qui fideliter regi Johanni astitit, baliste iaculum aliquantulum, non tamen letaliter vulneravit. In omnibus tamen concursibus regis Johannis exer- citus semper vicit et de parte adversaria plu- res cepit. Videns autem rex Johannes et hii,") qui cum ipso erant, quod tempus aptum belli- cis actibus tunc non esset, nam iam *) hyemps horrida nivibus volantibus, frigoreque et gelu iam cuncta arva stringentibus graviter advenis- set, sciens quoque, quia moram ante Montem facere dispeudiosuni foret, castra abinde universi )) Colmar, — ?) 18 října. — ?) Albrecht z Mohenlohe. — !) 1 listopadu. — 5) RadeÉov v Loketsku někdejším, némecky Rodisfurt, kde byval od starodivua pfechod pres Ole z Loketska nebo Sedlecka do vnitř země České. -- 6) Budyně v Litoměřicku asi dvě hodiny od Roudnice, — *) 19 Jistopadu. U expugnaveril. Annus Domini MCCCX“ 3. -—"; Nurenbercb 3 a Lak niże. — ") ut 2. — ") reversus 3. — ") Nu- remb. 3. — *) burg. &. — ") Henberg 3. —- *) Ludouicus 4. — — Y) nemá 2. — *) nemà 2. — *) iis 4. — ") tardire nebo. tardue 2. — ©/ nemi 4. — *) Ditherus 4. — *) Castella 3. 3) convinctus 4. — *) nemá 2. — ") Radenslurch 4; Radenswrth 3. — *) Tak 2, 3; Budin 4. —- ") nemů 2. '; Ottogen 2; Olinren 3 — "; Biunek 2; Brunetli 4. — — !; Cuth- nam 3. — *) ipsum 4. — !) hoc fuit 3. -- ^) Cutbn. 3. — ^) Huffnst. 2; Hutfenst. 4. — *) Impunyn. 2, 3. — ») ac 3. — 3) Lippa 3; Lipa 4. — ') ii 4. — *) nema 2. 

Strana 171
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1310 moverunt, et ad civitatem Coloniam,!) que est super‘) Albeam,") sequenti die dominico ?) pariter applicuerunt. Fuerat autem prius clandestine regi Johanni spes facta, quod eum suscipere vellet civitas hec, non erat autem secuta res, quamvis precedens fuerit spes. Misit autem do- minus Petrus,") Maguntinus archiepiscopus, ad cives civitatis illius et nuncciavit eis dicens: Bonum commune querimus, pacem in regno re- formare venimus, quia viri pacifici sumus; nunc autem intromittite nos ad civitatem et corona- bimus in ipsa vestrum regem, qui dabit vobis pro hac gracia graciam ampliorem et quantam- cunque habere volueritis perpetuam emunitatem. Qui contradixerunt dicentes: Nolumus hunc pri- mo regnare super nos, sed quidquid") Praga, nostra metropolis, fecerit, hoc et nos similiter faciemus; non enim fuit illi civitati datum de- super, quod primo deberet ipsam ingredi rex iusticie, princeps pacis. Inito autem consilio sa- niori consumatis ante Coloniam sex diebus die") septima, hoc est in uno sabbato ante Pra- gam totus venit exercitus impetu magno.?) Fue- runt autem tunc in civitate Heinricus") Chorin- thianus, qui se pro rege*) gesserat, Fridericus filius marchionis Mysnensis, quia idem avunculo suo in auxilium venerat cum omni illo) exer- citu, qui prius plurima spoliarat.*) Hii omnes ad resistenciam se adaptant; foris autem cum rege Johanne inter gloriosam miliciam cives Pra- genses fuerunt plurimi inantea nominati, qui à facie fugerant Chorinthiani. Et quia Praga cum muris, excelsis turribus et fossatis ac elevatis domibus fortiter civitas est munita, quod ipsa concordantibus incolis reputatur inexpugnabilis, exercitus igitur,?) qui iacuit foris, arte cepit tune uti pro viribus. Secretissimos namque nunc- cios amici de exercitu mittunt interius ad ami- cos, et ut communi bono intendant et regi Jo- hanni adhereant, variis exhortacionibus procu- rant, aliis munera promittuntur,*) aliis terrores !) Kolín. — ?) 22 listopadu. — ?) 28 listopadu. *) nemà 3. — *) Albiam 3; Albam 4. — ”) P. 3. — *) quicquid 4. — *), die autem septimo 2; 171 incuciuntur. ‘) Multorum animus ad Johannem regem inclinatur, Chorinthianus refutatur, et id ipsum ei, qui contempnitur, occultatur. Tanta namque regnavit sub Chorinthiano perfidia, quod jam unicuique vix de patre aut fratre posset esse aliqua fiducia secura. In angulis *) tamen aliquando viri pacifici latenter conveniunt et ") inter se, quid agere debeant inter has angustias, conferunt et inquirunt. Non defuerunt autem in- troeuntes et exeuntes de civitate, qui") nova et occulta consweverant nuncciare. Inter hos vero unus fuit Berngerus") sacerdos, Elizabeth re- gine capellanus, qui ut ingredi et egredi civita- tem posset securius, subtilis indicitur sibi mo- dus. Literas namque quasdam suas, in quibus quedam acta iudiciaria pro quadam ecclesia erant conscripta, ad manus accepit et ad eos, qui cu- Stodiebant portas civitatis, accessit et ait: Vos domini me bene noscitis, quod") sum filius hu- ius civitatis; videte literas meas et legite eas, quia causam habeo pro ecclesia terminare coran domino Maguntino; unde si hiis diebus negli- gens fuero, labores, expensas cum ecclesia to- tum perdo. Nunc ergo, queso, audite me: rogo, ut quociens ") venero et vos pro introitu et exitu rogavero, intromittite et emittite me, nulli") enim nocere propono. Qui responderunt: Per- sonam vestram, domine Berngere, bene noscimus; ne vestram perdatis ecclesiam, portam vobis, cum veneritis, aperiemus. Hic itaque intravit et exivit et hine inde secreta consilia non pro ecclesia, sed pro tota Bohemia portavit et eciam reportavit; fuit autem hec voluntas beneplacens Deo. Post plurimos igitur tractatus absconditos tam inter eos, qui intra, quam eos, qui extra civitatem fuerant, ordinatos et factos idem Bern- gerus Maguntino archiepiscopo signum dedit dicens: Quandocunque cum maiori campana die crastina apud beatam Mariam in Leta curia pul- satum fuerit, mox de castris surgite et civitati cum festinacione appropinquate, tradet enim Do- die septimo 3. — *; H. 3. —- *, rege in civitate &. — ") isto 3. — *) spolarat 3; spoliaverat 4. — ") nemà 3. — *) promittunt 3, 4. — *) in- cutiunt 4. — 5, anculis 3. — ") nemä 3. — ') quia 3. — *) V 4 nadepsáno jest nad slovo to: Berengarius. — ') quia 3, 4. — =) quoties 4. — ^, nullo 3. 22* 1310 

Strana 172
1310 172 minus cras?) civitatem hanc in manus vestras; si autem et secundo et tercio sonus campane invaluerit, ne quaquam?) moram facite, sed cur- rite et civitatem comprehendite. Erat auiem, ut testimonium perhibeam veritati, talis ordinacio maxime necessaria et expedieus omnino. Frigus intentissimum tuoc erat, nix, gelu, pruina?) cum glacie terre saperficiem operiebant, que bomines et iumenta nimium ledebant; habitabant enim") iu tabernaculis et tentoriis, deficieotibus quoque lignis visus raro") fuit ignis. Magni eciam*) dextrarii ct palefridi plurimi ex lesione frigoris fuerunt") excoriati, deficiebant insuper omnia tam hominibus quam animalibus ceteris alimenta, nec exercitus iam alium victum habait, nisi illum, qui de Aula Regia et de quibusdam aliis Jocis ") occulte apportatus fuit, unde iam plerisque et maxime Rudolfo, duci Banarie,*) propositum fuit exire sine fine de Bohemia, et jam querebant opportuvitatem, ui discederent. Domiuus autem Maguntinus cum Johanne rege disposuerani,") ubicunque possint, in castris nobilium se reci- pere et in bohemia hyemare. Dixerat namque sepius Maguntinus: Eciamsi cuspides, lancee et lapides ruant de celis more nivis et pluvie, ad hoc”) nos, quos sanctum misit imperium pro reformacioue istius regni Bohemie, illa non po- terini terrere; tantum Dominus dirigat vias nostras. Erat namque in eo magna mentis con- stancia. Et quid plura? Ecce dies adest crastina, dies inquam illa, quam fecit Dominus, iu qua misit redempciouem regno et populo desolato miserator et misericors Dominus ; dies enim boni nunceii hec est. In hora enim quasi nona tercio nonas Decembris!) quidam viri, quos ad hoc specialiter elegit Deus,") pariter in civitate con- globati convenerunt, ut illis miseriis, quas pa- ciebatur regnum et civitas, finem darent, aut suam vitam perderent; pauci autem erant. Bern- gerus autein sacerdos cum quibusdam sub) silencio turrim beate Virginis ascendit, campa- !) 3 pros. *) civitatem hane cras in m. 4. — ?) quam 2. — 3) bruma 3, 4 — ") nemà 2. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. nam semel, bis et*) tercio sonare fecit. Ad hunc^) 1310 sonitum exercitus se movit, ad peelia disponit, et ad civitatem festinat, ad diversas autem partes civitatis exercitus se applicat, et ubi ingredi urbem apcius valeat, diligenter explorat. Interea jacula hinc inde volant et aliquos vuluerant;*) quidam vero de exercita portam urbis aunexam domui Nicolai de '"lurri aggrediuntur, sed re- palsam ab hiis,*) qui sursum fuerant, paciuntur. Tandem istis impugnantibus civitatem forinsecus ecce venit, multitudo armis induta bellicis in- terius et portam circa sanctum*) Franciscum iu- fringunt ligonibus et securibus, que non ultro, sed labore multo aperta est eis. Tunc leius") simul ingreditur civitatem exeveitus fatigatus, alii per fossata scandunt, alii super murum re- punt manibus, quia maximus erat ingrediencium tunc tamultus. Clamabat autem tuuc voce magna Heynmannvs') de Leuchterburg") dictus Cru- schina): Domum Nicolai iudicis Wacingeri,") ne quis eam introeat, interdico; omnia enim, que in ea congregata sunt, cum solio ego con- sumam in gaudio. Ingressus cst igitur") rex Johannes armatus urbem Pragensem et cum eo totus exercitus pugnatorum, omnes quidem te- neotes galeas in humeris et extractos gladios fulgurantes de vaginis in manibus suis. Chorin- thiani autem et Mysnenses et hii, qui cum ipsis erant, ad hospitale in ponte et ad castrum Prageuse fugeruut confuse a facie Johannis mag- nifiei regis. Clamabatur autem statim ex iussu Johannis regis ab omnibus, qui cum eo civitatem intraverant, voce magna quam sancta: Pax, pax, pax. Et facta est statim, quasi de celo venisset, omuibus pax. Singuli igitur homines civitatis mox sine timore aperiunt, que prius clausa fu- erant, hostia; gaudenter conspiciunt pulchra") novi regis magnalia, qui venerat iudicare cum iusticia. Ex illa hora omnibus hominibus civi- tatis clamatur et predicatur nisi pax et pax,?) depulitque priorem violenciam nova felix pax. — ") rarus 3. — ') enim 4. — *) fuerant 3. — ") locis apport. fuerat occulle 4. — *) Babarie 3. — ") disposuerat — posset 3, 4. — *) huc 4. — *) Do- minus 4. — *) turrim sub silentio 4. — *) nemá 2. — “) huc 3. — ©) vulneraverant 4. — *) iis 4. — *) beatum 3, 4. — ^) laetus ingr. civ. simul 4. — !') Heimanus 2; Hermannus 3. — “) Leuthenburg 3. — ') Crussina 3. — ") Waczingeri 3; Watingeri 4. — ^) ergo 3. — ?) ii 4. — ?) pulcra 3, — *) et pax nemá 2. 

Strana 173
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 130 Eadem") die quilibet, qui male depulsus fuit, ad id, quod suam est, redit, timorem deponit, securus dormit, arma cives consueta deponunt, concorditer mox ambulant et in suo novo rege exultaot. Civitas tunc secura stetit per diem, nec serata fuit per noctem. Hec felix mutacio dextre utique excelsi. *) Felix“) hec hora fuerat, quando meliora Tempora venerunt, que lites deposuerunt. Felix introitus fuit hic regis, quia ritus Pacis portavit, cum qua Pragam relevavit Felix rex iste novus et iuvenis; sibi Christe Vitam conserva multos annos et acerva. Felix es terra, tu tota Dohemia; gwerra À te cessabit, tecum pia pax habitabit. Felix fit civis et") rusticus ac") homo quivis Sub tali rege, sub quo fruitur bene lege; Felix claustralis monachus fit et hinc mo- nialis, Quod rex est talis, cuius tute") stat in alis. Felix invietus fit et ipse Deus benedictus, Qui delere bilem — vult .per regem iuvenilem. Felix vox resonat, que pacis munera donat, Pax, pax clamatur, ex hocque") rapina fu- gatur. sit prospera vita Johannis, felix per secula fiat. F'elix hiis") annis Regnet, proficiat, Sine longa mora exorta nuncciatur leticia ad loca omnia, proxima quam longinqua. Venit itaque desideratus nunccius ab illis monachis, qui cum novo rege Pragam intraverant et omnia viderant, missus velociter currens in Aulam Re- giam ad novam leticiam nuncciandam. Venit autem illuc tarde, cum videlicet sol occidisset et plurima pars monachorum soporem oculis lecto recubans ^) iam dedisset. Ad tam letum nunccium leciorem nuncciantem eventum exper- gisci fuit totum facile tuuc conventum. O quanta leticia resonat in Aula Regia ex hac fama! Ser- vabatur quidem tunc inter monachos bene si- lencium, cum esset post completorium, ut non loquerentur ad alterutrum, sed violabant in hoc 173 nocturnum silencium, quia omnes loquebantur ore iocundo*) et corde laudifero summo Deo. Unus quidem submisse clamabat voce sua ad Deum corde decantans, Te Dcum laudamus, te Dominum confitemur, alius exultabat et canta- bat, Denedictus Dominus Deus Israhel, et qui- libet, prout per suum affectum intus habebat di- vinum spiritum, pro magistro laudum formabat modulos magnificans Dominum corde leto. Ab omuibus autem fratribus tam bona nova audien- tibus jlla. nocte parum dormitur et graviter lux diei crastine, ut plenius materiam gaudii intel- ligant, ab omnibus exspectatur.*) Maue itaque *) surgunt, Deo gracias aguut et dicunt: Vincula rupisti claustri genitrix pia Christi, Et confudisti, quos blasphemos habuisti. Nunc fugit ad castrum — confusus, qui prius astrum voluit cunctis odiosus malus Aule Regis”) amicus. quasi fur latet ille Cho- rinthus, Qui se blasphemum fecit; nunc ecce Bohemum, Nullum iam ledet, sed nunc prior ipse recedet. Scandere pomposus Hauffenstein “) Heinricus, Sum *) foris, ast") intus 3 Quomodo enim Aula Regia vehementer ex- ultare tunc non debuit, quando a tot violentis oppressoribus et cotidianis exactoribus liberata fuit? Iste enim Heinricus de Huffenstein, quam alii complices sui, quandoque die uno ab Aula Regia, tunc pauperrima, octoginta millia panum et octoginta cerevisie vasa extorserunt et ob- tinuerunt * sine misericordia preter alia dona. Merito autem Aula Regia in nova resultat leti- cia, quod illum evasit principem, qui molieba- tur satis stolide muletare, quam mutare primum ipsius abbatem. Cum enim dominus Cunradus, ) primus abbas Aule Regie, pro bono regni statu in partibus laboraret Alemanie, ipsum dux Cho- rinthie ledere non valuit, ut voluit, unde iratus monachis sic dixit: Nisi vobis in Aula Regia abbatem alium, qui") nobiscum senciat, subito *) eodem 4. — *) Dei excelsi 4. — +) Haec felix 4. — ") ac 4. — ") et 4. — *) cure 2. — 7?) hoc, quod 2. — *) hie 3; iis 4. — *) recumbens 4. — *) iucundo 4. — *) expect. 4. — 4j igitur 4. — *) Haulenstein 3. — *) regie 9. — *) Dum 4. —*) aut. 4. -- *) optin. 4. —") Con. 4. — ") Misto qui nobiscum senciat mà 4 qui nobis consentiat 4. 1310 

Strana 174
1310 174 elegeritis, super vos mee flagella iracundie sen- cietis. Ad hec indiscrecionis verba monachi pre- sentes ") quandoque ore simulatorio responde- runt duci placencia, corde vero notabant?) et firmiter servabant contraria. Una enim erat tunc voluntas stabilis monachorum omnium, quod mallent prius vitam perdere, quam abbatem suum, ut patrem karissimum ?) turbare in aliquo vel mutare. Unde illud mandatum a monachis fuit reprobatum et iuste; ipse namque dux Chorin- thie, qui mutare abbatem disposuit, primitus fu- git ac abbas magno post hoc in honore reman- sit. Volebat eciam eiusdem ducis rudis simpli- citas, ut?) frater Hermannus conversus, magister sutorum in Scedlicz,") ibidem factus fuisset ab- bas, qui respondit: Domine rex, prolixam bar- bam habeo, literas tamen nescio, nec*) sacerdo- tali fungi possum officio, conversum eciam ab- batem esse non patitur ordo. Ad quem ille: Si tu nescis legere aut cantare, cantet et legat alius pro te, saltem tu nomen portabis abbatis, ") cuncta dispensabis nostre suffultus presidio po- testatis. O quantum cecus fuit hic homo, vel nichil equus Aut simplex ut equus, qui vult, quod sit quasi Grecus Abbas barbatus. Foret hircus iure vocatus Abbas, si staret barbatus, cum celebraret. Et factum est statim, ut Johannes rex, im- peratoris filius, civitatem Pragensem potenter cum suo exercitu esset ingressus, Heinricus,") dux Chorinthie, a facie sua fugit ad Minorem civitatem et ad castrum Pragense cum suis sa- tellitibus universis. Fugit autem cum eo de ci- vitate Maiori omnis violencia et remansit in ea auctore") Johanne rege pax et iusticia usque in hodiernum diem. Cum autem Johannes rex mo- raretur in urbe sub pace, Chorinthianus in ca- stro, confuse per dies quinque continue inter ipsos habiti sunt tractatus varii, ut si forsitan inter hos principes modus aliquis posset con- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. veniens concordie inveniri. Et quid?) profuit dif- fusa habuisse colloquia? Ecce quinto") idus De- cembris !) nocte media Chorinthianus eum domina Anna, coniuge sua, ac tota familia latenter ne- mine persequente aufugit de Pragensi castro ipso post se cum apertis ianuis derelicto. Re- cessit igitur ^) nescienter omnibus dormientibus confusus de regno, qui plus quam annis tribus in ipso regnaverat ignominioso modo et regi- mine satis confuso. Deduxit autem secum Hein- ricum, civem Pragensem, dictum de Lapide,?) ac pueros plures civium captivos, quos Wilhel- mus dictus Lepus omnes per vim de eius ma- nibus, cum fugeret, liberavit, Pragamque re- duxit. Mira res, cum Heinricus, dux Chorinthie, latenter fugeret, fugiensque quasi ursa raptis fetibus fremeret, iter quoque suum per Pecz?) circa Purgilinum *) faceret, accidit, ut eodem die et itinere uno abbates tres, de Scedlicz “) vide- licet," de Plaz et Aula Regia, qui pro Johanne rege laboraverant, versus Pragam cum sua fa- milia in equis et curribus procedere festinabant. Ut autem vidissent vestigia Chorinthiani fugien- tis, tota in ipsis elanguit virtus mentis; incaute autem ad hanc pervenere viam, eo quod mi- nime suspicati fuerant Chorinthie ducis fugam. Hos vero si Chorinthianorum furor comprehen- disset, ipsos quasi in pulveres manus insaniens contrivisset. Dominus vero, qui eos in exitu cu- stodivit, et in reditu ut pacis nunccios premu- nivit. Tunc premunivit Deus hos iustos ?), quia scivit, Et nisi tutasset?) Deus, hos ipsos lapidasset Furor tunc gentis male de Praga fugientis. Sed tali morte vixissent perpete sorte, Namque reportarunt pacem, mala queque fu- garunt. !) 9 pros. — ?) Jindřich od kamene. — 9) Která to ves nedaleko Křivoklátu, neumíme pověděti. — *) Křivoklát ") parentes 4. — *) vocabant 2. — ») char. 4. — *) quod 4. — *) Scedlitz 4. — *; ut 4. — *) abbas 3. — ") Hein- ricus — civitatem nemà 3; H. dux Co. 4. — ") authore 4. — *) quit 2. — 7) vero 4. — *) ergo 3. — *) Zcedlitz 4. — *) nerná 2. — *) custos 2. — *) curasset 4. 1310 

Strana 175
PETRA ŻITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. Capitulum CIX. 1! Quomodo rex*) Johannes pacem in regno Bo- hemie ordinaverit et coronatus fuerit anno”) Domini MCCCXI*. Grates nunc omnes reddamus domino Deo, qui sua nos pietate liberavit a Chorinthianica 5) potestate. omnes, grates referamus qui nos absolvit ab isto curam tutamine segni secum tenuitque tyrannos, qui vivebant quasi fures pacem minime facientes. nunc horreo scribere plura, sed nunc volo scribere leta Nune concurramus Et laudes Christo,") Principe, qui regni Gessit tres annos, Ac") alios plures, Regnum ledentes, Hec quia sunt dura, Hiis hec*) sit meta, et dicere talia, que plena sunt leticia, quam iocunda. Quis enim non existimet esse letum et omnino") iocundum, quod in regno Bohemie hactenus multorum malorum cooperto caligine novum sidus ") quasi de supernis celitus emissum rutilans emicuerit, a cuius luminoso radio conti- cuerit magnus ") error? Quis non putat divinum esse misterium id, quod miraculose cernimus? Factum enim?) iam videmus, quod heri et nudius tercius impossibile fieri omnis iudicabat sensus humanus. Qualiter non putemus divine misera- cionis evidens argumentum, quod per regem Jo- hannem adolescentulum, quartum decimum etatis sue habentem annum, in regno eciam novellum tante tranquilitatis tam subito fecit Deus commo- dum? Statim namque cum civitatem Pragensem primo ingrediebatur rex iuvenis iste, pax clamaba- tur et eiusdem pacis benediccio in omni loco mox uberius augebatur. Primam") igitur suam curiam rex iste novus indicit et ut omnes Bohemie magnates in Pragam in festo Nativitatis Domini veniant, cunctis scribit. Omnes itaque statim huic edicto novi regis barones quam nobiles regni obediunt et in Pragam pacifice, ut rex imperaverat, parati *) concorditer veniunt. Ve- nientes auteni veniunt cuni exultacione, portantes 175 vestimenta militaria, dimittentes domi arma sua isi: bellica, que prius consueverant ubique suspi- cantes prelia. Omnes itaque regni incole in Praga pariter congregati in novo suo rege exul- tant, Deum glorificant, regem proni in terram suscipiunt et honorant, servicia prompta regi suo") exhibent, fidelitatisque perpetue iuramenta cum homagio sibi prestant. Omnes intendentes in regem aspiciebant vultum eius tanquam vul- tum angeli stantis inter illos. Fuit enim tunc et est hodie iuvenis pulcherrimus, decorus aspectu, candidus in facie et") rubicundus, electus ex millibus, speciosus forma pre filiis fere omnium hominum, quos in eis temporibus speciositas germinavit Germanorum, aut produxit elegantis nature decora proceritas Bohemorum. O quo- ciens illis diebus sonus applausionis illudens meis auribus intonuit, ista quoque vox pluri- morum a populo fuit: Rex iste tener et delicatus. eleganter dispositus plus est angelo, quam ho- mini comparandus. Dixerunt eciam plurimi illo die: Species decoris regis huius exigit, propri- umque nomen eius indicit, quod Dominus con- solari populum suum velit, Johannes est enim nomen eius; quid autem Johannes nisi graciam Dei significat? Gracia Dei est, quod gracia et veritas per Christum Domini, regem istum vide- licet, facta est. Jubente tunc rege iurant regni nobiles in terra Bohemie facere et servare pacem et commodum et hoc servaverunt, quemadmodum polliciti, sunt pactum. Pax igitur") fit, quia Deus, auctor pacis et amator, sic facere per regem hunc disposuit; replentur ex") hoc campi uber- tate sub tranquillitate. Qui enim sua dimittentes malo tempore fugerant"), revertentes seminave- runt agros, plataverunt vineas et fecerunt fruc- tum nativitatis; locatur") locus populo, ubi antea deserta habitacio et ubi fuerat solitudo. Reliquias autem Chorinthianorum et Mysnensium, quas in quibusdam urbibus et presidiis Chorinthianus dux fusiens post se dimiserat, rex Johannes statim sua sollicitudine et convencione aliqua de finibus Bohenie exterminat, plurimas quoque *) Johannes rex 4. — *) annus MCCCX"; anno MCCCXP 4. — *) Corinthiana 4. — ") Cristo 2. — !) Et 4. — *) hic 3, 4. — ') iocundum omnino 4. — ^, sydus 2. — ") omnis 4. — *) est 4. — ^) primus 4. — ?*) nemá 3, 4. — ") suo regi 4. — *; nemá 2. — ') ergo 3. — *) nemá 3. — ") fugarant 2. — *) letatur 3, 4. 

Strana 176
1311 176 municiones regni dissipatas et a nobilibus oc- cupatas rex iste recuperat et adhuc, ut distracta rehabeat et regno uniat, intente laborat. Rex hic formosus ac pre cunctis geuerosus Angelicum vultum | gerit, unde Bohemia multum Gaudet et exultat et magna laude resultat, Nam consolata modo stat sibi pace relata. Siluit namque terra in conspectu huius pacifici regis et iuvenis, in qua prius tumultua- batur alter ad alterum tempore et regimine Cho- rinthiani principis seuis. Sed numquid unam tantum benediccionem habes pater omnipotens eterne Deus? Deuedixisti Domine terram tuam, benediecionem da eciam legislator super regem, Domine in virtute tua letetur?) rex, te orat suppliciter suus grex. Memento Domine David, quomodo unxisti eum oleo leticie, sic et tu ser- vum tuum regem nostrum unge. Dominus Deus, qui beaedixit plebi sue, glorificetur eciam, que- sumus, in hoc rege, quem tulit de domo patris sui et sinu matris sue, posuitque gregem suum pascere. Congregati igitur in unum omnes mag- nates, barones, quam universi nobiles regni Do- hemie dixerunt ad dominum Petrum, Magunti- nensem archiepiscopum, voto pari unaque voce: Regem nostrum Johannem, quem Dominus Deus nobis dedit, sacrum quoque imperium regno nostro legaliter prefecit, domine reverende, sancte unccionis et coronacionis beneficio ex vestro of- ficio dignemini benedicere et consecrare. Quibus respondit Maguntinus: Rem magnam postulatis, quam facere non bene presumo, nisi domini im- peratoris, cuius hic rex filius est, annuat bene- placitum voluntatis. Proponit namque imperator regi Johanni, suo filio, imperiales ad coronandum festivitates agere, quibus cum multitudine prin- cipum sollempniter quam personaliter desiderat interesse. Delectat namque paternum animum imperialis sue maiestatis oculo in diademate coronatum suum filium ovanter intueri in die coronacionis sue, quia hec dies erit leticie cordis 1) Pláč pror. Jer. V, 16. — ?) Dne 4 ünora, ale nedéle byla teprv 7 lendáfe římského nesprávně udal. PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. patris illius filium ardenti aumplectentis amore. 1811 Hec meis, inquit dominus Maguntinus, auribus imperatoris sermo instilabat, cum novissime versus Italian”) procesurus suum ınichi uni- genitum commendaret." At ill fervencius in- Stabaut, et ut ipsorum coronetur dominus, archi- episcopo precibus et precio exhibitis supplicabant, dixeruntque") itaque: Cecidit!) corona capitis et regni nostri, diu fuimus proh*) dolor acephali et desolati, nunc pie pater cornu salutis nostre erigite ct regem nostrum regni diademate coro- nate; mora enim, si qua fit, gaudium nosürum minuit periculumque inducit. Vobis, domine archiepiscope, consueta munera et honores de- bitos exhibebimus, festum celebre ad corona- cionem celebrabimus, apparatum quoque ad cul- tum?) regium adaptabimus, tantummodo regem nostrum coronate; hoc corde et ore pariter suppliciter exoramus. Videns itaqve fervorem universe multitudinis cozitabat admiítere peti- cionem populi supplicaniis et spopoadit et letati sunt universi. Exiit quoque*) sermo ad omnes, quia in proximo diadema*) regni suscipiet rex Johaunes, ad cuius*) festivitatis leticiam singuli adaptant, quam poterant, decenciam. Cum itaque omnes magnates, barones et nobiles regni ac de civitatibus singulis persone graviores vocati in Pragam letissime convenissent, ecce pridie Nonas Februarii,?) que tune dies proxima dominica post Purificacionem beate virginis Marie exstitit, Johannes rex una cum illustri domina Elizabeth, coniuge sua, in ecclesia maiori in castro Pragensi ante altare beati Viti martyris regali diademate per dominum Petrum,") Maguntinum archiepis- copum, eo decencius, quo devocius coronatus fuit. Aderant tunc omnes regni officiales sua officia legaliter exsequentes. Iste tenuit sceptrum, hic coronam, iste pomum, iste hoc, ille aliud,") quilibet ordine et gradu suo. Duo eciam iuvenes genere nobiles per regem tunc coronandum in ipsa hora facti sunt milites baltheo cincti mili- tari, qui ad tenendum preciosum diadema super února, tak že kronikář náš den dle ka- 7) letabitur 2. — *) Ytal. 3. — *) recom. 4. — *) dixerunt 2. — *) proch 2. — ^) regium cultum 4. — *) ergo 3. — ') dyad. rukopisy a tak niZe. — *) huius 3. — *) P. 3. — ") aliut 2. 

Strana 177
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1811 caput regium fuerant deputati. Horum unus filius erat domini Bohuslai !) de Merica, *) alius Fride- manni *) de Sman: O quanta leticia resonat hinc in ecclesia. Plebs tunc letatur et regi congratulatur, Quando coronatur rex, gens gaudens animatur, Extollens cantum. Movet a se concio planctum, Factum regis amant, pre leticia quoque clamant. Turba Bohemorum canit hoc, quod scivit eorum Lingua, sed ipsorum pars maxima Tewtunico- rum ") Cantat Tewtunicum,") sed clerus psallat amicum Carmen, quod cunctis placuit populis ibi iunctis. Et plures flebant gaudentes, quando videbant, Quod rex in capite fulget diademate rite. Post huius iocunde misse officium cum rex coronacionis rite suscepisset beneficium, de castro Pragensi rex cum regina cum magna descendunt gloria. Turba enim, que precedebat et sequebatur, erat innumerabilis, induta vesti- bus preciosis; capitibus autem novi regis et regine electis dextrariis insidencium erectum quatuor epistiliis velum quasi celum rutilans imminebat;*) ipsos quoque per civitatis utrius- que medium usque ad ecclesiam beati") Jacobi fratrum Minorum canens in tubis, cytharis et organis, tympanis et choris et in omni genere musice?) letabunda concio deducebat. In refec- torio autem Minorum fratrum opere mirifico se- dilia et mense parate erant pro convivio regio. Per loca eciam plurima distributa fuit epulatura familia; non enim in uno loco publico parari convivium tam magnificum poterat, quia frigus erat. Manducaverunt ergo") leti," epulabantur- que omnes pariter splendide. Omnes letantur, Laudat conviva Et qui cernebat Ac admiratur, lautosque cibos epulantur, regis convivia diva, sollempnia tanta, stupebat quod gloria tanta paratur 177 Sub breviore mora, Talia dictasset, satis est, si longior hora annus totusgue parasset. Cuius namque admirando vehementer non obstupescit animus, cum suis percipit auribus, quod sub tam brevi tempore rex decenter fue- rit‘) coronatus? Ipsum quippe Johannem regem, qui mense Decembri Pragam potenter intravit, mensis") Februarius subsequens decenter regni diademate coronavit. Huius utique ") festinate festivitatis censemus fuisse autorem *) celestem doctorem, quem huius regis hactenus exstitisse novimus previum et pium ductorem. Peracta ita- que coronacionis regie votiva sollempnitate ube- riori") leticia terra Bohemie non desiit") redun- dare. Ad curiam namque huius noviter coronati Johannis regis universi magnates certatim con- fluunt, pacem custodiunt, assecurantur et cal- cantur vie, que prius fuerant?) invie et quasi in solitudinem redacte. Cumque sub manibus regis Johannis prosperarentur omnia, totaque sibi pareret Bohemia, placuit regi de statu vi- dere, quis et qualis esset in Morauia. Mense igitur^ Maio eodem anno ^*) — ipse est annus Domini MCCCXI" — rex Johannes intravit satis in manu valida Morauiam dispositurus et con- solaturus eam; pressure namque continue gra- viter molestaverant ipsam, sicut et Bohemiam. Dominum Petrum, ?) Maguntinum archiepiscopum, dominum Philippum, Eystetensem episcopum, Albertum de Hoynloch *) et Bertoldum comitem de Henberg, *) Ditherum quoque dictum de Ca- stello, virum non minus animosum quam belli- cosum, secum tunc rex in comitatu suo habuit, quorum consiliis, sicut imperator Heinricus, pa- ter regis, disposuerat, in omnibus negociis rega- libus usus fuit. Reliqui vero principes et comi- tes postquam Praga et ea, que in regno sunt, Johanni regi fuerant subiugata, reversi sunt ad propria. Venit itaque Johannes rex in Morauiam et primo applicuit in Olomunez *) tocius Mora- !) Bohuslava z Boru zrodu pánů ze Švamberka. — ?) Fridmana (Fridúše) ze Smojna. k) Nad slovem Merica nadepsáno jest „z Boru“ v ruk. 3. — ") Theutonicorum 3; Teutonicorum 4. — ") Deuto- nicum 3; Teutonicum 4. — *) inminebat 2. — ») sancti 2. — *) musico 3, 4. — ") igitur 4. — *) laete 4. — *) fuit 4. — *) mensis Februarii annus 4. — ") namque 3, 2. — *) auctorem 2; auth. 4. — *) uberiori enitn 3. — *) desinit 3. — *) erant 2. — ^) ergo 3. — *) annus 2. — ?) P. 3. — *) Honloch 4. — *) Henberch 3; Hennberg 4. — *) Olomucz 3; Olomuntz 4. 23 1311 

Strana 178
1311 178 uie metropolim, ubi cum ingenti gaudio ab uni- verso populo est^) susceptus. Duodecim per dies ibi' mansit et ea, que ad pacem fuerant, ordi- navit. Venit etiam tunc ad Johannem regem Bo- leslaus, dux Wratislauiensis, qui dominium te- nuit ducatus Oppauiensis. Interuenientibus quo- que ibidem pluribus tractatibus rex cum duce amicabiliter concordavit et regi dux terram Op- pauie voluntarie resignavit. Idem enim") duca- tus Oppauie ab antiquo ad regnum pertinuit Bohemie; insurrexerunt autem quidam barones de*) ducatu Oppauie contra Nicolaum ducem, ve- rum ipsorum dominum,') qui frater exstitit do- mini Wenceslai, regis Bohemie, fundatoris Aule Regie, et ipsum ducem expulerunt, ") seque Bo- leslao, duci Wratislauiensi,") ultronei cum civi- tatibus subdiderunt, qui dominabatur eis usque ad presenciam istius regis Johannis.?) In eadem") premissa?) concordia!) rex duci promisit dare et solvere in certis terminis marcarum argenti octo millia; promisit autem hanc pecuniam rex non solum ob hoc, ut terram Oppauie dux re- signet, sed ut de cetero de regno Bohemie do- mine Margarethe, uxori sue, dotalicium dux ille non exigat vel requirat. Regis namque Johannis et ducis Wratislauiensis uxores domini Wence- slai regis filie sunt et mutuo sibi sorores. Con- suetudo namque hactenus fuit regum Bohemie unicuique filiarum suarum, cum nubet") virili consorcio, in sponsali dotalicio marcarum argenti decem millia assignare. In diebus illis litteris, verbis et promissis ad amiciciam et operam mu- tui iuvaminis rex et dux pariter se constringunt et a se invicem amicabiliter disiuncti sunt. De- nique de Olomunez") rex exiens versus Brun- nam gressus dirigit, ubi non solum a clero et ab universo christiano populo, sed eciam a tota Judeorum synagoga magnifice susceptus fuit. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Longius namque a^) civitate Brunnensi proces- sionaliter " ierant Judei et primo occurrerunt venienti regi. Cum autem inconsuetam proces- sionem ") conspicerem Judaicam decalogum syn- done involutum cum reverencia baiulantem, re- gem quoque cantu hebraico suscipientem, tam ex stupore, quam ex devocionis ardore anima mea liquefacta est et exitum aquarum deduxe- runt oculi mei, quia videns vidi et tunc recor- datus fui oppressionis valide, quam ") cum chri- stianis in Bohemia sustinuerant hii Judei. Oc- currunt turbe regi Johanni cum regina Eliza- beth venienti, inter quas vidi plurimos, qui ex- uberanti cordis sui leticia lacrimis ") facietenus sunt perfusi. Rex Brunnam intrat, intus et foris pacem et concordiam ordinat et ex hac tota con- gratulans plebs exultat. Postremo rex cum Fri- derico, duce Austrie, in Regera?) colloquitur, ubi inter ipsos concordia et amicicia cum mutuo subsidio promittitur") et post verba dulcisona alter ab altero concorditer separatur. Reformata igitur*) pace per totam Morauiam rex Johannes regreditur in Bohemiam, terram universam per- agrat,*) civitates singulas visitat, castella nova, unde latrocinia fiunt, humo coequat. et matronis viduatis iniusticiamque reiecit, sub iusto iure, sed illos quos noxa mali maculavit. Iudicat, orbatis Iusticiam fecit, Fovit pupillos Rex exstirpavit, Rex hinc Pragam revertitur, ibique mora- batur. O quam difficile reprobis est linquere vile, Quod consueverunt, in quo tritique fuerunt, Nam, quod consuescit quis, post") dimittere nescit, Hoc declaratur per factum, quod committatur. 1) Srovnej Cod. dipl. Mor. VI, str. 39 č. LU. Jednání toto s knížaty Slezskými stalo se kolem 10 června r. 1311. — ?) Rajhrad. Dne 18 června potvrdil král Jan v Brně stavům moravským výsady, tedy asi té doby stalo se sejiti jeho s Bedřichem, vévodou rakouským. Mínění, jakoby se místo toto táhlo ke smlouvě dne 23 března učiněné, není správné; nebo tato smlouva učiněna byla v Chebu a jak se zdá jen mezi plnomocníky krále Jana a Bedřicha Rakouského. >) nemá 3. — !) nemají 3, 4. — *) Místo idem enim má 2 nam. — *') de eodem ducatu 3. -- ") Po straně má 2: Iste fuit degener natus de filia Coreinger. — ") ipsum Nicolaum ducem depulerunt 3, 4. — *) Wrateslauensi 2. — *) istius Jo. regis 2. — ”) nemá 2. — *) premissa vero 2. — *) nuberet 4. — *) Olomuez 3; Olomuntz 4 — *) nemá 2. — *) personaliter 4. — **) nemá 2. — ") nemá 3. — *) lachr. 4. — 7) perm. 3. — *) ergo 3, 4. — *) peragat 2. — >) potest 4. 1311 

Strana 179
1312 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Surrexerunt namque quidam viri maligni aliis sceleraciores, qui prius latrocinia plurima committere solebant in Morauia, quorum unus fuit Fridericus ) de Linauia,*) Hartlibus *) dic- tus de Boschobicz") et frater suus Yngramus cum complicibus suis. Hii a consueto spolio pro tempore cessaverant ex regis timore, sed rever- tuntur nune ad spolium, ut canis ad vomitum aliene rei amore. Incole igitur) Morauie, qui mala a malis paciebantur, regi insinuant et re- gale presidium deprecantur, nec surda aure dis- simulat gemitum rex iustus Morauorum,*) sed mittit convocatque exercitum Bohemorum. Mense igitur") Julio adventus sui anno tercio — ipse est annus Domini MCCCXII? — rex Johannes de Praga exivit, subsidiumque Morauis allaturus procedit. Habuit autem Yngramus de Boschowicz, hostis Morauie, prope claustrum ?) Trebecz*) unum castrum, quod Vngersperch vocabatur; hoc quia in via regis fuerat, exercitus regis pugne modo aggreditur, ipsumque viriliter impugnat") et ex- pugnat. Capti autem fuerunt!) in eodem castro latrunculi decem et octo, qui omnes ex iussu regis capitibus cesis írucidati fuerant in mo- mento. Unus tamen inter ipsos fuit, sicut michi Herlinus, marschaleus ") regis, retulit, qui non dolens et plangens, sed volens et gaudens in ramis unius virentis arboris, que ibi stetit et floruit, suspendium elegit et obtinuit," quod petivit. Qui fuit in castro, pendet vicinior astro Arboris in ramo, perit hic quasi piscis in hamo; Sic sublimatus obit hic homo fune ligatus. Sed tunc castrenses reliquos feriunt simul enses. Post hec ulterius rex proficiscitur, Brunnam ingreditur, ex cuius adventu populus universus letatur, sed sola malorum metuit iniquitas, ne 179 sibi silencium imponatur. Cumgue Fridericus de Linavia“) in fortitudine castrorum et municionum suarum confideret, graciamgue regis non tanta, ut debuit, diligencia quereret nec a maleficiis suis desisteret, omnes quoque Morauie incolas igne et gladio lederet, exacerbavit rex?) Johan- nes sermones suos, convocat ad se Morauos, ci- ves eciam Brunnenses iubet esse paratos. Nec mora omnes ad preliandum parati sunt, voci?) quoque regis pariter obediunt. Mittit itaque rex copiosum exercitum armis bellicis expeditum ad circumvallandum et impugnandum castrum, quod Recycz") dicitur, quod forcius inter alias muni- ciones Friderici de Linauia") putabatur. Erat namque hoc castrum adeo firmum, quod suis defensoribus liberum dabat exitum et introitum eciam aspicientibus omnibus, qui obsederant ip- sum; quid*) machina iacere poterat, huius ca- stri firmitas pro nichilo reputabat. Cum vero") omnes impugnacionis modi parum proficerent, modum alium excogitant. Advocaverunt namque, qui castrum acquirere") satagunt, homines quos- dam fossores, qui pro minera?) in montanis fo- dere consueverant,") et hii accepto precio factis subterraneis meatibus murum castri diebus plu- ribus suffoderunt, ita quod simul una hora cum parte muri quedam menia ceciderunt. Videns autem Fridericus de Linauia, quia robur sue fortitudinis minaretur ruinam, eo quod castrum ?) Recicz*) partem perdidisset aliquam per machi- nacionem occultam, missis nuncciis imprecatur") regis graciam. Permisit autem rex, ut idem, qui postulat, ad regalem perveniat presenciam. Ad- iutus igitur^) amicorum suorum auxilio Fride- ricus de Linauia?) graciam regis obtinuit, *) et quod fideli suo servicio errorem suum emendare ad regis velit arbitrium, sub') iuramento pro- misit; fregit eciam iubente rege Fridericus *) aliud forte castrum, quod Drahaus*) vocatum !) Fridrich nebo Fridá$ z Linavy; Artleb a Jimram z Boskovic, kteří se častěji v listinách tohoto věku vy- skytuji. — ?) Tfebí&. — ?) Radice u Viskova. — *) Drahotuáe u Hranic. *) Lynania 4. — *) Harchlibus 4. — *) Buschobicz 3; Buschobitz 4, a tak níže. — ‘) ergo 3. — *; Romanorum 3. — *) ergo 3. — !) Trebiez 3; Crebecz 4. — *) impungnant — expungnant 3. — !) fuerant 2. — ") marchalcus 3; marscal- cus 4. — ^) opt. 2. — *) Lynania 4. — P) Johannes rex 4. — *) vocique regis 4. — ") Reczicz 3; Retzitz 4. — ") Lyna- nia 4. — ') quod 4. — ") enim 2. — ") impugn. 2; inpungn. 3. — *) adquirere 4. — *) Misto pro minera má 4 per mu- nera. — *) consueverunt 4. — *) Retzczit 4. — ^) inprec. 2. — *) ergo 3. — ^) Lynania 4. — *) opt. 2, 3. — ') nemá 4. — *) nemá 2. 23* 1312 

Strana 180
180 1:12 fuit, istud quoque castrum Recicz") funditus ex- stirpavit, sicut regi placuit. Sic fuit elatus per regem predo domatus, Castra duo fregit Fridericus, namque coegit Rex hunc magnificus, cui?) post est factus amicus, Ac tenet inde*) fidem regi constancius idem. Eodem anno execrabilis facta fuit frugum terre sterilitas tam in Bohemia, quam Morauia, ita quod multi pauperes pre fame et inedia dis- cederent ex hac vita. Matres nonnunquam?) ur- gente extrema necessitate materni affectus ob- lite puerorum comedere") morticinia sunt re- perte.) Siliginis mensura una, que stricho vul- gariter*) dicitur, triginta grossos Pragenses de- narios, hoc est unam argenti?) marcam mediam, in Morauia solvebat, in") tantum enim famis molestia seviebat, quod plurimos mortalis eges- tas furta, latrocinia et homicidia committere ") compellebat. Tunc nempe in Morauia et fama volante*) rem factam intellexi, que terrorem auditui *) et dolorem intulit meo cordi. Quidam adolescens tunc, quia pane caruit, famem lon- gam sustinuit, ita ut iam destitutus viribus cor- poris quasi exanimis factus fuit; cum autem tam subito natura reluctante mori non posset et") se ipsum libenter interemisset, si licuisset, sibi cogitacio hec subrepsit: furtum aliquod palam hominibus cernentibus committam, raptus et cap- tus mortis subibo sentenciam et sic saltem huius famis et vite miserabilis angustias evadam. Fe- cit, quod cogitavit, mensale lotum solis fervori, ut siccetur, oppositum palam rapuit, more furis lento gressu fugit, clamor fit a sequenti populo; captus fuit, ut voluit. Quid plura? Cum miser iste fur famelicus in via ad iudicium ducitur, furtum se fecisse et furem esse fatetur et nisi, ut suspendatur velocius, importunis") precibus cum lacrimis iam semimortuus iudiceni et om- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. nem populum imprecatur, se ipsum constanter accusat et vivere iam recusat. Cur autem ad mortem sic festinet, interrogatus respondit: Mi- sere vixi, fame tam valida cruciatus die noctu- que fui diutissime, quod pro gaudio reputo michi quamcunque?) brevem mortem, per quam mea longissima miseria habeat tandem *) finem. Fur- tum Deo teste hoc commisi amore mortis, non sortis, peto igitur, occidite me. Misertus est po- pulus illius famelici hominis et ereptum a vin- culis saciaverunt suis elemosinis ex opere cari- tatis. Statim autem post hanc sterilitatem*) Do- minus dedit benignitatem et terra dedit uber- rime fructum suum. Capitulum €X. Quomodo Johannes, rex Bohemie, in Nurenberg") curiam celebravit. *) Anno Domini MCCCXIII? in festo Epipha- nie Domini ') Johannes, rex Bohemie, qui?) vi- carius generalis fuit sacri imperii per Germa- niam, curiam sollempnem in Nurenberg*) cele- bravit, in qua fere omnes principes Alemanie et comites affuerunt, vel qui per se ipsos adesse non poterant, illuc saltem suos sollempnes nunc- cios transmittebant. In eadem curia preceptum fuit principibus et comitibus pluribus, ut domino Heinrico) imperatori, qui tunc obsederat civi- tatem Florenciam, transmittere deberent homi- nes pugnatores,^) quilibet pro posse suo, sicut placuit imperatori Romano.*) Mandatum huiusce- modi omnes pariter obedienter susceperunt et estate tunc sequenti congregatis exercitibus, ut imperatori prestarent obsequium, processerunt, sed*) heu morte imperatoris audita tunc ad lo- cum certaminis minime pervenerunt. De prima prole regis Johannis. Anno Domini MCCCXIII" in die beati Ky- liani martyris?) regine Bohemie,") domine Eli- ?) Dne 6 ledna. — ?) Dne 8 éervence. ^) Reticz 2; Retzchitz 4. — !) cuius 3. — *) modo 2. — !) nonnumquam 2. — ^) conmedere 2; suorum com- medere 3. — *) inventae 4. — °) vulgo 4. — ») marcam arg. 3. — ") in — seviebat nemá 4. — *) conmittere conpell. 2. — *) volente 3. — ") auditu 4. — ") et — licuisset nemá 4. — *) inport. 2 a tak obyć. rukopis tento pred p nebo b mà n místo obvyklého m. — *) quantumcumque 4. — *) tamen 3. — *) steritatem 3. — *) Nuremberg 3; v ruk. 2 jest nad u ve slové tomto e drobné nadepsáno. — *) celebraverit 4. — 4) quia 3, 4. — *) Nurnberg 4. — *) Ruk. 4 pouhé H. — *) pungn 2. — *) Ro. 4. — *') seu 3. — *) nemá 2. 1312 1313 

Strana 181
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 133 Zabeth impletum ") est*) tempus pariendi et pe- perit filiam suam primogenitam, quam nomine domine" Margarete, imperatricis") Romanorum, appellavit Margaretam. Hec Margareta iuvenis dat tempora leta Patri felici mitique sue genitrici. Rex vero Johannes tunc sextum decimum habebat etatis sue annum, regina vero Elizabeth vicesimum") primum. Qualiter?) Johannes rex de morte patris sui do- luit vehementer magna cordis sui passione. Eodem itaque anno rex Bohemie?) Johan- nes, imperatoris filius, infra octavas Assumpcio- nis de Praga cum pluribus Bohemie et Morauie nobilibus ad imperatorem, patrem suum, pro- cedere cupiens est egressus. Cum autem venis- set circa Nurenberg,?) propter adventum exer- cituum domini Nicolai Ratisponensis, ") domini Philippi Eystetensis episcoporum, domini Ber- tholdi *) de Henberg, domini Ludewici de Otin- gin *) comitum, domini Friderici, purggravii de Nurenberg, domini Vlrici de Slussilberg") et plu- rium aliorum populus regis Bohemie Johannis est in multitudine et fortitudine sensibiliter aug- mentatus. Sic itaque in manu valida processit et usque in Sweuiam per Vlmam ") transiens rex pervenit. Ex alia") autem parte Reni dominus Petrus, Maguntinus archiepiscopus, cum domina Beatrice, matre domini Heinrici imperatoris, du- cens secum magnates et comites plurimos et electam miliciam processit cum magno robore intraturus Ytaliam.") Constitutum autem et con- dictum fuit, quod in Thurego, ') civitate Alema- nie," sub uno termino et die omnes Alemanie principes, qui tunc parati fuerant ad prelium, deberent convenire, ut sic pariter conglobati caucius*) hostium cuneos penetrare et Ytaliam 181 potencius possent intrare. Cum autem Johannes, rex Bohemie, congregacionis loco festinancius appropinquaret et iam ad monasterium quoddam sanctimonialium nostri Cisterciensis ordinis, quod?) Hekinbach ") dicitur, inter Vlmam ?) et Constanciam *) situm, cum suo exercitu perveni- ret, ex^) infausto auspicio?) rumor inopinati ca- sus regi procedenti occurrit, ipsumque abire re- trorsum compellit.) Venerunt) namque legati non minus*) ingrati, quam inopinati, qui domi- num Heinricum ") imperatorem sumpto toxico esse mortuum affirmabant et hoc per litterarum evidenciam in oculis gemencium declarabant. ) O quam acerbi doloris aculeus transfixit cor unigeniti filii, cum nuncciatur interitus serenis- simi patris sui! O quante affliccionis et formi- dinis pavor irruit repente super nos et super universum exercitum, cum in exilio, in aliena videlicet patria constituti ab hostibus nullum ha- beremus subterfugium vel asilum.*) Hii namque, qui heri et nudius tercius timore patris domini, inquam, imperatoris gaudebant Johannis regis vestigia reverenter adorare, iam audita morte fle- bili ipsum hac opportunitate accepta querebant, utcunque) poterant, occulte machinacionis in- sidiis molestare. In hac autem infortunatorum eventuum angustia mentem regiam tante magna- nimitatis induit constancia, quod ex illo menta- lis fortitudinis indicio populo fieret consolacio non pusilla, vehementem tamen dolorem in ar- chivo") pectoris pro patris morte filius sustinuit, sed hune") omnibus istius iuvenis senilis pru- dencia occultavit. Iste senex iuvenis septus racionis habenis Pectore gestabat gemitum, sed dissimulabat Per letum?) vultum, | quoniam reputo fore stul- tum, Quod perturbatur nimium vir, quando gravatur !) Curich ve Svÿcaïich. — ?) Heckenbach u Biberachu. — ?) Ulm. — *) Kostnice. *) inpl. 9. — *) nemá 3. — ') nemá 2. — ") imperatoris 3. — ") viges. 4 — °) Misto Qualiter — passione maji 3 a 4 Qualiter Johannes rex de morte patris doluerit. — ") nemà 2. — *) Nurmberg 3; Nurnberg 4 a tak niZe. — ") Ra- tisbonensis 4. — ") Bertoldi 3, 4. — *) V ruk. 2 nad O jest zase drobné malé e nadepsáno. — ") Ruk. 2 má nad písme- nem «w slova tohoto e nadepsáno; Sluszelberg 4. — ") Ylmam 4 a tak niZe. — *) illa 3. — ") Italiam 4 a tak nize. — *) nemaji 3, 4. — ^) cautium 4. — ") Hekmbach 4. — *) et 3. — *) hospicio 2. — *) conp. 2. —“) veniunt 4. — *) nimis 3. — ^) Ruk. 4 má jen zacáteéni písmeno H., což se níže častěji opakuje, tak že se o torn nemínime více zminovati. — ') Tu vkládá ruk. 4 slova: Mors imperatoris. — *) azilum 4. — !) uteumque 2; utrumque 3. — ^") archyuo 3; arcano 4. — ^, nunc 2. — *) locum 3. 1313 

Strana 182
1313 182 Per pravam sortem, guoniam rex iste cohortem Totam lesisset, si se male tunc habuisset, Sed constans dixit: Quando pater hic michi vixit, Nullam tunc curam penitus tenui, neque duram Rem sum perpessus, sed ego quia sum modo pressus, Cura recens tangit me, sic dolor amplior angit, Nec sic despero, sed ab omnibus hac vice quero: Qui dilexistis patrem, mecumque stetistis, Ac") huc venistis, quod dicatis, quid in istis Casibus expediat faciendum, quod modo fiat Utile tam nobis,? quam proficuum bene vobis. Cui seniores saniori consilio responderunt: Ex quo, domine rex, imperator, pater vester, qui causa nostri itineris exstitit, proch dolor, ex hoc seculo emigravit, non aliud restat, nisi quod cum festinacione per viam, qua venimus, rever- tamur, ne ex mora, si quam fecerimus, periculis malorum hominum involvamur. Sermo hic in ocu- lis omnium placuit, et factum est") sic, unde qui*) processerunt euntes in exultacione, rever- tentes redeunt cum^) lamentacione. O miseria inaudita, quod ab isto rege glorioso et copioso suo exercitu triumphus aufertur victorie omni penitus sine pugna. Mors") mordax tantum ") in capite momordit et membrorum universitas obstupescit et stupore percussa, quid agere de- beat, plene nescit. Sic igitur cum rex cum suo exercitu inglorio revertitur, hanc") latrunculorum rapacitas passim latenter aggreditur et quicquid sequestratim ab exercitu graditur, rapitur et aufertur. Vidi namque tunc aliquos de nostris morte aut vulneribus affectos iacere in via, quos manus leserat inimica, que heri et nudius ter- cius parata fuerat") regi, quecumque mandasset, exhibere obsequia; et cum hec vidi, turbatus ex animo compassivo talia dixi: Tempore felici multi numerantur amici, Sors si mutatur, favor") hinc populi variatur ; Que non est stabilis, exstat dileccio vilis, !) Nordlingen. — 2) Ehrenfels naproti méstu Bingen. PETRA ZITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. Qui mea diligit et me negligit, ille malus fit. ") Res hec monstrata fuerat regi, quia strata, Que stetit aperta, nunc hanc custodia certa Premunit, claudit, cum vulgus in urbibus audit, Quod retro cedit exercitus, hunc quoque ledit, Quem collaudabat prius ore, timebat, amabat. Rex vero Johannes cum retrocedens in Nor- deling, !) civitatem imperii, pervenisset, dominum quoque Petrum, Maguntinum archiepiscopum, suum alumpnum et amicum singularem, ex eadem causa esse reversum audivisset, dominum Con- radum, abbatem primum Aule Regie, ad ipsum misit, e£ ut mutuum sibi prestare dignetur col- loquium, cum instancia postulavit. Venit itaque idem dominus abbas me habens pro capellano ad dominum Maguntinensem archiepiscopum, qui tunc in castro suo dicto?) Erinvels") fuit, quod situm est contra Pigwiam*) super Renum; plu- ribus tandem exhortativis sermonibus abbatis archiepiscopus inducitur, quod ad Johannem, re- gem Bohemie, se vele venire in Herbipolim pollicetur.^) Habebatur tamen tunc temporis, hoc est infra octavas beati Michaelis, inter Magun- tinensem, Coloniensem et dominum Balduinum *) Treuerensem archiepiscopos circa Confluenciam civitatem pro negociis vacantis imperii tridua- num colloquium, cui nos interfuimus et quid ibi factum fuerit, vidimus et audivimus. Quo per- acto cum domino Petro Maguntino ad regem et reginam Elizabeth in Herbipolim venimus, ibi- que multis habitis consiliis et tractatibus domi- nus Petrus Maguntinus cum domina regina Eli- zabeth regnum Bohemie intravit, Johannes vero rex circa Renum hinc inde pertransiit et in co- micia sua Lucenburgensi per unum annum fere integrum sic permansit et interim frequenter pro negociis imperii vacantis laboravit; in sua vero absencia disponente Deo magna stetit pax in Bohemia. ?) Hac huc 2; ad huc 4. — *) vobis — nobis 4. — ") nemáà 3. — ") quiqui 3. — ') in 4. — ") Sors 2. — ") ta- men 4. — *) hinc 2. — *) fuerant 2. — *) vanor 2. — *) sit 4. — ^) Ernwels 3; Ernvels 4. — *) Pinguiam 4. — 9) Po straně maji rukopisy: Annus Domini MCCCXIII". — *) Baldwinum 3; Baldiuinum 2. 1313 

Strana 183
1915 1312 PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. De secunda filia regis Johannis Bohemie.*) Anno Domini MCCCXV?*) tercio decimo Ka- lendas Junii!) hora prima nata est domino Jo- hanni, regi Bohemie, comiti Lucenburgensi, Guta filia secunda, in cuius nativitate populus con- turbatur eo, quod nasciturus filius sperabatur. Hoc mater huius puelle domina Elizabeth regina considerans me audiente sic") dixit: Quia quasi nemo istum puerum diligit, eo ipsum me me- rito") uberius diligere oportebit. *) Capitulum CXI. De quodam pulchro miraculo, quod accidit circa corpus Christi sub sacramento. Anno Domini MCCCXII” ad corroboracio- nem sancte christiane fidei sub sacramento sui sacrosancti corporis ipse Jesus Christus, uni- genitus Dei filius, salvator noster, clementer dig- natus est subsequens miraculum operari. Cum enim in partibus Morauie in oppido," quod usque hodie Ybanicz ") dicitur, ?)) ante festum Pasche in ipso die Parasceues") ad sanctam com- munionem corporis et sanguinis Christi secun- dum consuetudinem in ecclesia copiosa turba fidelium convenisset, ecce super excrescente nu- mero populi communicare eodem die cupientis ipsi multitudini sufficere non poterant hostie in- tegre, que pridie hoc est in Cena Domini con- secrate fuerant et ad diem sequentem Parasce- ues pro communione populi reservate. Unde sicut iam pia et ecclesie consuetudo obtinuit, factum est, quod sacerdos, dicte ecclesie vicarius, plures hostias per particulas diminutas frustatim divideret, ut sic cibi vitalis alimonia tante plebis tam devote letificaret esurientes animas et cibaret. Novissime pluribus illum panem celicum sub °) 183 specie tantum ^») modice particule contentum ab altari de manu sacerdotis devote suscipientibus accessit vir unus, filius diffidencie et modice?) fidei, qui exiguam Dominici corporis partem a sacerdote in os suscipiens corde statim taci- tus et mente incredulus loquebatur cum mur- mure: Quid aut quantum accepisti? quante pu- tas virtutis aut qualis") efficacie tam exilis ") porciuncula in te esse poterit? Certe modice aut nullius! Utinam hodie") ad altare non ve- nissem! tantum utique michi valuisset. omnino a communione abstinuisse, quantum ") tam ex- iguam particulam recepisse.") Sed hec et simi- lia illo intra se perverse variis blasphemis co- gitacionibus cum indignacione et diffidencia re- volvente subito ipsa hostia sancta, de cuius mo- dica quantitate ille homo miser, misteriorum *) divinorum nescius, iam paulo ante) causabatur, tantum excrescere et augeri sensibiliter in ipsius suscipientis cepit ore, ut buccas illius *) imple- ret utrasque et hyans os claudi inopinata mag- nitudo non permitteret, eo utique operante talia, qui corporaliter sub sacramento latuit, qui nec minor est in minimo, nec maior est in magno. Et licet nova illa") aucta quantitas illius homi- nis dencium morsibus tereretur, nequaquam ta- men potuit ab eodem incredulo deglutiri. Stat homo ille tremens, iugulari timens, solus sibi con- scius, quid secum tacite ageretur, unde ipsum sa- cramentum Dominici corporis, quod propter suam diffidenciam ad sue solacium anime indignus fuerat suscipere, necessitatem paciens, mortem metuens, manum in os mittens vix cum labore et dolore extrahere potuit hostie sacrate parti- culam, quam jam antea propter sui brevitatem omnino duxerat") contempnendam. Et quia prop- ter lamentabile incendium, quod per Vngaros,*) factum fuerat, ") eadem ecclesia in suis muris ad- !) Dne 21 května. — ?) Ivandice, mésto asi pét hodin jihozápadně od Brna ležící. — 3) Totiž r. 1304, když Albrecht, král římský, válčil pomocí Uhrů proti králi Václavovi II. Srovnej, co položeno o tom na str. 89. *) De — Bohemie nemá 3; 4 mà jen De secunda filia regis. — *) MCCCXIII*. — ") ita 3, 4. — ') merito dilig. ube- rius oport. 4; m. d. verius op. 3. — *) Po slové tomto vkládaji rukopisy : Post tractatum de Heinrico imperatore quere illa, que huic tractatui continuantur; jest to patrné mariginalni poznámka, ji2 prepisovatelové vtáhli do textu. — ') opido 2, 3. — =) Ybanziez 3; Ybanyctz mél ruk. 4, ale slovo to jest ptetrZeno a dole na okraji napsáno jest Evan- czicz. — ") Parascewen mó ? tu i niże. — *) sub tantummodo specie modicae 4. — ») tamen 2, 3. — *) modice et mo- dice 3. — ") nemá 2. — *) vilis 2. — *) hoc 2. — *) quam tam exiguam partem rec. 4. — ") Nad slovem recepisse nade- psáno jest v 2: in littera posuisset, si ita fuisset. — *) myst. 2. — *) antea 3, 4. — *) nemá 2. — *) nemá 2. — *) ne- má 4. — *) Hungaros 4. 1312 

Strana 184
1312 184 huc habuit rimulas plurimas et fissuras, ad unum ecclesie parietem ille homo totus anxius se ap- plicans in una muri fissura corpus Dominicum, quanto profundius potuit, secretissime collocavit. Quibus peractis ad domum suam, satis in se ipso homo confusus ille reversus, in amaritu- dine anime sue recogitans omnia, que sibi illo die tam mirabiliter contigissent, mox divina ip- sum visitante gracia, acriter remordente con- sciencia ex toto corde compungitur, * fundit ubertim lacrimas, surgit cum dolore, ad suum confessorem *) currit, cui, ut sibi per ordinem evenerat, rem exponit. Confessor confitentis verba audiens, gemitibus) eius compaciens vehemen- ter, homine reo ipsum ducente, ostendente quo- que sibi locum, in quo corpus Domini irreve- renter*) absconsum fuerat, cum reverencia ipse") conatus est inde excipere illam hostiam salu- tarem. Mira res, cum prima vice presbiter ma- num immissam de rimula muri extraheret, ex recenti sanguine extremitas digitorum, quibus illam hostiam in antro muri tetigerat, evidenter apparuit cruentata. Stupet presbiter, accedit ti- mor stupori, vice tamen altera tremulam ma- num mittit ad rimam.') Cum vero hostiam sanc- tam de latibulo muri produxisset ad lucem pres- biter, statim ex diversis") partibus eiusdem ho- stie veluti ex venis humani corporis sanguis!) copiosus cepit effluere adeo, quod non solum sa- cerdotis digiti, verum eciam quoque et murus in parte aspergeretur et terra. Hoc stupendo viso miraculo exclamat sacerdos et orat; plorat laycus et timet, et ad tam grande spectaculum, quod latere nequaquam potuit,") occurrunt illuc populi universi percucientes pectora sua hec videntes; plurimi vero in hympnis et confessio- nibus benedicebant?^) Dominum, qui tam magna fecit in ipsorum ecclesia, qui et sic dignatus fuerat illo die sue salutifere passionis memo- riam tam mirifice renovare. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. De») eadem materia. Venerabilis autem in Christo domina *) Gi- sela, abbatissa in Ossla,!) quod monasterium valde illi oppido") est vicinum, tam celebre fac- tum esse miraculum audiens, assumptis sibi fi- liabus suis*) pluribus, eiusdem monasterii sancti- monialibus, illuc venit. Quibus rem gestam et cruentatam hostiam evidenter cernentibus et ado- rantibus*) reverenter, uni ipsarum pre ceteris suis consodalibus videndi illud divinum miste- rium largior a Deo gracia data fuit. Ipse enim, qui sub illo sacramento visibili invisibiliter la- tuit, faciens prodigia in celo et in terra, subito ilius sanctimonialis cordis oculos aperuit et ipsius animam tam excellenti cognicionis et con- solacionis lumine illustravit, ita quod vidit in lumine illo lumen, quod") ceteri, qui aderant, non videbant; immo ") in illa visione mirabili tanto divine") benediccionis rore irrigata fuit in Spiritu, quod se amodo nequaquam eadem an- cila Christi continere poterat, quin rivi lacri- marum illius fontis, qui interius eruperant, in- dices largissime?) de oculis capitis exterius ef- fluerent incessanter. Cur autem saltem aliquando non cessaret *) a tam immoderatis lacrimis, inter- rogata respondit: Deum salvatorem et sponsum meum vidi in carne mea licet immerita, modo quidem mirabili, non more communi, sed specie et facie, sicut placuit ei, qui ostendere voluit se michi, et iam sufficit michi, secretum meum mi- chi. Post hoc^) sine intermissione continuatis fletibus eadem divini agni pedissequa ibat et flebat, mittens semina sua et sequenti die un- decimo, que seminaverat^) in lacrimis, metens in gaudio, ex hac vita transiens feliciter in Do- mino requievit. Item de eodem miraculo. *) In illo tempore circa?) festum Ascensionis Domini?) illustris domina Elizabeth, regina Bo- 1) Oslavany, klášter sester řádu cistercienského, asi hodinu od Ivančic k severozápadu ležící. — ?) Roku 1312 byl svátek Vstoupení Páně dne 4 května. *) Ruk. 2: repungitur, ubertim lacrimas surgit cum dolore. — *) nemá 2. — *) genitibusque 3. — 5) reveren- ter 4. — ") nemá 3. — !) ruinam 4. — *) Misto ex diversis má 3 exdulsis. — !) sagwis 2. — ") poterat 2. — *) bene- dicentes 2. — ») De eodem 3, 4 misto de eadem mat. — *) domina, domina 3. — ") opido 2. — *) suis — sanctimonialibus nemá 3. — *) orantibus 2. — ") nemá 2. — ") ymmo 2, 3. — *) divino 3. — ) largissima 2, 3. — *) cessarent 3. — *) hec 3. — *) seminavit 3. — *) Item — miraculo nemá 3; v ruk. 4 schází slovo miraculo. — 4) circa festum nemá 4. 1312 

Strana 185
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 132 hemie et Polonie, felicis recordacionis domini Wenceslai, eorundem regnorum regis, Aule Re- gie fundatoris primi, filia, ad partes Morauie ve- niens omnia, que circa illam hostiam salutarem facta gloriose fuerant, ex relacione veridica do- mine abbatisse de Ossla et a pluribus aliis *) fide dignis, que hiis, que acciderant, presentes fuerunt,5*) audivit, unde ex ingenita sibi") devo- cione piis ardenter mox estuare cepit desideriis, ut illud tam salutiferum videre posset et mira- bile sacramentum. Disponente igitur? Domino opportuni*) temporis hora captata ad oppidum illud venit, ubi, ut sacramentorum ipse autor?) voluit, multa primariarum precum instancia a po- pulo de tante regine presencia exultante tunc datum obtinuit, quod prius duntaxat videre et adorare humiliter affectabat. Quantis autem ex- cessivis gaudiis regine inclite super tanti doni beneficio intus exultaverit spiritus, hoc per exul- tacionis tripudium lucide exterius ore et opere declaravit, et qui vidit, testimonium perhibet de hiis. Quia cum venerabili in Christo patre do- mino Conrado,") primo abbate Aule Regie, ego, ipsius servitor, tunc affui^) et michi illum the- saurum preciosissimum cum decenti monstran- cia custodiendum et in Aulam Regiam deferen- dum regina devotissime recommisit.*) O tu sa- cratissimum corpus Domini nostri Jesu Christi, me ciba et adiuva in extremis ") vite mee. Amen. quo clam nobis tribuis te, me pascas tempore mortis. Pane tuo Christe, Digne, rex fortis, 185 Capitulum CXII. Incipit tractatus breviloquus *) de*) serenissimo principe domino Heinrico septimo, Romano *) im- peratore, et prosperis suis successibus. Fuit in partibus Germanie in comicia Lu- cenburgensi ") comes prepotens et strenuus ") no- mine Heinricus, ') qui sibi nobilem *) genere nec degenerem moribus de preclara comitum Hano- gouie?) et Hollandie prosapia exortam duxit matrimoniali federe uxorem, dictam *) proprio vocabulo Beatricem, qui more coniugali diebus plurimis") convixerunt et legitime cohabitacio- nis interveniente connubio tres filios genuerunt, Heinricum, Walramum ") et Baldwinum.*) Fac- tum est autem, ut cum prefatus comes Heinri- cus *) cum domino Johanne, duce Brabancie, bel- lum campestre committeret, amissa vita pariter et victoria in eodem prelio mortuus succumberet. ?) In eodem conflictu mortui sunt cum eo fratres eius duo, ?) dux vero Brabancie prevaluit, secum enim in parte sua Coloniensem archiepiscopum ac insignis *) milicie robur immensum *) tunc ha- buit. ) Defuncto autem patre surrexit primo- genitus eius pro eo, et factus est comes Lucen- burgensis *) gaudente et volente populo universo. Ut autem litis antique materia ad unitatis et nove pacis rediret vinculum, cogitaverunt tam ducatus quam comitatus seniores populi agge- rere inter heredes sacrum matrimonii legitimi") ligamentum. Intervenientibus igitur) tractatibus plurimis Heinricus, iuvenis comes Lucenburgen- sis, duxit?) legitima pro uxore Margaretham vir- ginem, filiam Johannis, Brabancie ducis. Sic lis cessavit, cuu coniugium sociavit Tales heredes, quos separat antea cedes. Tune Margaretha | datur Heinrico bene leta; Nam*) Brabantissa") fit Lucelburg ") comitissa. 1) Jindřich VI (III), syn Jindřicha V (II), vládl v Lucemburku od r. 1281—1288 a vzal si za manželku Bea- trici, dceru Balduina Avesneského. — *) Bitva ta udála se 6 června 1288 na planině Fuhlingské nedaleko Wěringenu. — 3) Tři, vlastní totiž bratr Walram a bratři z levého boku Jindřich a Balduin. — +) Arcibiskup Sigfried byl na straně Jindřicha Lucemburského a ne na straně Jana Brabantského. — 5) Dne 9 června 1292. *) nemá 2. — *) iis 4. — *) fuerant 3. — ") nemá 2. — ') ergo 3. — *) oportuni a níže opidum 2, 3. — !) author 4; auctor 2, 3. — ^) Cunrado 3; Conrado 4. — ") adfui 4. — *) reconmisit 2. — ?) extrema 2. — ^) breviloqus 3. — *) de — principe schází v 3. — *) Romanorum 3; imperatore Ro. 4. — ") Luztenburgensi 4. — ") strennuus 3. — *) nobile ge- nere nec degenere et moribus 3. — 7) Hannonie 4. — ") nemá 4. — *) pluribus 4. — ^) Wolframum 2; Wolramum 3. — *) Balduinum 4. — *) nemá 2. — *) insigniis 3. —') inmen. 2. — *) Lucemburgensis 3; Luztenburgensis 4. — ") legittimi 2, 3 a tak niZe. — ') ergo 3. — *) Jam 3. — ") Brabancissa 3. — ^) Lucemburg 3; Lutzenburg 4, a tak pravidelné ni2e. 24 

Strana 186
186 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Hii autem duo coniuges legi intendentes di- Pro prece non precio, quia pro*) nummis so- — vine a primevo cohabitacionis sue tempore ser- let hyo vire non desinunt Domino in timore incedentes Vendi, non aliqua prelacio, cum sit iniqua in mandatis Dei sine querela, debito inter se Lex, cum summa datur, quod episcopus efficiatur Quis vel prelatus, hic fit digne reprobatus. constringuntur amore, conveniunt iuvenes, Nam qui mercatur prelaturam, reprobatur. Sed se domonstrant moribus esse senes. Hec est namque via, per quam graditur simo- Deo nichil preponunt,") iusticiam et iudi- nia, *) cium in omni tempore faciunt, seque omnibus Et confunduntur, quicunque 1) per hanc gra- amabiles et affabiles *) reddunt, superioribus ho- diuntur. norem, equalibus amorem, subditis favorem dant. Hinc hic profecit, quia nunquam talia fecit. Benedixit vero Deus huic comitisse, quia con- Factus est itaque Baldwinus archiepiscopus cepit et peperit filium suum primogenitum, cui Treuerensis, gaudet Heinricus, frater ipsius, co- Johannes imponitur in regeneracionis baptismate mes Lucenburgensis,") nomen, et audierunt vicini et cognati, quia magnificavit Deus misericordiam suam cum illa, et congratulabantur ei. Cum nomine suo pue- rum vocari vellet Heinricus comes, respondens mater: Nequaquam, sed vocabitur Johannes. Demonstrat ?) nomen huius pueri, quod et omen Debeat augeri sibi semper, eumque tueri Gracia divina cupiat de quaque ruina. Natus est autem puer iste Johannes anno Domini MCCXCVI° s) in die sancti Laurencii 1) martyris, qui postea quarto decimo etatis sue anno factus est rex Bohemie, sicut in superiori reperis leccione. Tam ingens autem viguit in hiis ") coniugibus virtutis meritum, quod non solum sibi, sed*) et aliis apportaret promocio- nis premium. Cum enim mortuo domino 2) Rei- mundo, 5) Treuerensi archiepiscopo, sedes Treue- rensis vacaret, predictus Heinricus, comes Lu- cenburgensis, sedem apostolicam visitavit et Baldwino, fratri suo iuniori, licet minor esset annis, ") apud dominum Clementem papam *) quin- tum illius archiepiscopatus vacantis cathedram procuravit. Nam tunc est factus amborum forcior ensis. Contingunt enim horum duorum fratrum do- 1308 minia se invicem continuo, et ideo facta est utraque *) sanior condicio. Non longe vero postea cum Albertus, Romanorum rex, per Johannem, patruum suum, occisus esset, et sacrum impe- rium vacaret, dominus Baldwinus, 4) Treuerensis archiepiscopus, fraterne dileccionis et accepte promocionis non immemor*) factus cottidie cogi- tabat*) et animo revolvere cepit, qualiter Hein- ricum comitem, suum fratrem, ad sublimacionem imperii extollere posset. Adiit igitur 5) dominum Petrum, Maguntinum archiepiscopum, sibique sue voluntatis ardens et archanum aperuit de- siderium, postulat quoque affectuosis precibus, ut suum dirigat propositum et votum. Dominus vero Petrus, Maguntinus archiepiscopus, non diu precibus petentis restitit, sed facili benignitate annuit; nam et ipse amore non infimo comitem eundem, pro quo Treuerensis supplicat, dilexit. Civitas namque Treuerensis hunc dominum Pe- trum, Maguntinum archiepiscopum, genuit et 1) fovit et pavit, unde fratri Treuerensis archi- episcopi de honore quolibet 1) prompciori mente Hoc est quod glisco, Baldwinus *) ad archiepisco- Patum pervenit, hec tunc sedes bene venit 1) 10 srpna. Ačkoli doba narození krále Jana rozličně se udává, zdá se, že toto naznačení jí Petrem, opatem Zbraslavským, jest správné. — 2) Předchůdce Balduinův na arcibiskupském stolci Trevírském nazýval se Diether a ne Reimund. Balduin dostal arcibiskupství Trevírské provisí od papeže Klimenta V r. 1307 přispěním Petra, arcibiskupa Mohučského. *) proponunt 3.— °) affectabiles 4. — ») Premonstrat 2.— s) Ruk. 2 má MCC et CXVI°. — 5) iis 4. — 1) sed aliis etiam 4. — 1) Remundo 3, 4. — ") in annis 3. — *) nemají 2, 3. — 1) Balduuinus 3; Balduinus 4 tu i výše. — 7) nemá 4. — 5) symonia rukopisy. — °) per quam quicunque grad. 4. — 3) Lutzenburgensis 4. — *) utriusque 4. — 4) Balduinus 4 a tak níže, jakož i výše. — *) inmem. 2. — 5) dicebat 2. — 5) ergo 3. — b) nemají 3, 4. — 1) qualibet 2.

Strana 187
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 187 1308 favit. Sic igitur") hii ambo in Heinricum comi- tem Lucenburgensem") secrete consenciunt et qua- liter preconcepta perficiant, mentis studio discu- ciunt sedulo et revolvunt. Dominus autem Magun- tinus cum esset senior, sanior fuit in consiliis et in promovendis tam arduis imperii negociis. Cum igitur") ex imperialibus privilegiis archi- episcopus Maguntinus in eleccione imperatoris decanus sit et ipsius intersit alios principes electores ad eleccionem convocare, quando vo- luerit, epistolas cum mandato electoribus prin- cipibus dirigit, ipsosque ad statutum eleccionis locum et terminum invitavit. Porro domino Ma- guntino apud singulos electores principes in- Stanter laborante et comitis negocium eo fidelius quo sincerius procurante omnes in comitem Lu- cenburgensem,") ut eligatur in Romanorum?) principem, concorditer consenciunt et sua vota in ipsum dirigunt et transfundunt. ») Capitulum CXIII. De legali eleccione domini Heinrici imperatoris et de prima coronacione ipsius anno Domini MCCCVIII®. Cum tempus eleccioni statutum advenisset, principum electorum universitas in Frankenfurd *) super Moganum ") coadunata est; iste est enim locus eleccioni Romanorum principum deputatus. Quod autem prius ") diutine deliberatum *) fuit, ") nunc subito fit, nam voce clamosa annuentibus electoribus Heinricus comes Lucenburgensis rex Romanorum publice predicatur, ad quam vocem tota") cohors populi letatur. Convenerunt namque principes in unum concorditer et canonice sta- tuentes ipsum Heinricum comitem regem suum. Ex hoc letantur Electo regi, omnes et congratulantur facturo ") consona legi, Urbs est gavisa Frankenfurd,") sunt ibi visa 1508 Gaudia multorum, qui tunc aderant,") populo- rum. Gens gaudet tota, cui fiunt talia nota, Et gaudet") merito, quoniam sub rege polito Virtutum ") flore, qui se rexit sub honore, Ulterius stabunt, securius hinc habitabunt. Nam sub pace pia stetit ipsius comicia Semper secure, spolii non sunt ibi cure. Hoc bene mercator scit quilibet atque viator, Quod bona cotidie pax est illi comicie, De qua rex iste fuit assumptus. Sibi Christe Hoc totum prestas, hunc exaltas et honestas. Rex hie magnificus, virtutis, honoris amicus, Iustus, pacificus ac veridicusque pudicus, Constans, discretus, prout expedit et bene letus, Audax, expertus, sapienteque*) mente disertus, Et*) sua persona satis est bene digna corona, Nam?) sua persona fert?) laudis*) plurima dona, Namque frequens orat, clerum reverenter ho- norat, tangunt, tenet artius*) idem; Unde quasi forma vite fuit et quasi norma Recte vivendi, quia non poterat reprehendi Talis in ulla re, quem quivis debet amare. Et quecunque fidem Sed quid prodest huius regis novi verbis commendaticiis") extollere laudum preconia, cum plura, quam narrari") poterint, fecerit opera preclara, que inultorum in se sculpsit tenax me- moria. Intuemini, quantus sit iste, qui ingredi- tur ad salvandas gentes. Iste est itaque rex iusticie, qui omnes partes Alemanie sub optima tranquillitate posuit et pace. In silvis lignorum et in camporum latibulis, in quibus frequenter latrocinia temporibus Alberti regis committeban- tur ¥) et homicidia, sub rege isto Heinrico ') facta est securitas et pax firma; hoc namque ego ipse !) O volbë Jindficha za krále římského srovnej: Olenschlager, Erlüuterte Stantsgeschichte des róüm. Kaiser- thums etc. Urkb. č. IX a násl. k) ergo 3. — ') Lutzenburg. 4. — ") ergo 3. — ^) Lucemburg. 3; Lutzenburg. 4. — °) Romanum 3; Ro. 4. — P) transcendunt 3. — *) Frankynfurd 3. — ") Mogonum 2. — *) nema 2. — *) deliberitum 3. — ") nemá 2. — ") futuro 2. — *) Frankyfurd 3; Franckenfurd 4. — 7) dvakrát slovo to pricházi v 3. — *) gaudent 3. —-*) Ruk. 3 má verše přeloženy, a to tak, Ze po 6 následuje 8, pak 9, pak 11, 12, 14, 7, 10, 13. — *) sapieniae quoque mente 4. .— *) Nam 3. — 4) et 3. — ©) fecit 4. — *) laus 2. — *) arctius 4. — *) commendariciis 3. — ') narraret 3. — *) conmitt. 2. — ') Pouze začáteční písmeno H, a tak často níže. 24* 

Strana 188
188 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1308 sepius audivi, cum partes Germanie pertransivi. Odor eciam bonus boni nominis huius regis, dare sub officio misse, nullus autem ipsis ap- 1008 | . . + . . . 1810 propinquare tempore misse presumpsit, nisi qui 1310 qui de virtutibus ipsius ") variis emanabat, plu- res non solum principes et comites de Germa- nia, sed eciam de Gallia ad se plurimos attra- hebat. Idem autem dominus Heinricus cum anno Domini MCCCVIII? circa Adventum Domini?) electus in Frankenfurd °) fuisset, statim in se- quenti festo Epiphanie Domini ^) in civitate Aquis- grani^) legaliter et magnifice regali?) diade- mate 1) per dominum Johannem, *) Coloniensem archiepiscopum, suum consanguineum dictum ") de Wirdlenburg") cum sua coniuge domina Mar- garetha sollempniter coronatus est; ex quo ipsi accrescit maior gloria, maior familia, ipsiusque gloriosior apparet curia. Celebris quoque eius facta est fama in universa terra, omnes in pace sub hoe rege habitant, Deum et regem collau- dant. Pervenit eciam*) ad dominum Clementem papam quintum magnum nomen regium, qui ratificavit omnia, que facta fuerant, legitime cireà ipsum, adiecit denique papa regi facere hanc graciam, quod ipsum vocaret ad eam, que diu vacaverat, imperialem coronam.?) Affluunt eciam de Ytalie et Lombardie") partibus legati plurimi ad eum, qui petunt id ipsum invitantes ") regem ad civitates fortissimas ipsorum. *) Vocan- tibus rex annuit, sed tamen venire sano usus consilio pro tempore distulit. Disposuit*) namque prius omnes ") civitates in Alemania imperii visi- tare et in ipsis statum congruum ordinare. Quod cum faceret, interim se semper ad viam versus Galliam preparat. Erat autem rex iste divinis intentus officiis, ita quod omnes horas diei una cum regina diebus audiret singulis. Ut autem contemplacioni plus intenderent et se ab occu- pacione retraherent, rex solebat et regina se quadam cortina de rubeo cyndato facta circum- vocatus ex nomine fuit. Consueverunt in missa qualibet ad altare bis cum devocione accedere, reverenter offerre et benediccionem sanctam sus- cipere a sacerdote, vigilias omnes beate Virginis in”) pane et aqua ieiunabant, omni sexta feria Se & peccatis coram confessore suo expurgabant et mense quolibet ad minus semel sanctam com- munionem *) corporis et sanguinis Dominici devo- tissime suscipiebant, inania verba more claustra- lium evitabant, verbum vero Domini et predica- cionem aure simplici, corde humili eo devocius, quo libencius audiebant. Quociens*) autem ver- bum predicacionis audiere, humilitatis instinctu, corde et corpore humiles, solebant in terra solo- tenus residere. O insignis humilitatis nobilitas, qua quanto plus deprimeris, tanto plus apud Deum et homines proficis et succrescis! Vesti- bus simplicibus non deauratis regis et regine induitur humilis simplicitas, ita ut qui") eos videas, religiosas" pocius quam seculares per- sonas fore putare valeas. In vestimentis hic fit discrecio mentis, Nam mens divina sub veste latebat ovina. Celi thesaurum — sitit hec, hinc despicit aurum, Quod decorat vestes; plures hiis sunt michi testes, Hec qui^) viderunt, illic mecunque fuerunt. Ne eciam eiusdem regis iudicium extra equi- tatis semitam *) oberraret, secum religiosas et conscienciosas personas, quibus regebatur [in] consiliis, frequenter habebat, ipsisque sigilla sue maiestatis committere!) solebat. Dominum nam- que Heinricum virum *) utique non minus mo- ribus divinum quam eruditum, abbatem de?) Willeriobenad ") nostri Cisterciensis ") ordinis se- !) Volba Jindřicha VII stala se dne 27 listopadu 1308, korunování jeho v Cáchách dne 6 ledna 1309. — ?) Tehdejší arcibiskup Kolínský jmexoval se Jindřich a byl rodem hrabě z Virneburgu. — *) Viz Olenschlager, Urkb. č. IX, E, str. 26. — !) Srovnej, Bohmer Reg. imp. 1246—1313, str. 279 a 280. — 5) Villers. — Jindfich III, biskup Tri- dentský, byl potvrzen za biskupa 23 květ. r. 1310 a zemřel 9 října 1336. m) nema 4; za to však variis huius eman. — ") Frankynfurd 3; Frankinfurd 4 — °) Epyphanie 2. — °) Aquis- grano 4. — ”) in regali 3. — °) dyad. 2, 3. — ") deinde 3. — *) Wirtenberg 4. — ') et 4. — *) Longobardie 3. — *) in- iurantes 3. — *) disponit 3, 4. — *°) nemá 2. — 7) cum pane et aque 2. — *) conmun 2. Rukopis 4 má po straně na- psáno: Communio utriusque speciei. — *) quoties 4. — ^) quando 4. — *) religiosos 2. — *) que 2, 3. — *) nemá 2. — *) conmittere 2. — *) Místo virum utique má 4 virtuteque. — ^) Albertem de Villeriobenad 3; Vilers benad 4. — *) Cyst. ruk. 

Strana 189
rum et, guod magis est, omnium hominum sit consolacio, placere debet vobis ista") divina vo- athleta®) imperator Heinricus tacite considera- cionis perpendiculo non cessabat cottidie) men- *) conm. 2. — ') semitas 2. — ^) quoque 2, 3. — ") Tridentino 2. — °) qui 2. — ^) fraglancia 3, 4. — ") ne- má 2. — *) nemá 2. — ") nemá 3. — *) syncere 4. — *) itaque H. rege isto eodem 4. — ") aspeximus 2. — ") quicquid 4. — =) Místo in vertice má 4 mirifice. — *) adhaerere 4. — *) et 2. — *) vulgara 2. — *) conmunis 2. — *) nemá 2. — *) triumphaverit. Annus Dominicus MCCCX" 3. — *) atleta 2; attleta 3, 4. — *) quotidie 4. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 189 1308 cum rex habuit, cui sua sigilla et negocia com- cacio; miror autem multum, quid cor vestrum isos 130 misit,") ut si forte regalis stricte sentencie se- moveat ad talia dicendum? Cui illa dixit: Ni- 1510 veritas" modum quandoque excederet, iste reli- chil tantum movet me, nisi hoc, quod meo crea- giose temperamento clemencie ad regulam que- tori modo in contemplacione, devocione et ora- que ") reduceret. Idem autem dominus Heinri- cione tam sincere") mente tranquilla, anima pa- cus, regis cancellarius, exigentibus suis devotis cifica, corde puro non valeo famulari, sicut sem- meritis usque hodie est in Tridentina") sede per hactenus a iuventute mea facere consuevi. episcopus. Ex omnibus autem, que^) tune vixe- Ex hiis verbis quilibet intelligit, quid in istius runt feminis, hanc reginam Margaretham singu- femine corde latuit. lariter me iudice Dominus preelegit, ipsamque Electo itaque') rege isto Heinrico eodem ad exemplar ceteris posuit, quam feminei moris anno signum magnum apparuit in celo, quod di- et benignitatis preclaritas speciosius insignivit. vine consolacionis evidens exstitit prefiguracio. Hec est devota, celestia premia tota In nocte namque Nativitatis Christi, cum ad Mente sitit, mitis, humilis, quasi florida vitis, Iatutinarum vigilias in Aula Regia surgeremus, Fructificat flores virtutis, eam quoque mores tria signa triplicis mE in splendore pre ucide Ornant feminei, color indicat hinc faciei nubis conspeximus, ) quodquod ) autem vidimus Mentem sinceram, meram, sermoneque veram ; admirantes nimium, quia nunquam rem In me. Laude stat hec digna varia regina benigna, modi vi issemus, pariter estat sumus. n me- Sic Margaretha manet hinc in honore repleta, 9io vero crucis medie stabat luna, ac si pro clavo fuisset artificialiter ibi fixa; summitas quo- Quante autem devocionis fragrancia") huius — que illius triplicis crucis celos videbatur in ver- felicis imperatricis animus estuaverit, ex hoc tjce*) tangere, pars vero inferior terre putabatur cognosci poterit, que ipsa locuta fuit. Quadam ab omnibus quasi radicitus inherere.”) Hoc sig- enim vice, cum eadem regina cum rege in Hel- num ut*) audivi, ubique a vigilantibus tunc et prunna esset, quendam secretum locum quasi considerantibus visum fuit, et ut vulgata®) refert oratorium oratura intravit, ibique sola assumpta opinio, communis") pacis commodum, quod in tantum comitissa Juliacensi aliquam moram tra- Alemania sub isto monarcha viguit, premon- xit. Dominus autem Conradus, abbas primus stravit. Aule Regie, quia habebat causam arduam, ?) cum . MEN ; ei : ; EM s : . Quid tria signa crucis monstrant nisi gaudia reverencia petito introitu est ingressus ad regi- lucis nam; peracta autem legacione ipsum abbatem . : . , : : So nolo Pacis dant signum, quia crux fugat omne ma- regina ?) alloquitur hoc sermone: Domine, inquit, lienum abba, rogo, quod nemini dicatis, quod iam dico . 8 ’ : . Hoc omnes scimus, ac credendo reperimus. vobis. Tedet animam meam et molestat me valde, et sum conturbata pro eo, quod facta sum et esse debeo deinceps regina; utinam hoc fieri Capitulum CXIV. posset, quod non essem. Admiratus autem ab- : . . . Uu ei : Qualiter Heinricus imperator septimus ad partes bas humilitatem tantam dixit ad reginam: Do- : . s: m : . . Lombardie pervenerit et ibidem gloriose?) trium- mina regina, cum Dominus vos de toto mundo " D "xo . : se phaverit?) anno Domini MCCCX", ad hoc elegerit, ut regina Romanorum sitis et cum vestra sublimacio orphanorum et religioso- A primevo eleccionis tempore iste gloriosus 1310 

Strana 190
1310 190 taliter revolvere, guomodo in commune bonum toti ecclesie proficeret, et Augustus re et no- mine diceretur et fieret. Animadvertens autem omnem potestatem et virtutem a Deo origina- liter effluere, ad ipsum mentis aciem cepit eri- gere in sua scrutans meditacione, in quo in suo officio posset altissimo acceptabilius deservire. Inmisit autem Dominus in cor eius, visumque est*) bonum in oculis cogitacionis sue, ut in- staurato generali") passagio terram sanctam, quam sibi Deus in hereditatem peculiariter ele- gerat et sanguine suo precioso dedicaverat, quantocius visitaret, ipsamque, quam Tartarica spurciciosa') gens occupat, divinis innixus pre- sidiis recuperaret. Ut autem huius tam pie con- cepcionis propositum eo commodius, quo ordi- nacius laudabilem sortiri posset effectum, regalis industria hoc ordine censuit fore in hoc sancto negocio procedendum. Porro primitus a papa im- periale*) disposuit suscipere diadema!) pacem- que facere in tota occidentali ecclesia, ut sic im- perialis dignitatis ac authenticati") nominis insig- nitus gloria plures eo ad suum intentum attra- heret,") prophanisque nacionibus terribiliorem formidinis vim*) inferret; magnum namque no- men Romani imperatoris ab inicio terrorem ma- ximum incutere consuevit hostibus universis. Nomen cesareum belli?) portare tropheum Consuevit, lite semper vicit, quia rite, Quando solet dici cesar, fugiunt inimici, Nam cesar cedit hostes, victorque recedit. Non solum autem hec cesar magnificus ex se ipso cogitavit, sed ad tam ardua negocia ip- sum vocacio apostolica, quam Lombardica sedulo invitavit." Prompcius autem laborem aggredi- mur?) cuiuslibet operis, cum voluntas non re- murmurat precibus postulantis. Postquam igi- tur") Heinricus imperator Johannem, filium suum, ad regnum Bohemie transmisisset, exercitumque validum contra Ebirhardum") comitem de Wir- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. tenberg*) direxisset, aliaque sua negocia in par- tibus Germanie, quantum in duorum annorum spacio fieri potuit, disposuisset, ipso") anno Do- mini MCCCX? in festo beati Michaelis!) con- gregato de Alemania ") invicto exercitu de Colum- baria exivit, et versus partes Gallicas?) iter suum direxit; in via vero rex felici comitante fortuna nullum resistencie hostilis pertulit obstaculum, donec ad Mediolanense perveniret confinium. Januenses vero et Pysani leto imperatoris au- dito adventu inclita missa milicia regis exerci- tum notabiliter auxerunt, suisque se mandatis et obsequiis fideliter ab illo die et deinceps ap- plicuerunt. He*) namque uberes urbes?) et pre- divites, Janua videlicet et Pysa, imperatori usque ad diem defunccionis sue fideliter astiterunt posse toto, mente sincera.*) Tunc acuunt enses cum Pysanis Januenses, Omnes armati stabant, explere parati Cesaris edictum, | quia cor non est ibi fictum, Sed pleno corde regem querunt purl amorde.") Videns autem cesar Heinricus, quod") for- tem exercitum haberet, magnaque pars civium Mediolanensium sibi faveret, animoso impetu*) ipsam civitatem aggreditur,^) et post paucos dies hanc, quam obsederat, fretus?) victoria ur- bem ingreditur. In ipsa civitate Mediolanensi cum iam pax esse creditur, concitata turba exer- citum cesaris turbare incaute nititur, acerrimum iterum et iterum bellum intra muros civitatis committitur. Gens effrenis Lombardica, que vin- cere voluit, non valuit, Deo pugnante vincitur, prosternitur, foras eicitur et more") bellico su- peratur. Et sic fit victa Lombardica gens maledicta, Que contra legem hunc vult offendere regem, Qui pacem facere venit, pacemque fovere. Tandem vero cum totalis Mediolanensis ces- sasset rebellio, ex omni tam cleri quam populi communi peticione et consilio anno Domini !) Dne 29 září, ale v Kolmaru byl král Jindřich jen do 25 září. — *) Gallicus vzato tu ve významu „vlaský-. s) nemá 3. — ") nemá 2. —') spuriciosa 3. — *) imperialem 3. — ') dyadema 2, 3. — ") auctoritati 3. — ") tra- heret 4, — ^) visuni 3. — ?) bellis 3, 4. — ») iniuravit 3. — *) aggreditur 4. — ") ergo 3. — ") Eberhardum 3. — ' Wir- tinberg 3, 4. — ") ipse 4. — ") Alemannio 4. — ?) hec 2; hee 3. — 7) nemá 3. — *) syncera 4. — *) porl morde 2; porl amorde 3. Nad těmito slovy jest v 2 ruk. nadepsáno: gallicum iuramentum a v ruk. 3 tatáZ slova jsou připsána men- sim pismem hned v textu vedle. — *) quia 3. — ©) mixtu 3. — *) aggredere 3. — *) freta rukopisy. — *) morte 3. 1310 

Strana 191
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1:11: MCCCXT? in die Epiphanie Domini !) in ecclesia beati Ambrosii cum maxima sollempnitate et decencia dominus Heinricus rex una cum do- mina Margaretha regina corona ferrea est lega- liter coronatus, ceterisque ad hec*) requisitis apparatibus gloriosissime insignitus. O preclara, bona, felix ferrata corona! Digne gaudere debes, tu namque iacere ") Iam consuevisti, lugens facie quasi tristi; Vilibus in pannis") fetuisti pluribus annis. Nullus curavit te regum, nec baiulavit Per tempus multum, nec prestiterat tibi cultum, Solus rex iste modo temporibus tulit hiis) te.*) Hinc caput ornabis regis, quem magnificabis. Demum domata Mediolanensium protervia cesaris exercitus ulterius proficiscitur et obsi- dione in gyro circumdat civitatem rebellium ho- minum, que Cremona?) dicebatur; hec vero in- victe cesaris potencie diu nequaquam resistere potuit, unde vi bellica capta fuit. In hac urbe plures ipsius incole in ore gladii corruerunt, ?) plurimi in Brixiam ") fugerunt,") reliqui quoque datis dextris ore, non corde cesari adheserunt, perfidiam autem suam ostenderunt, quando sub- ito post recessum cesaris contra ipsorum capi- taneum insurrexerunt, ipsumque occidere conati sunt. Tandem correccio cesaris") tales compes- cuit et inibi pars imperii prevaluit. Post captam Cremonam cesareas acies direxit rex contra Bri- xiam. Est autem Brixia civitas?) non minus opu- lenta, quam turribus excelsis ") optime munita, ita quod inexpugnabilis putabatur penitus ex vi humana. Hanc namque civitatem referunt chro- nice,?) quendam imperatorem Fridericum ") no- mine annis novem in magno robore obsedisse et tandem ab ea frustratum spe et victoria in- glorium recessisse. Huius tamen urbis firmitas hunc regem non terruit, qui Deum propugnato- 191 rem propicium, cor leoninum, exercitum validum habuit et adduxit. Diebus igitur ") singulis robur impugnantis*) multitudinis " urbem uberem ho- stilibus ludis aggreditur, de muro tamen et fos- satis") iaculorum silvis, lapidumque acervis ") evolantibus viriliter resistitur et iste usus bel- licus iterum et iterum repetitur et novus cotti- die?) bellandi modus ab infestantibus invenitur. Pre omnibus autem, qui bellicis exerciciis in- sudabant, animositas domini Walrami,*) fratris domini Heinrici imperatoris, Brixinensibus plus molesta quam infesta fuerat; ipse namque prope urbis fossatum incaute suum fixerat tentorium, ut omni tempore manus eius paracior esset ad prelium et vicinior ad bellum. Sed heu talis vi- cinitas vite sue attulit metas. Uno namque die, cum iste tyro strenuus *) intrepidus nichil mali suspicatus iuxta tentorium suum staret, iaculo ex balista" de muro misso letali vulnere per- cussus et subito postea mortuus est.^) suscepit vulnera mortis, animosus tyro, benignis Moribus ornatus, Walramus vir bene gratus, Cesaris Heinrici fuit hic germanus, amici Hunc flent defunctum, populum tu conspice cunctum, quod inungit lacrima vultum. Nunc rogo te Christe, fac, quod vir nobilis iste Tersis peccatis iungatur in arce beatis. Heu iuvenis fortis Qui fuit insignis, Flereque tam multum, Mortuo autem Walramo,^) fratre suo, aui- mus regis ^) ad acriorem vindictam adversus Bri- xinenses exacuitur et quod nunquam de obsi- dione huius urbis recedere velit, nisi ipsam prius vicerit, sub iureiurando seriosus pollicetur, unde post iracundie verba austerior sevit pugna.) Erant autem cum cesare tunc quatuor?) cardi- nales, qui missi a domino Clemente papa quinto !) Dne 6 ledna 1311. Povstání v Miláně událo se měsíc po korunování a ne před ním; neboť počátek jeho padá na 12 února řečeného léta. — ?) To se stalo ku konci dubna r. 1311. — 9) Obležení Brescie začalo 19 května. — 1) Walram raněn byl dne 27 června a za několik dní potom zemřel. — 6) Viz jména nunciů papežských v kap. CXVI. *) hoc 3, 4. — ") latere 29. — "") inprimis 3. — ') iis 4. — *) res 3. — !) Bryxiam 2 a tak níže. — ") fugierunt 2. — ^; nemá 3. — ?) non minus civitas 4. — ») exelsis 4. — 3) cronicae 3. — ") Fredericum 3. — *) ergo 3; guogue 4. — *) inexpugnantis 3. — ") Místo multitudinis — aggreditur mà 4: civitatem multitudinis aggreditur hoslilibus ludis. — *) fussatis 2. — *) acerbis 2. — ?) cottidie 2; quotidie 4. — ") Wolframi 2; Wolrami 3 a tak niZe. — ^) strennuus 2, 3. — ^j balysta 4. — *) Wolframo 2; Wolramo 3. — ?) eius 3. — *) pungna 2. 1311 

Strana 192
192 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. isn ipsum Rome coronare venerant, qui cesari con- pariter appropiant et omnes simul corruentes 1311 sulebant,”) ut ab obsidione Brixie*) desisteret, Romeque imperialem coronam susciperet et sic denique ad primum propositum rediret," quibus tunc) non annuit, sed quod dixerat, servare disposuit. Sencientes itaque Brixienses*) acer- bioris acredinis furore cesareum exacerbatum animum, timor et tremor!) venerunt!) super eos nimium, ita quod velut ") emortui vix spira- rent tribulato corde spiritum anxiatum. Sciebant autem, quod leo rugiens foris") extra muros recubans, qui aquilas Germanie adduxerat in- victas, vincens vinceret, et nisi gracia interce- deret, uber urbs cum suis incolis fame,*) fumo et ferro misere interiret. Virtus igitur?) urbis confusa est et elanguit, et quilibet se non mo- riturum, sed pocius se?) iam mortuum funebri lamento deplanxit. Quid igitur") gens inclusa in hiis*) faciet" angustiis, cui") de propriis iusticiis nulla prorsus suppetit spes salutis? Certe inter eos erant nonnulli, qui in scripturis sacris legerant: Reges Israhel clementes sunt,?) et quia decet regem clemencia stabilire thronum suum,") hii*) imperitum, desperatum et indoc- tum docent") populum, ut qui de sua iusticia et potencia fiduciam non habebant, ad queren- dam clemenciam regie pietatis humiliter se con- vertant. Placuit hoc consolatorium eloquium in oculis omnium gemencium populorum. Erecti igitur*) primitus per stolidam*) audaciam gra- ciam queritant et erecti per amenciam*") clemen- ciam regalem implorant. Factum est igitur?) summo mane, in articulo diei undecimi?) kalen- das mensis Octobris populus ultro aperit portas clause urbis et plebs innumerose multitudinis catervatim *) procedit discinetis vestibus, nudis pedibus, ligatis in collo funibus, qui more lu- gubri vere) penitencium ad tentorium regium super*) facies suas in terram, vocibus flebilibus lamentabiliter exclamant: Miserere nostri do- mine") imperator clementissime, miserere nostri, aperi, pie domine, oculos tuos et vide humilita- tem gemencium servorum tuorum; ecce vitam nostram, corpora nostra, uxores et liberos nostros et omnia, que habemus super terram hanc, in manus tue gracie resignamus. Domine pie rex, fac cum servis tuis, quod placitum est in oculis tue’) pietatis. Sed numquid obliviscetur mise- reri) gementi et penitenti populo cesar iste piissimus," cum quo ab?) infancia crevit mise- racio? Nequaquam! Misertus est namque populi istius cesar Heinricus, misericordie amicus, et Statim cessavit quassacio impugnantis manus. Ad imperium autem et nutum cesaris humus immittitur?) fossatis, murorum fortitudo, turrium altitudo infirmatur et frangitur et deiecto muro per fossatum venienti cesari planus transitus preparatur. Nolebat enim magnanimus cesar iste per portarum urbis transire angustias, sed ubi maior murorum exstiterat municio, ibi parari mandaverat^)latissimam sibi viam. Dixit et sta- tim fit. Sic Brixinensis urbis robur domat ensis Istius Augusti regis dictamine iusti Iudicii; lese maiestatis quia sese Crimine leserunt, quando regi restiterunt, Et proprio capiti Brixinenses modo triti Stant sic attoniti, ne sint occasio liti Ipsis vel relique genti, que vivit inique. Post hane victoriam scripsit pater filio hic annotatam epistolam: Heinricus, Dei gracia Romanorum rex sem- per Augustus, illustri Johanni, Bohemie regi, primogenito et principi suo karissimo") graciam suam et omne bonum. 1) Zalm LIV, v. 6. — ?) III kniha král. XX, 31. — ?) Ne dne 21 září stalo se vzdání se města, nýbrž již 18 září, jak list krále Jindřicha ku králi Janovi níže položený praví: „proxima die sabbati festum b. Mathei apostoli precedenti“, což bylo r. 1312 dne 18 září. !) consulerant 3. — *) Brixae 4. — ^) tunc rediret, quibus non annuit 3, 4. — ') tunc quibus 2. — *) Brixinen- ses 2. — !) venit 4, — ") velud 2. — *) foris esset extra 4. — °) fame et fumo 2. — ») ergo 3. — *) nemají 3, 4. — ') ergo 3. — *) iis 4. — *) faceret 4. — ") cum 2. — ") nemá 2. — *) ii 4. — 7) docentes 2. — ") ergo 3. — *) stodi- lam 3. — *) amiciciam 2. — *) ergo 3. — *) katervatim 4. — *) vero 3. — *) supra 3. — ") nemá 4. — !; pie tue pie- latis 3. — *) miserere 3. — ') piisime 3. — ^) sub 4. — ") iniicitur 4. — ?) mandavit 4. — ?) charissimo 4; car. 3. 

Strana 193
1311 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. In omnem terram sonus noster“) exivit, ut credimus, et in fines orbis terre, postguam ad partes Ytalie venimus, opera nostra pervenerunt magnifica pacem") iusticia comitante. Licet quo- rundam rebellium et presertim Quidonis " de la Turre") nitentis in aquilone ponere sedem suam, ut similis videatur regi regum, ac Cre- monensium perfidia, iusticie et pacis emula, lati- tans in abditis, ut perderet innocentem, pre- conceptum ") virus ausu nephario in partum prodierit et molita fuerit telam pacis et uni- tatis, quam nostris texueramus manibus, diri- pere, reddens nobis pro benignitate contemptum, pro gracia contumeliam ac illa stipendia, que mus in pera, serpens in gremio et ignis in sinu iuxta vulgare proverbium suis hospitibus lar- giuntur, ad quorum tamen nequiciam edoman- dam dextra Domini, per quam regnamus et vi- vimus, ") nobis propicia affuit,*) et leo noster for- tissimus vindictam sumpsit de inimicis pro libitu voluntatis. Novissime autem Brixianis tanti scele- ris non ignaris, quorum adeo incaluerat duricia, ut fere?) illud moralis philosophi dictum imple- retur in eis: hec est humani cordis duricia, ut non alios periisse estiment, nisi perire conspi- ciant et se ipsos, ad cultum nostrum redire no- lentibus cesar magnanimus ad Brixianorum ip- Sorum oppida aquilas direxit invictas et non- nullis ex eis ferro et igne demolitis tandem civitatem Brixie, que nonnullas rebellium suorum tam Mediolanensium quam eciam Cremonensium et Tuscorum reliquias continebat, cum suo felici et glorioso cireumsedit exercitu et post nonnul- los insultus habitos hinc et") inde et capitanei sui") capcionem et interitum, demum Brixiani memorati fossis cesareis circumsepti, ut unus quidem manus eius effugere minime posset, quos horrida fames stimulabat, proxima die sabbati, ') festum beati Mathei apostoli precedenti,") ad nostra et imperii mandata funes tenentes in colis, coacti venere reatum suum palam tam 193 coram nobis, quam reverendis patribus dominis Sabinensi, apostolice sedis legato, Albanensi et Ostiensi episcopis ac Luca de Flisco, sancte Marie in Via lata diacono*) cardinali?) profiten- tes ipsamque civitatem, personas ipsius ac bona in nostris manibus libere omni condicione ces- sante posuerunt, veniam de commissis humiliter implorando. Quibus tantummodo ob *) apostolice sedis et ad eorum cardinalium exactivam in- Sstanciam vitam benigne duximus indulgendam, eis in exilium, qui huiusmodi rebellionis princi- pales fuerant, relegatis; fossas autem impleri et muros aliaque tuguria civitatis ipsius, in qui- bus habebant fiduciam, funditus demoliri iube- mus ad eorum memoriam sempiternam et ut alii contra nos de cetero talia committere per- horrescant. Hiis rite expeditis ad urbem una cum predictis cardinalibus pro diademate) imperii suscipiendo indilate profecturi. Suscipe itaque cum tripudio hunc regalem triumphum, et vocem iocunditatis®) extolle,") ut procul audiatur, quo- niam princeps Romanus super aspidem et bazi- liscum') ambulat et conculcat leonem pariter*) et draconem. Data Brixie undecimo kalendas Octobris regni nostri anno tercio. ?) Edomita itaque Brixinensium civium perni- ciosa contumacia rex inde proficiscens ad Januen- sium se transtulit confinia.' A Januensibus vero magnifice rex susceptus cum ipsis per aliquot mansit dies. Felix autem Margaretha regina ex contagione corrupti aéris et fetoris, quam in ob- sidione urbis Brixie contraxit, gravis infirmitatis molestia in civitate Janua laborare cepit et ibidem tabefacta morbi gravamine Ade persol- vens debitum diem vite sue clausit extremum anno Domini MCCCXI? mense Decembri. ?) Heu tunc extincta fuit et mesta nece vincta Hec Margaretha regina, decore repleta Tocius laudis; fuit expers mens sua fraudis, In qua lucebat virtutis gemma, gerebat Feminei moris in se flores et honoris. 1) Dne 18 září. — ?) Dne 21 záti. — ?) Dne 13 prosince. 9) noster non 2. — ") pace et iusticia com. 4. — *) Guydonis 2; Gwidonis 4. — ') Turpe 4. — "J per concep- tum 4. — ") vivamus 3. — *) adfuit 4. — 7) vere 3. — *) nemá 4. — *) sui et capcione interitum 3, 4. — *) praece- dente 4. — *) dyacono ruk. — *) cardinale 2, 4. — *) ab 2. — *) dyad. ruk. — *) iucund. 4. — ^, extollere 3. — ') ba- sil. 3, 4. — *) similiter 2. — !') confinium 2. 1311 

Strana 194
194 Nam decus hoc clarum fuit et speculum do- minarum, et Janua post sepelivit, celesti iunge corone.") Quam mors contrivit Quam tu, Christe bone, Huius") regine mortem dominus Heinricus, Tridentinus episcopus, intimavit Scedlicensi et Aule Regie abbatibus sub hiis verbis: Honorabilibus et religiosis viris dominis et amicis suis carissimis de Scedlicz et de Aula Regia monasteriorum abbatibus frater Heinricus, Dei et apostolice sedis gracia Tridentinus epi- scopus, sacre imperialis aule cancellarius, salu- tem cum sincere dileccionis affectu. Litteras vestras recepimus et ea amore et contemplacione vestri adimplevimus, que nobis in eisdem demandastis. Vestre amicicie gemendo significantes quamvis inviti,?) quod inclita do- mina nostra, domina Margaretha, quondam Ro- manorum regina, nuper mense Decembri diem clausit extremum in Janua. Unde vos rogamus attente, quatenus oracionibus et aliis bonis, que fiunt in monasteriis vestris, ipsam vobis habea- tis fideliter?) recommissam. Datum Janue in?) die Innocentum. Capitulum €XV. De coronacione Heinrici imperatoris Rome facta et de preliis et morte ipsius ) anno Domini MCCCXII®. Quamvis divino cooperante iuvamine Medio- lanensium, Cremonensium quam Brixinensium cesar magnificus sibi vi prelii suppeditasset re- murmurantis rebellionis contumeliam, adhuc ta- men maximam partem civitatum forcium sibi cesar habebat contrariam, inter quas fuerunt principales: Padua, Bononia, Florencia et civitas Lucana. Veneti vero cesari quandoque consen- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. ciebant, quandoque contradicebant; ex diuturna isi namque imperatorum absencia in partibus Ytalie et Tuscie imperii potencia maxime fuerat ener- vata. Placuit igitur") Heinrico regi et sapienti- bus, qui cum eo^) erant, huiuscemodi consilium, ut ante omnia ad imperialis coronacionis festi- net fastigium et demum imperii insignitus dia- demate ") se applicet tamquam monarcha ad quodlibet negocium imperii pertractandum. Porro rex maxime Pysanorum, ") Januensium suffultus adminiculo, aurum namque et argentum regi offerebant quasi sine numero, naves plurimas applicari et parari") iussit et vallatis preclara milicia Ytalicis *) plagis navigio applicuit, tan- demque ad urbem Romanam pervenit. Plures vero Romanorum, quia de adventu cesaris do- luerunt, Robertho, regi Apulie, quem contra im- peratorem vocaverant, astiterunt et non modicum impedimentum cesare *) postposito prestiterunt. Iste namque vex Robertus per suggestionem Philippi, regis Francie, subornatus cesari sem- per usque ad mortem suam exstitit inimicus. Mansit itaque cesar cum suo exercitu in Laterano trans Tyberim, pars vero adversa occupaverat ipsam urbem. Constituit igitur") in ipsa urbe cesar cum adversariis prelia multa et semper fretus victoria letus efficitur ex gloria reportata; non transivit una dies, immo °) raro hora diei aliqua, in qua quiescerent bella. Dominis vero reverendis Sabynensi") apostolice sedis legato, Albanensi?) et Ostiensi?) episcopis ac Luca de Flisco ?) sancte Marie in Via lata diacono") cardinali, quibus coronandi imperatorem apo- stolica auctoritas*) data fuerat, tunc placuit, quod ipsi in sibi") commisso officio procederent non obstante quorundam perfidia, qui impedire tam arduum negocium laborarent. Ipsi igitur!) jam quatuor dicti domini auctoritates) mandati apostolici anno Domini MCCCXII? in die beato- ?) Armandus. — ?) Leonardus de Patrasso; ale ten byl v čas korunování Jindřicha VII za císaře již mrtev. — ?) Nicolaus Alberti de Prato. 7) Tu připsáno v ruk. 2 a 3 (v prvnějším červeně v textu, v druhém po strané): Quere in consequentibus mira- cula, que Deus circa sepulchrum (sepulerum 3) eiusdem imperatricis ostendere est dignatus. — ") Huius — Innocentum nemá rukopis 4. — ?) chimici 3. — ») feliciter 3. — 9) nema 2. — *) ipsius. Annus Domini MCCCXII**. — *) ergo 3. — *) ipso 3, 4. — ") dyad. ruk. 2 a 3. — ") Pysanorum et Januensium 4. — *) admiraculo 3. — 7) portari 2. — *) Ytalia- cis 2. — *) caesareo posito 3, 4. — *) ergo 3; itaque 4. — ©) ymmo 2, 3. — *) Flischo 3, 4. — *) dyacono 2, 3. — *) author. 4. — *) in verbi sibi 3. — ') ergo 3. 

Strana 195
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 152 rum Petri et Pauli apostolorum in ecclesia La- teranensi maiori ad sanctam Mariam rotundam glorioso principi domino Heinrico septimo im- periale imposuerunt omni sollempnitate previa decenter, reverenter et legaliter sacerrimum dia- dema.*) Est laus eterna, quia rex diademata terna Hic acquisivit; hominum nullus puto vivit, Qui meminit tales res preteritas fore, quales Fecit rex iste, hunc hinc benedic pie Christe. Rege coronato Rome diademate grato Adverse turbe veniunt, quas vicit in urbe. Post hec igitur non diu imperator novus universo suo coadunato exercitu manu valida potenter per Tyberim transiit, hostium cuneos strenue penetravit, monasterium beati Petri in- travit et ibi") voce iocunditatis presente impe- ratore tota cleri concio Te Deum laudamus sol- lempniter decantavit. In preliis autem frequenti- bus, que Rome imperator exercuit, infinitam ad- versariorum multitudinem prostravit, suus autem exercitus quasi nichil molestie") pertulit, furor tamen Teutunicus plurimos Rome lacessebat. ?) Nam hec») gens Gallicis audacior in ipsis Gal- licis quasi lupi rapaces in medio ovium iner- mium plagam maximam exercebat. Quecunque igitur?) imperator Rome habuit et voluit facere, fecit, quibus peractis omnibus cum gloria mon- archa, princeps mundi et dominus, ad proposi- tum primum redit. Reversus est itaque impe- rator post suscepcionem diadematis imperialis in Pysam, ubi peracto aliquo tempore applicat ob- sidionis aciem contra Florenciam civitatem. Anno igitur) Domini MCCCXII?*) mense Novembri invictus imperialis exercitus obsedit Florenciam et destruccionis molimina instruxit contra eam. Imperator vero Heinricus castra metatus est in Monte imperiali e vicino contra civitatem, in quo edificari precepit!) confugii municionem. Porro victoriosa cohors bellatorum imperii hinc 195 inde circumvolat, alimenta, ne ministrentur ci- vitati, clandestine subtrahere laborat, viis, que &àd urbem ducunt, et semitis applicatur custodia et cesis ciborum baiulis ultra desinunt ad urbem deferre victui necessaria. Quidquid' autem de rebus civium Florentinorum extra muros rapitur, totum cesaris usibus confiscatur. O quante tunc") animositatis in variis bellorum congressibus im- perterita") Germanorum milicia exercuit opera, de quibus usque hodie sunt") mirabilia testi- monia. Quis enim numerare poterit lata sive privata Germanorum tunc commissa prelia, in quibus semper revertebantur freti victoria et gloria. Equalis namque Germanice gentis tunc fuit estimacio et constancia, si ipsis aliquando in campis Lombardorum, Ytalicorum sive Tus- corum magna vel parva multitudo occurreret more bellico pugnatura. Consuevit enim gens hec sem- per vincere et ideo mollem, femineumque CGalli- corum animum paracior fuit viriliter invadere et fugare. Ferocem horum Germanorum audaciam, qui corruerunt, approbant inimici et nichilomi- nus ipsorum testantur amici; uno namque tem- pore Pysani viginti duo millia pugnatorum contra Florencianos 7) imperatori mittebant in subsi- dium, qui iam in via constituti ultra progredi non audebant, sed ab imperatore securitatis con- ductum petebant. Misit itaque cesar vix octo- ginta Alemanos galeatos ipsis in occursum et hii paucissimi multitudini, ut puta viginti duo- bus millibus, audacie dederunt animum et asse- curaverunt transitum ipsorum. Sepe autem visum fuit, ut decem Alemani centum*) Gallicos aut centum Alemani mille et plures campestri") bello invaderent, lederent et mactarent. Nam tunc Lombardi fuerant ad prelia tardi, Ytalici,") Tusci viderant bellum, quasi lusci Solem, nam flebant lacrimas,*) cum bella vi- debant. Hos quia prostravit Germania, quam generavit !) Vypravování Petra Zbraslavekého o obléhání Florencie Jindrichem VII jest neur&ité. Mons imperialis (Kai- sersburg) jest město od Jindřicha VII na místě rozkotaného města Poggibonsi vystavené na počátku r. 1313. k) dyad. 2, 3 a tak níže. — ') ergo 3. — ") ibi praesente imp. voce iucunditatis 4. — ^) moleste 2. — ?) laces- cebat 4. — ») nemá 3. — *) ergo 3. — ") ergo 3. — *) Ruk. MCCCXIIDI*. — *) Quiequid 4. — ") nunc 3. — *) impera- toria 2. -— *) nemá 3. — ") Florentinos 3. — *) centum — Alemani nemá 2. — *) in campestri 3. — *) Ytali 2. — *) lachr. 4. 95* 1312 

Strana 196
1313 196 sie hic magnalia dia*) cui Gallicus est inimicus, reputans ipsum quasi stultum Propter terribiles actus animosque viriles. Cordis feminei Tusci sunt ut Jebusei.5) Teutunicus") facile fugat hos vulgus quasi vile, Non opus est testis in rebus tam manifestis. Florens milicia, Fecit Teutunicus, *) Huncque^) timet multum Honesti tamen viri Friczko*) de Gallis ') et Ebirinus de Lapide, ?) cives Pragenses, michi talia retulerunt, nam et ipsi istis omnibus per- sonaliter affuerunt. Factum est autem, cum Flo- rentine urbis procax contumacia cesaris iussibus remurmurans contradiceret et contra se“) gra- vioris ire stimulos irritaret, placuit imperatori, ut plures de principibus Alemanie!) ad se vo- caret et ") cum ipsis parlamentum habiturus pertractaret, qualiter fastuosa Florencie erecta cornua facilius retunderet et domaret. Inter ce- teros autem principes, quos vocavit principaliter imperator, Johanni, regi Bohemie, suo primo- genito, epistolas destinavit, in quibus, ut ad ipsum patrem cum ceteris, qui vocati fuerant, venire cum armatis non obmitteret, ”) affectuo- sius demandavit; sed quia,°) ut ipse imperator per?) se ore proprio sepe disposuerat, dominus Conradus,*) abbas primus Aule Regie, non in- fimum locum in consiliis apud Johannem, regem") Bohemie, habuit, sibi super promocione predicti negocii cesar epistolam hanc misit:") Heinricus, Romanorum imperator semper Augustus, honorabili et religioso viro abbati monasterii Aule Regie, devoto suo dilecto, gra- ciam suam et omne bonum. Cum inter alios nostros imperii principes, comites, barones et nobiles, quos ad parlamen- tum, quod in kalendis Maii venturi proxime habebimus, per litteras et nunccios vocavimus, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. in illustris Johannis, regis Bohemie, primogeniti 1813 et principis nostri carissimi, delectemur specia- liter personali presencia recreari, devocionem tuam attente requirimus et rogamus, quatenus') eundem regem Bohemie tuis salutaribus") mo- nitis et exhortacionibus ac persuasivis induccio- nibus inducere studeas cum effectu, ut ad dic- tum terminum, prout melius, laudabilius et de- cencius poterit, veniat cum armatis. Adhoc pe- timus eciam te consilium, auxilium et") subven- cionem, quos applicare poteris, adhibere, in eo nostro culmini plurimum placiturus. Datum in castris apud Montem imperialem supra Floren- ciam octavo kalendas Februarii regni nostri anno quinto, imperii vero primo. Seripsit eciam et aliam epistolam domino Heinrico?) de Scedlicz*) et domino Conrado?) de Aula Regia abbatibus in hec verba:*) Heinricus, Dei gracia Romanorum imperator semper Augustus, honorabilibus viris in Sce- dliez^) et in Aula Regia abbatibus, devotis suis dilectis, graciam suam et omne bonum. Quod circa status et honoris exaltacionem illustris Johannis, regis Bohemie, primogeniti et principis nostri karissimi,") ipsi regi, prout relacio strenui viri Johannis de Ossen nos in- Struxit, astatis fideliter et constanter, devocio- nem vestram dignis laudibus commendamus ro- gantes attente, quatenus?) eidem regi more so- lito, ut accessus eius ad nos in proximo felix existat et salubris, assistatis auxiliis et favori- bus opportunis. Ceterum adicimus,?) ut prefatum Johannem habentes pro imperialis reverencia maiestatis propensius recommissum, in omnibus suis agendis favorabiliter promovere curetis, gra- tum in*) hoc nobis absequium prebituri. Datum apud Montem imperialem in castris super‘) Florenciam pridie kalendas Februarii regni nostri anno quinto, imperii vero primo.*) !) Fridrich (Fricek) od kokotů čili kohoutů (de gallis), Friczko dictus Kokot (v. Tomek, Děj. Prahy I str. 304, 305). Domnénka, Żeby Gallus snad bylo jméno osobní, jest ovšem nemístná. — *) Eberlin od kamene (v. Tomek, tam- též str. 304). — ?) Má byti Heidenrico. 4) dya 3, 4. — *) Theutonicus 3. — ') Hunc 3. — *) Yeb. 2. — ") Teuthonicus 3. — !) Friczo 3. — *) nemá 3. — ") Almanie 3. — =) et se 3. — *) omitteret 4. — *) quod 4. — ”) pro se 3. — 9) Con. 4. — ") Boh. regem 4. — *) dire- xit 3. — *; quatinus 4. — ") salubribus 3. — ") nemá 2. — *) Cedlicz 3 a tak niże; Zcedlitz 4. — 7) Pouhé C. 3; Con. 4. — *) Tu vkládá 2 slova: Alia epistola. — *) Cedlitz 4. — >) char. 4. — *) quatinus 4. — 9) adiicimus 4. — *) nemá 4. — ') supra 3, 4. — ©) Tu vkládá ruk. 2 slova: De morte imperatoris veneno in sanguine Christi intoxicati, a ruk. 3: De morte imperatoris; tato slova má ruk. 4 jako nápis teprv při slovech: sed heu. 

Strana 197
1313 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Percepto itague edicto imperiali omnes fere principes Alemanie ") decenter ad veniendum ad imperatoris presenciam se disponunt; sed heu mortis intervenientis articulo minime pervene- runt. Quando enim victoriosus imperialium bel- latorum exercitus Florenciam acriter infestaret, et eiusdem urbis potencia ad') sui humiliacio- nem maiorem moram temporis requireret, cogi- tavit imperator ibidem impugnancium ") poten- tem turbam in obsidione dimittere et se cum aliquibus belligeris in regnum Apulie transferre. Neapolis enim illa civitas inclita cesarem nunc- ciis certis et litteris ad se vocavit, quod sibi dare ingressum et contra Roberthum, regem Apulie, ferre subsidium vellet fideliter, iuravit, statuit ac promisit. ") Sic igitur!) imperator iter versus Apuliam arripuit, retro se tamen, qui impugnarent Florenciam, florentis milicie decen- ciam dereliquit. Cum autem ante urbem, que Senis dicitur, in vigilia Assumpcionis beate Marie pervenisset, sicut festivitas et sua devo- cio requisivit, ibidem tentoria sua fixit et licet mutaret loca et mansionem, nunquam mutare tamen consueverat devotos mores et bonam con- suetudinem, et sicut michi honorabilis vir, ma- gister Nicolaus Wldensis, medicus imperatoris, retulit, qui tunc presens ") fuit: De vespere sa- nus corpore et letus devota mente matutino- rum ") imperator officium sub nota cantatum audivit et tunc dormitum ivit, nec?) in ipso ali- quod distemperancie ?) vestigium cesar sensit. Mane autem facto, quia frater Matheus confes- Sor suus, ad curiam pape missus abfuit,») alium fratrem dictum Bernhardum *) de Senis de or- dine fratrum ") Predicatorum viruni utique male- ficum cesar accersivit, sibique confessionem fe- cit, et ut ipsi in missa sacrosancti corporis et sanguinis") Dominici sacramentum conferat, ce- sar humiliter expetivit. Porro cum imperator in- 197 columis et sanus omnino ad communionem sanc- tam accederet, et post sumptam salutarem ho- stiam bibere de calice deberet, sicut usque ho- die omnes illi, qui tunc aderant, asserunt, frater ille, qui missam celebravit, digitos lavans vene- num vino miscuit et illud toxicum cesari bibi- turo*) porrexit. Hec est usque hodie divulgata opinio, quod cesar per manus fratris Predica- torum ordinis mortem temporalem sumpserit cum illo vite salutifere sacramento. Huius autem fi- dem facit, quia statim cum cesar de ara rediit, dolorem sensit, qui auctus cotidie " ipsum de- biliorem reddidit. Ipse autem frater, ut dicitur, cesare debilitato ad adversarios confugit, et illis de morbo cesaris nova gaudia nuncciavit. O quam perniciosa de hoc fratre exivit opinio, qui non solum sibi malediccionis opprobrium attulit, sed et toti suo ordini in terris et locis variis gra- via improperia exprobrancdium hominum gene- ravit. In multis enim locis fratres Predicatores male tractati sunt, depulsi") sunt, qui revera penitus de morte imperatoris innocentes sunt. Ab illa igitur *) hora, qua sacrosanctam hostiam accepit imperator, cotidie") in corpore defecit et post dies sex presenti valefaciens seculo fe- liciter ad Dominum emigravit anno Domini MCCCXIII*, decimo?) kalendas Septembris. Py- sani autem huius divi imperatoris Heinrici cor- pus susceperunt et in sollempni mausoleo, con- ditum aromatibus, in Pysana maiori ecclesia con- dignis peractis exequiis sepelierunt. Cor geme, mens plange, vox tristia carmina pange; Corda dolor tangit, animos res flebilis angit, Iure creatura dolet ommis ob hec nova dura; Qui non fleudo gemat, resciens hec letaque de- mat? ros exundans, mala mun- dans, Nam flos fecundans, 1) Udání toto nesrovnává se s pravdóu, jakož i zpráva o otrávení Jindřicha VII, ktvrá bezpochyby v krajinách zaalpských byla rozšířena po jeho smrti, ale nebyla pravdiva, jak zjiných taktéž současných pramenů viděti jest. — ?) Dne 24 srpna dle zpráv jiných a ne 23 srpna. >) Almanie 3. — ') rukopisy et. — *) inpug. 2. —') ergo 3. — ") nemá 3. — "") matutinarum 3. — ?) ne 4. — 9) disparentiae 4. — ») defuit 2. — %) Bernardum 4. —") Tu má po straně ruk. 3 přípisek: Hic nota, gualiter quidam ordinis Predicatorum imperatorem in corpore Dominici intoxicaverit Henricum; a ruk. 2: Cesar a fratre ordinis Pre- dicatorum veneno intoxicatur. — *) sagwinis 2. — *) bibere 2. — ") cottidie 2; guotidie 4. — ") depulsi sunt nemá 3. — *) ergo 3. — 7) cottidie 2; quotidie 4. 1313 

Strana 198
1318 198 Cesar magnificus Heinricus, pacis amicus, Formula iusticie, scia vite normula die, Rex, cui lex cara," mens gnara, salutis avara, Magnanimus, mitis et honoris florida vitis, Quos genuit mundus pre cunctis laudis habun- dus, Pestiferis morbis male corruit heu caput orbis, Quem tu Christe bone iustorum iunge corone. Et te virgo pia,*) celi regina, Maria Posco, sibi parce; chorus angelicus, patriarche, Discipuli Christi cum martyribus simul isti, Et sancti cuncti coram Domino prece iuncti Dent sibi solamen, homo dicat quilibet amen. Sed *) cesar felix sic decidit, en nova fenix Surgit, precisa fuit arbor et hinc michi visa Est crevisse rosa, veluti nardus generosa, Cuius odor latus, favor et valor undique gratus Prodiit ex flore flos florens, dives honore. Plaude Bohemorum regnum, quia?) culmen ho- norum pacis frueris inodo lege. sit prospera vita Johannis. Hoc habes ex rege, Sic*) cunctis annis Capitulum CXVI. Commissio Domini Clementis pape cardinalibus facta, ut imperatorem Heinricum coronarent. ') Clemens episcopus, servus servorum Dei. Venerabilibus fratribus Arnaldo Sabinensi, apo- stolice sedis legato, ac Leonardo Albanensi et Nycholao Ostiensi episcopis ac dilectis filiis Fran- cisco S. Lucie in Silice et Luce S. Marie in Via lata diaconis cardinalibus, nuncciis eiusdem se- dis, salutem et apostolicam benediccionem. Rex regum et Dominus dominancium, Dei clemen- tissimus filius, Ihesus Christus, honore multi- plici reginam prefulgidam sibi in vestitu de- aurato circumamictam varietate, assistentem a dexteris, videlicet sanctam ecclesiam, sponsam PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. suam, quam suo preciosissimo sanguine redi- mitam clementer sibi inseparabili federe con- iungi voluit, honore primatus multiplici ac multi- pharie preeminencie insignivit; sed in eo potis- sime ipsam honorabilem et felici ac precellenti reddidit dignitatis statu fulgentem, quod eidem tantam tribuit plenitudinem potestatis, ut per- sonis quantumcunque conspicuis, quantacunque dignitate insignibus et preclaris in hiis possit sibique competat adesse magnifice, per que ipse clari nominis tytulum et famose consequantur potencie culmen et eciam incrementum. Domi- nator euim celi, qui solus Altissimus potesta- tem habet in regno hominum et quecunque vo- ]uerit, suscitat super illud, potestatem dedit ei et honorem et regnum, potestatem, inquam, eter- nam, que non aufertur, et regnum, quod non corrumpitur, quod imperatores et reges in ipsa et per ipsam doctrina salutari intelligant et eru- diantur iudices orbis terre eidem servire et ob- sequi in timore, qui imperat ventis et mari. Cuncta namque, que in celo sunt et in terra, sua sunt; suum est regnum, ipse est super om- nes principes, sue sunt divicie, sua gloria, qui dominatur omnibus et in manu eius virtus et potencia, magnitudo et imperium omnium, sub quo curvantur, qui portant orbem. Per eum enim reges regnant et principes, et legum conditores justa decernunt, qui habet in femore sue scrip- tum ,Rex regum et Dominus dominancium*, ad cuius preceptum elevabitur aquila et ponet in arduis nidum suum. Sane dudum post eleccionem karissimi in Christo filii nostri Heinrici, regis Romanoruin illustris, celebratam conconditer per regni Ale- manie principes, in eleccione Romanorum regis vocem habentes, cum imminet, facienda, sollemp- nes dicti regis ambassiatores ac nunccii ad nos- tram presenciam accedentes et nobis eiusdem eleccionis presentato decreto, ad eorum instan- ') Tento list papeZüv jest otiéten: Pertz, Mon. Germ. hist. IV (Leges II) str. 529—636; Déónniges, Acta Hein- rici VII, Vol. II p. 42—48; Raynaldus, Annales eccl. XV, 70; Olenschlager, Erläuterte Staatsgesch. Urkundenbuch, 34—42. My jsme scházející ávod v ruk. doplnili dle Dónnigesa a poopravili i dle ného a Pertzovych Mon. chybná místa rukopisů kroniky Petra Zbraslavského, jejichž jsme, poněvadž text kusů těch v kronice Zbraslavské varianty v kapitule této a třech po ní následujících nepodali místy dosti nesprávný jest. *) chara 4. — *) pie 3. — ?) si 4. — *) gratus — latus 4. — *) quod 2. — *) Dic 3, 4. 1312 

Strana 199
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1512 tem et devotam supplicacionis instanciam coram nobis et fratribus nostris iteratis vicibus et per intersticia temporum repetitam prefatum regem, quia per decreti prefati et condicionis persone ipsius non levi noticia antea nobis et fratribus nostris note examinacionem coram nobis et eis- dem fratribus habitam diligenter, in quantum fieri potuit eodem absente, sufficientem, ipsum ydoneum et habilem invenimus ad prefatum im- perium obtinendum, ac eleccionem prefatam ca- nonicam exstitisse, de eodem fratrum nostro- rum consilio ipsum deputavimus, nominavimus, approbavimus, enuncciavimus et declaravimus Romanorum regem, justicia exigente, ac fore ydoneum, sufficientem et habilem ad dignitatem imperialis celsitudinis obtinendam, pronunccian- tes insuper ac eciam decernentes sibi per nostras manus loco et tempore opportunis de- bere concedi unccionem et ipsius imperii dia- dema, certum ad hoc ei terminum assignantes. Cumque postmodum rex prefatus Ytalie partes fuisset potenter ingressus et a Lombardie civi- tatibus aliisque locis insignibus, ad que decli- naverat, honorifice et pacifice jam receptus, alii regis prefati ambassiatores et nunccii ad apo- stolice sedis presenciam accesserunt, qui cum multa nobis instancia inter cetera supplicarunt, quod cum ipsi patenter adverterent, sicut eis iam per nos super hoc responsum exstiterat, quod propter generale concilium, quod in ka- lendis Octobris proximo venturis disposueramus dante Domino et disponimus celebrare, aliaque multa et ardua plurimumque urgencia, que ne- cessario in citramontanis partibus expedienda nobis negocia incumbebant tunc temporis et in- cumbunt, predictam unccionem et imperii dia- dema aliaque sollempnia per nostras manus regi non potuerunt memorato concedi, terminum ip- sum sub spacio temporis brevioris concludere ipsamque unccionem et imperii diadema cetera- que sollempnia per aliquos de fratribus supra- dictis in festo Penthecostes tunc proximo secu- turo impendi facere dignaremur. Nos vero pre- dietis nuncciis receptis mansuetudine consueta et hiis et aliis, que coram nobis voluerant pro- ponere, diligenter auditis, eis certo modo duxi- mus respondendum eiusdem regis super hoc cum predictis fratribus nostris diligenti deliberacione 199 prehabita, nichilominus desideriis annuere inten- dentes. Et quia propter temporis nimiam brevi- tatem in dicto festo Penthecostes sollempnitatem unccionis et coronacionis huiusmodi non posse fieri credebamus, nec rex ipse in festo prefato Sibi, ut eiusdem decebat honorem, de apparatu ad hoc necessario potuisset forsitan providisse, significavimus ei per nostras litteras speciales, ut tanti arduitate negocii diligenter inspecta et con- siderata prudenter temporis qualitate aliquem cer- tum et sollempnem diem, prout crederet convenire, post festum predictum eligere ipsumque nobis significare illius deliberacio non differet, ut in- fra diem ipsum aliquos de fratribus supradictis, de quibus apostolica deliberacio provideret, qui ei unccionis eiusdem munus impenderent et im- ponerent vice nostra prefatum diadema imperii et alia inibi agenda sollempnia peragerent, mit- teremus, dilectos filios magistrum Robertum, elec- tum Salernitanum, et Hugonem Geraldi, canto- rem Petragoricensem, capellanos nostros, ad eun- dem regem super hiis cum eisdem nostris litte- ris destinantes, per quos sibi paterne sincerita- tis affectum et mentis apostolice puritatem, quos ad status ipsius exaltacionem magnificam habe- mus, mandavimus clarius aperiri. Verum rex pre- fatus super hoc matura deliberacione prehabita festum Assumpcionis beate Virginis proximo ven- turum pro termino ad recipiendum in basilica principis apostolorum de Urbe more solito unc- cionem huiusmodi et ipsius imperii diadema alia- que inibi sollempnia peragenda recepit, prout nobis per sollempnes suos ambassiatores et nunc- cios ac speciales litteras intimavit suo regali sigillo pendenti munitas, cum multa devocionis instancia supplicans per eosdem, ut ad eum ali- quos mitteremus de fratribus memoratis pro im- pendenda unccione huiusmodi et imponendo sibi eiusdem imperii diadema aliisque sollempniis peragendis. Porro si desuper datum esset tem- pus, ut circa tanti celebritatem negocii exhiberi posset nostra presencia corporalis, ut ubi mente vigilanter intendimus, ibi presencialiter nostrum desiderium panderemus, ad quod eciam eiusdem regis concurrunt, ut pro certo novimus, cum promptitudine multiplicis devocionis affectus, gau- deremus in Domino et plurimum satisfieret vo- tis nostris. Verum quia ex causis predictis non 1312 

Strana 200
1312 200 possumus in hac parte affectibus satisfacere men- tis nostre, predicti regis freguentibus et devotis supplicacionibus inclinati et ad personas vestras apostolice mentis oculos fiducialiter dirigentes, vobis, quorum nobis note sunt virtutes quosque in magnis et arduis dicta sedes diversis vicibus est experta et de quorum operibus fructus ube- res provenisse conspicimus, super hoc nostre sollicitudinis onus duximus imponendum, spe- rantes, quod tamquam viri virtute magnifici opus huiusmodi viriliter assumetis ad divini nominis laudem et gloriam effectualiter exequendum. Quo- circa discrecioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatenus vos ad dictam urbem die Assumpcionis predicta personaliter conferentes ac ibidem convenientes in unum, tu frater Ostien- sis episcope missam celebres et regem inungas eundem vosque fratres Albanensis, Ostiensis et Sabinensis episcopi vosque Francisce et Luca dyaconi cardinales vel illi vestrum, qui presen- tes fuerint, eisdem regi et regine mitras et dia- demata imperii, regi quoque sceptrum, pomum et gladium et alia sollempnia, prout infra po- tencius et distinecius vobis iniungitur, tribuatis eorumque vertices inclitos reddatis illorum in- signiis cum solitis sollempnibus decoratos in no- mine ac virtute Altissimi prudenter, honorifice ac eciam diligenter, prout decet tam arduum et sollempne negocium, quod vobis committimus nostris vice et nomine exequentes in dicto festo Assumpcionis, si poteritis commode, vel alio certo convenienti die, quem idem rex ad hoc pro qua- litate negociorum inminencium duxerit eligen- dum. Quod si non omnes hiis exequendis ne- gociis poteritis interesse, quatuor, tres, duo aut unus ex vobis nichilominus exequatur. Et ne quis in agendis sollempnibus antedictis error, quod absit, intervenire valeret, modum et. for- mam et locum agendorum et ubi et per quas personas agenda fuerint, particulariter et distincte duximus presentibus inserenda, prout in archivo ecclesie et in pontificali ordinario continetur, quorum forma talis est: Cum rex in imperatorem electus pervenerit ad portam Collinam, que est iuxta castellum Crescencii, recipiatur honorifice a clero urbis cum crucibus et thuribulis et processionaliter deducatur usque ad gradus basilice sancti Petri PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. cantantibus universis Ecce, meum*^, camerariis eius missilia spargentibus ante ipsum et prefecto urbis gladium preferente. Cum autem pervenerit ante basilicam in pla- tea, que Cortina vocatur, dextrandus est a se- natoribus usque ad gradus predictos, ubi eo descendente tradendus est equus, cui rex in- sederat, illis. Interim summus pontifex cum om- nibus ordinibus suis preparet se in secretario tamquam celebraturus divina et processionaliter exiens usque ad suggestum aree superioris, que est in capite graduum super faldestorium. Ibi sedeat considentibus super gradus a parte dex- tra episcopis et presbyteris, a sinistra vero dia- conis cardinalibus et in proximiori gradu sub- dyaconis et acolitis, primicerio et cantoribus astantibus iuxta illos cum magnatibus et nobi- libus, officialibus et ministerialibus aule papa- lis. Tunc rex cum archiepiscopis et episcopis, principibus et magnatibus suis ascendeus ad summum pontificem reverenter osculetur pedes ipsius et offerens ei auram, quantum placuerit sibi, benigne recipiatur ab eo ad osculum et amplexum. Quo demum surgente rex ipse a parte dextra et prior dyaconorum a parte sinistra de- ducant eum usque in ecclesiam Sancte Marie in Turribus, ubi ante altare subdyacono ewangelii textum tenente rex super illud corporaliter pre- Stet huiusmodi iuramentum: Ego Heinricus, rex Romanorum, futurus annuente Domino impera- tor, promitto, spondeo et polliceor coram Deo et beato Petro me de cetero protectorem et de- fensorem fore summi pontificis et sancte Romane ecclesie in omnibus necessitatibus et utilitatibus suis, custodiendo et conservando possessiones, honores et iura eius, quantum divino suffultus adiutorio fuero, secundum scire et posse meum pura et recta fide. Sic me Deus adiuvet et hec sancta ewangelia etc. Forma autem iuramenti prestiti in Auinione per procuratores et nunc- cios predicti regis Romani tempore sue corona- cionis renovandi talis est: Nos Syfridus, Curiensis episcopus, Amadeus, comes Sabaudie, Johannes Delfinus Vienensis et Albonensis comes, Quido de Flandria, Johannes comes de Saraponte et Symon de Meruilla, the- saurarius Metensis, nunccii et procuratores se- renissimi principis Heinrici Romanorum regis, mitto angelum 1:1? 

Strana 201
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1311 habentes ad omnia infrascripta plenam et gene- ralem ac liberalem potestatem et speciale man- datum ab eo, prout constat per patentes litteras ipsius, vobis sanctissimo patri et domino, domino Clementi divina providente clemencia pape quinto vice et nomine dicti domini nostri regis et in animam ipsius promittimus et iuramus per Pa- trem et Filium et Spiritum sanctum et per hec sancta Dei ewangelia et per hoc lignum vivifice crucis et per has reliquias sanctorum, quod nun- quam vitam aut membra neque ipsum honorem, quem habetis, sua voluntate, vel suo consensu aut suo consilio aut sua exhortacione perdetis et in Roma nullum placitum aut ordinacionem faciet de omnibus, que ad vos pertinent aut Romanos, sine vestro consilio et consensu. Et quidquid de terra Romane ecclesie pervenerit ad ipsum aut perveniet, vobis reddet, quam cicius poterit. Et quandocumque in Lombardiam et Tusciam aliquem mittet pro terris et iuribus suis gubernandis, quociens mittet eum, iurare faciet illum, ut adiutor vester sit ad defendendam terram sancti Petri et Romanam ecclesiam se- cundum suum posse. Et si permittente Domino dictus dominus noster rex Romam venerit, sanc- tam Romanam ecclesiam et vos rectorem ipsius et successores vestros exaltabit secundum suum posse. Et cum Rome vel alibi per vos in im- peratorem coronandus fuerit dominus noster rex predictus, dictum sacramentum et aliud fieri consuetum ad requisicionem vestram tempore coronacionis sue personaliter renovabit. Deinde summus pontifex cum ordinibus suis ad altare procedit et facta ibi oracione ad se- dem ascendit, rege cum suis et tribus episcopis, videlicet Ostiensi, Portuensi et Albanensi in ec- clesia sancte Marie in Turribus remanente, ubi à canonicis Sancti Petri receptus in fratrem im- perialibus induatur insignibus dato ipsius pallio camerario domini pape, qui precedentibus illis canonicis et cantantibus ,Petre amas me" etc. cum ad hostium basilice principis apostolorum pervenerit, que porta argentea nuncupatur, de- ducentibus eum hinc inde comite Lateranensis palacii et primicerio judicum Romanorum, Alba- nensis episcopus ante ipsam portam argenteam hanc benediccionem super eum effundat: Deus, in cuius manu corda sunt regum etc. Cum autem 201 intra ecclesiam in medio rote pervenerit, Por- tuensis episcopus hanc oracionem super eum de- cantet: Deus, inenarrabilis auctor mundi etc.; qui cum ad confessionem beati Petri pervenerit, prosternat se pronus in terram et prior dyaco- norum faciat super eum letaniam, qua finita prior presbyterorum dicat oracionem dominicam cum capitulis istis: Salvum fac servum tuum. Mitte ei auxilium de sancto Domine, salvum fac regem. Ac deinde dicat oracionem istam: Ac- ciones nostras, quesumus, Domine etc. Post hec procedant ad altare beati Mauricii, ubi Ostien- Sis episcopus ungat ei de oleo exorcyzato bra- chium dexterum et inter scapulas hanc oracio- nem dicendo: Domine Deus omnipotens, cuius est omnis potestas etc. Item aliam oracionem dicat: Deus, Dei filius Ihesus Christus. Hiis ita peractis ascendat rex ad altare beati Petri, ubi summus pontifex facta confessione recipiat eum ad osculum sicut unum de dyaconibus ipseque procedat ad pulpitum vel ambonem, ubi thalamus constructus de lignis et ornatus de palliis de- bet ei esse paratus, cum suis archiepiscopis et episcopis, principibus et magnatibus secundum capacitatem loci, consistat. Primicerius autem et Scola cantorum in choro ante altare decantent introitum et post Kyrie eleyson et ympnum angelicum decantatum summus pontifex dicat oracionem, que conpetit illi diei, et hanc ora- cionem pro ipso imperatore: Deus regnorum omnium etc. Item aliam oracionem: Suscipe Do- mine preces, item aliam oracionem: Deus, qui ad predicandum etc. Cumque lecta fuerit epistola et graduale dccantatum, imperator ascendat pro- cessionaliter ad altare, ubi summus pontifex imponit ei mitram clericalem in capite ac super mitram imperatorium dyadema dicens: Accipe signum glorie etc. Deinde sceptrum et pomum aureum tradit ei et post cetera gladium, ita dicens: Accipe gladium ad vindictam etc. Qui coronatus incedens portet in dextera manu po- mum, in sinistra sceptrum et sic ad thalamum redeat, ipsoque ibi cum principibus suis con- sistente prior subdyaconorum cum subdyaconibus Romane curie et capellanis imperialis aule ad pectorale dexterum ante crucifixum argenteum laudem imperatori alta voce decantent hoc modo: Exaudi Christe etc. Scriniarii vero urbis sericis 26 1311 

Strana 202
1311 202 cappis induti ante pectorale consistentes in choro respondeant: Domino Heinrico, invictis- simo Romanorum imperatori et semper Augusto, salus et victoria. Gua laude tercio repetita prior subdyaconorum cum suis dicat tribus vicibus: Salvator mundi oc, et scriniarii vicissim respon- deant: Tu illum adiuva. Deinde iste cum suis duabus vicibus dicat: Sancta Maria, et illi vi- cissim respondeant: Tu illum adiuva, et sic de- inceps: Sancte Michael, sancte Gabriel, sancte Raphael, sancte Johannes Baptista, sancte Petre etc. et illi respondeant ad quodlibet: Tu illum adiuva. Quibus finitis iste bis dicat: Kyrie eley- son et illi vicissim respondeant: Christe eleyson, ac deinde simul omnes: Kyrie eleyson. Post hec ewangelio decantato imperator corona et manto depositis ad summum pontificem accedat et of- ferat ad pedes eius aurum, quantum sibi pla- cuerit, ipsoque pontifice descendente pro per- ficiendis missarum misteriis ad altare imperator more subdyaconi offerat ei calicem et ampullam et stet ibi, donec pontifex ad sedem reversus communicet sacramque communionem de manu eius suscipiat cum osculo pacis, et sic ad tha- lamum rediens in ambone resumat mantum pa- riter et coronam, missaque finita pontificalem benediccionem reverenter accipiat et statim pro- cedat ad locum, ubi debet summus pontifex equitare, et cum ipse pontifex equum ascende- rit, teneat stapedium selle eius et arrepto freno aliquantulum ipsum adextret, moxque suum equum ascendens procedat iuxta summum ponti- ficem usque ad ecclesiam sancte Marie in Trans- padina, ubi dato sibi osculo adinvicem, non corde sed corpore separentur. — Si vero regina fuerit coronanda, debet super lectorium ex op- posito thalamus preparari, ubi cum duabus ad- minus puellis et aliquibus ex principibus im- perii tam ecclesiasticis quam mundanis resideat, et post coronacionem imperatoris deducatur ad altare ante summum pontificem amicta regali- bus indumentis, cui summus pontifex mitram imponat, ita quod cornua mitre sint a dextris et sinistris, et super mitram imponat coro- nam ita dicendo: Accipe coronam imperialis ex- cellencie. Coronata vero regina reducatur ad thalamum et post ewangelium ducatur ad obla- cionem summo pontifici exhibendam stetque in PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. gradibus iuxta absidam versus altare Sancti Leo- nis, donec de manu summi pontificis post im- peratorem sacram communionem accipiat et tunc ad thalamum reducta permaneat usque ad finem misse. Consuevit autem imperator larga preben- daria omnibus ordinibus exhibere, quibus ea, cum coronatur a summo pontifice, elargitur, vide- licet episcopis, presbyteris et dyaconis cardina- libus, primicerio et cantoribus, subdyaconibus basilicariis et regionariis et universitati cleri romani, capellanis et ceteris officialibus et mini- sterialibus curie, prefecto urbis, senatoribus, iudicibus, advocatis et scriniariis ac prefectis navalium. Consuevit eciam rex, quando descen- dit de Monte gaudii et venit ad ponticellum prestare hoc juramentum Romanis: Ego Heinri- cus rex, futurus imperator, iuro me servaturum Romanis bonas consuetudines suas. Sic me Deus adjuvet et hec sancta Dei ewangelia. Quia vero propter nostram absenciam non- nulla sollempnia ex predictis personam nostram tangencia expedit intermitti, volumus atque de- cernimus, quod non obstantibus hiis, que su- perius describuntur, in gradibus scalarum dicte basilice principis apostolorum idem rex Roma- norum sollempnitate et honorificencia debitis recipiatur ad osculum per vos episcopos et dya- conos cardinales stantes in ordinibus vestris, indutos tamen omnes pluvialibus, processiona- liter obviantes eidem cum subdyaconis et aco- litis, primicerio et cantoribus, astantibus circa vos magnatibus et nobilibus, officialibus et mini- sterialibus aule nostre. Aurum vero, quod rex coronandus in eisdem gradibus apostolico con- suevit offere post genuflexionem et deosculacio- nem pedum, omissis ilis, que nulli vestrum faciat idem rex, quia soli Romano pontifici com- petunt et debentur, in eodem loco per eundem regem vobis humiliter offeratur ita dicentem: Si sanctissimus pater dominus, dominus noster Clemens, summus pontifex, esset hic presens, sibi offerem aurum istud personaliter, sed prop- ter eius absenciam offero sibi vobis dominis cardinalibus eiusdem domini pape vice et no- mine recipientibus aurum istud. Quo facto idem rex existens in medio vestrum vobiscum veniat ad altare sancte Marie in Turribus et cum ibidem fuerit, publice in vestri presencia recipiencium 1311 

Strana 203
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. ::1 nostro ecclesie Romane nomine prestet idem rex sacramentum suo expresso proprio nomine de verbo ad verbum, prout superius continetur. Renovet autem sacramentum per procuratores suos prestitum sue approbacionis tempore coram vobis secundum tenorem superius descriptum, et si in adventu suo in gradibus, ubi eidem ob- viabitis, renovacionem predictam facere preele- gerit, contentamur. Tu vero frater Ostiensis, ut premittitur, missam celebres et regem predictum inungas, prout in ordinario continetur. Quodsi te impediri contingat, hoc tu facias Albanensis, et si ambo impediremini, hoc tu facias Sabi- nensis episcopi. Letanias dicas tu Francisce, si potes, pluviali tamen indutus, quodsi te impe- diri contingat, tu Luca hoc in eodem habitu exequaris. Oracionem autem, quam dicere debet prior presbyterorum cardinalium, tu dicas epi- Scope Sabinensis, quodsi te impediri contingat, tu facias Albanensis, quodsi ambo impedire- mini, tu facias Ostiensis episcopi. Prestito autem iuramento in capella Sancte Marie in Turribus omnes remaneatis cum rege predicto preter illum, qui missarum sollempnia celebrabit. Tu vero Albanensis oracionem, que tibi dicenda competit, dicas loco et tempore debitis. Oracio- nem vero, quam deberet dicere Portuensis epi- Scopus, si adesset, dicas tu Sabinensis, quodsi te impediri contingat, tu suppleas Ostiensis. Recepcio autem ad osculum inter dyaconos car- dinales post confessionem in altari Sancti Petri factam, quia soli Romano pontifici competit et concurrit, cum osculo pectoris omittatur. Vos autem universi imponatis mitras suo modo regi sueque regine, prout in dicto ordinario de sum- mo pontifice continetur, et dyademata regi et regine predictis. Verba vero dicenda in imposi- cione dyadematum, scilicet: Accipe signum glorie quoad regem, item: Accipe coronam imperialis excellencie quoad reginam, dicas tu Sabinensis; licet enim racione prioratus hoc tibi non com- petat, quia tamen in legacione nostram repre- sentas personam, hoc per te volumus adimpleri. Verba autem predicta dicas alte atque sonore, ita quod ab astantibus audiantur. Omnes vero vos alii verba eadem voce submissa dicatis, sic ut nequaquam audiri possitis, sicut in consecra- cionibus prelatorum fieri consuevit per coassi- 203 Stentes principaliter consecranti. Verba autem competencia in assignacione gladii post sceptrum et pomum aureum ipsumque gladium per te Albanensis ac vos alios tradita, scilicet: Accipe gladium ad vindictam malefactorum etc. tu idem alta et sonora voce dicas et proferas Albanensis reliquis submisse eadem verba dicentibus, prout in verbis imposicionum mitrarum et dyadematum superius est expressum. Decantato autem ewan- gelio rex coronandus offerat aurum, quod ad pedes Romani pontificis consuevit offerri, ad pe- dem maioris altaris; quod vos omnes nostro recipiatis nomine cardinales. Cetera vero sol- lempnia peragantur cum omni sollempnitate et honorificencia, prout in ordinario continetur. Oblacio vero calicis et ampulle per imperatorem jam coronatum decantato ewangelio, corona et manto depositis, more subdyaconi Romano fienda pontifici et assistencia eidem fienda per impera- torem, donec Romanus pontifex ad sedem pro- priam revertatur, quia soli Romano pontifici com- petunt. obmittantur. Idem tamen imperator, si voluerit, sacram communionem de manu recipiat celebrantis, osculo tamen obmisso. Quibus per- actis ad thalamum rediens in ambone resumat mantum pariter et coronam; processus autem eiusdem imperatoris ad locum, ubi summus pontifex equitare deberet, et detencio stapedii selle eius et arrepcio freni equi, cui Romanus pontifex insideret, adextracio officiique strato- ris exhibicio, quia soli Romano pontifici com- petunt et presenciam ipsius exigunt corpora- lem, obmittantur omnino. Reliqua omnia sol- lempnia, prout exprimuntur in ordinario, sol- lempniter et honorifice compleantur. Quia autem, ut ex predictis apparet, multe observancie, multa- que sollempnia, multeque reverencie et hono- rificencie Romano pontifici competentes prop- ter nostram absenciam obmittuntur, protestamur et volumus et apostolica auctoritate decernimus, nulum ex hoc iuris vel facti Romane ecclesie ac nobis nostrisque successoribus preiudicium generari, quia cum casus regis Romanorum in imperatorem coronandi occurreret, omnia exhi- beantur et fiant per coronandos a Romanis ponti- ficibus, sicut in formulario, quod in archivo ecclesie et pontificali ordinario continetur, superius de- scripto seriosius est expressum. Ad eiusdem autem 26* 1311 

Strana 204
1811 204 ecclesie Romane, nostram et successorum nostro- rum conservacionem iuris atque cautelam volu- mus per vos ab eodem tam rege coronando, qvam imperatore coronato expresse hiis nostre protestacioni et decreto consenciente recipi pa- tentes litteras quadruplicatas de verbo ad ver- bum tenorem presencium continentes, suo regali primum sigillo et postmodum sua imperiali bulla aurea communitas, quas vos Albanensis, Ostien- sis, Lucas, duo aut alter vestrum nobis aut ca- mere nostre fideliter assignetis. — Datum in prioratu de Grausello prope Malausanam Vasio- nensis dyocesis XIII kal. Julii pontificatus nostri anno sexto. Capitulum CXVII. Incipiunt leges condite ab imperatore Heinrico VII. Lex prima. !) Heinricus septimus, divina favente clemencia Romanorum imperator et semper Augustus. Ad perpetuam rei memoriam. Reddentes honorem et debitam reverenciam summe et individue Trini- tati, cuius providencia et miseracione benigna imperii dyadema suscepimus et gubernamus imperium, in qua spem nostram precipue poni- mus, credentes firmiter, simpliciter profitemur Patrem ingenitum et Filium ex Patre genitum et Spiritum sanctum ex utroque procedentem unam deitatem sub pari maiestate et sub pia trinitate secundum apostolicam disciplinam ewan- gelicamque doctrinam esse colendam. Hec est fides recta, que contra omnes premunitur errores, quam divinum apostolum Petrum et Paulum, doctorem gencium, novimus tradidisse Romane ecclesie, qua dive memorie Constantinus, noster inclitus predecessor, Romanum munivit et auxit imperium. Cunctos populos nostro subiectos im- perio, nostre dicioni subiectos in ista volumus religione versari et presenti imperpetuum lege valitura, quam sanximus, omnes hereticos utrius- que sexus, quocunque nomine censeantur, perpe- tua dampnamus infamia, diffidamus et bannimus, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. confirmantes predecessorum nostrorum constitu- 3 ciones et penas, que adversus hereticos, creden- tes, fautores, defensores et receptores eorum, sine quibus diucius manere non possent, hactenus sunt statute; mandantes insuper cunctis seculari- bus potestatibus, ut constituciones Romanorum pontificum contra predictos vel in causa fidei edi- tas observent et faciant ab aliis inviolabiliter ob- servari. Sanctam Romanam ecclesiam sicut ma- trem et ipsius sedis antistitem tamquam Christi vicarium et Beati Petri apostoli successorem ve- neramur et precipimus cunctis ex debito venerari ; ipsam enim Romanam ecclesiam in spiritualibus divine providencie altitudo universis disposicione incommutabili ecclesiis pretulit et tocius orbis cura precipua insignivit, et ideo hanc esse om- nium caput, ut patrum regule et principum statuta declarant et sincerissimi nostri testantur affectus. Quapropter Romanum pontificem et ipsius ecclesie cardinales, qui sunt eius corporis pars preclara, ab omni iniuria cupimus esse alienos, mandantes presenti nostra constitucione, ut se- culares quecunque potestates constituciones tam pontificum quam principum Romanorum contra tales sacrilegos editas observent et faciant arcius ab aliis observari. Et hanc itaque nostre sereni- tatis constitucionem in Corpore iuris sub debita rubrica volumus inseri et mandamus. Datum in Urbe etc. Lex secunda.?) Heinricus septimus, divina favente clemencia Romanorum imperator et semper Augustus. Ad perpetuam rei memoriam. Ad reprimenda multo- rum facinora, qui ruptis tocius debite fidelitatis habenis adversus Romanum imperium, in cuius tranquillitate tocius orbis regularitas conquiescit, hostili animo armati conantur nec tantum hu- mana, verum eciam divina precepta, quibus iubetur, quod omnis anima Romano principi sit subiecta, sceleratissimis facinoribus et assiduis rebellionibus demoliri, ne ex eorum absencia in detestando lese maiestatis crimine processus 1) Srovnej: Pertz, Mon. 1V (Leges II) str. 535 pod nápisem: Constitutio contra haereticos et sacrilegos; Dón- niges, Acta Henrici VII, II str. 51. — ?) Srovnej: Pertz, Mon. IV, str. 544 s nápisem: Edictum de crimine laesne maie- statis; Dónniges, Acta Henrici VII, II, 226, b) v jazyku francouzském. 

Strana 205
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1313 et sentencia retardentur, ac tanti sceleris ne- phanda temeritas remaneat impunita: hoc edic- tali edicto Deo propicio imperpetuum valitura lege sanximus, ut in quocumque lese maiestatis crimine et maxime, ubi contra imperatores Ro- manos vel reges aliquid, quod dictum crimen tangat, asseratur commissum, possit procedi per accusacionem, inquisicionem seu denuncciacionem summarie et de plano sine strepitu et figura iudicii, prout illi, qui iurisdiccioni preest, vide- bitur expedire. Ad hoc si qua communitas, cor- pus vel collegium vel alia quevis persona, cuius- cunque status, dignitatis vel condicionis existat, super dicto crimine per nunccium vel litteras seu eciam per edictum publice propositum citatum vel citata neglexerit in termino personaliter vel legit- time comparere, contra ipsum vel ipsam perinde, ac si personaliter omnibus interesset et lis foret legittime contestata, tam ad recepcionem testium, eorum publicacionem et sequencia, quam ad diffinitivam sentenciam et eius execucionem procedatur legibus vel consuetudinibus non ob- stantibus quibuscunque. Hanc autem generalem legem nostram extendi volumus ad preterita, presencia et futura, quam exnunc absque alterius temporis exspectacione recursus suum integrum vigorem decrevimus obtinere. Amen. Data Pisis IV non. Apr. regni nostri anno V", imperii vero 1°. Lex tercia. !) Heinricus septimus, divina favente clemencia Romanorum imperator, semper Augustus. Ad perpetuam rei memoriam. Quoniam nuper est ad auditum nostrum deductum, quod inter non- nullos fideles et subditos nostre provincie Lom- bardie aliorumque locorum Ytalie disceptaciones et dubia sepius oriuntur, an infidelis et rebellis imperii guisgue reputari debeat, nisi prius per nostre maiestatis sentenciam condempnatus ap- pareat, nos attendentes, quod acta prava ma- lorum pocius quam verba sentenciarum ipsos faciunt pena condignos et eo ipso quod, quis 205 peccat, correccionem meretur, et quanto plus differtur punicio, tanto magis culpa crescit et gentibus in exemplum perniciosius transit: tenore presencium declaramus, decernimus et pronunc- ciamus, quod illi omnes et singuli sunt rebelles et infideles nostri et imperii, qui quomodocun- que publice vel occulte contra nostrum honorem infidelitatis vel rebellionis opera faciunt et in nostram seu imperii prosperitatem aliquid machi- nantur contra nos sive officiales nostros in hiis, que ad commissum eis officium pertinent, rebel- lando, aut aliis nostris rebellibus consilium vel favorem, per quod commodius in rebellione per- sistere valeant, impendendo. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre declaracio- nis decreti et pronuncciacionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignacionem nostram et penam mille librarum auri camere nostre solvendaram se noverit incursurum. Datum Py- sis IV nonas Aprilis regni nostri anno quinto, imperii vero primo. Expliciunt nove leges serenissimi principis Heinrici VII, Dei gracia Romanorum imperatoris et semper Augusti, ad certitudinem presencium et memoriam futurorum. Hanc epistolam ?) scripsit Philippus, rex Francie, Clementi pape contra Heinricum imperatorem. Sanctissimo patri et domino Clementi, Dei ') providencia sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summo pontifici. Philippus, Dei gracia Francorum rex, devota pedum oscula beatorum. Ad nostrum alias quorundam magnatorum*) re- latu et nunc ex assercione karissimi consangwi- nei Philippi, principis Achaye, pervenit auditum, quod magnificus princeps Heinricus, imperator Romanus, Apulye, Sicilie et alias terras proprias ilustris principis Roberti, regis Sicilie, con- sangwiuei nostri") karissimi, debellare proponens, ad ipsius exhereditacionem suos intendit exer- cere conatus turbando pacem universalem?) chri- stianorum, impediendo passagii terre sancte 1) Viz: Pertz, Mon. IV, str. 545 s nápisem: Declaratio quis sit rebellis; Dónniges, Acta Henrici VII; díl I str. 128 a II, 226, c) v jazyku francouzském. — ?) Viz: Raynaldus, Annales ecclesiastici XV, 127. ') divina Raynaldus. — *) magistrorum Rayn. — *) nemají ruk. kroniky zbrasl. — ') universam Rayn. 1313 

Strana 206
1313 206 negocium in universale et specialiter ecclesie Romane, cuius dicte terre patrimonium pro- prium esse dicantur, excidium et iacturam. Cum igitur nos, qui*) dicti regis Sicilie, qui de san- gwine nostro originem traxit et de nostra domo regia processit, exhereditacionem non de facili sustinere possemus, beatitudini vestre super hoc alias scripserimus, ut consideratis incomodis, que ex premissis, si, quod absit, contingerent, sequerentur, ad occurrendum talibus ac tantis pe- riculis vellet vestra sanctitas in hac parte de competenti remedio celeriter providere, ne prop- ter huiusmodi incomodum) posset") sancte terre negocium retardari vel totaliter impediri. Verum tamen") cum imperatorem prefatum a?) predictis non intellexerimus suum propositum divertisse, quin immo parat?) se diebus singulis ad eadem, vestram iteratis precibus clemenciam deprecamur, quatenus imminentibus periculis occurrentes, prout ad vestrum spectat officium, in predictis sic celeriter tale remedium apponatis, quod pacis publice?) pulchritudo servetur negociumque pas- sagii terre sancte, quod alias fieri posse non credimus, impediri non debeat aut turbari et ne cum velletis super hiis") alias occurrere, tunc comode non possetis. Denique regem, regnum et subditos dignetur vestra sanctitas specialiter recommendatos habere. Datum Parisiis die XII") mensis Maii.) Capitulum CXVIII. Constitucio Clementis pape contra imperatorem Heinricum propter preces regis Francie facta. ?) Clemens episcopus, servus servorum Dei. Ad perpetuam rei memoriam. Inter cetera, quo- rum nos cura sollicitat, illa precipue meditacio mentem nostram occupat illaque nos sollicitudo fatigat, ut ecclesie Romane bonis et iuribus in sua stabilitate servatis status eius preservetur a noxiis, salubria semper incrementa suscipiat et nostre ministerio servitutis copiose pacis af- fluat ubertate. Nuper siquidem a pluribus fide- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. dignis, quorum auditui innotuisse dinoscitur, in- tellecto, quod nonnulli multarum in diversis lo- cis et partibus preparabant stolium galearum et alios faciebant bellicos apparatus, ac ex con- jecturis suspicaretur variis, regnum Sycilie seu terram citra Farum, que de regno ipso fore di- noscitur, queve ad nos et Romanam ecclesiam pertinent pleno iure, et que karissimus in Chri- sto filius noster Robertus, Sycilie rex illustris, noster et ecclesie predicte vasallus, a nobis et ecclesia predicta tenet in feudum, hostiliter in- vadendum et offendendum stolium et apparatum huiusmodi, quamvis hoc vix possimus credere, preparari: nos ecclesie prefate ac nobis et regno ac terre predictis, que velut recreacionis nostre pomerium delectabiliter intuemur et in aposto- lici pectoris medio pre multa delectacione por- tamus, adversus talium molimina providere vo- lentes ac periculis animarum, corporum detri- mentis, bonorum dispendiis et gravissimis scan- dalis et irreparabilibus incommodis terre sancte, que possent ex hiis, si procedi, quod absit, ad illa contingeret, merito formidari, salubriter ob- viare, presertim cum simus parati omnibus de ipso rege conquerentibus iusticiam exhibere: uni- versis et singulis clericis et laycis, cuiuscunque condicionis, ordinis, status, dignitatis vel pre- eminencie fuerint, eciam si pontificali vel im- periali sive regali aut quacunque alia prefulgeant dignitate, ac universitatibus, communitatibus et civitatibus quibuscunque auctoritate apostolica districcius inhibemus et expresse precipimus, ne dictum regnum vel terram aut partem vel ali- qua loca eorum, vel alterius eorumdem per ter- ram vel mare quocunque colore quesito invadere vel offendere aut propter hoc recipere vel ex- hibere stipendia sive galeas seu alia vasa ma- ritima dare, locare, comodare aut tytulo quocun- que concedere seu remigare in eis, vel easdem galeas seu vasa conducere quovis modo presu- mant sive prestare super hiis presumptoribus ipsis consilium, auxilium vel favorem directe vel indirecte, publice vel oculte. Nos enim in om- ?) R. 1313. — ?) Viz: Dónniges, Acta Henrici VII, dil II, str. 87; Raynaldus, Annales eccl. dil XV, str. 197, kde úvod schází. k) místo gui dicti má Rayn. praedicti. — ') incommoda Raynaldus. — =) dictae terrae sanctae Rayn. — ") nemá Rayn. — *) in Rayn. — ») paret Rayn. — *) nemá Rayn. — ") iis Rayn. — *) Rukopisy XIII. 1813 

Strana 207
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1313 nes et singulos, qui contra inhibicionem et man- datum huiusmodi venire presumpserint, eciamsi, ut predicitur, pontificali aut imperiali seu regali vel quavis alia premineant dignitate, de fratrum nostrorum consilio excommunicacionis, quam eo ipso incurrant, sentenciam promulgamus eorum- que terras et loca et quaslibet alias communi- tates, civitates ac universitates contra premissa vel premissorum aliquod attemptantes ecclesias- tico subicimus interdicto, contra eos nichilominus ad privacionem omnium privilegiorum, indulgen- ciarum quoque et graciarum, que ab eadem Ro- mana ecclesia, necnon et feudorum, bonorum, ho- norum, officiorum et iurium quorumcunque, que ab ipsa et quibusvis aliis tenent ecclesiis, et alias spiritualiter et temporaliter gravius processuri, prout inobediencia eorum exegerit, qualitas facti suaserit et viderimus expedire. Ut autem hic processus noster ad communem omnium noticiam deducatur, cartas seu membranas processum continentes eundem in ecclesie Auinionensis ap- pendi vel affigi hostiis seu superliminaribus faciemus, que processum ipsum suo quasi sonoro preconio et patulo indicio satis publicabunt, ita quod omnes et singuli, quos processus ipse contingit et in posterum contingere poterit, nullam possint postea excusacionem pretendere, quod ad eos talis processus noster non perve- nerit vel quod ignoraverint eundum, cum non sit verisimile remanere quoad ipsos incognitum vel occultum, quod tam patenter omnibus publi- catur. Actum apud Castrum novum Auinionensis diocesis in pallacio ipsius castri II idus Junii pontificatus nostri anno octavo. Explicit littera ad preces regis Francie facta. Capitulum €XIX. Diffinitiva ') sentencia contra Robertum, regem Apulie, per Heinricum imperatorem lata XXVI Aprilis MCCCXTII*. In nomine Domini. Amen. Heinricus Septi- mus, Dei gracia Romanorum imperator, semper Augustus. Ad certitudinem presencium et me- 201 moriam futurorum. Deus iudex iustus, fortis et longanimis, omnes secundum sua merita iudicans, superbientem illum, qui dum ante thronum sue clemencie se gloria et honore sublimatum con- spiciens sedem suam ab aquilone, ut esset si- milis Altissimo, ponere cogitavit, de altis celorum fastibus ad infima terre in obprobria sempiterna demergens, ipsum omni gracia et spe miseri- cordie condigne privando eum duxit eternalibus uleionibus exponendum; sic et ad presens iusti- ciam respiciat et equitatem videat ipse celestium, terrestrium et infernorum Dominus, qui novit oc- culta cordium et ante cuius tribunal omnis calump- nia cessat et veritas nullis nequicie tenebris ob- scuratur, deponat et nunc de sede potentem, qui temptavit et exacerbavit ipsum et concitavit eum in iram; perdat eum, qui mala querit, et. det illi, qui obstinato animo viam innocencie refugit et gloriatur in malicia, obprobrium sempiternum ; faciat in eum iudicium conscriptum et sit gloria omnibus sanctis eius. Nequicie siquidem et per- dicionis alumpnus Robertus, natus clare memo- rie Karuli secundi, qui se Sicilie regem intitu- lat, ex imperii Romani adipe inpinguatus, in- crassatus et dilatatus, contra illud, cui eciam causa multorum feudorum et honorum ipsius imperii, que hactenus tenuit et que iniuste pre- sencialiter occupat, humiliter obedire deberet, virus iniquitatis evomens, odia, dolos et fraudes pro fidelitate retribuens ex detestande ingrati- tudinis vicio caleaneum rebellionis presumpsit erigere ac contra stimulum indurate nequicie cal- citrare non cessat, nephandaque superbia tume- factus sedem ab aquilone, videlicet ab oppo- sito maiestatis cesaree, quam velud eius domi- nam et magistram revereri et honorare tenetur, Sibi ponere sattagens, ipsam conviciis et con- tumeliis provocavit hactenus et protervo animo continuo provocare presumit. Ipse namque inter ceteros sue malignitatis conatus, licet antequam pro imperialis dyadematis suscepcione proficisce- remur ad Urbem, per suas litteras speciales plu- ries culmini nostro scripsisset, quod ipse — si- cut ex causa predicta debebat et nos qui nec 1) Viz: Dónniges, Acta Henrici VII, dil II, str. 198—202; Pertz, Mou. IV (Leges II) etr. 545—549; Olenscelila- ger, Erlàuterte Staatsgesch. Urkb. str. 43—48. 1313 

Strana 208
1313 208 verbo nec opere, guod sciremus, gravaveramus, nec gravare sed pocius graciose tractare inten- debamus eundem, ex puritate consciencie crede- bamus — ad exhibendam nobis debitam reveren- ciam et honorem, tam in dicta coronacione guam alias intendebat et ad id pro viribus se parabat, confederaciones tamen et conspiraciones, unio- nes et ligas in offensam et impedimentum pro- gressus cesarei unacum Florentinis, Lucanis, Se- nensibus et aliis nostris et Romani imperii sub- ditis de Lombardia et Tuscia, ut eos in rebel- lionis precipicium et cecitatis foveam secum tra- heret, sicut et traxisse dinoscitur, per se suos- que procuratores, nunccios et ambassiatores in nostre maiestatis iniuriam et offensam et im- pedimentum progressus cesarei in urbem facere procuravit et fecit, ac eciam tractavit et ordi- navit, quod civitates Cremone, Regii et Parme, que sub nostra obediencia consistebant, contra nos et imperium rebellarent, inducendo tam com- munia ipsarum civitatum quam alios subditos nostros predictos ad rebellionem huiusmodi et eis ad id pollicendo consilium, auxilium et fa- vorem. Et nichilominus gentes dicti Roberti, eius fulti favoribus sueque nequicie conscii et ministri, civitatem Astensem et castra Valencie et Casalis Sancti Evagü et alias nonnullas ci- vitates et castra provincie Lombardie, que man- data nostra iuraverant et nos in eorum domi- num recognoverant et officiales nostros recepe- rant et habebant, officialibus ipsis exinde vio- lenter eiectis, nequiter occupaverunt ac occupa- tos et occupata pro Roberto retinent supradicto. Idem quoque Robertus Johannem fratrem et sti- pendiarios suos Romam ea videlicet intencione transmisit, ut urbe, si posset, sue dicioni do- lose subiecta vel saltem turbine in eius po- pulo nefande sedicionis inmisso, dicte corona- cionis sollenpnia impediret, prout dicti Johannes et stipendiarii in ingressu nostro in urbem pre- dictam et quamdiu in partibus illis moram tra- ximus, efficaci operum argumento probantes una- cum copiosa dictorum subditorum multitudine — que per instigacionem dicti Roberti sub pro- missi eis sui subsidii et defensionis fiducia, cum equis et armis ad se opponendum nobis et exer- cendum preexcogitatam maliciam simul cum Jo- lanne stipendiariisque predictis convenit — ibi- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. dem, contra nos et gentes nostras hostiliter 1813 posuerunt insidias, fecerunt insultus, spoliacio- nes, violencias et homicidia perpetrarunt vias- que publicas et loca, per que ad reverendam basilicam principis apostolorum de urbe omni- bus religionem profitentibus christianam liber aditus patere debebat, bellicosis apparatibus claudere nobisque ac nostris gentibus ad basili- cam ipsam, ne ibi dicta coronacio celebrari valeret, accessum totis viribus prohibere ac alias omni modo, quo poterant, maiestatem nostram offendere procurarunt; aliaque prefatus Robertus committebat et erat in actu continue committendi omnia, que ad nostrum et imperii dampnum vel iacturam tenderent, et ad ea om- nibus modis, quibus poterat, nitebatur. Hec si- quidem ad nos decrescente clamore notorio et in pluribus eciam rerum experiencia edocente, licet ipsa tam publica et notoria essent, quod nulla possent tergiversacione celari et nos, qui legibus subiecti non sumus, contra dictum Robertum propter premissa ipso inrequisito po- tuissemus procedere, tamen ex Augusti clemen- cia, que libencius emendat in subditis peccata, quam puniat nec exserit ferrum precisionis in morbos, quos sanare potest mulcebris lenitas medicine, post recessum nostrum de urbe pre- dicta super dicto notorio ex predictis per ipsum Robertum contra nostram maiestatem commissis ad inquisicionem descendimus, quam, ut fidei vel amoris scintilla, si qua forsan remansisset in eo, ipsius viscera tangeret et ipsa interim spacium ad cor redeundi haberet, usque in presens graciosis dilacionibus duximus protrahendum, Robertum predictum citari legittime facientes, ut coram nobis comparere curaret, super hiis, si posset, suam innocenciam ostensurus. Verum idem Robertus in sua protervia perseverans in terminis ad hoc sibi prefixis vel eorum aliquo per se vel alium comparere contumaciter non curavit. Quare nos super premissis in ipsius Roberti contumacia fidedignis et sufficientibus receptis et examinatis testibus et eorum dictis in scripta redactis et per nos sollempniter publi- catis et de mandato nostro a peritis nostri pal- lacii cum diligencia recensitis et facta nobis de ipsis per dictos peritos relacione fideli, per ea, que probata fuerunt, predicta omnia et singula 

Strana 209
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1813 publica et notoria esse (et *) contra dictum Ro- bertum tamquam publicum imperii hostem pro- cedendum fore) in scriptis interloquendo pro- nuncciavimus et declaravimus iusticia exigente, ac postmodum eum requiri et citari sufficienter et peremptorie fecimus, ut certo termino iam elapso coram nobis, ubicunque essemus, ad hanc nostram diffinitivam sentenciam audiendam comparere curaret, quod ipse pre suis diffisus meritis et offensis et in sua obstinatus contumacia et frau- dibus perniciosius induratus facere pretermisit. Quia igitur de premissis omnibus et singulis, prout seriosius in inquisicione continentur pre- dicta, specialiter per dictos testes plenarie no- bis constat, nos predictos et alios predicti Ro- berti excessus nefarios et opera detestanda ma- turo et iusto librantes examine ac illud notis- simum nullatenus obmittentes, quod ipse Ro- bertus, dum in urbe predicta causa prefate coro- nacionis essemus, et dilectissimi fideles nostri Pisani, qui inter ceteros subditos nostros fideli- tatis et operis sinceritate renitent, galeas et gentes Romam ad nostrum servicium et honorem mitterent, galeas ipsas in nostre maiestatis in- iuriam hostiliter invadi, spoliari et gentes pre- dictas capi, carcerari et in carcere detineri fecit, et nichilominus in huiusmodi continuacione cri- minum perseverando, mala malis addendo et peiora cotidie committendo, dum contra rebelles nostros de Tuscia direxissemus sigua cesarea, rebellibus ipsis, sicut publicum et notorium est et facti evidencia docebat et docet, misit pluries armatorum subsidium, ut eos diucius in sue rebellionis erroribus confoveret, et attendentes, quod ipse, dum potuit pacem et quietem habere, dum debuit tranquillitatem expetere ac nostram benivolenciam et dileccionem, quam sibi ex animi sinceritate paraveramus, obtinere valuit, bella quesivit, iniquitates exercuit et pro posse pro- curavit, sicut eciam adhuc procurare non cessat in imperii populis seminare zizaniam, suscitare odia, inmittere scandala, concitare tumultus, nu- trire scismata et fovere discordias et sine inter- missione in actu continuandi et committendi omnia, que potest, in contrarium nostrum existit, 209 et non solum in nostrum et imperii contemptum reique publice detrimentum, sed eciam in per- turbacionem prosperitatis ecclesiastice, que ab ipsius imperii statu plurimum pendere dinoscitur, et in retardacionem negocii terre sancte, ad quod teste illo, qui omnia novit, totis cordis affectibus anhelamus. Et videntes aperte, quod dictus Ro- bertus irrevocabiliter in devium erroris prolap- sus et obstinatus in dolis viam veritatis spernit omnino et tamquam aspis surda suarum aurium obdurans auditum, nec mandata nostra, nec legis penam, in quam suis culpis incidisse ac incidere noscitur, nec eciam imperatorie plenitudinem potestatis veretur, sed cotidie cervicis durioris efficitur, et quanto ipsum ad penitudinem ex- spectamus, tanto maiorem sumit audaciam malig- nandi; considerantes eciam, quod idem Rober- tus de imperii crapulatus pinguedine, debaccha- tur et ex licencie sibi laxatis habenis furit et nobis pro obediencia rebellionem et pro fideli- tatis debito iniurias facit nosque atque quos- cunque fideles imperii nobis obedientes pro posse impugnare conatur, eiusque potestas non in edi- ficacionem, sed in destruccionem, non ad fruc- tum et iuvamen, ut deberet, sed ad pestem esse dinoscitur; et volentes periculis et iacturis, ad que ipsius tendunt insolencie, obviare ac ewan- gelicam doctrinam sequentes, que nos monet, quod omnis arbor, que non facit fructum bonum, abscindatur et mittatur in ignem, licet fideles reges et principes propter ipsorum dignitatis emiuenciam libenter condignis honoribus et gra- ciosis favoribus prosequamur: tamen ut culpa supplicium timeat et virtus premium retribu- cionis exspectet, dictum Robertum, cuius elegi- mus domare superbiam et presumpcionem ela- tam conterere ipsumque a statu suo quantum- cunque sublimi deponere, cum propter premissa sit lese maiestatis crimine reus, universis et sin- gulis dignitatibus quocunque titulo comprehen- sis et quibus se intitulat et decorat auctoritati- bus, honoribus, libertatibus, immunitatibus, pri- vilegiis, provinciis, contratis, civitatibus, castris, terris, villis, feudis, vasallis, bonis, rebus, iuri- bus et iurisdiccionibus, tam perpetuis quain *) Slova v závorce položena přidává Pertz z jednoho rukopisu. 27 1318 

Strana 210
1313 210 temporalibus, guos, guas et gue habet, tenet vel possidet vel guasi, seu habuerunt, tenuerunt et possiderunt guomodolibet hactenus ipse vel sui antecessores, privamus eundemgue Robertum rebellem, proditorem et hostem imperii dictegue maiestatis crimine reum de toto predicto im- perio exbannimus et diffidamus, et ipsum, si quo tempore in nostram et imperii forciam ve- nerit, vita per capitis mutilacionem privandum in hiis scriptis sentencialiter condempnamus. Statuentes et mandantes, quod nulla persona, cuiuscunque nobilitatis, excellencie status vel condicionis existat, nullaque civitas, castrum, villa vel universitas eidem contra nos et impe- rium prebeat publice vel occulte auxilium, con- silium vel favorem sub pena centum librarum &uri pro qualibet civitate et quinquaginta libra- rum auri pro quolibet castro, villa, marchione, duce, comite, barone et quolibet nobili et XX librarum auri pro qualibet alia singulari per- sona pro vice qualibet, qua contra fecerint, com- mittenda, quodque cuilibet inpune liceat cives, incolas et habitatores civitatum, castrorum, vil- larum et quaslibet alias singulares personas, cuiuscunque status vel condicionis existant, que contra nostrum honorem ei obedirent vel darent consilium, auxilium vel favorem publice vel oc- culte, offendere in persona et rebus et iuribus, et ipsos et ea capere, arrestare et detinere; in- hibentes eciam et precipientes expresse, ne ali- qui debitores eiusdem Roberti de bonis, in qui- bus sibi tenerentur, in aliquo ei satisfaciant vel presumant quomodolibet respondere, alioquin tantumdem camere nostre persolvant et ad id Sine strepitu et figura iudicii compellantur. Uni- versas eciam provincias, civitates, castra, villas et singulas universitates et quaslibet singulures personas, cuiuscunque preeminencie vel excel- lencie, eciamsi regia dignitate prefulgeant, et cuiuscunque alterius nobilitatis, condicionis vel status existant, que ex aliquo pacto, promissione seu obligacione dicto Roberto aut suis predeces- soribus facta, vel pena apposita sub quacun- que verborum forma comprehenso vel compre- hensa, sive quavis racione, causa vel titulo et specialiter de aliquo servicio faciendo vel ho- minum armatorum aut aliud subsidium dando per mare vel per terram tenerentur eidem Ro- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. berto, ab ipsis pacto, promissione, obligacione et pena apposita, vasallos quoque, feudatorios et omnes et singulos, qui eidem fidelitatis et feudorum vel alia quacunque racione vel causa ad aliqua prestanda servicia personalia vel realia tenerentur, ab omni vinculo fidelitatis, subiec- cionis et obediencie sibi vel suis heredibus fa- ciende absolvimus penitus et in totum, ita quod nec civitates, castra, ville, universitates et per- sone predicte pacti vel obligacionis predictorum, nec vasalli et feudatarii prefati, cuiusvis fideli- tatis, subieccionis vel obediencie racione, causa vel titulo sibi vel suis heredibus quomodolibet teneantur; provincias enim, contratas, civitates, castra, terras, villas, feuda, vasallos, bona, res, jurisdicciones, iura, servicia et quecunque alia sub nostris comprehensa privacione et absolu- cione huiusmodi confiscamus. Demum omnibus et singulis militibus, auditoribus, iudicibus, iuris- peritis et notariis, qui eiusdem Roberti domes- tici seu familiares existunt seu alias in eius servicio esse noscuntur, et quibusvis aliis di- stricte precipiendo mandamus, quatenus ab ipsius Roberti familiaritate, consilio et direccione et obsequiis quibuscunque infra duorum mensium spacium ab hodie computandum cum effectu re- cedant e£ nunquam ad eius consilium vel servi- cium accedere publice vel occulte presumant, alioquin ipsos milites honore et dignitate mili- cie, auditores, iudices et iurisperitos omnes iudi- candi et assidendi auctoritate omnibusque ac singulis privilegiis et inmunitatibus ac notarios notariatus officio, eos videlicet de dictis militi- bus, auditoribus, iudicibus, iurisperitis et nota- riis, qui huiusmodi mandato nostro non parue- rint, ex nunc prout ex tunc privamus omnino et inhabiles et infames reddimus, ita quod elap- sis mensibus predictis ad nullos actus legitti- mos postmodum quocunque tempore admittantur. Huiusmodi autem privacionis, confiscacionis, ex- bannicionis, diffidacionis, condempnacionis et ab- solucionis sentencias in hiis scriptis ferimus et alia omnia et singula suprascripta et infrascripta facimus exigente iusticia et bono rei publice re- quirente ac ex certa sciencia et de plenitudine potestatis, supplentes omnem defectum, si quis forsan in inquisicione predicta vel quibuscunque processibus propterea factis ob aliquam iuris 1133 

Strana 211
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1::5 sollempnitatem omissam esset habitus, non ob- stantibus aliquibus legibus, constitucionibus, gra- cis et privilegiis sub quacunque verborum forma concessis, eciam si de ipsis oporteret de verbo ad verbum in presentibus fieri mencionem, que contra premissa vel premissorum aliquod possent quomodolibet obici vel opponi, quibus speciali- ter derogamus. Actum Pisis in presencia nostro- rum principum et baronum, populi multitudine copiosa VII kal. Maii, regni nostri anno V*, im- perii vero anno I*. Lata '), data et pronunciata fuit dicta senten- cia per dictum serenissimum dominum impera- torem sedentem pro tribunali et lecta et publi- cata mandato et in presencia ipsius domini imperatoris per me Paulum quondam Sere Ranuctini de Monte imperiali, notarium ipsius domini imperatoris, et in presencia Leopardi Frenecti de Pisis, notarii ipsius domini impera- toris, quibus ipse dominus imperator mandavit, quod de predictis omnibus et singulis scribant et faciant publica instrumenta. Et hec omnia et singula acta fuerunt Pisis in platea publica ante hospicium nobilis viri Ranerii comitis de Donoratico, in quo ipse dominus imperator, ha- bitat, convocata ibidem et congregata ad parla- mentum ad predicta audienda et intelligenda man- dato ipsius domini imperatoris innumerabili multi- tudine hominum tam citramontanorum quam ultramontanorum, tam magnatum, nobilium quam eciam popularium, presentibus nobilibus viris do- minis: Heinrico de Flandria, mariscalco dicti do- mini imperatoris, Manfredo de Claromonte comite Moac., Gottifredo comite de Olloco, Tancrede co- mite de Morilliana, Bartholameo comite Camar- lingo, Ranerio et Gerardo comitibus de Donora- tico, Amone de Albo monte, Thoma de Septem fontibus, Simone Philippi de Pistorio, Giliberto de Saltana, magistro hospicii domini imperatoris, Alexandro de Orgio, Dominico de Quigerio, An- selmo de Agundacort et Ugolino de Vichio, Lapo de Ubertis, Tosolato de Ubertis de Florencia et Andrea de Caprona, Johanne Cinino, Ugolino de Sismondis, Betto Nicho, Guidone Pellarii de Pisis militibus et Gaddo Ganbacurta, Lapo iudice de 211 Vico, Andrea Corfagnine, Fecino Lippi, Simone de Colle, Vanne Ribaldini et Vanne Raciocho Anzia- nis Pisani populi et Ranerio Jannis comite de Donoratico de Pisis, Carbone de Cerchiis de Flo- rentia, Francisco Tani de Ubaldinis; Farinata de Ubertinis et aliis quampluribus fidedignis testi- bus ad hoc, Dominice nativitatis anno millesimo CCCXIII, indiccione XI, die XXVI mensis Aprilis ac regni ipsius domini imperatoris anno quinto, imperii vero primo. Capitulum CXX. Sequitur epistola, in qua per figuram prosopo- peie corona imperialis invitat Heinricum impe- ratorem ad ipsam suscipiendam. Excellentissimo ac serenissimo principi, ca- piti et domino suo, domino Heinrico, divina fa- vente clemencia Romanorum regi dignissimo et semper Augusto corona sublimis et confirmatoria coronarum in alma urbe recondita vite perhen- nis gloriam et desiderate felicitatis gaudium triumphale in throno et solio maiestatis dive tue sanctissime serenitatis adventum, quem ante secula necessarium orbi terre previdit altissimus, preconceptum. Celum et terra et omnia, que in eis sunt, laudent et benedicant nomen patris, qui ut angelum suum eminentissimum dono nobis sperate gracie tantum mundi contulit pos- sessorem, cuius clemens et graciosa benignitas, strenua et doctissima probitas, ordinatissimi mo- tus et actus superexcellentes, sensus et habitus magnanimi et intytulabilis cordis stabilitas et generosi ex antiquo nobilitas adeo alcius super*) omnes omnibus creaturas patenter insurgant, quo lacius et uberosius, quam tempora") retro- acta promiserunt, hominum superexcrescente ma- licia et vendicante sibi regnum nequitia gran- diorem istis oportunam temporibus prenoverat medicinam, nimirum te inclitum celo et celorum curia transmittendum nec tardandum consilium postulante superno reddebant. Te planetarum, stellarum et elementorum concordia inpetrabat"); te legum ambigua et in- dissolubiles questiones et dubia infinita quere- bant; te viduitas, te virginitas, te pupilli or- !) Odstavec tento až ku konci kapituly není v rukopisech kroniky Zbraslavské, nybrz podán dle Dünnigera: Acta Henrici VII imp. ') supra 3. — *) tempore 3. — ") inportabat 2. 27* 1313 

Strana 212
212 . phani et variarum gencium oppressa qualitas et depressa, te iuventus, amenitas, civitatum tran- quilitas carcerumque porte quam plures et destructi parietes implorant, te montes rigidi et meatus obscuri, ombrose planicies, senum canicies, libertas atque fiducia, populorum se- curitas et invicta fortitudo castrorum et marium ac stagnorum desiderata quies et transitus in- concussi oracionibus assiduis postulabant a pa- tre. Te aves, te") pisces et cetera reptilia sen- sibilia et insensibilia pro sua et universi pul- chritudine affectabant. Ego siquidem iam longo tempore viduata et exspectacionis diutine fati- gata labore tot te") donis gracie predotatum nocturnis vigiliis et diurnis clamoribus continue querere non cessabam, ut tam gloriosissimos crines tuos et tam sinceri capitis attingere pos- sem ornaturam, que tot principum Romanorum hactenus culmina decoravi. Et ecce subito insur- rexit aurora teque germen speciosissimum *) te- tendit in patulum, cui montes et colles, nives et pluvie, grandines et fluminum impetus ac fluctus marium remos prebent et faciunt difficil- lima plana et aspera planiora,") cuius et tanta preclaritas, ut in tui aspectu corda lesa mutan- tur in placitum et munda constancius in desi- derium obsequendi,") adventui cuius porte pa- tent, claves assurgunt, muri eciam fortissimi et inexpugnabiles inclinantur et tui magnificen- tissimi nominis solo sono colligaciones et rebel- lium federa dissolvuntur, ut omnis potens et gloriosa congeries, quod et eius, qui misit illum, supereminenciam representat, et intueantur et credant, quod hec est Dei manifesta voluntas, sub qua curvantur, qui portant orbem, et cui resistere nemo potest, cum apud eum sit sa- piencia et fortitudo. Ipse consilium et intelli- genciam si destruxerit, nemo est qui edificet, et si incluserit hominem, nemo est qui aperiat, si continuerit aquas, omnia siccabuntur, si emi- serit eas, subvertent*) terram, qui decipientem et qui decipitur novit. Contra te non expedit armate milicie bellum indicere iussiones nec resistentibus quibuscumque ab urbane vie tra- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. mite deviare, cum non ignoraverit, qui te mittit, quod in hoc cogitaciones hominum vane erant.") Audisti nempe, quod tui predecessores iam diu nati extiterant et veluti abortivi lucem intueri supini materialibus oculis nequiverunt, ad quam intuendam pariter et habendam una dies tibi dedit introitum. Ceterum leteris immense, *) cum sis, quem Dominus preelegit, tu, quem mundus speravit, tu inter ceteros sicut lilium inter spi- nas, tu pius et misericors rex et dominancium dominus, tu fons ortorum") et puteus aquarum vivencium, quibus irrigata omnis terra uberes et Deo amabiles non desperat producere fructus, tu benivolencie consors et fidei orthodoxe zela- tor,5) pacis amator, iusticie cultor, rebellium atque crudelium vindicator et omnis innocencie reverentissimus conservator. Tu pius et rigidus, ut utrumque requirit, tu prudencia dirigenda disponis et indirecta reformas, tu sapiencia gra- deris et cautela progrederis, tu eciam ewange- lice honestatis tytulo insignitus inaudite morali- tatis ornatus ornamine. Quid igitur") abstines, cum te cuncta bona sectentur, cur me facis affeccione tanta perplexam") et desiderio te vi- dendi? Surge aquilo et veni auster et perfla ortum meum et fluent aromata illius per uni- versas mundi partes; cinge caput tuum circulo *) meo et splendeant in facie tua colligatorum la- pidum virtutes et fulgor. Tolle de consuetudine mea vires et gloriam palmamque victorie trium- phalis, tolle universalem potenciam, tolle nomen imperii legumque sublimissimam potestatem; veni ut pater, veni ut sponsus et?) amplexeris") candi- ditatem et celsitudinem meam. Antiqua sum et- enim, sed formosa et in lectulo meo per noctes quesivi te diu, quia favus distillans labia tua, mel et lac sub lingua tua; osculeris me osculo oris tui et trahe me post te, curremus in odore unguentorum tuorum. Mediteris desideria cordis mei et quam duro pernoctabit affectu donec ex amplexu tuo quasi cedrus exaltata in Libano") et quasi plantacio rose in Jericho.*) Et precepit et dixit michi creator omnium et qui creavit me: Requiescet in tabernaculo tuo et sonitus nomi- 7) et 2. — 7) de 4. — *) preciosissimum 4. — *) per planiora 9. — ") obseq., ad cuius ventis porte 2. — ©) sub- vertunt 3, 4. — ^) erunt 2. — *) inmense 2. — *) hortorum 4. — *) zelatur 2. — ") ergo 3. — ') spectentur 2. — *) prople- xam 2. — *) cingulo 4. — !) nemá 3. — ?) et amplexens 4; amplecteris 2. — ^) Lybano 4. — *) Ytericho 2; Jhericho 3, 4. 

Strana 213
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. — nis eius per omnem terram exibunt et in fines orbis terre potencia eius. Regnabit iustus, per- ibit impius, sedebunt in pace humiles et ster- nentur cornua superborum nec teneant coronarum blandicie receptarum, quia splendere in meis conspectibus non audent, non Lombardorum mu- nera, non Tuscorum, non camporum contra- rietas vel silvarum asperitas, non armatorum quorumcumque rebellio vel protervitas tyranno- rum. Nosti enim, quod omnia plano aspera et quod impero, iure nullus resistit et iure carens Dei auxilio non iuvatur;?) et sicut imperio fuisti ex superno prepositus, sic ex alto in?) ipsius im- perii obtinendis, *) recuperandis pariter et augen- dis iuribus et iurisdiccionibus ") et honoribus tibi est attributa potestas, quam, sicut decet, tuam excellenciam cognoscere munificam et ex- celsam, ut eciam tue vigilie apponantur, ne ali- quo ingenio seu modo possint iura, iuridicciones et honores huiusmodi minui, deprimi aut ledi; sed in eorum latitudinem extendendam, amplian- dam modis omnibus et augendam conatus et mentem dirigere, ut de die in diem afferam tibi munera. Reges et principes intuentes, quod ne- minem ex eisdem reddis exemptum,") nemini pacta prebes, nemini ob diffidenciam virtutis Dei et imperialis fortitudinis imperialia iura submittis, et tibi hoc expedit, cum sis, de quo ante tuam originem legebatur: Veniet stella virens ex sep- tentrionali plaga benigna et bone causacionis, sub cuius imperio infima superioribus equabuntur et mundus in gloria erit et inmundus in pena, tunc omnes assurgent manibus adorantes sui nominis et felicitatis coronam et regnabit hec in Europa tota et Affrica maioremque partem Asie subiugabit, sub qua lex tollitur paganorum et omnis impietas et ypocrisis enervatur nec vivitur amplius ex figura, non me velis ulterius exspectare, constantissime principum.*) Veni ad locum, unde tuum speciale nomen sumpsit ori- ginem. Resuscita filiam tuam, hanc urbem anti- quissimam, caput omnium, et tu caput ipsius, cum sis, de quo legitur: Mire magnitudinis homo 213 ille, gui depressam resistenciam exaltabis et sub- jugabis animalia dura, et erit fortitudo tua‘) in rota, et rota dabit partes suas infimas quasi pares. Festina, festina in adiutorium meum, spes mea et consolacio mea, libera, gueso, et pone me iuxta te et cuiusuis manus pugnet contra me, victricia signa cadant") a facie terre; qui querunt tibi mala, fiant sicut nebula, quam in cinerem ventus spargit. Attrahat te, alliciat te speciositas mea et odor vestimentorum meorum reficiat mentem tuam. Oculi velut") stelle, coma mea ex aurea puritate crispata, frons mea ex miraldis ordine mirando") contexta et flagran- cia?) oris mei sonitum vocis egredientis clarifi- cat; gula mea ex perlis et auro, collum et renes saphiris in serico diversisque floribus renites- cunt. Thopazyon*) fimbrie vestimenti superbiunt, carbunculi radiant, in cacumine humerorum pen- dent lamine hinc et inde, qualem altera solem vivum, reliqua vero lunam ex illius radiis lucem dantem presentant. Manus mee sicut cristallus ungulas congerentes eburneas, cinctum meum jacinctis et iaspide ac eternis et incorruptibilibus speculis fabricatum; bursa mea plena thesauro et eius pendicula cynamomum; genua mea can- dida, sed cooperta et interior omnis composicio *) inconprehensibilis ad nitorem, quod non est datum homini colligere posse, nisi cum veneris et introduxeris me in cubiculum regum, et tunc sint omnia nuda tibi, pedes mei amabiles et de- lectabiles intuenti: caro eorum sicut nix et calcia- menta mea ex diversis et variis margaritis. Flo- res mei fructus honoris et honestatis. Si tangis me, adhuc esuries, si loqueris mecum, adhuc sicies. Lectus meus ex aromatibus mirre et thuris et sicut novelle olivarum folia ventilatur in gyro; camera mea luminis gloriosi omnis obscuritatis et tenebrarum inimica; veniunt fontes Tygris in illam, irrigat eam ros placidus et rosarum vires exornant. Fenix") ibi et avium multitudo, nec canunt in tedio, cum vocantur, assurgunt, aroma- tizant balsamum circumsistens, una dactilus et poma varietate invitant. Locum tam amenissi- ») iuvabitur 4. — *) ex 4. — *') optin. 2. — ") iurisdicionibus 2, a tak ni2e. — ") contemptam 4. — ") princeps prin- cipum 2. — '" nemá 2. — ") cessant 2. — *) velud 2. — *) micando 2. — *) fragrantia 4; fraglacia 2. — *) topha- syon 4. — ^) conp. 2. — ") phoenix 4. 

Strana 214
1314 214 mum nullus intrat et nemo ausus est aperire, nisi fuerit de tribu altissima et de guo dixit Dominus: Tu es ille. Non dubitet augusta feli- cissima imperatrix, gue margarite gaudet voca- bulo tanguam per autonomasyam preposita la- pidum speciebus, guia ossa“) mea sunt invisi- bilia singulis atque munda. Filiam hanc, que eo nomine nuncupatur, quam suo consorcio so- ciabo, et erimus omes in sedibus nostris, nec erit invidia in minori neque superbia in maiori. Sollicitet igitur?) te, sollicitet, inducat et mo- neat, quia tempus est acceptabile, tempus gra- tum,*) ut intueamur maiestatem tuam, quam ipse Deus omnipotens prosperari dignetur et conservare dignetur, qui facit mirabilia magna solus et fecit tui similitudine te potentem per infinita secula seculorum.*) Explicit littera invitacionis serenissimi prin- cipis Heinrici septimi, Dei gracia Romanorum imperatoris et semper Augusti, ad recipiendam coronam. Capitulum €XXI. De morte Clementis pape et quibusdam aliis. Anno Domini MCCCXIV?*, duodecimo kalen- das Maii!) mortuus est dominus Clemens papa quintus nono anno sedis sue. Hic papa prius *) Burdigalensis episcopus et nacione de Vasconia fuit, qui omni tempore papatus sui ad urbem Romanam non pervenit, sed in locis occidenta- libus, ubi et prius fuerat, Philippo, regi Francie, se obtemperans in pluribus usque ad obitum suum mansit. Hic eciam papa anno Domini MCCCXI* Winense concilium celebravit, in quo sub pretextu pietatis et sub opinione passagii generalis decimam imposuit generaliter toti clero, et quia rex Francie Philippus crucem ibidem assumpsit cum duobus suis filiis simulans se et promittens, quod personaliter vellet illi passagio interesse, sibi papa omnem decimam colligen- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. dam de clero regni") Francie assignavit. Pre- dictus eciam papa ilum prepotentem et per to- tum mundum celebrem ordinem cruciferorum Templarorium ascribens eisdem quosdam erro- res heresis, abrasit de gremio ecclesie totaliter et delevit, cuius ordinis magister anno Domini MCCCXIV? non contradicente papa per regem Francie miserabiliter mense Aprilis Parisius ') igne crematus est. Alie vero eiusdem ordinis persone plurime aut tormenta passe, aut relicto regulari habitu seculum intraverunt. Opinio ta- men dictabat plurium, quod dictum ordinem non pestis heretica, sed ipsorum possessio latissima et malorum hominum avaricia delevisset. Pre- dicto concilio dominus Johannes, episcopus Pra- gensis, interfuit, sed dominum Petrum, archi- episcopum Maguntinensem, qui tunc") cum Jo- hanne, rege Bohemie, fuit") in Bohemia, prop- ter preces domini Heinrici imperatoris papa ab illo") concilio habuit supportatum. Factum est autem post mortem pape, quod secundum con- stitucionem sexti libri decretalium omnes cardi- nales in Carpentorato ?) positi fuerant in conclavi, et quia inter cardinales inclusos, quorum qui- dam fuerunt Italici,") quidam Francigene et ali- qui Vascones, facta est dissensio, ita quod in papa et in eleccione pastoris ecclesie non po- terant concordare, sunt ab invicem ideo sine omni fine ad regiones varias sequestrati et si- militer eo, ut causa dispersionis ipsorum cognos- catur plenius, presentem literam generali capi- tulo Cisterciensi ") cardinales Italici transmise- runt, cuius litere tenor talis est:") Venerabilibus in Christo patribus, viris reli- giosis, de Cistercio, de Firmitate, de Pontiniaco, de Clara Valle, de Morimundo monasteriorum abbatibus, nec non et generali capitulo ordinis Cisterciensis amicis suis carissimis Miseracione divina Nicolaus Hostiensis, Johannes Velletrien- Sis *) episcopi, Neapolion sancti Adriani, Wilhel- mus sancti Nicolai in carcere Callensi, Francis- 7) Dne 20 dubna 1314. — ?) Carpentras. *) oscula 2. — ^) ergo 3. — *) gratiarum 4. — *) saeculorum. Amen 2. — *) primus 2, 3. — ") rukopisy regi. — ') Parysius 3; Parisiis 4. — *) nemá 4. — ") fuit in Bohemia nemá 3. — ") alio 3; ab illo conc. illum hab. 4. — =) Ytal. 2, 3 a tak niZe. — "') Cyst. rukopisy, a tak stále niZe. — ") Při listu následujícím má ruk. 2 po straně přípisek: Lit- tera cardinalium, a ruk. 3 má slova ta jako nadpis. — *) Valletrenensis 2. 1314 

Strana 215
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 144 eus sancte Marie Nycomediensis ac Jacobus et Petrus Columpniacensis") sancte Romane eccle- sie diaconi ac cardinales salutem et sinceram in Domino karitatem.*) Etsi ab universis et sin- gulis christiane fidei cultoribus detestanda pe- ricula, gravia ac scelerata flagicia presumpta nuper in curia, et crudeliter perpetrata per Vas- cones in offensam Dei et ecclesie Romane con- temptum gravemque concussionem status eius, nisi superna Dei dextera, que Petrum in flucti- bus, ne mergeretur, erexit, ac eciam nobis, quos de mortis eripuit faucibus, astitisset, credamus ad aures vestras per vulgaris fame preloquium pervenisse; neque nobis est dubium, audita fa- cinora velut acuta iacuia vehementer ob zelum divini nominis et honorem ecclesie vestra pu- pugisse precordia, quia tamen interdum loci di- stancia facti variat veritatem, ipsam vobis puram et liquidam, nulla verborum ficcione compositam, vestro conspectui presentamus: Et quidem dum nos ef alii eiusdem ecclesie cardinales post obi- tum Clementis Pape quinti essemus in episco- pali pallacio civitatis Carpentensis ad eligendum futurum pontificem summum sub uno conclavi et nos cardinales Italici non querentes, que nos- tra sunt, sed que Dei, neglectis singularibus affeccionibus reciprocis in nos ipsos, petereimus hominem ad sustentandas*) columpnas ecclesie, qui dictam ecclesiam reformando dirigeret, esset- que in hoc tantum omnis nostra cura, omnis intencio et affectus, Vascones, seu quod libram examinis sub futuro summo pontifice teste con- sciencia formidarent, seu armatorum violencia crederent hereditario jure Dei sanctuarium pos- sidere, ex deliberato ac concordi proposito cum sub palliato colore, deferendi videlicet corpus eiusdem pape, in copiosa peditum et equitum armatorum multitudine convenerunt, ut scelus, quod mente conceperant, perducerent in actum, die XXIII Julii arma sumpserunt bellica, et sub ordinacione Bertrandi de Bothon *) et Raimundi Villim, dicti pape nepotum, civitatem Carpatren- sem intraverunt, ") multosque curiales Italicos (cum solum Italici peterentur ad mortem) im- 215 maniter trucidarunt, et se ad predam conver- tentes et spolia crescente rabie ferinoque fer- vescente furore in diversis civitatis partibus incendia posuerunt; nec hiis contenti plurium cardinalium ex nobis hospicia duris insultibus et iniectis ignibus invadentes ibidem bella acer- rima cum clangore tubarum hostiliter intulerunt. Invalescente tandem graviori periculo et gra- vissima, sicut in captis civitatibus assolet fieri, increbrescente unione, multitudo Vasconum equi- tum armatorum hostium dicti conclavis obsedit, ac clamando: Moriantur cardinales Italici, mo- riantur! volumus papam! volumus papam! et ip- sis in huiusmodi acclamacione frementibus, alia inultitudo Vasconum equitum armatorum plateam dicti conclavis invasit, similiter circumdato palla- cio vocibus acclamando. Nos vero prefati cardina- les italici cireumsepti tantis angustiis et mori tam turpiter quam crudeliter metuentes, cum omnia circa conclave armatorum multitudo terreret, ne- que publicus pateret egressus, tandem pre timore murum palacii, facto inibi parvo foramine, pro nostra salute rupimus et de Carpentis postmo- dum discedentes dispersi non sine mortis peri- culo ad diversa loca secessimus et per miseri- cordiam Dei, qui salvos nos reddidit, ad terras pervenimus amicorum. Consideret vestra pro- videncia, quod ob ipsorum Vasconum feritatem non defuit, quin effusio principalium membro- rum ecclesie, que benignius illos lactavit uberi- bus, ditavit et complevit honoribus, statum eius confusione perpetua et impressione") confunde- rent, et christianum nomen infidelibus darent in derisum, fabulam et opprobrium sempiter- num. Ceterum premissis omnibus, que cum tan- tis iniuriis passi sumus, nequaquam obstantibus nos pacem et unitatem ecclesie petimus, ipsas summo conamine procuramus. Sed si ex aliena culpa procederet negocium, quod avertat Altis- Simus, ad rupturam, de vestro erga Deum et ecclesiam zelo certos vos reddimus, quod una nobiscum, qui Dei honorem et quod verum est agimus et pro justicia et emunitate certamus, fides vestra concurrat et sic per nos et alios ortho- ”) Calumpn. 3; Columniacensis 4. — 4) charit. 4; car. 3. — v) sustinendas 4. — ") Bothero 4. — ") nemá 3. — *) Dobner má za to, Ze se tu mà Ćisti: suppressione. 1314 

Strana 216
1814 1312 216 doxe fidei professores ipsi Domino nostro Ihesu Christo et ecclesie sue sancte in sua causa fa- vebitur, sic promptis affeccionibus assistent, quod et honori divino congruet et eidem ecclesie sa- tisfiet. Presentes autem literas per discretum vi- rum magistrum Guntherum de Bybirstein,") ca- nonicum Spirensem, capellanum nostrum, porti- torem ipsarum vobis volumus nomine nostro presentari." Datum Valencie octavo die") Sep- tembris. Capitulum €CXXII. Sentencia domini Clementis pape, per quam damnatus fuit ordo Cruciferorum Templariorum.!) Clemens episcopus, servus servorum Dei, ad perpetuam rei memoriam. Ad providam Christi vicarii presidentis in specula apostolice digni- tatis circumspeccionem pertinet vices pensare temporum emergencium, negociorum causas dis- cutere ac personarum attendere qualitates, ut ad singula dirigens debitum necessarie conside- racionis intuitum et oportune manum operacio- nis apponens de agro Domini sic viciorum tri- bulos eruat, ut virtutes amjplificet, sic prevari- cancium spinas tollat, ut evellendo plus plantet quam destruat et in loca vacua per eradicacio- nem nocencium tribulorum devota Deo planta- ria transferendo pociorem prebeat de provisa et utili eorundem locorum unione et translacione leticiam, quam vera iusticia, que compassionem ") habet, dolorem intulerit demerencium persona- rum locorum huiusmodi per ruinam ; sic enim suf- ferendo, quod officit, et subrogando, quod pro- ficit, virtutum profectus amplificat et sublata de medio meliori subrogacione restaurat. Dudum siquidem ordinem domus milicie Templi Iero- solimitani propter magistrum, fratres ceterasque personas dicti ordinis in quibuslibet mundi par- tibus consistentes variis et diversis non tam nephandis quam inphandis proch dolor! erro- rum et scelerum obscenitatibus, pravitatibus, PETRA ZITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. maculis et labe resparsos, que propter tristem et spurcidam eorum memoriam presentibus sub- ticemus, eiusdemque ordinis statum, habitum atque nomen non sine cordis amaritudine et dolore sacro approbante concilio non per mo- dum diffinitive sentencie, cum eam super hoc secudum inquisiciones et processus super hiis habitos non possemus ferre de iure, sed per viam provisionis seu apostolice irrefragabili et perpetuo valitum substulimus sanccione ipsum prohibicioni perpetue subponentes districeius inhibendo, ne quis dictum ordinem de cetero intrare vel eius habitum suscipere vel por- tare aut pro Templario gerere se presumeret, quod") si quis contrafaceret, excommunicacionis incurreret sentenciam ipso facto. Universa eciam bona ordinis prelibati apostolice sedis ordina- cioni et disposicioni auctoritate") apostolica du- ximus reservanda, inhibentes districcius, ne quis, cuiuscunque condicionis vel status existeret, se de personis vel") bonis huiusmodi aliquatenus intromitteret vel circa ea in preiudicium ordi- nacionis seu disposicionis apostolice per sedem eandem, ut premittitur, faciende aliquid faceret, innovaret vel eciam attemptaret, decernentes ex tunc irritum et inane, si secus a quoquam scien- ter vel ignoranter contingeret attemptari ac post- modum dicta bona, que dudum ad subsidium terre sancte et inimicorum inpugnacionem fidei christiane a Christi cultoribus data, legata, con- cessa et acquisita fuerunt, debita gubernacione carencia tamquam vacaucia deperirent vel con- verteruntur in usus alios quam in illos, ad quos fuerant pia devocione fidelium deputata, vel propter tarditatem ordinacionis vel disposi- cionis huiusmodi eorum destruccio vel dilapi- dacio sequeretur, cum fratribus nostris sancte Romane ecclesie cardinalibus nec non patriarchis, archiepiscopis, episcopis et prelatis ac eciam cum nonnullis excellentibus et illustribus per- sonis cum reliquorum quoque absencium prela- torum ac eciam capitulorum et conventuum, ec- clesiarum et monasteriorum procuratoribus in 1) Viz: Rymer, Acta publ. III, str. 323; Mansi, Collectio concil. dil XXV, str. 389. *) Bibirstein 3; Bybirsteyn 4. — ") representari 4. — ") nemá 2. — ") conpas. 2. — *) nemá 4. — ?) author. 4. — *) nemá 4. 1312 

Strana 217
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1312 dieto concilio constitutis habuimus ardua, mo- rosa et diversa consilia et tractatus, ut per huiusmodi consiliorum et tractatuum delibera- cionem prehabitam diligentem dictorum bonorum ordinacio et disposicio ad honorem Dei, aug- mentum fidei, exaltacionem ecclesie, dicte terre subsidium salutem quoque fidelium et quietem salubris et utilis proveniret. Post que utique longa, premeditata, provisa et matura consilia suadentibus plurimis iustis causis nostra et dic- torum fratrum nec non patriarcharum, archiepi- Scoporum, episcoporum et aliorum prelatorum ac excellencium et illustrium personarum predicto- rum in dicto concilio tunc presencium delibera- ciones et consilia in hoc finaliter residerunt, ut predicta bona ordini sancti Johannis hospitalis Jerosolimitani et ipsi hospitali ac dilectis filiis magistro et fratribus hospitalis eiusdem nomine hospitalis et ordinis eorundem, qui tanquam athlete Domini pro defensione fidei se periculis mortis iugiter exponentes onerosa nimis et peri- culosa dispendia continue perferunt in partibus transmarinis, in perpetuum unirentur. Nos igi- tur") inter cetera mundi loca, in quibus vigere dinoscitur observancia regularis, dictum ordinem hospitalis et ipsum hospitale sincere karitatis plenitudine prosequentes ac attendentes, quod sicut evidencia facti docet, in eo divinis obse- quiis ferventer insistitur, pietatis misericordie opera vigilantibus studiis exercentur, fratres hospitalis ipsius mundanis spretis illecebris de- votum impendentes Altissimo famulatum ac pro recuperacione terre predicte tanquam intrepidi Christi pugiles ferventibus studiis et desideriis intendentes quelibet ducunt humana pericula in contemptum; considerantes quoque, quod ex hoc tanto eorundem magistri et fratrum dictorum ordinis et hospitalis crescet strennuitas, auge- bitur feruor et ipsorum roborabitur fortitudo ad propulsandas nostri redemptoris iniurias et hostes eiusdem fidei conterendos, quanto ipso- rum potencia in opuleneioribus facultatibus aug- mentata onera, que prosecucionis") tanti negocii necessitas exigit, levius et facilius poterunt sup- *) ergo 3. — *) persecutionis 4. — *) inpendimus 2. 211 portare et propterea non indigne vigiles redditi studiisque sollicitis excitati, ut ad sui status augmentum opem et operam impendamus, *) eodem sacro approbante concilio ipsam domum milicie Templi ceterasque domos, ecclesias, ca- pellas, oratoria, civitates, castra, villas, terras, grangias et loca, possessiones, iurisdicciones, redditus atque iura omniaque alia bona immo- bilia^) et mobilia vel se movencia cum omnibus membris, iuribus et pertinenciis suis ultra et citra mare ac in universis et quibuslibet mundi parti- bus consistencia. que ipse ordo et dicti magister et fratres ipsius ordinis milicie Templi tempore, quo ipse magister et nonnulli ex eisdem fratri- bus milicie Templi in regno Francie communiter capti fuerunt, videlicet anno Domini MCCCVIII^ mense Octobris, per se vel quoscunque alios habebant, tenebant et possidebant, vel ad eosdem domum et ordinem milicie Templi et dictos ma- gistrum et fratres ipsius ordinis milicie Templi quomodolibet pertinebant, nec non nomina, ac- ciones et iura, que predicto tempore capcionis ipsorum eisdem domui, ordini vel personis ipsius ordinis milicie Templi quocunque modo compe- tebant*) vel competere poterant contra quoscun- que cuiuscunque dignitatis, status vel') condi- cionis existerent, cum omnibus privilegiis, in- dulgenciis, immunitatibus,*) libertatibus, quibus prefati magister et fratres dictorum domus et ordinis milicie Templi et ipsa *) domus et ordo per sedem apostolicam vel per katholicos impe- ratores, reges ac principes et fideles alios vel quocunque alio modo erant legitime communiti, eidem ordini hospitalis sancti Johannis Jeroso- limitani et ipsi hospitali donamus, concedimus, unimus, incorporamus,") applicamus et annecti- mus in perpetuum de apostolice plenitudine po- testatis, exceptis bonis quondam dicti ordinis milicie Templi consistentibus in regnis et terris carissimorum in Christo ') filiorum nostrorum Castelle, Arragonie, Portugalie et Maioricarum *) regum illustrium extra regnum Francie, que a donacione, unione, concessione, applicacione in- corporacione et annexione predictis specialiter — *) inmob. 2. — ©) conp. 2 a tak dále. — *) nemá 2. — *; inmun. 2 a tak skoro pravidelně m místo m v takovýchto složených slovich. — *) nemá 2. — ") incorperamus 4. — ') in Christo nemá 2. — *) Maioritarum ruk. 28 1312 

Strana 218
1312 218 excipienda duximus ac eciam excludenda, ea nichilominus disposicioni et ordinacioni sedis apostolice reservantes. Inhibicionem dudum per alios processus nostros factam, ne quis videlicet, cuiuscungue condicionis vel status existeret, se de personis vel') bonis huiusmodi aliquatenus intromitteret vel circa ea in preiudicium ordina- cionis seu disposicionis sedis eiusdem faciende de ilis necnon decreti nostri interposicionem quoad personas et ") bona in dictis regnis et terris eorundem proxime expressorum consi- sSstencia omnino manere volentes in pleno robore firmitatis, quousque de personis et rebus pre- dictis in eisdem regnis et terris consistentibus per disposicionem sedis eiusdem fuerit aliter ordinatum, occupatores quoque dictorum bono- rum aut illicitos detentores, cuiuscunque status, condicionis, excellencie vel dignitatis extiterint, eciamsi pontificali, imperiali vel regali preful- geant dignitate, nisi infra unius mensis spacium, postquam super hoc per dictos magistrum et fratres ipsius hospitalis vel ipsorum quemlibet aut procuratorem seu procuratores eorum fuerint requisiti, dicta bona dimiserint illaque plene et libere restituerint ordini ipsius hospitalis") et eidem hospitali aut magistro seu prioribus vel preceptoribus aut fratribus hospitalis eius- dem in quibuscunque partibus et provinciis constitutis eorumque singulis vel?) procuratori vel procuratoribus eorundem eiusdem ordinis ipsius hospitalis nomine, eciam si dicti priores, preceptores et fratres ipsius hospitalis et pro- curatores ipsorum et eorum quilibet a dicto magistro hospitalis mandatum super hoc specia- liter non haberent, duminodo procuratores pre- dicti a dictis prioribus et preceptoribus vel eorum singulis in provinciis et partibus, in qui- bus huiusmodi priores et preceptores exstiterint, deputati, mandatum super hoc habuerint vel ostenderint speciale. Qui omnes et singuli, vide- licet priores et preceptores et fratres dicto ma- gistro, procuratores vero predieti eisdem prio- ribus et preceptoribus eorumque singulis, a qui- bus super hiis fuerint deputati, plenum super PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. omnibus gestis, actis, receptis et procuratis per is: eos quomodolibet in hac parte compunctum et racionem ponere et reddere teneantur nec non omnes, qui scienter occupatoribus et detentori- bus prelibatis in occupacione vel detencione huiusmodi » dederint consilium, auxilium vel favorem publice vel occulte, excommunicacionis, capitula vero, collegia seu conventus ecclesiarum et monasteriorum nec non universitates civita- tum, castrorum, villarum et aliorum locorum et ipsas civitates et castra, villas et*) loca, que in hiis culpabilia exstiterint, et") eciam civitates et castra et loca, in quibus detentores, occupa- tores huiusmodi dominium optinuerint tempo- rale, si huiusmodi domini temporales in dimit- tendo bona predicta et restituendo illa magistro et fratribus ordinis hospitalis eiusdem nomine hospitalis ipsius obstaculum adhibebunt et infra dictum mensem ab huiusmodi *") premissis non destiterint, postquam super hoc, ut premittitur, fuerint requisiti, ipso facto interdicti sentenciis decrevimus subiacere, a quibus absolvi non pos- sint, donec super hiis plenam et debitam satis- faccionem curaverint exhibere; et nichilominus occupatores et detentores huiusmodi") vel pre- stantes eisdem, ut premittitur, consilium, auxi- lium vel favorem, sive singulares persone, sive capitula, collegia sive") conventus ecclesiarum et inonasteriorum aut universitates civitatum, castrorum, terrarum vel aliorum locorum exsti- terint, preter") penas prescriptas omnibus, que a Romana vel aliis ecclesiis quibuscunque tenent in feodum ipso facto decernimus") fore privatos sive privata, ita quod ad ecclesias, ad quas spectant illa, libere sine contradiccione aliqua revertantur, earumque ecclesiarum prelati sive rectores de ipsis pro sua voluntate disponant, sicut utilitati ecclesiarum ipsarum viderint ex- pedire. Nulli ergo hominum liceat hanc paginam) nostrarum donacionis, concessionis, unionis, in- corporacionis, applicacionis, annexionis, reserva- cionis, inhibicionis, voluntatis et constitucionis infringere vel ei ausu temerario contraire; si quis autem hoc attemptare presumpserit, indig- !) nemají 3, 4. — ") nemá 2. — ") Tu vkládá 2 jesté ipsorum quemlibet. — ?) vel procuratoribus vel procu- rationibus eorundem 4. — ?) huius 2. — *) que 2. — ©) ac 4. — *) huius 2. — *) huius 2. — *) seu 4. — ") propter 4. — *) decrevimus 3. — *) Tak 3; paginam nostram 4; paginam litterarum nostrarum 2. 

Strana 219
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 112 nacionem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursu- rum. Datum Wienne*) VI nonas Maii pontificatus nostri anno septimo. Capitulum €CXXIII. Miracula facta circa sepulchrum ") Margarethe imperatricis, que sepulta est in civitate Janua. Anno Domini MCCCXV?*, mense Septembri dominus Waltherus, Pronensis ^) episcopus, or- dinis Minorum ad dominum Johannem, regem Bohemie, in Podebrad*) de partibus Lombardie venit et quinque infrascripta miracula!) secum sub literis autenticis apportavit: Primum miraculum, quod Deus?) ostendit prop- ter merita domine Margarethe imperatricis. In*) Christi nomine Amen. Beneficia mira- culorum Dei non sunt tacenda, sed omnibus propalanda, ut ipse Deus glorificetur in ipsis et sancte persone, ob quarum inclita merita Deus ostendit miraculorum beneficia, valeant ab om- nibus honorari. Miraculum igitur, quod Deus bonis et sanctis meritis inclite? domine Marga- rethe imperatricis, uxoris quondam serenissimi principis domini Heinrici, Romanorum impera- toris, que in civitate Janua migravit ad Domi- num, et cuius corpus in ecclesia fratrum Mino- rum de Janua iuxta altare maius cum honore maximo est sepultum, debet presenti testifica- cione testificari et probari et bone fame preco- niis non taceri. Ad ipsum namque sciendum et manifestandum miraculum et ad recipiendum dieti miraculi testimonium veritatis, venerabilis pater, frater Porchetus,*) Dei gracia Januensis archiepiscopus, processit, ut infra dicetur: In presencia ergo prefati domini archiepi- scopi, " mei notarii et testium infrascriptorum personaliter constitutus frater Rolandus de Cre- 7) Srovn.: Gesta Baldewini str. 221. 219 mona de ordine fratrum Minorum sub debito obediencie fuit requisitus a fratre Francisco Bartholomei, vicario ministri" provincie Januen- sis et guardiano*) conventus Januensis, quomodo de fractura sive crepatura, quam in corpore suo in latere sinistro paciebatur, exstitit liberatus. Qui frater Rolandus volens vicario") predicto et guardiano humiliter obedire et veritatem miraculi non tacere, respondit, ") dixit et testificatus est, quod ipse fuit bene per septem annos continue ita graviter crepatus et fractus in latere suo si- nistro et nunquam potuit sine gravamine se mo- vere, portando semper lombare ferreum et quod- dam aliud lombare, quin intestina semper in- ferius descenderent in vesicam sive bursam. A qua fractura sive crepatura dixit et testifi- catus fuit sub obediencie debito se esse modo infrascripto totaliter liberatum, videlicet quod eo tempore, quo gloriosissima domina, domina Margaretha, imperatrix prefata, Janue decessit, erat ita infirmus de dicta crepatura seu fractura et eciam alia infirmitate, quod non potuit exe- quiis ipsius domine interesse. Demum audiens de meritis sanctitatis ipsius domine vovit Deo et beate Marie, quod quam cito posset intrare dictam ecclesiam beati Francisci, in qua dicta domina, ut premittitur, est, sepulta, et ad tumu- lum ipsius domine accederet reverenter et quin- quies beatam et gloriosam virginem Mariam ob reverenciam quinque vulnerum Jesu Christi et propter") merita ipsius sanctissime, de quibus multipliciter confidebat et confidit, diceret geni- bus flexis salutacionem angelicam, scilicet Ave Maria etc., et cum persisteret in ipso proposito ad ipsius domine tumulum accedendi?) infra septimum diem obitus domine?) imperatricis, à dicta crepatura et alia infirmitate, quam pacie- batur, fuit alleviatus in tantum, quod ipsam ec- clesiam intravit et ad ipsius domine tumulum cum magna devocione ac humilitate accessit et ut proposuerat, quinquies ante sepulchrum *) eius *) Wyenne 2. — *) sepulerum 3. — *) Buronensis 3, 4. — ©) Podiebrad 3. — ^) Dominus 4. — *) Před slovem tímto má 4 slova: Primum miraculum. — *) inclytae 4. — *) ven. pat. dominus frater 4; ven. p. dominus Portherus 3. — ^) domini archiepiscopi nemá 3. — ') ministro 4. — *) gardiano 2, a tak niZe. — !) predicto vicario 3, 4. — ") resp. et dixit 2. — ») nemá 3. — *) accendi 3. — ») dicte dom. imp. 2. — *) sepulcrum 3. 28* 1813 

Strana 220
220 beatam Mariam semper virginem flexis genibus salutavit, guibus sic devote peractis divina ope- rante clemencia ipsius inclite") domine impera- tricis sanctis meritis a dicta fractura sive cre- patura in continenti fuit miraculose et plenarie liberatus et sanitati pristine restitutus. Item in- terrogatus per ipsum vicarium et guardianum dictus frater Rolandus, quot annorum est et quot annis permansit in ordine fratrum Mino- rum, respondit: Ego sum bene septuaginta octo annorum et ultra, in ordine sancti Francisci vixi et permansi continue, postquam fui expresse professus in ipso ordine quadraginta duobus annis vel circa." Actum in domo fratrum Mi- norum Januensium anno Domini MCCCXIII*, in- diccione duodecima, ") die decimo Aprilis, pre- sentibus fratre Bonifacio Epynula, fratre Gualde- rio*) de Papia, fratre Nicolao Barrochino de Pa- pia, fratre Johannio de Clauaro ordinis fratrum Minorum, Gerardo") de Florencia et Johannio Turcho") de Clarasco, domicellis prefati domini archiepiscopi et testibus ad hoc vocatis et ro- gatis. Et ego Franciscus de Lombardino, publicus imperiali auctoritate notarius, hiis omnibus in- terfui et ea omnia in hanc publicam formam re- degi et scripsi, meoque signo consueto signavi rogatus. *) Secundum?) miraculum. In*) Christi nomine amen. Beneficia etc.") — ad recipiendum ipsius miraculi testimonium ve- ritatis. Reverendus in Christo pater dominus, frater Porchetus, Dei et apostolice sedis gracia Januensis archiepiscopus, requisito per eum) ad hoc specialiter venerabili*) patre, domino fra- tre Partenvallo,^; Dei gracia episcopo Nebiensi, prout infra patebit, in presencia ergo pre- dictorum dominorum archiepiscopi et episcopi Nebiensis ac mei notarii et testium infrascrip- torum personaliter constituta") Johanna de Vin- !) Správné má byti undecima. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. tinulio, habitatrix Januensis in contratta sive parochia Magdalene, ad sancta Dei ewangelia, sacris tactis*) scripturis corporaliter iuravit su- per*) infrascriptis meram et liberam respondere et dicere veritatem, super quibus interrogaretur. Imprimis interrogata Johanna predicta, quam in- firmitatem paciebatur et") in qua parte sui!) corporis, respondit et dixit, quod paciebatur gut- tam sive reuma in brachio suo sinistro et passa fuerat a longo tempore dictam infirmitatem ita graviter, quod de dicto brachio non poterat se iuvare. Item interrogata, qualiter a dicta infir- mitate curata exstitit, respondit, quod dum die dominico decimo septimo Junii prefatus domi- nus archiepiscopus in ecclesia sancti Francisci, que est Janue,* publice predicaret, ac coram fidelium multitudine miraculum, quod prefate domine Margarethe imperatricis sanctissimis me- ritis in fratre Rolando de Cremona de ordine fratrum Minorum dignatus fuit operari, sol- lempniter publicaret, ipsa Johanna in dicta ec- clesia personaliter existente ac eciam audiente predicacionem domini archiepiscopi prelibati, devote Deo et beate Marie vovit, quod si me- ritis domine imperatricis predicte posset de dicto brachio liberari, quod eiusdem domine quondam imperatricis sepulchrum humiliter cotidie visi- taret ac coram dicto sepulchro unum brachium cum manu de cera offerret. Itaque") omni die post votum emissum visitavit sepulchrum et sic clemencia divina operante ipsius domine") im- peratricis infra tres vel quatuor dies reperit se 4 dicta infirmitate totaliter liberatam. Et Mar- garetha de Romania, que habitabat in eadem domo cum dicta Johanna, interrogata sub pena prestiti iuramenti per ipsam, quod dicat veri- tatem, quam scit de hiis, que Johanna supra- dicta predixit, utrum post predictum votum emis- sum ab ipsa Johanna infra tres vel quatuor dies sine aliquo dolore libere se iuvit et iuvat de ') inclytae 4. — *) Tak 2; citra 3; ultra 4. — *) Gualderis 9. — "; Jerardo 2. — *) Turchio 4. — *) Ruk. 3 má znamení notářské (signum tabel.), a sice čtyrstran s křížem uvnitř a nad ním a čtyřmi body. — "; Sequitur sec. mir. 2; tercium mir. 3. — *) In nomine Domini 4. — *j Üvod a2 k slovüm ad rec. ipsius miraculi testim. veritatis jest v lislu tomto tentýž jako v prvním (viz str. 219, rád. 16—31). — *) per eum nemají 3, 4. — *! venerando 3; venerabile 2. — *) Parceuallo 4. — *) constitute 3; constitutarum 4. — *) tactis sacris 4. — *) supra 3. — ^) nemá 2. — !) sue 3. — k) Janua 2, 3. — !') Ita quod 2. — ") nemá 3. 4. 

Strana 221
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 133. dieto brachio, respondit, quod iuvat se et iuvit post predictum tempus ita bene, acsi nunquam in dicto brachio passa fuisset aliquod malum, quod antea non poterat, ut supra dictum est. Interrogata dicta Margaretha, quomodo scit pre- dicta? respondit, quia continue habitavit in una et eadem domo sine aliquo intermedio pariete cum ipsa Johanna et moratur ad presens, ita quod hec") vidit et videt continue. Prefatus vero dominus archiepiscopus volens super predictis infirmitate et liberacione certitudinem plenariam habere. fecit iurare in sui presencia Margare- tham predictam, habitatricem civitatis Januen- sis, que, ut supra dicitur, habitare in una domo cum Johanna et a longo tempore dicitur habi- tasse, respondere et dicere veritatem, que Mar- garetha suo iuramento dixit, quod dicta Johanna multo tempore fuit infirma in dicto brachio si- nistro ita^) graviter, quod ipsa de dicto brachio nullo") modo poterat se iuvare, nec aliquid ope- rari, et eam infirmam vidit de ipso brachio et post diem dominicum decimum septimum Junii dicta Johanna infra quatuor dies ab infirmitate dieti sui brachii sinistri liberata fuit et eam vidit totaliter liberatam, videns eam de dicto brachio plenarie se iuvare et operari, sicut un- quam?) melius fecit. Item") interrogata per ip- sum dominum archiepiscopum, si ipsa cum dicta Johanna habitat et habitavit longo tempore in una et eadem domo in civitate Januensi?") re- spondit sub*) iuramento, quod sic. Interrogata, si intellexit a prefata Johanna, si ipsa liberata erat meritis bone") memorie domine imperatricis predicte, respondit, quod bene intellexit ab ea, quod prefate domine imperatricis meritis fuerat ") liberata. Actum Janue in palacio archiepiscopali sancti Silvestri anno Domini MCCCXIII^, indic- cione undecima") die vicessima?) octava Junii presentibus Rostagno, priore ecclesie sancti An- tonii Januensis, fratre Gwillo de Thaurino, priore sancti Sixti,*) Januensibus fratribus Thoma, Ge- rardo de Abbatibus de Florencia, domicello pre- 221 fati domini archiepiscopi, testibus vocatis et rogatis. Et ego Franciscus de Lombardino . . .*) Tercium^) miraculum. In nomine Domini amen. In civitate Janua*) in parrochia sancti Georgii mulier quedam no- mine Adilheta annorum quinquaginta quinque per spacium decem mensium et plus, penitus nichil videns, que dirigente ductore tam per viam quam per domos, si quando vicinas suas visitare causa necessitatis vel pietatis intuitu disposuerat, indigebat, absque?) ductore nesciens, quo tenderet vel quo iret, dum esset in magna angustia nullo medicorum auxilio aut consilio, quod probavit pluries et pluries, non potuit re- medium invenire. Cum igitur huius cure impos- sibilitatem per medicos Johanna, uxor magistri Wilhelmi de Vallecari, eius vicina, perciperet, eidem Adilhete compaciens inquit*) ei: Cur non vovetis vos domine sancte imperatrici? Eius*) meritis vestram recuperabitis sanitatem pristi- nam oculorum. Petrina*) enim, uxor magistri Agristi, graviter paciebatur in brachio, que emisso voto dicte imperatrici est ipsius meritis libe- 'ata, igitur sic faciatis et liberabimini Deo dante. Quid plura? Acquiescens eius monitis Adilheta") votum emisit dicens: Ego Adilheta humiliter me devovi dicte sancte imperatrici petens, ut eius meritis michi Altissimus oculorum meorum lumen reddere dignetur. Sicque factum est, ut voto emisso die sequenti, quando surrexit de mane, vidit clare fenestras medias apertas, discernens homines et alias res, sicut prius viderat, ante- quam fuisset privata lumine oculorum, unde dixit: Per omnia benedictus Deus et sanctissi- ma imperatrix. Adilheta dicta iuravit ad sancta Dei ewangelia, omnia vera esse supradicta, in presencia fratris Porcheti, ') archiepiscopi Januen- sis, Johannis Turci*) de Clarasco, Petri de An- doria,') sufficienti eciam testimonio personarum idonearum ") omnia talia sunt probata. Anno ") hoc 2. — *) ita — dieto brachio nema 2. — ») nullo — brachio nemá 3. — *) umquam 2; nunquam 4. — "; ne- mají 3, 4. — *) Janua 4. — *) suo 3, 4. — ") beatae 4. — ") fuit 4. — *) duodecima 4. — ") vigesima 2. — *) N. — *) jako výše při prvnim psani. — *) Slova ta pfedchazi: Sequitur tercium miraculum imperatricis 9. — *) Janue 2, 3. — *) aliquo 3, 4. — *; inquid 3. — *) cuius 3. — ©) Peterna 2. — *) Adelheta 4, a tak o 4 slova dále. — !) Porteti 4. — *) Thurci 3; Turti 4. — ') Audoria 2. — ") ydon. 2, 3. 1313 1315 

Strana 222
1315 1313 222 Domini MCCOXV^*, die decimo tercio Junii. Hec eciam omnia conscripta fuerunt per Franciscum de Lombardino, publicum notarium imperialis aule. Quartum?) miraculum. In nomine Domini amen. In presencia vene- rabilis domini Porcheti, ") Januensis archiepi- scopi, et plurium testium aliorum frater Francis- cus de Bartholomeo, vicarius ministri?) provincie Januensis, guardianus?) simul fratrum Minorum eiusdem loci, in virtute sancte obediencie et Spiritus sancti precepit fratri Ranaldino de Pla- cencia, quod veritatem perfectam diceret, nichil?) addendo, vel diminuendo de beneficio sive mira- culo, quod circa suam personam meritis sancte memorie imperatricis illustrissime Margarethe Dominus ostendisset. Frater vero Ranaldinus predictus dudum in ordine in omui bonitate probatus respondit quadam vivaci tenaci memo- ria veritatem, que talis est: Die tredecimo men- sis Junii ego Ranaldinus in altari sancti Eligii missam pro anima domine imperatricis, sicut communiter omnes fratres faciunt, celebravi sanus corpore atque mente; circa nonam") vero horam eiusdem diei magnis ventris quam tocius cor- poris doloribus torquebar in tantum, quod") quidquid habebam in corpore, pre dolorum an- gustia vacuato, nichil potens sumere cibi vel potus aut medicinalis rei pre importabilibus torcionibus, circa completorium cum devocione, qua potui, audito prius miraculo facto in fratre Rolando* de Cremona, ad supradicte") impera- tricis suffragia me converti sic existens in dolo- ribus conquassatus et dixi: O dulcissima impe- ratrix Margaretha, si quid potes apud Dominum, adiuva me, statimque emisso verbo per partem superiorem quidquid") remanserat emisso, quod tamen prius nunquam me fecisse recolo, ple- nam ab omnibus doloribus, torcionibus et afflic- cionibus promerui, non dubito imperatricis me- ritis, sanitatem. Actum Janue anno Domini PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. MCCCXIII? coram testibus pluribus fide dignis, hec eciam conscripta") sunt per Leoninum?) Grullum, publicum imperii notarium. Quintum *) miraculum. Anno Domini MCCCXIII? in castro iuxta Papiam sito," quod Nazanum?) dicitur, hoc mi- raculum meritis imperatricis Margarethe contigit. Quedam domina nobilis nomine Florisia vidua existens, bonam famam habens, fluxu cepit san- gwinis laborare tam graviter multis diebus, quod pre debilitate virium nulla sperare poterat auxilia medicorum, timens in brevi diem clau- dere extremum. Deliberavit igitur ire ad castrum Nazanum, ubi nupta fuerat, ut de^) rebus suis mobilibus ac immobilibus conderet testamentum. Cumque, antequam iret, audiret a fratribus Mi- noribus sanctitatem imperatricis Margarethe et evidencia miracula predicari a venientibus de Janua, audiens eciam de ipsa tanta laudum pre- conia, se eidem in hac forma devovit: Vocavit namque ad se quandam suam vicinam nomine Aldinam?) fame laudabilis, que tunc pro factis suis propriis ire disposuerat Januam, quam ta- liter est allocuta: Ego infirmor ad mortem, me- dicorum et virium auxilio destituta, propter hoc volo ire ad castrum Nazanum dispositura de rebus meis, quia me breviter sencio ex^) hac miseria, quam pacior, transituram.') Verum quia Deo nichil est impossibile, audita virtute sancte imperatricis me sibi devoveo petens cum omni devocione, spe, et fide certa sum, quod impe- trare potest*) a Deo mei fluxus cessacionem et corporis sanitatem. Et quia ad eius tumulum personaliter venire non possum, quando tu“) fueris Janue, ipsam visitabis, eique candelam hane, qua totum corpus meum cinxeram, offeres reverenter, humiliter petendo, ut. me dignetur Al- tissimus imperatricis Margarethe meritis liberare. Que omnia tam propter Deum quam propter compassionem promisit predicta Aldina, quando esset Janue, firmiter adimplere. Quid plura? ») Sequitur quartum mir. 2. — "*) Portheci ruk. — ?) minister 2. — ^) cardianus 3; gardianus 2. — 9) vel 2. — ') horam vero nonam 4. — *) nemá 3; quod quicquid 4. — ") Bolando 3. — *) supradicta 2. — ") quicquid 4. — ?) scripta 4. — 7) Zeoninum 2. — *) Sequitur quintum miraculum 2. — *) situm 3. — *) Uazatum 2 a tak níže. — *) ne- mà 3. — 9) Audinam 4. — *) de 2. — *) transitura 3. — *) a Deo potest 4. — *) cum 4. 1313 

Strana 223
1313 1315 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Hec infirma portatur ad castrum predictum, Al- dina vadit Januam et die tercia votum implens") vadit ad tumulum, votum obtulit," sanitatem pro Florisina petit et ecce die et hora eadem, ut hec facta sunt, ut postea per mutuam earum collocucionem patuit, dicta domina Florisina a suo languore!) plenissime exstitit liberata. Que omnia sub testimonio sufficienti idonearum ") personarum sunt cercius roborata et eciam hoc miraculum per Flocamontem de Canena,*) pu- blicum imperiali auctoritate notarium, est con- scriptum. Capitulum €CXXIV. Qualiter dominus Johannes, rex Bohemie, comes de Lucemburg,?) contra Matheum comitem de !) Trencz") cum expedicione processerit anno Do- mini MCCCXV?, mense Junio. Ad compescendam protervam quam acerbam violenciam, quam terre Morauie spoliis, incendiis, hominumque abduccionibus nequicie fomes?) co- mes Matheus de Trencz multifarie, multisque modis intulerat, copiosam armatorum multitudi- nem tam de indigenis quam alienigenis domi- nus Johannes," rex Bohemie, convocat et anno Domini MCCCXV*? duodecimo kalendas Junii de Praga exiens versus Vngariam") procedebat, statimque cum idem rex ingressus fuisset Mo- rauiam, Vngari quidam audita fama metu tacti propugnacula, que in confinibus et terra Mo- rauie violenter occupaverant, in quibus se a facie regis salvari diffidebant, igne apposito per se ipsos voluntarie cremaverunt et ad comitem de Trencz,) suum dominum, confugerunt. Ad castrum vero,") quod Wessel?) dicitur, regalis exercitus se applicuit et illud in primo congres- Sjonis aditu, more bellico scalis ad muros ap- 223 positis viriliter expugnavit, quo facto flumen, quod Moraua dicitur, ab exercitu") Bohemie transitur et ante castrum, quod Alba?) Ec- clesia *) vovatur, exercitus collocatur. Istud quippe castrum licet in Vngarie terminis situm sit, ad reges tamen Bohemie pridem pertinuit, sed Matheus comes de Trencz ipsum cessante resistencia suo dominio subiugavit. Cum autem regius exercitus in gyro castri positus in ob- sidione moram faceret, ecce comes prefatus uni- versos suos aptatos ad prelium coadunat, ob- sessos in castro liberare satagens ad exercitum regis cum sagittis et arcubus, gladiis, hastis et clipeis,") facto clamore valido in idiomate") Vnga- rico, primitus satis viriliter et hostiliter appro- pinquat. Tumultuantibus igitur et in altum voci- ferantibus eisdem Vngaris, iacula quoque et tela undique velut*) nivem seu pulverem spar- gentibus, terror in prima congressione exercitui regis tantus incutitur, quod magna pars eiusdem terga hostibus vertere fugeque presidia querere videbatur. Fuit namque Bohemico exercitui timor et suspicio, quod laterent acriores insidie in occulto; spiritum ") vero fortitudinis Heinricus de Lypa vir utique strenuus tunc induit, qui ut alter Judas Machabeus suis commilitonibus virilis animi constanciam tribuit, ac eos, qui fugerant, verbis et verberibus") viriliter ad prelium revo- cavit, sicque cum vexillo regio, quod cum paucis Alemanis immobiliter in loco campestri persti- terat, Bohemicus pariter et Teutunicus?) con- globatus exercitus hostium cuneos velut*) telam aranee dissipans penetravit, Quosdam mactavit et plures ense necavit Et captivavit quosdam, quo fune ligavit. Corruerunt*) namque die illo, ut dicebatur passim, hinc inde in locis silvanis quam campes- tribus centum quinquaginta de Vngarix, unus ') Trenčín. — ?) Veselí, nyní městečko na řece Moravě v soudním okresu Ostrožském, jižně od Uherského Hradiště. — 9) Holič v Uhrách při hranicích moravských, ani ne míli od Hodonína; německý Weisskirchen, což se rovná latinskému Alba Ecclesia v textu položenému. !) complens 3, 4. — *) optulit 2. — ') lagwore 2. — ") ydiom. 2, 3. — ") Cauena 2, 3. — *) Ruk. 2 mó nad u drobné nadepsané e; Lutzemburgh 4. — ») Trentsch 4 a tak niże. — *) fames 3. — ") nemá 3. — ") Hung. 4 a tak stále. — ') Trentsch 2, 4 a tak niZe. — ") autem 4. — ") exitu 3. — *) eciam 2. — 7) clyp. 4. — ") ydiom. 2, 3. — *) velud 2, 3. — ^) spem vero 4; spm 3; spem vero fort. Heinricum de Lypa, virum utique stren. tunc induit 4. — *) uberi- bus 3. — *) Theuton. 3. — *) velud 2. — *) curruerunt 2. 1315 

Strana 224
1315 224 autem tantummodo") ex Bohemis. Tandem fugiente Vngarico populo palma victorie potitur milicia") Bohemie et tropheo.*) Verum quia in Vngariam longe procedere et inde alimenta") ipsis necessa- ria adducere regis exercitus propter silvarum den- sarum latebras et viarum discrimina non potuit nec presumpsit, sed expensa, qua exercitus indi- guit, non absque labore gravi de Brunna ") ducta fuit, rex quoque Karolus Vngarie regi Bohemie ex") altero latere in adiutorium non venit, ut pro- miserat, *) placuit igitur regi Bohemie et satrapis eius cum comite de Trentsch aliqualis composicio- nis amicabilem, quam idem querebat, concordiam admittere et sic") ad propria remeare. Unde factum est, quod ex utraque parte, regis vide- licet et comitis, electis octo arbitris causam dis- cidii tractaturis rex cum suis de obsidione Albe?) ecclesie abiit et Brunnam in die beati Jacobi apostoli introivit. Habuerat autem in eadem expedicione rex Bohemie viros mille quin- gentos more Sueuico aptissime galeatos, sed eorum, qui induti loricis et thoracibus, ") mitras- que ferreas et cassides gestantes in capitibus, seque hastis, cuspidibus, sagittis, arcubus et iaculis exercitabant, in prelio erant plura millia et fere innumera multitudo. Quantus vero illorum Vngarorum*) adversariorum numerus fuerit, nul- lius super hoc me certa relacio informavit. per multos sepe re- pertum. Usus armorum gens non habet Vngaricorum ; ") Sed quando bellum committit sive duellum, Pellicium strictum — portat, tunice vel amictum, Qui nimis est artus,") quo stringit fortiter artus. Et se sic aptat ad bellum, postea captat, Ut sibi fiat equus velox et cursibus equus, Plures offendit suus arcus, quem cito tendit, Vulnera non parva facit hinc volitando per arva; Est michi hoc ') certum PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Non vult tranquille stando pugnare, sed ille Aut fugit, aut agitat aliquem, sic prelia vitat, Que fiunt dura servando sueuica iura. Sed si scrire velis, fert") magna pericula?) telis, Arcum tendendo velociter et iaciendo, Ex omni parte se tali protegit arte," Nam iacit ante, retro, quod debes credere Petro, telis volitantibus *) Hunni, Ne fias funus, hostis non sit tuus") Hunnus, Et crines*) cunctos lardo vel carne perunctos, Vngarice gentes portant curtas quoque mentes. Est gens ista levis, iaculis sevissima sevis, Quantum te pressit Morauia, quot mala gessit Vngara turba tibi, nequit?) dici neque scribi, Iuxta tuos postes vicinos hos habes hostes, A quibus eripiat te Christus"), et hoc cito fiat. Nec parcunt uni Item anno Domini MCCCXV? circa festum beati Jacobi facta est tanta post siccitatem nimiam diluviosa aquarum inundacio in quibusdam parti- bus Bohemie et Morauie, qualem raro aliquis meminit nostris temporibus exstitisse, specialiter tamen flumen) Albea proprium excedens alveum per loca circumiacencia spaciebatur campestria, stabula inebriabat, et horrea secum *) quoque deducens evulsit plurima molendina; porro in tantum se flumina in altum crescencia eleva- verunt, quod plures in villis adiacentibus litori ultra sepes et hostia navigio remigabant. Eodem anno in diversis partibus plurimi*) inventi sunt heretici, qui obmissis et contemptis clavibus ecclesie in quibusdam conventicularibus latibulis confessionem suam aliis laycis facere sunt comperti, et de illis in sexu promiscuo infra mensem unum Prage quatuordecim sunt cremati, plures aecepta cruce agere penitenciam pro- miserunt. !) Dle listiny v Chytilové publikaci Cod. dipl. Mor. VI, str. 64 byl Jan v Brné je&té 31 srpna. ^; nemá 2, ale vynecháno pro slovo to misto. — !) milicie 2. — *) thropheo 2. — !) ipsis alimenta 4. — ") Ve slově Brunna má rukopis 2 nad « zase drobné psané e. — ") Boh. in adiut. ex altero lat. non 3. — *) promisit 4. — ?) nemá 2. — *) V&ecky rukopisy mají None nebo Noue. — *) torac. 2; corac. 3. — *) Hungaricorum 4. — ") Místo michi hoc má 3 tamen, 4 tantum. — ") Hungarorum 4. — ") arctus 4. — *) sunt 2. — *) prelia 9. — *) arce 2. — ") volantibus 3, 4. — *) tibi 4. — *: cernes 2. — 9) nequeunt 3, 4. — *) Christe 4. — ^) fluvius 3. — *) Místo secum quoque má 4 se- cumque. — *) elevaverant 3, 4. — ') litora 2; littori 3. — *) populi 92. 

Strana 225
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum €CXXV. 13514 De eleccione duorum regum in imperio Romano. Qualiter mortuo serenissimo Heinrico imperatore septimo duo reges Alemanie sub discordia sunt electi. Post decessum") divi Heinrici imperatoris septimi, anno scilicet ") MCCCXIII* mense Sep- tembri, reverendi domini Petrus Maguntinensis, Baldewinus") Treuerensis ac Johannes!) Colo- niensis archiepiscopi circa Confluenciam pariter convenerunt,°) sacro tunc vacanti imperio de competente?) principe provisuri.?) Sed ut ego tunc ibidem presencialiter*) constitutus vidi, de negocio tam arduo arto in tempore concordare non poterant, ex unanimi consilio alium laciorem conveniendi et tractandi terminum prefigebant, sub quo aliorum principum electorum votum et propositum requirere disponebant. Denique pro- ximo sequenti") mense Junio iterum in predicto loco iidem tres archiepiscopi presentibus sollemp- nibus ceterorum principum nuncciis de Romano eligendo principe voluntates inter se sagaciter investigant et velut antea dissencientibus affecti- bus vice iam altera minime concordabant. Jo- hannes ?) namque Coloniensis archiepiscopus triginta millum marcarum promissione avaro instigante animo depravatus, volebat tantum- modo Fridericum, ducem Austrie, Alberti, Roma- norum regis filium, in regem eligere, e contrario Treuerensis ac Maguntinensis archiepiscopi co- nabantur Johannem, regem Bohemie, ad imperii fastigium sublimare, nunccii vero ceterorum principum cepere diversi diversis partibus ad- herere. Tandem cum tantum scisma inter elec- tores ac tumultus fieret in populo, miles qui- dam surgens indicto manu sua silencio hec lo- cutus est coram nobis et omni populo inibi 225 congregato. Vobis, inquit, o principes et absen- cium principum ambaxatores*) dominus Magun- tinus, qui in eleccione tempore vacacionis sacri imperii omnium principum esse dinoscitur de- canus, autoritate " ipsius imperii mandat, ut qui in eleccione Romani principis ius suum ob- tinere et exercere desiderat, hoc anno tercio decimo kalendas Novembris in Fraukenfurt ") veniat et ibidem votum suum exprimere non obmittat, qui non venerit, iure suo pro isto tempore se privabit. Hac prolata sentencia om- nes abinde discessimus sine mora. Interea Tre- uerensis et Maguntinensis") archiepiscopi per- pendentes, quod in Johannem, regem Bohemie, propter defectum etatis legitime, ut puta, qui primo tunc annum decimum *) septimum ceperat attingere, electores ceteri vota sua nollent trans- fundere, nec ducem Austrie hii duo vellent ad- mittere, missis nuneciis ad Lodowicum,") ducem Bauarie, ipsum hortantes invitant, ut pro va- cantis imperii apice nequaquam negligat labo- rare. Nempe idem dux Lodowicus eodem anno mense Februario precedente") contra Fridericum, ducem Austrie, in campestri prelio triumpha- verat,*) nec non circiter trecentos de comitibus ministerialibus ac libere condicionis nobilibus, viros famosos, ceperat, unde ob hoc nomen suum celebre atque preclara gloria ipsius in auribus multorum principum se lacius diffundebat. Hac itaque*) fortunata quam insperata percepta le- gacione mox iter arripit," ad Maguntinensem *) ac Treuerensem archiepiscopos pervenit, ubi ex mutue collocucionis affatibus eius naturalis ac benigna industria horum, quos?) visitaverat, principum animos ad suum obtinendum propo- situm favorabiliter inclinavit. Nichilominus Fri- dericus, dux Austrie, hinc inde legatos suos mittit, munera promittit, et ubi vox impetrare !) Jindřich a ne Jan jmenoval se tehdejší arcibiskup kolinskÿ. — ?) V příčině volby této srovnej vedle Schůtt- rova spisu Johann, Kónig von Bóhmen, und Graf von Luxenburg díl I, práce Riezlerovu, Baierische Gesch. II a Heide- mannovu: Peter von Áspelt; Kurzüv spis: Geschichte Üsterreichs unter Friedrich dem Schônen a nedávno vydanou monografii C. Mühlingovu: Die Geschichte der Doppelwahl des Jahres 1314. — ?) Zase má byti Jindfich. — *) Petr se tu táhne k bitvě u Gammelsdorfu dne 9 listopadu r. 1313. ") discessum 2. — ") sub eodem 2. — ") Baldeuinus 4. — *) venerunt 2, 4. — ") competenti 2, 3. — *) praesen- ter 4. — ") subsequenti 3. — *) ambassiatores 2, 4. — *) auctor. 2; author. 4. — *) Frankinfurt 3; Franckenfurd 4 a tak níže. — ”) Maguntinus 4. — *) sept. dec. 3. — ») Ludouicum 4, a tak níže. — ") precedenti rukopisy. — *) igitur 4. — *) arripuit 4. — *) Maguntinum 4. — ^) quam rukopisy. 29 1314 

Strana 226
1314 226 non sufficit, res accedit. Post elapsum itaque prediffiniti temporis, ecce terminus eleccionis appropinquat et ad veniendum in Frankenfurd *) quilibet inter electores principes, quanto valet, valencius et decencius aptari festinat. Anno igi- tur Domini?) MCCCXIV?*5) septimo kalendas Novembris!) tanta principum, comitum ac mi- licie mirifice est copiositas in Frankenfurd con- gregata, quanta et qualis nostris temporibus, ut dicitur, insimul non est visa. Siccine in li- tore fluvii Mogoni contra plagam aquilonalem ") Lodowici, ducis Bauarie, et suorum fautorum exercitus jacuit, in alio quoque latere fluminis eiusdem contra meridiem Fridericus, dux Austrie, se cum suis adiutoribus collocavit. Itaque die predicto, que tunc cum festo beati Luce ewan- geliste?) concurrerat, hora quasi nona Petrus Maguntinensis, Baldwinus Treuerensis archi- episcopi, Johannes, rex Bohemie, Woldemarus, Brandenburgensis marchio, ibidem presenciali- ter *) constituti Lodowicum, ducem Bauarie, in principem imperii Romani et advocatum ecclesie eligunt canonice et assumunt. Ex parte vero altera in eadem hora Johannes,?) Coloniensis archiepiscopus, Rudolfus, dux Bauarie, Lodo- wici tunc electi germanus," et Johannes, dux Saxonie, Fridericum, ducem Austrie, esse regem Alemanie alcius proclamarunt. O quantus strepitus tune fit, quantusque mu- gitus, Pars fremit adversa, clamant alii vice versa, Efficitur multus mox in populoque tumultus, Hii Ludowicum laudant, alii Fridericum. Et nisi fluxisset ibi Moganus, inde fuisset Mox ingens bellum generatum, sive duellum, Quod destruxisset hos ac alios necuisset. ") Porro unus exercitus ad sibi contrarium accedere non potuit, quia per aquam solum PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSEÁ. transitus patuit. Urbs Frankenfurd ") per tri- duum clausa fuit, die vero tercia *) eleccione jam dissona celebrata, cum civitas esset ape- rienda, Fridericus, dux Austrie, valde mane ante diluculum recedendo movere incipit sua castra; sustinuerat enim ipsius populus gravem ibi fa- mis penuriam, et quia exercitum tunc habuit duce Bauarie multipliciter pauciorem. Quo di- Scedente Lodowicus rex novus civitatem Fran- kenuurd ^ cum principibus pluribus et octo millibus armatorum?) in magnis dextrariis se- dencium omnibus occurrentibus et applauden- tibus accedit et ingreditur, ac ab inde post pauci moram temporis Aquisgrani?) proficiscitur, per dominumque Petrum, Maguntinensem archi- episcopum, ibidem in sede regum collocatur, nec non regio diademate") una cum Margare- tha, 5) sua coniuge, sollempniter insignitur. Osten- dit namque idem Maguntinus archiepiscopus papalia quam imperalia privilegia, quod per ipsum de iure sit regum Alemanie coronacio®) celebranda. Audiens autem Johannes, Coloniensis archiepiscopus, quod Lodowico Maguntinensis *) diadema imposuerit," ipse suo consuetudinario fungi volens officio Fridericum, ducem Austrie, in Bunna$) suo oppido in") mense Januario similiter coronavit; ex hoc poterit bene dici: Dissimiles leges fiunt, cum sunt duo reges. Cum duo sunt capita, tunc") salva nequit fore vita,") Solo sub capite poteris tu vivere rite, Unus sit princeps, plures non opto deinceps, Nam bene dicenti cuidam credo sapienti: Encia, inquit, nolunt male disponi, nec est bona pluralitas principum; unus ergo princeps. Ex horum itaque*) regum duorum discordia ubi- que surgunt discidia,") committuntur passim pre- lia et in omnibus fere partibus Alemanie suboriun- !) Doba volby není tu správně udána; volba Fridricha Rakouského stala se dne 19 října, volba Ludvíka Ba- vorského však dne 20 října. Ostatně ani dodatek dle kalendáře římského tuto vytknutý nesnáší se se zprávou o několik řádků níže položenou, že volba odbývala se na den sv. Lukáše. Také nebyly obě volby v touž hodinu vy- konány, nýbrž jak již dotknuto, v nestejný den. — *) Dne 18 října. — %) Má zase býti Jindřich a tak i níže. — *) Dne 23 října. — 5) Korunování v Cáchách stalo se dne 25 listop.; Ludvíkova manželka jmenovala se Beatrix. — ?) Koru- nování Fridricha Rakouského bylo též 25 listop. vykonáno v Bonnu. *) Frankinfurt 3, a tak nize. — *) nemá 3. — *) Tak 3, ale 2 a 4 mají MCCCXIII“. — *) aguilonarem 2, 3. — ') Balduinus 4. — *) principaliter 3. — ') germanos 3. — ") vetuisset 3. — ") Frankinfurt 3. — °) Frankinuurt 3; Fran- kenfurd 4. — ") marcarum 3. — ?) Aquisgranum 4. — ") dyad. 2, 3, a tak niZe. — *) dominacio 2. — *) Mogunt. 4. — *) inpos. 2. — ") nemá 4. — *) tibi 3. — 7) vite 2. — *) igitur 4. — *) dissidia 4. 1314 

Strana 227
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1815 tur pericula infinita. Sueuia, Alsacia, Renique superiores comites paucis duntaxat exceptis fe- runt auxilium Friderico ; Spira vero et Wormacia, Maguncia, Colonia cum Nuerenberg") et Augusta cum pluribus ipsarum civitatum episcopis et in- ferioris Reni comitibus astant fideliter Lodowico. Coloniensis tamen episcopus, comes de Nassowe, °) atque Kraft?) dictus de Hohinloch, licet plurima contraria sustineant, Friderico tamen usque hodie astare non cessant; similiter Lodowicus de Ottin- gen*) et de Winesberg") comites, licet in Sueuia dominia ipsorum *) habebant, Fridericum tamen viriliter ) impugnant.') Sie sunt confusa omnia, consurgunt undique bella; stuporem eciam ve- hementer omnibus audientibus ingerit, quod Rudolfus, dux Bauarie, multociens factam cum Lodowico germano suo concordiam ruperit et in eiusdem fratris sui preiudicium Friderico de Austria voto et viribus usque adhuc assistere non obmittit.* Porro iacturam honoris, quam ex fratris contemptu idem Rudolfus pertulit, modo sentit, nam ipse quodam iusto Dei iudi- cio quam legali dampnatus sentencia a toto suo ducatu eiectus exulat et in Wormacia sex tantum contentus famulis velut") profugus per- egre stat. Hunc vero deieccionis laqueum uxor sua de Nassowe progenita suggestione nepharia contexuit, quia dum Lodowicum, ne conseque- retur imperium, impedire quesivit, se ipsam et maritum cum heredibus in ultimum exterminium perduxit. Semen enim discordie inter fratres hos seminare hec femina ideirco querebat, sci- licet ut, dum Rudolfus Lodowicum supprimeret, sua posteritas extincto fratre totum dominium Bauarie possideret. O perfida et detestabilis intencio, qua quis ditari desiderat se et posteros ex patrimonio alieno! O quam ceca est honoris mundani et humane cupiditatis ambicio, que fratrem a fratre segregat") et aggerat in") ini- mico. Flebiles non immerito naturalis amoris unitas promere?) poterit querelas, quod,?) quos !) Schwitz a Uri. 227 ex eadem radice originalis produxit nativitas, solutis et neglectis amicicie nexibus honoris obtinendi ambitu occultas contra se moliuntur insidias et contradicciones eciam suscitant ma- nifestas. Albertus quippe rex Romanorum, Fri- derici istius pater, mater quoque Lodowici ex eodem sunt utero procreati. Hec propinqua con- sanguinitatis" nequaquam obstat linea, quin adhuc, utcunque poterunt, isti consobrini facere cogitent invicem sibi mala. A primo namque eleccionis ipsorum tempore ipsi, quam homines eorum nunc circa Spyram, nunc circa Augustam et hinc inde sepius contra se acies bellicas for- tissimas direxere, non tamen adhuc generali campestri prelio pariter conflixere, sed qui fra- giliores fuerant, forcioribus maluerunt cedere, quam ex dubioso certamine tropheo forte carere. Verum tamen in diversis partibus utriusque fautoribus sepius alternatis vicibus inferuntur pericula et precipue Friderico in provincia, que Sweyez * et Vherach) dicitur, Leupoldo fratre suo vix evadente fere duo millia pugnancium per populum satis inermem et humilem ferro et fluvio sunt extincta. Iste est annus Domini MCCCXV" eleccionis vero istorum duorum re- gum secundus et adhuc non est proch dolor finis discordie et consumacio pestis huius, ad- huc globus volvitur," sed quando et ubi") resi- dere incipiat, penitus ignoratur. Sed Deus hoc faciat cito, quod concordia fiat Hos inter reges, ne luat ampla seges. Capitulum €XXVI. De captivitate Heinrici de Lypa") et?) de plu- ribus incidenciis.") Qualiter propter captivitatem Heinrici de Lypa disturbium in regno Bohemie ortum fuerit et propter hoc dominus Treuerensis archiepiscopus in Pragam cum Maguntino archi- episcopo venerit. A principio ingressionis*) sue in Bohemiam inclitus?) Johannes rex iuxta se frequenter plu- ») Nurenberg 3, 4. — *) Nassow 2. — *) Craft 2, 4. — °) Ruk. 2 má ve slové tom nad O drobné nadepsané e. — *) Wissenberg 4. — *) eorum 4. — ^) nemá 2. — ') inpungnat 2. — *) omittit 4. — !) velud 2. — ") seggregat 2. — *) nemá 4. — ?) permere 4. — ») quam 3. — ") consagwinitatis 2. — *) Sweitz 4. — *) wlvitur 2. — ") ubi debeat resi- dere, penitus ignor. &. — *) Lipa 3. — *) et — Lypa v následujícím řádku nemá 3. — *) incidenciis et qualiter 4. — *) egressionis 2. — *) inclyt. 4. 29* 1316 

Strana 228
1315 228 rimos de Alemania comites ac nobiles sapiencia quam potencia insignes habere consueverat, quorum fretus consilio singula fere sui regni negocia disponebat, quibus et vicissim regalia beneficia et officia conferebat. Videntes autem regni Bohemie barones se nonnunquam a se- cretis regis tractatibus sequestrari, lucrumque et pecunias, quas prius tollere didicerant, ex- tere*) nacionis manibus attrectari, invidia, que prosperis insidiatur alienis eventibus, in quo- rundam magnatum cordibus non distulit ner- viciter“) radicari. quecunque, quod ad- venientes Alterius terre nequeunt secum bene ferre, Sic quod ditentur*) ipsis nimis et^) dominentur. Sed si miscentur simul aut habitare videntur Gentes ex terris variis, inhiant*) nisi gwerris, Hoc inquilinus non fert, quod eum peregrinus Opprimat aut ledat, sed quod de rure recedat, Hoc petit ac orat, et toto posse laborat. Namque solent gentes Unde regni nobiles crebro privata concilia et familiaria colloquia celebrant, vias omnes, quas valent, palliata") sollicitudine ad elimi- nandum de regno Alemanos excogitant, demum regalibus aspectibus talibus cum affatibus se presentant: Domine, inquiunt, rex vestra natu- ralis industria liquido regni statum et condi- cionem bominum intelligit, nichilominus tamen et de hoc exponere ipsa fides, qua vobis astrin- gimur, enucleacius nos compellit. Ecce isti hospites, qui in regno sunt, simul avaricie stu- dent, fiscum regium eviscerant, solum ad hoc cura frequens ipsos sollicitat, ut pecunias per fasque nefasque congregent et deducant, castra et beneficia regni plura occupant, et tamen pa- cem in stratis facere non sufficiunt nec laborant. Nobis autem, qui in regno nati et regi famu- lari parati sumus, si domine rex vos curaretis credere atque beneficia terre committere, optime valeretis hec omnia dispendia precavere, per vos") pax fieret, rex et regnum proficeret, et PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. que sic modo deducitur, in regno pecunia rema- 1315 neret. Tociens huius importune peticionis in- stancia cum minarum adieccionibus repetitur, quod tandem, quod petitur, exauditur. Dominus itaque Bertoldus comes de Henneberg,") Vlricus lantgravius" de Lutenberg extra Bohemiam, Dytenus iuvenis de Castello extra Morauiam cum pluribus aliis Teutonie nobilibus exeunt et ad propria redeunt, seque Bohemici magnates de regis et regni negociis totaliter intromittunt. Anno igitur Domini MCCCXV? mense Aprili Johannis ") regis regni anno quinto Heinrico de Lypa") in Bohemia, Jeschoni^) de Wartenberk ?) in Morauia consencientibus fere») universis regni nobilibus per ipsum regem omnia sunt regalia negocia recommissa. Hiis itaque?) gestis pax, que sperabatur, non venit. Expedicio ex- pedicioni,") exaccioni exaccio cottidie succedit, profectus regi,") ut putavimus, non succrevit, sed de urbora") Kuthnensi' et moneta, que tunc septimanis siugulis quingentas aut sex- centas marcas regi solvere debuit, marcas sepe tantum sedecim septimanatim pro expensis rega- libus rex suscepit, reliqua vero tota pecunia, prout Heinricus de Lypa camerarius existens disposuit, fuerat distributa. Excrevit inter hoc arridente fortuna Heinricus de Lypa super omnes, qui erant in Bohemia, accrevit pariter ipsius fama, gloria," curia ac ingens familia, ita quod multo copiosior ipsius quam regis facta est clientum ac militum subsequens ac previa, cum incederet, comitiva. Omnia subiacent suis nutibus suisque iussionibus; rex sibi") ob- temperat et populus universus, sed dic michi, quod modo quero: que te varias quasi luna, sj sic?) cupias habitare quod et hoc velis, ecce precor te. si starem forte sub una, nunquam fortuna vocarer, Scit stare, sed est quasi tota O tu fortuna, Et nescis stare, Sub stabili sorte, En ego fortuna, Et non mutarer, Nam mea raro rota *) exercere 3. — ") nerviter 3, 4. — *) dicentur 3. —' ) nemá 3. — *) inhyant 2. — ") palbaciata 3. — ) nos 4. — k) Henenberch 3. — ') langravius 3. — ^) Johannes 2. — ^) Ruk. 3 nékdy tóż tak slovo to podává, jindy zase Lipa. — "*) Jesconi 3. — °) Wartenberg 3, 4. — ») terrae 4. — 3) ita 4 — ") nemá 3. — ") regis 4. — *) urbura 3, 4. — *) Cut- nensi 3. — *) gloriosa curia 4. — ") se 3, 4. — ") cupias sic 3 

Strana 229
3315 PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. facit hinc bona, nunc mala vota: *) Hunc premit et") sursum post elevat et cito rursum, par incipit esse colono. ut non cadat, ac ita fiat quando residebit in immo, homo, si sibi forsan ad- heret se mutant talia iura. Cotidie") mota, Qui sedet in throno, Qui stat, conspiciat, Ultimus ex primo, Et neque desperet Sors, que sic dura Cum igitur fortunatorum eventuum Hein- ricus de Lypa staret in cacumine, amicorum ac famulorum circumfultus valida multitudine, ita quod se putaret falli aut deici*) non posse, ecce quidam regni magnates, quorum nomina, quia nota sunt, supersedi scribere in hoc volumine, sub cuiusdam fidelitatis velamine regem adeunt, dixeruntque: Fraudis dolose vobis domine rex Heinricus de Lypa latentes inferre insidias mo- litur, quibus si non maturius occurritur, a vo- bis vite sanitas ac regalis dignitas auferetur. Quibus^) suggestionibus occultis ventura non prospiciens regis et regine puritas aures cre- dulas prebuit, et ut opportune Heinricus capia- tur, uterque consensum apponit. Igitur Hein- ricus de Lypa?) anno Domini MCCCXV" septimo kalendas Novembris in castro Pragensi coram rege per Wilhelmum de Waldek dictum Leporem armata manu capitur, in Angerbach " castrum mox deducitur, ubi in turri sub duodecim viro- rum custodia diligenter mancipatus vinculis *) custoditur. Quo facto mox in cunctis regni fini- bus inexplicabilia surgunt disturbia, ubique videntur incendia et spolia et lamentaciones,^) et cantare*) ve et ve incipit Bohemia fere tota. Omnis enim Heinrici de Lypa generacio, que de Ronowe?) dicitur, cum suis fautoribus et assumptis sibi externis predonibus pariter con- gregatur et in regis preiudicium in oppido Bo- 229 hemicali Broda cum quingentis galeis collocatur. Volebant enim isti per hoc regi terrorem in- cutere captumque Heinricum sic eripere aut saltem montem in Kuthnis" aut aliquam de circumiacentibus civitatibus hostiliter") obtinere. Interea Boleslaus, dux Wratislauiensis, Elizabeth regine sororius, ad regem venit, ipsumque ver- bis consolatoriis ac pollicitis auxiliis forcius animavit. Sic itaque rex, qui ad partes Reni pro adducenda milicia ire personaliter dispo- suerat, pro se reginam in festo Nativitatis Do- mini ad Lodowicum, Romanorum regem, regine avunculum, transmisit, ipse quoque rex interim cum Wilhelmo dicto Lepore, Petro de Rosin- berk*) et cum amicis Thobie de Bechin") hosti- bus viriliter restitit, et tres civitates, videlicet Mutam, *) Policz, ") Germer, quas Elizabeth re- gina dicta de Grecz, ”) noverca scilicet Elizabeth regine, dotis nomine tenuerat, consencientibus urbium illarum *) incolis expugnavit. Ista nam- que duorum regum Bohemie relicta Heinricum de Lypa propter fidem et servicium favore pre- cipuo graciosius fuerat prosecuta, unde stare incipit cum parte regi Johanni adversa. Fiunt itaque hinc inde turbis hostiliter congredientibus particulares conflictus et iam hunc, iam illum consumit gladius et alter deducitur captivatus. Eorum autem omnium, qui adversus regem dimicant, Johannes de Wartenberk,?) Beneschii *) filius, *) exstitit capitaneus, vir utique magnani- mus, strenuus et miles famosissimus, qui dum quandam municionem ecclesie prope Grecz,?) que Costel$) dicitur, impugnaret, anno scilicet Domini MCCCXVI* in vigilia Epiphanie") Do- mini,?) tactus in facie baliste iaculo, ibidem su- bito est extinctus. Strenuus hic miles actus committere viles Raro consuevit, eius sed gloria crevit In terris multis. Quis erat, si noscere vultis? !) Hrad Angerbach stával někdy nedaleko od Kožlan na někdejším panství Chříčském. — ?) Hronovci. Viz Palackého Děj. nár. Českého II, str. 362. — %) Mýto Vysoké, Poličku a Jaroměř držela Alžběta, vdova po králích Václavovi II a Rudolfovi jako věnná města. — *) Srovnej Palackého Děj. nár. Česk. II, str. 367. — *) Králové Hradec. — 6) Kostelec nad Orlicí. — ?) Dne 5 ledna 1316. 7) quotidie 4, a tak stale. — *) nota 4. — *) ac 4. — b) deiici 4. — *) Qui 4. — ") de Lypa nemá 2. — *) victus 2. — *) lamentacioni 2; lamentacionem 3, 4. — *) cantare ve incipit 3; et vaeh cantare inc. 4. — *) Cutnis 3. — *) hostil. ob- primere et obtinere 4. — *) Rossmberg 3; Rosenberg 4. — ') Bethin 4 — ") Politz 4. — ^) Gretz 4. — *) illorum 2, 3. — ”) Wartinberk 3; Wartinberg 4. — *) Benessii 3; Benesii 4. — ") Epyph. 4. 1315 

Strana 230
230 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1316 Ipse fuit iuvenis fortis, natus quoque venis Nobilibus, largus, animosus, in actibus argus*) Quidquid *) spectabat ad honores, illud amabat, Hic") digneris ei dare Christe locum requiei, Ne sua mors subita privetur perpete vita. Labes tamen infamie Johannis istius militis gloriam non modicum obfuscavit, quia tria *) castra Morauie Eichhorns, 1) Bisencz et Grecz, 1) que a rege sub fide in feodo receperat, requi- situs et per regem ammonitus minime resignavit. Cum hec fierent, dominus Petrus de Rosin- berk") considerans, quod Heinrici de Lypa libe- racio in longinquum se protraheret, filiam eius- dem virginem, que sibi desponsacionis annulo desponsata fuerat, repudiavit et sic dominam Violam, filiam*) ducis de Theschin,) iuvenis Wenceslai regis relictam, annuente rege Jo- hanne sibi matrimoniali federe copulavit. Per has nupcias Petrus de Rosenberg regi arcius b) astringitur et a cognacione illius, cuius con- tempserat filiam, amicicie nodum solvere com- probatur. Tandem licet rex in locis campestribus ante castrum Budinam cum exercitu de Polonia et Mysna congregato iacens cunctis suis hosti- bus forcior exstiterit, occulte tamen tradicionis molimina tam a suis, quam alienis sibi infe- renda metuit, missis nuncciis dominum Balde- winum, Treuerensem archiepiscopum, suum pa- truum, ut in Bohemiam veniat, multifariis pre- cibus invitavit, qui patris amantis more an- gustiato succurrere desiderans filio una cum domino Petro, Maguntino*) archiepiscopo, anno Domini MCCCXVI° mense Aprili venit in Bo- hemiam cum quadringentis magnis dextrariis, electaque milicia et exercitu glorioso. Septimo kalendas Aprilis 2) eiusdem duobus archiepi- scopis in Pragam venientibus tractatus pro Hein- rico de Lypa incipitur, et post multa media ad 1316 hoc deducitur, quod obligatis novem castris et sex de nobilibus terre regi assignatis obsidibus Heinricus de Lypa, qui sex mensibus captus in Angerbach iacuerat, ut cum rege concordare valeat liberius, quinto decimo kalendas Maii a vinculis liberatur. Tunc1) nova tractantur et tractatus renovantur, Sed quid succedat, nemo se noscere credat. Per idem tempus cometa quedam°) satis notabilis versus plagam septemtrionalem") mense Novembri apparuit, ques) in fine mensis Fe- bruarii suum cursum et ) periodum terminavit. Hec1) cometa duravit a festo beati Andree us- que Mathie. Eodem tempore anno scilicet Domini MCCCXVI° in die beatorum *) Tiburcii) et Va- leriani 3) igne domestico, qui in platea Judeo- rum 4) incipiens usque ad portam 5) beati Mar- tini iuxta murum se diffuderat, Pragensis civitas dampnabiliter est cremata; post hoc incendium die duodecimo iterum alia circa ecclesiam beati Valentini maxima adustio est secuta. Quecunque 6) hactenus hic notavi, non ideo scribere curavi, que acsi michi ex hoc delectacio aliqua fuerit, sed ut quilibet, qui ista legerit, in- telligat, quam subito mundus et concupiscencia eius transeat.m) De filio primogenito Johannis, regis Bohemie.") Anno Domini MCCCXVI° pridie idus Maii 7) hora prima in civitate Pragensi natus est Wen- ceslaus*) domini Johannis regis et domine Eli- zabeth regine Bohemie et Polonie primogenitus, in cuius ortu factum est gaudium et tripudium omnibus, qui regis et regni prospera diligebant. 1) Veveří, Bzenec v Hradišťském kraji a Hradec nedaleko Opavy tenkráte k Moravě přislušející. — 2) Dne 26 března. — 3) Dne 14 dubna 1317. — Čásť nynějšího Židovského města. — 5) Na konci nynějšího Perkšteina. — 6) Dle Loserthova mínění, dle všeho asi správného, připojen jest tento odstavec teprv později od opata Petra. — 7) Dne 14 května 1316. *) arcus 3. — t) quicquid 4. — “) Hine 2. — *) circa 2. — *) Eyhorns 3, 4. — 7) Rosmberg 3 a tak niže. — *) ne- má 2. — 2) Tiessin 3. — b) arctius 4. — °) Mog. 4. — 4) nunc 2. — °) quidam 4. —‘) septrionalem 3. — 5) qui 4. — b) nemá 2. — 1 Hic 4. — 5) nemá 2. — 1) Tyb. 4. — m) transit 3, 4. — ) Bohemiae tractatus 4 a při tom zvláštní ka- pitolu CXXVIII, tak že odtud ruk. tento má číslo kapituly o dvě větší. — ) Wencezlaus 4. Ruk. 3 má dole touže ru- kou připsáno: Iste Wenceslaus dictus est postea Karolus quartus, imperator Romanorum et rex Bohemie.

Strana 231
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1816 Hic puer tercio kalendas Junii,") in die vide- licet sancto Pentecostes, in ecclesia kathedrali Pragensi in presencia domini Baldewini, archi- episcopi Treuerensis, domini Johannis Pragensis, et domini Hermanui Prisirensis episcoporum per dominum Petrum, Maguntinum *) archiepiscopum, vociferantibus et acclamantibus pre gaudio uni- versis sacri fontis baptismate sollempniter est renatus. Iste puer mense Septembri in Burgeli- num ducitur, domino Wilhelmo Lepori presenta- tur et mense Marcio in Pragam incolomis 9) est reductus. Capitulum €CXXVII. Qualiter dominus Johannes, rex Bohemie et Po- lonie, cum domino Baldewino, Treuerensi archi- episcopo, circa flumen Neccarum") adversus Fri- dericum, ducem Austrie, pugnavit anno Domini MCCCXVI*. Postquam dominus Heinricus de Lypa inter- venientibus pluribus tractatibus et promissis de suis fuisset captivitatis vinculis liberatus, novis- simus error priore peior efficitur, et pax, que sperabatur, minime sequebatur. Verum") tamen primo quidam nobiles Heinrici de Lypa con- sanguinei* sub verbis pacificis in dolo regi multa de pace servanda promissa faciunt, sed paulatim ad inimicicias patentes, prorumpunt. Interea dominus Lodowicus, Romanorum rex, audiens, quod Fridericus, dux Austrie, suus ad- versarius per Sueuiam in Reno cum valida mul- titudine hominum descenderet, domino Johanni, Bohemie et Polonie regi, dominis quoque Petro Maguntino," Baldewino Treuerensi archiepisco- pis suos legatos et epistolas in Bohemiam di- rigit, et eorum sibi auxilium ferri petit. Sic mox, quod petitur, accipitur, quod queritur, in- venitur. Rex itaque") Johannes peticioni om- nium regni nobilium annuens, regnoque suo de !) Dne 30 května. — ?) Dne 19 září 1316. 231 pace post se servanda providere cupiens domi- num Petrum, Maguntinum archiepiscopum, regni pro se constituit capitaneum, ipsegue cum pa- truo suo domino Baldewino, Treuerensi archi- episcopo, in octava beati Laurencii de Praga exiens ad regem proficiscitur Romanorum. Pau- cos autem Bohemie nobiles secum rex in exer- citu suo duxit, sed domini Treuerensis homines sibi applicans de Alemanie“) diversis partibus sibi eciam plurimos sociavit. Hii itague rex et archiepiscopus tercio kalendas Septembris cum Lodowico,") Romanorum rege, prope Nuerenberg conveniunt versus Ezcelingam, ?) civitatem Sueuie, ubi dux Austrie sua tentoria fixerat, pariter procedunt, igitur Lodowicus Fridericum hosti- liter visitat et tantum audacter se ad ipsum applicat, quod utriusque exercitum flumen, quod Neccarus") dicitur, tantummodo dividebat, uter- que*) applicantur litori*) et terribilibus oculis et iocis odiosis se mutuo non desinunt intueri. Iacuit tamen Fridericus cinctus municione in monte, Lodowicus in valle, potuit igitur Fride- ricus, cum voluisset, alios invadere, sed non invadi.") Porro cum diebus quinque contra se hii principes hostiliter iacuissent, et hinc inde passim plurima dampna suscepissent, ecce tercio decimo kalendas Octobris die dominico hora vespertina ?) clamor validus extollitur, et prelium imminens " nuncciatur, surgunt ad clamorem principes, armantur milites, vexilla et galearum insignia eriguntur.*) Hii enim, qui de parte Lodowici fuerunt, primi prelium inceperunt, flumen licet graviter transire ad adversarios gestiunt, at illi, quantum poterant, restiterunt. Totum autem pondus prelii in mediis Neccari vertebatur fluctibus, ita quod ibi") prelium fu- erat factum maius, quosdam absorpsit?) fluvius, alios occidit gladius, quosdam, qui non aufuge- rant, detinuit inimicus; durat hoc bellum usque ad solis occasum. Lodowici itaque exercitus opi- tulante Deo prevaluit, et ex hiis," qui cum ”) Mogunt. 4. — *) incolumis 4. — ") Nectarim 2; v ruk. 3 a 4 müZe se císti Nectarum. — ") Veruntamen 3, 4. — ') consagwinei 2. — ") Mogunt. 4. — ") namque 2. — *) Alimanie 2, 3. — ”) Ludewico 3, a tak nize. — *) Nollingam 2. — ") Neckarus 3, 4: Nectarus 2, a tak niże. — *) utrique 3. — *) littori 3. — ") invadit 4. — ") inmin. 2. — *) exigun- tur 4. — 7) ubi 2. — *) absorbit 3. — *) iis 4. 1316 

Strana 232
1316 232 Friderico fuerant, duodecim comites cum aliis centum et quadraginta militibus et viris mili- taribus captivavit. ') Mille vero et quingenti dex- trarii in eodem prelio sunt occisi. In acie huius certaminis congressione dominus Johannes, rex Bohemie et Polonie, baltheo militari cinctus est, et") alios plurimos cinxit, et eodem die ut novus miles gloriosissime, ut stupor fuit videntibus, di- micavit. Sequenti vero die rex Lodowicus pro adducendis expensis versus Helprunnam cum suo incipit exercitu procedere, ut sic plus munitus Fridericum, suum adversarium, acrius valeat) impugnare. Processit autem et tunc Johannes, rex Bohemie, una cum domino Baldewino, Treue- rensi archiepiscopo, versus Lucenburk?) suam propriam comiciam, ubi adhuc manet et. nescio, quando redeat in Bohemiam, terram suam. Porro Fridericus, dux Austrie, regis Lodowici non ex- spectavit reditum, sed cum suis incipit ascen- dere Renum. Interea dominus Petrus, Magun- tinus archiepiscopus, qui pro rege Johanne*) in Bohemia remanserat capitaneus, pro pace labo- rat pro viribus, sed proch dolor dulciloquio no- bilium deceptus, nullus omnino suum laborem consequitur pacis fructus. Videns autem idem Maguntinus, quod nichil per verba blanda in regno proficeret, sed quod ubique malum dis- cordie succresceret, tandem tedio ductus et eciam per Lodowicum, regem Romanorum, vocatus anno Domini MCCCXVI??) sextof) idus Aprilis infra octavas Pasche de Praga exiens versus Nueren- berg,*) ubi ipsum Lodowicus rex prestolatus fuerat, dirigit suos gressus, quo abeunte et do- mino Johanne, rege Bohemie, similiter absente tocius regni cura et regimen incumbit inclite domine Elizabeth regine. Adiuvabit eam Deus vultu suo et dextera Domini, oro, protegat hanc et regnum amen. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum CXXVIII. De pestilenciis, que evenerunt in diversis mundi 1316 partibus anno Domini MCCCXVI*. Iste annus Domini MCCOXVI? tot in se pestilencias et miserias continet, quod eas au- dire auris refugit, mens stupescit. In hoc anno, ut supra diximus, cometa quedam") in parte aqui- lonari apparuit, que disponente Deo plurima pericula nuncciavit. Estatis namque tempore contra naturam huius temporis facta est ex con- tinuatis imbribus?) tam copiosa aquarum habun- dancia, ) quod more diluvii in locis pluribus subverteret edificia, muros et castra. In partibus Saxonie tantum Albea fluvius excrevit, quod quadringentas') et quinquaginta villas aque vi- cinas cum hominibus et pecoribus pariter de- levit. In Austria, Polonia, Vngaria™) et Mysna de hoc diluvio omnium hominum querimonia nuncciabat ^) infinita pericula esse facta. Hec aquarum inundacio campos et valles cooperuit, fenum et segetes destruxit,?) secumque plura, que rapuit, deduxit. Subsecuta est lacrimosa mors hominum et tantum mors prevaluit, quod in plerisque villis et civitatibus fovee profunde fierent, que mortuorum insimul plurima corpora velut?) morticinia?) operirent. Bladum, fenum deficit, deficiunt et pascua, ut esurire et inter- ire incipiant homines et iumenta. Retulit nobis dominus Petrus, Maguntinus archiepiscopus, quod infra dimidii anni tempus iu civitate solum Me- tensi") quinquies centum milia hominum mortua sunt; nichilominus equos, sues, oves et boves et universa pecora campi necuit pestilencia huius anui; oves enim plures quam mille excep- tis aliis animalibus premortuis, que ad Aulam Regiam pertinuerunt, in grangiis perierunt. Estatem hanc fluminibus non fructibus fertilem hiemps * aspera subsequitur, adducens nivis copiam, frigorisque rigorem. In hac bieme a festo beati Andree apostoli?) usque ad diem 1) Vhodně upozorňuje tu Loserth na srovnání pramenü: Johannis Vict. hist, Bóhmer, Fontes rer. Germ. I, 387 a tamtóż Monachi Fürstenfeldensis chronica 54. — ?) Správné r. 1317. — ?) Od 30 list. 1316 do 28 března 1317. *) ac 4. — *) valet 3. — *) Lucenburg 3; Lutzenburch 4. — *) nemá 4. — *) nemá 3; VII? 4. — *) Nuremberk 3; Nurnberg 4. — ") quidam 4 a nize qui. —') ymb. 3. — *) abund. 4. — !) 40 et 50 ruk. 4; prvním číslem má naznačeno býti 400, což písař, který arabskými čísly počty podati neuměl, jak z více míst jest patrno, chybně 40 učinil. — ?) Hung. 4. — ^) nuncciavit 3. — °) distr. 2. — ») vel 4. — “) morticina 3. — ") Metzensi 3, 4. — *) hyemps rukopisy, a tak i dale. 

Strana 233
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1316 Palmarum, qui videlicet quinto kalendas Aprilis fuerat, ) Multauia*) fluvius in tantum congelatus permanserat, quod in ipsius glaciali superficie sine omni interpolacione cottidie") quasi super aridam populus transiens ambulabat. Ex hac diutina hieme acriori fame premebatur populus et pabula animalibus defecerunt; malum malo additur, quia regnum ubilibet et maxime reli- giosorum possessio assidue spoliatur. Tantum eciam inter hec illorum de Sampach") et de Brandeys ?) et aliorum circumsedencium malicia *) cottidianis spoliis Landiscronam) et cireumiacen- cia bona ad Aulam Regiam pertinencia devasta- verat, quod ipsa domino Heymaczoni*), filio Po- tonis de Duba,?) ut ea defenderet, quasi gratis nos committere oportebat. Eodem anno dominus Petrus, Olomuncen- Sis*) episcopus, septimo idus Junii?^) Prage mo- ritur et in castro sepelitur. Hic licet prepositus Pragensis et Wyschegradensis simul et regni Bohemie cancellarius diu fuerit et omnibus di- viciis plenus in vita exstiterat," in morte sua vix tantum sibi remansit,*) quod poterat sepe- liri. Tunc dixi: Se facit hie stultum, | qui thezaurum sibi multum Congregat et nescit, quis eo moriente capescit Divicias istas. Tibi consulo, desine cistas Nummis implere, sed tu nitaris*) habere Gemmas virtutis, ex hiis tibi porta salutis Late?) pandetur, cum spiritus egredietur. Huic domino Petro dominus Cunradus *) suc- cessit, qui idus Julii) est in episcopum Olomu- censem electus. Eodem anno circa festum beati Jacobi?) apostoli,") postquam per mortem domini Cle- mentis pape quinti sedes Romana usque ad ter- cium annum vacaverat,?) dominus Johannes vi- 233 cesimus *) secundus, qui prius Jacobus dictus Auinionensis episcopus fuerat, in partibus Fran- cie a cardinalibus, qui ibi congregati erant, pa- riter in apostolicum est creatus. Capitulum CXXIX. De cessione") primi abbatis Aule Regie et qui- busdam aliis. Post hoc tempus, anno videlicet Domini MCCOCXVI? in crastino?) beatorum Prothi!) et Iaccincti * martyrum die dominico, quando per totum ordinem Cisterciensem ") missa de Sancto Spiritu cantabatur, in presencia domino- rum Johannis Waldsachsenis, Heydenrici Sced- licensis et Gerwici") Ossecensis?) abbatum do- mino Cunrado, qui viginti duobus annis cum dimidio abbatizaverat honeste, voluntarie cedente dominus Petrus abbas tercius in abbatem Aule Regie ab universis electoribus canonice et con- corditer est electus. Predictus vero dominus Cunradus, qui primus abbas Aule Reyie exstitit, bis abbacie regimen resignavit; in prima resig- nacione dominus Otto sibi successit, qui anno uno cum dimidio abbatizavit et postea resigna- vit; iterum dominus Conradus eligitur et abbatis nomine insignitur. In hoc igitur officio annis pluribus») mansit et secundario resignavit, sibi- que dominus Petrus successit anno Domini MCCCXVI', fundacionis vero Aule Regie anno vicesimo quarto.*) Si igitur personas attendimus, dominus Petrus est abbas Aule Regie tercius, si autem mutacionem officii inspicimus, abbas computabitur quartus. O Jesu Christe fac, abbas quod novus iste Semper proficiat, quod et acceptus tibi fiat. Cum autem") abbas iste creatus ex novo fuisset, propter commune disturbium regni et !) Dne 28 března. Ale r. 1316 připadla květná neděle na 4 dubna, tak že spisovatel spíše myslí na zimu roku 1316/7, neboť r. 1317 byla květná neděle dne 27 března, tak že tu jen chyba o jeden den. — ?) Žampach, Bran- djs n. Orlicí; Land&kroun. — ?) Srovnej: Palackého Děj. nár. Česk. II, 864. — *) 7 června. — 5) Srovnej o ném mé pojednání: Die Kanzlei der bókm. Kónige Pfemysl Ottakars II und Wenzels II. — 6) Dne 15 července. — ^) Dne 7 srpna 1316, dříve jmenoval se Jacobus d'Euse (d'Ossa) — %) Dne 12 září. *) Wultauia 3; Wltauia 4. — *) quotidie 4 a tak níže. — ") Santpach 3; Santbach 4. — *) milicia 3. — 7) Landes- cronam 3, 4. — *) Heynaczchoni 3; Heymatzchoni 4. — *) Olomutzensis 4. — ^) extiterit 3, 4. — *) vitaris 3. — *) De te 2; lete 3, 4. — *) Conradus 3; Conrardus 4 a tak níže. — *) nemá 4. — *) vacuerat 3. — *) vicisimus 2. — ") De deces- sione 2. -- ') Prothy 2. — *) Iacincti 3, 4. — !) Cyst. rukopisy. — ") Gerbici 2; mohlo by se též čísti Gerbiti. — *) Ossen- censis 4. — ») plurimis 2. — *) tertio 4. — ") enim 3, 4. 30 1316 

Strana 234
1316 234 sterilitatem anni domus Aule Regie pluribus defectibus et debitis subiacebat. Anno Domini eodem dominus Heinricus, filius domini Bolconis, ducis Silesie") de Swei- denitz, *) duxit legitime sub matrimoniali federe Agnetem virginem, domini Wenceslai regis, fun- datoris Aule Regie, filiam, quam ex domina Eli- zabath regina, sua secunda coniuge, generavit. Hanc puellam teneram") etatis sue anno duo- decimo absque consensu et consilio sororis sue, domine videlicet Elizabeth, Bohemie et Polonie regine, mater sua predicto principi desponsavit, Sibique cum filia civitatem Grecz," quam tunc habuit, pariter resignavit. Predictum autem ma- trimonium per Heinricum de Lypa ac per alios terre nobiles, eiusdem Heinrici complices, in preiudicium domini Johannis, regis Bohemie et Polonie, ut dicitur ab omnibus, est contractum. De hoc fides accipitur, quia nunc de Grecz regnum Bohemie spoliatur. Capitulum CXXX. De testamento scriptoris huius libri. Omnia mundana pereunt quasi sompnia vana, Cercius ipse super regalia solia nuper Leges condentes vidi reges residentes, Horam transivi, tunc hos") reperire nequivi. Quo meat Heinricus cesar pietatis amicus, Iustus et Augustus diademate") laudis onustus? Quo*) venit Adolfus, pater Albertique Rudolfus? Quo venit Ottakarus, Wenceslaus") michi ca- rus? *) Quo Romanorum, quo reges Assyriorum, ?) Quoque Bohemorum, Francorum sive Danorum, Aut Hispanorum *) cum Gotis, Vngaricorum, ^) Quo die Anglorum, Grecorum sive Medorum Reges venerunt, qui sceptra manu tenuerunt? Certe*) dico tibi cupiens hoc carmine scribi, Omnes hii reges pariles servant sibi leges, Iverunt semitam mortis, papis bene scitam, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Papa") stupor mundi, que,*) rotundi qui tollunt res et honores, cathedras') guerens modo primas Abbas, prepositus, prior et guivis parasitus, Accidiosus, deliciosus, diviciosus Corpus cum rebus sub paucis forte diebus Perdent, transibunt, sic ibimus, ibitis, ibunt, Mundus pertransit cito, nescio, quid sit et an sit? mox quod marcescere cerno, quid in orbe sit, " hoc modo conor vel si perquirere possem, huic, cui mundo famu- latur? Pannus fit") merces vilis, quo membra coerces, *) Scito, quod in fossa caro») computrescit et ossa. Illa tremens anima nescit, si summa vel imma Debeat intrare, sic incipit hic?) dubitare, Ad quod iter rapiat Deus hanc et quid sibi fiat, Infelix nescit, quia premia*) nacta capescit. Ex quo tam subita presens rapitur michi vita Nescio queis") horis; et si sim dignus amoris Iudicis aut ire, mea mens nequit antea scire. Hinc michi testari" bene convenit et meditari. Qualiter expediam me mecum, ne cito fiam Incaute raptus et nescius a nece captus. En testamentum facio, quod sit" documentum Cunctis, qui legere non spernunt hoc vel ha- bere; multum valet hoc cenobitis, prout inferius reperitur. *) Orbis rectores, Presul vel primas Hinc levius sperno, Gloria, laus et honor, Dicere, si nossem, Quod preciumve datur Pectore contritis Dicam sic igitur, Disposui testamentum electis meis valens quidem corpore, vigensque propria racione. Ti- mor et tremor venerunt") super me, ne forte subito preoccupatus die mortis repente viribus destituar, e£ anima mea") in angustiis ingemis- *) Slesie 3, 4. — *) Svidenicz 3; Sweidnitz 4. — ") tenerem 3, 4. — ") Gretz 4. — *) nemá 3. — 7) dyad. ruk. — *) Verse tohoto nemá ruk. 3. — *) Wencezlaus 4. — *) charus 3, 4. — *) Assiriorum 3. — *) Hysp. 4. — ') Hung. 4. — *) Certo 4. — ") Veráe toho nemá zase ruk. 3. — ') quotquot 4. — *) suntque 4. — ") kathedras 3, 4. — ") sit 3, 4. — ^) sunt 2. — *) coherces 3. — ») raro 3. — 9) hec 3, 4. — *') previa nacta capessit 4. — ") quis 3. — ") tristari 2. — *) fit ruk. — " Tu klade ruk. 4 slova: Explicit praefatio testamenti; incipit executio testamenti actoris (sic) libri. — ") ve- niunt 2. — *) nemaji 9, 3. quidquid modo stat- — 

Strana 235
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. — cens salutem suam negligat, spiritus quoque meus attenuatus pre doloribus non redeat ad dominum, qui dedit illum. Testamentum igitur") meum anticipo et sanus illud statuo, ne me in ullo*) impediat incautum et nescium mors et dolor. De rebus quidem exterioribus meis labo- ribus acquisitis vel ex permissione ordinis meis usibus applicatis, quibus quandoque humane condicionis necessitas seu supervacua curiositas me sepe delectabiliter occupavit, nunc curam habeo, ne has perdam, in hora vero illa, quando anima mea de corpusculo est egressura, quibus ile res distribuantur, dummodo monasterii per- sonis committantur, nune non curo et minime tunc curabo. Absit quod mens mea se tunc ali- quibus proprietatibus et vanitatibus continuo relinquendis occupet, quibus abrenuncciavit vo- luntarie, cum eis uti libere potuisset. Nullam ego monachus de rebus temporali- bus ordinacionem facio, sed hec omnia dispen- satoribus domus Dei et ordinis derelinquo; grandis restat via, necesse est, ut sit") sarcina parva. Habeo autem thesaurum istis preciosiorem in vase fictili michi a summo abbate et opifice consignatum ; habeo talentum, talentum ") michi creditum a summo patre*) familias, in quo de- bui operari. De huiuscemodi ?) commissione et racione michi cura dura est, qualiter super hiis respondeam et facere valeam de istis conueniens testamentum. Animam meam thesaurum precio- sum voco, intellectum, voluntatem, memoriam et ingenium depositum meum vel pocius donum divinum appello, sensus meos divicias et talen- tum nomino, in quibus laudabiliter operari de- bui et cum lucro. Istis datis optimis desursum concessis usus sum et sepius heu abusus. Vo- luntatem meam, in qua me aliorum iussionibus mancipaveram, michi pro libitu furtim multociens usurpavi De istis me cura pervigil sollicitat statuere racionabile testamentum, et quidem de carne mea et corpore faciam. Certe, Domine, qui in principio terram fundasti, cinis et pulvis sum; tibi recommendo, quod tuum est. Corpus- culum, quod portavi mortale, facias cum ad iudi- candum veneris, inmortale. Corpus meum tuum 235 est, tua creatura est. Caro mea infirma infirmata - est, sepe lapsa*) est. Tu, qui languores nostros portasti in corpore tuo, corpusculum meum tibi habeas recommissum, tibi illud do tuum sicut proprium, quod fecisti. Eligo quidem, ut pro om- nibus, quas commisi, iniquitatibus in carne caro mea rodatur a vermibus, computrescat et ta- bescat,' donec reassumenda ab anima coram te comparere*) debeat, et rogo, ut tunc glorie do- tibus cum electorum corporibus hilarescat. Nunc quidem, Domine, qui ubique dominaris, tibi reassigno corpusculum, quod dedisti, quod ") pro tempore concessisti, ubi vis, ibi reponi illud iubeas. Terram palmo concludis, ubicunque igi- tur') positum in terra vel in aquis fuerit, in manu tua erit, nec est, qui de manu tua. possit eruere corpus meum, quod tue custodie tam diligenti conamine studui commendare.*) Caro mea tantummodo requiescat in spe et in te, quia spero, quod in novissimo die exultabunt mea ossa humiliata et incinerata eo reformatore quo creatore; qui enim voluisti illud creare, delectaris illud creatum multo decencius recreare. Corpus meum, caput meum et omnia corporis mei organa tibi lego, creator meus. Quidquid feditatis istis addidi, terge et tergere me doce lamento penitencie, quamdiu hic vixero. Lava me ab iniquitate mea per sanguinem, qui prop- ter me de tuo corpore profluxit habunde.!) Scio, te Christe caput esse ecclesie, spero me esse membrum, uni membrorum capiti me tibi, dilecte mi, dilecte votorum meorum, qui audis, quod votum meum coram te facio et testamentum statuo sempiternum. Quod sepe erravi, scio, quod errabo, timeo; nunc quidem in sensu non erro, sed cum lucido intervallo absque omni coaccione tota devocione hoc testamentum facio, quod propria manu scribo et signo. Animam meam a Deo michi infusam, omnia beneficia in ea divinitus michi collata ") seu quocumque modo vel studio conquisita, omnia dona spi- ritualia lego et assigno creatori et datori eorum volens, ut donum redeat ad datorem. Memoriam meam do Deo patri, ut in ea suum posse re- ponat; intellectum meum Dei filio, ut in eo the- 7) ergo 3. — *) illo 4. — *) sicut 3. — ") nemá 4. — *) patri 2. — *) huiusmodi 4. — *) elapsa 2. — *) thab. 2. — *) conp. 4. — ^) quidem 2. — ') ergo 3. — *) conmend. 2. — ') abunde 4. — ") collocata 4. 30* 

Strana 236
236 saurum sapiencie recondat; voluntatem Spiritui sancto, ut mecum misericordiam suam faciat; animam meam totam beate Trinitati dispono, ut imago redeat ad speculum speculabile et factu- rum, habitum omnem virtutis et cognicionis mo- dum, quem hic vivens anima pro suo modulo acquisivit. Ab anima non separo nec alteri as- Signo quam ei, a quo hec omnia profluxerunt: totum esse meum, totum nosse meum, totum posse meum, vivere, intelligere, loqui et operari meum, id ipsum quod sum, quod fui, quod ero, sanitatem, infirmitatem, leticiam, tristiciam, prosperitates, adversitates assigno ei, in quo vivimus, movemur et sumus. Non penitet me nec penitebit, quod hoc disposui testamentum electis meis. Hec disposicio est quedam solucio, sed non plena. Nichil habeo nec habui, quod non accepi, plura accepi, que quasi perdidi, quando ipsis abusus fui. Pacienciam habe in me, Domine, quia ita parum reddo tibi. Suscipe quadrantem, quem iacto in gazophilacium tuum. Multi divites, multi magni sancti miserunt multa et magna. Iste misit perfectam karitatem, iste castitatem, iste pacienciam, iste predicacionem et alter doctrinam; istis siquidem reddis magna pro magnis quasi ex iusticia, quia iustus es Domine; michi, obsecro, da pro parvis aliquid. Scio, quia magnus es, benignus es, misericors es; vnde scis et vis nisi dare magna. In illis appareat iusticia in me, misericordia tua, quia miser et pauper ego sum. Perdidi gratuita, vul- neravi naturalia; vnde quicquid michi dederis, ex hoc magnificaberis et dicetur ab omnibus: ,Miseraciones Domini multe*, eo quod iste pec- cator non est consumptus nec suo scelere est absorptus, sed qui dampnari debuerat ex iusticia, ex misericordia Domini est salvatus. Inde tibi laus, tibi gloria, tibi graciarum accio ab omni- bus referetur. Disposui itaque testamentum elec- tis meis. Habeo electum, electam?) et. electos. Dilectus meus candidus et rubricundus; ipse est electus meus ex milibus, quia totus deside- rabilis. Electam habeo, que progreditur ut aurora pulchra ut luna, electa ut sol, quam elegit PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Deus in hereditatem sibi et ego reus in adiu- — tricem michi. Habeo et electos, qui electi sunt in Christo ante mundi constitucionem, ut essent sancti et inmaculati in conspectu Dei, dantes preconium creatori et michi patrocinium pecca- tori. Hiis electis disposui testamentum. Dilecto electo ex milibus, ante cuius oculos sunt mille anni sicut dies hesterna, que preteriit, dispono et lego eternitatem anime mee, que eterna est, ultra non desinens esse. In manus illius com- mendo spiritum meum, spiritum inquam sive corpus vegetantem sive a corpore recedentem. Ex nunc omni proprietati, quam in anima ha- bere deberem, abrenunccio et illam electo meo approprio et assigno, ipsi eam desponso,?) qui in eruce pendens pro me spiritum patri, matrem discipulo, corpus tumulo recommisit. Tibi sum- mo protofigulo*) animam cum fragili vase et fic- tili recommendo. — Et quid tibi, domina mea, que electa es ut sol, legare valeo? Certe con- gratulacionem. Nimirum tu sola dicere potes: Congratulamini michi, quia dragmam perditam adinveni. Congratulor tibi, quod virginitatis pri- vilegio servato mater Dei facta es, quod angeli tibi serviunt, quod angelorum hominumque facta es admirabilis consolatrix, quod ad te oculi re- spiciunt universi. Anima mea ex natura habet congratulari bonis, quippe quia a bono Deo creata est. Hanc totam congratulacionis virtutem, quam in quocunque delectabili habere deberet, tibi approprio, tibi dono. Revertere, revertere Sunamitis,?) ostende michi faciem tuam, ut ani- ma mea te cognoscens nimis intimius congra- tuletur tibi. Eo plus congratulabitur, quanto magis te contemplabitur; tota enim pulchra, tota formosa es et macula non est in te. Ne avertas faciem tuam a me, fac me te semper intueri, ut anima mea tuis delectacionibus contenta nisi in tuis congratulacionibus delectetur. Scio, si in virtuosis operibus congratulando, dum hic vi- vit, anima delectata fuerit, a tua per hoc con- gratulacione non recedit. In te est enim omnis gracia vite et virtutis; omnem itaque congratu- lacionis actum tibi attribuo et quociens in hoc !) Dle písně písní kap. VI, v. 12. *) electam electosque 2. — *) dispenso 2. — ^) prothof. ruk. 

Strana 237
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. tibi non dans, guod tuum est, tociens me furti arguo et penitet me errasse. Tene, guod tuum est, quod offerro virgo tibi, fac me tibi iugiter congratulari et quoad vixero famulari. Et quid dabo electis meis, vel verius ut ita di- xero, electis Dei, quorum coniungi consorcio ommi desiderio concupisco et tota mente aspiro? Si dixero oraciones, ieiunia, reverenciam, timeo me facere mendacem, quia in talibus me non invenio efficacem. Istis itaque electis Dei lego et ordino desiderium veniendi ad eos et inten- sum aspirium cum ipsis in illa, qua fruuntur, gloria permanendi. Trahite me, adiuvate me vestris meritis et precibus, o electi mei, ut meum desiderium compleatur; scio enim desiderare et vos, ut meum desiderium compleatur et sacietur et ut vester numerus augeatur. Igitur intendite desiderium meum, quod nunc vobis in testa- mentaria ordinacione dispono, ne illud umquam ad alia quam illa, que vos possidetis, gaudia rapiatur. Procurate, queso, me vestrum apud pium patrem familias fieri conmansorem, in cuius domo mansiones multe sunt, vltimam michi date. Elegi enim abiectus esse in domo Dei mei et infimus ibidem locari altissimum tri- clinium magnumque tripudium reputabo. Abre- nunccio exnunc contubernio aliorum et?) si ali- quando ad aliud inclinatus fuero, quod absit, passioni vel fragilitati*?) mee ascribite aut certe devio racionis. Error huiusmodi michi aput vos Obsecro non noceat, sed pocius ex vestra ordi- nata karitate ad debitum ordinem errorem, de quo devio, misericorditer revocate. Licet mona- chus sim") regulam sancti Benedicti professus et abrenuncciaverim omni proprietati, heu mi- chi, minime hoc servavi; donum Dei, quod Deus michi contulit, proprium meum non est, quippe illud dare et auferre poterit cum vo- luerit, quemadmodum sibi placet. Meum non est proprium, quod ad usum meum michi ne- cessarium datum est ab ordine et concessum; meum vero proprium est et proprie proprium dici potest, quod facio et quod in potestate mea est, quod abicere possum, si displicet, et ser- 237 vare, si libet.") Peccatum meum tale est, quod voluntarie perpetravi, hereditas mea et proprie- tas est peccatum. ") Peccavi super numerum arene maris; tot igitur " habeo proprietates, quot iniquitates, neque iniquitas mea, neque peccatum meum Deo, qui peccatum non fecit, nec alicui alteri") attribui potest quam mee fra- gilitati et proprie voluntati. Si vero dyabolo suggerenti peccatum ascribere voluero, non ex- cusabor nec inmaculatus ero, nec per hoc emun- dabor a delicto maximo; eius quippe, qui men- dax est ab inicio, proprium est opus suggerere mendacium, et peccatum meum fuit, si volui consentire et cor apponere et consensum; nisi enim apposuissem animum, demonis suggestio michi fuisset meritum,") non peccatum. Meum itaque et proprium est peccatum, huiuscemodi iniquitatis proprietas me fecit proprietarium in ordine contra votum. Si igitur quisque legare debet, quod suum est, peccatum meum est. Cui itaque legabo") et dabo illud ? Porro Deo electo meo legare non audeo, quippe cum sibi abho- minabile sit peccatum ; electe mee non valeo, quia, cum de peccatis agitur, de ipsa mencio fieri prohibetur. Numquid electis meis, qui sine macula sunt ante thronum Dei, dabo illud? Absit! Nequaquam enim recipiunt alienum, qui proprium suum contempserunt aut nunquam committere voluerunt. Quid igitur? Debeone esse") semper proprietarius? Ve michi! Si in districto scrutinio illius, qui scrutatur Jeru- salem in lucernis, inventa fuerit iniquitas in manibus meis et si proprietas tam nephanda scelerum in mea reperta fuerit potestate, non michi tunc quidem blandietur, sed arguet me malicia mea et aversiones mee increpabunt me ante faciem perscrutantis. Nisi proiecero id ip- sum, quod meum est, proiectus ero a facie ocu- lorum tuorum, equissime renum et cordium per- scrutator! Tibi soli peccavi et malum coram te feci. Nescio quo proicere fenum et stipulam, que congessi peccando, nisi ei, de quo dicitur: Deus noster ignis consumens est.") Nescio cui legare miseriam meam et peccatum, nisi miseri- ?) Deuteron. IV, 24. ») nemá 2. — *) fragilitate 2. — ") Tu vkládà 2 et, tak Ze se cte sim et regulam. — *) licet 2. — *) pecca- cio 2. — *) ergo 2. — ") nemá 2. — *) meritum et non 2. — 7) dabo et legabo 2. — *) nemá 2. 

Strana 238
238 cordie tue, guia misericordie tue multe, sicut fiat misericordia tua, Domine, super me. Miseria me deiecit, misericordia te respicit. Respice in me et miserere mei, quia tibi proprium est mise- reri semper et parcere. Miserere mei, Deus, secun- dum magnam misericordiam tuam! Veniat super me, queso, misericordia tua et ego miserie pro- prietarius ero misericorditer tuus proprius. Cum sum proprietarius, me ipsum non habeo, sed ser- vus sum venundatus sub peccato. Cum tuus pro- prius sum, liber sum et opulentus ambulo in spi- ritu libertatis. Tolle peccatum meum et tuus sum ego proprius, tolle indulgendo, miserendo et par- cendo. Peccatum divisit et dissimulavit me a te, ignosce et redibo et assimulabor tibi. Peccatum itaque meum cognitum tibi feci et in iusticiam meam non abscondi, sed lego et tibi offero hoc et illam. Sie lego non quidem ut mala mea in finem reserves, sed statim ut nubem deleas et in nichilum redigas crimina, que peregi. Peto itaque, respice in me et miserere mei. Petrum negantem respexisti et deletam negacionis ma- culam affirmasti, a peccatrice femina unguentum suscepisti, peccatum dimisisti ac ipsius pecca- torum vulnera oleo misericordie perunxisti. Ille flebat amare, ista pedes tuos cepit rigare. Ho- rum exemplo me, pie magister et Domine, instruis optime, qualiter testamentum, quod tibi nunc de meo proprio, id est de peccato facio, soleas ac- ceptare. Video, quod penitencia oblacionem pec- cati tibi reddit acceptam et quod diluit pena culpam. Penitet me peccasse, doleo te Deum meis iniquitatibus irritasse, pene oro tue sint oblacio et satisfaccio culpe mee. Peto, ut tra- dicio, capcio, flagellacio tua, crux, lancea, passio et mors tua dura diluant omnia mala mea; re- surreccio tua expurgato fermento malicie faciat me hostiam tibi vivam. Satisfaciant tibi, pie Deus, pro iniquitatibus meis diluendis penalita- tes vite mee, tribulacio ") et angustia, turbacio, adversitas, quas passus sum ab infancia ex con- dicione humane nature aut ex condicione nover- cantis fortune. Infirmitas corporalis seu mentalis, qua sepius affligor, michi pro parte penitencie per te detur. Mors mea, quam passurus sum, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. nescio ubi, quando, qualiter, et amaritudo, amaris- — sima mortis mee, membrorum distraccio, oculo- rum fraccio, anime a corpore separacio sit, peto, satisfaccio culpe mee. Et nunc quidem in finali testamento meo statuo, rogo et ordino, ut pena Christi mei, pena corporis mei testamentum, quod de meo proprio peccato videlicet facio, reddat acceptabile Deo meo. Voluntarie modo accepto ilam penam, per quam hic misericor- diter delere valeam meam culpam! Tu pie Do- mine, si mea fragilitas inter ista flagella pena- rum mearum, quas sustinebo in mortis articulo sive prius, quandoque murmuraverit seu contra- dixerit, conforta me in illis rex sanctorum, tu expertus es, quia spiritus promptus est, caro autem infirma; tu michi tribue pacienciam, qui passus es pro me. Respice in testamentum tuum Domine, quod apud te deposui,*) serva illud. Ecce me ipsum, corpus meum, sensus meos, membra mea et omnia, que intra me sunt, nomini tuo sancto lego et approprio et resigno; animam meam, quam redemisti, virtutes, gracias et om- nia dona, que in ipsa anima mea ad decorem posuisti, de quibus tibi sacrificare et famulari debui, hereditarie et voluntarie sacrifico modo tibi, vitam meam tibi do, tuum sit totum, quod habeo, me tibi mancipo, tue dicionis ulterius esse volo, legibus tuis et libertatibus, quas tuis tribuis, me astringo, te dominum meum profiteor et me servum tuum. Istud est decretum meum manu mea conscriptum, testes invoco celum et terram super presenti, quod coram Deo ordino testamento. Angeli audite, omnes sancti Dei attendite et videte, quod hodie a me omne, quod) habere videor, in illum transfero, qui hoc dedit. Fedus, obsecro, perpetuum sit inter Deum et me. Ile dominus et Deus meus, ego servus suus. Delectat me, hoc pactum cum eo irrevocabiliter statuisse, si quod absit aliquando aliqua in me penitudinis aut reluctacionis in- dicia apparebunt. Profiteor coram te, Domine, et coram omnibus sanctis tuis, quod hec varietas ex temptacione vel iniqua subrepcione in me proveniet ?) et consurget, ne hoc michi, peto, imputabis ad culpam, sed omnia fac michi pro- *) tribulaciones et angustie, quas passus 2. — ") disposui 4. — *) omnia, que 2. — *) perveniet 4. 

Strana 239
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 239 venire ad graciam promerendam et gloriam pos- sidendam, quia tu solus bona ex malis elicere bene nosti. Quod scripsi, scripsi, nec aliud testa- mentum scribam post hoc; scribat me in libro vite predestinacio et conservacio tua piissime Ihesu Christe. Caros meos, consanguineos, familiares, benefactores et notos meos tibi quo- que lego in meo testamento sub illius testa- menti condicione, quo tu bone Ihesu in cruce pendens matrem discipulo commisisti et disci- pulum matri tue. Me et omnia mea tibi omni- potens offero petens, ut unum te solum tantum- modo michi reddas. Datum et actum anno Do- mini MCCCXVI° infra octavas Assumpcionis Marie virginis gloriose coram Deo, ad quem per spiritum filii tui clamamus cottidie abba pater. Quinque vulnera Christi, signaculum virgi- nitatis Marie huic testamentarie ordinacionis pagine sint apposita pro sigillo. Amen. Explicit prima pars cronice Aule Regie.) Notandum,") quod hec prima pars cronice continet fere sexaginta annos a rege Ottakaro incipiendo usque ad Johannem regem Bohemie. Isti sunt reges et principes Bohemie, quo- rum gesta hic principaliter describuntur: Primus Ottakarus, rex Bohemie. Secundus Wenceslaus, rex Bohemie et Po- Tercius Wenceslaus, rex Bohemie, Ungarie,5) Polonie. Quartus Rudolfus, rex Bohemie, dux Austrie. Quintus Heinricus, rex Bohemie, dux Cho- rinthie.1) Sextus Johannes, rex Bohemie, comes Lu- cemburgensis.1) Dek) istis papis fit mencio in hac prima parte cronice : 1. De Celestino. 2. De Bonifacio. 3. De Benedicto. 4. De Clemente. 5. De Joanne. Isti sunt reges Alemanie, de quibus fit men- cio in hac parte: 1. Rudolfus. 2. Adolfus. 3. Albertus. 4. Heinricus cesar. 5. Ludeuicus simul. 6. Fridericus — lonie. *) consagwineos 2. — 1) Tu dokládá ruk. 4: A. R. monasterii beatae virginis Mariae terminata anno Domini 1316. — Ruk. 3 nemá žádného „Explicit“. — Ruk. 2 má po slově Regie připsáno: Explicit prima pars cronice libri Scedlicensis monasterii beate virginis Marie, finita per manus Petri Bewchil de Crakouia in festo Cethedre s. Petri anno Domini MCCCXCIII° sub venerabili abbate domino Wenceslao Scedlicensi. — ) Notandum — simul nemá ruk. 3. — 5) Hung. et Pol. 4. — b) Corinthiae 4. — 1) Lutzenburg. 4. — Po slově tomto má ruk. 2 ještě touže rukou připsáno: Annis M tria C XL septemque peractis, Tunc princeps noster Johannes, rex Bohemorum, Mense Septembri in festo Bartholomei Obiit in bello per regem Anglie terre. Transactis lustris septem quoque cum tribus (!) annis Tantum regnavit Johannes, rex Bohemorum. Anno Domini MCCCLXXVIII° tercio kal. Decembris etatis sue anno sexagesimo secundo obiit Karolus IV, glo- riosissimus imperator et rex Boemie. Hic Rome coronatus per papam Innocencium VI in Augustum, imperavit annis viginti tribus, fuitque rex et imperator plus quam triginta annis. Hic fuit filius Johannis, primi regis Bohemie, et ne- pos regis Wenceslai secundi, fundatoris Aule Regie monasterii. Anno Domini MCCCXCI" in die sancti Mauri abbatis obiit venerabilis dominus abbas Scedlicensis Theodericus dictus Ansivalcz in domo nostra Pragensi hora diei XVII. Orate pro eo Dominum. *) Text: De istis — simul má jen ruk. 4, ale ne 2.

Strana 240
LIBER Incipit") prologus in secundam partem chronice Aule Regie. Putabam, quod in uno modico volumine chronographiam possem constringere, quam pro- misi. Primo enim, cum eventus varios et variabi- les notare inciperem, occurrit menti mee beati Job sentencia, que sic dicit: Spiritus meus at- tenuabitur, dies mei breviabuntur, et solum michi superest sepulchrum. Igitur quia breves dies hominis sunt, brevem cogitavi me posse descripcionem facere breviter moriturus; verum tamen, quia dies meos Dei benignitas ultra, quam Scire potui, aut presumere debui, propter peni- tenciam faciendam misericorditer prorogavit, la- bores nostros eciam propter impetrandam divi- nam graciam, utcunque potero, prolongabo. Licet autem labor iste non sit plurimum fructuosus, eo quod studiosus lector possit leccionibus multo devocioribus occupari, si voluerit, tamen michi, ut spero, prodest ad penitenciam liber iste. La- borabo quippe, quoad vixero, finaliter propter eum, qui solus laborem et dolorem considerat, intencionemque ponderat, quam propono. Porro pia mens, que novit sugere mel de petra, in- venire poterit in hiis, que hic legit, aliqua, de quibus ad mundi istius variabilis despeccionem et ad Dei stabilis dileccionem aliqualiter poterit incitari. Ut autem de dicendis cognicio facilior habeatur, hic ordo dicendorum et capitulorum titulus") prenotatur. SECUNDUS. Explicit*) prologus, incipiunt capitula secunde partis cronice. I. De statu regni Bohemie, de reditu regis et de morte magistri Egidii. IL. Qualiter plures nobiles averterint se a rege anno Domini MCCCXVIII?*. IIL De concordia inter Johannem regem et suos nobiles Bohemie facta et de fame maxima et pestilencia inaudita. IV. Qualiter Johannes, Pragensis episcopus, ad Romanam curiam est citatus et qua- liter beghardi et begine per Johannem papam sunt deleti. V. Qualiter Karolus, rex Vngarie, duxit in matrimonio Beatricem, domini Heinrici im- peratoris filiam, et de ducatu Oppauiensi.^) VI. De discordia inter regem et reginam. VII. De tabula rotunda sive foresta regis et de impugnacione?) Pragensis civitatis. De congregacione et congressione duo- rum regum Romanorum; de morte Wil- helmi Leporis. IX. De morte Wolmari marchionis et de ex- pedicione regis contra Saxoniam; de re- cessu regis Bohemie; de morte domini Petri, archiepiscopi Moguntini; de coro- nacione regis Polonie et pluribus aliis. X. De processu Johannis, regis Bohemie; de exterminio leprosorum et de aliis qui- busdam. VIII. *) Při druhé knize začal psáti jiný písař v ruk. 2; úvodu a vyčtení kapitol nemají rukopisy 1 a 5. — *) tyt. 2. — *) Kapitul obsah tuto níže položený jest zase psán rukou toutéž jako kniha první a to až k počátku textu této knihy druhé. — **) Oppauiensis 2. — 4) inpungnacione 2. 

Strana 241
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. XI. De nativitate, de morte, de desponsa- cione plurium; de conflictu duorum re- gum Romanorum et de aliis incidenti- bus notabilibus. De liberacione Heinrici, ducis Austrie, et de exilio regine et de pluribus inci- denciis notabilibus. XIII. De discordiis principum diversorum et?) morte plurimorum; de processu pape contra Lodowicum et plurimis inci- denciis. De adventu regis et regine in Bohe- miam et de recuperacione hereditatis ablate monasterio Aule Regie. XV.Qualiter Lodowieus, Romanorum rex, Burgow obsederit et Fridericum Austra- lem de captivitate absolverit. XVI. De capitaneis regni Bohemie et de statu ecclesie universalis. De decima regali; de incursu populi paganici; de translacione regis Wence- slai et pluribus aliis. XVIIL De quibusdam miraculis Aule Regie. XIX.De processu Johannis, regis Bohemie; de Lodowico et quibusdam aliis. De Lodowico Babaro; de papa scisma- tico et de bellis Johannis, regis Bohemie. De morte filii regis Vngarie et primi abbatis Aule Regie et pluribus aliis, et de processu Johannis pape contra Lodowicum. XXII. De“) terre motu et de impressionibus aeris; de reditu episcopi Pragensis et de morte Heinrici de Lipa et pluribus aliis. XXIIL De novitatibus morum. XXIV. De morte Friderici de Austria et ab- batis Czedlicensis; de reditu Lodowici Babari de Ytalia. De morte Elisabeth, regine Bohemie, et absencia regis Bohemie. XXVI. De reconciliacione antipape et pluribus aliis. XII. XIV. XVII. XX. XXI. XXV. 241 XXVII De hiis, que egit Johannes, rex Bohe- mie, in partibus Lombardie. XXVIII. Epistola de processibus et successibus Johannis, regis Bohemie. XXIX. De itinere regis Johannis in Franciam et de eventibus temporis. XXX.De bellis inter Bohemos et Australes et de discordia ducum Wabarie. XXXI. De adventu regis in Pragam. XXXII. Qualiter Johannes rex papam visitaverit et de victoria Karuli, juvenis regis Bo- hemie. XXXIII. De morte Locotkonis, regis Polonie, et aliis. XXXIV.De gestis Johannis, regis Bohemie, in Lombardia cum aliis. Expliciunt capitula secunde partis cronice. Annus Domini MCCCXVII. Incipit secunda pars cronice Aule Regie.) Capitulum I.*) De statu regni Boemie; de reditu regis. Annus Domini MCCCXVII. Tempore, quo disertus") et expertus venera- bilis pater dominus Petrus, sancte Moguntine ecclesie archiepiscopus, in regno Boemie") mane- bat, et Johannem regem reginamque Elizabeth ") regebat, florebat pax in Boemia, iusticiaque vi- gebat. Tractabat enim sollerter cum quibusdam aliis de Reno viris illustribus negocia regni et regis non tantum armis, sed animis, innixus consilio sapienti. ) Plures autem de Boemia oderunt archiepiscopum pretendentes, quod de regno nimium portaret") thesaurum; igitur ad archiepiscopatum revertitur Moguntinum.) Post recessum itaque eiusdem domini Petri, Mogun- tini archiepiscopi, de Boemia domine Elizabeth regine tocius regni gubernacio incumbebat et cura. Rex quippe Johannes nondum de Reno 4) de 2. — ?) Ruk. 29 nemá obsahu této kapitoly 22 a násl. kap. má číslo o jednotku menší. — ') Ruk. 5 (wolfenbůttelský) má nápis : Incipit sec. pars chronicae monasterii Bohemici vocati Aula Regia. — X) Kapituly označení stojí jako v knize první vždy teprv za nápisem. — *) discretus 2. — ') Bohemie. Bohemi atd. mají vždy ruk. 2 a 5, kdežto 1 má Boemie, Boemi atd. — ") Ruk. pravidelné Elyzabeth. — *) sapienter 5. —- ') Slova toho nemá ruk. 5, ale jest pro ně vynecháno místo. — ™) Mag. ma pravidelně ruk. 2. 31 1317 

Strana 242
1317 242 reversus fuerat, !) sed adhuc in Lucelburg,") sua?) comicia, manebat. Quidam vero, qui tunc crant Tegine consiliarii, gaudebant de recessu domini Moguntini putantes, quod ex illius absencia sta- tus regni deberet?) in melius commutari, sed res venit in contrarium. Incepit namque in regno ubique succrescere maius malum. Previo") con- silio non sano") vocantur de vicinis terris sti- pendiarii, qui tunc nobilibus regine obsequen- tibus") sociati igne et gladio perturbant termi- nos, quos regine possident inimici. Hii vero in consilio regine principales fuere: dominus ") Con- radus, ) Olomucensis *) episcopus, magister *) Henricus?) cancellarius, Wilhelmus de Waldek*) dictus") Lepus, regni Boemie camerarius,") et Winandus ?) de Buhzes*) de Reni partibus oriun- dus. Adversarii autem regine, qui procaciter resistunt, hii sunt: Henricus de Lypa?) cum Henrico et Stenkone,*) filiis suis, Benisius ") de Wartinberch 5) iuvenis, Benisius de Mychahel- berch,") baro fortis, Albertus de Seberch') se- nilis, Wilhelmus de Landestein,") filius Witigonis, Berka et Heynaczo") germani, filii Heymanni ") de Duba, Henricus de Luchtenburch,^) filius VI- manni, Stisslaus ? de Sternberch 9) cum aliis quam multis. Hii omnes Henricum de Lypa ") habent pro capite, opponentes strenue") se re- gine.' Verumptamen") Petrus de Rosinberch, ") Babarus*) de Stroconicz,”) Swynko*) et Thobias fratres cum Thobie magni tota genealogia, Mar- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. chardus et Hermannus de Gablona,") Johannes 1s: de”) Dobruscha *) cum quibusdam nobilibus de Morauia quam de Boemia permanent cum regina. Est itaque parti uni altera pars adversa, ex quo spolia incessanter surgunt et bella. Cum vero discordia tam hostiliter inchoata magis ac magis cottidie succresceret et pars utraque ad bellan- dum acrius se disponeret, regina, ne tanta mala oculatim cerneret, assumptis sibi tribus*) suis pueris Margareta, Guta,?) Wencezlao primo- genito, conducente eam Wilhelmo*) Lepore, duo- decimo kalendas Julii?) ad castrum Cubitum^) perrexit ibique tribus mensibus permansit. In- terea in festo beati Johannis Baptiste 9) congre- gantur *) nobiles ex utraque parte apud sanc- tum Clementem?) in Pragensi civitate, ut trac- tent pariter de concordia et de pace. In hoc concilio") duo eliguntur arbitri, duo superarbitri, ut dissensionis causas discrete discuciant et que discussa pronuncciaverint, a partibus inviolabi- liter debeat observari. Hiis omnibus interfui et hec vidi. Expediuntur idonei nuncii ad viam, ut huiuscemodi ordinacionem cunctis placitam ad regem deferant et reginam. Frater Leo ordi- nis Cruciferorum") de domo Deutonica provin- cialis") cum Friderico de Gallis,9) cive Pragensi, ') primo ad reginam in Cubitum,?) dehinc ad re- gem dictam ") ordinacionem defert,") nichil boni refert, quia contempta legacione fructum itineris perdidit cum labore. Henricus eciam de Lypa*?) !) Král Jan vrátil se z Lucemburka do Čech teprva v měsíci říjnu. — ?) Jindřich z Šumburka; jest to osoba jiná nežli kancléř království Českého nebo nejvyšší kancléř český, jímž byl Jan Volek, probošt Vyšehradský. — 3) Winand z Buchses. — 1) O příbuzenských poměrech těchto pánů viz Palackého Dějiny II, 1, str. 361 a násled. — 5) Dne 20 června 1317. — ©) 24 června. — ?) T. j. v klášteře Dominikanském blíže mostu, kde se často schůze velké a snómy odbyvaly. — *) Bedfich od Kokoti. — *) Loket. ^) Lucelbürk 2. — *) Slova sua — consiliarii schazeji v ruk. 5. — *) deletur 5. — *) primo 2, 5. — *) non sano jest po straně připsáno později; 5 nemá slov těch. — ') obsequacibus 2. — ") nemá 2. — ") Chunr. 2. — *) Olmun- czensis 2. — 7) jest v ruk. 1 pfetrZeno. — *) Waldeck 5. — *) dominus 5. — *) regis Boemie subcamerarius 2. — *) Wuchzes 2. — *) Lippa 2. — *) Stenckone 5. — ^) Tenisius 5, a tak niże. — *) Wartenberk 2. — *) Michelsperg 2; Michaelsberch 5. — ') Liricberch 2. — *) Landstain 2. — ") Heinatzzo 5. — ^) Hexmanni 5; Hermanni 2. — *) Luch- tenburg 5; Luchtenberk 2. — ») Styszlaus 2; Oceslaus 5. — “) Sternberk 2. — *) Lippa 2. — *) nemá 5. — ') Tu vkládá ruk. 1 slova: Omnium tamen eorum rebellium unus est auctor et ductor precipuus Fridemannus miles monoculus et mancus, qui valde factus ex infamia est famosus (t. j. Fridman tili Fridà$ ze Smojna). — ") tamen nemá 5, ale ne- cháno pro slovo místo prázdré. — ") Rosenberk 2. — *) Wabarus 2. — >”) Straconicz 2; Stroconitz 5. — *) Obinco 5; Swinko 2. — *) Gabilona 5. — ") nemá 3. — *) rebus 5. — ") Wenc. primog., Guta 5; Gutta 2. — ^) Guilelmo 5. — *) Cub- tum 2. — *) congrediantur 5. — ") concilio toto 2. — ') Pro slovo to necháno v ruk. 5 prázdné miísto. — *) provin- ciali 5. — !) Pragensis 2. — ") Pro slovo to necháno prázdné misto v ruk. 5. — ") deferunt 2; referunt 5. — *) Lippa 2. 

Strana 243
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1317 interim verbis pacificis et humilibus graciam re- gine querit, de suis excessibus emendam con- dignam promittit, sed non invenit, quod querit.") Ipse namque Henricus nimis contra se exacer- baverat mentem Elizabeth regine faciendo, que sibi sciverat non licere. Domicellam Agnetem, regine sororem, nolente?) regina duci Henrico !) Polono coniugio tradidit, domine Elizabeth, que vocatur regina de Gretz," in preiudicium regis plus, quam decuit, adhesit, atque Johannem re- gem, cum ipsum regeret, non legaliter educavit, atque") sibi amicicior propria plus quam rega- lia*) negocia procuravit, sic et sibi et suis muni- ciones,") que ad regem pertinent, usurpavit. Ex hiis et similibus animus regine adeo provocatur, quod ad faciendam vindictam pocius quam ad dandam graciam inclinatur. Hec utique iusta duricia aut verius " dura iusticia in mente fe- minea taliter indurata effecit") in Boemia multa mala. Generose enim") huius regine nobilis ani- mus, que et qualis sit, que patitur et a") quo et a quali paciatur iniuriam, considerans, ut puta regina a vasallo, domina a famulo," prin- ceps a milite, inmerito se debere") talia susti- nere diiudicat, vindictam condignam expostulat, malens pro tempore quassari totum suum domi- nium,*) quam contempni tam indebite se et re- gium") suum statum. Videns itaque regina, quod adversariorum contemptus contumaciter cresce- ret, et quod ipsis sine*) virili consorcio resistere non valeret, nunciis acf) epistolis regem redire in Boemiam postulat et invitat. Et ego unus fui. De capitulo generali rediens in crastino beati Mathei 5) apostoli?) ad regem in Treuerim veni, sibique, ut suum maturaret reditum, supplicavi. Qui tunc respondit michi verbum, quod lete audivi: Ite, regine dicite, non iam tardabo ve- 243 nire; si non moriar,") in festo beati Martini in Boemiam proficiscar. Dixit et fecit, quia in cra- stino beati Martini?) rex ad reginam in Cubitum pervenit. Auditur ubique") in urbibus et celebri sermone divulgatur regem venisse; populus in civitatibus letatur, rusticus consolatur, monachus iocundatur, omnis plebs, ut audit, dedit laudem Deo sperans, quod cessante disturbio debeat fieri pax in regno. Barones plurimi cum domino Johanne, Pragensi episcopo, et Wilhelmo Lepore regi usque in Cubitum *) occurrunt, melius quod Sciunt, consulunt, sed de negociis regalibus di- versi*) diversa ibidem consilia protulerunt. Qui- dam enim consulunt, ut rex armatos, quos se- cum de Reno circiter ducentos adduxerat, re- mittat, et solus cum paucis in Boemiam veniens suis baronibus se committat;') aliorum verbum fuit: Si rex solus venerit,") solus continuo in- teribit; plus, inquiunt, regi expedit venire cum potencia, ut exterminari") valeat subito pars ad- versa.°) Horum suggestionibus rex acquiescens, quos adduxit, secum duxit et una cum regina XIV kalendas Decembris?) Pragam venit, ubi quidam barones regi fideles venientes cum de- centi*) familia se exhibent ad servicia regi fide- liter facienda. Sed quia de Boemis non confide- bant,? qui cum rege venerant, unde ipsos re- dire ad propria eorum contempto servicio per- mittebant; inter quos erant Heinaczo") miles iuvenis de Duba*5) Pothonis filius, et de Gablo- nà"j Hermannus?) et Marcquardus.'" Secum tunc") in consiliis precipuos rex habuit Conra- dum, Olomucensem") episcopum, Fridericum *) de Schonenburch,*) regni subcamerarium, Hen- ricum cancellarium.?) Horum auxiliis et suorum Renensium putabat se quemlibet posse vincere inimicum. Isti die sexto '?) postquam in Pragam !) Jindřich Javorský, syn r. 1303 zemřelého Boleslava III, knížete Svidnického, Javorského a Frankenštein- ského. — *) 22 září. — *) 12 listopadu. — *) Loket. — 6) 18 listopadu. — 5*) Hynácek z Dubé. — ?) Heřman a Markvart z Lemberka na Jablonném. — %) Fridrich ze Šumburka. — 9 Viz poznámku 2 na str. 242. — 1°) 24 listop. ?) quaeritur 3. — ") nolentem 2. — ") Grecz 2. — *) at 2. — *) regina 2; regalis 5. — ") Slovo to scházi v ruk. 5, ale necháno pro né zvlástni místo. — ") Pro slovo to necháno v ruk. 5 prázdné místo. — *) efficit 2. — ") nemá 2. — *) de 2; et 5. — *) fanilio 5. — ^) decere 2. — *) dominum 5. — *) regnum 2. moriatur 5. — !) utique 2. — *) divisi 5. — ') Ruk. 5 má jen com a pro sto v ruk. 5. — ©) de 5. — *) Matthaei 5. — *; — *) Pro slovo to necháno prázdné mí- ostatní písmena prázdné misto. — ") veniret 5. — ") excriminari 5. — ?) de diversa 5. — ») ducenti 5. — 3) confidebat 2. — *) Heynaezo 2. — *) Gallona 5. — *) Marchardus 2. — ") tunc habuit in cons. r. pr. Conradum 2. — ") Colomuc. 5; Olomuncensem 2. — *) Schonenberk 2; Schonenburg 5. 31* 1317 

Strana 244
244 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1817 cum rege venerant, regem trecentis galeatis cinc- tum de civitate educunt, et licet hiemis") esset tempore, contra hostes in campestribus locis tentoria sua figunt. Primum quidem exercitus regalis pontem, quem iuxta Brandeis2) ultra 1) Albeam*) adversa pars fecerat, evellere propo- nebat, sed quia firmus erat, abinde declinans Tatyhtz b) prepositure Wissegradensis*) castel- lum, 2) occupatum ab hostibus, rex expugnat. De- inde contra Stislaum 1) de 3) Sternberch *) rex movit exercitum, qui venienti occurrit, graciam regis querit et invenit ac1) astipulacione publica servicium et fidem promittit et hec per mensem integrum non servavit. episcopio: Bonifacium esse papam. Inter alias 1317 virtutes, quas idem Egidius habuit, maxime in ipso iconomia nituit, quia multum legaliter et decenter domum et familiam suam rexit. Librum enim, quem intitulavit De 1) regimine principum,?) compilavit, *) in quo quemlibet patrem familias, quomodo familiam regere debeat, informavit. Capitulum II. Qualiter Petrus de Rosinberch, *) Wilhelmus Le- pus cum aliis pluribus baronibus averterint se a rege. Hic") est annus Domini MCCCXVIII. De5) morte Egidii.*) Eodem anno dominus Egidius 1) nacione Romanus, magister theologie maximus, ordinis fratrum Heremitarum sancti Augustini primo professus, post hec1) per papam Bonifacium Bi- turicensis *) archiepiscopus et primas factus,5) qui tam in sacra theologia, quam in philo- sophia 1) plurima conscripsit famosa volumina,6) moriens transiitm) ex hac vita. Hic cum semel ut dicitur, Parisius") in kathedra*) questionem determinasset, *) quod videlicet Bonifacius octa- vus adhuc papa Celestino, antecessore suo, vi- vente esse verus papa non posset, per eundem Bonifacium papam vocatur, archiepiscopatus ei exhibetur, quem tamquam a vero et legittimo apostolico amplectitur et acceptat. Igitur sic ?) sequitur conclusio non sillogismo, 2) sed cum Anno Domini MCCCXVIII° statim in eius- 1318 dem anni principio contra Wilhelmum de Lan- destein, s) qui regalia bona occupans regem spre- vit, acies regalis procedit, super quem rex audacter irruit, ipsius provinciam satis opulen- tam pertransiens exterminat et ledit; flamma vindex plurima villarum incinerat edificia, tol- luntur ibi spolia et propter procacem dominum conterebat *) subditos regis ira. Porro Petrus de Rosinberch, *) eiusdem Wilhelmi patruus, quia in suis bonis propter vicinitatem aliqua dampna sustinuit, ad regem pro patruo, *) ut graciam inveniat, intercedit. 5) Rex vero cum sua regalia, que ille indebite dudum occupaverat, *) repeteret, ac ea, que expediebant, proponeret, Petrus de Rosinberch 5) a rege avertitur*) et Wilhelmo iun- gitur 1) et adheret. Cumque adversariorum suo- rum duabus ebdomadis*) rex lesisset graviter provinciam, de Budowoys *) versus Morauiam5) 1) Brandeis na Labi. — 2) Tvrz Tatce v Kouřimsku asi 11/2 hod. jižně od Sadské. — 3) Zdislav ze Štern- berka. — 1) Jiljí Colonna nar. r. 1247, zemř. r. 1316. — 5) Arcibiskupem Bourgesským stal se r. 1298. — 6) Současníci o něm říkali, že byl po sv. Augustinu nejplodnějším spisovatelem theologickým. — 7) Spis De regimine principum libri III, který r. 1473 vyšel v Augšpurku tiskem, napsal pro krále francouzského Filipa Krásného, jehož byl vy- chovatelem. — 5) Landštein. 7) hyemis 1; yemis 2 a tak obyčejně. — 3) Brandeys 2; Brandexa 5. — ) Albiam 2. — b) Datylicz 2; Tatyphetz 5. — *) Wischegr. 2. — 4) Otislaum 5. — °) Sternberk 2. — 1) de adstipulatione 5. — 5) Nápis tento schází v ruk. 5. — b) Egydii 2 a tak níže. — 1) hoc 2. — 5) Bituricensem 2. — 1) phylos. 1. — m) nemá 5, ale necháno pro slovo to zvláštní mí- sto. — n) Parysius 2. — °) cath. 5. —°*) Slov questionem determinasset nemá ruk. 5, ale má pro ně vynechané místo. — r) sicut 2. — 1) sillogismio 3; silogismo 2. — 1) et 5. — 3) conp. 2. — 1) Rosenberk 2. — 1) Annus Dom. MCCCXVIII 2; Annus MCCCXVIII 5. — *) conturbat 2, 5.— *) Rosenberk 2 a tak níže. — 7) nemá 5, ale necháno jest pro slovo to prázdné místo. — 2) Ruk. 1 měl původně interpellat, ale pellat jest přetrženo a nadepsáno cedit, inter zůstalo nepře- tržené státi. — 2) V ruk. 1 bylo původně tenuerat, ale jest přetrženo a nadepsáno occupaverat. — b) Ruk. 1 měl: Rosin- berch, qui plurima iuramenta fecerat, a rege, cui fidem iuraverat, avertitur et Wilhelmo iungitur et adheret, ale qui — fecerat jest vyškrábáno, taktéž iungitur a cui fidem iuraverat vytrženo. — 6) ducitur 5. — 4) iungitur et vynecháno v ruk. 5, ale zůstaveno pro slova ta místo. — *) hebd. 5. — ) Budobois 2; Budowax 5. — 5) Mordanam 5.

Strana 245
PEURA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 245 1318 incipit disponere") viam suam, qui in Epipha- nia“) Domini ') venit Brunnam.*) Regina quoque nunciis et literis vocata in festo Agnetis vir- ginis?) regem de") Praga in Morauiam est se- cuta, que continuo mansit Brunne") rege hinc inde girante"^) et pericula suis hostibus inge- rente; quorundam rebellium obtinuit?) rex mu- niciones, intulit et aliis lesiones. Nec inter hec quievit adversariorum insania, sed et ipsi cotti- die") ubique inferunt hominibus et bonis rega- libus rapina, incendio, homicidio*) mala multa. Bella") proh dolor augmentantur et infiniti paupe- res et inopes generantur, alii denudantur, alii captivantur et diversorum tormentorum generibus amici pariter et inimici miserabiliter cruciantur.*") Flebile est dicere, miserabile est audire, lamenta- bilius est") experimento scire, quanti fiunt iam miseri propter tale disturbium generale. Sterilitas gravissima presentis temporis ex parte una popu- lum cruciat,") ex parte altera discordia, vite no- verca, homines") ledit acrius et tormentat. Porro rege existente in Morauia fama fallax volare in- cipit in tota Boemia: quia omnes Boemos) inten- dat") excludere rex de terra. Nobiles ecce, in- quiunt, regem pro gracia obtinenda secuntur, sed repelluntur. ^) Huiuscemodi sermonem quidam") nugigeruli iniqui viri et dolosi confixerunt, qui regem exosum facere toti populo voluerunt. Fa- cile credit vulgus, quod audit. Hinc inter baro- nes fit conspiracio et auditur adversus regem maledicio a^) populo universo. Iu castro quip- pe?) Klingenberch*) in Purificacione beate Vir- ginis?) barones precipui de regno conveniunt, regique unanimiter contradicunt et dixerunt: Melius est, ut occidamur, quam?) a nativitatis solo*) viliter depellamur. Igitur inimicicie, quas inter se quidam nobilium habuere, sedantur, ut conglobati regi forcius*) adversentur, vetus quo- que discordia et altercacio, que diu inter Alber- tum de Seberch*) et Wilhelmum Leporem per- duraverat, per^) puerorum " suorum matrimo- nialem copulam cessabat, eo quod uterque regi contradicere cogitabat. ) Henricus itaque de Lypa') cum Petro de Rosinberch") et Wilhelmo et" cum pluribus aliis nobilibus in Klingen- berch°) compromissione facta in Morauiam, ubi rex est, revertitur et, quoniam sibi novum favo- rem baronum contraxerat, forcius animatur. Ore graciam regis postulat, aliud corde tractat, Vn- garos, Australes interim congregat et civitati Brunne, ubi rex est, inopinate cum suo exercitu appropinquat, acceptis treugis?) sub pretextu concordie intrat civitatem dicens, se non aliud querere, nisi graciam et pacem. Porro rex, quia gentis Boemice et regni tocius commodum °) desiderat, iniurias sibi factas relaxat, omnibus, qui crimine lese maiestatis fuerunt obnoxii, fa- vorem regium offert et dat. Sed") statim dolus fit publicus, qui fuerat occultatus; qui enim pa- cem postulant, pacem recusant. Domine, inquiunt, rex, scire vos cupimus, quod nullam vobiscum concordiam inire volumus, nec valemus, nisi pari modo Fridericum, ducem Austrie, quem legitti- mum Romanorum regem asserimus, huic concordie inseramus; taliter cum illo constringimur, quod ipsum non deserimus nec ab eo ullatenus dese- remur.? Hiis sermonibus auditis rex graviter provocatur, et tractatus, qui pacem pretenderat, ad acriorem seviciam commutatur. Primitus nam- que Johannes rex cum Lodowico, Romanorum rege, adversus Fridericum de Austria adeo com- promiserat," quod illo incluso cum suis baro- nibus concordiam facere non valebat. Videns itaque rex, quod Henricus de Lypa*) non sin- !) 6 ledna 1318. — ?) 21 ledna. — 3) Zvíkov. — +) 2 února. — 5) Nespokojení páni čeští uzavřeli na sklonku r. 1317 smlouvu s vévody rakouskými proti králi Janovi. Viz Kurz, Österreich unter Friedrich dem Schönen str. 466 a odtud otisk příslušné listiny v publikaci: Cod. dipl. Mor. VI, str. 114. ^j deponere 2. — ') Epyph. 1. — *) Prunam 5. — ') de Praga nemá 5. — ") Prunae 5. — ") V ruk. 5 vynecháno pro slovo to místo. — °) opt. 2. — ») quotidie 5. — *) hom. et mala 2. — “) wella proch. 2. — *) occiduntur 5. — ") ne- má 5. — *) V ruk. 5 prázdné místo; taktéž pro slovo noverca. — *) ipsos 2. — *) Bohemos 2, 5 a tak stále. — *) in- tendit 2, 5. -— **) repellunt 1, 5. — *) quidern 2. — >) de 5. — *) Clingenberch 5; Clingenberk 2. — *) quod 5. — *) so- lio 2. — f) scitius 5. — 5) Seberck 2. — ^) quod 2. — !) priorum 5. — *) cogitabant 2. — ') Lippa 2; za slovem tím měl ruk. 1 slova: conspiracione facta, která ale jsou vysSkrábána. — ", Rosenberk 2. — ^) ac 5. — °) Clingenberg 2. — ») pro slovo to necbáno v ruk. 5 prázdné místo. — *: conmodum 2. — ') Set 1. — *; promiserat 2. — *) Lippa 2 a tak pravidelně níže. 1318 

Strana 246
1318 246 cere") secum ageret, et quod cum suis compli- cibus exercitum forciorem haberet, periculum evitare cupiens per ) Mutham") rediens Pragam cum regina tercio kalendas Marcii?) reversus est. Cumque rex Pragam rediisset, sibi dictum est, quod et prius in via intellexerat, quia vi- delicet Wilhelmus Lepus Mericam") oppidum ?) devastasset. Hoc periculum a Wilhelmo Lepore et Vlrico lantgravio") de Lutenberch*) ideo per- tulit hoc oppidum, quia in Pilsinensi*) districtu Buscho") de Merica*) tunc habuit?) provinciale iudicium, quod ab Vlrico lantgravio ipso invito paulo ante fuerat regi resignatum. Lepus nam- que et lantgravius se maxime diligebant et in omnibus mutuo se iuvabant. Interea rex per Lodowicum, Romanorum regem, in Egram vo- catur et ad concilium invitatur. Exiit itaque rex XIII kalendas Aprilis ) de Praga, quem regina die tercia versus Cubitum ad suos pueros pro- grediens est secuta. Cumque circa civitatem Sacz“) homines regis pro pabulacionibus equo- rum exivissent, Wilhelmus Lepus super eos ir- ruit, quosdam vulneravit et CXLIV captivavit, inter quos fuerunt precipui Henricus?) de Ha- ginow,' vir nobilis de Reni partibus, Otto de Donin*) et Conradus dietus de Busches^) mar- schalcus') regis, qui et ipse exstitit Renensis. Porro rex abinde turbatus recedit et sub con- fusione maxima regnum post se et disturbio dereliquit.* Unde omnes acephali facti sumus, gemimus et clamamus. Stat eciam") Aula Regia paupercula omnibus suis hereditatibus viduata, quia ipsis anno iam tercio non est usa, cogitur panem pro ducentis et quinquaginta marcis PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. emere, mori fame. Adiuva nos Deus salutaris noster, et luctum nostrum converte in gaudium Ihesu bone, sedemus enim cottidie") in tantis angu- stiis constituti, ac si funibus ligatis in gutture Simus continuo suspendio attrahendi. A?) pri- maria regni Boemie plantacione, ut asseritur ab omnibus, usque ad presens tempus, ad annum scilicet Domini MCCCXVIII diem Annunciacio- nis dominice, ) qua hoc scribo, non fuit peior status in hoc regno; quilibe£ namque nostrum iam non plangit quasi?) aliquid amissurus, sed quasi iam sit vita et omnibus, que unquam?) habuit, penitus destitutus. Istius desolacionis et miserie causa est precipua, quia plures barones plura possident castra regalia et regi repetenti talia reddere denegant, que sunt sua. Rex in- stat, ut regalia rehabeat, at") illorum avaricia cogitat, qualiter occupata augeat, non amittat. Grave est Wilhelmo Lepori Weronam,*?) Tust*) civitates regi reddere, gravius Burgilinum*) et Frimberch') castra regalia resignare. Numquid est facile Petro de Rosinberch ") Klingenberch, ?) castrum inexpugnabile, ") sine?) pugna") reddere? Quando Henricus Sytauiam, '^ quando Berca Glacz ?) civitatem '') cum castro optimo resignabit, tunc Wilhelmus de Landestein*) Vroburch, '2)") Reymundus Fren !3) castrum et Potho de Duba !*) Besdes*) benivola?) mente eorum quilibet ad manus regias '") assignabit. Veritatis predicte *) seriem rudi stilo ^) simpliciter exaravi, mens enim ignara et ad hoc eciam conturbata nescit lugubri materie leporem sermonis iocundo sce- mate*) applicare. 1) Vysoké Mýto. — ?) 27 února. — ?) Bor (Haid) v Plzerisku. — *) Dne 20 bfezna. — 5) Oldfich z Hanova, Otto ne contingat conventum pauperum ") 1818 z Donína, Konrad z Buchses. — 5$) 25 bfezna. — ^*) Beroun a Domažlice. — 5) Kfivoklát a Pfimda. — *) Zvíkov. — 10) Jindřich z Lipé měl Žitavu v zástavě již od delší doby, tak jmenovitě mu držení její r. 1310 dne 22 července po- tvrdil král Jindřich VII, v. Reg. Boh. II, p. 965. — !') Kladsko. — !?) Hluboká (Frauenberg). — '%) Vranov (Frain) na Moravě. — '“) Bezděz. *) syncere 5. — ") multam 2. — *) Meritam 3. — *) landgravio 5. — *) Lutenburk 2. — ") Pilsnensi 2. — ^) Vir- scho 2. — *) Merita 5. — *) habuit — paulo nemá 5. — *) Satz 5. — *) Hagnow 2. — *) Donim 5. — ^) Buches 2. — ') marchalcus 1. — *) reliquit 5. — ') Erat etiam 5. — ") pauperem 2. — ") quotidie 5. — ?) De prim. reg. Bohemici 5. — ?) quoniam 5 a tak o nékolik slov dále. — *) umquam 2. — ') ac 1, 5. — *) Thust 5. — *) Frimberk 2; Frunberch 5. — *) Rosenberk — Clingenberk 2. — "*) inexpungnabile 2; inexpugnabiliter 1. — *) Pro slovo to necháno v ruk. 5 prázdné místo. — ?") pungna 2. — *) Glocz 5. — *) Lantsteyn 2. — ^) Vroburg 5; Vroburck 2. — *) Bestles 2; Bestes 2. — ") Pro slovo to v ruk. 5 vynecháno prázdné misto. — ") regales 2. — *) TaktéZ i pro slovo to vynecháno v ruk. 5 prázdné místo. — *) stylo 5. — *) formate 2; schemate 5. 

Strana 247
1318 Si mens turbatur, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. nunquam bene philosopha- tur, ") paucissima *) tunc meditatur, nisi tristia carmina fatur, scit cudere scripta fnceta, sunt dicta colore repleta, Si mens sit leta, tibi crederis esse propheta. Et quis de bellis letetur sive duellis? Quidquid " conspicimus, plenum bellum repe- rimus. Si’) mens turbatur, Si mens turbatur, Si mens sit leta, Si mens sit leta, Rex vero Johannes una cum domina Eliza- beth ") regina, coniuge sua, ad Lodowicum, Ro- manorum regem, X kalendas") Aprilis in Egram pervenit ') et ibidem presentibus") quibusdam utriusque regni nobilibus sua negocia pertrac- tavit. Hii duo reges in Egra diebus quinque pariter commorantur et die septimo iterum in castro Cubito congregantur. Illuc Wilhelmus Le- pus vocatus venit et pro se et suis obtinuit pacis treugas, per tres hebdomadas *) duraturas; qui acceptis et datis pro pace servanda pro- missis, dominum Petrum de Rosinberch,?) qui in die *) Annuncciacionis beate Virginis civitatem Budowoys potenter obsedit et adhuc in obsidione eiusdem civitatis permanet, accedit, ipsumque, ut factas pacis treugas observet, hortando in- ducit. Qui hortanti assentit^) et ab obsidione civitatis, quam vallaverat, sub quibusdam con- dicionibus recedit. Capitulum III. De concordia inter Johannem, regem Bohemie, et suos nobiles facta et de fame maxima et pestilencia inaudita. Sepe nimis tractos arcus vidi fore fractos, Et nimis artatum *) nodum vidi religatum ; Stare diu nescit res, cum nimis ipsa rigescit, 241 Sed stat, que medio res heret et hinc ego fio Testis et ostensor, quia sum nimii") reprehensor; Quod nimis est, fugere doceo, mediumque tenere. Nec spe privabor, causa quacunque gravabor. Spe te non prives, quanto tu tempore vives. Ecce enim cum^) nimis mala in toto regno Boemie crebrescendo invalescerent, et iam om- nes populi miseriis tabefacti totaliter de omni solacio desperarent et desperando deficerent, omnes quoque modi concordie penitus refutati fuissent, accidit obstetricante dextera Excelsi, quod inopinate satis insperata desperatis homi- nibus pacis federa se offerrent. Rex namque Romanorum Lodovicus,*) amicus pacis, Johan- nem?) regem cum Elyzabeth regina nec non maiores Boemie, qui auctores") discordie fue- rant, in Thust civitatem convocavit, ibique in die sancto Pasche," qui tunc in diem beati Georgii evenerat, inter partes contrarias recon- ciliacionis concordiam sub temporis brevis com- pendio ordinavit. Ibi Henricus de Lypa,") qui pro gracia regis et regine plurimum, ut vide- batur, laboraverat, prius denegatam graciam, nunc velud?) ultro?) oblatam faciliter obtinebat. *) Ibi Wilhelmus") de Landestein, qui regno dampna fecerat et dampna susceperat, pari facilitate regis graciam obtinebat." Ibi universi barones, qui se fere communiter regi, suo domino, oppo- suerant, reformati gracie regali se novo iura- mento ad fidem regi servandam perpetuam obli- gabant. Ibi Henricum de Lypa pridie suum adversarium ex communi consilio nobilium rex regni fecit subcamerarium') eidem subiciens totaliter se et regnum. Ibi rex Johannes iuravit et statuit, quod omnes Renenses et hospites pugnantes, qui sibi auxilium in bellis prestite- rant, a se et a regno debeat excludere, nec ali- cui externo et advene beneficia recommittere, sed 1) Datum toto nezdá se býti správné a podobá se, že teprv na konci března stalo se sejití krále Jana s řím- ským králem Ludvíkem. (Srov. Bohmer, Reg. K. Ludwigs des Baiern und seiner Zeit str. 18 a 19.) — ?) Dne 23 dubna. ^) phylos. 1, 2. — ') Si mens turbatur na tomto místě schází v ruk. 5. — *) paucissima tunc nadepsáno jest nad pietrZenjmi slovy: non profunde. — ') quitquid 2. — ®) Elisabeth 5. — ^) calendas 5. — ") principibus 5. — *) ebdoma- das 2. — *) Rosenberk 2. — *) die dominici dominus beatae 5. K — f) dissentit 5. — *) arratum 5. — *) nimis 5. — ') tum 5. — *) Ludwicus 2. — !) tamen 5. — ") ductores 5. — ") Lippa 2 a tak niże. — *) vero 2. — ") ultimo 5. — 3) optin. 1. — ") Wil. Lepus de Landstein 2. — *) optin. 1. — *) camerarium 2, v rukopise tomto jest sub vyskrabano; subcamararium 1. 1318 

Strana 248
1318 248 cum Boemorum consilio universa regni velit negocia pertractare. Ibi concordia ordinatur, pax proclamatur, populus quasi ex morte resurgens letatur. Perierant") quippe infinita hominum milia eo, quod hec concordia tantum protracta ") fuerat et dilata;*) nam tali durante discordia nimia famis prevaluit miseria, ita quod infra unius anni spacium, ut experimento didici, in porta Scedelicensi7") triginta milia hominum sunt sepulta. Consimilis quoque pestilencia in omni- bus civitatibus, oppidis et villis exstitit") et in universa terra. In omnibus locis fovee fodieban- tur,^ que mortuorum cadaveribus replebantur. In tantum namque prevaluerat fames, tam ex sterilitate quam ex discordancium austeritate, quod iam deficientibus alimentis et malis in- valescentibus quidam rustici cum uxoribus suis domicilia sua deserunt, silvas petunt, homines, quos inveniunt, occidunt, comedunt, sic se") pascunt. Porro inter Mutham et Grethz?) civi- tatem viginti quatuor tales bestiis ferociores homines adhuc more lupino circueunt ^) que- rentes, quem devorent et mactent.* Ex quibus duo nuperrime 5) capti fuerant, quorum unus emendacione promissa liber dimittitur, alter penitere, nec a tali inaudita crudelitate cessare nolens, igne crematus est. Predicta igitur se- data discordia) sedari incipiunt eciam plura mala; statim annona, que nimis preciosa fuerat, levius venditur et se mutuo populus consolatur. Romanorum itaque rex Lodowicus ") facta unione inter regem et barones Boemie in Bawariam,!) terram suam, revertitur, sed rex Johannes cum Petro de Rosinberch *) in ipsius dominium pro- ficiscitur, ibique tribus hebdomadis vacat de- duccionibus ) et venatur. Porro Henricus de Lypa, novus camerarius, Wilhelmus de Waldek Lepus, novus mar(s]chalcus, quinta die post habi- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. tam concordiam Pragam veniunt, ibique Henri- cum, regis cancellarium, virum legalem in con- siliis et negociis regalibus precipuum, capiunt, et in castrum Burgilinum ?) vinculis mancipatum transmittunt, qui postea Vlrico !) de Luten- berch^) lantgravio presentatur et datis trecentis marcis elapsis tribus mensibus de captivitatis vinculis liberatur. ?) Capitulum IV. Annus Domini MCCOCXVIII. Qualiter dominus Johannes, XXVII Pragensis episcopus, ad Ro- manam curiam est citatus. Eodem anno dominus Johannes, XXVII Pra- gensis episcopus, per Johannem papam ab omni tam spirituali, quam temporali administracione in die Annuciacionis beate Virginis?) est sus- pensus. Íste enim episcopus, quia personaliter ad curiam citatus prius fuerat, premissis nun- ciis nichil agere poterat, ut dicitur, ducentis marcis auri pro viatico assumptis VI") idus?) Maii de Praga egrediens versus Auinionam, ubi nunc papa habet curiam, procedebat. Erat namque quidam Henricus*) de Schonenburch *) nomine, canonicus Wyssegradensis") ecclesie, sed natus illegittime,") qui dictum episcopum in audiencia curie cepit de pluribus articulis graviter ac- cusare. Accusabat enim episcopum ibidem de inobediencia exhibita sedi apostolice, de hereti- corum defensione, nec non de symoniaca pravi- tate. De pluribus eciam criminibus ipsum in- culpabat, que verbis et litteris se ostensurum publice promittebat, et ad talionem, si in pro- bacionibus deficeret, se ultroneus *) offerebat. Datus est autem istis dominus abbas de Sancto Saturnino pro iudice. sed adhuc talis altercacio stat in lite. 1) Oldřich z Leuchtenberka. — ?) 25 bfezna. — ?) 10 kvétna. — *) Jindfich z Schónburka, Durynk, byl kanclór krále Jana, muž jak se zdá svárlivý a jako cizinec neoblíbený u panstva, které jej také proto dalo chytiti a uvězniti. *) perierunt 2. — "! pertracta 5. — *) delata 5. — *) Scezelidezensi 2. — *) extitit 5. — *) fodebantur 2, 5. — *) ne- má 5. — *) Greez 2; Gretz 5. — 9) circuunt 1; eurrunt 2. — *) mactant 2. — !) imprunne 2. — *) concordia 5. — ^) Lud- wicus 2; Ludouicus 5 a tak pravidelne. — ') Bauariam 5. — *) Rosenberk 2. — "| reductionibus 5. — "; Purgili- num 5. — ^) Lutenberck 2. — ^; Odtud nebudeme podávati rüznocteni z ruk. >, poněvadž žádné z nich, jakž z ukázky těchto tří kapitol již viděti možno, nic podstatného nepřinášejí a zbytečným ano i obtížným přídavkem by byly; nebo přepisovatel tohoto rukopisu ani čísti neuměl, jak z četných vynechaných slov, aneb pozůstavených pro ně míst patrno jest. — ”) septimo 2. — *; Schenenberck 2. — ', Wischegr. 2. — *) Tak ruk. a též i níže z pravidla. — *, penis 2. 1318 

Strana 249
1318 PETRA ZITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKÄ. Qualiter begardi et begine per papam sunt deleti. !) Hiis temporibus beghardos gyrovagos et beginas, quorum secta omnes fere civitates et villas in numerosa multitudine repleverat, do- minus") Johannes papa sub anathemate repro- bat et condempnat, de pluribus enim eorum er- roneis opinionibus et") supersticiosis hereseos adinvencionibus, que erant contra articulos ca- tholice*) fidei, palam tales accusati fuerant et convicti. Sacramenta ecclesiastica respuunt, ar- cana sancte Trinitatis, ultra quam licet homini loqui, frivola perscrutacione indagari gestiunt et nichilominus se ultra se levare volentes in pessimas carnalitatis spurcicias, iumentis insi- pientibus facti similes turpiter se demergunt. Fuerunt autem istorum secte plures, quemad- modum clare continent constituciones papales. Igitur per universas fidelium ecclesias istorum et istarum habitus ovinus, quo suum tactinum palliabant errorem, interdicitur et ne insimul de cetero conventicula faciant, distriecius prohibe- tur. Horum plures corde et corpore seculo om- nino se applicant, aliqui vero, quorum sancta fuit conversacio, de huiusmodi ignari contagio colorem in vestibus propter statutum commutant et in sancte devocionis proposito servientes Altissimo perseverant. Erat enim papale studium, eradicare quod noxium, rigare quod sanctum. Capitulum V. Qualiter Karulus, rex Vngarie, duxit Beatricem, domini Henrici imperatoris filiam, legittime et de quibusdam aliis. Eodem anno Karulus, filius Karuli, regis Sicilie,") factus rex Vngarie, prima sua absque liberis viduatus uxore Thomam ac Symonem*) comites Vngarie cum Stephano interprete et cum decencia familie misit ad Johannem,") regem Boemie, petens, ut unam de suis sororibus velit 249 pro coniuge sibi dare. Hac legacione amicabi- liter suscepta Johannes, rex Boemie, certis nun- ciis suas sorores de Lucelburgensi evocat comi- cia, quarum maior vocabatur Maria, iunior vero Beatrix proprio nomine est vocata. Neutra ha- rum puellarum attigit quartum decimum etatis sue annum. Ad fratris itaque sui vocacionem iste ambe virgines venerunt et XII" kalendas Julii?) Pragam cum sua familia ingresse sunt. Quarto autem die post istarum adventum puel- larum cum rege et regina Boemie ad monaste- rium Aule Regie hee pariter venerunt. Debuit enim tunc sollempniter peragi dies anniversarius fundatoris iliius loci. Veniunt quoque illuc le- gati regis Vngarie, et ut eorum exaudiatur pe- ticio, incipiunt cum instancia postulare. Quorum peticioni rex Johannes annuit et ut unam de suis sororibus eligant, liberam opcionem eis de- dit. Stabant itaque") Vngari in suis desideriis exauditi, me presente et vidente, coram ambabus puellis intendentes in illas mente tacita oculis apertis. Facies delieatas istarum virginum dili- genter inspiciunt, condiciones corporum discu- ciunt, gressus describunt et que sit eligibilior, sagaciter inquirunt. Tandem Beatricem iuniorem puellam sibi?) assignari postulant dominam Vn- garie et reginam. Rex Johannes consentit et congratulatur, puella ad ecclesiam deducitur, et mox coram summo altari beate virginis in Aula Regia Karulo, regi Vngarie, sed absenti ad ma- nus comitum presencium legittime desponsatur. Campana duplex pulsatur et per conventum mo- nachorum, qui omnes ibi aderant, Te Deum laudamus altisonis vocibus decantatur. Nec longe post per nuncios sollempnes regis Karuli hec tenella puella in metis Morauie et Vngarie re- verenter suscipitur, et in Vngariam deducta infra octavas beati Martini episcopi?) coronatur, sta- timque cum eadem rite nupciarum festiva sol- lempnitas per regem Vngarie celebratur. Da Deus, ut crescant, feliciter ambo senescant, Quos coniunxisti, conserves ab omine tristi. !) O tom srovnej Palackého Déjiny uár. C. IL, 1 str. 437 a pojednání jeho ,O stycích a poméru sekty walden- ské k nékdej&ím sektám v Cechäch“, Gas. 6. Mus. 1868, str. 291—320. — ?) Dne 20 &ervua, — ?) 11—18 listop. ") et dominus 1. — *) et supersticionibus contra hereseos 2. —- *) kath. 9. — », Syc. 2. — *) Sim. 2. má 2. — *) igitur 2. — *) et sibi 2. — *) ne- 32 1318 

Strana 250
1318 250 Eodem anno ') Johannes, rex Boemie, duca- tum Oppauie contulit Nycolao eleganti iuveni circiter triginta annos etatis habenti, filio vide- licet senioris ducis Nycolai. Iste dux senior Ny- colaus frater regis Wencezlai,*) fundatoris Aule Regie, illegitime tamen per regem Ottakarum genitus, exsiitit et ducatum Oppauie annis plu- ribus tenuit, sed advenientibus contrariis even- tibus eodem ducatu usque ad mortem suam pri- vatus fuit. Ipse hoc anno satis pauper rebus, sed dives virtutibus in Brunna moritur et in ecclesia fratrum Minorum ibidem circa festum beati Jacobi sepelitur. ?) Nycolaus itaque iunior ducatum suscipit Oppauie, ducitque filiam ducis de Ratibor legittima pro uxore. Ipse quoque fac- tus est camerarius regni Boemie ista vice. Eodem*) anno in die beate Cecilie Virgi- nis ?) secundus filius Johanni, regi Boemie, Prage nascitur, cui in vigilia beati Nycolai ') in kathe- drali ecclesia Pragensi in baptismo Primysl/) Ottakarus nomen *) datur. Magna tamen tem- pore baptismi inter patrinos pueri oritur con- tencio de nomine puero imponendo. Porro no- biles quidam viri de Reno, quorum plures aderant, puerum volebant nominare nomine avi sui imperatoris Henricum, alii vero de Boemia geniti, quorum tunc") clamor prevaluit, nomen optinent Ottakarum, quod regibus convenit Boe- morum. Sunt itaque Johanni regi et Elyzabeth regine Boemie nunc nati et vivi quatuor liberi: Margaretha, Guta, Wencezlaus*) et Ottakarus ultimo generatus. Capitulum VI. De discordia inter regem et reginam Boemie. Annus Domini MCCCXIX. In hoc anno Domini MCCCXIX satis misera- biliter Lusit in humanis divina potencia rebus. *) Consurrexerunt hoc anno quidam homines iniqui, pacis et concordie emuli, filii scelerati, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. qui lingua dolosa et sermonibus odii inter Jo- hannem, Boemie regem, et Elizabeth, suam con- iugem, seminare discordiam sunt conati, dixe- runt enim: Domine rex, vos scitis, quod honor regis exigit et requirit decor regni, ut rex qui- libet regere debeat et non regi. Videmus vero!) e contrario, quod mulier vos regit, vos circum- dedit, vos adeo fascinavit, quod aliud non fa- citis, quam quod dicit. Fallimini in hoc facto, illa malum nostrum cogitat et vos separare a regno sagaciter laborat. Seniorem, inquiunt, fi- lium vestrum Wencezlaum") hec tradere vult quibusdam baronibus, ut ipsum pro rege ha- beant, vos excludant; et adiungunt: Quamdiu eiusdem uxoris vestre consiliis adhesistis, nun- quam honorem in regno et pacem hactenus habuistis. Nunc quidem, si commodum et pro- fectum vestrum diligitis, nostris consiliis in- tendatis: hanc reginam, vestram uxorem, non attendite, iubete, ut opus nendo aut consuendo exerceat muliebre, adhereatis totaliter domine rex nobis, et nos stabimus et pugnabimus pro vobis. Hec hii consuluerunt, quia reginam in magno odio habuerunt. Credidit itaque rex illorum verbis et commisit se cum iuramento totaliter illis. In consiliis et tractatibus istis Henrieus de Lypa") exstitit principalis. Porro cum idem Henricus dominari in regno et aliis preferri *) quereret, seque per reginam in hoc impediri cognosceret, excogitabat omnes modos, quos poterat, ut hanc turbaret, presertim quia idem Henricus dominam Elizabeth, novercam huius regine, cum scandalo multorum valde di- lexit, ut illi placere posset amplius, istam) despexit. Habebant enim inter se iste due re- gine longo tempore odium singulare. Erat autem tunc Elizabeth, Boemie regina, cum tribus pue- ris suis in castro Cubitensi,9) quod sue subdi- tum illa vice fuerat potestati. Rex itaque Jo- hannes iam perversus animo de Praga exiens cum armatis pluribus ad castrum Cubitense venit et se velle visitare reginam pacifice simu- !) Dne 3 &ervenee. Viz u Balbina Miscell. dec. I lib. VIII p. 229 a Chytil, Cod. dipl. Mor. VI, 108. — ?) Dne 25 července. — ?) Dne 22 listopadu. — *) Dne 5 prosince. — 5) Jak jiż Loserth vytkl, jest to verá dle Ovidovjch Epistolae ex Ponto IV, 3, 49. — 5) Loket. *) Wenczeslay 2. — *) Nad tímto odstavcem jest v ruk. 2 nápis: Ottacarus, filius secundus. — *) nemá 2. — 6) nomine 2. — *) tamen 2. — ') Gutta 2. — *) Wenczeslaus 2. — ', enim 2. — =) Wenczeslaus 2. — *) Lippa 2. — *) pre- ferre 2. — ») illam 2. 1319 

Strana 251
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1319 lavit. Cumque rex cum armatis suis castrum in- gressus fuisset, statim turres castri sibi dari peciit et turrium custodes tanta novitate et im- portunitate perterritos et aliquantulum reluctan- tes missis iaculis acriter impugnavit. Regina de hoc impetu miratur, et videns regis vesaniam spiritu conturbatur. Altera die regina pro illis, qui in turribus erant, regi loquitur, et inter- venientibus quibusdam tractatibus castrum ad manus regis totaliter resignatur. Demum regina tribus?) suis heredibus ibidem in castro dere- lictis turbata cum familia pauca recedit et in Mellico, ') suo oppido, se recepit. Statim post hoc rex, quemadmodum prius informatus fuerat, quasdam personas plus familiares regine, que diucius eidem servierant, persequi gravissime incipit et eas ab obsequio regine disiungit. Jo- hannes notarius erat") unus, Nycolaus secundus, et domicella, que vocatur Gerdrudis;?) hee tres persone regi fuerunt accusate, quod non sana*) consilia suggessissent auribus regine, sed men- tita est iniquitas sibi. Considerans quoque do- minus Conradus, quondam abbas Aule Regie, quod res non ageretur recte et quod animus regis non esset erga eum sicut heri et nudius tercius, a curia et a cura exteriori se absen- tabat et in monasterio suo remanens Domino serviebat. Quid igitur? Quid modo agitur, quid itaque faciet rex in ista tam mirabili et inopi- nabili*) mutacione? Uxorem suam vivam, nullo crimine obnoxiam quasi repudiavit, ipsam suis liberis privavit et in pluribus gravaminibus con- turbavit. Ecce quos Deus coniunxit, consilium iniquum disiunxit. Porro") rex quasi rupto iam freno racionis et cassato vinculo matrimonialis dileccionis totus effrenis efficitur, voluptate vin- citur, voluntate perversa regitur ac in ipso per- fecte tyrannidis operacio reperitur. Ludit in alea, nec solvit officia, irascitur et ludendo patitur mala verba. Nocturno contentus quandoque solo 251 famulo discurrit tempore per vicos et plateas ist» in Pragensi civitate; plus ridiculosis quam reli- giosis intendit moribus et dictis. Si aliquando missarum non ex devocione sed compulsione humane verecundie interest officio, non instat oracionibus sed confabulacionibus et cachinno. Verba huius pro folio arboris reputantur, et privilegia, quantum cera in sigillo ponderat, sic curantur; cives suos") aggravat; Praga in exem- plum prodeat, que hoc anno tredecim milia mar- carum exaccionata compulsaque persolvit. De [multis *) aliis scribere erub]esco. Regi meo ne- quaquam nunc detraho, sed merens veritatem conscribo; vellem libenter mendacia scripta hec fieri, si mores eiusdem conspicerem in melius commutari. Preteritis annis fuerat bona [vita Johannis], ") Nunc est perversa, quia stat sub labe respersa; Qualis adhuc crescens fiat posthec adolescens, Nemo potest scire, solet illud sepe venire: Quod puer angelicus post in senio sit iniquus. Hoc est deflendum, tali sit compaciendum, Cui sic decrescit sua virtus, quando senescit. Plus commendatur, qui sub puero reprobatur, Et post laudatur, cum vir bonus efficiatur. Hanc scribens satiram sumo vice muneris iram. Forsitan (inveneris), qui nolunt credere veris, Sed testis veri vivens volo semper haberi. Nullus miretur super hoc, si nunc varietur Scribendi forma, non est velut antea norma Regis vivendi, foret hinc michi causa tacendi, Et nil dicendi, possum forsan reprehendi, Hunc quod laudavi prius et modo vituperavi. Hoc per me non stat, quoniam cunctis bene constat, Quod rex mutavit se moribus et variavit. Sic ego muto stilum, si nunc aliter traho filum, Quam quod erat tractum, | quia stat mutabile factum. 1) Mělník. — *) Byla-li tato Kedruta tatáZ, jejiZ poslední pořízení se zachovalo v publikaci: Codex dipl. Mor. VH, str. 79, nemoZno s urcitosti tvrditi. 3) nemá 2. — ") nemá 2. — *) sano consilio 2. — *) et inopinabili nemà 2. — ") Odtud a2 do konce kapituly schází text v rukopisech 2 a 5. — "*) civitates suas 2. — *) Slova v závorkách jsou doplnéna na prázdném misté v ruk. původním se nalézajícím. — *) Tak doplňuje verš Loserth. — V různočteních zvěčnělého Palackého máme čtení: Pre- teritis annis fuerat bona virtus humanis. Po straně byl připsán jeden verš, který však jest docela smazán. 32* 

Strana 252
1319 N Or bo Capitulum VII. De tabula rotunda sive foresta regis et de im- pugnacione”) et obsidione Pragensis civitatis. Eodem anno accesserunt ad regem quidam iuvenes, baronum filii, plus levitate quam stre- nuitate moti dicentes: Domine rex, per torna- menta et hastiludia nec non per alia militaria exercicia vestra diffundetur gloria et admirabile erit nomen vestrum in universa terra. Edicite itaque tabulam rotundam, regis scilicet Arthusii curiam, et gloriam ex hac reportabitis perpetuis temporibus memorandam. Igitur iuvenilibus rex rectus consilis prinpicibus, comitibus ac nobili- bus scribit per Alemaniam universis, et multa spondens in litteris et publicis instrumentis, sigillis plurimorum nobilium consignatis. Accipit igitur rex a civibus *) et") claustralibus magnam pecuniam propter huiuscemodi festivitatem cele- brandam. Fit itaque in horto") ferarum iuxta Pragam !) quedam structura lignea, que pro spectaculo publico foret apta. Siccine festum beati Johannis Baptiste, 7) quod pro termino tante festivitatis assignatum fuerat, accessit. Sed de exteris nobilibus penitus nullus venit. Quid igitur fit in hoc negocio satis “) improvide nun- ciato? Certe Parturiunt montes, est natus ridiculus mus, Scaturiunt?) fontes, se mergit mox in eis sus. Edictum festum finem non sumit honestum. Non incepisse melius fuit et tacuisse, Quam sic confundi sine re per climata mundi. Eodem tempore diversis monasteriis regni magnam violenciam rex iste fecit," multas pos- sessiones indebite abstulit, illasque inter satel- lites iniquos 5) divisit; testatur hoe monasterium Aule Regie, cui fere omnia bona sua sunt ab- lata violenter hiis temporibus ab hoc rege. Quis modo tutus erit, ex quo rex non sua querit ? Clericus et civis, monachus caveat sibi quivis. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Qualiter rex Johannes Pragam impugnavit et cives plurimum molestavit. Et factum est in tempore illo, [quod] cum cives Pragenses et seniores populi conspicerent, quod per regem iniquis suggerentibus consiliariis pene omnibus regni incolis violencie et grava- mina fierent, convenerunt in unum, unanimiter- que dixerunt: Videmus et experimento didicimus, quod rex noster pernicioso consilio regitur et seducitur, regnum destruitur, omnibus vis in- fertur. Quid igitur faciemus? Quamdiu talia sustinere debemus? Igitur cognaciones singule, que *) Prage alicuius") dissensionis inter se materiam habuerunt, amicabiliter ratis compro- missionibus concordarunt, ut sic pariter con- federati ad promovendam rempublicam et bonum gentis sue forciores armis et animis esse pos- sent. Elegerunt itaque de tota civitate sex viros honestos, sagacitate ac consanguinitate preci- puos, pollicentes se ad istorum mandatum om- nes velle intentos esse fideliter et paratos. Non erat intencio istorum civium, quod domino suo regi vellent in aliquo rebellare, sed ipsum su- per communi statu regni fideliter et sagaciter informare et ad ea, que forent utilia, totis viri- bus adiuvare. Venerunt interea ad regem, qui tunc Brunne erat, mendaces nuncii dicentes: Ecce domine rex, acuunt iam fortiter enses, contra vos stare volentes. Pragam subito properate, Et compescatis tales et eos capiatis, Ipsos sic terite, quod sint ultra sine lite, Tes horum rapite, properate, venite, venite! Cives Pragenses Conducunt gentes Iam non tardate, Huiuscemodi verbis rex statim credidit, exercitum congregavit et VIII? idus Julii ?) cas- trum Pragense civitatem invasurus cum armatis ascendit. Precedenti vero die regina per cives vocata de Mellico ?) Pragam venerat, et quia regem malo consilio corruptum timuit, in civi- !) Dobner má za to, Ze tato obora leZela v téch místech, kde jest nyní Karlov (Karlshof) ale my jsme pfe- svédéeni, Ze se tu rozuméti má obora Ovenecká nebo Bubeneóská, jiZ asi král Pfemysl Ottakar II zaloZil, odiav ves tu klášteru Chotěšovskému, a kde ve XIV věku skutečně obora královská byla, v níž se jeleni chovali. (Srovnej Tomek, Děj. Prahy II, 263.) — ?) Dle Horatia Ars poética v. 139. — °) Dne 8 července. — *) Mělník. 7) inpug. 2. — *) civitatibus 2. — *) et a 2. — ") orto 2. — *) certe satis impr. nunc. Parturiunt 2. — 4) certe sca- turiunt 2. — *) fecisti multas 2. — *) Slovo to jest v ruk. 1 pretrZeno. — *) quam 2. — *) aliter 2. 1319 

Strana 253
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1:19 tate Pragensi maiori cum civibus remanebat. Wilhelmus quoque Lepus, Petrus de Rosin- berch," Wilhelmus de Landestein barones po- tentes in civitate eadem erant et regine quam civibus adherebant. Porro Nycolaus, dux Oppauie, Henricus de Lypa *) et fere omnes regni nobiles in castro erant cum rege, qui omnes uno con- suluerunt ore, quatenus rex se deberet de illis rebellibus civibus atrociter vindicare. Quidam vero eorum, quia!) reginam oderant, contra ipsam animum regis procaciter concitabant; cives quo- que Maioris civitatis turres in utraque parte pontis occupaverant, pontemque in sua potestate habebant, civitas autem Minor sub castro sita cum rege stabat coacta. Ecce novum belum surgit rarumque duellum: Ex una parte rex stat, pugnareque Marte ") Contra reginam gestit, querendo ruinam Urbis Pragensis, en sevit regius ensis. Uxor contra virum, servus dominum, modo mirum hine lucrum nemo recepit. corpus discordat, ini- quum est, Estque repleta malis multis discordia talis. Igitur per regem et eos, qui cum ipso") in arce erant, dampna cottidie bonis civium in- feruntur, et hinc inde passim plura bella parti- cularia committuntur. Plures autem de cogna- cione Jacobi!) de civitate ad regem clandestine venerunt et regi?) derelictis civibus adheserunt. Tandem in die beatorum Septem fratrum,?) me vidente rex cum septem panneriis erectis et trecentis galeis de castro egrediens ante Maio- rem civitatem versus monasterium Sderas ?) ve- nit et ibidem plura edificia concremans *) civi- tatem hostiliter impugnavit;*) cives vero terrore percussi debiliter restiterunt regi. Erat autem tunc occulta facta contradiccio in civitate; vul- gares enim quidam dixerunt: Contra nostrum regem non pugnabimus, sed ipsum intrare ad Bellum suscepit; Si capud et reliquum 253 nos utique permittemus. Et quid plura? Illo die rex veraciter civitatem obtinuisset, si Wilhelmus Lepus cum paucis suis") tam viriliter in porta civitatis non restitisset;*) nondum enim Petrus de Rosinberch*) cum suis bellatoribus venerat et in civitate plebs, que sciret ad prelium, pauca erat. Venit autem idem de Rosinberch die altera cum fortibus pugnatoribus quadringentis in subsidium civitatis. Revertitur itaque rex cum suis super castrum, postquam intulerat civibus dampnum non paucum. Demum elapsis octodie- bus obsidionis civitatis inter regem et cives concordia facta est. Post dies vero quatuordecim rex sex illos, qui") capitanei in civitate electi fuerant, volebat a regno totaliter excludere et & reliquis incepit pecunias extorquere; et hec usque hodie pecunia per modum coaccionis et nove adinvencionis a civibus exigitur et in plu- ribus populus cruciatur. Tu consolatrix Mortificatorum, Iusti servatrix, Fac quod mesticia mestorum et") vivificatrix tu spes secura reorum, hominumque Dei mediatrix, cedat, tu leta Maria. Amen”) Capitulum VIII. De congregacione et congressione duorum regum Romanorum et de morte Wilhelmi Leporis. Eodem anno mense Septembri Lodovicus ") de Babaria, *) Fridericus de Austria, qui se adhuc ambo Romanorum reges asserunt et scribunt, cum copiosis exercitibus hostiliter contra se venerunt et iuxta fluvium Enum prope civi- tatem °) Mulendorf^) castra sua metati sunt. Primo itaque congressionis impetu Lodowicus, quia copiosiorem pugnancium^) turbam habuit, Fridericum invadere voluit, sed Enus*) fluvius interfluens non permisit. Demum Lodowicus tradicionem et perfidiam quorundam,?) quos in exercitu suo secum habuit, intelligens lucide, 7) T. j. Welflovici. — ?) Dne 10 &ervence. — ?) Zderaz, tenkráte ovšem mimo zdě městské položený. — *) Brána u sv. Martina při nynějším Perštýně. — 5) Mühldorf. — 5) Inn. ') Rosenberk 2. — *) Lippa 2. — !) qui 2. — ?) in arce 2. — ") nemá 2. — *) regis 2. — ») cremans 2. — 9) in- pugn. 2. — *) suis paucis 2. — ") Rosenberk 2 a tak niZe. — * nemá 2. — ") nemà 2. — ") nemá 2. — 7”) Ludewicus 2 a tak skoro pravidelně níže. — ") Wabaria 2. — *) Muldorf 2, vlastné w s nadepsanjfm drobným e. — *) pungnan- cium 2. — *) quorumdam 2. 319 

Strana 254
1319 254 ad superiores partes Bawarie“) cassato prelio disposuit se transferre. Seguebatur autem eum Fridericus, inimicus ipsius, et quia illum insequi fugientem non valuit, circa") Danubium Bawariam et ea, que reperit ) prope Ratisponam *) gravi- bus incendiis et spoliis conturbavit. Post hec Fridericus in Austriam revertitur, sed discordia non finitur. Venerant autem tunc de Boemia in auxilium Lodowici") aliqui barones cum armatis hominibus, inter quos erat precipuus Wilhelmus de Waldek') dictus Lepus. Iste ab infancia sua exstitit bellicosus et propter plurima, que stre- nue fecerat opera. valde factus fuit inclytus et famosus. Qui quidem in quadam contencione in- ter familiares exorta telo vulneratur, die octavo moritur et translatus in Boemiam in monasterio fratrum Augustinensium, quod Insula dicitur, quod suus avus fundaverat. sepelitur. !) Epitaphium") ipsius tale est: Hic baro famosus iacet et multum generosus, Miles et invictus, Lepus est cognomine dictus; Cognomen leporis habuit virtute leporis, Corde leonino pugnavit, ') non leporino, Wilhelmus nomen") proprium fuit eius et omen Felix in factis habuit semper retroactis. En mors prostravit, quem nemo prius superavit, Corruit a telo, quem iunge, Jesu bone, celo. Anno milleno nono decimoque triceno Per fatum triste moritur vir nobilis iste. Non erat equalis huic in regno, neque talis, Qui sic famosus existeret, aut animosus. Luceat eterna sibi lux in sede superna,") Sit sibi solamen, homo dicat quilibet Amen. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. De morte Wolmari, marchionis Brandenburgen- 1519 sis?) et de expedicione regis Johannis versus Saxoniam. Anno et mense predicto?) pius et pacificus princeps Wolmarus, marchio Brandenburgensis, qui potencia et diviciis super omnes suos ante- cessores marchiones excreverat,?) sine heredibus et liberis est defunctus. Post huius obitum tota luget Saxonia et crescit discordia per loca multa; iam enim totus Brandenburgensis marchionatus veris?) et naturalibus masculinis principibus est orbatus. Igitur circumsedentes principes, tanti principis liberis orbati obitum audientes mox inceperunt viciniores sibi occupare civitates. ") Henricus, dux Slesie, Bolconis ducis filius, Gor- licz optinuit et Lubanum,?) licet antiquis tem- poribus ad regnum spectaverint Boemorum ; Jo- hanni vero, regi Boemie, barones et cives de districtu Budisinensi homagium prestitere. 4) Porro Johannes, rex Boemie, cupiens plura de illis, que prefatus marchio possederat, optinere, cum trecentis galeatis hominibus incepit mense *) Septembri partes Lusacie") et fines Saxonie vi- sitare, oppidum, quod Sumerwelt") dicitur, 5) tunc optinuit, sed infra duos menses id ipsum, quod acquisierat, cum dampno amisit. Gubin”) civitatem rex fortiter impugnavit,") sed abinde modicum utilitatis aut commodi ") reportavit. Hoc anno quedam mulier de villa quadam prope Slaps duobus demoniis, qui in ipsam sub specie duorum serpentum intraverant, obsessa et miserabiliter fatieata ad monasterium nostrum in Aulam Regiam est adducta, que, cum pro ipsa missas legeremus et oraciones plurimas funderemus, eius horribilibus compacientes vexa- !) Klášter Ostrov, také Sv. Dobrotivá zvaný, jenž leží na Zbirožsku u Novévsi, založil r. 1263 Vilémův děd Oldřich Zajíc z Valdeka, nejvyšší číšník, pak purkrabí Loketský a purkrabí Pražský. Žalozpěv nad smrtí Viléma Za- jíce z Valdeka viz Prameny dějin českých III, 229 a 230. — *) Dne 14 srpna. — ?) Lubava. — *) Srovnej Palacký, Děj. národu česk. II, 1 str. 443. — 5) Ještě 10 září jsou od krále Jana vydány listiny v Praze, 22 září vydává však již listiny v ležení u Olešnice. — *) Sommerfeld ve vládním okresu Frankfurtském, jižně od Frankfurtu nad Odrou. — 7) Knbin (Gaben). *) Wabarie 2 a tak nize. — °°) citra 1. — ) repperit 1. — ® Ratishonam 2. — *) Ludewici 2. — ') Waldeck 2. — *) Epyt. 2. — !) pungn. 2. — ") nomen est 2. — ") Tu vkládá 2 ještě tyto dva verse: Non est in berna Wilhelmus Lepus walt 2. —- *) inpung. 29. — ") comodi 2. Domini, mallet fore verna, fuerat rapiens veluti mus. *) Brandenwurgensis 2 a tak niże. — P) exstilerat 2. — *) variis 2. — *, civ. occup. 2. — *) Lussacie 2. — Summer- 

Strana 255
1319 1319 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. cionibus, tandem ad capitulum nostrum cum magna ipsius reluctacione introducta, *) cum pas- sio secundum Matheum per fratrem Theodoricum priorem super ipsam legeretur, per modum ster- nutacionis auxiliante divina gracia liberata est, statimque, que prius capite et") toto corpore quassabatur, obstetricante dextra Excelsi velut in ietu ") oculi disciplinata et quietissima vi- debatur. Interrogata vero hec eadem mulier, qualiter haberet, respondit: Valde bene. Ego, inquit, vestris precibus corpore quidem " sum sanata et mens mea est quodam") spirituali lu- mine mirabiliter illustrata. Altera autem die confessione facta, communione sancta percepta sana mente et corpore ad propria est reversa. Hoc quoque*) anno circa festum beati Mar- tini?) obitus domine Beatricis, regine Vngarie, Johanni, regi Boemie, suo fratri certis est nun- ciis intimatus. Iste annus ex clemencia salvatoris nostri uberrimus in vino et blado fuit, in pluribus locis mensura siliginis, que strich vulgariter ?) dicitur, pro uno grosso Pragensi denario ven- debatur. Capitulum IX. Annus Domini MCCCXX*. De recessu regis Boe- mie, de morte Moguntini archiepiscopi et coro- nacione regis Polonie et pluribus*) aliis. Anno Domini MCCCXX* in die sanctorum Innocentum?) ad vesperam crepusculo crebres- cente sub silencio nemine consciente Johannes, rex Boemie, de Praga cum paucis egrediens versus Lucelburg^ iter arripuit,*) ubi per huius anni circulum permanens cum Remensi ?) ac Leodiensi episcopis, atque cum aliis principibus, comitibus et vicinis interea prelia multa per- egit. Henricus vero de Lypa,") per Johannem re- gem regni tocius capitaneus et tutor constitutus, pacem in regno competenter ordinat divino ami- 255 niculo adiutus. Annus iste ut preteritus bene- dictus est a Domino, quia humane nature ne- cessaria de levi habentur precio, et bona com- parabilia') sunt de foro. Revixit gens misera et exultat, que ante annos tres in via hinc inde passim emortua pre fame iacebat, unde dicitur): Laus tibi sit Christe, quod tale iugum male triste Nunc amovisti, quia munera larga dedisti, Et benedixisti fructus, quos ante dedisti Tu nimium parce, nobis de cetero parce. Eodem anno XII? kalendas Maii *) Otta- karus secundogenitus Johannis, regis Boemie filius, moritur et in Aula Regia ad pedes fun- datoris cum Johanne et Guta, ^) eiusdem funda- toris pueris, de capella beati Jacobi translatis in uno tumulo sepelitur. Eodem anno nonis") Junii ?) reverendus pater,^) dominus Petrus nacione Treuerensis, Moguntinus archiepiscopus, expertus et excellens medicus, sapiens principum consiliarius, vir in omnibus eventibus mundane conversacionis for- tunatissimus presenti seculo valefaciens, etate senili confectus de carnis ergastulo spiritum ex- alavit extremum. Iste presul affabilis ad funda- cionem monasterii Aule Regie propter fundato- rem affectum habuit favorabilem, unde in ea duo altaria cum choro et ecclesia devotissime Domino dedicavit. Quantus et qualis iste vene- rabilis antistes fuerit, non dico in persona, quia pusillus, sed magis sapiencia, sciencia et poten- cia, quia magnificus, precedens aliqualiter pate- facit narracio, quia de ipso scripta sunt plurima in hoc libro. Prepositus Treuerensis erat, post Wyssegra- densis, Pastor Winnensis") et presul Basiliensis, Moguntinensis erat hic, cum Junius ensis Rictibus *) extensis rapit hunc, hic utique mensis !) Kolem 11 listop. — ?) Dne 28 prosince 1319. — ?) Remeásky a Lutišský biskup. — *) 20 dubna. — *) Dne 5 června. *) introducta est 2. — 7) capite et nemá 2. — *) velud in ictu 2. — *) quidam 2 — *) quoddam 2. — *) ne- má 9.— ^) nemá 2. — *) quibusdam 2. — *) Lucelburk 2 — *) arripit 2. — *) Lyppa 2. — ') conp. 2. — *) dicimus 2. — ') ammovisti 2. — ") Gutta 2. — ") nonas 2. — *) nemá 2. — ») Wennensis 2. — *) rettibus 9. 1320 

Strana 256
1320 256 Est gravis offensis et fletibus hac") nece pren- sis! Prosper in inpensis fuit ipse. Moguncia flens sis, Hac, necdum sensisti, quantum*) morte dolens Sis, Fructibus inmensis aderat sibi causa forensis, Dotibus ostensis pius huic rex omnipotens sis. Eodem anno in festo translacionis beati Benedicti ') abbatis devotus et venerabilis pius pater dominus Heydenricus, abbas Scedelicensis, postquam XL annis honestissime abbatizaverat, in capitulo Aule Regie coram domino Johanne, Waltsassensi abbate, regimen abbacie cunctis fere flentibus, qui aderant, resignavit. Huic ho- norabilis dominus Fridericus de Saxonia oriun- dus in abbacie officio est substitutus. Non diu vero") postea, videlicet X? kalendas Novem- bris,?) plenus dierum et bonis operibus pre- dictus dominus Heydenricus spiritum Deo tra- didit et in Domino feliciter obdormivit. Eius- dem abbatis temporibus monasterium Scedeli- cense in spiritualibus et temporalibus diviciis et edificiis laudabiliter profecit, quia benedic- cionem suam in lucro montanorum largiter Deus dedit. Abbas iste magnus in dileccione princi- pum habebatur et in opinione populi, haud") dubium, nisi maior sit in conspectu Dei. Plures adhuc vivunt et testes mecum sunt, qui in ip- sius vita et moribus exemplaribus plurimum in virtutibus profecerunt. Opera patris istius mag- nalia,j que per eum Dominus voluerit fieri, in precedentibus tractatibus poterunt reperiri. Epitaphium") ipsius tale est: Hic Heydenricus, pius Altitonantis amicus, Iam braviis prensis iacet, abbas Scedelicensis, ") Cunctis dilectus, per quem locus hic bene rectus Quadraginta fere fuit annis, hine michi flere, Sed sibi ridere fit, spero me quod habere PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Nunc habet hic letus, quia de celis ope fretus In terris vitam duxit virtute politam. Pervigil orabat, ieiunia continuabat, Affatu mitis fuerat, quasi florida vitis. Ex humili more multos implevit odore, Eius erat nota bona mens, vicinia tota Hunc fatur mundum, similem nec habere se- cundum. per eum raro fore missas, Has cum complevit, ob cordis gaudia flevit, Quando requisivit locus aut tempus, bene scivit Esse suis letus et cum gravitate facetus. Quod quis querebat in eo bonus, inveniebat, Dona Dei nactus est, omnibus omnia factus: Principibus gratus, populis cunctis adamatus, Ipse labore gravis sibimet reliquisque suavis. Viribus exhaustum — corpus faciens holocaustum Acceptum Christo,") qui patre latebat in isto, Perfecit plura bona facta satis sibi dura, Que non fecisset, ope si Christi caruisset. Hoc opus ecclesie noviter sub honore Marie Primus construxit, hec ei sit dux, ubi lux sit, Anno milleno terceno currente viceno Ipse die decimo | mensisque Novembris ab ymo Conscendit sursum, victurus denique rursum. Salves tunc et nunc semper, celi pie rex, hunc, Et nos propter eum tempus duc ad iubileum, Sic ut letemur et secum congratulemur. Hoc anno Lokotko,* dux Sandomerie, a sede apostolica obtinuit coronam regalem Polo- nie,?) et in preiudicium regis Boemie insigniri regio diademate super regnum Polonie ab Gnis- nensi?) archiepiscopo in Cracouia se permisit. Incepitque*) statim denarium sancti Petri de uno quoque capite humano sedi apostolice deci- maliter solvere, qui antea longo tempore dene- gatus fuerat, ut dicitur, de facto, non de iure. Verumptamen quia duces Slesie hunc dare deci- malem denarium denegant apostolico, ipsorum dominia usque hodie stant sub ecclesiastico interdicto. ?) Vidimus obmissas ?) Dne 11 července. — ?) Dne 23 října. — ?) Raynaldus, Aunales eccl. XV, 188. — *) Hnézdno. — 5) Knížata slezská bránila se placení peníze svatopetrského a proto dána byla do kletby a sproštěna jí teprv r. 1343. *) ac 9. — ") quoniam nunc morte 9. — *) fere 2. Po straně pozdější ruka ptipsala: Salve sanata facies nostri redemptoris, in qua nitet species Domini amoris inpressa. — ") haut 2. — "*) epytaph. 2. — *) Czedeliez. 2. — 7) tri- sto 2. — *) Lotkoco 2. — *) Incipitque 2. 1320 

Strana 257
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 257 De pastoribus et regibus Romanorum. Surrexit hiis temporibus quidam plebeius populus de Gallie diversis partibus congregatus circiter quadraginta milia virorum, qui se pa- stores nominabat, transfretareque mare gestiens et passagium facere concepcione devota, tamen erronea proponebat. Qui cum in Auinionam") ante Johannis pape pallacium cum turmis suis venisset*) et thesauros ecclesie pro generali passagio reservatos cum impetu requisisset, papa mox tanti erroris principio resistens hunc erra- bundum dispergi exercitum mandavit et ipsum sub anathemate reprobavit. Hic populus sic di- spernitur, quod quo venerit, ignoratur. Hoc anno iterum exercitus validus duo- rum regum Romanorum, Friderici videlicet de Austria, et Lodowici de Bawaria prope civitatem Argentinam 1) in Alsacia convenerunt, et non conflictum, sed multitudinem pauperum in suo transitu fecerunt. Et sic plena malis durat contencio talis, Hoc 1) Christus faciat, pax inter eos cito fiat. Capitulum X. Annus Domini MCCCXXI“. De processu Johan- nis regis et quibusdam aliis. Anno Domini MCCCXXI° Johannes, rex Boemie, de comicia sua Lucelburgensi reversus Pragam in octava Purificacionis beate Virginis 2) est ingressus, qui elapsis diebus quindecim tor- neamentum, *) ad quod plurimos nobiles voca- verat, in foro Pragensi habuit, in quo de dex- trario graviter cecidit, in lutoque maximo diu- cius volutatus, equorumque pedibus immaniter) conculcatus, tandemque quasi semivivus sceno- lentis armis et vestibus totaliter deformatus de multitudine fuerat vix extractus. Ad hoc mise- rabile spectaculum aliqui fecerunt planctum, ali- qui vero plausum. Per hanc sinistram sortem 1321 suscepit rex dolorem in corpore, sed non mortem. Eodem anno XV kalendas Aprilis 3) obiit Ma- theus comes de Trencz. Quis, qualis et quantus exstiterit, precedens narracio in multis locis ostendit. 4) Quo defuncto Karulus, rex Ungarie, municiones eius pugnando 5) optinuit, eo quod hostis eius exstiterit cuncto tempore, quoad vixit. Hoc anno iterum Johannes, rex Boemie, ad comiciam suam in vigilia beati Johannis bapti- ste cum paucis clandestine revertitur, et Bou- slaus, 5) dux Slesie de Lignicz, 5) capitaneus regni efficitur, variisque debitis et negociis inbrigatur. Interrogatus vero rex, quare in regno non ma- neret, respondit: 1) Quod solum natalis patrie dulcissimum sibi foret. 6) Hoc anno in die beatorum Johannis et Pauli martirum7) feria VI eclipsis 5) solis exstitit, que ab hora prima usque ad horam terciam perdu- ravit. Qua facta statim postea omnium in terra nascencium grana et semina, que ante optime fuerunt disposita, sunt quasi visibiliter diminuta. Subsecuntur maxime inundaciones fluminum, que fecerunt in campis, civitatibus, muris et villis magnum dampnum. Hoc anno ego ipse plurimas Reni et Gallie partes pertransivi et omnia leprosoria seu lepro- sorum habitacula igne concremata conspexi. Ipsi enim leprosi, qui in eisdem partibus poterant inveniri, pariter sunt cremati. Insonuerat nam- que fama publica, quod ipsi leprosi per Judeos et Sarracenos pecunia corrupti Christianis da- rent et occulte ministrarent in aquis, in puteis et 1) fontibus toxicum et venena. Ob hanc cau- sam vidi plures puteos et fontes in Gallicanis m) partibus humo tunc repletos et clausuris supe- rius cautissime coopertos. Epistolam vero pa- palem, ut creditur, causam et materiam huius negocii continentem in Morimundensi monasterio a quodam, qui eam se habuisse fatebatur a Ro- mana curia, propria manu scripsi et hic de verbo 1320 1) Štrassburk. To se stalo na konci měsíce srpna a na počátku září. — 2) Dne 9 února. — 3) 18 března. — 1) Viz str. 223. — 5) Správně Boleslav Lehnický, který měl za manželku Marketu, sestru královny Elišky, byl tedy sva- kem krále Jana. — 6) Napodobení Ovidových epišt. Ex Ponto I, 3, 35. — 7) 26 června, kterého dne bylo skutečně za- tmění slunce. b) Auionam 2. — °) venissent a niže requisissent 2. — 4) hec 2. — *) tornamentum 2. —*) inman. 2. — 5) pung- nando 2. — b) Wouslaus 2. — 1) nemá 2. — 2) ecclipsis 1; ecclypsis 2. — 1) et in fon. 2. — m) Calicanis 2. 33

Strana 258
1321 258 ad verbum hanc in^") cetera annotavi. Utrum autem eadem epistola ex certa sciencia domini pape processerit, pro certo nescio, sed hoc?) discutere legencium iudicio derelinquo. Epistola?) de leprosis. Johannes episcopus, servus servorum Dei, universis in Christo fidelibus, presertim neophi- tis et cathecumenis ac omnibus christianitati adherentibus, ad quos presentes litere bulla sedis apostolice premunite pervenerint, salutem et apostolicam benediccionem. Filii, quos genuit sibi Christus non per sanguinem hircorum aut vitulorum, sed per suum proprium sanguinem, cum à dampnacionis crimine mortalium versa vice in sua cruce, unda sacrosancti sui sangui- nis nos redemit, noveritis absque hesitacione aliqua infideli, quod nos a sapientissimo et chri- stianissimo barone, dilecto filio nostro Philippo comite Daniou, filio secundum carnem victorio- sissimi viri, domini Karuli de Valois, habuimus et recepimus et coram nobis et confratribus nostris cardinalibus in pleno consistorio de verbo ad verbum legere fecimus quasdam literas legit- timas et integras, in quibus continentur, que secuntur in hunc modum: Sanctissimo *) ac beatissimo in Christo pa- tri ac domino, domino Johanni, s. Romane eccle- sie summo pontifici, omnibusque Christi alump- nis Philippus comes Daniou.") Sanctissimo, in- quam, patri nostro") predicto cum inclinato sanctorum pedum osculo supplicem *) per omnia famulatum et dictis alumpnis Christi eidem sub- jectis non fictam, sed remissivam ") in ") Domino caritatem. Innotescant omnes in Christo fideles apud Deum, quod anno Domini MCCCXXI" die Veneris post Nativitatem b. Johannis baptiste ') facta fuit horribilis eclipsis " solis in comitatu Daniou ?) et Detarainne, *) ita quod fere per qua- tuor horarum spacium illius diei sol esset in- flammatus et rubeus tanquam sanguis, et in nocte illius diei luna foret deturpata et obscu- rata velud saccus, ita quod crederent habitato- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. res terre esse in novissimo fine mundi. Nec non et in ipso die audita fuerunt incogitabilia toni- trua et ineffabiles coruscaciones vise, sic quod plurimi viderunt quam plurimos ignium globos de celo super terram et super domos cadentes, ita quod tecta palea cooperta in quibusdam lo- cis sunt conbusta. Et fuit visus quidam draco terribilis in aere, cuius flatu et anhelitu fetido gentes non modice sunt extincte. Insuper et terre motus fuit in quibusdam locis et alias, quod tota") terra tremeret, ita quod tremore ipsius quam plurima hospicia super mare An- glie situata corruerunt. Interea in crastino illius diei in comitatu memorato nostre gentes cepe- runt Judeos propter impocionaciones, quas") con- tra christianitatem perpetrarunt, invadere, et inde scrutantes diligenter domos ipsorum Judeo- rum, in domo cuiusdam Judei, cuius nomen Ba- nanias, *) in ^) secreciori domus sue loco, in quo- dam forti scrinio, quo thesaurum et secreta sua reponebat, inventa fuit quedam pellis mutonina intus et foris hebrayce conscripta, cuius paten- tis litere sigillum tale erat: laqueus huius si- gilli erat de serico puro coccineo, sigillum an- nexum de auro probatissimo in pondere XIX Florencie florenorum. In ipso sigillo summatim et brevius procedendo imago Christi crucifixi elevata subtili opere erat sculpta et quidam Ju- deus sive Sarracenus horribilis incurvatus per summitatem cuiusdam scale brachio crucis ap- podiate cum duabus manibus femoralibus re- tractis super genua secreciora suarum nacium, quod sordidum est dicere, ante dulcis Christi faciem collocando; cuius littere tenorem gentes nostre minime curassent, nisi repente et ex casu illud sigillum longum et latum percepissent. Scripturam vero huius litere nobis exposue- runt duo Judei baptisati, presertim et idem Ju- deus Bananias cum sex aliis Judeis in litera- tura Judaica satis peritis; non tamen voluntarie sed vi et metu. Quum tamen fuerunt graviter segregati positi in questionibus et tormentis et pro constanti dicti Judei in huius litere exposi- !) To by bylo dne 80 června; srovnej ale poznámku *) na předešlé stránce. — ?) Anjou a Touraine. ») inter 2. — *) hec 2. — ») Dle Palackého jest list tento v ruk. 1 jinou rukou psán, ale od spisovatele opravován. — 3) serenissimo 2. — ") De moy 2. — *) modo 2. — *) Misto suplicem per omnia má 2 supplicacione. — ") firm. 2. — ") in Domino nemá 2. — ") ecclypsis 9. — *) Detacaraine 2. — 7) nemá 2. — *) quod 2. — *) Bananyas 2 a tak niZe. — *) et in 2. 1321 

Strana 259
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 133 cione satis sufficienter unum *) et idem dicebant vel quasi similia loquebantur, que omnia trans- tulerunt tres periti Christiani clerici in theo- logica veritate de lingua hebrayca in latinam, prout diligencius potuerunt, que verba fuerunt talia et tot et tanta. ?) Gloriosissimo ac prepotentissimo circuli hu- ius mundi domino, domino Amicedich, regi tri- ginta et unius regnorum, videlicet de Ihericho, de Yerinocho, de Irlerein, de Lobna, de Lachie, de Gazer, de Ebron, de terra Yessen, de Basan, de tota terra montana, de Cadesbarne, de uni- versa Etheorum, Ammoreorum, Gebuseorum, He- reseorum et Eueorum usque ad radices Arnon in terra Maffe et ceteris regnis ad nostram edi- ficacionem modicam recitandis, tam soldanis et admirandis, precipue Zabyn soldano de Azer et Yodab, admirando de Abdon et Senneren, exer- cituum milicie vestre principi, omnibusque auri- culariis, coadiutoribus, accessoribus et subregi- bus vestris Bananias Hebreus cum toto populo Israelitico inclinatissimam subieccionem perhen- nem cum promptissima obediencia debitaque de- vocione. Prepotentissime mi rex cum prenomi- natis vestris magnatibus, satrapis et baronibus. Cum iam dudum a plasmacione mundi anno sex millenario ducent. nonagenario quaternario et deinceps pluries vestra excellentissima regia maiestas per mediatorem vestrum, subregem de Granata, et ipsius sapientes michi et populo Hebrayco supradicto benigniter dignata est cum nobis facto federe perpetuo intimare, quod sancti patres nostri, videlicet Enoch, qui translatus fuit, et Helias, qui vidente et testante discipulo suo Heliseo in paradisum in curru igneo fuit subvectus, publice apparuerunt vestris gentibus in monte Thabor ipsis doctrinam legis nostre allegando et docendo, nec non in quodam con- cavo convallium montis Sinay inventa est archa nostra testamenti, quam archam cum ingenti devocionis tripudio et iubilacione cum inestima- bili equitum et peditum gentis vestre in qua- dam vestra principali civitate, que vocatur Ay, fecistis honorifice deportari, et in ipsa dicta archa 259 ipsam reverenter aperiendo invenistis manna, quod nobis Deus in deserto dedit, sanum, mi- rabiliter odoriferans ac eciam incorruptum, cum virgis Moysi et Aaron et tabulas legis nostre lapideas digito ^) Dei sculptas, que omnia supra- dicta et miraculosiora et mirabiliora in dicta terra vestra ob devocionem gencium perpetra- runt, asserentes firma fide, quod non est alius Deus preter magnum Deum nostrum, quia locu- tus est nobis in monte Sinay ore ad os, sicut solet amicus amicabiliter loqui ad amicum et affectuosissime desideratis circumcidi et ad le- gem nostram, quam ipse Deus non alius dedit nobis redire bono animo et converti, et quod redderetis nobis terram supradictam fluentem mel ac lac, quam Deus repromisit, si videlicet aliquo cauteloso ingenio gentem christianam, que credit filio cuiusdam mulieris simplicis et pauperis de lege nostra, que vestram heredita- tem et patrum vestrorum usurpando minus iuste, sj inquam eandem sub iugo eterne servitutis vestre domaremus, et presertim ponetis nos in possessione libera et pacifica de civitate magna Ierusalem et de Iericho et de Ay, iu qua re- quiescit sanctissima archa, si possemus vos in- tronizare super thronum regni*) et preclare ci- vitatis christicolarum Parisius, et quod ad omnia ista percipienda in onmibus iuvaretis nos. In- terea, sicut valetis agnoscere per predictum no- bilem vestrum subregem de Granata, super hoc adhibuimus unam callidam et subtilem caute- lam, quia posuimus venena in pocinaciones ex corruptis et pulveres de malis et amaris herbis et de sanguinibus reptilium *) venenosorum in suis aquis, puteis et cisternis, fontibus et quibus- libet fluviis, ut ipsi christiani suo tempore, unus- quisque secundum complexionis sue qualitatem vapore corrupto predictorum venenatorum morte innaturali extinquatur, et maxime propter co- piosam pecuniam nostram per quosdam paupe- res legis ipsorum, qui vocantur leprosi, fecimus fieri istud idem. Sed predicti pauperes miser- rimi leprosi in hiis se simplices") habuerunt: quia aut nobis detraxerunt et accusaverunt aut *) unum ibidem 2. — *) Tu vloZeno slovo: Epistola. — *) digito et sculptas invenistis, que 2. — *) regium 2. — *) reptilia 2. — ^) simpliciter 2. 33* 1321 

Strana 260
1321 260 ab aliis christianis decepti totum factum confessi sunt, ita tamen quod — in quo nobis est exal- tacio — ipsi christiani suos confratres christia- nos leprosos depopulaverunt et penitus destru- xerunt et eidem leprosi christiani suos confra- tres christianos innumerabiles inpocionaverunt — quod est bonum signum, cum omne regnum in se divisum debeat desolari — et eciam propter accusacionem predictorum leprosorum fuimus turpiter capti et crudeliter incarcerati, quod mar- tirium pacienter pro Deo sustinuimus et ab ipsis christianis cottidie sustinemus, ut nobis in cen- tuplum Deus retribuat in futurum, et procul dubio, credimus, depopulati fuisse, nisi grandis noster thesaurus corda eorum in avaricia ob- durasset. Unde aurum et argentum nostrum et vestrum nos redemit,') prout valetis scire ista omnia per predictum subregem vestrum de Gra- nata. Transmittatis nobis argentum et aurum, quia speramus facere maiora, dum aliquod spa- cium pertransierit, si impocionaciones iste ") non benefecerint cursum suum; si autem fecerint, quod optamus, tunc vobis bene notum faciemus, ita quod Deo adiuvante poteritis transfretare mare ad portum Granate et super residuum christianorum extendere magnificum vestrum bra- chium in manu potenti vestra dextera et bra- chio elevato. Et postea sedebitis apud Parisius super thronum et nos similiter possidebimus terram patrum nostrorum nobis a Deo repro- missam et inde erimus sub lege una et sub Deo uno viventes, et non erit amplius in seculo ul- lus dolor nec ulla oppressio in eternum. Unde dicit noster sapiens Salomon: Qui adheret uni Deo, una voluntas est cum eo, et b. Dauid: Ecce quam bonum et quam iocundum habitare fratres in unum.") Sed de ipsis christianis pro- phetavit noster s. propheta Osee dicens: Divisum est cor eorum et ideo interibunt.?) Excellen- tissime regie maiestati vestre transmittimus hoc patens cyrographum per Sadoch, summum sa- cerdotem Hebreorum, et magnum Leonem, satis peritum in sciencia legis nostre, qui vobis ex- ponent melius universa. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Nos igitur Johannes predictus, servus ser- vorum Dei, quoniam quidem intelleximus, quod dilectissimus et christianissimus dilectus filius noster memoratus Philippus de Daniou se pre- parat ad arripiendum iter suum contra illam gentem crudelem Sarracenam propter christiani- tatis exaltacionem et ad vindicandam Christi mortem, eundem vero, in quacunque die iter suum arripuerit, cum sua comitiva ac ipsum post sequentes auctoritate Dei omnipotentis et Virgi- nis, eius matris, ac') beatorum apostolorum Petri et Pauli ex nunc a pena absolvimus et a culpa etc. Hoc anno generosa Deo devota domina quondam regis Ottakari filia, abbatissa ad sanc- tum Georgium in castro Pragensi, dicta Chuni- gundis V? kal. Decembris?) moritur et in suo monasterio, ubi multis annis utiliter abbatiza- verat, sepelitur. Capitulum XI. De nativitate, de morte, de disponsacione pluri- morum; de conflictu duorum regum Romanorum Lodowici") de Bawaria"") et Friderici de Austria, cum incidenciis pluribus. Annus Domini MCCCXXII". Anno Domini MCCCXXII" pridie idus Fe- bruarii?) Johanni, regi Boemie, ex regina Eli- zabeth in Melnico filius tercius nascitur, qui Pragam deducitur et in ecclesia beati Viti tribus elapsis mensibus baptizatur. Iste puer efficitur binomius, nomen ei in baptismate imponitur Johannes Henricus. Hoc itaque nomen compo- situm huic imponitur infanti, ut in eo remaneat memoria sui patris et avi. Fac Deus, ut nomen duplex sibi duplicet omen. Quidquid virtutis fuit illis,") quidve salutis, Huic puero detur et ei sors duplificetur. Rex celi secum sit, id omnes poscite mecum, Hic quod sic crescat, quod cum virtute senes- cat. Eodem anno VI? idus ?) Aprilis?) gloriosa ac virtuosa domina Margareta, Wencezlai,) regis !) Zalm CXXXII, v. 1. — ?) Kniha Ozeáše proroka kap. X, v. 2. — ?) 27 listop. — *) 12 února. — 5) 8 dubna. ") redentur 2. — *) ille 9. — ') ac inde 2. — ”) Ludwici 2. — "°) Wabaria 2 a tak níže. — ") istis 2. — *) kalen- das 2. — ») Wenczeslay 2. 1321 1322 

Strana 261
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1322 seXti Boemie filia, Boleslai ducis Slesie de Lig- nicz uxor legitima, in Grecz puerperio moritur, et in Aula Regia, fundacione paterna, una cum Nycolao, filio suo infantulo, inter monachorum Sedes in medio ecclesie sepelitur. Virtutum merum?) iubar et speculum mulierum, Laudari digna, pia, mitis, tota benigna, Et merito grata, regum ramis generata, Hec Margareta quasi margarita repleta Laudis fulgore, iuvenili mortua flore Non habuit plenos annos sex atque vicenos. Eius cum prole iacet hic hac condita mole. Slesia submissa, laus est tibi, quando ducissa Hec tua sic moritur. Digne claustro sepelitur, Quod pater extruxit, sibi perpes cum patre lux sit. Anno milleno tria C duo iunge viceno, Idibus Aprilis sextis hec migrat herilis Parturiens natum. Deus eius terge reatum, Da sibi solamen, nos dicamus simul Amen. Eodem anno IIII? idus Aprilis ?) elegantis- sima puella Maria, Henrici imperatoris filia, Jo- hannis Boemie regis germana, de regno Boemie, in quo tribus fere annis cum Elizabeth regina decenter permanserat, in Lucelburg") decencia, qua oportuit, est reducta. Demum in festo beati *) Bartholomei?) eadem puella Karulo, regi Fran- Cie, in coniugio legittime copulatur et anno se- quenti in die Pentecostes?) Parisius in reginam Francie sollempniter coronatur. Verumptamen regine priori, ducis Burgundie filie, per eundem regem antea repudiate, apostolice sedis conceditur dispensacio, ut et ipsa nubere valeat alteri viro. Eodem anno mense Julio^) Johannes rex ad regnum Boemie de Lucelburg*) iterum est 261 reversus, ardua negocia tractaturus. Ipse enim rex vicinos principes affinitate sibi attrahere conatus ") pridie idus Augusti ?) Margaretam, ma- iorem suam filiam novem annos non plene ha- bentem, Henrico, duci Bawarie, ducis Stephani filio seniori, matrimonialiter copulavit; Gutam ") vero, filiam suam alteram minorem septennem, Friderico, marchioni Mysnensi,") legittime de- sponsavit. Hec puella cum pauca familia in pa- rentum absencia versus Mysnam deducitur et in castro 5) Wartberch”) sub antique 7) marchio- nisse *) manibus educatur. Regina namque Eli- zabeth cum Margareta, sua filia, quam tenerrime diligit, in Bawariam procedit et in Landeshut cum genero et filia adhuc hodie moram facit. Moratur autem adhuc ibidem regina non solum- modo propter filie dileccionem, sed et propter aliam racionem. Porro ad suggestionem quorun- dam regni Boemie nobilium ipsam reginam odiencium Johannes rex hereditates ad eam spec- tentes plurimas abstulit, ipsas quoque nobilibus suis contulit aut obligacionibus imbrigavit. Adhuc proh dolor apparent signa evidencia, quod rex dissidet a regina. Altera vero Elizabeth, quon- dam regina, de Grecz dicta, multum est ante regis oculos non sine multorum scandalo graciosa. ©) Eodem anno XII? kalendas Augusti ?) quod- dam inopinabile") accidit factum, quod omnibus huius mundi amatoribus merito proficit in exem- plum. Nam honorabilis vir Johannes, Wencezlai regis sexti filius licet illegittimus, regine ex patre germanus, regni Boemie cancellarius, !?) ecclesie Wyssegradensis") prepositus, Pragensis ac Olomucensis *) canonicus, !!) aliisque prebendis ac municionibus preditus, honoribus secundum seculum sublimatus, familia multa stipatus, re- !) Dne 10 dubna. — ?) Dne 24 srpna. — ?) 16 kvétna 18323. — *) Dne 24 července dána byla od něho na ce- stě do Čech v Chebu listina klášteru Oseckému. — 5) 12 srpna. — 5) Vartburk. — 7) Eliška, matka Fridrichova. Ale z manželství toho nic nebylo; poněvadž v lednu r. 1323 ujednala tato stará markrabinka Eliška sňatek s dcerou řím- ského krále Ludvíka Bavorského. Viz spis Weechův: Kaiser Ludwig der Baier und Künig Johann von Bôhmen str. 114. — *) O sblíZení se krále Jana s Eliškou, vdovou po králích Václavovi II a Rudolfovi, svědčí více listin té doby jí králem Janem daných a všelijaké milosti poskytujících. Srovnej u Chytila Cod. dipl. Mor. VI, č. 149, 152, 182 a jiná. — 9%) 21 července. — 9) Jan, probošt vyšehradský, byl zvláštní rádce své sestry, královny Elišky, i zdá se, že nenávist, již král Jan měl té doby k manželce své, i na něho přešla. Jako probošt vyšehradský byl ovšem i kan- cléřem království Českého. — '!!) O kanovnictvích probošta Jana viz dispensi papeZe Jana XXII v Chytilově Cod. dipl. Mor. VI, č. 146, 153 a 154. 3) morum 2. — ") Lucelburck 2. — *) nemá 2. — *) Lucelburck 2. — ") conatus est 2. — ") Guttam 2. — *) Michs- nam 2 a tak ob fadek niże. — 7) Barberck 2. — *) marchionesse 2. — *) inoppin. 2. — *) Wischegrad. 2. — *) Olomune. 2. 

Strana 262
1322 262 pente ac inopinate a rege Johanne Prage capi- tur, omnibusque per eum dignitatibus degra- datur et quasi latro, ut mortem unam detesta- bilem eligat, minis compellitur et terribiliter coartatur. Imponit rex ei, quem familiarissimum habuerat, fraudem et dolum, et quod iniquum Sibi prebuerit consilium, per quod periclitari potuerit rex et regnum. Ille verecundia et ter- rore vehementer concutitur, quasi exanimis ef- ficitur, et quid respondere ad tam inopinabilia problemata debeat, ab ipso penitus dubitatur. Ipsum, qui circumstant nobiles, instigant, ut ac- cusacionem regis fateatur fore veram, ut sic saltem mortem evadat severam. His assentit, se reum dicit et super hiis graciam regis querit, post multas contumelias et terrores, quos pas- sus est a rege et a quibusdam regis consiliariis, capitur et Prage in domo Cruciferorum de domo Deutonica custodie mancipatur; sequenti die de- curso ad vesperum noctis tempore de custodia egreditur clandestine et fugit, fuitque in Bawa- ria?^) quinto die. Rex ab eo, licet fugerit") omnes prebendas et dignitates eciam a domino Johanne papa ex certa sciencia roboratas ab- stulit, quas) mox aliis de facto contulit et donavit. Quod sequitur, specta, quod et imminet,*) ipse respecta. Spectans exspecta, modo sunt tibi plurima tecta Que cito tu clare cernes, nescit quia stare Istius cursus mundi, sepissime rursus Hic redit ad prima, fuerat qui tractus ad yma. Hec tibi sint nota, stat in hoc sentencia tota, Quod rota fortune variatur in ordine lune; Nullus scivisset, nec credere mens potuisset, Quod tam sublimis vir tam cito staret in ymis. Omnipotens Dominus faciat, quod et ille") su- pinus Surgat prelatus ex invidia puto stratus. Hoc dimittamus, modo res alias adeamus, ) Que prope nos facte nuper sunt atque peracte. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. De prelio. *) Eodem anno duorum regum Romanorum, 1:2 Lodowici videlicet de Bawaria et Friderici de Austria, dampnosa contencio, que annis octo totam Alemaniam") graviter oppressit, inter- veniente conflictu durissimo conquiescit Nam hii duo principes fortibus coadunatis exercitibus iuxta oppidum Muldorf, ") in Salezburgensi dyo- cesi situm, prope castrum Dornberch ?) et iuxta fluvium Ysen pariter convenerunt et in die beati Wencezlai martiris ?) acerrimum prelium com- miserunt. Porro Lodowicus Johannem, regem Boemie, Henricum, ducem Bawarie, huius regis generum, ac Bernhardum, ducem Slesie, in sua parte secum habuit; comitum vero et nobilium numerus de diversis partibus magnus fuit. Com- putabantur in parte Lodowici mille octingenti dextrarii, quibus insidebant viri nobiles galeati, ?) peditum vero et sagittariorum turba ad quatuor milia, ut dicitur, fuerat computata; ex parte vero altera Fridericus Henricum, fratrem suum, Austrie ducem, habuit secum, et exercitum pugnancium copiosum, mille quadringentos viros secum habuit galeatos, circiter quinque milia Vngaros et pa- ganos, pedites quoque secum plurimi fuerunt, qui ipsum viriliter adiuverunt. Exercitus istius Fri- derici in colle tutissime se locaverat, et Leupoldi ducis, eiusdem Friderici fratris, adventum cotti- die de Sueuia") exspectabat. Idem enim dux Leu- poldus secum?) de Sueuia mille ducentos viros galeatos cum copiosa multitudine adduxerat, sed ad fratrem suum, Fridericum regem, ipsum venire aqua interfluens prohibebat. Expense Bawaris deficere incipiunt, sed Australibus superflue fue- runt. Cum itaque exercitus iste duplex contra se ex") adverso iaceret, nullusque de ipso utro- que exercitu ad pugnandum efficaciter se moveret, irruit spiritus fortitudinis in Johannem, regem Boemie, veluti in Sampsonem, qui coram omni- bus suis, qui aderant, nobilibus huiuscemodi protulit sermonem: Ecce adest ille Fridericus, !) Mühldorf na Innu, s nímž Isena téměř souběžně jde. O bitvě u Miihldorfa viz pojednání Pfanneuschmie- dovo: Die Schlacht bei Mühldorf, Forschungen zur deutschen Geschichte str. 43—104. — ?) Dne 28 září. *) Wabaria 3. — *) fugeret 2. — *) quasi 9. — ®) inmin. 2% — *) ista 2. — !) audiamus 2. — *) De prelio duorum regum 2. — ") Ludw. a tak stále 2. — ") Alamaniam 2. — *) Dorenberck 2. — *) galleati 2 a tak niZe. — ») de Sueuia nemá 2. — *) Leup. secum nemá 2. — ") ex adverso — efficaciter se nemá 2. 

Strana 263
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 263 1322 dux Austrie, qui me in eleccione mea, quam in personam domini Lodowici, regis Romanorum, iam presentis legittime transfudi, conatus est hactenus impedire in preiudicium regni mei; imperium per tirannidem hucusque laboravit sibi subdere; de hac violencia aut de mea vita oportet nunc utique finem esse. Ipsum Lodo- wicum regem rex iste*) incitat ad prelium, universumque exercitum iubet in crastino esse paratum. Mane facto rex Boemie missa audita, munitusque prius sacrosancte eucharistie*) sa- cramento, bellum cum suis viriliter inchoat, feliciterque consumat, triumphum reportat. Haut dubium quin *) sanctus Wencezlaus, Boemorum patronus, cum suo presidio tunc affuerit, in cuius festo princeps sue patrie pro pace, pro vita et pro patria dimicavit. In hoc bello durissimo, quod fere*) die duravit integro, Fridericus rex cum suo fratre capitur Henrico, magnaque pug- nencium *) occiditur multitudo. Sic itaque Lodo- wicus rex divino fretus iuvamine ex opitulacione Johannis, regis Boemie, hac die palmam victorie de hostibus optinet gloriose. De parte utriusque exercitus MC, ut dicitur, occisi viri in loco prelii mortui sunt inventi, inter quos inventus est Plihta *) Bohemus, 1) baro *) strenuus et famosus ; equorum tria M sunt occisa. De exercitu Fri- derici Australis preter interfectos in prelio mille quadringenti viri nobiles capti sunt, reliqui fugerunt. 1) Sed et ipse Fridericus Australis per Fridericum, purcgravium b) de Nurenberch, captus et per eum Lodowico regi presentatus, a rege ipso ad castrum, quod Truisnicht 1) dici- tur, 2) per Wigilmum*) vicedominum 1) deduci- tur et ibidem vinculis mancipatur. Et quodam forte presagio hoc castrum tali nomine Truisnicht, quod interpretatur inopinabile, vocatum est, eo quod Australes et alii quam plures de ipsorum victoria quasi certi fuerant et terras adversario- rum veluti iam captorum inter se quodam dis- tribucionis funiculo ante inicium prelii divise- runt, nescientes scriptum: Quod varii sunt even- tus bellorum, et quod de celo victoria est. 3) 1322 Henricus vero dux Austrie, cui presignatum fuit, quia rex fieret Boemie, in Burgilnio5) castro regio 4) sedet captus. Hoc est inicium malorum ducatuum Austrie et Stirie, que sexaginta annis pre multis terris diviciis, potestate floruerunt et pace. Adhuc liberos hee terre habent duces tres uterinos fratres: Leupoldum, Ottonem, Albertum; hii diligenter laborant, ut duos cap- tos suos germanos de vinculis educant. Rex Johannes vicesimo die post triumphum Pragam ingreditur, letanter suscipitur, clerus cantat, so- nus campanarum intonat, populus letatur, tota civitas iocundatur. Est igitur leta Praga, leticiaque repleta, In terra tota fit 1) hec victoria nota, In quovisque vico fit laus et honor Lodowico Atque Bohemorum regi; cum laude sonorum Dat populus plausum, quia pugnandi dedit ausum. Australes tantum lugubrem faciunt sibi cantum, Hunc amiserunt, cum quo quasi rege steterunt, Sic dux Henricus et rex pariter Fridericus Ducuntur capti, modo sunt bellis minus apti. In castris resident et propter vincula strident. Nunc scio, quod belli sors est incerta, repelli Crebro conspicimus retro, quibus exstat opimus Et bonus incursus primus, sepissime rursus Letos in fine vidi, quos ante ruine Tradi credebam desperatosque videbam. Scit, quod de celis victoria, quisque fidelis. Quos vult, hos punit, cum vult, hostes Deus unit. Omnina sunt gentis sub nutibus omnipotentis, Cui benedicamus et ei laudes referamus: O rex invicte, Deus alme, Deus benedicte, Te collaudare fac nos et semper amare, Ut sancte turbe celi iungamur in urbe. Eodem anno inundacio maxima fuit aqua- rum, ita quod aqua Mysa 5) septies exivit alveum suum et per campos lacius se diffundens, agros 1) P. Plichta z Žirotína. Viz o něm Prameny dějin českých III, 228. — 2) Trausnice. — 1) Dle I kn. Mach. kap. III, v. 19. — 4) Křivoklát. — 5) Mže č. Berounka. *) ista mittat ad prel. 2. — 5) eukar. 2. — 1) quoniam 2. — ") fere uno 2. — *) pungn. 2. — 7) Philchta 2. *) nemá 2. — 2) fugierunt 2. — b) nemá 2. — *) Nuerenberck 2. — 4) Trusnicht 2 a tak níže. — *) Wiglinum 2. — *) vice- dominium 2.— 5) Burglins 2. — 1) fit et 2.

Strana 264
1322 1322 1323 264 destruens maximum in segetibus fecit dampnum. Est eciam hoc anno in quibusdam Reni parti- bus maxima panis caristia, ita quod in Colonia !) Agrippina) mensura siliginis, que Prage strich dicitur, pro una grossorum pragensium venditur Sexagena. Eodem anno Johannes, rex Boemie, de ci- vitate et provincia Egrensi?) pro viginti mili- bus marcarum per Lodowicum, regem Romano- rum, sibi obligatis et de aliis tribus civitatibus imperialibus eidem similiter obligatis pro debi- tis aliis, videlicet?) Aldenburg, ) Zwikwow ) et Citz, ") se nomine imperii intromittit et abinde iterum in die beati Martini*) versus Lucelburg procedit et Henrico iuveni de Lypa ^) regni gu- bernacula recommittit. ?) Capitulum XII. De liberacione ducis Austrie et exilio regine Boemie. Annus Domini MCCCXXIII". Anno Domini MCCCXXIII? in die Nativita- tis 5) Christi Henricus, dux Austrie, anno pre- terito captus in prelio, qui vinculatus ferreis compedibus per ebdomadas octo in castro iacue- rat Burgilino, intervenientibus pactis et tracta- tibus Pragam venit, altera die abinde processit, fratresque suos duos duces in Austria visitavit, qui cum condicionibus et pactis ab ipso duce capto factis nollent acquiescere, Henricus dux Stare volens, quam promiserat, fide, pristine se captivitati in die beati Mathie apostoli 9) cepit ultroneus mancipare. In festo autem beati Bar- tholomei?) subsequente Vngarie et Boemie reges, Karolus scilicet et Johannes, in regnorum ter- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. minis iuxta Albam ecclesiam ) pariter venere. Ibi inter alios tractatus amicabiles, quos insimul habuere, tractatum est, quod idem Henricus, dux Austrie, liberatus de sua extitit captivitate. Promisit vero idem Henricus, dux Austrie, Johanni, regi Bohemie, novem milia marcarum argenti dare ?) et quedam ardua privilegia resignare. Habebant enim apud se duces Austrie privilegia quedam fortissima, in quibus ipsis maiores barones Boemie temporibus Alberti, Romanorum regis, ducum Austrie geni- toris, plura incaute iuramenta fecerant et pro- missa. !?) Hec omnia simul cum privilegiis Hen- rici, ducis Karinthie, que super regnum habuit Boemie, resignare duces Austrie promiserunt ; !!) itaque pro horum certitudine promissorum civi- tas La cum oppido Witra et aliis municionibus regi Bohemie obligatur, et civitas Snoma ?) cum castro, que antea a regno abstracta fuerat, regi redditur et regno iterum adunatur. Eodem anno in die Pasche, que tunc sexto kalendas Aprilis evenerat, !?) Elizabeth, regina Boemie, duas gemellas filias Annam et Elizabeth in Cambia !3) Bawarie?) pariter est enixa. Vovit autem me audiente eadem regina votum Domino, quod Elizabeth nata secundo sub professione ordinis Cisterciensis debeat fieri sanctimonialis. Eodem anno in die beati Ambrosii epi- Scopi'^) Wencezlaus, Johannis regis primogenitus, heres regni Boemie, de Boemia patre iubente ad regnum Francie deducitur, ubi Parisius per Mariam, reginam Francie, suam materteram, suscipitur et legaliter educatur. Eidem octenni puero ibidem puella nomine") Blanca, soror Philippi, regis Francie, de stirpe regia despon- 1) Kolín n. Rýnem. — ?) Cheb. Viz Bóhmer, Reg. k. Ludwig's &. 476. — ?) Altenburk, Cvikov a Kamenici, tedy con- 1328 místo Citz — Zeitz mä se čísti Chemnitz — Kamenice. — *) Dne 11 listop. — 5) 25 pros. 1322. — 5) Dne 24 února 1323. — 7) Dne 24 srpna 1328; ale 22 srpna byl král Jan ještě v Praze, dne 28 srpna datovány jsou jeho listiny v Brně, a sice až do 13 září, potom odebral se asi do Hodonína, kdež vydána byla od něho dne 18 září listina o narovnání mezi ním a knížaty rakouskými, i zdá se, že tito a král Ludvík uherský byli v Holiči asi hodinu vzdálené a jednání mezi oběma stranama že se v těchto městech odbyla. — *) Holió (Weisskirchen). — %) Místo výplaty zastavil vévoda Leo- pold králi Janovi v 9000 hř. stř. města La a Vitoraz, a sice dne 25 února r. 1324. — !*) Narází tu opat Petr patrné na zápis panstva českého r. 1306 učiněný králi Albrechtovi I, že nechtějí nikoho jiného za krále než některého jeho syna, kdyby Rudolf zemřel bez mužských potomků. — !!) Má tu snad na zřeteli list krále Jindřicha Korutanského, daný dne 14 srpna 1308. Viz Reg. Boh. II, str. 942. — !?) Dne 27 března 1323. — !9) Kouba., — '!“) Dne 4 dubna. ') Agripina 2. — *) Aldenberck 2. — !) Czwicow 2. — ”) Cycz 2. — °) Lyppa 2. — °) reconmittit 2. — ») Cznoy- ma 2. — *) Wabarie 2. — ") Slova nomine Blanca, sor. Phil. reg. Franc. jsou po straně přidána. 

Strana 265
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1823 satur. ') Predicta Maria, femina simplex, simplici- tate columbina in die Pentecostes *) in reginam Francie sollempniter coronatur. Circa idem tempus in die Pentecostes, que idus Maii evenerat, Elizabeth dicta regina de Greez monasterium sanctimonialium ordinis Ci- sterciensis prope Brunnam fundavit, quod Aulam Marie nominavit. ?) Circa idem tempus Lodo- wicus, Romanorum rex, filiam suam Friderico, marchioni iuveni Misnensi, ") matrimonialiter co- pulavit.*) Gutha*) vero puella decennis, Johannis filia regis, que in domo Mysnensis marchionis tanquam futura sponsa fere per unum annum permanserat, in Bohemiam est remissa, non sine magna multorum admiracione et displicencia. Circa idem tempus idem Romanorum rex Lodo- wicus filio suo primogenito octenni") Branden- burgensem marchionatum, naturalibus principibus orbatum, contulit et eidem filiam Christofori, regis Dacie, in coniugio copulavit. Eodem anno Johannes, rex Boemie, in die beati Jacobi apostoli Pragam venit de Lucelburg reversus, decimam pecunie tulit ab universis sui regni civitatibus, bernamque recepit ab omnibus et sic cum eiulatu pauperum: vecuniam maximam congregavit. Cum autem rex aliqua debita persolvisset et municiones aliquas a ba- ronibus redemisset, iterum in die beati Galli rex ad suam Lucelburgensem revertitur comi- ciam. Hoc anno toto Boemia facta est velud ache- phala") et pupilla; caruit enim episcopo, rege et regina. Episcopus namque in Romana quasi captivus adhuc tenetur curia, rex in Lucel- burgensi*) conversatur comicia, regina vero cum tribus suis filiabus in DBawarie partibus est morata. Eadem vero regina Elizabeth, vera heres Boemie, licet de radice regum Boemie sit progenita, heredibusque pulcherrimis deco- 265 rata, tamen ex aliquorum baronum invidia per- secuciones gravissimas est perpessa. Ipsa quidem regi Johanni instat, ut dispersum regnum recol- ligat, caste, iuste et pie vivat: hoc regni occu- patoribus fomitem odii amministrat. Unde ipsa, ut devitet periculum mortis, in terris exulat alienis. Manet itaque in Bawaria veluti pere- grina, nulla") penitus a toto regno habens iuva- mina pro expensa. Fuit enim tale regis man- datum, ut regina nullum censum sive fructum recipiat, quousque ipsa revertatur ad regnum. Lodowicus vero, Romanorum rex, avunculus, nec non Henricus, dux Bawarie, gener ipsius regine, multe legalitatis ac humanitatis officia huic desolate regine liberaliter studebant impendere et ut ego ipse vidi, plura solacia cum magua reverencia exhibere. Eodem anno VI" kalendas Decembris ?) obiit Fridericus, marchio Mysnensis,*) lantgravius Thuringie, nepos Friderici imperatoris, Alberti lantgravii filius, in castro, quod dicitur Wart- perch. Iste Fridericus, Mysuensis marchio, iuven- tutis sue tempore multum famosus extitit, ita quod vulgare vaticinium de ipso latissime se diffudit. ) Audivi sepe, cum essem puerulus, quod idem marchio Fridericus imperator potens esset futurus et in clero mirabilia facturus; et dicebatur a vulgo, quod inter scapulas crucem auream haberet apparentem in dorso. Nichil tamen horum verum extitit vel evenit, ymmo *) mirabile quam miserabile fatum") huic accidit marchioni. Porro Adolfus, Romanorum rex, eun- dem Fridericum marchionem ad tantam dedu- xerat egestatem, quod nec unam municionem in toto Mysnensi *) marchionatu habuit, neque equum proprium, in quo sederet, sed quasi vagus et profugus in terra propria circa suos familiares victui necessaria ipse diebus pluribus mendi- cavit. ) Cum autem ad extremam inopiam per- !) Zasnoubeni to stalo se bud dne 8 nebo 15 května r. 1323. Otec její byl Karel z Valois, strýc tenkráte ve Francii vládnoucího krále Karla IV Krásného, jehož otce Filippa byl bratrem. — ?) Dne 15 května. — *) Zakladaci listinu danou dne 1 června podává Chytil, Cod. dipl. Mor. VI, č. 229. — +) Úmluvy strany sňatku toho staly se již v lednu r. 1323. — 5) Markrabě Fridrich s rozkousnutou tváři zemřel dne 17 listop. 1324. — ©) Pověst tato se o něm rozšířila po smrti Konradina a přívrženci strany císařské v Italii vynasnažovali se přiměti mladého markraběte k vý- pravé do Italie, aby se ujal dédictví Hohenstaufüv. — 7) To se stalo po výpravě krále římského Adolfa r. 1294. *) michsnensi 2. — *) Gutta 2. — *) Ottonem 2. — ") velut acephala 2. — *) Luczelburck 2. — 7) nullam 2. — *) Michsnensis 2 a tak niże. — *) ymmo quod 2. — ") vatum, quod 2. — *) Michsnensi 2 a tak niże. 34 1323 

Strana 266
1323 1324 266 venisset, de se ipso ludibrium facere cepit. Ad guendam pastorem, gui gregem in arvis pavit, solus accessit, cui sic ait: Obsecro te, extende manus tuas et capias me. Pastori vero peticioni loquentis, quem minime cognovit, satisfacienti ipsumque per laciniam vestimenti captivi more tenenti marchio sic ait: Nunc cunctis hunc referas sermonem, quod tu Mysnensem captivum habueris marchionem. Ad hec verba pastor ob- stupuit et rem gestam omnibus enarravit. Tan- dem Adolfo, Romanorum rege, mortuo iste mar- chio Fridericus omnem suam terram recuperat, potenterque resurgit et non solum marchionatum Mysnensem, verum eciam Thuringiam suo do- minio usque ad suum obitum subiugavit. Hoc anno in vigilia beati Vrbani !) in nocte tantum gelu fuit, quod segetes, vites vineasque destruxit. Capitulum XIII. De discordiis principum diversorum et morte quorundam et plaribus incidenciis. Annus Do- mini MCCCXXIV. Anno Domini MCCCXXIV? propter hyemis et estatis in calore et humore temperanciam bla- dum ^) et vinum, fructusque arborum optime provenerunt, nisi quod grando et fulmina in diversis mundi partibus tam in occisione ho- minum, quam lesione fructuum passim maxima dampna fecerunt. Tercio kalendas Maii *) grando percussit uno die circa monasterium Aule Regie aliquas segetes et tres vineas meliores. Et quod raro factum est, in vigilia beati Galli?) tot fuerunt choruscaciones et ictus horribiles ful- gurantis tonitrui in monasterio Scedilicensi, 5) quod fere ibidem omnes monachi quasi in stu- porem et exstasim sunt conversi. Hoc anno circa festum Annunciacionis Ma- ria, *) Francie regina, Johannis, regis Bohemie, germana, cum partu moritur et apud sanctum PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Dionysium honorifice sepelitur. Post cuius sepul- 1324 turam Johannes, rex Boemie, Parisius*) venit et cum”) Karulo,') rege Francie, suo sororio, exequias dignas fecit. Huius regine iuvencule obitum hic ideo annotavi, quia*) cum ipsa plu- rimum conversatus, eam esse feminam virtutis consideravi. Et vehementer expavi, cum bunc florem iuventutis, morem senectutis habentem, tam subito precisum audivi. Hec) Henrici im- peratoris filia, Francie regina, XVIII etatis sue anno mortua est. Secreta michi sua dixit quod longo stare suavi cum regnum tale teneret. sors altera, mors operata: sors variatur, spes vacuatur. ") quod mordet et omnia sortis patet hoc: cum mors mala vicit Vitam tam tenere domine. Queat ipsa tenere Ut regnum celi, prece posco?) Maria fideli, Cum sis fons venie, succurre Maria Marie. O mens mundana videas, quod et omnia vana Sunt, que tu cernis, tu iure labencia spernis, Cerne, quod hec domina cadit a vehemente ruina, quod de viciis resipiscas. Hec pia cum vixit, Plurima; speravi, Tempore deberet, Spes fit frustata, Mors operatur, Hoc") opus et mortis, Tollit, spem reicit, Ex nece sic discas, Hoc anno in crastino beati Georgii *) solem orientem et ad nostrum emisperium ascendentem eclipsari conspexi, sed hec eclipsis vix ad unius hore spacium perduravit. Hoc anno circa festum Pentecostes 5) Lodo- wicus, Romanorum rex, filiam comitis Hanougie et Hollandie, puellam tenellam, duxit legitimam in uxorem. Eodem tempore Ottoni, inferioris duci Ba- warie, comitis Juliacensis filia fit matrimonialiter in coniugio copulata. ?) Hoc anno inter Johannem papam vicesimum alterum et inter Lodowicum, regem Romanorum, !) Dne 24 kvétna. — ?) 29 dubna. — 9) 15 října. — *) Dne 26 března 1324. — 5) 24 dubna; kdy skutečně bylo zatmění slunce. — ©) Sňatek tento se slavil v Kolíně n. R. dne 25 února 1324 s Markétou, dcerou Viléma, hraběte Ho- landského. — ?) Jmenovala se Richarda. *) bladium 2. — f) Czedlicensi 2. — *) Parysius 2. — ^) nemá 2. — !') Karolo 2 — *) quia est ipsam plurimum aversatus 2. — !) Hec erat 2. — 7) fatuatur 2. — ") Hec 2. — ?) posce 2. 

Strana 267
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 13:4 discordia, que latuerat, omnibus innotescit et ex hac in sancta matre ecclesia cum scandalo maximum schisma crescit. Hii contra se alter- utrum processus faciunt, quos ubique publicant, et in ipsis processibus, ut patet legentibus, leges et iura allegant. Papa in processu suo Lodowicum non regem sed occupatorem imperii nominat, ac vice versa Lodowicus papam heresi- archam in quadam, quam formavit, appellacione appellat. Ex hoc periculoso litigio scandalum surgit in populo, turbacio fit in clero; sic itaque papa contra regem reges et principes suscitat et contra papam per inobedienciam rex repug- nat. Uterque eorum episcopatus vacantes in Alemania confert, et ut heu hodie apparet, in multis kathedralibus ecclesiis error manet; et non tantum in Alemania, verum eciam plus in Lombardia. Plurimi?) illustres viri nec non ali- que civitates pape se opponunt, clavesque ec- clesie sub excommunicacionis astricti vinculo vilipendunt; contra horum aliquos, ut puta, contra Canem, ") capitaneum Veronensem, et civitatem Medyolanensem tanquam contra rebel- les papa exercitum bellatorum transmisit pluries, ut saltem. gladio domaret materiali, quos sibi subiugare stola non poterat spirituali. Audimus, quod papalis exercitus iam aliquociens, proh?) dolor, ab adversariis sit prostratus, unde pariter petamus et sic dicamus: Ecclesiam rege Christe, piam rege naviculam- que Petri, ne mersa pereat, sed abinde respersa Seismata fac cedant, hanc") ne de cetero ledant. De processu pape contra regem Romanorum Lodowicum. Ut autem") omnibus causa discordie, que inter papam Johannem et Lodowicum, Romano- rum regem, possit patere, hic papalem proces- sum contra Lodowicum factum de verbo ad ver- bum volui annotare: *) Johannes episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis capitulo ecclesie Pragensis salutem 267 et apostolicam benediccionem. Nuper contra di- lectum filium, magnificum virum Lodowicum, ") ducem Bawarie, super eo, quod eleccione sua in regem Romanum promovendum in imperato- rem per quosdam, qui vocem in eleccione huius- modi habere dicuntur, in discordia celebrata per sedem apostolicam, ad quam eleccionis huius- modi et persone electe examinacio, approbacio, admissio ac eciam reprobacio et repulsio nosci- tur pertinere, non admissa nec eciam reprobata administracioni regiminis Romani regni seu imperii se irreventer ac indebite per se et alios ingerebat, de fratrum nostrorum consilio et apostolice plenitudine potestatis presente ") multitudine copiosa fidelium, videlicet VIII idus Octobris processum fecimus continencie infra- scripte: Johannes episcopus, servus servorum Dei, ad perpetuam rei memoriam. Attendentes, quod dum errori non resistit") is, ad quem resistere pertinet, illi uteumque presumitur consentire, quodque plerumque iusticie opprimitur veritas, si defensionis opportune illi beneficium subtra- hatur, profecto nec errori dampnabili consen- tire per resistencie negligenciam volumus, ne- que pati ob defectum opportune defensionis pre- sidii iusticiam opprimi sponse Christi. Dudum Siquidem per obitum clare memorie Henrici, Romanorum imperatoris, imperio Romano vacante principes ecclesiastici et seculares, ad quos — translato ab") olim per sedem apostolicam pre- dicto imperio de Grecis in personam magnifici Karoli in Germanos — futuri Romani regis in im- peratorem postmodo promovendi eleccio pertine- bat, votis eorum in diversa divisis duos, sicut di- citur, iu discordia elegerunt, quibusdam eorum in dilectum filium, maguificum virum Lodowi- cum Bawarie, quibusdam vero in dilectum filium Friderieum Austrie duces, nominando et eligendo ipsos in Romanorum reges, dirigentibus discor- diter vota sua. Verum prefatus Lodowicus ^) a nobis, ad quem sue eleccionis huiusmodi, sicut premittitur, in discordia celebrate ac persone !) Cane I Grande della Scala. ?) plurimum 2. — 3) proch 2. — ') hec 2. — *) nemá 2. — *) Tu vkládá 2: Epistola. — ") Ludwicum 2. — ") presentis 2. — *) resistitur 2. — ") ad 2. — “) Ludewicus 2 a jinde zase jen Ludwicus. 34* 1323 

Strana 268
1823 268 ipsius examinacio, approbacio et admissio, re- pulsio quoque et reprobacio noscitur pertinere, eleccione predicta nequaquam admissa nec eius approbata persona, sicut notoria fama notoriat et publica facti evidencia manifestat, non que- rens, ut deberet, per ostium") ad huiusmodi regni seu imperii conscendere dignitatis fastigium, sed pocius aliunde — nescimus quo ductus vel verius seductus consilio — prefati Romani regni nomen sibi et titulum regium usurpavit, quam- vis priusquam alterutrius eorum per sedem apo- stolicam fuisset approbata vel reprobata per- sona, neutri electorum ipsorum assumere licue- rit nomen et titulum") prelibatum; cum nec interim Romani reges existant, sed in reges electi, nec sint habendi pro regibus nec reges eciam nominandi. Idem eciam Lodowicus eodem presumpto titulo non contentus administracioni iurium regni et imperii predictorum in gravem Dei offensam et contemptum ac manifestam in- iuriam Romane ecclesie, matris sue, ad quam eiusdem vacantis imperii regimen, sicut et in presenciarum vacat, pertinere dinoscitur, nec non et in plurimorum scandalum et rei turbacio- nem et lesionem publice ac anime sue detri- mentum prosilire seque illi inmiscere irreverenter ac indebite hactenus presumpsit et presumit exigendo et recipiendo suo prefato titulo regio fidelitatis in Alemania et nonnullis Italie partibus tam a personis ecclesiasticis quam secularibus, vasallis imperii, per se et alios iuramenta ac de dignitatibus, honoribus et officiis ad eiusdem Ro- mani regni seu imperii disposicionem spectanti- bus pro suo libitu disponendo, sicut proximis hiis diebus preteritis de marchionatu Brandeburgensi, quem primogenito suo de faeto publice contulit, ordinavit, nec non alia plura exercendo, que ad eiusdem Romani regni et imperii regimen, non est dubium, pertinere. Eiusdem insuper ecclesie Ro- mane, sicut Galeacio de Vicecomitibus et eius fra- tribus, quamvis sint de crimine heresis a suis com- petentibus iudicibus exigente iusticia per difini- tivam sentenciam condempnati, et nonnullis aliis ecclesie prefate rebellibus se exhibere fautorem et defensorem contra dictam ecclesiam prose- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. quentem adversus eosdem rebelles iura imperii ises et negocium fidei in grauem diuine maiestatis iniuriam, contemptum eiusdem ecclesie et anime sue perniciem non est veritus nec veretur. Nos itaque tam temerariis ausibus, ne mos tam per- niciosus invalescat, imposterum obviare ac prout ad apostolatus nostri spectat officium, iusticiam sponse Christi in hac parte defendere dictumque Lodowicum a tam periculoso erroris devio ad veritatis callem reducere cupientes ac conside- rantes, quod ad eius presenciam ad proponen- dum coram eo presencialiter, per que posset et deberet retrahi à predictis, nequaquam tutus patet accessus, quodque in premissis formidatur, quod mora periculum et dissimulacio dampnum forent procul dubio allature, ad providendum super premissis excessibus et obviandum eisdem subscriptum modum de fratrum nostrorum con- silio ac ex certa sciencia et de apostolice po- testatis plenitudine eligentes prefatum Lodowi- cum presente fidelium multitudine copiosa pre- sencium tenore monemus eidem sub virtute sancte obediencie ac excommunicacionis pena, quam ipsum, nisi cum effectu huiusmodi moni- cioni nostre paruerit, incurrere volumus ipso facto, auctoritate apostolica nichilominus iniun- gentes, ut intra trium mensium spacium a datis presencium computandis, quod ei de eorundem fratrum consilio pro peremptorio termino as- signamus, ab administracione, fautoria et defen- sione predictis prorsus abstineat ac desistat, administracionem ipsam per se, alium seu alios non resumpturus ulterius nisi tune demum, cum ^) eleccionem suam huiusmodi, que de ipso dicitur celebrata, ac personam eiusdem per se- dem apostolicam approbari contigerit et admitti, quodque gesta per eum post presumptum ab eo titulum memoratum circa premissa, quate- nus processerunt*) de facto, cum de iure non teneant velut ab ipso, cui ius faciendi non com- petebat nec competit, attemptata curet intra predictum terminum, quantum pacietur possi- bilitas, realiter revocare, aperte per presentem seriem intimantes eidem, quod si in premissis per eum infra prefatum terminum exequendis *) hostium 2. -- ^) tyt. 2 a tak nize. — *) eum et si 2. — *) processus 2. 

Strana 269
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1:5 negligens fuerit vel remissus, nos contra ipsum ad publicacionem penarum, in quas propter pre- missos excessus notorios incidisse noscitur vel incidet in futurum et alias, quantum suadebit iusticia, eius non obstante absencia procedemus. Universis igitur patriarchis, archiepiscopis, epi- scopis et aliis personis ecclesiasticis quibuscun- que sub pena suspensionis ab officio et bene- ficio, quam eos incurrere volumus ipso facto, nisi') infra predictum terminum infrascripte in- hibicioni nostre efficaciter studuerint obedire et tam ipsis quam omnibus et singulis civitatibus, communitatibus et universitatibus nec non per- sonis secularibus quibuscunque, cuiuscunque con- dicionis aut status existant eciamsi regali *) aut alia quacuuque dignitate prefulgeant, in virtute sancte obediencie ac sub pena excommunicacionis in personas et interdicti in terras eorum nec non privacionis privilegiorum quorumcumque, aposto- licorum et imperialium, ac feudorum, que ab ecclesia vel imperio obtinent, districcius inhi- bemus, ") ne predicto Lodowico in premissis vel aliis regni seu imperii tangentibus regimen tamquam regi seu in regem Romanorum electo, nisi et quousque dictam eleccionem ac perso- nam ipsius per sedem apostolicam approbari contigerit et admitti, in aliquo pareant vel intendant, neve eidem in quibuscunque ad regnum prelibatum spectantibus prebeant auxi- lium, consilium vel favorem, non obstantibus, si ipsi vel eorum aliqui ad hoc se dicto Lodo- wico ut regi seu in regem Romanorum electo adstrixerint per fidelitatis vel alterius cuiuslibet generis iuramenta, *) que quidem cum prestita fuerint," ei, cui minime prestari debuerant, nec Servari sine eterne salutis valeant detrimento, prestantes eadem nou adstringunt, que nichilo- minus ad cautelam auctoritate apostolica relaxa- mus, illaque cassa et irrita nuncciantes, decer- nimus penitus non tenere nec fore aliquatenus observanda; seu si prefato Lodowico vel quibus- cunque aliis, coniunctim vel divisim, per literas sedis apostolice foret sub quacunque verborum forma vel expressione concessum vel concedetur 269 in posterum, quod excommunicari vel suspendi vel eorum terre seu loca interdici non possint, quas contra presentem processum nostrum in nullo eis volumus suffragari, sed ipsas quoad hec viribus volumus omnino carere. Ex premis- sis autem nos nequaquam intendimus nec vo- lumus obligari, quin ad publicacionem dictarum penarum et alias contra dictum Lodowicum pos- simus pendente huiusmodi dilacione procedere, prout iustum fuerit et nobis visum fuerit ex- pedire. Ut autem huiusmodi processus noster ad ipsius Lodowici et aliorum quorum interest communem noticiam deducatur, cartas sive mem- branas processum continentes eundem in eccle- sia Auinionensi ") appendi vel affigi ostiis ") seu superliminaribus eiusdem ecclesie faciemus. que processum ipsum suo quasi preconio et patulo iudicio publicabunt, ut idem Lodowicus et alii, quos processus ipse contingit, nullam possint excusacionem pretendere, quod ad eos non per- venerit vel ignoraverint eundem, cum non sit verisimile, quoad ipsos remanere incognitum vel occultum, quod tam patenter omnibus pu- blicatur. Volumus autem et apostolica auctoritate decernimus,^) quod huiusmodi processus eundem Lodowicum seu alios predictos tangat, appre- hendat et arctet, acsi eisdem personaliter publi- catus et insinuatus sollempniter extitisset, con- stitucione quacunque per predecessores nostros Romanos pontifices in contrarium edita non ob- stante. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc ") paginam nostre monicionis, mandati, inbibicio- nis, relaxacionis et constitucionis infringere vel ei ausu temerario contraire; si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignacionem om- nipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apo- stolorum eius se nouerit incursurum. Datum") Auinione iu palacio episcopali VIII idus Octobris pontificatus nostri anno VIII". Quocirca discrecioni vestre per apostolica scripta virtute obediencie districte precipiendo mandamus, quatenus premissa in predicto pro- cessu contenta, quantum ad vos pertinet, per vos et clerum civitatis et diocesis") Pragensis f) et 2. — 5) reguli 2. — ") inhyb. 2. — ') nemà 2. — *) iuramenti 2. — ') Tu vkládà 2 servari. — "?) Auio- nensi 2. — ^) hostiis 9. — ?) decreuimus 2. — ») hac pagina 2. — 3) Dat. Auiensi in palacio 2. — ") dyoc. 2 a tak níze. 1323 

Strana 270
1223 1321 270 et alios subditos episcopatus Pragensis firmiter observetis et faciatis inviolabiliter observari ac nichilominus predictum processum in dictis ci- vitate et diocesi ad id clero et populo loci cuiuslibet, ubi huiusmodi publicacio fiet, con- vocatis specialiter et eciam congregatis faciatis sollempniter publicari, de publicacione huius- modi facientes fieri publica instrumenta illa nobis, quantocius") fieri commode poterit, trans- missuri et significaturi nobis diem recepcionis presencium et que super hiis duxeritis facienda. Datum Auinione VII idus Octobris pontificatus nostri anno VIII?. Declaracio Johannis pape de audienda con- fessione. Johannes episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus fratribus patriarchis, archiepisco- pis, episcopis ac dilectis filiis clericis, ad quos presentes pervenerint, salutem et apostolicam benediccionem. Vas eleccionis, doctor eximius et egregius predicator, cuius predicacio mundum docuit universum, presumptuosam illorum auda- ciam refrenare sollicitus, qui prudencie proprie innitentes in errores varios prolabuntur, non plus sapere quam oportet, sed ad sobrietatem sapere salubri doctrina suggessit,' ut iuxta sapientis eloquium quisque sue prudencie ponat inodum. Sane dudum cum dilectum filium ma- gistrum Johannem de Polliaco, sacre theologie doctorem, certis ex causis de fratrum nostro- rum consilio ad nostram presenciam vocassemus, fide digna relacio ad nostrum perduxit audi- tum, quod ipse in quibusdam articulis tangen- tibus penitencie sacramentum non sobrie sed perperam sapiebat, infrascriptos articulos peri- culosos continentes errores, docens publice in suis predicacionibus et in scholis. Primo si- quidem astruens, quod confessi fratribus haben- tibus licenciam generalem audiendi confessiones tenentur eadem peccata, que confessi fuerant, iterum confiteri proprio sacerdoti. Secundo, quod stante statuto: Omnes") utriusque sexus, edito in concilio generali Romanus pontifex non po- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. test ") facere, quod parrochiani non teneantur confiteri omnia peccata sua semel in anno pro- prio sacerdoti, quem dicit esse parochialem cu- ratum, imo nec Deus posset hoc facere, quia, ut dicebat, inplicat contradiccionem. Tercio, quod papa non potest dare potestatem generalem audiendi confessiones, immo nec Deus, quin con- fessus habenti generalem licenciam teneatur eadem iterum confiteri suo proprio sacerdoti, quem dicit esse, ut") premittitur, parochialem curatum. Nos igitur scire volentes, si suggesta nobis veritatem haberent, articulorum premisso- rum copiam eidem magistro Johanni fecimus assignari et ad defensionem sui audienciam ple- nam prebuimus tam in nostra et dictorum fra- trum nostrorum presencia in consistorio quam alias coram aliquibus ex ipsis fratribus per nos ad") hoc deputatis. Verum licet prefatus ma- gister dictos articulos et contenta in ipsis de- fendere niteretur, asserebat tamen se paratum credere et tenere in premissis et aliis ea, que credenda et tenenda esse sedes apostolica diffi- niret. Nos igitur attendentes, quod predictorum articulorum assercio, predicacio et doctrina re- dundare poterunt in multarum perniciem ani- marum, ipsos per plures magistros in theologia examinari fecimus diligenter; nos*) eciam cum dictis fratribus nostris collacionem sollertem ha- buimus super ipsis, per quas quidem collacionem et examinacionem super hoc prehabitas comperi- mus^) predictos articulos doctrinam non sanam sed perieulosam multum ac veritati contrarium continere. Quos eciam articulos omnes et singulos idem magister Johannes veris sibi racionibus opi- nioni sue dudum habite contrariis demonstratis in consistorio revocavit, asserens se credere eos non veros sed ipsorum contrarium verum esse, cum diceret se nescire racionibus sibi factis in con- trarium respondere. Ideoque ne per assercionem, predicacionem et doctrinam huiusmodi in erroreni, quod absit, anime") simplicium prolabantur, om- nes predictos articulos et quemlibet eorundem tan- quam falsos et erroneos et a doctrina sana“) de- vios auctoritate apostolica dampnamus et repro- *) quam cicius 2. — ') suggesserit 2. — ") Omnis 2. — ") posset 2. — *) ut premittitur nemá 2. — 7) Místo ad hoc má 2 huius. — *) nos igitur eciam 2. — *) conperimus 2. — ^) a nostre 2. — *) sua 2. 1321 

Strana 271
1321 1324 PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. bamus de fratrum consilio predictorum, doctri- nam ipsis contrariam veram esse et catholicam *) asserentes, cum illi, qui predictis fratribus con- fitentur, non magis teneantur eadem peccata iterum confiteri, quam si alias illa confessi fuis- sent eorum proprio sacerdoti iuxta dictum con- cilium generale. Optantes autem veritatis vias notas esse fidelibus et cunctis erroribus preclu- dere aditum, ne subintrent, felicis recordacionis Alexandri IV et Clementis IV, Romanorum pon- tificum, predecessorum nostrorum vestigia imi- tando, universis et singulis districcius inhibe- mus, ne quisquam dictos articulos per nos, ut premittitur, dampnatos et eciam reprobatos vel contenta in eis vel aliquo ipsorum utpote a ca- tholicis mentibus respuenda, tenere audeat seu defensare quomodolibet vel docere. Quocirca universitati vestre per apostolica scripta districte precipiendo mandamus, quatenus universi et sin- guli vestrum in civitatibus et diocesibus vestris convocato clero communiter premissa omnia et singula per vos seu per alios sollempniter pu- blicetis. Nos eciam cidem magistro Johanni mandavimus, quod ipse in scholis et in sermone Parisius predictos articulos et contenta in eis tanquam veritati contraria proprie vocis oraculo et asseveracione constanti publice debeat revo- care, quod se facturum dictus magister Johannes eficaciter repromisit. Datum Auinione VIII kal. Augusti, pontificatus nostri anno V*. De canonizacione fratris Thome de Aquino. Hoc anno dominus Johannes papa XXII fratrem Thomam de Aquino ordinis fratrum Predicatorum, sacre theologie magistrum, anno mortis sue quinquagesimo sollempniter Auinione canonizavit ac ipsum sanctorum katalogo anno- tavit. Hic frater sanctus Thomas semel cum in quadam capella Parisius ante imaginem *) beate Marie virginis devotus oraret, vocem expresse audivit, que de imagine ita dixit: Thoma, quid 211 petis? At illo statim respondente: Vitam peto eternam, responsum ulterius aliquod*) non re- cepit.) Igitur ex eadem questione, que quia caruit determinacione, ad arctiorem vitam se convertit, plusque") quam prius devocioni) vacavit. Iste sanctus tam in theologicis quam philosophicis *) scienciis tanta docuit et scripsit, quod nomen doctoris") pre omnibus aliis sibi authonomastice ") usurpavit. Porro ipse Thomas per dominum Gregorium X"" papam vocatus ad Lugdunense generale concilium in itinere con- stitutus iuxta abbaciam Cisterciensis ordinis, que Nova fossa !) dicitur, infirmatus est gravitur et extinctus. Hora eadem, qua et idem beatus Thomas moritur, abbas vicini monasterii in choro stans sub nocturnis vigiliis cum conventu sompni torpore premitur, eidemque in visione Dei una stella prelucida ardens quasi facula ostenditur, que quasi") de nubibus celi cadens ante altare maius in sanctuario se abscondit. Et ecce non plene de hac visione abbas evigilans, quidquid ?)) hoc esset, quod viderat, admirans, Statim recepit nunccium fratrem Thomam esse mortuum et extinctum. Qui corpus ipsius cum devocione in eodem loco sanctuarii sepelivit, ubi cecidisse illam stellam prelucidam prius in spi- ritu Dei vidit. Grate Deo Thoma quasi thus flagrans?) et aroma Nomen odoriferum retines, clarescere verum Doctrine lumen fecisti, tu quasi flumen Hanc diffudisti, quia totum scibile scisti. Sidus?) in ecclesia fueras, nunc vera sophia") Ad se te traxit, ibi quod perpes tibi fax sit. Iam legis absque sono librum vite, quia throno Doctorum celo resides, et ibi sine velo Cernis divinam faciem. Michi fer medicinam Culpis languenti, propria virtute carenti. Dic verbum dulce, dominumque reo michi mulce. Scis quia doctor, vis quia fautor, quis quia ductor. !) Fossa Nuova jmenuje se klášter ten a leží u Terraciny v někdejším církevním státě. Tomáš Aguinský ze- mřel tu dne 2 března r. 1274, když se z Neapole ubíral ku konciliu Lyonskému. 4) kathol. 2 a tak niże. — *) ymag. ruk. a tak i niże. — ') nemá 2. — *) accepit 2. — ") plus 2. — !) devo- cione 2. — *) phylos. 1. — ') auctoris 2. — ") autonomasios 2. — ") quasi nubis de nubibus 2. — *) quitquit 2. — ?) fra- grans 2. — 4) sydus rukopisy. — ") sophya rukopisy. 1324 

Strana 272
1324 272 Me duc, megue doce, rege me, peto pectore, voce. Et michi solamen anime pie fer pater. Amen. De obsidione Metensis civitatis per") regem Boemie. Hoc anno integro Johannes, rex Boemie, extra suum regnum permansit et in diversis Reni partibus prelia multa commisit, archiepi- scopum Coloniensem graviter rex impugnavit*) et cum Bunnam, archiepiscopi oppidum, ob- sideret,") intervenientibus amicabilibus tractati- bus rex cum eodem archiepiscopo concordavit. Impugnavitque ") post hoc rex Bohemie epi- scopum Monasteriensem, ipsum quoque vi sua compulit a rege querere concordiam et pacem. Tandem in vigilia beati Mathei ewangeliste rex iste adunatis sibi diversis principibus Metym illam famosam obsedit cum potencia civitatem, quam diebus XIV continue in gyro vallavit, ipsam variis molestiis in circuitu conturbavit. ") Isti vero principes famosiores sunt, qui hanc ur- bem per orbem nominatam cum rege Bohemie ob- sederunt: Baldwinus, archiepiscopus Treuerensis, dux Lotharingie, comes Barrensis. Plures veraces viri, qui eidem interfuerunt obsidioni, testantur et dicunt, quod tunc in exercitu Johannis, regis Boemie, fuerunt VII milia virorum in equis pugnancium in plenis et sub galeis, et LXII milia peditum, qui erant parati ad bellum. In Metensi vero civitate taliter obsessa fuerunt octingenti advene viri pugnatores nobiles sti- pendiarii cum galeis cum innumerabili populo civitatis. Nunquam?) aliquis in hiis quatuor- decim diebus obsidionis de civitate egressus est, qui exercitui obsidenti et ante portas et prope murum civitatis iacenti vim faceret aut dampnum notabile inferret.?) Elapso XIV dierum spacio Johannes, rex Boemie, cum exercitu suo ab obsidione recessit, tamen in municionibus suis civitati vicinis impugnatores validos ordi- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. navit, qui adhuc valide civitatem hane non de- sinunt impugnare. Hoc anno mense Augusto Elizabeth, Jo- hannis regis filia, que gemella nata fuit, in Bawaria*) in Cambia oppido moritur, abinde in Aulam Regiam deducitur et ibidem ante gra- dum maioris altaris cum aliis tribus liberis re- galibus sepelitur. Capitulum XIV. Annus Domini MCCCXXV. De adventu regis et regine in Boemiam et de recuperacione heredi- tatis ablate. *) Anno Domini MCCCXXV^ domina Eliza- beth regina Boemie de partibus Bawarie*) ad regnum proprium est reversa. Igitur in adventu ipsius tripudiat populus universus, pariter Pra- genses cum ymnis et reliquiis ei procedunt ob- viam, et in crastino Circumcisionis Domini ?) suscipiunt cum leticia hanc reginam. Ipsa nam- que duobus annis cum dimidio in Bawaria fue- rat cum Margareta, sua filia, commorata, *) ubi per Lodowicum, regem Romanorum, ipsius avun- culum, atque per Henricum ducem, suum gene- rum, fuit satis legaliter pertractata. Quare au- tem ibidem tam diu extra regnum fuerit, racio ista fuit. Dicebatur enim ei cottidie a suis fa- miliaribus, quod ipsa in Boemia maneret cum periculo vite sue. Plures utique regni barones odio hanc habebant et contra ipsam regis ani- mum graviter concitabaut. Hiis vero temporibus, quibus defuit, plus quam ad duo milia marca- rum in debitis in partibus Bawarie contraxit; preceperat enim rex, quod regine absenti nichil de regno deberet penitus ministrari. Igitur ut ego ipsemet vidi, multos hec regina *) defectus sustinuit, cum in alienis partibus quasi peregrina fuit; licet autem sit ad regnum reversa, tamen adhuc a creditoribus propter debita grandis im- minet sibi cura. !) Srovnej o téchto pütkách Schóttera spis: Johann, Graf von Luxenburg uud Kóuig von Bóhmen I str. 287 a 988. — ?) TamtéZ I, 331. — ?) Dne 7 ledna. *) per Johannem, regem Bohemorum 2. — *) inpungnavit 2. — ") obsiderat 2. — *) inpungn. 2 a tak skoro vždy i níže. — *) numquam 2. — *) Wabaria 2. — *) Ruk. 2 vkládá tu jesté slova: Aule Regie. — ") Babarié 2. — *) conmo- rata 2, — **) reginam defectos 2. 1324 13:5 

Strana 273
1325 Sic ego nunc duras PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ bene perpendo fore curas Cunctis, gui presunt; video, guod non modo desunt sub duro stat modo iure Guanto plus cerno levatum tanto plus cerno gravatum Nunc tu perpendere cura, habeant hoc tempore reges, quot?) sint, rogo, cerne?) ruine, Sive pericula sint, que semper regibus assint, Quis valet hoc) scire, nullum poteris reperire, Qui multis presit, quod cura gravis sibi desit. Curia vitetur, et cura tibi minuetur. Curia, iurgia, curaque maxima se comitantur.*) Ista sequentes, pace carentes raro beantur. Principibus cure; Curia magnatum. Quemvis prelatum, Ipsum sub cura. Si vis, quas leges Aut quas regine, Post adventum Elizabeth regine Johannes, rex Boemie, iterum de Reno revertitur et Pra- gam ingreditur in die beati Gregorii pape. !) Venit autem non solum ob hoc rex, ut reginam cerneret, sed ut pecuniam ab omnibus extor- queret. Igitur per duos menses, quibus tunc in regno rex mansit, per diversos exaccionum mo- dos nonaginta quinque milia marcarum argenti in denariis, ut dicebatur michi a regis officiali- bus, congregavit; partem vero huius pecunie secum ad Renum detulit, partem creditoribus deputavit. Instituit quoque tunc rex Prage per quosdam Lombardos monetam auream, de qua denarii quatuor valere debeant plus quam marcam. secum saccum modo ple- num fuit hoc turbacio genti Magna Boemorum, dicunt: Cur denariorum Munera tanta damus et cur nos dissimulamus Hec deportari? Nos cogunt") en famulari Omnes huic hodie Lucemburgis ") comicie. Nolumus ista pati, non stabimus ultra parati Ad dandum nummos. Quis nescit nos fore sum- mos, ac illos esse minores? Rex redit ad Renum Portans argenti, Esseque maiores, 273 Non est equa via, quod debeat hec comicia Regno preferri, volumus sub acumine ferri Karius ecce mori, quam quod cedamus honori. Sic omnes fantur et forcia verba minantur, Sed cum rex verbum blandum dicit vel acer- bum, Omnes mutantur, quasi fulmine percuciantur, Et dant, quidquid rex . mandaverit. Hec stat adhuc lex. Hoc anno in die beati Tyburcii abbas Aule Regie dominus Petrus ad regem, qui in crastino de regno fuerat recessurus, humiliter Prage accessit et regi, ut monasterio graciam faceret supplicavit. Tunc rex mente satis prompta monasterio reddidit castrum Landesperh^) et adiacencia sua bona.?) Hoc castrum cum suis hereditatibus rex sex annis violenter tenuerat, ex hoc conventus Aule Regie magnis penuriis subiacebat. Ad") castrum itaque in die beati Desiderii desideranter ego cum duobus monachis redii, totamque hereditatem fere desolatam in- veni. *) Tunc ego gaudebam Tristabar gwerram partim, partimque dolebam. cernens, vastam quoque terram. Ast ego gaudebam, deperdita quod rehabebam, Quamvis destructa, quamvis foret undique lucta, Quod quis habet proprium, considero, quod sibi dyum Creditur atque bonum. Solum plus laudo colo- num, Qui michi deservit, etsi quandoque protervit, Quam si sint mille" nil prestantes michi ville. Capitulum XV. Qualiter Lodowicus, Romanorum rex, Burgow obsederit ") et Fridericum regem, ducem de Austria, de captivitate absolverit. Eodem anno hiemis tamen tempore Lodo- wicus, Romanorum rex, oppidum et castrum Borgow ?) dictum, quod ad Fridericum Australem !) Dne 12 bfezna. — ?) Dne 14 dubna. — ?) Srovnej L. Sommersberg Ss. r. Sil. I, 952. — *) Dne 23 kvétna. — 5) Burgau. *) quod 1. — *) cure 2. — *) hec 2. — *) comutantur 2. — ") cogimur si fam. 2. — ") Lucelburg. 2. — ') Landes- perk 2. — *) et ad castrum 2. — ") millena 2. — ") obsedit 2. 35 1325 

Strana 274
1325 274 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. adhuc captum respectum habuit, per menses quatuor cum CCCC galeatis viris obsedit et fortiter impugnavit. Congregatis autem mille octingentis magnis dextrariis et quatuor milibus peditum pugnatorum Leupoldus, dux Sueuie, frater Friderici Australis venit in subsidium obsessorum, Lodowicum de obsidione castri po- tenter repulit ipsumque ad civitatem suam Lou- bingam) super Danubio !) positam fugavit et obsessos in municione valide liberavit. Vox ewangelica veri?) non est inimica, Hec nam sic fatur: Atrium ") si qui dominatur Fortis custodit, hunc et si forcior odit, Et venit ad fortem, minus hic fortis cito sortem Perdet discedens. Probat hoc tempus modo presens. Lodowicus, Romanorum rex, Bawarie ") dux, cernens, quod contra se frequenter gravarentur papales processus et sentencie, paciensque de- fectum pecunie, sustinens quoque instancias cottidiane pugne") cepit intra se cum paucis de liberacione Friderici sui captivi et adversarii cogitare. Igitur in festo beati Georgii " idem Lodowicus ad Fridericum in castro captivitatis, quod Truysnicht,*) id est inopinabile, dicitur, inopinabiliter venit, et nescio quibus modis, quibus formis, seu quibus tractatibus inter- venientibus, cunctis admirantibus ipse Fride- ricus, qui usque ad tercium annum captus fue- rat, est a vinculis absolutus. Non fuerunt ali- que municiones in signum federis et amici- cie Lodowico date, nec super hac concordia sunt litere publicate. Simul usque hodie hii duo principes, qui se nominant reges, com- edunt, bibunt et simul dormiunt et in verbis pacificis unum sunt; matrimonium satis incon- suetum hii inter suos pueros statuerunt; duxit enim filius Lodowici filiam Friderici, licet hii pueri sint in tercia consanguinitatis linea con- stituti.") Est autem hoc admirabile in auribus omnium populorum, quod uterque usque hodie 159 regem se scribit et nominat Romanorum. Nescio, quid") fari, quid scribere, quid medi- tari Debet in hoc facto mea mens occulcius acto? Nemo potest scire, quo rex queat ista venire. Hunc reor eventum nec mens novit sapientum, Aut quis finis erit, quia cerno, quod sua querit Quilibet ipsorum, si sic est pax animorum, Sicut sermonis, divis hoc annoto donis. Hii, qui durabunt, hec clare facta notabunt, Fiam forte cinis, quando valet hiis fore finis. Hoc quoque anno, ut Lodowicus Friderico Australi amiciciam ostenderet ampliorem, pro- curavit, quod Otto, dux Austrie, Friderici eius- dem germanus, Elizabeth, Henrici et Ottonis ducum inferiorum sororem, duxit legittimam in uxorem. 3) Hoc eciam anno illustris domina Elizabeth, Boemie regina, fundatoris filia, monasterio et conventui in Aula Regia ecclesiam in Ruchwan pleno iure contulit, quam collacionem rex lit- teris confirmavit et dominus Johannes papa graciose?) eandem donacionem roboravit. *) Hec regina maximo favore monasterium Aule Regie prosequitur et in hoc paterna vestigia imitatur: Ut quasi scintillam solam domus hec habet illam, Multa libens faceret bona, que si posse teneret. Multum turbatur, quando domus illa gravatur. Circiter hanc matris cor gestat, moresque?) patris, Ne videat triste, tuearis eam pie Christe, Hac a regina procul absit queque ruina. !) Laningen ve Svábsku. — ?) Dne 23 dubna 1325. — *) Srovnej u Koppa V, 1, 210. — *) Listiny záleZitosti této týkající se podává Chytil, Cod. pipl. Mor. VI, č. 286 (Janova), 290 (Eliščina) a 352 (papeže Jana XXII). ») Loybungam 2. — *) nemá 2. — *) aratrum ruk. — ") Babarie 2. — *) cottidianas pugnas 2. — *) Trows- nicht 2. — *) constricti 2. — ") quam 2. — *) Za slovem graciose vkládá 1 slova cum capitulo, která jsou však pře- trżena, a za slovem donacionem slova: in die beati Jeronimi, která jsou téZ pretrZena. — ?) moreque 1. 

Strana 275
1325 PETRA ŻITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. Capitulum XVI. De capitaneis regni Boemie et de statu uni- versali *) ecclesie. Admirabilis iam pluribus annis regni Boe- mie fuit status. Cernimus quidem ipsum cottidie in mirabilibus commutari,") eo quod rex Johan- nes extra regnum consuevit frequencius commo- rari." Regnum enim uni capitaneo vel duobus 3 rege committitur et ad annos pro determinata summa pecunie exponitur, et populus, qui in regno) est, tributarius reputatur. Ista enim?) generosa Elizabeth regina sedet Prage quasi vidua, non est, qui consoletur eam ex omnibus caris eius; liberos suos, regni heredes, secum tenet, quibus non liberaliter sed tenuiter pro- videtur; hereditates reginales huic regine sunt ablate, vix tantum *) a regno suscipit, quod ne- cessitatibus, non dico dignitatibus suis valeat pro- videre. Igitur iam vulgari dicitur eloquio: Rex, regimen, regula iuris pariter exulant iam a regno. Quilibet propria voluntate utitur iam pro lege, officia regalia iam a consuetudine multum cessaverunt et ab aula. Non solum autem in temporalibus, verum eciam in spiritualibus est ordo debitus commutatus. Sedes enim Pra- gensis proprio episcopo in Romana curia occu- pato per administratores regitur et ipsius Christi patrimonium a pluribus per violenciam occu- patur, quapropter confusum, sicque rescisum jam ius regaleque *) sper- nunt De regno plures, consurgunt undique fures, Res aliis rapiunt, passim mala plurima fiunt. Absentem regem non curant, hinc sibi legem Formant pro libito, mala tot sunt, quod modo vito Omnia proferre. Finem des huic cito gwerre, Rex regum Christe, depellas omneque triste, Ut nos letemur, sub pace tibi famulemur, Per mala, que patimur, plus nos prompti re- perimur, Regnum divisum, Omnes heu cernunt, 275 Ut domino gratum persolvamus famulatum. Ex istis vanis, mundanis, cottidianis Actibus et factis nobis nunc et prius actis Digne debemus nos emendare, videmus Singula transire, non possumus hic reperire Quidquam,*) quod stabile maneat, transit quasi vile, Quod reputabamus magnum. Nos hinc adeamus Ad regem celi rogitantes mente fideli, Ut trahat ad se nos, paret eius pneumate ple- nos, Ut non mutemur in peius, nec variemur, Sed stemus fixi super invariabile nixi. Hoc est") ens primum, quod summum plasmat et imum.) Et") istis temporibus in Ytalie et Lom- bardie partibus homines ecclesie et homines imperii, videlicet Gwelfi et Gibellini, odium antiquum plus solito innovant et contra se acer- rime cottidie pugnant. Tantus sangwis inter eos modo frequenter effunditur, quod pia mens hec audiens merito conturbatur. Quidam de Verona civis, qui dicitur Canis, audaciam et capud) Dat Gibilinis, " hoc") dicitur a peregrinis, Hoc ipsum referunt, qui pro lucro fora querunt. Perdit papalis, pars prevalet imperialis. Cum preliisque malis durat contencio talis. Tantum duravit, quod plurima milia stravit Sedis in armatis hic") ab imperii galeatis. Ut gladii gemini pugnant Gwelfi, Gibilini ?) Contra se turbe campo pugnant et in urbe. Ut gladius duplex bene concordet, peto sup- plex Te nunc, Christe bone, finem liti cito pone. Roma sub hiis morbis infirmatur caput orbis. Intus bella gerit nec eam velut antea querit Tantum plebs Christi, quia presul defuit isti Tempora per multa, servet licet ipsa sepulta Corpora sanctorum, facit hoc, puto,") culpa reorum. Urbs papam nec habet, eciam sine cesare tabet, Papalis sedes nunc occiduas tenet edes, *) universalis rukopisy. — ^) conmutari 2. — ") conmorari 2. — *) regnum 2. — *) eciam 2. — *) tanto 2. — *) re- galia 2. — ©) quitquam 2. — *) nemá 2. — ') ymmum rukopisy. — *) et in istis 2. — ') caput 2. — ") Gybilinis 2. — ") hoc michi 2. — "") hoc 1. — *) Gybilini 2. — ”) Misto: hoc puto má hic puta 2. 35* 1325 

Strana 276
1925 276 Pro miro pone, quod papa stat Avinione, Nec vidit Romam; simul hoc mirabile promam, Quod sic imperium male stat sine cesare dium. °) Ecclesie toti sunt heu iam iam bene noti Casus adversi, sunt per loca cuncta respersi Infortunati successus et male grati. Ecclesiam sponsam, proprio quasi vellere ton- sam Tu Deus evellas, et ab hac adversa repellas, Ut non mergatur, licet a ventis moveatur. Istius es navis rector tu Christe suavis. Insurgunt bella, surgit nunc ecce procella, Non mittas mergi navim, nec ad impia vergi, Quam dilexisti, quam solvisti nece tristi. Hec nune quassatur, hec undique dilaniatur; Hanc pie conserva rex et sparsam coacerva. Sic, ut letetur et leta tibi famuletur. Non sis absconsus sponse, pius es, quia sponsus Hanc consoleris, pie sponse nec ultro moreris. Hoc anno dominus Burchardus,") Maide- burgensis") archiepiscopus, Lappo cognomine dictus, ") vir bellicosus, a suis propriis civibus larvata effigie indutis in ipsa metropoli Maide- burg anno sui presulatus XVI? captus mirabiliter et miserabiliter est extinctus. Cum autem Mersi- burgensis") episcopus, dicti archiepiscopi fra- ter?) uterinus, ad Romanam curiam ad ex- ponendam fratri factam iniuriam procederet, a lantgravio Hassie in via capitur et ab eo captus in custodia detinetur. Capitulum XVII. De decima regali, de incursu Tartarici populi, de translacione corporis regis Wenceslai") et de pluribus aliis. Annus Domini MCCCXXVI". Anno Domini MCCCXXVI? hiemps ") fuit dura et aspera, per cuius hiemis asperitatem quam plurime fructuose et delicate arbores cum vinearum vitibus quasi radicitus in Alemanie partibus perierunt; estas sicca sine pluvia, inde PETRA ŻITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. semina estivalia defecerunt, hiemalibus tamen") segetibus provenientibus competenter. Hoc anno per totum regnum Boemie et per dominium Lucemburgensis comicie propter mandatum do- mini Johannis pape Johanni regi totius clerus cogitur decimam ecclesiasticorum proventuum per triennium solvere, quod inconsuetum fuerat cuncto tempore retroacto. qui reges ante fuerunt, Clero plura dare, de reque sua decimare, Templaque fundare, dotare, locare, sacrare. En*) contrarius ordo nefarius est modo visus, Regibus additur, abditur legibus, ecce recisus Est pulcherrimus, ordoque ”) pessimus exit in Nam consueverunt, orbem. Qui dare debuit et sua prebuit, hanc sibi sor- dem Sumit, ut auferat, et scelus aggerat, es repe- tendo A clero, cui sincero rex compaciendo Pectore deberet pocius dare, quidquid haberet; Hoc fecit David, cum Melchisedech decimavit. Causa autem, propter quam talis decima Johanni regi a clero solvitur, in rescripto pa- pali exprimitur, quod de verbo ad verbum hic interseritur et est tale:?) Johannes episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri .. episcopo Olomucensi et di- lectis filiis, . . Breunowensis et .. sancte Marie Lucemburgensis, Pragensis et Treuerensis dio- cesis monasteriorum abbatibus salutem et apo- stolicam benediccionem. Nuper charissimus in Christo filius noster Johannes, rex Bohemie illu- stris, per speciales nuncios suos ad nostram presenciam destinatos in nostra et fratrum no- strorum presencia fecit exponi, quod ipse zelo fidei christiane succensus ad impendenda opor- tuna presidia sancte matris ecclesie, quam Do- minus noster Ihesus Christus proprio sanguine consecravit, seque exponendum obsequiis eius- ?) Burchard III z Schrapelau byl zavražděn v noci z m 20 na 21 září r. 1325. — ?) Gebhard neb také Gerhard z Schrapelau. — ?) Viz Chytil, Cod. dipl. Mor. VI, 227, kde však jest podáno znění bully králi Janovi dané a kde naznačených na konci proměn ne dosti jistě užiti možno k sestrojení celé listiny tuto položené. 9) dyum 2. — *) Burghardus 2. — *) Maydburgensis 2 a tak niże. — *) Merseburg. 2. — ") W. et plura 2. — *) hyemps a níZe hyemis a hyemalibus ruk. — ") tamen seminibus 2. — *) Est 9. — 7) ordo quia 2. 1326 

Strana 277
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1s26 dem ecclesie et apostolice sedis toto aspirat affectu, per predictos nuncios humili supplica- cione deposcens, ut ipsum in tam pio et lauda- bili proposito confoventes in subsidium negocio- rum huiusmodi, proptereaque personam et bona sua quilibet est paratus exponere, decimam ec- clesiasticorum proventuum et reddituum regni Boemie et comitatus sui Lucenburgensis sibi ad certum tempus pro premissorum supportan- dis oneribus concedere dignaremur. Nos ergo attendentes eximie devocionis affectum, quem idem rex ad eiusdem redemptoris nostri et sancte sedis obsequia ardenti promptitudine devocionis ostendit, desideriis gratis inducimur, ut eum tamquam inclitum sedis apostolice filium chari- tatis interne brachiis amplectentes, eius in hac parte votis, quantum cum Deo possumus, an- nuamus. Volentes itaque dicto regi super pre- misso suo laudabilique proposito favoribus as- sistere oportunis, de dictorum fratrum consilio decimam, omnium ecclesiasticorum reddituum et proventuum, locorum quorumlibet ecclesiastico- rum, exemptorum et non exemptorum, regni et comitatus predictorum ab omnibus archiepisco- pis, episcopis ceterisque personis ecclesiasticis quibuscunque, quantacunque prefulgeant digni- tate seu cuiuscunque sint preeminencie, con- dicionis seu status et religionis vel ordinis, qui- bus et eorum alicui nulla privilegia vel indul- gencias sub quacumque verborum forma vel ex- pressione concessa volumus suffragari, preter- quam a dilectis filiis. . magistro et fratribus ho- spitalis s. Johannis Hierosolimitani, qui contra hostes fidei christiane exponunt iugiter se et sua, quos propter hoc ab eiusdem prestacione decime exemptos et liberos fore decrevimus et immunes, eidem regi concessimus in suum sub- sidium usque ad triennium exigendam et eidem regi assignandam. Cum itaque vos, de quorum maturitate, fidelitate et circumspeccionis indu- stria fiduciam gerimus in Domino specialem, ad exaccionem huiusmodi decime pro dicto trien- nio faciendam iuxta infrascriptum modum per ipsius sedis providenciam ordinatum duxerimus eligendos, discrecioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatenus onus huiusmodi vobis im- positum suscipientes et exequentes humiliter ac devote vos vel duo aut unus vestrum per vos vel 277 alium seu alios, quos ad hoc duxeritis deputandos, de omnibus fructibus, redditibus et proventibus ecclesiasticis dictarum personarum ecclesiastica- rum, secularium et regularium, exemptarum et non exemptarum in dictis regno et comitatu con- sistencium, videlicet ecclesiarum, monasteriorum et beneficiorum, que habent et obtinent in regno et comitatu predictis secundum modum et mo- rem ac conswetudinem in exaccione et collec- cione huiusmodi hactenus observatos quolibet anno dicti triennii in subscriptis terminis leve- tis et eciam exigatis decimam supradictam. Si- quidem solucionis medietatis decime semianni terminum primum fore statuimus festum Nati- vitatis Dominicae proximo venturum, secundum vero terminum festum pentecostes dictum festum Nativitatis Dominice proxime sequuturum; in aliis duobus annis sequentibus circa solucionem huiusmodi decime predictis terminis observandis. Ad solucionem vero eiusdem decime quoscum- que, exemp os et non exemptos, ipsius decime debitores in dictis regno et comitatu consisten- tes per censuram ecclesiasticam ac eciam per sequestracionem fructuum, redituum et proven- tuum ecclesiasticorum suorum consistencium in eisdem regno et comitatu, ut premittitur, si ex- pedire videritis, appellacione postposita compel- lendo, ita quod ad fructus, redditus et proven- tus alios eorundem extra regnum comitatumque predicta consistentes huiusmodi compulsionis offieium nullatenus extendatis, nec ad exaccio- nem huiusmodi faciendam iu aliquo casu per vos, vel alium seu alios invocetis auxilium bra- chii secularis, nisi predictorum non solvencium contumacia exigente aliud circa hoc per sedem eandem fuerit ordinatum. Et ne de moneta, in qua predicte decime solucio fiet et fieri debet, valeat hesitari, et ut vitentur gravamina, que propter hoc viris ecclesiasticis interdum consue- verunt inferri, volumus, quod per vos et sin- gulos vestrum et alios subcollectores vestros ipsa decima ad monetam currentem communiter levetur ac eciam exigatur iuxta constitucionem super hoc editam in concilio Wiennensi, ita quod pretextu alicuius cambii debitores et solu- tores dicte decime non graventur. Illam tamen eandemque monetam, quam recipietis vel recipi facietis dicto regi seu certo nunccio teneamini 1326 

Strana 278
1326 278 assignare. Huiusmodi vero decimam exigetis et exigi facietis secundum taxacionem hactenus fac- tam in civitatibus, diocesibus atque locis regni et comitatus predictorum, vel ubi nulla huius- modi certa taxacio fuerit, secundum consuetu- dinem in exaccione et solucione huiusmodi hac- tenus observatam, attencius provisuri, ut ipsi et eorum singuli per se et alios exaccionem et colleccionem dicte decime faciatis absque ali- quo onere expensarum eorum, a quibus huius- modi decimas exigetis, nisi forte eis deficien- tibus in solucione dicte decime in terminis suprascriptis ob huiusmodi eorum defectum ex- pensas fieri oporteret, ad quarum restitucio- nem eos teneri nolumus et astringi, quodque circa hec constitucionem eiusdem Viennensis concilii observantes calices, libros et alia orna- menta ecclesiarum divinis officiis deputata ex causa pignoris vel distraccionis capere, recipere, distrahere seu quomodolibet occupare per se vel alios non presumatis, nostris non obstanti- bus quibuscunque privilegiis, indulgenciis vel graciis eisdem personis ecclesiasticis vel earum alicui aut dignitatibus seu ordinibus earun- dem et specialiter Cisterciensi, Premonstratensi, Cluniacensi, Cartusiensi, Grandimontensi vel eorum universitatibus aut personis singularibus, sub quacumque verborum forma vel expressione ab eadem sede concessis, eciamsi contineantur in eis, quod de ipsorum totis tenoribus seria- tim ac de verbo ad verbum plenam et expres- sam seu explicitam, quantumcumque in nostris litteris fieri oporteat mencionem et qualibet alia ipsius sedis indulgencia generali vel speciali, cuiuscunque tenoris, forme vel expressionis exi- stat, per quam de verbo ad verbum presenti- bus non insertam ac nominatam et singulariter non expressam effectus eorum non impediri va- leat quomodolibet vel differri. Volumus insuper, quod vos et quilibet vestrum omnium reddituum et proventuum ecclesiasticorum vestrorum deci- mam à vobismet ipsis fideliter et integre exi- gatis, ita quod nullus vestrum circa hoc sibi indulgeat, sed secum in hoc parte procedat, acsi tali officio in extraneo fungeretur, sic quod unus- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. quisque vestrum in scriptis redigi faciat, quic- quid pro dicta decima de proventibus suis eccle- siasticis exegerit a se ipso; exaccionem huius- modi iuxta taxacionem decime, sicut eam con- suevistis hactenus solvere de dictis vestris pro- ventibus, facietis, alioquin in exaccione huius- modi servabitis consuetudinem hactenus in si- milibus solitam observari ac nichilominus in personas illorum ex vobis vel vicariorum vestro- rum et aliorum quorumcumque, qui de mandato vestro ad colleccionem exaccionemque huius- modi fuerint deputati; quique defecerint in so- lucione dicte decime in terminis supradictis vel in colleccione et exaccione huiusmodi fraudem forsitan vel maliciam adhibuerint, excommuni- cacionis sentenciam auctoritate presencium pro- mulgamus, a qua post satisfaccionem debitam per aliquem ex vicinioribus episcopis excommu- nicacionis sentenciam non ligatum, graciam et communionem apostolice sedis habentem, facta sibi fide de satisfaccione huiusmodi, possint ab- solucionis beneficium obtinere. Dat. Auinione kal. Junii pontificatus nostri anno nono. Hoc anno Johannes XXII papa multos") armatorum virorum exercitus iterum in diversis Ytalie partibus contra Gibilinos ") pro stipendio pugnaturos transmittit, quos frequencius, ut di- citur, Bononie !) quam alias pars adversa vic- trix superat, vulnerat, detinet atque mactat. Nam ut famat fama publica, de papalibus armigeris jam diversis locis et temporibus corruerunt plus quam sexaginta milia pugnatorum. Flebile est hoc dicere vel audire, et quis valet causam huius interitus scire, nisi qui cognovisset sensum do- mini aut consiliarius eius fuisset. Simile in libro iudicum legitur, ubi populus Israheliticus iustam causam habens contra fratres suos legis pre- varicatores movet prelium, sed succumbit, hoc unum scio, quod iudicia Domini abbyssus multa. ?) Hoc anno ex permissione Johannis pape inter Cruciferos domus Deutonice in Prusia et saracenos dictos Lythoanos sunt amicabiles per triennium facte treuge, ita sane, quod infra istud triennium se mutuo inpedire non debeant ali- qualiter vel turbare, quod heu in magnum de- !) Bologna. — ?) Zalm XXXV, v. 7. *) multorum 2. — **) Gibylinos 2. 1326 

Strana 279
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1336 trimentum christianorum devenit et ecclesie. Nam inveteratus dierum Lokotko, rex Polonie, volens sedi apostolice et pape complacere, ut asseruit, contra marchionem Brandinburgensem*) iuvenculum, Lodowici de Bawaria") regis *) Ro- manorum, filium innumerabiles Lythowanorum ?) turbas pugnaturus *) sibi assumit, marchionatum- que*) Brandenburgensem invadit ac iuxta civi- tatem Frankinfurd et in universo ipsius confinio plagam in christianos exercuit et tyrannidem nimis magnam. Per paganos enim Lythowanos christianum sanguinem effundere sicientes et oportunitatem habentes ville et oppida combu- runtur, monasteria quoque plurima monachorum, quam sanctimonialium confringuntur,*) Christi famuli et famule trucidantur et violantur, et vulgares homines velut pecudes innumerabiles ad paganorum patriam deducuntur. Tanta mala ibi") per paganos tunc perpetrata sunt, quod sine gemitu cordis narrari non possunt. Eodem anno in festo Pentecostes") domina Beatrix ') regina, uxor et propinqua cognata Ka- ruli, regis Francie, est Parisius diademate *) regio") coronata, cui coronacionis festo Johannes, rex Boemie, cum decenti frequencia familie sol- lempniter interfuit, in actibusque militaribus se ibidem exercuit et expendit maximam pecuniam ab incolis regni Boemie persolvendam. Non so- lum autem ibi, sed et alibi in partibus Gallie et Reni per Johannem regem loca aliena fre- quencius visitantem, pluraque ") prelia commit- tentem ") extra suum regnum inestimabilia de- bita contrahuntur, ad ^) quorum solucionem tam religiosi, quam seculares Boemie homines cum reluctacione gravi et murmure compelluntur. Hoc?) anno iterum Johannes, rex Boemie, cum aliquorum principum et comitum iuvamine 279 Metensem impugnat °) hostiliter civitatem. Rupta sunt federa, gue anno preterito inter regem et Metenses?) sunt facta. Intestinum quoddam bel- lum magnum hoc anno Metensibus fecit damp- num. Surrexit enim inibi vulgaris populus contra divites et extra civitatem eiecit plures. Isti ta- liter et turpiter eiecti ad Johannem, regem Boemie, confugerunt et ipsum ad pugnandum contra concives suos reliquos donis et vocis pluribus induxerunt. Urbs hec insignis, quam nullus et hostis et ignis Vincere sufficeret, plebs concors quando ma- neret, Sat male") destruitur, quia") gens ibi dissona scitur, lis destruit," ecce ruina ubi lis intus reperitur. concordia nutrit honorem, concors contraria vicit, Urbs te Metensis proprius plus vulnerat ensis, Quem geris in latere, studeas illum removere, Et pacem quere, sic quit tibi nemo nocere. Hoc anno in die beati Sixti Guta ") domi- cella, Johannis, regis Boemie, filia, secundo- genita versus Lucelburg") ducitur de Boemia comitis de Bar filio sed puerulo desponsanda. ?) Hoc anno Leopoldus," dux Sweuie, Alberti Romanorum regis filius, Friderici vero de Austria, Romanorum regis,") germanus, vir per omnia bellicosus :oritur, ) ex qua morte Friderico, Suo germano, magnum consilium et opitulamen subtrahitur. Eodem anno VI" idus Augusti ? dominus Conradus, Olomuncenis episcopus, est mortuus et in kathedrali ecclesia cum congrua reverencia est sepultus. Iste fuit nacione Bawarus *) humi- Hanc intestina Iugiter assequitur, Lis parit horrorem, Discors se proicit, ') Johanna z Evreux. Korunování to stalo se dne 11 kvétna 1326. — ?) Obležení Met připadá do posledních tří měsíců r. 1326, ale ukončení války teprv na konec měsíce června r. 1327. (Srovnej Schótter, Johann, Graf von Luxenburg etc. I, str. 347 a násl.) — *) Dne 6 dubna. Z manželství toho sešlo a Guta stala se r. 1332 manželkou Jana, vévody normanského, později krále francouzského. — *) Dne 28 února 1326. — 5) Dne 8 srpna 1326. Scr. episc. Olo- muc. udává za den úmrtí Konrada I 14 srpen; patrně tu VI před idus vynecháno. *) Brandenburgensis 2. — *) Ludwici de Babaria 2. — °) regis quondam 2; ruk. 1 měl také guondam, ale slovo to bylo již od spisovatele přetrženo. — *) Lutwanorum 2 a tak niZe. — *) pugnaturas 2. — *) que nemá 2. — *) con- stringuntur 2. — “) ibi tunc per paganos 2. — !) Penthecosten 2. — *) dyad. ruk. — ') nemá 2. — ") que nemá 2. — ») conmitt. 2. — °) et ad 2. — »j Hos 2. — 3) inpungnat civitatem hostiliter 2. — ") nemá 2. — *) que 2. — *) destrui- tur 2. — “) Gutta 2. — ") Lucelburk 2. — *) Leupoldus 2. — 7) quondam regis rukopisy. — *) Babarus 2. 1326 

Strana 280
1326 280 libus parentibus progenitus, industria tamen naturali et gracia preditus ad presulatus offi- cium est provectus; ipse licet pusillus esset corpore, magnanimus fuit corde. Incepit vitam suam in paupertate, sed in magna terminat dig- nitate, auxit bona ecclesie in maxima quantitate, plurima oppida muro cinxit et castra. Expedit in primis uti non rebus opimis, Est miser ille nimis, ex alto qui cadit imis. *) Hoc anno serenissimus princeps Wenceslaus tercius, Boemie vero VII et ultimus, nec non Vngarie et Polonie regnorum rex et dominus, in Olomunez anno Domini MCCCVI®, etatis vero sue anno XVIII? perfide interemptus et tunc ibidem in kathedrali ecclesia sepultus, nunc ad fundacionem sui patris Aulam Regiam Deo dis- ponente, prout ipsemet rex adhuc vivens ") et bene valens coram pluribus regnorum suorum nobilibus sepe prius elegerat ac affectaverat, per incelitam dominam Elizabeth, ipsius germa- nam, Boemie reginam, Johannis) regis contho- ralem, cum devocione honorifice de Morauia huc transfertur et quinto nonas Octobris " in mo- nasterio Aule Regie iuxta patris sui tumulum a latere sepelitur. Est homines equum cunctos modo plangere mecum, regum generacio fortis Est heu devicta, stirps mascula nulla relicta. Feminei sexus mansit tantummodo nexus. Hinc mestum thema dic gens orbata Boema. Corpore constrictus tuus est rex a nece vietus. Heu naturalis. nunquam fit rex tibi talis. Regnum iure gemis, quia regibus ecce Boemis Septem privaris, et ut orphana sic viduaris. Est factum triste, rex septimus ultimus iste, In quo natura florens, regno placitura Est cito deleta, gens fletibus estque repleta, Per?) morsum mortis PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Unica persona tria gessit sceptra, Polona Atque Boemalis gens hoc scit et Vngarialis. Hune, qui regna tria rexit,*) rege dia") Maria, Cum sis regina pia, regi sis medicina, Hunc a peccatis sana, sociaque beatis, Huic Deus eternam requiem det opemque su- pernam. *) Hoc anno Elizabeth, regina Boemie, a di- versis personis et ecclesiis sollempnes sancto- rum reliquias obtinuit, ?) ipsasque, que nude erant, cum gemmis preciosis in tabulis et mon- Stranciis aureis et argenteis decentissime deco- ravit. Ad devotam peticionem eciam eiusdem regine Karulus, rex Francie, sibi unam spinam, sive particulam ad unius digiti longam, sed gra- cilem de sacrosancta corona spinea Domini destinavit, que cum devocione populi et pro- cessione cleri tocius Pragensis V? kalendas No- vembris *) reverentissime est suscepta et cum aliis regine reliquiis collocata. Hoc anno sicut et annis prioribus propter regis Johannis absenciam iusticieque carenciam fere in omnibus regni Boemie partibus paupe- rum fit oppressio, villarum, oppidorum desolacio et de habitacione hominum vasta *) in locis plu- ribus efficitur solitudo. Et ne longe exempla petamus, huiuscemodi devastacionem in heredi- tatibus Aule Regie declaramus. Territorium enim nostrum iuxta castrum Landesperch situm hiis in annis est adeo devastatum, quod abinde nul- lum possumus habere fructum, quinimmo ) nos de bursa nostri monasterii hoc anno centum marcas graves ad illam hereditatem pro ex- peusa nostre familie transmisimus, de qua antea pacatis temporibus quadringentas aut quingen- tas marcas in censum recipere ad monasterium Aule Regie annis singulis solebamus. Ex hoc dicamus simul ommes atque petamus, Da nobis pacem pie Christe, repelle rapacem Regnum rege caret, de quo nunc nobilis aret — Gentem, que rapere satagit") vivit quoque Terra Boemorum, paciens augmenta malorum, de re, 1) 8 října. — ?) Následujicí verse (aZ Terra Boemorum, p. augm. mal.) jsou již v kap. 84 kr. knihy první této kroniky užity. Viz str. 109, — 9%) Srovnej též listy papeže Jana XXII č. 351 a 355 v publikaci Chytilové, Cod. dipl. Mor. VI. — +) 28 října. 2) ymis rukopisy. — *) iuvenis 2. — *) Ruk. 1 měl za slovem tímto slova: glGriosi domini, která však jsou pře- tr2ena. — *) reperit 2. — *; dya ruk. — *') summam 2. — ^) vastacio 2. — *) ymmo rukopisy. — ^) sathagit 1. 1326 

Strana 281
196 Quam male lucratur, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. cum pauper homo spo- liatur, Tu Deus et Domine pie tales trade ruine, Ne cumulent*) penas, cum res rapiunt alienas, Sed magis opto tamen, quod*) divinum ") sibi flamen A!) domino detur, quo gens.talis revocetur Ad cor contritum fletu, gemituque peritum. Da tamen alme Deus, quod si non vult Pha- riseus Talis cessare, sed vult spoliis inhyare, Quod compescatur, ne plus reus efficiatur, Vel capud ut frangat, vel eum mala passio tangat, Sed sors iustorum concrescat ad alta polorum, Qui sunt pacifici, qui sunt spoliis inimici, Qui nullum ledunt, qui non de iure recedunt, Qui sunt contenti propriis, nullis violenti, Qui pacem servant, hii sunt, sibi qui coacer- bant Mercedem latam, celis vitamque beatam. Hoc anno terre motus factus est magnus in estate in pluribus Boemie, Mysne,* Thu- ringie ') et aliorum locorum partibus. Huius rei sunt testes in castro !) Risinburg ") vigiles, qui de turribus, in quibus erant, motis et quassatis terrore nimio concussi descenderunt et instare diem novissimum putaverunt. Capitulum XVIII. De") quibusdam miraculis Aule Regie. Quoniam sacramentum regis abscondere bonum, opera autem Dei revelare et confiteri honorificum est, nam ipsa divina sapiencia ita dicit: Qui elucidant me,?) vitam eternam habe- bunt, ideo arbitror esse dignum, ut qui scribere vel legere de regum actibus regnorumque stati- bus delectantur, multo magis in hiis, que divinis attribuenda sunt operibus, debeant delectari. 281 Etenim in humanis actibus plerumque perpen- ditur omnis vanitas vanitatum, in divinis vero operibus interne iocunditatis invenit homo sta- tum; ista íransitoria sapientis animum a se fugant, perpetua ad se trahunt. Siquidem ^) opera Domini universa bona valde, nichil autem in humanis actibus reor esse perfectum, nec for- sitan valde bonum, quia nemo bonus, nisi solus Deus. Huius itaque boni immo?) optimi Dei nostri opera, que ego licet malus in meo sancto ordine sum expertus, non audeo salva conscien- cia sub taciturnitatis silencio pertransire, sciens ea multo amplius legentibus utilia, quam illa, que de preliis terrenorum principum sunt con- Scripta. Quamvis autem ad memoriam futurorum hominum mea cum timore ruditas atteimpta- verit depingere stilo simplici res humanas, ve- retur magis tamen aggredi describere res divi- nas, eo quod dissertum et expertum exigunt descriptorem. Inter describenda itaque mira- culosa Dei opera id ipsum estimo esse opus Dei et gracia, quod ego infirmus forcia, vilis sublimia, terrenus celestia attempto et gestio divina videlicet misteria explanare. Fateor in- habilis sum, occupacio mei officii frequencius impedit me, quin immo, si ego nullo implicarer?) seculari negocio, adhuc tamen sensus meus hebes descripcionis modum debitum non ha- beret. Inspicite igitur obsecro, quicunque") lec- turi estis hanc descripcionem meam, piam in- tencionem et bone propositum voluntatis. Vellem quidem omnes homines salvos fieri, vellem om- nes Deum diligere, mundum contempnere et proficere in virtute; hoc est, quod omnibus opto corde, tamen *) non sufficio, hoc idem diserto exprimere sermone nec cum exemplis bone vite ostendere. Ideoquo impolita" descripcione et simplici narracione bonum mentis mee affectum, utcunque potero, cupio declarare et spero, quod pro ipsa erubescencia, quam pro mea suffero insufficiencia, michi a Deo reddi merces debeat 1) Nejspíše Risenberk v Klatovsku anebo Risenburk v Hradecku; nebo kdyby se čtlo Bisinburg, snad Visen- burk v Hradecku. — ?) Eccles. XXIV, v. 31. =) cumulant 2. — *) nemá 2. — ") demum 2. — ') V ruk. 2 stojí tento verš za následujícím — "*) Michsne 2. — !) Turingie 2. — ") Risenburck 2; Bisinburg 1. — *) Nápisu této kapitoly předchází v rukopisech věta: Incipit prologus in libellum (librum 2) secretorum Aule Regie; ale v ruk. 1 jsou slova ta pfetrZena. — ") Et quidem 2. — ») ymmo ruk. — *) implicitarer 2. — ") quicumque 2. — *) unde 2. — *) inpollita 2. 36 

Strana 282
282 cumulata. Inceperam primitus in cronica guedam conscribere miracula, sed iudico esse melius, ut speciale volumen habeant, que legentes plus edificant et inflammant. ") A principio fundacionis monasterii beate virginis in Aula Regia Deus ibidem multa osten- dere dignatus est miracula, quorum quedam in prima parte chronice per me superius sunt sig- nata. ') Plura tamen sunt nobiscum miracula per- petrata, que devocio monachorum obticet et supprimit, eo quod in humilitatis latibulis gra- dum figit. Ego ipse quibusdam meis familiaribus occulte michi aliqua sua miracula referentibus sepe dixi, ut relata michi eciam aliis in publico ad Dei gloriam revelarent. Qui responderunt: quod gloria Dei et gloriacio eorum esset testi- monium consciencie sue et timerent, quod in revelacione talium secretorum illud, quod Dei deberet esse gloria, eis forsitan") fieret igno- minia et ruina. Depredari, inquiunt, desiderat, qui thesaurum publice in via portat. Quantum autem ipsi mei fratres?) in laude delectentur hominum, patuit michi ex quorundam relacioni- bus seniorum. Quadam vice de via et labore veneram, et in quodam loco quasi solitarius residebam. Accesserunt tunc ad me duo ex senioribus humiliter et petita loquendi licencia Sic dixerunt: Bone pater, dicitur in conventu, quod vos filios nos vestros multum habeatis in audiencia aliorum hominum de virtutibus com- mendatos, et ipsis eam, quam abscondimus, graciam publicetis. Timemus, ne forte nostra apud Deum propter hoc merces meritoria mi- nuatur, quando favor populi ex fama crescit et temporalis promocio plus accedit. Caute igitur in hoc, petimus, agite bone pater, sic agite, ut nostra devocio homines lateat et pateat soli Deo. Hoc audito ego corde congratulando sub- risi, ad horam subticui, delectatus fui cognos- cendo devocionis evidens argumentum et") con- sideravi lucide, quod cor humile verbum bonum et PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. pium eloquium eructaret. Nec audebam huiusce- — modi devocionis spiritum extingwere, sed in- cepi illud dictum ewangelicum allegare: Luceat, ?) inquam, lux vestra coram hominibus, ut glori- ficent patrem nostrum,*) qui in celis est, et adjeci: Permittite me karissimi mei") fratres de vobis") sicut et de aliis religiosis personis loqui ad profectum secularium vera et edificatoria in publico, vestra tamen semper intencio maneat in occulto. Nec ex hoc vestra merces^) apud Deum minuitur, si per vestra exempla in aliis hominibus devocio augmentatur,?) nec idcirco vos laudo tantum, ut detraccionis vicium non incurram, sed ut faciam, sicut estis, Deo et hominibus vos dilectos, dilectos *) quippe a Deo et hominibus, cuius memoria in benediccione est. Eisdem quoque fratribus tunc dixi et adhuc dico cum beato Jeronimo: Eciam adiuratus Christi preconia non tacebo; prestant eciam in hoc) nostri fratres sue devocionis et humi- litatis testimonium, quod in iniunctis sibi non libenter stant officiis, et exterioribus invitissime negociis inplicantur, ita quod apud plures ipsorum officium quasi martyrium reputatur. Habent ta- men pacienciam propter obedienciam et conscien- ciam in labore; et licet quidam graviter portent*) officium, nichil tamen ducunt in opere negligen- dum. Prolixum esset narrare singula, que ab ini- cio fundacionis monasterii in Aula Regia Deus ibi- dem fecerit miracula et opera graciosa, plura sunt scripta, plurima sunt obmissa et a memoria homi- num sunt elapsa. Quedam tamen per me visa et efficaciter per alios approbata, que pretermittere salva consciencia non audeo, hic notabo. Ego enim omnes novi et vidi huius monasterii a principio fundacionis personas et cum eis sum") fere a iuventutis mee tempore conversatus, unam dumtaxat personam non vidi, fratrem videlicet Theodericum, ?) custodem primum, utique ut creditur ab omnibus, virum sanctum, qui subito post fundacionem Aule Regie primus inter pri- ?) Viz kap. 83, str. 105. — ?) Evang. sv. Matouše kap. V, v. 16. — ?) Seznam prvních mnichü klá&tera Zbra- slavského podán jest v kap. 40 na str. 51. *) Tu kladou ruk. slova: Explicit prologus. — ") forte 2. — *) fratres et filii mel původně ruk. 1, ale slova et filii jsou pfelrZena. — *) nemá 2. — *) vestrum 1. — *) nemá 1. — *) nobis 2. — *) merces vestra 2. — ") augmentatur ut detraccionis 2. — *, dil. à Deo quippe 2. — *) hoc michi 2. — *) portant 2. — ^) Ruk. 1 mél sum in vita monastica, slova in vita byla vySkrábána a na místo nich napsáno, fere, slovo monastica jest pretrZeno. 

Strana 283
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. — mos monachos cursum vite in pace feliciter con- sumavit et memoriam sui in benediccione poste- ris suis usque hodie dereliquit. Ipse namque, ut asseritur, licet senex decrepitus esset et in ordine XL annos haberet, tamen una tantum tunica estatis quam hyemis tempore usus fuit. Nemo unquam ipsum impacientem vidit in ad- versitatibus vel iratum, sed mitissimus ad omnes exstitit compaciens et benignus. Post hunc qui- dam senior reverendus nomine Rudolphus de Walderbach ?) assumptus in ordine, vir approbatus felici fine obiit, qui de quodam novicio ad pri- mam intrante chorum astantibus signavit et colloquii tempore signata in choro coram omni- bus replicans ita dixit: Scio, scio et certus sum, quia iste novicius hodie noviciorum cellam in- gressus istius monasterii abbas erit. Cuius dicti veritatem postmodum rei exitus comprobavit. Ille enim Aule Regie abbas fit, quem predixit. ?) Accidit ante annos aliquot, cum multi es- sent monachi et conversi in infirmitorio Aule Regie decumbentes, quod frater Mychahel, nunc prior Aule Regie, cum aliis egrotaret. Qui velut in sublimibus sub firmamento nubibus quandam quasi angelicam vidit speciem, que quandam au- ream virgulam sieut catenulam dispositam deor- sum contra langwidos aliquos extendebat; illi autem omnes, super quos extendi illa virgula videbatur, in illo, quo tunc laborabant, mortui sunt langwore. Istam visionem quasi suis carnalibus pateret oculis, omnibus exponebat et ipsam iam quilibet langwidus metuebat, eo quod non fie- bat aliter, quam ipsa ut virgula ostendebat. Eodem tempore frater Laurencius, hodie grangiarius, infirmatus ad mortem omnibus est sacramentis ecclesiasticis procuratus; omnes enim, qui eum viderunt, de ipsius vita penitus despe- rarunt. Qui cum nimio laboraret doloris crucia- mine gloriosam genitricem Dei Mariam incepit suspiriis et lacrimis invocare: O gloriosa, inquit, domina virgo Maria, tibi mee castitatis et iu- ventutis florem optuli, optans tibi diucius in hoc monachali habitu militare; sed ecce iuvenis morior spe privatus. Adiuva me mater gracie, mater misericordie, quod meam valeam vitam 283 ad tuam gloriam prorogare. Cui tunc per quan- dam vocem clarissimam taliter est responsum: Laurenti, non morieris modo, sed valebis, frater autem Otto isto tempore morietur. Erat autem frater Otto diaconus!) et succentor, omnibus con- ventualibus iuvenis valde gratus. Iste frater Laurencius licet debilis obstupuit, rem auditam fratri Theoderico infirmario retulit et uterque, quod auditum fuerat, pro fantasmate *) reputa- vit. Nec fit mora, sed ecce hora diei tercia Otto succentor, qui in prima sanus in choro intonu- erat, ad infirmitorium infirmus deducitur, die VI moritur et cum luctu conventus more solito sepelitur; huius sanatus competenter frater Lau- rencius interfuit sepulture. Predictus frater Otto diaconus, toti cohorti dilectus, humilis et devo- tus, ante exitum anime sue nobis pluribus pre- sentibus et audientibus cepit nomen et auxilium virginis gloriose Marie altisonis vocibus et mag- nis clamoribus fortissime et devotissime iuvo- care. Nos autem suis clamoribus compaciendo diximus: Bone frater Otto parce capiti tuo, ni- mis clamas et te ledis. Ipse quasi subridendo nobis respondit: O fratres, iam video mortem ante me, imminet iam exitus anime mee, de ila gloriosa indigeo adiutrice, quid michi de hoc capite? capud meum Christus sit") et Maria. Sic itaque inter clamorem et nominacionem con- tinuam Christi et Marie virginis nobis astantibus et orantibus in Domino feliciter et leniter ob- dormivit, qui post mortem suam pluribus nostre congregacionis fratribus in forma apparuit glo- riosa et salvacionis sue prebuit evidencia argu- menta. Circa idem tempus frater Theodericus dic- tus Vngarus sacerdos et monachus, qui mecum in cella fuerat novicius, elanguit, et cum iam morti vicinus fuit, viribus corporis totaliter de- stitutus, loquela privatus, manum dexteram emor- tuam elevavit et cum indice super fratrem Her- mannum, tunc infirmarium, stantem ibi inter alios directissime demonstravit. Consideraus hoc frater Hermannus miratur et timet, locum hinc inde mutat, cupiens se abscondere retro dorsa mo- nachorum astancium. Digitus vero morituri non !) Místo v Bavořích na Řezně. — ?) Rozumí se samo sebou, že tu opat Petr míní sebe. ') dyac. ruk. a tak níZe. — *) fanthasmate 2. — ") nemá 2. 36* 

Strana 284
1327 284 cessat indicare constantissime super eum. Videns hoc frater Hermannus de camera, in gua infir- mus ille iacuit, festine prosiliit, ad vicinam stu- bam, ubi plures affuimus, confugit, ") nobisque morituri illius demonstracionem tremens retulit et sic dixit: Forsitan frater iste Theodricus ") vult hoc ostendere, quod eum sequi debeam in morte; avertat hoc Deus et custodiat me Deus. Sed ecce statim frater Theodricus moritur et sequenti die frater Hermannus ad doloris lectu- lum deportatur, qui eciam die VI moritur et suum sequitur ostensorem. Cum autem idem frater Hermannus, sacerdos humilis, utilis et devotus monachus, iam in extremo laboraret agone, accidit, quod dominus Conradus, tunc abbas, de Praga veniret^) ad monasterium et ego secum. Cum autem suum presentem videret abbatem, quasi de gravi sompno suscitatus, sic frater Hermannus ait ad ipsum: Bene veniatis pater mi, o pater, inquid, licenciam detis michi, filio vestro. Quo? inquid abbas; at ille: ut va- dam in viam salutis. Ad quem abbas: Vade in pace et Deus pacis tecum sit. Amen ille infir- mus respondit et exhilaratus?) in spiritu et de- corus vultu, de abbatis licencia confortatus, mox sub vera obediencia nobis presentibus in Do- mino feliciter obdormivit. Illius, ut spero, con- secutus est sortem, qui factus est pro nobis obediens patri usque ad mortem. *) Capitulum XIX. Annus Domini MCCCXXVII". De reditu") Johan- nis, regis Boemie, de*) Reni partibus versus Pragam, de") Lodowico et pluribus aliis. Anno Domini MCCCXXVII ") in octava beati Johannis ewaugeliste " Johannes, rex Boemie, iterum de Reni partibus reversus Pragensem civitatem ingreditur, ad cuius ingressum totus PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. cum clero populus timore concutitur, terrore 1527 nimioque turbatur; didicerat enim iam per diu- tinam omnis populus experienciam, quod huius regis ingressus non est pacificus, sed molestus. Advenit itaque rex iste nunc ut pridem, ut pe- cunias ab omnibus regni Boemie incolis per tyrannidem extorqueat, ipsas secum deferat") et in terris exteris inaniter has expendat. Quippe gravissima exaccio nunc facta est; cunctis nam- que claustralibus nec non universis habitatori- bus?) regni cuiuscunque condicionis grave iugum extorsionis rex iste inposuit, et pecuniam, quam per triennium tollere debuit, una ista") vice pa- riter in sua marsupia congregavit. Partem vero huius pecunie creditoribus suis, qui de Reno post ipsum venerant, solvendo contradidit, par- tem deportandam alteram reservavit. Habet rex iste nunc intentum studium, ut aggreget cumu- lum thezaurorum; collecta ?) berne imponitur ") omnibus et invenitur in emunccione pauperum novus modus. Advocavit rex quosdam de Flo- rencia Lambardos in sciencia lucrandi pecunias valde gnaros. Ad horum consilium *) parvos de- narios rex permisit in moneta publica monetari; cepit ex hoc clamor in vulgo non modicus ele- vari, quoniam cuprea materia et corrupta eorum forma impediunt omnium venalium rerum fora. Nam quivis sutor hiis nummis inquid abutor, Et dixit sartor ex hiis nummis nimis artor, Conqueritur pistor, meus omnis questus in hiis tor- Pet nummis, tristis eciam fit faber in istis Denariis parvis, luit hoc villanus in arvis, Artificum turbe super hoc clamant et") in urbe Optant deleta cito, quod sit iniqua moneta. Nemo stat exceptus, qui non dampnum sit ad- eptus Per talem fraudem; si cessat, tunc cane laudem. !) Dne 3 ledna 1327. — ?) Viz Palackého Děj. nár. č. II, 1, str. 464 a 465. =) cofugiit 1; fugiit 2. — ") Theodericus 2 a tak niże. — *) venit 2. — ») exhyl. 2. — *) Červeně připsáno jest v ruk. 1 na okraji dolejsim: Si plura de ista materia volueris legere, require in volumine secretorum Aule Regie; hic enim solum illa scribimus, que publice ab hominibus fieri nos videmus. V ruk. 2 pak: Si pl. de ista m. leg. vol, require in libro secreto A. R.; hec solummodo enim scribimus, quod publice ab hominibus istis nos vidimus. — ") processu 1. — *) de Reni — Pragam nemá 1. — *) de Lod. — aliis nemá 2. — ") MCCCXXVIII má 2, a tak i v napisu kapitoly. — ") differat 2. — *) habitacionibus 2. — 7) iste 2. — *) ponitur 2. — *) Ruk. 1 mél za slovem consilium slovo falsos, které vsak jest vyskrábáno, a potom následuje teprv slovo parvos. — *) nemá 2. 

Strana 285
1327 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Tempore isto, guo rex Johannes moratus est in regno Boemie, venit ad ipsum Henricus VI, dux Slesie, dominus civitatis Wratizlauie, habuitque cum rege tractatum de ducatus sui resignacione. Huic rex provinciam Glacensem ad tempora vite ducis possidendam pro ducatu as- signat, ') sibique?) deputat mille marcas argenti annis singulis a fisco regio, quoad vixerit per- cipiendas. Igitur in die beati Ambrosii?) episcopi rex cum duce Wratizlauiam pervenit et se de civitate et omni ducis dominio accedente plu- rium ?) consilio iure perpetuo intromisit, ita sane, quod dux ducatum suum regis nomine ad vitam suam debeat possidere. ?)) Herede quidem mascu- lino tunc dux caruit, filias tantum habuit, plus quoque regi de ducatu quam Bolezlao proprio fratri suo favit. Querebat enim idem Bolezlaus dux de Brega omni tempore, qualiter Henricum dictum fratrem suum eiceret de suo dominio vi vel fraude. Iste namque Dolezlaus, dictus fi- xuralis cultellus eciam fit*) Wladizlao ") iuniori fratri suo contrarius, quem vinculis mancipat et eum civitate Ligeniez et omni dominio suo privat. Iste Wladizlaus de vinculis subtiliter ereptus usque hodie Prage manet a fratre pro- fugus hereditate sua privatus. Consimilem dux Henricus homo pius metuens a fratre extermi- nacionem voluit causa presidii convertere se ad regem. *) Eodem tempore multi duces Polonie ad Jo- hannem, regem Boemie, visitantem eorum ter- minos venerunt eique fidem et dexteram sub forma homagii ultronei prebuerunt. Erat enim tunc rex sub tali intencione, quod Cracouiam cum regno Polonie sibi ablatam cuperet!) in manu valida recuperare. Incipiebant namque iam premissi exercitus ipsam Cracouiam civitatem 285 hostiliter impugnare ;^) rex vero Lokotko, qui in civitate erat, adventum regis Boemie significat Karulo, regi Vngarie, suo genero, eum pro con- silio ac*) auxilio implorando. ?) Karulus itaque, rex Vngarie, Johannem, regem Boemie, de federe concordie inter ipsos prius habite ammonuit, ut et suum non offendat socerum, postulavit. Nun- ciis quoque et litteris regi Boemie taliter de- mandavit: Si aliquam meo socero molestiam in- tuleritis, simile opus committetis," acsi meum filium sub meis oculis mactaretis. Cessavit sic rex Boemie regem Polonie suum adversarium impugnare.9) Hiis itaque perpetratis, cunctis- que regni Boemie incolis intolerabilibus exaccio- nibus ) aggravatis, plenis marsupiis Johannes rex de Praga in die beati Barnabe *) egressus ad partes Reni iterum est reversus. Quo rece- dente clamor plebis extollitur et post ipsius tergum malediccionis iacula iaciuntur. Cum autem ad comiciam Lucelburgensem reversus fuisset, cum Metensibus in festo beati Jacobi apostoli sedata discordia concordavit. 9) Audiuntur apud nos de rege isto frequenter mirabilia testimonia, qualiter se in omni exerceret") milicia, frequen- tet torneamenta, agat hastiludia, ita quod tota Francia et Gallia vix enarrare sufficit regis mag- nifica huius facta; donat larga munera, instau- rat convivia largissima cum expensa. Volat fama, quod in hastiludio militem in Burgundia trans- fixerit hasta sua. Nec manet in loco uno sta- bilis, sed totus variabilis graditur huc atque illuc, et quando a nunciis queritur, difficillime!) invenitur. Ipso absente regnum Boemie maiori ") pace fruitur quam presente. Timetur a pluribus et plurimos ipse timet; ideo ad evitandum pe- riculum in regno Boemie raro manet, guberna- culum vero regni ei committit,") qui plura sibi !) Tamtéž. Listiny k tomu se táhnoucí uveřejnili Grinhagen a Markgraf v publikaci: Lehen- und Besitzurkun- den Schlesiens I, str. 66—69. — ?) Dne 4 dubna. — 3) Viz u Grünhagena a Markgrafa (Lehens- und Besitzurkunden Schlesiens I, str. 66) listinu krále Jana danou dne 6 dubna 1327. — ?) Obšírněji o té věci jedná Stenzel v Děj. Slezska díl I str. 120 a násl. — 5) Výprava ke Krakovu stala se dříve (v únoru) než úmluva Janova s Jindřichem Vratislav- skym. — ©) Viz Palackého Děj. nár. č. II, 1 str. 467 a 468. Chytil, Cod. dipl. Mor. VI, 256 a Fejér t. VIII, p. III p. 192. — ?) Dne 11 června. — 9%) Dne 25 července; ale jak ukazuje Schótter (Johann Grf. von Luxenburg I, 356) stalo se toto sjednání míru již 27 června. °) sicque sibi 2. — “) plurimum 2. — *) Za slovem fit jsou v ruk. 1! připsána slova: ex avaricia, ale jsou pře- trZena. — *"j Wladlszlao 2 a tak nize. — *) caperet 2. — '*) inpugn. 2. — *) et 2. — *) committitis 2. — !) attricionibus 2. — *) exercet 1. — !) difficile 2. — ?) nemá 2. — *) conmittit 2. 1327 

Strana 286
286 dare poterit aut promittit. Ista vice nobilis vir et prudens Hynco dictus Berca de Duba pro- curat et expedit ut capitaneus regni facta. Et Elizabeth regina sedet sola quasi vidua maritali solacio privata, divino officio vacat cottidie et in Melnico manens incipit edificare foris civi- tatem pauperibus hospitale. Adhuc heu, ut dicitur a sapientibus, regni Boemie status non est legaliter et regulariter or- dinatus; hec video et cordis internis singultibus ingemisco, Orans ad Christum, qui mundum condidit istum, Et peto sincere, quod et hic dignetur habere De regno curam, pestem tollens nocituram. Omnipotens faciat cito, quod rex isteque fiat Talis, quod gratus sit cunctis atque beatus. Nec pretereundum puto sub silencio, quod Elizabeth iam dicta regina multorum sanctorum congregat diligenter reliquias, cum decencia or- nat eas. Misit hoc anno ipsa Johanni apostolico tabulam auream cum sanctorum reliquiis et cum gemmis preciosissimis decoratam. Gracias papa pro gracia reddidit et peticiones ipsius, quas direxerat, plurimas exaudivit. Inter quas confir- macio ecclesie in Ruchwan eciam per aposto- licum monasterio Aule Regie facta est. ") Hoc?) anno mense Marcio Lodowicus per se- dem apostolicam reprobatus, a vulgo vero im- perator et rex Romanorum nuncupatus ad partes Ytalie proficiscitur, ad quas per quendam virum potentem, qui Canis de Verona") dicitur precipue invitatur. ) Paucorum principum Alemanie ?) usus?) est Lodowicus") consilio in hoc facto. Scivit tamen et consuluit hoc negocium Fride- ricus, dux Austrie, qui gaudet pari regis titulo") et nomine, sperans ex hoc Alemanie regnum et regimen optinere. lrruit itaque, ut dicitur, ex adventu Lodowici timor super omnes adherere in Ytalia sedi apostolice cupientes; bella inter Guelfos et Gibilinos frequencius audiuntur, e qui- bus plurimi occiduntur, et quod non fit gladio, fit veneno. Interierunt enim multi de Lodowici exercitu de vino toxicato. Ideoque ipsi Romani PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. in hoc periculo constituti hic insertam epistolam 139: domino apostolico conscripserunt in hec verba: Sanctissimo in Christo patri et domino ca- rissimo, domino Johanni, divina providencia sa- crosancte Romane ac universalis ecclesie summo pontifici, quinquaginta duo electi viri per Ro- manum populum super pacifico statu urbis, om- nes consules arcis totusque Romanus populus devota pedum oscula beatorum. Nexum inmensi debiti, quo parentibus filii alligantur insufficientes totaliter ad solvendum, in hoc saltem retribuunt, quod gaudent in illorum honoribus et opprobria detestantur. Hac certe meditacione continua nos veri filii ecclesie sancte Dei modernis tempori- bus audientes iniquos flare ventos pro Petri na- vicula tempestatibus conquassanda turbamur in intimis et lethaliter vulneramur, presertim cum ecclesia, sancta matre nostra, cum qua et vivere et mori unanimiter sumus dispositi, ab ea tam longevo spacio separati presencialiter et continue non manemus. Eapropter vestre beatitudini fle- xis poplitibus supplicamus, quatenus sedem ve- Stram primevam et verum ecclesie fundamen- tum, quam oblivioni videmini tradidisse, ab- jectis moralis et excepcionibus consuetis, pre- sencialiter visitetis, in qua omnium adversan- cium repulso turbine pater et filii conflati in unum poterunt Deo propicio in pacis pulchri- tudine nupeialiter delectari. Alioquin ex nunc apud Deum totamque celestem curiam et eccle- siam ipsam ac omnes mundi christicolas excu- semur, si quid sinistrum accidat vel contingat, et filii patris presencia destituti tanquam ace- phali declinent ad dexteram vel sinistram. Et ecce, quod pro his seriosius enarrandis oraculo vive vocis nobiles et sapientes viros, dominos Petrum Vajani et Petrum de Magistris Luce judices et Gocium Gentilis, dilectos cives et ambaxatores nostros ad vestram presenciam de- stinamus eisdem districcius iniungentes, quod quia facto opus est, non verbis, ultra tres dies apud Romanam immo Avinionicam curiam non morentur, sed cum festinancia retrocedant, ut eorum audita relacione saltem nostre indemni- 1) Papež Jan XXII vzdává díky královně Elišce za zaslané ostatky bullou danou dne 15 října 1327 (Dudík, Iter Rom. II, 107). — *) Král Ludvík vypravil se do Italie již na počátku r. 1327. *) Hoc in 1. — *) Uerona 2. — ") Almanie 2. — *) visus 2. — ") Luduicus 2. — *) tyt. 2. 

Strana 287
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1827 tatis caucius consulere valeamus. Data Rome") apud ecclesiam s. Marie in Ara celi die VI men- sis Junii, X indiccione. Et ut dicitur et cerniter, propter huiusce- modi Romanorum vocacionem, seu quamcunque aliam occasionem adhuc papa ad urbem venire dissimulat et ut verius creditur nec intendit. Auinione") vero stabilis remanens contra Lodo- wicum Bawarum ") velud contra suum et eccle- sie inimicum sentencias fulminat, exercitus bella- torum destinat, ipsum cum adherentibus sibi dampnat. Ut autem eum ac hostes ecclesie con- terat, papa spiritualem et temporalem gladium evaginat, oraciones cum genuflexionibus pro ec- clesia universaliter instituit et in subsidium pro sede apostolica dimicancium a nostro Cister- ciensi*) ordine et a toto clero exigit decimam et requirit. et maximus undique terror quem tu delere Maria nati donata tibi vis, est noster, tu quoque mater. Tu fac materne, faciet pater ipse paterne, Vos in corde facem detis cum tempore pacem. Ingens est error, Surgit in ecclesia, Scis, si vis, quia tis Hinc velis, ipse pater Item hoc anno in die beati Galli !) Johan- nes quinquennis infantulus Johanuis, regis Boe- mie, filius secundogenitus de Praga versus Cho- rintiam?) deducitur, ut sibi filia Henrici, ducis ipsius Chorinthie, quondam regis Boemie, ma- trimonialiter copuletur. Erant enim horum pue- rorum *) genitores antea ad invicem inimici, sed nunc intervenientibus pacis tractatibus, datisque liberorum pignoribus facti pariter sunt amici. Que vero exstiterit predicte discordie causa, suf- ficienter declarat huius cronice pars prima. ?) Iste itaque Henricus, dux Chorinthie, quia mas- culino herede tunc caruit, hunc Johannis regis filium constituit heredem universorum, ipsum filium sibi faciens adoptatum. Displicet autem 287 hec copula Austrie et guibusdam aliis principi- bus, guia ex consanguinitate habere in Chorin- thia se asserunt pingwius ius et maius. Sic homo cogitat et Deus ordinat, ut sibi dictat Velle suum, donat cui vult, guem vultgue co- ronat, Et quos vult reicit; ideo") nullus modo dicit, Sed post dicetur, quis Chorinthis dominetur. Item hoc anno vir nobilis Henricus, Hin- conis magni de Duba filius, ad instanciam Jo- hannis, regis Bohemie, per papam Johannem Olomucensis ecclesie factus est episcopus, ?) in sabbato quatuor temporum. Veni et ostende in sacerdotem ordinatus et sequenti Epiphanie") festo in episcopum consecratus. Hoc tribuas Christe, quod crescat episcopus iste Omni virtute, quod possit vivere tute Munitus per te, de quo, que sunt mala, verte. Eius sis custos, qui cunctos vis fore iustos. Hoc anno mense Junio ingens aquarum in- undacio monasterio nostro Aule Regie florencia sata destruxit et prata. Hoc anno nostrum est refectorium per Dei adiutorium consumatum. Capitulum XX. De Lodowico Bawaro,*) de papa scismatico et de bellis Johannis, regis Bohemie. Annus Do- mini MCCCXX VIII". Anno Domini MCCCXXVIII® in die Epi- phanie Domini 4) Lodowicus Bawarus per Jo- hannem papam et ab ecclesia totaliter reproba- tus Romano consenciente populo ipsam urbem Romam ingressus in beati Petri basilica per castellanum et alios quosdam episcopos im- periali diademate?) in preiudicium Johannis pape et tocius ecclesie katolice de facto est pre- sumptibiliter insignitus. In die illo clamor vulgi in urbe*) extollitur: Vivat, vivat noster in per- !) Dne 16 října. — ?) Srovnej Chytil, Cod. dipl. Mor. VI, str. 392 a 393 &, XXIV—XXVI. — ?) List, jímZ jme- nování to se stalo, má datum 26 září 1326; posvěcení na kněžství bylo vykonáno dne 20 pros. 1326 a na biskupství 6 ledna 1327. — *) Ne dne 6, nýbrž 7 ledna byl jeho vjezd do Říma a korunování na císaře dne 17 ledna. * Rome etc. ruk. — *) Auione 2. — *) Babarum 2. — *) Cysterciensis 2. — ”) Carinthiam 2 a tak nize. — *) genit. pueror. 2. — *) et Deo 2. — ") Ephyphanie 1; Epyph. 2 a tak ní2e. — ©) Babaro et 2. — *) dyad. ruk. — *) in urbe nemá 2. 1327 

Strana 288
1328 288 petuum) imperator. Miratur et turbatur ex eo Auiniona et curia pape tota; acriores contra Lodowicum processus papales innovantur et excommunicacionum fulgura cumulantur; e con- tra blasphemico Lodowicus inflatus spiritu ausu temerario non cessat contra Johannem papam detractorio garrire latratu, sese iustificat, papam dampnat. Maximus hinc error consurgit et undique terror. Ipse enim Lodowicus velud ecclesie inimi- cus autoritate papali excommunicatur Prage in ecclesiis publice et pro scismatico reputatur. Habet tamen idem Lodowicus sue tyrannidis, quam exercet contra ecclesiam, nonnullos tam inter principes, quam vulgares cooperatores et erroris ipsius validos defensores. Omnes plane conterit, quos adherere sedi apostolice scit vel audit; legati duo a latere pape in Ytaliam missi eidem resistere satagunt, quantum pos- sunt; istorum namque et Lodowici quandoque congrediuntur bellantes exercitus, sed bellorum varius est eventus. Eodem anno II idus Februarii ' domina Margareta, Johannis regis Boemie filia primo- genita, decenti apparatu adaptata per matrem suam Elizabeth reginam de Praga sollempniter educta in Thust?) suscipitur per Henricum, ducem Bawarie,*) suum maritum, et ipsius ab- hine cum gloria ducitur ad ducatum. Eodem anno in plenilunio mensis Marcii luna eclipsatur,?) ventus validissimus per heb- domadas") quatuor continuatus hanc eclipsim subsequitur;' multitudo hominum mense Aprili moritur, et in pluribus mundi partibus pestilencia pecorum oritur valde gravis."*) Porro Elizabeth, Bohemie regina, metu tante plage perterrita processiones cum reliquiis sanctorum universo clero Pragensi indicit et populo; quibus factis PETRA ZITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. notabiliter cessavit quassacio et placatus factus ise est Dominus populo suo. Hac nece cessante gaudet populus velut ante. De papa scismatico. Eodem anno, quod lugubriter refero, Noe) archam Petri naviculam mergere, tunicamque inconsutilem findere, sacrosanctam videlicet ec- clesiam scindere, quidam perfidi contumaciter presumpsere. Non suffecit enim Lodowico Ba- waro,") quod avaro ambicionis animo absque approbacione") sedis apostolice sibi asciverat nomen, titulum apicemque imperialis et regie dignitatis, sed in profundum demersus pre- sumpcionis baratrum, iniquitatem iniquitati °) apposuit, ita quod in universali ecclesia scanda- lum et detestabile scisma fecit; ipse itaque urbem et orbem in periculum posuit et errorem. Quin in festo Ascensionis Domini ordine pre- postero gestiens ascendere descendit et cecidit ab alto intentus operi monstruoso, viso rarius vel audito. Ecce enim Johanne papa XXII? in aposto- latus sui officio annum XII” iam agente, sancto quoque cardinalium sibi collegio assistente iste prefatus Lodowicus laicus?) cum consensu erro- neo cuiusdam Romani populi quendam Petrum de Corbaria *) de ordine fratrum Minorum, de co- guacione, ut dicitur, Columpnensium, *) Rome pa- pam constituit, qui se Nicolaum V"^ mutato proprio*) nomine appellavit. Indignum se suc- cessorem Petri veraciter demonstravit, se qui Petri nomine spoliavit. Idem fictus et") quasi pictus antipapa statim fecit XII cardinales, sic ut arbitror dictos non a cardine, sed cardone vel forsitan a carbone. Episcopus Venetorum Hostiensis tunc factus, qui ipsum *) antipapain in die Pentecostes ") supervacue ") consecravit, fuit cardinalis unus; episcopus Sutrinus de ordine fratrum Predicatorum") fuit unus, quidam de !) Dne 12 února. — ?) Domažlice, které i s okolím za věno dány byly Jindřichovi Bavorskému v zástavu. — 9) Zatmění měsíce bylo r. 1328 dne 95 února a 21 srpna — *) Petr z Corbary neb Corvary, jehož volba se stala dne 12 května, v den Vystoupení Páně, a korunování o Letnicích dne 22 května. ‘) imperpetuum 1. — “) Babarie 2. — *) ebdom. 2. — ') subsequitur malum 2. — *) grave 2. — '!) nec 2. — ^) Babaro 2. — ") aprob. 1. — *) iniquitati iniquitatem 2. — ») Za slovem laicus měl 1 slova: laudipeta iniquus, která vySkrábána a pfetrZena jsou. — *) Collumpnensium 2. — ©) proprie 2. — *) nemá 2. — ‘) istum 2. — “) Panthec. 2. — *) superv. ordinavit seu consecr. 2. — *) Predicatorum — fratrum nemá 2. 

Strana 289
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 198 ordine fratrum Minorum de Anglia fuit unus, quidam frater de ordine Augustinensium fuit unus, alii quoque cardinales prefati scismatici de canonicis ecclesie sancte Marie rotunde pro parte maxima sunt assumpti. Eodem tempore Lodowicus Bawarus”) extra basilicam beati Petri Rome in platea publica processum multa continentem convicia contra Johannem papam fecit, quem propter evitacionem scandali hic annotare me ipsius facti displicencia non permisit. ) Fratrum Minorum ordo non caret suspicione et odio in hoc facto; frater Michael, eiusdem ordinis minister generalis, fau- tor esse asseritur istius erroris; se ipsum su- spectum reddidit eo, quod Auinione nocte la- tenter a facie pape fugit. Fama nunc sonat publica, quod scismaticus prefatus fictus apo- stolicus una cum suo conditore Lodowico ab urbe confusibiliter fugerit Romana et apud Biterbium mentis ambigue maneat spe non certa. Est melior rapa, quam talis apostata papa. Huius enim cappa pungit cunctos quasi lappa, Ac eius corda pervertit plurima corda. Nudipes antistes non curat, clerus ubi stes, Nec poteris stare presumens scisma parare Istud in ecclesia, te non regit ulla sophia,") Nam confunderis, in derisumque fereris. ?) Eodem anno Karulus Philippi, ") rex Fran- cie, ?) post duos suos fratres Philippum et Lodo- wicum mortuos et ipse sine herede masculino moritur, in quo per directam successionis lineam Francorum regum stirps mascula terminatur. Successit eidem in regno Philippus, Karuli filius, de stirpe regia procreatus, qui et hoc anno in festo sancte Trinitatis regio fuit diademate coro- natus. Huic coronacioni Johannes, rex Boemie, interfuit et quod tanta requirebat festivitas nec non mutua affinitas, totum fecit. Huius etenim Philippi sororem Wenceslaus, " eiusdem Johan- 289 nis regis primogenitus, duxerat antea legitimam *) in uxorem. Idem Wenceslaus, heres Boemie, in Francie partibus manet usque hodie sub tutore. Eodem anno mense Julio inter aliquos Mo- rauie et Austrie barones modica primo de re par- va oritur discordia, que velud [flamma] ^) silvam devorans postea fuit nimium usque ad reges et principes dilatata. Quippe Henricus de Lypa ?) cum quodam Australi viro nobili dicto de") Ruenstein ') contendere incipit, cui Fridericus, dux Austrie, qui se Romanorum*) regem asserit, contra Henricum auxilium armatorum transmittit. Auxiliantur Bohemi Morauis et de die in diem dissensio fit plus gravis. Eodem tempore Otto, dux Austrie iunior, videns a Friderico et Alberto, suis fratribus, se contempni?) cupiensque eis equaliter in Austria dominari, allegans, quod Fridericus nomine re- gis Romani debeat contentari, adversus eos in- cepit quorundam nobilium habito consilio pre- liari. Huic Ottoni Karulus, rex Ungarie, consilio et auxilio astitit et in Austriam LXXX milia Vngarorum in eius adiutorium introduxit. Hoc bellum intestinum fecit Australibus magnum dampnum. Tali itaque audita discordia Johannes, rex Boemie, qui tunc in sua Lucenburgensi") exsti- tit comicia, incipit letari, ut nacta occasione ali- qua contra Fridericum, ducem predictum Austrie, valeat preliari. Erant enim maximi ad invicem inimici. Nec mora, sed cum festinacione magna Johannes, rex Boemie, ad regnum suum cum paucis revertitur et Pragam ingreditur XVI? kalendas Augusti;9) sexto vero die reversionis sue rex procedit in Morauiam contra Australes facturus pugnam.) Igitur in brevi temporis in- tervallo Johannes rex tam *) de suo regno quam de vicinis Polonie ducatibus duo milia cum tre- centis virorum galeatorum pugnancium congre- gavit, cum quibus Austriam citra Danubium !) Loserth ukazuje tu na publ. Muratoriho Ss. XIV str. 1167 a násl. — ?) O událostech těchto srovnej Ficker, Urk. zur Gesch. des Rómerzuges Ludwig des Baiern. — ?) Karel, král francouzsky, zemfel dne 31 ledna nebo 1 února r. 1328, a korunováni krále Filipa bylo dne 29 kvétna. — *) Rauhenstein. — 5) Srovnej u Jana opata z Viktringu, Bóhmer, Font. r. Germ. I, 401. — “) Dne 17 července. ") Babarus 2. — *) sophya 2. — *) Phylippi 2 a tak nize. — ") Wenczesl. 2. — *) legittimam 2. — *) Tak slovo to doplnil Freher; v rukopisech není. — *) Lyppa 2. — *) Rurenstein 2. — *) regem Rom. 2. — ^) Lucelburg. 2. — ') pungnam 2. — *) rukopisy quam. 37 1328 

Strana 290
1328 290 maxime devastavit. Ex alia enim parte Da- nubii rex Vngarie cum suo iacuit exercitu et lesit Austriam cum tumultu. In brevi quidem tempore et absque consueto impugnancium !) labore Johannes, rex Boemie, circiter qua- draginta municiones in Austria obtinuit, inter quas Veldisperch, ^) Drusindorf,") Eginburg *) murata oppida " eciam expugnavit. Non modi- cam vero ignominiam Fridericus rex et dux sus- tinuit, quia contra hostes suos aliquid virili- tatis facere in campestribus minime visus fuit. Quesivit itaque compulsus necessitate primo cum rege Vngarie et”) cum Ottone, suo fratre, deinde cum rege Boemie facere concordiam et optinuit illam. ?) De hac concordia Fridericus non fuit potitus gloria vel profectu, sed pocius a tali ludo abiit cum *) periculo et defectu. Idem et- enim Fridericus in bellicis actibus adhuc non exstitit fortunatus. Nec pretereundum sub silencio esse utile iu- dico de Pragensi exercitu hilariter") regi misso. Ante prefatam concordiam edictum regis Jo- bannis pro ferendo sibi auxilio venit Pragam. Pragenses cives huiuscemodi mandatum regis leti suscipiunt et infra triduum circiter decem milia virorum pugnancium*) tam in curribus, quam equis regi suo in adiutorium ") transmit- tunt. Erat autem curruum eorum numerus sep- tingenti quadraginta, qui alimenta ducebant et arma. Isti cum prope Znomam ") venissent, con- cordiam quoque principum audivissent, iubente rege Pragam pariter sunt reversi, qui in cam- pis apparuerant gloriosi. Et ipse rex victoria potitus XV* kalendas Decembris Pragam est reversus. Eodem anno in die beati Dominici?) in Brunna existens ibidem hora prima diei magnum PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. terre motum sensi et hoc fuit tempore pluviali. 1328 Antecesserat enim hanc pluviam et motum ca- liditas et siccitas excessiva omnibus viventibus nascentibusque nociva. Eodem anno Johannes, rex Boemie, rever- sus de partibus Austrie congregata magna parte pecunie per colleccionem generalis berne et di- versa exaccionis specie VI? die mensis Decem- bris de Praga exiens versus Prusziam procedit cum exercitu contra Lytuanos paganos pro Chri- sti nomine pugnaturus. *) qui perpetrat undique mirum. Hic nisi bellare solet et pugnis inhiare, ") Qui quasi torpescit, a bellis cum requiescit. Est raro terra, que sit per eum sine guerra, Hoc *) Germania, Francia, Flandria monstrat aperte. Hunc peto cerne virum, Nam certe isto anno Philippus, novus rex Francie, nequaquam Flandrenses bellando vicis- set, si secum eiusdem Johannis, regis Boemie, quingentos galeatos viros bellicos?) et Deuto- nicos in suum adiutorium non habuisset. De nobis triste depellas o pie Christe, Nobis veracem *) tu digneris dare pacem, Perque tuum crisma sacrum tollas cito scisma, Nunc quod in ecclesia veluti zizania ") crevit. Ab*) omnibus sapientibus iudicatur, quod Johanni, regi Boemie, plus fortuna quam racio in suis actibus suffragatur. Eodem anno mense Augusto Baldwinus,*) Treuerensis archiepiscopus, ?) per quandam co- mitissam viduam ?) de Salm nominatam propter quasdam eius dominio illatas iniurias in aqua Mosella navigans sub castro ©) Starckenberg °) est detentus. Pro cuius liberacione Johannes, !) Drozdovice, Egenburk, Valtice. — ?) Viz Kurz, Osterreich unter Friedrich dem Schónen str. 505. — ?) Dne 5 srpna. — *) Viz Palackého Děj. nár. č. II, 1 str. 476 a 477 a Voigt, Gesch. Preussens IV, str. 426—435, kde viak více omylů se vloudilo. — 5) Vdova po Jindřichovi hraběti ze Sponheimu a dcera hrabéte ze Salmu. — ©) Starkenburg. Viz Schütter, Johann Graf v. Luxenburg I, str. 365. Zajetí to stalo se ku konci května nebo na začátku června 1328, !) inpungn. 2. — ") Ueldsperg 2. — *) Drosendorf, quod forte habens quadraginta domos, civitas parva et pauci in ea homines; alie civitates sunt civitates rusticorum nescientes pungnare sed pocius arare sicut civitas Ueldberg 2. — °) Egenbrac quidem murata oppida et pauci homines in ea subito expugnavit 2. — ”) nemá 2. — *) in 2. — ") hyl. 2. — *) pungn. 2. — *) adiuto 2. — *) Snoymam 2. — ") inhyare 2. — *) Hic 2. — *) bellicosos 2. — ") Nobis veracem tu actum 2. — *) zyzania 1. — ^) Tato véta polożena jest v ruk. 2 před čtyřmi předcházejícími verši. — °) Baldewinus 2 a tak niże. — *) archyep. 1. — *) Starckenberck 2. 

Strana 291
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1828 rex Boemie, suus patruus, sese studiose inter- posuit et dictum archiepiscopum a captivitate femine cum difficultate maxima liberavit. Idem Baldwinus, Treuerensis archiepiscopus, hoc anno mense Septembri Mathia, Moguntino archiepi- scopo, mortuo, ) est a Johanne!) apostolico per Moguntinense capitulum concorditer postu- latus. Erat enim iste Moguntinus archiepisco- patus sedi apostolice specialiter reservatus. Sed et hec postulacio facta est modo secundario. Priori siquidem vice cum Petrus, Moguntinus archiepiscopus, fuisset mortuus, idem ibidem ab eodem similiter fuerat postulatus, et quia has postulaciones, que tamen 5) nullum ius po- stulato attribuunt, apostolicus non admisit, Tre- uerensis prefatus archiepiscopus, reservacionem sedis parvipendens se de Moguntina sede cum suis omnibus pertinenciis, pluribus eidem de clericis et laicis consencientibus intromisit et Sic has kathedras iam de facto regit ambas, et dicitur, quod sic dicat: Utinam si Coloniensis vacaret ecclesia, intromitterem eciam me de illa. Exitum huius facti nescio, ?) sed quod dicturus sum, verissima ") esse scio. eciam cito gloria sordet, tamen hoc animus furi- bundus bene scit, quod per breve durat Totum, quod cernit, nec ob hoc labencia spernit. Crescit avaricia, quanto plus copia crescit, Pestis avaricie iuvenescit, quando senescit; Hoc iurant clerus, rex, dux, et servus") et herus Per proprium morem, quia querunt res et ho- norem Presentis vite, nec curant vivere rite, Sed querunt primas — kathedras hii res et opi- mas. Hiis aderit fortis iudex in tempore mortis, Cuius mercedem quivis portabit ad edem Pro propriis meritis; hoc vos omnes bene scitis. Attamen hoc scribo, quia vos fortasse preibo Mors cunctos mordet, Quam parat mundus, Noster non curat, 291 Ex isto mundo; quare vobis modo fundo Vota precum multa rogitans, quod quando se- pulta fuerit, quod Christus in orto Hanc celi plantet, ubi perpete carmine cantet Carmen leticie Christo, matrique Marie. Cunctis sit notum, quidquid scribo, volo totum Ad laudem Christi fieri, nos ut minus isti Vite presenti studeamus iamque cadenti. Et quia narratur a cunctis, hocque probatur: Ocia dant vicia, fugit hinc hec queque") so- phia, ") Hec ego vitare cupiens, a meque fugare, Istam scripturam cepi quamvis michi ") duram, Scribens terrena falsa dulcedine plena. Hec ut spernamus et celica quod siciamus, Scripsi preterita, dubius sum, si michi vita Anno venturo dabitur, si non, ego puro Deprecor ex corde, quod vos Christo per amor de") pia vota sibique canatis, Fons Christe fluens bonitatis Tu pius es vere, Petro misero miserere, Sitque tue caule, qui Regis prefuit Aule. Hoc anno circa festum beati Martini ?) Eli- zabet, Boemie regina, spiritu devocionis inflata propter plurima virtutum opera et miracula, que Dominus circa corpus et sepulchrum vene- rabilis virginis Agnetis ad sanctum Francis- cum, in sua propria scilicet fundacione Prage sepulte, °) diversis dignatus est temporibus osten- dere, totum clerum Pragensem et maiores po- puli convocavit, ibique devocionem et intencio- nem») suam de canonizacione iam dicte virginis exposuit; literas quoque?) intercessorias ad do- minum Johannem papam pro eodem negocio tam prelatorum quam civium obtinuit, quas cum suis propriis epistolis domino apostolico desti- navit. Tenor litterarum civium iste erat: Sanctissimo in Christo patri ac domino, do- mino Johanni, sacrosancte Romane ac universa- Hec caro, quam porto, Pro me fundatis Et sic dicatis: !) Viz Schótter, Johann etc. str. 379. Matéj, arcibiskup Mohuécsky, zemfel dne 10 září r. 1328. — ?) Balduin züstal v drZení arcibiskupství Mohucského aZ do r. 1337. — ?) 11 listopadu. ‘) nemá 2. — *) cum 2. — *) verissimum scio 2. — !') gravus 2. — *) quoque 2. — !) sophya ruk. — ") nemá 2. — *) Ruk. 2 pre amor de. — *) sepulture 2. — ») intensionem 1. — 3) quoque intercessores sive intercessorias 2. 37* 1328 

Strana 292
1328 292 lis ecclesie summo pontifici, Nycolaus Pragensis, Hermannus Chutnensis, Henslinus Czaslauiensis et Gotzlinus") Coloniensis civitatum iudices ac universitates et communia civitatum ") earundem cum debita subieccionis reverencia pedum os- cula beatorum. Magnum salutis gaudium, mag- num divine pietatis misterium *) in regno Boe- mie, de cuius incolatu nos sumus, Deus deorum dominus hactenus declaravit. Nam hanc non- nullis regibus et regnis ac quibusdam aliis regni eiusdem filiis incolis et alumpnis devocionem et graciam inspiravit, quod ad perfeccionis sum- ma virtutum gradibus ascendentes ad tantam sanctitatis excellenciam sunt provecti, quod ipsis eorum exigentibus meritis ad eminenciam ce- lestis exercitus elevatis, scriptis eorum in ce- lis nominibus sanctorum catalogo") sunt ascripti, quorum dignis et Deo gratis suffragiis regni eiusdem incole senserunt et senciunt pium et efficax opitulacionis presidium et in tribulacio- nibus et necessitatibus remedium opportunum. ") Verum quia divine largitatis immensitas ") mu- nificencie sue mensuram non ponit,") nec col- lata semel liberalitas fastidium ei prestat, illis") quos eidem regno patres contulit et patronos, dedit adhuc*) et virginem innocencie agnam et nominis appellacione Agnetem, que felicis me- morie domini Przemisl^) sive Othakari,*) Boe- mie quondam regis, filia ex utroque parente stirpe regali progenita, sic iuventutis sue florem virtutum decore vestivit, quod ab ineuntis eta- tis sue primordiis ad patriam visa fuit festinare celestem. In ordine tandem sancte Clare conver- sacione degendo sanctissima vite sue *) terminum sic explevit, quod hoc, quod feliciter inchoave- rat, felicius consumavit. Cui pro perfeccione vite laudabilis tantam Dominus contulit graciam et virtutem, quod in vita etin morte et post mor- tem tanta miraculorum claritate refulsit, quod evidenter patuerunt et patent cottidie sue in- dicia sanctitatis. Que quidem lucerna pro domi- norum varietate, qui in regno Bohemie post fe- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. licis memorie domini Wencezlai,*) Boemie et Polonie regis, obitum in ipso regno Boemie successerunt, sic occultata fuit sub modio, quod virginis ipsius vita et sanctitas ad apostolice sedis et vestram noticiam non pervenit. Sed nunc in regno ipso stabilitate dominii) divina miseracione concessa illustris domine, domine nostre Elizabeth, Boemie et Polonie regine, pa- ter misericordiarum Dominus spiritum *) susci- tavit, eiusque cor in amorem et honorem ipsius virginis, que quidem virgo ipsius domine re- gine fuit avia, sic accendit, ut ad sanctitatis vestre pedes memorate virginis sanctitate de- ducta supplicaret et peteret, ut illum venera- bilem, sanctum et Deo gratum thesaurum iam diu lucentem in celis super publice ac univer- salis agnicionis") candelabrum vestre sanctitatis benignitas ponere dignaretur, in terris virginem ipsam sanctorum cathalogo ascribendo. Quod et nos sanctitatis vestre advoluti genibus humili- tatis nostre instancia supplicamus. Capitulum XXI. Annus Domini MCCCXXIX". De morte filii regis Vngarie, primi abbatis") et pluribus aliis. Anno Domini MCCCXXIX" Karulus, rex Vngarie transmisit domine Elizabeth, regine Boe- mie et Polonie, epistolam ') lugubrem in hec verba: Serenissime principisse, domine Elizabeth, Dei gracia regine Boemie illustri, sorori sue carissime, Karolus, eadem gracia rex Vngarie salutem et continua prosperorum successuum incrementa. Si Dei misericordia per votivos successus de sua ineffabili providencia nos leti- ficasset, sicut hac, ita et casum miserabilem et decessum lugubrem preclarissimi filii nostri, ducis Ladizlai, vobis proh dolor, cogimur nunc- ciare. Et licet proximitatis identitas et con- sangwinitatis indissolubilis unio dudum inter !) Viz Chytil, Cod. dipl. Mor. VI, str. 293. 7") Goczlinus 2. — *) nemá 2. — *) myst. 2. — ") cathalogo 2. — ") oport. 1. — *) inmen. 2. — 7) potuit 2. — *) illos 2. — *) ad hoc 2. — ") Przemislay 2. — *) Ottakari 2. — *) suum 1. — *) Wenczeslay 2. — *) domini 2. — *) spirit. suum 2. — *) cogn. 2. — ') Albertis 2. — *) nemá 2. 1828 1329 

Strana 293
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 13:9 nos divinitus ordinata, qua ab uno stipite tam- quam germani gradu proximo derivamur, fuis- set sufficiens, tamen propter deprimendum su- perbam elacionem regum et principum circum- adiacencium regnorum vobis et magnifico prin- cipi, domino Johanni, regi Bohemie et comiti Lucelburgensi, carissimo contorali vestro nostro- que fratri et amico predilecto, mala machinan- cium mediante dispensacione supreme sedis, sine qua esse non poterat, inter dictum filium no- strum vestramque filiam fedus matrimonii non absque provida deliberacione duxeramus ordi- nandum. Verum cum predicto domino regi, pre- cordiali nostro, quamdiu presentis vite possibi- litas in nobis subsistere poterit in hoc mundo, in prosperis et adversis diligenti favore adesse volumus, nos semper ad sua beneplacita offe- rendo, quod et per ipsum nobis fieri presumimus firma fide, loco et tempore oportunis, Excellen- ciam vestram regalem affectu fraternali sub certa confidencia requirimus per presentes, quatenus taliter et tam diligenti solicitudine dicto domino Johanni regi suadere velitis, quod singularis amicicie fervor, que inter nos hactenus viguit, in futuro vigeat, sinistra loquencium suggestione frivola non obstante, ut in incepto amicabilis unionis proposito seu perseverancia, Deo vo- lente votiva dierum longitudine mutuo invicem nos et ipse valeamus gratulari et in virtute va- lida et brachio extento nobis rebellancium colla contere superborum. Ceterum petimus vos, quod nova presertim ex parte dicti domini regis Boe- mie, si que vobis constant, et eciam alia, que Scitis de diversis mundi partibus, nobis utique per latorem presencium mediantibus vestris lit- teris velitis intimare. Datum in Alto Lapide in die Cinerum. Sie iterum ruptum est vice altera affinita- tis vinculum, quod propter regnorum pacis com- modum fuerat bona discussione previa colli- gatum. ?) Eodem tempore Elizabeth, regina Boemie, presencialiter ibi") constituta destrui iussit in- 293 cendio IV molendina, que in preiudicium mo- 1329 nasterii" Aule Regie super aquam Muldawam °) in Komorsan !) locata fuerant et constructa. non vult, quod qui bene nati claustro faciant male, si quid Fit, dolet ulciscens, toto conamine gliscens, Hec?) ut proficiat domus et quod pax ibi fiat. O regina poli, nostram derelinquere noli Istam reginam, largire sibi medicinam, Corporis ac cordis tersa cuncta fece sordis. Hec regina pati Sunt proceres, aliquid Ex eius etenim pia providencia, quam fecit in Ruchwan de ecclesia tibi, mater Christi virgo virginum gloriosa, templum glorie tue, quod est in Aula Regia ad plagam meridionalem, cum novem capellis et altaribus ampliari et in eo laborari; quod XXII annis sine evidenti labore quasi incultum iacuerat, procuravit. Nam hoc anno in die beati?) Stanizlai*) martyris et pon- tificis ego fretus auctoritate et licencia ordinarii superioris concinente et presente congregacione fratrum meorum in eisdem locis more solito, sollempnitate congrua primarium posui regine ipsius ") nomine fundamentum. Tanta enim hac- tenus pressi fueramus egestate, quod ipsa ne- cessitas compulit ab omni sumptuoso opere nos cessare. De reditu regis*) et de eius recessu. Eodem anno in die beati Vrbani ?) Johan- nes, rex Boemie et Polonie, de partibus Prussie et Litouie feliciter reversus in Pragensi susci- pitur civitate; strenua valde et magnifica contra Litowanos et paganos in bellicis actibus exercuit opera, ut communis omnium hominum preco- nizat fama. Ipse namque, ut dicitur, ad remocio- res paganorum transivit terminos, quam aliquis ante ipsum principum fecerit, cuius memoria apud modernos sit. Sunt per ipsum inibi multa milia trucidata et circiter tria milia gentilium baptizata; ad hec omnia fratres Cruciferi de domo Teuthonica sua auxilia prebuerunt fide- !) Komořany. — ?) Dne 8 kvétna. — ?) Dne 25 května. " Tu dodává 2 amen. — ") constituta ibi 2. — ") A. R. mon. 2. — *) Multawam 2. — ") Hic 2. — *) Stayn- szlay 2. — *) ipsius nomen nomine 2. — *) De reditu regis Pragam jest nápis tohoto odstavce v 2; slova et — recessu scházejí. 

Strana 294
1329 294 liter et consilia, procurando vehiculorum levium guadraginta guingue milia portancium pro exer- citu necessaria et pro rege. Unus procerum gen- tilis tunc*) occiditur, qui habuisse XII pedes in longitudine perhibetur. Mansit autem post suum reditum idem rex in regno tantumdem quin- decim diebus et Henrico iuniore") de Lypa") pro capitaneo regni instituto Baldwinum, Treue- rensem archiepiscopum, suum patruum, a quo propter Maguntinense negocium vocatus fuerat, visitat, apud quem et alias extra suum regnum usque hodie perseverat. Porro prefatus Treue- rensis") archiepiscopus pretextu postulacionis parvipendens provisionem a sede apostolica Bun- nensi preposito ') factam, omnes municiones ec- clesie Moguntine excepta sola ipsa civitate vio- lenter occupat tutoris nomine, omniaque guber- nat. At Moguntinenses cives obsidionem civitatis per Treuerensem archiepiscopum fieri metuentes monasterium sancti Albani prope situm diruunt et deiciunt altas turres. Transivi et ego hoc anno Mogunciam et hec vidi et compaciens in animo ita dixi: Heus, Albane bone, liti finem cito pone, Que tibi deiecit turres, monachosque reiecit Extra domus septa. Fac, hec?) quod prelia cepta Sic concludantur, Christo laudes quod agantur. Esse puto solam sedem, gravidam quasi molam, Quam tenet antistes; poterunt digne fore tristes, Qui retinent binas, si curant scire ruinas, Illis annexas. Tanto te clerice vexas, Quanto *) tuis humeris inicis, cito tu morieris, Cuncta soluturus, que dat iudex tibi durus. De obitu primi abbatis Aule*^) Regie. Eodem anno VII" idus Junii *) ex morbo calculi obiit venerabilis dominus Conradus?) pri- mus, quondam abbas Aule Regie, etatis sue anno LXXXII'. Iste de Erfordia natus in Scedelicz professus adeo legalis in conversacione sua ex- stitit, quod propter famam ipsius celebrem pri- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. mo in Grunhain *) postulatus, sed non datus pro 1:9 abbate fuit; demum in Ossek abbas efficitur, biennio elapso cedit, in Scedelicz iterum re- versus prioratui ut prius preficitur, quod qui- dem officium tam diu per ipsum regitur, donec advenit tempus acceptabile, quod datus fuit in fundacione monasterii Aule Regie primario pro abbate. Ab eodem vero abbacie regimine anno quinto fundacionis cedit voluntarie domino ?) Ottone Thuringo sibi in officio succedente, ab- batizante uno anno cum dimidio et cedente. Iterum prefatus dominus Conradus ad primum officium suum redit, sed anno Domini MCCCXVI? in crastino Prothi et Iacincti?) abbacie regi- men resignavit et nobiscum in Aula Regia us- que ad suum obitum annis XIII exemplariter in suo speciali comodo habitavit. Successit autem in onere huic domino Conrado frater Petrus, abbas tercius, de Sythauia*) dictus, qui usque hodie huius officii gravissimum portat pondus. Fuerunt autem anni regiminis pre- dicti domini Conradi abbatis primi XXII cum dimidio, sed non tempore continuo, ut pretac- tum est. Istius abbatis animam, tu fons pietatis, Abba pater, munda preciosi sanguinis unda, Quem fudit morte gnatus) tuus, hocque pre- cor te, solvas, iungens et amenis Cetibus angelicis. ^ Accedat ad hoc genitricis Christi vox cara, simul assint agmina clara Horum sanctorum, qui lete regna polorum Iam possederunt ac ipsa pie meruerunt. Queso, simul stetis, hunc Conradumque iu- vetis, ita sit locus eius opimus. Hanc ut de penis Ut fuit hic primus, ?) Jindfich III hrabé z Virneburku. — ?) Dne 7 cervua. — ?) Dne 12 září 1316. ') nemá 2. — ") minore 2. — ") Lippa 2. — *) archiep. Treuer. 2. — 7") hoc 2. — ") R. 2 má vers tento pted ptedcházejicím. — *) Aule Regie nemá 1. — *) Cunr. 2 a tak níZe. — *) Grunhaim 2. — ^) domino Duringo sibi 2. — *) Syttauia 2. — **) genitus 2. 

Strana 295
1329 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum XXII. De terre motu et impressionibus ačris, de re- ditu episcopi Pragensis et morte Henrici de Lypa*) et pluribus aliis. Eodem anno XI" kalendas Junii !) terre mo- tus factus est magnus in Boemia et Bawaria sensibiliterque *) notatus. Ego quidem tunc tem- poris sedebam quietus Prage in domo nostri monasterii circa horam completorii appodiatus lapideo parieti, qui tantum ex illo motu con- tremuit, quod me et qui mecum erant, ad timo- rem et horrorem maximum incitavit. Quedam epistola de astronomica sciencia conscripta plura mirabilia hoc anno ventura dudum ante annos aliquot predixerat, quam quia) multorum sim- plicium animos turbaverat, de verbo ad verbum duxi presentibus inserendam, cuius tenor per omnia talis erat: Magister Johannes Dauidis Toletanus et om- nes magistri eiusdem loci universis, ad quos presens epistola pervenerit, salutem ac sancti Spiritus graciam et solamen. Noveritis, quod anno Domini MCCCXXIX" mense Septembri sole existente in libra convenient omnes planete in- simul, et sol erit in cauda draconis, et fiet sig- nacio rerum admirabilium ") et horrendarum, et fiet diluvium *) ventorum per Saturnum et Mar- tem, et crescet mare ultra solitum, et erit ven- torum tanta confliceio, quod flabunt omnes venti et obscurabunt et denigrescent totum aérem et dabunt sonos horribiles, et corpora hominum dissipabunt subvertentes edificia et arbores, ef plures valles adequabunt montibus; et e con- verso et civitates precipitabunt maxime Babylo- niam, Baldach, ') Sacan et Tripolym et precipue civitates sitas in locis arenosis et sabulosis. Et ante omnia erit defectus sive eclipsis solis; et erit sol a tercia usque ad meridiem ignei rubieundique coloris, quod signat maximam ef- fusionem sanguinis. Et postea sequitur eclipsis ") lune in coloribus permixtis, quod signat con- 295 fusionem gencium; et post emergent prelia magna et occisiones in oriente et occidente; et terre motus erit universalis per totum orbem subvertens plurima loca. Et erit caristia magna et fames vere per totum et mortalitas et tra- dicio regnorum ad invicem. Et quidam impera- tor magnus et potens morietur, ita quod post illorum ventorum diluvium") pauci remanebunt viventes, sed quicunque remanebunt, diviciis affluent. Orietur dubietas inter Saracenos et re- linquent idola?) sua et fient unum cum chri- stianis. Ideoque nos cum magistratibus et soda- libus peritis et astrologis Toletanis vobis duxi- mus revelandum, iniungentes in remissionem peccatorum et redempcionem animarum vestra- rum, ut predictam reveletis ignoranciam, pro- videatis quoque vobis, ubi habitabitis, dum venti flabunt. Flabunt enim venti") in mense Septem- bri et tunc vix in terra invenietur mansio se- cura. Preparabitis ergo vobis cameras in plani- cie cireumdatas montibus non arenosis nec sa- bulosis; sintque operte turres et terram solidam ponite desuper, ne sint ibi arbores vel alie res, que orificium camere possint operire, et ponatis intus cibaria ad XXX dies. Et sciatis, quod nobiseum convenerunt omnes philosophi, astro- nomi Hyspanie, Grecie et Arabie et Hebrei.*) Audivimus eciam, quod Meathinus ") turrim con- struxit superexcellentis") edificii, eritque turris ad instar unius magni montis, et audivimus a rege Cycilie, que nobis periculosa videntur. Datum in Tolleto anno Domini MCCCXXIL. Docuit me ipsa rerum et eventuum ex- periencia, quia fere omnia, que eadem epistola spiritu pseudigrapho *) predixerat, sunt mentita. Immo ") iste annus quietus fuit et temperatus et in blado plurimum fructuosus; ideoque talia pericula futura ex suo astralabio prophetantem compescit") et redarguit poeta, cum dicit: celumque *) inquirere, quid sit? que sunt mortalia cura. Lingue archana Dei Cum sis mortalis, !) Dne 22 května. *) Lippa 2. — 5) que nemá 2. — ") quod 2. — ') ammir. 2. — *; dyl. 1. — ") Waldach 2. — ^) eclypsis 1. — *) dyl. 1. — °) ydola ruk. — ») nemá 1. — *) Hebrey 1. — ") Meathynus 1. — *) Ruk. 2 rmá jen excellentis. — *) phev- dografo 1. — *; ymmo 1; ymmo et 2. — ") conp. 2. — *) que nemá 1. 1329 

Strana 296
1829 1380 296 Ast ego cognosco, vos id quoque noscere posco, Quod vir se stultum — facit hinc, quod tollere vultum Vult ad ventura, cui deberet fore cura De re presenti; quia nescit, si vehementi Morsu cras rapiat mors hunc, aut quid sibi fiat. Ars quevis certa, sed mens quia") nostra re- ferta Est vicio multo, de quo sepissime stulto Subiacet errori, proprie quoque carnis amori, Autumo, quod plures sese faciunt quasi fures, Dum plus clarere querunt, quam vera tenere. De summis fantur, sed in immis ") infatuantur. Multi multa sciunt, fatui tamen hii sibi fiunt, Discuciunt alia, licet hiis sit nulla sophia. Esto tibi primo sapiens, alias*) sed in imo Per nasum trahe te, tunc ius") tibi sume pro- phete; Cuncta locata secus | oculus videt, est sibi cecus. De processu Johannis pape contra Lodowicum. Johannes episcopus, servus servorum Dei. Venerabili fratri episcopo Pragensi salutem et apostolicam benediccionem. Ad obviandum dam- nandis Lodowici,*) olim Bawarie ducis, excom- municati heretici et scismatici, ausibus et fi- delium parcium Alemanie periculis imminenti- bus occurrendum pridem certum processum de fratrum nostrorum consilio presente multitudine copiosa fidelium habuimus, cuius tenor sequitur in hec verba: Johannes episcopus, servus servorum Dei. Ad certitudinem presencium et memoriam futu- rorum. Dudum perversis et damnandis Lodowici, olim Bawarie ducis et discorditer in regem Ro- manorum, sicut dicebatur, electi, conatibus, quem adeo ambicio ceca succenderat, quod eius elec- cione per sanctam Romanam ecclesiam, ad quam cuiuscunque in regem Romanum electi et elec- cionis de ipso facte approbacio et admissio vel reprobacio vel repulsio pertinere dinoscitur, non admissa, nec eius approbata persona nomen et titulum regium usurpare presumpsit temere, se- que immiscere administracioni regni et imperii PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. ac hereticis et rebellibus favorem, auxilium et :53 consilium contra sanctam ecclesiam impertiri, volentes remediis salubribus obviare, eundem Lodowicum per nostrum edictum publicum, cum ad ipsum tutus nequaquam pateret accessus, sub virtute obediencie ac excommunicacionis pena de fratrum nostrorum consilio monuimus, ?) ut à premissis intra certum sibi tunc prefixum ter- minum omnino desisteret, administracionem ean- dem, quousque per ecclesiam ipsam approbatus et admissus existeret, nullatenus resumpturus, sed revocaturus penitus, prout esset sibi possi- bile, cum effectu, quecunque de facto fuerant per ipsum in contrarium attemptata: universis prelatis et aliis quibuscunque personis ecclesia- sticis et secularibus necnon communitatibus et universitatibus sub magnis penis spiritualibus et temporalibus districcius nichilominus iniun- gendo, ut eidem Lodowico nullatenus circa pre- missa parerent vel intenderent quoquo modo, nec eidem prestare auxilium, consilium super hiis vel favorem, non obstantibus fidelitatibus aut aliis quibusvis iuramentis eidem prestitis aut obligacionibus, colligacionibus, confederacio- nibus, societatibus et^) paccionibus sub quacun- que forma vel expressione verborum cum ipso ini- tis, eciamsi essent iuramentis vel adieccione pe- narum vallate, que omnia nulla, cassa et irrita esse de fratrum eorundem consilio declaravimus, quatenus de facto processerant, nulla, cassa et ir- rita duximus declaranda. Et quia predictus Lodo- wicus huiusmodi et aliis diversis monicionibus, mandatis et preceptis nostris parere contempsit dampnabiliter deteriora — tanquam datus in sen- sum reproborum — iugiter committendo, primo excommunicacionis sentencia innodatus exstitit ac subsequenter culpis ipsius excrescentibus et con- tumaciis eius adauctis iure privatus,") si quod sibi ex eleccione predicta fuerat ad regnum vel imperium quomodolibet acquisitum. Deinde vero eo excessus excessibus cumulante ducatu Ba- warie ac omnibus privilegiis tam apostolicis quam imperialibus ac bonis et feudis omnibus, que ab eadem Romana vel quibusvis aliis eccle- 7) misto quia nostra má 2 nostraque. — *) ymis ruk. a tak niZe. — *) aliis ruk. — ^) ius tibi sum ymmo 2 místo ius t. sume prophete. — *) Ludwici 2 a tak níZe. — *) meminimus 92. — *) vel 2. — *) privatis 2. 

Strana 297
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1830. siis aut imperio obtinebat, per diversos proces- sus nostros diversis temporibus habitos, de fra- trum eorundem consilio iusto iudicio nudatus extitit et privatus. Et demum, quia pharaonis imitatus duriciam et contempnens omnem sancte matris ecclesie disciplinam nulla correccionis ostendit indicia, sed pocius hereticis et hereti- calibus intendens dogmatibus*) ac hereticos, quos in suum admisit consorcium eorumque he- reses et errores defendendo se ostendit hereti- cum manifeste, debitis servatis solennitatibus primo fautor hereticorum declaratus et subse- quenter de crimine heresis fuit sentencialiter et.") publice per nos de ipsorum fratrum consilio con- dempnatus. Postmodum vero idem Lodowicus premissis excessibus et criminibus detestabili- bus non contentus, sed tanquam obstinatus in malum et velud demersus in desperacionis la- queum, continue conatus suos dirigens ad peiora imperialis solium dignitatis de facto non sine magna insania et temeritate dampnabili usur- pare presumpsit, se ad illud per illos, quibus non competebat, faciens, ac si ius sibi compe- teret, coronari et ad offendendum ecclesiam sanc- tam Dei eiusque fideles et devotos in Ytalie partibus, in quibus ausu nefando contra prohi- bicionem remansit ecclesie, nichilominus se *) at- üngens nonnullas civitates et loca parcium pre- dictarum, que sibi non adheserant, devastavit horribiliter et immaniter*) ac nonnulla ex ipsis ad tantam inopie ac paupertatis egestatem de- duxit, quod eciam per tractum longissimi tem- poris adiicere non potuerant, ut resurgant. Jura insuper et bona imperii dilacerando continue devotos et fideles ecclesie persequendo crude- liter et quantum in eo fuit de illis partibus effugando, et demum nequicie sue virus concep- tum evomens ad subvertendum prorsus fidem catholicam et scindendum dominicam inconsu- tilem tunicam in divine maiestatis opprobrium tociusque cetus fidelium scandalum, periculum et contemptum execrandis faccionibus velud membrum sathane se disponens associatis sibi quibusdam suis nequam?) complicibus Petrum 291 de Coruaria, virum utique scandalosum et per- fidum — qui olim dimissa uxore sua legittima, cui pluribus annis tam in lecto quam in mensa cohabitaverat, fratrum Minorum assumens pre- ter uxoris eiusdem consensum habitum et pro fratre Minore se gerens, quique ministro suo provinciali Romano inobediens per ipsum fuit pronunciatus in excommunicacionis incidisse sentenciam, mancipandus carceri — in antipapam assumpsit procurans, quod idem Petrus sic de- lusorie et dampnabiliter in antipapam assumptus pseudocardinales et notarios ac officiales alios iuxta morem, quem servat Romana curia, con- stitueret ^) aliasque nonnulla presumeret cunc- tis catholicis detestanda, synagogam autem hu- iusmodi diebus congregatam aliquibus virtutum Dominus misericorditer subito dissipavit. Nos, qui") omnia per eosdem Lodowicum et Petrum attemptata circa premissa vel premissorum occa- sione vel eorundem aliqua de fratrum eorun- dem consilio nulla, cassa et irrita merito du- ximus declaranda, prefatum Lodowicum tam ex predictis quam aliis diversis capitulis multis respersum heresibus tanquam hereticum et scis- maticum manifestum de heresi et scismate de fratrum ipsorum consilio nichilominus condemp- nantes, adversus euin penas infligendo varias et eciam declarando ipsum incurrisse inflictas et comminata, sicut in diversis processibus nostris supradictis? de predictorum fratrum consilio sollempniter habitis plenius continetur. Sane quod?) fide digna multorum relacio ad nostrum noviter deduxit auditum, quod idem Lodowicus nondum in eo igne avaricie et ambicionis ex- tincto, sed pocius flatu diabolico iuflammatus ad civitatem [se] contulit Tridentinam, ubi suis com- plieibus convocatis satagit ordinare, quod sicut in partibus Ytalie") supradictis iura usurpavit imperii, fideles turbavit eorumque devoravit sub- stancias et consumpsit, sic et in Alemanie par- tibus dampnandum suum in hac parte deside- rium valeat adimplere, ac varios officiales vel ministros ad easdem partes Alemanie disposuit propter hoc destinare: nos tantis malis et pe- s) docmatibus 2. — ") et publice nemá 2. — ') nemà 2. — *) inman. 2. — !) nemá 2. — ^) constituerit 2. — ^) Nos, que omnino 2. — *) super predictis 2. — ») que 2. — »*; Ytalye 2. 38 1330 

Strana 298
1330 298 riculis iustis obviare remediis cupientes pre- fatum Lodowicum per hoc edictum nostrum pu- blicum, cum ad eum pro faciendis sibi monicio- nibus et inhibicionibus huiusmodi non sit tutus accessus, moraque pericula varia comminetur, presente hac multitudine copiosa fidelium mo- nemus et eidem sub excommunicacionis pena necnon sub penis aliis tam spiritualibus quam temporalibus in eundem inflictis hactenus, *) quas pro repetitis haberi") volumus, quibusque ipsum subiacere decrevimus, si contrarium fe- cerit, ipso facto, inhibemus et mandamus ex- presse, ne ulterius de administracione regni Ro- manorum vel imperii se quomodolibet intromit- tat nec se regem vel imperatorem nominet, nec ab aliis faciat, quantum in eo fuerit, nominari, nec sub nomine huiusmodi vel alio quocunque pro^) dictorum regni et imperii negociis ad Ale- manie vel alias aliquas partes aliquem vel alios destinare presumat, nec vicariatus vel alia que- cunque officia, quibusvis nominibus nuncupen- tur, concedat seu committat alicui vel aliquibus, nec eciam in illis?) partibus vel aliis iura vel bona regni vel imperii quomodolibet occupet vel per- tractet fidelesque non turbet ecclesie et imperii aut molestet. Universis nichilominus et singulis prelatis et personis ecclesiasticis, secularibus et regularibus, cuiuscunque preeminencie, dignitatis, ordinis, status vel condicionis existant, eciamsi") patriarchali, pontificali aut maiori seu inferiori prefulgeant dignitate, necnon regibus, ducibus, principibus, marchionibus, comitibus, baronibus, nobilibus, potestatibus, capitaneis, rectoribus et aliis dominis temporalibus aliisque personis sin- gularibus quibuscunque ac communitatibus, uni- versitatibus, civitatibus, castris, oppidis, villis et locis sub excommunicacionis in personas sin- gulares et interdicti in terras, civitates, castra, oppida et loca ipsorum ac universitates, commu- nitates et collegia, necnon privacionis dignitatum, personatuum, officiorum et beneficiorum eeccle- siasticorum dictorum ") prelatorum et persona- rum ecclesiasticarum ac tam illorum quam alio- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. rum quorumcunque privilegiorum apostolicorum :530 et imperialium, feudorum, bonorum, honorum, officiorum, que a Romana vel ecclesiis?) aliis seu imperio obtinet, ac libertatum et immuni- tatum quarumlibet penis inhibemus districcius et mandamus, ne vicariatus vel quodcunque aliud officium vel administracionem huiusmodi, quocunque nomine nuncupetur, recipiant ab eo- dem vel alio seu aliis eius auctoritate, nomine vel mandato; et si forsam officium vel admini- stracionem huiusmodi receperunt, statim illud vel illam, postquam") presens processus ad eo- rum noticiam pervenerit, vel per eos steterit, quo- minus pervenire potuerit, dimittere non postpo- nant, *) illud vel illam nullatenus ulterius resump- turi, neve prefato Lodowico aut complicibus, fau- toribus, vicariis, ministris vel officialibus eiusdem, quomodocunque*) nuncupentur, pareant in ali- quo vel intendant, nec eos vel aliquem ipsorum recipiant vel admittant, aut de iuribus et pro- ventibus quibuscunque ad regnum Romanum vel imperium spectantibus respondere vel alias eis impendere auxilium, consilium vel favorem directe vel indirecte, publice vel occulte presu- mant, alioquin personas singulares quascunque, ecclesiasticas et seculares, cuiuscunque sint pre- eminencie, condicionis et status ecclesiastici vel mundani excommunicacionis, terras vero, civi- tates, castra, oppida et loca necnon universita- tes, communitates et collegia, que contra inhi- bicionem et mandatum nostrum huiusmodi ali- quid facere vel attemptare temere presumpse- rint, ") interdicti sentencias, quas ex nunc pro- ferimus, necnon personas ecclesiasticas, preter patriarchas, archiepiscopos et episcopos, priva- cionis omnium dignitatum, personatuum et alio- rum beneficiorum suorum ecclesiasticorum cum cura vel sine cura et inhabilitacionis penam ad ea et similia in posterum obtinenda incurrere volumus ipso facto; ad privacionem dignitatum *) et prelaturarum dictorum patriarcharum, archi- episcoporum et episcoporum ac inhibicionem ad ea et similia obtinenda necnon nec privilegiorum *) actenus 2. — *) habere 2. — *) Místo pro dictorum má 2 per diversorum. — *) talibus 2. — "! si scházi v ruko- pisu 2. — ") dictorum — ecclesiasticarum nernà 2. — *) aliis eccl. 2. — *) quam 92. — *) postposuerit 9. — ") quocum- que 2. — *) presumpserit 2. — *) dignitatis 2. 

Strana 299
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 139 quorumcunque apostolicorum et imperialium ac feudorum, bonorum, honorum, libertatum, que ipsi et quicunque alii clerici vel laici") a Ro- mana vel quibusvis aliis ecclesiis seu imperio quomodolibet obtinent, ac libertatum et immu- nitatum tam contra ipsas quam alias quascun- que personas ecclesiasticas et seculares, cuius- cunque status vel condicionis existant, et alias spirituales et temporales penas et sentencias, de quibus nobis videbitur infligendas seu in- flictas declarandas, iuxta delictum, contumaciam et excessum cuiuslibet, si quando et quociens oportunum cognoverimus, communiter vel divi- sim, absque monicione et citacione alia nos pro- cessuros apercius predicentes, non obstantibus fi- delitatis et quibusvis aliis iuramentis, per que ipsi vel eorum aliqui dicto Lodowico sese *") quomodo- libet astrinxissent, ac confederacionibus, societati- bus et ligis cum eodem seu alio vel aliis nomine suo vel mandato per quascunque personas singu- lares ecclesiasticas vel seculares, aut communita- tes seu universitates, collegia contractis seu initis sub quacunque forma seu expressione verborum, eciam si penarum adieccionibus aut iuramento- rum prestacionibus vel quacunque alia*) firmi- tate vallate fuissent, utpote in Dei contumeliam, contra*) bonum pacis ac in derogacionem ho- noris et status s. matris ecclesie, et in preiudi- cium rei publice animarumque periculum cum heretico excommunicato presumptas temere, que omnia per processus nostros alias nulla, cassa et irrita declaravimus, et adhuc eciam declara- mus, et quatenus de facto processerant, cassa- vimus, annullavimus et irritavimus et nunc ex superabundanti") cassamus, annullamus et irri- tamus, eciamsi post dictos processus aliqua talia fuerint attemptata, iuramenta dissolventes huius- modi et penas omnes et singulas super predic- tis vel ea tangentibus adiectas quomodolibet relaxantes de plenitudine potestatis. Volumus autem et authoritate!) apostolica nichilominus decernentes, quod processus noster huiusmodi prefatum Lodowicum et alios, quos tangere di- 299 noscitur, apprehendat et artet,") ac si eisdem !) personaliter et singulariter publicatus et inti- matus sollempniter extitisset constitucione qua- cunque contraria per predecessores nostros, Ro- manos pontifices, edita non abstante. Ut autem processus noster huiusmodi et omnia in eodem contenta ad ") eiusdem Lodowici et aliorum, quorum interest, communem noticiam deducan- tur, cartas sive membranas processum continen- tes eundem in eodem Auinione appendi vel affigi ostiis" seu superliminaribus faciemus, que pro- cessum ipsum suo quasi sonoro preconio et pa- tulo indicio publicabunt, ut idem Lodowieus et alii, quos processus ipse ") contingit, nullam pos- sint *) excusacionem pretendere, quod ad eos non pervenerit, vel quod ignorarint eundem, cum non sit verisimile remanere quoad ipsos inco- gnitum vel occultum, quod tam patenter omni- bus publicatur. Datum Auinione V kal. Februa- rii pontificatus nostri anno XIV. Volentes itaque dictum processum et con- tenta in eo, ut plenius innotescant parcium ea- rundem fidelibus ac ipsi, ne per eundem Lodo- wicum suosque sequaces, complices et ministros inficiantur, decipiantur aut opprimantur seu pe- nis et sentenciis per processum ipsum inflictis et comminatis involvantur, sibi providere va- leant caucius, et ne pretendere super hiis va- leant ignoranciam, in eisdem partibus sollemp- niter publicari, fraternitati tue per apostolica scripta in virtute obediencie districcius iniun- gendo mandamus, quatenus per te vel alium seu alios religiosos et seculares, de quibus tibi vi- debitur, processum eundem et omnia et singula, que continentur in eo, in locis et ecclesiis tua- rum civitatis et diocesis, de quibus expedire vi- deris, eis expositis in vulgari nichilominus, ut cla- rius intelligantur, publicare sollempniter ipsum- que Lodowicum, excommunicatum hereticum et scismaticum, singulis diebus festivis et do- minicis publice studeas nunciare, nos de pu- blicacione huiusmodi per instrumenta publica, principium ^) et finem presencium continencia, *) layci 2. — *) se 2. — *) firmitate alia 2. — *) Misto contra bonum mà 2 contrahentem. — *) superhabun- danti 2. — ') auctoritate 2. — *) arctet 2. — ') easdem 2. — =) Miísto ad eiusdem má 2 ab eodem. — ") ipsi contin- gunt 2. — *) possunt 2. — ») principum 2. 38* 1330 

Strana 300
1330 1329 300 redditurus, quanto cicius poteris, nichilominus °) cerciores. Datum Auinione III kal. Februarii pontificatus nostri anno XIV. Eodem anno mense Mayo !) Boleslaus, dux Slesie, dominus Brigensis civitatem Lignicz ") cum suis pertinenciis, quam a fratre suo Wladi- zlao clerico vi") abstulit et sue dicioni subdi- dit, à Johanne, rege Boemie et Polonie, iure feodali quasi coactus suscipit et ad eius ob- Sequia perpetuo cum suis heredibus se astrin- git. Duces quoque Polonie et Slesie, quorum numerum nunc nescio pre multitudine, fere om- nes eodem tempore eiusdem regis rerviciis se mancipant, fidem prestant. Insuper Gorlicz civi- tas, que ab antiquo tempore abstracta fuerat racione dotis propter nupcias a regno Boemie, ad regem hunc revertitur et suo vero capiti re- unitur.^ Huius vero reunionis exstitit iste mo- dus." Cives siquidem prefate civitatis grave iugum, quod eis Henricus, dux Slesie dictus de Javir," eorum tunc dominus, iniuste sepius im- posuit, ferre noluerunt, ad Wencezlaum, Johan- nis, regis Boemie, primogenitum, tunc in Fran- cia constitutum legatos miserunt, qui dixerunt: Nos o Domine, qui heres legitimus regni estis Boemie, ad vos noveritis hereditarie pertinere. Quamvis enim veluti sub quadam obligacione dotis nomine diu sub marchionum Brandenbur- gensium fuerimus dicione, tamen, quia hii om- nes extincti sunt divina permissione, obsecra- mus, ut nos et filios nostros radici, de qua pro- cessimus, dignemini denuo inserere et regno Boemie, quod vobis natura et iura appropriant, ") reunire. Ístorum itaque") nunciorum votum et homagium heres iste iuvenis senum usus con- siis suscipit, urbemque Gorliez cum civibus tutamini Johannis regis, patris sui, ut primicias regni sui fideliter recommittit. Facit pater, quod petit filius, nam ad hoc eius erat?) animus non modicum inclinatus. Fama namque tunc volabat PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. publice, quod predictus Henricus, dux Slesie, Johannem regem conatus fuerit latenter occidere, quod quidam miles huius rei testis dictus Wil- ricus de Uzk*) volebat in duello contra ducem more et modo militibus congruo") comprobare. Igitur urbem, quam dux perdidit, rex possedit. ?) De reditu episcopi Pragensis. Eodem anno in die beatorum Processi et Martiniani martyrum *) Johannes, episcopus Pra- gensis vicesimus septimus, ab urbe Auinionensi, scilicet a curia Johannis pape, in qua annis XIII ab omni administracione tam spiritualium, quam temporalium suspensus gravi cum tedio steterat, ad episcopatum suum omni dignitati priori re- stitutus revertitur et cum sollempnitate con- grua a clero et ab universo populo honoratur. Sed quia proverbium est poéticum: Curia Romana non pascit ovem sine lana, iste idem episcopus omni suarum pecuniarum excoriatus vellere iterum reversus incipit aliam lanam querere, ne eum contingat in solis nudis et puris intellectibus remanere. Hoc scio, quando dare quis habet, quod curia stare Hunc secum patitur, sed cum dare non repe- ritur, Tunc datur egressus homini, patrieque regres- sus. huc, illic gaza moratur; Si vis lenibus*) vel acerbis Magna tibi fit ibi; quidquid poterit cute scribi. Hoc recipis plene, si turgent ere crumene, Hoc reputo dignum, ponens super hoc tibi sig- num, quod qui dat spirituale, tollat numisma reale. Carta reportatur Gracia de verbis, Exstat ius tale, Pro sale, proque vale 1) Dne 9 května. — Viz Griinhagen u. Markgraf, Lehens- u. Besitzverhültnisse Schlesiens I, str. 302. — *) Viz Kóhler, Sammlung der Urk. des Markgrafth. Oberlausitz I, 273 a následující a Grünhagen und Markgraf, Lehens- u. Besitzurkunden Schlesiens I, 129, 130, 302, 306. — ?) Kóhler, Sammlung etc. 275 a Balbin, Misc. dec. I. lib. VIII p. 270. — *) Dne 2 července. 3) facias cert. 2. — ") Lignyez 2. — ") vi et dolo mel 1, ale et dolo jest pfetrZeno. — ') motus 2. — ") Jawer 2. — ") apropr. 1. — *) namque 2. — *) nemà 2. — *) Usk. 2. — *) conprob. congruo 2. — *) leuibus 2. 1329 

Strana 301
1329 PETRA ZITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKÄ. De obitu Henrici de Lypa senioris. Eodem anno in die Rufi martiris !) obiit Brunne vir nobilis et strenuus Henricus senior de Lypa*) dictus, de quo crebro fit mencio in precedentibus, eo quod fuit opulencia, potencia et gloria seculari plurimum pre ceteris baroni- bus sublimatus. Propter mortem istius regina Elizabeth dicta de Grecz tantum flevit et do- luit, quod cunctis videntibus eius gemitum stu- por fuit. Et quoniam sicut in vita sic et morte ab ipso noluit separari, statuit corpus eius in sue fundacionis nove monasterio honorifice tu- mulari.*) De isto famoso barone si pauca nunc Scriberem, cognicionem multorum gestorum suo- rum per compendium breviloquii obfuscarem. mundi licet esset amicus, plures querens et honores, hic iuvit, quin furi- bundus raperet; quo federe sortis pie te rogo, fac hoc, ut iste fiat sanctis sociatus. sibi nunc et da recreamen. Hic tamen Henricus Et?) cum mundo res Non tamen hunc mundus Morsus eum mortis Nescio, sed Christe À nece prostratus Dic lacrimis amen, Capitulum XXIII. De novitatibus morum. Hiis temporibus et in annis incepit nota- biliter et mirabiliter fere in cunctis hominibus et precipue in Boemie et circumiacencium ter- rarum partibus quedam nova curiositas et cu- riosa novitas tam in vestibus, quam consuetu- dinibus et moribus suboriri; nec desunt de sa- pientum numero, qui huiuscemodi cum admira- cione considerant et eas in suis dictaminibus et carminibus redarguunt et subsannant. Unus ex istis reprehensoribus nuper in montibus Kuthne*) est occisus. Sunt quidam istorum mira- bilium inventorum, qui more barbarorum bar- bas longas nutriunt, nec has radunt. Sunt et alii, qui dignitatem deformando virilem morem se- 301 cuntur in crinibus per omnia muliebrem; alii crines suos in latum more lanificum percuciunt in rotundum auretenusque diffundunt; alii cala- mistro crines tornant, ut comis crispantibus et circumvolantibus humeros suos ornent. Mitrarum usus, qui fuit primitus, nunc penitus est ab- rasus. Cantus fractis vocibus per semitonium et diapente") modulatus, olim tantumdem perfectis musicis usitatus iam iu coreis ubique resonat et plateis a laicis et phariseis. Variis quoque lingwagiis in constratis*) nostri plurimi iam lo- cuntur. In vestibus tanta est diversa") deformi- tas, quanta deformium mencium diversitas in- tus dictat. Se quisque reputat feliciorem, qui excogitat novum morem. Curta et arta cum qua- dam menda circa cubitum dependente in tunica, que quasi auris circumvolat asinina, iam iam vi- dentur plurium) vestimenta. Pilea*) longa su- periusque acuta, diversimode colorata portantur in urbibus, plus in via. Nullum iam cernimus tam contemptum in agris arantem rusticum, qui non deferat latum capucium et oblongum. De caligis et sotularibus crura et pedes artissime Stringentibus senibus et prudentibus sepe ad- miracio fit et risus. Nunc clerici parvas crini- bus suis tectas deferunt in capitibus coronas, magnos vero in lateribus gladios et cultellos; e contra raro videmus laicum,!) qui in cingulo") zonam non habeat ad orandum. Tanta ac talis surrexit abusio ac novitatum dptestabilium in- vencio, quod eas non solus, sed cum pluribus reprehendo et describere ipsas nolo. Non enim cernentem aut legentem ista novitas edificat, sed maximam mutacionem regni Boemie significat et declarat. Nam post naturalium regum inter- itum passa est Boemia diversum multiplexque dominium, de quo accepit morum consuetudines diversorum. Exiit nunc proverbium generale: Ad modum simie") Boemia habet se, facit enim, quidquid alios viderit exercere. O si Nithardus, *) Hec nova vidisset, qui non fuit ad nova tardus, bona plurima composuisset !) Dne 26 srpna. — ?) Viz Chytil, Cod. dipl. Mor. VII, p. 65, kde jest poslední vůle královny Elišky. *) Lyppa 2. — *) Misto Et cum má 2 Nunc. — *) Chuthnis 2. — *) dyapente ruk. — *) inconsuetis 2. — *) di- versitas, deformitas 2. — ') plurimum 2. — *) Pillea 1. — ') laycum 1. — ^; cyngulo 2. — ") simee 1; symee 2. — *) Nytardus 2. 

Strana 302
302 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Carmina satyrica, quoniam sua mens inimica Exstitit hiis factis a rusticoribus actis. Rusticus et civis, clerus?) cum milite quivis Causam preberet, modo quod Nithardus haberet Decantare satis referendo modus novitatis. Iam sunt in villis, qui delectantur in illis, Et plures turbe nunc castris sunt et in urbe. Quamvis dux et rex fuit ante, modo tamen est 1330 fex, Et caro, que grata fuerat, iacet incinerata. Spiritus eius ibi°) sit, ubi scis nomina scribi Horum sanctorum, quos ditant regna polorum. 1330 Capitulum XXIV. De morte Friderici, ducis Austrie, et 1) de mor- te 1) abbatis Scedelicensis, et de reditu Lodowici us Bawari de Ytalia.*) Annus Domini MCCCXXX“. Anno Domini MCCCXXX" infra octavas Epi- phanie*) domini Fridericus dictus rex Romano- rum, dux Austrie, qui propter imperium occasio et materia exstitit") maxime discordie in omni- bus partibus Alemanie, *) vexatus diversarum in- firmitatum onere et precipue pediculorum horren- da multitudine, in castro suo, quod Gutenstein 1) dicitur, in Austria moritur et in Morberch *) mon- asterio 2) Carthusiensis ") ordinis, quod ipse fun- daverat, sepelitur. Hic Fridericus fuit in Franken- furd *) electus in regem Romanorum sub discor- dia, coronatus in Bunna,*) multa constituit prelia carens quasi frequenter victoria, faciensque pe- riculosa in imperio scismata, de quibus omnibus plurima in precedentibus sunt conscripta. Rarus in populo cernitur, qui de huius obitu contri- stetur; nimirum quia nec fratres sui uterini Al- bertus et Otto multum super mortuo dolent isto. Tres fratres suos Rudolfum,b) Leupoldum et Henricum breviter antea defunctos iste mortis solvens debitum est secutus. Reliquit post se suam coniugem, regis Arrogonie filiam, exceca- tam et nullum masculinum heredem. Fac hunc Christe ducem celestem prendere lu- cem, Indulge scelera sua, da tua gaudia vera, Vota tibi replico pie parce Ihesu Friderico. Eodem tempore Lodowicus Bawarus a mul- tis imperator Romanorum appellatus de Ytalie et Lombardie d) partibus cum uxore sua filia comitis Savoye 3) revertitur 4) et in Bawarie civitate, que Monacum dicitur, pro tempore com- moratur Hic Lodowicus, quod mortuus est Fridericus, Non modicum gaudet, tamen hoc non omnibus audet Plenius exprimere, quia vult modo solus habere Imperii culmen, erat ille sibi quasi fulmen Et trabs in visu, quoniam toto sibi nisu Ille resistebat, aptum cum tempus habebat. Inter eos scisma fecit regaleque crisma, Sed mortis morsus fert pacis federa prorsus. Mors abbatis.*) Eodem anno in die beati Mauri 5) abbatis dominus Fridericus nacione Saxo, abbas in Sce- delicz, Aule Regie visitator secundus, vir ex- pertus febris quartane molestia gravatus mortis aculeo est extinctus. Ad huius sanctam unccio- nem extremam, cum frater Conradus, *) prior domus illius, primam tantummodo dixisset col- lectam, nemine meum suspicante adventum et presenciam et ego ipse nesciens ipsius tantam demenciam, inopinate noctis tempore superveni, sancteque unccionis implens officium in diluculo sequentis diei mortuum, die altera cunctis, qui aderant, dolentibus multisque, flentibus in capi- tulo anno sui regiminis decimo sepelivi. Huic Friderico pacis diti vel amico, Tu qui pax verax et evax exstas, sis ei fax. Fac pie rex, pia lex, sic quem terret sceleris fex, 1) Gutenstein v Dolejších Rakousích. — 2) Mauerbach v okresu Burkersdorfském. — 3) Manželka císaře Lud- víka IV byla, jak již výše řečeno, dcera Viléma Holandského. — 4) Do Bavor vrátil se císař Ludvík v polovici února r. 1330. (Viz Böhmer, Reg. imp. ab a. 1314—1347 p. 67.) — 5) Dne 15 ledna. *) clericus 2. — 4) nemá 2. — 1 de morte nemá 2. — * tu klade 2 ještě slova: et aliis sequentibus. — ) Ephy- phanie 1. — ") exstiterit maxime 3. — ") Almanie 2. — 1) Morberk 2. — 7) Cartus. 1. 2. — 5) Frankenfurt 2. — 3) Be- runa 2. — b) Rud. et Lewpoldum 2. — °) ubi 2. — d) Lamb. 2. — *) nemá 2. — 1) Cunr. 2.

Strana 303
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 303 1830 Quam tulit ut vixit, ibi non sit stix, ubi pixs) sit, Aut ubi nox atrox, sed mox ubi leta sonat vox. Non ubi trux, sed lux, quam tu das Christe potens dux. eius tantum una parva extremitas ad modum 1330 lune trium noctium videbatur. Eodem anno si- ligo ubique periit, et de vino modicum cunctis crevit. Quomodo rex Vngarie vulneratur. Isti domino Friderico successit in abbatis officium 1) reverendus vir magister Vlricus, 1 doctor decretorum nobilis de Babyanitz 1) dictus, quondam multarum ecclesiarum canonicus, tunc monachus anno ingressionis sue ad ordinem Cisterciensem quarto presentibus sex abbatibus electus canonice in crastino Purificacionis beate Marie virginis 2) in abbatem, qui invenit domum illam plus quam in tribus millibus marcis in debitis obligatam. Eodem anno Karulus, rex Vngarie, cum re- m) gina sua coniuge filia regis Cracouie securus" in suo sedens palacio inopinate") a quodam superveniente Vngaro, eiusdem regis latenter inimico, gravissime vulneratur, et regine volenti regem protegere per illum tyrannum°) manus totaliter amputatur; siccarius ille mox capitur et mactatur. De fundacione monialium domine regine. Capitulum XXV. De morte Elizabeth regine et de absencia regis Boemie. Eodem anno VII° idus Junii 3) in die magno venerabilis corporis Christi Elizabeth, Boemie et Polonie regina, cum devocione et sollempni- tate congrua sex sanctimoniales ordinis fratrum Predicatorum de Olomucz adductas ad domum Johannis, Wissegradensis prepositi, in Vgest ante civitatem Minorem Prage sitam, in qua prius eiusdem ordinis sorores, que nunc sunt apud sanctum Laurencium, plus quam decem annis habitaverant, introduxit, ibique cenobium iterum fieri instituit, cui capellam sancti Michae- lis prope Wissegradum suis cum proventibus *) applicavit. Porro eadem domina Elizabeth re- gina post trium tantundem mensium tempora tacta dolore intrinsecus et penitencia ducta de fundacione iam predicta, propositum et decre- tum sue voluntatis mutans, 1) locum fundacionis eiusdem sanctimonialibus Cisterciensis ordinis in Aulam Regiam filiacionis gracia pertinendis liberaliter tradidit, 4) ut inferius plenius appa- rebit. Eodem anno idibus Julii 5) octava hora diei sol in tantum eclipsatur, ita quod de corpore Eodem anno quarto kalendas Octobris hoc est in die beati Wencezlai 6) ducis et martyris ?) circa horam completorii in Wyssegrado in domo prepositi serenissima ac inclita domina, domina Elizabeth, Boemie et Polonie regina ac Lucem- burgensis 1) comitissa, febribus ac morbo ptysico diucius fatigata etatis sue anno XXXIX°, regnorum vero anno XX° ecclesiasticis sacramentis devo- tissime premunita, atque *) digna penitencia pre- habita ostensaque auctoritate papali cum bulla, quod a suo confessore absolvi deberet in fine a pena et a culpa, emigravit feliciter sibi, sed fle- biliter aliis ex hac vita. O quantus luctus homi- num tam presencium quam absencium! O quanta lamenta *) precipue de Aula Regia monachorum! Cor meum conturbatum est in me, sensus ebet hec recolligens, manus trepidat ista scribens, mi- ratur oculus, quod non rubricatur calamus, eo quod virtus mea deficit et a centro cordis effluit san- guis meus. Cunctis communiter communis digne compassionis affertur materia, sed specialis spe- 1) Oldřich z Paběnic, decretorum doctor, skolastik kostela Pražského, později (1321—1325) i administrator biskupství Pražského, když Jan IV z Dražic dlel z příčiny pře své při dvoře papežském v Avignoně. — 2) Dne 3 února. — 3) Dne 7 června. — 4) Original příslušné listiny nalézá se v c. k. dvorním archivu vídenském a jest dán na Vyšehradě dne 11 září 1330. — 5) Dne 15 července, ale zatmění slunce bylo toho roku dne 16 července. — 6) Dne 28 září. 5) pax 2. — b) officio 2. — 1) Babyanycz 2. — *) pertinentibus 2. — 1) immutans et locum 2. — *) secure 2. — *) inoppinate 1.— °) tir. 1. — ») martiris 1.— 3) Luczlburgensis 2. — *) adque 1.— ") nemá 2.

Strana 304
1330 304 cialiter opprimit Aulam Regiam pungentis acu- lei vis doloris. Aufertur pupille“) et orphane, domui Aule Regie patris proteccio, amor matris; cecidit, cecidit corona !) capitis tui, cecidit, in- quam, consolacio tua, defensio tua, o Aula Regia miserabiliter derelicta! Sed quo cecidit? Ecce que stetit pro te omni tempore ante reges et presides, que quidem astitit ut Hester regina, dirigens provehensque tua negocia, cecidit tibi et cecidit ad te. Cecidit tibi, ita ut non adiciat, quod resurgat alia similis sibi. Cecidit ad te, ad tuum scilicet gremium mortis persequentis duris iaculis sauciata. Recipe, fove, protege o fida congregacio Aule Regie fidelissimam ") ad te cum fiducia fugientem, recipe cum grati- tudine confidentem, fove indigentem, protege di- ligentem. Audi filia et vide, o tu tenera Aula Regia! aure percipe, corde geme, quia heu cor- ruit mater tua. Occurre devocionibus, suscipe affeccionibus, subleva oracionibus eam, que in suis anxietatibus ad te fugit. Corpore quo nil carius aut vicinius in mundo habuit, te dotavit, confidens et sperans de te, ut eam, que in cor- pore habitavit, animam ut hospitam et pere- grinam tu prosequi cum omni benivolencia te- nearis cum grata vicissitudine et condigna. Au- ditu ”) auris audivi te, quicunque es, qui excitas me non quidem dormientem, sed pocius gemen- tem et flentem et dilectam,*) que abiit, ferventi spiritu prosequentem, diligentissimeque queren- tem; et si dixerit quis: nescio, quo dilecte dilecta anima abiit? Ignoro, si errore priori de- cepta forsitan devia quesivit. Igitur surgam et circumibo ?) civitatem celestis et terrestris Iheru- salem querens, quam diligit anima mea. Surgam, curram cum lumine fidei et amoris. Queram, ut inventam reconciliem sponso sponsam, regi re- ginam, factori facturam. Ut quid me plenam amaritudine ad profundiora suspiria quis audeat excitare? Adhereat?) lingwa mea faucibus meis, si non meminero tui mater mea et karissima soror mea. Unus quidem pater te et me genuit, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. te natura, me artificio et factura, uno certe tem- 1330 pore, uno anno. Mater mea, quia educasti me, exaltasti me; nec dereliquisti me in tempore tribulacionis mee sine adiutorio, quomodo tui unquam oblivisci potero in toto corde meo? Celum *) et terra transibunt, dileccio mea non transibit; flores filiorum meorum, qui fructus sunt honoris et honestatis, quos genui et obste- tricante manu tua officiosissime enutrivi; odorem effundere non desinent super te oracionis con- tinue et suavissime balsamum caritatis. Omnis plantacio, quam plantavit sedulitas huius mu- lieris fortissime in orto voluptatis huius Aule Regie, sue?) plantatrici sataget^) uberem fruc- tum ferre, nec tantum tibi o regina, sed et sibi, cuius es filia, et fructui tuo fructum salutis pro- feret messis ista. Ubi corpus, ?) ibi congregantur et aquile,") sic ubi pater, ibi filii et filie. Vere pater, rex" Wencezlae, sic placitum erat ante te. *) Filii tui sicut novelle olivarum in circuitu tumbe tue; hoc tu senex, iuvenis moribus et annis, Wencezlae pater pacis et patrie, rex inclite, fun- dator Aule Regie, adhuc dum in carne degeres, lucide previdisti, eo quod locum hunc habita- cionis tue vehementis amoris incendio dilexisti. Tu basis huius ecclesie, in qua fundamentum stabile tuo tuorumque precioso corpore ponere adaptasti. Hec mutacio dextere excelsi; angor enim mesticie et doloris transiit in materiam leticie et honoris. Nimirum quoniam timentibus Deum omnia cooperantur in bonum. Mortis enim rictus, quos vivos absorbuit, dat defunctos, et si dileximus vivos, diligimus et mortuos; mortui siquidem sunt carne, sed non nostro corde, mori poterant aliis, sed non nobis. Nobis utique vi- vunt, sub quorum umbra respiramus et adiu- torio post se nobis relicto vivimus, subsistimus et altissimo militamus. Vivant et ipsi reges et regine cum sua hic sepulta progenie in aula celestis patrie per secula sine fine. Plangendus [sic] est nobis eciam ?) metrice mors regine: 1) Nářek pror. Jeremiáte V, 16. — ?) Píseň písní IIl, 29. — ?) Žalm XXI, v. 16. — +) Evang. sv. Matouše XXIV, 35. — 5) Evang. sv. Matouše XXIV, 28. !) pupillo et orphano 2. — ") fidelissima 2. — *) Před slovem tímto má ruk. 2 slova: Verba Aule Regie. — © *) dileccionem 2. — 7) site 2. — *) sathaget 1. — *) aliguile 2. — *) rex Wenc. nemá 1. — “) nemá 2. — *) Slova: nobis eciam opakuji se v ruk. 2. 

Strana 305
13:0. Hic rogo, qui statis, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. hec tristia metra legatis: Annis millenis trecenis atque trecentis Lete, spero, redit huic, qui dedit, hincque °) recedit Spiritus Elizabet regine, sed caro tabet Nobilis hac fossa, sua sunt inibi simul ossa. Sceptrum regnorum tulit hec regina duorum, Ac marchonissa Lucelburg”) et comitissa. Tempus adest flendi, lugendi, triste loquendi Nobis hiis horis, dat mors prothema doloris, En iacet extincta coram nobis nece vincta, De qua femineum genus omne tenere tropheum Et titulum *) laudis potuit mota fece fraudis. Fubar preclarum, flos, forma, decus dominarum Hec fuit extrema regni regina Boema, Ultima scintilla gentis periisset in illa, Si sic transisset, quod fructum non peperisset De sexu duplici, per quem meruit benedici. Nec Deus hanc liquit, quia post se quinque reliquit qui captant culmen hono- rum qui sunt hic de prope iuncti.) Sci quatuor esse sorores positas hic regeque patre. quando mors impia demit Istam matronam cuncto populoque patronam, Multam virtutem — Deus huic dedit atque salu- tem. Non fuit elata, licet alto germine nata. Personas humiles, devotas et quasi viles, Despectas mundo dilexit corde iocundo. Hiis cum se iunxit, Deus ipsam rore perunxit. Cuncta sue vite consumpsit tempora rite: Aut legit aut orat, propriis manibusve laborat, Ornatum multum parat ad Domini quoque cul- tum. valet hec domus atque pro- bare, Hanc hec*) dilexit, protexit, ad altaque vexit, Altera fundatrix, plus matre datrix et amatrix. Ipsa loco patris hic prefuit et vice matris. Quis nunc hoc faciet, aut quis tutor modo fiet Pignora ") natorum, Et duo defuncti, Ut tu plus ores, Cum gemino fratre Cor gemit, osque tremit, Hoc demonstrare 305 Isti pupille domui? confido, quod ille Hoc!) bene disponat, qui nonnisi que ") bona donat, Officium Marthe peragens pietatis in arte, Contemplando pie tulit ocia sepe Marie, Femineos mores et que spectant ad honores Legalis vite, consuevit habere perite. Ut verum tester: fuit hec par Judith et Hester, Pluribus in factis per eandem fortiter actis. Hec humilem mentem, stabilem, fidam, sapien- tem In se portavit, hoc in re sepe probavit, Quando claustrales fratres monachi, moniales Presentes fuerant, sibi gaudia plura ferebant Quam procerum turbe, qui congerebantur") in urbe. Mens fuit huic talis, fore quod vellet monialis, Hoc perfecisset vivens, sibi si licuisset. Verbis, in victu,? quantum potuit, vel amictu Se conformavit monachabus, quas adamavit. Et patrizabat in eo, clerum quod amabat. Huic do regine digne laudem, quia") fine Laus canitur, cunctis patuit nobis ibi iunctis, Quod bene contrita, confessa cadit sua vita, Sub spe secura vitam celis habitura Articulos fidei tenuit pre luce diei Firmiter in morte. Celi pateant sibi porte, Omne, quod est triste, tollas ab ea pie Christe, Te precor egregia venie regina Maria, Isti regine prestes oleum medicine. Micius hanc unge, quam purgatam tibi iunge Wencezlae bone, martir pie duxque corone, Stirpe tua natam fac celis hanc sociatam. Mors rapit hanc mesta, cum plebs celebrat tua festa; Hoc precibus presta, cedant sua queque molesta, Sic quod letetur et tecum consocietur. Omnes vos clari sancti domino rogo cari, Detis solamen huic regine simul amen. Hec cum perlegeris, recolas, quod tu morieris. Regressus ad propositum. Descripcionem cronograficam exarare cu- piens ad digressionem a proposito pertrahor °) atque 2. — ‘) Luczelburg 2. — *) tyt. 1. — ^) pignera 1. — ') functi 2. — *) hic 2. — !) Hic 2. — ") nema 2. — *) congregabant 2. — °) Verbis in cunctis, quan. pot. — vel amictis 2. — ») quoque 2. 39 

Strana 306
306 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1830 animi per affectum. Dulce quidem est, et breve videtur amantibus, dicere aut scribere aliquid de dilectis. Hec itaque prefata regina omni laude digna, cuius in benediccione sit memoria, erga nos habitatores Aule Regie 1) sua fide, ka- ritate, gracia meruit et virtute, quod pro eius felicitate regem regum, dominum perpetue inter- cessionis precibus tenebimur exorare. Opera eius magnifica viriliter per eam acta, mentisque con- stancia, humilitas et sapiencia non paciuntur sub compendio enarrari. Qui vero eius conver- sacionis et vite insignia scire desiderat, in prima parte et secunda cronice querat, inveniet ibi, legat. De sepultura regine Boemie.") Igitur prefata*) et Deo grata Elizabet, Boe- mie et Polonie regina, adhuc clara vigens ra- cione testamentum suum racionabiliter statuit, cuius execucionem abbatibus Cisterciensis or- dinis recommisit. Rege Johanne absente et in Chorintia*) tunc existente 1) hec regina in Wisse- grado moritur, que triduo per barones Prage ad ecclesias deportata, die quarta mortis sue in Aula Regia cum debita reverencia sepelitur. Septem hec regina cum rege Johanne marito suo liberos habuit, duobus scilicet Ottakaro et Elizabeth ante mortem matris Aule Regie se- pultis, quinque alii scilicet Wencezlaus,“) Jo- hannes, Margareta, Gutha et Anna adhuc vivunt, de quibus omnibus et de eo, quod notabile*) fuerit, flet descripcio locis suis. Sine rege Boemie nemo valet expedire finaliter 1830 suum factum. Quem vult, exaltat, quem non vult, ipse recalcat. Sic solet loca varia circuire, quod nullus nunciorum ipsum potest faciliter invenire. Nuper, hoc est mense Septembris, idem rex peragratis su- perioribus partibus Sueuie *) et Bawarie intravit Chorintiam, *) ubi Johanni, suo filio secundo ge- nito, Henrici, ducis Chorintie,*) filiam copulari matrimonialiter et prestari sibi homagium a Cho- rintianis *) omnibus procuravit. Moratur ibidem civitate Tridentina usque hodie Johannes rex Boemie et ad eum multi potentes confluunt de partibus et civitatibus Lombardie. Quod Medio- lanum, Brixia») et Arecium ") se regi huic sub- diderint, 1) refert fama. 3) In tantum rex iste prosperatur, quod vulgaris populus admiratur. Et quamdiu? Nescio; Deus scit. Ibidem in Tri- dentino rex cognovit per nuncium et epistolam reginam suam coniugem esse mortuam et se- pultam. Quo audito, ut dicitur, rex turbatur et eius turbacio factis et lugubribus vestibus de- monstratur; viginti siquidem annis ipsi matri- monio ligati fuerunt et tamen simul corporaliter paucissimo tempore commanserunt ; ista in Boe- mia, ille in sua, ut frequenter exstitit, comicia aut alias, ubi negocia habuit pertractanda. Capitulum XXVI. De reconciliacione antipape et de aliis. De absencia Johannis, regis Boemie. Anno isto toto Johannes, rex Boemie, de regno suo defuit et Franciam et Renum et fere tocius Alemanie partes pertransiens inter Lodo- wicum Bawarum ac alios principes, 2) comites et nobiles multa brigosa negocia sagaciter et efficaciter expedivit. Iam enim volat proverbium : Eodem anno perniciosum scisma, quod or- tum fuit de duobus papis in ecclesia, ex divina providencia misericorditer conquievit; nam ille fictus antipapa, de quo superius mencio est facta, se videns per Lodowicum Bawarum, qui eum creaverat, fore penitus derelictum et a Ro- mano populo reprobatum, domini Johannis pape humiliter quesivit graciam et invenit, 4) prout 1) Král Jan zdržoval se tenkráte v Tyrolsku u Jindřicha Korutanského. — 2) Naráží se tu patrně na smíření Ludvíka císaře s vévody rakouskými, jež se stalo v Hagenavě dne 6 srpna 1330. — 1) Srovnej: Pöppelmannovo po- jednání: Johann von Böhmen in Italien 1330—1333. Archiv für österr. Gesch. XXXV. — 1) Listy papežovy o podání se Mikuláše V jsou ze 6 září r. 1330. 1) Aulegie 1. — 1) nemá 2. — 2) prefata regina 2. — *) Carynthia 2 — 1) Wenczeslaus Karolus 2. — *) notabili- ter 2. — 2) Sweuie 2. — 7) Corinthiam 2. — 1) Carynthie 2. — 4) Carynthiis 2. — b) Brixiani 2. — ) Arretia 2. — 4) sub- diderunt 2.

Strana 307
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1330 generale capitulum universis abbatibus Cister- ciensis ordinis plenius declaravit. Scribit enim sie : *) Ille callidus supplantator et calumpniator iniquus, qui non querit, quod flumen absorbeat, nisi Jordanis influat in os eius, escas concupis- cens electas usque ad speciosissima ecclesie dis- cerpenda calliditate nepharia, concussione terri- bili, manus extendere temerarias est molitus; errores et scismatas ac heresim, procellosa dis- crimina in ecclesia seminando, totisque ac con- tinuis elaborans conatibus, ut inconsutilem Do- mini tunicam dividat et pacis testamentum, quod rex ipse pacificus condidit, subdola malignitate confringat. Sed eius fraudulentis conatibus di- vine respectus gracie sic obviare studuit hiis diebus, quod capitis et auctoris huiusmodi exe- crabilis nequicie animum nube erroris subduc- tum, videlicet Petri de Corbario, qui suadente) maligno *) sacrosancte Romane ecclesie presump- Sit usurpare dampnabiliter principatum, sic suo lumine serenavit,") quod errorem suum congrua detestans penitudine ad pedes sanctissimi patris nostri domini Johannis, summi pontificis, venire voluit et in plebis presencia errorem suum tam execrabilem corde contrito et humiliato lacri- mabiliter condempnare curavit, de tam nefandis excessibus veniam humiliter postulando. Unde super eo, quod suam sanctam ecclesiam divina benignitas sic respexit, gloria in altissimis Deo, et spiritualis exultacionis gaudium inesse debet cunctis ) Christi fidelibus super terram. Eaprop- ter generale capitulum cum alacritate spiritus gracias agens patri luminum super tam inenar- rabili dono eius statuit et diffinivit, quod quam cicius ad monasteria ordinis huiusmodi noticia de- venerit, Te Deum laudamus per ambitum altis- sime decantetur et missa de sancto Spiritu in sin- gulis domibus ordinis sollempniter celebretur. Patet igitur, quod isto anno tam de eccle- Sia, quam de imperio Deus amputavit miseri- 301 corditer duo capita monstruosa, que tamquam duo hircina cornua plurimos ventilabant et plu- rima corda fidelium conturbabant, hoc est Pe- trum et Fridericum, hunc ecclesie, illum imperii inimicum. Eodem anno monasterium Aule Regie sub- intravit possessiones hereditatum in Chomar- san, !) in Wodochod*) et se de hospitali in Mel- nico, ) prout domina Elizabeth regina adhuc vivens disposuerat, plenarie intromisit. Capitulum XXVII. Annus Domini MCCOXXXI*. De hiis, que egit Johannes, rex Boemie, in partibus Lombardie.!) Anno Domini MCCCXXXI? in nocte illa, que diem Nativitatis Christi sequitur,") eclipsis lune post mediam noctem videtur,?) quam eclipsim multi venti et validi per tres menses precesse- rant et diebus pluribus sunt secuti. Eodem anno et tempore Johannes, rex Boe- mie, qui per nuncios premissos promiserat se velle festum Nativitatis Christi in Praga per- agere, mutato proposito partes ingreditur Lom- bardie. ) Ingressus iste inopinabilis et res mi- rabilis stuporem et admiracionem inducit tam principibus quam gentibus universis. Hec res precipue Lodowico Bawaro displicet; factum enim hoc in suum preiudicium esse refert.9) Igitur Johannes rex exercitum fortem de Alemania con- gregavit, cum quo cooperante fama et fortuna Lombardie partem maximam sibi brevi sub tem- pore subiugavit. Hec sunt nomina principalium civitatum, ") que cum castellis et oppidis suis regi prestant homagium ?) et faciunt iuramentum: Brixia, Pergamus, Cremona, Placencia, Cume, ") Parma, Regium, Modena, *) Lucka cum omnibus earum districtibus et castellis; item Mediola- num, Nauarria, Papia. Harum civitatum quedam pro tempore, alie perpetuo istius regis se do- minio subdidere. Lucka et Brixia huic regi pre- !) Komofany a Vodochody. — ?) Mélník. — 3) Dne 26 prosince r. 1330, kdy skuteëèné zatmëni mésice bylo. — *) Viz vy&e zmínéné pojednáni Póppelmannovo. — 5) Srovnej Jana z Viktringu, Bóhmer, Font. rer. Germ. I, str. 410. *) sic papa 2. — ‘) swadente 2. — *) malingno 2. — ") severavit 1; reservavit 2. — ') nemá 2. — *) Wodo- chad 2. — ') Lambordie 1. — ") sequitur Cristi 2. — ") civitacitum 1. — °) omagium 2. — ») Cumis rukopisy. — 3) Mo- dua rukopisy. 39* 1330 

Strana 308
1331 308 stant subieccionis perpetue iuramentum. Cernens autem rex iste, quod arridente fortuna") sors eum adiuvat, episcopos et clericos per Lodo- wicum Bawarum depulsos ad sedes revocat, le- gatum sedis apostolice prope Bononiam !) vi- sitat, divinumque cultum in ecclesiis sub inter- dicto iacentibus fieri ordinat et procurat. In urbibus quoque singulis sibi subditis intendit civium concordiis revocans omnes, quantum va- let, a discordiis veteratis. Omnibus enim pre- cipit et inhibet, ne quis se Gwelfum aut") Gi- bilinum nominet aut appellet. Hortatur quidem omnes") rex iste, ut cives pari lege pariter") Boemie sint sub rege. Efficitur rex Lombardis amabilis et gratus, et a pluribus predicatur justus, diciturque beatus. ?) Septem autem elapsis mensibus, quibus in Lombardie rex fuerat par- tibus, negociis tam Alemanie quam Francie ip- sum multis") urgentibus civitates Lombardicas filio suo primogenito Wencezlao,"* quem de Lu- cenburg pridem ad se vocaverat, recommittit et venire in Ratisponam"?) previis nunciis se dis- ponit. Ubi tam a me quam ab aliis negocia habentibus diucius cum tedio exspectatus duo- decimo kalendas Augusti?) Ratisponam, ubi Lodowiceum Bawarum reperit,") est ingressus. Hii duo Lodowicus Bawarus et Johannes rex se in insula in medio Danubio sita ad secreta fre- quenter recipiunt colloquia, pertractantes mutuo cum secretissimis suis consiliariis XXII diebus Secretissime sua facta. Ibi, quod) inopinabile prius erat omnibus, in omnibus concordant, et inter heredes suos matrimonium debere fieri or- dinant et comportant. Ibique eodem tempore per ipsos inter inferioris ") duces Bawarie, Hen- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. ricum, Ottonem fratres et Henricum ipsorum isst patruum est divisio facta terre: Henricus senior Landshutam *) et Strubinnam optinuit, Otto Burg- husam ?) habuit, Heinricus iunior Cambiamque possedit. *) Igitur variis in Bawaria negociis expeditis rex in vigilia Assumpcionis Marie?) in Thust venit, ad suam, quam fecerat, vocacionem pluri- bus ibidem tam principibus quam baronibus congregatis. Ibi, ut vidi, negocia nova laborem et tedia*) parant regi. Cum vero rex ibidem, quantum licuit, facta regni Boemie ac principum ac octo ducum, qui aderant, disposuisset, et in Nurenberch*) ire ad Lodowici colloquium, ac abinde statim in Franciam procedere cogitasset et super hoc certos nuncios premisisset, ecce nuncios de Morauia venientes rex habuit et dicentes: Karulus, rex Vngarie, cum Ottone, duce Austrie, totam Morauiam incipit rapinis et incendiis occupare. Ex hiis suum rex mutat propositum et versus Pragam celerem *) sexto kalendas Septembris?) dirigit suum gressum. In- veniens autem rex cum Prage esset, fore men- dacium, quod dictum fuerat de rege Vngarorum, missis nunciis sollempnibus ab eo petit mu- tuum parlamentum. Interea vero rex exercitum congregat, et ad bella, si necesse fuerit, se co- aptat. Generalem steuram, que berna dicitur, rex ab omnibus recipit et super hoc exacciones claustralibus et civitatibus gravissimas imponit.?) Eodem anno VI? idus") Aprilis) Anna, octennis regis Johannis filia, de Praga versus Lucenburg) deducitur et ibidem aliis regni he- redibus sociatur. Qua recedente regnum stat con- fusibiliter sine domino, sine omni semine regio, !) Petr opat míní tu patrně schůzi krále Jana s legatem papežovým kardinálem Bertrandem, která se stala 18 dubna 1331 v Castello di Piumaccio. Ficker, Urkd. zur Gesch. des Rómerzuges Ludwig des Baiern und der ital. Verhiiltnisse seiner Zeit str. 150 a násl. — ?) Loserth ukazuje tu k podobné zprávě o smýšlení Vlachu o Janovi, po- dané u Muratoriho XII, str. 1161. — ?) Dne 21 července. — Dle jedné listiny dané Domažlickým byl král Jan dne 21 července v Landshutě; i zdá se, poněvadž Ludvík dne 21 července v Norimberce listiny vydává, že se sejití obou pa- novníků stalo o několik dnů později. — *) Srovnej Bóhmer, Reg. imp. inde ab a. 1314—1347 str. 83 6. 1343 a násl. — 5) Dne 14 srpna. — 5) 27 srpna. — ?) Revers o nevybíráni žádné berně více vydal král Jan již v Domažlicích dne 22 srpna; znění jeho zachovalo se v knize archivu města Prahy: Liber vetust. privil. et stat. Veteris urbis Prag. f. 15. — % Dne 8 dubna. *) fortuna et sors ipsum 2. — *) vel Gywellinum 2. — *) nemá 2, — ") par. sub B. sint sub rege 2. — *) mul- tum 2. — *) Wenczeslao 2. — ») Ratisbonam 2. — *) repperit rukopisy. — *) que 2. — *) inferiores 2. — *) Lantlutam 1; Lanczhuttam, Strubingam obtin. 2. — *) Burchowsam 2. — *) tedium 2. — *) Nuremberk 2. — *) scelerem rukopisy. — ^) kalendas 2. — !) Luccelburk 2. 

Strana 309
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1381 Sine regimine, sine rege; pax aliqualis, que est in regno, ascribitur soli Deo. Eodem anno in die Invencionis sancte cru- cis") ex gelu et frigore omnes fere vinee per- iere. Adhuc Lodowieus Bawarus, licet per Jo- hannem papam sit excommunicatus et ab omni honoris et dignitatis titulo degradatus et multis contra ipsum factis processibus innodatus, tamen se pro imperatore gerit, et ad se tam ecclesia- sticos quam seculares principes et civitates im- perii in Alemania minis et blandiciis plures trahit. Ex hoc errore ordo reipublice confundi- tur e£ magnum animarum periculum in pluribus generatur. Cunctis liquet, quod quivis*) quid facere desiderans circa id, quod diligit, delectabilius operatur, si vero id, quod diligitur, subtrahitur, delectacio in opere minoratur. Porro magnifica gesta dilectorum, quos virtus ipsorum michi et aliis fecit amabiles, principaliter describere mi- chi erat delectabile et in scribendo facile labo- rare, quoniam tam michi quam aliis ea, que de ipsis scripsi, eciam moribus quam virtutibus profiiendi exemplaria ministrabant. Ipsis vero proch dolor ab oculis nostris ablatis morsu mor- tis langwescere') incipit stilus meus. Horum qui nunc sunt et quasi primo vivere et domi- nari incipiunt, facta moresque, quia nescio, non describo; illorum vero illustrium principum et piarum personarum, qui ex hoc seculo transie- runt, preclara opera, que visu et auditu veraciter cognoveram, ) ad edificacionem omnium scribe- bam. Nonne principum piissimus Wencezlaus, ") rex Boemie, fundator Aule Regie, propter quem precipue?) hec descripcio primo facta est, et la- tam virtutum et pietatis administravit omnibus loquentibus et scribentibus materiam? Nonne et Henricus, Romanorum imperator magnificus, ge- Stabat pre omnibus honorem et gloriain? Horum duorum nobilis propago et prosapia generosa, huius inquam Johannes rex filius, illius Eliza- 309 beth regina filia nonne optinuerunt sibi nomen grande iuxta nomen magnorum, qui sunt in terra? Horum») gesta, que tempore meo sunt facta, plus ideo michi cognita, curavi depingere non quidem aureis aut minii coloribus, sed quasi cum carbonibus in albis pellibus atramenti *) nigro tractu. Si quid de ceteris tam ecclesiasti- cis quam secularibus principibus seu prelatis Scriptum hic legitur, totum occasione illorum quatuor habetur. In istorum enim manibus de- pendit") hactenus monasterii Aule Regie pro- mocio, pax et salus. Adhuc viventem regem rege Deus et miserere mortuis illis tribus; miserere eciam nostri Domine, miserere nostri, ut miseri- cordiam tuam inveniamus in tempore opportuno. Capitulum XXVIII. Epistola de processibus et successibus regis Jo- hannis. Venerabili in Christo patri domino Petro, abbati Aule Regie, Henricus ") incliti domini Johannis, *) regis Boemie, notarius paratum ani- mum ad servicia et se totum. Paternitas vestra, cui libenter cum reverencia pareo, michi Prage ante domini regis exitum recommisit, quod") vobis de processu et successu domini mei") regis aliquid certitudinaliter de hiis, que vide- rem, deberem rescribere ac") certo nuncio re- mandare. Cupiens itaque?) vestris iussionibus obedire et affeccionibus satisfacere, vobis scribo, quod dominus meus rex ab illo tempore, quo de Praga exiit, *)) die decimo Wratislauiam pervenit, in qua civitate paucis sub diebus plus quam duo- decim milia marcarum diversis extorsionum mo- dis tam a christianis obtinuit quam iudeis. Hanc quidem pecuniam quasi totam stipendiariis de- putavit. Congregata vero ibidem et alias magna bellatorum multitudine quatuor in Wratislauia acceptis machinis abinde versus Glogouiam di- ') Dne 3 května. — ?) Dne 13 září jsou od krále Jana dány ještě listiny v Praze, dne 16 září již v Hoře Kutné, dne 17 v Cbrudimi, tak že asi 14 neb 15 vyjel z Prahy a do Vratislavi přibyl asi 24 neb 25 září. k) quod quis quid 2. — ") lagwescere 2. — ") congnov. 2. — ") Wenczesl. 2. — ^) precipua rukopisy. — ») Horum tempore gesta quemodo. — ^) attramentarii rukopisy. — ") dependit enim 2. — *, H. 9. — *) Jo. 2. — ") quem 2. — ") nostri 2. — *) et 2. — 7?) utique 2 1331 

Strana 310
1331 310 reximus viam nostram. Hanc civitatem dominus rex obtinuit hereditarie et accepit homagium ”) sub- ieccionis perpetue ab eadem. Dux*) enim Bribko Glogoviensis, qui hoc anno mortuus est sine he- redibus, dum viveret, subiecerat se domino regi accipiens ab eo civitatem eandem et terram suam in feodo. Ideo interveniente mortis articulo hec") ad dominum regem iure pertinent devoluta. ') Ab hac civitate versus Pomeraniam *) cum sep- tingentis viris galeatis dominus rex processit et civitatem Posnaniam vallavit cum suo exer- citu et obsedit. Huius obsidionis die sexta inter- venientibus nunciis inter dominum meum regem Boemie et Lotkutkonem, ?) regem Cracouie, sunt per unius mensis spacium facte treuge, quibus factis mox dimissis omnibus tam machinis quam tentoriis ab obsidione eiusdem civitatis reces- simus et dominus rex ad habendum mutuum colloquium cum Karulo, rege Vngarie, partes Morauie in terminis Vngarie visitavit. Idem enim rex Vngarie intendit socero suo Lotkutkoni, regi Cracouie, contra dominum meum regem auxilium modo ferre. Sed quia nescio, quid crastina pa- riat*) dies, vobis nolo scribere de futuris. Sed que videro, nullatenus vos celabo. Valete, pater dilecte, et orate pro me, ut revertar in Boemiam cum salute. Datum Brune in vigilia Symonis et Jude. ?) Item epistola regis de eodem. Johannes, Dei gracia Boemie et Polonie rex ac Lucenburgensis*) comes, venerabili Johanni, episcopo Pragensi, principi suo dilecto, salutem cum plenitudine omnis boni. Illustri principi Ottoni, duci Austrie, qui iam Danubio transito cum suo exercitu prope Nuenburgam*)?) ad in- vadendum nostri regni terminos se hostiliter collocavit, nos de proteccione Dei altissimi et nostre iusticie meritis confisi pro defensione PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. nostri regni eidem armata manu occurrere cu- 135: pientes, te seriose requirimus et monemus, pre- ces nostras denuo repetentes, quatenus omnibus tuis amicis, servitoribus et aliis hominibus ar- matis, equitibus, non habita consideracione ad equorum valorem, dummodo ipsi homines armati sint, quoscunque movere et habere poteris, con- gregatis, nobis venias in subsidium, ita quod sis apud?) nos iuxta La die sabbati nunc in- stante ad standum in campis," ad quos ibidem ipso die nos recipiemus, presencialiter constitu- tus, in hoc nobis tuam fidem, ut confidimus, ostensurus. Datum Costel *) in vigilia Omnium sanctorum ?) hora matutina. ") Epistole consimiles a domino Johanne, rege Boemie, pluribus nobilibus, qui post recessum regis in suis domiciliis remanserant, insuper et civibus Pragensibus ac aliis multis civitatibus sunt transmisse, qui pariter litteris parendo re- galibus ad expedicionem illam cum armorum decencia iam procedunt et plurimi processerunt. Maxima enim formido et opinio est de bello inter predictos principes affuturo. Refertur nam- que à pluribus, quod reges Vngarie et Cracouie confederati sint cum duce Austrie, e& quod eum velint adversus regem Boemie cum suis homi- nibus adiuvare.9?) Bonum finem aut concordiam de tam periculoso negocio cottidie turbatis et suspensis animis exspectamus; Deus auctor pa- cis et amator tribuat nobis pacem. Item epistola de eodem. Reverendo in Christo patri, domino Petro,") abbati Aule Regie, Henricus, ") incliti domini Johannis, regis Boemie, notarius, ad servicium sese totum. Magna magnus dominus contra opi- nionem multorum hominum dignatus est osten- dere miracula et opera magnifica circa domi- num meum regem ab illa hora, qua a me vobis J) Srovnej Grünhagen und Markgraf, Lehens- und Besitzurkunden Schlesiens I, 134; Balb. Misc. dec. I lib. VIII p. 242; Sommersberg, Ss. rer. Sil. I, 871. — ?) Dne 27 října. — ?) Nyní Klosterneuburg. — *) Nejspíše Olbram- kostel u Znojma. — 5) Dne 31 října. — *) Smlouva mezi Karlem, králem uherskfm, a vévody rakouskými Ottonem a Albrechtem proti králi Janovi stala se dne 2 záfí 1331, v. Steyerer, Comment. p. 36; Chytil, Cod. dipl. Mor. VI, 327; Fejér, Cod. VIII. vol. III, str. 518. *) omagium 2. — *) Dominus 2. — ^) hie 9. — °) Porneramiam 1. — *) Lokkonem 2 — *) Ruk. pareat. — *) Luczl- burg. 2. — ©) Neunburgam 2. — ") aput 2. — ') pampis 2. — *) Tu vlozeno v ruk. 1 slovo: Actor. — ') P. 2. — *) H. 2. 

Strana 311
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 19:1 mea fuit ultimo epistola destinata. Quoniam quod diu conceptum iniquitas parturivit consilium, evidentibus indiciis prodigit nunc ad lucem. Vestra novit paternitas et vobis ad memoriam revoco, quod hoc anno, cum essemus in Bawa- ria, simul audivimus ambo et vidimus manifeste, quod iste Lodwicus Bawarus, qui sibi imperii usurpat titulum, ") coram pluribus, quos con- vocaverat, principibus proposuit querulose, quod Johannes, rex Boemie, in preiudicium suum et imperii intraverit terminos Lambordie, ibique sibi attrahat plurima loca et iura, que non ad se dinoscuntur, sed?) ad imperium pertinere, et super hoc principum et aliorum nobilium con- silium requisivit. De illo plurimi taliter con- sulebant: Ex quo, inquiunt, regem Boemie de- lectat sibi usurpare, que vestra sunt, indebite ultra montes, hic citra, que sua sunt, vobis sub- icere modo consimili poteritis pleno iure. Prop- ter ista idem Lodwicus cum Ottone, duce Austrie, qui eciam predicto concilio in Nurinberch ?) interfuit, taliter ordinavit, quod ipse Karulum, regem Vngarie, et Lotkotkonem,*) regem Cra- couie, ad hoc deberet inducere, ut ipsi") una secum deberent Johannem, regem Boemie, po- tenter et hostiliter infestare. Et ut hec omnia Otto, dux Austrie, ardencius procuraret,") ipsum vicarium imperii Lodowicus fieri ordinavit, licet hoc postea negocium per regem Boemie fuerit impeditum.") Prefatus itaque Otto, dux Austrie, concitavit reges Vngarie scilicet *) et Cracouie adversus regem Boemie ita, quod cum maxima multitudine tam ex Australibus quam Vngaris, quam aliis nacionibus congregata contra regnum Boemie facere " querit mala. Fama omnium istud famat, quod de Vngaris sint") quinqua- ginta milia pugnatorum, *) de quibus tria milia cum quingentis habent capita galeis cooperta. Australium vero mille cum octingentis galeas habent in capitibus; viginti vero milia instru- mentis bellicis diversimode ad prelium sunt pa- 311 rata. Hunc magnum adunavit exercitum tempus 1331 longum. Dominus vero noster, rex Boemie, brevi hoc sub tempore mille quingentos iam congre- gavit viros galeatos cum viginti milibus ad pug- nandum optime preparatis, cum quibus iam ia- cemus et jam per duas septimanas iacuimus ante civitatem La!) in campestribus, congres- sum cum hostibus cottidie exspectantes. Et scire vos cupio, quod barones regni Boemie assistunt fideliter in omnibus regi nostro. Quidam eciam nobiles de Austria nobiscum sunt in turba. Sed ecce cum aliqui de nostris a tam copiosa ad- versariorum multitudine perterriti regi dicerent, ut retrocederet et municionibus se aptaret,”) eo quod tante multitudini paucitas hec resistere non valeret, et rex, quid ageret, ignoraret, mi- sit Deus terrorem suum super adversarios no- stros et dissipavit eos sic, quod cum tumultu et dissensionis strepitu sunt ab invicem ") separati, Vngari Vngariam, Australes Austriam repeten- tes. Quamvis autem maxima, ut dictum est, mul- titudo hostium fuerit, nunquam tamen pernoc- tare duabus noctibus in nostris terminis ausa fuit. Ideo maiora sibi ipsis quam nostris hii hostes gravamina intulerunt. Videns autem do- minus noster rex hostium fugam et manifestam Dei virtutem, plus est animo *) confortatus. Con- tra Australes aliquos per ducem Ottonem citra Danubium causa exercendi prelii ") derelictos no- biles Boemie ordinat et Morauos, qui pugnent cottidie contra illos. Igitur dominus rex nunc in Brunnam ?) revertitur et in Boemiam, ut puto, breviter revertetur.?) Ista, que vidi, domine vo- bis scripsi et cum venero, plura vobis referam viva voce. Valete in Domino. Datum in La in crastino beate Katherine,?) videlicet statim post recessum Australium et Vngarorum. !) U Lavy vydäna byla listina Janova dne 14 listop.; v. Chytil, Cod. dipl. Mor. VI, str. 330. — ?) V Brné jsou od Jana vydány listiny jiZ 25 listop. — ?) Dne 26 listop. ") tyt. 1. — *) set 1. — ») Nuremberk 2. — *) Lockonem 2. — *) ipse 2. — "*) procuravit 2. — *) inped. 2. — *) nemá 2. — ") querit facere 2. — ") fuerunt 2. — *) pungn. 2. — ?) optarent 1. — *) ab invice 2. — *) ammodo 2. — *) prelium 2. — *) revertatur 2. 

Strana 312
1331 312 Capitulum XXIX. De itinere regis Boemie °) in Franciam. Et factum est, postquam dispersa Austra- lium et Vngarorum fureat multitudo, [quod] Jo- hannes, rex Boemie, hinc inde in terminis Mo- rauie pro defensione exercitu disposito et locato Pragam venit cum paucis in die beati Nycolai pon- tificis et confessoris,') ubi innumera a toto populo exacta pecunia magna dat promittitque nobilibus stipendia, ut in eius absencia contra Australes et Vngaros gerant bella. Hiis dispositis die octavo, hoc est in die beate Lucie, tempore“) noc- turno nemine conscio cum decem tantum viris Praga*) rex secrecius exivit et illo die in To- plensi monasterio, sequenti vero die in Bawarie oppido, quod Nova civitas dicitur, pernoctavit. Tantum autem rex iste exultavit ad currendam istam viam, quod paucissimam habere sequentem poterat comitivam. Quibusdam vero sibi in via occurrentibus casualiter et de ipsius festino pro- gressu mirantibus et interrogantibus rex sic dixit: Ideo festino, quia in vigilia Christi Pari- sius in Francia esse volo. Miratur omnis etas, quod tam longas frequenter solet facere rex dietas. In via cernitur non ut equitans, sed pocius quasi volans: Hunc si sic equitantem cerneres, plus eum esse") famulum, quam dominum iudicares. De eventibus temporis."") Hoc anno in die beati Andree ?) hora tercia sol in parte aliqua eclipsim patitur et post quin- denam in plenilunio luna similiter post noctem mediam eciam eclipsatur, sed tamen ab ea lux totaliter non aufertur. Hiemps!) huius auni calida et ventosa, in qua usque ad epiphaniam *) Domini rustici in agris cottidie cum aratris laborabant. Status regni Boemie absente rege et presente non est taliter regulatus, quod in eo perfecte") PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. sit ordo pacis et iusticie confirmatus; deest enim 1331 rex à regno ?) sui pariter et heredes; et '") exu- lant?) iusticia et pax pariter nunc?) cum illis.) Veterum cronicarum"?) referunt historie, quod ad regendam terram Boemie quidam rusticus Primis!" nomine assumptus*) sit ab aratro pro primo principe et pro duce. Si nos ad illa pre- terita comparare volumus presentis statum tem- poris, fere respondent") ultima primis. Nunc enim per Vlricum, virum industrium, qui vulga- riter Phluc,?) vel literaliter aratrum dicitur, prout in signo sui clypei") ostenditur, tota Boemia regitur. Quid aliud quam presens tempus esse simile preteritis perhibetur? Quis autem dubitat in primo tempore statum Boemie satis inordina- tum fuisse, cum constet, tunc primitus in ea iusticie legalis ordinem incepisse. Ad evidenciam huius rei facit hoc") fortasse, quod sicut Lubossa terre domina incognitum sibi virum ad eius con- nubium legitur invitasse, sic omnes cognovimus, Elizabeth virginem, regis Wencezlai*) filiam, regni et heredem, sibi alienigenam pro maritali consorcio copulasse. Horum temporibus, ut evi- denter cernimus, defecit tantum regni Boemie status et publice rei est ordo adeo immutatus,") quod necesse est, quando voluerit Deus, quod fiat quasi totus a principio *) innovatus. Putas videbo? Putas durabo? Committam hoc domino Deo meo. Credo videre bona Domini in terra vivencium, quia hic non habemus in terra mo- riencium fixum locum. Labilis, instabilis status est mundi,") quia vilis, Neclocus est pacis, quia vivitur hic in opacis, Et velud errore. Quapropter") quod sub honore Semper vivamus, celi patriam siciamus. Pax ibi secura, nil ibi nisi gaudia pura. Hec nobis presta pie Christe, repelleque mesta. !) Dne 6 prosince. — ?) Dne 30 listop., kdy skutečně bylo zatmění slunce. — ?) Oldřich Pluh z Rabšteina ml., tenkráte podkomoří zemský, který od pros. 1331 byl hejtmanem nebo správcem zemským. *) nemá 1. — “) ipse 2. — *) Pragam rukopisy. — *) nemó 2. — "*) temp. generalibus 2. — ') hyemps rukopisy. — *) epyph. ruk. — ') perfectus 2. — *) rengno 2 a tak niże. — "") Slova exulant justicia et pax pariter nunc cum illis jsou v ruk. 1 později jiným inkoustem ale od téhož písaře připsány. — *) exulat 2. — *) nemá 2. — ») Tu klade 2 slovo: Aliud. — 3) cronicam 2. — *) Przimysl 2. — *) sumptus 2. — *) responderet 2. — ") clipei 2. — *) hec 2. — *; Weneze- slay 2. — 7) inmut. 2. — *) Tu vkládá 2 jesté slovo: sit. — *) mundique vilis 2. — *) quopropter 2. 

Strana 313
1331 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum XXX. De bellis“) inter Boemos et Australes. Annus?) Domini MCCCXXXII". Anno Domini MCCCXXXIT propter Johannis regis de regno absenciam*) et ob illam, que contra) Australes et*) Vngaros habetur, discor- diam, magna commocio turbat Boemiam et Mo- raujam fere totam. Surgit gens contra gentem, miles contra militem, nobilis contra nobilem, Boemus contra Vngarum et Australem tumultuat, nec ex hoc terrarum istarum incole pacem ha- bent. Auditur frequenter in terminis provincia- rum conflictus et famoso preconio dicitur: Iste victor exstitit, iste victus. Hiis diebus Henricus de Lypa") in La civitate fuit" capitaneus, qui post multa gravamina illata strenue") Australibus ab eisdem cum Johanne fratre suo et cum plu- ribus viris nobilibus per Australes capitur,!) ubi Benesius de Wartinberch,') baro potens, occiditur et in Gredicensi ") monasterio mense Marcio sepelitur. Pro") predictorum captivorum libera- cione regem oportuit Boemie multa?) Australibus dare et municiones aliquas resignare. Demum de huiusmodi bellis ex utraque parte magnates affecti tedio, quidam regni Boemie nobiles super hoc Johannis regis") consensu habito Wiennam ?) ad Albertum et Ottonem, Austrie duces,") vene- runt et inter Johannem regem et Elizabeth vir- ginem, Friderici regis et ducis Austrie filiam, matrimonialem copulam verbaliter comportarunt, Si tamen hoc contractu sedes apostolica dispen- saret. Nam eadem puella cum") Elizabeth, priori Boemie regina mortua, in tercia consangwinita- tis) linea est coniuncta. ?) 313 Et si") hec bella sedavit pulchra puella, Cum desponsata regi fuit et sociata, Dulcia per verba, sed adhuc latet angwis in herba. ?) quo debebant fore bini cuncto") dubioque reiecto sed adhuc") nil") audio factum. hec?) quando copula fiet. Festum Martini, Insimu] in lecto, Est iam transactum, Omnis terra sciet, Porro prefati duces Austrie abusi hiis tracta- tibus non fuerunt, quoniam La,*) Eginburg*) et Witra cum pluribus aliis oppidis et municionibus rehabuerunt, quibus longo tempore caruerunt. De discordia ducum Bawarie.") Eodem tempore post festum Pasche?) Lo- dowicus Bawarus, a vulgo cesar dictus, odio ha- bens Henricum, ducem Bawariae, propter socerum suum Johannem, regem Boemie, adversus ipsum Ottonem fratrem et Henricum patruum duces duos concitat, hos ab illo separat et inter eos discordiam et bellum parat. Hiis duobus Ottoni et Henrico ducibus auxilium prebuit et cum eis Strubingam cum nongentis galeatis mensibus duobus obsedit.5) Quod audiens Johannes, rex Boemie, cupiens generum suum ab huiusmodi ob- sidionibus et impugnacionibus?) liberare, cum Baldwino, suo patruo, Treuerensi archiepiscopo, in Nurenberch*) de Reno venit?) et Lodowicum cum genero et generum cum fratre et patruo concordavit. Ibique Lodowicus cum Johanne, rege Boemie, Treuerensi archiepiscopo) presente ami- cicias renovat et filium suum filie regis Boemie per verba matrimonialiter copulat et desponsat; 1) Jindřich z Lipé zajat byl u Mailberga dne 11 bfezna, jak o tom téZ vypravují letopisy Svételské (Pertz, Mon. Germ. hist. XI, str. 682), kde se praví, Ze se to stalo o stfedopostí. — ?) Viz Sommersberg, Ss. rer. Sil. III, 58; Lünig, Cod. gen. dipl. II, 494. — Papež však nedal svolení své k sňatku tomu, jak jde z listu v Dudikové Iter Rom. lI, str. 119 podaného. — 9) Dle Virgil., Ecl. III, 93. — *) Lava, Eggenberg a Vitoraz. — 5) Velikonoc bylo r. 1332 dne 19 dubna. — 5) ObleZení Strubina (Straubing) trvalo od 6 července do 20 srpna. — 7) Schůze tato stala se v No- rimberce 23 srpna; v Norimberce datované listiny Janovy máme ještě 25 a 26 srpna. (Cod. dipl. Sax. regie II, 5, str. 346, ale bez roku, věcně však sem náležejíc; Voigt, Gesch. der Ballei des Deut. Ord. in Bóhmen str. 59.) *) bello 2. — *) Actum anno 2. — *) absencia 2. — *) inter 2. — *) et contra Vngaros 2. — *) Lippa 2. -- ') ne- má 2. — *) strennue rukopisy. — ') Wartenberch 2. — ?) Gredicem 2. — ») Propter 2. — ?) Austr. multa 2. — ») regis Joh. 2. — *) Winnam 1; Wyennam 2. — ") duces Austrie 2. — ") cum eadem El. 2. — *) consagwinitatis 2. — ") sic 2. — ") cuncta dubiaque 2. — *) adhoc 2. — 7) nichil 1. — ") hic 2. — *) Egenburk 2. — *) Bauarie capitulum 2. — *) in- pungn. 2. — *) Nuremberk 2. — *) episcopo rukopisy. 40 1331 

Strana 314
1332 314 ibi®) quoque Lodowico promisit Johannes, rex Boemie, quod pro reconciliacione eciam pro ipso apud dominum apostolicum Johannem velit fide- liter") in persona propria laborare. Capitulum XXXI.* De adventu regis in Pragam. Johannes vero rex de Nurenberch*) rece- dens filia sua, Margareta ducissa, in Landeshut visitata cum Alberto et Ottone, ducibus Austrie, amicabilia colloquia habuit in Patavia. Quibus actis gressus in Boemiam dirigit et in vigilia Nativitatis beate Virginis Pragam venit. ' Huius adventus nulli exstitit pacificus, sed propter no- vas exaccionum invenciones conturbatus est po- pulus universus. Monasterio Aule Regie omnes possessiones circa Landesperch") violenter mul- tis dolentibus nobilibus abstulit et eas Henrico de Redenyn, ™) viro reprobo, commendavit. ") Co- gitur conventus Aule Regie gemere et egere, ?) eo quod gratis passus est talia a rege, a quo solacia merito debuerat reportare. Diebus vero Octo tantumdem rex iste Prage mansit et die nono in Franciam cum festinacione ad militare exercicium, quod vulgo dicitur torneamentum, Parisius in die beati Remigii ?) celebrandum pro- cedit. Causa autem predicti torneamenti et fe- stive congregacionis magnorum principum et multorum exstitit, quia rex Francie Philippus suum filium Johannem primogenitum, cui hoc anno in die beati Sixti?) Guta, filia regis Boe- mie, nupta fuit, cingi balteo *) militari voluit et ob hoc festum celebre factum fuit. Iam prefata Guta, Boemie Johannis regis filia secundoge- nita, satis mirabilia habuit vite sue fata. Primo quidem adhuc tenera Lokodkonis, regis Cracouie, filio, post hoc Friderici marchionis Misnensis unigenito, in cuius fere per annum mansit do- mo, tamen virgo, demum comitis Barrensis nato, tandem Lodowici Bawari primogenito, post hoc PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Ottoni, duci Austrie, suo consangwineo, fuerat iss» diverso tempore non sine causis racionabilibus desponsata. Sed aliter, ut cernitur, divina dispo- suit gracia, cum sit modo magni regis filio matri- monialiter et corporaliter copulata") Francieque regina. Capitulum XXXII. Qualiter Johannes, rex Boemie, papam visitavit. Peracto festo cum genero et cum filia Pa- risius celeriter Johannes, rex Boemie, in Aui- niona Johannem papam personaliter visitat et ibi, ut creditur, nova parat. Super hiis michi mis- sa fuit epistola talis: Dilectissimo patri et reverendo domino, do- mino Petro,") abbati in Aula Regia, frater Hen- ricus") dictus scriptor, suus filius, obedienciam et reverenciam filialem. Paternitati vestre pateat in hoc scripto, quod gloriosus princeps dominus Johannes, rex Boemie, in vigilia beati Martini ?) in Auinionam veniens a domino nostro sanctis- simo Johanne papa et ab universis cardinalibus reverentissime est susceptus. Cardinales plurimi ipsi ad quinque leucas occurrerunt et ipsum in Auinionam " cum tripudio adduxerunt. Mansit in curia diebus XV, infra quem terminum cum domino papa fere omnia sua negocia pro suo libitu expedivit. Quibus expeditis in vigilia beate Katherine *) se disposuit ad recessum. Manendo vero ibi expendit") in curia X milia florenorum ; quem recedentem cardinales ad unam leucam de curia cum sollempnitate maxima deduxerunt. Ivi autem ego cum eo per duos dies per castra et villas, ubi michi rex plurima loquebatur. Et misit me") rex in maximis et occultissimis ne- gociis ad Constantiensem et Tridentinum) epi- scopos et ad ducem Chorinthie *) et ad quosdam alios principes, in qua legacione me oportet celeriter laborare. Paterne vestre supplicans pie- tati, quatenus michi non indignemini super eo, ?) Dne 7 září. — ?) Dne 1 října. — ?) Dne 10 listop. — ¢) Due 24 listop. *) Misto ibi quoque má 2 ibique. — *) feliciter 2. — ') Ruk. 2 nemá naznačení kapitoly. — *) Nuremberk 2. — ') Landesperk 2. — ?) Rednyn 2. — ^) recommendavit 2. — *) dolere 2. — ») Syxti 2. — *) cingeo walteo 2. — ") co- pulata et Fr. regina. — *) P. 2. — ') H. 2. — ") Auiniona rukopisy. — ") in curia expendit 2. — *) me maximus negociis rex et occultissimis 2. — 7) Tredentinum 1. — *) Carynthie 2. 

Strana 315
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 139 quod") moram tantam feci in curia et quod?) nunc istis legacionibus regalibus me subieci, quia hec,*) scit Deus, facio propter bonum. No- vella vero refero, quod dominus rex Boemie pro concordia inter dominum papam et Bawarum laboravit, sed hoc non ex toto negocium con- summavit. Preterea dominus papa de contrahen- dis matrimoniis inter regem Boemie et filiam ducis Austrie, insuper inter filium Bawari et filiam regis Boemie, ut dicitur, dispensabit. Scia- tis eciam, quod rex Boemie recedens de Aui- niona se ad hoc disposuit, quod statim ipse velit Lombardie partes intrare cum exercitu et suum filium Wencezlaum ?) in angustiis positum visi- tare. Pater celestis vos valere et bene vivere faciat bone pater. Me vestrum filium habere ve- litis in vestris oracionibus non exclusum. Datum Auinione die tercio post festum beate Katherine. De victoria Karoli, *) iuvenis regis Boemie. Eodem anno circa festum beati Andree !) Wencezlaus cognominatus!) Karulus, Johannis regis Boemie filius primogenitus, in civitatibus Lombardie pro capitaneo a patre positus de suis hostibus, videlicet Cane et suis complicibus, bello campestri gloriosissime triumphavit, plurimos oc- cidit et plurimos captivavit, quemadmodum michi dixerunt, qui hiis bellis interfuerunt et suis oculis conspexerunt, Multa hii de magnanimitate *) istius iuvenis referunt, quia ipse nequaquam hiis pre- liis abesse voluit, sed adesse. Cinctus ibidem in- ter acies balteo militari pugnat") animo non pueri sed virili. De duobus dextrarjis deiectus fit) aliquantulum in brachio vulneratus; vicit ipse, campos optinuit, partem *) hostium occidit et pars fugit. Sed antequam rumor de hac victoria filii ad patrem veniret, pater exercitum de di- versis Gallie et Alemanie partibus iam con- gregaverat, cum quo paratus fuerat in Lombar- dia filium visitare. In vigilia vero Nativitatis 315 Christi )) idem Johannes, rex Boemie, de Pa- risius à rege Francie, ad quem de Auiniona re- cedens venerat, exiit et recessit mox ad filium processurus. Istis omnibus frater Nycolaus, filius meus dilectus, interfuit et michi per ordinem enarravit. Capitulum XXXIII. De morte Lokutconis,!) regis Polonie, et aliis. Annus Domini MCCCXXXIIT". Anno Domini MCCCXXXIII? mense Marcio Martis bellandi more non infimus imitator do- minus Lokutco, rex Polonie et Cracouie inve- teratus dierum multorum, viam carnis subiit uni- verse. De gestis et preliis huius principis plu- rima sunt notata superius locis suis. Huic in regno successit Jaromir,") filius eius,?) qui filiam regis Litthuanorum ") pagani duxit matri- monialiter pro uxore. Hanc idem vir eius fidem instruxit et ipsam baptizari et christianam fieri ordinavit. Post mortem vero dicti regis filius potenter regnare incipit et ad hoc ipsi gracia sedis apostolice et Johannis pape, nec non ami- cicia Karuli, regis Vngarie, aminiculum mag- num facit. Iste enim rex iuvenis paterna sequens vestigia tributum prius negatum sedi apostolice, denarium scilicet sancti Petri, libens solvit et rex Vngarie ipsius sororem in legitimam coniu- gem?) sibi iunxit. Eodem anno in die beati Gregorii *) Jo- hannes, rex Boemie, hereditatem nostram circa Landisperh ») sitam nobis restituit, quam prius *) circa festum beati Michaelis nobis auferri vio- lenter precepit; castrum namque in Landisperh manu tenuimus cum expensis gravibus, licet om- nibus circumiacentibus hereditatibus careremus. Eodem anno pridie idus Maii ?) hora vesper- tina eclipsis solis est facta, quam maxima sic- citas et estivalium segetum sterilitas nec non vini defectibilitas est secuta. !) Na den sv. Kateřiny, tedy dne 95 listop. u St. Felice, jak Karel ve svém Zivotopisu vypravuje. (Viz Pra- meny děj. č. III, str. 343.) — ?) Dne 24 prosince. — 9) Má býti Kazimír. — *) Dne 12 března. — 5) Dne 14 kvétna, kteréhožto dne bylo skutečně zatmění slunce. *) quid 2. — ^) Taktéž. — *) hoc 2. — *) Wenczesl. 2 a tak níže. — *) Slovo to nadepsano jest v ruk. 1 nad nějakým slovem vyškrábaným. — “) congnom. 2. — *) mangnanimitate illius 2. — *) pungn. 2. — ') sic 2. — *) pars — occidit 1. — ") Lokodkonis 2 a tak níže. — =) Slovo to na vynechané prázdné místo v ruk. 1 od jiného písaře jiným in- koustem jest připsáno. — *) Lutbanorum 2. — *) nemá 2. — ”) Lanczperk 2 a tak níže. — *) nemá 2. 40* 1332 1333 

Strana 316
316 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1333 De gestis Johannis, regis Boemie, in Lombardia cum aliis. Eodem anno fere toto Johannes, rex Boemie, cum filio suo Wencezlao primogenito in parti- bus mansit Lombordie, *) ubi cum legato sedis apostolice, qui moratur Bononie, contra Canes, Veronenses et contra quosdam Gebelinos ") prelia multa constituit et in pluribus victor fuit. Nul- lus plene de Lombordia veniens narrare sufficit, quanta mirabilia Johannes, rex Boemie, ibi facit. Barones vero regni Boemie propter diutinam regis ipsorum absenciam contrahunt sibi am- pliorem in diviciis et in viris potenciam, usur- pantes sibi omnia, scilicet municiones et castra. Nec est iam exceptis paucis civitatibus municio aliqua aut*) castrum in regno Boemie, quam aut quod Johannes, rex Boemie, in sua habeat potestate. 1) Omnia enim hec sunt per hunc re- gem aut obligata nomine pignoris aut distracta ; preterea*) propter absenciam regis pax in regno deficit et vis") legis. Absque suo rege regnum stat uti sine lege Et velud acephalum; sic viget omne malum. Regnum Romanum stat adhuc cum lite pro- Exstat*) in vanum; quid2) consilium sibi sa- 1333 num Dictat Lodwici, cum magni sint inimici Papa pater noster et Bawarus? Hoc quoque nos ter- Ret turbatque nimis, quod in hiis discordia primis Durat personis ; ex divis nos cito donis Hoc ") fore, Lodwicus cum pape fiet amicus. Hoc cito fac Criste, depellas omne, quod triste. Eodem anno mense Septembri cum magnis laboribus et sumptibus est aqueductus in plum- beis canalibus in Aula Regia consummatus; aqua vero adducta a tribus fontibus congregata usque ad lavatorium, ubi egreditur, in ambitu habet a primo fonte in longitudine duo millia et sex- centas ulnas mensure Pragensis. De plumbo du- centi centenarii, de stanno vero decem in hoc opere sunt impensi.*) Summa impense pecunie ad hoc opus centum sexaginta sexagene grosso- rum Pragensium denariorum et viginti sexagene pro lavatorio sunt impense auxiliante Deo, qui est in secula benedictus. Amen. Explicit secunda pars cronice Aule Regie, que finitur in anno Domini Millesimo CCC° tri- cesimo tercio et in se continet gesta decem [et septem] annorum. Capitulum XXXIV. phanum, 1) Srovnej též Život císaře Karla IV (Prameny děj. č. III, str. 348 a 349). 5) Lombard. 2 a tak níže. — ) Gybelynos 2. — ) vel 2. — 5) propterea 2. — 1) ius 2. — *) Extat et 2. — *) quod 2. — 7) Hic 2. — 3) inpensi 2 a tak níže.

Strana 317
LIBER TERTIUS. — |neipit prologus tercie partis chronice Aule Regie. Divine virtutis opitulamine, non mearum virium fortitudine suffultus, duabus Aule Regie cronice partibus iam completis, terciam partem huius operis aggredior, tempora et varios even- tus temporum descripturus, non securus tamen, si die crastina sum victurus. Hoc tibi committo Domine, quia in manibus tuis tempora mea et tu terminum posuisti, quem preterire non po- terunt omnes creature. Si tu vitam et graciam dederis, quecunque hic et alias michi visa et audita et comperta fuerint, et nota fieri permi- seris, ut in operibus tuis magnificeris, sicut me instruxeris, ita scribam. Tibi vero soli ad glo- riam, legentibus quoque et audientibus ad doc- trinam; quidquid enim in toto orbe terrarum fit, hoc totum providencia tua regulat et dispo- nit. Ideo ex hiis, que fiunt perspicua, ingenia te timere, te diligere et ad te conscendere magis possunt. Igitur de rege Boemie novo novam cronographiam incipiam petens a te, qui rex regum et Dominus dominancium es, quatenus manum et mentem et vitam meam dirigas et michi te ipsum finaliter tribuas pro mercede. Explicit prologus, incipiunt capitula: I. De reditu Karoli, heredis regni Boemie. II. De obitu domini Henrici, Olomucensis epi- scopi, et de eleccione domini Johannis, Wissegradensis prepositi, et de adventu regine Blance. III. IV. VI. VII. VIII. IX. XI. XII. XIII. XIV. XV. De contencione religiosorum et clericorum. — De sterilitate et diversis eventibus in par- tibus Gallicanis. . De colloquio domini Baldewini, archiepi- Scopi Treuerensis, et domini Petri abbatis. De morte Ottonis, ducis Bauarie, et tem- poris mutacione et obitu domini Virici. De quadam domini Johannis pape XXII collacione, de questione visionis divine, que missa fuit de curia Romana domino Petro abbati et de obitu eiusdem pape. De eleccione Benedicti pape et versus de paupertate Christi. De matrimonio Ottonis, ducis Austrie, et Anne, filie regis Boemie, [anno Domini MCCCXXXV?]. . De secundo matrimonio regis Johannis Boemie et ipsius actis aliis, et de morte Henrici, Carinthiani ducis, et regine de Grecz. Qualiter Johannes, rex Boemie, alienavit regnum Polonie. De adventu nove regine Boemie et de ex- pedicione Johannis regis contra Austriam cum aliis. De preliis domini Johannis regis et aliis. Qualiter Johannes, rex Boemie, Prussiam secunda vice iverit et de pluribus aliis. Annus Domini Millesimus trecentesimus XXXVI". *) De quodam eventu edificatorio, qui accidit Prage in ecclesia beati Andree apostoli. *) Rukopis 2 millesimo trecentesimo XXXVI". 

Strana 318
1338 318 Capitulum I. De reditu Karoli, heredis regni Boemie. Annus Domini MCCCXXXIITI". *) Anno Dominice incarnacionis MOCCXXXIII?, tercio kalendas Novembris, hoc est in previgilia Omnium sanctorum, " Karolus, qui et Wence- slaus, Johannis, regis Boemie, primogenitus et heres regni legittimus, occurrentibus et gau- dentibus omnibus etatis sue anno decimo sep- timo per monasterium Aule Regie pertransiens et sepulerum matris visitans Pragam regni me- tropolim cum copiosa nobilium multitudine est ingressus. Iste quidem heres Prage natus, in castro Burglino annis septem educatus, puer septennis de regno Boemie ad Karolum, regem Francie, ipsius affinem, deducitur, per quem ipsius nomen Wenceslaus, ") quod in baptismate receperat, mutatur et in confirmacionis sacra- mento ad similitudinem regis Francie Karolus nuncupatur. Cur autem heres iste tanto tempore, videlicet decem annis, extra regnum suum man- serit, ista, ut communiter (dicitur), causa fuit. Timuit quidem Johannes rex, ipsius genitor, ne ipsum nobiles raperent iuvenem et in suum preiudicium facerent sibi regem; puto tamen, quod propter hoc iuvenis bone indolis iste Deo disponente missus fuit in Franciam, ut ibi sa- pienciam et vitam habere disceret ordinatam; hoc enim in eo nunc experimento cognoscimus, qui ipsum secundum sue etatis modulum satis industrium cernimus et bonis moribus adorna- tum. Quadruplex ipse scit lingwagium, Gallicum, Lombardicum, Teutunicum et Latinum;?) in hiis lingwis scit scribere, legere et intelligere, et se optime potest expedire. Hic itaque ado- lescens inclitus ad suum regnum hereditarium, quod successione stirpis materne suum est pro- prium, cum regressus fuisset, ipsum regnum confusum et divisum reperit nimis et a debito regimine desolatum. ?) Nec fuit aliquod regni castrum, quod non esset per Johannem regem, PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. istius patrem, alicui nobili obligatum ; sed et 1333 civitates, ville et villicaciones et silve fere om- nes erant tunc obligacionis aut commissionis titulo inbrigate.*) Mansit autem Prage in Maiori civitate in domo matris sue fere duobus men- Sibus, dehinc ad castrum Pragense se transtulit, in quo usque hodie cum sua curia est moratus. Incepit mox inibi ruinosa edificia regalia, que prius ante annos triginta igne concremata fue- rant et desolata iacuerant, reedificare et in- struere et sarta tecta, prout de regibus Israhel legitur, efficaciter et cum ingenioso studio in- staurare; et non tantum hic, verum eciam iu Grecz et alibi ex eius ordinacione idem fit. Heres quippe est, et pro hereditatis sue pro- fectibus intendere incipit iste iuvenis, quantum potest; mandante vero ipsius patre Johanne, rege Boemie, collecta regia, que berna dicitur, generaliter per regnum recipitur, per quam ali- qua pars regni, que obligata nobilibus fuerat, per hunc iuvenem liberatur. Burglinum et Cu- bitum castra obligata ad se trahens liberat; Grecz, Mutam cum aliis civitatibus pluribus per barones regni tam in Boemia, quam in Morauia occupatas subici sibi parat. ") Pater vero istius juvenis, quia sibi nomen et titulum regis obti- nere voluit et appellari antiquus rex noluit, marchionatum Morauie filio contulit et ipsum marchionem nominari precepit ab omnibus et mandavit, et deinceps vocari marchio Morauie hic iuvenis sic incepit. sit cunctis menteque gnarus, quod cum virtute se- nescat, Quod valeat regere bene regnum, iura fovere Et pacem facere, cunctos hostes removere, O Deus, hoc presta, fac sic, quod et eius ho- nesta Fama sit et vita magna virtute polita. Karolus ut carus Ad bona quod crescat, Predictus itaque Karolus marchio omni, quo potest, nititur studio, ut pax in suo habeatur !) Dne 30 října. — ?) Srovnej Život Karla IV (Prameny děj. č. III, 348), kde se mluví též o tom, že česky neuměl, ale později se jazyku tomu přiučil, že mluvil jako každý jiný Čech. — 3) Srovnej tamtéž. — *) O všem tom vypravuje Karel IV ve svém životopisu, kde vyčítá hrady, jež vykoupil ze zástavy. (Viz Prameny děj. č. III, str. 349.) *) MCCCXXXV ruk 2. — *) Slovo to psáno jest v rukopisu 2 obyčejně Wenczesl. — *) inbrigante 2. 

Strana 319
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 319 13883 dominio, nunc quidem Boemie nunc Morauie, filius, canonice in ecclesia Olomucenci “) eligitur 1334 nunc Polonie civitates et oppida visitat et sta- tum in eis pro viribus in melius ordinat et re- format. Nichilominus ipse peccunias, ubicunque valet, congregat, ut pro se habeat et maxime ut patri suo, qui pluribus propter bella cotti- diana indigit, partem maiorem transmittat. Pater namque ipsius Johannes, rex Boemie, anno et tempore superius in secunda parte notato mox ut egressus de Lombardie partibus cum filio suo Karolo fuerat, ducem Brabancie pro ducatu in Lymburk cum copioso exercitu invadit hostiliter et inpugnat. Inter hos Philippus, rex Francie, ut mediator se interposuit et treugas pro tem- pore ordinavit. !) Hoc anno mense Maio dominus Vlricus, abbas in Sedlicz, apoplexia in latere sinistro percussus cedit de regimine, cui dominus Ort- winus cellerarius succedit in officio abbacie. Hoc tempore anno eodem mense Octobris propter magna debita prius contracta, scilicet quinque milia marcarum, Sedlicensis conventus per di- versa ordinis monasteria est dispersus. Capitulum II. De obitu Henrici, Olomucensis episcopi, et de eleccione domini Johannis, Wissegradensis pre- positi, e£ de adventu regine Blancze. Annus Do- mini MCCCXXXIV*". Anno Domini MCCCXXXIV®, sexto kalendas Januarii, id est in die beati Johannis ewange- liste,?) dominus Hinco, Dei et apostolice sedis gracia Olomucensis episcopus, vir nobilis genere dictus de Duba, Prage moritur et in Pragensi maiori ecclesia sepelitur. Hic quia frequentes infirmitates habuit, in Morauia propter incon- suetum aerem manere timuit, ideo in Boemia frequencius habitavit. Post hunc dominus Johan- nes, Wissegradensis prepositus, regni Boemie cancellarius, incliti domini Wenceslai, regis Boe- mie et Polonie, fundatoris Aule Regie naturalis et a domino Mathia, Maguntino archiepiscopo, confirmatur. Pro eleccione huiusmodi et promo- cione sui awunculi Karolus, marchio Morauie, laboravit cum Nicolao, duce Oppauie, bona fide. ?) Hic electus et confirmatus eodem anno in qua- tuor temporibus, quibus Caritas Dei canitur, *) in Wissegradensi ecclesia in dyaconum ordina- tur; fuerat namque prius in Romana curia per Johannem papam XXII in subdyaconum ordi- natus, in cuius pape conspectu idem electus graciam invenit, quod inter alia beneficia papa- lia satis enituit, quia eidem ecclesiam in Ma- lina?) circa Kutnam ad Scedlicense pertinentem monasterium auctoritate sedis apostolice in com- menda ipse Johannes apostolicus recommisit, quam ecclesiam idem electus usque hodie tenet et possidet racione commende, eleccione sua in Olomucensi *) ecclesia non obstante. Hoc anno pridie idus Junii die dominico,9) tempore ves- pertino domina Blanka, coniux Karoli, heredis regis Boemie, marchionis Morauie, veniens de Francia a clero quam ab universo populo Prage gloriose et magnifice est suscepta, cuius habi- tacio pro tempore fuit in Pragensi castro. Hec iam predicta domina Blanka ante annos decem puella decens prefato Karolo copulata, nunc qui- dem in Luczeburk, nunc vero in Francia in domo materna permansit usque ad hec tempora iam pretacta. Est autem hec domina Blanka mo- derni regis Francie Philippi germana; ex dua- bus autem matribus ipse rex Philippus 5) et Blanka geniti, sed ambo ex uno patre, scilicet Karulo, ?) procreati, qui Karolus pater eorum, Scilicet Philippi et Blance, germanus uterinus legittimus exstitit Philippi, quondam regis magni. Hic est ille Philippus potentissimus, cuius tres filii reges Francie, ut supra tactum est, mortui sunt sine heredibus masculinis. Et exinde ad prefatum Philippum tanquam ad propinquiorem de regia prosapia exortum regnum est Francie devolutum. Huius itaque Philippi, regis Francie, germana in Boemiam est adducta, ut cum Ka- !) Viz tamtéž 3498; Schótter, Johann v. Luxemburg II, 76 a násl. — ?) Dne 27 prosince. — ?) Viz Chytil, Cod. dipl. Mor. VII, str. 4—6. — !) Dne 18—21 května. — *) Malin. — *) 12 června. — *) Karel z Valois. *) Olomuczensi 2 a tak castéji. — *) Olomucensem 2. — *) Karolus 2. 

Strana 320
1334 320 rolo, suo sponso, regnet et imperet suo tempore ut regina. Specie guidem et pulchritudine sua in oculis omnium hec placuit et spero, quod virtutibus plus placebit; habitum muliebrem se- cundum sue gentis conswetudinem secum attulit et apparatum secundum dignitatis sue statum, quem domus regia exigit, non modicum appor- tavit. Magno habemus pro gravamine, quod ipsa solum loquitur in sermone Gallico; hunc") ipse maritus intelligit et diligit, quia secum in Fran- cia diu mansit. Gaudet autem sponsus super sponsam et Prage festivitatem in deliciis et le- tieiis diebus pluribus facit magnam. O Deus, eterne rex, et tu Christe superne Nunc super hos cerne, facias ipsisque paterne. Horum protector, dux, custos, estoque rector, Ut te rectore pariter sic stent in honore, Quod pacem terre possint et commoda ferre, Nam nimis est stratum regnum nunc et repro- batum. Familia vero fere tota, que de Francia et de Luczelburgensi comicia cum eadem Blanka in Boemiam venerat, lapso uno mense cum ex- pensis duorum milium sexagenarum in die beate Margarete !) ad terras suas remittitur et familia alia de Boemia per nobiles terre eidem domine applicatur. Ut autem hominibus benignius pos- sit convivere, lingwam Teutunicam incipit dis- cere et plus in ea solet se quam in ligwaio Boemico exercere; nam in omnibus civitatibus fere regni et coram rege communior est usus ligwe Teutunice quam Boemice ista vice. Capitulum III. De contencione religiosorum et clericorum. Eodem anno res quedam, que prius velut prophetizata auditores sepe terruit, Prage in scandalum multorum me tunc presente, vidente et dolente contigit et evenit. Nam in vigilia beati Jacobi apostoli,*) que tunc erat die do- minico, omnes unanimiter plebani et rectores ecclesiarum parochialium convocatis omnibus suis PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. plebezanis, ut ad ecclesiam sancte Marie in Lacu et sancti Nycolai in Foro pullorum convenirent in unum, ipsi adversus Predicatores, Minores et Augustinenses ceperunt litteras papales, quas in Romana curia clerus obtinuerat, de quarta porcione per Bonifacium papam ordinata, populo publice ostendere, et quod ipsi fratres de or- dine mendicancium sepe super hoc per iudices a sede apostolica datos ammoniti ipsis nollent acquiescere, sed pocius resisterent contumaciter et proterve. Ideoque illi sacerdotes, qui ad hoc deputati fuerant, altis vocibus ceperunt extinctis luminibus, pulsatis campanis eosdem fratres men- dicantes auctoritate sedis apostolice excommu- nicare, acerrime mandantes omnibus, ut tales ipsi debeant in omnibus sub excommunicacionis Sentencia evitare; e contra ipsi fratres mendi- cantes, quia istud negocium esse venturum ipsis presciverant, se occultis armis, amicis et multi- tudine muniverant et venientes plures ipsorum ad ecclesias, in quibus excommunicabantur, cum impetu concurrerunt, altisonis in audiencia uni- versi populi vocibus clamantes et dicentes: O vos miseri, non sacerdotes, sed sacrilegi ) homines, animarum occisores, hominum deceptores, quid facitis? cur contra nos vestras sentencias pro- mulgatis? Vos ipsi estis excommunicati, adulteri, lusores, ebriosi, omnibus criminibus irretiti, nos iusti, vos inusti, nos lumen portamus *) omni- bus, vos in tenebris ambulatis, duces ceci in foveam simplices seducendo. Et quidam ex ipsis mendicantibus audacter per medium populi ac- currebant. ut illos, qui sentencias proferebant, raperent et lederent et ab eis auferrent litteras, quas legebant. Ex huiusmodi convicio iniquo se hii religiosi et clerici confundebant; mutuo fit tumultus magnus in populo, partim religio- sos, partim clericos verbis et verberibus adiu- vando. Quidam percuciunt pungno impie, alii tulerunt lapides, ut iacerent iu eos, alii cultel- los evaginant, alii cum gladiis et fustibus occur- runt tanquam ad latrones. Cerneres hic beginas aliquas et beghardos et cives adiuvare fratres, illic vero confortant clericos femine seculares. !) Dne 13 éervence, — *?) Dne 24 června. b) hanc 2. — !) sacrilegii 2. — *) portavimus 2. 1334 

Strana 321
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1334 Hic revelantur ex multis cordibus cogitaciones, hic frater truditur, alter percutitur, alius vulne- ratur; illic clericus trahitur, leditur et alter sa- gwine rubricatur. Tumultuat iuvenis contra se- nem, surgit gens contra gentem, et tantum fit cunctis scandalum, quod secundum evangelium videtur esse inicium hoc malorum. Multi visi sunt karacterem tegere in capite et exire de templo, ut se absconderent a calore tante furie, et ne cum protomartyre Stephano lapidibus ob- ruerentur inviti. Non enim celos apertos videbant, nam oculos suos statuerunt declinare in terram multo amplius, ut conservarent capita, quam vi- derent ad celos. Tandem post moram longi cer- taminis hii et illi, scilicet religiosi et clerici et populi universi, mente confusi, pre admiracione stupidi ad sua loca redeunt singuli; ubi duo vel tres congregati fuerunt, nil locuntur aliud, nisi de cleri prelio, quod viderunt. Surgunt de- nique singulis diebus dominicis fratres contra clericos, clerici contra fratres excommunicacionis sentencias proferentes. Fratres quidam quandam appellacionem allegant, quam in principio appo- suerant, cui clerici deferre recusant. Tres ordi- nes predicti se in hoc facto iuvant et clero pa- riter sic resistunt et dicunt: Papalis illa consti- tucio nostros ordines in Boemia non tangit, eo quod non sit idem fructus nec usus funeralium in regno Boemio, qui!) habetur iu partibus Lom- bardie. Duravit usque ad festum beati Nycolai hec contencio mutua, sed tunc interveniente ar- bitrio hec causa ad sedem apostolicam est re- lata. Interim dicti fratres dampnum et ignomi- niam in civitatibus singulis, oppidis et villis passi sunt, nam ipsis tam verbis, quam elemo- Sinis communicare plurimi noluerunt. Rem nondico bonam talem fore, quando coronam Abscondit clerus, nec amor poterit fore verus Ilorum fratrum, si qui vestigia patrum Nolunt saneta sequi, sed sicut equi minus equi Vadunt elati, qui sunt ad bella parati Verbis et factis, que temporibus retroactis Non sunt audita. Magis hoc valet, ut redimita Et pia sit vita cuiusvis, qui cenobita Et servus Cristi fore vult, quia pax erit isti. 321 Capitulum IV. De sterilitate et diversis eventibus in partibus Gallicanis. Eodem anno mense Maio gelu intolerabile vineas omnes in partibus Almanie Tantum destruxit, quod post vindemia luxit. In Burgundia vero et in Francia et Campania, ubi tempore vindemie pertransivi, non tantum dampnum factum fuisse conspexi. Aliam autem plagam Deus hoc anno eisdem terris intulit, quia mortalitatis pestilencia plurimos homines tunc percussit. Parysius namque infra tres men- ses estivales in hospitali regis, quod ante mo- nasterium beate virginis in kathedrali ecclesia situm est, quod dolenter refero, sedecim milia hominum sunt mortua et in cimiterio innocen- tum sepulta, me etenim in ipso hospitali exi- Stente et compassivo animo contuente. Tot sunt in brevi mortui, quod vix erant tot, qui hos tollerent et ad tumulum deportarent. Verum ta- men in Francia et Parysius vidi plura, in quibus delectata est anima mea; vidi ibi coronam spi- neam, famosissimas reliquias in capella regia conservatas, vidi Parysius maximam huius mundi sapienciam, regis Philippi et Johannnis sui filii potenciam, regine antique et iuvenis domine Gute decenciam, vidi principum et militum re- verenciam, familie ordinate frequenciam, iusti- ciam populi, pacem regni; sanctum quoque Dio- nysium visitavi, de puteo in crypta sub choro posito in amore Dei et beati Dionysii bibi, et cum aqua hac locum magni doloris mei, quem in femore habui, linivi e£ mox sanatus fui. O felix terra, cui pax est nullaque guerra, Est tibi Francia summa potencia, copia rerum, Non violencia, sed sapiencia, paxque dierum. Dicque Boemia mesta prohemia, dic michi de te, Que tua gloria, que tua gaudia? Vivere lete Nescis, nam te prelia pluraque tedia ledunt. A te gracia, grata solacia, cuncta recedunt, En, tua tempora sunt modo pessima, quidque futurum quod populo [modo] vivere durum. Nescio, sed scio, ') que 2. 41 

Strana 322
1334 322 Eodem anno in Burgundia iuxta Divionem !) in castro, quo sanctus Bernhardus natus est, vidi quoddam miraculum, quod non est silencio con- tegendum. Ad cameram quippe lapideam rector castri, vir reverendus introduxit me, et vidi in loco nativitatis beati Bernhardi novum altare de marmore, et ante altare lampadem ardentem pen- dere, triaque magna vasa plena vino in camera eadem iacere. Premissa oracione ante altare in- cepi rectorem castri interrogare, cur in tam sancto loco permitteret vinum iacere, qui re- Spondens, propter miraculum, inquit, magnum domine hoc facio et ait: Fateor quidem, quod nunquam ab antiquis temporibus vinum in hac camera iacuit propter reverenciam eiusdem al- taris veteris, quod primitus istac stetit; ego vero improvide plus meam utilitatem quam loci sanc- titatem desiderans altare ante annos sex vetus fregi, vinum huc imposui, sed ecce non fructum sed periculum reportavi; nullum enim vas hic positum vinum suum servare valuit, sed quasi per cribrum vinum effluens ad aridam se effu- dit. Isto viso miraculo ante annos tres istud altare, quod cernitis, reformavi et demum exa- minavi, si altari facto vasa fluerent sicut prius, sed nequaquam hoc factum est, nam usque hodie omne vinum huc impositum, si vile fuerit, emen- datur, et bonum in melius commutatur et sine fluxibus integre reservatur. vasis et magnificavi Mente Deum celi, qui sic per signa fideli Bernhardo facit laudem; prius ipse reiecit Ex vasis potum, quem nunc servant sibi totum. Ex hiis potavi In eodem processu ex devocionis spiritu in Clara Valle quasi ad atrium celi perveni, ubi clara et magnalia Dei opera conspexi, ex quibus divine pietatis habundanciam effusam largius intellexi; vidi sanctorum Bernhardi, Malachie episcopi et sex martyrum tumbas sub tribus al- taribus de prope constitutas; vidi sanctorum Bernhardi et Malachie capita et eximias inesti- mabiles reliquias; vidi sancti Bernhardi locum habitacionis et mortis; vidi lapidem lavacri co- !) Dijon. ^) dignitate 2. — ") benignitate 2. PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. lore sui corporis totaliter figuratum; vidi ibi trium cardinalium et quadraginta quinque epi- scoporum et archiepiscoporum sepulcra, qui fere omnes sancti Bernhardi filii monachi fuerant et professi; vidi lectum eius et lecti ipsius humi- lem apparatum; vidi, ubi pater et mater et fra- tres ipsius et primi monachi, viri perfectissimi, in domino requiescunt; vidi locum, ubi scripta fuit nymbre epistola sine imbre; vidi et alia plurima, in quibus delectabatur anima et spiri- tus delectabatur. Fiant novissima mea horum si- milia. Hoc fac domine de tua gracia et propter beati Bernhardi et aliorum sanctorum ibidem requiescencium merita, cum sit tua bonitas in- finita. Amen. Est Clare vallis Ad celos ducens; Sol radiis plenus, locus inclitus, est quasi callis pre cunctis est quasi lucens ut flos sic floret amenus. O quot flos flores hic edidit, o quot odores Per mundum sparsit, en qualiter ardet et arsit Fax tam preclara, nam gens est iam puto rara, Hanc que non noscat, aut non ab ea bona po- scat. ut flagrantissima nardus ditans hanc rebus opimis, tibi iactans, inde salutis pellens per gaudia luctus. Ilii Bernhardus, Prefuit in primis, Semina virtutis Excrevit fructus, Capitulum V. De colloquio domini Baldewini, archiepiscopi Treuerensis, et domini Petri abbatis. Eodem anno mense Octobris ad reverendis- simum dominum Baldewinum, Treuerensem archi- episcopum, veni in Treuerim, qui ex sua be- nignitate, " non ex mea dignitate") legaliter ut prius cognitum me suscipiens plurima mecum conferens inter cetera ita dicens: Scio, inquit, quod multi me de hoc iudicant, quod Treueren- sem, Maguntinensem et Spirensem manu teneo ecclesias et rego ipsas. Sed michi pro minimo est, si ab humano iudicer die, nam qui me iu- dicat, Dominus est. Porro dominus papa, quem 1334 

Strana 323
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 323 1334 [quasi] pro Deo in terris colimus, me iudicat Immo si cives res perdunt aut homo dives, Fiunt mendici, cum res rapiunt inimici. et tamen intencionem et excusacionem meam au- Da pacem Domine, nostre sucurre ruine. dire dissimulat. Deus autem noster, qui in celis est, scit et intelligit interiora desideria et pro- positum cordis mei; ipse scit, quod non ex am- bicione, sed intencione pura est de dictis eccle- siis michi cura. Nimia namque fierent in hiis partibus disturbia, si nen tegeret et regeret dictas ecclesias manus mea. Super hiis audivi multa testimonia et vidi, quod ubique fuit tran- quillitas et pax multa. Multum in multis Ma- guntinam ecclesiam possessionibus ampliavit et in centum milibus librarum Hallensium ipsam a creditoribus solvendo debita liberavit. Dixit quoque michi: Ecce patruus meus dominus Jo- hannes, rex Boemie, suscepit a duce Brabancie centum quinquaginta milia regalium aureorum denariorum pro eo, quod ipsum pro ducatu in Lymburk nec per se, nec per heredes suos de- bet deinceps impetere, sed ab omni debeat pe nitus cessare accione. Hanc quidem pecuniam suscepit, nec ad solucionem debitorum suffecit, sed subito ut fumus nebule evanescit. Eundem regem in illis partibus omnibus non desii que- rere, sed eum ut circumvolantem cum paucis undique nullatenus potui invenire; audivi tamen ibidem a sapientibus, quod ipsis non placet huius regis tam frequens circumagitacio et discursus. Hastiludia et exercicia militaria ubique querit. expensas maximas gerit et nomen sibi, quod sit miles strenuissimus acquisivit. Utinam hanc nostri Boemi attenderent strenuitatem et auda- ciam, qui non cessant cottidie committere spo- lium et rapinam; profugis namque et impiis terra Boemie nunc plena est; vidimus quosdam ex illis catervatim patenter et potenter ince- dere, alios latenter rapere, sua expensis forta- licia°) replere, nec curant regis imperio obedire. Est malus nunc status, multum foret ille beatus Vir, qui fornace deberet vivere pace. Pauper quid faciet, quando spolium sibi fiet? Rusticus in rure, cum sint magne sibi cure, Mendicans ibit et mendicando peribit. Sepius hoc fecit: hos elevat hosque reiecit. Eodem anno Johannes, rex Boemie, domino Altisydorensi episcopo cardinali preposituram Wissegradensem, que annexam sibi habet regni cancellariam, contulit, in qua dominum Johan- nem, Olomucensem episcopum, qui prius eandem preposituram habuit, procuratorem suum consti- tuit et ei ipsam sub condicionibus recommisit. Tali vero collacioni et procuracioni Bertoldus, Henrici filius de Lippa, fortissime contradicit, ostendens regales patentes litteras se habere, quod ipse et non alius preposituram dicte ec- clesie debeat possidere. Sic stat lis dura pro tali prepositura. Eodem anno idus Decembris 2) obiit vene- rabilis dominus Vlricus de Babyanicz, doctor de- Sic rota fortune variatur in ordine lune. Eodem anno siccitas in estate et caliditas nimia, sed post hoc in hyeme nix maxima cum intenso frigore est secuta. Tempus mutatur, Deus hinc minime variatur. Dux unus moritur, cito dux alius reperitur. Eodem anno de ecclesia Erbipolensi et de pluribus episcopatibus aliis provisioni sedis apo- stolice reservatis Ludwicus Bauarus episcopos papales violenter eiecit et pro sua voluntate ibi- dem episcopos per potenciam ordinavit. Capitulum VI. De morte Ottonis, ducis Bauarie, et temporis mutacione et obitu domini Vlrici. Eodem anno mense Decembri 1) Otto iunior, dux Bauarie, sine heredibus in Monaco moritur, in Lanczhut monasterio monialium in sepulcro patrum suorum sepelitur, et sic ad ducem se- niorem Henricum tocius ducatus dominium ap- plicatur. 1334 1) Otto zemřel dne 14 prosince. — 2) Dne 13 prosince. *) fortilicia 2. 41*

Strana 324
1334 324 cretorum, primum quidem multarum ecclesiarum canonieus, Pragensis ecclesie scolasticus et ad- ministrator eiusdem episcopatus, dehinc mona- chus et abbas in Zedlicz factus, tercio vero anno abbatie apoplexia percussus post annum plage sue resignavit regimen abbacie. Qui crebrescente infirmitate viribus destitutus, motu et gressu privatus a famulis portabatur in sede tam diu, quod est mortuus et iuxta alios abbates in ca- pitulo tumulatus. Sub ipsius regimine multis de- bitis et defectibus gravatum est monasterium Czedlicense. Illa quidem debita fere ad sex mil- lia marcarum, ut dicitur, se extenderunt. Te peto sincere Deus Vlrici miserere, Eius et esto pia protectrix virgo Maria. Capitulum VII. De quadam collacione Johannis pape, de que- stione divine visionis, que missa fuit de curia Romana domino Petro abbati et de obitu eius- dem pape. Venerande pater hec dicta sunt et facta per dominum nostrum papam in octava beati Johannis ewangeliste die tercia Januarii in pu- blico consistorio assistente ultra modum com- muni populo, in quo interfui, et hec sunt verba pape mentaliter per me intellecta, quantum ca- pere omni diligencia apposita potui. Lectis enim et recitatis auctoritatibus, quibus probatur ani- mas sanctorum videre Deum, quia in illis con- sistoriis pre ceteris opposite auctoritates fuerant lecte et recitate, papa locutus est sub ista ver- borum forma: Vos videtis, quot et quales aucto- ritates sunt recitate in materia ista et ad par- tem affirmativam et ad partem negativam simul cum suis racionibus; unde mirari non debetis, si ista questio est mota. Videtis enim, quod Augustinus movet eam, Gregorius movet eam et Jeronimus et Bernhardus et multi alii docto- res. Sed aliqui moderni doctores habent quos- dam suos libros compositos a quibusdam aliis doctoribus, et illos habent pro ewangeliis, pro epi- stolis, pro sanctis doctoribus, et quidquid dici- tur extra illos libros, totum est inane et vanum PETRA ZITAVSKEHO KRONIKA ZBRASLAVSKA. et maledictum. Et hoc est, quia non habent isa ewangelia nec curant habere, nec ecjam student in eis. Ego autem — quia sic fuit continue lo- cutus in numero singulari — ut notavi multum, postquam fui in isto statu, occupavi me in isto studio libenter originalium et maxime Augustini et Bernhardi et eciam aliorum iuxta posse. Et libenter fui eos secutus et recitavi dicta eorum et ideo videtur michi, quod qui vult bene investigare veritatem istius questionis, quod habet eam con- venire in scriptura sacra et dictis sanctorum et non per viam dyalecticam. Et adiecit: Ego sum vicarius Jesu Christi, quamvis indignus, et ideo non sum dignus positus ad inpungnandum fidem, immo”) ad defendendum et roborandum pro viri- bus, et teste Deo, qui omnia novit, quod liben- cius video et audio partem affirmativam et racio- nes ad illam, quam oppositam. Et dicebat: Quare nollem ego, quod pater meus et mater mea et consagwinei mei viderent Deum? Nonne es- sem ego amens, nonne multum invidus? Dixit eciam consequenter: Et qui vult bene discutere questionem istam, tria habet considerare: pri- mum est, quibus est promissum premium, quia non videtur promissum nisi supposito; et ad hec fecit multas raciones, quia dicit Dominus in ewangelio: Vos qui reliquistis omnia et cetera, hoc autem verbum non fuit dictum anime, nec corpori, sed supposito, ergo et cetera. Et iterum: Quia vos sedebitis super sedes etc., anima non Sedebit, sed suppositum, ergo et cetera. Iterum: Quia sitivi et esurivi et infirmus fui et dedi- stis*) michi et cetera. Constat autem, quod ani- ma non propinat huiusmodi, ergo et cetera. Iterum quando debet dari visio clara, que non stat cum spe, quam spem dicit esse nunc in animabus separatis, nam sperant iudicium et resurreccionem. Iterum debent exaltari, quia hu- miliamini sub potenti manu Dei, ut vos exaltet in die novissimo, exaltari autem non compati- tur secum perfectam et claram Dei visionem et similia, que melius ipsi cognoscetis. Iterum: Ad quid fieret iudicium? nam verba Christi vide- retur inania, cum diceret: Ite maledicti in ig- nem eternum, venite benedicti et cetera; nam ?) ymmo 2. — ?) dedisti 2. 

Strana 325
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1344 responderent sancti, quid datis nobis domine — verba sunt pape — vos nichil datis nobis nisi illud, quod habebamus, de vestro nobis non ad- ditis, totum possidebamus. Deberent boni et hoc idem mali. Quibus dictis et multis aliis, que non faciunt necessitatem scribendi, fecit unam revocacionem sub ista forma: Ego non credidi nec credo dixisse unquam aliquid contra fidem, et si aliquis sine discrecione personarum, qui velit michi dicere, quod per me sit dictum ali- quid preter fidem vel contra fidem sive mulier sive puer, libenter audiam et discuciam et de- liberabo cum fratribus et prelatis et paratus sum revocare et ex nunc revoco et habeo pro non dicto et de hoc peto fieri publicum instru- mentum, ad Deum sitis et recessit. Nolo tamen vos ignorare Domine, quod Dominus pridie ante mortem suam sic fuit in presencia omnium car- dinalium publice protestatus, dixit, expresse se credere, quod anime purgate separate a corpo- ribus sunt in celo, celorum regno et paradiso et cum Christo et consorcio celorum aggregate et vident Deum et divinam essenciam facie ad faciem clare, in quantum status et condicio com- patitur anime separate et cetera, prout alias plenius vobis mittam. Vera magistrorum cunc- torum dicta sacrorum: Celis gaudere, sanctas animasque videre Divinum vultum dicunt, cupiuntque sepultum Corpus ut hiis detur, per dotes glorificetur. Fine Deus faciet hoc, duplaque gloria fiet Corporis ac anime, prope sunt cause quia prime. De obitu domini Johannis pape vicesimi secundi et cetera. Eodem anno pridie " Nonas Decembris in festo beate Barbare virginis, quod in dominica, qua cantatur Populus Syon, evenerit, secundum ewangelium dicte eiusdem dominice ,Facta sunt signa in sole et luna et stellis^, hoc est in vi- cario Christi et in ecclesia et christianis. Nam dominus Johannes papa vicesimus secundus mor- !) Due 4 prosince. *) Dobner doplnil slovo to, jež v rukopisu neni. 325 tuus est Auinione et ibidem sepultus. Sedit autem annis fere decem et novem. Plura autem sunt facta per hunc papam, de guibus aligua in pre- cedentibus sunt conscripta. non cavit, guin furibundi morderent, nunc scio pror- Sus, Quod mors non curat aliquem, sed lex sua durat Omnibus equalis. Non est vivens homo talis, Quem mors non tanget, et quem non passio franget, Et veniet dubia. Quare te virgo Maria Posco pia mente, me non sine morte repente Ex hinc transire nec me permitte perire. Sed sis salvatrix mea semper et auxiliatrix. Causam virgo [cape],”) qui mortuus est tibi pape; quod sint sua crimina tecta. Servo servorum det Christus regna polorum. Papa stupor mundi Mortis eum morsus Fac, sic ut hec recta, Capitulum VIII. De eleccione Benedicti pape. Venerabili in Christo patri domino Petro, abbati monasterii Aule Regie, in Boemia frater Durandus de Firmitate, procurator Cisterciensis ordinis generalis in curia Romana, cum dilec- cione et reverencia devotum animum in omnibus complacendi. Hoc anno, quando simul eramus in Cistercio tempore generalis capituli, inter ce- tera, que michi commisistis negocia, petivistis, ut vobis aliqua scriberem nova, que relatu es- sent digna. Et ecce novum fecit Dominus super terram, quod ubique, ut autumo, iam insonuit auribus et letificavit corda omnium, quod vobis non transscriberem, eo quod rumor iam preces- sit epistolam, sed ut vestro desiderio satisfaciam, que vidi, patefacere dileccio me compellit. Sciat itaque vestra sinceritas, quod felicis recordacio- nis domino Johanne papa vicesimo secundo mor- tuo die undecimo mortis sue, id est in vigilia beati Thome apostoli, dominus Jacobus, presbyter 1384 

Strana 326
1334 326 cardinalis episcopus dictus Albus vulgariter ti- tuli sancte Prisce, gui ab infancia sua in nostro ordine Cisterciensi abbacia Frigido fonte edu- catus abbas fuerat et monachus, magister sacre theologie effectus, in omni suo statu semper laudabiliter conversatus, famosus ex virtutibus et graciis divinitus sibi datis, in summum pon- tificem Romanum et apostolicum in caput ec- clesie, Christi vicarium ab omnibus, scilicet vi- ginti quatuor cardinalibus canonice per modum scrutinii et concorditer est electus, qui") mu- tato secundum sortem nomine Benedictus duo- decimus est nunc dictus. De hac eleccione gra- tuita quamvis gaudeat et digne") letari debeat universalis ecclesia, tamen vos cum omnibus personis Cisterciensis ordinis speciali tripudio debetis in domino cum graciarum accionibus gratulari. Ipsum namque, quem in gradu humi- liori ordo noster pium habuit promotorem, modo ut dictat racio, habebit graciosissimum amato- rem. Incepit enim mox in principio, quando no- men hoc Benedictus obtinuit, ostendere, quod ordinem diligeret, ita dicens: Hoc nomen Bene- dictus libenter accipio, quia sub regula Bene- dicti in ordine Cisterciensi ab infancia mea vixi. Eleccioni vero ipsius, cui omnes cernui consen- ciebant, ipse solus per longam inoram noluit consentire. Tandem vero victus omnium instan- cia invitus consenciens ita dixit: Domine Deus, quis similis tui, suscitans de pulvere egenum et de stercore erigens pauperem, ut sedeat cum principibus et solium teneat, domini enim sunt cardines terre et ecce cardinales tui hic; et quid faciam? Fiat voluntas tua. Et adiecit: Quis sum ego? Non sum, inquit, principis filius, nec de nobili prosapia genitus, sed sum de humilibus et pauperibus parentibus, me iudice alter esset dignior ista sede. Infudit autem devocionem non modicam in corda audiencium sermo iste et quanto humiliabat se spiritu et in ore devocio, tanto magis coram Deo et hominibus crevit dig- nitas," quam renuit") celsitudo. Nec mora, sta- tim quasi de mane, id est tercia *) die eleccionis sue, iste dominus vinee, scilicet ecclesie sancte, in ipsa vinea per se incipiens operari, vocavit qui- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. dem primo omnes cardinales") ad occultum con- 1334 sistorium, in quo omnes hortabatur, ut secum in hac vinea domini Sabaoth, quam Dei plan- tavit dextera, fideliter, ut fructum multum faciat, laborarent. Demum addidit: Thesaurum ecclesie temporalem minorem, quam putavimus, inveni- mus, de quo ex nunc pro reparacione sanctorum Petri et Pauli apostolorum et beati Johannis in Laterano ecclesiarum Rome centum millia flore- norum deputamus. Vobis quoque cardinalibus, ut nobiscum amplius vacare possitis universalis ecclesie profectibus, inter vos dividenda centum milia florenorum similiter assignamus. Pluribus igitur tunc utilibus negociis propositis, die quarta secundum fecit consistorium semipublicum; in hoc enim tantum archiepiscopi, episcopi et pre- lati et quatuor ordinum mendicancium, ut puta Predicatorum, Minorum, Augustinensium et Car- melitarum, erant summi et generales magistri et prelati. Hiis omnibus cum papa elegantis- sime pro profectu tocius ecclesie locutus fuisset, generalis minister fratrum Minorum in medio pro suo et aliis mendicancium ordinibus locu- turus surrexit et in audiencia pape et omnium ita dixit: Quatuor sunt minima terre (Proverb. XXX). Hoc verbum applicuit satis magistraliter ad dictos quatuor ordines mendicantes, qualiter essent minimi racione paupertatis et humilitatis et tamen magnus Dominus eos mirabiliter am- pliasset et in ecclesia dilatasset de elemosina devotorum. Et tandem addidit: Pater sancte de- cretalis illa Bonifaciana super cathedram et ce- tera multum gravat nostros ordines, quia quar- tam instanter a nobis exigunt clerici seculares. Petimus igitur, ut ipsam aut revocacionis aut pie interpretacionis remedio dignemini mitigare: alias nostri nimium gravabuntur. Cumque do- minus generalis suam sentenciam complevisset, dominus papa mox pertinenter respondit verba prophete Zacharie secundo ita dicens: Ostendit michi Dominus quatuor fabros et dixi, quid isti veniunt facere, qui ait dicens, hec sunt quatuor cornua, que ventilaverunt Judeam per singulos viros, et nemo illorum levavit caput suum. Et tunc verba ista prophetica applicuit ad quatuor *) quod 2. — *) dingne 2. — ") dingn. 2. — ") rennuit 2. — *, tercie 2. — 7) cardinales ut ad 2. 

Strana 327
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 154 Ordines memoratos explanans, qualiter iidem ordines fabricarent supra dorsum peccatorum, peccata et hereses exstirpando et quasi cornua contra inimicos ecclesie erigendo; Judeam, id est cenfitentes et incipientes dirigendo; Jerusa- lem, hoc est proficientes et pacem sectantes con- fortando; Israel, id est perfectos diligendo, in- super et quasi quibusdam cornibus, disputacio- num argumentis, quasdam questiones super- vacuas, scilicet de Christi paupertate et de di- vina visione animarum sanctarum in patria et consimiles ventilando, quas vento similes iudi- cavit. Asseruit enim tales questiones dudum per sanctorum orthodoxorum patrum sentencias de- finitas et nichil fere aliud senciendum, nisi quod tenet sancte Romane ecclesie vera fides. Volu- mus igitur, inquit papa, quod ulterius ab huius- modi questionibus, que plus scandalum gene- rant quam doctrinam, cessetis et in antea eas minime ventiletis, sed state in fide vera, viri- liter agite, omnia vestra in caritate fiant. Porro de quarta proposicione?) papa dictis fratribus sic respondit: Constitucionem Bonifacianam de quarta et aliis articulis in ea contentis ex maturo uti- que consilio et racionis libramine editam re- vocari aut interpretari per nos non convenit ista vice, sed successu temporis, quid expediens fue- rit pro vobis et pro secularibus clericis, qui si- militer filii nostri sunt, proinde faciemus. Ter- cium consistorium papa habuit publicum, in quo plurima bona dixit, et diversas constituciones laudabiles edidit, quarum aliquas vobis scribam et breviter dico vobis, quod omnes, qui in curia sunt, dant huic pape testimonium bonum et glo- riam et honorem. Valete in Christo et orate pro me et pro fratre meo Johanne a vite *) Firmi- tatense, qui hoc anno in capitulo generali pro vobis fecit, quidquid potuit et faciet in futuro. Datum Avinione in crastino Epiphanie Domini, pontificatus domini Benedicti pape duodecimi anno primo, consecracionis vero eius die secundo. Item de eodem. Revereucie vestre pater et domine dilecte ego Johannes, notarius procuratoris ordinis Ci- 327 sterciensis, significo vobis nova curie: Quod sanctissimus pater papa Benedictus summus pon- tifex a Deo laudabiliter. pie et utiliter iam se babuit in primo suo consistorio, quod fuit in crastino Thome apostoli, sicut totus mundus de eius promocione digne debet gaudere. Ideo non piguit me vobis plura scribere pre gaudio singulari. In dicto itaque consistorio fecit unam collacionem cardinalibus habens pro themate: De stercore erigens pauperem, recognoscens se de humili et paupere natum progenie et ideo suam eleccionem precipue a Deo et deinde a car- dinalibus pie et religiose motis ad eum et sine quorumcunque regum vel principum instigacio- nibus vel precibus processisse; propter quod rogavit et monuit cardinales, ut ipsi, quia pa- cem habere vellet in tota ecclesia, solliciti es- sent et intenti omni sollicitudine, quomodo ipse cum eorum consilio de pace huiusmodi ordina- ret, quia nunquam intenderet gwerram aliquam habere, nisi cum ad hoc extrema necessitas se- cundum iusticie tramitem provocaret. Item man- davit, ut nullus cardinalium amodo haberet re- ditus aliquarum abbaciarum vel prioratuum, ne- que munuscula a quocunque reciperet, sed re- ditibus suorum beneficiorum et obvencionum ca- mere contentus existerent; et quicunque esset inter eos egens, quod illius egestatem suppleret, unde pro iocundo suo principio ipsis cardinali- bus ad consolacionem deputaret iam centum milia florenorum. Item vult, quod, quia invenit in camera pape multas peticiones ante multa tempora signatas et ideo non traditas personis ilis, quibus debebantur, ut estimavit, quia ma- nus cubiculariorum, qui tradere debuerant, auro non ungebantur, quod amodo nullus cubicula- riorum, hostiariorum vel aliorum quorumcunque pecuniam a quocunque recipiat,") sed quilibet de suo stipendio sit contentus. Item vult habere tres marschaleos, quorum quilibet regat suum officium per sex ienses, qui nullum precium sangwinis, scilicet a meretricibus, recipiat, nec aliquem iniuriose molestet. Quibus sex mensi- bus elapsis faciat racionem dc sua amministra- cione et cum hoc stabit iuri per certos dies cui- *; porcione 2. — "*) Loserth má za to, Ze se má eisti agile, v ruk. jest awite. — ^) peccunia a quocunque re- cipiatur 2. 1331 

Strana 328
1834 328 cunque querulanti de ipso. Item vult et statuit, quod omnes prelati et episcopi usque nunc con- stituti in curia preter illos, qui habent officia, vadant ad suas ecclesias, donec, si et quando eos necessarios habuerit, per ipsum vocentur. Item vult, quod quilibet clericus moriens aput Romanam curiam et eciam laycus possit de suis bonis quibuscunque pro salute sua libere ordi- nare. Multa eciam alia bona salubria, que iam in memoria non habeo, ordinavit. Postea die sequenti, scilicet feria sexta ante festum Nati- vitatis Christi, habuit consistorium publicum, ubi presentibus religiosis omnibus et multis pre- latis et clericis secularibus reprehendit illos aspere, qui opinionem de visione beatorum cum quadam parcialitate ") tenebant in suis predica- cionibus, precipiens eis, quod amodo antiquam et piam opinionem et non scandalosam et im- piam predicarent, deinde eciam omnes tam re- ligiosos, quam prelatos, quam et simplices cle- ricos presentes cum magna^) hilaritate et sin- cera devocione ad osculum pedis suscepit. Versus boni de eodem papa. O Benedicte tuum Benedictum si modereris Nomen cum facto, tunc benedictus eris. Nota versus curiales de paupertate Christi super questione. De paupertate — Christi, si queritur a te, Quid sit credendum? tu dic, hoc esse tenendum, Quod tenet ecclesia Romana, fides quoque dya- Dives pauper erat, sicut voluit. Modo querat Si quis fors a te, quid sit de proprietate Dicendum Christi? Tu dic studiosius isti, Quod res ostendat tibi, quas nullo modo prendat Cristi diva manus. Homo scit, nisi sit male sanus, Omnia subiecta fore Christo, nullaque tecta. Cuncta dedit gratis fons divine pietatis, Que dedit, inquire, si sint tua, vel sua; scire Hoc poteris facile, quia nil retines ita vile, Quod teneas per te. Si sic tu dicas aperte: Hec mea propria res, dic, qua racione negares PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZDRASLAVSKÁ. Hoc domino danti, pocius dicam mutuanti, Cum sua sint cuncta, sua propria sunt tibi iuncta? sumit tamen is sibi tantum quantum vult hic et amictu; Hiis est hic usus, sed nunquam rebus abusus, Que mittebantur Jude, loculisque dabantur, Quod dedit, ante datur vel nunc tamen hic dominatur. ditissimus es deitate, carnis scimus tibi dura. vis pauperibus misereri, Quam suscepisti paupertatem, docuisti, Tu possedisti proprias res, si voluisti, Aut in communi tibimet servando vel uni, Hoc si fecisti, «cum iudicat iste vel isti. Hoc tamen expresse per papam dicitur esse Questio finita, nec in hoc lis tota sopita; Nam tractatur adhuc a pluribus huc simul illuc, Attamen hoc scimus, in scriptis et reperimus, Dives pauper erat Deus ac homo, nemoque querat Hac de materia temerarius, quia virgo Maria Pannis involvit hunc vilibus atque revolvit; Pauperis exemplo fert paucula?) munera templo. Nendo, laborando manibus vixit, tibi dando Exemplum vite. Quia si vis vivere rite, Fer paupertatem — mundi, quia fertilitatem Regnif) celestis — acquires. Est tibi testis Hec celi princeps. Nos protege virgo deinceps, Spem da perfectam michi Christe, fidem quo- que rectam, Da te diligere, te tota mente tenere, Tempore da mortis felicia gaudia sortis. 1334 Hec bona vult, quantum Christus pro victu, Ergo Dei nate, Ast in natura Pauper vis fieri, Capitulum IX. De matrimonio Ottonis, ducis Austrie, et Anne, filie regis Boemie, anno Domini MCCCXXXV*. Ut discordia, que inter Johannem, regem Boemie, et duces Austrie fuerat, sedaretur, de matrimoniali remedio a sapientibus pacem dili- gentibus cogitatur. Sic igitur tractatur, ut Ot- toni viduo Anna puella duodecennis, Johannis 1335 ») parcialiatate 2. — ©) mangna hyl. 2. — *) pacula 2. — *) rengni 2. 

Strana 329
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 155 regis filia, copularetur, sed quia inter se fue- runt iuncti in tercia consangwinitatis linea, ad papam Johannem vicesimum secundum mittitur et dispensacio obtinetur; siquidem predicta puella, que *) nata in Cambia !) fuerat, sorore eius Elizabeth dudum in Aula Regia sepulta de Lu- czelburk, ubi quatuor annis manserat, Pragam quarto Nonas Februarii?) anno dominice incar- nacionis MCCOXXXV^ die dominico est adducta ; abhinc die octavo Znoymam deducitur, ubi ite- rum octavo die exitus ipsius de Praga die do- minica ad vesperam Ottoni, duci Austrie, tha- lamo sociatur.?) Fit omnibus leticia et gaudium magnum et^) tripudium; duravit ad triduum hoc convivium opulentum. De promptuariis Ka- roli, marchionis Morauie, fratris sponse, cunctis ministratur habunde. Erant ibi tres episcopi, quinque duces, barones, comites innumerabiles et magnates.") Dixit quoque michi ibidem mar- schalkus Karoli marchionis, quod de nocte pa- bulum pro sex milibus daret equis. Predicta Anna, licet annis tenella, tamen ostendit in opere preventa utique Dei gracia, quod sensibus esset sana. Cum enim sabbato ante diem dominicam sue copule in castro, quod Jarospicz^) dicitur, iaceremus, de mane me vocari iussit et pre- parans se ad sacramentum matrimonii confessa devote fuit. Hoc haut dubium indicium et ini- cium est bonorum. Loco et tempore pretactis nupcie inter comitem de Recz et filiam ducis Oppauie sunt pariter celebrate. Hiis peractis itaque nupciis Karolus marchio in Morauiam, marchionissa in Pyeskam, *) Otto dux cum sponsa sua in Austriam processerunt. Anna quod nomen tibi sponsa salus sit et omen, Hoc da Christe pie, mater fuit Anna Marie, Etsi nosse velis, fuit Anna parens Samue(lis),") Qui quasi de celis datus est propheta fidelis. Carpentemque viam — iuvenem preit Anna Tho- biam. Det Deus istarum tibi virtutes dominarum, 329 Det tibi, quod crescas, magnaque virtute se- nescas, Crescere te faciat Deus, et custos tibi fiat, Crescas in mille, cito milia, prestat hoc ille, Qui scit regna dare, qui scit reges reprobare, Cui subsunt cuncta, sibi sis per secula iuncta. Capitulum X. De secundo matrimonio regis Johannis Boemie et ipsius actis aliis, de morte Henrici, Karyn- thyani ducis, et regine de Grecz et cetera. Hoc anno in festo Epiphanie 5) rumor in- opinatus, veridicus tamen in regno Boemie in- sonuit, qui Johannem, regem Boemie, contra- xisse legittimum matrimonium cum Beatrice vir- gine, filia ducis Borbonie!) comitis Claremontis, in partibus Gallie nuncciavit. ") Ideo rex Johan- nes circa idem tempus in Francia hastiludium et torneamentum cum nobilibus habuit, in quo plurimum gravibus ictibus lesus fuit. Porro Phi- lippus, rex Francie, quod ") ipso ignorante tale militare exercicium factum fuerat, omnes qui interfuerant, Parysius captivavit; ipse vero rex Boemie captivos suis intercessionibus liberavit. Nullus enim in regno Francie bellum aut simi- les militares actus audet facere, nisi de ipsius regis exstiterit voluntate. Predictus vero rex Jo- hannes tercio kalendas Augusti die dominico 5) reversus de partibus Gallie Pragam venit, qui mox die altera contra Ludwicum Bauarum, de- inde contra ducem Austrie expedicionem fecit publice proclamari. Cum vero de diversis terris et de regno Boemie iam preparati plures no- biles armati ad expedicionem procederent, par- lamentum inter dictos principes circa Ratispo- nam in Bawaria indicitur, ?) ubi acceptis trewgis usque ad festum beati Johannis baptiste procla- mata expedicio per Johannem, regem Boemie, re- vocatur; Mysnensibus vero et quibusdam aliis !) Kouba v Bavofich. — ?) Dne 2 února. — 9) Sňatek ten slavil se asi 19 února. — *) Jevišovice. — *) Písek. — 6) Dne 6 ledna. — *) Beatrice byla dcera hraběte Ludvíka Burbonského; sňatek ten slavil se však již v měsíci prosinci r. 1334. — *) Dne 30 července. — ?) Schüze v Řezně, v níž se příměří učinilo, byla dne 16 září. s) puella, que puella 2. — ") tripudium et 2. — ') mangnates 2, — *) V ruk. 2 Samue. — ') Bardonie 2. — 7) nemá 2. 42 1335 

Strana 330
1835 330 nobilibus, qui se ad expedicionem indictam apta- verant, licet non pungnaverant, plus quam qua- tuor milia marcarum per regem Boemie racione stipendii assignantur. Eodem mense contra Bolconem, impium et crudelem principem, ducem Slesye, dominum de Monsterberk, ) monasteriorum Heynrichow et Kamencz ?) destructorem cunctis odibilem, Johan- nes, rex Boemie, mittit exercitum, in quo fecit capitaneum Karolum, primogenitum natum suum. In eodem prelio, ex qua causa fuerit, nescio, ?) plus arrisit Polonis Martis gracia quam Boemis. Nam centum quinquaginta viri de Boemia sub galeis captivati, per Johannem, regem Boemie, sunt cum octingentis sexagenis grossorum pra- gensium liberati. Eodem anno mense Marcio *) mortuus est dux Heynricus Karynthie, comes Tyrolis, qui propter hoc, quod in Boemia pro tempore ne- gligenter fuerat, conswevit se?) regem Boemie in suis epistolis usque ad suum obitum nomi- nare. De isto duce in primo volumine plurima sunt conscripta. Quo mortuo mox Albertus et Otto, duces Austrie, ipsius avunculi, accedentes ad Ludwicum Bauarum, ab eo ducatum Caryn- thie in feodo receperunt ?) asserentes, quod idem ducatus de iure esset ad imperium devolutus, eo quod essent a duce predicto tantum filie, sed non aliquis heres masculinus derelictus. Ipsi quoque prefati duces Austrie quedam privilegia produxerunt, per que se habere ad ducatum Ca- rinthie ius ostenderunt. Johannes vero, secundo- genitus filius Johannis, regis Boemie, gener dicti Henrici, ducis Carynthie, cui prius fere oinnes nobiles de ducatu Carynthie et comicia Tyrolis homagium fecerant, dictis ducibus Austrie, qui cum exercitu magno venerant, non poterat re- sistere, quamvis ibidem in illo esset tempore. Igi- tur cogitur de ducatu cedere et in sola comicia castro Tyroli cum suis fidelibus permanere. Hec PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. una causarum exstitit, propter quam Johannes, rex Boemie, in Boemiam venit de Gallia et contra Ludwicum et duces Austrie expedicio- nem, ut dictum est, fieri ordinavit. Dixit enim predicta fieri in preiudicium suum et sui filii obprobrium et contemptum. Hoc anno nono kalendas Junii in die bea- torum Donaciani et Rogaciani, in vigilia tune Ascensionis Domini, nata est Karolo, marchioni Morauie, primogenita filia Margareta ex coniuge sua Blanca. Hoc anno sexto idus Aprilis facta est circa medium noctis lune eclipsis; hiems fuit aspera, nivosa et longa estas nimium fri- gida et pluviosa; ideo vindemia parva et tarda, scilicet circa festum Simonis et Jude apostolo- rum est secuta, quia uva cunctorum fuit quasi uva fellis et botrus amarissimus. Eodem anno quarto decimo kalendas *) No- vembris mortua est Elizabeth, quondam regina Boemie et Polonie dicta de Grecz, et in Brunna sue fundacionis monasterio ") sanctimonialium Cisterciensis ordinis est sepulta, de cuius con- dicionibus et vita superius sunt notata. Isti regine da dona Deus medicine; Ipsam purgatam culpis fac esse beatam. Fac, ut letetur et sanctis associetur. Pax sit semper ei, sancteque locus requiei. Eodem anno in die beate Katherine 5) abs- que heredibus obiit Henricus, dux Slesie, do- minus Wratislauiensis. Quo mortuo mox Johan- nes, rex Boemie, Karolum, filium suum, misit, qui se patris nomine de civitate Wratislauiensi et de aliis cunctis ad ducatum eundem perti- nentibus sine contradiccione qualibet intromisit ; sic enim dux Heinricus idem disposuerat adhue vivus. 1) Münsterberg. — ?) Hendrichov a Kamenec ve Slezsku. — 3) Srovnej Život císaře Karla IV. (Prameny děj. č. IMI, str. 350.) — *) Dne 2 dubna. — 5) Úmluvy v příčině té staly se mezi vévody rakouskými a císařem již v listo- padu r. 1330, udělení zemí těch v léno dne 2 května. (Steyerer, Comment. 84; Chytil, Cod. dipl. Mor. VII, str. 35 a násl.; Joh. Victor., Bohmer Font. rer. Germ. I, 416.) — 5) Dne 19 října. — ?) Síně Mariina ve Starém Brně. — 8) Dne 26 listopadu. ^) nemá 2. 1335 

Strana 331
1335 PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Capitulum XI. Qualiter Johannes, rex Boemie, alienavit regnum Polonie. Eodem anno circa idem tempus Johannes, rex Boemie, cum Karolo, filio suo, et cum plu- ribus suis satrapis Vngariam pacifice intravit et Karolum, regem Vngarie, in castro suo, quod Blyndenburk !) dicitur, visitavit. Ubi tribus eb- domadis iuramento et pacto inter se de fide et concordia mutuo servanda factis Johannes, rex Boemie, Casymir, regem Cracouie, filium Lotko- nis, cui ipse coram rege Vngarie regnum Po- lonie pro viginti milibus marcarum vendiderat, secum adduxit et Pragam in die beati Nicolai cum eo pariter introivit. Ideo rex Casymir plu- ribus susceptis honoribus Prage per dies novem mansit et ad sua rediens ius et titulum regni Polonie consenciente Johanne, rege Boemie, hy- lariter reportavit. Igitur ex hac die Johannes, rex Boemie, tam sigillis, quam epistolis cessavit se regem Polonie nominare.?) Isti itaque tres reges pariter confederati se iuvare mutuo nunc contra omnes alios principes sunt parati; inter cetera amicicie federa est promissum, quod Jo- hannes puer quinquennis, filius Henrici, ducis Bauarie, ducere debeat futuro tempore filiam Casymir, regis Polonie, pro uxore. Hoc itaque regnum Polonie, quod triginta septem annis in persona piissimi Wenceslai regis fuerat regno Boemie unitum, ab ipso modo quibusdam ad- iectis condicionibus est divisum. Eodem tempore Johannes rex fere omnia monasteria et civitates gravissimis exaccionibus talliavit; maiorem autem partem pecunie ad partes Reni et Gallie creditoribus suis misit, reliquam vero partem stipendiariis assignavit. Eodem tempore Johannes, rex Boemie, tam in castro Pragensi quam iu Maiori civitate in domo habitacionis sue mandavit plurimum edificari et eciam modo Gallico laborari, verum tamen ea, que fiunt nunc in castro edificia, prius per Ka- rolum marchionem fuerant inchoata. 331 Capitulum XII. De adventu nove regine Boemie et de expedi- cione Johannis regis contra Austriam. Annus Domini MCCCXXXVI. Hoc anno in crastino Circumcisionis Do- mini?) Johanne existente Prage in sua man- sione Beatrix, coniunx sua, quam in partibus Gallie anno transacto in matrimonium duxerat, Pragam venit, cui universus Pragensis clerus et populus decenter occurrit eamque reverencia, qua decebat, suscepit; post cuius adventum Jo- hannes rex duobus fere mensibus stabiliter cum ea Prage mansit, et Blancam marchionissam, que Sibi usque in Egram obviam iverat, eidem pro solacio deputavit, que secum indivisibiliter ha- bitavit. Sunt autem mutuo sibi plus grate, eo quod ad invicem sunt cognate. Qui nescit Gal- lice fari, cum ipsis non poterit commode con- versari. Eodem tempore die tercia post Circumcisio- nem Domini Karolus, marchio Morauie, in auxi- lium fratris sui Johannis secundo nati, ducis Karynthie, ex iussione regis, patris eorum, in Ca- rynthiam venit, ut sibi contra homines ducum Austrie opem ferret; sunt enim hii continue in conflictu Karinthie pro ducatu. Hiis diebus Lud- wicus Bawarus ad Johannem, regem Boemie, le- gatos suos misit, per quos Egram civitatem, castra quoque Flos et Parthsteyn *) reddi impe- rio minis appositis requisivit. Qui congruo re- sponso accepto a rege minime formidante re- versi in regionem suam fuerant sine fine. Eodem anno mense l'ebruario Johannes, rex Boemie, in die beati Mathie apostoli 5) de Praga egrediens congregata copiosa de diversis terris pugnatorum multitudine procedit contra Alber- tum et Ottonem, generum suum, duces Austrie, quorum terras ex aquilonari parte Danubii per totum tempus Quadragesime et Pasce plurimum ferro fugavit et turbavit igne. Viginti expugna- vit municiones, captivavit tam de Austria quam de aliis terris multos comites, ministeriales et !) Vyšehrad na Dunaji mezi Ostřihomem a Budínem; némecky slove Bliudenburg. Král Jan byl tu u krále uherského asi tfi neděle; smlouvy v příčině postoupení Polska jsou dány dne 12 a 19 listop. (Chytil, Cod. dipl. Mor. str. 69 a násl.) — ?) Král Jan nedával se již od měsíce srpna v některých listinách psáti králem polským; patrně po ujednání, jež se dne 24 srpna stalo. Srovnej Chytil, Cod. dipl. Mor. VII, str. 70. — ?) Dne 7 ledna. — ^) Floss a Park- stein ve Francich. — 5) Dne 24 února. 42* 1336 

Strana 332
1336 332 nobiles, nec non muratas cepit civitates aliquas. Porro dux Austrie in campis terre sue iacens cum duobus milibus galeatis et cum viginti mi- libus peditibus expeditis ad prelium hominibus °) Johannem, regem Boemie, qui duo milia et trecentos galeatos et quindecim milia peditum electorum habuit, invadere prelio non presump- sit. Sed pro certo intelligens, quod Johannes rex Boemie ad hoc se omnino disponeret, ut ipsum ducem in crastino pugnando invaderet, dux in nocte, que diem beati Georgii ') sequitur, cum toto suo exercitu clam fugit, postquam ne- mo in castris, que metati fuerant, de mane in- ventus fuit. Ex hac fuga maior fit exercitui regis audacia et iam securi se diffundunt per villas et castella, dampna faciendo maiora, ubique ipsis arridente fortuna. Tandem Johannes, rex Boemie, suis aliqualiter negociis ibidem dispo- sitis et suis hominibus in municionibus acqui- sitis pro custodia derelictis cum quibusdam sti- pendiariis in vigilia beati Vrbani ?) Pragam re- diit, ubi in brevi magnam pecuniam acquisivit. Ipse namque ex quorundam informacione Prage in synagoga Judeorum fodi fecit, et circiter duo milia marcarum in auro et argento et denariis sub terra invenit. Fodi quoque circa sepulcrum beati Adalberti martyris in castro precepit, sed pecuniam fodiens non invenit. Die vero decimo adventus regis in Pragam rex Judeos mandavit per omne dominium suum captivari; ex hac captivitate rex ditatur non modica pecunie quan- titate. Hiis diebus Johannes rex talliam, quam vngelt communiter nominant, universis sui regni civitatibus et oppidis forensibus inposuit, ex quo maxima in populo turbacio facta fuit. Omnes tam clerum quam laycum vexacio hec includit; abstulit eciam tunc rex Johannes in vigilia beati Viti?) monasterio beate Virginis in Aula Regia castrum Landesperk et adiacencia omnia ibi bona sua regia potestate, sed accedente abbatis et conventus nullatenus voluntate. Igitur copiosa pecunia, scilicet viginti milia marcarum, ut di- citur, per Johannem regem subito congregata PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. cito dispergitur, stipendiariis pars solvitur, pars alias emittitur et totaliter dissipatur. Hiis om- nibus sic factis Johannes rex in die beati Al- bani martiris ) de Praga egreditur, in Mora- uiam cum exercitu proficiscitur ac statim inter ipsum ac Karolum Vngarie ac Jaromir 5) Cra- couie reges in Marhekk concilium celebratur. Eo tempore Karulus, rex Vngarie, sexcen- tos galeatos viros habuit et multa milia levium sagittariorum, Jaromyr vero, rex Cracouie, tre- centos leves et ducentos galeatos dicitur in exercitibus suis habuisse, qui omnes una cum Johanne, rege Boemie, constanti animo inten- dunt duces Austrie acriter inpungnare, quos reges Henricus, dux Bauarie, toto adiuvat suo posse. Capitulum XIII. De preliis domini Johannis regis et aliis. Eodem anno in festo beati Jacobi 9) rumor multos terrens in Boemia ubique intonuit, cuius veritatem rei exitus comprobavit. Ecce, inquiunt omnes, iste Ludwicus Bauarus ab ecclesia re- probatus, venit cum armatis innumerabilibus duces Austrie contra regem Boemie adiuturus. Ipse enim tunc non longe a Ratispona fixerat sua castra, abinde proficiscens terram Henrici, ducis Bauarie sabintravit, quam hostiliter in- pungnavit. Quo audito Johannes, rex Boemie, qui tunc erat in metis Austrie, quasi leo rapiens et rugiens et veluti aquila sumptis sibi pennis velocibus gressibus cum paucis primo transiens per Budweys,?) Cambiam, in Struwingam *) in sub- sidium genero suo venit Henrico, duci Bauarie. Cum toto suo, qui ipsum secutus fuerat, exer- citu iuxta Landaw prope flumen Ysaram in cam- pestribus satis tutis tentoria sua fixit; Ludwicus vero cum quinque milibus et quingentis viris, in quorum capitibus cristate galee emicabant, et cum gravi multitudine aliorum, quibus clipei, sagitte, gladius et lancee pugnandi audaciam !) Dne 23 dubna. — ?) Dne 24 května. — ?) Dne července. — 7) Bud&jovice, Kouba a Strubina (Straubing). 14 června. — *) Dne 21 června. — 5) Kazimír. — 5) Dne 26 °) Tu vkládá 2 slovo invadere. — ») Struwwingam 2. 1336 

Strana 333
PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 136 ministrabant, inter monasterium Alderswach !) Cisterciensis ordinis et Danubium se in prato magno collocat et ad prelium se et suos aptat, et quoniam inter ambos exercitus non fuit longa distancia, audires et cerneres ibi cottidie nova bella; iste capitur, ille ceditur, alter deicitur, alius vulneratur, nocte et die non cessant a cer- tamine et a lite. Otto autem dux Austrie iam de terra sua ad Ludwicum Bauarum venerat et ipsum ad prelium contra regem Boemie instan- tissime provocabat. Rex vero Johannes una cum Henrico duce, suo genero, quatuor milia et quadringentos electos viros armis decoris et galeis insignitos secum habuit, et licet minor esset numero, tamen animo videbatur maior. Cumque contra se hii duo exercitus validi, parvo loci spacio segregati, diebus duodecim erectis vexillis quasi pugnaturi cottidie iacuissent, ecce die tercia decima, hoc est XV" kalendar Septem- bris, ?) Ludwicus Bauarus ad instanciam Ottonis, ducis Austrie, cum toto ipsius exercitu castra movit, et per Patauiam descendens versus Lin- czam pervenit. Post eiusdem Ludwici processum a loco, quo iacuerat, Johannes, rex Boemie, uno die cum sua acie stetit immobilis, donec videret plenius, quo se converteret Ludwicus. Audiens vero Johannes, rex Boemie, quod Ludwieus ver- sus Boemiam procedere intenderet, ipse sine mora per viam, qua in Bauariam venerat, cum festinacione in Boemiam revertitur et iuxta Bud- weys?*) ad ipsum diffusus suus exercitus con- gregatur. Fuit autem regis intencio, ut transitum nauticum per Danubium defenderet Ludowico. Effusa vero ibi est contencio super principes, Ludowicum videlicet et Australes; etenim Ludo- wicus requirit a ducibus Austrie quatuor civi- tates muratas sibi obligari pro pignore pro resarciendis dampnis sue milicie, si que ipsam in bello forsitan contingeret sustinere. Igitur ducibus Austrie Ottone et Alberto hiis verbis minime consencientibus, Ludwicus cunctis cur- ribus suis honeratis ex providencia Australium 333 cum victualibus, plus victus quam victor in terram suam cum omni gente sua sine preliis est reversus. Quo abeunte Albertus et Otto fratres, duces Austrie, a Johanne, rege Boemie, concordiam quesiverunt,?) quam divino afflante Spiritu amicabiliter invenerunt pridie Nonas Sep- tembris. Hac facta concordia mox letatur Boemia cum Austria, dispargitur milicia et visitat quis- que sua. Et licet dicti principes bellum cam- pestre non commiserunt generale, verum tamen monasteriis et rurensibus in exitu et reditu ipso- rum dampna permaxima intulere. Testantur de hoc plura monasteria, que fere ad ultimum ex- terminium sunt deducta. Igitur Johannes, rex Boemie, post tractatum concordie XVII kal. Octo- bris *) Pragam veniens statim pecunias multas col- ligit, cum quibus quibusdam militibus stipendia sua solvit. Mansit autem Johannes rex Prage die- bus tredecim, in quibus inter alia, que diversis diversa intulit gravamina, a monasterio Aule Regie mille sexcentos florenos extorsit aureos, et Se redditurum castrum Lanczperk, quod violen- ter abstulerat, repromisit. Demum in vigilia beati Wenceslai ? martiris Johannes, rex Boe- mie, Pragam egressus Wyennam venit, ubi cum ducibus Austrie per dies octo moratus Karolum, regem Vngarie, iterum visitavit, nec non apud ipsum, ut concordet cum ducibus Austrie, labo- ravit. Talis vero ordinacio facta est in concor- dia,9) ut ad duces Austrie titulus *') Karynthie et ad Johannem filium regis Boemie pertinere de- beat Tyrolis dominium comicie. In diebus illis Johannes, rex Boemie, sub pretextu necessitatis extreme quoddam opus multum commendabile pro sarcophago et ornamento sepulchri beati Wenceslai martiris in castro Pragensi multis labo- ribus inchoatum et aptatum intercipit [et]") tunc temporis impedivit. Ipse namque Johannes rex imagines sanctorum ex argento artificialiter plu- rimas iam distinctas et ad ipsorum effigiem plerumque iam totaliter deductas simul tollit et suis creditoribus obligavit. Erat autem pon- ?) Aldersbach v Dolejáích Bavofích v obvodu okresního soudu Vilshofenského. — ?) Dne 18 srpna. — ?) Srov- nej kroniku Jana, opata Viktrinského (Bóhmer, Font. rer. Germ. I, str. 422). — *) Dne 16 záti. — 5) Dne 27 záti. — 5) V EnZi due 9—11 ríjna jsou vydány pfíslu&né listiny (v. Chytil, Cod. dipl. Mor. VII, str. 90 a násl.). *) Bubweys 2. — **) tyt. ruk. 2. — ") nemà ruk. 2. 1336 

Strana 334
1336 1337 334 dus huius pecunie marce Pragenses quingente. De hiis Karolus iuvenis ducentas marcas de suo fisco contulit, partem reliquam tota dyocesis Pragensis sub forma questionaria comportavit. Capitulum XIV. Qualiter Johannes, rex Boemie, Prussiam secunda vice iverit et de pluribus aliis. Annus Domini MCCCXXXVII. *) Anno Domini MCCOXXXVII in die Inno- centum ') Johannes, rex Boemie, mitigata cum ducibus Austrie dampnosa discordia de Praga cum Karolo, suo primogenito, exiens Whratisla- uiam veniens, ubi pecunia non modica a populo graviter extorta et copiosa principum ac nobi- lium multitudine de diversis partibus congregata cum direccione fratrum Cruciferorum de domo Teutunica in Prussiam processit contra Lyttwa- nos viriliter pugnaturus. Et quia hiemis lenitas non permisit glacies in locis paludosis et aquo- sis, que ibi habundant, fieri, ut per glacies velut per pontes christianus exercitus contra hostes Christi transiret et eos in suis terminis apcius et acrius inpugnaret, igitur omnes cristiani, frustrati spe belli ex aéris qualitate, non magna ibidem adepta utilitate redire ad propria coge- bantur. Ille autem predictus cristianus exer- citus, ne nichil omnino in paganorum partibus fecisse videretur, Henricus, dux Bauarie, gener Johannis, regis Boemie, cum aliorum principum amminiculo fortalicium ') in terminis Lytwano- rum fossatis et edificiis bene munitum potenter construxit, in quo milites et audaces viros stre- nuos ad duos annos iam preparatis necessariis collocavit, ut Litwanos frequenter inpungnent et infestent et futuro tempore cristianis venien- tibus preparent aditum tuciorem. Hiis peractis Johannes, rex Boemie, cum Karolo, suo primo- genito, et cum pluribus comitibus et militibus ac aliis nobilibus de Prussia rediens in die beati Ambrosii *) episcopi Pragam venit, quem PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. Henricus, dux Bauarie predictus in Pragam est i35: in Ascensione Domini subsecutus et abhinc in Bauariam est reversus. Sub istius temporis cur- riculo Johannes, rex Boemie, se senciens in suis oculis, quos nunquam acutos habuerat. plerum- que deficere, medicorum cepit auxilium pro acuendo visu in oculis advocare, quorum unus Gallicus in praxi illa deficiens ex mandato Jo- hannis, regis Boemie, in Wratislauia in flumen ") Oderam sacco impositus est proiectus; quo ex- tincto alter paganus de Arabia veniens vocatus per ipsum regem in Praga, multo illato regi martyrio cum verbo tameu consolatorio Johan- nem regem in dextro oculo penitus excecavit. Idem paganus, quia non solum regem, verum eciam multos per suam chirurgiam ") deceperat, extinctus quidem fuisset, si veniendi et rece- dendi eidem securitas per regem promissa cer- titudinaliter non fuisset. Hoc anno XIII? kalendas Marcii fuit eclip- Sis lune. ?) Eodem anno V? kalendas Marcii *) Beatrix regina, secunda Johannis regis coniunx, peperit Prage filium suum primogenitum, qui puer ter- cio decimo die nativitatis sue in castro Pra- gensi per Pragensem episcopum baptizatur; no- men obtinuit in baptismate Wenceslaus. In na- tivitate huius pueri non multi gaudebant, quia ipsum processisse non de stirpe Boemica assere- bant, rex vero pro hoc filio plurimum est gavisus. Eodem anno III" idus Maii?) dominus Ort- winus quintus, abbas in Scedlicz, quarto anno sui regiminis moritur, pro quo dominus Nico- laus, custos Scedlicensis ecclesie, qui tunc in Romana erat curia, absens eligitur, qui in die beati Dionysii ") martyris") de curia revertitur et reverenter susceptus omnibus, que ad abbacie spectant officium, investitur. Eodem anno XV" kalendas Junii?) Beatrix regina in castro Pragensi ab Johaune eiusdem ecclesie episcopo die dominico non cum tanta sollempnitate celebri, quantam nos alias priori tempore vidimus in huiusmodi coronacionibus ') Dne 28 prosince 1336. — ?) Dne 4 dubna. — ?) Správné XV*, t. j. due 15 (nora. — *) Dne 25 února. — 5) Dne 13 kvétna. — 5) Dne 9 října. — *) Dne 18 května. *) Tu ptidàvá 2 jesté: De Johanne. — *) forticilium 2. — ") flumine 2. — ") cyrugiam 2. — ") Dyonisii 2. 

Strana 335
PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. 1887. fieri, corona regni Boemie coronatur, Johanne rege sine corona et absgue regalibus induviis assistente; subseguitur post hoc officium apud fratres Minores Prage convivium sumptibus mo- deratum. Hec itague regina Beatrix guarto de- cimo coronacionis sue die adepta titulum coro- nate regine Boemie cum parva comitiva exiit Pragam et in Luczelburgensem directe progre- ditur comiciam, primogenito tamen suo Wen- ceslao in Praga sub nutricis custodia derelicto. In hujus regine recessu plus omnis letatur po- pulus quam adventu. Omnes enim regni Boemie incole plus optant Blance marchionisse prospera quam regine. Blanca quidem") marchionissa, cum Beatrix regina in Luczelburk procederet, procedit in Morauiam in castro Brunne habitans iussu regis. Predictis omnibus Karolus marchio non interfuit, sed videns faciem patris erga se non esse claram ut heri et nudius tercius de Praga mense Junio recesserat, fratremque suum Johannem, ducem Karynthie, aliosque principes suos consanguineos, ut tempus redimeret, visi- tabat, et quia nichil penitus de pecunia pro- hibente patre de regno percepit Boemie, solo sine re titulo fretus marchionatus Morauie co- gitur a Uenetis et aliis civitatibus Lombardie stipendia militaria recipere et sibi sueque fa- milie ex hoc de necessitatibus providere. !) Licet paterna promocione caruerit,*) tamen ab alienis munera tam temporalis quam spiritualis bene- diccionis copiose obtinuit in tantum, quod om- nis, qui eum noscit, nacio benedicit et adhuc, quot degit in partibus alienis, expectans fortune tempora melioris. Eodem anno mense Julio stella cometa no- tabilis in septemtrionali plàga prope polum ar- ticum apparuit, que plus quam per mensem di- versum motum versus Austriam et occidentem habens michi et aliis visa fuit, quam stellam precesserat caliditas et siccitas destruens vere omnes herbas; subsequitur quoque bladi et vini inopia sed copia caristie locis multis. ") 335 Eodem tempore Philippus, rex Francie, cer- tis intimavit litteris et nuncciis Johanni, regi Boemie, quod bellum haberet adversus regem Anglie; super hoc asseruit de ipsius regis pre- sencia se plurimum indigere. Quo audito statim Johannes rex postpositis omnibus aliis arduis negociis regnum Boemie Bertholdo dicto de Lyppa, Wissegradensi preposito, commisit, et ipsemet septimus latenter in die beati Kiliani ?) noctis tempore de Praga nemine opinante exiit, portam civitatis mox post se claudi iterum pre- cepit et sic festinando in Frankenfurt die quarta post eius exitum pervenit, ibique colloquio mu- tuo cum Ludwico Bauaro tribus diebus habito ad Philippum, regem Francie, pervenit et ut di- citur, cum isto rege Francie contra regem An- glie pugnaturus. Pretacta regum famosa discor- dia iam commovit in Almania plura loca, si- quidem Ludwicus Bawarus cum omni sua pos- sibilitate auxilium proponit afferre, principes vero plures alii assistere alteri volunt parti. Istud experimento didici, cum hoc anno in Her- bipoli in via generalis capituli cum tredecim essem abbatibus constitutus; misit enim Ludwi- cus Bauarus nobis litteram in hec verba: Littera imperatoris. Ludowicus, Dei gracia Romanorum impera- tor semper Augustus. Religiosis viris, dilectis suis, de Elbra, ceterisque suis coabbatibus de Almania in via generalis capitoli constitutis graciam suam et omne bonum. Ex relacione ve- ridica personarum fide dignarum sumus plenius informati, quod Philippus de Valesio, qui se regem Francie asserit, et sui complices omnes cuiuseunque condicionis homines de Almania ad partes sui dominii venientes occupat et molestat in non modicam nostri et sacri imperii con- tumeliam et contemptum. Cupientes igitur vobis de imminenti periculo precavere, mandamus vo- bis districcius et precise, quatenus ab arrepto itinere retrocedentes ad propria statim visis !) Srovnej též Život císaře Karla IV (Prameny děj. č. III, str. 352 a násl.), kde však se praví, že v dubnu odešel a ne teprv v červnu, což se i lépe s vypravováním Petra Zbraslavského shoduje, že při tom všem Karel ne- byl, o čem výše vypravoval. — ?) Dne 8 července. *) quidam 2. — *') caruebit 2. — 7) Tu vloženo v rukopisu slovo: Aliud. 1337 

Strana 336
1337 1336 336 presentibus redeatis, sicut nostram graciam con- servare et pericula personarum ac rerum vestra- rum volueritis evitare. Datum in Slusingen, reg- ni^) nostri anno XXIII*, imperii vero decimo sub nostre maiestatis tergotenus apposito sigillo. Huius littere tenore percussi intermisimus ceptum iter, et vidimus ubique in Franconia et alias gentem consurgere contra gentem. Bene- dictus vero papa, ut dicitur, duos misit cardi- nales a latere, ut inter predictos reges concor- diam debeant ordinare. Hiis temporibus propter grave et intolerabile iugum, quod Johannes rex propter frequentes tallias et exacciones monaste- riis et civitatibus presens inposuit et absens inponere non desistit, religiosorum ac civium universorum status viluit et fere ad ultimum exterminium iam pervenit. Testatur hoc Aula Regia, que fere in mille marcis est creditoribus graviter obligata; super hiis omnibus in manu aliena est hereditas monasterii fere tota. Ergo clamare Cogitur ad celum. domus hec vocemque levare Petit, ut Deus hoc grave prelum, Quo premitur, pellat et cuncta nociva repellat, Tempora prospera det, felixque sors in ea stet, Ut sic proficiat, ut iugis laus ibi fiat Eterno patri, Christo, sancte quoque matri. Hic tu virgo pia, cum sis patrona Maria, Huc fer solamen, hoc fac velociter amen. Capitulum XV. De quodam eventu edificatorio, qui accidit Prage in ecclesia beati Andree apostoli. Anno Domini MCCCXXXVI" feria sexta post festum beati Viti !) ecclesia beati Andree apostoli totaliter est cremata, ita quod altaria tria, que ibi prius fuerunt, virtute incendii sunt confracta et eciam violata, ita quod nova reconciliacione et reconsecracione et reformacione una cum to- cius ecclesie corpore indigebant. Eiusdem in- cendii tempore Deus, creator omnium, perpetue memorie commendandum insigne ibidem mira- PETRA ZITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. culum ad sui gloriam ostendere est dignatus. Nam sacrosancta hostia corporis Dominici pro in- firmis secundum conswetudinem in fenestra re- servata in una iacuit pixide et vasculo ad hoc apto, cui vasculo panniculi quidam annexi fue- runt pro decore. Igitur ecclesia iam igne tota- liter consumpta, cum eadem die homines eccle- siam intrare non poterant, sed omnes lapides fractos et fenestram, in qua corpus Domini fuit, dissipatam cernerent, frater Nicolaus, de Aula Regia monachus, ad fenestram accedens et que- rere volens, si forsan alique reliquie corporis Dominici et vasculi apparerent, ut tolleret om- nino, quod mestus quesivit, in parte letus in- venit in toto integrum atque salvum. Nam nec in vase nec in pannis ardor ignis aliquis appa- rebat. Hoc miraculum honorabilis dominus Pe- trus, abbas Aule Regie, patronus eiusdem eccle- Sie, audiens devote pixidem ad capellam domus sue deportari fecit et ibidem in altari reverenter conservari, donec cremata fenestra fieret refor- mata, ut ibidem sacrosancta hostia reportata fidem augeret fidelibus et sue potencie et gracie omnibus petentibus munera largius condonaret. Sic est sacrosancta hostia adoranda. cur clam nobis tribuis te? nos pascas tempore mortis amen.") Anno incarnacionis MCCCXXXVII? unde- cimo kalendas Januarii?) ad procuracionem ve- nerabilis domini Petri, abbatis Aule Regie, re- verendus in Christo pater Przibislaus, episcopus Satoranensis, ordinis Minorum antea ecclesiam beati Andree apostoli reformatam una cum cimi- terio reconciliavit auctoritate domini Johannis, Pragensis episcopi XXVII, et in ipsa ecclesia eodem die tria altaria, duo scilicet reformata et tercium per dominum Petrum, predictum abba- tem, ex novo constructum cum solempnitate de- bita consecravit ad honorem sancte et individue trinitatis et gloriose virginis Marie, omniumque celestium virtutum, patriarcharum, prophetarum, apostolorum, martirum, confessorum atque sanc- Pane tuo Christe Digne rex fortis ?) Dne 21 června. — ?) Dne 22 prosince. *) regis 2. — ^) Mezi řádek tento a následující klade se v ruk. 2: Capitulum de eodem. E P 1336 1337 

Strana 337
1337 1165 PETRA ŽITAVSKÉHO KRONIKA ZBRASLAVSKÁ. tarum virginum ac omnium sanctorum, in gui- bus multorum sanctorum reliquie, ut patebit inferius, continentur. Titulus?) vero primi et ma- ioris altaris beato Andree apostolo ascribitur et secundi altaris ad dexteram collocati beatis Ni- colao pontifici et Blasio episcopo et martiri, tercii vero altaris ad sinistram collocati sanctis virginibus et martyribus Katherine, Margarethe et Barbare titulus annotatur. Ut autem huius ecclesie beati Andree condicio et antiquitas per- feccius cognoscatur, litteram quandam in ipso altari maiori concremato tempore consecracio- nis per predictum dominum Przibislaum epi- Scopum cum sigillo episcopali et cum capsula reliquiarum inventam et extractam de verbo ad verbum hic ad maiorem memoriam et admira- cionem duximus inserendam. Erat eiusdem lit- tere tenor talis: Tenor littere. Anno Dominice incarnacionis Millesimo cen- tesimo sexagesimo quinto indiccione tercia de- cima, epacta sexta, concurrente vero tercia !) ego Daniel, licet indignus, Dei tamen gracia Pra- gensis tercius decimus episcopus, anno ordina- cionis mee quinto decimo, mense sexto, die mensis undecimo, quinto idus?) Octobris regnante gloriosissimo et serenissimo Romanorum impe- ratore semper Augusto Friderico, temporibus quoque gloriosissimi regis Boemorum Wladislai has reliquias horum sanctorum in hoc altari propria manu recondidi: de ligno Domini, de sepulero Domini, sancte Marie virginis, de ve- stimento Domini, sancti Johannis baptiste, sancti Andree apostoli, saneti Jacobi apostoli, sancti Adalberti martiris, sancti Thymothei et Apolli- naris, ^) sancti Gereonis et sociorum eius, sancti Christophori et sociorum eius, sancti Benedicti, sancti Johannis, sancti Mathei, Ysaac, Cristini martirum, beati Pancracii martiris, sancti Wen- ceslai martiris, sancti Clementis pontificis et martiris, sancti Martini episcopi et confessoris, 337 sancti Henrici confessoris, sancti Mauri confes- soris, sancte Marie Magdalene, sancte Gerdrudis virginis, undecim milium virginum, sancte Lud- mille et aliorum plurimorum sanctorum. Titulus vero sancto Andree annotatur. Isti et omnes sancti Dei intercedere dignentur pro me pecca- tore ad Dominum. Amen. Ego Wladislaus, rex Boemorum eiusdem temporis, idem oro. Amen. Ego Judita, regina Boemorum eiusdem tempo- ris, idem oro. Amen, Amen. Ego Petrus dictus abbas de Insula, constructor huius ecclesie, idem oro. Amen, Amen, Amen. Hec est conclusio littere in altari per domi- num episcopum invente. Et sciendum, quod ad idem altare sunt recollocate et recondite in ipsius consecracionis tempore omnes sanctorum reliquie memorate, que utique cum devocione congrua sunt omni tempore a cunctis Christi fidelibus ve- nerande et implorande, ut pro nobis, qui in huius mundi pelago fluctuamus, intercedant ad dominum, ut ad portum salutis eterne valeamus feliciter pervenire, prestante domino nostro Ihesu Cristo, cui laus est et imperium per omnia se- cula seculorum, Amen. Et sciendum, quod dedicacio huius ecclesie annis singulis dominica proxima diem beati Au- dree subsequente proxime perpetue peragetur et ego frater Petrus dictus abbas Aule Regie, huius ecclesie promotor et patronus, ex divina provi- dencia hanc conscribi procuravi tabulam, cupiens et desiderans et orans particeps fieri divine mi- sericordie et bonorum operum, que exhibita fue- rint Domino in hoc loco. Amen. Anno Domini MCCOXXXVIII" mense Fe- bruario preseus tabula huic ecclesie est appensa sanctissimo in Cristo patre domino, domino Be- nedicto papa XII" ordinis Cisterciensis sacro- sanctam ecclesiam Romanam regente, ac vene- rabili domino Johanne, episcopo Pragensis ec- clesie, presidente, pontificatus anno eiusdem epi- Scopi XXXVIII*. Explicit tercia pars cronice Aule Regie. ©) !) Má býti IV. *) tyt. a tak niże. — *) ydus 2. — *) Appollin. 2. — “) Tu jsou v rukopisu ještě slova: et cetera. Omnis homo vere. 43 1337 1338 

Strana 338

Strana 339
VÝPISY Z ROZLIČNÝCH KRONIK S NĚKOLIKA ZÁPISKY ZBRASLAVSKÝMI.

Strana 340

Strana 341
Incipiunt *) excerpta de diversis cronicis. ') Anno Domini LXXX° floruit sanctus") Dioni- sius *) ariopagita. Anno Domini CCXX^ floruit Origenes Magnus. *) Anno Domini CCCXI^ floruerunt sancti Nico- laus et Crisostomus. *) Anno Domini CCCLXXX? ^) floruerunt sancti Ihe- ronimus, Ambrosius, Augustinus. 5) Anno Domini D? floruit s. Benedictus abbas. Anno Domini DLXV^ sanctus Maurus") migra- vit ad Christum. Anno Domini DXC^ floruit s. Gregorius papa. Anno Domini DCXC? floruit venerabilis Beda.) Anno Domini DCCLXX^ fundatum est monaste- rium Wldense per sanctum Bonifacium, Magunti- num *) archiepiscopum. Anno Domini DCOLXXX* studium generale ab urbe Romana) est translatum Parisius. Anno Domini DCCCXCIIIP Borziwoy, ") dux Boemie, baptisatus; et iste est primus princeps chri- stianus ^) in Boemia. Anno Domini DCCCCXT incepit ordo Cluniacen- sis sub Odone ?) abbate. Anno Domini DCCCCXXV? sanctus Wencezslaus occisus est. P) Anno Domini DCCCCLXXV? sanctus Adalbertus — martirio coronatur. Anno Domini MXCIT? incepit ordo Cartusiensis sub Brunone ?) abbate. Anno Domini MXCVIIT^ ") incepit ordo Cister- ciensis ) sub s. Roperto, primo abbate. Anno Domini MXCIX* incepit ordo Premon- stratensis sub abbate Wiperto. Anno Domini MCIIII° Leupoldus pius, marchio Austrie, accinctus est gladio militari. Anno Domini MCVI® idem Leupoldus, marchio Austrie, Agnetem, filiam imperatoris, duxit in uxorem.*) Anno Domini MCXIIII?") incepta est fundari Neunburgensis?) basilica et dominus Otto, eiusdem loci prepositus lapidem primarium posuit, quod Leu- poldus") marchio facere noluit affirmans, id ad cle- ricos pertinere. Anno Domini MCXVT*, IIII? non. Januarii terre motus factus est magnus per universam Theutoniam ?) et Ytaliam. ?) Anno Domini MCXXXIIT, IIII? non. Augusti eclipsis *) solis facta ") est et tenebre facte sunt. Eodem anno canonici seculares a loco Neumburgensi ^ amoti sunt et regulares beati Augustini substituti. ") Anno Domini MCXXXVI* monasterium in Neun- burg ©) dedicatum est a *) Salczburgensi Chonrado, !) Kroniky, z nichž zprávy menším písmem naznačené vzaty jsou, jsou letopisy klosterneuburské, letopisy Kosmovy a jeho pokračovatelů a na několika místech Martin Opavský. *) Tak ruk. 3 a víd. č. 3539. Nápisu toho nemá ruk. 2 ani kapitulní; ruk. roudnický má nápis: Diversarum cronicarum quaedam sumaria compendiosa. — ") nemá 3. — *) Dyonisius 2; Dyonysius 4. — *) nemá 3. — *) Crysost. 2; Chris. 4. — *) 330 ruk. 4. — *) Aug., Ambros. 3. — ") Mauricius 4 a kapit.; Martius 2. — ') Tu vkládá 2 slovo pres- biter. — *) Mogunt. 2. — ') Rom. Parisius (Parisios 4) est transl. 2, 3, 4. — =) Borzywoyus 2; Borzywoy 3; Borzyuoy 4. — ") crist. 2. — ©) Ottone 4. — ?) est occisus kap. — *) Brumone 3. — ") 1092 ruk. 2. -- *) Cyst. 2, 4. — *; Austrie, duxit uxorem Agnetem, filiam imper. 3. — ") MXIII ruk. 2. — ") Newenb. 2 à tak niZe; Nuuenburg. 3; Nauwenburg 4. — ") Lewpoldus 2 a tak niże; L. fac. nul. marchio Austrie 3, 4. — *) Theotuniam 3; Teutoniam 2, 4. — ») Yt. 2, 3. — *) eclepsis 3. — ") factus kapit. — *) Nuuenburg 3; Nauwenburgensi 4. — >) substituti ibidem 3. — *) Nuuenburg 3. — “) a Conrado, Salzpurgensi archiepiscopo, Pat. Reymaro, Gurgensi etc. 3; a Salczburg. Conrado, Pat. Reimaro, Gurg- censi Romano 2; a Conrado Saltzburgensi archiepiscopo, Patauiensi Reymaro et Gurcensi episcopo 4. 

Strana 342
342 Pathauiensi Reymaro, Gurgensi Romano. — Eodem anno Leupoldus °) marchio, fundator ecclesie Neun- burgensis, f) obiit. Anno Domini MCLI” Gracianus et Petrus Lom- bardus*) floruerunt, qui decretum et libros senten- ciarum composuerunt. Anno Domini MCLVT Fridericus imperator ordi- natur Rome ab Adriano papa. — Eodem anno mar- chionatus Austrie mutatur in ducatum. — Eodem anno ordinantur regulares canonici in Salczburch. — Eodem anno Leu[poldus], dux Austrie, Iherosolimam ") ivit et inde reddiens partem sancte crucis ad men- suram virilis manus secum ") apportavit. ") A. Dom. MCLXXXVIIT' Fridericus imperator volens ire Iherosolimam ") periit in mari. A. Dom. MCXCIIT Richardus, ") rex Anglie, a Leupoldo, duce Austrie, captivatur Wienne. A. Dom. MCXCVIIT? incepit ordo Predicatorum sub sancto Dominico. A. Dom. MCCIP sancta Gungundis ") de tumulo transfertur. A. Dom. MCCVT" incepit ordo fratrum Minorum. A. Dom. MCCVII° Gerdrudis, °) regina Vngarie, occiditur. A. Dom. MCCXXX° Leupoldus, dux Austrie, obiit. A. Dom. MCCXXXT ?) opposuerunt se domini de Chunring?) duci Friderico, qui sequenti anno aput Scotos miles efficitur. A. Dom. MCCXXXIIT* Fridericus, dux Austrie, castrum. Wetow in Boemia occupavit et rex Boemie fugit. A. Dom. MCCXXXIIITI? Fridericus, dux Austrie, sororem suam Constanciam marchioni Misnensi co- pulavit. A. Dom. MCCXXXVP Fridericus imperator sen- tencia principum condempnavit Fridericum, ducem Austrie, eo quod ad curiam venire contempsit. VYPISKY Z ROZLICNYCH KRONIK A. Dom. MCCXXXVIII° Fridericus imperator intravit Austriam et Conradus, filius eius, venit in Danubio cum magno comitatu. A. Dom. MCCXI^ civitas Wienna cum tota Austria reversa est ad ducem Fridericum. A.*) Dom. MCCXLI* obscuratus est sol nimis et fecit tenebras magnas. — Ft eodem anno Thar- tari totam Vngariam et Poloniam devastaverunt. *) A. Dom. MCCXLIIIT? Fridericus, dux Austrie, filiam ducis de Meran repudiavit. A. Dom. MCCXLYV? Fridericus, dux Austrie. interfectus est in prelio, post cuius obitum Herman- nus, marchio de Paden, intravit Austriam et duxit uxorem filiam ducis Henrici de Medlich ") voluitque ") esse dux et non valuit. ") A. Dom. MCCI^ Fridericus imperator obiit et se- quenti anno clerici Parisius interficiebantur a pastoribus. A. Dom. MCCLII° Ottakarus, rex Boemie, du- xit Margaretham, quondam Romanorum reginam, et sibi Austriam subiugavit. A. Dom. MCCLIII° obiit rex Wencezslaus Boe- mie monoculus Prage, ad sanctum Franciscum se- pultus est. ”) À. Dom. MCCLIIIT? Ottakarus, rex Boemie, cum Bela, rege Vngarie, reconciliatur et eodem anno ver- sus Prusiam ") proficiscitur. A. Dom. MCCLVIT" Ottakarus, rex Boemie, vin- citur *) circa Muldorf. A. Dom. MCCLX* Ottakarus, rex Boemie, vicit in bello regem Vngarie. ") A. Dom. MCCLXT flagellatores surgunt. *) A. Dom. MCCLNXIIIT? concilium generale cele- bratur in Lugduno. Eodem anno Ottakarus, rex Boe- mie, cum Stephano, rege Vngarie, reconciliatur. *) A. Dom. MCCLXXVI* Rudolfus, Rom. rex, in- tromittit *) se de Austria et Stiria,") et anno Dom. MCCLXXVIIP? occidit Ottakarum, regem Boemie. *) Leop., mar. Austrie 4; Leup. m. Austrie 3. — *) Neuuenburg. 3. — *) Lamb. 2.; nemá kap. — *) Jerosolimam 3; Jerusalem 4. — ') nemà 3. — *) reportavit 3. — ') Jerosol. 4. — ") Reich. 2. — ^) Chuuig. 2, 4. — °) Gerr. 2; Gert. 4. — *) MCCXXX" ruk. 3. — *) Churing 4. — *) A. Dom. MCCXLI Tartari totam Hungariam et Poloniam devastaverunt. Eodem anno eclipsis solis tenebras maximas fecit 2, 3, 4. — ') Tu vkládají ruk. 3 a 4 zprávu k r. 1960 nále2ejicí a tam se v tém2e ruk. opakujici: A. Dom. MCCXLII® (ruk. 4. 1940) Ottokarus, rex Boh. vicit in bello regem Vngarie. — *) Medlik 3, 4. — "*) et dux esse voluit 3, 4. — *) Tu vkládá ruk. kap. zprávu A. Dom. MCCXLVI* occisus est Frideri- cus, dux Austrie. — *) A. Dom. MCCLIII?* Wenceslaus monoculus, rex Bohemie, mortuus rex 3. — *) Prussiam 4. — *) vinc. in Bauaria circa M. 3, 4. — ^; Ruk. 3 a 4 dokladaji po slové tom Stephanum. — *) insurg. 2; a za slovem tímto přidávají ruk. 2 a kap. ještě slova: et rex Bohemie vincit Vngaros. — *) reconciliatus est 3. — *) intromisit 3; intromittitur de 4. — “) Styria 3, 4; Styria. A. Dom. MCCLXXVIII* Ottakarus rex occiditur 3, 4; Stiria. A. D. MCCLXXVIII* occisus est Ottakarus magnificus 2. 

Strana 343
S NĚKOLIKA ZÁPISY ZBRASLAVSKÝMI. A. Dom. MCCLXXXI1° Albertus,®) filius Rudolphi, regis Romanorum, ©’) efficitur dux in Austria. A. Dom. MCCXCII? fundata") est abbacia Aule Regie. A.') Dom. MCCXCVII* in die Penthecostes Wenezeslaus secundus, rex Boemie sextus, est Prage gloriosissime coronatus et in crastino il- lius solempnitatis primum lapidem posuit in nova ecclesia Aule Regie in presencia multorum principum. A. Dom. MCCXCVIII?*) occisus est Adol- phus, rex Romanorum, per Albertum, ducem Austrie, qui sibi successit in imperio. A. Domini MCCC Bonifacius papa annum jubileum instituit, et eodem anno grossi denarii Prage inceperunt. !) A. Dom. MCCCV? obiit Wencezslaus, rex Boemie, fundator Aule Regie. ”) A. Dom. MCCCVI" Wencezslaus, ") Boemie, Vngarie et Polemie rex, occisus in Olomucz et ibi sepultus, tandem per sororem suam Eliza- beth ad Aulam Regiam deportatus et ibi sepultus. A. Dom. MCCCVII° obiit °) Rudolphus, rex Boemie, qui fuerat dux Austrie, in ecclesia") Pragensi sepultus est. *) A. Dom. MCCCVIII? occisus est Albertus, rex Romanorum. 7) A. Dom. MCCCX? Johannes, Henrici impe- ratoris filius, comes Lucenburgensis, duxit") Elizabet, filiam regis Boemie, et") factus est rex Boemie, in") cuius adventu fugit Henricus, 843 dux Karinthie," qui tribus annis occupaverat Boemiam. A. Dom. MCCCXIII? Henricus, imperator Romanorum, veneno sumpto in calice moritur et in Pisa civitate sepelitur. A. Dom. MCCCXIIII? duo reges Romanorum sub discordia eliguntur, videlicet Fridericus Au- strie et Lodeuicus Bauarie duces, qui multa prelia pariter *) commiserunt. A. Dom. MCCCXVII?^ ex magnitudine fri- goris et nivis facta est caristia maxima et pe- stileneia hominum et brutorum animalium infi- nita, et facta est tunc miseria inaudita. A. Dom. MCCCXXII? Fridericus rex et Hen- ricus, frater eius, duces Austrie, per Lodeui- cum?) Bauarum in prelio capiuntur. A. Dom. MCCCXXVIII" papa scismaticus per Lodeuicum *) Bauarum Rome ordinatur, qui anno Domini MCCCXXX^? Johanni pape se subiecit et graciam adinvenit. Notabile* de nacionibus regum regi- narumque Boemie. А. Dom. MCCLXXI? in die beatorum mar- tirum Cozme*) et Damiani ') natus fuit Wence- zslaus, inclitus rex Boemie. *) Eodem anno nata est domina, Guta, ^) regina Boemie, circa festum beate Gerdrudis. *) A. Dom. MCCLXXXVII? idem) rex*) do- minam ?) Gutam, benignissimam ") reginam Boe- mie, matrem *) et fundatricem huius cenobii, ante sibi coniunctam matrimonialiter traduxit et 1) Dne 27 září. e) A. Rudolphi regis Rom. filius efficitur dux Austrie et Stirie (Styrie 3). — *) Boemorum kapit. — ^) abbatia Aule Regie fundatur 3. — ') Místo zpráv u roku tohoto a následujícího položených mají ruk. 3 a 4 toto znění: Wen- ceslaus rex sextus, fundator Aule Regie, gloriosissime coronatur. Eodem anno (tempore 4) primarius lapis templi in Aula Regia cum magna sollempnitate ponitur. — *) A. D. MCCXCVIII* Adolphus, rex Rom. occiditur per Albertum, ducem Austrie, qui sibi successit 3, 4. — Ruk. 2 dokládá tu ještě: in imperio. — ') Zprávy této nemá ruk. kapitulní. — ^) Rukopis kap. doklada jeśtć: ibidemque sepultus est. — ") Wenc. Wenceslai regis filius, rex Boh. Uny. (Hung. 4) et Pol. in Olomucz (Olomutz 4) occiditur, qui XX anno occisionis sue (qui XX aetatis anno 4) in Aulam Regiam trans- fertur ad patrem 3, 4; W. Boh., Pol. et Vng. rex occisus est in Olomucz et ibidem sepultus et postmodum translatus in Aulam Regiam 2. — *) A. D. MCCCVII Rud. de Austria, rex Boh. obiit. 3, 4 — v, castro 2. — 3) Tu vkládají 3 a 4: Eodem anno Henricus, dux Carinthiae intravit Bohemiam. — ") Albertus, Rom. rex occiditur per suuin patruum 3, 4. — *) Ruk. 4 má slovo to aż za slovem Bohemie. — *) Misto et — Boemiam maji 3 a 4: et per eam regnum ob- tinuit. — ") a ruk. kapit.; ad cuius adventum 2. — ") Chorin. 2. — *) nemá 2. — *) Lodwicum 2 a tak nize; Ludowi- cum 3; Ludouicum 4 a tak niZe. — " Ludouicum 3. — *) Napis tento mà jen ruk. kapit. — ") Cosme 2, 3, 4. — *) Tu doklada 2: istius loci magnificus fundator a 3 Aule Reg. magnif. fund — *) Gutta 3 a vid. ruk. č. 3539 a tak vždy níže. Vídeňský tento ruk. znamenati chceme budoucne víd. — *) Gerrudis 2. — ') ipse idem rukopisy ostatni. — *) rex Wenceslaus 2. — ^) nemá 2. — ') nemà kapit. — *) matrem — cenobii nemä kapit. 1287 

Strana 344
344 VÝPISKY Z ROZLIČNÝCH KRONIK 1289 1290 1292 1293 1294 1287 in die s. Procopii 1) Prage in sede regni sui eam honorifice collocavit. A. Dom. MCCLXXXVIII° in die b. Johannis ante portam Latinam 2) natus est eidem domino regi filius suus primogenitus Przsemysl 1) sive Ottakarus anno etatis sue XVII°, qui eodem my anno in die s. Elizabeth 3) obiit et sepultus est" Prage apud sanctum Vitum in ecclesia kathe- drali. A. Dom. MCCLXXXVIIII° in octava b. Mi- chaelis 4) anno etatis sue XVIII° nati sunt ei ") duo gemini Wencezslaus et Agnes.*) A. Dom. MCCXC° idus Octobris nata est Anna, predicti domini") regis filia. A. Dom. MCCXCII° in die b. 3) Fabiani et Sebastiani5) nata est Elizabeth, filia regis Wen- ceslai.*) Eodem *) anno fundatum est monaste- rium Aula Regia. A. Dom. MCCXCIII° in translacione 6) beati Wencezslai*) nata est ") Guta, filia regis. *) A. Dom. MCCXCIV°, IIII kal. Marcii7) natus est*) Johannes, filius regis, et obiit quarto die, id est kalendis Marcii, *) et sepultus in Aula Regia. Eodem anno obiit Guta, filia regis, in *) Invencione s. Stephani et b) sepulta est in Aula Regia. A. Dom. MCCXCV° in die beati Benedicti ab- 1295 batis 8) natus est Johannes secundus, filius re- gis. *) A. Dom. MCCXCVI° nata est Margareta, fi- 1296 lia regis. 1) Eodem anno mortuus est *) Johannes secundus, regis filius, in die b. Nicolai9) et se- pultus est ad s. Clementem 1) in monasterio or- dinis fratrum Predicatorum. Eodem eciam anno XVI kal. Junii 10) obiit illustris femina, domina Agnes, soror regis Boe- mie, ducissa Austrie, relicta ducis Rudolphi. Romanorum regis filii, 5) mulier multe benigni- tatis erga pauperes et que specialiter largitatem suorum progenitorum hereditavit. Cuius corpus sepultum est in ecclesia sororum sancte Clare ordinis fratrum Minorum aput s. Franciscum in Praga, cor vero eius in Aula Regia est se- pultum. A. Dom. MCCXCVII° duodecimo kal. Junii 11) 1297 nata est etc. 1) Dne 4 července. — 2) Dne 6 května. — 3) Dne 19 listop. — 1) Dne 6 října. — 5) Dne 20 ledna. — 6) Dne 4 března. — 7) Dne 26 února. — 8) Dne 21 března. — 2) Dne 6 prosince. — 10) Dne 17 května. — 11) Dne 21 května. 1) Przsem. sive kromě kapit. nemají ruk. ostatní. — 2) est in ecclesia Prag kapitul. — ) nemá kap. — ) Zprávu tu spojuje ruk. kap. s následující takto: Agnes, et sequenti anno idus Oct. — P) nemá kapit — 3) Tu vkládá kap. slovo: martirum. — 1) Wenc. — Regia nemá kapit. — ) Místo této zprávy má ruk. 2 následující znění její: Eodem anno idem Wenceslaus rex, filius excellentissimi regis domini Ottakari qui et Primizl felicis recordacionis, patris sui alio- rumque progenitorum suorum, cristianissimorum principum, ex ingenita sibi devocione et liberalitate inherens vestigiis. cultum divinum more suo ampliando claustrum ordinis Cisterciensis in Zbraslaus multis regalibus prediis ditatum ad honorem intemerate Dei genitricis gloriose virginis Marie fundavit liberaliter et devote; conventum et abbatem in monasterio Scedlicensi accipiens eos in dominica, qua cantatur Misericordia Domini, que tunc XII kal. Maii verteba- tur, presente domina Gutta, inclita regina, coniuge sua karissima, et presente domino Thobia, venerabili episcopo Pragensi, cum aliis multis prelatis in claustrum sue fundacionis solempniter introduxit, cui nomen secundum sua de- sideria adaptans Aulam Regiam nuncupavit, ut ipsum cum sua coniuge ac nobilissima prole misericordia misericordis- sime feliciter virginis per temporalia bona deducens in eterni regis celestem aulam misericorditer introducat. Eodem eciam anno in crastino b. Laurencii de Praga cum valida multitudine armatorum contra turbatores pacis ducatus sui Cracouie et Sandomerie procedens conducente ipsum Salvatoris, in quo semper confidit, clemencia de suis [inimicis potentissime triumphavit. — Tu vkládá ruk. kap. slovo: martiris. — ") est domina Guta ruk. kapit. — *) Zprávu tu spojuje ruk. kapit. s následující takto: regis et sequenti anno IIII kal. M. — *) nemá 2. — 3) id est — Marcii nemá 3 a kapit. — *) in die Invencionis 3 a kapit. — b) et ibidem sepulta kapit. —) Zprávu tuto spojuje ruk. kap. zase s ná- sledující slovy et sequenti anno. — 4) nata est filia regis Margareta 3 a vídeňský. — *) Misto mortuus est má kapitulní obiit. — 5) Clem. aput Predicatores kapit. — *) filii, et sepulta est in eccl. s. Clare ord. kapitulni.

Strana 345
VÝPISKY Z ROZLIČNÝCH KRONIK. 345 Notandum, 1) quod isti fuerunt ) duces Boemie primitus: Primus dux . . . . . Przemysl) Secundus dux . . Nezamysl . Tercius dux Mnata Woyn *) Quartus dux Vneslaus 1) Quintus dux Crzessomysl“m) Sextus dux . Neklan Septimus dux . Hostyuit n) Octauus dux . . pagani. Sextus decimus dux Borziwoy. *) Decimus septimus dux Swatopluk. Decimus octauus *) dux Wladislaus. Decimus nonus 1) dux Sobeslaus. Vicesimus dux Wladislaus, secundus rex Boe- mie, fundator ecclesie Strahouiensis, anno Domini MCXLIX° 2) coronatur in re- gem, 1) regnavit quatuor annis b) post coronacionem. Rex. Supradicti°) duces Boemie omnes fuerunt pagani. Primus ?) dux Boemie christianus fuit Borzi- woy, quem baptizauit Methudius, episcopus Morauie, cum 9) uxore sua sancta Ludmila, ex qua natus est Wratislaus, pater sancti Wencezslai, anno Domini octingentesimo nonagesimo quarto. Secundus dux christianus *) Spitigneus. Tercius dux Wratislaus. Quartus dux sanctus Wenczeslaus et martir. Quintus dux Boleslaus ferus et fratricida. Sextus dux Boleslaus pius, creator episcopatus Pra- gensis. Septimus dux Boleslaus mitis. Octavus dux Wladywoi, de quo nichil boni legitur. Nonus dux Jaromir, fratres uterini. Decimus dux Odalricus, Undecimus dux Brzeczislaus, *) qui V filios habuit. Duodecimus dux Spitigneus, 5) dilatator ecclesie Prag. Tercius ") decimus dux Wratislaus, primus rex Boemie, anno Domini MLXXXVI° co- ronatur in regem regnavitque VI annis post coronacionem. Quartus X" dux Conradus, qui III fratres habuit. Quintus decimus dux Brzeczislaus. *) Rex. Vicesimus primus dux Fridericus. Vicesimus secundus dux Sobeslaus. Vicesimus tercius dux Conradus. Vicesimus quartus dux Henricus, ) episcopus Prag. Vicesimus quintus dux Wladislaus. Vicesimus sextus dux Przemysl, 1) qui et Otta- karus, *) rex Boemie tercius, anno MCC 3) coronatur in regem, 1) regnavit 5) XXVIII° 4) annis post coronacionem. Vicesimus septimus Wencezslaus, h) rex Boemie quartus, qui fundavit monasterium ad sanctum Franciscum in Praga, mon- oculus fuit, anno Dom. MCCXXXVIII coronatur in regem, 1) regnavit* XXIIII 5) annis post coronacionem. Vicesimus 1) octavus Przsemysl sive Ottakarus, fundator monasterii ad Sanctam Co- ronam, rex m) Boemie quintus, anno Dom. MCCLX° 6) coronatur, regnavit ") XVII annis post coronacionem. Vicesimus nonus °) Wencezslaus piissimus, fundator Aule Regie ") magnificus, rex Boemie sextus, anno Dom. MCCXCVII" coronatur in regem, regnavit VIII an- nis post coronacionem. Rex. Rex. Rex. Rex. 1) Následující řada panovníků českých podána jest s některými přídavky, jež znamenáme větším písmem, dle přípisku za pokračovateli kroniky Kosmovy umístěného — Viz Prameny děj. č. II, str. 369 a 370. — 2) Správně 1158. — 3) Správně 1198. — 4) Správně 32. — 5) Má býti 25. — 6) Správně 1261. b) Tak kapitulní rukopis, dle něhož vše následující jest podáno; ruk. 2. (t. j. jihlavský): fuerunt principes Boh., qui secuntur in presenti registro. — 1) dux Boh. Prymysl 2. — *) Voyn 2. — 1) Vineslaus 2. — ) Crzezomysl 2. — ) Hosti- uit 2. — °) Misto Suprascripti — pagani má 2: Omnes isti octo duces fuerunt pagani, isti subsequentes omnes fuerunt cristiani. — P) Primus cristianus dux fuit Borzywoy, quem 2. — 4) cum — Wencezlai nemá 2. — 1) crist. 2. — *) Brze- tislaus 2. — *) Spytigneus 2. — ") Decimus tercius 2, a tak níže decimus napřed a druhé číslo teprv potom. — 7) Brze- tislaus 2. — 3) Borzywoy 2. — 7) Duodevicesimus 2. — 1) Undevicesimus 2. — *) in regem nemá 2. — b) annos 2. — e) Heinricus et ep. 2. — 4) Prymysl 2. —°) Ottak. dicebatur 2.- f) in regem nemá 2. — 5) et regn. post cor. XXVIII a. 2. — 2) Wenceslaus 2, a tak níže. — 1) in regem nemá 2. — *) et regn. post cor. XXIIII annos 2. — 1) Duodetricesi- mus dux Ottakarus qui et Przym. 2. — m) rex B. quintus nemá 2. — ") et reg. post cor. XVII annos 2, a níže jest tentýž slovosled. — °) Undetricesimus dux W. 2. — ") Regie a. d. MCCXCVII cor. et regn. p. cor. VIII annos 2. 43 b

Strana 346
346 VÝPISKY Z ROZLIČNÝCH KRONIK. Tricesimus 3) et ultimus de prosapia prin- cipum Boemie progenitus Wencezslaus iunior rex Boemie septimus, occisus et sepultus in Olomucz, tandem per sororem suam Elizabeth ad Aulam Re- giam deportatus et ibi sepultus. Isti*) sunt reges Boemie naturales et regine uxores ipsorum: Rex Wratislaus. Regina Swataua, uxor. Regina Judita. Rex Wladislaus. Regina Constancia. Rex Przsemisl Ottakarus. Rex Wencezslaus. Regina Chungundis. Rex Ottakarus. Regina Chungundis. Rex Wencezslaus. Regina Guta. Regina Phiolka de Rex Wencezslaus. Polonia, uxor sua. Rex. Secundus Henricus, dux Karinthie, qui tri- bus annis confuse regnavit. Tercius Johannes, imperatoris filius, comes de Luczenburch, *) rex coronatus. Reges alienigene cum uxoribus eorum reginis. Rudolphus, dux Austrie. Henricus, dux Karinthie. Johannes, comes de Lucen- burch. Elizabeth, uxor. 2) Anna, uxor. Elizabeth, uxor. *) Nomina abbatum monasterii Aule Regie:*) Post naturales principes Boemie isti fuerunt: Primus *) Rudolphus, dux Austrie, qui me- dio anno regnavit sine coronacione.*) Primus Conradus, abbas primus abbatizavit viginti tres annos ; cessit. Secundus Otto, abbas secundus abbatizavit unum annum cum dimidio; cessit. Tercius Petrus, abbas tercius abbatizavit viginti 1) annos; cessit. 1) Číslo to patrně nesprávně podáno; snad že Petr nechal prázdné místo a pozdější přepisovatel přidal léta nesprávně, jakož i slovo cessit. Také není nemožno, že Petr napsal XX chtěje snad ostatní později doplniti. *) Místo odstavce tohoto má ruk. 2: Tricesimus dux Wenceslaus iunior, septimus rex Bohemie, qui de prosapia principum Bohemie progenitus, occisus et sepultus in Olumucz. In isto fuit naturalis stirps principum Bohemie mascu- lini generis heu miserabiliter et finaliter terminata. Regnavit autem unum annum sine coronacione. — 1) Ruk. 2 má hned po ukončení zprávy o panování Václava III ve variantu předcházejícím položené odstavec: Post naturales prin- cipes Bohemie isti fuerunt, jak u nás níže položeno. Potom následuje v něm: Notandum, quod prima regina Bohemie vocabatur Swataua, secunda Judita, tercia Constancia, quarta Cunigundis, quinta Cunigundis, sexta Gutta, septima Eli- zabeth. Pak následuje: Reges Bohemie naturales: Primus rex Wratislaus, secundus rex Wladislaus, tercius rex Przy- mysl Ottakarus, quartus rex Wenceslaus, quintus rex Ottakarus, sextus rex Wenceslaus, septimus rex Wenceslaus. Po- tom následuje: Isti sunt reges alienigene a připojeny jsou jejich manželky. — *) Ruk. 2 má: Primus dux Austr. Rud. — *) regn. sine corona 2. — 7) Luzelburg 2. — 2) Ruk. 2 má uxor eius Eliz., při druhém uxor eius Anna a při třetím uxor eius Elizabeth. — 7) Tu dokládá ruk. 2 poznámku patrně mnohem později připsanou: Ista fuit mater Karoli im- peratoris Bohemie a vydání Wattenbachovo má: regina Elisabeth, uxor sua. Johannis filius Wenceslaus, qui post Ka- rolus quartus imperator nominatus. Na to pak následují ještě tyto zprávy: A. d. 1377 obiit magnificus Karolus im- perator in vigilia s. Andree, sepultus in ecclesia Prag. honorifice. — A. d. 1368 natus est Sigismundus, rex Ungarie. — A. d. 1362 collegium canonicorum de Saczka Pragam transfertur ad montem sancti Appolinaris per Karolum impera- torem et per Arnestum, archiepiscopum Pragensem primum. — A. d. 1380 viguit magna pestilencia in Bohemia, et in- cepit a festo ascensionis duravitque usque ad festum sancti Michaelis. — A. d. 1419 obiit rex Wenceslaus IV tercia die post assumcionem Marie. — A. d. 1434 prostrati sunt Thaborite in octava sancte Trinitatis. — A. d. 1437 in con- cepcione sancte Marie obiit imperator Romanorum et rex Boemie Sigismundus. — A d. 1453 rex Ladislaus venit Pra- gam fer. IIII ante Symonis et Jude, et dominico die appostolorum Symonis et Jude coronatus in ecclesia Pragensi. — Episcopi Boemie: Dietmar. Woytiech. Strachkwas. Tedtak Okard. Hyzza Sebierz. Jaromir frater regis. Cozma. Daniel I. Herzman. Silvester. Mynhart. Daniel II. Ondrzey Pelrzim Jan I. Bernhart. Mikulass. Jan Sczedry II. Dobess. Rzehorz. Jan III. Arnestus primus archiepiscopus. Johannes Oczko postea cardinalis 12 apostolorum Johannes de Gensteyn pa- triarcha Alexandrinus. Wolframus de Skworzecz. Nicolaus Puchnick. Sbynko Zagiecz. Albicus medicus. Conradus Wesst- falus. — *) Odstavec tento podán dle ruk. 2; neboť v kapitulním a jiných schází.

Strana 347
LIBER PRIMUS. Incipit *) prologus secundi tractatus cronice Pragensis, deinde capitula eius. Venerabili in Christo patri et domino suo speciali, domino Johanni, Dei gracia IIII?, Pra- gensi episcopo XXVII?, oraciones fideles et in futuro essenciam sanctissime Trinitatis eterna- liter contemplari. Mandatis vestre reverende pa- ternitatis toto cordis affectu cupiens obedire, vitam, status, acta et mores regum Boemorum et episcoporum ac aliorum principum Boemie et vestra precipue acta et opera salutifera ammiracione digna, que nullus fecit antecesso- rum vestrorum, scriptis studiosius volo ^) decla- rare, hoc") opus subiciens et committens vestre*) correccioni. Nam Deus gloriosus vos ditavit bo- nis naturalibus et gratuitis, sciencia et sapien- cia et mira discrecione, et quia studiosarum *) mencium solet esse varia consuetudo, sunt enim multi, qui literali *) intelligencia, ut illam complete habeant, efficaciter laborant; *) sunt et alii, qui ana- goicis, allegoricis et misticis intellectibus et tropo- loicis sensibus affectuoso studio se inclinant, alii in ystoriis *) et eronieis legendo edificatorium solacium — sibi parant. Et in omni materia, quam legit pia mens, ad similitudinem argumentose apis semper ") invenire poterit, unde legens virtutis et cognicionis suscipiat incrementum. Bona enim mens in leccionibus velud in ortis deliciarum pascitur, in eis quasi rosas vel lilia colligit, cum id, quod legit totum ad Dei vel pro- ximi dileccionem et propriam sui emendacionem applieat et reducit. Quamvis asserat philosophus, quod de fabulis et fabulosis sermonibus non sit dignum studio intendere, tamen aliquando seriosa veritas ') ex allusione iocosi sermonis fit legentibus plus iocunda iuxta illud poeticum: Dulcius arrident seria picta iocis. Unde non solum pure theoloica,*) sed eciam alia conferunt legentibus utilitatem. Et solet homo vir- tuosus studium suum secundum circumstancias tem- poris alternare, ut nunc ad sublimia nunc ad hu- milia, nunc ad mistica, nunc ad grossiora se trans- ferat et exempla. Et quia in presenti tractatu multa *) V rukopisu 2 jest aZ po slova: ammiracione digna znění počátku kroniky této následující: Incipit cronica Boemorum regum, ducum et dominorum. Excellentissimo principi principum varioque stemate virtutum ornato domino Karulo, Dei gracia Romanorum regi et Boemorum, oraciones fideles et in presenti vita ecclesiam militantem feliciter protegere et in futura vita cum triumphante ecclesia eternaliter conregnare. Vestre magni- ficentissime dominacioni status et acta moresque regum Boemce um nec non aliorum principum diversorum et precipue acta vestra et opera salutifera multi, laude digna. *) cupio 2. —®) hoc opus nema 2. — ©) vestre laudabili 2. — *) Odtud aż po slovo exempla jest predmluva Fran- tiskova spořízena dle předmluvy Petra Zbraslavského k Janovi, opatu Waldsaskému. Viz Prameny děj. č. IV, str. 3. — *) naturali 2. — *) roborant 2. — *) hyst. 2. — ") et semper 2. — !) vitas 2. — *) theoloyca 2. 44* 

Strana 348
348 sunt bona documenta et exempla, gue valent ad effectum utilem et multiformem, unde *) pater re- verende vestra virtus magnifica ad utilitatem aliorum se diffundit, cum presens opus utile non solum pro ecclesia vestra Pragensi sed ad pro- fectum tocius cleri vestre diocesis et populi Scribere procurastis tamquam excellens causa efficiens, suos effectus ad finem optatum per- ducendo. Hic autem tractatus est compilatus ac venerabili in Christo patri et domino, domino Johanni IIII?, Pragensi episcopo XXVII?, pre- sentatus anno Domini MCCCXLI?, anno vero or- dinacionis sue XL?. Incipiunt") capitula secundi tractatus. De actibus regis Wencezslai *) monoculi et de morte eiusdem . . . . . . . . . IL De actibus regis Przsemisl . . . . II. Quomodo rex Przsemisl ad apices imperato- rie dignitatis fuit vocatus et de eius regali magni- ficencia, virtute et morte . . . . II De malis, que post mortem regis Przsemysl acciderunt . . . IIII. Quomodo rex Wencezslaus fuit ad regnum Boemie revocatus et de pluribus eius acti- bus . . 2244244440 V. Quomodo rex Boemie ipsum regnum ab imperatore in feodo accepit et quomodo se ip- sum rexit . . . . e... VI Quomodo iterum » rex Boemorum regem Romanorum visitaverit et de circumstanciis eius . SE" VII. Quomodo rex Boemie Crakouiam iuerit cum exercitu magno, et quomodo precinctus fuit gla- dio militari . . VIII. Quomodo dux Austrie regi fuit reconcilia- tus 2. 2222444482 2 TK. De solempnitate coronacionis gloriosi regis Wen- cezslai . . . . . . . . . .... X. De apparatu precioso ad coronacionem regiam adaptato. . . . . . + +. + «+ XL *) Misto Unde — ordinacionis sue XL* mó ruk. 2 toto znéní KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Quomodo rex sequenti die coronacionis sue no- vam ecclesiam fundavit . . . XII. De morte inclite domine Gute, regine Boe- mie . XIII. Qualiter rex Poloniam intraverit et in Gnesia *) fuerit coronatus XIII. Qualiter Elizabeth, fllia regis ; Polonie, regi nup- serit et qualiter fuerit coronata XV. Quomodo dominus Johannes quartus Pra- gensis episcopus XXVII, fuit in episcopum elec- tus et consecratus . . XVI. De morte incliti regis Wencezslai XVII. Quomodo iuvenis Wencezslaus patri successit in regno et quomodo fuit occisus XVIII. Quomodo Rudolphus,") dux Austrie, filius Al- berti, regis Romanorum, electus fuit") in regem Boe- morum et de eius morte . XVIII. Quomodo Henricus, dux Karinthie, in Boemiam sit reversus, et quomodo regnaverit XX. Quomodo Elizabeth, filia regis Wencezslai, vocata fuerit ad presenciam regis Romano- rum . o e s. e nS n. nS n n S XXI. Quomodo imperator filio suo in Spira et vir- gini Elizabeth solempniter peregerit festum nup- ciarum . . XXII. De cireumstanciis missionis in Boemiam Johannis primogeniti imperatoris . XXIII. Quomodo Johannes, filius imperatoris, cum exer- citu valido Boemiam intraverit et Pragam expugna- verit . . . XXIIII. Quomodo rex Johannes pacem in regno Boemie ordinaverit et coronatus fuerit . XXV. Quomodo rex Johannes Morauiam intrave- rit ipsamque pacificavit XXVI. Quomodo rex Johannes in Nuereberch *) curiam celebravit . . . XXVII. Quomodo idem 9 cum exercitu magno in Vnga- riam processit . . . XXVII. Quomodo idem ") ex induetu baronum terre iussit Theutonicos multos exire") de regno XXVIIII. : Unde gloriosissime princeps et inclite vestra virtus magnifica et laudabilis fama ad utilitatem aliorum se diffundit et sic presens opus utile non solum in regno vestro Boemie, sed in aliis partibus mundi erit acceptum et fructuosum. *) Incipiunt — tractatus nemá 2. — *) Wenczeslay mon. et de occasu sive morte eiusdem 2. — ») nemá 2. — *) Gnesu 2. — ") Quom. dux Austrie Rud. 2. — *) electus fuit nemá 2. — *) Nemberk 2. — ") rex Johannes 2. — ") exire de terra sive regno 2. 

Strana 349
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Quomodo idem cum suo patruo, archiepiscopo Treuerensi, adversus Fridericum,*) ducem Austrie, pugnaverunt . . . . . . XXX. De vocacione ad curiam Romanam venera- bilis domini Johannis IIII, Pragensis episcopi XXVII, et de eius actibus gloriosis ") XXXI. Capitulum ') I. De actibus Wencezslai*) monoculi et de eius occasu. Quoniam status et mores et actus in prima parte cronice Pragensis ducum et principum et dominorum regni Boemie descripti sunt suffi- cienter, nunc vero in secunda parte predicte cronice Pragensis serenissimorum principum et dominorum regis Wencezslai monoculi et filii sui, dominorum episcoporum et aliorum nobilium virorum regni Boemie secundum *) mandatum et informacionem vestram o pater vencrande Scriptis studiosius cupio commendare. Qui qui- dem rex Wencezslaus mira sollicitudine et fre- quencia in venacionum exerciciis delectabatur. Quadam die eo in nemore feram insequente ramo arboris in ocula graviter fuit offensus, quem medici et") cirurgici curare volentes ipsum le- sum oculum recuperacionis causa inciderunt, quapropter rex in eodem oculo virtute visiva fuit privatus.*) Idem quoque rex habuit duos heredes, videlicet Wladislaum et Przsemysl. Wla- dislao, seniori suo filio, contulit Morauie mar- chionatum, quem cum pro tempore gubernasset, non post multum temporis spacium solvit debi- tum nature. Post cuius decessum filio iuniori predicto prefatum contulit marchionatum, qui quidem immemor") preceptorum Dci et usus con- silio pravorum, patri suo, regi memorato, cepit esse inobediens et contrarius totoque conatu rebellare, quem de regno Boemie expulit et eie- cit cum auxilio baronum et nobilium, qui sibi adherebant. 349 Qui transivit ad marchionem Misnensem con- silium et auxilium ab ipso petiturus. Qui sibi in auxilium dedit copiosam multitudinem armatorum, et reversus in Boemiam cum filio suo circa Pontem civitatem prelium commisit et ipsum cum suis de- vicit, et quia de bello effugerat, non fuit captivitati mancipatus. Videns se patri resistere non posse, hu- militer se gracie paterne subdidit et submisit, et sic per barones sunt reducti ad concordie unitatem, quem pater racione correccionis in castro Zwiekow **) posuit, ut penitenciam ageret de excessibus pretaxa- tis. Et idem rex Wencezslaus pecunias et the- saurum ^) non dilexit, unde aurum et argentum pro nihilo reputabat. Nam cum aurifodine in Gylowy tunc temporis vigerent et bene pro- venirent, quidam ibidem cultor et fossor auri cognomine*) Sloiger unam massam auri, bene X marcas ponderantem regi obtulit et presentavit, quam cubicularii recipientes ad lectum domini regis posuerunt. In quo rex plures noctes in- sompnes f) duxit; tandem *) ait suis cubiculariis, quid est hic, quod ego tribus noctibus oculos claudere non potui nec dormire, forte aliqua sortilegia sunt hic posita, aut facte sunt incan- taciones ad sompnum meum impedienduimn? Et lectum suum iussit moveri. in quo aliud non est inventum nisi massa auri predicta. Qua visa rex ait: ecce iste thesaurus pessimus me in sompno inpedivit et occasio fuit vigiliarum; re- cipite et cito ipsum a me alienate. Et ipsi cu- bicularii recipientes " cum aliis familiaribus re- gis inter se diviserunt. Unde propter hoc et alia apparet, ipsum regem non fuisse avarum nec curasse pecunias. Cui eciam pulsus campauaruin fuit contrarius ipsumque nimium abhorcbat; nam cum Pragensem aut aliam civitatem fuit ingressus, nullus presumpsit pulsare, quamdiu niansit in civitate. Tunc?) temporis Fridericus imperator volens cum suis principibus habere colloquium et curiam celebrare literatorie eis mandando, ut omni dilacione ') Kapitoly jsou pozdější rukou v ruk. 1 obyčejně po straně připsány dle seznamu kapitol výše předcházejícího, vruk. 2 naznačení jejich není. Nápisy kapitol jsou v obou rukopisech červeně psané. — *) Srovnej Rým. kron. če- skou, Prameny dějin č. III, 170. — %) Srovnej Rým. kron. č. Dal., Prameny děj. č. 11, 174—177. *) Fridricum 2. — 7) nemá 2. — ") regis Wenczeslay 2. — *) Slov secundum a2 venerande nemá 2. — *) et ci- rurgici nemá 2. — *) inmemor 2. má 1. — *) qui 2 — ") nemá 2. — ©) Zwyckow 2. — *) thesauros el pecunias 2. — °) cogn. Sl. netnà 2. — f) ne- 

Strana 350
350 proculmota ad ipsum convenirent, specialiter ad re- gem Boemie literas dirigendo. Cum autem illuc per- venisset, imperator conabatur, ut sibi castra et ci- vitates quasdam resignaret, gui racionabiliter pre- habito consilio cum suis hoc facere recusavit. Sed cum egressi fuissent de curia imperatoris abbas de Wlda tangens leviter humerum regis ait ad eum: Si ego essem vicinus tuus, vellem compescere ) te et obedientem imperio efficere, regulum humilem de te faciendo. Unus autem ex militibus regis nomine Hogerius*) dedit predicto abbati alapam et ait ei: Monache non habuisti bonum pedagogum, qui te docuisset reges et maiores te honorare. Tunc cum!) magno rubore abbas cum suis recessit. Propter hoc igitur et alias causas imperator voluit regem et pre- fatum militem detinere. Hoc intelligens rex iussit suis, ut armate se ad iter prepararent. Cum autem fuisset vocatus ad presencium imperatoris, Hogerius predictus involuens gladium et cultellum cum pallio regali viriliter fuit ") regem subsecutus. Imperator quoque ait ad regem: Dudum de te male cogitavi, te volens humiliare, nunc autem perducam hoc") ad effectum. Rex vero ait ad eum: Nondum domine habetis me in vinculis, nec sum impos membrorum meorum. Et mox arripiens cultellum imperatorem per supe- riorem oram vestimenti tenuit et ait: aut me?) cum meis illesum sine omni impedimento abire ad reg- num meum permittas, aut nunc per me privaberis tua vita. Imperator autem stupens ac tremens pro- misit sub iuramento facere, quod ipse vellet et op- taret. Miles quoque regis predictus stabat circa re- gem gladium tenens evaginatum. Imperator vero vo- catis suis omnibus sub obtentu gracie sue districte mandavit, ut nullus regem Boemie nec verbo nec facto molestaret, ipsum nequaquam impediendo. Rex vero pacifice in Boemiam reversus suo fideli militi Hogerio contulit sibi et heredibus?) suis Belinam castrum et civitatem. cum suis pertinenciis perpe- tuo?) possidendam hoc firmans suis privilegiis et instrumentis. Et tempore ipsius fuit episcopus Pragensis dominus Mikussius, qui de humili progenie de KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. Vgiezd") sub monte Petrino originem duxit, et quemadmodum rex pecuniam odio habebat, sic episcopus aurum precipue ferventer et studiose ") conquirebat et conquirendo diligebat. Quadam autem die audiverat in quibusdam aurifodinis grande granum auri ad instar magni pomi seu pugni invenisse, ") pro quo quam plures nun- cios misit, et quociens quis portam curie ape- ruit, inquirebat, utrum intrans cum dicto grano advenisset, affectans hoc magno gaudio") possi- dere, et cum sibi allatum fuit, cum magna dili- gencia id cum alio thesauro fecit conservari. Et rex Wencezslaus post multa acta et exer- cicia regalia et militaria, cum tempore autump- nali insisteret venacioni, fuit valida infirmitate gravatus et perveniens ad curiam suain") Po- czapel prope Weronam ibidem de hac vita mi- gravit. Milites ") vero quidam, qui tunc aderant, hoc celantes intestina sua omnia excipientes, ibidem in ecclesia sepelierunt, corpus vero re- gale clam ad castrum Pragense deduxerunt et ibidem sub magna custodia in turri posuerunt. Si quis vero coram rege negocia sua vellet trac- tare, illi dixerunt, quod rex medicinam sump- sisset et non valeret aliquibus negociis occupari. Et mox miserunt literas regio sigillo signatas caute ad quosdam, qui castra regalia tenebant, et ad stipendiarios, quibus rex obligaverat bona regalia, cum litem haberet cum filio suo Przse- misl, marchione in Morauia existente. Qui visis literis quasi mandatis regalibus obedientes, cum ad castrum Pragense venissent, sigillatim ad cor- pus regale eos intromittentes captivitati manci- paverunt, et sic coacti bona regalia restituerunt, et deinde pretaxatum corpus regale ad sanctum Franciscum in loco sue fundacionis in Maiori ciuitate Pragensi honorifice sepelierunt. ') te comp. 2. — *) Ogerius 2, a tak níZe. — ') nemà 2. — ") regem fuit 2. — ^) ad hoc effectum 2. — *) me tu cum 2, — *) suis hered. 2. — 3) perpetue 2. — ") Vgezd 2. — ") et studio 2. — *) inventum fuisse 2. — ") desiderio 2. — ?) suam in 2. — 7) Nobiles 2. 1253 

Strana 351
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Capitulum II. De actibus regis Przsemisl. *) Post ') obitum regis Wencezslai filius suus Przse- misl *) ei successit in regno Boemie, potens et stren- nuus, gui ab adolescencie sue tempore viriliter egit et generositatem mentis regie virtuosorum operum magnificencia undique decoravit. Et ipse regnum suum sapienter eupiens gubernare fait rei publice sedulus instaurator, leges condidit et populum suum iusticie regulis illustravit, se ipsum exemplum vi- vendi ceteris constituens et exemplar. Et regni sui incolis de pace satagens providere, urbes cepit cin- gere muris, castra munire, et baronum suorum libe- ros iussit tirocinia exercere, et hostes qualiter de- berent expugnare et ceteros actus exercere militares. Temporibus ?) quoque ipsius ecclesie Christi et monasteria in regno profecerunt, et terra fruc- tum suum faciente, in pace Deo iugiter servierunt. Et ipse ecclesias fundavit eas") sufficienter dotando et ab adversitatibus protegendo. Cum maiori quo- que diligencia monasterium, quod vocatur ad Sanc- tam Coronam ordinis Cisterciensis, quod ipse fun- daverat, sufficienter ditavit, diversimode decorando. Et ?) idem rex Przsemisl *) Margaretham, sororem Fri- derici, ducis Austrie, in matrimonio duxit et fratre suo defuncto eidem ducatus Austrie cessit. Vlricus quo- que dux Karinthie heredes post mortem non habuit successuros ) et predictum regem adiit et percepta pecunia Karinthiam, Karniolam, Marehiam et Portum Naonis post obitum suum^) sibi iure perpetuo resi- gnavit. Nobiles igitur earundem terrarum confluunt ad regem et ei obedire fideliter prestito iuramento ') promittunt. Unde Veronenses, Treuisini cum aliis opidis mari adiacentibus ipsum pro defensore fide- liter elegerunt, et sic quasi palmites suos usque ad mare extendit et dilatauit et diuersos inimicos suos tuuc temporis deuicit potenter, vtiliter triumphum obtinendo. Et quia predicta Margaretha sterilis fuit et ipsa obprobrium sterilitatis regi ascripsit, asse- 351 rens ipsum propter hoc sterilem, quia natus in die saneti Petri fuisset. Rex vero ait: Da michi unam de virginibus tuis et infra annum ex ea puerum generabo, cui regina prebuit assensum. Rex vero inter ceteras virgines familiares unam elegit, que habebat tonsuram virilem et ideo Palezierzik ) vulgariter vocabatur, et generauit ex ea primo anno filium nomine Nicolaum et postea filias plures, qui quidem filius etate adve- niente dux Opauie fuit factus. Unde ^) ex dispen- sacione sedis apostolice celebratoque divorcio, licet cum magno merore, nomine Chungundam, regis de Mazouia filiam, coniugem duxit, cum qua heredes felices generavit. Et inter ceteras virtutes, quas rex Przsemisl continebat, virtus largitatis in ipso excel- leneius fulgebat. Nam?) omnes principes et pre- latos suos, incipiendo ab archiepiscopo Salez- burgensi,") bis in anno solempniter vestiebat, ') elemosinas largissimas faciendo; de thelonio quoque, quod habebat in Danubio, multi panni nobiles et diversi fuerunt sibi in Doemiam ad- ducti, ipse vero noluit eos convertere ad pro- prios usus, sed totum clerum, qui erat in regno Boemie decentissime vestivit. Nam quicumque venit ad eum,") habens coronam et tonsuram clericalem, mox mandavit domino Gregorio de Drazicz,") nobili viro, qui erat suus dispen- sator, ut eum vestiret. Milites quoque et scuti- feros bis in anno de exquisitis vestibus vestie- bat. Rex vero Thartharorum audiens de eius probitate, magnificencia misit sibi dona regalia et valde rara asserens in literis suis, quod ipsum tamquam fratrem ") suum diligeret, volens sibi in omnibus couplacere. Rex autem ^) Przsemisl mag- nifice nuncios honoravit, dona predicto resi pre- ciosa transmittendo. Specialiter quoque castrum Pragense de fir- missimis muris, turribus et fossatis, munivit dili- genter muros quoque disponens sic et cooperiens, quod de una turri ad aliam per totum girum 1) Viz Kron. Zbrasl. kap. II, Prameny děj. č. II, str. 9. — *) Tamtéž kap. III, Pram. déj. & IV, str. 9. — 3) Dle kron. Zbrasl. kap. IV, Prameny děj. č. IV, str. 10. — *) Tamtéž kap. V, str. 11. — 5%) Viz Příběhy krále Pře- mysla Otakara II, Pram. děj. č. II, str. 333. *) Nápisu této kapituly nemá ruk. 1. — *) Przyemysl 2. — *) ipsas 2. — *) Przemysl 2, a tak obycejné niZe. — *) successores 9. — *) ipsius 2. — *) fideliter prestito fidei iuramento 2. — *) Palezyerzyk 2. — ^) Salsburg. 2. — ') ce- lebravit, vestiebat 9. — ') ipsum 2. — ”) Brazycz 2. — ^) filium 2. — *) vero 2. 

Strana 352
352 castri transitus erat sub tecto, et civitatem eciam Minorem Pragensem muris et fossatis firmando ad ipsum castrum continuavit. In quo quidem castro Pragensi habuit X castellanos sive pur- cravios, viros strennuos et famosos, quibus ita bene duxerat providendum, quod quilibet eorum circa minus poterat habere XXX armatos pro predicti castri defensione vel causa alterius im- ininentis necessitatis. Inter?) quos nobilis vir dominus Gregorius de Drazicz strennuus et fa- mosus ibi purcravius erat precipuus, cuius filius dominus Johannes IIII divina gracia disponente in Pragensem episcopum fuit sublimatus. Et isti fuerunt eciam purcravii ibidem: Mstydruh de Chlum, Onsso de Onssow, Vlricus de Krzsiwsud, Domaslus de Kworcz, qui et subcamerarius erat, Rudolphus de Sbraslauicz, Rapoto de Borczonicz, Sdislaus de Prohonicz, Vlricus frater suus, An- dreas de Riczano et' plurima castra et municio- nes in regno Boemie et alias in suo dominio construxit et firmavit. Et loquebatur manifeste, quod tot et tanta castra, municiones et comoda construere vellet, quod filii sui ea non sufficerent cooperire. Vir") fuit urbanus, constans sermoneque planus, Prudens, discretus, semper studuit fore letus, In verbis tutus, raro fuit ipse locutus Aspera, vel verba, que turpe sonant vel acerba. Raro fuit tristis, sic semper vixit in istis Mundanis rebus, quod noctibus atque diebus In Christum credit, nec ab eius laude recedit. Capitulum III. Quomodo ?) Przemisl ad apices impcratorie digni- tatis fuit vocatus et de eius regali magnificencia, virtute ") et morte. Anno*) Domini MCCLXV" rex Przsemisl magni- fieum convivium celebravit filie sue primogenite pro baptizmo, quam tres episcopi de fonte levaverunt, Pragensis, Olomucensis, Bramburgensis,") et hoc in KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. die Purcificacionis beate Marie Virginis, vocatis ad hoc festum omnibus nobilibus Boemie, Morauie et Austrie. Et ipso?) die rex coronatus venit ad pro- cessionem et missas audivit ad altare sancte Marie in ecclesia Pragensi, et biduo celebravit convivium eum omnibus predictis in castro Pragensi. Et se- quenti anno VII idus Augusti rex processit versus Bauariam cum maxima multitudine armatorum Boe- morum, Morauorum, Polonorum, Australium, Karin- thianorum, in quo itinere plurima dampna in regno Boemie fecerunt rapinis, spoliis et incendiis. Terram Bauarie intrantes multo graviora dampna intulerunt, ipsamque usque ad Ratisponam crudeliter deva- stantes, viros et mulieres plurimos concremantes. Et anno 4) Domini MCCLXXI", mense Augusto missus est Coloniensis archiepiscopus et alii cum eo plures principes ad regem Przsemisl rogantes ipsum ex parte electorum, qui habent eligere regem Roma- norum sive eligendi potestatem, quatenus dignaretur assumere apices imperatorie dignitatis, quos rex be- nigne et graciose suscipiens, honestissime tractat in- fra aliquot spacia dierum, et convocans suos barones et nobiles, etate et sapiencia fulgenciores, quid in hoe negocio esset faciendum. Et consilio prehabito camerarius regni Boemie, Andreas') nomine, ait: O rex invictissime, quis mortalium in terris tue po- test potencie equiparari? Deus in celis, tu in terris dominaris, et non est, qui resistat tue voluntati. Et incognite *) tibi sunt, ad que invitaris diversarum gencium naciones, et rerum dubius") est eventus. Sede in solio patrum tuorum, tuum regnum et po- testas per climata mundi famosius dilatatur. Rex autem hiis sermonibus acquiescens *) et recusans ad tante dignitatis fasces assurgere, remunerat nuncios muneribus magnificis in auro,") argento, gemmis preciosis, dextrariis, palefridis et aliis clenodiis di- versis, vestiens eos *) et totam familiam erorum, et *) remisit eos ad electores cum uberiori graciarum ac- cione. Venerunt et plures nuncii similia deferentes, quos rex benigne suscipiens nequaquam peticionibus eorum acquievit, sed muneribus honoratos, ^) referens graciarum acciones remisit ad electores. !) Kron. Zbrasl. knih. I kap. II, Pram. děj. c. IV, str. 9. — ?) Dle Let. č. Pram. děj. č. II, str. 299. — 3) Tam- též. — *) Viz Příběhy krále Přemysla Otakara II, Pram. děj. č. díl II, str. 326. P) Inter guos — Rziczano nemá 2. — *) Quomodo rex Prz. 2. — *) et virt. et morte 2. — *) Bamburg. 2. — *) nom. Andr. 2. — ") cognite 2. — ") dominacionis 2. — ") acquierit 2. — 7) auro et arg. 2. — *) ipsos 2. — *) nemá 2. — b) muneratos 2. 1265 1266 1271 

Strana 353
1273 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Et") sequenti anno rex Rudolphus est ad im- perium sublimatus. Et?) eodem anno pons Pragensis est confractus III idus Marcii, et fuit maxima inunadacio fluvii Multauie, ita quod extendit suos meatus usque ad ecclesiam sancti Egidii et sancti Nicolai in Foro pullorum et multa dampna fecit. Et?) prefatus rex Boemie Przsemisl quociens- cunque contraü quemlibet regum vel ducum movit aciem belli, semper cum laudabili triumpho ad pro- pria remeavit, et^) eciam in sui principatus regi- mine zelo pietatis succensus culpas suas recognoscen- tibus pius indultor, viduarum non surdus auditor, orphanorum non tardus adiutor. Tempore quadra- gesimali nocturno tempore solo servo contentus la- tenter ecclesiam ingressus et super pavimentum pro- stratus tam diu in oracionibus ^) perseverat, quoad- usque largo ymbre lacrimarum fuit madidatum, et ante solis ortum vocat officialem, cui commiserat curam pauperum, requirit, an parata haberet omnia pro pauperibus enutriendis ; erat enim mos eius omni die quadragesimali D pauperes pascere, et per do- minum Gregorium de Drazicz ^) nobilem virum, in Parasceue eosdem vestivit et alios multos vestire solebat. Lavabat eciam pedes pauperum in Cena Do- mini juxta numerum XII apostolorum, cuilibet dans solidum denariorum. "Veniens eciam ad ecclesiam Pragensem personaliter aggreditur sacerdotes indu- cens eos suis precibus, ut missas cantent pro sa- lute vivorum alias pro fidelibus animabus defunc- torum nec non et missas votivas de saneta Trini- tate, de sancto Spiritu, de beata Virgine, de pa- tronis et alias multas; ad manum *) autem cuiuslibet sacerdotis missam dicentis offerebat II aureos vel XII argenteos. Et ita largus fuit, quod non potest de facili enarrari erga principes, mediocres et pauperes, et semper multitudo *) magna nobilium et militum et armatorum ipsum sequebatur. Et ornatus regie capelle fuit de preciosissimis pannis auro textis et de purpura et bisso, et omnia utensilia capelle et mense erant ex auro puro, quedam ^) et ex argento decentissime fabricata. 353 Et anno V elecionis sue Rudolphus mi-it nun- cios ad regem Boemie petens sibi restitui terras, videlicet Stiriam, Austriam, Karinthiam, Portum Nao- nis, forum Julii, asserens ipsas ad imperium perti- nere. Ipse vero asseruit propter causas?) diversas ipsas iuste possidere. Huius rei gracia ambo reges cum exercitibus suis circa Danubium in Austria con- venerunt, ipsum vero flumen in medio eorum decur- rebat. Cumque septem ebdomadas morarentur ibi- dem, videntes personarum et victualium defectus sub juramenti interposicione convenerunt ad quandam insulam dietam Chamberch cum parva comitiva et tractatu " prehabito fedus inierunt in contractu sponsalium, videlicet ut Wencezslaus, filius regis Boemie, filiam domini Rudolphi electi accipiat in uxorem et e converso filius electi filiam regis Boemie Sibi accipiat in uxorem. Hic contractus confirmatus fuit et per utriusque principis iuramenti interposi- cionem in presencia multorum episcoporum et prin- cipum et nobilium personarum multarum. Fuerunt eciam instrumenta super eodem contractu confecta et multorum principum pro testimonio sigillis insi- gnita. Unde rex Przsemisl suorum consilio inductus sub spe uberioris gracie obtulit sibi V vexilla in signum subieccionis, sperans sibi eadem cum terris restitui incontinenti. Ipse vero consilio prehabito duo vexilla sibi restituit cum terris videlicet ^) Boemie et Morauie, ponens eum sub spe restitucionis. Et hiis peractis cum pace ad propria remearunt. Acta sunt hec anno Domini MCCLXXVI?^, ") XII kalendas Septembris. *) Eodem tempore filia regis, nomine Chungundis, ad sanctum Franciscum in claustro virginum sancte Clare precidit sibi tricas et vovit Deo virginitatem, induens griseum mantellum, ex quo rex multum turbatur et nobiles regni. Verum tamen de clau- Stro recepta, postea ibidem tradita fuit religioni cum magna solempnitate cum XII») virginibus. Que excepta fuit de monasterio per regem Wen- cezslaum, fratrem suum, et tradita fuit in ma- trimonio duci Mazouie, cum quo *) plures pueros generavit. Ipso defuncto fuit facta abbatissa ad ') Viz Let. &, Pram. déj. &. IL, str. 301. — ?) TamtéZ, — ?) Pfibéhy krále Pfemysla Otakara II, Pram. děj. &. II, 334. *) erat eciam 2. — *) in precibus 2. — *) Drazycz 2. — ') manus 2. — *) mag. mult. 2. — quadam 2. — ') div. causas ipsas se iuste 2. — ') contractu 1. — 7) scilicet 2. — " MCCLXXVIII ruk. 2; tak měl i ruk. 1, ale dvě čárky poslední jsou pftetrhnuty. — *) má býti Dec. — "») XXII ruk. 2. — *) nemá 2. 45 1216 1276 

Strana 354
1278 354 sanctum Georgium in castro Pragensi, cui mona- sterio inulta bona fecit. Rex ') vero Przsemisl propter terras prefatas ira motus congregavit maximam multitudinem bel- latorum et cum eis Austriam intravit. Rex autem Ru- dolphus hoc audiens cum maxima multitudine diver- sarum gencium transfretato Danubio venit in eius Occursum, et misit suos exploratores, qui viderunt, quod rex non curaret de adventu inimicorum et sui essent dispersi valde huc et illuc pro preda capienda. Unde repente irruit cum suis exercitibus super im- provisos et inhermes in modum semicirculi per ordi- natas acies circumeingens, et cecidit super regem et miliciam eius formido et pavor, et perterriti et stupe- facti fugierunt; unde quosdam vulneraverunt,") et quosdam occiderunt. Nobiles vero et barones capti- vitati mancipaverunt et multi in flumine vicino sunt suffocati. Rex vero Przsemisl*) eciam ibidem fuit in- teremptus. Factus est timor magnus et ingens tur- bacio per totum regnum; nam spolia multa et innu- merabiles excussiones ecclesiarum sunt perpetrate et monasteria diversorum ordinum sunt gravata, et quedam destructa, unde omnes diversis doloribus sunt afflicte. ") Incendia eciam diversa per totam Boemiam et Morauiam sunt facta. Facta") est autem discrasia “) et divisio regni Boemie juxta placitum regis Rudolphi, electi Roma- norum. Sed heu! afflictis affliccio additur, magnaque indignacio Dei extitit in Boemos et precipue in ru- renses, sicut aliquando populum Israeliticum delin- quentem punivit et afflixit. Errabant *) autem in mon- tibus et speluncis et cavernis terre, in silvis et ne- moribus se abscondentes et res suas, donec tempore hiemali nix descenderet, et non poterant inveniri loca") eorum habitavcioni oportuna, [in *) quibus pos- sent se ipsos cum rebus et pecudibus confovere] quia ab inimicis persequentibus tamquam a canibus indagatoribus per vestigia nivi impressa veluti fere silvestres inventi capiebantur et multi cruciabantur propter peeuniam obtinendam, unde rebus privati et KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. denudati in hyeme ambulabant in saccis et mattis —— sua tegentes pudibunda, torti aculeis diversarum pe- narum, et multi in fluminibus suffocati sunt, alii truci- dati, alii occisi gladio,?) alii vinculis mancipati, alii igne cremati;^) nonnulli eciam fame valida et fri- goris afflicti asperitate et variis passionibus gravati Spiritum exalabanut, et licet Rome et in aliis par- tibus mundi magna fuisset facta persecucio in chri- stianos, hic maior causa videtur extitisse. Illic ho- mines disparis cultus, quia gentiles et Sarraceni contra christianos, hic viri baptizati illos ut sic in crudelitate excedebant. Multi eciam clericorum tam secularium quam religiosorum et laycorum, qui hos- picia convenerant in munitis civitatibus, rebus sunt exspoliati, turbacionibus *') atriti, variis percussionibus afflicti, doloribus et gemitibus sunt arefacti, et in castro Pragensi plurimi propter spem pecunie sunt mortificati, et ille locus solempnis multis fedis actibus tunc erat pollutus. Capitulum IV. De malis, que post mortem regis Przsemisl acciderunt. Rege *) Przsemysl occiso rex Rudolphus Boe- miam intravit. Per aliam partem Otto, Bramburgensis marchio, cum magno exercitu eandem est ingressus, quem predictus rex ad se fecit vocari. Diversis *) consumatis tractatibus de consensu baronum Boemie tocius regni eidem gubernacula commendavit et Sa- xones ”) cum principe suo, recipientes se in municio- nibus, tutelam regni assumpserunt. Wencezslaus vero filius regis predicto domino Gregorio de Drazicze *) fuit commendatus; tandem marchio pu- erum de manibus ipsius accipiens ipsum in castro Bezdiez?) pro tempore collocavit, et ibi ab extranea gente multa sustinuit adversa, et postea septennis puer in Saxoniam ducitur, ubi diversas molestias cum defectibus sustinuit et erumpnas, quas tulit hu- militer et pacienter. ') TamtéZ, Pram. déj. &. IL, str. 330—332, ale od Franti&ka velmi stručně podáno. — ?) TamtéZ strana 338. — ?) Vypravování o zlých létech po smrti Otakara II, Pram. děj. č. II, str. 350. — *) Dle Petra Zitnvského kron. Zbrasl. kap. IX, Pram. děj. č. IV, str. 15. ") vulneravit — occidit 2. — *) ibidem Przs. eciam fuit occ. 2. — *) afflicti 2. — ") discrasio et amissio 2. — ") nemá 2. — *) Doplnéno z Vypravování o zlých letech po smrti krále Přemysla Otakara II (Pram. d. č. II, str. 350), poněvadž bez tohoto doplňku smyslu není žádného. — *) gladio occisi 2. — *) cremati 9. — *') tribulacionibus 2. — *) Diversisque 2. — >) Soxones 1. — °) Drazycz 2. — “) Besdyess 2. 

Strana 355
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Incole !) vero regni Boemie rebelles Saxonibus esse ceperunt, unde gens genti mollitur insidias, to- tague terra subiecta periculis per incendium destrui- tur et rapinas. Latrocinia plerumque frequentantur et spolia et in brevi tota terra facta est deserta, divites capiuntur et pauperes occiduntur, juvenes et virgines, senes cum iunioribus miserabiliter oppri- muntur, “) et fame urgente tanta pestilencia preva- luit in terra, quod homines variis herbarum gene- ribus vescebantur et veluti pecudes moriebantur et f) quidam cadavera cruda more canum devorabant; et quedam mulier oppressa nimia fame puerum suum comedere non formidavit, et in aspectu filiorum fame pereunt parentes. Ex fetore quoque cadaverum aer infieitur et multi propter hoc suffocabantur; eccle- sie*) et monasteria maximos et varios defectus pa- ciebantur; cimiteria deficiunt pro sepultura et") ma- xime fovee fodiuntur, in quas defunctorum corpora proiciebantur. Prostrati *) subito veluti pecudes moriuntur. Maxima pars gentis Materiam flendi parat genus hoc moriendi, Quo moriens comedit, et qui se vivere credit, Ex ista gente moritur comedeudo repente. moritur cito pane carentis, Capitulum V. Quomodo rex Wencezslaus ad regnum fuit revocatus et de pluribus eius actibus. Clemencia ?) divina favente regni Boemie nobiles regem suum remitti a marchione Bramburgensi cum debita reverencia pecierunt; propter dampna vero, que ipse sustinuit, quedam civitates sibi oblate') fuerunt et castra in V milibus marcarum. Et sic puer ductus est!) in Boemiam et leticia magna fit in populo universo. Qui^*) quidem a puericie sue ?) tempore in se habuit timorem Domiui, sanctis debi- tum offerens honorem, eorum reliquias magno studio congregavit et auro et argento gemmisque preciosis decoravit, in promissis se constanter tenuit et ava- 355 ricie vicium sibi nunquam") permisit dominnri, et sic transiit de virtute in virtutem, et tempore toni- trui et fulgoris sub reliqniis sanctorum se abscon- debat *) et eorum semper adiutorium requirebat. Per duorum quoque annorum spacium corpus suum veste cilicina castigavit, et hoc fecisset ulterius, si non fuisset redargutus. Verum tamen ieiuniis et oracio- nibus carnem suam macerans, inimicorum ?) a se latenter insidias propulsavit, sacerdotibus exhibuit honorem. Religiosos quoslibet iuxta suorum meri- torum qualitatem honoravit et aliis operibus adhesit virtuosis. Mater?) vero eius?) per quemdam baro- nem, nomine Zauissium, decepta, stando in Morauia filium ex eo") generavit. Hic, Johannes nomine, se- culum ") renuncians, in ordine Cruciferorum Christo militavit. Sed puer Wencezslaus materno affectu superatus, ipsam ad propria revocavit. Ipsa quoque ad filium pro dicto Zauissio intercessit, qui") eius preces exaudivit et curam de curia domine regine *) totaliter assumpsit et familiares suos in singulis offi- ciis subrogavit et de consensu matris regem in magna custodia coartavit, el nullus de factis suis finale responsum habere potuit, nisi Zauissii patro- cinio fuisset adiutus. Rege tacente ipse loquitur et tocius regni solus pertractans negocia plus rege fre- quenter timetur, solus disponit omnia,") sibi soli obediunt universa, et solus officia regni disponit, et amici eius magnas ipsolencias facere ceperunt de ipso presumentes, hos conturbando et illos subpedi- tando. Sed?) quia Wencezslaus, heres regui Boemie, Guta quoque, filia regis Rudolphi, nondum erant apti connubiis, iste de loco, ubi convenerant, cum matre rediit ad propria, illa cum patre mansit usque ad tempus etatis delicacius educanda. Sed XV anno etatis regis sponsa ipsius ad regnum invitatur, et ipsa terram videns desolatam vehementer expavit et pauperes est consolata et sponsus et sponsa sunt causa gaudii generalis. Supradictus?) quoque Zauis- sius clamdestine fuit persecutus et propter ip:um ?) Tamtéž kap. XI a XII str. 16—18. — ?) První dva ver&e z kroniky Petra Zbraslavského, Pram. déj. é. IV, str. 17, druhý sloupec, ostatní tfi na str. 18 tamZe. — ?) TamtéZ k«p XIV, str, 20. — +) Tamtéž kap. XV, str. 21 a 92. — 5) TamtéZ kap. XVI a XVII, str. 22 a 23. — 6) Tamtéž kap. XVIII, str. 24 a 25. — ?) Tamtéž kap. XIX, str. 25—27; vytah Franti&küv jest dosti nesprávny. — *) TamtéZ kap. XXI a XXII, str. 27—29 *) nemá 2. — *) et commune cad. 2. — *) et eccl. et mon. 2. — b) et sic max. 2. — !) obligate 2. — !) est duc- tus 2. — ") nemá 2. — *) nunq. dom. perm. 2. — *) abscondit 2. — ») inimic lat. insid. a se viril. prop. 2 — *) ipsius 2. — ") ea 2. — *) seculo 2. — ') nesprávné podáno. — ") omnia — disponit nemá 2. 45* 1288 

Strana 356
1286 1287 1290 356 et alias causas rapine et spolia in terra freguen- tantur. In!) magna angustia igitur cor regis *) extitit, dum ex parte una Zauissii ") fraudulenciam cognovit") et experimento didicit, ex alia vero parte quorum- dam nobilium suorum insolencias audit. Hoc rex caute dissimulans cum Zauissio exercitu") coadunato in Morauia multos latrunculos et malefactores occi- derunt et sic ibi castra impiorum contrivit et con- venticula reproborum dissipavit. Et?) XVI auno etatis regis regina puerum peperit et ipsum Przse- misl| nominavit, qui eodem") anno de hoc mundo migravit. Prefatus?) vero Zauissius sororem regis Vngarie matrimonio duxit, et sic rex in maxima permansit anxietate, quem in castro Pragensi in brevi cum suis fidelibus ecaptivavit, qui cum magno labore longo tempore tentus a fratre regis Nicolao duce ante quoddam castrum regale Hluboky, figens tentoria, quod cum rennueret resignare Zauissium in suburbio mandavit decolare et ipsi^) quemdam no- bilem nomine Czenkonem eciam decolaverunt. Et quia *) ipsum et propter alios regis adversarios rex Vngarie et dux Wratislauie dictum regem de- bellare voluerunt, mira divine ulcionis ruina fuit sub- secuta, nam infra unius mensis spacium rex Vngarie gladio corruit trucidatus. Dux Wratislauie veneno periit interemptus, et quidam mali ad cor redientes à rege veniam obtinuerunt, O5) rex atrite iam iam circumspice, si te Quis queat eripere, vel ab istorum removere Fraudibus, hune quere, sed et inventum reverere, Vt tibi solamen dignetur sive iuvamen Ad presens ferre, quod cuncta gravamina terre Fortis compescas, et ab eius fraude quiescas, Qui te turbare vult, aut forsan trucidare. Cor gere tranquillum, mentemque transfer ad illum, Ut te non spernat regem, qui cuncta gubernat. Nec cessare piam velis inplorare Mariam, Ut te turbatum faciat cito letificatum. KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. Capitulum VI. Quomodo rex Wencezslaus Boemie ipsum regnum ab imperatore in feodo accepit, et quomodo se ipsum rexit. Anno *) Dominice incarnacionis MCOXC?, ipse est aunus Wencezslai, regis Boemie, XXI", Rudolphus Romanorum generum suum regem Boemie voluit videre, qui ad ipsum venit cum regina in Egram, quam pro dotalicio filie sue obligaverat regi impe- rator. Et fit magnum gaudium de eorum mutua vi- sione et varia ostentantur solacia deduccionis. Et in medio letancium rex Boemie regio cultu decoratus prodiit et ut regnum sibi iure feodali Romanorum rex?) conferat cum reverencia postulavit. Ipse vero graciose hoc fecit et vexillorum adaptatis insigniis leta facie lege perpetua confirmavit. Tandem peraetis diebus convivii socer generum ad se vocans, pre- sente filia ipsum regulam vivendi docuit et multa salutaria documenta informavit, quomodo ad Deum et ad homines deberet se habere et iusticiam et ce- teras virtutes iugiter fovere et omnia mala fugere et bonis operibus adherere. Reversusque?) rex in regnum, dominum Arnoldum, Bramburgensem epi- scopum, ad se vocavit et juxta suum consilium statum regni ordinavit. Rex 5) quoque in cunctis agendis Deo studuit conplacere et divine legis verba et sacre scripture cum summa diligencia consuevit auscultare, quatenus ex frequencia sacre leccionis proficeret in actibus bonis et temporalium cogitacionum impetum motusque illicitos refrenaret et manuum innocenciam conservaret cum mundicia cordis. Et tantam graciam ei contulerat virtus diuina, quod licet elementa lite- rarum non nosceret, omnia tamen et singula, que de divina pagina vel de aliis facultatibus audire conti- gerat eum, ceteris sanius intellexit iugi memorie com- mendando, et congrue protulit suam latinitatem alios errantes in litteratura corrigendo. Ex ^) naturali in- dustria racionabiliter contulit cum magistris diver- sarum facultatum eis varias questiones opponendo: cum theologis de historiis, de iuribus, de casibus et ‘) Tamteż kap. XXII, str. 29 a 30. — ?) Tamtéž kap. téZ kap. XXVI, str. 33. — 5) Tamtéž kap. XXII, str. 29. — str. 38. — *) Tamtóż kap. XXXII, str. 39 a 40. *) regine existit 2. — 7) Zauissi 1. — *) cognovit et XXIII, str. 30. — ?) Tamtéž k. XXIV, str. 31. — *) Tam- 6) Tamtóż kap. XXVIII, str. 35. — 7) Tamtéž kap. XXXI, nemá 2. — *) exerc. ordinato et coadunato 2. — *) hoc anno de hoc seculo migr. 2. — *) et ipse 2. — *) rex ut conf. 2. — *) Et ex natur. 2. 1290 

Strana 357
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. — cum phisicis disseruit de antidotis morborum, et no- 1290 tariis perfecte!) tribuit materiam literarum scriben- darum. Et!) assidue circa se habuit confessorem, quo- niam pecandi occasio evidenter tollitur, quando con- fessoris intuitu perpetrato scelere in mente hominis erubescencia renovatur, et tanto quisque plus in actibus proficit virtuosis, quanto plures maculas cri- minum lavacro confessoris frequencius abluit et abs- tergit, Horas quoque beate Virginis cottidie cum summa diligencia decantavit, missam cum nota de presenti die integraliter studuit audire, qua durante tres vel quatuor missas votivas sibi legi per ordinem procuravit, Communia Dei et sanctorum officia corde- tenus didicit missas audiendo. Alloquentibus eum nunquam vel raro voluit respondere, sed flexo po- plite et erectis sursum non tantum oculis quam eciam manibus Deum devote consuevit exorare, nam sepe oracionis virtus perditur, dum terrenarum cogi- tacionum mens strepitu detinetur, et sine omni*) accidia aliquando XVI, aliquando XX vel plures missas audire consuevit") die una et post offertorium ad quamlibet missam obtulit unum grossum manum ') sacerdotis osculando. Hic rex audivit multas missas, quia scivit, Quod mala commissa mox abluit hostia missa Obsequio cleri; studeas ergo revereri Servos altaris, ne morte mala moriaris. Horas cottidie rex decantare Marie Virginis attente consuevit, ut ipsa repente Tempore mortis ei tribuat sedem requiei. Capitulum VII. Quomodo iterum") Wencezslaus, rex Boemie, regem Romanorum visitaverit et de circumstan- ciis eius. Erat autem regi") Romanorum filius nomine Rudolphus, dux Austrie et Sueuie, cui Agnes, regis germana, quondam nupserat, ipsum rex invitavit in Boemiam et?) dux cum rege sic pluribus in 357 solacio mansit diebus et in vigilia Ascensionis Domini eodem anno de hac vita decessit et in eccle- sia Pragensi sepelitur et obsequie solempniter per- aguotur. Et hiis temporibus cives quidam Pragenses no- bilem virum Zbislaum, cognomine Leporem, propter quasdam molestias occiderunt. Mortuo?) quoque duce Crakouie maiores natu regem Wencezslaum pro domino elegerunt; ipse vero tunc ad eos personaliter venire non potuit quibus- dam causis ") occupatus, sed dominum Thobiam, Pra- gensem episcopum, cum multitudine militum Cra- kouiam destinavit, ut se nomine suo inromitteret de terra. Eodem?) anno rex Romanorum moritur et in Spirensi civitate sepelitur. Quo audito rex cum re- gina in gemitu vehementi fuerunt, exequiasque") magnas et eleemosinas largas fecerunt studiose. Et ?) eodem anno igne familiari consumitur tota civitas Pragensis et civitas Akaron ^) capitur a Sarra- cenis; et hoc factum est propter dissensionem Cruci- ferorum, que multa mala operatur. Et 5) eodem tempore rex, ubi fuerat curia sue venacionis, Zbraslaw P) nomine, monasterium ordinis Cisterciensis fundavit et Aulam Regiam appellavit, et quia dominus Thobias episcopus asseruit, dictam curiam esse Pragensis ecclesie, unde rex alias heredi- tates dicte eeclesie assignavit, juxta nobilium terre estimacionem, et abbate cum fratribus intronizatis anno Domini MCCXCII, ipse est annus regis XXII, in dominica Misericordia Domini, que tune fuit XII kalendas Magii,*) a domino Thobia, episcopo Pra- gensi, locus ibidem consecratur. Et rex convocatis abbate cum fratribus CD redditus cum XXIIII araturis et sufficiencia nemorum Deo et") beate Virgini coram suis nobilibus obtulit ex regia liberalitate instrumentis regalibus roborando, et XII fratribus et eorum abbati predicta devocius assig- navit. Sed nunc ipsorum laudabilis numerus est excellenter multiplicatus et monasterium ipso- rum ^) miro et efficaci opere construitur et di- versimode decoratur. Et*) predictis fratribus rex marcarum !) Tamtéž kap. XXXIII, str. 40 a 41. — ?) Tamtéž kap. XXXIV, str. 43. — ?) TamtéZ kap. XXXV, str. 41. — *) Tamtéž k. XXXV, str. 44 a 46. — *) Tamtéž k. XXXV, str. 45. — *) TamtéZ kap. XXXVII, str. 46—52. — 7) Tam- též k. XLIV, str. 54 a 55, ‘) nemá 2. — *) omnia 2. — *) consueverat 2. —!) et man. 2. — *) nemà 2. — ') regis Rom. 2. — ") causis et factis 2. — *) que nemá 2. — ?) nemá 2. — *) Zbraslaus 2. — ?) Maii 2. — ") nemá 2. — *) nema 2. 1290 1291 1292 

Strana 358
1292 358 dedit crucem auream cum gemmis preciosis ornatam, quam pro mille et CD marcis argenti comparaverat, et multas monstrancias ex auro et argento cum reli- quiis sanctorum et ornatum multiplicem ecclesiasti- cum preciosum cum multis calicibus argenteis, CC quo- que marcas argenti obtulit pro libris comparandis, et patribus ordinis misit dona multa et preciosa, ut fundacio sua approbaretur, et ut ordinis ei conferrent fraternitatem, quod factum est cum graciarum accione, et pro salute eius creatori omnium preces fundunt Dicentes: Christe fac rex pius vivat iste Letus et illesus, exaltetur quasi Cresus Divieiis, vite fac hunc consumere rite Cursum presentis, furor hostis eum vehementis Nunquam turbare Ipsum digneris, Et tibi sint grata Protege, defendas In facie Christi, valeat, sed magnificare qui corda fidelia") queris, sua munera Virgo beata, hunc et sibi cuncta rependas, quem virgo manens peperisti. Capitulum VIII. Quomodo rex Crakouiam iverit") cum exercitu magno et quomodo precinctus fuit gladio mi- litari. Ad regem !) nuncii veniunt, qui ducatum Cra- kouie, de quo se noviter intromiserat, non tam cir- eumsedencium principum quam incolarum nobilium insidiis incessanter vastari lingua et literis narrave- runt. Rex igitur domino Ottoni, marchioni de Bram- burch,") literas dirigit et, ut sibi in auxilium ve- niat, postulat cum instancia et requirit. Ipse vero armatorum multitudinem congregat indilate et regi jin auxilium propria in persona venit, cui rex magna munera largitur. Et Opuliensis, Ratiboriensis, Butu- nensis, *) Thessinensis, quatuor uterini fratres, ad regem venerunt, qui ducatus suos ab ipso in feodo suscipientes suis imperiis amodo voluntarie parere promittunt. Et cum venisset Crakouiam ab universis eiusdem ducatus nobilibus cum ingenti leticia fuit susceptus; consiliis autem ?) pacis ibidem pertracta- KRONIKA FRANTIÉKA PRAZSKÉHO. tis ulterius proposuit proficisci. Et mox quadrigis adaptatis et equitibus in Zyradiam venit; ubi*) ten- toria sua figens in die sancti Wencezslai potenter ipsum opidum expugnavit, turbatores quoque pacis, videlicet Loketkonem ") cum fratre suo, captivitatis sue legibus mancipavit, et reversus est ad propria cum victorie palma. In?) illo quoque tempore, quo Rudolphus, Ro- manorum rex, Gutam, filiam suam, regi tradidit pro consorte, ipse ducatum Austrie a Morauie metis usque ad margines Danubii eidem dotalicii nomine assignavit. Albertus vero,") eiusdem regis filius, quem pater in Austria locaverat pro cepitaneo et tutore, ipsam partem Austrie sujs usibus potenter applica- vit, quapropter controversie occasio oritur inter ipsos. Regina vero Guta, cum esset circumspecta, maritum vive vocis oraculo fratrem vero suum scriptis et nun- ciis ad concordiam cum summa diligencia invitavit. Ipsa quippe intercedente dies placitandi de parcium statuitur voluntate, quod ^) circa Znoymam in metis terrarum unusquisque veniat et XX personas tantum secum ducat ad locum. Dux vero, dum ad campos venire debuit cum paucis, immemor promissorum in- numeram multitudinem armatorum secum duxit et sic terruit regem, ipsum quoque universis suis bene- placitis annuere verborum inportunitate ^) conpulit et coegit. Rex vero*) de ignominia sibi illata do- luit vehementer et ex illa hora profectum sui sororii impedivit. Nam defuncto patre*) ipsius licet electo- res propter eius instanciam vota eorum in ipsum direxissent et assignato eleccionis tempore anuo Do- mini MCCXCIT? in mense Maio electores cum prin- cipibus Almanie in Frankenwyrde S) convenerunt. Rex vero quia unus de electoribus fuit et personaliter interesse non potuit, eum per legatos suos impedivit, et comitem de Nasau, nomine Adolphum, pro rege Romanorum elegerunt. Quo facto dux Austrie spe sua frustratus ad suam terram revertitur et ut co- ronam imperii adipisci valeat, mente sedula medita- tur; maluit") namque vitam perdere quam de pro- missis sibi factis ab electoribus cum tanta ignominia resilire. !) Kron. Zbrasl. kap. XLIII, str. 53 a 54. — ?) Tamtéž kap. XLV, str. 55 a 56. '*) fidelium. 2. — ") ivit 2. — ") Branburch 2. — *) nemá 2. — 7) nemá 2. — *) ubi figens tentoria iu 2. — *) Lokotkonem 2. — *) nemá 2. — *) quo 2. — *) inportunitatem 2. — *) igitur 2. — *) patris 2. — *) Frankfurth 2. — *) maluitque namque 2. 1292 1292 

Strana 359
1296 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Qui ') quidem ") rex Adolphus vacante marchio- natu Misnense de eodem maiorem partem potenter suis legibus subiugauit. Et idem rex regem Wence- zslaum, ut ad eum veniret, deprecatur, qui cum in- genti solempnitate cirea Grunhaym in nemoribus ip- sum visitavit, et variis inter se consumatis tractati- bus decenter perpetuo duraturam amiciciam pariter pepigerunt fedusque contractum heredum suorum ma- trimonio firmaverunt. Ruperto namque regis Roma- norum filio Agnes regis filia ibidem traditur et sic principum colloquium fine commendabili terminatur. Rex vero Rupertum, generum suum, a se discedere non permisit et in vigilia sancti Laurencii matri- monium modo, quo inter pueros fieri potuit, con- sumatur. Sic consumantur iuvenum sponsalia festa Ac consolantur populi precordia mesta, Sed quia durare nequeunt presencia, quare Mox Agnes moritur et in ecclesia sepelitur Aule Regalis. Perit hinc connexio talis, Quam contraxerunt reges simul et pepigerunt. Capitulum IX. Quomodo dux Austrie regi fuit reconciliatus. Albertus,?) dux Austrie, cepit gentem Sueuicam fovere et multiplicare, indigenas quoque opprimere suamque gentem exaltare. Hoc tolerare nequiverunt ') et occasionem evadendi ducem et gentem diligenter quesierunt; unde nuncios ad regem dirigunt, ipsum pro domino eligentes, et si potenter ad eos veniret, totam Austriam sue dicioni subdituros se promittunt. Rex autem annuit et consensit eorum legacioni et se venturum in Austriam in brevi cum exercitu pro- mittit. Regina anxia fuit pro sui fratris destitucione, unde nuncios ad eum mittit, ut se culpabilem pro- fitendo fiducialiter committeret se gracie regali. Qui cum paucis veniens, regis pedibus se prosternens ve- niam àb ipso postulauit subdens se sue gracie et suum ducatum. Rex autem ipsius non distulit mise- reri, sed humi prostratum benignus elevaus onnia pe- tenti condonavit. 359 Eodem tempore magister Allexius inter regem et Romanos amiciciam procuravit; nam inter Gutam filiam regis, que adhuc fuit in annis infancie, et inter filium domini Gentilis Romani senatoris infantem similiter ex parte altera matrimonium ordinavit, et ille nexus amicicie dissolvitur per mortem puelle. Et*) hoc dictus Allexius dolose egit, maxime prop- ter suam utilitatem, et contra regem procuravit, quod dux Calisiensis per sedem apostolicam in regem fuit coronatus, qui quidem paulo post a suis occiditur. Rex autem Wencezslaus in regem Polonie cum so- lempuitate maxima coronatur, predictus autem magi- ster Allexius a famulo suo in via est interemptus. Et?) illo tempore rex vocaverat magistrum Go- czium utriusque iuris" tam canonici quam civilis ydoneum professorem, volens instaurare scriptas le- ges in suo regno. Quidam autem nobiles hiis auditis non modicum doluerunt, ne vigor scripti iuris in- valesceret et?) ne utilitas aliquorum in iudiciis de- periret, unde rex propter eos distulit facere suum inceptum. Et ipse?) eciam generale studium Prage decre- verat instaurare, et sui sibi iterum disuaserunt, et hii non intendebant paci principaliter consulere, sed pocius clericalis dignitatis profectibus contraire. Consilium tale studium revocat generale, Unde statum cleri rex proposuit revereri. Miror, quod mille plagas non percipit ille, Quem cuncti nostis cleri tam publicus hostis, Qui studii flores et cleri tollit honores. Quoddam notabile de Celestino papa. Anno") Domini MCCXCV? sanctus Celestinus papa maxime humilitatis ipsum impellente gracia anno primo sedis sue in Neapoli civitate apostolice dignitatis apicem voluntarie resignavit. Hic quidem antea Petrus de Marrone dictus fuerat sub regulari degens habitu monasticam vitam et heremiticam ") diu duxerat, sic ut celibis vite sanctimonia istum virum celestem dignum Celestini nomine non imme- rito faciebat. Et licet ex isto sanctissimo quam sanis- simo capite se feliciora membra universalis ecclesie reputarent, ipsa tamen humilitas, que alta nescit ') Tamtéž kap. XLVII, str. 57. — ?) Tamtéž kap. XLVIII, str. 58. — 9% Tamtéž kap. XLIX, str. 59 a 60. — 4) Tamtéž kap. LI, str. 61. — 5) Tamtéž kap LI, str. 62 a 63. — 5) TamtéZ knp. LIV, str. 61. M) Ouidguid rex 2. — ') nequierunt 2. — *) Ex 2. — !) viris 2. — ") heremitam 2. 1293 ! 1294 

Strana 360
1294 360 sapere, sed timere, pastorem pervigilem quasi pro servo docuit se habere. Deus tamen, cui accepta sunt vota humilium, suum, qui se ipsum contempsit, clarificare dignatus est famulum in miraculorum ope- ribus et signorum. Quadam namque vice, cum post resignacionem sedis apostolice ad quoddam castrum duceretur, mulier quedam infantulum ab utero ma- tris sue claudum viro Dei in itinere obtulit ad bene- dicendum, et prece prelatorum tunc presencium in- clinatus manu sua edidit^) crucis signum et mox membra pueri sunt distracta et totaliter fuit sanatus. Et in vigilia Assumpcionis beate Virginis in ipsa nocte sacra successor suus, dominus Boni- facius VIII, qui erat in secundo comodo sibi contiguus et vicinus, audivit eum cantantem mis- sam defunctorum, videlicet: Si enim credimus, quod Iesus mortuus est et resurrexit. Et canto- res erant super morem humanum dulciter et suaviter cantantes, qui per quandam rimam ") introspexit, neminem vidit nisi solum sanctum Celestinum circa altare decenter ornatum. Inter- rogatus vero a domino Bonifacio, cur cantaret missam de nocte, cum hoc solum sit licitum nisi in Natiuitate Christi, et cur cantaretur missa defunctorum in tali solempnitate, ipse vero re- spondit: quia sic Deo placuit et sic habere vo- luit, ideo hoc est factum. Et ipse !) canonizatus est per dominum Clementem papam V anno Domini MCCCXIIP et sanctorum kathalogo annotatus. Et Bonifacius VIIL qui sibi successit, fuit utriusque iuris sciencia preditus ac in omni tempo- rali negocio valde bene eruditus, qui prius vocatus proprio nomine Denedictus. Hic domino Celestino sub pretextu pie ammonicionis consuluit et suggessit, ut de papatu cederet, quia spem de eodem habebat. Timens vero Bonifacius, quod vivente Celestino ali- quod posset scisma in ecclesia suboriri, ei in quo- dam castro iussit fieri habitaculum, ibique ipsum usque ad ipsius obitum fecit cautissime custodiri. Iste Bonifacius vir magnanimus sextum librum edi- dit decretalium, annum quoque centesimum fore in- stituit iubileum, ipse quoque Romanos dictos de Co- lumpna dampnavit et per hoc humiliavit et contra KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Philippum, regem Francie, graviter cepit procedere; unde factum est, guod anno eodem, guo et mor- tuus fuit Bonifacius papa, per eosdem Columpnen- ses et per marssaleum regis Francie in Annania, sua scilicet natali civitate, in domo clauditur, capi- tur et usque ad diem tercium fugatis ab eo suis omnibus custoditur. Anno Domini MCCXCV1° quedam monstruosa fuerunt, videlicet, quod duo pape conconditer vixe- runt, duo eciam reges in Almania pro imperio cer- taverunt; nam Fridericus, dux Austrie, a quibus- dam electoribus Imperii electus contra Adolphum, regem Romanorum comitem de Nasau, valide sur- rexit ipsumque occidit in bello campestri et pro eo regnavit. Eodem ?) anno quidam crudelis homo, nescio quo zelo impellente ductus, congregatis multis satel- litibus in diversis civitatibus, multa milia Judeorum interfecit, qui autem ad castra vel ad municiones confugerant, hos fumus et ignis consumpsit. Irruit tune timor super Judeos in aliis terris constitutos. Et rex Wenucezslaus in suo regno omnes Judeos detinuit, et ab eis recepit pecuniam infinitam: sie et diversarum terrarum principes fecerunt. Nam qui- dam ex Judeis acubus et clavibus *) corpus Christi pupugerunt, quod de ipso sanguis manifeste stilla- vit et effluxit. Capitulum X. De") sollempnitate coronacionis gloriosi regis Wen- ezeslai Boemie. Rege pacifico, ?) qui de excelso celorum habita- culo humana sub specie ad vallem nostre miserie de- scendens in terra hominibus bone voluntatis pacem nunciare et dare venerat, misericorditer disponendo, post turbulentas discordiarum tenebras, grata tran- quilitas et pacis status Boemie exoritur in regno. Regi naturali superoptato divini doni beneficio gau- dium nascitur, populus regni in suo rege gaudet uberius et letatur. Sic itaque mitigatis adversitatis algoribus, flante austro felicitatis vento in terra Boe- mie apparuerunt flores consolacionis et leticie *) et 1) TamtéZ kap. LIV, str. 64—66. — ?) Tamtéž kap. LV, str. 66. — ?) Tamtéž kap. LXI, str. 72 a 73. °) ed. crucem sive crucis sig. 2. — ”?) ruinam 2. — 9%) acutis claviculis 2. — ") De solempnitate gloriosi regis Wenczeslai coronatus 2. — *) et let. nemá 2. 1296 1298 1297 

Strana 361
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1297 vacis. Unde rex statum suum et regni sagaciter per- pendebat et guod honori suo et regni advertebat. Igitur omnibus in unum convenientibus dies et ter- minus satis ‘) prolixus regie coronacionis prefigitur, ut ad festum tam celebre rerum omnium opulenta copiositas procuretur, Sciens autem rex, quod omnis potestas est a Deo, quia ipse est rex regum et do- minus dominancium et princeps regum terre, et Salo- mone testante: In manu Dei est rex et cor eius et quocunque voluerit, vertet illud, et ut gradualiter ascenderet ad fastigium sui regni, primum cepit querere regnum Dei. Statim igitur ad sedem aposto- licam ad Bonifacium VIII, qui sextum decretalium composuit et edidit, rex destinat ambassatores pro co, quod sauctam benediccionem accipiat, et quod regis pium propositum, ut obedientis filii Romana ecclesia non") ignoraret, et factum est, quod aucto- ritate apostolica rex et regina ab omnibus peecato- rum suorum nexibus absolvuntur et sic purificatis conscienciis susceperunt") regalis unccionis sacra- mentum. Et Maguntinus archiepiscopus, cuius officii interest reges Boemie coronare, per sedem apostoli- cam suspensionis ab officio et interdicti laqueis fuerat irretitus, unde papa ad instanciam regis concessit metropolitano, quod per illum diem duntaxat debeat fungi suo officio, quo regie coronacionis celebranda esset coronacio. Et consueverunt reges Boemie suis") coronatoribus C marcas liberaliter assignare. Omnibus !) igitur ad huius famosi festi gloriosa solempnia per provisores regni et alias ydoneas per- sonas necessariis proeuratis dies exspectate leticie instabat, per presenciam quoque venerandissimorum patrum et dominorum, domini Gerhardi sancte Ma- guntine sedis et Burchardi sancte Maydburgensis sedis archiepiscoporum, domini Gregorii, Pragensis episcopi, Theodrici Olomucensis,") Alberti Misnensis, Henrici Constantinensis, Petri Dasiliensis, Frisiensis, Johan- nis Cracouiensis ac Lubucensis dominorum episco- porum et multorum abbatum Cisterciensis, Premon- stratensis *) et. beati Benedicti ordinum, nec non per omnium prepositorum, priorum, decanorum, canoni- corum, plebanorum et ecclesiarum rectorum, quacun- ”) Kronika Zbrasl. kap LXII, Pram. dej. č. *) regie coron. satis prol. 2. — *) nemá £. — ") susciperet 2. — *) B. C. marc. suis 361 que preemineant dignitate, de regno Boemie et de aliis pluribus terris convenit multitudo ad dictam so- lempnitatem. Insuper per gloriosam principum illu- strium presenciam domini Alberti Austrie, Bolconis Slesie, Glogouie, Opulie ducum et aliorum, necnon et per aspectum gloriosorum principum domini Her- manni Bramburgensis, domini Ottonis cum telo, do- mini Friderici Misnensis marchionum gaudium festive leticie augmentabat, et eciam preclara multarum ter- rarum comitum, liberorum baronum et militum ct innumerabilium aliorum presencia nobilium et mili- tum festum illustrabat. Adest igitur festum celebr», quia illuxit tempus glorie, quo refulsit rex quasi sol in regno Boemie, qui prius erat quasi in nubilo nunc autem ut in solis radio. Unde anno Domini MCCXCVIT, etatis vero regis Wencezslai XXVI, in die sanctissimo Penthe- costes, que tunc fuit IV nonas Junii, in figura anni iubilei universo populo iubilante, in Pragensi eccle- sia iuxta summum altare beati Viti martiris, circeum- stantibus predictis principibus et prelatis, serenissimus princeps dominus Wencezslaus secundus, rex Boemie sextus, una cum coniuge sua illustri domina Guta, domini Rudolphi regis Romanorum quondam filia, invocata et cooperante Spiritus sancti gracia, sancta consecraeione et unceione previa, leganiter insignitus est et solempniter coronatus. Unde omnes ympnum leticie sunt personantes et Te Deum laudamus can- tantes, et erat omnium oracio et vox una: Vivat rex Wencezslaus cum regina! de rege novo sapiente sit vita perpete vivus, felix super omnia fiat. et gaudia mera teneret, quod concio leta studeret Letantes mente Dicunt: Rex divus Regnet,*) proficiat, Quis non gauderet Quando conspiceret, Non nisi letari, nequit os hec gaudia fari, Que pellunt triste. Beuedic regem pie Christe. Amen. 5) cor 2. — 7) Theodrici Olom., Alb. Misn., domini Frisiensis, domini Johannis Cracouiensis ac Lublensis episcoporum et mult. 2. — * Cist Lubl. (sic) et b. B. 2. — ^; regnat 2. — *) nema 2. 46 1297 

Strana 362
1297 362 Capitulum XI. De apparatu precioso ad coronacionem regiam adaptato. Ne !) coronacionis debitum officium dignitatisque decus et regie opulencie maiestas, que claris titulis ad excelsum apicem est erigenda, debitis circum- Stanciis careret, factum est pro regali curia et com- modo inter montem Petrinum et ripam fluvii Mul- tauie in loco campestri et ameno pallatium mire magnitudinis et structure de serratis arboribus et dolatis compaginacionibus et ferramentis connexis, tamquam semper duraturis; atque hoc aliquantulum à terra in altum elevatum fuerat, ut ascensum pre- beret et aditum per gradus. Mense, sedilia et omnia, que pertinebant ad convivium hoc magnificum cele- brandum, et nil de contingentibus erat pretermissum. Insuper et tocius palacii et ambitus palacii regalis circumdatus erat preciosissimis pannis diversi gene- ris et coloris, qui interpollati multiformitate auri et argenti gemmarumque decore fuerant. Unde non pa- rum inter serenas facies principum rutillabant. Sed quid de multitudine est dicendum, cum honor regis sit in multitudine populi testante Salomone. Certe quia longe lateque fuerat legacio diffusa et sonus exiverat in omnem terram, unde congregatus ibi fue- rat populus maximus et quasi innumerabilis, ita quod magnitudo civitatis Pragensis ad capiendum eundem non sufficiebat, unde bene ad ipsam hoc dici pote- rat: Leva in circuitu oculos tuos et vide, omnes isti congregati sunt. venerunt tibi; omnes fines iam honorant te propter dominum Christum tuum, qui unctus est tibi in gloriam et laudem. Et maxima opulencia fuit tunc in ipsa civitate et decor; nam intus domorum facies et latera bisso vestiebantur et purpura et platee miro modo fureant decorate; forin- secus autem ubique fixis tentoriis campi replen- tur florida iocunditate et tabernacula in circuitu eius fuerunt gloriosa. Et que estimacio valet ca- pere vel racio, quanta tunc expensarum fuerit mag- nitudo? Nam notarius pabuli pro certo retulit, quod pro solis hospitibus 'et advenis pabulum de curia regis dabatur pro equis, quorum equorum fuit nu- ZR RZ”: merus centum milia et XC milia, insuper et equi —_— _ KRONIKA FRANTISKA PRAZSKEHO. mille. Ad hoc non computabatur pabulum, quod da- batur pluribus indigenis et hiis, qui inter cettidia- nam familiam fuerant computati, quorum numerus non^) est parvus. In novo quoque foro per ocultum meatum subterraneum fontes facti fuerunt, de qui- bus vinum more fluminis, qui voluit, hauriebat. Et notarius coquine retulit, quod pro ovis pullorum expense fuerant marce gravis ponderis DCCC. Hinc ac inde gira, si queris cernere mira, Regi congaude, que sunt dignissima laude Curia regis habet, ubi nullus eget neque thabet, Omnes letantur gradibusque suis sociantur. Conspicis hic multa pulchra specie bene culta. Tunc et honorati domini sunt, sunt onerati Servi per dona, regis facit ista corona. Hie se barones clypeis per brachia trudunt, Ilic tirones per tirocinia ludunt, Vibratas hastas tangunt, ^) si non procul astas, Hoc caveas multum, | quod non tangat tibi wltum. Non est platea, que non sit plena chorea, Hie etenim Muse propriis sunt artibus use. Tympana nabla chori, thuba sambucique sonori, Rocta, figella, *) lira resonant dulcedine mira. Omne genus ludi fuit hic: currunt ibi nudi, Ut fiant abiles, pugiles non sunt ibi viles. Hie scit cantare, quidam carmen recitare, Talis saltare, manibus scit ille meare. Oremus Christum, quod regem protegat istum, Det sibi solamen, homo dicat quilibet amen. Capitulum XII. Quomodo rex sequenti die coronacionis sue noyam ecclesiam fundavit. Referente?) regum historia dicitur, quod plurimi reges ex Juda non solum pro adepta de hostibus victoria verum eciam pro suscepta honoris gloria olym ad templum sanctum, quod erat in Iherusa- lem, venisse et ibidem obtulisse sacrificia, victimas et hostias pacificas. Quid? Minus fecit iste rex? Solus enim ex eis rex Salomon, que Dauid pater suus sibi reliquerat, donariis templum in Iherusalem construxerat, in quo populus Deum adorabat, et re- !) TamtéZ kap. LXIII, str. 75 a 76. — *) Tannże kap. LXIV, str. 77 a 78. *) nemá 2. — *) frangunt 2. — *) figiella 2. 1297 

Strana 363
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1297 ges. qui fuerunt postea, offerebant guidem in templo, sed non templum. Iste vero rex non solum obtulit acceptabile sacrificium in templo, verum eciam obtulit et templum Domino pro sacrificio. Unde ne rex gra- tissimus vicium ingratitudinis incurreret, sciens, quod ingratitudo fontem pietatis, rorem misericordie et fluenta gracie exsiccat, et eciam, ut de accepto bene- ficio consecracionis et sue unecionis primicias do- mino Deo offerret, completo igitur die regie corona- cionis statim die sequenti, hoc est) feria secunda post Penthecosten, que tunc fuit auno Dom. MCCXCVII XIII*) kalendas Junii, ") cum universa curia et turba principum et nobilium et omnium aliorum, qui con- venerant ad diem festum, rex ex novo coronatus venit ad fundacionem suam") ad Aulam Regiam valde mane, orto iam sole, ubi statim rex regalibus ornatus insigniis in loco aptato et fundamento prius disposito, novum monasterium fundavit. Nam ad im- perium dominus Hermannus, Maidburgensis archiepiscopus, cum rege et primo abbate choris astantibus et cantantibus primum lapidem ponunt eum magna devocione, in quo lapide aureis litteris scriptum fuerat: Ihesus Christus. Quo posito et ipsis de fundamento exeuntibus iam dictus archiepiscopus solempniter pontificalibus indutus in loco, ubi maius altare beate Virginis est factum, assistente rege in regalibus ornamentis et assistentibus reverendis epi- scopis et dominis Gregorio Pragensi, Theodrico Olo- mucensi, Johanne Crakouiensi, Alberto Misnensi, Petro Basiliensi, Henrico Consta[n]tiensi, Lublicensi et Frisiense (sic) missam de Annunciacione beate Vir- ginis, scilicet: Rorate celi?) desuper, cum maxima solempnitate celebravit, septem episcopi*) ibi canta- verunt alleluia. Missa vero illa finita rex coronatus sceptrum manu tenens processit in circuitu funda- menti iam fundati monasterii, ducentos et XL!) ba- rones et nobiles regni Boemie ac multarum alia- rum terrarum cinxit baltheo militari larga dona eis regis tribuendo. Adolescentes*) quoque tres regi fuerunt presen- tati et nullus potuit intelligere eorum ydioma. tan- 363 dem unum ex eis rex tradidit literis imbuendum, et 1297 idem narravit regi, unde esset, dicens: Pater meus, rex transmarinus, quendam regem vicinum habuit, cuius terram intrare voluit cum valido exercitu, et dum ad mare venissemus") honustis navibus navi- gantes, subito exorta tempestas naves concussit et cum patre meo omnibus ibidem submersis, me cum paucis ad litus cuiusdam insule impetus tempestatis deportavit, et assumptis hiis duobus clientibus peri- culis me exposui et fortune, et sic mundum peram- bulando tandem, domine rex, ad tuam curiam per- veni. Et ipsum rex cum sociis suis magnifice hono- ratum ad propriam terram redire permisit. Magnum quoque affectum et amorem habuit rex ad predictam suam fundacionem, ita?) quo nunquam munere vacuus et solacio ipsam visitavit. bona dat nova rex pius iste. Fer: cito productum rex hesternus tibi fructum, Rex hic iu exemplum — voti sancti modo templum Incipit exstruere. postquam nova sceptra tenere uon hoc ex pectore segni. Accipe rex Christe Incepit regni, Capitulum XIII. De morte inclite domine") Gute, regine Boemie gloriose.) pereunt quasi sompnia vana, Et velud in sompnis honor est fantasticus omnis, Tristia succedunt nobis, cum leta recedunt, Et perit ut fenum, quicquid tu cernis amenum. Gaudia?) mundana Et Salomon ait: Extrema gaudii luctus occu- pat, unde ipsa veritas, que”) in se essencialiter est incommutabilis, dixit: Regnum meum non est de hoc mundo, mundus enim transit et concupiscencia eius. Sie versa est in luctum cythara nostra et orga- num nostrum in vocem flencium. Nam inclita domina Guta regina invaleseente morbo, quem in infantuli partu tunc noviter precedente contraxerat, ex vehe- mentibus doloribus cognovit, quod ei ultimus vite termisus advenisset, sapienter de domo sua et rebus !) Srovnej Prameny děj. č. IV, str. 77, pozn. "). — ?) Kronika Zbrasl, Pram. déj. é. IV, str. 63, kap. LIII. — 3) Tamteż kap. LXV, str. 78. f) id est 2. — *) XIII ruk. 2 — ") suam videl. ad Aulam Reg. 2. — *) celi desuper nemá 2. — *) nemà 2. — ') XL ac ducentos bar. 2. — *) venimus 2. — *) et ita quod nun. 2. — ») nemá 2. — *) gl. eL bone memorie 2. — '*) que nemá 2. 16* 

Strana 364
1297 364 cepit disponere et gue prodessent anime cogitare. Et omnibus sacramentis ecclesie susceptis et fina- liter testamento consumato, animam suam eum magna emisit devocione anno Domini MCCXCVII, XIIII ka- lendas Julii, et sepulta est in ecclesia Pragensi circa sepulchrum regis") Ottakari. Et fecerunt omnes planc- tum magnum super eau. Vixit autem post corona- cionem suam nisi XVII diebus, et tune quasi fulgida et excellens lucerna fuit extincta ex Dei permissione. Auspicium *) letum deplorat nobile festum; Principium letum cecat veniens cito letum, Namque coronata post tam solempnia grata Proch dolor! exuta nexu carnis bona Guta. Nomen") habens a re, vivens sine crimine clare. Inclita regina fuerat, cui sit medicina Dextra larga Dei, sibi dans sedem requiei. Et quis non fleret et toto corde doleret, Quando conspiceret, quod mortua forma iaceret. Et speculum verum preclarum hoc mulierum, tribuens aliisque salutem. generosa, pudica, benigna. Servans virtutem Laude fuit digna, Et") eodem tempore rex misit Florenciam pro viris idoneis et discretis, qui venientes ad mandatum regis novum nummisma fabrieaverunt. Anno igitur Domini MCCC mense Julio moneta fuit facta gros- sorum pragensium et denariorum parvorum, quia prius fuit frequens variaeio monete et pauperibus valde dampnosa, et precipue mercatoribus non expediebat, quia denarius, qui heri et nudius tercius fuerat bonus et datilis, post breve dierum spacium esse desineret usualis. Corda facit leta quam pluribus ista moneta. multi reputant quasi divum. Hunc qui conservant pluresque simul coacervant. Et quasi pro sanctis venerantur eos, quia tantis Grossis de multis spes est permaxima stultis. Hic grossus nummus . iam iam manet undique firmus, Quem scio dispersum longe, sed raro reversum. Grossum denarium KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Capitulum XIV. Qualiter rex Poloniam intraverit et in Gnesia fuerit coronatus. Boni cuiuslibet proprietas hec existit, quod longe lateque se diffundit") et stare nescit inter an- gustias terminorum paucorum. Unde virtus eximia ac morum legalium decencia et bonitas, quam in se rex Wencezslaus habuit fama preconizante se ubi- que dilatavit, quod alie gentes sub istius regis paci- fici regimine degere affectaverunt. Unde factum est, postquam primus rex Kalisiensis*) occisus fuisset, nullum heredem masculum superstitem reliquit, unde cuncti nobiles terre illius") in regem nostrum vota sua direxerunt, et mittentes nuncios suppli- cant") ipsi, ut ad eos venire dignaretur et puellam, que regni heres exstitit, duceret in uxorem. Quibus rex consenciens congregato valido exercitu Poloniam intravit anno Domini MCCC?, et ibidem adversarios suos expugnavit et dominio suo civitates et castra subiugavit. Veneruntque ad ipsum de Opulia, de Tessyn, de Cuyauia ac plures alii de Polonia duces et principes, qui serviciis regalibus applica- verunt fidemque et omagium regi humiliter presti- terunt. Tandem ut regalis potencia terram Kalisien- sem, Gnesnensem, Pomeranam, Posnaniam ac omnia illa loca confinia obtinuisset, ad Gnesiam civitatem metropolim pervenit et ibidem eunctis principibus et nobilibus viris petentibus") per dominum Petrum, Gnesnensem archiepiscopum, previa benediecione co- rona regni Polonie et dyademate solempniter est insignitus. Et ibidem plurimi barones et nobiles per regem militari baltheo cingebantur. Et dominum Henricum dictum de Duba pro capitaneo ibi dum statuisset, cum gaudio Boemiam est reversus. Sed *) anno Domini MCCC primo, filius Wencezs- lai, regis Boemie sexti, in regem Vngarie est electus. Mortuo namque Andrea, rege Vngarie, unicam filiam heredem reliquit, et omnes^) barones et nobiles illius terre regis filium in regem et dominum concorditer elegerunt. Venerunt igitur quidam magni nobiles ad regem et^) filium suum in regem postulaverunt ; se !) Tamtéž kap. LXVI, str. 80. — ?) Tamtéz kap. LXVIII, str. 83—56. *) nemá 2. — *) Ausp. mestum deflorat nobile festum má kronika Zbraslavská. — ") Notum 2. — ") diffudit 2. — *) Casiliensis 2. — ?) ipsius 2. — *) ipsum supplicant 2. — *) potentibus 2. — *) plures správnéji kronika Zbrasl. — ? nemá 2. 301 

Strana 365
1301 1304 1303 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. qui tamen de maturo consilio suorum eorum peticioni consensit et hoc fecit, quia consolacionem patrie et pauperum ex hoc previdit profuturam. Unde iu- venis rex Wencezslaus XIII? etatis sue anno in Vnga- riam cum innumera multitudine est profectus. Eodem quoque anno per Colosensem archiepiscopum in ci- vitate Alba regum Vngarie corona et dyademate cum preclara solempnitate est coronatus, et peracto festivitatis gaudio in Budinam ipsum honorifice de- duxerunt. Et licet Bonifacius papa VIII Karulum ado- lescentem, Karuli regis Sicilie filium, in Vngariam pro rege transmisisset et rex Romanorum Albertus eciam sibi opposuit, verum tamen proficere non potuerunt. Rex autem filium suum, regem Vngarie, cum magno exercitu visitavit et dulci presencia et allocueione cum amplexibus fruebantur, et. causis eorum feliciter peractis in Boemiam pater cum filio feliciter sunt reversi. Ecce!) Boemorum rex fit rex Vngariorum. Plaude Boemica gens, tua sit letissima iam mens. Vngara, Polona tibi subiacet ecce corona. Hunc lauda regem, iam regua tenent tria legem, Ipsis quam rex dat, unus cum laudibus exstat. Hiec commendandus princeps et semper amandus, Qui regnat late de magnifica probitate. Rex merito crevit, cuius virtus inolevit Et fulgens vita claro stat honore polita. Capitulum XV. Qualiter Elizabeth, filia regis Po!onie, regi nup- serit et fuerit coronata. Anno *) Domini MCCC cum Elizs beth, filia regis Polonie, XIV etatis sue anno Pragam fuisset adducta, sed per tres annos rex protraxit festum nupciarum, ex quo regnum Boemie et Polonie graviter fuerat conturbatum ; tandem de consilio suorum fidelium ipsam sibi in matrimonium copulavit et coronari in reginam Boemie et Polonie auctoritate Maguntini et consecrari in ecclesia Pragensi solempniter pro- curavit. Et fuit facta maxima structura inter eccle- 305 sias beati Viti et sancti Georgii in castro Pragensi, tamquam semper duratura. Sedilia quoque et mense et omnia, que pertinebant ad regale convivium celebrandum, preparata fuerant et totus circuitus erat circumdatus pannis diversi coloris et interpollata varietate auri et argenti delectabiliter fulgebant, et sic hoc festum fuit decenter consumatum Anno quo- que tercio post nupcias filiam peperit, quam Agnetem nominavit, mortuo quoque rege Wencezslao, quam reverendus pater et dominus, dominus?) Johau- nes III, Pragensis episcopus XXVII, baptisavit. Eodem?) tempore Tasso de Wissenburch, regni Boemie camerarius, qui Prage fuit cum rege, ante ecclesiam saneti Clementis inter suos multos fami- liares à quodam paupere cliente propter iniuriam magnam sibi factam est interfectus, et sie ille per totam turbam attonitam fugiens obtinuit vitam. Miles?) quidam animo conturbato") exposuit co- ram rege Wencezslao, quod iniuste paciebatur, alle- gat sibi factam violenciam postulans querimouiis*) dari sibi iudices ad iusticiam exequendam. Tunc rex propriis intentus commodis causam querulantis non advertit, sed a se mestum iussit abire. Et in brevi rex recurrens ad conscienciam se ipsum intranee multum redarguit et culpabilem reddit et solus in- traus in cubiculum clauso hostio candelam ardentem cruribus applicavit et acriter se combussit et ait: Sie caro ardeas, ne in futuro perpetuum ardorem sustineas et in quinque locis quasi cauterium fecit propter huius peccati penitenciam et correccionem. Tales?) cocture carni fuerant nociture, Sed prosunt anime, quia sunt eius medicine. Et 9) eodem tempore Albertus, rex Romanorum, Boemiam intravit et ibidem multa mala perpetravit. Causa autem fuit hec ipsius adventus: Nam licet noster rex ipsius sororis fuerit maritus et fuit ipsius promotor ad imperium Romanum et multa bona fecisset, tamen idein rex Romanorum avaricia cor- ruptus, que multorum malorum est operatrix, a rege nostro postulavit, ut sibi") Chutnam) cum suis argentifodinis") concederet sex annis vel LXXX mi- lia marearum in redempcionem eiusdem persolveret 1) Tamtéž str. 84. — ?) Tamtéž kap. LXIX, str. 85 a 86. — ?) Tamtéž kap. LXX, str. 87. — *) Tamtéž kap LXXXIII, str. 103. — 5) Tamtéž kap LXXXIII, str. 104. — 6) Tamtéž kap. LXXI, str. 88—90. *) nemá 2. — ') an conturb. nemi 2. — *) querimonias 2. — ^; nemá 2. — ') Cutnam 2. — *) argentidodinis 2. 1303 1304 

Strana 366
366 tam pro annis preteritis quam futuris, que dicebat ad se pro parte decimorum iure Imperii pertinere, et petivit sibi resignari Egram, Misnam, Vngariam, Crakouiam et totum Polonie regnum. Oui rex ad predieta cum consilio suorum sapientum veraciter et racionabiliter respondit: Primo quod decimas de iure dare non deberet et quasdam terras dotis no- mine et quasdam iure successionis, quasdam) autem vocacionis titulo possideret, ideo ipsas resignare non deberet. Rex vero Romanorum hiis auditis cum magno exercitu venit et eirca Budwoys, ") sua tentoria col- locavit, et ibi filium suum ducem Austrie expectavit, qui cum Vngaris, Bulgaris") et paganis per Mora- uiam transivit et ibi multa mala exercuit; nam cir- citer quatuor milia hominum ferro et igne interfecit. Virginum quoque ae matronarum ac ceterarum mu- lierum greges plures a paganico exercitu extra ter- minos terre sunt educti, et nulli etati pepercerunt: capita infancium infixa sunt lanceis et corpora eorum ad subsellia ligaverunt et alia diversa mala fecerunt. Et post ea pater cum filio cum suis circa Chutnam") convenerunt. Ineole vero ipsin« fuliginem purgamen- torum?) scoriurum argenti alias quoque") inmundi- cias fluvio ibi currenti miscuerunt, unde homines et iumenta de exercitu bibentes sine numero inter- ierunt. Rex vero Boemie congregaverat inclita bella- torum agmina et illa in civitatibus et municionibus collocavit. Videns quoque, quod exercitus adversa- riorum ") deficeret propter diversas causas, admovit exercitum suum ad Chutnam") in crastino") bellum cum hostibus commissurus. Rex vero Romanorum cum suis percussus metu in primo noctis galli cantu fugam arripuit et abscessit. Rex vero noster trans- itum ipsius dissimulavit. O rex Alberte clamat tota gens super te! Hec incepisti mala, quorum cause fuisti. Nam cum venisti, tunc stare sibi omine") tristi Terra Boemorum cepit, quia turba tuorum Nune bellatorum dampnum cumulat spoliorum. O quot tristantur Qui sunt nudati, per te nune et lacrimantur, rebus simul excoriati. ') quasdam autem nemá 2. — KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Capitulum XVI. Quomodo dominus *) Johannes IV, Pragensis epi- scopus XXVII, fuit in episcopum electus et”) consecratus. Rebus raritas precium facit, unde nil") precio- sius et nil oprabilius in ecclesia Dei bono uti- lique pastore et pontifice, qui tamquam angelus Domini illustrans, purgans et perficiens dirigit suos subditos in viam salutis eterne ipsisque providens et disponens in hiis, que ad animam et corpus dinoscuntur pertinere. Et de tali intel- ligitur illud ewangelicum: Fidelis servus et pru- dens, quem constituit dominus super familiam suam. Divina igitur gracia providente venerabilis pater dominus Johannes IV, Pragensis episcopus XXVII, filius domini Gregorii de Drazicz, ") reg- nante serenissimo principe domino Wencezslao secundo, rege Boemie et Polonie sexto, auno Domini MCCC primo in Pragensem episcopum fuit^) electus. In cuius eleccione rex cum regni nobilibus, clerus et populus gratulando et exul- tando regi celorum graciarum uberes referunt acciones. Donavitque dominus rex domino electo annulum aureum cum preciosissimo lapide sma- ragdo pro DCCC marcis estimatum, cum quo fuit in consecracione ab ordinatore suo subar- ratus. Dominus quoque Vlricus, prepositus Pra- gensis, ait ad regem: Quia dominus episcopus Pragensis potest licite venari in silvis regalibus, placeat vestre magnificencie, ut ego ad solempni- tatem domini electi de ferinis providerem. Cui rex respondit: Propria in persona volumus ei ve- nari; quod effectui muncipavit. Nam aute ?) diem consecracionis tres currus variis ferinis refertos, domino electo transmisit et alia plura provi- dendo, que erant necessaria future solempnitati. Et consecratus est cum maxima decencia et ho- nore in dominica, qua cantatur: Populus Syon, iu ecclesia Pragensi rege assistente cum ingenti iocunditate et aliis principibus et magnatibus regni,*) clero et populo universo. Rex vero de- ») Budway 2. — ^) Vlgaris 2. — ”) Cutnam 2. — *) purgamentumque scor. 2. — ') quoque secenosas ininund. 2. — *) nemá 2. — *) Cutnam 2. — ") crastinum 2. — ") ab homine 2. — *) nemá 2, — 7) et cons. 2. — “) nil prec. nemá 2. — *) Drazycz 2. — *) est 2. — *) nam ante constitutum diem sie et alia plura providendo, que necessaria future sol. £. — *) et clero et pop. 2. 1301 

Strana 367
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1501 dit graciose‘) domino episcopo sceptrum suum et pomum cum cruce auro fulvo decoratum eidem conferendo regalia sive principatum. Deinde rex allato libro ewangeliorum iussit eundem domi- num episcopum librum cum dextra manu aperire, et occurrit ewangelium, quod legitur in XI! do- minica, et in eodem continebatur: Bene omnia fecit, surdos fecit audire et mutos loqui. Cuncti vero lhnoc intuentes gracias Deo referebant de tam insigni et maguifico principe et pontifice, regem celi affectuose laudantes. Officioque*) di- vino consumato rex cum domino episcopo ponti- ficalibus induto et infula coronato cum maxima multitudine nobilium ad curiam episcopalem equitavit et accipiens equum domini episcopi per frenum introduxit eum in portam clara voce hec verba proferendo: Dominus custodiat introitum tuum et") exitum tuum ex hoc nunc et usque in seculum. Et post leta et dulcia colloquia iu- Sstaurantur convivia. mense ponuntur, copiositate ciborum lautissima decorantur, et in illo lauda- bili conventu multorum virorum ac prelatorum electorumque clericorum spectabilique varietate ornatorum omnes sensus interiores et exteriores reficiebantur. Pauperes quoque, qui venerant ad diem celebrem solempnuitatis, non solum spiritua- lem sed eciam corporalem receperunt consola- cionem. Domino quoque episcopo digne et laula- biliter in. suo*) presulatu existente, advertit et vidit inter ceteros defectus defectum maiorem et dampnabiliorem, quem antecessores sui") ne- quierunt exstirpare, nec suos subiectos ad statum salutis et rectitudinis revocare, videlicet quia plebani et rectores ecclesiarum erant quasi mer- cenarii, non ut pastores, ex quo sequebatur in- geus periculum animarum; nam tunc auctoritate suorum patronorum, que in hoc facto non habe- bat vigorem, missas celebrabant et eccle iastica sacramenta ministrabant. Si quis autem de ple- banis patrono suo non obtemperavit, mox ab ec- clesia fuit repulsus et alter iterum ad spacium unius anni a festo sancti Georgii usque ad se- !) Roku 1311. ') nemá 2. — *) officio divino quoque cons. 2. — *) et ex. tuum nemá 9. 367 quens festum fuit subrogatus. Dominus vero epi- scopus maluit suam vitam periculis et morti ex- ponere quam talia nefaria acta tollerare. Unde mox regi et baronibus regni se opposuit, ipsos de tali errore arguendo et consulendo, ut a ta- libus illicitis cessarent et animas suas et subdi- torum suorum!) a dampnacione perpetua libe rarent et specialiter tales plebanos tamquam mercenarios a divino suspendit officio. Quidam vero de baronibus cum nimio furore accensus et indignacione coram multis baronibus et no- bilibus ait domino episcopo prefato: Magis ") eligeremus iterato ad paganismum redire quam talia") ad velle vestrum admittere. Verum tamen venerabilis pater virtute constaucie roboratus, me- tum abiciens et terrorem pretaxatum radicitus ex- stirpavit errorem. Deinceps ad presentacionem pa- tronorum plebanos ad ecclesias rite et legittime confirmavit, sicut spectat ad officium et episcopa- lem diguiratem, ita ut amplius curas animarum Sibi cominissas auctoritate domini episcopi solli- cite gubernarent, officium divinum licite cele- brando et sacramenta ecelesie populo ministrando. Postquam hec et alia sagaciter et salu- briter disposuisset, deinde fuit per dominum Clementem papam V ad concilium vocatus Wien- nense, ') qui illic profecturus milites suos et capellauos totamque familiam suam excellenter vestivit, sicque stipatus magna milicia ac decenti familia dum ad predictam urbem pervenissent, cum maximo honore ab uniuersis prelatis et clero fuit susceptus. Dominus quoque papa ipsum domi- num episcopum suis exeniis magnifice honorabat, eadem de Wienna in Lugdunum") solempniter transmittendo. Cumque omnia acta sua ividem prospere terminasset, ad suam diocesim magno cum gaudio fuit reversus, in qua in brevi synodum solempniter celebravit, constituciones saluber- rimas faciendo, clerum suum a pravis actibus retrahens, laudabilibus operibus iussit insudare. Regeim quoque ac cunctos magnates et regni no- biles monitis salutaribus instruebat, prebens se ipsum cunctis veluti clarum exemplar, operibus — !) nemá 2. — *) nemà 2. — ') ne- mó 2. — ") magna 2. — *) talia velle nostrum admittere 2. — *) Ludinum 2. 1801 

Strana 368
1301 368 guogue pietatis studiosius insistebat, non solum viduas et orphanos tamguam pius pater fovens et protegens, verum eciam pauperes pavit, nudos vestivit et statutis diebus cuilibet pauperi ad suam curiam venienti denarium dedit. Et pau- peres in ecclesia Pragensi clerici et layci ad- ventum suum cum gaudio prestolabantur; nam ?) cuilibet fuit largitus denarium per magistrum Michaelem, suum dispensatorem. Et sic sex opera misericordie tam corporalia quam spiritualia de- vocius exercebat; unde Deo, que Dei sunt, red- debat, et que regis sunt restituebat. Nam quo- cienscunque ad expedicionem sive bellum pro- perabat, mox secum in propria persona cum magno exercitu vel loco sui electam miliciam optime expeditam eum propriis sumptibus transmittebat. Ecclesias quoque plures in sua diocesi et pre- cipue in episcopatu construxit, municiones ac varia commoda et edificia instaurando. Specialiter curiam suam circa pontem Pragensem venustis- sime reformavit; nam ?) prius porta eius de rudi opere cum lignis et septis et alia commoda in- trinseca facta fuerunt, ipse vero in porta turrim de lapidibus sectis et dolatis fortissimam erexit et granaria usque ad turrim pontis cum aliis pluribus edificiis valide perfecit, lateribus ea firmiter tegendo. Capellam pulcherrimis picturis depiugi procuravit, in qua ymagines omnium episcoporum Pragensium secundum ordinem sunt situate. Palacium vero sive cenaculum scriptu- ris et picturis extat repletum, multi quidem ver- sus doctrinales et morales sunt ibi notati, et multi clipei priucipum, baronum ac regni no- bilium sunt decenter depicti. Speciale vero com- modum suum variis ymaginibus fuit decoratum et simbolum prophetarum et apostolorum cum suis propriis figuris et scripturis exstat signatum in optima proporcione, quod de curia cum pre- fatis versibus attulit romana. Tune !) vrbs letatur, Johannes quando") creatur In dominum, plaudit gens tota, libencius audit. Pastor fit iste, putat ex hoc, quod sibi triste KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. Nullum suecrescat, sed gaudia sola capescat. Sic plebs exultat, clamoribus aula resultat. Fit totusque chorus clero psallente sonorus; Letantes mente de pastore sapiente Canonici cuncti, clerici carmen cecinere. Parvuli cum magnis pariter hylaresque fuere. Pastor hic divus sit vita perpete vivus. Regat, proficiat, felix super omnia vivat. Amen. Notabile quoddam de ordine dominorum episcoporum Pragensium. Advertendum est, quod tempore regis Przse- misl*) fuit Johannes tercius episcopus Pra- gensis XXIIII, qui prefuit ecclesie Pragensi XXIIIi annis cum dimidio. Defuncto quoque rege Przsemys] dominus Johannes episcopus eodem anno ad dominum migravit, cui successit dominus Thobias. Pragensis episcopus XXV, qui tempore regis Wencezslai sedit in episcopatu XVII annis cum dimidio, qui primus ad servitutem regis se dedit, et per eum incepit servitus in milicia arma- torum ad regalem expedicionem, quod prius per suos antecessores fieri non consuevit. Quo de- functo ‘) rex Wencezslaus dominum Johannem, fratrem suum bastardum et non legittimum, pre- positum Wissegradensem, nitebatur ad episcopa- tum promovere, quod facere non potuit sine pa- pali dispensacione. Sed dominus Johannes, Sac- censis prepositus, consulit domino regi, ut do- minus Gregorius, decanus Pragensis, qui tunc ") erat sexagenarius, in episcopum promoveretur sub hac spe, ut post discessum ipsius") prefa- tus frater regis promoveretur. Sed Deus aliter ordinavit, quam homo cogitavit, quia ille cicius existens iuvenis decessit?) quam antiquus; et predictus dominus Gregorius sex annis Pragen- sem rexit ecclesiam, post cuius obitum dominus Johannes quartus, Pragensis episcopus XXVII, filius nobilis viri domini Gregorii de Draziez, ") divina gracia providente") in episcopum Pragen- sem est electus et confirmatus, de quo in sequen- tibus plenius continetur et*) de suis actibus et operibus saluberrimis omni laude dignissimis, !) Srovnej kron. Petra Zhrasl. kap. LXXXVI, str. 114 a kap. LXII, str. 15. ») nam — Michaelem nemá 2. — 5) nam — prefatis versibus attulit romana nemà 2. — ?) cum 2. — *) Prze- 1nysl 2. — *) Quo defuncto nemá 2. — ") nemá 2. — ") eius 2. — *) discessit 2. — 7) Drazycz 2. — *) cooperante 2. — *; et de — suorum an ec. nemá 2. 1301 

Strana 369
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 369 1301 que nullus fecit suorum antecessorum, qui fuit firmus esset, consuetas cum devocione audiebat et 1305 temporibus istorum regum: regis Wencezslai sexti, regis Wencezslai iuvenis, regis Rudolphi, ducis Austrie, filii domini Alberti, regis Romanorum, regis Henrici, ducis Karinthie, regis Johannis co- mitis de Lucenburch, filii regis Romanorum. Capitulum XVII. De morte inclyti regis Wenczeslai Boemie. Postquam !) rex filium suum, regem Vngarie, manu valida in Boemiam reduxisset, morbus iisicus ipsum invasit et illa infirmitas protelata regi ces- sit ad interitum, nobis autem prodiit in exemplum. Nam ?) omnem ornatum totumque lecti apparatum regalem mox in ipso debilitatis inicio ad usum ho- spitalis Pragensis rex distribuit infirmis et egenis. Tunicam de panno vili griseo cum amplis manicis et stratum suum eum eodem panno superducit, ve- stes quoque regales pauperibus et egenis distribui mandavit et capillos de capite radi permisit, et mag- nam humilitatem verbis et exemplis evidenter osten- dit et dixit suis familiaribus, quod si convalesceret, filio suo resignato regno in Aula Regia, sua funda- cione, semper disposuerat habitare. Et?) vocavit suos familiares et fecit conscribere debita et ea sine di- lacione soluere. Et ad filium convertit faciem suam et ait: Fili mi, tibi iure hereditario debetur tocius dominaeionis mee possessio, det tibi Deus pru- denciam et intellectum, ut bene regere posses po- pulum; Deum time, virtutes cole, pacem et iusticiam dilige. Et iuravit filius patre iubente super caput sancti Wencezslai, ut pro patre cuneta debita sol- veret, et lesis satisfacere promisit. Similiter et no- biles, qui aderant, hoc facere promiserunt fideliter et iuramento hoc confirmaverunt. Et coniugi sue domine Elizabeth XX milia marcarum legavit no- mine dotis, et ornatus sue capelle diversis ecclesiis divisit, et *) sicut solus sanus existens consueverat opera miserieordie exercere, scilicet nudos vestire et esurientes reficere, ita mandavit, ut nomine suo hec fierent per suum fidelem. Et missas, licet in- mire paciencie fuit in suis molestiis et doloribus, nec aliquid contra Deum stultum est locutus, et mo- nita salubria a viris religiosis cum lacrimis audie- bat et^) cum magna contricione extremam unccio- nem postulavit, et si non potuit horas consuetas dicere, tunc eas devote attendebat. Taliter est unctus, et Christe magis tibi iunctus Hic rex devotus, a cuncto crimine lotus. Et?) peccata sua cum lacrimis uberrimis cepit deplorare, sic quoque dignos fecit penitencie fruc- tus, et suum cor Deo obtulit contritum et hunilia- tum. Et9) anno Domiui MCCCV? cum rex sex men- sibus dolore valido fuisset thabefactus, cognovit, quod resolucionis sue terminus iustaret, convocatis suis familiaribus ait ad eos: Fratres congaudete mihi et congratulamini, quod tam diu manum Domini. que tetigit me, correptus sufferre merui. Ecce cito hora resolucionis mee advenit, nunc igitur anime mee egredienti oracionibus vestris subvenite et vos ca- pellani ad missas legendas vos aptate. Et fecit pas- sionem Domini secundum Matheum legere, quain erectis manibus devote audivit, et XI kalendas Julii ad extremam horam veniens, seculo valedicens, facie serena in manus Domini suum commendans spiri- tum in presencia omnium exspiravit et spiritum tra- didit Domino, qui dedit illum, illum inquam spiri- tum, per quem regebantur multa milia populorum. O quanta turbacio exoritur populo pro eo, quod tam sublimis hominis unius accidit sublacio; sed de oculis multorum rivuli lacrimarum proffuentes ocu- los obnubilabant, et legerunt missas cum gemitibus et suspiriis singultuosis et amplectentes corpus re- gale iam exanime stratum lacrimis fluentibus rigant et ipsum corpus decenter lavant et nobilissimis ve- stibus regalibus ornant. Corona capiti, sceptrum et "pomum manibus inponitur, digitus annulo redimitur, et peractis solempniter regalibus exequiis in Aula Regia solempniter ac honoritice sepelierunt. Et fuit in regno magnus ululatus et ploratus, et multi pec- tora tundentes solotenus cucurrerunt, ^) et multis !) Kronika Zbrasl. Pram. d^j. &. IV, k. LXXII, sr. 91. — ?) Tamtéz k LXXIII, st. 92. — ?) TamtéZ k. LXXIV, str. 94. — *) TintéZ kap. LXXV—LXXVIII, str. 94—96. — *) l'antéZ kap. LXXIX, str. 96. — $) 'Tamtéz str. 97—99. ») V ruk. 2 jsou slova et cum magna contricione extremam unccionem postulabat polo2ena za slovo attende- bat. -— ©) corruerunt 2. 47 

Strana 370
370 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. O mors, 1) sors dira, tuus ut quid morsus in ira Tam mira sevit, quod regem, qui duo suevit Regna pie regere, sibi subdita rite tenere, Ad te traxisti, confunderis hac 1) nece tristi. Plange Boemia, fle Morauia, Slesia, Misna, Tu Pomerania, Basna, Crakouia, fundere Gnesna Sic lacrimas prona, cecidit namque tua corona. Hasque necis metas mestas omnis fleat etas. Anno milleno Domini moriturque triceno Quinto, mors prior es triduo quam festa Johannis. Preter menses tres triginta quatuor annis Vixerat; eterna sibi sit pax ede superna. Amen. Advertendum 2) est, quod rex in brevi post mortem apparuit domino Johanni, Brixiensi episcopo, in visione facie serena, veste prefulgida insignitus, cui dixit: Johannes, quem queris, quid ploras? Cui ille: Tuum, inquit, interitum, domine mi rex, et populi tui gemitum deplango. Ad quem rex ait: O miser," numquid non legisti verba hec: Cum te consump- tum putaveris, orieris ut lucifer et habebis fiduciam proposita tibi spe, et defossus securus dormies et requiesces, nec erit, qui exterreat, et deprecabuntur faciem tuam plurimi. Et evigilans invenit hoc scrip- tum in XI capitulo libri Job. Capitulum XVIII. Quomodo iuvenis Wencezslaus patri*) successit in regno et quomodo fuit occisus. Erat 3) trium regnorum rex Wencezslaus iuve- nis, Vngarie, Boemie et Polonie, et erat aspectu decorus, forma speciosus et nature dotibus perfecte preditus, gentem suam diligens. Et anno Domini MCCCV,5) III nonas Octobris contraxit matrimo- nium cum Phiolca, ) filia ducis de Tessyn, et se- quenti anno rex sororem suam seniorem Annam Henrico, duci Karinthie, Prage in matrimonio copu- lavit. Et quia consorcia prava corrumpunt bonos mores; nam regi adhuc adulescentulo in Vngaria quidam nobiles filios suos servicio applicuerunt, qui 1305 ex iniquo contubernio ad multa illicita flexibilem iuvenis regis animum inclinaverunt. Incepit enim cum eis lascivire, vinum usque ad ebrietatem bibere, noctes insompnes deducere in potacione, commen- sacionibus intendere, pravis moribus et perversis con- suetudinibus insistere. Et noctis tempore filii nobi- lium cum regem 1) vino estuare *) conspicerent, ab eo regalia bona petebant et plurima ab eo obtine- bant et nonnunquam privilegia super donacione ebria receperunt. Coronam quoque regni Vngarie cum plu- ribus aliis regni insigniis Ottoni, duci Bauarie, qui eciam de prosapia regum Vngarie processerat, volun- tarie resignavit, omnique iuri regio, quod habuit in Vngaria, coram pluribus principibus et nobilibus liberaliter resignavit, qui Vngariam intrans, licet cum magno labore, in regem Vngarie est coronatus. Interea dux Loketko in preiudicium iuvenis re- gis plurima mala perpetravit. Ipse vero congregata multitudine armatorum 1) et bellatorum iter in Cra- kouiam arripuit et cum in Olomucz pervenisset, ibi- dem in domo decani Olomucensis letalibus percus- sus wineribus tamquam flos amabilis et lumen gen- tis Boemie interiit et decessit. Nam quidam Theu- tonicus 4) Duringus, auctor sceleris et iniquitatis, fex omnis malicie, ipsum tribus wlneribus sauciavit et sic interemit, qui quidem pessimus homicida in partes fuit dimembratus et a canibus devoratus. Sed huius iuvenis regis ruina innumerabilium ma- lorum tribuit incrementa, et dolor universum popu- lum vehemens apprehendit et pauperibus ubique fuerunt violencie illate per maliciam et potenciam tirannorum, et bona ceperunt occupari religiosorum ac secularium clericorum et difficile esset conscri- bere illa maxima dampna sive gravamina ac mira crudelitatis exempla. Occisus est autem a. Dom. MCCCVI, pridie nonas Aug., etatis sue anno XVIII. Per morsum mortis regum generacio sortis Sic est devicta, stirps mascula nulla relicta. Femineus sexus mansit tantummodo nexus. Hinc mestum thema dic gens orbata Boema Heu naturalis fit nunquam rex tibi talis. 1305 lacrime defecerant pre magno et nimio fletu. Et om- nes pariter tristem querimoniam proponebant. 1) Tamtéž str. 99. — 2) Tamtéž kap. LXXXII. str. 102. — 2) Tamtéž kap. LXXXIV, str 106—109 — 1) Srov- nej Prameny děj. č. III. str. 108 a Palackého Děj národu Č. II. 1 str. 307. d) ac 2. — °) miser, inquam, non leg. 2. —") nemá 2. — 5) Ruk. maji MCCCVI. — b) Phiola 2.— 1) rege 2. — 5) est. et sic conspic. 2. — 1) armat. et nemá 2.

Strana 371
130. Regnum iure gemis, KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. guia regibus ecce Boemis Septem privaris et sie misere viduaris. Heu ") doleo, gui seripsi, et guivis doleat legens. Capitulum XIX. Quomodo dux Austrie Rudolphus, filius Alberti, regis Romanorum, electus fuit in regem Boemo- rum et de eius morte. Anno!) Domini MCCCVI electoribus non con- cordantibus vulgaris favor clamorem excitat et Hen- ricum, ducem Karinthie, regem fieri Boemie votis optat. Porro Albertus, rex Romanorum, audiens, quod filius sororis sue mortuus esset, congregato exercitu ad terram Boemie se applicat et quod Rudolphus, filius suus, dux Austrie, eligi in regem debeat affir- mat per nuneios solempnes, qui quidem, patris sus- cepta legacione cum armatis regno Boemie appropin- quat. Huius rei gracia barones cum civibus in regem eligunt ipsum Rudolphum, ducem Austrie. Videns autem ^) Karinthianus, quia non proficeret, latenter de Praga una cum coniuge sua aufugit. Generosa quoque virgo Elizabeth, filia regis, cum pluribus aliis inultuní ex hoe turbatur, quia libenter vidisset, quod ille dux cum sorore sua regnum obtinuisset. Igitur Rudolphus in regem Boemie electus civi- tates et municiones quasdam baronibus contulit et civibus donaria distribuit, sicut promiserat ante suam eleccionem. Dominam quoque Elizabeth, relictam regis Wencezslai, in matrimonio sibi copulavit. Qui quidem rex multas iniurias venerabili ^) in Chri- Sto patri domino Johanni quarto, Dei gracia?) episcopo Pragensi XXVII, intulit et genti Boe- mice multa incommoda fecit et varias oppressio- nes et sicut rex Wencezslaus fuit gentis Boemice fidus zelator, ita iste sevus *) persecutor. Huius rei gracia barones quidam et nobiles pre- dicto regi Rudolpho se viriliter opponebant et Hen- rieo, duci Karinthie, adherocbant. Et ex hoc regno varia dampna et incommoda multa acciderunt") et inter cetera mala, que fecit, cum magno exercitu ante Ho- razdyeyowiez civitatem domini Bauari de Strakonicz castra metatus est volens ipsam expugnare. Et ex 371 percussione divina propter dissenteriam nimis debili- tatus de hac vita decessit. Quidam vero nobiles adduxerunt predictum dominum Bauarum ad ten- torium obscurum, ubi corpus iam defuncti regis jacebat, et compulsus timore castrum Zwiekow resignavit, et mox dominus Henricus de Rosen- berch se de eodem intromisit et usque hodie id filius suus dominus Petrus de Rosenberch pos- sidet et tenet. Et idem rex Rudolphus caput sancte Margarete virginis et alia multa clenodia et sanctuaria ab ecclesia Pragensi alienavit, propter quod Deus iustus iudex dies eius abbrc- viavit.") Mortuus est igitur anno Domini MCCCVII, V nonas Julii anno primo sui regni et nullum here- dem superstitem reliquit, et sicut rex Wencezslaus, sic et ipse XX milia marcarum coniugi sue nomine testamenti assignavit. Sepultus est autem in ecclesia Pragensi. Eodem anno fuit siecitas magna, ita quod se- mina perierunt et magnus victualium fuit defectus. Capitulum XX. Quomodo Henricus, dux Karinthie, in Boemiam Sit reversus et quomodo regnaverit. Anno Domini?) MCCCVII mittitur pro duce Karin- thie, et ut festinanter in Boemiam redeat invitatur. Cum autem Albertus, Romanorum rex, audivisset filium suum mortuum, filium suum Fridericum, ducem Austrie, vo- lens ad regnum promovere, cum armatis in Boemiam iter dirigit festinanter. Et tunc facta est dissensio inter nobiles terre de eleccione. Unde quidam dominum Thobiam de Bechina in curia venerabilis patris et domini Johannis, episcopi Prageusis, ") nam ibi collo- quium erat, in favorem et promocionem ducis Ka- rinthie occiderunt, et propter hanc causam quidam cives Pragenses Hilkmarum, *) virum honestum eciam mactaverunt, et in malum tocius regni pars ducis Karinthie prevaluit et nomen regis Boemie obtinuit. Romanorum vero rex cum filio suo duce Austrie inter Chutnam et Coloniam, sua tentoria collocavit et Coloniam hostiliter impugnavit et omnia bona in circuitu devastavit. Quidam vero nobiles regi Roma- ') Kronika Zbrasl. kapitula LXXXV, str. 109—111. — ?) Tamtéž kap. LXXXVI, sir. 111. *) Heu — legens nemàá 2. — ") a. dux Carinthie, quia 2. — *) reverendo 2. — *) Dei gracia nemà 2. — 9) ne- má 2. — ") deciderunt 2. — ") alienavit 2. — *) nemá 2. — ') Hiltmarum 2. 477 1307 

Strana 372
1307 1308 372 norum ac suis viriliter resisterunt et plurima dampna intulerunt et multi a facie Karinthiani de Praga fugie- runt. Videns autem rex Romanorum, guod hyems instaret, in civitatibus sibi adherentibus viros belli- cosos in presidio reliquit, ipse vero cum filio suo versus Austriam est profectus, sed pacto firmaverat, ut estatis tempore") in manu forti iterum in Boe- miam rediret. Sed homo cogitat, Deus autem ordi- nat. Nam eodem anno in kalendis Maii per Johan- nem nepotem et per quendam suum militem, cui multa mala fecerat, est occisus. Illi vero, qui ex parte sua") in Boemia remanserant, multi detenti fuerunt et multi interierunt, et Karinthianus cum multis de morte regis est gavisus. Et') sub istius regimine status regni vilescit, impii resurgunt, cadunt innocentes, regnat violencia, dominatur iniquitas, iudicium et iustitia exulat a pa- tria. Ecclesie spoliantur, monasteria calcantur, vo- luntas omnium malorum habetur pro lege, frequen- tantur spolia viduarum et orphanorum clamoribus nulum remedium adhibetur, luget clerus, ululat po- pulus et ista tribus annis, quibus Karinthianus reg- navit, quassaeio non cessavit. Unde tempore ipsius Boemia non fuit salvata, sed pocius plagata. Et?) eodem tempore quidam cives Pragenses et Chutnenses monasterium Czedlicz *) ingressi quos- dam nobiles regni captivaverunt et iudicem de Monte occiderunt et magnam violenciam ibidem fecerunt. Sed in brevi illi discordaverunt et captivi nobiles liberi remanserunt, et illis hoc pervenit in malum, istis vero conversum est in bonum. Terra?) Boemorum Que non sensisset, Regem, quem primo fert pondera magna malorum. istum si non habuisset dilexit et odit in ymo. Nam sub eo rapiunt plures, homicidia fiunt, Lis erescit, pax") decrescit, ius omne tepescit. Agri deserti remanent, paucique reperti Sunt in eis fructus, quia non crescit nisi luctus In tota terra, cum pululet vndique guerra. Quando regit male rex, errat grex, deficit et lex") Inficithos fex, ingruit hiis nex, dampna manent sex, Mors solet hunc rapere, reliquum captiva tenere, KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Liber servire, seges incipit ampla perire, Pupillus flere, de sponso sponsa dolere, Et crescunt plura plerisque gravamina dura. Capitulum XXI. Quomodo Elizabeth, filia regis Wencezslai, vo- cata fuit") ad presenciam regis Romanorum. Anno Domini*) MCCCX fuit malus status in regno Boemie; nam propter iusticie inopiam facul- tates pauperum rapte fuerunt violenter. Nec fuit, qui vidue aut pupillo de iusticia et iudicio responderet, et status regni fuit totaliter confusus, quia Karin- thianus vocabat alienigenas ad terram in preiudicium terrigenarum et destruccionem. Et tune temporis magnum disturbium et dissensio in Praga oriebatur. quia exercitus magnus de Karinthia advenit in subsi- dium sui ducis et pauperes suis rebus sunt depre- dati et multos in ore gladii oeciderunt, diversa mala violenter perpetraverunt. Misnenses eciam eis in adiutorium advenerunt. Et?) ipsi de Praga mane armati tamquam contra hostes pugnaturi catervatim exierunt, de vespero vero redeuntes diversa pecora et multa spolia pauperum reduxerunt et in circuitu ciuitatis et in villis sanguinem innocentem effuderunt. Johannes) autem ^) de Wartemberch et quidam alii nobiles cum exercitu Boemorum ante pontem castri Pragensis Karinthiano aspiciente in muris castri cum Karinthianis bellum commiserunt et nostrates ipsos vicerunt, capitaneum exercitus cum aliis pluri- bus vulnerantes captivaverunt. Unde?) predicti no- biles statum regni cupientes emendare et oppressio- nibus pauperum et vocibus eorum lamentabilibus compacientes, miserunt ad regem Romanorum postu- lantes et supplicantes, ut heres regni virgo Eliza- beth filio suo primogenito Johanni matrimonialiter copularetur. Rex vero difficilem se reddidit ad hoc faciendum. Verum tamen dominus Petrus, archiepi- scopus Maguntinus, describens studiose circumstancias regni Boemie induxit regem ad consensum, ut virgo Elizabeth ad presenciam eius adduceretur, ut ipsam conspiceret, famam et mores indagando. Et ait rex: 1) Tamréž kap. LXXXVI, str. 114. — ?) Tamtéž kap. LXXXVII, str. 115 — 9%) Tamtéž kap. IL.XXXVI, str. 114. — *) Tamtéž kap. XCI, str. 127 a 128. — 5) Tamtóż kap. CIII, str. 132. — ©) Tamtéž str. 133. — ?) Tamtéž kap. XCV, str. 134 a 135, *; tempus 2. — ") ipsius 2. — *) mon. in Czedl. 2. — ») nemá 2. — *) nemá 2. — *) fuerit 2. — *) vero 2. 1310 

Strana 373
KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉIIO. 1910 Sacrum !) Imperium, cui favente Deo presumus, con- suevit esse divinarum legum et iusticie inviolabile armarium, ab ipso *) enim omne iniustum eminus est elongandum, cum sit caput regnorum et terrenarum potestatum. Unde absque consilio fidelium minime velim quidpiam aggredi vel attemptare, verum tamen adducatur puella, ut ea conspecta cum consilio adver- tatur, quid sit faciendum. Nuncii *) vero reversi Boe- miam inteneionem regis virgini et eius fautoribus nar- raverunt, unde ipsi aput diversos mercatores et cives Pragenses virgini et eius familie ornamenta et. alia necessaria nomine mutui procuraverunt. Et virgo Elizabeth supplicavit venerabili patri domino Jo- hanni quarto, Pragensi episcopo XXVII. ut ei equum ambulantem ad viam donare dignaretur, qui tribuit ei ambulatorem album bene expeditum et ornatum et duos ciphos argenteos, altos et magnos, auro decenter ornatos, et infra sex dies post redditum nunciorum cum decenti familia et congrua decencia ipsa ad suum exitum fuit expedita. Die autem septimo, hoc est XVIIII kalendas Septem- bris, de Praga palam est egressa. Et cum coram rege conparuisset, ipse benigne eam suscepit, et re- gina fecit eam adducere ad suam presenciam, quam graciose pertractavit. Rex autem cum haberet trac- tatum de isto matrimonio cum suis principibus, qui- dam clam hoc impedire voluerunt, asserentes puellam non esse aptam neque dignam et quod incole Boe- mie suum regem male conservantes nostris tempo- ribus perdiderunt. Ad?) hoc rex respondit: In regno Boemie hactenus fuerunt reges potentes, quorum gloria partes mundi longinquas illustraverat, quo- modo?) ergo potentes fuissent, si fidelem populum non habuissent? Verum tamen rex propter verba ila*) in ambiguitate et dubio permansit. Adver- tens *) hoc prefatus dominus Petrus, archiepiscopus Maguntinus,") ait: Non indignetur michi dominus rex super hiis, que sum locuturus: Antequam de manu filii vestri tale et tantum dimitteretis regnum, copulare filio vestro deberetis adhuc jgnobiliorem virginem, quam est ista, vel matronam, que quinqua- 313 gesimum attingeret annum. Hiis verbis et aliis ?) rex fuit finaliter ad consensum inclinatus. Assignavit igitur rex nupeiarum locum et tempus: Ab illo enim die seilicet ab VIII kalendas Augusti usque ad ka- lendas Septembris tempus veniendi in Spiram impe- rialem civitatem illi puelle, filii nostri spouse, sta- tuimus et finaliter terminum assignamus. Omnes 9) discamus, Quantum sit mitis in hoc alios doceamus, rex celi, qui quasi vitis Florida dat fructum, pellens cum vult cito luctum. Contra se bella timuit nimis ista puella, Atque gemens mente, gemino spoliata parente Stabat turbata, tamen est nunc letificata. Cum sit adoptata regi quasi filia grata. Capitulum XXII. Quomodo imperator filio suo in Spira et virgini Elizabeth solempniter peregerit festum nupciarum. Cum?) rex Romanorum vellet celebrare filio suo primogenito solempniter festum ") nupciarum, misit servos suos et vocavit principes multos et comites et barones et cum gaudio in Spiram pervenerunt. Et ibidem mandavit rex, ut se et sua singuli habili- tarent ad augendam et agendam gloriam illius festivitatis, et precipit rex suis procuratoribus omnia necessaria aptari, sicut congruebat regie maiestati. Omnibus tandem apparatibus et indigeunciis ad festum hoc celebre adaptatis et parietes domorum bissus et purpura vestiebat. Et audite sunt voces multorum di- cencium: salus, honor, virtus et imperium sit tibi rex noster, quia tu es rex pacificus et magnificatus, ") et vultum tuum desiderat videre universa terra. Clamant enim *) iuvenes et, virgines, senes cum iunioribus una voce dicentes: vivat rex cum filio suo in eternum. Et fuit ibi convivium solempniter peractum: rex cum principibus, regina eum sponsa et suis iocundissime epulabantur. Circa vero nonam diei illius horam rex eoram principibus ait: regnum, ut consuluistis, Boe- morum Johanni, filio meo, confero; ut autem ius !) Tamtéž kap. XCVI, str. 137 a 138. — ?) Tamtéž kap. XCVIII, str. 141. — ?) l'amtéZ kap. C, str. 147. — *) TamtéZ kap. XCVII, str. 139. — 5) Tamtéž kap. XCVII, str. 140. — ©) Tamtéž kap. C, str. 146. — 7) Tamtéž kap. CI, str. 148. *) ipsa 2. — 4) hoc modo 2. — *) illorum 2. — *) Maguntinensis 2. *) magnificus 2. — *) quoque 2. — ") festa 2. — ') et agend. nemá 2. -— 1310 

Strana 374
3310 Dík forcius sibi competat, hodie sibi virginem eiusdem regni heredem legitime copulare matrimonialiter nos delectat et iusticia dictat, ut hoc regnum ab Imperio in feodo accipiat, aliorumque principum tytulum ex hoc legaliter obtineat et nomine. Verbum regis pla- cet omnibus, quia prius fuit deliberatum. Et!) as- sumptis rex cunctis electoribus et principibus et aliis comitibus ad hostium ecclesie maioris in Spira rex regalibus solempniter indutus vestibus venit, sceptrum habens in manu, sedebatque in solio, in capite suo gestans auream coronam. Et factus est repente sonus ex clamore letancium populorum et ex concursu ex omni genere musicorum. Et venit filius cum maxima!) comitiva cum vexillis regni Boe- mie, et facto per filium iuramento, sicut ceteri prin- cipes facere consveverunt Imperio sacro, ipse sibi regnum Boemie contulit et titulum et principis no- men et omnibus suis heredibus dedit legaliter ") et donavit et postea ipsum est osculatus. Dominus *) vero Johannes, Coloniensis archiepiscopus, premissis verbis ad matrimonium requisitis Johanni, regis filio, Elizabeth virginem in matrimonio legitime copulavit et in crastino dominus Petrus, Maguntinensis archi- episcopus, eoram sponso et sponsa missam de sancto spiritu solempniter cantavit et munus benediccionis ab ipso susceperunt. Et?) ante prandium oriuntur verba contraria inter archiepiscopos, quis deberet eorum recumbere ad dextram regis, rex vero hec sapienter sedavit. De hiis vero archiepiscopis hoc tenetur: Magunti- nensis, Treuerensis, Coloniensis, quilibet Imperii fit cancellarius. Horum Maguntinensis "*) per Germaniam, Coloniensis per Ytaliam, Treuerensis per Galliam archicancellarii titulum habet; precedit autem Magun- tinus dignitate, Coloniensis potestate, Treuerensis antiquitate. Treuerensis autem longe fuit ante Ro- mam. Et^) in hac nupeiali solempnitate milites, qui ad mensam ministrabant, precedentibus et precinen- tibus tubis, buccinis, timpanis et choris, phaleratis dextrariis insidentes, quelibet fercula decentissimo ordine servato apportabant. Transibat inter mensas convivarum validus exercitus armatus milicie pre- KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. dicte, " qui ad conservacionem leticie fuerat depu- tatus. ln medio epulancium ante mensam regiam erectum est vexillum regni Boemie habens signum. Decorabat has nupcias tanta diviciarum deliciarumque gloria, sicut à multis temporibus [non] fuit visa [in curia] regum Romanorum. Et?) post opulenta convivia convivis"*) innovantur solacia, diversis tamen diversa, alii quidem tripudiis, alii choreis, alii hastiludiis se exercent, et tota Spirensis civitas exuberanti resultat leticia et vox resonat leticie et exultacionis. In illo autem tirocinio hastas terentes et robustas, quas ge- stabant Boemi vibratas. cuneti astantes mirabantur. Sed alii de alia gente galeati contra eos equitare formi- dabant; et adventui ^ Boemorum nullus se ultroneus offerebat, et si forsitan quis metas exiverat incautus, ne venienti occurreret, devia in equo querebat. Si vero aliquis obvius fuit, tantum ictum haste pertulit, quod de equo cecidit, aut hasta fuit in partes con- fracta minutas. Hec facta sunt ad nove sponse glo- riam et honorem. Et ad vesperum benediccione pre- via sponsus et sponsa in lecto adunantur. Mane altero surgitur et gaudiis insistitur, et sic dies illa et tota ebdomada iocundis gaudiis expenditur et finitur. Quivis in hoc facto poterit tunc temporis acto, De quo laudetur celorum rex et ametur. Laudatur digne Deus, a quo virgo benigne Sic sublimatur et in alta sede locatur.) Capitulum XXIII De circumstanciis missionis in Boemiam Johan- nis, primogeniti imperatoris. Imperator 9) missurus Johannem, filium suum primogenitum, ad regnum Boemie, advertit *) id satis perplexum et gravatum et obligacionibus obrutum. Unde precepit omnibus circa Renum principibus et comitibus, ut essent omnes ad prelium parati et ut omnes VIII" kalendas Octobris circa Nuernberch ") constituti filio suo versus Boemiam conducentes fer- rent auxilium. Et mox stipendia plurimi suscepe- !) Tamtéž kap. CI, str. 149, — ?) Tamtéž str. 150. — ?) Tamtéz kap. Cll, str. 151. — *) Tamtéž str. 151. — 5) Tamtéž str. 152, — ©) Tamtéž kap. ClII, str. 154 a 155. !) magna 2. — ") rukopisy oba mají leganiter. — ^*) Maguntinus 2. — *) preclare 2. — **, conviviis rukopisy. — *) adventum 2. — P) collocatur 2. — ") avertit 2. — *) Nyerberk 2. 1310 

Strana 375
KRONIKA PRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1310 runt, novoque regi constanter et fideliter obsequia promiserunt. Et tunc temporis tres exercitus impe- rator in Spira disposuit, primum in Italiam, secundum contra comitem Eberhardum ") de Wiertenberch, ter- cium filio suo versus Boemiam, et omnes Domino opitulante sunt bene prosperati. Nuncii de Boemia regi dixerunt: Populus, inquiunt, domine rex, qui in Boemia est, adventum filii tui, regis sui, desi- derat nimis et expectat, ipsum namque pars adversa infestat, unde si moram fecerit filius tuus in ve- niendo, adiutoribus nostris supercrescet desperacio, contradictoribus vero consolacio. Mitte igitur nunc regem nostrum cum paucis et secure de nostris triumphabimus inimicis. Ad quod rex ait: Nolite, inquit, tale consilium michi dare, ut meum a me tam subito mittam filium et filiam, quos Deus omni- potens michi dedit ad consolacionem. Fruar ergo pro tempore dulci presencia puerorum istorum et delectabitur in eis auima mea. Nec tamen hac causa de manibus meis Boemia labetur. Ecce nunc ascen- dam Alsaciam in civitatem Columbariam, et pueri mei mecum ibunt et vos ibitis illuc. Et non erat, qui auderet contradicere verbis regis. Et cum venissent in predictam civitatem, VIII diebus manserunt ibi et de bono statu Imperii tractans, magno solacio cum pueris fruebatur. Et!) in recessu in tantum natu- ralis dileccionis affectum filius unigenitus turbavit per suum discessum, quod pater et mater plorantes, lacrimas uberrimas emiserunt et mater ultimam noc- tem propter amaritudinem et mesticiam totaliter du- xit insompnem, nec ab aliquo sustinuit consolari. Et postquam nuncii recepissent licenciam a flente regina, postea intraverunt ad regem habentem plus solito vultum seriosum in dextra sua filium tenentem, et commisit nunciis filium cum diligencia magna. Qui responderunt: Fides nostra, domine rex, circa Jo- bannem, filium tuum primogenitum [non nutabit], sta- bimus semper cum eo integro corde et toto posse. Et recesserunt nuncii a rege et a regina cum filio facie serena et mente leta. Deinceps ab illa die filius non vidit faciem suorum parentum usque ad diem extremum mortis eorum. Processit denique 315 tune rex Romanorum versus Lombardiam, filius vero versus Doemiam. Et in brevi nuncios terruit pravus rumor, videlicet quod Praga fuisset tradita a Karin- thiano Friderico, " marchioni Misnensi, et ") suo exer- citui. Et factum est hoc anno Domini MCCCX in die exaltacionis sancte crucis. Eodem ") anno vina et vinee perierunt. Eodem") eciam?) anno Karinthianus de Monte Chutnensi") cum Misnensibus *) processit Pragam quam hostiliter in giro circumcinxit, plurima vero turba de civitate plus Karinthiano quam regi ven- turo de sorte favebat. Huius autem fuit causa favoris diversa. Quidam enim Karinthiano pecunias conces- serant, alii propter suam discordiam, quia sub eo sine timore se de hostibus vindicabant, et alii de spoliis pauperum ditari querebant; et hii omnes *) ad ipsum zelum habebant. Inter quos Wolframus, civis Pragensis, hospitale Prage incastellavit et ut victualia Misnensibus ") civitatem impugnantibus ven- derentur, consuluit; et qui inimicum munit, se ipsum punit. Domina quoque Anna, coniunx Karinthiani, in domo Nicolai *) de Turri in Nouo foro residenciam habebat. Unde dux) Karinthie pro libitu permit- titur intrare et exire. Huius rei gracia totus ille ma- lignus Misnensium *) exercitus hostiliter Pragam in- travit et eam humiliavit. Unde multi videntes dolum et tradicionem in civitate latenter de ipsa fugierunt; fidem namque, quam Johanni, venturo regi, servare promiserant, violabant. Et multi, qui fuerant de civi- tate eiecti, **) cum isto exercitu sunt reversi; multi quoque pauperes et divites plurima dampna ex ista tradicione sustinebant. De illis autem, qui civitatem intraverant, quilibet, prout voluit, domum cuiuslibet hominis occupat, quicquid ibi invenit, spoliat, reni- tentes cruciat, et illa) Misuensis perfida gens muros quasi penitus et parietes in hospiciis suis perforat, pavimenta di- laniat, thesaurosque absconditos reperire se sperat. Et in quadam cloaca V milia marcarum invenerunt. Et omnes illi dant sceleri operam ; quia nulla pena con- sequitur culpam, et non solum civitas, sed et eius confinia spoliis gravabantur. Facta est civitas inclita ') TamtéZ kap. CIV, str. 159 a 156. — ?) Tamtéž kap. CV, str. 158 a 159. *) Echardum de Wiertenburk 2: — *) Fridrico 2 a tak obyčejně níže. — ", Mysnensi 2. — ") nemá 2. — *) Et eodem a. 2. -- ”) Cutnensi 2. — *) Mysnensibus 2. — ^; omnes impium zel. 2. — ") Mysn. 2. — *, Nycolai 2. — “) rex 1.— *) Mysn. 2 a tak obycejne vżdy. — *') reiecti 1. — ‘) illa gens Mysn. 2. 1310 

Strana 376
1810 we. ov velud latronum spelunca: per discordias vero et vio- lencias continuas vino conpunccionis facta est velud ebria et viribus suis fuit exinanita. Et eodem tem- pore ecclesie et monasteria diversa gravamina pacie- bantur. mala tu discordia sordes. actus tuus undique fedus; Prelia confortas, tu plura gravamina portas, Qui discordare consuevit vel spoliare, Nunquam ditatur, sed cum luna variatur, Invidias miras*) retinens in pectore diras. Quam mala sit plaga litis, monstrat bene Praga. Et^) expugnata bis in anno, lite gravata. Istud civilis fecit discordia vilis. O quantum mordes, Disrumpit fedus Capitulum XXIV. Quomodo Johannes, filius imperatoris, cum exercitu valido ') Bohemiam intraverit et Pragam expugnaverit. Postquam !) rex Boemie Johannes a patre suo, rege Romanorum, in Columbaria civitate") separatus fuisset et posthoc in Nuernberch") de Reno '*) veniens per dies XIIII congregacionem principum et validi exercitus habuisset, et in die beati Luce Evangeliste 8 Nuernberch exiret, versus Boerniam processit. Fue- runt autem in suo exercitu: dominus Petrus, Magunti- nensis archiepiscopus, Rudolphus, dux Bauarie, co- mes palatinus, dominus Philippus, Eynstensis epi- scopus, abbas de Wlda,") Fridericus ^) purcravius °) de Nuernberch, ") Bertholdus purcravius de Hen- berch, Lodeuicus comes de Hoting, Albertus comes de Hochlok?), Henricus de Brunek, advocatus de Castello Sueuie, pluresque alii comites et nobiles libere condicionis. Erat autem exercitus horum magnus et fortis valde, electus ex omni milicia florida ger- minantis Germanie; recensiti sunt autem plures") quam tria milia pugnatorum, exceptis hiis, qui cotti- die affluebant. Et in die Omnium sanctorum rex Johannes cum suo exercitu flumen, quod Egra di- citur, transivit difficulter cum rerum iaetura. Cum autem esset in Budyna, misit rex ad venerabilem KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. patrem dominum Johannem quartum, episcopum isio Pragensem XXVII, in Rudnycz, ab ipso adiu- torium peteus. Qui propria in persona ad ipsum venit cum exercitu magno et robusto. Et in die beate Elizabeth ante Montem Chutnam") pervenerunt et [eum] impugnare viriliter ceperunt. Erant autem ibi quidam nobiles ex parte Karinthiani, qui ibi reside- bant,") et plurimos gladius consumpsit et plurimi de parte adversariorum sunt captivati. Videns autem rex, quod non esset tempus aptum actibus bellicis, nam yemps horrida advenerat cuneta arva graviter con- stringens; dominusque Petrus Maguntinus archiepi- scopus cum verbis pacificis misit Coloniam, suadens, ut rex intromittetur. Cives autem responderunt: Quic- quid Praga metropolis fecerit, hoc similiter faciemus. Deinde Pragam totus exercitus venit cum impetu magno. Unde Karinthianus, qui se pro rege gesserat. eum hominibus marchionis Misnensis ") hii ad re-i- stenciam se aptabant; plures autem nobiles et cives regi Johanni adherebant. Unde secrete mittunt nunc- cios ad amicos suos, ut communi bono intendant et") regi Johanni adhereant. Et variis exortacionibus hoc procurant; quibusdam munera promittuntur et aliis terrores incuciuntur; et sic multorum animus ad regem Johannem inclinatur. Unde latenter conveniunt et quid agendum sit, inquirunt, et secreta consilia sua amicis demandant et signum dederunt: quando maior campana die crastina ad sanctam Mariam in Leta curia pulsabitur, mox de castris surgite et civi- tati eum festinacione appropinquate. Si autem se- cundo et tercio sonus campane invaluerit, nequaquam moram facite. Et talis ordinacio maxime fuit necessa- ria; frigus enim erat valde intensum et magnum ; tunc nix, gelu, pruina?) [cum] glaeie terre?) superficiem operiebant. Unde homines et iumenta nimium lede- bant: habitabant enim in tabernaculis et tentoriis, deficientibus quoque lignis raro fuit visus ignis; magni enim dextrarii et alii equi plurimi ex lesione frigoris fuerunt excoriati; defieiebant quoque tam animalibus quam hominibus alimenta. Die autem crastina, hora quasi nona III. nonas Decembris multi ?) Tamtéz kap. CVIII, str. 170—173. *) Tak kron. Petra Zbrasl, oba rukopisy Franti&ka Praz. iras. — "; Est 2. — ') valido — et nemá 2. — *) ne- má 2. — ?) Nyernberk 2. — ") regno 1. — ") Vlda 1. — ^) Fridricus a tak níže pravidelné. — *) purgravius 2 a tak nize pravidelné. — *) Nyernbek 2. — 9) Hotlok 2. — ") plus 2. — *) Cutnam 2. — +) restitebant 2. — *) Mysn. a tak niZe. — ") nemá 2. — *) bruma 2. — 7) nema 2. 

Strana 377
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1310 viri armati regi Johanni adherentes, fuerunt con- globati, quorum unus mox*) turrim beate Virginis ascendit et campanam pulsavit. — Ad hune sonitum se movit*) exercitus et ad civitatem festinat. Ad diversas autem partes civitatis exercitus se applicat et ubi ingredi urbem debeat, diligenter explorat. Interea hinc inde iacula volant^) et aliquos vulnerant. Milites vero venerabilis patris domini Johannis quarti, episcopi Pragensis XXVII, irruentes ad portam circa Longam platheam, eam potenter et viriliter excusserunt et primi civitatem intra- verunt. Deinde totus exercitus post ipsos subin- travit; et maximus erat ingrediencium fragor et tumultus.) Ingressus est igitur rex Johannes Pra- gam et eum eo magnus exercitus pugnatorum, omnes quidem tenentes galeas in humeris et in manibus extractos gladios fulgurantes. Karinthianus autem et Misnenses ad castrum Pragense confuse fugierunt. Clamabatur statim ex iussu regis ab omnibus: pax, pax, pax. Singuli autem incole civitatis mox aperiunt hostia, que prius fuerunt clausa, et gaudenter con- spiciunt novi regis magnalia, depulitque priorem violenciam felix nova pax. Eadem die quilibet, qui male fuit depulsus, ad id, quod suum est, rediit, timorem deponit, securus dormit, arma cives depo- nunt, concorditer mox ambulant, domino Deo, gra- cias agentes. Et !) V idus Decembris nocte media cum coniuge sua domina Anna ac tota sua familia Karinthianus latenter aufugit de castro Pragensi. Recessit igitur omnibus dormientibus de regno confusus, qui plus quam tribus annis in ipso regnaverat regimine sat?) confuso et ignominioso. Felix?) hec hora fuerat, quando meliora Tempora venerunt, que lites deposuerunt. Felix introitus fuit hie regis, quia ritus. Pacis portavit, cum qua Pragam relevavit. Felix es terra, tu^) tota Boemia, guerra A te cessabit, tecum pia pax habitabit. Felix, invictus sit, et ipse Deus benedictus 377 vult per regem iuvenilem. que pacis munera donat. ex hocque rapina fugatur. Qui delere vilem Felix vox resonat, Pax, pax clamatur Capitulum XXV. Quomodo rex Johannes pacem in regno Boemie ordi- navit et quomodo coronatus fuerit. Rex ?) novus primam curiam indicit et ut omnes Boemie magnates in festo Nativitatis Domini Pragam veniant, cunctis scribit. Omnes itaque barones ac nobiles regni obediunt huic edicto et in Pragam pacifice, ut rex imperaverat, concorditer veniunt et iocunde portantes vestimenta militaria, dimittentes domi arma belliea, que prius cottidie ferre consue- verant, ubique prelia suspicantes, regem quoque proni suscipiunt et honorant, servicia prompta regi suo exhibent), fidelitatisque perpetue iuramenta cum omagio sibi prestant et promittunt pacem in regno facere et servare. Pax igitur fit, quia Deus auctor pacis et amator, sic facere tune disposuit. Replentur campi ex hoc ubertate, ex illa salubri tranquilitate. Qui enim sua deserentes tempore guerre fugierant,*) revertentes agros seminaverunt, vineas plantaverunt et fructum diversum fecerunt. Reliquias quoque Ka- rinthianorum et Misnensium, qui in quibus(dam] urbi- bus et municionibus fuerant dimissi, rex Johannes mox de finibus Boemie eos exterminat et expellit, plurimas quoque regni municiones dissipatas") et a nobilibus occupatas rex recuperat et reformat. Congregati *) quoque in unum omnes barones et magnates ac’) nobiles regni cuncti dixerunt ad do- minum Petrum, Maguntinum archiepiscopum: Re- gem nostrum Johannem, quem dominus Deus?) dedit nobis, sacrum quoque Imperium regno nostro lega- liter prefecit,") ipsum domine reverende sacre un- cionis et beneficio coronacionis ex vestro officio dignemini benedicere et consecrare. Quibus mox suum prebuit consensum; unde ad huius festivitatis leti- ciam, qua poterant deceneia se disponunt. Cum itaque omnes nobiles regni et persone graviores ?) Kronika Zbrasl. kap. CVIII, Prameny děj. česk. IV, str. 174. — ?) Tamtéž str. 173. — ?) TamtéZ kap. CIX, str. 175. — *) TamtéZ str. 176 a 177. *) nemá 2. — *) movitur 2. — *) volantur 2. — *) thumultus 1. — *) satis 2. — *) cum 2. — *) exhibeat 2. — *) fugerant 2. — *) nemá 2. — ') cunctique nob. reg. 2. — !) nemá 2. — ") perfecit 2. 48 1310 

Strana 378
1311 378 Pragam venissent"), ecce pridie nonas Februarii, que fuit dominica dies proxima post Purificacionem beate°) virginis Marie, dominus Johannes rex cum coniuge sua, domina Elizabeth?) in ecclesia Pra- gensi ante altare sancti Viti regali diademate?) una cum sua conthorali per prefatum dominum Petrum archiepiscopum fuit solempniter coronatus. Advene- rant tunc omnes regni officiales sua officia legaliter exsequentes. Venerabilis quoque pater dominus Johannes quartus, Pragensis episcopus XXVII, cum predicto domino Petro archiepiscopo regi astitit immediate, principaliter ad hoc festum de necessariis providendo. Plebs tunc letatur Quando coronatur et regi congratulatur. rex, gens gaudens animatur. Post misse officium rex cum regina cum magna descendunt gloria, et maxima turba preciosis vesti- bus induta antecedebat eos et sequebatur. Rex autem et regina electis dextrariis erant insidentes et super eos velum velut celum rutillans erectum, quatuor epistiliis ferebatur, et cum tubis, cytharis et organis, tympanis et choris et in omni genere musico letabunda concio deducebat. Et ad sanctum Jacobum in refectorio fratrum Minorum et in aliis pluribus locis splendide sunt epulati et multi de hoc mirabantur, quod rex Johannes, qui Pragam intraverat mense Decembri, in sequenti mense Fe- bruario decenter regni diademate *) fuit coronatus. Omnes letantur lautosque cibos epulantur, Et qui cernebant solempnia tanta stupebant, Ac admiratur, quod gloria tanta paratur. Capitulum XXVI. Quomodo rex Johannes Morauiam intraverit ip- samque *) pacificaverit. Cum ") sub ?) manibus regis Johannis omnia pro- sperarentur') totaque Boemia suis pareret mandatis, placuit regi de statu Morauie, qualis esset, videre. Mense igitur Maio eodem anno, ipse est annus Do- mini MCCCXI", rex Johannes intravit Morauiam !) Tamtéž str. 177, 2 sloupec. — ?) Tamtéž str. 179. KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. in manu valida, ipsam disposituras. Venerabilis quoque pater dominus Johannes IIII", Pragensis episcopus XXVII", misit cum eo validum ac ro- bustum exercitum armatorum; pressure namque continue ipsam graviter molestaverant,") sicut et Boemiam. In Olomuez quoque") primo applicuit, ubi cum ingenti gaudio ab universo populo est suscep- tus et per XII dies ibi, que pacis sunt, sagaciter or- dinavit. Venitque tunc ad regem Boleslaus, dux Wratislauiensis,") et terram Opauie regi voluntarie resignavit. Nobiles enim illius terre ducem Nicolaum repulerant et se predicto duci subdiderant. In eadem quoque concordia rex promisit duci Boleslao dare et solvere in certis terminis VIII milia marcarum argenti non solum propter terram Opauie, sed ut de cetero de regno Boemie domine Margarethe, uxo- ris sue, dotalicium dux ille non exigat vel requirat. Regis namque Johannis et ducis Wratislauiensis uxo- res regis Wencezslai filie fuerunt et mutuo sibi so- rores. Consuetudo namque hactenus fuit regum Boe- mie unicuique filiarum suarum, cum nubet") con- soreio virili, in sponsali dotalicio X milia marcarum argenti assignare. De Olomuez quoque rex exiens gressus dirigit versus Brunam, ubi non solum a clericis et ab uni- verso populo christiano, sed eciam a tota") syna- goga Judeorum magnifice fuit susceptus et ibidem pacem intus et foris ordinat et ex hoc tota con- gratulans*) plebs exultat. Et tunc inter regem et Fridericum," ducem Austrie, concordia et amicicia eum mutuo presidio promittitur. Reformata igitur pace per totam Morauiam rex regreditur in Boemiam, terram universam peragrat, civitates singulas visitat, castella et municiones, unde latrocinia fiunt, humo cočguat. Postea ?) in Morauia insurrexerunt °) viri maligni, qui prius latrocinia plurima comittere consueverunt. Nam quod consuescit quis, post?) dimittere nescit. Incole igitur Morauie, qui *) mala a malis pa- ciebantur, regi insinuant et regale presidium depre- cantur. Mense igitur Julio, adventus sui anno tercio, ") convenissent 2. — *) nemá 2. — ») Elyzabeth 2 a tak níže pravidelně. — *) dyad. rukopisy. — ") et ipsam 2. — *) cumque 2. — *) prosperabantur 2. — ") molestaverat 2. — ") Olomuczque 2..— *) Wratyslauyensis 2 a tak níže. — 7) nubent 2. — *) a tota nemá 2. — *) gratulans 2. — *) Fridricum a tak níže pravidelně 2. — *) insur. quidam viri mal. 2. — *) consues. dum vult dimittere nescit 1. — *) nemá 2. 1311 1312 

Strana 379
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 379 1313 1312 ipse est annus Domini M“CCC XII“, rex Johannes de Praga exivit et in subsidium Morauis procedit. Venerabilis quoque pater dominus Johannes, Pra- gensis episcopus, cum eo dirigit electam 1) mul- titudinem armatorum. Unde aggressi inimicorum castra viriliter impugnant et expugnant et multi male- fici, qui fuerunt in eisdem castris, ex iussu regis capitibus sunt privati et alii plures vario modo sunt interempti. Eodem 1) tempore execrabilis fuit frugum terre sterilitas tam in Boemia quam in Morauia, ita quod s) multi pauperes pre fame ") discederent ex hac vita. Nam mensura siliginis, que vulgariter strich 1) nun- cupatur, solvebat XXX grossos pragenses. Capitulum XXVII. Quomodo rex Johannes in Nuerenberch 1) curiam celebravit. Anno 2) Domini M'CCC XIII°, in festo Epipha- nie Domini Johannes, rex Boemie, quia vicarius gene- ralis erat m) sacri Imperii per Germaniam, curiam solempnem in Nuernberch") celebravit, in qua fere omnes principes Alamanie °) et comites affuerunt, et qui per se ipsos adesse non poterant, illuc solemp- nes suos nunccios transmittebant. Venerabilis quo- na que pater dominus Johannes IIII“, Pragensis epi- n scopus XXVII“, fuit specialiter ad hoc rogatus et transivit?) cum magna et solempni milicia ingentique honore cum rege et ibidem regi fecit magnum honorem et baronibus Boemie et multi- plicem consolacionem. Et inter cetera ibi preceptum erat, ut domino Henrico imperatori, qui tunc obse- derat Florenciam civitatem, transmittere deberent ho- mines pugnatores, et hoc mandatum pariter 1) omnes obedienter susceperunt et estate tunc sequente1) con- gregatis exercitibus processerunt. Sed heu, morte imperatoris audita ad locum certaminis non pervene- runt. Nam 3) cum Mediolanum, Cremonam, Brisnam et alias plures civitates cesar magnificus vi prelii subpeditasset, et maxime Pisanorum et Januensium 1312 suffultus auxilio, qui sibi ingentem copiam auri et argenti offerebant, tandem ad urbem Romanam per- venit. Plures vero Romanorum, quia de adventu ce- saris doluerunt, Roperto, regi Apulie, quem voca- verant contra imperatorem, astiterunt et non modicum impedimentum prestiterunt. Unde in urbe Romana cesar cum adversariis habuit prelia multa et semper fretus est victoria. Et anno Domini M'CCC'XIII', in die beatorum Petri et Pauli apostolorum a quatuor cardinalibus, quibus dominus papa suas vices com- miserat, ad sanctam Mariam rotundam decenter, reve- renter et legaliter fuit cesar coronatus. Et cum suo exercitu trans Tiberim transiit potenter, et hostium cuneos strennue penetravit et ecclesiam beati Petri intravit et tota concio cleri solempniter cecinit: Te Deum laudamus. Deinde transiens contra Florenciam, ipsam obsedit. Inclita 4) autem urbs Neapolis cesari instanter suplicat, ut se de ipsa intromittat. Unde relinquens magnam miliciam ante Florenciam iter arripuit versus predictam urbem. Cum autem esset ante civitatem Senis in vigilia Assumpcionis beate virginis *) Marie prehabita confessione a fratre Bern- hardo de ordine Predicatorum accepit corpus Christi, qui digitos lavans venenum vino miscuit et cesari bibituro porrexit, qui mox dolore fuit gravatus et post dies sex feliciter ad Dominum migravit. Ille autem maleficus ad hostes fugit in continenti. Sequenti 5) vero anno impletum est domine Elizabeth *) pariendi tempus et peperit filiam primo- genitam, quam nomine imperatricis Romanorum Mar- garetham appellavit. Cum 6) autem rex Johannes et dominus Petrus archiepiscopus Maguntinensis cum aliis pluribus prin- cipibus cum maximo exercitu ad Sueuiam pervenis- sent, “) venerunt tunc legati et utique ingrati, qui mortem cesaris nuncciaverunt et hoc literis in oculis gemencium declarabant. Tunc acerbi doloris aculeus transfixit cor regis Johannis et multorum principum aliorum. Dixerunt quoque principes ad regem: Ex 1) Tamtéž str. 180. — 2) Tamtéž kap. C, str. 180. — 3) Tamtéž kap. CXV, str. 194. — 1) Tamtéž kap. CXV, str. 197. — 5) Tamtéž kap. CX, str. 180. — 6) Tamtéž kap. CX, str. 181. *) nemá 2. — 5) nemá 2. — b) fame et inedia disc. 2. — 1) stricho 2. — 1) Nyerenberg 2. — m) fuit 2. — 3) Nyern- berk 2. — °) Almanie 2. — ») transivit c. mag. milicia cum rege 2. — s) inter 2. — 7) sequenti 2. — .) Misto beate vir- ginis — fugit in continenti ma ruk. 2: b. Virg. gravi infirmitate oppressus decubuit et infra paucos dies ad Dominum de hoc seculo migravit. — 5) El. regine par. temp. 2. — 4) pervenisset 2. 48*

Strana 380
1313 1314 380 guo domine rex pater vester, gui causa nostri iti- neris extitit, ex hoc seculo migravit, nil aliud re- stat, nisi quod cum festinacione revertamur. Sic igi- tur tum rex cum suo exercitu revertitur, hunc la- trunculorum rapacitas passim latenter aggreditur et qui sequestratim ab exercitu graditur, mox capitur et aufertur. Anno!) Domini M*CCC'XIHDP, XIT^ kalendas Maii obiit dominus Clemens papa V*' IX? anno se- dis") sue. Hic papa, prius Burdegalensis episcopus, et fuit de Vasonia nacione, qui omni tempore pa- patus sui ad urbem Romanam non pervenit, sed in locis occidentalibus, ubi et prius fuerat, Philippo, regi Francie, in pluribus obtemperans usque ad ob- itum suum ibi mansit. Hic eciam papa anno Domini M?*CCC*XT^ Wienense concilium celebravit, in quo sub pretextu pietatis et sub opinione passagii *) ge- neralis decimam imposuit generaliter toti clero. Et quia rex Francie ibidem crucem assumpsit cum duo- bus suis filiis promittens, quod personaliter illi ") passagio vellet interesse, unde papa sibi omnem deci- mam colligendam de clero assignavit. Predictus eciam papa potentem ordinem, per totum mundum cele- brem, ordinem eruciferorum Templariorum, ascribens eis quosdam errores heresis, abrasit de gremio ec- clesie totaliter et delevit. Cuius ordinis magister anno Domini M^CCC'XIIIP non *) contradicente papa per regem Francie miserabiliter mense Aprili Pari- sius est igne crematus, alie vero eiusdem ordinis persone plurime aut tormenta passe aut relicto ha- bitu regulari seculum intraverunt. Opinio tamen dictabat plurimorum, quod dictum ordinem non pe- Stis heretica, sed ipsorum possessio latissima et ma- lorum hominum avaricia delevisset. Predicto concilio dominus Johannes, *) Pragensis episcopus, interfuit ; sed dominum Petrum, archiepiscopum Maguntinum, qui tunc cum Johanne, rege Boemie, in Boemia fuit, propter preces domini Henrici imperatoris papa ab ilo concilio habuit supportatum. Factum est autem post mortem pape, quod secundum constitucionem sexti libri decretalium omnes cardinales in Carpen- tarato positi fuerant in conelavi. Et quia inter cardi- KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. nales inclusos, quorum quidam fuerunt Ytalici, qui- dam Francigene et aliqui Vascones, facta est dis- sensio, ita quod in pape eleccione non poterant con- cordare, et sunt ab invice ^) sine omni fine ad regio- nes varias sequestrati. Et?) anno Domini M*CCO'XV^, [XIII] kalendas Junii^) nata est domino Johanni, regi Boemie, no- mine Guta filia?) secunda. Capitulum XXVIII. Quomodo rex Johannes cum exercitu magno in Vngariam processit. Ad 3) compescendam proterviam et acerbam vio- lenciam, quam terre Morauie spoliis, incendiis homi- numque abduccionibus *) nequicie fomes comes Ma- theus de Trenez multis modis intulerat, copiosam multitudinem armatorum tam indigenis quam alieni- genis dominus Jonannes, rex Boemie, convocavit et anno Domini M^CCO^XV^, XIP kal. Junii de Praga exiens versus Vngariam procedebat. Et cum ingres- sus fuisset Morauiam, Vngari quidam audita fama, tacti metu municiones, quas) in metis Morauie oc- cupaverant, igne apposito voluntarie conceremaverunt. Rex vero primum castrum inimicorum aggrediens viri- liter expugnavit; quo facto, ante illud castrum, quod Alba vocatur, exercitus collocatur. Predictus vero comes cum suis coadunatus satis hostiliter exer- citui regis appropinquat, et cum magna vociferacione iacula sive sagittas ad modum nivis vel cineris *) spargunt et in prima congressione multos de exer- citu [regis] ") invaserat terror. Quidam vero barones Boemie cum^) exercitu venerabilis patris Domini Johannis quarti, Pragensis episcopi XXVII, in unum conglobati hostium cuneos veluti telam ara- nee dissipantes penetraverunt, et corruerunt ipso die et necati sunt bene CC de Vngaris et nisi unus de Boemis. Qui quidem comes videns, se regi!) resi- stere non posse, quesivit per amicos suos amicabilem composicionem, quam, licet cum magnis laboribus, invenit. ') TamtéZ kap. CXXI, str. 214. — ?) TamtéZ kap. CX, str. 183. — ?) TamtéZ kap. CXXV, str. 223. ") sede 2. — *) pelagii 2. — ») ibi 2. — *) V ruk. 1 pretrZeno slovo to, ale bezpochyby teprv v pozdéjsi dob&. — *) Joh. IV, Prag. episc. XXVII ruk. 2. — ^) invicem 2. — *) Julii 2. — *) nemá 2. — *) adduccionibus 2. — *) que 2. — *) pulveris 2. — ^) nemà 1. — ') cum — XXVII nemá 2. — !) regi Boemie 2. 1314 1315 

Strana 381
1315 1314 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Et !) eodom anno post magnam siccitatem nimia inundacio diluviosa fuit aquarum, specialiter tamen fluvius Albea proprium excedens ") alveum per loca cireumiacencia villas et stabula inebriat, horrea et molendina secum deducens evulsit. Porro in tantum se flumina in altum crescencia elevaverant,") quod in villis circa sepes et hostia navigio remigabant. Et?) sequenti anno duo reges Romanorum sunt electi. Unde cum prius electores concordare non po- tuissent, dominus Maguntinus, qui est quasi decanus eorum, terminum peremptorium prefixit, in quo do- minus Petrus Maguntinus, Baluinus Treuerensis archi- episcopi, Johannes, rex Boemie, Woldemarus, ") Bram- burgensis marchio, Lodeuicum, *) ducem Bauarie, in regem Romanorum elegerunt. Ex parte vero altera Johannes, Coloniensis archiepiscopus, Rudolphus, dux Bauarie, Lodeuici tunc?) electi germanus, et Johan- nes, dux Saxonie, Fridericum, ducem Austrie, regem Romanorum proclamaverunt. Et dominus Lodeuicus electus Aquisgrani per dominum Maguntinum in sede regum collocatur, nec non regio diademate una eum Margaretha, sua coniuge, solempniter insignitur. Et dominus Maguntinus ostendit ibidem per papalia et imperialia privilegia, quod per ipsum regum Almanie coronacio esset celebranda. Coloniensis autem archi- episcopus hoc audiens eciam ducem Austrie coro- navit. Ex horum duorum regum discordia ubique surgunt discidia, committuntur passim prelia et in partibus Almanie oriuntur pericula infinita. O quantus strepitus tunc fit, quantusque mugitus Pars fremit adversa, clamant alii viceversa. Efficitur multus mox in, populoque tumultus. ?*) Hii Lodeuicum laudant, alii Fridericum. Et nisi fluxisset ibi Moganus, inde fuisset Mox ingens bellum generatum sive duellum. 381 Capitulum XXIX. Quomodo rex Johannes ex inductu baronum terre jussit Theutonicos multos exire de terra. Rex?) Johannes plurimos Theutonicos comites et alios nobiles habere consueverat, quorum fretus consilio singula sui regni negocia disponebat, quibus vicissim regalia beneficia et officia conferebat. Vi- dentes autem hoc regni Bohemie barones, se non- nunquam a regalibus tractatibus sequestrari. lucrum- que et pecunias, quas prius tollere consueverant, extere nacionis manibus atrectari, gravi animo hee ferebant. Unde prehabito familiari colloquio regalibus aspectibus pariter et affatibus se presentant. Domine rex, inquiunt, vestra naturalis industria liquido regni statum intelligit et hominum condiciones; et hoc plenius exponere nostra fides, qua vobis astringimur, enucleacius nos compellit. Eece isti?) hospites, qui in regno sunt, avaricie student, fiscum regium evi- scerant, solum eos ad hoe cura frequens sollicitat, ut pecunias per phas nephasque congregent et usur- pent ipsas de regno vestro deducentes. Castra et beneficia regni plura occupant et") tamen pacem in stratis facere non sufficiunt nec laborant. Nobis autem, qui in regno nati et vobis famulari sumus parati, si*) beneficia regni committere curaretis, per nos. pax fieret, rex et regnum proficeret, et pecunia, que extra ducitur,' remaneret. Tocies huius im- portune peticionis instancia repetitur cum adieccio- nibus minarum, quod tandem, quod petitur, exau- ditur. Dominus itaque Bertholdus comes de Hen- berch, Vlricus lantgravius de Leuthenberch") cum alis pluribus Theutonie") nobilibus exeunt et ad propria redeunt; nec iustum fuit *) nec congruum racioni, quod ipsi habentes propria oceuparent contra Deum aliena. Huius rei gracia magnates Boemie de regis et regni negociis se intromittunt. Anno igitur Domini M^CCC?XV*, mense Aprili Henrico de Lipa in Boemia, Johanni de Wartenberch") in Morauia conscientibus regni nobilibus per regem sunt eis*) omnia negocia regalia recommissa. !) Tamtéž kap. CXXIV, str. 224. — ?) Tamtéž kap. CXXV, str. 225 a 226. — ?) TamtéZ kap. CXXVI, str. 227 a násled. m) extendens 2. — *) elevaverunt 2. — **) Woldmarus Branburg. 2. — ^) Luduicum 2 a tak niZe pravidelné. — ?) autem 2. — ^") thumultus I. — 9) illi 2. — *) et non in str. pacem fac. non suff. 2. — *) unde si 2. — *) deducitur 2. — ") Leutenberk 2. — *) Theutunicis 2. — *) nemá 2. — *) Wartenberk 2. — *) ipsis 2. 1315 

Strana 382
1315 382 Hiis itague gestis pax non venit, gue spera- batur; nam expedicio expedicioni, exaccio exaccioni cottidie succedit, profectus regi, ut putabatur, non succrevit, sed de urbura Chutnensi et moneta, que tunc singulis septimanis D aut DC marcas solvebat, sepe marcas " XVI rex septimanatim suscepit pro expensis; reliqua vero pecunia, prout camerarius disposuit, fuit distributa. Excrevit idcirco Henricus de Lipa super omnes, qui erant in regno. Cum!) ergo esset amicorum et famulorum valida multitudine circumfultus, ita quod se putabat") falli aut deici non posse, et^) quidam regni magnates sub cuiusdam fidelitatis velamine regem adeunt et ei dixerunt: Fraudis dolose vobis, domine rex, Henricus de Lipa ?) latentes insidias mollitur inferre, quibus si non matu- rius occurritur, a vobis sanitas ac regalis dignitas auferetur. Quibus suggestionibus rex et regina aures ceredulas prebuit et ut opportune Henricus capiatur, uterque consensum apposuit. Qui in castro Pragensi coram rege per Wilhelmum de Waldek dictum Leporem, strenuum virum, capitur manu armata et in Thirzow castrum mox deducitur, *) ubi in turri sub XII virorum custodia mancipatus vinculis custo- ditur.) Quo facto in cunctis finibus regni surgunt varia disturbia, ubique videntur spolia et incendia. Interea Boleslaus, dux de Hayna,*) Elizabeth, regine sororius, venit ad regem, ipsum verbis con- solatoriis forcius animavit. Verum tamen rex reginam ad Lodeuicum, qui se gessit pro rege Romanorum, regine avunculum, transmisit, petens consilium et auxilium ab ipso. Interim rex cum auxilio venera- bilis patris domini Johannis quarti, Pragensis epi- scopi XXVII, tres civitates, videlicet Mutam. Po- liczkam,") Jermir, quas Elizabeth regina dieta de Grecz, noverca Elizabeth regine, dotis nomine te- nuerat, viriliter expugnavit. Ista namque duorum Boemie regum relicta dominum Henricum de Lipa precipuo favore graciosius fuit subsecuta et ideo stetit cum parte adversa. Et Johannes de Warten- berch precipuus inter adversarios fuit, qui cum muni- cionem prope Grecz expugnaret, que Kostelecz ') KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. nuncupatur, ibidem in facie tactus iaculo baliste sub- ito est extinctus. Et?) dominus Petrus de Rosenberch") hec con- siderans filiam Henrici de Lipa, que sibi desponsata fuerat, repudiavit et dominam Fiolam, Wenceslai regis iuvenis relictam, annuente rege Johanne matri- nioniali federe sibi copulavit. Tandem licet rex in locis campestribus ante castrum Budinam!) esset cum valido exercitu, tamen oculte molimina”) tradi- cionis sibi metuit inferenda. Unde missis nunciis ad Treuerensem archiepiscopum, suum patruum, ut in Boemiam veniat, magnis precibus invitavit. Qui patris more amantis succurrere desiderans filio angustiato una cum domino Petro, Maguntino archiepiscopo, venit in Boemiam cum DO magnis dextrariis et exer- citu glorioso et coram ipsis tractatu prehabito obli- gatis IX castris et VI nobilibus terre sic regi obsi- dibus assignatis Henricus?) de Lipa a vineulis li- beratur. Et?) anno Domini M^COC?XVT, pridie idus Maii in civitate Pragensi natus est regi et regine primogenitus filius nomine Wencezslaus. Hic puer in die Spiritus sancti in ecclesia Pragensi in pre- sencia domini Baluini, Treuerensis archiepiscopi, et domini Johannis, Pragensis episcopi, per dominum Petrum, archiepiscopum Maguntinum, sacri fontis baptismate solempniter est renatus. Capitulum XXX. Quomodo rex Johannes cum suo patruo, archiepi- scopo Treuerensi, adversus Fridericum, ducem Austrie, pugnaverunt. Anno 5) Domini M*CCO*XVT? dominus Lodeuicus, qui se gerit pro rege Romanorum, audiens, quod Fridericus, dux Austrie, suus adversarius, per Sueuiam in Reno cum magna multitudine militum?) et pugna- torum descenderet, domino Johanni, regi Boemie, et domino Maguntino et Treuerensi dirigit in Boemiam suos legatos et eorum sibi petit fieri auxilium; et mox, quod petitur, accipitur, et quod queritur, in- ') Tamtéž kap. CXXVI, str. 229. — ?) Tamtéž kap. CCXXVI, str. 230. — ?) Tamtéž kap. CXXVI, str. 230. — *) Tamtéž kap. CXXVII, str. 231. *) m. vix 2. — ^) putaret 2. — *) ecce 2. — *) Lippa 2. — *) destruitur 2. — ^) custodibus 2. — *) Wratislauia má správné Petr Zbraslavsky. — *) Polyczkam, Jermyr 2. — *) Kostel 2. — *) Rosenberk 2. — ') Budynam 2. — “) moli- menta 2. — *) Henrico 2. — *) nemá 2. 1916 

Strana 383
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1316 venitur, Unde rex dominum Petrum, archiepiscopum Maguntinum, pro se constituit capitaneum regni. Ipse vero eum patruo suo exiens proficiscitur ad regem predictum et simul congrediuntur; et ipsos et ducem Austrie fluvius, qui dicitur Neckarus, divi- debat. Porro cum principes hii V diebus contra se hostiliter iacuissent et hinc inde passim plurima dampna percepissent, et ecce subito XIII? kal. Octo- bris clamor extollitur, milites armantur, omnia ad bellum aptantur, vexilla eriguntur. Et qui ex parte domini Lodeuici fuerunt, bellum?) inceperunt. Totum- que pondus prelii in medio flumine vertebatur, et quosdam aqua absorbuit et quosdam gladius occidit et quosdam detinuit inimicus. Durat hoc bellum usque ad solis occasum. Et domini Lodeuici exer- citus prevaluit Deo opitulante. Et!) dux Austrie cum fratre sunt detenti et ducem Austrie Fridericum tenuit dominus Lodeuicus; fratrem vero Henricum rex Boemie. Et hiis quoque, qui cum eo fuerant XII comites cum aliis C et XL militibus et viris milita- ribus?) sunt captivati, M vero et D dextrarii in eo- dem prelio sunt occisi. In congressione huius certa- minis rex Boemie fuit cinctus baltheo militari et alii cum eo plures. Et in brevi dominus Petrus Maguntinus ad regem Lodeuicum per literas et nuncios fuit vocatus. Et?) anno Domini M°CCC°XVI° cometa in parte aquilonari apparuit et plurima pericula nunciavit. Estatis namque tempore contra naturam temporalem facta est ex continuatis ymbribus tam copiosa ha- bundancia aquarum et more diluvii in locis pluribus subvertit edificia muros et castra. In partibus Saxonie in tantum fluvius Albea excrevit, quod CD") et L villas aque vicinas cum hominibus et peccoribus pariter delevit; et in aliis terris multa pericula sunt facta per diluvium aquarum fenum et semina de- struendo; et que rapuit, secum violenter deduxit. Et seeuta est mors hominum lacrimosa et facte sunt in civitatibus et") villis fovee profunde, que mor- tuorum plurima corpora velud morticinia vel cada- vera operirent. Et retulit dominus Petrus, Magun- tinus archiepiscopus, quod*) in civitate Metensi ") 383 infra unum annum quinquies C milia hominum mortua sunt, et diversa animalia et peccora campi intereunt ") huius anni pestilencia; et hyemps durissima et acer- rima fuit subsecuta, que duravit usque V? kal. Aprilis. Eodem ?) anno dominus Petrus, Olomucensis epi- scopus, VII? idus Julii moritur et in ecelesia Pra- gensi sepelitur; et licet valde diviciis habundasset, in morte vix tantum mansit sibi, quod poterat se- peliri. Unde quidam hoe videns scripsit hos versus: Se facit hic stultum, | qui thesaurum sibi multum Congregat et nescit, quis eo moriente capescit divicias istas; tibi consulo, desine cistas Nummis implere, sed*) tu nitaris habere Gemmas virtutis, ex hiisque porta salutis Lete pandetur, cum spiritus egredietur. Eodem) anno circa festum beati Jacobi, post- quam per mortem domini Clementis pape V usque ad tercium annum vacaverat sedes romana, dominus Johannes XXII", qui prius Jacobus dictus Auinio- nensis fuerat episcopus, in partibus Francie a cardi- nalibus est creatus anno Domini M*CCOXVTI-. Notabile. 5 — Dominus Henricus, filius domini Bolkonis. ducis Slezie de Swidnycz,”) duxit legit- time sub matrimoniali federe Agnetem virginem, domini Wenceslai*) regis, fundatoris Aule Regie, filiam, quam ex domina Elizabeth regina, sua secunda coniuge, generavit. Hane puellam tenere etatis sue anno XII? absque consensu et consilio sororis sue, videlicet Elizabeth, Boemie et Polonie regine, mater sua predicto principi desponsavit sibique cum filia civitatem Grecz, quam tunc habuit, pariter resignavit. Predictum autem matrimonium per Henricum de Lipa et per alios terre nobiles, ut dicitur, est con- tractum et*) de hoc fides accipitur, quia tunc de Greez regnum Boemie spoliatur. Isti 5) fuerunt pape ab anno Domini M*CC*XCIIIT": Primus Celestinus, secundus Bonifacius, III" Benedictus, IIII" Clemens, quintus Johannes. 1) Nenáleží sem, nýbrž týká se to bitvy u Mühldorfa r. 1322 svedené. — ?) TamtéZ kap. CXXVIII, str. 232. — 3 Tamteż kap. CXXVIII, str. 233. — *) Tamtéž. — 5) TamtéZ kap. CCXXIX, str. 234. — 9) Srov. Pram. děj. č. IV, 239. P?) prelium 2. — *) militariis 2. — ") DC 2. — *) et in villis 2. — ') nemá 2. — ") Netensi 2. — ") interemit 2. — *) si 2. — 7) Swydnyez 2. — *) Wenczeslay 2 a tak pravidelně. — *) nema 2. 1316 

Strana 384
384 Isti fuerunt reges Romanorum ab anno Domini M"CC*XCIIIT : Primus Adolphus de Nasau, secundus Albertus de Austria, tercius Henricus imperator, quartus Lode- uieus et Fridericus simul. Capitulum XXXI. De vocacione ad curiam Romanam venerabilis in Christo patris et domini, domini Johannis IIII, Pragensis episcopi XXVII, et de eiüs actibus gloriosis. Aliene felicitatis dolor est invidia; et sicut caritas virtutum est excellentissima, sic invidia est viciorum pessima. Licet per omme vicium virus^) antiqui hostis humano cordi infundatur; in zelo invidie omnia interiora concuciuntur et virtutes eiciuntur. Et est sicut grecus ignis aquis non valens extingui.*) Hoc vicio accensus nullum scelus perhorescit, non parcens innocenti neque nocenti. Hoc denique vicio refertus malicie auctor, fraudis inventor pessimus Duringus ?) Hen- ricus spurius de Sonburch, qui se gerebat pro preposito Lithomericensi,*) procuravit, quod vene- rabilis pater dominus Johannes quartus, Pra- gensis episcopus XXVII", ad curiam fuit vocatus Romanam, tempore sanctissimi in Christo patris et domini, domini Johannis pape XXII, qui tunc in Auinione, civitate imperii, residebat. In qua curia prefatus dominus episcopus reverendus multas sustinuit adversitates, que quidem, velud ignis aurum, lima ferrum, tribula frumentum ipsum purgaverunt et in omnibus virtutibus cor- roboraverunt, de quibus eum Deus gloriosus eripuit potenter et a malis protexit universis. Verum tamen cum predicto spurio Henrico de Sonburch*) per XI annos extitit in accione. Qui quidem dominus episcopus existens innocens et iustus predicto spurio") adversario suo devicto cum emulis suis universis et inimicis. Unde cardinales quam plures, archiepiscopi, episcopi et prelati, zelatores et amatores fidei, ei con- gratulabantur. Sicque victoria obtenta et a summo KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. pontifice licencia et benediccione cum multis gra- — ciis recepta ad suam Pragensem diocesim in anno Domini M?«CCCO'XXIX"^, anno vero ordinacionis sue XXVIITF, procul omni impedimento est profectus ecclesiamque suam et civitatem Pragensem in die beatorum Processi et Martiniani, martirum cum maximo honore itravit cum ingenti quoque exultacione occurrentibus prelatis universis, ex- emptis et non exemptis, baronibus, nobilibus, civibus et. alia cleri et populi multitudine copiosa. Et specialiter prelati et canonici cum suo clero?) et reliquiis sanctorum et vexillis de ecclesia sua Pragensi sibi processionaliter obviam euntes occurrerunt. Demum cum ipso in prefata ecclesia existentes omnes"): Te Deum laudamus canta- verunt cum concentu organorum. Insuper populi omnes ecclesiarum, universique religiosi de civi- tate Pragensi similiter cum reliquiis sanctorum laudantes Deum ei obviam processerunt. Et quia bona episcopatus in absencia diuturna domini episcopi reverendi fuerunt distracta et per no- biles regni occupata, cum magnis impensis et laboribus eadem recuperavit, municiones munivit et multa comoda et edificia in variis locis in- stauravit. Et?) non solum cultum divinum am- plificavit sanctis doctrinis et constitucionibus erudiendo, verum eciam in suo episcopatu et in aliis locis sue diocesis ecclesias multas con- struxit, ipsas devocius Deo et suis sanctis, ubi prius non erant, cum solempnitate magna dedi- cavit." Et non solum villas et opida pro aug- mento bonorum ecclesie, verum eciam castra va- lida et famosa laudabiliter comparavit, videlicet Hiersensteyn?) et Montem episcopalem, quod prius Gyersperch*) vocabatur, cum omnibus") possessionibus ac circumstanciis universis. Ceterum advertens venerabilis pater et") do- minus, dominus*) Johannes Pragensis episcopus, quod opera bona hominem glorificant, ministrando materiam eterne corone et hominem adinstar vestimenti decorando et ipsum in perpetuum non deserendo, adauxit igitur operibus") salubribus opera salutifera. Nam in quarto anno reversionis *) intus 2. — *) extinguere 2. — *) Durinkus de Somburg Henricus 2. — *) Lutomiric. 2. — *) nemá 2. — *) Son- burg continue per 2. — ^) nemá 2. — !) iusticie 2. — ") clero, cum reliquiis 2. — ^) omnes cum gaudio: Te Deum 2. — 5) Et sic 2. — *) dotavit 2. — ») Hyerssten 2. — *) Geygrsperch 2. — ") suis 2. — *) nemá 2. — *) dom. — episc. ne- má 2. — *) operibus salutaribus et salubribus 2. 

Strana 385
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. — sue de curia Romana et a. Dom. M°CCC° XXXII", anno vero ordinacionis sue XXXT, feria tercia in festo Penthecostes, convocatis ad se in Rudnyez venerabili suo fratre Przibislao, Sadoronensi epi- scopo, et honorabilibus ac religiosis viris Brew- nouiensis et de Porta apostolorum abbatibus et aliis prelatis, nobilibus regni et civibus quam pluribus, ipso die monasterium sive ecclesiam collegiatam ibidem in Rudnicz ad laudem et glo- riam") omnipotentis Dei et beate virginis Marie cum magna solempnitate fundavit et") deinde construxit lapidibus quadris et dolatis, muros in altum erigendo et testudine solida et decora ipsos continuando. Fenestras quoque miris et arti- ficiosis celaturis celte sculptis. vitris pulcherrimis decoravit; et ibidem constituit prepositum et alios dominos et fratres canonicos regulares ordinis sancti Augustini, quibus et. prefato mona- sterio sue fundacionis in presencia predictorum prelatorum et dominorum ac alia cleri et po- puli multitudine copiosa dominus episcopus con- tulit et donavit bona sua patrimonialia et alia personaliter empta et acquisita intuitu persone, utin privilegiis dicti monasterii continetur. Ipsum- que decoravit ymaginibus lapideis?) excellenter, artificialiter sculptis, auro et argento decoratis ac coloribus preciosis et picturis variis ac deli- catis multipliciter distinctis. Et extrinsecus circa fenestras iussit sculpi in Japide clipeos proprios et ecclesie Pragensis auro claro superductos.?*) Et pretaxate ecclesie sue et. dominis ibidem donavit libros varios, calices et ornatus diversos et pre- ciosos et omnia necessaria eis lautissime mini- strando. Memoratus quoque dominus Johannes, re- verendus Pragensis episcopus, considerans, quia per misericordiam specialiter Deo conplaceret et beati misericordes et ipsa obstat et resistit peccato a servitute dyabolica liberando et eterne glorie coniungendo. Unde ipse videns multa in Albea flumine pericula et hominibus et maxime pauperibus evenire dampna et incommoda, mise- ricordia motus ibidem in Rudnicz pontem fieri disposuit ultra flumen. Et quia magiswos ad 385 tale opus peritos in regno Boemie nec iu vicinis provinciis potuit reperire, unde misit ad curiam Romanam pro magistro Guilhemmo,?) optime in huiusmodi arte perito. Cum quo dominus epi- Scopus, cum adhuc ibidem stetisset, de hac ma- teria fuerat locutus, cui promisit ad regnum Boemie ad suam instanciam se transferre. Unde visis nunciis et litteris domini episcopi assumptis tribus sociis mox sine omni dilacione ad ipsum est profectus. Et anno Domini M*CCO'XXXIIT, anno vero ordinacionis eiusdem domini epi- scopi XXXII’, in festo sancti Bartholomei apo- stoli cum reliquiis sanctorum et magna devocione ac solempnitate in medio fluminis Albee pro fundamento aptatos et magnos lapides posuerunt. Prefatus quoque magister cum suis complicibus duos pilares pontis et unam testudinem per- fecerunt. Et anno sequenti una cum suis copiose & domino episcopo remuneratus et honoratus ad propriam patriam est reversus. Dominus vero episcopus per alios artifices gentis nostre, qui ab illis advenis complete fuerant informati, de lapidibus solidis et dolatis ipsum pontem cum maximis sumptibus et expensis excellenter et laudabiliter complevit. Et anno Domini M°CCC XL°, anno vero") ordinacionis sue XXXIX^, vocatis prefatis viris religiosis") ac honorabilibus viris et dominis Pra- gensi, Curimensi, Gradicensi, Bechinensi nec non suo thesaurario Horssouiensi archidiaconis ac pluribus nobilibus regni in die Assumpcionis beate Marie virginis gloriose ecclesiam sue fun- dacionis in Rudnicz in *) honore sanctissime Trini- tatis et in honore beatissime virginis Marie pro- pria) in persona dedicavit; et de cunctis partibus regni multitudo maxima venit populorum ad hanc solempnem dedicacionem, in qua magnos sumptus fecit et expensas. Ad hoc ipsum movit amor divinus et regine*) celorum. Et eodem anno venerabilis dominus epi- Scopus continens virtutem constancie et perse- verancie, que inter ceteras virtutes sola meretur coronari et in ipsa constat tota salus animarum et omne bonum opus per ipsam consumatur. ") gl. et honorem om. 2. — *) et — decoravit nemá 2. — 7) lapidibus 2 lap. — *°) superductos nemá 2. — *) Gwil- helmo 2. — *) nemá 2. — *) ac — archidiaconis nemà 2. — *) honore — trinit. et nemá 2. — *) nemá 2. — *) regni 2. 49 

Strana 386
386 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Huius rei gracia tres prebendas canonicorum in ecclesia sua Pragensi ad gloriam et honorem sancte Trinitatis et trium sanctorum patronorum solempniter creavit et devote, large quoque et habundanter providit, quod alii canonici in cotti- dianis distribucionibus et alii ministri ecclesie nullum penitus detrimentum perceperunt. In quibus impendit M et D marcas argenti annexis pluribus sumptibus, largissimisque*) expensis de bonis sui episcopatus nichil in hoc facto im- pendit. Primam5) vero prebendam contulit do- mino Paulo de Cladna, fratri domini cancellarii sui, secundam domino Buskoni de Brasskow, suo vicario, terciam vero thesaurario suo domino Sdeslao, archidiacono Horssouiensi. suis circumstanciis a quinque fratribus, filiis1) Potonis, emit pro DCC marcis et ultra; qui qui- dem fratres multa mala et incomoda racione vicinitatis hominibus fecerant in suo episcopatu. Regimen autem hospitalis commisit preposito suorum regularium canonicorum. Ad hec autem omnia et singula facienda induxit eum sua magna bonitas, que quidem paucis terminis nescit con- tineri, quia bonum est diffisivum et communi- cativum sui ipsius, sicut Deus est optimus et imo liberalissimus, quem 5) dominus Johannes Tus quartus, reverendus Pragensis episcopus XXVII“, in sua liberalitate est laudabiliter imitatus et largitate. — Et quia salus nostra consistit in adimple- cione decalogi sive Dei decem mandatorum, si quis autem ex hiis prima duo adimplet, omnia alia adimplevit, quia in hiis duobus pendet lex et prophete: reverendus quoque dominus epi- scopus dileccionem Dei habuit et hoc in edifi- cacione claustri et multarum aliarum ecclesiarum ostendit et in aliis pluribus sanctis operibus, quia probacio dileccionis est exhibicio operis. Dileccionem eciam proximi veraciter habuit, clare patet, quia*) videns multos pauperes in Rudnicz fame deficere et in platheis perire, hospitale solempne circa suum novum pontem propter eos edificavit et laudabiliter ac sufficienter dotavit et locupletavit. Nam villam Wetlam cum omnibus Lilia candoris pupulant, rivique decoris. Erumpunt valde, cuncta gens tu modo plaude Presuli preclaro Johanni florido, caro. Cum sis ornata, grandi titulo venerata, Preclara cunctisque Boemia fabrica pontis, Cuius structura sistit semper valitura Ob quam australis plaga, pariter borealis Fert se ruralem, quia nescivit 1) dare talem. Presul in exemplum voti sancti modo templum Fecit, sic m) die cupiens placere Marie Atque suo nato; petat, ut sua vita beato Claudatur vita per virtutes redimita. Istis alludit hospitale quoque prodit, Te fore preclarum, cum sit miseris bene carum. A te constructum, ut per dominum benedictum Amen ") finem comitatur. 1) et larg. exped. 2. — 5) Primam — Horsouiensi nemá 2. — 1) quod 2. — 1) nemá 1. — 1) quem dom. rever. episc. in sua liberalitate est 2. — 1) nescit 2. — �) simul 2. — 2) Amen fin. comitatur nemá 2; ale za slovem benedic- tum má 2 připsáno červeně: Explicit primus liber secunde partis cronice Pragensis.

Strana 387
LIBER Incipit") secundus liber secunde partis cro- nice Pragensis, scriptus ad venerabilem patrem, dominum Johannem llll, Pragensem episcopum XXVII. Incipiunt ^) capitula predicte secunde partis. De statu regni Boemie et de redditu regis I. Qualiter dominus Petrus de Rosenberch*) cum quibusdam baronibus se a rege averterunt . II. De concordia inter regem et barones et de fame magna . . . Fr, III. Quod Karulus, rex Ungarie, duxit Beatricem, Boemie regis sororem . . . ej IV. De curia sive foresta regis et de impugnacione Pragensis civitatis . . . S] nn V. De congressu duorum regum Romanorum VI. De recessu regis Boemie et de eius preliis VII. De processu et eventu regis Boemie. VIII. Quomodo virgo Maria, regis Boemie germana, est regina Francie facta et ) de matrimonio filiarum regis . . . . VIII. De bello duorum r regum Romanorum et de vic- toria regis Boemorum . . . EM X. De liberacione ducis Austrie " de exilio re- gine Boemie. . . . . . e on XI. De processu domini pape contra Lodeuicum regem XII. De obsidione Metensis civitatis per regem Boe- mie . . . es sns snl nr n s.s... XII De adventu regis et regine in Boemiam XIIII. SECUNDUS. De decima regali et de incursu populi paga- norum . . . . . . . Ce ee XV. De processu regis Boemie et de rege Lode- uico . . . eee e XVI. De Lodeuico Bauaro et de papa scismatico XVII. De victoria regis Boemie contra paganos XVIII. De novitatibus morum, que tempore regis Jo- hannis ortum habuerunt . XVIII. De fundacione domine regine Elizabeth et de ipsius decessu . . XX. Quomodo rex filio suo secundogenito Henrici, ducis Karinthie, filiam procuravit matrimonialiter co- pulari XXI. De hiis, que egit n rex Johannes i in partibus Lom- bardie . . . . . . XXII. De bellis inter Boemos et t Australes XXIII. De bellis, que rex cum suo primogenito filio habuit contra inimicos . . . . . . XXIII. Capitulum I. Incipit primum capitulum secundi libri secunde partis cronice Pragensis, et primo de statu regni Boemie et de reditu regis. Tempore, !) quo disertus et expertus venerabilis pater dominus Petrus, sancte *) Maguntinensis eccle- sie archiepiscopus, in regno Boemie manebat et Jo- hannem regem reginamque Elizabeth regebat, florebat pax in Boemia iusticiaque vigebat. Tractabat enim ?) Kronika Petra Zbraslavského knihy II kap. I, Prameny déj. 6. str. 241. *) Slov Incipit — episcopum XXVII nemá 2. — ") Místo Incipit — partis mà 2: Incipiunt tytuly secundi libri. Laus Domino Deo nostro Ihesu Christo. — *) Rosemberk 2. — *) est 2. — *) nemá 2. 49* 

Strana 388
1317 388 solerter cum quibusdam de Reno illustribus et cum nobilibus et baronibus terre negocia regni et regis non tantum armis, sed animis, consilio sapienti in- nixus. Plures autem nobiles de Boemia ipsum archi- episcopum oderunt pretendentes, ‘) quod de regno magnum thesaurum reportaret. Igitur revertitur ad suum archiepiscopatum. Unde regi et regine guber- nacio regni incumbebat, *) sed rex nondum reversus fuerat," sed in Lucenburch sua comicia manebat. Quidam vero, qui tunc erant regine consiliarii, de recessu domini Maguntini gaudebant, putantes, quod ex illius absencia status fegni deberet in melius mu- tari; sed res") venit in contrarium. Incepit namque in regno ubique succrescere maius malum previo consilio, non sano. Stipendiarii de vicinis terris cantur, qui tunc nobilibus regine obsequentibus ciati igne et gladio perturbant terminos, quos re- gine inimici possidebant. Hii vero in consilio re- gine principales fuere: dominus Conradus, Olomu- censis episcopus, Henricus cancellarius, Wilhelmus de Waldek dictus Lepus, regni Boemie subcamera- rius, et quidam de partibus Reni de Buches. Adver- sarii vero regine hii sunt: Henricus de Lipa!) cum filiis suis, Benesius de Wartemberch, ") Benesius de Michelsperch, Albertus de Zyeberch, Wilbelmus de Landenstayn,") Berka de Duba cum fratre Henrico de Luchtenburch, Sdeslaus de Stermberch °) cum P) aliis multis. Verum tamen Petrus de Rosenberch, Bauarus de Strakonycz et filii Thobie magni, Mar- quardus et Hermanus de Gablona, ") Johannes de Do- brusca cum quibusdam nobilibus de Morauia perma- nent cum regina. Est autem ") parti uni altera pars adversa, ex quo spolia incessanter surgunt et bella. Cum vero discordia tam hostiliter inchoata magis ac magis cottidie suecresceret et pars utraque ad bellan- dum acrius se disponeret, regina, ne tanta mala ocu- latim cerneret, assumptis sibi tribus pueris suis, Mar- gareta, Guta et Wencezslao, suo primogenito filio, conducente eam Wilhelmo Lepore XII? kal. Julii ad castrum Cubitum perrexit ibique") tribus mensibus permansit. Interea anno Domini M?CCC'XVIP, in vo- so- KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. festo beati Johannis Baptiste congregantur nobiles ex utraque parte in civitate Pragensi et in hoc con- cilio duo eliguntur arbitri et duo superarbitri, ") ut dissensionis causa discrete discuciatur et pronunciata a partibus inviolabiliter debeant observari; et de hoc expediuntur nuncii ad regem et, reginam. Interim Henricus ") de Lipa verbis humilibus graciam querit regine et de suis excessibus emendam promittit con- dignam, sed non invenit, quod querit. Ipse namque virginem Agnetem, regine sororem, non consenciente regina Henrico, duci Polonie, matrimonialiter *) tra- didit in favorem domine Elizabet, que vocatur re- gina de Greez, et ei in preiudicium regis et regine plus quam decuit adhesit, atque Johannem regem, cum ipsum regeret, non legaliter educavit et plus propria quam regalia negocia procuravit; sic et sibi et suis municiones, que ad regem pertinent, usurpavit. Ex hiis et similibus animus regine ita provocatur, quod ad faciendam vindictam pocius quam ad dandam graciam inclinatur. Hec itaque iusta duricia aut verius dura iusticia in mente feminea taliter indurata effecit in Boemia multa mala. Ge- nerose enim huius regine nobilis animus, que et qualis sit, que?) patitur et a quo et a quali in- iuriam paciatur, advertit. Ut puta: regina a vasallo, domina a famulo, princeps a milite inmerito se iudi- cat talia sustinere; vindictam condignam expostu- lat, mallens pro tempore quassari regnum quam in- debite contempni se et regium statum. Videns itaque regina, quod adversariorum contemptus contumaciter cresceret et quod ipsis sine virili consorcio resistere non valeret, regem in Boemiam postulat et invitat. Veniente itaque rege venerabilis pater dominus Jo- hannes, Pragensis episcopus, cum pluribus baronibus ipsi ad Cubitum usque occurrerunt et de regalibus negociis diversa ibi*) consilia pertulerunt et XIIII* kalend. Decembris Pragam venit, ubi quidam fideles barones cum decenti familia se exhibent ad servicia regi facienda. Die quoque sexto post regis adventum, ipse cum venerabili patre domino Johanne, Pra- gensi episcopo, et cum pluribus aliis baronibus, ') protendentes 2. — *) intundebat 2. — ^) nemá 2. — !) rex 2. — ') Lippa 2 a tak níže skoro všude. — ?) War- temberk 2, a tak pravidelně všude na konci slov burk a berk, tak že není potřebí více odchylku tuto naznačovati. — *) Landestyn 2. — °) Sterymberk 2. — ») cum — Rosenberch nemá 2. — 3) Straconycz 2. — ") Bablona 2. — *) nam- que 2. — *) ibidem 2. — ") subarbitri 2. — ") Heinricus 2. — *) coniugio 2. — 7) nemá 2. — *) ibi contulerunt et cons. prot. et 2. 1317 

Strana 389
1317 1318 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. licet hiemps esset, municiones plures inimicorum ex- pugnavit et cum contra Sdeslaum de Stermberch ') rex movisset exercitum, ipse occurrens graciam regis invenit et fidem et servicium promittit. Eodem anno dominus Egidius nacione Roma- nus, magister theologie maximus, per papam Boni- facium Bituriensis archiepiscopus factus, qui in sacra theologia et") philosophia plurima volumina conscri- psit, transiit ex hac vita. Capitulum II. Qualiter") dominus Petrus de Rosenberch cum qui- busdam baronibus se a rege averterunt. Anno Domini M*CCC'XVIIP statim in eiusdem anni principio contra Wilhelmum de Landenstayn, !) qui regalia bona occupans regem sprevit, acies re- galis procedit; super quem rex audacter irruit, ipsius provinciam transiens exterminat et ignibus devastat. Porro Petrus de Rosenberch eiusdem Wilhelmi pa- truus pro ipso ad regem intercedit. Rex vero cum sua regalia expeteret, *) Petrus a rege avertitur et Wilhelmo adheret. Cumque ?) adversariorum suorum duabus ebdomadis rex graviter possessiones lesisset, rex in Morauiam transiit, ibique quorumdam rebel- lium obtinuit municiones. Deinde bella augmentantur et multi pauperes et inopes efficiuntur, alii denu- dantur, alii captivantur et diversorum tormentorum gueribus amici pariter et inimici miserabiliter tru- cidantur. Sterilitas gravissima ex parte una popu- lum cruciat, ex parte altera discordia, vite humane noverca, homines ledit acrius et tormentat. Porro rege existente in Morauia fama fallax volare incipit, quod omnes Doemos intendat?) rex excludere de terra." Huiuscemodi sermonem quidam nugigeruli finxerunt, volentes regem universitati reddere exosum. Hinc inter barones fit conspiracio et ab universo po- pulo adversus regem fit malediccio, et regi barones omnes contradieunt et aiunt: Melius est, quod occi- damur, quam a nativitatis solo viliter expellamur. Unde inimicicie, quas inter se quidam nobiles ha- 389 buere, sedantur, ut conglobati forcius regi adversen- tur. Henricus quoque de Lipa, Petrus de Rosen- berch et alii plures nobiles acceptis treugis sub pre- textu concordie *) valida manu intrant Brunnam, di- centes se non aliud querere, nisi graciam et pacem. Porro rex, quia regni commodum desiderat et pacem, iniurias illatas sibi relaxat,") omnibus, qui crimine obnoxii fuerunt lese maiestatis, dat!) et offert re- gium *) favorem. Sed statim dolus fit publicus, qui fuerat ocultatus; qui enim pacem postulant, pacem recusant. Domine, inquiunt, rex, scire vos cupimus, ") quod nullam vobiseum concordiam volumus inire, nec valemus, nisi pari modo Fridericum, ducem Austrie, quem legittimum asserimus regem Romano- rum, huic concordie inseramus; taliter cum ipso con- stringimur, quod ipsum non deserimus. Hiis auditis rex graviter provocatur et tractatus, qui pacem pre- tenderat, ad acriorem seviciam commutatur. Primitus namque Johannes rex cum Lodeuico, qui se gere- bat pro rege Romanorum, adversus Fridericum ") de Austria adeo compromiserat, quod illo incluso cum suis baronibus concordiam facere non valebat. Videns itaque rex, quod Henricus de Lipa cum suis non ageret secum sincere et quod exercitum haberet forciorem, cupiens periculum evitare Pragam cum regina III? kal. Marcii est reversus. Interea rex per dictum regem Lodeuicum in Egram vocatur et ad concilium invitatur. Cumque circa civitatem Sacz homines") regis pervenissent?) pro pabulo equorum, Wilhelmus Lepus super eos irruit et multos vulne- ravit et CXLIIII captivavit. Inter quos fuit marssal- eus regis et alii milites plures. Porro rex abinde recedit turbatus et sub magno disturbio regnum post se dereliquit, Et tunc ita?) malus status fuit in regno, sicut umquam fuit?) a sui primaria plan- tacione. Rex vero Johannes cum domina Elizabeth regina ad regem Lodeuicum X? kalend. April. in Egram pervenit et ibidem ") sua negocia pertractavit. Et die septimo, cum rex esset reversus in civitatem *) Cubitum, iluc Wilhelmus Lepus vocatus venit et pro se et pro suis obtinuit pacis treugas per tres !) Tamtéž kap. II, str. 244—247. ^) et in phil. 2. — *) Qualiter — averterunt nemá 2. — *) repeteret 2. — *) Cum adv. 2. — *) intenderat 2. — f) terris 2. — *) Místo concordie — pacem má 2 concordie prefatum pacem. — ^) subire relaxat 2. — ') nemá 2. — *) regni 2. — ") cupiunt 2. — ?) Fr. ducem de A. 2. — ») nemá 2. — *) exivissent 2. — ^) nemá 2. — *) f. et a sua 2. — *) ibi 2. — *) nemá 2. 1318 

Strana 390
1318 390 ebdomadas duraturas; et Petrus de Rosenberch civi- tatem Budways potenter obsedit, sed hiis auditis ab obsidione recedit. Capitulum III. De‘) concordia inter regem et barones et de fame magna. Dum !) multa mala in Boemia invalescerent cre- brescendo et iam homines miseria thabefacti de omni consolacione desperarent, quia omnes modi concordie fuerant refutati, dextera Dei obstetricante accidit, quod rex Ludeuicus regem cum regina nec non ba- rones Boemie, qui fuerant discordie auctores, in Tust civitatem convocavit et in die beati Georgii inter partes contrarias reconcilians concordiam sub temporis brevis conpedio ordinavit et universos ba- rones") et nobiles gracie regie reformavit. Unde ipsi novo iuramento ad fidem regi servandam se firmiter obligaverunt. Et ibi Henricum de Lipa ex communi consilio nobilium rex regni fecit subcame- rarium. Et ibi rex Johannes iuravit et statuit, quod omnes Rynenses") et hospites, qui sibi auxilium in bellis prestiterant, a se debeat excludere et a regno, nec alicui advene beneficia committere, sed cum Boe- morum consilio universa velit regni negocia pertrae- tare. Ibi concordia ordinatur, pax proclamatur, po- pulus quasi*) de morte resurgens letatur; perieraut quippe multa milia hominum propter defectum con- cordie. Nam discordia durante nimia famis invaluit?) et miseria; in omnibus locis magne fovee fodieban- tur, que mortuorum cadaveribus replebantur. In tan- tum enim fames invaluerat, quod quidam rustici cum uxoribus eorum *) propria domicilia deserentes, pe- tunt silvas, homines, quos reperiunt, occidunt et eos comedunt et sic se misere pascunt. Et anno Domini M°CCC°XVIII® venerabilis pater dominus Johannes IIII", Pragensis episco- pus XXVII", ad curiam Romanam fuit vocatus et quomodo ibi magnifice et honeste steterit et victoriam gloriose de inimicis suis obtinuerit et KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. cum gloria ingenti reversus fuerit, in primo libro huius secunde partis est sufficienter pertractatum. Eodem anno dominus Johannes papa delevit becardos girovagos et beginas, guorum secta omnes fere civitates in magna multitudine repleverat; guos ipse sub anathemate reprobat et condempnat. Capitulum IV. Quod") Karulus, rex Vngarie, duxit Beatricem, Boe- mie regis sororem. Eodem?) anno Karulus, filius Karuli, regis Si- cilie, factus rex Vngarie, sua prima absque liberis viduatus uxore, misit comites Vngarie ad regem Boemie, petens. quod") unam de sororibus suis velit pro coniuge sibi dare. Hac legacione amicabiliter suscepta misit in Lucenburch pro suis sororibus, quarum maior Maria vocabatur, iunior vero Beatrix. Rex igitur peticioni nuneiorum regis Vngarie an- nuens liberam opcionem eis dedit, ut unam de soro- ribus suis eligant. Ipsi vero Beatricem iuniorem filiam*) sibi postulant assignari dominam Vngarie et reginam. Unde mox puella ad manus comitum presencium regi Vngarie licet absenti legittime desponsatur; que sibi deducta rite festiva solempnitas nupeiarum celebratur et in brevi in reginam Vngarie coronatur. Eodem?) anno rex Boemie ducatum Opauie contulit Nicolao, filio senioris ducis Nicolai. Qui quidem?) senior dux Nicolaus illegittimus frater extitit regis Wencezslai. Eodem *) anno in die beate Cecilie virginis secundus*) filius regi Johanni nascitur et in ecclesia Pragensi baptisatur et Przsemysl nominatur. Et anno Domini MOCCXIX" insurrexerunt qui- dam homines iniqui pacis et concordie adversarii, filii scelerati, qui lingua dolosa et odii sermonibus inter regem et reginam sunt conati discordiam se- minare. Dixerunt enim: Domine rex, vos scitis, quod honor regis exigit et requirit, ut rex quilibet regere debeat et non regi; videmus vero contrarium, quod mulier vos regit, vos circumdedit, vos adeo fasci- !) Kronika Zbraslavská kn. II, kap. III, Prameny děj. &. IV, str. 247. — ?) Tamże kn. II, kap. V, str. 249. — 3) Tamtéž str. 250. — *) Tamtéž kn. II, kap. V, str. 250. *) Nápisu toho nemá ruk. 2. — ") barones igitur nobiles grac. 2. — ") Rinenses 2. — *) nema 2. — 7) prevaluit miseria. — *) suis 2. — *) Nápisu kapitoly této nemá ruk. 2. — *) ut 2. — *) virginem 2. — *) nemá 2. — *) nemá 2. 1318 1318 1319 

Strana 391
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1819 navit, guod aliud non facitis, guam guod ipsa dicit. Fallimini in hoc facto, illa malum vestrum cogitat et vos separari a regno sagaciter laborat. Seniorem, inquiunt, filium vestrum Wencezslaum vult tradere quibusdam baronibus, ut ipsum pro rege habeant et vos excludant, et quamdiu consiliis uxoris vestre adhesistis, nunquam pacem in regno habuistis. Nunc igitur nostris consiliis intendatis, hanc reginam con- iugem vestram non attendite, sed iubete, ut opus exerceat muliebre, unde adhereatis nobis et nos stabimus et pugnabimus pro vobis. Hec hii consu- luerunt, quif) reginam odio habuerunt. Credidit igi- tur rex eorum verbis et commisit totaliter cum iura- mento illis. In consiliis istis Henricus de Lipa fuit principalis. Et idem Henrieus dominam Elizabeth, novercam nostre regine, cum scandalo multorum valde dilexit. Unde ut illi amplius placere posset, istam plus despexit. Iste enim due regine habebant inter se odium singulare. Erat autem tunc regina cum tribus pueris in castro Cubitensi, quod sue tunc fuerat subditum po- testati. Rex itaque*) iam perversus animo exiens de Praga cum armatis multis ad predictum castrum venit et se velle reginam visitare pacifice simulavit et^) turres castri dari) petiit, et turrium custodes tanta inportunitate perterritos et aliquantulum re- luetantes missis iaculis acriter impugnavit. Regina de hoc impetu miratur et videns regis vesaniam spiritu turbatur. Et altera die, intervenientibus qui- busdam tractatibus, castrum ad manus regis tota- liter resignatur. Demum regina in castro pueris suis derelictis turbata cum familia pauca recedit et in Melniko*) se recepit. Et statim post rex quasdam personas regine familiares et que eidem diu servi- verant gravissime fuit persecutus et quasdam a servi- cio eius!) alienavit. Et ecce, quos") Deus coniunxit, consilium pessimum disiunxit. Unde rex quasi iam rupto freno racionis et cassato?) vinculo matrimo- nialis dileccionis totus efficitur effrenis, vincitur vo- luptate, regitur perversa voluntante et sic in ipso tyrannidis operacio reperitur. In alea talis ludendo irascitur, proferens verba inhonesta, nocturno quando- que tempore cum solo famulo discurrit per vicos et 391 platheas in Pragensi civitate et semel fuit fere a 1519 servis judicis interemptus, sed cognitum per vocem illesum dimiserunt. Et si missas audivit, non ex devocione, sed ex humane verecundie compulsione non instat oracionibus sed vanis confabulacionibus, et non solum in verbis sed eciam in factis incon- stanciam ostendit. Qualis adhuc crescens fuerit post hec adolescens, Nemo potest scire, solet illud sepe venire, Quod puer angelieus post?) in senio fit iniquus. Hoc est deflendum, tali sit conpaciendum, Cui ^) sie decrescit sua virtus, quando senescit. Plus conmendatur, qui sub puero reprobatur Et post laudatur, cum vir bonus efficiatur. Capitulum V. De 9) curia sive foresta regis et de inpugnacione Pragensis civitatis. Accesserunt!) ad regem eodem anno quidam iuvenes filii baronum, plus moti fatuitate, quam stren- nuitate et aiunt: Domine rex, per torneamenta et hastiludia, nec non per alia exercicia militaria ve- stra diffundetur gloria et admirabile erit nomen ve- strum in universa terra. Edicite itaque tabulam ro- tundam, Arthusii scilicet curiam, et ex hoc reporta- bitis gloriam perpetuis temporibus memorandam. lgitur rex juvenilibus rectus consiliis, principibus, comitibus, nobilibus") scribit per Almaniam univer- sis, multa spondens in literis et publicis instrumen- tis. Accipit itaque rex a civibus et claustralibus magnam pecuniam propter hujusmodi fatuitatem cele- brandam. Fit itaque in orto ferarum iuxta Pragam quedam structura lignea, que pro spectaculo publico foret apta. Siecine festum beati Johannis baptiste, quod pro termino illius festivitatis assignatum fue- rat, appropinquat. ") Sed de aliis terris nobiles non venerunt. Unde: finem non sumit honestum. melius fuit et tacuisse, sine re per climata mundi. Edictum festum Non incepisse Quam sic confundi !) Tamtéž kap. VII, str. 252. f) quia 2. — *) ergo 2. — *) et statim 2. — ') dare 2. — *) Mielnik 2. — !) ipsius 2. — ”) nema 2. — *®) ces- sato 2. — *) nemá 2. — ») quod 1. — *) Nápisu kapituly nemá zase ruk. 2. — *) ac nobilibus 2. — *) accessit 2. 

Strana 392
1319 392 Eodem tempore diversis monasteriis magnam violenciam rex iste fecit et suam ") tyrannidem exer- cendo multis indebite et iniuste abstulit possessio- nes, illasque inter suos satellites divisit et sic de salute anime sue non curavit. Factum !) est quoque illo tempore, [quod] cum cives Pragenses et seniores populi conspicerent, quod per regem iniquis sugerentibus consiliariis pene omni- bus regni incolis violencie et gravamina fierent, con- venerunt unanimiter et dixerunt: Videmus et experi- mento didicimus, quod rex noster regitur consilio pernicioso, regitur et seducitur, regnum destruitur, om- nibus violencia infertur. Quid igitur faciemus, quam- diu talia sustinere debemus? Igitur cognaciones sin- gule, que Prage alicuius dissensionis materiam inter se habuerunt, amicabiliter ratis compromissionibus ") concordaverunt, et sic pariter confederati ad pro- movendam rem publicam et bonum Boemice gentis, qui foreiores animis et armis esse possent, elegerunt. Non erat intencio eorum, quod rcgi vellent rebel- lare, sed eum de communi statu regni fideliter in formare. Venerunt itaque ad regem, qui tunc Brunne erat, viri mendaces dicentes : acuunt iam fortiter enses; contra vos stare volentes; Pragam subito properate tales et eos capiatis. Cives Pragenses Conducunt gentes Jam non tardate, Et compescatis Hiis verbis rex statim credidit et exercitum congregavit et VIIT' idus ") Julii castrum Pragense, civitatem invasurus cum armatis ascendit. Precedenti vero die regina per cives vocata de Melnyko *) Pra- gam venerat et quia regem malo consilio corruptum timnit, ideo iu civitate Pragensi Maiori cum civibus remanebat. Wilhelmus quoque Lepus, Petrus de Ro- senbereh, Wilhelmus de Landenstayn, hii et plures alii regine et civibus adherebant. Porro dux Nico- laus de Opauia, Henricus de Lipa et multi nobiles regni in castro erant cum rege. Qui omnes consu- luerunt, quod rex deberet se de civibus atrociter?) vindicare, et quidam contra reginam regis iram pro- caciter excitabant. Cives quoque Maioris civitatis Pragensis ex utraque parte occupaverant pontem. Civitas vero Minor cum rege stabat coacta. KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. Ecce novum bellum surgit rarumque duellum. Ex una parte rex stat regnareque Marte Contra reginam gestit, querendo ruinam Urbis Pragensis, en sevit regius ensis. Uxor eontra virum, servus dominum modo mirum Bellum suscepit, hinc lucrum nemo recepit. Si caput et reliquum corpus discordat, iniquum. Estque repleta malis multis discordia talis. Igitur per regem et per eos, qui cum eo") erant, dampna cottidie bonis civium inferuntur et hinc inde passim plura prelia particulariter comit- tuntur ex utraque parte. Plures autem cives de cognacione Jacobi clamdestine regi adheserunt. Tan- dem in die septem*) fratrum rex cum septem pan- neriis sive vexillis et CCC galeis de castro egre- diens ante Maiorem civitatem versus claustrum Sderaz venit et plura edificia cremando civitatem hostiliter impugnavit et propter seisma, quod erat inter vul- gares, rex civitatem obtinuisset, si Wilhelmus Lepus cum suis non resistisset. Venit autem Petrus de Rosen- berch die altera cum CD pugnatoribus in subsidium civitatis. Demum elapsis octo diebus inter regem et reginam et cives concordia est facta. Post dies vero XIIII rex sex illos, qui capitanei electi fuerant in civitate, à regno excludere volebat et a reliquis ci- vibus cepit pecunias extorquere. Et hoc usque hodie per modum coaccionis et nove adinvencionis a ci- vibus exigitur et in pluribus populus cruciatur. Capitulum VI. De”) congressione duorum regum Romanorum. Eodem ?) anno mense Septembri Ludwyeus de Bauaria et Fridericus de Austria, qui se ambo reges Romanorum asserebant, cum copiosis exercitibus *) eontrü se venerunt et prope civitatem Mulendorf castra sua sunt metati. Et quia Ludeuicus copiosiorem turbam pugnancium habuit, voluit ipsum invadere, sed fluvius in medio fluens ipsum impedivit. Demum Ludeuicus tradieionem et perfidiam quorumdam, quos secum habuit, intelligens, ad superiores partes dispo- suit se transferre et quia Fridericus ipsum insequi non valuit, circa Danubium Bauariam prope?) Ratis- 7) Tamtéž str. 252, sloupec druhý. — ?) TamtéZ kn. II, kap. VIII, str. 263. !) sic 2. — ") cum promissionibus 2. — ") kalendas 1. — *) Myelniko 2. — 7) acre 2. — *) ipso 2. — *) quin- que 2. — *) Nápisu kapitoly této nemá ruk. 2. — *) exerc. hostiliter contra 2. — *) et prope 2. 

Strana 393
1319 1319 1320 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. ponam, gravibus incendiis et spoliis conturbavit. Ve- nerant autem tunc de Boemia in auxilium Lude- uico aliqui barones cum armatis, inter quos preci- puus erat dominus Wilhelmus dictus Lepus, qui vir bellicosus extitit et ideo factus famosus. Qui quidem inter familiares contencione exorta thelo vulneratur et die VIII" moritur et in Boemia in monasterio, quod suus avus fundaverat, sepelitur. Anno et mense predicto pius et pacificus prin- ceps Wolframus, marchio Dramburgensis, moritur sine liberis, qui excreverat in diviciis et potencia suos antecessores. Igitur circumsedentes principes mox inceperunt occupare civitates sibi viciniores, Johanni vero regi Boemie barones et cives de districtu Bu- disinensi homagium prestare promiserunt et ipse cupiens plura de bonis dicti marchionatus possidere, cum *) CCC galeis cepit fines Saxonie visitare. Opi- dum, quod Sumerweld *) dicitur, tunc obtinuit, Gubny civitatem rex fortiter inpugnavit, sed abinde modi- cum utilitatis reportavit. Hoc anno obiit Deatrix, regina Vngarie. Hic annus de gracia Dei uberrimus in vino et blado fuit in pluribus locis; mensura, que stricho vulgariter di- citur, pro uno grosso vendebatur. Capitulum VII. De 5) recessu regis Boemie et de eius preliis. Anno!) Domini M?CCC^*XX^ in die sanctorum Innocentum in crepusculo sub silencio Johannes, rex Boemie, cum paucis de Praga egrediens versus Lu- cemburch iter arripuit, ubi per unius anni circulum manens cum Remensi ac Leodiensi ") episcopis atque cum aliis principibus, comitibus et aliis vicinis pre- lia multa commisit. Henricus vero de Lipa, capita- neus regni constitutus, pacem competenter ordinavit in regno et humane nature necessaria in habundan- cia habentur. Revixit gens et exsultat, que ante annos tres quasi mortua pre fame iacebat. Eodem anno XII? kal. Maii regis Boemie filius Przsemysl') secundogenitus moritur et in Aula Re- sia sepelitur. Et tunc nonis Junii obiit venerabilis 393 pater dominus Petrus, Maguntinus archiepiscopus, qui fuerat sapiencia et sciencia preditus ct potencia. Eodem ?) anno Loketko, dux Sandomerie, a sede apostolica obtinuit coronam regalem Polonie et in preiudicium regis Boemie insigniri regio dyademate super regnum Polonie a Gnesnensi archiepiscopo in Crakouia se permisit. Ineepit statim denarium saneti Petri de unoquoque capite humano sedi apostoliee solvere decimaliter, qui longo tempore denegatus fuerat, ut dicitur, de facto, non de iure. Verumta- men, quia duces Slezie hune denarium apostolico denegant, ipsorum dominia usque hodie stant sub interdicto. Surrexit ?) hiis temporibus quidam *) plebeyus populus de Gallie diversis partibus, congregatus circi- ter XL milia virorum, qui se pastores nominabant, transfretareque mare gestiens et passagium facere devota concepcione tamen erronea intencione pro- ponebat. Qui cum in Avinione ante domini Johannis pape palacium venisset cum turmis suis et thesau- ros ecclesie pro generali passagio reservatos cum impetu requisisset, papa mox huic errori resistens, hune errabundum exercitum dispergi mandavit et ipsum sub anathemate reprobavit. Hic populus sie dispergitur, pro quo venerit, ignoratur. Hoc anno iterum duo exercitus validi duorum regum Romanorum, videlicet Ludeuici de Bauaria et Friderici de Austria prope civitatem Argentinam in Alsacia convenerunt et non conflictum sed multitu- dinem pauperum in suo transitu fecerunt. Capitulum VIII. De processu et eventu Johannis, regis Bohemie. Anno“) Domini MCCCXXT rex Boemie de co- micia sua Pragam veniens in octava Purificacionis beate Virginis. Qui elapsis XV diebus torneamentum, ad quod plures nobiles vocavit," habuit in foro Pra- gensi; in quo de dextrario graviter cecidit in luto diucius volutatus, equorumque pedibus multum con- culcatus, tandem tamquam semivivus scenolentis ar- mis et vestibus totaliter deformatus de multitudine ') Kronika Zbrasl. kn. 1I, kap. VILI, str. 258. — ?) Tamtéž kn. II, kap. IX, str. 256. — ?) Tamtéž kap. IN, str. 257. — !) Tamtéž kap. X, str. 257. 7^) tunc 2. — *) Simerweld 2. — *) Nápis kapitoly schází v ruk. 2. — ") Leodinensi 2. — !', Przyemysl 2. — k) quidam — partibus nemá 2 — !) vocaverat 2. 50 1320 1321 

Strana 394
1321 394 fuerat vix extraetus. Per hanc sinistram sortem sus- cepit rex in corpore gravem dolorem. Eodem anno iterum rex in vigilia beati Johan- nis Baptiste ad eomiciam suam revertitur clamde- stine cum paucis. Interrogatus, quare in regno non remaneret, respondit, quod solum natalis patrie dul- cissimum sibi foret. Hoe anno in die beatorum Petri et") Pauli apostolorum feria sexta eclipsis solis exstitit, que ab hora prima usque ad horam terciam perduravit. Qua facta statim postea omnium in terra nascen- cium, grana et semina, que antea fuerant bene dis- posita, sunt quasi visibiliter diminuta, subsecuntur magne inundaciones fluminum, que fecerunt in villis et in campis magnum dampnum. Verumtamen qui- dam de Boemorum fuerant ipsa die Rome et nullum signum eclipsis solis viderunt. Eodem !) anno in partibus Reni et Gallie om- nium leprosorum habitacula igne sunt coneremata et ipsi pariter sunt cremati. Iusonuerat namque fama publica, quod ipsi leprosi per Judeos et Saracenos corrupti christianis darent et oculte ministrarent in aquis, puteis et fontibus toxieum et venena; ob hanc calamitatem plures putei in partibus Gallicanis humo sunt repleti vel superius caute cooperti. Hoc?) anno generosa et Deo devota domina, quondam regis Przsemysl") filia, abbatissa ad sanc- tum Georgium in castro Pragensi dicta Chunegundis moritur et in suo monasterio, ubi multis annis ab- batizaverat utiliter, sepelitur. Capitulum IX. Quomodo "*) virgo Maria, regis Boemie germana, est regina Francie facta et de matrimonio filiarum regis. Anno 3) Domini M°CCC°XXII°, IIII° idus Apri- lis Maria, virgo elegantissima, Boemie regis germana, de regno Boemie, in quo^?) tribus annis eum Eliza- bet regina decenter permanserat,^*) in Lucenburch est dedueta. Demum in festo beati Bartholomei dicta virro Karulo, regi Francie, in coniugio legitime co- !) Tamtéž kap. X, str. 257. — ?) Tamže kap. X, str. str. 260. — 5) Tamże kap. XI, str. 260 a 261. — 9) Tamtéž ^) et Pauli nemá 2. — ") Przyemysli 2. — "*) Napis ”) nemá 9. — »*) nemá 2. KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. pulatur et anno seguenti in die sancti Spiritus Pa- reginam Francie solempniter coronatur. Verumtamen regine priori, ducis Burgundie filie, per eundem regem prius repudiate, apostolice sedis concedit dispensacio, ut ipsa nubere valeat alteri viro. Eodem *) anno regi Boemie filius tercius nasci- tur ex regina Elizabet et in octava beati Viti bap- tizatur et binomus efficitur, quia Johannes et Hen- ricus nominatur. Eodem ?) anno virtuosa domina Margareta, Wen- ceslai sexti regis Boemie filia, Doleslai, ducis Sle- zie de Lignycz, uxor legittima, in Grecz in?) puer- perio moritur et in Aula Regia sepelitur. Eodem 5) anno, mense Julio, Johannes rex in regnum de Lucenburch est reversus, ardua negocia traetaturus et ipse Margaretam, maiorem filiam suam, Henrico, duci Bauarie, matrimonialiter copulavit ; Gutam vero fillam suam minorem, Friderico, mar- chioni Mysnensi, legittime desponsavit. Regina quo- que Elizabet cum maiori filia sua in Bauaria longo tempore morabatur, quia rex bona ad eam spectan- cia pluribus obligacionibus inbrigavit. Altera quo- que regina Elizabet de Grecz dieta ”*) multum est ante regis oculos non sine multorum scandalo gra- risius in ciosa. Eodem *) anno, XII” kal. Augusti, quoddam in- opinabile accidit factum. Num honorabilis vir Jo- hannes, Wencezslai regis filius, licet illegittimus, regni Boemie cancellarius et Wyssegradensis pre- positus, à rege Prage capitur et per eum a dignita- tibus degradatur et ut unam mortem eligat, com- pellitur et coartatur. Imponitque ei rex fraudem et dolum et quod prebuerit ei consilium iniquum, per quod posset rex et regnum periclitari. Ille verecun- dia et terrore vehementer concutitur, et quid respon- dere debeat, ignorat. Ipsum nobiles instigant, ut verba regis fateatur esse vera, ut sic saltem mortem evadat. Hiis assentit, se reum dicit et graciam re- gis querit. Post multas contumelias et terrores, quas passus est a rege et a suis consiliariis, custodie mancipatur et noctis tempore clamdestine fugit et in Bauariam venit. Rex vero omnes prebendas et 260. — % Tamtéž kap. XI, str. 261. — *) Tamže kap. XI, str. 261. — 7) Tamtéž str. 261 a 262. v ruk. 2 neni. — °) in quo nema 2. — °°) permansit 2. — 1322 

Strana 395
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 13» dignitates suas de facto aliis contulit, non de iure. Postquam vero graciam regis est adeptus, epi- scopus Olomucensis est effectus et sic de inimi- cis suis honorifice triumphavit. Capitulum X. De?) bello duorum regum Romanorum et. de vietoria regis Boemorum. Regum !) duorum Romanorum, videlicet Lude- uici de Bauaria et Friderici de Austria dampnosa contencio, que octo annis totam Almaniam graviter oppressit, hoe anno interveniente conflictu durissimo conquievit. Nam hii duo reges fortissimis coaduna- tis exercitibus, iuxta opidum Muldorf,") situm in diocesi Salzburgensi, ") pariter conveaerunt et in die beati Wencezslai martiris acerrimum prelium. commi- serunt. Porro Ludwicus regem Boemie, Henricum ducem Bauarie, generum eius, ac Bernhardum, du- cem Slesie, habuit pro sua parte, comitum vero et nobilium de diversis partibus exercitus fuit magnus. Fridericus. eciam fratre suo duce Austrie de diversis regnis exercitum habuerunt copiosum. Cum- cum que isti exercitus ex adverso contra se iacerent, irruit spiritus fortitudinis in regem Boemie et regem Ludeuicum incitat ad prelium; universumque exer- citum iubet in crastino esse paratum. Mane facto munitus sacrosancte eukaristie sacramento, completa bellum cum suis viriliter inchoat, feliciter- que consumat, triumphum reportat. Haut dubium, «quin sanctus Wencezslaus, Boemorum patronus, cum suo affuerit presidio, in cuius festo princeps sue patrie pro vita, pro pace et pro patria dimicavit in lioc bello durissimo, quod fere die duravit integro.) missa Fridericus rex cum suo fratre capitur magnaque pugnancium occiditur multitudo. Sic itaque Lodeui- cus rex divino fretus auxilio ex opitulacione regis Boemie hac die palmam victorie de hostibus obtinent gloriose, De parte utriusque exercitus MC viri in loco prelii mortui sunt inventi. Equorum tria milia sunt occisa. Et ibidem Plichta, ") baro strennuus, Boe- 395 mus est occisus. De exercitu Friderici preter inter- i322 fectos MCD viri nobiles sunt capti et reliqui fugie- runt. Fridericus rex per regem Lodeuicum detinetur. Henricus vero, frater eius, dux Austrie, a rege Boe- mie in Burgelino *) vinculis mancipatur, cui presig- natum fuit, quod rex Boemie fieret, quia Australes quasi certi fuerant de victoria adversariorum et ter- ras veluti iam captorum iuter se quodam funiculo distribucionis ante inicium prelii diviserunt nescien- tes, quod varii sunt eventus bellorum et quod vic- toria est de celo. Adhuc liberos hee terre habent duces tres uterinos fratres, Leupoldum, Ottonem, AI- bertum; hii laborant diligenter, ut duos captos de vinculis. educant suos germanos. Rex Boemie XX? die Pragam ingreditur, post triumphum letanter sus- cipitur, clerus cantat, sonus campanarum resonat, populus letatur, tota civitas iocundatur. Est igitur leta Praga leticiaque repleta. In terra tota fit et hec victoria nota. Omina sunt gentis sub nutibus omnipotentis, Cui benedicamus, et ei laudes referamus. Eodem ?) anno inundacio maxima fuit aquarum et in quibusdam terris maximus fuit panis defectus. Eodem?) anno rex Boemie de civitate et pro- uincia Egrensi pro XX milibus marcarum per Lode- uicum regem sibi obligatis*) pro debitis se nomine imperii intromittit et abinde iterum versus Lucen- burch procedit et Henrico iuveni de Lipa regni gubernacula recommittit. Capitulum XI. De") liberacione ducis Austrie et de exilio re- gine Boemie. Anno *) Domini M'UCC*XXIIT', in die Nativitatis Christi Henricus, dux Austrie, de Burgelino *) Pra- gam fuit adductus et intervenientibus paetis et tracta- tibus diversis altera «ie procedens, fratres visitavit in Austria, qui cum condicionibus et pactis ab ipso duce capto factis nollent quiescere, prefatus dux pristine se captivati cepit ultroneus mancipare. suos 1) Tamtéž kap. XI, str. 262, druhý sloupec. — ?) TamZze kap. XI, str. 263. — *) Tamże str. 264. — !) Tamże kap. XII, str. 264. *) Nápis scházi v ruk. 2. — ") Mulendorf 2. — *) Salburgensi 2. — *) tota 2. — *) Plychta 2. — "*) Burglino 2. — *) obligatum 2. — 7) Napis scházi v ruk. 2. — *; Burglino 2. 50* 

Strana 396
1323 396 In festo autem beati Bartholomei per Vngarie et Boe- mie reges") inter alios amicabiles tractatus tracta- tum) est, quod idem dux Austrie regi [debeat] novem milia marcarum argenti dare et quedam ardua pri- vilegia resignare. Unum erat, in quo maiores baro- nes Doemie temporibus Alberti, Romanorum regis, du- cum Austrie genitoris, plura incaute fecerant iura- menta et promissa. [Hec omnia simul] eum privilegiis Henrici, ducis Karinthie, que habuit super regnum *) Doemie, resignare duces Austrie promiserunt; et que- dam civitates cum municionibus regi obligantur et civitas Znoyma cum castro, que prius a regno fue- rat abstracta, regi et regno iterum adunatur.*?) Eodem ") anno in die Pasche Elizabet, regina Boemie, duas gemellas filias, Annam et Elizabet in Cambia Bauarie pariter est enixa. Eodem?) anno Wenceslaus, regis primogenitus, de Boemia patre iubente ad regnum Francie dedu- citur, ubi Parisius per Mariam, reginam Francie, materteram suam, suscipitur et legaliter educatur. Eidem octenni ^) puero 1bidem puella nomine Blancza, soror fratris Philippi regis, de stirpe regia despon- satur. Circa ?) idem tempus in die sancti Spiritus Eli- zabet, dicta regina de Grecz, monasterium sancti- monialium ordinis Cisterciensis prope Brunnam fun- davit, quod Aulam Marie nominavit. Circa *) idem tempus Ludeuicus rex, filio suo pri- mogenito Bramburgensem marchionatum contulit na- turalibus principibus orbatum, Et eidem) Cristofori, regis Dacie,?) filiam, matrimonialiter copulavit. Eodem anno rex Boemie de Lucenburch Pragam venit et decimam pecunie recepit ab universis regni civita- tibus bernamque recepit ab omnibus, et sic cum eiulatu pauperum maximam pecuniam congregavit. Cum autem aliqua debita persolvisset et municiones aliquos a baronibus redemisset, iterum exivit de regno. Unde hoc anno Boemia faeta est velut ace- phala et pupilla. Caruit enim domino episcopo, rege et regina; et ipsa licet vera esset heres Boemie here- KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. dibusguc pulcherrimis decorata, tamen aliguorum ba- ronum invidia graves persecuciones est perpessa. Ipsa enim regi instat, ut dispersum regnum colligat, caste, iuste et pie vivat. Hoc regni occupatoribus odii fomitem ministrabat. Ideo exulat in terra aliena. Luduieus vero rex necnon Henricus, dux Bauarie, gener ipsius regine, multe legalitatis officia ei libe- raliter impendere studebant.*) Hoc anno in vigilia beati Urbani in nocte tantum gelu fuit, quod segetes, vites vineasque destruxit. Notabile quoddam. ") Anno 9) Domini M*CCC*XXIIIP propter hyemis et estatis in calore et humore temperanciam bladum et vinum fructusque arborum et principaliter propter bonam influenciam celestium corporum et universa terre nascencia optime provenerunt, nisi quod grando et fulmina in diversis mundi partibus, tam in occi- sione hominum quam lesione fructuum passim ma- xima dampna fecerunt; et quod rarum est, in vigilia beati Galli coruscaciones et ictus horribiles fulgu- rantis tonitrui fuerunt in aliquibus locis. Et circa festum Annunciacionis Maria, regina Francie, cum partu moritur et ad sanctum Dionisium honorifice sepe- litur. Et rex Boemie vehementer expavit, cum hunc florem iuventutis, habentem morem senectutis audivit tam cito precisum. Hoc?) anno in die beati Georgii sole oriente eclipsis eius fuit facta; sed vix ad unius hore spa- cium perduravit, et circa festum Penthecostes rex Lude- uicus filiam comitis Holandie duxit legittimam uxorem. Hoc 9) anno inter dominum Johannem papam XXII et inter Loduicum regem discordia, que la- tuerat, omnibus innotescit, et ex hac in sancta matre eeclesia cum scandalo maximum crescit scisma. Hii contra se alterutrum faciunt processus, quos ubique publicant et in ipsis processibus leges et iura alle- gant. Dominus papa in suis processibus Luduicum non regem, sed imperii nominat occupatorem; ac vice versa Luduicus de domino papa pronunciat con- !) Wnintéž kap. XII, str. 264. — ?) Tanmteż str. 264. — *) Tamtéž str. 265. — *) Tamteż str. 265. — 5) Správně Danie. 9j Tamież kap. XIII, str. 266. — *) Tamże str. 266. -— ) Tamże str. 266. *) Nasledujici kus textu aż po slovo adunatur podán jest správně dle rukopisu; ale tu. se nalézá až nad míru =komolen, tak že k porozumění potřebí jest srovnati původní text v kronice Zbraslavské (Pram. děj. č. IV, str. 264,. — ^; el tractatum est 2. — *) nemá 9. hoto nemá ruk. 2. — *) adunantur 2. — *) nemá 2. — *) eodem 2. — *, studebat 2. — *) Nápisu to- 1324 

Strana 397
134 traria diversa. KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. Sic itaque papa contra ipsum reges et principes suscitat et ipse contra eos repugnat. Uterque ipsorum episcopatus in Almania confert et ut heu hodie apparet, in multis kathedralibus eccle- siis error manet et non tantum in Almania, verum eciam in Lombardia illustres plurimi viri et plures civitates pape se opponunt, clavesque ecclesie sub excomunicacionis astricti vinculo vilipendunt et eontra aliquos utpote contra Canem, dominum Veronensem, et civitatem Mediolanensem dominus papa tamquam contra rebelles exercitus bellatorum pluries trans- misit, ut saltem gladio domaret materiali, quos sibi subiugare non poterat clave spirituali. Et proch dolor, aliquociens papalis exercitus ab adversariis fuit prostratus. Unde pariter petamus et dicamus: Ecclesiam rege Christe; piam rege naviculamque Petri, ne mersa pereat, sed abinde respersa Scismata fae cedant, hanc ne de cetero ledant. Capitulum XII. De) processu domini Johannis pape contra Luduicum regem. Ut!) sutem causa discordie, que inter dominum Johannem papam et Luduicum regem possit patere, hic processus continetur: Johannes, episcopus, servus servorum Dei. Dilectis filiis Johanni, Pragensi epi- scopo, ac capitulo*) ecclesie Pragensis salutem et apostolicam benediccionem. Nuper contra dilectum filium magnificum virum Luduicum, ducem Bauarie, super eo, quod eleccione sua in regem Romanorum promovendum imperatorem per quosdam, qui vocem in eleccione huiusmodi habere dicuntur, in discordia celebrata per sedem appostolicam, etc.') — — indig- nacionem omnipotentis Dei et beatorum Petri et 391 Capitulum XIII. De obsidione Metensis civitatis per regem Boemie. Eodem?) anno integro rex Boemie extra suum regnum permansit et in diversis Reni partibus multa prelia commisit, archiepiscopum Coloniensem graviter impugnavit. Tandem in vigilia beati Mathei ewange- liste Metensem civitatem potenter obsedit, quam diebus XIIII vallavit et variis molestiis conturbavit et in recessu in suis municionibus civitati vicinis validos inpugnatores ordinavit. Hoc ?) anno dominus Johannes papa XXII" fratrem Thomam de Aquino ordinis Predicatorum, sacre theologie magistrum, anno mortis sue quin- quagesimo solempniter in Avinione canonizavit et ipsum sanctorum kathalogo annotavit. Hic") sanctus Thomas cum in quadam capella Parisius ante yma- ginem beate virginis devotus oraret, ymago dixit: Thoma, quid petis? At ille: Vitam eternam peto. Et Christus ei eciam apparens dixit, quod bene de corpore suo et sangwine scripsisset. Iste sauctus in theoloicis et in^) philosophicis scieneiis tanta do- cuit et libros multos scripsit, quod nomen doctoris excellenter sibi usurpavit. Porro sanctus Thomas per dominum Gregorium X papam vocatus ad Lug- dunense generale concilium in itinere constitutus iuxta abbaeiam Cisterciensis ordinis, que dicitur Noua fossa, graviter est infirmatus et de hac vita migravit ad dominum. Hora eadem abbas vicini monasterii in choro stans sub nocturnis vigiliis sompno premitur, eidemque in visione una stella prelucida, ardens quasi facula ostenditur, que quasi de celo cadens ante altare maius in sanctuario se abscondit, et quid hoc esset, dum miraretur, audivit sanctum Thomam esse defunctum. Qui corpus ipsius in eodem loco sanetuarii sepelivit. Pauli apostolorum se noverit incursurum. Datum Grate Deo Thoma, quasi thus flagrans et aroma Avinione VII? idus Octobris, pontificatus nostri Nomen odoriferum?) retinens, clarescere verum anno VIT. Doctrine lumen fecisti, tu quasi flumen. Hane diffudisti, quia totum scibile scisti. Sidus in ecclesia fueras, nunc vera zophia Ad se te traxit, ibi quod perpes tibi fax sit. !) TamZe kap. XIII, str. 267. — ?) Tamže kap. XIII, str. 272. -— 9%) Tamtéž str. 271. ') Nápis kapitoly této neni v ruk. 2. — *) capellano 2. —) Znění celého listu jest v kronice Zbraslavské (Pra- meny déj. €. IV, str. 267), a proto chtice uśetfiti mista, nepodavime ho tuto. — ") Snahou po stručnosti zase véta ná- sledující jest skomolena. — ") nemá 2. — *) odiferum 2. 1324 

Strana 398
1324 1325 398 Jam legis absque sono librum vite, quia throno Doctorum celo resides et ibi?) sine velo Cernis divinam faciem. Michi fer medicinam Culpis languenti, Et michi solamen propria virtute carenti. anime, pie fer pater, amen. Hoc!) anno mense Augusto Elizabeth, Johannis regis filia, [que] gemella fuit nata, moritur et in Aula Regia sepelitur. Capitulum XIV. De adventu regis et regine in?) Boemiam. Anno?) Domini M^CCC*XXV? domina Elizabeth, regina Doemie, de partibus Bauarie ad regnum pro- prium est reversa. Igitur in adventu ipsius tripudiat populus universus et iu crastino Cireuimcisionis Do- mini suscipiunt cum letieia hanc reginam. Ipsa nam- que duobus annis cum dimidio fuerat in Bauaria cum Margareta. sua filia, ubi per regem Ludeuicum et dueem Henricum, suum generum, fuit satis") le- galiter pertraetata. Causa autem huius absencie fuit principalis, quod quidam barones contra ipsam regis animum odiose concitabaut, Venit ?) eeiam rex in die beati Gregorii pape non solum ob hoc,") ut reginam videret, sed ut pecuniam ab hominibus extorqueret. Igitur per duos menses, quibus tunc rex in regno permansit, per diversos exaecionum modos XCV milia marearum argenti con- gregavit; partem vero huius pecunie ad Renum secum detulit et partem creditoribus deputavit. Multi au- tem de incolis regni ex hoc turbantur advertentes terre destruccionem et nolentes sibi de huius- modi gravaminibus consentire, et multi aiunt, *) quod non esset verus rex, sed tyrannus, qui destrueret statuni reipublice et nisi quereret utilitatem suam et rei private. Eodem ?) anno Ludeuicus rex castrum Burgouo") dictum, quod ad Fridericum regem adhuc captum respectum habuit, cum exercitu magno valavit, frater vero suus Leupoldus, dux Swewie,") veniens eciam cum magno exercitu, obsessos valide?) liberavit et KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. in brevi post rex?) Ludeuicus intervenientibus qui- busdam tractatibus, regem Fridericum, qui*) usque ad tercium annum eaptus fuerat, a vinculis absolvit. Et hii duo principes, qui se nominant reges, simul pacifice habitant, et filius Ludeuici duxit filiam Fri- derici, licet hii pueri sint in tercia linea consanguini- tatis constituti. Et est satis mirabile, quod uterque eorum scribit se regem Romanorum. Et 5) eciam mirabilis tunc fuit status in regno Boemie; nam rex extra regnum frequenter consuevit morari,et regnum uni capitaueo vel duobus connuit- titur et pro determinata pecuuia ad annum vel ad duos regnum exponitur, et incole regni quasi tribu- tarii reputantur. Et regina residet Prage quasi vidua et liberis suis non liberaliter sed tenuiter providetur. et hereditates regine sunt ablate, vix tantum a regno suscipit, quod necessitatibus non dignitatibus suis valet providere. Igitur iam vulgariter dicitur: Rex, regimen, regula iuris iam exulat a regno, quilibet propria utitur voluntate. Jam pro lege officia regalia iam a consuetudine multum cessaverunt et*) aula. Non solum autem in temporalibus verum eciam in Spiritualibus est debitus ordo permutatus. Sedes **) enim Pragensis proprio tunc carens pastore regitur per administratores et bona ecclesie a pluribus per violeneiam occupantur. Regnum divisum, confusum, sicque recisum Omnes heu cernunt, iam ius regaleque spernunt. De regno plures consurgunt undique fures, Res aliis rapiunt, passim mala plurima fiunt. Absentem regem non curant, hinc sibi legem Formant pro libito, mala tot sunt, quod modo vito Omnia proferre. Finem des huic cito gwerre Rex regum Christe, depellas omneque triste. Capitulum XV. De decima regali et de incursu populi pagenorum. Anno 5) Domini M°CCC°XXVI° hyemps fuit dura et aspera, propter quam plurime arbores fructuose cum vinearum vitibus in Almanie partibus quasi ra- dicitus perierunt. Estas sieca sine pluvia, inde se- !) TamtéZ kap. XIII, str. 272. — ?) Tamtéž kap. XIV, str. 279. — *) Tamteż str. 273. — *) Tamtéž kap. XIV, str. 273. — 5) Tamtéž kap. XVI, str. 275. — ©) Tamtéž kap. XVII, str. ”) ubi 2. — *) nemá 2. — ") status 2. — *) ob hoc nemá 2. — 276. *) dicunt 2. — *) Burgono 1. — ") Sueuie 2. — =) valde 2. — 7) regem 2. — *) nemá 2. — *) et nemà 2. — *') Sedis rukopisy. 1325 

Strana 399
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1326 mina estivalia defecerunt. Hoc anno per totum reg- num Boemie et per dominium Lucenburgensis comicie propter mandatum domini Johannis pape Johanni regi totus clerus cogitur decimam eeclesiasticorum proventuum per triennium solvere, quod non fuit cuncto tempore retroacto. Nam consueverunt reges, qui ante fuerunt, Clero plura dare, de reque sua decimare, Templaque fundare, locare, dotare, sacrare. Sed") contrarius ordo nepharius est modo visus, Regibus additur, abditur legibus, ecce recisus Est pulcherrimus, ordoque pessimus exit in orbem. Qui dare debuit et sua prebuit, hanc sibi sordem, Sumit, ut auferat et scelus?) aggregat es repe- tendo cui sincero rex conpaciendo pocius dare, quicquid haberet. cum Melchisedech decimavit. A clero, Pectore deberet Hoc fecit David, Et istis temporibus in Italie et Lombardie par- tibus homines tenentes cum ecclesia et quidam cum imperio, videlicet Gwelfi et Giblini, plus solito in- uovant^) odium antiquum et contra se acerrime co- tidie pugnant. Tantus sanguis inter eos modo effun- ditur frequenter, quod pia mens hoc advertens merito conturbatur. Et Rome multa bella committuntur inter Vrsinos et Columpnenses. Huius rei gracia dominus Johannes XXII" papa multos armatorum exercitus hoc!) anno inter diversas Italie partes contra Giblinos pro stipendio pugnaturos transmittit, quos frequencius in pluribus civitatibus et in campis pars adversa victrix superat, vulnerat, detinet atque mactat. Nam de papalibus armigeris, ut asserit pu- blica fama, in diversis locis corruerunt plus quam XL millia pugnatorum. Flebile est hoc dicere, vel audire et quis valet causam huius interitus scire, nisi ille, qui euneta creavit. Psalmus: Judicia Do- mini*) abyssus multa. Eodem *) anno dux Crakouie dictus Loketko, maàgaas turbas Lytwauorum sibi associans marchio- natum Bramburgensem invadit et iuxta civitatem Fraukenwrdf) in confinio ipsius universo plagam in ') TamZe kap. XVII, str. 278. — ?) TamZe str. 278 a 279. — ?) TamtéZ str. 399 christianos exercuit et tyrannidem nimis magnam. Monasteria plurima destruuntur, opida et ville cre- mantur ct homines velud pecudes iunumerabiies ad paganorum patriam deducuntur. Eodem ?) anno Beatrix regina, uxor regis Karuli, Parisius coronatur et rex Boemie ibidem in actibus militaribus se exercuit et maxiinam pecuniam expendit ab incolis regni Boemie persolvendam. Non solum autem ibi, sed alibi in partibus Gallie et Reni per Johanuem regem loca aliena frequencius visitautem pluraque prelia commitentem extra suum regnum inestimabilia debita contrahuntur, ad quorum solu- cionem tam clerus Boemie quam seculares cum gravi reluctacione et inurmure compelluntur. Hoc *) anno in die Leati Sixti domicella Guta, Johannis regis filia secundogenita, filio comitis de Bar ducitur desponsanda. Eodem anno VI^ idus Augusti obiit dominus Conradus, episcopus Olomucenusis. Eodem 9%) anuo per reginam Elizabeth corpus fra- tris sui Wenceslai de Morauia transfertur et in Aula Regia*) sepelitur. Hoe anno Elizabeth regina multas reliquias sanctorum cum gemmis preciosis in tabulis et mon- stranciis aureis et argenteis decenter «decoravit et ad ipsius devotam peticionem Karulus, rex Francie, sibi unam spinam ad unius digiti longitudinem de corona Domini destinavit. Hoc 9) auno propter regis absenciam iusticieque carenciam fere in omnibus regni Boemie partibus pauperum fit oppressio, villarum, opidorumque de- solacio. Et hoe anno in pluribus terris fit terre motus magnus. Capitulum XVI. De processu regis Boemie et de rege Lodewico. Anno *) Domini M*CCC*XXVIP in octava beati Johannis Evangeliste itcrum de leni partibus rex Boemie venit, ad cuius adventum totus clerus et po- pulus magno terrore conturbatur; ") didicerat enim 279. — *) Tamtéž str. 279 druhý sloupec. — 5) Tamtéž str. 280. — 5) Tamtéž str. 280. — *) Tamtéž kap. XIX, str. 284. b) Kronika Zbraslavská má En. — *) sua 1. — “) novat 9. — *; Deo 2. — ') Frankenwerd 2. — *) nemá 2. — *) turbatur 2. 1326 

Strana 400
1327 400 iam, quod huius reyis ingressus non est pacificus sed molestus. Advenit itaque rex iste nune ut pri- dem, ut peccuniam ab omnibus regni incolis per tyrannidem extorqueret, ipsas secum deferat et in alis terris inaniter has expendat, unde gravissima exaccio est facta. Cunctis nanque claustralibus nec non universis habitatoribus regni cuiuscunque con- dicionis iste rex grave iugum imposuit extorsionis et pecuniam, quam per triennium tollere debuit, ista vice pariter in sua marsupia congregavit, partem vero creditoribus suis, qui cum ipso venerant, tra- didit solvendo, partem alteram secum deportandam servavit; habet iste rex nunc magnum studium ut aggeret cumulum thesaurorum. Unde collecta berne inponitur omnibus et invenitur novus modus in pau- perum aggravacione. Vocavit namque rex quosdam de Florencia in sciencia lucrandi pecunias valde gna- ros. Ad horum consilium rex permisit parvos de- narios monetari. Cepit ex hoc clamor in vulgo non modicus elevari, quoniam) cuprea materia et cor- rupta earum forma omnium rerum venalium fora impedivit. Unde multi ex hoc diversi status homi- nes magna dampna perceperunt. Eodem !) anno Henricus, dux Slezie, dominus Wratislauiensis civitatis, ad regem venit Boemie ha- buitque secum tractatum de ducatus sui resigna- cione. Huic rex provinciam Glacensem ad tempora vite ducis possidendam assignat pro ducatu, sibique deputat M* marcarum argenti annis singulis de ca- mera regia, quoad vixerit, percipiendas. Igitur in die beati Ambrosii rex cum duce Wratislauiam pervenit et se de civitate et de omni ducis dominio perpe- tuo iure intromisit, ita sane, quod dux ducatum suum regis nomine ad vitam suam debeat possidere. Qui quidem herede caruit masculino et plus regi quam fratri suo Boleslao favit de ducatu, nam ma- lum suum querebat. Eodem?) tempore plures duces Polonie ad re- gem venerunt eique fidem et dextram sub forma homagii ultronei prebuerunt. Erat enim tunc rex sub tali intencione, quod Crakouiam') eum regno Polonie sibi ablatum cuperet in manu valida recupe- rare. Incipiebant namque premissi exercitus Crako- KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. uiam hostiliter impugnare. Rex vero Loketko, qui erat in civitate, adventum regis Boemie significat Karulo, regi Vngarie, suo genero, eum pro consilio et auxilio inplorando. Unde rex Vngarie regem Boe- mie de federe concordie amonuit, que fuit prius inter ipsos, et ") ut suum socerum non offendat, postulavit. Cessavit igitur rex adversarium suum im- pugnare. Hiis itaque perpetratis cunetisque regni Boemie incolis maximis exaccionibus aggravatis ple- nis marsupiis rex de Praga in die beati Bamabe egressus ad partes Reni iterum est reversus. Quo recedente clamor plebis extollitur et post ipsius tergum malediecionis iacula iaciuntur. Audiuntur ta- men de rege isto frequenter mirabilia testimonia, qualiter se in omni exercet milicia, frequentat hasti- ludia, agat torneamenta, donat larga munera, in- staurat convivia largissima cum expensis, nec manet in loco uno stabilis, sed totus variabilis graditur huc atque illuc, et quando a nunciis queritur, diffi- culter invenitur; ipso absente regnum Doemie ma- iori pace fruitur quam presente, timetur a pluribus et plurimos ipse timet. Ideo ad evitandum pericu- lum raro manet in suo regno. Gubernacula vero regni ei committit, qui plura sibi dare poterit aut promittit. Venerabilem quoque patrem dominum Johannem quartum, episcopum Pragenseni,") multociens conturbat, magnas pecunias ab eo exigendo et multa gravamina sibi?) inferendo, non advertens, quam episcopatum excellenter melioravit et facta magnifica sive acta non tan- tum in ecclesia Pragensi, verum eciam in multis aliis locis legaliter ac magnifice consummavit. Priores?) quoque Boemie reges episcopis suis et aliis prelatis ac viris religiosis magnifica dona conferebant, ipsos laudabiliter vestiendo et ut patres spirituales non inmerito *) honorando. Iste vero rex eos diversis exaccionibus gravat, inhonestat, conturbat et rebus crudeliter spoliat. Et heu, ut dicitur à sapientibus, regni Boemie sta- tus non est legaliter et regulariter ordinatus. Eodem?) tempore regina Elizabeth misit do- mino pape tabulam auream cum reliquiis sanctorum gemmis preciosissimis decoratam. Gracias dominus ?)) Tamze kap. XIX, str. 288. — 7?) 'l'amtéz str. 285. — ?) 'TamZe kap. XIX, str. 286. ') nema 2. 3) non inmerito nemá 2. — !) Cracouiam 2 a tak nize. — ^) nemá 2. — *) Prag. XXVII. — ^) nemá 2. — ») plures 2. — 1321 

Strana 401
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO 1327 papa pro graciis reddidit et peticiones ipsius, quas direxerat plurimas exaudivit. Hoc anno mense Marcio Ludeuicus per sedem apostolicam reprobatus a vulgaribus vero et a suis rex et imperator Romanorum nuncupatus ad partes Ytalie proficiscitur, ad quas per dominum Canem de Werona ducitur et invitatur. Irruit itaque timor ex adventu Ludeuici super omnes sedi apostolice ad- herentes ; bella inter Gwelphos et Giblinos frequen- ter committuntur et plurimi occiduntur et quod non fit gladio, fit veneno; interierunt enim multi de exercitu Ludeuici de vino intoxicato. Ideoque Ro- mani in hoc periculo constituti hic insertam episto- lam domino apostolico scripserunt in hec verba: Sanctissimo in etc. ") Qui nuncii Romanorum legacione peracta sine fine optato ad urbem Romanam sunt reversi. et maximus undique terror quem tu delere Maria Scis, si vis, nati donata tibi vis. Hine velut ipse pater est noster, tu quoque mater, Tu fae materne, faciet pater ipse paterne. Vos in corde facem detis cum tempore pacem. Ingens est error, Surgit in ecclesia, quia tis Nam oraciones cum genuflexionibus pro eccle- sia universaliter instituit dominus papa et in sub- sidium pro sede apostolica dimicancium a toto clero exigit decimam et requirit gladium spiritualem et temporalem evaginando. Hoc ') anno Johannes quinquennis infans, regis Boemie filius secundogenitus, de Praga versus Ka- rinthiami deducitur, ut sibi filia ducis Karinthie Hen- rici matrimonialiter copuletur. Et facti sunt amici, nam propter regnum " Boemie discordia facta fue- rat inter ipsos. Displicuit autem hec copula princi- pibus Austrie, quia ex consanguinitate ad prefatam terram ius asserebant se habere et propter hoc hec copula fuit facta, quia predictus dux *) caruit herede masculino. Et?) hoc anno dominus Hinco, domini Hinco- nis de Duba filius, factus est episcopus Olomu- censis. 401 Capitulum XVII. De Lodewico Bauaro et de Petro, papa scismatico. Anno 3) Domini M°CCC°XXVIII“ in die Domini Epiphanie, Ludeuicus Bauarus per dominum papam ab ecclesia reprobatus Romanis consencientibus ur- bem Romanam est ingressus. Et in die beati Petri in'*) basilica per quosdam episcopos imperiali diade- mate est in preiudicium domini Johannis pape et tocius ecclesie katholice de facto insignitus. In illo die clamor populi in urbe Romana extollitur: Vivat, vivat noster imperator in eternum. Miratur de hoc curia pape et acriores contra Ludeuicum processus innovantur et excomunicacionum fulgura cumulantur. Et e contra Ludeuicus superbo inflatus spiritu ausu temerario non cessat contra dominum papam pro- cedere detractorie, se iustificat, dominum papam dampnat. Habet *) tamen idem Ludeuicus nonnullos tam inter principes quam alios viros nobiles validos defensores et omues conterit, quos adherere sedi apostolice scit vel audit. Legati duo a latere domini pape in Italiam missi eidem resistere satagunt, quan- tum possunt, istorum. namque et Ludeuici exercitus bellantes congrediuntur; sed varius est bellorum eventus. Eodem anno II? idus Februarii domina Marga- retha, regis Doemie filia primogenita, per matrem suam Elizabeth reginam de Praga sollempniter educta in Tust suscipitur per Henrieum, ducem Dauarie, suum maritum, abhinc cum gloria ad suum ducitur ducatum. Eodem anno in plenilunio mensis Marcii luna eclipsatur, ventus validissimus per ebdomadas IIII”" continuatus subsequitur. Post hanc eclipsim mense Aprili moritur heminum multitudo et in pluribus mundi partibus pestilencia pecorum oritur valde gravis. Porro Elizabeth regina metu tante plage per- territa processiones cum reliquiis sanctorum universo clero et populo Pragensi indicit, quibus factis nota- biliter quassaeio cessavit et dominus Deus populo suo factus est placatus. Eodem anno Noe archam Petri naviculam mer- gere tünicamque Christi inconsutilem findere, sacro- ?) Kronika Zbrasl. str. 286. — ?) Tamtéž str. 287. — %) Tamtéž kap. XX, str. 287. — 1) l'amtéZ str. 288. ") Viz na str. 186 tohoto dílu. — *) reginam ruk. — *) dux Karinthie 2. — "“) nemá 1. 51 1328 

Strana 402
402 1398 sanctam videlicet ecclesiam scindere, quidam mali homines contumaciter oresumpsere. Non suffecit enim Ludeuieo Bauaro, quod avaro ambicionis animo absque approbacione sedis apostolice sibi aseiverat nomen, titulum apicemque regie et imperialis digni- tatis, sed in magnam presumpcionem demersus iniqui- tatem apposuit iniquitati, ita quod in universali ecele- sia scandalum et detestabile scisma fecit, ") ipse uti- que urbem et orbem in periculum posuit et errorem. Quoniam in festo Ascencionis Domini ordine prepo- stero gestiens ascendere ab alto, descendit, intentus operi monstruoso, viso rarius") vel audito. Ecce enim Johanne papa XXII? in apostolatus sui officio an- num XII"" iam agente, sancto quoque eollegio cardi- nalium sibi assistente ipse prefatus Ludeuicus cum consensu sibi adnerencium quendam Petrum de Corbaria *) de ordine fratrum Minorum de cognacione Columpnensi Rome novum papam constituit, qui se Nicolaum quintum mutato proprio nomine appellavit. Indignum se successorem Petri veraciter demonstravit, quia se Petri nomine spoliavit. Idem fictus antipapa statim fecit XII cardinales, sieut arbitror dictos non à cardine sed cardone. Episcopus Venetorum Hostiensis tunc faetus, qui istum antipapam in die saneti Spiritus supervacue consecravit, fuit cardinalis unus, alii quoque cardinales de canonicis sancti Petri et sancte Marie maioris pro parte maxima sunt as- .sumpti. Eodem tempore Ludeuicus Bauarus ante basilicam sancti Petri Rome in loco publico pro- cessum multa continentem convicia contra Johannem papam fecit. Eodem ") anno Karulus, rex Francie, post duos fratres mortuos Philippum et Luduicum et ipse mo- ritur sine herede masculino, in quo per directam successionis lineum regum F'raucie stirps maseula terminatur. Successit eidem in regno Philippus de stirpe regia procreatus et huius regis Philippi sororem Wencezslaus, primogenitus regis Boemie filius?) duxit legittimam in uxorem. Eodem?) tempore Otto, dux Austrie iunior, vi- dens a Friderico et Alberto, suis fratribus, se con- tempni, cupiensque equaliter eis in Austria dominari, KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. beat contentari, adversus eos incepit habito aliquorum 1328 nobilium consilio preliari. Huic Ottoni Karulus, rex Vngarie, consilio et auxilio astitit et in Austriam LXXX milia Vngarorum in eius adiutorium intro- duxit, et hoc bellum fecit Australibus dampnum. Tali itaque audita discordia rex Boemie, qui tunc extitit in sua comieia, qui eum magna festina- cione venit in Pragam XVI? kalendas Augusti, sexto vero die sue reversionis rex procedit in Morauiam contra Australes pugnam facturus. Unde magno exer- citu congregato Austriam cirea Danubium maxime devastavit et ex alia parte Danubii rex Vngarie jacuit eum suo exercitu Austriam lesit et dissipavit. Et in brevi tempore*) rex Boemie circiter XL muni- ciones") obtinuit et muro cinctas civitates expugnavit. Non modicam vero ignominiam Fridericus rex et dux sustinuit, quia contra hostes suos in campis nil ostendit audaeie et virilitatis. Quesivit itaque neces- sitate conpulsus cum inimicis suis concordiam, quam tamen obtinuit, licet cum magno labore; nam idem Fridericus in bellicis actibus non fuit fortunatus. Et ante prefatam concordiam Pragenses cives edictum regis audientes infra triduum circiter X milia viro- rum pugnancium tam in curribus quam in equis regi suo in auxilium transmittunt, et ipse rex vic- toria potitus XV kalendas Decembris Pragam est reversus. magnum Eodem?) anno Johannes, rex Boemie, reversus de partibus Austrie congregata magna parte pecunie precipue per eolleccionem berne generalis et diversa Specie exaccionis VI? die mensis Decembris versus Prusiam procedit cum magno exercitu contra Litwanos paganos pro nomine Christi pugnaturus; a multis quoque hoc iudicatur, quod Johanni, regi Boemie, plus fortuna quam racio in suis actibus suffragatur. Nam isto anno Philippus, rex Francie, nequaquam Flandrensi bello*) vicisset, si regis Doemie adiuto- rium non habuisset. Hoe anno mense Septembri Mathia, Maguntino archiepiscopo, mortuo Bandwinus, Treuerensis archi- episcopus, est a domino Johanne apostolico per Ma- illegans, quod Fridericus nomine regis Romani de- guntinense capitulum concorditer postulatus. Erat !) Tamtéž str. 289. — ?) 'TamtéZ str. 289. — ?) TamtéZ kap. XX, str. 290. *) fecit ipse itaque urbem, urbem et orbem in per. 2. — ") carius 2. — *) Carbona 2. — ») nemá 2. — *) ne- má 2. — ") municiones in Austria obtin. 2. — *) Flandrenses bellando 2. 

Strana 403
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1328 enim iste archiepiscopatus sedi apostolice reservatus. Et quia papa hoc non admisit, Treuerensis reserva- cionem *) sedis parvipendens se de Maguntina sede intromisit et has sic kathedras de facto regit ambas. Hoc!) anno circa festum beati Martini Eliza- beth spiritu devocionis repleta Boemie regina prop- ter plurima virtutum opera et miracula, que dominus Deus circa corpus et sepulchrum venerabilis virginis Agnetis ad sanctum Franciscum in sua scilicet pro- pria fundacione Prage sepulte diversis temporibus °) est ostendere dignatus, totum clerum Pragensem et cives convocavit, ibique devocionem et intencionem suam de canonizacione dicte virginis explanavit. Li- teras quoque intercessorias ad dominum Johannem papam pro eodem negocio obtinuit tam prelatorum quam civium, quas eum suis domino apostolico de- stinavit. Capitulum XVIII. De victoria regis Boemie contra paganos. Anno?) Domini M^CCO'XXVIIIT**) rex Boemie de partibus Prussie et Litwanie cum triumpho re- versus in Pragensi solempniter suscipitur civitate, qui strenua valde et magnifica opera in actibus bel- licis exereuit contra Litwanos et paganos; ipse namque ad remociores transivit*) terminos paganorum et ibidem per eum sunt multa milia trucidata et interempta et circiter tria milia paganorum baptizata. Ad hec omnia fratres Cruciferi de domo Theutonica sua auxilia prebuerunt fideliter et consilia procurando vehiculorum XLV milia portancium pro exercitu necessaria et pro rege. Unus procerum tunc gentilis occiditur, qui habuit XII pedes in longitudine. Man- sit namque rex post suum reditum in regno XV diebus et visitavit patruum suum dominum Bald- winum, Treuerensem archiepiscopum, a quo propter Maguntinense negocium fuerat vocatus. Et?) eodem anno in pluribus terris fuit terre motus magnus et quedam epistola de astronomia fuit in multis regnis publicata, que quia multorum sim- 403 plicium animos turbaverat, de verbo ad verbum duxi presentibus inserendam : Magister Johannes Davidis Toletanus etc.") Et ipsa rerum et eventuum docet experiencia, quod fere omnia, que in eadem epistola spiritu?) phseudigrauo sunt scripta, existunt falsa, quia iste annus quietus fuit et temperatus, in fructu et blado multum fructuosus, ideoque talia pericula futura ex suo astralabio prophetantem redarguit poeta, eum dicit : Mitte archana Dei, celum inquirere, quid sit, Cum sis mortalis, que sunt mortalia cura. Autumo, quod plures sese faciunt quasi fures, Cum plus clarere') querunt quam vera tenere. De summis fantur, sed in ymis infatuantur. Multi multa sciunt. fatui tamen hii sibi fiunt. Discuciunt talia, licet hiis sit nulla sopbia; Esto tibi'*) primo sapiens aliis sed in ymo. Eodem?) anuo in die beatorum Processi et Martiniani martirum venerabili in Christo pater et dominus, dominus Johaunes IIII", Pragensis episco- pus XXVII", ab urbe Auiuionensi, scilicet a curia domini Johannis pape, in qua annis XI") steterat et omnibus adversariis suis victis cum maximo honore ad suum reyertitur episcopatum et cum in- genti sollempnitate a toto clero et ab universo po- pulo suscipitur et excellentissime honoratur, de quo plenius in primo libro continetur. Eodem?) anno Boleslaus dux Slezie, dominus Brigensis, civitatem Ligniez cum suis pertinenciis, quam a fratre suo Wladislao clerico vi abstulit et subdidit sue dicioni, et a rege Boemie iure feodali suscipit quasi coactus et ad eius obsequia perpetuo cum suis heredibus se astringit; et hoc plures duces Polonie fecerunt. Insuper Gorlicz") civitas. que ab antiquo — abstracta fuerat propter nupcias racione dotis, ad regem Boemie revertitur et suo vero capiti reunitur. Eodem 9) anno in die Ruffi martiris obiit Brunne senior Henricus de Lipa, qui fuerat pre ceteris baro- nibus regni Boemie sublimatus. !) Tamtéž str. 291. — ?) Tamtéž kap. XXI, str. 293 a 294. — ?) TamtéZ kap. XXII, str. 295. — !) 'l'amtéZ kap. XXII, str. 300. — *) Tamteż str. 300. — 5) Tamteż str. 301. *) nemá 2. — *) partibus 2. — *) MCCCXXVIII mà 2. — *) rem. partes transivit sive terminos 2. — ") Viz str. 295 tohoto dílu Pramenů děj. č. — ') spir. phseudig. nemá 2. — '; clare 2. — ") ubi ruk. — ") Kronika Zbrasl. má XIII. — ^) Gorlycz 2. 51* 1329 

Strana 404
404 Capitulum XIX. De novitatibus morum, gue temporibus regis Johan- nis ortum habuerunt. Temporibus ") hiis incepit notabiliter fere in cunctis hominibus et precipue in Boemie et circum- adiacencium terrarum partibus quedam nova curio- sitas et curiosa novitas tam in vestibus quam in consuetudinibus et moribus suboriri. Nec desunt de sapientum numero, qui huiuscemodi considerant cum admiracione et ea in carminibus et dictaminibus re- darguunt subsanando. Unus ex istis reprehensoribus nuper in Montibus est occisus et alii quam plures sunt male tractati. Sunt quidam de hiis invento- ribus, qui more barbarorum nutriunt longas barbas, non radentes ipsas. Sunt et alii, qui dignitatem de- formando virilem morem secuntur in crinibus per omnia muliebrem, ^) alii crines suos in latum more lanificum pereuciunt iu rotundum auretenusque dif- fundunt; alii crines tornant calamistro, ut comis crispantibus et circeumvolantibus humeros suos ornent. Mitrarum usus, qui primitus fuit, modo penitus est abrasus, cantus fractis vocibus per dicessaron P) et diapente modulatus iam in choreis ubique *) resonat ct plateis. Choree") magistrales morose et delicate iam non curantur, sed lagii eursorii et breves nunc frequentantur. Variisque linguariis in contratis plu- rimi iam locuntur. In vestibus tanta est diversitas et deformitas, quanta deformium ") mencium varie- tas dictat. Se quisque reputat feliciorem, ‘) qui ex- cogitat novum morem. Curta est vestis et arta circa cubitum quasi 2sinina aliquibus dependens usque ad terram ; duo famuli induunt dominum prop- ter vestis artitudinem cum labore. Capucia vero sunt lata, quorum fines a tergo ad terram proten- duntur, quibus multi capita sua circumvolvunt, qui- dam nodulos in eis ligant more fatuorum. Unde et rustiei lata capucia deferunt et oblonga. De coligis et sotularibus crura et pedes artissime stringenti- bus senibus et prudentibus sepe admiraclio fit et Cingulis vero utuntur latis, lana ovina contextis et metallis decoratis, et alii cordas fe- runt adinstar fratrum Minorum. Ferunt quoque auris risus. KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. tracto cingulo deorsum circa femorale. Femine quoque et virgines specialiter in ornatu suo superbiam demonstrabant; pepla namque pre- ciosa sericea deferebant cum multis finibus sive extremitatibus densis et crispatis. In palliis quo- que et tunicis maximas et latas fimbrias defe- rebant, e£ earum tunice superius erant valde stricte, inferius in fimbriis multis plicis dilatate et ad terram protense et in calceis éciam stric- tis et artis ambulabant. Unde tanta et talis sur- rexit inveneio novitatum, quod de singulis prolixum esset") scribere. Non enim cernentem vcl legentem ista novitas edificat, sed signat et significat regni Boemie magnam mutacionem; nam post naturalium regum interitum passa est Boemia dominium diver- sum, de quo accepit morum consuetudinem diver- sorum, unde exiit proverbium nunc generale: Ad- modum simee Boemia habet se; facit enim, quic- quid alios viderit exercere. Verumtamen sapieutes et seniores in Boemia cum admiracione despexerunt has multiformes novitates, ipsas vanas reputantes. Capitulum XX. De fundacione domine regine Elizabeth Boemie ") et de ipsius regine *) decessu. Anno *) Domini M*CCC*XXX- domina Flizabeth, Boemie et Polonie regina, cum devocione et con- grua solempnitate sanctimoniales ordinis fratrum Predicatorum de Olomuez adductas ad domum suam, quam habuit in Vgezd largam et spaciosam ante ci- vitatem Minorem Prage sitom, in qua eiusdem ordi- nis sorores, que sunt nunc ad sanctum Laureneium, plus quam X annis [habitaverant], introduxit, ibique cenobium iterum fieri instituit. Cui capellam sancti Michaelis prope Wissegradum cum suis proventibus applicavit, instituto tamen in ipsa capella sancti Michaelis, iuxta disposicionem sedis apostolice perpetuo ministro sive capellano, Michaele, nota- rio venerabilis in Christo patris et domini, domini Johannis IIII", episcopi Pragensis XXVII. Cui Mi- chaeli ministro de proventibus seu reditibus dicte capelle, quos habet in villis scilicet Oslinicz, 1) Tamže kap. XXIII, str. 301. — ?) Tamtéž kap. XXIV, str. 303. *) mulierum 1. — ») dyacesseron 2. — *) ubi 2. — ") corce 2. *) nemá 2. — *) nemá 2. — *, diformium 2. — *) felicior 2. — ") est 2. — 1330 

Strana 405
1330 Radieyouicz, Kowarzouicz, Nedussow, KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Lubnie, Ostassouicz et Wahlohicz XII marcarum grosso- rum denariorum pragensium redditus annis sin- gulis et suis in perpetuum successoribus, mi- nistris dicte capelle, iuxta disposicionem eius- dem sedis apostolice deputantes, prout in literis dicte sedis apostolice et eciam prefati domini Johannis, Pragensis episcopi, auctoritate aposto- lica sibi concessa super hoc confectis plenius continetur, quos redditus seu proventus XII mar- carum censualium grossorum pragensium pre- fatus") Michael, minister dicte capelle sancti Michaelis, percepit et?) percipit sine omni im- pedimento de bonis memoratis. Reliqui quoque redditus et proventus dictarum villarum ad so- rores dicti monasterii pertinent et debent modo simili pertinere. Eodem !) anno Friderieus dictus rex Romano- rum, dux Austrie, qui propter imperium occasio et materia exstitit maxime discordie in omnibus par- tibus Almanie, vexatus onere diversarum infirmitatum moritur et in Maurbach monasterio Cartusiensis or- dinis, quod ipse fundaverat, sepelitur et tres fratres suos Rudolphum, Leupoldum et Henricum breviter ante defunctos iste est subsecutus. Reliquit post se suam coniugem, regis Arragonie filiam, exceca- tam et nullum heredem masculinum. Eodem?) tempore Ludeuicus Bauarus a multis imperator Romanorum appellatus de Ytalie et Lom- bardie partibus cum uxore sua, filia comitis Sabau- die, revertitur et in Bauaria coronatur. Eodem ?) anno idus Julii hora diei VIII* fuit solis eclipsis et siligo in multis locis periit et de vino modicum crevit. Eodem *) anno Karulus, rex Vngarie, cum con- iuge sua, filia regis Crakouie, sedens in suo palla- cio a quodam Vngaro graviter vulneratur et regine volenti regem protegere per ilum tyrannum manus totaliter amputatur. Siccarius ille mox capitur et mactatur. Eodem 9) anno IIII? kalendas Octobris in Wisse- zrado in domo prepositi serenissima domina Eliza- 405 beth, Bohemie et Polonie regina, febribus ae morbo tysico diucius fatigata etatis sue anno XXXVIIIT', ") regnorum vero eius anno XX? ecclesiasticis sacra- mentis devotissime premunita atque") digna peni- tencia prehabita ostensaque auctoritate papali cum bulla, quod a suo confessore absolvi deberet in fine 9 pena et a culpa, emigravit felieiter sibi sed fle- biliter aliis ex hae vita. Et mox magnus luctus fit multorum et specialiter de Aula Regia monachorun, quia omni tempore pro ea stetit ante reges et pro- sides, dirigens promovensque negocia velut fidelis mater et patrona et fundatrix. Rege quoque in Ka- rinthia tunc existente ipsa biduo per nobiles et ba- rones Prage ad ecclesias deportata die quarta mor- tis sue in Aula Regia cum debita reverencia sepe- litur. Septem hec regina cum rege habuit liberos, duobus scilicet ante mortem matris Przemysl et Eli- zabeth in Aula Regia sepultis, quinque alii, scilicet Wenceslaus, Johannes, Margaretha, Guta et Anna adhuc de gracia Dei feliciter vivunt. Hec) fuit extrema regni regina Boema, Ultima scintilla gentis periisset in illa, Si sic transisset, quod fructum non protulisset, °) De sexu duplici, per quem meruit benedici. Nec Deus hanc linquit, quare post se quinque relinquit, Pignera natorum, qui captant culmen honorum. Capitulum XXI. Quomodo rex filio suo secundogenito Henrici, ducis Karinthie filiam, procuraverit matrimonia- liter copulari. Rex *) de regno isto toto anno defuit Franciam et Renum et fere tocius Almanie partes pertransiens, *) inter Ludeuieum Bauarum et alios principes, comi- tes et barones multa brigosa negocia sagaciter et efficaciter expedivit; iam enim proverbium exit: *) Sine rege Boemie nullus valet finaliter expedire suum factum. Quem vult, exaltat, quem non vult, ipse recaleat. Sie solet loca varia circuire, quod !) Tamtóż kap. XXIV, str. 302. — ?) Tamtéž str. 302. — 3) Tamtéž str. 303. — *) Tamtéž str. 303. — *) Tam- též kap. XXV, str. 303 a 306. — ©) Tamteż str. 305. — *) Tamtéž kap. XXV, str. 306. 7) pref. Michael nemä 2. — *) et percipit nemá 2. — *) XXXXT ruk. 2. — *) nemá 2. *; pertransiens — principes nemá 2. — *) exiit 2. — *) peperisset 2. — 1330 

Strana 406
1330 1331 406 rarus *) nuncius ipsum faciliter potest invenire. Unde rex peragratis partibus superioribus Sweuie et Ba- uarie Karinthiam intravit, ubi Johanni, filio suo secundogenito, Henrici, ducis Karinthie, filiam ordi- navit matrimonialiter eopulari et prestari sibi oma- gium a nobilibus Karinthie procuravit. Et moraba- tur in civitate Tridentina et ad eum confluunt de partibus Lombardie et Tuscie multi viri potentes et ut cfert fama, quod Mediolanum, Brixia *) et Are- eium se regi subdiderunt. In tantum rex iste pro- speratur, quod vulgaris populus admiratur. Eodem ') anno scisma perniciosum, quod de duobus papis in ecclesia fuit ortum, ex divina pro- videncia misericorditer conquievit. Nam antipapa, de quo prius mencio est facta, se videns per Lu- deuieum Dauarum, qui eum ereaverat, penitus de- relictum et à Romanis reprobatum, domini Johannis pape graciam humiliter quesivit, quam tamen in- venit cum labore. Et sie hoc anno tam de ecelesia quam de imperio Deus amputavit misericorditer duo capita monstruosa, que tamquam duo hyrcina cornua plurimos ventilabant et plurima corda fidelium tur- babant,") hoc est Petrum et Fridericum, hunc ec- clesie, illum imperii inimicum. Capitulum XXII. De hiis, que egit rex in partibus Lombardie. Anno *) Domini M*CCC?XXXT in nocte illa, que diem Nativitatis Christi sequitur, eclipsis lune post mediam noctem) videtur, quam eclipsim multi venti et validi precesserant per tres menses et die- bus pluribus sunt secuti. Eodem anno rex Johannes Boemie ingreditur partes Lombardie. Ingressus iste inopinabilis et res mirabilis admiracionem induit tam principibus quam nobilibus universis. Hec res precipue Ludeuico dis- plicet. Hoc enim factum in suum preiudicium esse refertur. lgitur rex exercitum fortem de Almania congregat, eum quo Lombardie partem magnam in brevi tempore sibi subiugavit. Hec sunt nomina principalium civitatum, que cum castellis et oppidis KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. suis regi prestant omagium et faciunt iuramentum: 1331 Brixia, Pergamus, Cremona, Placencia, Cume, Par- ma, Regium, Modna, Lucka, cum!) earum distric- tibus omnibus et castellis; item Mediolanum, Nauar- ria, Papia; harum civitatum quedam pro tempore, alie iure perpetuo se regis dominio subdiderunt. Lucka et Brixia regi prestant perpetue subieccionis iuramentum. Cernens autem prosperum successum episcopos et clerum per regem Ludeui- cum depulsos ad proprias revocat sedes. Legatum sedis apostolice prope Bononiam visitat divinumque cultum in ecclesiis sub interdicto iacentibus fieri ordinavit et procuravit; in urbibus quoque singulis sibi subiectis intendit civium concordiis, revoeans omnes à discordiis veteranis; omnibus enim pre- cipit) et inhibet, ne quis se Gwelphum nominet vel Gyblinum; omnes enim rex hortatur, ut pari lege Boemie sint sub rege. Unde eis rex efficitur ama- bilis et gratus et à pluribus iustus predicatur. Sep- tem autem elapsis mensibus, quibus rex in Lom- bardie fuit partibus, negociis tam Almanie quam Francie ipsum multis") urgentibus civitates prefatas filio suo primogenito Wencezslao, quem de Lucen- burch pridem vocaverat ad se, recommittit et venire in Ratisponam previis nunciis se disponit, [et Ra- tisponam ^], ubi Ludeuicum regem reperit, est in- gressus. Et ipsi duo in insula, que in medio Da- nubii est sita, se frequenter recipiunt ad colloquia secreta, pertractantes mutuo cum suis consiliariis XXII?) diebus sua facta, et quod inopinabile erat omnibus, in omnibus concordant et inter heredes suos matrimonium debere fieri ordinant et conpor- tant. Ibique per ipsos eodem tempore inter inferio- res duces Bauarie Henricum, Ottonem fratres et Hen- rieum ipsorum patruum est divisio facta terte. Igi- tur variis in Bauaria negociis expeditis rex in vi- gilia Assumpcionis in Tust venit, ad suam, quam fecerat vocacionem, pluribus ibidem tam principibus quam baronibus congregatis. Cum vero facta regni rex ibidem ac principum, qui aderant, disposuisset, ecce nuncii de Morauia venientes aiunt: Karulus, rex Vngarie, cum Ottone, duce Austrie, totam Mo- rauiam ineipiunt rapinis et *) incendiis occupare. rex suum ') TamtéZ kap. XXV, str. 306. — ?) Tamtéž kap. XXVII, str. 307. *) carus 2. — *) Brigia 2. — ^) conturbabant 2. — ') nemá 1. — !) cum — subdiderunt. Lucka nemá 2. — ?) pre- cipit — enim nemà 2, — ") iustis 2. — *) rukopisy nemaji slov et Ratisponam. — ") XII ruk. 2. — *) nemá 2. 

Strana 407
1331 Unde rex mox Pragam suum dirigit gressum. KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. In- veniens autem rex, hoc fore mendarium de rege Vngarie, missis nunciis ab eo petit mutuum parla- meutum. Interea vero rex exercitum congregat et ad bella, si necesse fuerit, se coaptat; generalem steuram, que dicitur berna, rex ab omnibus recipit et super hoc exaceiones claustralibus et civitatibus gravissimas inponit. Causa!) autem huius est, quare contra se ita magni adversarii insurrexerunt, ista: Nam Ludeui- cus Bauarus, qui sibi titulum imperii usurpat, co- ram pluribus principibus proposuit ") querulose, quod Johannes, rex Boemie, in preiudicium suum et im- perii intravit terminos Lombardie, ibique plurima loea sibi indebite usurpavit et iura, que ad impe- rium dinoscuntur pertinere, et super hoc principum et aliorum nobilium consilium quesivit. De illis plu- rimi taliter consulebant: Ex quo, inquiunt, regem Boemie delectat sibi usurpare, que vestra sunt, in- debite ultra montes, hie cirea, que sua sunt, vobis subicere modo consimili poteritis pleno iure. Prop- ter ista Ludeuicus cum Ottone, duce Austrie, qui eciam in predieto consilio in Nuerenberch ") fuit, taliter ordinavit, quod ipse Karulum, regem Vngarie, et Loketkonem, regem Crakouie, ad hoc inducere deberet, ut ipsi una secum deberent Johanuem, re- gem Boemie, potenter et hostiliter debellare. Et ut hec omnia dux Austrie ardencius procuraret, ipsum vicarium imperii Ludeuicus fieri ordinavit, licet hoc postea negocium per regem Doemie fuerit impedi- tum. Prefatus itaque dux Austrie dictos reges con- citavit adversus Doemie regem, ita quod cum ma- xima multitudine tam ex Australibus quam Vngaris quam aliis nacionibus congregata contra regem") Boemie facere querit mala, et comunis fuit fama, quod de Vngaris fuerunt L milia pugnatorum, de quibus tria milia cum D") habent capita galeis cooperta; Australium vero M") eum DCCC fuerunt saleati, XX vero milia instrumentis variis bellicis ad prelium sunt parata. Hunc magnum adunavit exercitum tempus longum. Dominus vero rex Boemie brevi lioc sub tempore MD congregavit viros galea- tos cum XX milibus optime ad pugnandum prepara- tos, cum quibus iacuit ante civitatem La in cam- pestribus, expectans cottidie cum hostibus congres- sum. Huius rei gracia rex misit domino Johauni, episcopo Pragensi, literam in hec verba: Johannes, Dei gracia Boemie et Polonie rex etc. *) Mox quoque venerabilis pater dominus Jo- hannes, Pragensis episcopus, annuens regis pre- cibus cum valido exercitu ad locum prefixum pervenit. Unde rex cum omnibus suis principi- bus, baronibus et nobilibus, cum magno gaudio ipsum suscepit. Insuper et civibus Pragensibus et aliis multis civitatibus epistole consimiles sunt traus- misse, qui pariter literis parendo regalibus ad ex- pedicionem illam cum armorum decencia processe- runt. Maxima enim formido et opinio est de bello inter predictos principes affuturo et a pluribus re- fertur, quod reges Vngarie et Crakouie sunt cum duce Austrie confederati et quod eum velint ad- versus regem Boemie adiuvare. Sed?) cum plures de exercitu regis Doemie a tam copiosa adversan- cium multitudine perterriti regi dicerent, ut retro- cederent et municionibus se aptarent, eo quod tante multitudini hec paucitas resistere non valeret, et rex, quid ageret, ignoraret, misit Deus terrorem suum super adversarios regis Boemie et eos dissipavit, sic quod sine bello ab invicem sunt separati. Videns autem dominus noster rex hostium fugam et maui- festam Dci virtutem plus est animo confortatus con- tra Australes, aliquos per ducem Austrie circa Da- nubium causa exercendi prelii derelictos nobiles Boemie ordinat et Morauos, qui pugnent cottidie contra eos. Et?) cum Pragam venisset, innumeram 9 toto populo recepit pecuniam, magna dat promit- titque nobilibus stipendia, ut in eius absencia con- tra Australes et Vngaros gerant bella. Hiis dispositis circa festum sancte Lucie tempore nocturno rex se- crete cum paucis de Praga exivit. Quibusdam vero in via sibi occurrentibus et de ipsius festino pro- cessu mirantibus et interrogantibus rex dicit: ,Ideo festino, quia in vigilia Christi in Francia Parisius esse volo." Miratur omnis etas, quod tam longas fre- quenter solet facere rex dietas. In via cernitur non ut equitans sed pocius quasi volans. 1) Tamtéž kap. XXVIII, str. 311. — *) TamtéZ str. 311, druby sloupec. — ?) TamtéZ kap. XXIX, str. 312. '; nemá 2. — *) Nyernburk 2. menů děj. č., kde znění listu toho jest položeno. t) regnum 2. — *) CC má 2. — ") nemá 2. — *) Viz str. 310 tohoto dílu Pra- 407 1331 

Strana 408
1331 408 Hoc anno in die beati Andree apostoli hora tercia sol patitur eclipsim et post quindenam in plenilunio luna similiter post noctem mediam eclip- satur. Hyemps nuius anni fuit calida et ventosa. In qua usque ad Epiphaniam Domini rustici in agris cottidie cum aratris laborabant. Status regni Boemie rege presente et absen'e non?) est totaliter regu- latus, quia in eo perfecte non fuit ordo pacis et iusticie confirmatus; deest enim rex a regno, sui pariter et heredes, et exulat iusticia et pax cum illis. Notabile quoddam. In priori parte cronice Pragensis historie re- ferunt, quod ad regendam terram Boemie quidam rusticus nomine Przemysl assumptus sit ab aratro pro primo principe et duce. Si nos ad illa preter- ita comparare volumus presentis statum temporis, fere respondent ultima primis. Nune enim per Vlri- cum, virum providum, qui vulgariter Pluh dicitur vel literaliter Aratrum nuncupatur, prout in signo sui clipei ostenditur, tota Bohemia regitur. Quid aliud quam presens tempus esse simile preteritis perhibe- tur? Nam sicut inprimis status regni Boemie mul- tum fuit inordinatus, cum constet in eo non bene iusticie legalis ordinem exstitisse. Ad evidenciam huius rei facit hoc fortasse, quod sicut Libusse, terre Boemie domina, incognitum sibi virum ad eius connubium legitur invitasse, sic Elizabeth virgo, re- gis Wencezslai sexti filia, heres regni Boemie, sibi alienigenam invitavit pro consorcio maritali. Horum temporibus, ut cernitur evidenter, defecit tantum regni Doemie status et publice rei est ordo inmuta- tus, quod necesse, quod fiat quasi totus a principio innovatus. Labilis. instabilis status est mundi, quia vilis, Nec locus est pacis, quia vivitur hie in opacis Et velut errore. Quapropter quod sub honore Semper vivamus, celi patriam siciamus. Pax ibi secura, nil ibi nisi gaudia pura. Hoc nobis presta, pie Christe repelleque mesta. KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. Capitulum XXIII. De*) bellis inter Bohemos et Australes. Anno !) Domini M^CCC?XXXITP propter regis absenciam et ob priorem discordiam magna con- mocio turbat Boemiam et Morauiam fere totam. Surgit gens contra gentem et Boemus contra Vnga- rum et Australem et ex hoc terrarum incole non habent pacem. Frequenter enim in terminis provin- ciarum committitur conflictus et multi ex utraque parte interimuntur. Hiis diebus Henricus de Lipa post multa gravamina illata Australibus ab eisdem cum Johanne, fratre suo, et cum pluribus nobilibus in bello capitur per Australes, ubi") Benesius de Wartenbereh, baro strenuus, occiditur et in mona- sterio Gradicensi sepelitur. Pro predietorum capti- vorum liberacione regem Australibus multa dare opportebat et municiones plures resignare. Demum de huiusmodi bellis ex utraque parte affecti tedio magnates, quidam regni Boemie nobiles de regis consensu Wiennam ") ad Albeitum et Ottonem, du- ces Austrie, venerunt et inter Johannem regem et Elizabeth, virginem Friderici, regis et ducis Austrie filiam, matrimonialem copulam conportaverunt, si tamen in hoc contractu sedes apostolica dispensaret. Nam eadem virgo cum Elizabeth, priori Doemie re- gina, in tercia linea consanguinitatis est coniuncta. Eodem?) anno post festum Pasche*) Ludeuicus Bauarus a vulgo cesai dictus odio habens Henricum, ducem Bauarie, propter socerum suum Johannem, regem Boemie, unde Ottonem fratrem et Henricum patruum duos duces concitat adversus ipsum et inter eos bellum et discordiam parat. Et hiis duobus Ottoni et Henrico auxilium prebuit et cum eis Strou- bincam?) cum DCCCC galeis mensibus duobus ob- sedit. Quod audiens rex Boemie cum Bandwino, patruo suo, Treuerensi archiepiscopo, in Nueren- berch?) de Reno venit et prefatos principes con- cordavit. Ibique Ludeuicus cum rege Boemie ami- cicias renovat et filium suum filie regis Boemie per verba matrimonialiter copulat et desponsat. Ibi- que rex Boemie Ludeuico promittit, quod pro re- !) Tamtóż kap. XXX, str. 313. — ?) Tamtéž kap. XXX, str. 313. 7) non — perfecte nemá 2. — *) V ruk. 2 jest nápis kapitoly této takový jako v ruk. 1 při kapitole následující, kde rukopis 2 2àdného nápisu nemá. — *).ubi dominus Ben. 2. — * Wyennam 2. — *) Pasce 2. — *) Strobin 2. — *) Nyerberk 2. 1332 

Strana 409
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1332 conciliacione pro ipso ad dominum apostolicum velit fideliter et personaliter laborare. Deinde !) rex Boe- mie ad celebrandum militare exercicium, quod vulgo dicitur torneamentum, Parisius procedit. Causa autem hec fuit festive principum congregacionis, quia rex Francie Philippus Johannem, suum filium primogeni- tum, cui hoc anno in die beati Sixti Guta, filia re- gis Boemie, fuit nupta, voluit cingi baltheo militari, et propter hoc fuit factum hoc celebre festum. Iam prefata Guta, Johannis regis Boemie filia secundo- genita, satis mirabilia habuit vite sue fata. Primo quidem adhuc etete tenera Loketkonis regis Cra- kouie filio, posthec Friderici, marchionis Misnen- sis unigenito, demum comitis Barensis nato, tandem Luduici Bauarie primogenito, posthec Ottoni, duci Austrie, suo consanguineo fuerat diverso tempore non sine racionabilibus causis desponsata. Sed aliter gracia divina disposuit, cüm sit modo regis Francie filio matrimonialiter et corporaliter copulata. Per- acto festo ?) cum genero et cum filia sua Parisius, Johannes, rex Boemie, Johannem papam personaliter visitat, à quo et ab universis cardinalibus cum re- verencia est susceptus. Cardinales plures ipsi ad quinque leucas occurrerunt et ipsum in Auinione cum tripudio adduxerunt. Mansit in curia diebus XV, infra quem terminum cum domino papa fere omnia sua negocia pro suo libito expedivit, et expendit in curia X milia florenorum. Quem recedentem iterum cardinales ad unam leucam de curia sollempniter deduxerunt. ) Negocium vero Ludeuici Bauari rex non consumavit, quia nimis contra ecclesiam et dominum papam graviter excessit. Capitulum XXIV. De®) bellis, que rex cum suo primogenito filio Wencezslao habuit in Ytalia contra inimicos. Anno?) Domini M?CCCO'XXXIIP pridie idus Maii hora vespertina eclipsis solis est facta, quam maxima siccitas et estivalium segetum sterilitas nec non et vini defectibilitas est subsecuta. 409 Eodem *) anno fere toto rex Boemie cum suo filio Wencezlao primogenito in") partibus mansit Lombardie, ubi cum legato sedis apostolice, qui moratur Bononie, contra Canes Weronenses et con- tra quosdam Giblinos prelia multa constituit et in pluribus victor fuit et multa mirabilia fecit, que difficulter possent enarrari. Et?) filius suus primo- genitus prefatus, quem pro capitaneo rex in civi- tatibus Lombardie et Tuscie posuerat, ") preterito anno de suis hostibus, videlicet Cane et suis complicibus bello campestri gloriose triumphavit, plurimos occidit et plurimos captivavit et magnam ibi ostendit audaciam et magnanimitatem. ') Et ibi- dem inter acies belli est cinctus baltheo militari, pugnat animo non puerili sed virili, de duobus dextrariis deiectus fit aliquantulum in brachio vul- neratus. Vicit, ipse campos obtinuit, pars hostium occisa cecidit et pars aufugit, sed antequam rumor de hac victoria filii ad patrem veniret, pater exer- citum de diversis partibus Gallie et Almanie con- gregaverat magnum, cum quo paratus erat filium visitare et rex Franeie fuit ") sibi cooperatus. Barones 9) vero regni Boemie propter diutinam regis absenciam contrahunt sibi ampliorem in divi- ciis et in viris potenciam, usurpantes sibi multas municiones et castra, nec est iam exceptis paucis civitatibus municio aliqua aut castrum in regno Boemie, quod rex in sua habeat potestate. Hec enim per regem aut nomine pignoris sunt obligata aut distraeta. Unde in regno rege absente pax defi- cit et iura non observantur. Eodem ?) anno dominus Loketko, rex Polonie et Crakouie, inveteratus dierum multorum viam subiit carnis universe. De gestis et preliis huius principis plurima sunt in suis locis notata. Huic in regno successit Kasimyr, filius suus, qui filiam regis Litwanorum pagani") matrimonialiter duxit pro uxo- re. Hanc vir eius fidem instruxit et ipsam baptizari et cristianam °) fieri ordinavit. Et filius dicti regis potenter cepit regnare et ad hoc gracia sedis apo- stolice et Johannis pape necnon amicicia Karuli, *) Kap. XXXI, str. 314. — ?) Tamtéž kap. XXXII, str. 314. — ?) TamtéZ kap. XXXIII, str. 315. — *) Tamtéž kap. XXXIV, str. 316. — 5) Tamtéž kap. XXXII, str. 315. — “) Tamtéž kap. XXXIV, str. 316. — ?) Tamže kap. XXXIII, str. 315. ') reduxerunt 2. — “) Tento nápis jest, jak již výše řečeno, v ruk. 2 při kapitule předcházející. — *) in — legato nemá 2. — ') positus fuerat ruk. — ') magnam potestatem 2. — ®) nema 2. — *) nemá 2. — *) et cristianam nemá 2. 52 1333 

Strana 410
410 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. sanctorum et vexillis incedentes, Deum exora- regis Vngarie, aminiculum fecitp) magnum. Iste verunt pro ipsius salute, sed nec beneficium me- enim iuvenis rex paterna sequens vestigia tributum dicine potuit ipsam relevare. Unde gravi egri- prius negatum sedi apostolice, denarium videlicet tudine oppressa animam Deo et beate Virgini sancti Petri, libens solvit. Et rex Vngarie ipsius sororem in legittimam coniugem duxit; qua defunc- Marie 1) recommendans de hoc seculo migravit. Et sic suo sponso suisque omnibus gaudium ta, domina Margaretha, Johannis, regis Boemie filia, quondam Henrici, ducis Bauarie relicta, nupciarum est conversum in planctum exequia- fuit prefato regi matrimonialiter desponsata. Sed rum. Quo autem anno et die decesserit, in se- cum ipse ad celebrandum nupcias Pragam cum quentibus continetur. Explicit secundus liber secunde partis cronice apparatu sollempni et decenti venisset comitiva, Pragensis, scriptus ad 1) venerabilem in Christo invenit sponsam suam gravi infirmitate gravatam. patrem et dominum Johannem IVum, Pragensem epi- Unde pro salute ipsius ambo reges et marchio scopum XXVII, qui finitur a Dom. MCCCXXXIII', Morauie, frater eius, cum toto clero et populo Pragensis civitatis per XIIII dies cum reliquiis et in se continet gesta X annorum. p) nemá 2. — 4) nemá 1. — r) ad excellentissimum principem regem Romanorum ac Boemie, qui finitur in anno Domini MCCCXLI, continens in se gesta X annorum 2.

Strana 411
LIBER TERTIUS. A. B. Qualiter rex Boemie alienavit regnum Polonie cap. . . . . . . III. De transposicione altaris s. Siluestri in ec- clesia Pragensi cap. . . . . . . . IV. . Incipiunt capitula tercii libri secunde partis cronice Pragensis. De reditu domini Wenceslai, regni Boemie he- De reditu domini Wencezslai, regni Boemie he- I. . . . redis capitulum . . . . . . . . I. redis, capitulum De adventu domine Blanze, conthoralis regis Boe- II. mie heredis, cap. . . . . . De contencione cleri et religiosorum valde gravi De contencione cleri et religiosorum valde gravi . . . . . . . III. capitulum . . . . . . . . . . I. cap. . De obitu Domini Johannis pape vicesimi se- cundi, et de aliis plurubis actis cap. . . . IV. Collacio domini Johannis pape de questione . . V. . visionis Dominice cap. . . De eleccione domini Benedicti pape cap. VI. Quomodo dominus Wenceslaus sorori sue Anne . . VII. nupcias solempniter procuravit cap. . . De secundo matrimonio regis Johannis Boemie, . et de aliis ipsius actis cap. . . . . VIII. Qualiter rex Boemie alienavit regnum Polonie cap. . . . . . . IX. De magno conflictu Christianorum et pa- V. . . . . ganorum cap. . . . De adventu Tartharorum Poloniam et de morte domine Margarethe, filie regis Boemie, сар. . . VI. De adventu nove regine Boemie; contra Au- striam de regis expedicione cap. . . . . . X. Quomodo Luduicus Bauarus venit in auxilium ducibus Austrie contra regem Boemie cap. . XI. Qualiter Johannes, rex Boemie, Prusiam se- cunda vice venerit, et de coronacione nove regine cаp. . . . . . . . . . . . XII. De magno conflictu christianorum et paga- norum, et de interempcione Judeorum cap. XIII. De adventu Tartarorum Poloniam et de obitu Margarethe, filie regis Boemie cap. XIV. 52"

Strana 412
412 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. A. B. De ruina pontis Pragensis et de aliis plu- ribus tunc temporis peractis cap. . . . . VII. De vaticinio astrologorum et ruina pontis Pragensis, et de aliis pluribus tunc temporis . . . . peractis cap. . . . . . . . XV. De creacione ecclesie collegiate in castro Pragensi et de obitu domini Johannis episcopi . . XVI. Pragensis cap. De eleccione primi archiepiscopi ecclesie . . XVII. Pragensis cap. De creacione collegii clericorum in ecclesia Pragensi cap. . . . . . . . . XVIII. Quomodo rex Boemie repulit regem Polonie de finibus suis et de victoria ultramarina mira- . . . . XIX. . . . culosa cap. . . De creacione collegii clericorum in ecclesia Pragensi cap. . . . . . . XX. . . . . De quibusdam actibus notabilibus in aliis partibus mundi perpetratis cap. . . . XXI. De eleccione et coronacione domini marchio- . . . XXII. nis in regem Romanorum cap. . De instauracione et institucione in regno Boemie studii generalis cap. . . . . XXIII. De anno gracie et jubileo cap. . . XXIV. De graciis a domino rege Romanorum in curia impetratis et obtentis cap. . . . XXV. De coronacione domini Karuli, regis electi Romanorum, in regem Boemorum cap. . XXVI. De fundacione Noue civitatis Pragensis, et de epydemia valde gravi et perniciosa cap. XXVII. De secundo matrimonio domini Caroli, regis Boemie ac Romanorum, cap. XXVIII. . . . De consummacione studii generalis in civi- tate Pragensi cap. . . . . . . . XXIX. . De allacione magnarum reliquiarum imperii ad Pragensem civitatem cap. . . . . XXX. De circumstanciis anni gracie ac jubilei . . . . XXXI. сар. . . . . . .

Strana 413
1333 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. A. Incipit tercius liber secunde partis cronice Pragensis, scriptus venerabili in Christo patri domino Johanni llII?, episcopo Pragensi XXVII. Capitulum I. Anno dominice incarnacionis M^CCC^XXXIIT, III kalendas Novembris, hoc est tercia die ante festum Omnium sanctorum, dominus Wencezslaus, qui et Karulus vocatus, heres regni Boemie, primo- genitus Johannis regis, ipsius regni occurrentibus et gaudentibus toto clero Pragensi et populo universo cum reliquiis sanctorum et vexillis, campanis pulsatis, cum magna solempnitate etatis sue anno XVIP per monasterium Aule Regie pertransiens et sepulchra avi et matris visitans, Pragam, regni metro- polim, cum multis militibus et copiosa nobilium multitudine est ingressus, et multi eius pulchritu- dinem laudantes et decorem, domino Deo benedice- bant. Iste quidem heres regni Prage natus, in castro Burgdlino septem annis educatus, puer septennis de regno Boemie ad Karulum, regem Francie, dedu- citur, ipsius affinem, per quem ipsius nomen Wen- cezslaus, quod in baptismate receperat, mutatur et in confirmacionis sacramento ad similitudinem regis Francie Karulus nuncupatur. Propter hoc iste sponsus iuvenis bone indolis Deo disponente in Franciam fuerat missus, ut ibi sapienciam et vitam habere virtuosam disceret et ordinatam, quam pater suus, proch dolor; non ducebat. Ipse quoque heres regni prefatus magne fuit industrie et bonis moribus et virtuosis adornatus. Quadruplex scit linguagium vel quintuplex, Lombardieum, Francicum, Latinum, Boemicum et Theutonicum; in hiis linguis scit scri- bere, legere et intelligere et se optime expedire. Hic itaque adolescens inclitus ad suum regnum heredita- rium et successione stirpis materne suum proprium cum ingressus fuisset, ipsum regnum confusum nimis reperit et divisum et a debito regimine desolatum. Nam non fuit aliquod regni castrum, quod non fuisset per patrem ipsius obligatum. Sed et civitates, ville et villicaciones et silve fere omnes erant tunc obli- gacionis aut commissionis titulo imbrigate. Mansit autem Prage in domo matris sue fere duobus men- 1) Kronika Zbrasl. kn. III, kap. I, str. 318 a 319. 413 B. Incipit tercius liber secunde partis cronice. Capitulum I. Anno) dominice incarnacionis MCCCXXXIIT, III' kalendas Novembris, hoc est tercia die ante festum Omnium sanctorum, dominus Wenceslaus, qui et Karulus vocatus, heres regni Boemie, primogeni- tus Johannis regis, occurrentibus et gaudentibus toto clero Pragensi et populo universo cum reliquiis sanctorum et vexillis, campanis pulsatis, cum magna solempnitate etatis sue anno XVII? Pragam, regni metropolim, cum multis militibus et copiosa nobilium multitudine est ingressus, et multi eius pulchritudinem laudantes domino Deo benedicebant. Iste quidem heres regni Prage natus, puer septennis de regno Boemie ad Karulum, regem Francie, dedu- citur, ipsius affinem, per quem ipsius nomen mutatur et in confirmacionis sacramento Karulus nuncupatur. Cur autem extra regnum suum decem annis mansit. ista causa dicitur fuisse, ne ipsum mobiles et ba- rones raperent et in preiudicium patris sibi regem facerent; et eciam propter hoc fuerat missus Fran- ciam, ut ibi sapienciam et vitam habere disceret vir- tuosam et ordinatam, quam pater suus, proch dolor, non ducebat. Ipse quoque heres regni prefatus magne fuit industrie bonisque moribus adornatus, et quintu- plici*) idiomate extitit imbutus, et hiis linguis scit scribere, legere et intelligere et se optime expedire. Hie itaque adolescens inclitus suum regnum heredi- tarium reperit nimis confusum et divisum, debitóque regimine desolatum; nam non fuit aliquod regni castrum, quod non fuisset per patrem ipsius obli- gatum. Sed et civitates, ville et villicaciones et silve fere omnes erant tunc obligacionis aut commissionis titulo imbrigate. Manens autem in castro Pragensi incepit mox ruinosa edificia regalia, que ante multos annos fuerant destructa, construere et reedificare, sicut de quibusdam regibus Israel legitur, ingenioso studio restauravit. Et in brevi tempore domum regiam construxit numquam prius in hoc reguo talem visam, ad instar domus regis Francie cum maximis sumptibus edificavit, e& non tantum hic, verum eciam in aliis locis idem fuit factum ex *) Kronika Zbraslavská má: quadruplex ipse scit linywagium, ponévad2 se Karel do té doby, když František psal asi češtině již přiučil. 

Strana 414
1331 1334 414 sibus, dehinc ad castrum Pragense se transtulit, in quo cum sua curia morabatur. Incepit ibi mox ruinosa edificia regalia, que prius ante multos aunos fuerant destructa et quedam igne concremata, construere et reedificare et omnia in eastro prefato, sicut de regi- bus quibusdam Israel legitur, ingenioso studio restau- ravit. Et in brevi domum regiam construxit admi- rabilem, nunquam prius in hoc regno talem visam, ad instar domus regis Francie cum maximis sumptibus edificavit, de qua in sequentibus ple- nius dicetur. Et non tamen hie, verum eciam in Greez et in aliis locis idem fuit factum ex eius ordi- nacione. Heres quippe est laudabilis et genti Boe- mice fidelis et pro hereditatis sue profectibus magno cepit studio cogitare et effectuose consummare. Man- dante vero ipsius patre rege Boemie, ut reciperetur colleeta regia, que dicitur berna, per quam pars regni, que fuerat nobilibus obligata, per hunc ama- bilem et laude dignum heredem liberatur. Burglinum et Cubitum castra obligata liberat ad se trahens, Grecz, Mutam cum aliis civitatibus pluribus per ba- rones regni tam in Boemia quam in Morauia occu- patas subicit sibi et suo hereditario regno. Pater vero istius virtuosi heredis, quia sibi nomen et ty- tulum regis Boemie voluit obtinere et antiquus rex appellari [noluit], marchionatum Morauie filio primo- genito contulit et ipsum marchionem precepit nomi- nari et ab omnibus deinceps mandavit vocari. Et ipse gloriosus marchio omni, quo potest, studio, ut pax in suo habeatur dominio, viriliter et. strennue labóravit. Nunc quidem Boemie, nune Morauie, nunc Polonie civitates et oppida visitat et statum in eis bene ordinat et reformat. KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. eius ordinacione. Hie quippe heres laudabilis et 1534 genti Boemice fidelis pro hereditatis sue profectibus magno cepit studio cogitare et effectuose consum- mare. Et accepta collecta regia, que dicitur berna, plura eastra regia et civitates per ipsum liberantur, que per patrem ipsius fuerant nobilibus obligata. Pater vero eius volens sibi nomen et titulum regni Boemie obtinere, contulit sibi Morauie marchionatum marchionemque ipsum cepit nominare. Et idem gloriosus marchio omni, quo potest, studio, ut pax haberetur in suo dominio, viriliter et strenue labo- ravit, nunc quidem Boemie, nunc Morauie, nune Po- lonie civitates et oppida visitat et statum in eis bene ordinat et reformat, nihilominus ipse peccu- nias, quas congregavit, pro maiori parte patri trans- mittit propter bella, que in aliis terris habuit cotti- diana. Prefatus quoque marchio gloriosus laudabiliter statum regni disposuit et ordinavit, unde versus: sit cunctis menteque gnarus, quod cum virtute senescat, Karulus ut carus Ad bona, quod crescat, Quod valeat regere bene, regni jura fovere; Et pacem facere, cunctos hostes removere. O Deus, hoc presta, fac sie, quod et eius honesta Fama sit et vita magna virtute polita. B. Capitulum Il. De adventu domine Blanze conthoralis domini regis Bohemorum et Romanorum. Anno Domini MCCCXXIV', pridie idus Julii die dominico inclita domina Blanza, ex regia stirpe genita, conthoralis domini regis Romanorum ac Boemorum, veniens de Francia Pragam suscipitur ab universo clero et populo magnifice et gloriose. Hee itaque domina ante annos decem decens puella est domino marchioni legitime copulata; est autem hee domina moderni regis Francie Philippi germana, ex duabus autem matiibus rex Philippus et domina Dlanza geniti, sed ambo ex uno patre, seilicet. Ka- rulo generati, qui Karulus pater eorum germanus uterinus extitit Philippi, quondam regis Francie magni. Hic est ille Philippus potentissimus, cuius tres filii reges Francie mortui sunt sine heredibus masculis, et inde ad prefatum Philippum tanquam ad propin- quiorem de regia prosapia exortum regnum est Francie devolutum. Huius itaque Philippi regis Francie ger- mana in Boemiam est data et addueta, ut cum sponso suo regnaret et imperaret suo tempore ut regina. Gaudet autem sponsus propter sponsam, et Prage in deliciis et leticiis diebus pluribus fecit magnam so- lempnitatem, unde versus: 

Strana 415
134 O Deus, eterne KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. rex, o tu Christe superne, Nune super hos cerne, facias ipsisque paterne, Horum proteetor dux, custos, estoque rector, Ut te rectore pariter sic stent in honore. Quod pacem terre possint et commoda ferre, Nam nimis est stratum — regnum nunc et reprobatum. A. Capitulum II. De eontencione cleri et religiosorum valde gravi. Eodem anno res quedam, que prius velud pro- phetata sepe terruit auditores, Prage in scandalum multorum contigit et evenit. Nam in vigilia beati Jacobi apostoli omnes unanimiter plebani et recto- res ecclesiarum parochialium omnibus suis convoca- tis plebezanis, ut convenirent in unum, et ipsi ad- versus Predicatores, Minores et Augustinenses cepe- runt literas papales, quas in Romana curia clerus de novo obtinuerat, de quarta porcione per Bonifacium papam ordinata populo publice ostendere, que ce- dit de funerum sepultura, et quod ipsi fratres de ordine mendicancium sepe super hoc per judi- ces a sede apostolica datos amoniti, ipsis aquiescere nollent, sed pocius contumaciter resisterent et pro- terve. Ideoque illi sacerdotes, qui ad hoc erant de- putati, altis vocibus ceperunt extinctis candelis, pul- satis campanis prefatos fratres auctoritate sedis apo- stolice acriter excomunicare, mandantes omnibus in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis sentencia, ut ipsos debeant evitare. Et ipsi fratres mendicantes, quia istud negocium presciverant, contra ipsos se occultis armis munie- rant et amicis, et venientes plures ipsorum ad eccle- sias, in quibus excommunicabantur, cum impetu ve- nerunt altisonis in andiencia universi populi vocibus clamantes et dicentes: O vos miseri, non sacerdo- tes, sed sacrilegi homines, animarum occisores, po- pulorum deceptores! Quid facitis? cur contra nos vestras sentencias promulgatis? vos ipsi estis ex- comunicati, adulteri, lusores, ebriosi, dolosi, omnibus criminibus irretiti. Nos iusti, vos iniusti; nos om- nibus portamus lumen, vos in tenebris ambulatis, du- ces ceci in foveam simplices deducendo. Et quidam esse venturum ex ipsis mendicantibus audacter per medium populi 415 Eodem !) anno dominus Hynko, Olomucensis epi- Scopus, moritur et in ecclesia Pragensi sepelitur. Post hune dominus Johannes, Wissegradensis prepositus, regni Boemie cancellarius, in ecclesia Olomucensi eligitur, et a domino Mathia, Maguntino archiepi- Scopo, cum magna solempnitate confirmatur. B. Capitulum III. De contencione cleri, et religiosorum valde gravi. Eodem *) anno res quedam, que prius velud pro- phetata conterruit auditores, Prage in scandalum contigit multorum. Nam in vigilia beati Jacobi apo- stoli omnes unanimiter plebani ecclesiarum parochia- lium rectores, omnibus suis convocatis plebezanis, ut in unum convenirent, et ipsi adversus Predica- tores et Minores et Augustinenses ceperunt literas papales, quas clerus ex novo obtinuerat, de quarta poreione per Bonifacium papam ordinata populo pu- blice ostendere, que cepit de funerum sepultura, et quod ipsi fratres de ordine mendicancium sepe super hoc per judices a sede apostolica ammoniti ipsis acquiescere nollent, sed pocius contumaciter resisterent. Ideoque illi, qui ad hoc erant deputati, altis vocibus ceperunt extinctis candelis, pulsatis campanis prefatos fratres auctoritate sedis apostolice acriter excommunicare, mandantes omnibus in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis senten- cia, ut ipsos debeant evitare. Et quia fratres istud negocium venturum presciverant, contra ipsos se oc- cultis armis munierant et pluribus armis (sic), et veni- entes plures ipsorum ad ecclesias, in quibus excom- municabantur, in audiencia universi populi cum im- petu clamantes et dicentes: o vos miseri, non sacer- dotes, sed sacrilegi animarum Ooccisores, populorum deceptores! Quid facitis? cur vestras sentencias pro- wlgatis? vos ipsi estis exconrmunicati, adulteri, lu- sores, ebriosi, dolosi et in omnibus vieiosi; nos justi, vos iniusti, nos omnibus portamus lumen, vos in te- nebris ambulatis, duces ceci in foveam simplices de- ducendo. Et quidam ex ipsis audaciter per medium populi accurrebant, ut literas, que erant contra ipsos, raperent et auferrent, qui à clero injeccione manuum graviter offendebantur. Ex huiusmodi convicio fit ru- !) Kronika Zbraslavská kniha III, kap. II, Prameny děj. č. str. 319. — ?) Tamže kap. III, str. 320. 1334 

Strana 416
416 i34 accurrebant, ut illos, qui sentencias proferebant, ra- perent et lederent et ab eis litteras aufferrent, quas legebant, et ipsi à clero eciam inieccione manuum graviter offendebantur. Ex huiusmodi convicio, in quo ipsi se mutuo confundebant, fit rumor et thu- multus in populo magnus, partim clericos, partim religiosos verbis et verberibus adiuvando, quidam pereuciunt pugno impie, alii lapides tulerunt, ut iace- rent in eos, alii evaginant cultellos, alii cum gladiis et fustibus currunt tamquam ad latrones; hic be- gardi, begine et layci quam plures sunt fratrum ad- iutores. Alii vero adiuvant clerum et specialiter fe- mine seculares, hie revelauntur ex multis cordibus cogitaciones, hic frater truditur, alter percutitur, alius vulneratur, alius lapidatur. Illic clericus trahitur, leditur et alter sanguine rubricatur; thumultat iuve- nis contra senem, senex contra iuvenem, surgit gens contra gentem et tantum fit cunctis scandalum, quod secundum ewangelium videtur inicium hoc malorum. Multi visi sunt karakterem capitis tegere et de templo exire, ut se absconderent a calore tante furie, ne cum prothomartire Stephano obruerentur lapidibus violenter. Non enim celos apertos videbant; nam oculos suos statuerunt declinare in terram, multo magis ut observarent capita quam viderent ad celos. Tandem post moram magni et longi certaminis om- nes mente confusi pre ammiracione stupidi ad sua loca redeunt singuli. Ubi duo vel tres congregati fuerunt, nil aliud locuntur nisi de hoc prelio, quod viderunt. Surgunt denique singulis diebus dominicis et festivis clerus contra fratres, fratres contra cle- ricos excomunicacionis sentencias fulminantes. Fra- tres quidem quandam appellacionem allegant, quam in principio opposuerunt, cui clerici deferre recusant. Tres ordines predicti se concorditer uniunt in hoc facto et clero pariter sic resistunt et dicunt: Papalis illa constitucio nostros ordines in Boemia non tangit eo, quod non sit idem fructus nec funeralium usus in isto regno, qui in Lombardie partibus habentur. Hec contencio usque ad festum beati duravit Nico- lai. Sed tunc interveniente arbitrio hec causa ad sedem apostolicam est relata. Interim prefati fratres in civitatibus singulis, in villis et oppidis sunt passi ignominiam, dampnum et turbacionem. Nam ipsis tam verbis quam elemosinis communicare plurimi noluerunt. Tandem ultimo diversis laboribus et ex- pensis consummatis amicabiliter concordaverunt. Consueverant autem prefati religiosi diebus do- KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. mor et tumultus in populo partim clericos partim religiosos verbis et verberibus adiuvando. Quidam per- cuciunt pugno impie, alii lapides tulerunt, ut jace- rent in eos, alii evaginant cultellos, alii cum gladiis et fustibus currunt tanquam ad latrones; hic begardi et begine et layei quam plures sunt, fratrum adiu- tores, alii vero multi adiuvant clerum. Hic revelantur ex multis cordibus cogitaciones, hic frater truditur, alter percutitur, alius vulneratur, alius lapidatur, illie clericus trahitur, leditur, et alter saguine rubri- catur, tumultuat juvenis contra senem, senex contra juvenem, surgit gens contra gentem et tantom fit cunctis scandalum, quod seeundum evangelium videtur inieium hoc malorum. Multi visi sunt karacterem capitis tegere et de templo exire, ut se absconde- rent a ealore tante furie, et ne cum prothomartire Stephano lapidibus obruerentur. Non enim celos aper- tos videbant, nam oculos suos statuerunt declinare in terram, multo magis ut observarent capita, quam respicerent ad celos. Tandem post moram magni et longi certaminis omnes mente confusi pre ammira- cione stupidi ad sua loca redeunt singuli. Ubi duo vel tres congregati fuerunt, nil aliud nisi de hoc prelio loquuntur, surgunt denique singulis diebus domi- nieis et festivis clerus contra fratres, fratres contra clerum excommunicacionis sentencias fulminantes. Fratres quidem quandam appellacionem allegant, quam & principio opposuerant, cui clerus deferre re- cusat, fratres quoque dicunt: papalis constitucio no- stros ordines in Boemia non tangit, quod non sit idem fructus nec funeralium usus in isto regno, qui in Lombardie partibus habetur. Hec contencio diu dura- vit, sed tunc interveniente arbitrio hec eausa ad se- dem apostolicam est relata. Interim prefati fratres in civitatibus singulis, in oppidis et villis sunt passi ignominiam, dampnum et turbacionem. Nam ipsis tam verbis quam elemosinis communicare plurimi noluerunt. Tandem ultimo diversis laboribus et expensis consummatis amicabiliter concordarunt. Consueverant autem prefati fratres in ecclesia Pragensi diebus dominicis ad populum facere sermonem, quos venerabilis pater Dominus Jo- hannes, episcopus Pragensis, vocaverat, sed am- plius hunc faciendum non admisit. Commisit autem ibidem officium predicacionis suo capel- lano penitenciario Francisco, quondam rectori 1384 

Strana 417
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 134 minicis in ecclesia Pragensi ad populum facere sermonem, quos venerabilis in Christo pater domi- nus Johannes IIII", Pragensis episcopus XXVII", ainplius hunc. faciendum nou admisit. Commisit autem ibidem officium predicacionis suo capel- lano et penitenciario Francisco, quondam rectori scole in Wissegrado qui ob reverenciam et man- datum ipsius scripsit hanc secundam partem cro- nice Pragensis. Eodem anno mense Maio gelu magnum omnes vineas in partibus Almauie tantum destruxit, quod post vindemia luxit. In Ytalia!) vero et Francia et in Burgundia non fuit in vineis magnum dampnum. Aliam autem plagam Deus his terris intulit utique propter peccata, quia mortalitas, pestilencia plurimos homines tune percussit. Parisius namque infra tres menses estivales in hospitali regis XVI milia homi- num sunt mortua et in cimiterio Innocentum se- pulta. Et in alis civitatibus ibidem maxima multi- tudo hominum decessit. nam ibi est pax et iusti- cia sine gwerra, Et tibi Francia summa potencia, copia rerum, Non violencia, sed sapiencia paxque dierum. Dicque Boemia mesta prohemia, dic michi de te, Que tua gloria, que tua gaudia vivere lete Nescis, nam du:a te plura prelia ledunt, A te graeia, grata solacia cuncta recedunr. En tua tempora sunt modo pessima, quidque futurum, Nescio, sed scio, quod populo modo vivere durum. Et Francia est felix terra, Eodem?) anno honorabilis vir dominus Petrus, abbas de Aula Regis, audivit a venerabili viro do- mino Baldewino, Treuerensi archiepiscopo, hec verba: Scio, inquit, quod multi me de hoc iudicant, quod Treuerensem, Maguntinensem et Spirensem teneo ecclesias et rego ipsas, sed michi pro minimo est, si ab humano iudicer die. Nam qui me iudicat, Do- minus est, et dominus papa, quem quasi pro Deo in terris colimus, iudicat me et tamen intencionem et excusacionem meam dissimulat et non vult audire. Deus autem noster, qui est in celis, seit proposi- tum mei cordis et desideria interiora, quod non ex ambicione sed pura intencione est de dictis eecle- 417 scole ecclesie Wissegradensis, qui ob reveren- ciam et mandatum ipsius scripsit hauc secundam partem cronice Pragensis. B. Capitulum IV. De obitu domini Johannis pape, et aliis pluribus actibus. Eodem?) anno pridie nonas Decembris in do- minica, qua populus Syon cantatur, secundum ewan- gelium eiusdem dominice: ,Facta sunt signa in sole et luna“, hoc est iu vicario Christi et ecclesia. Nam dominus Johannes papa XXII obiit in Auinione et ibidem est sepultus; sedit autem annis fere decem et novem. Plura autem facta sunt per ipsum, de quibus aliqua in precedentibus sunt scripta: Papa stupor mundi non cavit, quin furibundi Mortis eum morsus morderent; nunc scio provsus, Quod mors non curat aliquem, sed lex sua durat Omnibus equalis. Non est vivens homo talis, Quem mors non tanget et quem nou passio franget. Eodem!) auno obiit Otto junior dux Banarie, sine heredibus, et sie ad ducem Henricum tocius ducatus dominium applicatur. Et?) tune obiit venerabilis vir magister Vlricus de Pabyenyez, doctor decretorum, qui providit, quod missa de beata Virgine cottidie canitur in eccle- siu. Pragensi. Kodenn *) anno de ecclesia Herbipolensi et de aliis pluribus episcopatibus provisioni sedis apostolice reservatis, Luduicus de Bauaria episcopos papales eiecit violenter et pro sua voluntate alios locavit. Eodem anno honorabilis vir dominus Petrus, abbas de Aula Regia, audivit a venerabili viro domino Bal- wyno, Treuirensi arehiepiscopo, hee verba: Scio, in- quit, quod multi de hoc judicant, quod Treuerensem, Maguntinensem et Spirenseim teneo ecclesias et rego ipsas, sed mili pro miuimo est, ut ab humano ju- dieer die. Nam qui judicat me, dominus est et domi- nus papa, quei quasi pro Deo in terris colimus, me judicat et tamen inteneionem et exeusacionem meam dissimulat et non vult audire. Deus autem noster, qui est in celis, scit propositum mei cordis et desi- !) Tamtéž kap. IV, str. 321. — *) Tamtéž kap. V, str. 3832. — ?) Kron. Zhrasl. kn. III, kap. VII, str. 325. — *) Tamtéz kap. Vl, str. 323. — 5) Tamtéž str. 323. — *) Tamtéz str. 323. 1334 

Strana 418
1334 418 siis michi cura. Nimia namque in his partibus fie- rent disturbia, si non tegeret et regeret manus mea ecclesias memoratas; et specialiter Maguntinam ec- clesiam multis possessionibus ampliavi et in centum milibus librarum ipsam a creditoribus debita sol- vendo liberavi. Et ecce patruus meus, dominus Jo- hannes, rex Doemie, suscipit a duce Brabancie cen- tum quinquaginta milia regalium aureorum denario- rum pro eo, quod ipsum pro ducatu in Limburk nec per se nec per suos heredes debet deinceps in- petere et inpedire. Hanc quidem peccuniam et mul- tas suscipit alias, nec ad solucionem sufficit debi- torum. Eodem tempore plures de Boemia nuncii die- tum nostrum regem in illis partibus cum variis lit- teris et negociis quesiverunt, sed eum ut circumvo- lantem cum paucis undique nullatenus invenire po- tuerunt. Et multis sapientibus non placuit huius re- Bis instabilis et tam frequens circumgiracio et dis- cursus. Hastiludia et exercicia militaria ubique querit, expensas maximas gerit. Huius rei gracia terram Boemie destruit et bona regalia inutiliter dissipavit. KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO deria interiora, quod non ex ambicione, sed pura 133 inteneione est de dietis ecclesiis mihi cura. Nimia namque in his partibus fierent disturbia, si nen prote- geret et regeret manus mea ecclesias prefatas, et specialiter Maguntinam ecclesiam multis possessio- nibus [ampliavi] et in centum milibus librarum ipsam & creditoribus debita solvendo liberavi. Eodem tempore plures de Boemia nuncii regem Boemie in illis partibus cum variis literis et nego- ciis quesierunt, sed eum, ut circumvolantem cum paucis undique, nullatenus invenire potuerunt. Et multis sapientibus non placuit huius regis instabilitas et discursus; hastiludia et exercicia militaria ubique querit, expensas maximas gerit, huius rei gracia ter- ram Boemie destruit et bona regalia inutiliter dis- sipavit. B. Capitulum V. Collatio domini pape Johannis de inquisieione visionis dominice. Anno !) in prefato dominus Johannes papa XXII adhuc vivens de questione visionis dominice locutus est sub ista forma verborum ad cardinales et ad cle- rum universum curie Romane: Vos videtis, que et quales auctoritates sunt recitate in materia ista ad partem affirmativam et negativam simul cum suis racionibus; unde mirari non debetis, si certa questio est mota. Videtis enim, [quod]*) Gregorius, Augusti- nus, Ambrosius, Jeronimus, Bernhardus et multi alii doctores movent eam. Sed aliqui moderni doctores habent quosdam libros suos compositos et illos ha- bent pro ewangeliis, epistolis, et pro sanctis docto- ribus, et quidquid dicitur extra illos libros, totum est in eis vanum et inane. Ego autem, postquam fui in isto statu, occupavi me libenter in studio origi- nalium, et maxime Gregorii et aliorum doctorum, et libenter fui secutus eos et recitavi decreta eorum, et ideo videtur michi, quod, qui vult bene investi- ') Kronika Zbrasl. kn. Ill, kap. VII, str. 324 *) neiiá ruk. — ") odio positam ruk. gare veritatem istius questionis, debet [eam] inve- nire in saera scriptura, et in dictis sanctorum, et non per viam dyalectieam. Ego sum vicarius domini nostri Jesu Christi, licet indignus, et ideo non sum positus ad impugnandum fidem, imo, ad defendendum pro viribus et roborandum, et teste Deo, qui omnia novit, quod libencius audiam partem affirmativam et raciones ad illam, quam oppositam."*) Fecitque unam revocacionem dominus papa sub ista forma: Ego non credidi, nec credo dixisse me umquam [aliquid] contra fidem, et si aliquis diceret, quod a me esset preter fidem dictum vel contra fidem, libenter audiam et discuciam cum fratribus et prelatis et magistris et paratus sum revocare, et ex nune revoco, et de hoc peto fieri publicum instrumentum, et. adjecit, ad Deum sitis, et recessit. Verum tamen dominus papa pridie ante mortem suam in presencia omnium eardi- nalium et multorum prelatorum sic fuit publice prote- 

Strana 419
1334 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. status et dixit expresse se credere, guod anime se- parate a corporibus et purgate a peccatis sunt in regno celorum cum Christo et suis sanctis et cum consorcio sanetorum angelorum aggregate, et vident divinam essenciam facie ad faciem clare, in quantum status et condicio requirit. 419 Vera magistrorum — eunctorum dicta sacrorum: Celis gaudere, sanctas animasque videre Divinum vultum dicunt, cupiuntque sepultum Corpus ut hiis detur, per dotes glorificetur. Fine Deus faciet hoc, duplaque gloria fiet Corporis ac anime, prope sunt cause quia prime. B. Capitulum VI. De eleccione Benedicti Postquam ") dominus Johannes papa XXII de hac vita decessit, die XI dominus Jacobus, presbyter cardinalis episcopus tituli sancte Prisce, qui in or- dine Cisterciensium fuit abbas et monachus, magister sacre theologie perfectus, in ommi statu suo sem- per laudabiliter conversatus, in virtutibus famosus ex graciis sibi datis divinitus, in summum pontificem Romanum et apostolicum, in caput ecclesie, Christi vicarium ab omnibus scilicet XXIV cardinalibus cano- nice per modum scrutinii concorditer est electus, qui mutato secundum sortem nomine Benedictus XII est nunc dictus. De hac eleccione gratuita et concordi digne debet letari ecelesia universalis. Et cum elec- cioni eius omnes cardinales consensissent, ipse solus per longam moram noluit consentire. Tandem victus omni instancia invite consenciens ita dixit: Domine Deus, quis similis tui, suscitans de pulvere egenum et de stercore erigens pauperem, ut sedeat cum prin- cipibus et solium glorie teneat, domini enim sunt cardines terre et ecce hic tui cardinales; et quid faciam? Fiat voluntas tua. Et adiecit: Quis sum ego? Non sum, inquit, principis filius, nee de nobili pro- Sapia genitus, sed sum de humilibus et pauperibus parentibus, me judice alter esset dignior ista sede. Infudit autem sermo iste audientibus non modicam devocionem, et quanto plus se ipsum humiliabat, tanto magis coram Deo et hominibus sua crevit celsi- tudo. Die vero tercia sue eleccionis laudabilis do- minus vinee, seilicet sanete ecclesie, in ipsa vinea ineipiens operari, vocavit ^) primo omnes cardinales ad occultum consistorium, in quo omnes hortabatur, ut secum in vinea domini Sabaoth, quam Dei plan- tavit dextera, ut multum fructum faceret, fideliter laborarent. Demum addidit: Thesaurum ecclesie tem- !) Kronika Zbrasl. kn. III, kap. VIII, Pram. déj. ©. *) dotavit ruk. — ©) pro defectu ruk. pape. poralem minorem invenimus quam putavimus, de quo ex nunc pro reparacione sanctorum Petri et Pauli apostolorum et beati Johannis in Laterano Rome ecelesiarum centum milia florenorum deputamus. Vo- bis quoque cardinalibus, ut nobiscum amplius vacare possitis profectibus ecclesie universalis, inter vos dividenda centum milia florenorum similiter assigna- mus. Et alia plura negocia utilia, ibidem determi- navit. Die quarta secundum fecit consistorium semi- publicum; in hoc enim (tantum erant] cardinales, archiepiscopi, episcopi et prelati et quatuor ordinum mendicancium summi et generales magistri. Et cum multa pro profectu) et statu generalis ecclesiae fuissent pertractata, generalis magister fratrum Mi- norum dixit: Pater sancte, decretalis illa Bonifaciana super cathedram et cetera multum gravat nostros ordines, quia quartam instanter a nobis exigunt cle- rici seculares, petimus igitur, ut ipsam aut revo- cacionis aut pie interpretacionis remedio dignemini mitigare, alias nostri ordines multum gravabuntur. Dominus papa respondit: Cum constitucionem illam ex maturo utique consilio et racionis libramine edi- tam revocari per nos aut interpretari non convenit ista vice, sed successu temporis, quod expediens fuerit, provide faciemus. Deinde dominus papa sub- iunxit hec verba prophete Zacharie secundo [ita di- cens]: Ostendit mihi dominus quatuor fabros et dixi, quid isti volunt facere, qui ait, hec sunt quatuor cornua, que ventilaverunt Judeam per singulos viros, et nemo illorum levavit caput suum. Et verba ista, prophetica applicavit ad quatuor ordines mendi- cancium explanans: Qualiter ipsi fabricarent supra dorsa peccatorum, peecata et hereses exstirpando, et quasi cornua contra inimicos eeclesie erigendo. Ju- 53* 1334 1335 

Strana 420
1335 420 deam, id est confitentes et incipientes dirigendo; Jerusalem, hoc est proficientes et pacem sec'antes confortando; Israel, id est perfectos diligendo. In- super et quasi quibusdam cornibus, id est disputa- cionum argumentis, quasdam questiones supervacuas, scilicet de paupertate Christi et de divina visione [in] ^) patria animarum sanctarum et consimiles venti- lando, quas vento similes esse judicavit. Asseruit enim tales questiones dudum per sanctorum orthodo- xorum patrum sentencias diffinitas, et nihil aliud fore senciendum, [nisi] *) quod tenet sancte Romane ec- clesie vera fídes. Volumus igitur, quod ulterius ab huiusmodi questionibus cessetis, que plus scandalum generant quam doctrinam; sed state *) in fide vera, viriliter agite et omnia vestra fiant in karitate. Ter- cium consistorium habuit dominus papa publicum, in quo plurima bona dixit, et diversas constituit laudabiles constituciones. Huius »rei gracia omnes, qui sunt in curia, dant huic domiuo pape laudabile testimonium, gloriam et honorem. Insuper mandavit, ut nullus cardinalium amodo haberet redditus ab baciarum vel prioratuum, nec munera reciperent ab homine quocunque, sed redditibus suorum beneficio- rum et obvencionum camere essent contenti, et qui- cunque inter eos esset egens, quod illius supplere vellet egestatem. Et quia invenit multas peticiones ante multa tempora signatas in sua camera et ideo non traditas personis, quibus debebantur, et esti- mavit, quod manus cubiculariorum, qui tradere de- KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. buerant, auro non ungebantur, unde mandavit, quod 1335 nullus eorum vel hostiariorum vel aliorum quorum- cunque peccuniam recipiat a quocunque, sed quilibet de suo stipendio sit contentus. Preterea constituit tres marscaleos, quorum quilibet regat suum officium per sex menses, qui nullum precium sanguinis, sci- licet a meretricibus recipiant, nec aliquem iniuriose molestent. Quibus sex mensibus elapsis de sua ad- ministracione faciat racionem et eum hoc stabit [iuri] per certos dies de ipso cuicunque *) querulanti. Item statuit, ut omnes prelati et episcopi usque nunc in curia constituti preter illos, qui habent officia, va- dant ad suas ecclesias, donec, si quando eos neces- sarios habuerit, per ipsum vocentur. Item statuit, quod quilibet clericus moriens in curia Romana aut layeus de suis bonis quibuscunque pro salute anime sue libere possit ordinare. Multa eciam alia bona, salubria ordinavit, que causa brevitatis hic non sunt scripta. Deinde omnes prelatos tam simplices quam religiosos cum magna hilaritate ad osculum pedum suorum suscepit. O Benedicte tuum benedietum si modereris Nomen cum facto, tunc benedictus eris. Et quia in curia Romana est eciam coustitucio disputata de Christi paupertate, unde de ipsa versus notentur: De paupertate Christi si queritur a te, quid sit credendum ete. ") B. Capitulum VII. Quomodo marchio Morauie sororis sue Et ?) ut discordia, que annis pluribus inter re- gem Boemie et duces Austrie fuerat, sedaretur, de matrimoniali remedio a sapientibus pacem diligenti- bus cogitatur. Sie igitur tractatur, ut Ottoni duci Austrie Anna puella duodecim annorum, Johannis regis filia, copuletur. Sed quia inter se fuerant juncti in tercia linea consapgninitatis, ad papam *) Johannem XXII mittitur et dispensacio obtinetur. Siquidem predicta puella, que gemella nata ex Eli- sabeth regina, sorore eius eciam Elyzabeth defuncta Anne nupcias solempniter procuravit. Znoimam deducitur et Ottoni, duci Austrie, thalamo legitime sociatur. Fit omnibus leticia et gaudium magnum quoque tripudium et duravit ad triduum hoe convivium opulentum. De promptuariíis domini marchionis cunctis habunde ministratur, qui quidem dominus ibidem hastiludia et multa exercicia mili- taria peregit cum maxima solempnitate. Et erant ibi tres episcopi, quinque duces, barones, comites, et multi magnates; marscaleus quoque marchionis fuit coram fide dignis protestatus, quod pabulum !) Ostatní verse podány jsou již v Kronice Zbrasl. na str. 328 t. dílu Pramenů děj. č., odkud vzaty jsou. — 2) Kronika Zbrasl. ku. III, kap. IX, str. 328. %) nemá ruk. — *) nemá ruk. — *) stare ruk. — ') quicunque ruk. — *) papatum Johannis ruk. 

Strana 421
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 135 pro sex milibus dedit equis, et pro aliis expensis et impensis expendit pecuniam copiosam. Predicta quoque virgo Anna preventa utique Dei gracia, quod sensibus esset cana; nam in cunctis actis suis mo- rum monstravit gravitatem, et preparans se ad sa- cramentum matrimonii confessa fuit devote. Minime dubium indicium et inicium ") est actum bonorum. Loco et tempore pretectis nupcie inter comitem de Recz et filiam ducis Oppauie sunt pariter celebrate. 421 Hiis itaque peractis principes et barones ad propria loca processerunt. tibi sponsa salus sit et omen, mater fuit Anna Marie. Det Deus istarum tibi virtutes dominarum, Det tibi, quod crescas magnaque salute senescas, Crescere te faciat Deus et custos tibi fiat, Cui subsunt cuncta, sibi sis per secula juncta. Anna quod hoc nomen Hoc da Christe pie, B. Capitulum VIII. De secundo matrimonio domini Johannis regis et aliis pluribus actis. Eodem !) anno rumor inopinatus et tamen veri- dicus insonuit in hoc regno, qui) Johannem, regem Boemie, contraxisse legitimum matrimonium cum Beatrice virgine, filia ducis Gordonie comitis Clari- montis, in partibus Gallie nunciavit, ideoque rex eodem tempore in Francia hastiludium et torneamen- tum habuit cum nobilibus, in quo plurimi gravibus ictibus sunt lesi. Porro Philippus, rex Francie, quia ipso ignorante tale exercicium fuerat factum mili- tare. omues, qui interfuerant, Parisius captivavit, ipse vero rex Boemie suis intercessionibus prefatos libe- ravit. Nullus enim in regno Francie bellum audet facere aut aliquos actus militares, nisi de ipsius regis extiterit voluntate. Predictus vero Johannes rex tercio kalendas Augusti reversus de partibus Gallie Pragam venit, qui mox altera die contra Luduicum Daua- rum, deinde coutra duces Austrie expedicionem fecit publice proclamari. Cum vero de regno Boemie no- biles et de diversis terris procederent armati") ad expedicionem, parlamentum inter dictos principes indicitur circa Ratisbonam, ubi acceptis treugis pro- clamata expedicio per regem revocatur. Eodem?) anno mense Marcio obiit dux Karin- thie Heuricus, comes Tyrolis, qui fuit pro tempore rex Boemie. Johannes vero secundogenitus regis Boe- A. Capitulum III. Qualiter rex Boemie alienavit regnum Polonie. Eodem anno cirea idem tempus Johannes, rex Boemie, cum Wencezslao, filio suo, et pluribus no- mie, gener dieti ducis, sibi successit, quia non fuit heres masculus derelictus, verumtamen duces Austrie, qui dictum ducatum a Ludouico Dauaro in feodo acceperant, ipsum grauiter impediverunt, propter quod rex Boemie insurrexerat contra ipsos. Hoe anno X? kalendas Julii nata est domino marchioni ex coniuge sua Dlaneza primogenita filia sua Margareta. Hoc?) anno VI idus Aprilis facta est circa noctis medium lune ecclipsis, hiemps fuit aspera, ventosa et longa, estas nimium frigida et pluviosa, ideo vindemia parva et tarda. Eodem ?) anno XIV kalendas Novembris obiit Elyzabet, quondam regina Boemie et Polonie dicta de Greez, et in Brunna sue fundacionis monasterio sanctimonialium ordinis Cisterciensis est sepulta. Eodem?) anno in die beate Katherine absque heredibus obiit Henricus, dux Slezie. dominus Wraty- slauiensis, quo mortuo mox rex Boemie filium suum primogenitum misit, qui se patris nomine de civitate Wratislauiensi et de aliis cunctis ad ducatum eundem pertinentibus sine contradiccione qualibet intromisit ; sic enim adühue vivens disposuerat Henricus, dux prefatus. Eodem anno circa idem tempus rex Doemie cum filio suo primogenito domino Karulo et pluribus no- !) Kronika Zbrasl. kn. III, kap. X, str. 329. — ?) Tamtéž kap. X, str. 330. — 9%) Tamtéž str. 330. — *) Tamtéž str. 330. — 5) Tamtéž str. 330. *) inic. loco et tempore est actuum bonorum. Nupcie inter com. ruk. — ') quod ruk. — *) armatis ruk. 1335 

Strana 422
1335 1336 422 bilibus Vngariam pacifice intravit et Karulum, re- gem Vngarie, in castro suo, quod Lindenburk dici- tur, visitavit, ubi tribus ebdomadis commoratus, iu- ramento et pacto inter se de fide et concordia mutuo servanda facto, rex cum suis in Boemiam rediit, magnis xeniis et muneribus honoratus. Et ipse rex Boemie Casimir, iam regem Polonie, cui coram rege Vngarie prefatum regnum Polonie pro XX milibus marearum vendiderat, secum de Vngaria adduxit et Pragam in die beati Nicolai cum eo pa- riter introivit. Et rex Casimir pluribus susceptis honoribus Prage per dies IX mansit et ad sua re- dieus ius et tytulum regni Polonie hylariter repor- tavit. Deinceps rex Boemie regem Polonie se ces- savit nominare. Isti itaque tres reges pariter con- federati se iuvare mutuo contra omnes principes sunt parati. Inter cetera amicicie federa est promissum, quod Johannes puer quinquennis, filius Henrici du- cis Bauarie, qui gener regis Boemie exstitit, ducere debeat futuro tempore filiam regis Polonie pro uxore. Sic itaque regnum Polonie, quod XXXVII annis in persona piissimi Wencezslai regis fuerat regno Boemie unitum, ab isto modo rege quibusdam adiectis condicionibus est divisum. Eodem tempore rex Johannes fere omnes civi- tates in Boemia et monasteria oppressit gravissimis exaccionibus et talliavit, maiorem partem huius pe- eunie ad partes Reni et Gallie transmisit, reliquam vero partem stipendiariis assignavit. A. Capitulum IV. De transposicione altaris sancti Siluestri in ec- clesia Pragensi per dominum Johannem Pragen- sem episcopum facta. Anno d. M°CCC°XXXVI° per d. Johannem, venerab. episcopum Pragensem XXVII, altare sancti Siluestri in ecclesia Pragensi est trans- positum ad alium locum, idcirco, nam eundem locum elegit pro sua sepultura. Quod quidem altare transpositum per dominum episcopum predictum anno pontificatus sui XXXV^, VI? ka- lendas Maii est dedicatum in honore sancti KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. bilibus Vngariam pacifice intravit, et Karulum regem Hungarie visitavit. ubi tribus hebdomadis commo- ratus, jurameuto, pacto inter se fide et concordia mutuo servanda facto, rex cum suis in. Boemiam rediit magnis exeniis et muneribus honoratus. Et ipse rex Boemie Casymir jam regem Polonie, cui coram rege Vngarie prefatum regnum Polonie pro XX mi- libus marcarum vendiderat, secum de Ungaria ad- duxit et Pragam cum eo pariter intravit. Et rex Casymir pluribus susceptis honoribus Prage pluribus diebus mansit et ad sua rediens jus et titulum regni Polonie hilariter reportavit. Isti itaque tres reges pariter confederati se juvare mutuo contra omnes principes sunt parati. Inter cetera amicicie federa est promissum, quod Johannes puer quinquennis, filius Henriei ducis Bauarie, qui gener regis Boemie extitit, dueere debeat futuro tempore filiam regis Polonie pro uxore. Eodem tempore rex civitates in Doemia et mo- nasteria gravissimis exaccionibus oppressit. B. Capitulum IX. De adventu nove regine et contra Austriam domini regis expedicione. Anno ') Domini MCCCXXXVI rege Johanne Prage existente Beatrix, conthoralis sua, Pragam ad- venit, cui universus Pragensis clerus et populus de- center occurit, eamque cum reverencia, qua dece- bat, susceperunt. Domina autem marchionissa erat ei multum grata, quia extitit eidem propingua co- gnata, et qui nescit gallice phari, cum eis non po- terit conversari. Eodem tempore dominus marcbio in auxilium fratris sui Johannis secundo nati, ducis Karinthie, Karinthiam venit, ut sibi contra duces Austrie opem ferret;') et hiis diebus Luduicus Bauarus ad regem Boemie misit suos legatos, per") quos Egram civi- tatem, castra quoque eidem coniuneta reddi imperio minis apositis requisivit, qui congruo responso ac- cepto a rege sine fine sunt reversi in regionem suam. Eodem anno rex cum multitudine pugnatorum contra duces Austrie procedit, quorum terras aqui- lonari parte Danubii per totum tempus quadragesime !) Kronika Zbrasl. kn. IlI, kap. XII, str. 331 a 332. ') Tu vkládá rukopis slovo sunt, začátek to věty následující kroniky Zbraslavské. — ") per quos nemá ruk. 1335 1336 

Strana 423
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1336 Siluestri pape et confessoris. Verumtamen anno incarnacionis dominice M*CCC'ITIT,, III? kalendas Januarii !) regnante serenissimo domino Wence- zslao Boemie et Polonie rege, exstitit a prefato venerabili d. Johanne, episcopo Pragensi, pon- tificatus sui anno tercio de suo patrimonio co- piose et sufficienter dotatum, videlicet de XVII marcis reddituum iu villa Jessenicz, de quibus minister eiusdem altaris debet habere VII marcas, reliquas vero X marcas debet convertere et di- stribuere in anniversariis ipsius domini episcopi, cum advenerit tempus, ac suorum parentum, qui sunt prope illud altare tumulati, cuius col- lacionem pro se suisque nepotihus ac sua gene- racione in perpetuum reservavit. Et adhuc plena fruens sospitate fieri mandavit ymaginem de auricalco artificiali opere consumatam ct optime deauratam adinstar presulis in pontificalibus, que locabitur suo tempore super thumulum lapidem- que magnum concavum ad corpus ipsius locan- duin, et tabulam argenteam, in qua ewangelium: „In principio erat verbum" est mirifice sculptum ; de aliis quoque cunctis studiose providit, que ad sepulturam dinoscuntur pertinere. Tabulas vero sive asseres cyppressinos magne quantitatis pro arca sive capsa ex eis facienda pro corpore suo, quod merito dignum est, in eodem tempore Dei adveniente condiendo magnis sumptibus et ex- pensis per Pragenses institores in Weneciis con- quisivit, ita quod de hiis et de cunctis aliis op- time et laudabiliter fecit et ordinavit, quod nul- lus antecessorum suorum eidem poterat eque- parari. Idem quoque venerabilis in Christo pater et dominus piissimus magne fuit misericordie erga suos subditos, prout in primo libro huius secunde partis cronice Pragensis non tacetur. Nam predecessores sui, episcopi Pragenses po- suerunt vigiliam beati Viti martiris et epypha- nie sub pena excommunicacionis late sentencie observandam. Ipse autem venerabilis pater vi- dens, quod non omnes ipsam vigiliam tenebant, ymmo pauci, et in hoc infringendo vigiliam in- cidebant in sentenciam excommunicacionis et animarum perricula incurrebant. Unde ipse do- minus ad providendum saluti hominum sen- 423 plurimum ferro turbavit multosque peremit et igne plura consumpsit et multas municiones expugnavit, nec non muratas aliquas cepit civitates, multos no- biles et mediocres ecaptivavit. Porro dux Austrie in campis sue terre jacens cum duobus milibus galea- tis et cum aliis XX milibus hominibus ad prelium expeditis regem Boemie, qui duo milia et CCO"" ga- leatos et XV milia peditum habuit electorum, in- vadere prelio non presumpsit. Sed pro certo intelli- gens, quod rex Boemie ad hoc omnino se dispone- ret, ut ipsum ducem in erastiuo invaderet pugnando, dux in nocte, que sequitur beati Georgii diem, cum toto suo exercitu clam fugit, post quem nemo in castris, que fuit metatus, de mane fuit inventus. Ex hac fuga maior fit exercitui regis audacia, et jam securi se diffundunt per villas et castella fa- ciendo dampna. Eis arridente fortuna tandem rex Boemie suis aliqualiter negociis ibidem dispositis et suis hominibus in municionibus acquisitis pro custodia derelictis eum quibusdam stipendiariis Pra- gam rediit et ibidem magnam pecuniam congrega- vit. Ipse namque ex quorundam informacione Prage in synagoga Judeorum fodi feeit et circiter duo milia marearum in auro et argento sub terra in- venit. Fodi quoque circa sepulchrum beati Adalberti in ecclesia Pragensi precepit, sed pecuniam non in- venit. Sed de hoc multi fuerunt scandalisati de sua avaricia admirantes. Post hoc Judeos mandavit per totum regnum suum captivari et ab ipsis maximam peccuniam extorsit. His diebus rex taliam sive ex- accionem, que ungelt vulgariter dicitur, universis sui regni civitatibus et oppidis forensibus iuposuit, ex quo maxima in populo turbacio fuit facta. Omnes, tam clericum quam laycum, hec vexacio includit. Igitur maxima peccunia cum magno gravamine pau- perum et monasteriorum et incolarum regni con- gregata cito dispergitur, stipendinriis pars solvitur, pars extro terram emittitur et reliqua totaliter dis- sipatur. Hiis peractis rex in Morauiam cum exercitu proficiscitur, et tunc inter ipsum et Karulum, regem Vugarie, et Casymirum, regem Polonie, consilium celebratur, qui constanti auimo decreverunt duces Austrie acriter impugnare, quos Henricus, dux Ba- uarie, promisit fideliter adiuvare. Eodem anno per dominum Johannem, vene- rabilem episcopum Pragensem, (altare s. Siluestri ) Zakládací listina tohoto oltáfe dána jest 16 bfez. 1305, viz Reg. Boh. Il, str. 1211. 1336 

Strana 424
424 133€ tenciam excoinmunicacionis niisericorditer sustulit 1336 et graciose, sed statutum ac mandatum suorum predecessorum quo ad tenendum predictas vigi- lias mandavit inviolabiliter annos ab omnibus discrecionis habentibus observari. KRONIKA FRANTISKA PRAŽSKÉHO. in ecclesia Pragensi|, est transpositum ad alium locum, idcirco, nam eundem locum elegit pro sua sepultura, et idem altare a domino episcopo pontificatus sui anno tercio de suo patrimonio copiose et sufficienter erat dotatum. Eodem auno, videlicet quo nova regina Boe- miam venit, prefatus dominus episcopus videns, quod pauci vigiliam Epiphanie domini et vigiliam sancti [Viti] tenerent, et hoc infrigendo incide- bant in sentenciam excommunicacionis et anima- rum pericula incurrebant, quain tulerant sui ante- cessores, ipse vero eandem misericorditer sustu- lit et graciose, providendo saluti animarum. B. Capitulum X. Quomodo Luduicus Bauarus venit in auxilium ducibus Austrie contra regem Boemie. Eodem !) anno in festo beati Jacobi rumor terruit incolas regni Doemie, cuius veritatem rei exitus comprobavit Nam Luduicus Bauarus ab ecclesia reprobatus terram Henrici, ducis Bauarie, subintravit, quam hostiliter impugnavit. Quo audito rex Boemie, qui tunc erat in metis Austrie, quasi leo rapiens et rugiens velocibus gressibus cum pau- eis transiens in subsidium venit ducis predicti, quem totus exercitus suus in brevi fuit secutus et in cam- pestribus satis tutis sua tentoria fixit. Luduicus vero cum quiuque milibus et quingentis viris, in quorum capitibus cristate galee emicabant, et cum gravi multitudine aliorum, quibus clipei, lancee, sa- gitte et fortes gladii pugnandi audaciam ministrabant, cirea monasterium Aldyrsbach se locavit in prato magno, ad prelium se et suos aptando. Et quia inter &mbos exercitus non fuit via longa, fuerunt ibi cot- tidie particularia bella; iste capitur, ille ceditur, alter deiieitur, alter vulneratur, nocte et die non cesant a certamine et a lite. Duces autem Austrie ad Luduicum Dauarum venerant et ipsum ad pre- lium instantissime provocabant. Rex vero Boemie cum suo genero duce Bauarie IV milia et quadrin- geutos electos viros armis et galeis insignitos in exercitu habuerunt, et licet minor esset numero, tamen maior anime videbatur. Cumque lii duo exereitus validi parvo spacio seggregati diebus XII erectis vexillis quasi pugnaturi cottidie iacuissent, ecce die XIII Luduicus Dauarus ad instanciam Ottonis, ducis Austrie, cum toto exercitu castra movit et per Patauiam descendens versus Lynczam pervenit. Rex autem Boemie postea cum sua acie una die immobilis stetit, donec videret, quo se con- verteret Luduieus. Audiens vero, quod contra Boe- miam procedere vellet, ad regnum suum revertitur cum festinacione. Unde Bauarus cum suo exercitu plus vietus quam victor in terram suzm est rever- sus. Quo abeunte duces Austrie a rege Boemie con- cordiam quesiverunt, quam divino afflante spiritu amicabiliter pridie nonas Septembris invenerunt. Et licet dicti principes bellum campestre uon commi- serunt, verumtamen in bonis domini episcopi, pre- latorum, clericorum, reliziosorum et multorum aliorum in exitu et reditu dampna plurima intulerunt. Te- stantur hec plura monasteria, que fere usque ad ultimum exterminium sunt deducta. Rex vero Pragam veniens peccunias multas more consueto colligit, cum quibusdam militibus, stipendia sua solvit, et alias extra regnum transmittit. Et quia ad regem Vngarie prefati principes recursum habuerunt, unde inter ipsos hane fecit ordinacionem, ut ad duces Austrie titulus Karinthie ") et ad Johannem, filium regis Boemie, Tyrolis dominium comicie debeat per- tinere. 1) Kronika Zbrasl. kn. MI, kap. XII, str. 332 a násl. ^) Austrie ruk. 1336 

Strana 425
1336 1337 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Eodem anno rex Boemie sub pretextu cuius- dam necessitatis opus magnum et multum commen- dabile pro sarcofago et ornamento sepulchri saucti Wenceslay martiris in castro Pragensi multis labo- ribus inchoatum et aptatum intercipit et impedivit, ipse namque rex immemor salutis anime ymagines apostolorum magnas et sumptuosas et aliorum sanc- torum ex argento multum artificialiter iam de- duetas spoliat, eciam ecclesiam rapuit et tollit et suis creditoribus obligavit et eas amplius non libe- 425 ravit, unde ipse non dilexit honorem patroni celestis tanquam verus terrestris patronus. Sed hec egit malo spiritu ductus et quasi tyrannus. Ad predictas quoque ymagines dominus marchio de suo fisco") coutulit marcas ducentas tanquam amator nostri celestis et sancti patroni et sancte ecclesie Pragensis, aliam vero maiorem partem totum regnum sub forma questionaria et petitoria com- portavit. B. Capitulum XI. Qualiter rex Boemie [Prussiam] secunda vice iverit et de coronacione nove regine. Anno Domini ') MCCCXXXVIP rex Boemie mi- tigata cum ducibus Austrie discordia dampnosa de Praga cum suo filio primogenito exiens Wratyslauiam venit, ubi a populo pecunia magna extorta graviter et recepta, et copiosa principum et nobilium multi- tudine de diversis terris congregata cum direccioue fratrum Crueiferorum de domo Theutonica in Prus- siam processit contra Litwanos viriliter pugnaturus. Et quia hyemalis lenitas non permisit aquas conge- lari et paludes, igitur frustrati spe belli ex aéris qualitate non magna adepta utilitate ad propria re- dierunt. Verumtamen Henricus, dux Bauarie, gener regis, cum aniiniculo principum aliorum municionem bonam cum fossatis in terminis paganorum potenter construxit, in qua milites et viros strenuos ad duos annos preparatis necessariis collocavit, ut ipsos fre- quenter infestarent et in futuro christianis venien- tibus aditum prepararent. Reversus vero rex passus est oculorum defectum, querens auxilium medicorum, ab uno Gallico et altero de Arabia pagano, [et] est per medicinas eorum excecatus; Gallicus fuit insac- catus et submersus, alteri idem factum fuisset, sed per regem prius fuit assecuratus. Hoc anno XIII kalendas eclipsis. Eodem tempore Beatrix, nova regina, Prage peperit filium suum primogenitum et baptisatus fuit Wenceslaus vocatus. Et multi prefatam reginam non diligebant. Et eodem anno XV kalendas Juni dicta re- gina in ecclesia Pragensi a prefato domino Johanne, Marcii lune fuit episcopo eiusdem ecclesie, [non] cum tanta celebri solempnitate, sicut in coronacionibus fieri consuevit, corona regni Boemie coronatur, sine corona et abs- que regalibus ornamentis, rege in divinis assistente. Subsequitur post hoc officium Prage convivium sump- tibus moderatum. Et omnis populus plus letatur de huius regine recessu quam eius adventu; nam in ipsius presencia aliquociens civitas Prageusis in partibus diversis fuit concremata, et alia multa adversa fuerunt perpetrata, que propter dictam reginam facta fuisse omnia asserebant. Unde in recessu ipsius post ipsam clamantes eam male- dicebant, et omnes plus salutem et prospera optantes domine Blancze marchionisse. Et quia dicit auctoritas: ,Qui sibi nequam. cui bonus?" ipse rex in malicia radicatus et falsa opinione deceptus, ne primogenitus filius suus ipsum in regno impediret, pluries ipsum misit contra paga- nos et contra alios principes sibi adversantes pugnaturum, favens sibi de vita sicut quoudam rex Dauid Vrie. Et quia dominus marcbio nil pe- nitus de peccunia prohibente patre de regno Boe- mie percepit, solo sine re titulo fretus, et cogitur & Venetis et ab aliis civitatibus Lombardie stipendia recipere militaria et sibi suoque familie, et ex hoc de necessitatibus providere. Et licet paterna caruerit promocione, tamen ab aliis munera copiosa obtinuit. tam temporalis quam spiritualis benediccionis in tan- tum, quod omnis, qui eum noscit, nacio benedicit. Pater vero eius propter plurima acta nepharia malediccionem incurrebat. !) Kronika Zbrasl. kn. III, kap. XIV, str. 334. ®) fesco ruk. 133 1337 

Strana 426
1337 1338 4206 Eodem anno mense Julio stella comata, que dicitur cometa, in plaga septemtrionali prope polum apparuit arcticum, que plus quam per mensem du- ravit, quam stellam precesserat siccitas et calliditas destruens fere omnes segetes et herbas, subsequitur quoque inopia bladi et vini in multis terris. Eodem tempore Philippus, rex Francie, nunciis et literis bellum futurum adversus regem Anglie regi Boemie intimavit, asserens se ipsius presencia pluri- mum indigere. Qui prius eum Luduico Bauaro tribus diebus colloquio habito ad regem Francie pervenit cum eo contra predietum regem pugnaturus. Luduicus KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. vero Bauarus regi Anglie auxilium proposuit offerre, unde in tota Franconia et in terris adiacentibus gens contra gentem surrexit. Benedietus vero papa misit a latere duos cardinales, ut inter predictos reges concordiam ordinarent. Hiis temporibus propter grave et intollerabile iugum, quod rex Boemie propter frequentes exacciones civitatibus et monasteriis prius imposuit et absens imponere non desistit, religio- sorum ac civium universorum viluit et destructus est status et fere usque ad ultimum exterminium pervenit, B. Capitulum XII. De miraculo, quod cirea corpus Christi acciderat. Auno !) Domini MCCCXXXVIIT" Prage accidit miraculum, nam cuim ecclesia beati Andree apostoli totaliter fuisset cremata, sacrosaneta hostia corporis dominici eum pixide et eum pannis annexis inusta et illesa permansit. Eodem auno prope villam Pnyewycz, que est circa Montes sita, quidam mercator membra dans quieti sub arbore juxta fontem exposuit quandam tabulam armis dominice passionis in- signitam, ipsam intuens cum devocione, super quam de ipsa arbore cecidit sacra hostia in tri- bus locis transfixa, sanguine rubricata. Qui ter- rore concussus adhibita custodia suis rebus hoc plebano ville prefate illico nunciavit, qui veniens super corporale hanc cum reverencia locavit. Et cum esset ad ecclesiam translata, divina cle- mencia plura miracula ibidem est operata. Fuit- que magnus de Praga et de aliis civitatibus con- cursus populorum, de quibus duo duxi memorie commemoranda. Mulier quedam fuit languida et muta per spacium novem annorum et ibidem ad corpus Domini adducta mox pristine sanitati fuit restituta usumque loquele recuperavit. Et homo quidam in rota volubili fuit contritus et in singulis membris confractus, eiusque oculi de propria sede extiterant evulsi, caputque eius totaliter magno clavo ferreo erucifixum, et alla- tus ad corpus dominicum omni lesione procul mota pristinam valetudinem perfecte recuperat. Et in civitate Curimensi eodem tempore cor- pus Christi fuit revelatum a perfidis Judeis ver- beribus concussum et crüentatum, unde miseri Judei in regno Boemie et in aliis terris ferro et igne variisque modis fuerunt interempti. Et mi- rum est, quod de corporibus eorum, cum vul- nerarentur aut mutilarentur, sanguis non ema- navit. Eodem anno in civitate ?) Pulka ?) eciam fuit inventum corpus Christi cruciatum, veniens quo- que episcopus Pataviensis, in cuius erat dyocesi, propter maiorem cautelam a tergo circa hostiam inventam aliam hostiam consecratam apponi mandavit, timens ne populus ydolatrie conunit- teret crimen. Multa quoque miracula per salva- toris nostri clemenciam ibidem ostensa fuerunt, et de largissimis oblacionibus fidelium ecclesia in honore corporis Domiui ibidem decenter ex- titit fabricata. Eodem anno iu vigilia Translacionis sancti Wenceslai creator omnium Deus propter me- rita beati Wenceslai miraculum in civitate Pra- gensi ad sui gloriam ostendere est dignatus. Nam cum quidam viri in arte mechanica eruditi inter se conferrent, quod festum translacionis sancti Wenceslai esset celebrandum, quidam vero ex ipsis ait, quod illius rustici festum nollent celebrare, adiungens varia enormia, que quasi blasphemiam sapiebant, qui mox mutus est ef- !) Kronika Zbrasl. kn. III, kap. XV, str. 336. — ?) Pulkava v Rakousích. °) in civ. Pukka ruk. 1338 

Strana 427
1388 fectus, KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. in aliisque sensibus exstitit ebetatus. Consortes vero sui in crastino ipsum ad sepul- chrum sancti prefati ipsi adduxerunt, ipsum in modum crucis prostraverunt precesque pro eo fundentes et oblaciones offerentes. Cumque ca- put sancti Wenceslai allatum super caput ipsius positum fuisset, mox vocem magnam emisit, acsi gravi vulnere foret sauciatus, et illico pristine sanitati et loquele fuit restitutus, gracias agens Deo suo et suo martiri glorioso reatumque suum coram omnibus confessus veram penitenciam pro delicto prefato [egit]. Deinceps Theutonici patronum nostrum in maiori reverencia habue- runt, nam prefatus vir de eorum propagine fuit oriundus. Eodem anno locuste venerunt Boemiam magne quantitatis et mirabilis dispustcionis quasi in nubilo nivis; alique dum volarent condense valde et compresse, quod propter interposicio- nem ipsarum non poterant videri radii solares et propter magnum fragorem et sonitum ipsa- rum unus alium non valuit audire loquentem, nec potuit percipi sonus campanarum. Et ubi- cunque cecideruut, nec semina nec fructus nec fenum nec gramina nec aliqua huiusmodi terre nascencia remanserunt, sed omnia consumpse- runt, et ita spisse tunc in campis situabantur, quod in aliquibus locis usque ad genua equo- rum extendebantur; unde in multis locis Boe- miam, Morauiam, Vngariam et alias terras vici- nas davastaverunt. Et volucres multe et varie propter formidinem locustarum predictarum in cavernis petrarum et in abditis locis moncium et silvarum se abscondentes fame interierunt; et pestifere erant et venenose, quod porci vel canes vel alie bestie ipsas devorantes, si non statim limpham hauserunt, viti privabantur. Uni- versus quoque clerus et populus Pragensis cum reliquiis et vexillis processiones faciebant, pro adversitate dieta fuganda Dei clemenciam ex- orabant. Deinde cuni prefate locuste ad Pragensem civitatem appropinquarent, subito corvi, cornices, monedule, pice ac alie aves diverse repente con- gregate, mirandum dictu, cum maximo impetu [eas] repuleruut. Que quidem locuste magna 427 dampna in diversis regnis facientes ad Renum et ultra pervenerunt. De ecclipsi solis horis vesperarum in crastino octave Petri et Pauli. Anno Domini MCCCXXXIX° sol fuit eclip- satus circa horam vespertinam in crastino octave Petri et Pauli apostolorum. ') Et quia in cronicis publicis quoque fit mencio de eclipsi solis, id- circo videnda est causa ipsius. Causatur autem ex interposicione lune inter visum nostrum et corpus solis, et hoc fit, quando coniunguntur luminaria super una linea diametrali producta a centro visus nostri per centra luminarium vel iuxta centrum luminarium prope terminum XII graduum distancie centri linie agenzahar eius. Eclipsis vero lune cuwusatur ex interposicione corporis terre super una linea diametrali trans- eunte per centra solis, terre et lune, et hoc fit, quando luna est in plenilunio existente ipsa in distancia agenzahar vel eius gadir infra XII gradus, quia tunc attingit umbrain terre vel eius aliqualem partem, et secundum hoc in quan- titate obscuratur. Verumtamen eclipsis so.is vel luue in diversis climatibus secundum magis vel minus apparet. Unde anno Domini MCCCXXIIT, in die Johannis et Pauli ?) hora tercia in Boe- mia et in terris vicinis fuit eclipsis solis, sed tunc me existente Rome nullum signum apparuit eclipsis prefate. Porro sol est quartus in ordine planetarum, sub se habet lunam, Mer- curium et Venerem, superius est Mars, Jovis et Saturnus. Omnibus stellis et planetis est maior in quautitate et virtute. Nam occies maior dici- tur esse tota terra, omnia sidera inluminans et habens cum ipsis principale dominium in gene- racione rerum inferiorum. Duo enim requiruntur ad generacionem calor sicut formale, humor sicut materiale. Soli atribuitur dominium caloris, lune vero dominium humorum. Propter miram ergo horum celestium corporum pulchritudinem et inenarrabilem effectus plenitudiuem merito est in eis Deus laudandus et beuedicendus. Et nulla creatura corporalis ita expresse gerit vestigium sancte Trinitatis sieut sol, nam corpus solare ') R.:1339 dne 7 éerveuce bilo zatméní slunce. — ?) Dne 26 června, ale r. 1321. 54* 1838 1339 

Strana 428
1339 1340 428 est gignens radium et ab utroque procedit ca- lor. Sic pater genuit filium et ab utroque pro- cedit Spiritus sanctus, qui est fons caloris spiri- tualis, sic sol est fons luminis et caloris corpo- ralis, virtute sua omnia vivificat et omnibus rebus corporalibus speciem atque formam am- ministrat. Est enim sol, ut ait quidam doctor, oculus mundi, jocunditas diei, pulchritudo celi, decor syderum, mensura temporum, virtus et vigor omnium nascencium, dominus planetarum, pater gemmarum nec nou cunctorum metallorum; ipse enim in medio signiferi radios ex se mit- tit, qui superiora et inferiora secundum variam radiorum ipsorum impressionem illustrant. Vir- tute quoque radiorum ipsius stelle erratice nunc retrograde nunc stacionarie efficiuntur, nunc in motu virtute solari celeriores efficiuntur, nunc vero retardantur. Ascendendo versus nostrum orizontem dies efficit longiores, per [e]os terre A. Capitulum V. De magno conflictu christianorum et paganorum. Anno Domini M?CCC*XL^ rex Castelle, rex Nauerre, rex Maioricarum et alii duo reges a do- mino apostolico per suos ambassatores contra paganos crucem obtinuerunt, qua obtenta pugna- turi contra ipsos se viriliter preparaverunt man- dantes, ut christiani de civitatibus et villis re- cederent procul mota omni dilacione. Nam rex potentissimus paganorum cum maxima multitu- dine pugnatorum ad litus maris cum uxoribus et pueris appropinquabat. Et ipsi reges introitum eis non prohib[u]erunt. Cum ergo essent in terra christianorum et exercitus eorum fuissent ferre ad XX miliaria in longitudine dilatati, in latitu- dine bene ad IIII"" miliaria dilatati eciam et situati, reges christianorum prefati antrorsum et retrorsum ad aliasque differencias locorum di- vino auxilio invocato ipsos invaserunt et post durissimum et prolixum prelium victoriam di- vina opitulante gracia simul et clemeucia chri- stiani obtinuerunt. Unde de [paganis] CCC milia et ultra sunt occisa preter illos. qui in mari et KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. apperit germina vel fructus vel semina producit et sua subtilitate interiora penetrans vitam et Spiritum diversis rebus tribuit et virtutes ani- malium forciores efficiuntur et hominum omni- umque vivencium augmentantur; descendendo vero per circulos australes dies facit breviores et omnia absencia minorem vigorem habere reperiuntur. Secundum eius elongacionem vel appropinquacionem facies et corpora animalium in calore et vigore disponuntur. Luna vero est decor noctis, mater roris, ministra humoris, do- minatrix maris, mensura temporis, emula solis, mutatrix aéris; lumen a sole mutuans et ab ipso prope vel longe existens sortitur figura qualitatem, in quibus divina virtus nobis mani- festatur; et sic magnitudinem et potenciam crea- toris in natura et effectu eorum perpendentes ipsum benedicamus iugiter et laudemus. B. Capitulum XIII. De maguo exercitu et conflictu christianorum cum paganis. ') A. D. MCCCXL^ rex Castelle, rex Nauarre, rex Maioricarum et alii duo reges a domino apostolico per suos ambasatores contra paganos crucem obtinuerunt, qua obtenta pugnaturi con- tra ipsos se viriliter et potenter aptaverunt, man- dantes, ut christiani de civitatibus, oppidis et villis fugerent procul mota omni dilacione. Nam rex potentissimus paganorum cum maxima mul- titudine pugnatorum ad litus maris cum uxori- bus et pueris appropinquabat. Et ipsi reges in- troitum ei non prohibuerunt. Cum ergo essent in terra christianorum et exercitus eorum fuis- sent fere ad XX miliaria in longitudine dilatati, in latitudine bene ad quatuor miliaria situati, reges christianorum prefati antrorsum et retror- sum ad aliasque differencias locorum divino auxilio invocato ipsos audacter invaserunt et post durissimum et prolixum prelium victoriam divina opitulante clemencia obtinuerunt. Porro de paganis trecenta milia et ultra sunt occisa ?) František vypravuje tu o bitvě Alfonse XI, krále Kastilského, a pomocníků jeho proti Juzefovi Granad- skému u říčky Salady r. 1340. 1339 

Strana 429
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1340 in fluminibus fugientes sunt submersi, quorum ingens numerus ignoratur. Rex vero paganorum cum paucis evasit, sed regina cum duobus filiis et magna familia domino pape sunt presentati. De multis milibus interemptis aurei annuli sunt recepti de manibus eorum, qui fuerant precincti baltheo militari. Et quod hec victoria exstiterit miraculosa, ex hoc perpenditur, nam XL de pa- ganis existimabantur super unum christianum. Huius rei gracia dominus papa cum tota curia Romana psallens gaudet, gratulatur, Deus verus adoratur, populusque iocundatur. Rex vero Fran- cie et rex Boemie cum aliis principibus, qui huie bello non poterant interesse propter in- opinatam acceleracionem et felicem consumma- cionem, toto cordis affectu fidelibus congaude- bant Deo grates referentes. Causa autem hec fuisse fertur adventus paganorum. Rex victus prefatus et rex Tartarorum christianorum terras obtinere decreverunt, cecitate cordis et persva- sione inducti spirituum malignorum. Unde vic- tus rex primo ab occidente fideles invasit, vo- lens summi pontificis et regis Francie loca pos- sidere. Rex vero Tartarorum quasi ab oriente partem regni Polonie occupavit, de quo in se- quentibus plenius dicetur. Et primus exstitit victus, alter fame et frigore recessit compulsus. Et hec sunt acta divina gracia suffragante, de quo ipse Deus glorificetur. 429 preter illos, qui in mari et in fluminibus fu- gientes sunt submersi, quorum ingens numerus ignoratur. Rex vero paganorum cum paucis eva- sit, sed regina cum duobus filiis et magna fa- milia domino pape sunt presentati. De multis milibus interemptis aurei annuli sunt recepti de manibus eorum, qui fuerant precincti baltheo militari. Et quod hec victoria extiterit miraculosa, ex hoc perpenditur; nam quadraginta de paga- nis estimabantur super christianum. Huius rei gracia dominus papa cum tota curia Romana cum graciarum accione psalens gaudet, gratula- tur, Deus vero adoratur, populusque jocundatur. Rex vero Francie, rex Anglie, rex Boemie cuim aliis principibus, qui huic bello non poterant interesse propter inopinatam infidelium accelle- racionem celeremque felicem consummacioneim, toto cordis affectu victorioso triumpho congau- debant. Causa autem hec fuisse fertur adventus paganorum. Rex victus prefatus et rex Thartaro- runr christianorum terras obtinere decreverunt cecitate cordis et persuasione inducti spirituum malignorum. Porro victus rex primo ab occi- dente christianos invasit, volens summi pontificis et regis Francie terras possidere; rex vero Tar- tharorum ab oriente partem regni Polonie occu- pavit, de quo in sequentibus plenius dicetur. Et primus extitit victus, alter fame et frigore reces- Sit compulsus. Et hec sunt acta divina gracia suffragante. Eodem anno rex Boemie totaliter fuit vir- tute visiva privatus, qui quidem interiori et exteriori homine extitit excecatus, quia licet sie a Deo fuisset plagatus, tamen nou desiit acta iniqua operari. Nam sicut leopardus non deserit colorum varietatem, sic difficulter peccator pec- cati consuetudinem relinquit, que efficitur quasi altera natura, a qua cum resurgere nititur, pec- catorum pondere prorsus cadit iterum coactus, et sic prave consuetudines cum pecatis nisi vita finiuntur. Et per hoc spiritualiter liquet cecitas interioris hominis dicti regis. Nam pluries visus est inducere filium suum primogenitum ad opera nepharia et iniqua, et quia erat variis imbutus virtutibus, ei nequaquam voluit assensum pre- bere, quam ob rem ipsum multipharie afflixit increpando, maledicendo, persequendo, magnis debitis obligando, demum morti exponendo, nam 

Strana 430
1341 430 A. Capitulum VI. De adventu Tartharorum Poloniam et de morte domine Margarethe, filie regis Boemie. Anno Domini M*CCC”XLT' Tartari Poloniam intraverunt et maximam partem terre devasta- verunt, vindictam sumentes in christianis prop- ter terram Rutenorum, quam pridem debellave- rat dux Polonie propter ducem terre prefate, qui exstitit ei in linea consanguinitatis astric- tus, quem intoxitatum morti tradiderunt. Qui quidem dux zelo ductus fidei orthodoxe accer- siri iussit fidei catholice sacerdotes et de di- versis terris viros in theologia eruditos, volens germen vere fidei seminare et exstirpare scis- maticum errorem Ruthenorum. Qui dolentes re- linquere sectam eorum ducem veneno necantes, multos christianos ferro et modis variis exstin- xerunt. Hanc causam rex Polonie sumpserat de hiis uleionem. Tarthari vero advenientes reddi- derunt talionem. Unde rex Polonie Casimir in adventu eorum magna cura et pavore perplexus instantissime a regibus Vngarie et Boemie, ab aliisque viciuis principibus auxilium postulavit, asserens se fortitudini et multitudini eorum re- sistere non posse, nec per regnum suum ipsis transitum prohibere ad alias terras christiano- rum. Huius rei gracia multi christiani armis muniti contra eos pugnaturi turmatim Poloniam processerunt. Nam ex mandato domini aposto- lici in regno Boemie et in aliis regnis predica- batur cum magna solempnitate, qui crucem as- sumeret contra paganos vel pro se alium cum suis sumptibus mitteret ad pugnandum, maxi- mam indulgenciam consequeretur et eternam re- tribucionem. Unde cum reges et principes se aptarent, cum suis ipsos invadere volentes, non KRONIKA FRANTISKA PRAŽSKÉHO. crebrius ipsum ad diversas terras direxit ad bellandum contra fortissimos inimicos, intendens hanc regni Boeinie extinquere lucernam specio- sam et hunc generosissimum ?) florem juventutis suffocare, quem misericors Deus de periculis eruit gravissimis per suam immensam pietatem. B. Capitulum XIV. De adventu Tartarorum contra christianos, et de obitu domine Margarete filie regis Boemie. A. D. MCCCXLI Tarthari in maxima multitu- dine et fortitudine Poloniam intraverunt ipsam- que nimium devastaverunt. Fertur quoque hec causa eorum adventus fuisse, quia rex eorum cum alio rege condixerat ad invadendum christia- nos, qui precedenti anno extiterat devictus. Alia causa est propter terram Rutenorum, quam pri- dem debellaverat et devastaverat rex Polonie propter ducem terre prefate, qui erat de ipsius prosapia oriundus, quem intoxicatum nobiles dicte terre morti tradiderunt. " Qui quidein dux zelo ductus fidei orthodoxe accersiri jussit. fidei katholice sacerdotes et de diversis terris in sacra scriptura viros eruditos, volens germen vere fidei et vineam domini Sabaoth plantare et exstirpare scismaticum errorem Ruthenorum, qui nolentes relinquere sectam eorum ducem veneno necantes christianos ferro, igne, aqua, aliisque modis variis extinxerunt. Porro rex Polonie in adventu eorum magna cura et ingenti pavore perplexus instan- tissime a regibus et principibus vicinis auxilium postulavit, asserens, se fortitudini et multitudini eorum resistere non posse, nec per regnum suum ipsis transitum prohibere ad alias terras christia- norum. Huius rei gracia multi fideles armis mu- niti contra eos pugnaturi Poloniam turmatim processerunt. Nam ex mandato domini aposto- lii in universis regnis predicabatur christia- norum, qui crucem assumeret contra paganos vel pro se alium cum suis promitteret sumptibus, peccatorum maximam indulgenciam consequeren- tur et in futuro eternam retribucionem. Porro cum reges et principes [se aptarent] cum suis in- !) Boleslav Trojdenović. ”) gravissimum ruk. 1340 

Strana 431
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1341 defuit divina clemencia in se sperantes, non de- Serens suos fideles. Nam frigus grande, nives- que magne ipsos opprimentes gravaverunt, quod metaciones castrorum et cuncta domicilia eorum operierunt, quod vix iumenta et equi eorum sursum capitibus erectis respirare poterant, et fames maxima fuit subsecuta. Et principaliter timore et terrore percussi divino ad proprias sunt reversi mansiones. Unde fideles gracias Deo agentes, ad terras suas remeantes in pace per- manserunt; ipsi vero Thartari multa milia chri- Sstianorum secum deduxerunt. Eodem anno domina Margaretha, filia regis Boemie, iam marito suo Henrico, duce Bauarie, viduata et filio unigenito de hac vita sublato venit Pragam sequenti die dominica post Ascen- sionem Domini. Que cum magna solempnitate ab universo clero et a populo honorifice est suscepta. Fitque tractatus inter regem Polonie Casimir et ipsam de matrimonio contrahendo. Postquam autem de hoc inter ipsum et regem Boemie finaliter esset concordatum, ipsa inclita domina Margaretha egritudine exstitit gravata. Venitque Pragam sponsus eius rex Polonie de- centi milicia stipatus et paratus ad celebrandum solempnitatem nupciarum. Adduxerat namque sue sponse preciosa vestimenta et regalia orna- menta cum variis iocalibus, volens ei per hoc specialiter complacere. Ipse vero cum suis letus et iocundus exstitit, ipsam sperans divina gra- cia sanari et opitulamine medicorum. Facta sunt autem Prage hiis diebus multa hastiludia et di- versa exercicia militaria cum magna leticia et iocunditate. Ipseque rex Polonie liberalitatem suam tunc ostendit; nam quicunque Pragensis civitatis incola sive advena, quociescunque vo- luit, suum panem manducavit, et vinum omnibus latinum et omnibus necessariis large ministratur, et hoc convivium ultra tres menses duravit. Porro cum rex Boemie adverteret suam filiam plus et plus debilitari, quam affectu magno proseque- batur, supplicavit venerabili patri domino Jo- hanni, episcopo Pragensi, ut mandaret universo clero, quatenus preces Deo offerrent pro sue 431 vadere cupientes ipsos paganos, non deficit di- vina clemencia, suos fideles non deserens in se sperantes. Naim frigus grande, nives magne ipsos opprimentes et suffocantes, nimium gravaverunt, quod metaciones castrorum et cuncta domicilia eorum operuerunt, quod vix equi et jumenta eorum sursum capitibus errectis respirare potue- runt, famesque maxima fuit secuta. Et principa- liter timore et terrore concussi divino, ad pro- prias sunt reversi mansiones. Porro christiani gra- cias Deo agentes ad terras proprias reineantes in pace permanserunt, verumtamen Tharthari multa milia christianorum secum deduxerunt. Eodem auno domina Margaretha, filia regis, jam marito suo duce Bauarie viduata ') et filio unigenito de hac vita sublato venit Pragam se- quenti die dominico post Salvatoris nostri Ascen- sionem, *) que cum magna solempnitate ab uni- verso clero et a populo honorifice est suscepta. Et illico fit tractatus inter regem Polonie et ipsam de matrimonio contrahendo. Postquam vero de hoc inter ipsum et regem Boemie finaliter esset compromissum et concordatum, ipsa inclita do- mina Margaretha egritudine extitit gravata. Venit- que?) Pragam sponsus eius rex Polonie decenti et mul a milicia stipatus et paratus ad celebran- dam nupciarum solempnitatem. Adduxerat nam- que sue spouse preciosa et exquisita vestimenta regalia et ornamenta cum variis jocalibus, volens eidem ipsius benevolenciam captare specialiter complacendo. Porro rex Polonie cum suis letus extitit et jocundus sperans sponsam suam divina gracia sanitati recuperari, et eciam opitulamine auxilioque medicorum. lacta sunt autem Prage his diebus multa hastiludia et diversa exercicia militaria cum ingenti leticia et jocunditate. Spon- sus vero, rex Polonie, magnam liberalitatem in- Simuat, namque quicumque Pragensis civitatis incola sive advena, quociescunque voluit, suam immensam accessit, excluso potu comuni vinum lati- num omnibus cum oinnibus commestibilibus large et jocunde ministratur. Et hoc convivium ultra spacium trium mensium duravit. Porro cum rex Boemie adverteret sponsam plus et plus debilitari, !) Jindřich vévoda Bavorský zemřel 1 září r. 1839 a syn jeho a Markéty, dcery Janovy, dne 20. prosince r. 1340. — ?) 20 května 1341. — *) O přítomnosti Kazimírově v Praze, svědčí listiny v dipl. Moravském podané v dílu VII na str. 238, 240, 268, jež i Goldasr, Ludewig a Dogiel též uveřejnili. 1341 

Strana 432
1841 432 filie salute. Unde facte sunt processiones cum reliquiis sanctorum et vexillis a secularibus et a religiosis singulis diebus infra spacium dua- rum ebdomadarum, quibus reges ambo inter- fuerunt. Directe sunt ergo ab universis preces pro ipsius convalescencia cum oblacionibus ho- stiarum, sed peccata paterna hanc impediverunt. Unde tercia die ante festum sancte Margarethe ille regalis flos clarissimi germinis decidit et decessit. Et quia, ut ait sapiens, extrema huius gaudii luctus occupat; unde conversum gaudium nupciarum in planctum exequiarum, leticia ver- titur in merorem, risus iocunditatis in lacrima- rum resolucionem, quia exsiccata est rosa femi- nei decoris, cecidit lilium nivei pudoris, emar- cuit viola laudabilis humilitatis. Planxit autem ipsam utriusque sexus multitudo, quia erat vir- tutibus theoloycis, cardinalibus et moralibus re- ferta et per ipsam regnum Polonie unitum fuis- set regno Boemie, quod prius per paternam avariciam extitit separatum. Et stirps regia Boe- mice gentis per ipsam et ex ipsa fuisset felici- ter propagata. Sepulta est autem in Aula Regia, iuxta sepulchrum maternum in die sancte Mar- garethe, illa laudabilis Margaretha. Post hec sunt gentes, ipsam non modice flentes. Moribus ornata, virtutibus intitulata. Ipsam mors perimit, pulchram de medio tollit. KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. quam affectu magno prosequebatur, supplicavit 134 venerabili patri domino Johanni, episcopo Pra- gensi, ut mandaret universo populo, quatenus preces offerrent pro sue filie salute. Huius rei gracia facte sunt processiones cum reliquiis et vexillis a secularibus et religiosis singulis diebus infra tempus duarum ebdomadarum, quibus reges ambo in humili habitu jugiter interfuerunt. Di- recte sunt preces ab universis pro ipsius convales- cencia cum oblacionibus hostiarum, sed peccata paterna hanc impediverunt. Unde die tercia ante festum sancte Margarethe ') ille regalis flos claris- simi germinis emarcuit, decidit et decessit. Et quia, ut ait sapiens, extrema huius gaudii luctus occupat, unde conversum est gaudium nupciarum in planctum exequiarum, leticia vertitur in me- rorem, risus, jocunditas in lacrimarum resolucio- nem, quia exsiccata est rosa feminei decoris, ce- cidit lilium nivei pudoris, aruit viola laudabilis humilitatis. Planxit autem ipsam utriusque sexus multitudo, quia erat cunctis affectabilis et gra- ciosa, referta virtutibus et decorata, et per ipsam regnum Polonie unitum fuisset regno Boemie, quod quidem per paternam avariciam exstiterat separatum et stirps regie Boemie gentis per ipsam et ex ipsa et in ipsa fuisset feliciter propagata. Sepulta est autem in Aula Regia juxta sarcho- phagum maternum in die sancte Margarethe illa laudabilis Margaretha. Post hec sunt gentes, ipsam non modice flentes. Moribus ornata, virtutibus intitulata. Eodem anno rex Boemie fundavit mona- sterium in honorem beate virginis Marie prope Minorem civitatem Pragensem et locavit ibi fra- tres Cartusienses, qui in regno Boemie prius non fuerunt. Eodem anno Prage ad S. Clementem here- tici interfecerunt inquisitorem hereticorum de Polonia ordinis Predicatorum, virum valentem et clericum excellentem, qui ipso die devote mis- sam officiaverat et optime predicaverat et rex ipsum assecuraverat, sic feliciter de hoc seculo nequam migravit. 7) Dne 11 července r. 1341. 

Strana 433
1342 KRONIKA FRANTISKA PRAZSKEHO A. Capitulum VII. De ruina pontis Pragensis. Anno Domini M?CCC'XLIT. in vigilia Purifica- cionis sancte Marie virginis calido vento australi preambulo, quem pluvia quasi vernalis fuit sub- secuta, post durissimam hyemem et gravissimam, in qua multitudo hominum in Boemia et in aliis terris nimio frigore fuit extincta, factum est grande diluvium per impetum aque nivealis et pluvialis, et propter ingentem molem et. spissi- tudinem glaciei ruptus est pons Pragensis in pluribus locis, quod vix tercia pars de ipso re- mansit, verumtamen aquarum impetu debilitata. Et omnia molendina et obstacula sunt destructa, pluresque ville circa littora site cum hominibus et ceteris animalibus sunt absorpte et suffocate. In toto quoque mundo tunc temporis fuerunt ma- xime inundaciones, ita quod in aliis terris pon- tes lapidei et lignei per aquas nimias sunt de- structi. Mare quoque fuit multum augmentatum et in altum elevatum, quod omnes cisternas We- neciis et in aliis civitatibus mari adiacentibus totaliter destruxit et plurima dampna causavit. 1) Dne 1 února. 433 B. Capitulum XV. De vaticinio astrologorum et de ruina pontis Pragensis. Anno Domini MCCCXLII nova venerunt ab astronomis, qui sunt Parisius et in monte Pesso- lano, gue in hiis versibus continentur: Per motus syderum semper variacio rerum Accidit in mundo, de guo nunc indicium do. Anno milleno tria C guarto guadrageno Nonas Novembris fit ecclipsis denique solis Hora mox prima, guod nostrum maxime clima Turbabit, mala multa dabit, fama debilitabit Et venient multa post hec mundo nocitura; Nam tunc regnabit, Saturnus et hec agitabit. Hiis dictis multi non credunt, sed quasi stulti Leti nunc vivunt, qui tunc fame forte peribunt, Sed valet ista Deus, si vult avertere solus, Mundo nocere poterit terra neque polus, Qui hoc calice sibi provideat tamen ante. Ista tamen dicta non sunt verificata sicut exitus rei in suo tempore comprobavit. Eodem anno in vigilia Purificacionis sancte Marie!) calido vento australi preambulo, quem pluvia quasi vernalis fuit subsecuta, post duris- simam hyemem et gravissimam, in qua multitudo hominum in Boemia et in aliis terris nimio fri- gore fuit extincta, factum est grande diluvium per impetum aque nivealis et pluvialis, et propter ingentem molem glaciei et spissitudinem ruptus est pons Pragensis in pluribus locis, quod vix quarta pars de ipso remansit, verumtamen aqua- rum et glaciali impetu coneussa et debilitata. Et omnia molendina et obstacula sunt destructa, pluresque ville circa littora site cum hominibus et ceteris animalibus sunt absorbte et suffocate. In toto quoque orbe terrarum tunc temporis fue- runt maxime aquarum inundaciones, ita quod et pontes lapidei vel lignei sunt destructi. Mare quoque fuit in altum levatum, quod omnes cy- sternas Veneciis et in aliis civitatibus mari adia- centibus totaliter suffocavit et plurima dampna causavit. Et in civitate Pragensi aque longe late- on Or 1342 

Strana 434
1342 434 Et in civitate Pragensi ague longe lategue dif- fuse, maxime in celariis diversum potum humanis usibus preparatum destruentes, dampna plurima intulerunt. Cives guogue Pragenses et Podska- lenses strues magnas et multas lignorum ad edi- ficia varia dispositorum propter impetum agua- rum perdiderunt. Et quia inopinate et subito factum est hoc diluvium, vise sunt domus cum hominibus et infantes in cunabulis natantes; quibus matres nimium meste succurrere non va- luerunt. Visa sunt quoque animalia diversa do- mestica et varia suppellectilia deferri. Et illa quassacione miserabili mitigata multa corpora hominum submersorum sunt inventa. Et primo homines intellexerunt, quod tam grande et ardu- um bonum perdiderunt. Nam cum res necessaria perditur, tunc primo eius precium advertitur. Nam quasi corona regni cecidit, cum ille pons famosus corruit, et fit labor magnus et perso- narum pericula in navigando, merorque pauperum naulo carendo. Pons quoque valentissimus a ve- nerabili in Christo patre d. Johanne IIIT, Pra- gensi episcopo XXVITI', in Rudnicz efficaciter, firmiter decenterque constructus inviolatus per- mansit, licet maior ibi concursus fuisset aqua- rum et grandior de glacie massarum impulsus repentinus, de quo gracias Deo referentes, sui fideles congaudebant. Tunc temporis circa Mi- norem civitatem Pragensem propter multitudinem arene, que impetu aquarum extitit aggregata, fuit obstructus aque meatus et amplius molen- dina ibidem haberi non potuerunt. grandis validaque ruina Pontis Pragensis per rivum Multauiensis Insultus, cuius mala terre patruit huius, Planctus prorupit, ingens dolor intima rupit. Ville nam multe perierunt optime culte. Domus natabant, homines in eis ululabant Et glacies gentes nudas duxit rugientes. Surgit res mira, Eodem annuo facta est discordia inter ducem Karinthie iuniorem, filium regis Boemie, et ducis- sam suam conthoralem, precipue propter sterili- tatem, que asseruit ipsum potenciam non habere filios generandi et liberos. Sed ipsa fefellit in sua opinione. Nam defectus inter coniuges fit quando- que generacionis sempiternus, quandoque ad determinatum tempus. Unde visi sunt coniuges KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. que dampna plurima intulerunt, cives quoque 1e multas et magnas strues lignorum ad edificia varia dispositorum impetu aquarum perdiderunt. Et quia inopinate et repente factum est diluvium, vise tunc domus cum hominibus, molendina cum suppellectilibus, infantes cum cunabulis natantes, quibus matres anxie succurrere non valuerunt. Visa sunt quoque animalia diversa domestica et varia utensilia deferri. Porro illa quassacione miserabili mitigata multa corpora hominum et iumentorum submersorum sunt reperta. Et primo homines intellexerunt, quod tam grande et ar- duum bonum perdiderunt. Nam cum res necessaria perditur, primo precium eius advertitur, nam quasi corona regni cecidit, cum ille pons famo- sus corruit, fitque labor magnus et periculum in navigando et meror pauperum nmaulo carendo. Pons quoque fortissimus a venerabili patre do- mino Johanne, XXVII episcopo Pragensi, in Rudniz efficaciter, firmiter, decenterque construc- tus permansit inviolatus, licet maior ibi extitit aquarum concursus et grandior de glacie mas- sarum impulsus. Versus sequitur: Surgit res mira, grandis validaque ruina Pontis Pragensis per rivum Multauiensis Insultus, cuius mala terre patravit huius, Planetus prorupit, ingens dolor intima rupit. Ville nam multe perierunt optime culte. Domus natabant, homines in eis ululabant Et glacies geutes nudas duxit rugientes. Eodem anno facta est. discordia inter ducem Karinthie, iuniorem filium regis Boemie, et inter ducissam conthoralem propter sterilitatem, que asseruit ipsum non habere potenciam liberos generandi. Sed ipsa fuit minus iusta in sua con- tencione, nam defectus inter coniuges fit quan- doque generacionis sempiternus, quandoque ad tempus determinatum. Unde visi sunt coniuges usque in septimum, octavum, nonum, decimum annum, vel adhuc amplius sine fetu fuisse, qui tamen inposterum prole non caruerunt. Porro Luduieus Bauarus predictam intelligens dissen- sionem, contra Deum et iusticiam calide procu- ravit, quod ducissa filio suo, marchioni Bran- burgensi, matrimonialiter fuit copulata et in car- nisprivio sunt nupcie celebrate. 

Strana 435
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 435 1342 usque in septimum, octavum, nonum vel ad de- cimum annum sine fetu fuisse, qui tamen in po- sterum prole non caruerunt. Unde Ludwicus Bauarus predictam intelligens dissensionem, con- tra Deum et iusticiam callide procuravit, quod ipsa ducissa filium suum in virum recepit mar- chionem Bramburgensem et in carnisprivio nup- cie sunt celebrate. Eodem anno quidam monachus ordinis sancti Benedicti accessit ad cardinalem, qui erat d. pape inter ceteros magis familiaris, asserens se nun- cium Dei, habentem ad dominum apostolicum legacionem specialem. Qui eum ad presenciam eius introduxit et nuncium Dei se constanter asseverat. Revelavitque quedam secreta, que nul- lus novit, nisi dominus papa et prefactus cardi- nalis, adiciens signum divine revelacionis, do- minum papam breviter de hac vita migraturum. Et sciscitatus est d. papa ab ipso, si posset ad spacium quatuor vel trium vel duorum vivere annorum. Qui ait: non, nec ad spacium unius anni, sed tantum ad tres menses. Qui in custo- dia ipsum includi mandavit. Et iuxta verbum monachi est factum. Nam dominus papa Bene- dictus XII in die beati Marci de hoc seculo ad dominum migravit. Venerabilis quoque pater do- minus Johannes, episcopus Pragensis, mandavit in sua ecclesia Pragensi et in tota civitate Pra- gensi exequias eidem solempniter celebrari ter- cia die post festum sancte Trinitatis.3) Et decem diebus elapsis, tercia die post ingressum in con- clavi domini cardinales elegerunt in papam archi- episcopum Rothomagensem. Eodem anno accessit quidam monachus or- 1342 dinis sancti Benedicti ad cardinalem, qui erat domino pape quam plurimum familiaris, asserens se fore Dei nuncium, habentem ad dominum apo- stolicum legacionem familiarem. Qui eum ad pre- senciam eius introduxit. Qui nuncium Dei con- stanter se asseverat revelavitque quedam secreta soli Deo et domino pape cognita, adiiciens signum divine revelacionis, ipsum dominum papam in brevi de hac vita migraturum. Qui sciscitans ab eo, si posset ad spacium quatuor vel trium vel duorum vivere annorum, qui ait, non, nec ad spacium unius anni, sed tantum ad tres menses. Qui in custodia ipsum includi mandavit. Et iuxta verbum prefati viri religiosi est factum. Nam dominus papa Benedictus XII 1) in die Marci 9) de hoc seculo ad dominum migra- vit. Decemque diebus elapsis post ingressum in conclavi die tercia domini cardinales elegerunt 2) in papam venerabilem patrem dominum Petrum, archiepiscopum Rothomagensem. Explicit tercius liber secunde partis cronice Pragensis, scriptus ad venerabilem in Christo patrem d. Johannem, episcopum Pragensem me- moratum, qui finitur anno d. M'CCCXLIIP, et continet in se gesta X annorum. 1) Benedikt XII zemřel dne 25 dubna 1342. — 2) Klement VI, nástupce Benedikta XII, zvolen byl papežem 7 května a posvěcen dne 19 května řeč. r. — 3) Dne 21 května 1342. 4) Marcii ruk. 55*

Strana 436
1343 436 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. B. Capitulum XVI. De creacione ecclesie collegiate Pragensis!) et obitu domini Jahannis [episcopi]. A. D. MCCCXLIII" dominus marchio Mora- uie attendens maxima et innumera beneficia ct honores, quibus Deus gloriosus ipsum sue digna- cionis et clemencie gracia donis multiplicibus sublimavit et ditavit, ad laudem et honorem ipsius zelo sincere devocionis accensus, cupiens ter- rena in celestia, temporalia in eterna salubriter permutare, eapellam regiam in castro Pragensi sub Sanctorum Omnium tytulo consecratam vene- rabilis in Christo patris domini Johannis, Pra- gensis episcopi, de consensu tociusque capituli ecclesie Pragensis in collegiatam ecclesiam erigi ac duas dignitates videlicet decanatum et pre- posituram vndecimque canonicatus et decem mini- stros ibidem ordinari et statui cum distinctis eorum redditibus et prebendis, quos comparavit pro thesauro proprio de consensu patris sui, regis Boemie, ad habendum, libere tenendum, possidendum iure proprio in perpetuum. Voluit- que prefatus dominus marchio Morauie, ut de- canus predicte ecclesie collegiate per capitulum ipsius ecclesie eligeretur et per episcopum Pra- gensem, qui pro tempore exstiterit, confirmare- tur. Collacionem vero prepositure et prebenda- rum pro se reservavit. Et hec omnia gloriosis- simus pater et dominus, dominus Benedictus papa XII"" confirmavit et suis bullatis litteris firmissime roboravit. Ceterum predictus domi- nus marchio ad honorem Dei et beate virginis Marie omniumque sanctorum multas reliquias sanctorum auro et argento gemmisque precio- sis multipliciter ornatas cum sincera devocione obtulit et donavit ornatusque varios et pre- ciosos, multos calices et monstrancias ac alia") suppellectilia ecclesiastica cunctaque necessaria, valencia ad prefate ecclesie collegiate utilitatem et decorem. Eodem anno in vigilia Epiphanie Domini ?) venerabilis vir, dominus Johannes IIII, Pragen- sis episcopus XXVII, hora tercia viam universe 1s carnis est ingressus de hoc seculo ad Dominum migrando. Qui cum ante mortem in egritudine laboravit, disposuit et ordinavit, ut omnibus servitoribus suis, incipiendo a primitivis utpote prelatis, capellanis et militibus, quibus per cen- tum marcas dari precepit, et sic mediocribus et minoribus servitoribus extitit summa pecunie secundum merita personarum et statuum exigen- ciam determinata, assignata, et sic universi ha- buerunt consolacionem et serviciorum suorum retribucionem. Sicque bonam famam, quam in vita habuit, laudabiliter in morte reliquit et alis multis ob salutem et remedium anime sue, propter Deum plura errogavit, volens sibi thesauros in celis thesaurisare. Porro plena fruens adhuc sospitate mandavit fieri et procu- rari thumbam s. Adalberti in ecclesia Pragensi de auro et argento decenti et sumptuoso opere ymaginibus diversis et sculpturis artificialibus mirifice decoratam. Et talis*) in regno Boemie non fuit prius reperta. Insuper in prefata eccle- sia Pragensi sibi studiose de loco sepulture pro- vidit; mandavitque fieri ymaginem de auricalco artificiali opere consumatam et perfecte deau- ratam ad instar presulis super sarcophagum lo- candam et alia plura ordinavit fieri, que erant necessaria et ornancia suam sepulturam. Cete- rum in anniversario suo XIII sexagenas et XII grossos singulis annis solvendas dominis cano- nicis et ministris ecclesie Pragensis in mona- sterio b. Virginis in Rudnicz canonicorum regu- larium et tres marcas in villa Jesenycz depu- tavit.) Ex hiis et supradictis, quam pius bene- factor, consolator et pater cleri extiterit populi- que clemens et providus rector, gentisque Boe- mice fidelis zelator ac indefessus propagator. 1) Srovnej též při tomto létě zprávu Beneše z Weitmile. — ?) Dne 5 ledna 1343. Orig. listiny o volbě biskupa Arnošta udává též, že biskup Jan IV zemřel dne 6 ledna, Beneš z Weitmile však má „in octava ss. Innocentum“, což by ukazovalo k 4 lednu. — ?) Viz Regesta Boh. et Mor. II, p. 1211, n. 2772. ") Ruk. má illa. — *) talibus ruk. 

Strana 437
1343 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 431 B. Capitulum XVII. De eleccione primi archiepiscopi Pragensis. Eodem anno postquam dominus Johannes IIII", episcopus Pragensis XXVII", de hac vita decessit, die undecima) honorabilis vir, domi- nus Arnestus, decanus Pragensis ecclesie, a ca- pitulo divina opitulante gracia in episcopum Pragensem est electus. Qui in statu suo hone- stissime fuit conversatus, virtutibus inbutus, na- turalibus donis ornatus, sciencia illustratus et variis donis gratuitis ditatus; et sicut precessit alios officii dignitate, sic eminebat vite sinceri- tate. Et licet ista eleccio fuerit canonica et utique ex inspiracione divina causata, verumtamen qui- dam de capitulo emuli equitatis, fautores per- versitatis non attendentes ecclesie utilitatem nec persone electe dignitatem tamquam vulpino ga- nitu prefate eleccioni contradixerunt, et quia invidia est dolor felicitatis aliene, unde ipsi, que nequeunt mutari, non cessant calumpniari et quecunque assequi non potuerunt,') venenoso dente ut hyreus squalidus lacerare non obmit- tunt. Et sic invidia tabescentes sunt se ipsos livido corde corrodentes animasque suas perni- ciose mortificantes. Porro rex Boemie cum uni- versis terre baronibus, clerus quoque ac populus huic laudabili eleccioni congaudentes Deo refe- runt graciarum acciones. Ceterum venerabilis du- minus electus, volens causam suam defendere ac suis adversariis triumphare, multis regalibus, nec non baronum, abbatum et capituli dicte ecclesie Pragensis '*) ad curiam Romanam est profectus, dirigente domino Deo iter suum in prosperitate procul mota omnium adversitate. Tantam gra- ciam Deus ei contulit, ut a domino apostolico a dominisque cardinalibus grato et gracioso sus- ciperetur affectu: nam revera in exteriori ho- mine erat decorus in aspectu, in interiori rectus in conspectu, mundus ac purus in affectu. Huius rei gracia dominus papa peticiones suas hylari vultu exaudit graciis variis honorando; unde ipsum studiose mandavit domino cardinali Portu- ensi confirmari et cum omni honorificencia devo- cius in episcopum Pragensem consecrari, quem universi domini cardinales cum magna reverencia affectuque sincero ad osculum pacis susceperunt eidem gratissimum et condignum honorem exhi- bentes, totaque curia Romana laudabiliter con- gratulabatur. Et tunc yemps adversitatis abiit, ymber detraccionis recessit, estas prosperitatis, serenitas iocunditatis advenit. Porro votis desi- deriisque suis efficaciter potitus actisque lauda- biliter consumatis, acceptis litteris bullatis a do- mino papa Clemente sexto cum benediccione ad sedem propriam remeavit; denique universus clerus populusque civitatis Pragensis cum reli- quiis et. vexillis processionaliter obviam proce- dentes suum venerabilem pastorem cum ingenti leticia susceperunt. Ceterum exultat nimium ec- clesia Pragensis sponsa sponsi de adventu, am- plectitur sponsum gloriosum innixa suo dilecto, ipsum osculatur, in domino fruitur sponso, eidem ineffabili karitate copulata cupiens fetum lauda- bilem, domino Deo placabilem cum ipso dul- citer procreare. Denique filiorum suorum corda infirma ad rectitudinem vite erexit et ad viam salutis eterne eosdem direxit non solum bono exemplo verum eciam salutifera doctrina. Unde in iure canonico decoratus in aliisque fuculta- tibus extitit excellenter eruditus, de cordibus suorum subditorum germina viciorum radicitus extirpavit cunctosque errores falsasque obliqui- tates funditus eliminando. Ceterum Deus de sua inmensa clemencia videns ipsum meram haben- tem gratitudinem, graciam gracie cumulavit. Nam illustris princeps dominus Karulus, [marchio] Morauie, cupiens ecclesie Pragensi exempcionem honorisque augmentacionem, obtinuit a domino apostolico, ut in eadem esset sedes metropoli- tana et inmediate ad curiam pertineret Roma- nam.?) Nam pridem subiecta extiterat archiepi- Scopo Maguntino. Unde cum pallium de prefata !) Orig. listiny o volbé děkana Arnošta za biskupa Pražského dne 14 ledna 1343 nachází se dosud v archivu kapituly Pražské. — ?) Papežská bulla dána jest dne 30 dubna 1344, v. Balbin Misc. dec. I, lib. VI, p. 35. — Chytil, Cod. dipl. Mor. VII, 542. — Dobner, Mon. Boh. hist. IV, 312. Regest. — Z téhož dne jest i jiná bulla Klementa VI, *) poterunt ruk. — “) Tu v textu něco schází. 

Strana 438
1344 438 curia fuisset allatum, ') venerabilis pater et do- minus, dominus Arnestus in archiepiscopum Pra- gensem per plures episcopos adiacencium ter- rarum in ecclesia Pragensi cum maxima sollemp- nitate extitit consecratus die dominico proximo ante adventum Domini.?) Fuitque sollempnitas prime imposicionis pallii sive accepcionis in per- sona prefati domini Arnesti.") Denique primus ipse in regno Boemie archiepiscopus accepto pallio egressus de ecclesia in presencia regis Boemie et marchionis Morauie nec non mul- torum principum, aliorum episcoporum novam fundavit ecclesiam Prage artificiali opere et cela- turis magistralibus numquam in hoc regno visis laudabiliter erigendo. KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. Eodem?) tempore abbas de Lutomysl per 134 prefatum dominum archiepiscopum in episcopum est consecratus, qui est suus subditus cum epi- scopo ecclesie Olomucensis. Huius rei gracia con- vivium solempne et valde sumptuosum dominis episcopis et omnibus prelatis et canonicis totique clero plurium ecclesiarum necnon advenis uni- veris in castro Pragensi in domo regali extitit sufficientissime procuratum; quo consumato pre- dictis dominis episcopis et aliis multis advenis dominus archiepiscopus Pragensis dona et exenia copiosa animo sincero et hylari vultu est largi- tus, qui cum gratiarum acctione ad propria sunt reversi. B. Capitulum XVIII. De creacione collegii clericorum in ecclesia. *) Eodem anno illustris princeps dominus marchio Morauie cupiens obtinere celesti regno eternam retribucionem ad honorem Dei omni- potentis et b. Virginis Marie patronorumque nostrorum necnon omnium sanctorum pro vita perpetua adipiscenda, pro suorumque parentum, predecessorum, successorum cunctorumque fide- lium defunctorum et vivorum statu felici et eterna salute et propter cultus divini incremen- tum in ecclesia Pragensi XXIV clericorum se- cularium numerum seu collegium precentore in eo computato, qui esset eorum senior et pro- visor, quorum XII presbiteri, sex dyaconi et VI subdyaconi fore debent, quos mansionarios vo- luit nuncupari, quique tenerentur cottidie et deberent circa ipsam ecclesiam personaliter re- sidere et non per alium horis b. Virginis con- tinue interesse. Eosdem prefatus dominus mar- chio de novo creavit, statuit et ordinavit et voluit, quod dicti mansionarii habitum haberent decentem, intra et extra ecclesiam suo proposito congruentem, et contulit eisdem et donavit bona larga et redditus sufficientes pro“) victu et amictu pro distribucionibusque cottidianis irre- vocabili donacione assignavit cum omnibus iuri- bus et libertatibus, obvencionibus et suis perti- nenciis. Et predictos redditus pro suis propriis pecuniis comparavit, reservans sibi specialiter ius patronatus et suis successoribus, Boemie regibus; minorum vero prebendarum, dyacono- rum et subdyaconorum, ad precentorem et ad maiores prebendatos et mansionarios collacionem sive instituclonem voluit pertinere, et quod om- nes essent sub regimine decani Pragensis. Do- jíž se Arnošt povyšuje na arcibiskupa a zároveň se jinými bullami oznamuje, že se tak stalo kapitule Pražské, du- chovenstvu a konečně lidu města a diecese Pražské. 1) Užívání pallia propůjčuje Arnoštovi papež Klement VI bullou danou dne 25 srpna 1344 a posílá mu je po Mikuláši z Lucemburka a Hostislavovi z HoraZdéjovic, nafizuje pfi tom biskupüm Vratislavskému a Naratenenskému, aby mu je odevzdali. — ?) Posvěcení Arnošta na arcibiskupa stalo se dne 21 listopadu 1344. — ?) Srovn. Chytil, Cod. dipl. Mor. VII, 423, 437, 43R. — Biskupem Litomyšlským učiněn byl opat “ Louky u Znojma a na místě jeho stal se opatem v Louce Jindřich, opat Litomyšlský; nebo oba kláštery náležely řádu Praemonstrátův, jsouce opatovi Stra- hovskému podřízeni. — *) Zakládací listina kůru panny Marie nebo mansionárů v kostele Pražském byla vydána od markraběte Karla dne 5 října r. 1343; stvrzení kůru toho biskupem Arnoštem a kapitulou stalo se dne 5 ledna 1344 a papežem Klementem VI dne 30 dubna 1344. Původní listiny o tom jsou dosud v archivu kapituly Pražské. Ostatně srovnej Dobner, Mon. hist. Boh. III, 323 a násl. "*) V ruk. zase něco schází. — ") quod ruk. 

Strana 439
1344 1344 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. minus vero archiepiscopus et prelati canonicigue ecclesie prefate prospicientes, premissa in mag- num divini cultus augmentum et decorem ipsius ecclesie redundare deliberacione et tractatu su- per hiis prehabito diligenter ad ipsius principis instanciam dictum numerum clericorum in eadem ecclesia Pragensi auctoritate ordinaria crearunt, statuerunt et ordinaverunt, omnia et singula 439 per prefatum principem ordinata et disposita roborarunt et ratificarunt et approbarunt litteris suis approbantes. Dominus vero papa Clemens Sextus hec universa visa et intellecta grata et rata habendo ex certa sciencia auctoritate apo- stolica confirmavit suarum litterarum patrocinio efficaciter roborando. B. Capitulum XIX. Quomodo rex Boemie repulit regem Polonie de finibus suis) et de victoria ultramarina mi- raculosa. A. D. MCCCXLIIII? rex Polonie cum magno exercitu proprio, annexo sibi exercitu regis Vn- garie ac aliarum gencium multitudine copiosa, intravit hostiliter terram Opauie, ipsam igne et ferro devastando. Porro dominus Nicolaus, dux terre prefate, non valens pretaxatis resistere, auxilium regis Boemie instantissimis precibus postulavit. Et quia principes solent exercere iusticiam proprias iniurias vindicando aut de offensis sue milicie ac aliorum subditorum su- mendo ulcionem, unde rex Bo«mie advertens periculum ") in mora, si predictus rex memo- rata terra subiugata suam tyranidem ampliando Morauiam ingrederetur, quia secundum sapien- tem parvus error in principio est magnus in fine, huius rei gracia cum suo primogenito, do- mino marchione Morauie exercitu validissimo congregato, quem venarabilis pater dominus archiepiscopus Arnestus, sancte ecclesie Pragen- sis primus, ipsis in auxilium multitudinem co- piosam galeatorum et forcium armatorum desti- nando augmentaus nimium amplificavit. Cumque terre Opauie cominus appropinquarent, prefatus rex Polonie veritus est a facie eorum, robur et virtutem ipsorum metuendo, ad regnum pro- prium est reversus, quem principes nostri una cum suis usque ad Cracouiam sunt persecuti et in obsidione eiusdem per eosdem plurimi sunt precincti baltheo militari et solempniter milites effecti. Bella quoque particularia inter partes adversas extiterunt et multi inimicorum ceciderunt *) et precipue rex Vngarie de interitu militum suorum non modicam sustinuit turba- cionem. Et quia Cracouia propter defectum vic- tualium difficilis erat ad capiendum, conversi sunt ad alias civitates et municiones, et quam pluribus expugnatis et captis invaluit magna fa- mes et victualium defectus. Itaque barones et nobiles regni Boemie et Morauie militibus suis panem per buccellas modicas distribuebant, aquam pro pecunia comparando; nam regnum Polonie variis modis fuerat devastatum. Porro principes nostri ob hanc causam conspicientes exercitum suum nimium aggravari, nuncios regis Polonie pro treugis adipiscendis sine contradic- cione susceperunt, quibus peractis et confirma- tis principes nostri cum suis ad propria sunt reversi. Rumor autem insonuerat, quod propter debitum XX milium marcarum hec guerra fuerit exorta, quas rex Polonie domina Margaretha sponsa sua adhuc vivente, filia regis Boemie, eidem mutuaverat, cuius si vita desiderabilis durasset, [nec tam]*) multa nec tanta mala fuis- sent subsecuta. Eodem tempore rex Cypri miraculose cum paucis christianis maximam multitudinem paga- norum vicit et interemit, qui Turci nuncupantur, sicut continetur in epistola infrascripta. Rex Cypri regine Sicilie salutem. Gaudete et con- gratulamini nobiscum et cum ceteris fidelibus cruce signatis. Cum ad prelia contra infideles Turcos ob reverenciam domini nostri Jesu Chri- ') O výpravě té srovnej Beneše z Weitmile kr. 1344. ") Ruk. má periculum in Morauie predictus rex memorata terra subiugata ...— *) deciderunt ruk. — ") nemá ruk. 

Strana 440
440 sti, gui pro nobis voluit crucifigi, [progredere- mur.]*) in hoc prelio nos non dereliquit; unde una nobiscum gracias et laudes referatis Deo et Virgini gloriose de innienso beneficio nuper in me facto. Nam cum nos cum fidelibus cruce signatis moti ad prelium contra Turcos congre- gati essemus, Turci habebant duodecies centena milia et nos duo milia, et incepimus pugnare ex adverso potenter contra magnam multitu- dinem inimicorum [eos] prosternentes. Et prelium usque ad vesperam duravit et ita nimium fessi non poteramus amplius preliari et expectaba- mus palmam martirii Et cum vidissemus nos in tali puncto constitutos, clamavimus ad domi- num dicentes: Domine Ihesu Christe, qui yolui- sti pro nobis crucifigi, da nobis fraternitatem et caritatem perfectam et conforta corda nostra, ut in tuo nomine valeamus palmam martirii ob- tinere, quia eis resistere non valemus. Et sic desperati de victoria mortem amarissimam ex- pectabamus gementes et flentes. Et ecce appa- ruit nobis unus super equum album sedens ha- bens vexillum album, in quo crux erat rubei coloris. Hic indutus erat pilis camelorum habens faciem oblongam et macilentam cum barba pro- lixa, e£ cum sonora voce clamavit: O fideles, nolite timere, quia divina maiestas celos aperuit et mittet adiutorium invisibile. Surgite et con- fortamini et viriliter mecum ad pugnandum venite, quia pauci ex vobis morientur et vitam eternam possidebunt.) Et sic eius auxilio sur- reximus confortati, acsi nunquam fuissemus pre- liati, et adversarios invasimus iterato et pu- gnavimus tota nocte; sed nobis lux quasi solaris luminis tota nocte apparebat. Die vero facta, qui remanserant de Turcis, fugam ceperunt et ex nostris oculis evanuerunt, et sic obtinuimus victoriam auxilio divino. Et antequam de loco prelii transiremus, missam de sancta Trinitate et de beatissima virgine Maria fecimus devote celebrare, gracias Deo et beate Virgini debitas referentes et petentes, ut possemus corpora christianorum ab infidelium corporibus discer- nere. Et tunc ille, qui apparuit nobis, respondit: KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO Quod petistis, impetrastis et maiora hiis obtine- 134 bitis, si in fide persisteritis (sic). Nos vero per- sonaliter cum interrogavimus, quis estis vos, qui tanta pro nobis fecistis, ut valeamus vestrum nomen divulgare? Et respondit: Ego sum qui dixi: Ecce agnus Dei, qui tollit pecata mundi. Et hiis dictis disparuit dimisso odore suavissimo, quo mirabiliter fuimus recreati, plus quam cibo et potu materiali. Sequenti die decrevimus cor- pora mortuorum christianorum numerare, et cum venimus ad locum prelii, invenimus ad capita singulorum christianorum fustem longam sine frondibus et in capite florem album tanquam hostiam consecrandam et inscriptum aureis li- teris: Christianus sum ego. Tunc segregantes corpora ab infidelibus voluimus pro ipsis facere officium defunctorum, et audivimus voces de celo sine numero et dulcissimum genus melodie, ita quod ex hoc quilibet videbatur possidere vitam perhennem, et ter cantaverunt versum: »Venite benedicti patris mei,^ usque in finem. Et tunc sepelivimus corpora christianorum sexa- ginta*) iuxta Tebaydam civitatem, corpora autem Turcorum, que ") potuimus invenire, erant decem et septem milia, qui in corpore et in amina eternaliter perierunt. Anno Domini MCCCXLVY, septimo die Octo- bris ?) circa ortum solis fuit eclipsis solis et evi- denter sole oriente apparuit aliquantulum de sole obscuratum, et hec obscuracio fuit in signo libre, in quo quedam memoranda pro salute humani generis fuerunt perpetrata. Et fuit ecclipsis lune eodem anno XIIII die Septembris, hora XII post meridiem in octavo gradu arietis. Et sic fuerunt ambo luminaria celi eclipsata in uno mense. Sic quoque sequebatur, quod dictum Hermetis haberet locum, qui ait: quando ambo luminaria in uno mense eclipsantur, quod post secuntur multa incomoda et mala in hoc mundo. Con- iunccio quoque Iouis et Saturni fuit circa finem Marcii eodem anno currente in decimo nono gradu Aquarii, et die octavo Februarii eodem anno fuerunt in Aquario quinque planete, vide- licet Saturnus, Jupiter, Mars, sol et Mercurius, !) Dne 7 října bylo zatmění slunce r. 1344 a ne r. 1345, a zatmění měsíce r. 1345 bylo dne 12 září, roku pak 1344 v září dne 23. *) nemá ruk. — **) possidebunt, obtinebunt ruk. — *) sexinta ruk. — ") qua ruk. 

Strana 441
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1845 et in capite quasi Marcii coniunccio ”) fuit Martis et Saturni et Jovis in uno termino. Que con- junccio significavit gwerras et alia multa, que concordabant ex hac constellacione. Eodem anno, spiritu maligno suadente, in veneno eiusdem pestifero inficiente regina Apulie ') machinata fuit malum sui conthoralis. ?) Unde cum marsalko [et] cum quibusdam regni magnatibus in nece regis conspiraverunt. cumque in thoro regali rex quiesceret cum resina more maritali. marsaleus cum complicibus suis inpe- tuose ad hostium thalami regalis pulsaverunt, fin- sentes se valde ardua cum rege tractaturos. Rex vero metuens sibi malum imminere eis introitum negavit, regina vero iugiter regem exhortabatur. ut ad eos egrederetur, asserente causas leviti- mas adventus eorum. quas nequaquam differe valerent. Et non consenciente rege regina clam ianuas eisdem patefecit, qui mox iu regem irru- entes. ipsumque per capillos apprehendentes tam diu per comnmodun regale verberantes et vulne- rantes traxerunt, quousque spiritum exalavit. Et ecce actus. primus olii a prima muliere perpe- tratus. est. per hanc reginam renovatus. Nam sicut illa ab antiquo serpente virus sibi infusum eodeni participem effecit prothoplastum cum sua posteritate, adinstar illius istam maliciam, que habet racionem veneni, in virum propriun infun- üendo, fraudulenter et diimpnuabiliter interemit. Eoden anno currente et virtute constellacio- nis regnante dux sive comes Holandie exercitum magnum congregavit principibus adiacentibus sibi cooperantibus. Qui versus terram Frisonum properavit. Et quia per mare fuit accessus id eandem, galeis et navibus multis preparatis voluit eam sibi subiugare suoque dominio manci- pare, quia quondam extiterat subiecta dominio suorum maiorum.*) Cumque essent non longe à litoribus terre distantes, ventus validus flatu suo ipsos in navibus dissipavit. Qui cum ad magnam distanciam localem fuissent sequestrati, porro naves primeve cum nobili milicia essent appropinquantes, Frizones in foveis, quas?) pa- raverunt, latitaverunt cautulose se abscondendo. !) Johanna, vnučka Roberta krále Neapolského r. 1343 zemřelého, 441 Ilis quoque de navibus super litora exeuntibus, illi super illos ex inproviso irruentes et cum ma- ximo clamore invadentes, variis modis cunctos vita privaverunt. Colligentes vero arma et vestes occi- sorum. easdem galeas cristatas capitibus impo- nentes acceptisque vexillis interemptorum naves eorum iutraverunt et ipsis cum gaudio prestolanti- bus naves sequentibus cum principibus appropin- quaverunt; quibus illi signis innuebant, acsi eos post victoriam ad terram invitarent. Princeps suos existimans jussit velocius appropinquare. Cumque essent circa litus, cognoscentes, quod essent illusi. fugere non valuerunt, nam magna multitudo arma- torum de foveis exiens et de fossis cum illis, qui in navibus erant, prestolantibus ipsos cuni ingenti impetu occiderunt, principem quoque Holandie % cum aliis principibus captivave- runt. Cumque flexis genibus unus principum pro principe Holandie exoraret, ut eo vivo di- misso intromitterent se de suo principatu, at illi consilio prehabito |non?] consenserunt et illico unam manum prefato principi iubent amputare. Et iterum preces porriguntur, ut saltem tunc eorun furia cessaret, at illi viri impii omnibus membris truncatis corpus eius equis per varia loca tra- xerunt. Porro principem, qui se pro eo morti exponebat, decollare iusserunt, omnem quoque miliciam illorum excellentem crudeliter interfe- cerunt, procul [mota] ") omni pietate. O quanta et qualis extitit malicia illorum virorum crudelior ferarum ferocitate; nam leones humiliatis et pro- stratis hominibus parcuut nullam molestiam iu- ferentes et ab eis specie differentes, sed hi ma- licie veneno referti hominem ad ymaginem [Dei] creatum, formidinem divinam postergantes, frau- dulose exterminaverunt. Et hec nialicia effrenata est hostis sapiencie. degenerat a racione, excedit iusticie mensuram, amiciciam rumpit, concordiam perimit, per terram auffert pacem, hanc ira in- flammat, furor exasperat, cecitas indurat. Porro principes cum suis ab eis interempti vere sapien- cie principes non extiterunt; nam bona gracie. bona nature propter bona fortune perniciose per- diderunt. Inter cetera quoque Dei dona merito a dcera Karln, vévody % Kalabrie. — *) Ondřeje, syna Karla Roberta, krále uherského. — 3) Vilém IV. W) coniunctum ruk. — *: Tak doplňuje Dobner, ruk. má quorum. — ‘ 56 *; que ruk. — * ruk. nemä. — “ nemá ruk. 1345 

Strana 442
1346 442 donum Dei est mundus iste cum suis diviciis et deliciis et corporales creature. maius, quod ad ymaginem suam hominem fecit et naturalibus donis mirifice perfecit, maximum est, quod ho- minem redemit et sacramentis mundando doc- KRONIKA FRANTISKA PRAZSKÉHO. trina evangelica illustravit, premaximum est gra- cia Dei *) et dona Spiritus sancti ; supereminens et excellentissimum est future glorie et premium vite eterne. B. Capitulum XX. De eleccione et coronacione domini marchionis in regem Romanorum. Deus auctor pacis et amator in ecclesia triumphante sumimnam pacem ordinavit, in ec- clesia quoque militante de sue immense boni- tatis largitate saluberrimum intulit pacis prin- cipium, inspirando domino pape et electoribus imperii. ut princeps pacificus in regen; Roma- norum eligeretur et adversarius pacis per ipsum cum suis complicibus exterminaretur. Nam pax est magnum donum, est et vestigium eius, et quasi testatum. fidelibus legatum. et est semita humane salutis. Ünde sapiens ait proverbiorum : Omnes !) semite illius pacifice. Porro si pax tem- poris non habetur, pax pectoris. difficulter custo- ditur. ac demum ad pacem civitatis non per- venitur. de qua scriptum est: Sedebit?) populus meus in pulchritudine pacis. Nec Deus ibi ha- bitat, ubi non est pax et mentis tranquillitas ; in pace enim factus est locus eius. Anno igitur Domini MOCCXLVV, die XXVI mensis Novembris, VI kalendas Decembris, *) hoc est proximo die dominico post festum beate vir- sinis Katherine electus fuit et coronatus illu- Stris princeps dominus Karulus. marchio Mora- uie, in regem Romanorum per archiepiscopos Joloniensem *) et Treuerensem ?) in civitate Bun- na, que est prope Coloniam. Et interfuerunt multi principes tam spirituales quam seculares: archiepiscopi prefati, Maguntinensis 9) et Pra- gensis. *) rex Boemie, dux Saxonie. 9) palatinus, ?) nec non alii electores imperialis dignifatis et alii quam plures principes preter solum Branbur- gensem. '?) qui tanquam nil iuris in eleccione [babens] ") fuit exclusus, cum ius eleccionis, quod Sibi debebatur. ad dominum papam fuerit de- volutum vel ad alios electores. Eligitur autem in regem Romanorum ex consensu et. speciali iman- dato domini apostolici unanimiter et concordi- ter per omnes electores, licet ipso recusante et contradicente, tandem victus precibus sue con- sensit eleceioni. Et hoc consumatum est anno prefato XI die mensis Junii, hoc est die domi- nico ante festum sancti Viti, '') nostri patroni. Legati quoque a latere domini pape specialiter remissi cum literis bullatis in eleccione et co- ronacione pretaxata ipsas publicaverunt cum magna solempnitate. Approbata autem hec sunt per dominum apostolicum anno predicto VI die Novembris in festo beati Leonardi confessoris. '?) Eodem die dominus papa propria in persona fecit solempnem sermonem ad laudem et hono- rem Dei et sanctorum eius et in fine famam bonam domini electi extollendo et commendando ultra omnes principes huius temporis ipsum di- gnitate et honore cunctis preferendo. Ceterum huic laudabili approbacioni interfuit venerabilis pater dominus Arnestus, archiepiscopus Pragen- sis, cum aliis nobilibus, qui de hoc facto fue- rant speciales legati. Et egregium collegium to- cius curie Romane et cuncti Deum laudantes et ei gracias referentes hanc graciosam et beni- volam approbacionem sincero corde commenda- verunt. !; Kniha přísloví kap. Ill, v. 17. — ?) Proroctvi Isaiśke kap. XXXII, v. 18. — *) Due 26 listopadu. — *) Wal- ram. — *) Balduin. — *) Gerlach. — 7) Arnošt. — *) Rudolf. — *) Ruprecht. — 10) Ludvík, syn císaře Ludvíka. — 11) Udání toto jest nesprávné; nebo volba jeho stala se dne 11 července r. 1346. — !*) Raynald Annules ecel. k roku 1346, 8. 34, XVII, str. 239; Olenschlager, Staatsgesch. Urkh, 257, *; rei ruk. — ^) nemá ruk. UM5 1346 

Strana 443
1346 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 445 B. Capitulum XXI. De obitu regis Boemie. ') Eodem anno in vigilia beati Ruffi martiris rex Boemie cum rege Francie et cum filio suo Karulo in regem Romanorum electo annexis quo- que pluribus aliis principibus, ducibus, magna- tibus, comitibus, baronibus et de diversis mundi partibus militibus pervenit ad regem Anglie hostiliter invadendum, qui rex ante adventum ipsorum iuxta famosam urbem l'arisius meta- verat sua castra, sperans regem Francie posse superare. qui quasdam) provincias suas contra iusticiam videbatur sibi usurpare. Sed dicto rege Boemie cum aliis supervenientibus in adiutorium regi Francie. robur ipsorum formidans vehe- menter ad fugam se cum suis exposuit, in vicina nocte retrocedendo festinavit propter accellera- cionem pluribus velietis. victualibus et multis aliis rebus utensilibus. supellectilibusque di- missis. Porro ad concilium regis Boemie rex Francie cunctique principes ducesque exercituum regem Anglie sunt iusecuti, qui iam pertrans- iverat magnum flumeu cautulose, in quo trans- vadacio raro exstitit reperta. qui racione vicinita- tis ad mare in meridie fuerat minoratus, et pro tunc vadus fuit inventus. Quo audito rex Francie voluit ad propria remeare rex vero Boemie ne- quaquam. carere volebat, nisi insequeretur ultra terminos regni Francie, ipso quoque annuente pariter post ipsum processerunt. Denique pre- fatus rex Anglie receperat se ad tuta loca inter valles et. nemora, adventum eorum prestolando. Et hoc ideo fecerat, quia miuorem exercitum habuerat; eraut enim decem vel plures armati super unum de hiis, qui in exercitu exstiterant regum predictorum. Quod advertens rex Francie ait suis principibus: Non eommittamus bellum eum adversariis nostris, quousque recedant ab hiis locis tutis et munitis, cui rex Doemie ne- quaquam voluit prebere consensum. Porro cum iam exercitus convenissent, rex Boemie cum filio suo, electo rege Romanorum, viriliter congressi aciem belli tenuerunt. Sed quia eventus bellorum dubius fore frequencius dinoscitur. multis ma- xime per sagittas prostratis et interemptis maior pars Francigenarum fugiendo terga verterunt et multis aliis occasionem fuge dederunt. Cum autem nobiles regni Boemie conspicerent periculum vite affuturum, suaseruut regi. quod cum ipsis de bello secederet, qui respondit. quod nollet hoc crimen glorie sue inferre, nec. famam suam ex hac causa denigrare. sed mandavit eis, ut ducerent eum. ubi maior impetus et vigor belli existeret. fragorque armatorum. Cui unus ex nobilibus regni Boemie respondit: nos illuc vos ducenus, unde amplius vobiscum non redibimus. Cumque hoc effectui mancipassent. rex Boemie heu! cum pluribus principibus, baronibus et militibus de diversis mundi partibus cecidit et extitit interemptus, filio suo, glorioso principe Karulo difficulter eum vita transeunte et pauca milicia secum remanente, qui, ut docet relacio fide dignorum, fuit in bello ante patrem, et non fuga vel alia specialis causa, sed divina gracia ipsum a periculis protexit et clementer preser- vavit. Post hec rex Anglie cum suis nobilibus regem Boemie et alios principes, qui in bello deciderant, studiose deplanxerunt et honorifice sepulture tradiderunt. !) Annis millenis tria centum sex quadragenis Aute diem Ruffi vicinata dieque secunda Extat occisus, uobis evanuit, eo risus Proh dolor! Johaunes, Doemorum rex, quasi magnes, Strenuus et iustus. mitis, audax atque robustus. Astutus sapiens semper largissime regnaus. Rex sine quartali fuit sexque annis triginta Et bene regnavit, ac terre pacem procuravit. O Jesu Christe bone, suo spiritui miserere, Quidquid excessit, «dum sceptra regalia gessit, Passio Christe tua sibi summa sit medicina, Per quam salvetur celestibus et societur. !) Srovn. Palackého Děj. nár. Českého 1L 2 str. 66 a násl. *) nápis lento není v seznamu kapitol. 1346 

Strana 444
1348 444 Anno Domini MCCCXLVIII dominus Karu- lus, inclitus rex Romanorum, zelo divini amoris accensus ac calore dileccionis proximi refertus. honum reipublice cupiens ampliare et regnum KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Boemie laudabiliter exaltare, impetrat a domino tw papa diversas gracias, que in sequeutibus scrip- tis continentur. B. Capitulum XXII. De instauracione et instruccione in regno Boenie studii generalis. Clemens?) episcopus, servus servorum Dei. Ad perpetuam rei memoriam. In suprema digni- tatis apostolice specula quamquam insufficienti- bus meritis divino dispensacionis munere coh- stituti, ad universas fidelium regiones eorumque profectus") et commoda tanquam universalis do- minici gregis pastor commisse nobis speculacio- nis aciem. quantum nobis ex alto permittitur, extendentes, fidelius ipsis ad querenda litterarum studia, per que divini numinis") sueque katho- lice fidei cultus protenditur, iusticia colitur. tam publiea quam privata res utiliter geritur, omnis- que prosperitas humane condicionis augetur, sraciosos libenter favores impendimus et opor- tune commoditatis auxilia impertimur. Nuper si- quidem ex parte karissimi in Christo filii nostri Karuli, regis Romanorum illustris, nobis est ex- positum, quod in hereditario regno suo Boemie multisque aliis eidem regno finitimis regionibus atque terris generale studium, quod in illis par- tibus summe foret expediens, non haberetur, quodque metropolica Pragensis civitas iu ipsius regni medio, locoque saluberrimo sita et a diver- sarum parcium gentibus frequentata, in victua- libus quoque aliisque necessariis copiosa ad Juiusmodi generale studium erigendum,") cum particulare dudum in ea fuerit, accommoda mul- tum existeret: nos") considerantes eximiam devo- cionis ac fidei puritatem, quam tam ipse Karo- lus et predecessores sui, Boemie reges, quam eiusdem regni incole ad sanctam Romanam ec- clesiam gessisse ac ipse Karolus rex et incole gerere dinoscuntur, ferventi desiderio ducimur. ut regnum ipsum. quod divina bonitas multitu- dine populi rerumque copia predotavit, fiat. litte- rarum fertilitate fecundum ac in eo, quemadmo- dum auri et argenti copia fore dinoscitur, sic Scienciarum prevalencium [sit")] minera, ut viros producat consilii maturitate conspicuos, virtutum redimitos ornatibus. ac diversarum facultatum dogmatibus eruditos, sitque [ibi]?) fons irriguus, de euius plenitudine hauriant universi literalibus cupientes imbui documentis. Hiis igitur omnibus et presertim zumenitatibus civitatis prefate dili- genti examinacione peusatis. ad huiusmodi uni- versale studium non solum premissorum eius- dem regni et regionum circumadiacencium in- colarum, sed eciam aliorum, «qui de diversis mundi partibus ad eandem confluent") civitatem, commodum et profectum paternis affectibus au- helantes dicti regis supplicacionibus inclinati, de fratrum nostrorum consilio apostolica aucto- ritate statuimus, ut in dicta civitate Pragensi perpetuis futuris temporibus generale studium vigeat in qualibet licita facultate, et quod le- gentes et studentes ibidem omnibus privilegiis, libertatibus et immunitatibus concessis doctori- bus vel legentibus et studentibus commorantibus in studio generali gaudeant et utantur, quodque illi, qui processu temporis sciencie margaretham fuerint in illa facultate, in qua studuerint, asse- cuti, sibique docendi licenciam, ut alios erudire valeant, ac magisterii honorem seu tytulum pe- cierint impartiri, per magistros seu per magi- strum illius facultatis, in. qua examinacio fuerit facienda, archiepiscopo Pragensi, qui est pro tempore, presententur, idem quoque archiepisco- pus doctoribus et magistris in eadem facultate inibi actu regentibus convocatis illos in hiis, que in promovendis ad doctoratus seu magiste- ") profectibus ruk. — *; modis ruk. — ') regendi ruk. — "; nam ruk. — *; nemá ruk. — ?) nema ruk. — ?) con- fluerent ruk. 

Strana 445
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. isss rii honorem requiruntur, per se vel per alium iuxta modun et consuetudinem, que super tali- bus in generalibus studiis observantur, exami- nare studeat diligenter, eisque, si ad hoc suffi- cientes et idonei fuerint reperti, huiusmodi li- cenciam tribuat ac honorem seu titulum conferat magistralem. Illi vero qui in eodem studio dicte civitatis examinati et approbati fuerint ac docto- ratum seu tytulum magisterii obtinuerint, *) ex- tunc absque examinacione ac approbacione alia legendi et docendi tam in civitate predicta quam alibi ubicunque, quibuscunque tam dicte civita- tis quam quorumlibet aliorum locorum seu ge- neralium studiorum, in quibus voluerint, legere vel docere, statutis vel consuetudinibus aposto- lica vel alia quacumque firmitate vallatis nequa- quam obstantibus, plenam et liberam habeant facultatem. Nnlli erro omnino hominun liceat 445 hinc paginam nostre constitucionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignacionem omni- potentis Dei et beatorum Petri et Pauli aposto- lorum eius se noverit incursurum. Datum Avi- nione VII kalendas Februarii pontificatus nostri anno quinto. Preterea alie gracie per prefatum dominum regem Romanorum in curia obtente sunt pro fabrica ecclesie Pragensis cum litteris bullatis roborate, videlicet quod quicunque subsidium dat pro structura nove ecclesie predicte, quod de indulgencia unum annum consequeretur et unam quadragenam.") Pro altari quoque beate Virginis, ad culus ministerium dictus dominus rex collegium laudabile clericorum procuravit, eidem oimnnem necessitatem providendo, obtinuit indulgencias copiosas. B. Capitulum XXIII. De anno jubileo et gracia jubilei. Amo Domini MCCCXLVII? venerunt ex parte senatorum ac principum Romanorum hono- rabiles viri quam plures sindici urbis Romane cum magna humilitate ad dominum papam sup- plicantes ex intimo cordis affectu, ut annus |jubi- leus]*) in urbe Romana in quinquagesimo esset anno. eo quod ad centesimum etatis [annum prop- ter vite] brevitatem [raro homines perveniunt]. ') Huius rei gracia dominus papa in crastino mandavit fieri consistorium et dominos cardi- nales omnes vocari. Et in ipsa nocte iu visione domino pape apparuit sanctus Petrus in manu gestans claves duas, protulitque ad ipsum hec verba: aperi os tuum et iguem ex eo mitte, quo calefiat et illuminari valeat totus mundus. Et in crastino dominus papa celebravit missam de sancta '"l'rinitate, orans. ut si visio ista a Deo esset, ut iterum appareret, qui secunda nocte iterum habuit et eandem visionem. Unde pre- habito consilio ac diligenti tractatu cum dominis cardinalibus consensit peticioni Romanorum, man- dans eis dare literas cum bullis nimium graciosas et commendavit multum urbem Romanam asse- rens, ipsam esse sanctam civitatem, patriarchalem, sepultura beatorum apostolorum Petri et Pauli honoratam, et plura aliorum sanctorum corpora per Romanos sunt illuc íranslata, ipsa quoque est sanctificata sanguine sanctorum martirum multorum milium ibidem pro nomine Dei in- teremptorum, unde asserit beatus Gregorius, quod in urbe Romana sanctorum martirum pro nomine Christi et pro fide katholica passorum corpora requiescere ultra sex milia pro qualibet die anni. O qualis est hec civitas apostolica. patriarchalis. imperialis et quantis laudibus ex- tolenda, ubi sedes est beati Petri apostoli, et quantis preconiis predicanda et honoris titulo cunctis preferenda. Unde evidenter apparet, quod ipsa est a Deo eterno electa, ut. que hactenus erroris magistra fuerat et falsitatis, fieret post- modum discipula veritatis. Unde de ipsa est scriptum: De civitate. quam elegi. veniet vobis salus. et videbunt oculi vestri et gaudebit cor vestrum. Sic omnes excedit in sanctorum habun- dancia et multitudine indulgenciarum. Ceterum approbacio et confirmacio anni gracie per do- 3) obtinent ruk. — ") quadrigenam ruk. — *) nemá ruk. — ') V rukopisu véta jest nedokončena, i dovolili jsme si ji slovy v závorkách položenými doplniti: nebo takový asi smysl měla. 

Strana 446
1347 446 KRONIKA minum papam facta sequitur iu hiis scriptis: "unctorum piissimus opifex salutifero crucis ago- ne, que[m] " pro assumpte ") nature liberacione subierat. triumphaliter consumato, redire dispo- nens ad patris dexteram, unde venit. Ut condi- tum redemptumque gregem conformi fulciret pre- sidio, hominibus hominem pretulit Deus lomo alium, videlicet Petrum, humanitate divinitatis ex- pressorem, prelatum ot apostolice milicie signi- ferum et primatem. Inter ceteros sacre coopera- cionis ministros preclaro eleccionis vase et gen- cium lumine beato Paulo apostolo sibi in partem sollicitudinis coadunato, signanter tamen in Pe- trum et per eum in omnes sibi canonice succe- dentes, sic potestatis summam transfudit in terris, ut acceptis celicis clavibus fierent celestis regni ianitores, quarum quidem ministerio interdum pro subditorum salute liberalius est utendum. Quoniam 1uortalium condicio lubrica ex infecte radicis traduce viciata fuit, iu. proclive malorum generali parvitate dilabitur. ita generalis ope levaminis noscitur indigere. Hoc pio versans in pectore felicis recordacionis Bonifacius papa VIII, predecessor noster, sub certa forma suis expressa litteris cunctis fidelibus quocunque a nativitate salvatoris nostri anno centesimo (futuris per- petuo numerando temporibus) dictorum aposto- lorum sacratissimas in urbe Romana basilicas devote visitantibus omnium peccatorum remis- sionem plenissimam fuit misericorditer impar- titus. Verum quoniam etatis humane anguste "*) inortalitas est obnoxia ?) casibus [et] tanto perieu- lorum aginine conclusa, ut paucissimis respective contingat ad metam dicti centesimi pervenire. nos vero immeriti eius vices gerentes in terris, qui sequenti turbe, ne in via deficeret, est ii- sertus, volentes, ut tam grate gracie domini plu- ralitate participaucium anmplietur, et centena vel resecacione dispendii humane vite consulere bre- vitati (sic], de fratrum nostrorum consilio cente- simum ipsum provida moderaminis lance ad quin- quagesimum duximus redigendum, in hoc legalem veteris testamenti tradicionem spiritualiter am- plectentes, ut sicut quinquagesimus sub tenipore legis annus iubileus nomen de gaudii significa- cione sortitus, longinquas ad cognatorum prosa- PRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. pias et possessiones translatas in alios ad primos dominos revocabat, pandendo carceres et debita relaxando, sic noster quinquagesimus per urbem gracie latitudine introductus animas delictorum illecebras devias conditoris reformet imperio et restauret consorcio supernorum, discriminosos criminum nodos abrumpat vet spiritualia debita. ad quorum satisfaccionem, rependium facultas non suppetit, meritorum condonet benigniter dispensatoria liberalitas remittentis. Nos igitur omnipotentis Dei et gloriose genitricis eiusdem jueffabili pietate ac beatorum Petri et Pauli apostolorum eius auctoritate confisi universis Christi fidelibus, qui anno quocunque a pre- dieta nativitate quinquagesimo succedencium temporum curriculis evolvendo, si Romani XXX, si vero peregrini XV continuis vel interpolatis diebus prelibatas basilicas tantorum apostolorum memoria celebres, ac suorum corporum precioso deposito locupletes, nec non sanctam Lateranen- sem ecclesiam, ubi Constantinus clementissimus imperator dictorum apostolorum iam iu celis tri- umphancium visione lustratus et pia informacio- ne premonitus ac per beatum Silvestrum papam tam spiritualis quam corpore lepre remedia consecutus orthodoxe fidei cultum de tetris la- tebris in publicum secure libertatis eduxit, de- vote visitaverint, nec non hiis, qui huius visi- tacionis iter seu actum! per eos assumptum infra anni dicti spacium implere nequiverint mortis preventu vel legitimo impedimento corporis obsi- stente, dummodo per veram penitenciam et con- fessionem preambulas divine misericordie tunc se capaces exhibeant, et si religiosi existant, ad peregrinacionem et visitacionem predictas ex li- cencia suorum prelatorum accesserint, de fratrum nostrorum consilio et apostolice plenitudine po- testatis omnium peccatorum suorum remissionem plenissimam tenore presencium indulgemus. Prop- ter dicta vero vel aliquod predictorum indul- genciis aliis per predecessores nostros concessis visitantibus basilicas et ecclesias memoratas et alias ecclesias, ac pia loca urbis predicte in nullo prorsus intendimus derogare, sed easdam omnes et singulas innovando auctoritate aposto- lica confiruamus. * que ruk. — "' ruk. mà assumpto. — ") angusta ruk. — *) obnoxa ruk. 1347 

Strana 447
KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 447 B. Capitulum XXIV. De graciis a domino rege Romanorum in curia impetratis et obtentis.1) Cum ad omnium sanctorum reverenciam fatus adolescens per parentes suos Pragam est christianorum cunctorum devocio*) debeat exci- adductus, sed nec Prage beneficia medicine eidem succurrere valuerunt. Porro querentes celestem tari, specialiter tamen incole regni Boemie ad medicinam ad sepulchrum sancti prefati ipsum sancti Wenceslay nostri incliti ac gloriosi pa- troni laudes et preconia extollenda eo affectuo- adduxerunt, eidem sacrificium contriti et humi- sius et devocius*) consueverunt erigere, quanto liati cordis offerentes, precesque devotas funden- magis **) certum est in prefato regno miracula tes exoraverunt, adolescens quoque affectuosis varia et saluberrima remedia provenisse et per suspiriis cum gemitu interioris hominis sanctum eius sancta exempla celestis regni aditum nobis Wenceslaum deprecabatur pro sanitate recupe- declaratum fuisse. Huius rei gracia ad amorem randa. Et ecce celestis medicus iam dictus vota supplicantium ex alto respiciens misericorditer ipsius et famulatum non solum miracula olym affuit, medelam salubrem iuveni contulit, cuncta per ipsum facta, sed et nostris temporibus me- impedimenta organorum vocalium exstirpando. ritis ipsius et intercessionibus quam plurima beneficia divina provenerunt. Anno namque pre- eum perfecte sanavit. Qui mox Deo in sancto Wenceslao magnis vocibus gracias et laudes re- dicto quidam adolescens bone indolis de famosa parentela civili in Kutne montibus propagatus. ferebat, fitque ingens gaudium suis parentibus, clerus quoque cum populo ipsis sincero affectu propter quosdam naturales defectus mutus est effectus, sed cum varia remedia sibi adhibita congaudebant, Deum in sanctis suis iugiter lau- curacionis causa*) in nullo penitus extiterunt dantes. sibi profectura, denique consilio prehabito pre- B. Capitulum XXV. De coronacione domini Karuli, regis electi Romanorum, in regem Boemorum. Dominus Deus omnipotens, qui continet in gitimis et preclaris. Unde venit hora et nunc 1947 se virtutum cunctarum excellenciam summamque est, in qua tota tetra Ludouicice fraudis ac Ba- perfeccionem et omnibus ex sua potestate en- uarine caliginis nox precessit et dies illuxit, in qua iustorum semita quasi lux splendens susce- tibus esse largitur, rector et gubernator exi- pit incrementum, crescens in diem perfectam. stens universorum, a nullo quoque adiutus nec directus nec est cunctis in rebus, qua eius regi- in qua status eliminatur scismatice pravitatis. mini non subiiciatur et ab ipso suam essenciam qui quam plures obumbrabat nubilo cecitatis. Ceterum cum prefatus dominus in terra Tyrolis non sorciatur. Eodem quoque universa ad debi- subiugatis 2) suis adversariis, castris, municio- tum finem dirigente providit et ordinavit illu- nibusque plurimis obtentis Pragam revertitur strem et egregium principem dominum Karulum. heredem regni Boemie, in regem Romanorum de Tridento, et antequam ascenderet ad apices imperatorie maiestatis, voluit prius in regem ac Boemorum, non solum hiis regnis sed et universe sancte ecclesie in hac laudabili persona Boemie coronari. Preparatis quoque cunctis ne- cessariis et provisis ad tam magnificum et ce- laudabiliter providendo. Huius rei gracia ex di- lebre convivium celebrandum, omnibusque cir- vina clemencia Romanorum Boemorumque regnis post turbulenta et inordinata tempora quasi cumstanciis adiunctis huic gloriose solempnitati, coronatus est itaque corona illa, qua patre vi- aurea secula advenerunt. ut liquet ex causis le- 1347 1) Nápis kapituly nesrovnává se, jak již Dobner podotkl, s obsahem jejím. — 2) V Tyrolsku se Karel zdržel od měsíce února až do polovice července bojuje proti Marketě, někdy manželce bratra jeho Jana. v) devocia ruk. — 2) devocius animo sedebunt erig. ruk. — *) magna ruk. — ) causam ruk.

Strana 448
1347 448 vente debuit coronari, in qua inpendit plura milia marcarum, et quia obtulerat ipsam Deo et beato Wenceslao, ') salutem anime sue desi- derans et suorum successorum, nec non proven- tus ecclesie Pragensis ampliare ordinavit, quod reges sibi succedentes eadem corona coronaren- tur et quod quilibet eorum ecclesie prefate offer- ret marcas ducentas, ut pro eisdem reditus pre- pararentur dominis canonicis et ceteris mansiona- riis equa particione, et quod de hiis [pro] preli- batis regibus anniversaria solempniter agerentur. Et hec ad instanciam domini regis literis papa- libus sunt firmiter roborata. Coronatur itaque dominus rex cum domina Blancza, sua contho- rali. anuo Domini MCCCXLVII, die dominico proximo ante beate Marie virginis Nativitatem ?) in ecclesia Pragensi infra missarum solempnia per dominum archiepiscopum Prageusem, ?) epi- scopis pluribus cooperantibus. in presencia mul- torum principum, magnatum et baronum, qui ad hanc solempnitatem venerant mundi partibus de diversis, quibus dominus rex omnia necessa- ria mandaverat ministrare.*) Fueratque constructa quasi domus mire magnitudinis in Novo foro Maioris civitatis Pragensis intrinsecus et extrin- secus variis pannis nobilibus et sericeijs auro textis decenter ornata, in qua dominus rex et regina in apparatu regali cum prefatis principi- bus et cunctis advenis convivium sue coronacio- nis celebravit, et ad mensas singulorum et cunc- torum est habundanter et largissime ministra- tum. Fitque leticia et gaudium magnum univer- sis tam glorioso principi congratulantibus. " Hinc sonus buccinarum de diversorum instrumentorum inusicorum suaviter resonabat, hinc varia exer- cicia sensibus hominum delectacionem inducen- cia frequentantur, et sic tota dies in magna de- ducitur iocunditate. Multa quoque dona et ma- gnifica munera largitus est dominus rex tam ad- venis quam indigenis, qui interfuerunt pretaxate solempnitati. KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. Eodem anno XIII die mensis Octobris?) do- minus rex cum valido exercitu nobilium regni Boemie, quem cives Pragenses ac aliarum civi- tatum multum amplificaverunt, versus Bauariam processit cum comitatu principum plurimorum. Et eece facta est mutacio dextere excelsi, que adversarium ecclesie Ludwicum Bauarum evulsit de hac vita. ut non esset occasio mortis et ruine multorum et ut princeps pacificus iu pace intro- mitteret se de hiis, que ad imperium dinoscun- tur pertinere. Undecima namque die mensis Octo- bris Luduico scismatico de venacione transeunte versus Monacum corruit de equo. fractaque cer- vice morte subitanea terminatur et ceu zyzania de agro Domini mundum triticum inficiens era- dicatur. Aunis millenis trecentis bisque vicenis Junctis septenis, postquam Deus est homo lenis. Quatuor exactis ter Octobrisque diebus Humanis rebus finem facit et male factis Versutus Bauarus papeque rebellis, avarus Mox moriens sub. equum ruit, et bene; nam- que fuit sit principibus: vio- lentum non fore perpetuum. Equum. Istud in exemplum Juxta philosophun Porro dominus rex nemine adversante intro- misit se de Ratispona, de Nurenberk et de aliis civitatibus spectantibus ad imperialem dignita- tem, denique principes diversarum terrarum vi- cinarum venientes, se humiliter subiicientes oma- gium receperunt. Eodem anno ®) fratres, qui Carmelite nun- cupantur, ponunt primum fundamentum erec- cionis domus eorum extra muros civitatis Pra- gensis. Monachi quoque Sclaui nigri ordinis de Crawacie partibus venientes habitacula sua inter Sderaz et Wyssegrad iuxta ecclesiam sanctorum martirum Cosme et Damiani locaverunt.") Et hec acta sunt domino rege annuente et ordinaute ad cultum divinum amplificandum. ") Viz Balbin, Misc. dec. I, lib. VI, p. 40. — ?) Dne 2 září. — 3) Viz Balbin jako vyde str. 38. — *) Viz Pa- lacký, Děj. národa českého II, 2 str. 83. — ^?) Beneš z Weitmile udává den 11 října, což se více pravdě podobá, neboť 15 října máme listiny od Karla IV v Domažlicích již vydané. — 9) Dne 3 září 1347. Srovnej kroniku Beneše z Weitmile. — 7) Zakladací listina kláštera slovanskéha vydána byla Karlem IV dne 21 listop. r. 1347 v Norimberce, založení samo stalo se roku následujícího. M congratulantes ruk. 1347 

Strana 449
1848 KRONIKA PRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 449 B. Capitulum XXVI. De fundacione Nove civitatis Pragensis et de epydvinia valde gravi et perniciosa. Rex regum dominus Deus, celi et terre im- perator et rector, congrue potest augustus appel- lari. auget enim res de non esse in esse pro- ducendo. Denique potencia, sapiencia. bonitas, cunctarumque perfeccio virtutum in ipso sunt per essenciam. in creaturis vero per participa- cionem. Cui*) soli convenit esse omuis honi bo- num. bonitas euim uniuscuiusque est perfeccio ipsius; Deus autem cum sit simpliciter perfec- tus, sua perfeccione omnes rerum perfecciones comprehendit, et ita est omnis boni bonum. Ce- terum summum regem imitatus serenissimus princeps et dominus, dominus Karolus, rex Ro- manorum ac Boemorum, semper augustus, auxit enim regnum suum in spiritualibus et tempora- libus, ut liquet in predictis. Anno quoque Domini MCCCXLVIII, XXVI die Marcii fundavit dominus rex prefatus No- vam civitatem Pragensem manu propria primum lapidem ponendo. ') Eodem auno die XVII Januarii hora. XVII, minuta unius hore VII post meridiem fuit eclipsis lune et fuit duracio eius a principio usque ad finem trium horarum XXVIII fere minuta. Et erat eclipsis cum commixtione magna virtutum planetarum, que erant quasi in dysmetro in aspectu opposicionis, sol, luna, Venus, Mercu- rius et Mars, et aspiciebant ibi Jupiter ^ et Satur- nus. Ex commixcionis virtute effectus ipsius est subsecutus, scilicet terre motus maximus in longi- tudine et latitudine per plurimas terras et regna extensus, et precipue jn montauis Karinthie ni- mium invaluit, quod castra plura funditus con- quassavit, monasteriu quoque cum villis, multis- que variis edificiis totaliter evertit. Et fuit hoc, quando luna et signi.....") pervenerunt ad loca, ubi fuit virtus eorum concitata, et fuerunt due appariciones portarum magne, que statim sequebantur eclipsim, et he fuerunt Veneris et Martis in dvametro et Mercurii et Jovis, et fuit. 148 XXV die Januarii. Eodem anno et mense in festo Conversionis beati Pauli apostoli?) et ipso die in multis terris fuit magnus motus terre. sed in Boemia minor. quia edificia non corruerunt; et motus similis non recordatur, nec in cronicis reperitur. Post hec subsecuta est maxima et horribilis ephydimia et pestilencia, que duravit fere per totam estatem et autumpnum, cui similis nun- quam audita est, nec reperta, que se extende- rat, lacius et longius per diversas terras et regna, nam Janua et Pysis et plures famose civitates sunt facte deserte per mortalitatem; in Veneciis, in Floreucia, in Bononia vix media pars, in aliis partibus et civitatibus tercia pars vel minor po- puli remansit. Et non solum in. terris christia- norum sed eciam in terris paganorum prefata ephydimia homines extinxit terribiliter deva- stando, unde Saracenis et Turcis defunctis cruci- feri cum alba cruce de sepulchro Domini se sine magno impedimento intromiserunt. Et tunc tem- poris caristo [sic] et flamma mire magnitudinis cecidit super Anchonam civitatem homines et cuncta iu ea contenta cremando et in cinerem redigendo exceptis sexaginta hominibus, qui de ipsa fugierunt. Eodem auno Parisius venit nebula densa et obscura, quod homo hominem cominus non videbat, que duravit in dicta civitate per plures horas, post cuius discessum reperta sunt qua- tuor milia corpora hominum defunctorum. Eodem auno in Cathaym ?) et in finibus eius pluit aqua mixta cum maxima multitudine vermium et serpentum et ranarum, in quibus est multitudo magna hominum interempta et de- vorata, et quicunque tangebat defunctum, inox cadebat moriendo. Et tunc temporis in terra, que est inter Cathaym et Persidem pluit ignis !) O založení Nového města Pražského srovnej V. VI. Tomka Dějepis Prahy II, si. 8 a násl, kde i vyložena nesrovnalost dat véci 16 se týkající. -- *) Dne 25 ledna. — ?) Cina. ¢) Cui solucio venit ruk. — “) jugiter ruk. — ^) Opravou néjakou slovo to nejasným se v vukopisu stalo; pů- vodně stálo signiscores, ale při s jest nějaká neurčitá oprava. 57 

Strana 450
1348 450 in globis sive peciis admodum nivis, qui villas, civitates et castra incendit, qui continencia et contenta cremavit in cineres redigendo, lapides quoque et muri adinstar lignorum combureban- tur. ex quo procedebat. fumus nimiui pestiferus et nocivus. Nam quicunque illum videbant. vix ad unam diem vivebant, et multi decedebant ex visu et contactu illorum defunctorum. Et quo- niam plures galee in mari Januensium et aliarum civitatum per visum et per infectum aérem, per fumum prefatum emoricbantur, ex quibus pauci ad propria remeaverunt, ibidem decedentes. In Constantinopoli et in vicinis civitatibus et in Sicilia in quibusdam provinciis pauci viventes remanserunt. Denique propter prefatam ephydi- miam Marsilia fuit totaliter depopulata, et in vi- cinis civitatibus multa milia hominum decesse- runt. Cause autem huius ex predictis patent in- tuenti. Eodem anno visus est ignis magne quanti- tatis. moveri de occidente versus orientem, et magni lapides de nubibus celi ceciderunt, de quibus unus pro miro regi Francie est in mulo deportatus. Et quidaui rex. gentilis magnus, do- minus fere tocius Barbarie, fecit fieri viam pro mercatoribus versus Januam per desertum, et dum ad videndum eam cum magna familia trans- iret, venerunt nuncii asserentes, quod quam plures uxores sue infra duos dies essent defuncte et omnes homines suc civitatis mortalitate ter- minarentur. Rex nimis territus ait: Dei est hoc judicium volentis. quod suscipiamus fidem chri- stianam, et misit nuncios pro consiliariis suis. volens esse christianus. Qui eum audivisset, quod christiani ita morerentur sicut Saraceni. recu- savit baptizari. Et inter gentiles tunc temporis ceciderunt fulgura de celo, et combussit duas civitates magnas, videlicet Amoden et Jakoren et cum omnibus, que eis adiacebant. totaliter con- sumendo. Preterea in prefato die Conversionis sancti Pauli') propter motum terre maximum Ravenna et quam plures alie civitates sunt iu edificiis pro magna parte et in muris destructe, et multi homines oppressi interierunt et trans- euudo versus Villacum in pluribus locis plura !) Dne 25 ledna. °) Dobner má snad lépe devesserunt. KRONIKA FRANTISKA PRAŽSKÉHO. claustra et ecclesie cum variis edificiis corrue- runt, et prope ibidem montes cadentes XVIII villas obruerunt, homines et iumenta exterrmi- nando. Predicta quoque civitas est funditus de- structa. et castra vicina XXXIV ceciderunt. et terra in diversis scindebatur locis et tremore maguo longo tempore paciebatur. Et tunc in tota Carinthia et Carniola et in terris vicinis nia- xima dampna evenerunt, mortalitas quoque ad Austriam eciam pervenit et in regno Boemie in- ceperat dominari, sed aura receus ct frigida ipsam eliminavit; sed Deo pocius et suis sanctis est gracias agendum. Eodem tempore quidam studentes de Bo- nonia versus Boemiam transeuntes viderunt, quod in civitatibus et in castellis pauci homines vivi remanserunt et in aliquibus omnes defuncti fuerunt. in multis quoque domibus. qui vivi re- manseraut et egritudine oppressi, unus alteri non potuit porrigere haustum aque, nec in aliquo ministrare, et sic in magna affliccione et anxie- tate decedebant. Sacerdotes quoque ministrantes sacramenta et medici egris medicanienta ab ipsis inficiebantur et moriebantur, et plurimi sacer- dotibus mortuis sine confessione et sacramentis ecclesie de hac vita migraverunt. Facte sunt autem fosse mague. late et profunde, in quibus corpora defunctorum sepeliebantur; in locis quo- que pluribus infectus aór plus inficiebatur — qui plus nocet quam cibus corruptus — ex putrediue cadaverum. qui non remansit superstes, qui se- peliret. Verumtamen de prefatis studentibus nisi unus fuit Boemiain reversus sodalesque sui in via recesserunt. ") Advertendum est quoque, quod sicut per corporalia et seusibilia mens hominis in Deum potest elevari. si quis cum reverencia Dei et timore debito modo eisdem utatur. ita eciam eorum usus indebitus amori carnali annexus mentem a Deo vel totaliter abstrahit, cum in rebus constituitur inferioribus vel mentis inten- cionem a Deo retardat secunduin plus et minus subsequente affectus diversitate. Hinc est, quod avari, gulosi. luxuriosi et ceteri viciosi hiis sensi- 

Strana 451
1348 1350 KRONIKA PRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. bilibus rebusque corporalibus enormiter utentes et excecabili amore eisdem inherentes offendunt Deum, justiciam eius contra se provocando, et precipue peccatis contra naturam, unde, sicut olim ante legem et sub lege veteri. ita et nunc culpis exigentibus ephydimia et plagis aliis ho- mines afflixit temporaliter. multos ex hiis eter- naliter condempnando. *) 451 Et sequenti anno prima die Augusti, que fuit dies Veneris, et ad vincula sancti Petri. obiit regina Boemie domina Blancza, prima con- thoralis incliti domini Karoli, regis Boemie et Romanorum, et cum magno apparatu et solempui- tate sepulta est in ecelesia Pragensi, que huic plurima legavit et precipue regales cortinas. B. Capitulum XXVII. De secundo matrimonio domini Karuli, regis Boemie ac Romanorum. Auno Domini MCCCXLVIII *) domino Karulo, regi Romanorum ac Boemorum, extitit matrimo- nialiter copulata filia comitis de Falez nomine Auna, in die Translacionis sancti Wenceslai. *) que fuit quarta feria post Reminiscere, et fue- runt nupcie solempniter celebrate in castro Ba- characo super Renum. Et eodem anno?) in dominica: Omnis terra prefata domina regina peperit tilium primogeni- tum, et baptisatus est in castro Pragensi in ec- clesia cathedrali cum magna solempnitate no- mine Wenceslaus. Et eodem anno Wolkmarus,?) marchio de Branburk, reversus est ad suum principatum, qui multis annis de ipso se absentavit, iu aliis terris variis et regnis incognitus degendo et mul- tas adversitates sustinendo. Et dum crederetur de hac vita decessisse, Luduieus Bauarus, qui se gerebat pro imperatore, filium suum ad prefatum principatum substituit et promovit. Et duni idem prefato principi reverso resisteret, uec admitte- ret dominari, hic mox domini Karuli, regis Ro- manorum ac Boemorum, auxilium ct subsidium instantissime postulavit. Cuius precibus dominus rex annuens cum valido ac potenti exercitu in adiutorium suum properavit et adversarios suos humiliavit et ante civitatem Frankfwovez 8) mul- tos milites fecit et baltheo militari precinxit. *) Et exinde multum notabilibus et multis actibus perpetratis princeps prefatus a domino rege in foedo accepit dictum principatum. 9) Eodem anno XXIII Julii feria IV hora ve- sperarum fuit apercio portarum. et ventus fortis cum maxima pluvia et vehementi, et tunc plu- rima mnocumenta sunt subsecuta, precipue in montibus Endie, ita quod plurima hospicia corrue- runt et multitudo hominum periit et. fuit suffo- cata maxime in fossis per aquam nimiam et. ve- hementem. ?) Eodem tempore rex fratri suo domino Jo- hauni marchionatum Morauie liberaliter contulit in presencia principum diversorum. "°) Eodem '') anno currente venerunt Pragam multi penitenciam agentes de diversis terris, sc- nes et iuvenes, turmatim) et processionaliter in ecclesiis et ecclesias circueuntes, precincti ma- nus panno linteo, superius nudi incedebant se graviter Hagellantes usque ad largam sangwi- nis effusionem. Flagella autem eorum erant no- dosa, in quibus quasi acus sive aculei ferrei erant infixi. Et in primo eorum adventu multos ad devocionem provocabant, qui se flagellantes canticum quoddam wlgariter decantabant, et multi incole terre Doemie de eorum | insolita et labo- riosa penitencia mirabantur et eis opera miseri- cordie plurima inpendebant, et multi de Boemia 1) O straXném moru tomto, Cernà smrt zvaném, viz Werunshy, Gesch. Kaiser Karls IV. nnd. seine Zeit. Il, str. 304 a nisl. — ?) Správné 1349. — *) Dne 4 břez. 1349, ale ne post, nybrż ante Remin. — ') R. 18350, 17 ledna. — S) Waldemar. Viz vypsání poměrů tak zvaného Waldemara u. Werunskélio, Gesch. Kaiser Karls IV und seiner Zeit ll, str. 125 a násl. — “) Frankfurt nad Odrou. — *) U Frankfurtu nad Odrou byl Kard] IV v první polovici října r. 1348. — Y Dne 2 října 1348 u Heinrichsdortu. — 9) František měl snad zprávu tuto jakož i výše položenou o Číně od Jana Marignoly, krery se asi tenkráte, když František druhou recensi své kroniky psal, v Praze zdržoval. — **) Dne 26 pros. 1349. Viz Palacký, Děj. nár. Ceského 11, 2 str. 115. — ") O mrskaëich viz Werunského spis Gesch. Kaiser Karla IV und seiner Zeit II, str. 285 a nisl. D 1348 1348 1349 

Strana 452
1:48 452 tam Boemi quam Theutonici eisdem iungebantur. Et quia secta eorum erat non modicum corrupta. in se continens varios errores. quibus coguitis KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. dominus archiepiscopus cum aliis prelatis eccle- siarum amplius ipsos sustinere nolentes de Boe- mia exire coégerunt, B. Capitulum XXVIII. De coufirmacione studii generalis in civitate Pragensi. Sunt duo loca, inter que aninia humana con- sisteus. ad utrumque se potest movere. Deus est iu summo, mundus in ymo, medium auteni opor- tet participare condiciones") aliquas extremam propter connexionem universi. Et ideo oportet. quod anima in aliquo conveniat cum eternis et in aliquo eum temporalibus. Cum eternis quideni in hoc, quod secundum substanciam est omnino stabilis et manens in eternum, et convenit cum temporalibus in hoc, quod secundum aliquas ope- raciones est miserabilis. Huius rei gracia, si ipsa in hiis. que deorsum sunt, se per cupiditatem immerserit. per varias distracciones rapietur et a se ipsa quodammodo divisa dissipabitur. Sed hoc non potest vitare nisi per studium sapien- cie et discipline; usus enim discipline dirigit animam ad virtutes, virtus autem ducit ad bea- titudinem eternam. Porro inclitus dominus Ka- rulus. rex Boemorum ac Romanorum. advertens maximam utilitatem studii sapiencie et virtutis. generale studiuni Pragensis civitatis suis litteris regalibus aurea bulla roboratis graciosissime con- firmavit, *) perpendens insuper, quod bona anime sunt prestanciora, excellenciora. nobiliora bonis nature et fortune. Cupiens igitur, ut prefatum studium generale bonum et felicem finem sorti- retur, vocavit et litteris suis accersiri iussit de variis studiis aliarum terrarum magistros et doctores. quibus legaliter providit et graciose, ut pro suis laboribus haberent vite presentis ne- cessitatem ac largas provisiones. Fuerunt autem quinque magistri theologie, quorum unus legit in ecclesia Pragensi et predicavit. Cui venera- bilis pater et dominus, dominus Arnestus, primus archiepiscopus Pragensis, honorifice providit et copiose: alii vero magistri in monasteriis sui ordinis sacram theologiam legerunt. Et huiusce- modi acta saluberrima in hac terra Boemie nun- quam visa nec audita fuerunt. Ius autem ca- nonicum legit doctor decretorum de Bononia vo- catus, et ilem ius canonicum legit in ecclesia Pragensi magister Stephanus, prefati domini ar- chiepiscopi cancellarius. magister vero Balthasar de Tusta *) legit libros artis medicine, alii vero magistri in scolis suis artes legerunt liberales. Ceterum more generalium studiorum singulis annis electus fuit rector universitatis et solemp- niter in ecclesia Pragensi approbatus. Porro do- minus rex eidem ac ceteris generalis studii seo- laribus generosas donavit libertates, qui cum do- mino archiepiscopo ad melioris status perfeccio- nem et eius felicem consumacionem mandave- runt clero tocius regni Boemie donari et afferri contribucionem copiosam, Eodem tempore venit ad dominum regem quondam Rome urbis tribunus nomine Nicolaus, ?) vir magne litterature et facundie, primum quidem civis Romanus, sed principatum prefatum asse- cutus se in suis litteris scribebat Nicolaus tri- bunus severus et clemens, et deinde Nicolaus candidatus, miles Spiritus sancti, quia ut dicitur in die Penthecostes nutu divino, ut asseruit, fuit in tribunum electus et pluribus coronis coro- natus, ut ex suis litteris colligitur evidenter. Quo principatu adepto fertur magnam utilitatem rei- publice et universitati procurasse et plura bella commisisse, ita quod Columpnenses, principales in urbe Romana, prostravit ac delevit. Qui in tan- tam elacionem elevatus et presumpceionem pri- mum quidem Bauarum Luduicum, deinde ipso de- functo dominum nostrum regem, in regem Roma- norum electum et omnes electores ad curiam suam litteratorie citavit, qui prehabito consilio citaciones suas contempserunt. Et ad hoc facien- !) Viz Mon. univ. Prag. II, p. 223. — ?) Cola di Rieuzo. ') conditores ruk. — *) Tusia ruk. 

Strana 453
1350 1350 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. dum asseruit se ex privilegiis antiquorum prin- cipum Romanorum habere plenam auctoritatem. Ceterum conspiracione contra eum facta per pre- fectum urbis prefate repulsus et fidefragus effec- tus dicto tribuno exodium procuravit. Qui ad montes Wltanos [?] veniens cum heremitis fratri- bus Minoribus, quorum ordinem dicitur fuisse professus. [habitavit],' veniensque ad eum qui- dam heremita nomine Anglus ipsum nomine pro- prio salutavit. Quo mirante, quia nomen suum fuerit occultatum, tunc ait illi: Satis pro te ora- cionibus et contemplacioni vacasti, expedit jam, ut pro utilitate proximi et republica utiliter pro- curanda studeas insudare. dans eidem certos legacionis articulos 2d regem Romanorum ex parte sua proferendos. Quo in hoc facto hesi- tante subiunxit prefatus heremita: vadas sine for- midine. nam pro signo reperies apud ipsum talem librum sic intitulatum. Tandem veniens ad do- minum regem proposuit satis erroneam suam legacionem, et libro sibi ostenso Johaunis here- tici hic condempnati, in quo perlectis quibus- dam capitulis osculatus est eum dicens: Iste est liber, quem quesivi, et ecce inveni. Quo facto dixit, quod infra annum et dimidium magna persecucio cleri esse deberet, ita quod papa 455 esset in periculo in propria persona, et quod occiderentur multi cardinales. et quod infra tempus iam dictum deberet modernus papa de hae vita migrave ct alter totus pauper eligi, qui edificare deberet templum pulcrius templo Salo- monis in urhe Romana in honore sancti Spiritus, ad quem papam residui cardinales confugerent et veniam postularent, sed eraciam non conse- querentur, et quod post quindecim annos deberet esse unus pastor et una fides, et quod prefatus novus papa. dominus rex noster et ipse tribu- nus deberent esse quasi vestigium sancte Trini- tatis. Asserebat quoque, quod dictus dominus rex noster deberet regnare in istis terris, ipse vero tribunus in partibus ultramarinis, et alia plura hiis similia proferebat et eciam erronea, propter que tanquam de heresi suspectus fuit per dominum archiepiscopum arrestatus et de- inde publicatis processibus in ecclesia Pragensi, qui fuerant per episcopum Spoletanum huc nissi, sedis apostolice legatum, in quibus racione con- tumacie in negocio fidei pro heretico condemp- nabatur. Huius rei gracia dominus rex et do- minus archiepiscopus predictum tribunum ad curiam pape transmiserunt. B. Capitulum XXIX. De allacione magnarum reliquiarum imperii ad Pragenseu civitatem. Deum gloriosum velut piissimum regem et imperatorem benignissimum credimus omnia in omuibus cooperari,*) nunc quidem salutis principia inspirare et inserere bone voluntatis ardorem, nunc vero virtutes heroycas sive theo- loycas. nec non habitus aliarum virtutum in- fundere, nunc vero dona varia spiritualia et corporalia suis tribuit creaturis. Et quia non modica bona, sed maxima bona largitus est tibi do- minus Deus tuus, o Boemia, per dominum regem Karulum Romanorum et tuum quasi per instru- mentum sue clementissime providencie, videlicet sanctuaria, que videntur ad ipsum pertinere, huius rei gracia non ut ingrata sed domino Deo grata, cum universis generibus creaturarum in te contentarum in laudem tui exsurpas plasuma- toris et immensas graciarum acciones ipsi de- vote referendo. Attende igitur prefati beneficii preciositatem, quo te graciose locupletavit et per [con]sequens super alia regna exaltavit. Anno igi- tur Domini MCCCXLIX" prefatus dominus rex accersito filio Ludwici Bauari in preseucia mul- torum principum in Pragensi civitate secum con- cordavit, *; quod predicta sanctuaria imperii in Boemiau sibi adducerentur. Porro dominus rex solempnes nunecios misit Bauariam in Mona- chum !) propter allacionem reliquiarum, quibus allatis dominus rex in die Palmarum *) cum do- !) Muichov. — *) Narovnání toto stalo se v Budišíně 14 února r. 1350, nacez knízara tu shromáZdéná s Kar- lem IV do Prahy odjela. — *% Dne 21 března 1350. ') nemá ruk. — *) comparari ruk.; impartiri Dobner. 1350 1351 1350 

Strana 454
1350 1950 454 mino archiepiscopo ac aliis principibus et nobi- libus nec non cum clero universo; comitante turba plebis copiosa, pedester obviavit sanctuariis ad Wyssegradum cum magna solempnitate et devocione. Et in Nova civitate fuerunt monstrata universitati premissa exhortacione, deinde con- duxit ipsa ad castrum Pragense. Sunt autem hec sanctuaria imperii: pars magna sancte crucis et lancea, cum qua fuit iu ipsa cruce latus Domini transfixum, et clavus, cum quo fuit Dominus eidem cruci affixus, et plura alia, sancti') Karoli [co- rona] imperialis et gladius, qui fuit sibi divini- tus missus. Mandavit autem dominus rex pre- fatus certis temporibus, ut dicte reliquie incolis sui regni moustrarentur, et harum devocione KRONIKA PRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. plurimi affecti eciam de aliis terris propera- bant. !) Eodem tempore domiuus rex non solum cul- tum divinum, sed et reliquias sanctorum iu ec- clesia Pragensi augnentavit : donavit itaque eidem caput beati Ignacii martiris et pontificis, qui fuit de cognacione Salvatoris, scripsit. quoque epistolas sive litteras beate Marie virgini, ipsa quoque eidem rescripsit graciose, alias quoque multas reliquias et varias apostolorum, martirum et confessorum ornatas auro et argento et gem- mis preciosis, quod nullus aliorum regum huius regni prefatam ecclesiam Pragensem tam excel- lenter et magnifice exaltavit, ditavit et honoravit. B. Capitulum XXX. De circumstanciis anni gracie et iubilei. Anno Domini MCCCL in pluribus (terris | epydimia sive pestilencia genus humanum deva- stavit, sed tunc in Boemia eciam locum habebat, quam ob rem multi effugere volentes Romam iter. arripuerunt et tamen ipsam non evaserunt. Unde de iis idem potest dici versus: Incidit in Cillam volens vitare Caribdim. Verumtamen securius et melius fuit eis ad animarum salutem in peregrinacione decedere quam in propria patria in periculis manere. Et quia iste annus erat annus gracie et iubileus, multi Romam transeuntes pro indulgencia et gracie obtinenda de hac vita migraverunt: qui- dam in urbe Romana. quidam vero ab ipsa re- cedentes, quidam ad eam accedentes. Itaque quandoque tercia vel quarta vel media pars moriebatur, et quandoque omnes, qui erant in societate una vel comitatu, de hac vita decesse- runt. Huius rei gracia cimiterium vicinum eccle- sje sancti Petri, quod sacer campus nuncupatur, fuit multum dilatatum, quia non poterat capere corpora defunctorum peregrinorum. Unde prop- ter maximam multitudinem adveniencium et de toto mundo confluencium fuit magna caristia et defectus victualium, ita quod multi incole Urbis limpha pro vino utebantur, unde tam clerus quam populus in urbe Romana in temporalibus multum profecerunt, in naturalibus vero non modicum defecerunt, nam infectus aér, qui et corruptus fuit ex spurticiis peregrinorum, mul- tos Romanos infecit, qui non morte naturali sed violenta de hac vita inigraverunt. In precedenti vero anno in prefata urbe Romana fuit facta eclipsis solis particularis. que non fuit hic, sed pridem fuit hic. sed non illic, et tunc temporis fuit motus terre, ita |quod| quedam ecclesie et domus in prefata urbe corruerunt, incole vero eiusdem quasi diem novissimum metuentes cum luctu magno et eiulatu exeuntes in vineis et in campis per plures dies habitaverunt. ') Délo se to každoročně v pátek po prüvodni nedéli, kreryZto den se svétil jako velky svátek. Svátek ten se imenoval: Den svátosti, festum reliquiarum, festum lanceae nebo dies lanceae nebo clavorum, heilthumsfest, Toho dne se scházelo nesčislné množství lidu ze všech konců světa do Prahy pro odpustky papežem Klementem VI účast- niküm slavnosti udělené. Od něho se rozeznával svátek přinešení svátostí, allatio religniarum, dne 2 ledna slaveny. ') Ruk. s. Karuli imperialis et gladius. 1350 1350 

Strana 455
1351 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO, Miraculum. Anno Domini MCCCLI? virgo quedam [de|") Zvtauia, que ex nimio dolore oculorum extitit totaliter excecata. et in eadem cecitate plu- ribus annis duravit, que cum audisset de ope- ribus misericordie et de magna pietate, quam impendit indigentibus et variis necessitatibus oppressis sanctus Wenceslaus. magna devocione ad ipsum affecta peciit amicos suos, ut ad Pra- gensem civitatem duceretur. Que dum adducta fuisset, post refeccionem corporalem et gracia- rum accionem accepto baculo surgens devote protulit hec verba: ,O beate Wenceslae. glo- riese noster patrone, qui es pauperum adiutor et oppressorum relevator adiuva me. ut in me ductore ad tuum sanctum corpus valeam per- venire.* Hoc dicto mox visum clare habuit et abiecto baculo cum suis amicis ad ecclesiam Pra- gensem pervenit et ante sepulchrum beati Wen- ceslai grates agendo omnibus, qui aderant. nar- 'avit de ipsius illuminacione et visus restitu- cione. Et ego Franciscus penitenciarius domini archiepiscopi, editor huius cronice, plures cano- nicos et ministros Pragensis ecclesie adduxi in testimonium ad huius miraculi maiorem decla- racionem. Aliud Eodem anno fuit quidam adductus ad Pra- gensem civitatem, qui pluribus annis fuit con- tractus et officium pedum et manuum per bene- ficia medicine corporalis uon valuit rehabere. Convertit se igitur toto cordis affectu ad sanc- tum Wenceslaum vota vovens et oraciones cor- dis et oris offerens et per merita beati Wence- slai integram recuperavit sauitatem. Qui incolo- mis veniens ad sepulchrum beati Wenceslai eidein inmensas retulit graciarum acciones et omuibus audieutibus narravit suam graciosam curacionem. miraculum. 455 Eodem tempore dominus rex montem Wisse- gradensem muris cinxit fortissimis et turribus firmans ipsum venuste decoravit. Eodem tempore prefatus dominus rex in sua Nova civitate Pragensi ecclesiam saneti Karuli erexit, ') in qua canonicos regulares locavit eisdem de mecessitatibus. temporalibus largiter providendo. Eodem ") anno filius domini regis nomine Wenceslaus puer duorum annorum de hac vita si est sepultus. Et in Ancona, civitate Lambardie, ignis maximus de celo cecidit et to- taliter ipsam cremavit. Auno Domini MCCCLII* fuit in Apulia ma- ximus terre motus. Eodem anno dominus rex contra quosdam nobiles se erexerat, et ipsi se sibi opposuerant. qui cum valido exercitu intulit eis multa damp- na, viriliter eos subiugavit suo regimini sub- iciendo. *) Et eodem tempore de Florencia et de aliis civitatibus Thuscie ae bongobardie ve- nerunt venerabiles viri suam peragentes lega- cionem et per litteras suas se domino regi sub-, iciebant et ipsum ad suas partes invitabant. Eodem anno Clemens papa in die beati Ni- colai *) nature debitum solvit de hac vita mi- graudo, et post sex dies dominus Stephanus pe- nitenciarius loco ipsius est electus et Innocencius nominatus. Eoden anno domiuus Johannes, episcopus Olomucensis, qui prius fuerat prepositus Wisse- gradensis, [mortuus est] et successit ei preposi- tus Omnium sanctorum dominus Johannes, vir honorabilis, et fuit in ecclesia Pragensi in epi- scopum sollenpniter a domiuo archiepiscopo con- secratus. ?) Eodem anno obiit Anna regina Boemie [et est] in ecclesia Pragensi sollempniter sepulta. ©) *) Zakladaci listina: tohoto klágtera. Riilovského dána jest dne 18 září r. 1350, uvedení mnichů však, jak se zdá, stalo se teprv r. 18351, nebo kroniky současné praví, že se založení kláštera Karlovského stalo r. 1351. — *) Dne 26 pros. 1351, dle Beneše z Weitmile dne 28 pros. (in die Innocentum). — " Viz Palacky, Dé). nar. Českého Il, 2 str. 122. — *) 6 prosince 1352, — *; Biskup Jan, levoboček někdy krále Václava II, zemřel 27 září 1351: den volby jeho nástupce Jana Očka z Vlašimi není znám. — 5) Královna Anna zemřela dne 2 února 1353. ^, Upraveno dle Beneše z Weitmile; v ruk. kroniky Františkovy jest viryo quedam Zytauia nomine. Li5t 1352 1351 1353 

Strana 456
456 KRONIKA FRANTIŠKA PRAŽSKÉHO. 1352 1353 Et fuit eclipsis lune et diu duravit, quam siccitas magna fuit subsecuta; in pluribus locis frumenta et alia terre nascencia defecerunt. Anno Domini MCCCLIII in dominica infra Nativitatem Domini 1) dominus papa Innocencius fuit more consueto consecratus et corona summi pontificis coronatus. Eodem anno dominus rex ex quadam de- vocione intravit monasterium virginum ad sanc- tum Franciscum, et cum [reliquie] allate fuissent, abscidit particulam de digito sancti Nicolai, et mox apparuit caro rubra et sanguinolenta, et in cultello due gutte sanguinee apparuerunt. Et post plures dies dominus rex cum domino archi- episcopo reversus ad prefatum monasterium ab- scissam particulam digiti applicavit maiori parti, 1353 et continuo ei adhesit, acsi incisio non fuisset, sed modica remansit cycatrix. Eodem tempore dominus rex quatuor alta- ria construxit in ecclesia Pragensi et unum ex hiis fecit In honorem sancti Nicolai consecrari. 2) Eodem anno nupcie celebrate sollempniter 1353 fuerunt filie regis nostri et filii ducis Austrie in Pragensi civitate. 3) Eodem anno dominus rex duxit in uxorem filiam fratris ducis de Swydnicz nomine Annam, 4) et fuit coronata in reginam Bohemie eodem [anno XXVIII° die Julii infra sollempnia missarum; et hec est domini regis tercia conthoralis. Et hic est finis cronice. 1) Papež Innocenc VI zvolen byl dne 18 pros. a posvěcen dne 30 pros. r. 1352. — 2) Svatého Ludvíka, sv. Mi- kuláše a Mlaďátek, první založený ku památce první manželky Karlovy Blanky, druhý královny Anny Falcké a třetí prvního Karlova syna Václava. Oltáře ty stály poblíž hrobky královské. Který čtvrtý oltář tu kronikář náš míní, ne- umíme určitě pověditi. — 3) Ku konci března neb počátku měsíce dubna r. 1353, t. j. po velkonocích, jichž tenkráte bylo dne 25 března. — 4) Svatba Karlova s Annou odbývala se v první polovici června r. 1353 v Budíně, kde byla vychována. Byla dcera Bernarda, bratra Boleslava nebo Bolka, knížete Svídnického a Javorského.

Strana 457
IV. KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE.

Strana 458

Strana 459
1283 LIBER PRIMUS. Incipit cronica ecclesie Pragensis et proten- ditur usque ad tempora domini Karoli imperatoris. Anno !) Domini MCCLXXXIIT, IX? kalendas Iunii respexit Deus affliecionem populi sui et re- dempceionem misit genti Boemice, quia hactenus se- dit in tenebris et quievit in umbra mortis. Ipsa est dies omni laude digna et iugi commendanda me- morie, qua illustris prineeps, dominus Wenceslaus, wnieus filius recolende memorie domini Ottakari seu Przemysl, regis Boemie, heres regni, de exilio, vide- licet terra Brandeburgensi, Boemian revertitur et civitatem Pragensem feliciter ingredi- tur, quem clerus et populus cum sumna suscipiunt leticia et universorum corda in adventu sui princi- pis letantur. Fit inestimabile patrie gaudium; impii de habitacione fidelium protinus extirpantur. Hic princeps, licet in annis constitutus infancie, animum regnaturus semper gessit senilem, Deum omnipotentem, per quem reges regnant, timens, clerum sacerdotesque Domini honorans (de virtute proficiebat in virtu- tem: maxima illi erat devocio erga Deum et in tanto puero utique admiranda. In huius absencia miles quidam Zawissius no- mine, cuius arma sunt rosa viridis coloris, licet nobilis genere, ignobilis tamen opere, Dei timore postposito et omni verecundia posttergata, matrem dicti prineipis Kunegundem, ") reginam Boemie, do- mini Ottakari sive Przemisl relictam, illicito amore adamavit et ex ca filium Johannem, qui postea fac- tus est erucifer, genuit in grave scandalum omni- 1288 bus honestis feminabus seu dominabus. ?) Demum Wenceslaus. heres et principes regni, maternis vietus affectibus eidem matri sue pariter et militi graciam donavit et ut amplius nil mali perpetrent, seriosius precepit. Fit Zawissius pre- positus ac universalis dispositor negociorum regni. Precipit ipse, regina imperat; princeps et heres regni contemptui habetur. At ubi ipse princeps an- nos robustioris attigit etatis, advertens prudenter, quantam genitrix sua propter dictum militem in- currit infamiam, et quia idem miles in necem do- mini sui die et nocte moliebatur, suscitans adversus principem Boemie tunc regem Vngarie, cuius ipse miles sororem in uxorem postea duxerat, nunc du- cem Wratislauie ac alios principes, quos sibi pro- missionibus et variis decepeionibus attrahere pote- rat, et iam non occultus sed manifestus videbatur principis Boemie inimieus. Habuit autem princeps Boemie prefatus fratrem nomine Nicolaum, filium regis Ottakari, licet illegitimum, primum videlicet ducem Oppauie, virum strenuum, in consiliis et in agendis prudentem. Huius fretus princeps Boc- mie consilio dietum militem Zawissium regie maie- stati utique obnoxium cepit et detinuit et ante castrum regium dictum Hluboka alias Froburk, quod principi reddere noluit, decollari fecit eundem. Mox dispersi diversas mundi provincias amici et servitores Zawissii et rex Boemie a rap- sunt in !) Srovnej: Vypravováni o zlÿch létech po smrti krále Otakara II, Prameny dëj. c. II, str. 366; kronika Zbrasl. Pram. déj. è. IV, str. 19—34. Kronika Franti*ka PraZského, Pram. déj. &, IV, kap. V, str. 355 & 386. — ?) Na dolcj- Éím okraji textu pfipsáno rukou jinou néco pozdój&Mí: Postea Zawissio eadem regina fuit legitime copulata. *) Ruk. Kunegundis, regina. 58° 

Strana 460
1290 1290 460 toribus et malificis conquievit. Rex eciam Vngarie et dux Wrat., qui fuerant capitales inimici principis Boemie, precipue propter Zawissium prefatum, post illius mortem infra unius mensis spacium, primus gladio, alter veneno disponente Altissimo inter- ierunt. Extunc princeps regni Boemie Wence- slaus regnat in bona et tranquilla pace et ame- nitate. De huius regine, videlicet Ottakari re- licte, vita, obitu ac sepultura magis libet silere quam scribere, quia male post mortem mariti sui, ut prefertur, vivendo nomen cum dignitate merito amisit. Habuit autem idem princeps sponsam Gut- tam, Rudolfi, regis Romanorum, filiam, et quia tam ipse quam ipsa in annis puerilibus erant constituti, puella nutriebatur in aula imperiali in Almania, sponsus vero de consilio suorum fidelium regnum Boemie hereditarium gubernavit. Anno !) Domini MCCXC — ipse est annus Wence- slai principis Boemie XXI — Rudolfus, Romanorum rex, volens videre generum suum, principem Boe- , ipsum invitat et rogitat venire ad civitatem Egram. Ad quam princeps cum maximo comitatu veniens à rege Romanorum sincero animo suscipitur et a cunetis principibus benigne pertraetatur. Ibique princeps Boemie a") socero suo, Romanorum rege, regnum Boemie, prout moris est, iure homagiali susci- pit. Et peractis plurimis diebus ibidem in magnis sola- ciis socer generum advocans de moribus et virtutibus et quomodo se in regimine regere et tenere debeat tam erga Deum quam homines, fideliter informavit, et filiam Guttam ipsi principi ad consumandum matri- monium tradidit, quam princeps in sua suscipiens ad regnum suum letus proficiscitur. Studuit autem idem princeps a puericia sua in omnibus complacere Deo et sacrarum scripturarum verba sue memorie studio- sius commendare. Unde tantam ei Dominus contulit graciam, quod licet scripturas ignoraret et nunquam litteras didicisset, perfecte tamen loquebatur latinum et alios sepius emendabat. Habebat eciam suum secum frequenter confessorem, quia peccandi occasio evidenter tollitur, quando confessoris intuitu pro mie KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. perpetrato scelere in mente hominis erubescencia renovatur, et tanto quisque plus in actibus proficit virtuosis. «quanto plus maculas eriminum lavacro confessionis trequencius abluit et abstergit. Woras quoque et communia sanctorum cordetenus perfecte didicit, que cottidie devote cantavit. Habebat autem capellanos cottidianos ad mensam et pabulum ascrip- tos XXIII] ad minus, et capelle regie prepositum, qui secundum ordinem ") ad beneficia promoveban- tur. Hii singulis diebus horas canonicas et missas quani plures in die coram principe decantabant, quibus cantantibus alii legebant. Ad singulas vero missas grossum unum offerebat, manum osculando celebrantis. Haro vel nunquam infra missarum so- lempnia princeps loquebatur; sed tota mente Deum deprecabatur pro sua et suorum salute subditorum; nam sepe oracionis virtus perditur, cum terrenarum cogitacionum mens strepitu detinetur. Eodem ?) anno. Rudolfus, rex Romanorum, no- ritur, de cuius morte princeps cum coniuge pluri- mum conturbantur. Kodem *) anno mortuo duce Cracouie magnates regni Polonie Wenceslaum, principem Boemie, sibi in regem eligunt; sed illnc |Thobiam, episcopum Pragensem] dirigit, qui se de terra eadem nomine regio intromisit. Eodem *) anno civitas Acaron a Sarracenis ob- seditur et civitas Pragensis igne familiari consumitur. Anno Domini MCCLXXXXII venerunt nunccii de partibus Polonie et ad principem Boemie, qui ducatum Cracouie, de quo se princeps nuper intro- miserat, devastari lingua et literis referebant. Prin- ceps vero Boemie congregato inaximo exercitu Po- loniam ingreditur in manu potenti et brachio excelso, cui duces et principes Polonie occurrunt, pacem et concordiam postulantes, se et sua principi Boe- mie in feodum perpetuum offerentes. Demum veniens Cracouiam ab omnibus benigne suscipitur et dispo- sitis hiis, que ad pacem sunt, protinus ante Zyra- diam, ubi Lokethones erant, tentoria sua figit, et in die sancti Wenceslai oppidum illud expugnans ipsos principes, turbatores pacis, divina suffultus potencia ') Srovnej kron. Franti&ka PraZského, Prameny déj. c. IV, str. 356 a 357. — ?) TamZe kap. VII, str. 357. — 3) Kronika Frant. Praž., Pram. děj. c. IV, str. 357. — *) Tamże. *') Ruk. má cum. — *) Mezi ordinem a ad jest prázdné misto jesté. 129 

Strana 461
1292 1290 1292 1292 1295 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. captivat, ") et disposita pace bona in regno Polonie cum palma victorie ad regnum Boemie feliciter est reversus. Eodem tempore Rudolfus, dux Austrie et Swe- uie, filius Rudolfi, regis Romanorum, qui duxerat in eoniugem Agnetem, sororem regis Wenceslai, ve- niens Pragam post aliquos dies moritur, videlicet iu vigilia Ascensionis Domini, et in ecclesia Pra- gensi sepelitur, ubi penes eundem eciam sepultus est postea Rudolfus alius, electus in regem Boe- morum, *) qui fuit Alberti, regis Romanorum, de quo infra dicetur. Eodem !) anno, videlicet anno Domini, ut su- pra, electores Romani imperii comitem de Nassau Adolfum in regem Romanorum elegerunt de consilio et auxilio Wenceslai, principis Boemie: et hoc factum est propter Albertum, ducem Austrie, sororium prin- cipis prefati, quia terram datam in Austria pro do- talicio Gutte regine Albertus ipse violenter et in- debite occupabat. Eodem ?) tempore Albertus, dux Austrie, cepit gentem Sweuicam diligere et suos despicere. Unde barones Austrie mittentes ad principem Boemie nunccios solempnes petentes, ut veniat et de du- catu Austrie se intromittat, quia in hoc confederati sunt, ut Alberto expulso principem Boemie pro do- mino habere velint. Quibus princeps adhibuit assen- sum et consensum promittens in brevi venire cum valido exercitu. Audiens autem soror Gutta dicti principis Alberti, fratris sui, hec sibi insinuavit et consuluit, ut graciam regiam inveniret. Qui acquies- cens consiliis eius, ad prineipem Boemie veniens gracie eius se subdidit et mediante sorore graciam est assecutus. Eo tempore ?) dux Calisiensis in regem Polo- nie de mandato sedis apostolice coronatur. sed in brevi a suis occiditur. Anno *) Domini MCCLXXXXV sanctus Celesti- nus. premaxime humilitatis ipsum impellente graeia, anno primo sedis sue in Neapoli apostolice dignitatis apicem voluntarie resignavit, ad suggestionem Doni- facii pape VIII, ut dicitur, qui sibi in papatu suc- cessit. Iste Celestinus, vir bonus et vite sancte, 461 postea per Clementem papam V canonizatus est sub anno Doniini MCCCX. Huic Celestino successit Boni- facius VIII, qui librum sextum decretalium edidit; postea a Columpnisensibus et marschalko regi: Fran- cie occiditur. Eodem ?) anno Iudei in Alnannia et Boemia inmaniter trucidati sunt. Eodem anno Tobias, episcopus Pragensis XXVI, pontificatus sui anno XVIII viam universe carnis ingressus, plenus dierum suorum, optimam post se famam reliquit et bona multa ecclesie fecit. Post cuius obitum et sepulturam solemp- nem canonici Pragenses convenientes in unum, invocata Spiritus sancti gracia dominum Grego- rium, tunc decanum Pragensem, magistrum in artibus, virum simplicem, rectum ac timentem Deum, habentem in etate circa LX annos con- corditer elegerunt. Anno Domini ©) MCCXCVI Albertus, dux Au- strie, a quibusdam electoribus in regem Romanorum eligitur contra Adolfum, regem Romanorum, et con- gregato valido exercitu ambo idem reges in campis congressi sunt, et post diutini belli Adolfus rex occi- ditur et regnavit pro eo Albertus de Austria pre- dictus. Anno?) Domini MCCXCVII in die sancto Pen- thecostes [celebratum est] *^) festum celebre, quia illu- xit tempus glorie, quo refulsit rex quasi sol in regno Boemie, et qui prius erat in nubilo. nunc fulget in solis radio. Ecce divina disponente clemencia venera- bilis pater Gerhardus, sancte Maguntine sedis archi- episcopus, cuius tunc temporis intererat coronare re- ges Boemie, veniens Pragam cum magno nobilium co- mitatu, die prefato assistentibus sibi reverendis pa- tribus domino Burcardo, archiepiscopo Magdebur- gensi, nee non Gregorio Pragensi, ac Olomucensi, Misnensi, Constantiensi, Basiliensi, Frisiensi, Craco- uiensi ac Lubucensi ecclesiarum episcopis. et multi- tudine abbatum et prelatorum copiosa, presentibus eciam prineipibus secularibus, Alberto, duce Austrie, et aliis multis, serenissimum principem Wenceslaun, filium olim regis Ottakari, et illustrem dominam Guttam, consortem eius, premissis benediecionibus *) Tamże kap. VIII, str. 358. — *) Tamteż kap. IX, str. 359. — *) Tamtéž str. 359. — *) TamteZ str. 359 a. 360. — 5) Tamtéž str. 360. — ©) Tamtéž str. 360. — ?) Tamtéž kap. X. str. 360. **) captinavit ruk. — *) Ruk. mà Romanorum. — *) nemá ruk. 1235 1298 1297 

Strana 462
1297 462 consuetis et debitis, coronavit: hunc in regem, hanc in reginam Boemie, cunetis exultantibus et iocun- dantibus ultra modum. Audita est vox multorum milium hominum dicencium: Salus, honor, virtus et imperium sit regi nostro Wenceslao et regnet super nos vivutque in eternum. Facta est hec coronacio in ecclesia sancti Viti maiori, videlicet Pragensi, die et anno quibus supra. Ut autem diete corona- cionis solempnitas debito perficeretur officio, factuiu est pallacium magne magnitudinis in loco campestri inter montem Petrinum et villam Zlechow super rippa fluminis Multauie, et coopertum et cireum- datum pannis preciosis, ubi ministratum est pran- dium cunctis advenientibus habundanter. Tanta autem inultitudo hominum de partibus alienis advenerat ad festum et solempnitatem huiusmodi, quod ambe civi- tates Pragenses ipsam non poterant capere, sed in- finiti coguntur tentoria figere sua in campis. Com- pleta igitur solempnitate regie eoronacvionis sequenti die, videlicet XIV kalend. Iunii, rex Wenceslaus eum universa curia et turba prineipum ae nobilium copiosu multitudine, que convenerat ad solempui- tatem predietam, veniens ad fundacionem suam no- vam in Zbraslaw, cui nomen tunc imposuit Aulam Regian, ubi regalibus indutus est ipse rex, cum archiepiscopo Magdeburgensi et primo abbate ipsius loci primarium posuerunt lapidem in fundamento, in quo scriptum erat literis aureis: lesus Cristus. De- inde de fossa exeunt, et in loco archiepiscopus astantibus rege, nec non episcopis et principibus supradietis cantavit missam de An- nuncciacione beate Virginis cum magna solempni- tate. Ibidem rex multas possessiones tradidit pro sustentacione abbatis et fratrum monasterii ipsius. Donavit eciam eis multas sanctorum reliquias auro, argento et genimis preciosissime adornatas; ornatum multiplicem ecclesiasticum cum ealieibus, libris, ultra quam eis sufficiebat. Eodem ! anno die XVII post coronacionem predictam regina Gutta, prefati regis Wenceslai con- thoralis, Deo vocante de hac vita cum magna de- vocione, racionis bona discrecione tollitur, et sic Erat enim mulier preparato ipse gaudium in luctum convertitur. KRONIKA BENESE Z WEITMILE. virtuosa et in oculis omniuni valde graciosa; unde de eius morte omnes a maioribus usque ad mini- mos multum conturbantur. Genuerat autem rex Wenceslaus ex eadein Wenceslaum filium, Annan, quoque Elizabeth filias, de quibus in sequen- tibus dicetur. ad ius- experti, Anno?) Domini MCCC in mense Iulio sum regis veniunt de Florencia quidam viri et in monte Cuthnis novas eudunt monetas, grossos videlicet Pragenses et parvulorum. Variacio autem dicte monete preteritis temporibus mercatoribus ac pauperibus hominibus fuit multum dampnosa. Pius ergo rex providere incommoditati pauperum, mo- netam ipsam tunc puram et valde bonam fieri fecit; sed post mortem eius fuit miserabiliter destructa et contra Deum ac iusticiam dete- riorata. Eodem?) anno ex parte principum, baronum et nobilium Polonie veniunt ambasiatores solempnes ad regem Wenceslaum, offerentes se ae petentes suppliciter, quod eum rex Calisiensis nuper viam universe carnis sit ingressus, nullumque heredein maseulini") sexus, sed solum virginem, Elyzabeth nomine, reliquerit, ipsam ducem dignaretur ducere in uxorem et terras ac regnum Polonie susciperet, i»sosque ab impedimentis inimicorum liberaret. Tan- dem rex Weneeslaus prehabito maturo consilio suo- rum fidelium predietorum annuit peticionibus an- basiatorum. Congregato magno geneium suarum exer- citu intravit Poloniam in manu potenti, adversarios et turbatores paeis quosque viriliter expugnavit et regnum ipsum sue dominacioni viriliter subiugavit. Postquam autem rex ipse regnum Polonie et terras ad illud speetantes sue dicioni subiugasset, venit ad Gneznam, civitatem Polonie metropolitanam, ubi in ecclesia maiori petentibus principibus, baronibus et nobilibus ipsius regni per venerabilem patrem, do- minum Petrum, archiepiscopum | Gneznensem, ^). in regem Polonie inunctus ac coronatus est cum magna solempnitate et letieia populorum. Demum consti- tuto ibidem pro capitaneo nobili viro, domino Hen- rico dieto Berka de Duba, barone regni Boemie, !) Tamtéž kap. XIII, str. 363 a 364. — ?) Tamtéž str. 364. — ?) Tamtéž, ačkoli zpráva tato částečně přímo ku kronice Zbrasl., viz kap. LXVII, str. 51, přiléhá. 4) masculinum ruk. — *) Gnesnessem ruk. 1297 1300 

Strana 463
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. 1300 Wenceslaus, Boemie et Polonie rex, Pragam feliciter 1301 1303 est reversus. Eodem !) anno mortuo rege Andrea, rege Vnga- rie, qui unicam filiam reliquit heredem regni eius- dem, venerunt nunccii ex partibus principum, baro- num, nobilium Vngarie ad regem Wenceslaum refe- rentes, qualiter orbato regno ipsorum rege filium regis Weuceslai, eciam Wenceslaum f) nomine, in regem Vngarie eligerent, promittentes sibi filiam dieti Andree, Vngarie regis, tradere in uxorem, ro- gantque. ut quantocius venire dignaretur et regnum Vngarie, quod erat impacatum, pacificaret. Rex Wen- ceslaus prehabito consilio filium suum unicum Wen- ceslaum XIII annos etatis sue habentem cum multi- tudine maxima in Vngariam dirigit, quem post in brevi archiepiscopus Collotriensis in civitate Alba regum "Vngarie, cunetis principibus et magnatibus petentibus in regem super regnum Vngarie inunxit et solempniter coronavit. Post hoc ipsum in Budyna cum omni solempnitate et honorificencia. deduxerunt. Hiis ita se habentibus res gesta dominum Bonita- cium papam VIII non latuit, qui ad suggestionem quorundam malignorum de regno Vngarie Karolo, filio Karoli, regis Sicilie, providit. Factum est ergo scisma magnum in regno Vngarie: alii cum rege Wenceslao, alii cum rege Karolo se permansuros promittunt. Audiens hec Wenceslaus, rex Boemie et Polonie rex, pater ipsius, saniori usus consilio, Vngarorum timens perfidiam, cum unicum illum ha- beret filium, timens ne regnum Boemie exhereditaret, congregato magno exercitu Vngariam proficiscitur, filium suum Wenceslaum, regem Vngarie predictum, reducit Boemiam. Gaudent cuncti de felici reditu suorum principum. Eodem *) anno Elizabeth, filia quondam regis Calisiensis, anno XIII etatis sue Pragam est ad- ducta: sed post tres annos nupcie huiusmodi inter regem Wenceslaum seniorem et ipsam sunt carnales copule consumate. Ipsa quoque regina auctoritate Maguntini archiepiscopi in ecclesia Pragensi in re- ginam Boemie est solempniter coronata. Et facta sunt sedilia ad huiusmodi solempnitatenm inter ec- clesiam Pragensem et monasterium Georgii iu castro Pragensi: ibique celebratum est convivium magni- 463 ficum, et rex multa donaria sua diversis est elargi- tus. Anno quoque tercio post nupcias antedictas ge- nuit Wenceslaus ex eadem filiam nomine Annam.'") Eodem ?) anno Albertus de Austria, rex Ro- manorum, misit solempnes nunccios ad regem Boe- mie, asserens decimam moncium argentifodinarum in Cuthna ad se iure imperii pertinere, petens rege proinde octuaginta milia marcarum pro reten- tis. Insuper terras Egram, Misnam, Vngariam, Cra- couiam et totum Polonie regnum sibi peciit resi- gnari. Rex vero Wenceslaus, suorum prehabito con- silio sapientum, nuncciis regis Romanorum taliter respondit, quod decimas de montanis suis imperio persolvere non tenetur. Similiter de terris predictis respondit: quod quasdam ex eis iure dotalicii, alias iure successionis hereditarie tenebat, quare ad earum restitucionem minime tenebatur. Rex vero Albertus ira motus, inmemor beneficiorum, que sibi sororius suus, rex Boemie, exhibuit, congregato valido excrcitu Boe- miam intravit et circa Dudweis tentoria sua collocavit, prestolans ibi filii sui, ducis Austrie, adventum, qui in brevi cum Vngaris, Bulgaris et paganis per Mo- raujam transiens circa quatuor milia hominum ferro et igne interemit, virgines quoque, mulieres secum abduxerunt, infantes, et qui ire nou poterant, in ore gladii interfecerunt. Convenerunt quoque rex Romanorum cum filio et circa Cuthnam castra metati sunt. Incole vero eiusdem loci, viden- tes exercitum magnum et validum timuerunt valde, et infra diem ac noctem fossatum circum civitatem eiecerunt et cum sepibus ad resistendum inimicis munierunt. Demum, ut exercitum ab obsidione re- pellerent, inito consilio fuliginem purgamentumque scorearum argenti, alias quoque scenosas immundi- cias fluvio ibi decurrenti eaute miscuerunt, ac ubi homines, iumenta seu equi de exercitu aquam hause- runt et biberunt, protinus mortui suut tot et tanti, qui numerari non poterant. Advertens autem rex Wenceslaus, quod exercitus inimicorum ex infeccione huiusmodi erat multum debilitatus, exercitum pro- matronas ac prium sue gentis electe, quem in civitatibus colloca- verat, congrégavit in unum et die crastina bella- turus Cuthnam applicuit. Hec audiens rex Romanorum eadem nocte fugam arripuit et latenter abscessit, ?) TamZze str. 364. — ?) 'l'anZe kap. XV, str. 365. — ?) 'Tamze str. 365. *) Wenceslao ruk. — ") Mà byti Agnetem. 1303 1304 

Strana 464
1301 1305 464 KRONIKA nec amplius apparuit nocere terre Doemie vel in- colis ipsius. Anno !) Domini MCCCI domino Gregorio, episcopo Pragensi XXII, viam universe carnis ingresso, reve- rendus pater et dominus Iohannes, canonicus Pra- gensis, filius domini Gregorii de Drassiez, in epi- scopum Pragensem a capitulo suo invocata Spiritus saneti gracia rite ac canonice eligitur. Huic elec- cioni rex cum regni nobilibus et clero ae universo populo congratulatur et in dominica: Populus Syon, in ecelesia Pragensi in pontificem consecratur. Iste venerabilis pater unum et precipue bonum in suo presulatu non sine magno labore fecit: cum enim animadverteret, quod a retroactis temporibus mul- tis consvetudo prava, imo iusticie et canonibus con- traria in Boemia inolevisset, videlicet quia ple- bani *) domino ?) Iohanni, episcopo Brixiensi, qui dicti regis dum obitum iugiter defleret et se continuis lamen- tacionibus affligeret, apparuit, ut veridica relacione prolatum est, eidem flenti rex Wenceslaus in somp- nis*^) facie serena et veste prefulgida, dicens: Iohan- nes, quem quereris? eur ploras? Cui episcopus in- quit: tuum, mi domine rex, obitum et gentis tue post te deploro excidium. Cui rex ait: O miser! nunquam legisti verba hec: Cum te consumptum pu- taveris, orieris ut Lucifer et habebis fiduciam pro- posita tibi spe, et defossus securus dormies: re- quiesces, nee erit, qui exterreat, et deprecabuntur faciem tuam plurimi. Et evigilans episcopus invenit hoc scriptum in XI capitulo libri Iob. Vere non gratis deflevit hic episcopus regis huius obitum et gentis sue excidium, quia post in brevi tanta mala evenuerunt in Boemia, que difficile, ymmo impossibile erit scribere vel narrare, ut in se- quentibus patebit. Defuneto ?) itaque rege Wenceslao secundo, fi- lius eius Wenceslaus, huius nominis tercius, sibi suc- cessit in regnis Boemie et Polonie. Habuit autem rex Wenceslaus secundus unam filiam "): I* Anna, quam tradidit Henrico, duci et comiti Tyrolis, que mortua est absque liberis; II* Elyzabeth, quam postea duxit Johannes rex, ut in sequen- !) Tamze str. 366. — ?) TamZze str. 370. — 3) Tamże str. 370. BENESE Z WEITMILE. tibus patebit; et III* Margaretha, quam [duxit| Bolko, dux Slesye dominusque Legnicensis, ex qua genuit duos filios, Wenceslaum et Ludwi- cum duces. Item IIIT" filia Agnes ex regina Eli- zabeth, que fuit copulata Henrico, duci de laur. Anno Domini MCCCVI Wenceslaus Vngarie, Boemie et Polonie rex, duxit in coniugem Fyvolam, virginem speciosam, filiam ducis Tessnensis. Soro- rem autem suam seniorem Annam copulavit Henrico, duci Karinthie et comiti Tyrolis. Elyzabeth vero virginem, sororem suam secundam, ad monaste- rium sancti Georgii in castro Pragensi, sub ha- bitu tamen seculari, tradidit ibidem educandam. Sed, ut dicitur, conceptum sermonem quis poterit continere? Aliqua scripto commendare ipsa me impellit necessitas, magis libet tacere quam loqui; sed, ut posteri hec legentes, secundum illa sibi et suis liberis provideant, tacere non possum. Loquar utique in amaritudine anime mee et dolenter referam de vita et morte huius gloriosi principis, que in scriptis veridicis in- veni, et a maioribus fide dignis audivi. Iste rex Wenceslaus iuvenis, dum puerilem duceret eta- tem, a pueris, non etate. sed racione, inter pue- ros est educatus. Nec habuit magistrum aut pre- ceptorem, qui sui misereretur, sed omni volun- tate perfruebatur ab infancie sue annis et non regebatur, sed regebat. Similem legimus histo- riam in libris regum ") de Heli, summo sacer- dote, et filiis eius, quos pater nunquam pro ex- cessibus corripuit, unde malo fine vitam suam prout et hic rex, proh dolor! terminarunt. Dum enim rex Wenceslaus in Vngaria moram traheret, habuit secum plures filios baronum ac nobilium de Boemia, qui ex illicito contubernio ad multa illicita flexibilem iuvenis regis animum inclinaverunt. In- cepit enim cum eis ipse rex lascivire, vinum forte usque ad ebrietatem cottidie bibere, noctes insomp- nes ducere, de mane, eum deberet officio divino aut consiliis necessariis interesse, usque ad horam me- ridiei dormitare et surgendo vix consummato pran- dio vanis colloquiis et fabulacionibus intendere. De- pravaverant enim mala consorcia eius cor, ut nec s) V rukopisu jest stránka nedopsána a kromě toho jsou ještě tři následující stránky prázdny a před tím dva listy vyfiznuty, kterć bezpochyby takć byly nepopsany. — **) sompniis ruk. — ^) má byti quatuor filias. — ") Ruk. má regnorum. 1305 1306 

Strana 465
KRONIKA BENESE Z WEITMILE. 1305 Deum nec homines iam timeret. Noctis eciam tem- pore, dum ipse vino estuaret, filii nobilium impe- trahant ab eo bona regalia et castra in Boemia et super hiis litteras pro omni sua voluntate. Quid plura, nou fuit, qui faceret bonum eirca huiusmodi princi- pem, non fuit neque usque ad unum. Heu! heu! cur pater suus, sapientissimus princeps, huic iuveni ab ineunte etate non providit de infor- matore ') meliori seu pedagogo rigidiori, penitus ignoro. Si dilexit filium, quam ob rem non ad- hibuit magisterium ? Referunt quidam, eum ipse rex defuncto iam patre regnaret in Boemia, quadam vice secundum numerum baronum sía- tuit numerum in ordine ollarum novarum, et no- minans ollas singulas nomine baronum singulo- rum percuciebat ollas post ordinem dicens: Tu haro talis mihi redde, quod obtines, castrum tale. Sic confringam capita resistencium ac rebellan- cium mihi meorum subditorum. Nil tacuisse no- cet, nocet esse locutum. Nec res gesta latere potuit eos, quos negocium tangebat, pavebant enim singuli in cordibus suis, dicentes: Quis, putas, puer iste erit? Si dimittimus eum sic, omnes nos destruet et expellet. Interea !) veniunt de Polonia nunecii et legati, qui tevram regi sub- iectam per Lokethonem ducem vastari graviter et destrui nuncciabant. Rex vero congregato exercitu versus Poloniam dirigit wressus suos, ac ubi venit in Olomucz, moram faciens expectando gentem ali- quot dierum ibi traxit. Quadam vero die, dum rex ipse post prandium *membra sopori dare *) vellet, et omnes ab eo utique incaute diseederent, quidam malignus homo, ut dicebatur, Turingus nacione, cap- tata hora regem ipsum solitarium inveniens, gladio immaniter trucidavit, nec discessit ab eo, quousque rex spiritum exalaret. Denique cum factum ad no- ticiam fuisset deductum aliorum, fit concursus po- puli. homicida ille capitur et membratim dividitur in eodem momento. Acta sunt hec sub anno Domini MCOCVI, pridie nonas Augusti, etatis sue auno XVIII. In isto rege et morte sua flebili exstincta est lucerna et propago ducum atque regum Boe- i65 mie, descendencium a Przemisl, primo duce, per !306 lineam sexus masculini. Quid dicam de officia- libus regis illius temporis, ignoro. Quare abie- runt, aut quo diverterunt? Nescio, quam ob rem regem sibi commissum non custodierunt mali familiares, imo iniqui proditores, qui in com- missis tibi agunt negligenter. Negligencia enim et dolus equiparantur.") Ubi tunc erant magister curie, magister camere, marschalcus, qui ad dona capienda semper sunt primi? Ubi fuerunt ba- rones, nobiles et custodes regie maiestatis? Credo, non invenient excusacionem, quia aut fuerunt facti sceleris conscii aut negligentes. Vere omnes filii mortis estis, qui non custodi- stis dominum vestrum, nec conservastis christum Domini. Sepultus autem fuit rex ipse cum fletu et eiulatu maximo! ) in ecclesia Olomucensi an- nis plurimis. Demum per illustrem dominam Eli- zabeth, reginam Boemie, sororem suam trans- latus. est de Olomucz in Aulam Regiam funda- cionem patris sui, ubi nunc in pace auctore Do- mino requiescit. Eodem ?) tempore barones et nobiles ac civi- tates regni Boemie congregati in in curia episcopali sub castro Pragensi tractabant de elec- cione futuri principis, aliis nominantibus Henricum. ducem Karintie et comitem Tyrolis, qui filiam regis unum Wenceslai Annam habebat in coniugem; aliis no- minantibus Rudoltum, filium Alberti, regis Roma- norum. Et") camerarius regni, dominus Thobias de Bechina, cum eo tempore pateretur in pe- dibus infirmitatem, in ipso eleccionis tractatu jacebat in lecto episcopali in camera secre- ciori, ubi omnes una cum episcopo congregati fuerant, aperiens os suum dixit: Ex quo de prin- cipe eligendo concordare non possumus, expedit, ut unus de rusticis ville Stadicz, unde Prze- misl, primus dux Boemorum, ortus erat, a no- bis in principem eligatur et Elizabeth virgini, filie regis Wenceslai, matrimonio copuletur. Dis- plicuit hic sermo multis eo, quod super ipsos rusticus regnare deberet. Et unus ex nobilibus, !) Srovu. kr. Petra Zbrasl. kn. I, kap. LXXXIV, str. 107 a 109. — ?) Bene& podává tu vypravováni o volbě Rudolfa, syna Albrechtova, krále římského, tak, jak se věci teprv r. 1307 po smrti Rudolfově sbëhly. Srovnej kron. Petra Zbrasl. kn. I, kap. LXXXV a LXXXVI, Pram. déj. c IV, str. 109 a násl. ') informacione ruk. — *) dari ruk. — ' et camer. | equipperantur ruk. — "; inaxima ruk. — ^| Rukopis mà. 59* 

Strana 466
1306 1307 466 cui nomen Crussyna, accurrens ad lectum prefa- tum dominum Tobiam letaliter vulneravit. Et"^) hoc facto, licet multi in foribus starent armati, illesus evasit. Magnum oritur scisma inter no- biles et civitates. Unde dux Karinthie per quos- dam vocatur tunc Boemiam cum coniuge sua Anna regnaturus. Cumque !) res et factum huius- modi Alberto, regi Romanorum, innotuisset, mittit filium suum Rudolfum cum magno exercitu Boemiam et a maiori parte nobilium ac civitatum in regem suscipitur et regnat pro parvo tempore potenter. Aecepit enim in coniugem sibi reginam Elizabeth, olim regis Wenceslai senioris relictam. Varia in- commoda et maxima dampna perpessi sunt omnes incole regni Boemie propter discordiam principum prefatorum. Videns autem dux Henricus Karinthie, quod Rudolfo, regi Boemorum electo, sua potencia resistere non valeret, à facie ipsius clam de Praga aufugit cum uxore. Anno?) Domini MCCCVII Rudolfus, rex Boe- morum electus, obsedit civitatem Horazdowicz et ipsam contra dominum Bauarum expugnabat poten- ter, quia dominus Bauarus ipsius eleccioni resistebat. Cumque ibidem moram traheret, ecce propter dis- senteriam nimiam debilitatus de hae vita migravit, quinto [nonas Julii]") regni sui anno I et sepultus est in ecclesia Pragensi, ubi Elizabeth regina, duorum iam regum relicta, construxit altare et dotavit. Eodem anno fuit siccitas magna, ita quod se- mina et fructus perierunt, et magnus fuit victualium defectus. Eodem ?) tempore fautores ducis Karinthie mittunt ad eum nunccios et legatos nunceiantes mor- tem regis Rudolfi, et ut veniat et se de regno in- tromittat postulantes. Quorum peticionibus ac malis !) Viz kron. Frant. Pražského, Pram. děj. č. IV, kn. I, kap. XIX, str. 371. Beneš z Weitmile řídí se KRONIKA BENEŠE 7 WEITMILE. persuasionibus idem dux annuens, congregato valido exercitu Boemiam intrat manu potenti et multis in via transitus sui existentibus dampna infert irrecu- perabilia. Interim Albertus, rex Romanorum, audiens mortem Rudolfi, filii sui predicti, alterum filium suum Fridericum, ducem Austrie, multis armatis dirigit Boemiam precipiens, ut ipse et non alius in regem suscipiatur. Demum ipse rex Romanorum propria in persona cum filio suo iam dicto potenti manu intrant regnum et tentoria sua collocant inter Coloniam et Cuthnam, quibus barones regni, et pre- cipue Henrieus de Lypa multa dampna intulerunt. Videns autem rex Romanorum, quod yemps instaret, in civitatibus sibi adherentibus gentes plurimas col- locavit, promittens suis fautoribus in proxima estate cum maiori potencia redire. Sed homo cogitat, Deus disponit. Non enim, ut predixerat, res evenit; nam ipse Albertus, Romanorum rex, in brevi post hoc a Iohanne, nepote suo, et quodam milite, cui multa mala fecerat, occiditur, et sic filius suus Fridericus, dux Austrie, spe sua frustratur. Eodem tempore Henricus, comes Luczem- burgensis, in regem Romanorum ab electoribus imperii concorditer eligitur. Hiis ita se habenti- bus Henricus Karintianus, in regem Boemorum electus, exercitum ducis Austrie viriliter expulit et regnum Boemie obtinuit, sub cuius regimine status regni multum viluit. ) Impii resurgunt, cadunt in- nocentes, violencia dominatur, iudicium et iusticia exulant a patria, ecelesie spoliantur et monasteria calcantur, voluntas omnium malorum habetur pro lege. Spolia frequentantur, viduarum et orphanorum clamoribus nullum adhibetur remedium, luget clerus et ululat populus. Et hec mala durant tribus annis continue, quibus iste Karintianus regnat in Boemia. Tanta mala fecit et fieri permisit, ita quod flagel- Jum Dei ipse fore credebatur. u dle Františka, ale vypravuje jen strucné obsah svymi slovy. — ?) TamZe. — ?) Tamže kniha I, kap. XX a XXI, str. 371 a 372 a kronika Petra Zbrasl. kn. I, kap. LXXXVI, str. 112 a 113. — ‘) Viz kron. Frant. Pražsk, kn. I, kap. XX, Pram. děj. č. IV, str. 372. “°) Ruk. má Ex. — ") Slov nonas Julii nemá rukopis; jsou doplněny z kroniky Františka Pražského. 1307 1308 

Strana 467
1310 LIBER Hic incipe scribere secundum librum cronice Pragensis, secundum intencionem domini impe- ratoris. Anno ') Domini MCCOX^ barones, nobiles, wla- dicones et civitates regni Boemie cum venerabili patre, domino Iohanne, episcopo Pragensi, con- venientes in unum considerantesque malum statum regni Boemie et quod ipsa terra per ducem Karin- thie, qui regnum occupabat Boemie, non salvata sed magis esset plagata — congregaverat enim alieni- genas, bellatores fortes atque multos, qui rapiebant, diripiebant bona singulorum, et nullus securus erat de rebus, neque de vita — inito ergo consilio mit- tunt ambassiatores et nunccios solempnes ad domi- num Henrieum, regem Romarorum, petentes ipsum, ut filium suum Iohannem eis in regem dare digne- tur, et ut ius ad regnum habeat, Elizabeth virgo, quondam regis Wenceslai filia, sibi matrimonio co- puletur. Qua legacione rex Romanorum benigne re- cepta peticionibus nuncciorum clementer annuit et virginem Elizabeth sibi in civitatem Spiram super Reno adduei iubet, filio suo Iohanni matrimonialiter copulandam, Nunecii vero audita voluntate regis savisi sunt gaudio magno et Boemiam protinus sressus suos dirigunt, episcopo, nobilibus ac civi- tatibus voluntatem ac iussa regis Romanorum refe- runt. Exultant omnes et letantur sperantes, quod Deus in adventu novi principis gentem consolabitur desolatam. Et sine omni mora Elizabeth virginem tollentes de monasterio sancti Georgii, ubi in habitu seculari deguerat, prepa- rant et adornant magnifice, ut decuit reginam. Ad !) Viz kronika Františka Pražského kn. I, kap. XXI, Pram. děj. č. IV, SECUNDUS. Renum ipsam eum multis velocius ad locum predestinatum. Quam venientem rex Romanorum benigne suscipiens tanquam filiam propriam honorifice ac magnifice pertractavit. Hiis?) diebus rex Romanorum propter nupcias filii sui Iohannis cum Elizabeth celebrandas con- vocavit electores imperii et principes Almanie, man- dans, ut universi octavo kalendas Augusti in Spira super Reno, civitate imperiali, ad solempnitatem nupciarum filii sui debeant convenire. Adveniente igitur termino prefixo conveniunt electores et prin- cipes ae nobiles universi ad locum prefixum, ubi Iohanni, filio regis Romanorum, Elizabeth, filia ^) quondam regis Boemie, matrimonialiter copulatur. Factum est ergo gaudium magnum in die illa et solempnitas nupciarum, ut imperialem decuit digni- tatem. Die sequenti Iohannes, filius regis Romano- rum, indutus regalibus, cum vexillis regni Boemie, stipatus principum, comitum, baronum nobiliumque magna eum multitudine, regnuni Boemie ab imperio in feodum suscipit in civitate predicta. Interea ?) dux Karintie, qui occupabat regnum Boemie, mittit nunccios ad Fridericum, marchionem Misnensem, petens, quatenus sibi veniat in auxilium, promittens munera et stipendia infinita. Qui veniens cum exercitu valido in die Exaltacionis sancte Crucis civitatem Pragensem hostiliter circumvallavit. Verum domina Anna, uxor Karintiani, morabatur in domo Nicolai de Turri in eivitate maiori Pragensi; unde Karintianus liberum habuit cum suis introitum et exitum ad faciendum omnia iuxta sue beneplaci- tum voluntatis. Ingredientes autem Misnenses civita- 373. — *) Viz tamże kap. XXII, str. 373. — *) Tamże str. 375 a kron. Zbrasl. Pram. dej. c. IV, str. 159. »°) filiam ruk. 59* nobilibus transmittunt 1310 

Strana 468
1810 46x tem per portam ibi exiguam per quorundam tra- dicionem, ipsam hostiliter et immauiter depredati sunt, et fraugentes domos civium rumpebant muros et pavimenta, querebant pecunias et in cloaea qua- dim quinque milia marcarum invenerunt. Multi ex civibus, qui Iohanni futuro regi favebant et fidem promiserant, ad loca, ubi servari poterant, fugierunt, Sed et Woltramus civis hospitale et pontem Pra- sensem ascendit et fortissime incastellavit. Con- suluit tamen, ut exereitui Misnensium pocius vic- tualia venderentur, quam illa vi raperent. De illis enim, qui civitatem ingrediebantur, quilibet intrabat domuni! cuiuscunque civis, et omnia, que inveniebant, tollebant asportando et distrahendo pro sua volun- tate. Nullus audebat contradicere, quia, quicunque se eis opposuit, interficiebatur. Multi dabaut scele- ribus rapiencium operam, quia nulla pena sequeba- tur culpam. Et facta est civitas Pragensis, que erat domina civitatum aliarum et princeps provinciarum, spelunca latronum et refugium omnium malorum. Et non solum ipsa civitas, sed et tota patria sic malorum incursibus devastata est, ut specialis per- missio et ulcio Dei crederetur. Ecclesie et mo- nasteria ab impiis expugnabantur, homines utriusque sexus pro pecuniis martirizabantur, et ascendit cla- mor et ululatus usque in celum, quia iuxta vulgare proverbium: Qui cito vult vias, non curat, quid mali faeit. Iste enim Karinthianus Deo et homini- bus odibilis, digno Dei iudicio reprobatus, videns et senciens, quod finaliter repelleretur, more diabo- lico, cupiens post suuni! recessum famam malam relinquere, permisit et mandavit fieri omnia mala, que poterant excogitari, Venientes !) itaque nunccii solempnes ad regem Romanorum et filium suum Iohannem, regem Boe- mie electum, omnia mala, que faciebat Karintianus et Misnenses, retulerunt. Quibus novitatibus auditis, rex Romanorum magnum circa Nurenberg fecit ag- gregari exercitum. Committit venerabili patri, do- mini Petro, archiepiscopo Maguntino, ut filium suum Boemiam conducat. Cum magno dolore et multis lacrimis rex Romanorum filium suum unicum Iohan- nem ac coniugem ipsius Elizabeth a se dimisit, de eorundem recessu multum contristatus. Recepta igitur licencia Iohannes, electus Boemorum rex, et KRONIKA BENESE Z WEITMILE. sua coniunx Elizabeth letabundi Nurenbergam ap- plicant. Ibidem prestolantes adhuc gentem forciorem moram XIIII dierum trahunt. Deinde iu die sancti Luce evangeliste cum maxima armatorum fortitudine versus Boemiam dirigunt suos gressus. In die Om- nium Sanctorum transvadentes flumen Egram veniunt Budynam. Ibidem reverendus pater, dominus Iohan- nes, episcopus Pragensis, cum magna geute ei pri- mus occurrit novo principi, et in die sancte Eli- zabeth applicant ad montem Cuthnis, ubi erat mag- nus exercitus ex parte Karintiani collocatus, quem novus princeps viriliter impugnabat, et ipse viriliter resistebat. Multi ex utraque parte fuerunt ibi vulne- rati et plures occisi. Videns autem Iohannes, rex electus, quia frigus horridum inhorruerat, arva quo- que congelata sunt et tempus morandi in campis preterisset, mittit nunceios ad civitatem Coloniam, ut regem verum et hereditarium pacifice suscipiant. Quibus illi responderunt: Quidquid Praga, nostra metropolis, erga vos, o domine rex, faciet, nos faciemus incunctanter. Hiis auditis princeps novus omnem exercitum suum congregavit in unum, Pra- gam applieuit, et ante civitatem Pragensem in camn- pis castra metatus est. Erat autem frigus horridum plus solito, et equi multi propter magnum frigus mortui sunt. Alimenta eciam deficiebant eis, quia pre nimio frigore et propter spolia nihil adducebatur. Devastaverat eciam Karintianus terram, et precipue circum Pragam, ut parum vel nihil possent invenire. Interea hii, qui de parte Iohannis, novi principis, fuere in civitate, collegerunt consilium utique toti geuti salubre et utile, quomodo regem Iohannem cum suo exercitu elam intromitterent, expulso exer- citu Karintiani. Ipse enim conscius sibi, quia multis male fecerat, relictis gentibus suis in civitate, trans- tulit se ad castrum Pragense, timens sibi affuturum, quod postea iusto Dei iudicio evenit. Nuncciaverunt ergo principi venturo dicentes: Quacunque hora die crastina campana maior ad sanctam Mariam ante letam curiam primo, secundo, tercio sonata fuerit, cum vestro exercitu civitati appropinquate et se- curi introite. Die crastina, que fuit III nonas De- cembris, adveniente hora nona viri multi, qui fuerunt de parte Iohannis, conglobati in unum intrant po- tenter ad ecclesiam sanete Marie in loeo predicto, 9 Viz kronika Frant. Praż. Pram. déj. ©. IV, kap. XXIV, str. 376 a 377. 1310 

Strana 469
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE, 1310 et sonant campanam maiorem primo, secundo, tercio. Repente tune novus princeps exiens de castris suis cum exercitu suo magno et valido venit, in civitatem tentans in dievrsis locis habere introitum. Nec venire poterat, quia exercitus et gentes Karintiani in muris et turribus viriliter defendebant. Multi ex utraque parte sagittati et vulnerati sunt, prout ius pugnancium hoc requirit. Novissime gentes domini Iohannis, episcopi Pragensis, veniunt ad portam sancti Benedicti, quam de facili capiunt et intrant, quos sequitur totus exercitus cum rege electo, ha- bentes galeas coronatas in capitibus et in manibus gladios nudos et extensos. Videntes autem hii, qui de parte fuerunt Karintiani, que fiebant, subito tanquam stipula ante faciem venti, et veluti cera fluit ante faciem ignis, disparuerunt, et relieta civi- tate ad castrum Pragense, ubi dominum suum esse sciebant, properant. Mox, ') ut princeps novus civitatem Pragam ingressus est, clamatum est ab universis de iussu: pax, pax, pax et securitas omnibus amicis et ini- micis: rex pacificus ad vos ingressus est, habete pacem et securitatem. Universi autem, qui a facie Karintiani et suorum fugerant, vel ab ipso fuerant expulsi, redierunt et rehabuerunt suas domos et possessiones. Et continuo barones, nobiles ac cives deponentes arma bellica, induentes vestes iocunditatis et leticie, ambulant publice et secure domos suas, quas hactenus semper tenuerant bene seratas, sine omni timore aperiunt ct inceduut omnes unanimes, Deo gracias referentes. Advertens ?) autem impius Karintyanus, quod nec Deo, cuius ecclesias et monasteria leserat, nec hominibus, quos diversis rapinis molestaverat, erat imabilis, sed magis molestus, V idus Decembris, eunctis eirca. mediam noctem dormientibus, confuse et ignominiose clam de castro Pragensi ad propria recessit una cum coniuge sua domina Anna et toto exercitu: nec amplius in terra Boemie com- paruerunt. Sic pereant illi, qui cuncta perdere festinant. Mane facto, cum recessus Karintyani et suo- rum regi electo innotuisset, castrum Pragense ascendit, ecclesiam et sanctorum limina sine ?) Tamże str. 377. — *) Tamże str. 377. — ?) Tamże kap. XXV. str. 377. — *) lamZze str. 318. — kap. XXVI, str. 378. 469 omni impedimento devote visitavit et possessio- nem pacificam tocius regni obtinuit. Et repro- piciatus est Deus terre populi sui. Post multam affliccionem misit eis redempcionem, et cessa- verunt amplius omnes discordie. Deinde?) novus rex novam et primam indicit curiam, ut omnes ba- rones, nobiles, magnates, wladicones, cives et incole regni Pragam in festo Nativitatis Christi proximo conveniant, precipit per nunccios et litteras. Auno Domini MCCCXI in festo Nativitatis Do- mini nostri Iesu Christi iuxta preceptum lohannis, regis Boemie electi, cuncti barones, nobiles, wladi- cones, cives, abbates, prepositi et decani, omnesque pociores tocius regni, nec non de aliis terris prin- cipes plures veniunt Pragam pacifice sine armorum apparatibus ioeunde et letanter, Deo auetori pacis de reformacione gracias referentes. Gaudent cuncti et letantur de eo, quod altissimus visitavit et fecit redempcionem plebis sue. Promittunt fidelitatem de- bitam novo principi et bona atque regalia recipiunt ab eo in feodum. Non est a maiori usque ad mi- nimunm, qui contradicat iussionibus regis, omnes ci in omnibus obediunt cum reverencia omni et fide- litate. Inter alios tractatus communi voto statuunt dien, qua regia debeat coronacio celebrari. Ad hanc solempnitatem preparantur magne et per- maxime expense et sumptus pro regia coronacione necessarii. onines Eodem?) anno die dominico post Purificacionis festum beate Virginis, que fuit pridie nonas le- bruarii, serenissimi principes Iohannes et Elizabeth inuncti et coronati sunt, hie in regem, hec in regi- nam Boemie, in ecclesia Pragensi per venerabilem patrem et dominum Petrum. archiepiscopum Magun- tinensem, tunc metropolitanum Boemie, cum maxima leticia et solempnitate ingenti. Et fecerunt prandium regium in monasterio sancti Iacobi fratrum Minorum in civitate Pragensi et locis contiguis, ubi barones, regni Doemie officiales, secundum quod officium uniuscuiusque requirebat, in dextrariis coopertis ad mensam regiam ministrabant. Et 5) quia terram Morauie continue pressure sicuti et Boemiam graviter afflixerant, cogitavit no- vus rex eciam huic terre sue et eius incolis, qui 5) Tamže 1310 1311 

Strana 470
1311 1312 470 per rapinas et discordias nimium affligebantur, sub- venire. Eodem itaque anno Iohannes, rex Boemie, cum valido exereitu applicuit Olomucz, ubi tractans de pace et bono statu terre moram traxit per XII dies. Ibidem venit ad regem Iohannem Boleslaus, dux Wratislawie, °) et terram Oppauie, de qua ba- rones ducem Nicolaum expulerunt, regi restituit. Cui rex solvit VIII milia marcarum pro dotalicio domine Margarethe, coniugis dieti ducis, quia fuit filia olim regis Wenceslai senioris et soror germana Elizabeth regine. Deinde rex Iohannes cum gente sua transit Brunnam, ubi similiter disposito bono statu terre et hiis, que ad pacem sunt, ordinatis, reformata quo- que pace et facta plena concordia cum Fridrico, duce Austrie, Pragam cum bona prosperitate reversus est, raptores, fures et turbatores pacis ubique persequen- do, castra et refugia malorum humo coequando. Tunc iudicia, et ecclesiasticum et seculare seu terre, reinceperunt habere vigorem et iustitia de celo pro- spexit reddens unicuique, quod suum erat. Duranti- bus enim predictis gwerris nulli reddebatur iusticia, «quia unusquisque, quod voluit, rapiebat, modica vel nula usque ad hec tempora secuta est de male- factoribus vindieta. Plerique illius temporis mali ho- mines rapinam reputabant audaciam et secundum Psalmiste dictum: Peccator!) in desideriis anime sue laudabitur, et iniquus in eo, quod male agebat, contra iusticie regulam benedicebatur. Anno ?) Domini MCCCXII rex Iohannes audito clamore pauperum, qui rapinis et spoliis in Morauia immaniter affligebantury misertus eorum descendit Morauiam cum gente non modica. Multa castra et municiones, in quibus latruneuli morari consueverant, disrupit, destruxit, terre adequavit et quosque spo- liatores aut malefactores invenit, suspendit laqueo aut ferro trucidari mandavit. Et reformata est pax illo tempore in Boemia et Morauia et gwerrarum ac spoliorum disturbia cessaverunt. Eodem *) anno Henricus, Romanorum rex, pater Iohannis regis, Romam pro adipiscenda corona et infula imperiali proficiscitur cum exercitu maximo et in brevi totam Lombardiam sue subiecit domina- cioni. Quidam vero ex Romanis advocaverunt Ru- KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. pertum, regem Apulie, contra Henricum regem Ro- manorum, cum quo rex Romanorum in urbe Romana plures habuit conflictus et optata semper potitus est victoria; et finaliter fugit rex Apulie a facie re- gis Romanorum. Eodem anno dominus Henricus predictus in die sanctorum apostolorum Petri et Pauli Rome a qua- tuor cardinalibus, quibus dominus papa vices suas conmiserat, in Romanum imperatorem coronatur. In- terim dominus rex Iohannes Boemie, filius impera- toris sacrique per Alamaniam imperii vicarius, mag- nam curiam celebrat in Neuremberg et de gente patri in auxilium transmittenda sollicite tractat. Cumque gentes regis Iohannis?) ad viam bene ex- pedite in itinere constituti versus Lombardiam pro- cederent, ecce imperator Henricus obsidens ciuitatem Senensem infirmitate tactus, vel ut verius dicam, veneno potatus in vigilia Assumpcionis beate Virgi- nis moritur et in civitate Pysana in ecclesia maiori sepelitur. Post cuius mortem eliguntur duo, videlicet Ludwicus de Bauaria et Fridericus de Austria; sed Ludwicus finaliter obtinuit. Cum itaque rumor de morte imperatoris ad regem Iohannem pervenisset, nimium hic turbatus gentem fecit reverti unum- quemque ad propria. Anno *) Domini MCCCXIIIP dominus Clemens papa V obiit XII kalendas Magii, anno pontificatus sui IX^. Hic primus sedem suam collocavit in Aui- nione. Hic delevit ordinem valentissimum Templa- riorum in concilio Wyennensi. Post mortem huius pape cardinales reversi in Carpentrato prope Aui- nionem per plures dies de eleccione pape concor- dare nequiverunt, unde propter eorum discordiam se- des apostolica vacavit fere tribus annis. Anno?) Domini MCCCXV kal. Iulii nata est Iohanni, regi Boemie, ex Elizabeth regina domina Gutta, filia seeunda, quam postea tradidit in ma- trimonium Iohanni, regi Francie, ex qua idem Iohannes, rex Francie, quatuor genuit filios, pri- mum Karolum, regem Francie, secundum Ludwi- cum, ducem Andagauensem, tercium lohannem ducem Byturicensem, quartum Philippum, ducem Burgundie. !) Żalm 9. — *) Tamże kap. XXVII, str. 379. — ?) Tamze str. 379. — *) ''amZe str. 380. — ^) Tamze str. 380. *) Ruk. má jen Wratisl. — ”) Ruk. Johanni. 1312 1818 1314 1315 

Strana 471
1315 1814 1315 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILF. Eodem !) anno comes Matheus de Trencz, baro regni Vngarie, congregato magno Vngarorum exer- citu terram Morauie hostiliter ingressus civitates, oppida, municiones et villas igne cremavit, homines trucidavit et multa immania perpetravit. Rex vero lohannes congregata maxima gente sibi processit ob- viam, a facie cuius Vngari ut stipula ante venti faciem fugierunt, et castra per Vngaros acquisita re- habuit; sed et Vngaros sine numero interfecit, et e converso maxima eis dampna intulit, et post multa facta est pax et concordia inter regem Iohannem et regem Vngarie litteris firmis firmata, Eodem ?) anno post magnam siccitatem facta est maxima inundacio aquarum, et ex hiis multa dampna hominibus provenerunt. Iste passus de eleccione duorum regum debet stare supra sub anno Do- mini MCCCXIII in fine capituli; ibi Scribe, non hic. Anno ?) Domini MCCCXVI electores sacri im- peri convenientes in unum vota sua diviserunt in duos: Duo enim archiepiscopi, Maguntinus videlicet et Treuerensis, Iohannes rex Boemie, et Woldinarus, marchio Brandeburgensis, elegerunt Ludwicum, du- cem Dauarie. Alia vero pars, videlicet archiepisco- pus Coloniensis, Rudolfus, dux Bauarie et comes pa- latinus, frater germanus dieti Ludwici, et dux Sa- xonie Fridericum, ducem Austrie, in reges Roma- norum elegerunt. Ex horum duorum regum discor- dia multa in partibus Alamanie orta sunt discrimina. Ludwicum coronavit archiepiscopus Maguntinus, Fri- dericum vero coronavit archiepiscopus Coloniensis, et factum est murmur et scisma magnum in populo. Alii adherebant Ludwico, alii Friderico: ex conti- nuis enim eorundem principum preliis multi cecide- runt nobiles et magnates. Eodem 4) tempore rex Iohannes ad suggestio- nem et consilia baronum et nobilium suorum omnes principes, comites et nobiles alienigenas, quos secum adduxerat et in suo habuit consilio, licenciavit de regno et remuneratis ipsis, prout regiam decuit ma- gnificenciam, ad propria remisit. Constituit autem capitaneum in regno Henricum de Lypa, virum no- bilem et potentem, in Morauia vero Iohannem de 471 Warthenberg capitaneum prefecit. Sed nec sic pax reformatur, guin et magis et magis spolia freguen- tantur. Capitanei faciunt facta sua et in brevi di- tantur de urbora et proventibus regalibus, res vero publica minime promovetur. Cum ?) autem Henricus de Lypa stipatus undi- que suorum amicorum maxima multitudine in ma- iori foret predicamento, ecce quidam suggesserunt regi Iohanni, quod ipse Henricus dictum regem vel- let eicere; habebat enim magnam familiaritatem dic- tus Henricus de Lypa cum domina Elizabeth, re- gina dicta de Grecz eo, quod ibi illa haberet suum dotalicium. Hec enim fuit duorum regum, videlicet regis Wenceslai senioris et regis Rudolfi relieta. Unde multi suspicabantur, quod ipse cum illa malum regi Iohanni machinarentur. Erant eciam magne inimicicie inter reginam Elizabeth, conthoralem re- gis Iohannis, et Elizabeth, reginam de Grecz sic dictam, pro eo, quod regina Grecensis filiam suam Agnetem, quam genuerat ex rege Wenceslao, de consilio Henrici de Lypa preter voluntatem Eliza- beth regine, sororis dicte puelle, copulavit duci Slezie Boleslao. Unde rex Iohannes captato oportuno tempore in castro Pragensi Henricum de Lypa per Wilhelmum Leporem de Waldek capi fecit et in castro Tyrzow in vinculis recludi. Interim rex Iohannes fecit expugnari tres civi- tates Mutam, Policzkam et lermyr, quas regina Elizabeth Grecensis in dotalicio obtinebat, ubi Iohan- nes de Wartenberk, dum municionem Costelecz ex- pugnaret, tactus telo in facie occubuit. Dominus autem Petrus de Rosenberg, qui debebat ducere filiam Heinrici de Lypa, audiens hec, ea dimissa duxit in uxorem Dominam Fyolam, olim regis Wenceslai iunioris relictam. Tandem rex Iohannes undique positus in angustiis mittit pro domino Bald- wino, archiepiscopo Treuerensi, patruo suo, et pro domino Petro, archiepiscopo Maguntino, qui venien- tes Boemiam cum maxima armatorum multitudine Henricum de Lypa, datis prius valentibus obsidibus, a captivitate liberant et pacem in regno reformant. Eodem 9) anno, videlicet MCCOXVI pridie idus Magii in civitate Pragensi natus est regi Iohanni ex Elizabeth sua coniuge filius primogenitus, cui in !) TamZe kap. XXVIII, str. 380. — *) Tamże str. 381. — ?) Tawmze str. 381. — *) l'amze kap. XXIX, str. 381. — 5) Tamže str. 382. — *) Tamze str. 382. 1315 1316 

Strana 472
1316 472 baptismo Wenceslaus nomen imponitur. Post plures vero annos, cum idem puer Franciam ad edu- candum traditus esset, nomen Karolus, adinstar Karoli, regis Francie, sibi in confirmacione in- ponitur, quod et obtinuit, ut patebit in sequen- tibus. Eodem !) anno cirea festum beati lacobi Deo propiciante cum iam sedes papalis usque in tercium annum vacavisset, cardinales convenientes in unum, elegerunt in Romanum pontificem dominum Iohan- nem papam huius nominis XXII. Hic prius voca- batur Iacobus, episeopus Auinionensis. Eodem ?) tempore in parte aquilonari apparuit cometa, que fuit presaga multorum: quam cito se- cuta permaxima inundacio aquarum, que multa in diversis locis dampua intulit, et secuta est post- modum maxima pestilencia et mortalitas hominum in omnibus partibus mundi, ita ut magne fierent ubique fovee ad sepelienda corpora mortuorum, quia cymiteria illa capere non valebant. Yemps huius anni valde fuit dura. Eodem anno dominus Petrus, episcopus Olomu- censis, moritur et in ecclesia Pragensi sepelitur Vli idus Iulii. Et licet hie episcopus, dum viveret, in omnibus habundaret et dives censeretur, in fine mortis sue vix sibi tantum superfuit, ut sepeliretur, et impletum est (Psalmus): Thesaurisat et ignorat, cui congregabit ea. *) Eodem *) anno Ludwicus, dux Bauarie, ab una parte in regem Romanorum electus et coronatus, percipiens, quod Fridericus, dux Austrie, coelectus seu coneurrens suus cum magna gente intrasset et vastaret Sweuiam et civitates sibi imperii subiugaret, mittit ad Maguutinensem et Treuerensem archiepi- scopos, qui tune cum rege Iohanne in Boemia erant, nec non ad ipsum regem Boemie litteras et nunccios, petens, ut omnibus aliis obmissis sibi cum gentibus suis aecelerent in auxilium, quia periculum fuit in mora. Mox rex Iohaunes relicto archiepiscopo Ma- zuntino in Boemia pro capitaneo cum patruo suo, &rchiepiscopo Treuerensi, congregato magno bellato- rum exercitu in auxilium Ludwieo proficiscuntur, et veniunt ad locum belli, ubi unieus fluvius, qui KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. Neckarus dieitur, horum duorum regum validissimos 1316 exercitus dividebat. Cottidie committebantur hinc inde prelia, et nunc hii nune illi vincebant. Novis- sime XIII kalendas Oetobris amborum regum Ro- manorum exercitus ad bellum congrediuntur, et durat conflictus a mane usque ad solis occasum, et ceciderunt multi ex utraque parte exercituum, et prevaluit exercitus Ludwici et capti sunt Fridericus, rex Remanoruni, et Henricus, frater dux Austrie, et multi principes atque comites cum eisdem, et facta est strages magna in populo, ita quod oc- cisorum hominum non fuit numerus. In ipso bello, quod rex Iohannes cum gente inchoaverat, precinctus est ipse rex baltheo militari. Altera 9) autem die, cum bellum huiusmodi consumatum esset, Ludwicus inito eonsilio sibi regem Fridericum retinuit capti- vum, Henricum autem, fratrem eius, ducem Austrie, tradidit in manus Iohannis, regis Boemie, quem ]o- hannes rex suscipiens seeum Boeniam captivum ad- duxit et in Krzywoklat alias Burglynum custodien- dum destinavit. Cumque Henricus, dux Austrie, captivus palacium castri eiusdem ingrederetur, clenodium, quod erat ibi depictum multum sumptuose, et in summitatibus testudinum clypei terrarum, quibus olim rex Ottakarus prefuit, positi erant de opere sculpto et sumptuoso, ecce in ipso ingressus sui momento clypeus terre Austrie cunctis videntibus ante pedes principis captivi cecidit in terram et omnino in casu conteritur in partes minutas. Verumtamen in summitate testudinis eiusdem clypei pars parva in signum tanti miraculi remansit, que heret ibi usque in hodiernum diem. Hec videns prin- ceps captivus, cum arma illa sua essent here- ditaria, valde turbatus est, et cor ipsius dolore maximo torquebatur, ibique servatus est diebus plurimis. suus Eodem 9) anno regina Grecensis sie dieta filiam suam Agnetem, quam genuit ex rege Wenceslao seniore, absque consensu et consilio regine Elizabeth, sororis dicte puelle, tradidit et copulavit matri- moniali federe Henrico, filio Bolkonis, ducis Slesie, Grecensem, «quam in dotalicio et sibi civitatem 7) Tamže kap. XXX, str. 383. — ?) Tamze str. 383. — 9) Zalm XXXVIII, v. 7. — ') Tamże str. 382 a 383. — 5) Zpráva tuto položená náleží k r. 1322; Beneš z Weitmile dal se svésti Františkem Pražským a položil dle něho počátek její jako Frantisek sem a potom připojil vypravování o štítu se znaky zemí rakouských. — ©) Tamże str. 383. 

Strana 473
1316 1318 KRONJKA BENESE Z WEITMILE. tenuit resignavit. Ipsa vero Elizabeth, regina Grecensis, transtulit se Brunnam et ibi sub castro Spilberg monasterium sollempne ordinis Cisterciensis fabricavit, et ibi mansionem per- petuam elegit. Poloni vero, qui civitatem Grecz tenebant, mala multa et spolia in regno com- mittebant. In cronica sancti Procopii scribitur, quod ipse beatus Procopius ipso anno in suo festo auxit vietualia tam pro fratribus quani pro ho- Spitibus advenientibus. Item quandam mulier- culam de fluminis impetu iam submersam idem sanctus liberavit. [iis ') temporibus iniquus et versutus homo, omni malicia ac nequicia plenus, Henricus de Schon- burk, prepositus Luthomericensis, nacione Thuringus Sed spurius, confictis pluribus venerabilem patrem, dominuni Iohannen IV, episcopum Pragensem XXVII, virum bonum et per omnia laudabilem, procuravit citari personaliter ad curiam Romanam, que tunc erat in ciuitate Auinionensi, temporibus domini Io- hannis pape XXII, ubi prefatus dominus Pragensis stetit eum dicto Schonburkone, dvabolico et fraudu- lento homine, per annos XI in continua accione. O quanta mala perpessi sunt, clerus videlicet et po- pulus regni Doemie propter diutinam absenciam tanti pastoris! Darones ae nobiles, castra atque bona epi- Scopatus Pragensis occupantes, fere oinnes reditus suis applicaverant usibus. Clero a laicis nulla fiebat iusticia. Rex eciam in tanto discrimine et disturbio terre sue male caruit tali et precipuo consiliario et pacis propagatore. Tandem Deus omnipotens oculis pietatis solicite respiciens ululantis ac gementis ple- bis laerimas, ne eeclesia Pragensis suo diucius ca- reret pastore, mendaces ostendit eos, qui macula- verunt virum honum atque iustum. Et convictus est ille pessimus Theotunicus de omni malicia et ne- quicia sua, quas in ore dyaboli, patris sui, adversus virum innocentem confinxerat. Iohannes vero episco- pus Pragensis ostensa coram papa et toto cardina- lium collegio sua innoceneia, accepta benediccione papali et licencia ad ecclesiam suam cum honore et gloria rediit, ut sequencia edocebunt. ETE! Anno ?) Domini MCCCXVIL postquam reueren- dus pater, dominus Petrus, archiepiscopus Magunti- nensis, qui bene et optime rexit regnum Boemie, ad propria rediisset, subito inceperunt mali et iniqui, qui pacem odio habuere, resurgere et ea, que ad discordiam forent, ubique suggercre et scandali prestare. Rege itaque existente in Lueenburga factum est xeisma et periculosa divisio inter barones et nobiles regni, ita ut quidam cum regina Elizabeth et alii eum Henrico de Lypa essent confederati. Ex ista mala divisione ac detestabili dissensione infinita mala provenerunt. Spolia et rapine frequentantur, alieni- gene invitati veniunt hostiliter ad terram et nulli penitus parcunt neque miserentur. De parte regine, qui pacem diligebant, fuerunt hii barones: Conradus, episcopus Olomucensis, Henricus cancellarius, Wyl- helmus de Waldek, Petrus de Rosenberg, Dauarus de Strakonicz, Iohannes de Dobrzuska, et fratres de Gablona. Adversarii vero regine fnerunt: Henri- cus de Lypa cum filiis, Benessius de Wartenberg, Benessius de Michalsperg, Albertus de Zebereh, Wyl- helmus de Landestein, Berka de Duba cum fratre, Henricus de Leuchtenburg, Sdesslaus de Sternberg, Regina Elyzabeth materiai et multi alii eorum complices. videns gwerras et molestias ac conturbacionem tocius regni eum pueris suis Margaretha, Gutta et Wen- ceslao primogenito transtulit se ad castrum firmis- simum Cubitum, ubi moram trahens tribus mensibus nunccios dirigit ad maritum, regem Doemie, tunc in Luezemburga manentem, statum et desolacionem regni sibi significat et, ut tantis malis veniens oc- currat, postulat. Quibus novitatibus rex auditis se ad viam preparat et celeri trressu Doemiam properat. Deinde cum Pragam venisset, exercituni fortem con- tra Sdesslaum de Sternberg movit, qui cum amicis suis regi occurrens gracie eius se et sua subdidit, pro- mittens fidelia et prompta servicia regi, domino suo. Eodem anno propter nivem, que usque Pascha duravit, facta est sterilitas et fames maxima. Anno ?) Domini MCCCXVHI cirea eiusdem anni principium rex Iohannes contra Wilhelmum de Lan- denstein movit exercitum et illius bona destruere cepit av. vastare. Quod audiens Petrus de Rosenberg, ') Tamże kap. XXXI, str. 384. — *) Tamże kniha II, kap. I, str. 387 a 388. — 3) Tamże ku. II, kap. II, str. 389. 60 

Strana 474
1318 474 cupiens intercipere ınala cum pacificis verbis regi oceurrit. Sed cum rex ab ipso de Rosenberg repe- teret bona regalia, avertit se a rege et recessit et adheret Wylhelmo, adversario regis. Tunc rex ex- pugnatis aliquibus fortaliciis cum exercitu transit Morauiam et ibidem eciam quorundam suorum re- bellium expugnat municiones. Eo ') tempore Wylhelmus Lepus de Waldek in provincia Zacensi debellavit gentes regis Io- hannis, videlicet Theutunicos, auxilium sibi pre- stante beato Wenceslao, qui tunc apparuit qui- busdam in eguo albo. *) Hoc dicit cronica sancti Procopii. Eo tempore tale fuit in Boemia et Mo- rauia disturbium, ut nullus sufficiat ad plenum enar- rarc. Poro rege existente in Morauia quidam nugi- geruli pacem odio habentes, fallaciter confinxerunt in populo publice predicantes, qualiter rex Iohan- nes expulsis Boemis regnum seu terram tradere vellet in manus Theotunicorum. Tunc omnes barones, nobiles et populus, qui prius fuerant discordes, con- cordantes in unum conveniunt, regem maledicunt, pacis federa recusant et ipsum diffidant dicentes: Melius est nobis mori quam a natali solo expelli. Rex Iohannes sua coniuge ignorante tractavit eum Ludwico Bauaro de cambio regni Boemie pro comitatu Palatino Reni et super hoc dederat rex litteras, et quia regina noluit consentire, ideo fuit suborta illa discordia. Porro rex commo- dum et pacem ac bonum statum sue terre desi- derans, convocatis ad se omnibus optimatibus et plebegiis de crimine sibi illato se, ut potuit, ex- cusat, omnibusque quascunque iniurias sibi vel regno illatas graciose parcit et gracie sue recon- ciliat universos. Sed fraus et dolus malignorum la- tere non potuit. Aiunt enim maiores regni ad regem: Domine rex! firma et perpetua pacis federa vobiscum tenere non possumus, nisi regem Romanorum Fride- ricum nobis includamus, taliter enim sibi confederati et uniti sumus, quod ipsum nullatenus deseremus. Hiis auditis rex, plus quam credi potest, conturbatur et doloribus cor illius acriter vulneratur. Hinc cernens perpetuam in regno discordiam, hinc timens malam, sicuti et erat, contra se conspiracionem. Considerans itaque rex, quod baronibus et precipue Henrico de KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. Lypa, qui magno et forciori erat stipatus exercitu, resistere non posset, cupiens vite sue evitare peri- culum cum coniuge sua Pragam reversus est tercio kalendas Marcii. Interim rex Iohannes a Ludwico, rege Romanorum, in Egram ad concilium vocatur, dumque venisset in Zaez et marschalkus regis trans- iret ad conquirendum pabulum pro equis regalibus, ecco Wylhelmus Lepus de Waldek irruit subito su- per gentes regis et plurimis captivatis spolia multa accepit. Porro rex lohannes mente multum con- sternatus eum coniuge ad regem Romanorum vene- runt et ibi moram septem dierum trahentes cum rege eodem sua negocia tractaverunt. Tunc factum est tale disturbium in regno, quale non fuit à prim- eva sui fundacione. Petrus de Rosenberg obsedit potenter civitatem Budyowiez, et furta et rapine ubi(que] committebantur. Nullus defendebat rem publicam, omnes declinaverunt et fecerunt mala. Durante ista discordia pauperes non permittebantur arare nec seminare aut quodcunque opus rusticanuim facere in terra tota. Prevaluit eciam fames maxima in regno, ita ut siligo, videlicet unus stricho ınen- sure pragensis solveret mediam sexagenam. Sed et indignacio et ira Dei descendit super Boemos prop- ter peccata populi, ut creditur, et facta est pesti- lencia et mortalitas hominum pregravida, et mortua sunt imulta milia hominum, facteque sunt fovce magne et profunde ad capienda corpora hominum moriencium pre nimia fame, et eciam pestilencia percussi. In tantum enim prevaluerat fames, quod quidam rustici, deserentes domicilia, pecierunt silvas et homines, quos rapere poterant, oceidentes com- edebant. Cum ergo multa mala longo iam tempore invaluissent et homines thabefacti de omni conso- lacione desperarent, quia omnes modi concordie fuerunt refutati, et fames ac pestilencia eos absque misericordia affligerent incessanter, clamaverunt ad Dominum omnes unanimiter, magni et parvi, clerici et layci, ut tantis malis finem imponere dignaretur. Et ecce Ludwieus, rex Romanorum, imnisit nunecios suos ad regem Iohannem et omnes barones regni, mandans, ut ad ipsum veniant in Tustam civitatem, de reformacione pacis ac de statu regni cum ipsis tractaturus. Cumque rex Iohannes et. regina Elizabeth ?) TamZe kap. II a III, str. 389 a 390. — ?) Zpráva tato jest asi tatáž jako níže položená o přepadnutí mar- šálka králova od p. Viléma Zajíce z Waldeka, ale podána jest dle dvou pramenů a proto dvakráte. 1318 

Strana 475
KRONIKA BENESE Z WEITMILE. 1315 omnesque barones ac nobiles regni ad mandatum regium in Tustam pervenissent, ecce Deo volente cito tractantur negocia ad pacem et concordiam fa- ciencia, et barones omnes reconciliantur regi Iohanni, et de novo illi promittunt fidem sinceram et rectam se perpetuis temporibus servaturos. Rex pius et mitis omnibus omnia indulget, et pacis federa instru- mentis et litteris roborantur, et littere illius cambii terrarum predictarum per Ludwicum regi Iohanni restituuntur. Ibidem inter alios tractatus hoc eciam adicitur, ut rex omnes Renenses, quos secum et in suis officiis regalibus habuerat, a se dimittat. Ibi eciam Henricus de Lypa subcamerarius regni con- stituitur et omnia ad nutum et voluntatem regis pro honore et statu bono regni terminantur. Exultat et letatur universa plebs Boenice gentis de re- formacione pacis, et revertitur unusquisque gaudens ad propria bona, ct cessaverunt deinceps gwerre et diseordie; pax ubique proclamatur, ct populus quasi de morte resurgens iocundatur. Eodem ') anno venerabilis pater, dominus Io- hannes, episcopus Pragensis, ad curiam Romanam, ut prefertur, personaliter citatus iter arripuit. Quere, ut supra de hac materia, quod scribi deberet in hoc loco. Eoden ?) anno Karolus rex ?) duxit in coniugem unam, sororem seniorem regis Iohannis, que post in brevi moritur. Aliam eciam regis lohannis nomine Mariam coronacionem suain sororem duxit in coniugem rex Francie, et ambe sorores mo- iuniorem riuntur in primo partu seu puerperio sinc prole. Eodem ?) anno lohannes, rex Boemie, ducatum Oppauie restituit in feodum Nicolao duci, filio regis Ottakari illegitimo, quem heredes sui usque hodie obtinent. Eodem 9) auno nascitur regi lohanni ex Eliza- beth sua coniuge tilius secundus, cui nomen Prze- mis] imponitur, sed anno sequenti moritur. Anno 5) Domini MCCCXIX, cum inter duas Boe- mie reginas, videlicet Elizabeth, filiam Przemisl, re- sis Polonie, relictam olim regis Wenceslai senioris, et Elizabeth, coniugem regis Iohannis, capitale vi- zeret odium, et ipse regine more muliebri sese mu- 415 tuo persequerentur, iustigante diabolo quidam nobi- les regni novam et inauditam discordiam suscitarunt. Henricus enim de Lypa, qui partem regine Eliza- beth de Polonia predicte, que dicitur Grecensis, fo- vebat, qui eciam regine Elizabeth erat inimieus, sed occultus, cum suis complicibus veniunt ad regem Iohannem, verbis quidem humilibus, sed dolosis di- centes: Domine rex, ecce usque ad tempora hec, quamdiu usi estis consilio uxoris vestre et eius se- cuti fuistis informacioni, pacem et tranquillitateni in regno habere, prout experiencia vos docuit, nullatenus potuistis, sed multa adversa sustinuistis. Nunc igitur nostris aequiescite consiliis et videte, quomodo caute ambuletis et negocia vestra atque regni discrecius disponatis, quia coniunx vestra, Eli- zabeth regina, intendit filium vestrum primogenitum Wenceslaum tradere educandum quibusdam baroni- bus, qui vos compellent et filium vestrum, licet sit adhuc iuvenis, pro rege et herede sibi retinebunt. Disponite ergo de statu regni vestri cum fidelibus vestris, et regina uxor vestra provideat de hiis, que spectant ad mulieres. Cumque hiis verbis regem se- mel et pluries contra reginam inflammassent, ecce rex Iohaunes nimio furore repletus verbis sinistris malorum plus quam expediebat credens, subito gres- sus suos cum quibusdam suis in Cubitum, ubi tunc regina Elizabeth cum pueris residebat, dirigit et si- mulans pacem castrum intrat et sibi resignari iubet turres. Regina de facti novitate turbata nimium mi- ratur, et unde sibi hec venerint, ammiratur. Quid plura? iuxta regis voluntatem castrum sibi traditur, regina cum pueris aliis in Melnyk ducitur, sed Wen- ceslaus alias Karolus primogenitus quarto anno etatis sue ibidem in Cubitu in dira custodia po- nitur per duos menses in cellario, ita ut vide- ret lumen nisi per foramen. Sed postea per an- num stetit in castro non incarceratus sed tamen captivatus, vauitatibus totus subiectus; quia iuvenis tunc erat, facit iuvenilia. Ergo Elizabeth, suà conthoralis, cuius cor non immerito doloris acu- lei perforabant, quia a viro, quem unicum diligebat, se immaniter persequi et familiam suam absque causa à se conspiciebat alienari atque crudeliter re- !) Viz str. 473 — ?) Srovnej krou. Františka Pražského ku. II, kap. IV, str. 390. — 9% Tamże str. 390. — Po straně připsáno rukou Pešinovou: Hunparine, — ') Tamże str. 390. — *) Tamże str. 390. — ©, Tamże str. 390 a 391. 60* 1319 

Strana 476
1319 476 pelli. Ipsa vero regina Elizabeth conthoralis de su- bitanea viri sui mutacione dolens et gemens in Mel- nyko residebat. Cives autem Pragenses videntes et considerantes animum regis sui male mutatum et quia res publiea per ipsum pro tunc, nou ut decuit, gubernabatur, congregati sunt in unum; et naciones, videlicet Wolframi ac Iacobi, que diucius discorda- rant, facte sunt unanimes et amici, non ut regi re- sisterent, sed ut eius animum ad meliora inclinarent. Interim rege Iohanne existente in Brunna rumores eius insonuerunt auribus, quod civitas Pragensis eius se voluntati vellet opponere, et proinde qui fuerant discordes hactenus, facti sunt concordes et amici. Hec audiens rex subito congregavit exercitum et ve- niens castrum Pragense cum furia hostiliter obsedit VIII kalend. Iulii. Cives itaque Pragenses videntes regis furiam mittunt et adducunt reginam Elizabeth, que remansit cum civibus in civitate. Et factum est pessimum et intolerabile inter regem et reginam scisma, et alii, utpote Nicolaus, dux Oppauie, Hen- ricus de Lypa et plures alii regi adheserunt, alii autem, videlicet Wylhelmus Lepus, Petrus de Rosen- berg, Wylhelmus de Landenstein cum plurimis no- bilibus et civibus partem regni (sic) fovebant. Cives Pragenses ambas turres in ponte oceuparunt, ita quod nullus ingredi civitatem vel egredi posset. Tandem cum hec mala discordia aliquamdiu viguisset, rex descendens cum suis de castro suburbia civitatis prope monasterium Zderaz succendit et cremavit in die Quinque Fratrum beatorum et multa intulit dampna civitati Pragensi. Post dies vero octo Deo volente facta est inter regem et reginam atque no- biles concordia, et reconciliati sunt regi sui emuli et graciam obtinuerunt regiam universi. Rex eciam a suis fidelibus super premissis correptus vitam et mores mutavit in melius. Eodem ") anno duo exercitus duorum regum Romanorum, Ludwici videlicet et Friderici, congre- gati sunt prope civitatem Müeldorf, sed absque pre- lio abinde discesserunt. In loco predicto Lepus de Waldek, baro prepotens regni Doemie, inter familia- res exorta contencione telo sagittatus die VIII* mo- ritur et in monasterio sub Waldek deportatus se- pelitur. ?) Tamže kap. VI, str. 392. — ?) Tamže str. 393. 5) Tamže str. 393. — 9) Tamže str. 393. KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. Eodem *) anno potentissimus princeps Wold- marus, marchio Brandeburgensis, absque heredibus mo- ritur et Ludwicus, rex Romanorum, eundem inar- chionatum, quem promiserat propter servicia sua domino Iohanni, regi Boemie, demum eundem marchionatum Beruhardo, duci Swidnicensi, ulti- mate contulit filio suo Ludwico. De istis duo- bus, Woldmaro et Ludwico, audies nova mira- bilia in sequentibus. Post obitum Woldmari terra Budyssynensis ad regnum Boemie revertitur, que prius male fuerat alienata. Eodem ?) anno regina Vngarie Anna, soror re- gis Iohannis, moritur in partu relieta prole. Eodem anno fuit ubertas maxima omnium victualium et stricho siliginis solvebat in aliquibus locis unum grossum. Anno +) Domini MCCCXX, in festo Innocentum rex Iohannes exivit de regno versus Luczemburgam, ubi cum episcopis et vicinis principibus multas ha- buit dissensiones et gwerras. In regno autem con- stituit Henricum capitaneum de Lypa, qui pacem bonam procuravit. Omnium victualium fuit habun- dancia et in regno pax ac concordia; unde populus, qui ante tres annos quasi mortuus fuerat, nunc re- vixit; gaudet et letatur benedicens Dominum, a quo pax et cuneta bona procedunt. Eodem 5) anno obiit secundus filius regis Iohan- nis nomine Przemisl et in Aula Regia sepelitur. Eodem anno obiit venerabilis pater, dominus Petrus, archi- episcopus Maguntinus, de quo supra scribitur satis. Eodem 9) anno Wladisslaus, dux Cracouie et Zandomerie, de iussu sedis apostolice, cui promisit inantea solvere denarium sancti Petri, coronatur in regem Polonie, et fit hoc contra regem Boemie, qui eciam se scribebat regem Polonie. Verum- tamen duces Slezie et Oppulie cum rege Iohanne et corona regni Boemie fideliter perstiterunt. Demum intervenientibus tractatibus lohannes, rex Boemie, accepta pecunia maxima a Cazymiro, rege Polonie, cessavit se scribere regem Polonie, ita tamen, quod predicti omnes duces Slezie ef Oppulie vasalli feodales regni Boemie et corone temporibus perpetuis remanerent, et sic factum est et firmatum litteris et munimentis. — * Tamże str. 393. — *) Tamże kap. VII, str. 393. — 1319 1330 

Strana 477
1320 1321 1822 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. Eodem !) tempore surrexit quidam populus ple- beius de partibus Gallie, qui se pastores nominabaut, circa XL milia hominum, et veniunt ad curiam Romanam in Avinionem petentes thesaurum ecclesie pro passagio ultra mare faciendo sibi dari. Papa vero Iohannes XXII eorum cognoscens erroneam voluntatem huiusmodi congregacionem sub anathe- mate fecit dispargi. Eodem ?) auno iterum duo exercitus validi duo- rum regum Romanorum predictorum in Alsacia prope Argentinam conveniunt et non conflictum sed pau- perun multitudinem faciunt. Hoc Francia. Anno 3, Domini MCCCXXI circa festum Puri- ficacionis sancte Marie Iohannes rex Pragam rever- titur et cirea festum sancti Iohannis Baptiste iterum recedit. Eodem anno in die apostolorum Petri ct Pauli feria VI fuit eclipsis solis ab hora prima us- que ad horam terciam, quam secuta est aliqualis sterilitas et aquarum inundacio. Eodem *) anno insonuit rumor in Francia. quod leprosi et per Iudeos et Sarracenos toxicum, et precipue in puteis aquarum, uude iidem leprosi in plurimis locis euni eorum habitaculis igne cremati sunt. Eodem *) anno filia olim regis Ottakari Cune- gundis, abbatissa monasterii sancti Georgii in castro Pragensi, persoluit debitum humane nature, virgo venerabilis et devota. Eodem anno virgo quedam de Colonia, ceca a nativitate, recepit lumen ad sepulchrum beati Procopii. Eodem auno mulier de eadem civitate. que fuerat contracta in membris, recuperavit sanita- tem ad sepulchrum sancti Procopii. Eodem anno in festo beati Procopii quedam mulier de Broda Episcopali recepit lumen ad caput eiusdem sancti viri, que prius fuerat ceca. Anno 6) Domini MCCCXXII®, IV idus Aprilis soror Iohannis regis Maria nomine, que tribus annis in regno Boemie manserat, ducitur in coniugem Ka- rolo. regi Francie, et eodem ibidem anno in regi- nam coronatur, que postea moritur in partu nec habuit post se prolem. factum est in ministrarent 411 Eodem *) anno circa festum beati Wenceslai regi Iohanni tercius filius ex Elizabeth sua coniuge Prage nascitur, cui duo nomina in baptismo im- ponuntur: alii Henricum, alii lohannem. illum nomi- nant, sed secundum nomen finaliter obtinuit. Hic Iohannes, filius regis Boemie, succedente tempore Margaretam, filiam Henrici, ducis Karintie et co- mitis Tyrolis, qui eciam pro tempore, ut prescri- bitur, regnavit in Boemia, duxit uxorem, et so- cero suo Henrico iam dicto successit in ducatu et in comitatu predictis; sed postea prodiciose et fraudulenter expellitur. ut patebit in sequentibus. Eodem 8) anno Margareta, filia regis Wenceslai senioris, que tradita fucrat duci Doleslao dicto do- mini de Legnicz in Slesia, dum in Grecz iaceret in puerperio, moritur et in Aula Regia sepelitur. Eodem ?) anno rex Tohannes de Luczemburga reversus filiam suam seniorem Margaretam, Henrico, duci Dauarie inferioris, copulavit. Secundam vero filam Guttam Fridrico, marchioni Misnensi, qui ipsam iam recepit in sua. Sed Ludwicus, rex Romanorum. immenior servicioruimn et promocionum. quas et que illi rex Iohannes exhibuit, occulte procuravit, quod marchio Mis- nensis filiam regis Iohannis illi remitteret et suam duceret filiam, quod et factum est. Post- quani enim marchio Misnensis puellam sibi de- sponsatam regi Iohanni remisisset, postea duxit in uxorem filiam Ludwici regis predicti, et tunc primo detecta et revelata est fraus Ludwici ante- dicti. Sed, ut dicitur. nihil fit sine causa: Deus providit et fecit, quod melius est et regno uti- lius. Hanc enim Guttam tradidit Iohannes, rex Boemie, Iohanni primogenito regis Francie, qui postea factus est rex Francie, ex gua idem ge- nuit quatuor filios, quorum primus post mortem patris sui regnum Francie obtiuuit, ut supra dicitur. desponsaverat Eodem !'^) tempore regina Elizabeth morabatur cum filia seniore in Bauaria, quia rex Iohannes boua ad mensam regine spectaucia obligaverat, enim varias discordias et multa bella ac prelia, que rex Iohannes in suis et alienis terris faciebat, bona propter !) Tamże str. 393. — *) Tamże. — 3) Tamże kap. VIII, str. 393, — ') Tamże str. 394. — *) Tamże str. 394. — *) TamZe kap. IX, str. 394. — *) Tamże. — *) Tamże. — *) Tamże. — '*) Tamże str. 394. P ) 1322 

Strana 478
1323 478 regni sui pro maiori parte impignoraverat, ita ut ipse et sui defectum paterentur. Eodem ') anno XII kalend. Augusti, cum ho- norabilis vir dominus lohannes, prepositus Wisse- zradensis, filius olim regis Wenceslai, sed illegitimus, de prodieione coram rege graviter esset accusatus, fecit ipsum rex eapere et detrudere in artissimam custodiam, cogitans qualem ei mortem vellet in- ferre. Insuper preposituram et beneficia ommia illi abstulit et de facto aliis concessit. fic de custodia clam fugit et mansit in Bauaria, erat enim frater regine Elizabeth non legitime natus. Post multa tempora rex plene informatus de illius innocencia et cognito. quod illi hunc detulerant, qui regine Elizabeth in omnibus adversabantur, et quod propter odium regine hoc procuraverant, refor- mavit hunc gracie sue et dignitatem ac beneficia ili restituit. Hic succedeute tempore fuit gra- ciarius et supremus consiliarius regis, et factus episcopus Olomucensis multa bona illi fecit ec- clesie. Et fundavit monasterium monialium in Pustymir ordinis sancti Benedicti in dyocesi Olo- mucensi, et secundum monasterium eiusdem or- dinis et monialium in civitate Pragensi, quod vo- catur ad misericordiam Domini;?) sepultus est autem iu Pustymir in dyocesi et monasterio suo. Eodem ?) anno Wenceslaus primogenitus per pa- trem suum missus ad regem Francie, qui eius ha- bebat sororem, regis Iohannis filiam, nomine Mariam, ubi mansit V annis secum, et postea cum .Phi- lippo, nepote dicti regis Karoli, cuius sororem nomine Blankam ipse Wenceslaus primogenitus habuit postea in uxorem, quasi per duos annos. Eodem *) aumo duorum regum Romanorum, Lud- wici et Friderici, dampnosa contencio, que VIII an- nis totam Alamanniam graviter oppresserat, inter- veniente contlietu durissimo conquievit. Nam hii duo reges fortissimis coaduuatis exercitibus iuxta oppi- dum Myindorf situm in dyoeesi Zalzburgensi pariter convenerunt et in die beati Wenceslai bellum com- miserunt, et de parte Ludwici fuerunt rex Boemie, llenrieus dux Bauarie, gener Iohannis regis, Dern- hardus, dux Slezie, ct comitum ac nobilium maxima KRONIKA BENESE Z WEITMILE. multitudo. De parte Friderici fuerunt fratres eius duces Austrie et multi alii principes. Et cooperante beato Wenceslao, quem Boemi, quia festum eius erat, devocius invocabant, ipso die Boemi bellum ob- tinuerunt et triumphum de hostibus. Ex utraque parte ceciderunt multi mortui, alii vulnerati, alii captivati. Sed et Fridericus rex in eodem bello ac frater eius Henricus, dux Austrie, captivati sunt. Fridericum obtinuit Ludwicus, Henricum duxit secum in Boemiam rex lohannes. Et a suis rex in Praga letus suscipitur tanquam nobilis triumphator. Nullum dubium, quin sanctus Wenceslaus, in cuius die bel- Jum, ut predicitur, committebatur, suis in prelio affuerit ct auxilium prestitit gloriosum, in cuius ho- nore facta est ecclesia in loco dicti belli. In eodem eciam bello Plychta de Zyrothin, famosus baro regni Boemie, mortuus est. Cum autem Iohannes rex captivum suum, Henricum, ducem Austrie — Quere supra in — 5) Kodem %) anno Ludwicus, rex Romanorum, regi Boemie civitatem et terram Egrensem in XX mili- bus marcarum pro dampnis, que ipse rex racione imperii sustinuit, pignore obligavit. Anno *) Domini MCCCXXIII circa festum. Na- tivitatis Christi Henrieus, dux Austrie, sub fideiusso- ria caucione fratres suos in Austria visitare per- mittitur. Sed cum fratres ipsius condiciones et pro- missa ae pacta per eum faeta servare renuerent, ad captivitatem pristinam ipse revertitur. Eodem anno Iohannes, rex Boemic, cum rege Vugarie convenientes inter alios amicabiles tractatus ordinant, duces Austrie ut debeant dare pro redemp- cione captivi fratris sui IX milia marcarum. Idem civitatem Znoeniam eis obligatam restituere deberent. Quedam privilegia, in quibus et per que barones regni Boemie se incaute obligaverant Alberto, regi Romanorum, quod nullum deberent sibi in regem Boemie assumere, nisi unum ex principibus et de domo ducum Austrie. Hiis tractatibus consuma- fis Henricus, dux Austrie, a captivitate liberatur. Eodem 9) anno in die Pasce regina Elizabeth, dum esset in Cambia, civitate Dauarie, duas filias !) Tamże str. 394. — ?) Srovnej o tom Tomkův dějepis Prahy, dílu II"* str. 452 a násl. — ?) Kronika Frant. Pražsk. ku. II, kap. XI, str. 396. Druhá polovice zprávy této přípomíná na vypravování Karlovo v jeho životopisu. — *) Tamže kap. X, str. 395. — 5) Sem náleží zpráva položená výše na str. 472. — *) Kronika Františka Pražského kn. II, kap. X, str. 395. — *) Tamže kap. XI, str. 395 a 396. — *) Tamże str. 396 a konec kap. XIII, str. 398. 1322 1823 

Strana 479
1323 1324 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. gemellas, Annam et Elyzabeth, enixa est. gue Anna duxit postea ducem Austrie Ottonem, sed Eliza- beth anno sequenti moritur. Eodem ") anno Wenceslaus, primogenitus regis Boemie, iubente patre de Boemia Franciam ducitur, in curia regis Francie Karoli, qui regis dicti Iohan- nis sororem habebat nomine Marian, legaliter edu- catur, ubi post in brevi Blancza puella, soror Phi- lippi. regis Francie, qui post dictum triumphum reg- navit, sibi desponsatur. Ibidem Wenceslaus, primo- genitus filius regis Boemie, moram per VII an- nos trahens, linguam illius patrie et litteras at- que mores ipsius regionis perfecte didicit. Ubi eciam in confirmacione crysmatis sibi nomen Karolus imponitur. Eodem ?) anno regina Elizabeth dieta de Grecz, filia Przemisl, regina (sic) Polonie, monasterium mo- nialium ordinis Cysterciensis in Brunna fundavit, quod Aulam Marie nominavit, cui monasterio magna bona et multos redditus in Morauia contulit, ut prius ponitur. Eodem ?) anno Boemia facta est acefala. Rex erat in Luczemburga, regina in Bauaria, episcopus Iohannes in curia Romana. Anno *) Domini *) MCCCXXIIII discordia, que inter dominum Iohannem papam XXII seu ecelesiam Romanam ex una, et Ludwicum, regem Romanorum, parte ex alia diu latuerat, omnibus innotescit, et factum est in christianitate scisma permaximum. Alii cum papa, alii cum rege Romanorum tenebant. Uter- que eorum episcopatus conferebat in Almania; pri- mus de iure, alter contra ius et de facto; papa re- gem excommunicat, rex papam maledicit. Multi in ci- vitatibus imperii pape et mandatis contradicunt. salutis ") sue inmemores. Nonnunquam exercitus pape in preliis, que pro libertate ecclesie Romane habuit, debellatur. Causa ?) autem dissensio- nis et scismatis predicti fuit hec, quia Ludwicum papa publice excommunicabat, electum in regem Ro- manorum absque licencia sedis apostolice, euius in- domino eius 419 ad imperium examinare, approbare, admittere, co- ronare vel ecimn repellere, se irreverenter instituit, et quantum in eo fuit, coronari se permisit et tan- quam rex contempta auctoritate sedis apostolice ad- ministravit. Unde papa de consilio fratrum contra dictum regem Romanorum multiplices processus et sentencias fulminavit, absolvens principes ecclesia- sticos et seculares ab omnibus iuramentis et pro- missionibus, quibus dicto Ludwico tanquam regi Ro- manorum quomodolibet obligabantur. Item eundem Ludwicum appellabat papa non regem sed occupa- torem regni et sacri imperii et in suis processibus sic eum mandabat appellari et haberi. Propter hu- iusmodi processus, qui sub bulla ad diversa loca missi fuerant, Ludwicus contra ecclesiam nimium) provocatur, pape et ecclesie procurat ubique mala, et non advocatus iam eeclesie sed hostis publicus reputatur. O quanta mala ex huiusmodi discordia in christianitate provene- runt in terris imperii! Omnes divina prophana- runt, et sentencias pape eciam maiores minime adverterunt. Duravit hoc malum multis annis usque in diem exitus Ludwici predicti. Eodem anno rex Iohannes in partibus lteni mo- ram trahens multas gwerras cum diversis episcopis et principibus habuit et tandem civitatem Metensem cum exercitu valido vallavit et multa eidem dampna intulit. Eodem ?) anno Iohannes papa XXII sanctum Thomam de Aquino, theologum maximum de ordine fratrum. Predicatorum, canonizavit et sanctorum ca- thalogo annotavit. Eodem ?) :mno Elyzabeth, filia gemella reris Iohannis moritur, et in Aula Regia sepelitur. Eodem anno sanctus Procopius liberavit duos famulos sui monasterii de naufragio miraculose. Anno 5) Domini MCCCXXV Elizabeth, regina ") Boemie, de partibus Bauarie ad regnum proprium in festo Circumcisionis Domini revertitur, quam susci- piunt clerus et populus cum magno tripudio, quia terest personam electam in regem et promovendam absens fuerat a regno duobus annis cum dimidio. !) Srovnej zprávu výše poloZenou str. 471 a 472. — ?) Kronika Franti&ka PraZského kn. II, kap. XI, l'ram. děj. č. IV, str. 396. — ?) Tamże str. 396 a 398. — *) 'l'amZe str. 396 a 397. — 5) TamZe kap. XII, str. 397 (a kron. Zbraslavská, Pram. děj. č. IV, str. 267). — % Tamže kap. XIII, str. 397. — ”) Tamże str. 398. — *) Tamże str. 398. s) Ruk. mél püvodné Eodem anno Dom. MCCCXXIIII, ale slova Dom. MCCCXXIIII? jsou pietrZena. — ") Ruk. má: salutes. — *) Ruk. regine. 1324 1325 

Strana 480
1325 1326 1327 480 Causa autem eius absencie principalis hee fnisse dieitur, quia quidam barones ipsam odio habebant et regis animum contra ipsam iugiter inflammabant. Eodem !) anno Ludwicus, rex Romanorum, cum valido exereitu obsidet castrum Burgow in Sweuia, quod ad regem Fridricum pertinebat. Frater vero suus Lyppoldus, dux Sweuie, veniens similiter cum magno exereitu obsessos valide liberavit, et in brevi intervenientibus quibusdam tractatibus Fridericus, qui usque ad annum tercium captus fuerat, a vin- culis liberatur, et hii duo principes, qui se nomi- nant reges, simul pacifice vixerunt. Eodem *) anno constitutis capitaneis rex Boe- mie se a regno absentavit. Anno ?) Domini MCCCXXVI hyemps fuit ") aspera et dura et semina male provenerunt. Eodem *) apno rex Iohannes obtinuit a sede apostolica deeimam ad triennium percipiendam a elero in regno suo. Eodem ?) anno iu partibus Ytalie et Lombar- die gentes pape eun geutibus imperii multos habue- runt conflictus et diversos, et facta est effusio sa- guinis maxima propter discordiam pape et Ludwici. Eodem *) anno dux Lokethko congregata Lyt- wanorum magna multitudine terram Brandeburgen- sem hostiliter devastavit, viros et mulieres captivos abduxit. Eodem ?) anno Conradus, episcopus Olomucen- sis, moritur. Eodem 5) anno Elyzabeth regina corpus fratris sui Wenceslai regis iunioris dle Olomuc in Aulam Regiam transtulit. Eodem ?) anno iu pluribus terris fit terre mo- tus magnus. Anno '*) Domini MCCCXXVII, cum rex Iohannes de Reno venisset Boemiam, venit ad ipsum Henricus, dux Slezie, dominus districtus et civitatis Wrati- slauie, tractans cum rege, quod post mortem ipsius dietus ducatus suus ad regnum Boemie debeat per- petue pertinere, quia idem dux non habebat heredes. Rex itaque Doemie deputavit duci illi singulis annis mile marcas de camera percipiendas. Item dedit KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. eidem duci districtum et civitatem Glacensem ad vite sue tempora. Mortuo igitur dicto duce ducatus et civitas Wratislauiensis ad regnum Boemie sunt devoluta et ita unita, quod perpetuis tempori- bus ad coronam regni Boemie debeant pertinere. Eodem '!) anno Ludwicus Bauarus, qui se gere- bat pro rege Romanorun, sed a sede apostolica re- probatus, ad partes Ytalie proficiscitur, unde magnus irruit timor super eos, qui fuerunt de parte ecclesie Romane. Multa bella sunt ex utraque parte com- missa, et plurimi occisi sunt et occubuerunt. Papa eciam pro defensione eeclesie sue accepit deeimam ab universo clero sibi subiecto, quia clerus Bauarie et partim Sweuie ae Renensium cum Bauaro fuerunt in rebellione. Kodem anno !?) Iohannes, filius tercius regis Iohannis, ducitur Karinthiam et Tyrolis, ibique sibi desponsatur filia Henrici Karinthie ducis unica. Erat enim idem Iohannes filius regis in quinto anno, cum de regno ad partes illas duceretur, et eciam malos habuit rectores in sua puericia, unde malum finem in eodem matrimonio habuit, ut infra dicetur in loco, ubi agitur de sua expulsione. Eodem '?) anno dominus Hynko de Duba dietus Berka, prepositus Pragensis, factus est episcopus Olomucensis. Anno '*) Domini MCCCXX VIII in die Epiphanie Ludwieus, dux Bauarie, rex Romanorum efficitur, sed ab ecclesia reprobatus, urbem Romanam poten- ter ingreditur et contra voluntatem pape ac cardi- nalium per quosdam episcopos imperiali dyademate insignitur in festo sancti Petri in ecclesia sancti eiusdem. Miratur de hoc papa et tota curia sua et acriores processus contra Ludwicum et suos coope- ratores fulminat. E contra Ludwicus, occupator im- perii, omnia mala, que potest, contra papam et suos excogitat, quoscunque pape adherentes dampnat et persequitur usque ad mortem. Multi et infiniti ex utraque parte in diversis preliis ex discordia huius- modi occubuerunt. Sed nec hiis malis contentus idem Ludwicus apposuit iniquitatem super iniquitatem et conatus est in malicia superexcrescere ommes prin- !) TamZe. — *) Tamże. — *) Tamże kap. XV, str. 398. — *) 'Vamże str. 399. — *) Tamże str. 399. — *) TamZe str. 399. — *) Tamże str. 399. — *) Tamże str. 399. — *) Tamże str. 399. — '*) "Tamże kap. XVI, str. 400. — !') Tamże str. 401. — 1?) Tamże str. 401. — '!*) Tamże kap. XVII, str. 401 a 402. — '*) Tamże str. 401. *) Ruk. fuerit. 1327 1328 

Strana 481
1328 KRONIKA BENESE Z WEITMILE. cipes Romanos, eciam eos, qui fidem katholicam nescierunt. Anno enim pontificatus domini Iohannis pape predicti | X] XI detestabile scisma et intolerabile scandalum suscitavit toti Christianitati nimium peri- culosum, eonstituens novem papam, ymmo antipapam de ordine fratrum Minorum, quendam hominem de- speratum, cui nomeu erat Petrus de Carbona. Qui insipiens homo huic inique creacioni sue. eui nullus cardinalium assensum spprebuit, adhibens consensum mutato nomine Nicolaum V"? se fecit appellari. In- dignum se successorem Petri veraciter demonstrawit, quia se Petri nomiue spoliavit. Iste malus, ymmo perversus papa iniquos et pessimos sibi creavit cardinales XII, quorum unus fuit episcopus Veneto- rum, quen episcopum postea papa privavit epi- scoputu. Sed dominus Karolus noster illum postea reformavit gracie domini pape et sibi pro- vidit de quodam archidiaconatu, qui eeiam sibi cardinalem Hostiensem ") male usurpavit, nequam uequiorem in papam coronavit. Alii cardinales huius iniqui pape fuerunt quidam canonici de ecclesia sancti Petri et sancte Marie maioris in Urbe, omni nequicia pleni, viri non litterati sed magis desperati. Idem Ludwicus Bauarus prefatus in loco publico ante basilicam saucti Petri fecit et publieavit pro- cessum) contra Iohannem papam, multa convicia con- tinentem. Per quosdam processus suani innocenciaimn nullatenus ostendit. sed magis inobedienciam accu- sivit. Eodem !) anuo. Margaretha, filia lohannis, reris Boemie, per maritum suum Henricum, ducem Bauarie, de Boemia ad propria transducitur. Eodem ?) anno in plenilunio mensis Marcii luna eelipsatur, quam eclipsim secuntur venti") validis- simi et pestileneia pecorum atque hominum in di- versis partibus. Eodem ?) anno mortuo Karolo, rege Francie, successit sibi in regno Philippus, cuius sororem no- mine Blanezkam Wenceslaus, qui et Karolus, domini regis Boemie primogenitus, duxit in uxoren. 451 Eodem *) anno Otto, dux Austrie, movit arma contra Fridericum regem et Albertum, duces Austrie, fratres suos, quibus") Karolus, rex Vngarie, magnam mittit gentem in auxilium. Hiis auditis rex Boemie magno exercitu congregato venit in auxilium Ottoni, duci Austrie, et circa XL municiones ac civitates munitas in Austria in brevi optinuit et expugnavit. Demum rex Iohannes Boemie potitus in Austria fe- lici victoria Pragam reyertitur, bernam seu generalem colleetam indicens, magnam congregat pecuniam at- que gentem, versus Prussiam ad inpugnandum in- fideles dirigit gressus suos. Eodem ?) anno Philippus, rex Francie, conflic- tum habuit cum duce Flandrie, mediante rege Boe- mie obtinuit victoriam. A multis hoc iudicatur, quod Iohauni, regi Boemie, plus fortuna quam racio in suis iuxta ilud: Audaces fortuna actibus suffragatur, juvat. Anno 5) Domini MCCCXXVIH rex Iohannes de partibus Prussie eum triumpho Pragam revertitur et a clero et populo velud nobilis victor eum solemp- nitate magna suscipitur. Bonam enim fecerat reysam contra paganos et multa milia paganorum ad fidem conversa sunt. Kodem ?) auno in pluribus terris fuit terre no- tus magnus, annus tamen quietus et temperatus, in fructibus et blado multum fructifer. Eodem 3) anno Boleslaus, dux S!ezie et dominus Drygensis, ducatum suum iure feodi a Boemie rege suscipit et alii plures duces eum eodem de parti- bus Polonie. Eodem anno civitas Gorliez ad Boemie regem revertitur, que longo tempore occasione cuiusdam dotalicii a regno fuit alienata. Eodem ?) anno in die sancti Ruffi obiit Brunne senior Henricus de Lypa, de quo multa in prece- dentibus sunt dicta. Eodem 10) anno quedan nova curiositas et cu- riosa novitas tam in vestibus quam in consuetudini- bus ac moribus hominum oritur. Nam quidam de huiusmodi novitatum inventoribus inceperunt more ?) Kron. Frant. Pražského. Pram. děj. č. IV, str. 401. — ?) Tamże str. 401. — *) Tamże str. 409%. — *) Tamże str. 402. — 5) Tamże str. 402. — *) TamZe kap. XVIII, sty. 403. — ?) Tamże str. 403. — *) 'l'amZe str. 403. — ?) Tamże str. 408. — '*) Tamże kap. XIX, str. 404. ") Beneš chce tu asi říci: titulum cardinalis Hostiensis nebo cardinaliatum Hostiensem. — ") Ruk. ventus. — *) Rukopis cuius. 61 1328 1329 

Strana 482
1329 482 barbarorum longas nutrire barbas, alii dignitatem deformando virilem, morem sequebantur in crinibus latum morc lanificum percuciebant in rotundum. In vesti- bus eciam tanta succrevit diversitas ymmo deformitas, quanta difformium mencium dictat ") per omnia muliebrem, alii crines suos in varietas; se quisque reputat feliciorem, qui excogitat novum mo- rem. Tanta in moribus et vestibus hiis temporibus inolevit novitas, ut exiret in proverbium generale: Adinodum symearum Doemi habent se, faciunt enim, quidquid alios vident exercere. Anno !) Domini MCCCXXIX venerabilis pater dominus Iohannes IIIL, episcopus Pragensis XXVII, devictis hostibus suis, videlicet Henrico de Schon- burg, preposito Luthorericensi, et ipsius complicibus et ostensa sua innocencia, accepta et obtenta licencia papali de Auinione, ubi XI annis in lite steterunt, Boemiam revertitur et in die sanetorum Processi et Martyniani " ) a clero et populo suo in ecclesia Pragensi cum omni solempnitate et gaudio suscipitur. Mox bona episcopatus sui recuperare incepit et aug- mentare. Comparavit itaque pro ecclesia sua castrum Hyrstein in nemore versus Bauariam. Comparavit eciam pro ecclesia castrum Suppylora, quod vocavit Montem episcopalem, cum ipsorum castrorum censi- bus et pertinenciis. Item castra alia et municiones ecclesie propter vetustatem) collapsa reedificavit et nichilominus iu diviciis habundavit. Item cupiens ampliare cultum divinum in honore trium patronorum eeclesie Pragensis, sanctorum videlicet Viti, Wence- slai atque Adalberti, creavit de novo et habunde dotavit tres prebendas cum tribus canonicatibus in ecclesia Pragensi ultra numerum antiquum. Item *) auno tercio, postquam reversus est de curia Romana, fundavit monasterium novum in honore sancte Dei genitricis Marie in oppido Rudnicz, et in eo instituit prepositum et fratres canonicorum regularium ordinis sancti Augustini, primum monasterium illius ordinis in Boemia, et sufficieuter dotavit tam in censibus quam in clenodiis. Item ?) idem episcopus confideraus, quod in navigio trans Albeam in Rudnicz multi ho- mines periclitabantur, pacientes sepe naufragium, KRONIKA BENESE Z WEITMILE. quia aqua illa frequencius solet excedere ac excres- 1:22» cere suos terminos, unde ipse episcopus pontem de lapidibus quadratis et sectis ultra Albeam ibidem de sumptuoso opere, insuper in pede eiusdem pontis construxit hospitale pro pauperibus infirmis, quibus de monasterio predicto disposuit providere victualia et necessaria. Item in ecclesia Pragensi fecit fieri sepulcrum sancti Adalberti et de argento et auro opere sculpto et sumptuoso. Item exstruxit duo altaria in ecclesia Pragensi: unum in honore sancti Siluestri et se- eundum in honore sancte Marthe, que sufficientibus reditibus dotavit. Et instituit festum sancte Marthe in ecclesia et in dyocesi sua Pragensi fore sub duplici officio venerandum, et novas ordinavit distribui porciones in ecclesia ipso die interes- sentibus largiendas. Sed et historiam novam cum legenda propria de Marsilia eciam secum attulit et cantari mandavit, et sic observatur. Anno?) Domini MCCCXXX Elizabeth, regina 1:330 Boemie, conthoralis regis Iohannis, zelo devocionis ducta monasterium sororum ordinis Predieatorum sub monte Petrino in Vgyezd in curia sua instituit et construxit. Eodem 5?) anno Fridericus, rex Romanorum, dux Austrie, qui propter imperium occasio et ma- teria exstitit magnarum discordiarum, infirmitate tactus moritur et Apurbaeh 9) sepelitur. Eodem ?) anno Ludwiens Romanus de Ytalia Bauariam revertitur. Eodem 5) anno idus Iulii fuit eclipsis solis, et bladum atque vinum male provenerunt. Eodem ?) anno rege Vngarie Karolo cum con- iuge sua in mensa residente quidam tyrannus eius- dem gentis, potens baro, nomine Fylezian, ex- tracto gladio irruit in regem. At regina extensa manu ictum gladii sustulit, et rex se sub mensa abscondit. Regine plures digitos ille malignus de manu amputavit, et rex illesus permansit. Tyranuus iste capitur et diversis penis ad mortem cruciatur, et omnes sui amici de regno eiciuntur. !) Tamże kap. XVIII, str. 403 a knihy I" kap. XXXI, Pram. dej. 6. IV, str. 284. — *) Tamże str. 384 a 385. — 3) Tamże str. 385. — ') Tamże kap. XX, str. 404. — 5) Tamże str. 405. — 9) Mauerbach. — ”) Tamże str. 405, — *) Tamże str. 405. — *) Tamże str. 405. 7) dictas ruk. — "") Ruk. Martymiani. 

Strana 483
1330 KRONIKA FRANTISKA PRAŽSKÉHO. Eodem ") anno tercio kalendas Octobris felix regina Boemie Elizabeth rege Iohanne, eius consorte, existente in partibus Karinthie in Wyssegrado in domo prepositi moritur et in Aula Regia, fundacione patris sui, honorifice sepelitnr. Ista regina in diehus suis multa adversa sustinuit et transiens, dum vixit, per ignem et aqnam, in hora mortis Deo auxiliante in refrigerium. venit. Habuit autem pueros cum rege Iohanne suo eonthorali III filios et IV filias. Eodem *) anno rex. [ohannes peragrabat omnes terras. Mamanie *) faciens et proeurans pacem inter Ludwieum Bauarum et prineipes imperii. Exiit tune in proverbium: Quia sine rege Doemie nemo valet facta sua expedire. Quem vult, exaltat, quem non vult, ipse recaleat. Tanta enim illum Deus per- fudit gracia, ut ab hominibus et omnibus prin- cipibus nimio veueraretur affectu et rex pacis appellaretur. Eodem anno ipse rex Iohannes peragratis parti- bus Reni, Swenie et Banarie, civitatem et ihi filio suo Iohanni filiam Henrici cis Karinthie, venit Tridentinam du- procuravit, Illue venerunt multi nobiles et civitates reri Italie et Tuscie. qui facta audierant regis Iohannis, quia predieabatur rex pacis et iusticie, petentes, ut terras illas, quas frequens quassabat gwer- rarum disturbacio, suo adventu letificare digna- retur. Quibus rex graciosum dedit responsum et immediate congregato exercitu processit versus Italiam cum eisdem,") qui civitates, que infra Scripte sunt, ei tradiderunt. Hic pone civi- tates ex nomine. In tautum vex iste prospe- rabatur, quod vulgaris populus admirabatur. Eodem ?) anuo scisma perniciosum, «quod de duobus papis in ecelesia Dei fuit ortum, ex divina ordinacione et misericordia conquicvit. Nam Petrus antipapa, quem Ludwicus creaverat, videns se non exaltatum, verum plus ad yma inferni detrusum, re- versus ad cor venit humiliter ad papam Iohannem XXII recognovit errorem suum. (onfitente papa ex- cessus omnes indulsit, sed tamen in speciali com- modo includi precepit, mansurus ibi ad tempora vite sue iu civitate Avinionensi, ubi tunc papa matrimonialter | copulari 483 cum curia sua residebat. Magna Dei providencia, ut hoc anno dno viri magni, per qnos multa mala in christianitate fiebant, de hac vita tollerentur. Iste Scilicet. antipapa et Friderieus dietus rex Romauo- rum. dux Austrie, qui fuerunt materia et occasio multorum malorum et seismatum in ecelesia Dei ct populo christiano. Eodem *) anno in vigilia vigilie nativitatis Chri- sti fuit eclipsis lune, quam precesserunt et secuti sunt validissimi venti. Anno Domini?) MCCCXXXI Iohannes, rex Boe- mie congregato magno pugnatorum exercitu potenti manu ingreditur Lombardiam sive Ytaliam et sine Marte ^) plures sue dicioni subiugat famosas civita- tes, et sunt he: Brixia. Pergama, Cremona, Papia, Parma, Regium, Muthina, Modna atqne Luka, quas civitates cum suis districtibus et castellis rex in sua habuit potestate. Attendens autem rex Boemie, quod Ludwicus Bauarus niultos episcopos, cleri- c0s et seculares innocenter de eisdem civitatibus eicerat, et precipue, qui Gwelfi appellantur, fruentes partem pape, et tam religiosos quam seculares omnes equaliter fovet et amplectitur. Expulsos revocat ad propria, concordiam inter discordantes modis, quibus potest, procurat et in brevi pacem bonam in partibus illis Deo pro- picio ordinat. Demum quia propter Ludwicum papa interdictum generale posuerat, rex Iohan- nes legatum sedis apostolice, qui tunc in illis partibus erat, adiit. ordinat interdictum in civi- tatibus subiectis sibi tolli et divina sicuti prius celebrari. Videns itaque rex Iohannes, quod om- nia in manibus suis prosperarentur et ad nutum suum disponerentur, misit Alamaniam pro filio suo Karolo primogenito, quem loco sui in civitatibus prefatis constituit capitaneum. Erat enim iuvenis ille pulcher, affabilis e& omnibus ipsum intuenti- bus amabilis et multum cireumspectus, iuvenis XV annorum. Interea cum rex Iohannes Boemie moram traheret in partibus Ytalie, et cunta sibi, ut pre- dicitur, succederent ad nutum, Ludwicus Bauarus, occupator imperii, cogitans, quia hec omnia rex ') Tamże str. 405. — ?; Tamže kap. XXI, str. 405. — ?) Tamže str. 406. — * 'l'amtez str. 106; ale Bene& no- správně udává den 23 pros. místo 26. — *) Tamże kap. XXII, str. 406. *; Alamannia ruk. — ^) Ruk. mà: eisdem, qui, infrascripta sunt, civitates tradiderunt. — *') inorte ruk. 61* 1330 

Strana 484
133% 484 in suum prejudicium attemptaret, pacem faciens cum ducibus Austrie eosdem nec non regem Vngarie ac regem Polonie, viis et modis, quibus potuit, induxit, ut id, quod solus Ludwicus non poterat, ipsi perficerent, et terras regis Boemie undique hostiliter invaderent et expugnarent. Cumque intellexisset rex Bóemie, quod prefati principes ad instanciam Ludwici se ad invaden- dum regnum suum armarent, mox relicto in Lambardia pro capitaneo primogenito suo ad partes Almanie dirigit gressus suos, et veniens ad Ludwicum Bauarum in Ratisponam multos secum tractatus habuit amicabiles. Sed ex parte Ludwici dolo non caruerunt, quod. probavit rei ") eventus. Quia dum huiusmodi haberentur trac- tatus et inter cetera ordinatum fuit, quod primo- genitus Ludwici filiam regis Boemie Gutham duceret in uxorem, ecce procurante dicto Lud- wico dux Austrie, quem Ludwicus propterea et ad hunc finem fecit vicarium imperii, ut terras regis Boemie invaderet, congregato exercitu non modico fines regni hostiliter invasit et quantum potuit. nocuit, predas et rapinas committendo. Rex vero Doemie comperto, quod tractatus pre- fati inter ipsum et Ludwicum pridie habiti pleni erant dolo et fraude, quia quos amicos credebat, facti sunt inimici, subito versus Boemiam iter suum dirigit et veniens Pragam magnum congregat exercitum ad resistendum inimicis et in brevi cum sua gente castra metatus est ante civita- tem Laa. Et figit sua tentoria in campis contra duces Austrie, qui secum habebant gentes pluri- mas regis Vngarie et regis Dolonie, ita ut ex parte adversa viderentur cum magna potencia. Rex vero Boemie inperterritus permansit in cam- pis cum sua gente, ut predicitur, multum in nu- mero minori, sed audaciori. Sepius !) dictum est regi Boemie, ut cum mino- rum haberet exercitum, sibi et suis parceret et retro recederet ad civitates et castra propria, quia ad- versarii visi sunt multo plures et forciores. Rex huiusmodi dissimulans consilium remansit in campis, donec adversarii perterriti metu ad propria et castra KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. sua redirent. Videus igitur rex Doemie, quod ad- versarii a facie sua fugissent, insecutus est eos usque ad Danubium, civitates, municiones et castra inimicorum viriliter expugnando, et cecidit timor super inimicos et fugientes ad civitates munitissi- mas et castra fortissima sese occultaverunt. Post- modum rex Boemie collocatis gentibus suis in me- tis Boemie et Morauie, viris bellicosis, reversus est Pragam, exacciones a monasteriis et civitatibus ct universis incolis regni sui recipit. Nec mirum, quod recipit, mox stipendiarlis et eis, qui pro defensione patrie laboraverunt, distribuit. Hiis sic dispositis rex Doemie versus Franciam transiit, non tam equi- currendo. Habebat enim de more idem rex cum suis paucissimis velo- cissime equitare et de duabus dietis communibus tando quam in equis velocius faeere unam satis magnam. Eodem ?) anno in festo sancti Andree sol eclip- sim patitur, et in plenilunio luna similiter. Yemps calida et satis temperata. Post ?) recessum regis pro capitaneo in regno Boemie, hunc enim fecerat rex de paupere divitem, quia strenuus et audax fuerat. remansit Vlricus Pluh Anno *) Domini MCCCXXXII durante inter Boemos et Australes gwerra predicta multa hinc inde sunt prelia commissa: in quodan) enim con- flictu Henricus de Lypa cum Iohanne fratre suo et multis nobilibus capitur, rex superveniens datis multis peeuniis et restitutis pluribus castris, que obtinuerat, a captivitate liberavit.) Hiis autem temporibus Benessius de Wartenberg in prelio ab Australibus oceiditur ct in Grediss sepelitur. Tan- dem rex Iohannes fecit pacem cum Australibus, et tractatur, ut ipse, si sedes apostolica dispensaret, filiam olim Friderici regis ducere debeat in uxorem. Sed non habuerunt tractatus huiusmodi suum effectum. Eodem ?) anno Ludwicus Bauarus propter odium, quod habuit contra regem Doemie, suscitat adversus Henrieum, ducem Bauarie, generum regis Iohannis, Ottonem et Henricum secundum, duces Bauarie, et congregati ceperunt sibi mutuo suas terras devastare. quem !) Tamże kap. XXII, str. 407. — *) Tamże str. 408. — *) Tamże str. 408. — *) ''amZe kap. XXIII, str. 408. — 5) Tamże str. 408. b) Ruk. ei. — *; Ruk. liberatur. 1331 1332 

Strana 485
1392 1883 1392 KRONIKA BENEŠE 7 WEITMILE. Rex itague cum patruo suo archiepiscopo Treuerensi venit in auxilium genero?) suo et finaliter paciti- cavit inter eos gwerram huiusmodi. Eodem !) tempore rex Iohannes amicicias cum Ludwico Bauaro, promittens se inter- inivit novas ponere pro illo apud papam pro reconciliacione. Sed mittens nuncejos rex ad curiam Romanam, ct licet honorifice per papam et cardinales fuissent suscepti et pertraetati, Ludwicum tamen non potuit cum ecclesia concordare, quia nimium contra ecclc- siam excesserat, et non vere sed colorate penitere proponebat. Anno?) Domini MCCCXXXIII fere toto anno rex Iohannes se a regno suo absentavit. Eodem ?) anno filius eius primogenitus Wen- ceslaus, qui et Karolus, in partibus Ytalie pro patre capitaneus derelietus, cum tyrannis Lambardie multos conflictus habuit et gracia Dei iuvante semper victor exstitit. Tandem eodem auno in die sancte Kathe- rine contra eundem principem, adhuc iuvenem, XVII aunos etatis sue habentem, congregati sunt tyranni Lambardie et Tuscie cum inaximis exercitibus et innumerabilibus gentibus, videlicet Mediolanenses, Veronenses, Mantwanus, Ferrarienses, Florentini et alii eis adherentes, et castra metati sunt in territorio civitatis Mutyne iuxta castellum, quod vocatur sancti Felicis in dominio regis Iohannis. Illustris vero prin- ceps Karolus predictus, lieet multo minorem haberet gentem, de miserieordia Dei et suorum Almanorum et paucorum Boemorum strenuitate presumens, cum prefatis tyrannis bellum et certamen inivit, et factus est miles in eodem bello, et duo dextrarii occisi sunt sub eo, et ipse ipso die triumphum in tercio dextrario obtinuit. Et de adversariis capti sunt ultra mille galeati et sex milia armatorum pedestrium, interfecti quoque multi sunt in eodem prelio, et Deus dedit vietoriam Karolo in illa die de suis inimicis; et contrita sunt capita draconum in aquis multis et. reliqui a facie Karoli fugierunt. Pater vero eius rex Iohannes magnum congregaverat exercitum filio in auxilium progressurus. Audito, quod filius eius felici potitus esset victoria, letatus est in 485 filio in hiis, que dicta sunt sibi, et Deo, qui victoriam largitur, gracias referens Lombardiam provectus est, et per illam estatem fecit gwer- ram contra suos inimicos. Eodem *) anno Loketko, rex Polonie, moritur, cui suecessit in regno Kazymir, filius eius. Eodem ?) anno III kalend. Novembris Karolus. domini regis Boemie primogenitus, qui per XI anuos absens fuit, de Longbardia reversus civitatem Pra- gensem ingreditur et a clero et à populo eum magna solempnitate et leticia suscipitur, et statim in brevi post hoc domum sive pallacium regale in castro Pra- gensi de miro et sumptuoso opere incepit eonstruere, ltem recipiens a terrigenis bernam seu collectam generalem, eastra ct bona. que pater suus obliza- verat, redemit et impignorata recuperavit. Eodem 9) anno Iohannes, rex Doenie, eidem suo primogenito Karolo marchionatum Morauie con- tulit. marchionatum Morauie in omnibus, ita ut ab omnibus pauperibus et diviti- bus nimio diligeretur affectu. Pacem pro- curabat totis viribus in terris suis, latrones et fu- res undique persequendo. Pecunias eciam, quas percipiebat, partim transmittebat patri, qui. ut frequenter, in alienis morabatur partibus, et cum residuo bona obligata exsoluebat. Qui accipiens gubernacula regni Doemie et multum se legaliter gessit eciam Eodem anno post recessionem filii sui de Lombardia rex Iohannes perdidit civitatem Lu- canam per tradicionem Castrucii filii Castruczii, qui quondam factus dux ibidem per Ludwiceum Bauarum. Sed rex Iohannes intrando per castrum cum suo exercitu recuperavit eandem et statim secutus est filium et ivit Luczemburgam; filius vero, ut premittitur, Boemiam. Anno *) Domini MOCCXXXIHII pridie idus Tunii inclyta domina Blanezka, Philippi regis Francie so- ror ae conthoralis domini Karoli, marchionis Mo- rauie, de Francia Boemiam ducta Pragense castrum ingreditur et ab universo clero atqne populo letanter suscipitur. !) Tamże str. 408 a 409. — *) Tamże kap. XXIV, str. 409. — *) Tamże str. 410. Srovnej tóż Život císaře Karla IV, Prameny déj. & III, str. 342 4 343. — *) Kronika Františka Pražského, Prameny děj. č. IV, kn. III, kap. I, str. 409. — 5) Tamże str, 413 a 414. — ©) Tamże str. 414. — *) Tamže kap. II, str. 414. *) Ruk. generi. 1:33 1334 

Strana 486
1335 486 Eodem !) auno dominus Hinko, Olomucensis episeopus, moritur et in ecclesia Pragensi sepelitur, qui creavit et dotavit altare in honore sancti Materni cum bonis suis patrimonialibus. Cui successit in episcopatu Olomucensi Iohannes, prepositus Wissegradensis, frater regine Eliza- beth a latere, vir magne industrie et multe dis- crecionis. Eodem ?) anno circa festum saneti lacobi orta est discordia maxima inter clerum secularem et fra- tres mendicantes civitatis Pragensis occasione quarte funeralium. Cumque clerus secularis litteras apostolicas pro huiusmodi quarta in habenda ecclesiis coram po- pulo publiearet, veniunt fratres ordinum mendican- cium, litteras easdem de manibus aufferre conantur clericorum. Fit rumor maximus in diversis ecclesiis, et jam fratres à clero seculari, iamque clerus secularis à fratribus acriter verberantur. Multi ex utraque parte fuerunt in preliis huiusmodi vulnerati et gra- viter verberati. Fit magnum murmur et intolcrabile seandalum in populo. Fratres ad sedem apostolicam appellant et clerici eorum appellacioni non deferunt, et sie se vicissim excommunicant. Tandem inter- veniente domino Iohanne, Pragensi episcopo, cuius interest incommoditatibus ecclesiarum occurrere, pre- dieta discordia conquievit. Eodem ?) anno dominus lohannes papa XXII in Avinione moritur et ibidem sepulture traditur anno pontificatus sui XIX*, Eodem anno) obiit magister Vlricus de Pa- byeniez, doctor decretorum, qui providit et procuravit, quod in auroris singulis in Pragensi ecclesia missa de beata virgine cantaretur. Kodem ?) anno Ludwicus Bauarus in contemp- tum eeclesie episcopum Herbipolensem et plures, quibus sedes apostolica de episcopatibus pro- vidit, temerario ausu de sedibus huiusmodi repulit et de ecclesiis illis. suis providit et compulit pro- phanare. Et licet iste Ludwicus foret princeps cru- delis et ecclesie sancte rebellis, nunquam tamen coegit aliquem prophanare. Sed cum papa gene- rále in terris imperii posuisset interdictum, unum- alios KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. quemque clericum sue consciencie reliquit. Sed heu! omnes clerici tam seculares fuerunt sedi sancte rebelles et prophanarunt divina, exceptis fratribus Predicatoribus, qui saniori ducti con- silio in locis snis interdictum servaverunt. Ve- rumtamen iste Ludwicus, licet esset malus erga ecclesiam, in terris tamen imperii pacem bonam procuravit, et iusticiam reddidit unicuique ex- peditam, propterea a civibus imperii multum di- ligebatur. Eodem 9) anno dominus Iacobus, presbyter car- dinalis tituli sancte Prisce, abbas de ordine Cister- ciensi, a sacro eardinalium eollegio in summum pontificem eligitur et Benedictus papa XII appellatur. Eodem 7) tempore rex Iohannes filiam suam Annam copulavit Ottoni, duci Austrie, previa dispen- sacione apostolica, quia illa erat in tercia linea con- sanguinitatis; et carent heredibus. Eodem 9) anno rex Iobaunes duxit sibi in eou- iugem Beatricem virginem. filiam ducis Burgundie, comitis Claremontis in partibus Gallie. Eodem ") anno mortuo Henrico duce Karintie, qui scribehat se regem Boemie, suecessit illi in comitatu Tyrolis Iohannes, filius Iohannis, regis Boenie, qui duxerat filiam dieti Henrici, cuius se pater scribebat regem. Anna, filia regis [Boemie Wen- ceslai] premortua fuerat, et ipse duxit aliam de Brunzwik, ex «qua generavit filium nomine Margare- tham, quam duxerat Iohannes, filius regis Iohannis Boemie. Eodem '") aimo IX kalendas Iunii nata est do- mino Karolo, marchioni Morauie, ex domina Blaneza, sua coniuge, primogenita Margareta, quam postea tradidit Ludwico, regi Vngarie, que sine prole moritur. Eodem !!) anno VI idus Aprilis cirea. medium noctis facta est eclipsis lune, unde hyemps fuit aspera et estas pluviosa et frigida. ‘обет '?) anno XIII kalendas Novembris Eliza- beth, quondam Boemie et Polonie regina, relicta re- sis Wenceslai et Rudolfi, ducis Austrie, que appel- labatur de Grecz, moritur et in Brunna in monaste- rio, quod ibi fundavit, sepelitur. 1) Tamže kap. II, str. 415. — ?) 'Гатёе kap. II (III) str. 415 a 416. — ?) Tamze kap. IV, str. 417. —— *j Tamze str. 417. — 5) Tamże kap. IV, str. 417. -— ©) Tamże kap. VII, str. 420. — 7) Tamże kap. VIII, str. 421. — *) Tamże str. 421, — ?) Tamże kap. VIII, sty. 421. — '*) Tamże str. 421. — !') Tamże str. 421. — '%) TamZe str. 421. 1335 

Strana 487
1355 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. Eodem anno Iohannes, rex Boemie, ante obitum Henrici ducis Wratislauiam misit Karo- lum primogenitum adversus Bolkonem, ducem Slezie. dominum in Münsterberg, qui devastavit sibi totam terram suam et civitatem Kanth in diocesi Wratislauiensi obtinuit. In qua reysa ba- rones de Sternberg de Morauia cum pluribus nobilibus debellati sunt et capti, quia, qui eos conducere debebant, ipsos prodiderunt, et duxe- runt per loca, ubi eorum inimicis fraudulenter eos tradiderunt. Nomina eorum: Arnoldus de Rachnow et Michalico de Borow, qui et porcio- nem cun illis perceperunt de huiusinodi tra- dicione. Eodem ") auno Henricus, dux Slezie et domi- nus Wratislauie, moritur, et terre ipsius ad regnum Boemie devolvuntur, de quibus se Karolus, marchio Morauie, protinus intromisit. Sic postmodum rex Vngarie et rex Polonie promiserunt et iuraverunt iuvare regem Iohannem contrà Ludwieum Bauarum imperatorem *) et contra duces Austrie, quia occu- paverant contra Iohannem, comitem Tyrolis, filium suum, ducatum Karinthie, et ultra XX milia mar- carum. Et e conuerso rex Polonie renuncciavit terre Slezie et ducibus et civitati Wratislauiensi, et du- cibus '*) Oppolie, prout in littera desuper ibidem ista continetur. Eodem anno rex lohannes cum primogenito suo Karolo veniunt Vngariam et cum. eodem rege pacis 487 federa ct amiciciam contrahunt, ubi inter alios trac- tatus ordinatum est, ita quod rex Iohannes receptis a Casmyro, rege Polonie, XX milibus marcarum, re- nuncciet titulo regni Polonie. Et ipse rex Polonie renuneciat omni iuri, et si quod potuisset sibi com- petere in civitate Wratislauiensi et in eius diocesi et in dueibus Slezie et Oppuliensi, prout in littera infra scripta clarius exprimitur. Et ab eo tempore rex lohannes cessavit se scribere vegem Polonie. Factaque est liga et unio inter regem Boemie et Karolum marchionem et regem Vngarie atque Ka- zimirum, regem Polonie. Eodem “) anno dominus Karolus iturus Vuga- riam venit de Burglino Pragam, et ibi nocte qua- dam dun quiesceret cum suis eubiculariis et ignis arderet in eamera et candele plurime, ecce! subito apparuit quidam spiritus immundus, qui acceptis cyphis proiecit hinc inde per cameram principis, cunctis videntibus, quia cyfi movebantur et in an- gulis resonabant ex collisione, spiritum tamen nus- quam viderunt. Item postea supervenit ad eundeni principem Matyas, capellanus domini Iohannis, comitis Tyrolis, fratris sui,") eumque petivit, ut procederet versus Tyrolis et regeret terram illam pro fratre suo, qui adhuc iuvenis erat, et sibi in omnibus vellet prosperare, et ex parte spirituum, qui Krzetky dicuntur, dixit, quod illi essent spiritus, qui fecerant insultum in camera, ut prefertur. !) Tamèe str. 421 a 422. Srovnej téz: Život Karla IV, Prameny děj. č. Ill, str. 350. — ?) Život cís. Karla IV, Prameny děj. č. III, str. 350. *) Ruk. imperii. — ) Rukopis má« duces. — ') Ruk. má toto znění: fratris sui, qui ex parte spirituum, qui Krzetky dicuntur, ut procederet atd. a2 k slovu prosperare, et dixit, quod illi essent spiritus, qui atd. 1:55 

Strana 488
1336 LIBER TERTIUS. Anno ") Domini MCOCXXXVI Beatrix, coniunx regis Iohannis, Boemiam ingreditur et corona regni Boemie coronatur. Eodem ?) anno Karolus, marchio Morauie, venit in auxilium fratri suo lohanni, duci Karinthie et comiti Tyrolis, quem duces Austrie pro huiusmodi terris graviter impugnabant. Eodem?) anno Ludwicus Bauarus, jam non oc- cultus sed manifestus inimicus Boemorum, mittit legatos suos ad regem Iohannem et^) terram et ci- vitatem Egrensem sibi restitui appositis minis ex- postulat. Sed nuncceii vacui et spe sua frustrati ad propria redeunt. Eodem *) anuo cum duces Austrie ab impedi- mentis Iohannis, ducis Karintye, filii regis Boemie, nollent desistere, rex Iohannes congregato maximo exercitu terras eorundem ex ista parte Danubii in- vasit et devastavit, igne eremando civitates et vil- las, et multas eorum obtinuit municiones. Nobiles plures eepit et dampna irreeuperabilia eis intulit, Porro duces Austrie, qui iu campis cum maximo iacebant exercitu, timore perterriti a facie regis Boe- mie fugierunt. Intellexerant enim, et sic fuerat con- dictun, quod die crastina, hoc est sequenti die post festum Georgii, rex cum eisdem celebrare voluit bellum, unde quamvis multo plures essent, tamen quia audaciam regis Boemie et sue gentis timebant, ut prius sepius fuerant experti, retrorsum cum vi- tuperio abierunt. Rex vero Boemie in municionibus àc civitatibus Austrie, quas aequisiverat, collocatis viris bellicosis Pragam eum triumpho reversus est. !) Tamże kap. IX, str. 422. — *) Tamže str. 422. — str. 423. — *) Tamże kap. X, str. 425. ^) Ruk. ut. — *) Slov: eos; nam nemá rukopis. Et quia pro stipendiaris pecuniis indigebat, cepit excogitare modos conquirendi — pecunias, monasteria et civitates talliando, ungeltum, «quod prius nunquam auditum fuerat, recipiendo de vino et sale per totum regnum; bernas eciam seu rega- lem collectam sepius recipiendo a suis Doemis. Prop- terea multi adversus ipsum clamabant, sed quid clamarent, ignorabant. Nonne melius fuit dare partem pecunie cuilibet, quam regnum destrui per hostes et vastari? Providerat enim rex Io- hannes, quod licet ex omni parte terre sue ha- beret principes inimicos, utpote Ludwicum Ba- uarum, qui potentissime regabat imperium, du- ces Austrie, marchionem Brandeburgensem, filium Ludwici, marchionem Misnensem, regem Polonie, duces Slezie plures, et nunquam aliquis eorum presumpsit invadere fines regni Boemie vel in- trare, sed ipse rex [eos; nam]*) omnes circum- sedentes principes ipsum regem et suam gen- tem maxime timebant, quia, ut dicitur, audaces fortuna iuvat. Eodem ?) anno ipse rex fecit fodi in synagogu Iudeorum Pragensium et invenit plura milia marea- rum, sed malo ductus consilio, et precipue per suos Reynenses, qui sibi adherebant, illectus, Dei timore postposito fecit fodi in ecclesia Pragensi penes se- pulerum saneti Adalberti et in capella divisorie, sperans aliquid invenire, sed spe sua frustratus ima- gines * XII apostolorum, que pro sepulero sancti Wenceslai fuerant per filiun suum Karolum et de fidelium elemosina fabricate, abstulit et asportavit. diversos ?) Tamże str. 422. — *, Tamże str. 422 a 423. — 5) Tamże 1336 

Strana 489
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. 186 Nec divina uleio defuit; permittente enim Deo, qui suam et sanctorum suorum iniuriam ulcis- citur, ipso die, quo hec facta sunt, quidam po- teus miles de Reno, qui in huiusmodi actu ne- phario primus et precipuus consiliarius fuit, a quodam inopinate occiditur in civitate Pragensi. Rex autem Iohannes, qui usque ad hec tempora dolorem oculorum passus est, deinceps omnio excecatus est, et non vidit lumen diei usque ad diem mortis sue. Neque contra divinam volun- tatem, qui permiserat hoc factum, non dubitatur. Nec eum potuerunt iuvare, nec curare aliqui medici, quos de diversis partibus, eciam de pa- ganismo advocaverat, quorum aliquos postea fecit in aqua dimergi. Simulabat se tameu idem rex videre, cum non videret, et multi, qui ipsum intuebantur, cecitatem ipsius non consideravere, quia omnia facta sua taliter disponebat, ut vi- dere crederetur. Eodem anno rex Iohannes in Morapia cuum regibus Vngarie et Polonie habuit concilium, et duces Austrie iterum invadere disponunt. Eodem tempore ") Iohannes, episcopus Pragensis considerans, quod vigilia Epiphanie Domiui, et saneti Viti, quas sui predecessores mandaverant sub pena excommunicacionis ieiunari, male ieiunabantur. Vo- lens consulere animarum saluti, huiusmodi mandatum de ieiunando relaxavit et sentencias sustulit. Suc- cessor vero suus, dominus Arnestus, primus archiepiscopus Pragensis, licet solus easdem vigilias ieiunaret, necessitatem tamen ieiunandi aliis imponere noluit, sed quemlibet suo arbitrio reliquit. Eodem ?) anno cum circa festum sancti Iacobi rex lohannes eum suo exercitu terram Austrie in- trasset, et ipsam graviter depopularetur, audiens hoc Ludwieus Bauarus congregato similiter magno exer- citu hostiliter invasit generum regis Boemie, Henri- cum ducem Banarie. Quod cum pervenisset ad noti- ciam regis Boemie, mox derelicta Austria cum tota gente properat in auxilium genero suo et in brevi perveniens ad illum castra metatus est penes mona- sterium, quod Aldirspach nominatur. Et cum exercitus regis Iohannis et ducis Henrici in eodem loco contra 489 Ludwici iacuissent XII diebus et multa hine inde particularia prelia fuissent commissa, ecce Ludwicus cum Ottone, duce Austrie, ea nocte in cuius erastino debuit bellum committi, licet multo maiorem haberet exercitum, fugit et transivit per Pathauiam versus Lynezam, voleus per illam viam calide subintrare Boemiam. Ut autem rex Boemie, qui adhuc in predicto loco permanebat, versuciam Da- uari et Ottonis cognovit, movit exercitum suuin versus Boemiam cum Henrico, genero suo, ingressum [,ud- wiei et gentis sue prohibere volentes. Ubi autem pervenisset ad Ludwicum, quod regi Boemie denu- datum esset consilium suum, et fuerat premouitus, intencione sua frustratus, disperso exercitu rediit ad propria. Otto autem dux Austrie videns, quod nec per Ludwicum per alios proficere potuit, trewgas pacis cum rege Boemie iuivit et mediante rege Vngarie talis inter eos intervenit eoncordia, ut Iohanni. filio regis Boemie, comitatus Tyrolis, duci- exereitum neque bus vero Austrie pars ducatus Karinthie' debeat remanere et aliqua castra Karinthie. Anno ) Domini MCCCXXXVII rex lohannes mitigata gwerra, quam habuit cum ducibus Austrie, as- sumptis secum filio suo Karolo et genero suo Henrieo, duce Bauarie, transeunt versus Prussiam. Mirabile quidem est, quod non sufficiebant eis gwerre cum suis vicinis, et illis non plene plaeatis, ymmo terris suis adhue sub custodia derelictis, omnes procedunt ad inpugnanduni infideles. Sed yemps calida eorundem principum transitum impedivit. Nam paludes con- gelate non sunt, unde reverti coguntur ad propria. Eodem *) anno natus est filius regi Iohanni ex Beatrice, vonsorte sua, cui nomen in baptismo im- ponitur Wenceslaus, quem postea frater suus Ka- rolus ad imperium promotus fecit ducem Luczen- burgensem. Hic postea ducens filiam ducis Bra- uancie, relictam comitis Holandie et Hanonie, factus est dux eiusdem terre Brauancie. Eodem ?) anuo in mense Iulio quedam stella, que cometa dicitur, fere per unum mensem apparuit, quam inopia bladi subsequitur et vini. Anno ©) Domini MCCCXXXVIII Deus omni- potens, qui in sanctis suis est gloriosus, in sacra- corporis dignatus est mento quoque sui preciosi !) Tamże kap. IX, str. 424. — *) Tainże kap. X, str. 424. — 3) Tamże kap. XI, str. 425. — *) Tamże. — *) Tamże str. 426. — *) Tamże kap. XII, str. 426. 62 1336 1337 

Strana 490
1338 490 gloriosior apparere. Nam in diversis locis corpus Christi miraculis claruit gloriosis. In civitate Pra- gensi ecclesia sancti Andree exusta est igne totaliter, sed corpus Christi in pixide cum suis panniculis permansit omnino illesum miraculose. Item in Pne- wicz prope Chutnam inventum est corpus Christi sub arbore, quod claruit miraculis ibidem, ut refe- runt plurimi; nam mulier quedam, que per IX annos languida in corpore fuerat et muta, illuc adducta sanata est. Item vir quidam, qui per currum et rotas graviter lesus et in membris contractus fuerat, ibi- dem adductus sanitatem pristinam rehabuit. Eodem anno in civitate Gurzym inventum est corpus Christi cruentatum, et communis referebat fama, quod Iudei denuo martirizaverunt illud. Ad illa ergo loca fiebat maximus concursus hominum, et Iudei fere in omnibus partibus trucidabantur. Eodem anno in vigilia trauslacionis sancti Wen- ceslai creator omnium Deus propter merita eius- dem sancti miraculum in civitate Pragensi ostendere dignatus est. Nam viri quidam in arte balistariorum eruditi inter se conferebant, dicentes: Die crastina celebrabimus festum saneti Wenceslai, patroni nostri : inter quos erat unus Theotunicus, qui blasphemando eis respondit: Illius rustici festum non celebrabo. Mox idem, cum hec verba protulisset, illico mutus effectus est, et cecidit timor super omues, qui hoc audierant. Die altera, hoc est in festo translacionis, adducunt huiusmodi mutum et deponunt ante so- pulerum sancti Wenceslai et orabant pro ipso Deum et sanctum martirem. Cumque allatum caput sancti Wenceslai et eiusdem muti capiti superpositum fuisset, mox ipse, qui mutus fuerat, aperuit os suum et perfecta voce magnificabat: Deum et sanctum Wenceslaum, cuius meritis se fatebatur liberatum. Eodem anno !) tempore estivali venerunt Boe- miam locuste per turmas et in maxima quantitate, que inter solem et terram volantes faciebant umbram ; ubicunque autem ceciderunt in campis, bladum, fe- num, arbores et alia terre nascencia penitus de- struxerunt et maxima hominibus dampna intulerunt, ita ut specialis plaga Dei et permissio putaretur. Fuerunt eciam in aliis terris et similia ac maiora KRONIKA BENESE 7 WEITMILE. fecerunt. Finaliter Deo propiciante post multa in- commoda nobis illata versus plagam septemtrionalem recesserunt. Et referebat dominus Karolus imperator, quia eo tempore ?) in Austria in Winna vidit locu- stas ad latitudinem trium mil[lliarium et longitudinem quinque mil|1[iarium, et quando deponebant se ad ter- ram, fuerunt in spissitudine ad duas palmas, et volatus earum fuit cum maximo sonitu ex alis ipsa- rum, et fetor ex eis prorumpebat validus et magnus, et alas habebant quasi depictas. Eodem anno mortua est Anna, filia regis Io- hannis, quam habuit Otto, dux Austrie, et simiiiter ipse Otto in brevi, videlicet infra sex septimanas. Anno 3) Domini MCCCXXXIX in crastino oc- tave sancti Petri et Pauli circa horam vesperarum sol eclipsim passus est. Anno *) Domini MCCCXL rex Castelle, rex Na- uarrie et rex Maioriearum congregati in unum ha- buerunt conflictum cum paganis et Deo adiuvante obtinuerunt victoriam, et infiniti ex gente pagano- rum mortui sunt. Eodem ?) anno dominus Iohannes, episcopus f'ra- gensis, consecrauit chorum monasterii sui in Rud- niez in die Assumpcionis beate Virginis. Anno Domini $ MCCCXLI Kazymirus, rex Po- lonie, habuit gwerram cum Ruthenis et Lytwanis in- fidelibus, qui venerant ad occupandum regnum et terras Polonie et Deo propicio recesserunt post tem- pus breve. Eodem anno dux Luthwanorum accersiri fecerat ad se X sacerdotes et christianos pluri- mos, cupiens tandem christiana fide imbui. Sui hoc considerantes ipsum ducem veneno intoxi- carunt. Eodem anno Ludwicus Bauarus, occupator imperii, omni malicia et dolo plenus iniquitatem ineditatus est in cubili suo, astititque vie omni non bone. Maliciam et fraudem excogitavit, qua- liter fraudulenter et sub dolo matrimonium in- ter Iohannem, ducem Karinthie, comitem Tyro- lis, filium regis Boemie ex una, et filiam olim Henrici, ducis Karinthie, legittime contractum et copula carnali ante plures annos consuima- !) Tamże str. 427. — ?) Viz Zivot císafe Karla IV, Prameny dśj. ć. III, str. 355. — °) Krou. Františka Praž- ského kap. XII, str. 427. — *) Tamże kap. XIII (V), str. 528. — 5) Tamże kn. I, kap. XXXI, str. 385. — ©) Tamże kn. III, kap. XIV (VI), str. 430. 1338 1339 1340 1341 

Strana 491
KRONIKA mu tum,^) irritaret et destrueret ad hunc finem, ut filius suus primogenitus Ludwicus, marchio Brandeburgensis, illam sibi in coniugem accipe- ret et terram uxoris sue possideret et expulso Iohanne comitatum Tirolis occuparet. Sed res ista Iohannem regem et filium eius Karolum non latuit, unde ipsi sepissime visitarunt dictum Iohannem, comitem Tirolis, sibi consulentes, ut caute et circumspecte de suis ageret factis, quia Ludwicus predictus omne malum cogitabat. Iohannes vero, dux Karinthie et comes Tyrolis, suis baronibus plus, quam expediebat, credens, monita paterna et fraterna sprevit tanquam puer et totus iuvenis et talium inexpertus. Credebat enim, ut ex falsa suggestione suorum didicerat, quod pater eius veniens ad filium non nisi pe- cuniam et inpingnoracionem terre quereret. Cum tamen contrarium esset verum, ut rei experiencia docuit, quia eodem anno in die Animarum, dum Iohannes dux predictus de castro suo Tyrolis cum pauca gente ad spaciandum descenderet, nullum penitus haberet timorem de uxoris sue infidelitate aut baronum tradicione, ecce ipsa ducissa oblita sui proprii honoris se cum suis consiliaris clausit in eodem castro et familiam Boemicalem totam expulit et maritum venientem ad castrum non admisit. Turbatus autem dux ad alia voluit sua castra ascendere et fuit ubi- que prohibitus. Intelligens autem prodicionem et tradicionem esse factam, declinavit ad quen- dam nobilem, dominum Tegnonem de Villandera, cui frater eius, dominus Karolus, multa bona [fe- cit],') et [ibi]") per aliquot dies latuit et abinde ad dominum Dertrandum, patriarcham Aquiliensem, pervenit, qui eundem ducem expulsum fere per menses quinque secum retinuit et honeste per- tractavit et captata opportunitate Doemiam re- misit. Et sic idem dux suam perdidit terram, qui plus alienis quam suis credidit. Uxor vero eius deposito peplo crinale more virginum capiti sue inposuit et asserens men- daciter, prout postea rei experiencia docuit, Io- BENEŠE 7 WEITMILE. 491 hannem, suum conthoralem, fuisse impotentem, Ludwico Brandeburgensi, prout Ludwicus Baua- rus ante plura tempora disposuerat, nupsit. Post plura tempora Ludwicus ipse ex eadem genuit filium et tactus perpetuo dolore ac morbo in- curabili pedum, qui vocatur lupus, miserabiliter mortuus est. Sed et, ne semen iniquum sibi superesset, filius eius de malo matrimonio pro- creatus post hec in brevi moritur. Ducissa vero predicta funesta iusto Dei iudicio postea dictam terram perdidit et in miseria dies suos finivit. *) Terra autem predicta ad manus ducum Austrie pervenit qui postmodum pro eadem multas cum filiis Bauari discordias habuerunt. Iohanes autem dux expulsus hiis temporibus iu Boemia per- mansit, cui pater suus de statu competenti pro- vidit. Interim eciam ex quadam libera genuit filium, postea preposituni Wissegrandesem factum, cui nomen lohannes, et sic vicium impotencie sibi falso ascriptum expurgavit. Eodem?) anno Margaretha, filia regis lo- hannis, relicta olim Henrici ducis Bauarie, post mortem Iohannis sui primogeniti Boemiam re- vertitur et licet invita et renitens Kazymiro, regi Polonie, desponsatur, et quia, ut dicit scriptura: Invite nupcie malos solent exitus habere, ipsa Margaretha tacta infirmitate longa et maxima, antequam convenirent, tercia die ante festum saucte Margarethe in civitate Pragensi moritur, et in Aula Regia sepelitur, et conversum est festum nupciarum in luctum et lameutum. Eodem ?) anno Iohannes rex Boemie, zelo accensus devocionis, licet videretur vir mundanis actibus totaliter implicatus, utpote, qui in tor- neamentis et aliis militaribus exerciciis nimium delectabatur, salutis tamen proprie non immemor, predecessorum suorum, reguni ac ducum Boemie, sequens vestigia, ad laudem Dei omnipotentis et gloriose virginis Marie, genitricis Domini nostri Ihesu Christi, fundavit monasterium sub monte Petrino prope civitatem Pragensem Mi- norem et exstruxit de miro et laudabili opere, !) Ludvík vévoda Bavorský a markrabě Brandenburský zemřel dne 17 září 1361, Mainhard III, syn jeho a Markéty Tyrolské, zemřel dne 13 ledna 1363 a Markéta r. 1369. — *%) Srovn. kron. Františka Pražského ku. XIV (VI), str. 431. — ?) Srovn. tamteZ str. 132. *) Ruk. consumatum. - ') Ruk. nema. III, kap. 

Strana 492
1341 1342 1343 492 et in eodem collocavit fratres Carthusiensis or- dinis, quibus providit de censibus et vite neces- sariis sufficienter, quorum eciam ecclesiam libris, ornatibus et clenodiis decentissime decoravit. Eodem !) anno occisus est inquisitor heretico- rum 3d sanctum Clementem in Praga, vir bonus et utilis eeclesie Dei, per quosdam hereticos, qui ad ipsum venerant, simulantes se illi velle confiteri. Anno ?) Domini MCCCXLII calido vento Australi preambulo, quem pluvia quasi vernalis fuit subsecuta, post durissimam hyemem et gravissimam, in qua multitudo hominum in pluribus terris fuit extincta, factum est grande diluvium per impetum aque ni- valis et pluvialis, et propter ingentem molem glaciei et spissitudinem ruptus est pons lapideus Pragensis in pluribus locis, et ita, ut vix quarta pars rema- neret. Omnia molendina eorum et obstacula de- structa sunt, et plures ville in littore cum homini- bus et animalibus perierunt. Et quia inopinate et repente factum est diluvium, vise sunt domus cum hominibus molendina cum suppellectilibus, infantes cum cunabulis natantes, quibus nullus succurrere po- terat. Et facta sunt dampna irrecuperabilia ex in- undacione huiusmodi, et precipue propter rupturam pontis Pragensis. Tunc enim primo homines intelle- xerunt, quod tam grande et arduum bonum perdi- derunt. Fit quoque labor magnus et periculum in navigando, et meror pauperum naulo carendo. Cor- ruit autem ipse pons ipso anno in die sancti Dlasii in ipsa nocte, et pons lapideus in Drzezden super eodem flumine corruit. Eodem anno de mense Aprili Iohannes, dux Karinthie, expulsus venit Boemiam, et amplius non est reversus Karinthiam neque) ad comita- tum Tyrolis, quia Ludwicus, marchio Brande- burgensis, terram eius et coniugem occupabat contra Deum et iusticiam. Eodem ?) anno Karolus, domini regis Boemie primogenitus, marchio Morauie, zelo devocionis ac- census, aecedente ad hoc assensu patris sui Iohan- nis, regis Boemie, ac venerabilis patris Iohannis, epi- scopi Pragensis, et capituli eiusdem Pragensis eccle- sie, in capella regali Omnium Sanctorum in castro KRONIKA BENEŠE 7 WEITMILE. Pragensi creavit collegium, videlicet prepositum, dc- canum et XI prebendas ac X ministros, quibus large providit, quorumque ecclesiam multis sanctorum re- liquiis et aliis clenodiis largiter decoravit, volens et decernens, ut presentacio prepositure et prebenda- rum ad ipsum et successores suos, reges Boemie, eleccio vero decani ad capitulum eiusdem collegii debeat spectare. Quam ereacionem et ereccionem do- minus papa Benedietus XII suis litteris bullatis ap- probavit et confirmavit. Eodem *) anno idem Benedictus papa XII in die sancti Marci migravit de hoc seculo et in Aui- niene sepelitur. Die quoque X post eius obitum car- dinales eligunt in summum pontificem venerabilem patrem, dominum Petrum, cardinalem Rothomagen- sem. cui nomen imponitur Clemens papa VI, maxi- mus amicus regis Boemie et filii suj Karoli et omnium de terra eorundem principum existen- cium clemens exauditor. Multum enim iste papa regem Boemie et suos diligebat et specialibus favoribus prosequebatur; magnam enim noticiam et amiciciam habuit domini regis et filii sui Ka- roli, dum adhuc abbas et archiepiscopus esset. unde et eosdem miro affectu prosequebatur. Eodem anno nata est domino Karolo filia ex domina Blancza nomine Katherina, quam tradi- dit domino Rudolfo, duci Austrie, quo defuncto tradidit Ottoni, marchioni Brandeburgensi, quam baptizavit Iohannes, episcopus Pragensis. Anno *) Domini MCCOXLIII in octava sancto- rum Innocentum venerabilis pater Iohannes IIII, episcopus Pragensis XXVII, viam carnis universe est ingressus, bonam post se famam relinquens, ut in precedentibus scribitur. Et post magnifi- cas exequias in Pragensi ecclesia penes altare sancti Siluestri, quod ipse adhuc vivens exstru- xerat et magnifice dotaverat sepelitur. Post cuius obitum die XI* canonici Pragensis ecclesie convenientes in unum invocata Spiritus Sancti gracia honorabilem virum dominum Arnestum, pro tunc decanum Pragensem, in episcopum sibi, paucis tamen discordantibus, elegerunt. Erat autem iste electus filius quondam domini Arne- ?) Tamże str. 432. — *) Tamże kap. XV (VII), str. 433. — *) Tamże kap. XI, str. 436. — ') Tamże str. 435. — 5) Srovnej tamże kap. XVI a XVII, str. 436—438. Ruk. usque. 1343 1342 

Strana 493
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. 143 Sti de Pardubicz, strenui militis, vir elegantis stature et corpore decorus, omnium morum ho- nestate preditus, in iure canonico licenciatus, affabilis omnibus et benignus. Et quia hiis temporibus archiepiscopus Ma- guntinus, tunc metropolitanus ecclesie Pragensis, pro eo, quia Ludwico Bauaro per sedem apo- Stolicamm dampnato adherebat, fuit una cum eodem Ludwico maiori sentencia excommuni- cacionis innodatus et processibus papalibus in- volutus, ideo novus electus ad petendum munus confirmacionis et consecracionis sue dirigit ad curiam Romanam versus Avinionem. Quem Cle- mens papa VI benigno favore suscipiens elec- cionem ipsius canonieam ac iustam fore decer- nens et approbans, ipsum dominum Arnestum electum fecit consecrari in episcopum ecclesie Pragensis per dominum cardinalem Portuensem, quem domini cardinales alii cum magna reve- rencia et affectu sincero ad osculum pacis sus- cipientes in omnibus suis agendis benignissime pertractaverunt. Porro venerabilis pater dominus Arnestus, episcopus Pragensis, expeditis negociis suis pro omni sua voluntate, acceptis litteris bullatis sue confirnacionis ad sedem propriam cum ingenti leticia revertitur, quem venientem plebs sua. clerici et layci, processionaliter cum reliquiis so- lempniter suscipiunt, et in sede episcopali cum iocunditate et gaudio collocant. Sed et rex Boe- mie, et filii eius Karolus atque Johannes, om- nesque barones et regni magnates de eiusdem novi episcopi felici reditu et suis prosperis suc- cessibus exultant omnes nnanimiter et gratulan- tur. Denique novus!) iste episcopus Pragensis filiorum suorum corda infirma ad rectitudineni vite erexit et ad viam salutis eterne opere, exemplo et sua doctrina sana direxit. Pontificali namque decoratus infula talem se exhibuit, ut ab hominibus magnis et parvis nimium amare- tur et affectu paterno veneraretur. Eodem !) anno Karolus, domini regis Boemie primogenitus, marehio Morauie, cupiens.obtinere iu 493 celestibus pro terrenis retribucionem sempiternam, ad honorem Dei omnipotentis et beate genitricis eius virginis Marie, atque sanctorum martirum, pa- tronorum ecclesie pragensis, Viti, Wenceslai atque Adalberti et omnium sanetorum, et specialiter prop- ter divini cultus augmentum ac decorem eeclesie Pragensis, in qua idem princeps sibi et suis elegit sepulturam, creavit in ipsa Pragensi ecelesia de novo et dotavit collegium mansionari[or]um, videlicet XXIIII personas, quorum XII tenentur esse presbyteri, VI diaconi, VI subdiaconi, qui singulis diebus sub nota cantare tenentur horas, videlicet matutinas, in crepusculo, aliasque horas, et missam in dies- cente de beata Virgine, secundum ordinem et rubricam ipsorum. Et hec fecit propter miracu- lum, quod ipse viderat in Tarencio, de quo in- fra ponetur. De illa autem regula temporibus suis facta est ecclesia in Tharencio per eundem principem, et tercia ecclesia in civitate Nurem- berga, quarta in civitate Wratislauiensi per Przeczlaum, episcopum loci, quinta ") per domi- num Petrum, ?) episcopum Magdeburgensem, ibi- dem iu Magdeburea. sextam dominus Iohannes, marchio Morauie, germanus domini Karoli, in monasterio fratrum Augustinensium in Brunna. Quibus tamen mansionariis Pragensibus ipse prin- ceps Karolus providit") de sufficienti sustenta- cione et ornatibus et clenodiis ad divinum cul- tum spectantibus. Et voluit, ut presentacio ad pre- centoriam et maiores mansionarias ad regem Boemie pertineret, mansionariorum collacio ad precentorem spectaret, et tam precentor quam mansionarii omnes decani Pragensis correccioni sub- iacerent. Huiusmodi creacioni, dotacioni et ordina- cioni ipsius collegii, quibus dominus Arnestus, epi- scopus et capitulum ecclesie Pragensis suum assen- sum prebuerunt, dominus Clemens papa VI snis lit- teris bullatis confirmavit, approbavit et ex eerta sciencia ratifieavit. Hiis?) temporibus orta est discordia non modica inter Iohannem, regem Boemie, ex una, et episcopum et capitulum ecclesie Wratislauien- sis parte ex altera. Rex etenim Boemie occupa- minorum vero 7) TamZe kap. XVIII, str. 438. — ?) Petr Jelito byl arcibiskupem v Magdeburku od r. 1372 do r. 1381, načež se stal biskupem Olomouckým. — ?) Srov. o tom pojednání C. Grünhagena: K. Johann von Bóhmen u. Bischof Nanker. ') Ruk. má novus iste novus episc. — ^ Ruk. mà quintam a sextam. — ») Ruk. má pravidit. 134. 1339 

Strana 494
1339 1340 1344 494 verat quedam, castra iam dicte ecclesie. Unde canonici singuli recedentes de loco, totam dio- cesim Wratislauienseni posuerunt sub interdicto ; regem vero publice excommunicatum denuncciave- runt. Intelligens igitur rex, quia huiusmodi dis- cordia papam non lateret, et adyertens, quod inter ipsum et episcopum ac capitulum prefatos nullus alius nisi papa concordiam facere posset, versus curiam Romanam ipse et Karolus. eius primogenitus, marchio Morauie, dirigunt gressus suos. Qui dum per dominum papam et cardina- les benigne fuissent suscepti et honorifice per- tracti, inter alios tractatus facta est concordia per dominum papam inter regem Boemie et ec- clesiam Wratislauiensem, et restituta sunt ipsi ecclesie omnia, que ei fuerunt ablata, et abso- ]utus est rex Iohannes ab excommunicacione, et reconciliati sunt ei canonici, et omnis discordia deinceps conquievit. Inter alia eciam tractaverunt prefati princi- pes cum domino papa et collegio cardinalium, qualiter Ludwicus Bauarus, qui occupabat im- perium, scismaticus et inimicus ecclesie, propter suam inobedienciam et rebellionem ab imperio deponeretur, ymmo verius iam suis malefactis exigentibus privatus huiusmodi dignitate nunc- ciaretur, quodque alius princeps katholicus. qui ecclesiam Romanam tueretur et defensaret, in locum ipsius scismatici canonice eligeretur. Verum quia Maguntinus, qui erat de comi- tibus de Wirczenburg ") archiepiscopus in tan- tum contra sedem apostolicam suam levaverat cervicem, ut predicto Ludwico in omnibus suis iniquitatibus manifeste daret consilium contra Romanam ecclesiam auxilium quoque et favorem, et sicut Ludwieus sic ut iste Romanam ecclesiam persequebatur, et non episcopus, sed publicus censeretur ecclesie sancte inimicus, quare papa de consensu cardinalium dictum episcopum Ma- guntinum ab episcopatu deposuit et ab omni dignitate degradavit. Ut autem negocium elec- cionis novi regis Romanoruin processum haberet, ne eciam ecclesia Maguntina pastore legittimo diucius careret, de eadem ecclesia dominus papa ?) Jindřich III, hrabě z Virneburgu, který r. 1346 Nasovských arcibiskupem jmenován. KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. de consensu cardinalium providit domino Ger- laco, filio comitis de Nassaw, ad instanciam re- gis Boemie et filii sui primogeniti pro eodem attente supplicancium. Propterea dominus papa de consensu tocius collegii Romane ecclesie ad instanciam «domini Karoli (quia rex Iohannes nondum fuerat inimi- cus dicti Maguntini, neque ipsum diffidaverat, ideo contra ipsum noluit agere, sed dominus Karolus impetravit ereccionem ecclesie Pragen- Sis) et ad preces principum et instanciam ec- clesiam Pragensem, que hactenus iure metro- polico ecclesie Maguntine subiecta erat. absol- vens ab omui obediencia ac subieccione ecclesie Maguntine in metropolitanam et archicpiscopa- lem erexit et sublimavit, eique ecclesiam Olo- mucensem, quam similiter ab obediencia ecclesie Maguntine prius absolvit, nec non monasterium Luthomisleuse, de quo novum episcopatum fieri decrevit, pro suffraganeis ecclesiis subiecit. In- super dominum Arnestum, hactenus episcopum, nunc vero archiepiscopum Pragensem fecit, con- stituit et ordinavit, mittens eidem pallium archi- episcopale, in quo plenitudo dignitatis et noni- nis archiepiscopalis consistit. Postremo dominus papa devictus instancia domini Iohannis, regis Boemie, scripsit princi- pibus ecclesiasticis et secularibus electoribus im- perii, ut non obstante contradiccione aut rebel- lione Ludwici scismatici ad futuri regis Roma- norum eleccionem procederent canonice, quia ec- clesia Romana diucius defensore ac advocato carere non posset, alioquin protestabatur domi- nus papa de suo interesse. Postmodum papa monuit principes electores, ut iudicarent, quo- modo et qualiter Ludwicus creaverat antipapain et matrimonii vinculum inter Iohannem, comitem Tyrolis, filium regis Iohannis, et suam coniugem legittimam disolverat propria authoritate. Qui electores convenientes in unum iudicarunt Lud- wicum propter predictos excessus digne depo- nendum ab imperio et deposuerunt ipsum. Et deposito eo ab imperio dominum Karolum ele- gerunt, ut sequitur, in anno secundo. Prefati od papeže byl sesazen a na jeho místo Gerlach z hrabat 1344 

Strana 495
1344 1345 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. igitur principes, Iohannes, rex Boemie, et primo- genitus eius Karolus, marchio Morauie, dispo- sitis negociis in curia Romana pro omni sua voluntate, recepta licencia a domino papa et cardinalibus eius cum magna leticia reversi sunt ad propria. Cumque!) pallium archiepiscopale allatum ésset Pragam, et dominus Arnestus prefatus in dominico die proximo,?) qui dominicam primam Adventus precedebat, die eodem cum omni so- lempnitate, qua decuit, fuisset investitus, facta est leticia magna ac maxima in ecclesia Pra- gensi. Clerus Te Deum laudamus, populus autem Kyrie eleison iocunditer resonabant. Demum no- vus archiepiscopus Pragensis, nec non Iohannes, rex Boemie, atque filii eius duo, Karolus et Io- hannes, et magna multitudo prelatorum atque nobilium exeuntes de Pragensi ecclesia veniunt ad locum efossum et pro fundamento novo prepa- ratum. Fossam isti quatuor, videlicet archiepisco- pus, rex et duo filii eius intrant et ad yma de- scendunt, positoque cum ea reverencia, deuocione, quibus decuit, primario lapide pro nova ecclesia edificanda de fovea tandem ]letantes exeunt, choro Te Deum laudamus cum iubilo cantante. Ibidem dominus lohannes, rex Boemie, de con- sensu dictorum filiorum suorum dedit atque do- navit decimam omnium proventuum de urbora montis Chutne perpetuis temporibus pro fabrica Pragensis ecclesie convertendam, et suis huius- modi donacionem patentibus litteris roboravit. Eodem *) anno tempore authumpnali lohan- nes, rex Boemie, Ludwicus rex Vngarie, Karo- lus primogenitus regis Boemie, item comes Ho- landie, et multi alii principes in manu forti processerunt versus Prussiam contra Lyttuanos, sed quia aura fuit mollis et indisposita spe fraudati sua sani tamen ad propria remearunt. Et fuerunt ante castrum Belyn et Pyest et multa dampna paganis intulerunt, sed propter mollem auram redierunt. Anno *) Domini MCCCXLIV Bolko, dux Swidnycensis, captivaverat quendam militem, va- 495 sallum regis Boemie. et positum ad turrim fame mori fecit. Propterea rex cum duobus filiis suis. Karolo et Iohanne, atque domino Arnesto, primo archiepiscopo Pragensi, congregato magno exer- citu terram eiusdem ducis ingressi ignis incendio devastant per omnia et ante civitatem Swidnyez collocant sua castra, cuius suburbia usque ad portas cremaverunt. Abinde applicant exercitum ad civitatem munitissimam Landeshut eiusdem ducis. quam undique circumdant et sine Marte acquirunt. Acta sunt hec circa festum beati Ge- orgii.*)) Demum factis trewgis pacis cum eodem duce. licet multa sibi dampna intulissent. ad propria nostri principes leti redierunt. Interea Kazymirus, rex Polonie, quia ipsi erat duci Swydnicensi avunculus, intelligens, que faeta sunt, congregato valido exercitu suoruui nec non Vngarorum atque Lytwanorum terram ducis Oppauie feodali iure subiectam regi Boe- mie ineipit invadere hostiliter et vastare. Tunc rex Iohannes cum predietis filiis suis, licet ex omni parte terrarum circumiacencium haberent inimicicias, congregantes magnum exercitum ver- sus Cracouiam procedunt,?) regis Polonie terras, vilas et oppida cremando et funditus evel- lendo." Quorun adventum rex Kazimirus, qui cum gente sua et Vngaris de civitate exiverat, presciens, cum sua gente fugit ad civitatem Cra- couiam, et contentus est muros eiusdem ab im- petu hostium defensare. Sed et plurimi ex Vn- garis usque ad CCCCC occisi sunt, et alii sub- mersi in prima acie et congressu, et venientes hostiliter invaserunt, qui ineuntes cum illis cou- flictum durissimum, in quo conflictu Iohannes, filius regis Boemie, factus est miles, multos et innumerabiles de Vngaris in fuga et aliis genti- bus occiderunt. Deinde?) appropinquant civitati Cracouie et omnia eius suburbia in vigilia sancte Margaretlie igne consumpserunt. Cumque ibidem trium dierum spacio continuassent, quia pro hominibus et equis victualia reperire non poterant, coacti sunt ') Srovnej kron. Františka Praž. kn. III, kap. XVII, str. 437 a 438. — 7) Srovuej: Zivot cís. Karla IV, kap. XVI, Pram. dój. €. III, str. 364. — ?) Srovnej taimtéZ kap. XVIII, str. 366. -— *) 23 dub. — 5) V červnu, — *) 12 čce. *; Ruk. má proxima. — ”) Ruk. mó evellando. 1345 

Strana 496
496 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. 1345 abinde recedere ad alia loca, que similiter ra- pinis et incendiis acriter destruxerunt. Medio tempore, dum hec sic agerentur et principibus nostris ad vota omnia succederent, quidam nobiles Boemie, inter quos Czenko de Lipa erat primus, cum suis gentibus veniebant regi Boemie in subsidium non rogati, immo prohibiti, et castra metati sunt ante civitatem Bytom, et intrantes eandem tota die chorearum solaciis et ebrietatibus vacaverunt. Ad noctem vero exeuntes de civitate lassi et suffusi, incauti et sine armis absque quavis custodia membra dederunt requiei. Et ecce gentes regis Polonie de castro Bandyn ibi de prope irruerunt super istos, qui incaute dormiebant. Aliis fugam ca- pientibus Czenkonem de Lypa cum suis capti- vaverunt, propter quam captivitatem et inordi- natam vitam dicti Czenkonis, quam in captivitate Cracouie ducere didicerat, domus et dominium dominorum de Lypa, que ultra alios dominos barones regni Boemie et Morauie nimium ex- creverat, 1) periit et facti sunt aliis equales vel minores. Rex igitur Boemie audita captivitate 1345 suorum multum doluit et factis trewgis pacis cum suis adversariis et illis firmatis rediit ad propria. Eodem 1) anno rex Cypri habuit bellum cam- pestre cum infidelibus, qui Turci dicuntur, et Deo auxiliante potitus est victoria. Anno 2) Domini MCCCXLV, die VII mensis Octobris fuit eclipsis solis circa eius ortum, si- militer et eclipsis lune paulo ante hoc, 3) que fue- runt signa magnarum novitatum. Nam regina Sicilie fecit et procuravit, ut dicitur, maritum suum Andream, regem Sicilie ac fratrem regis Vngarie, [interfici], *) propter cuius mortem Lud- wicus, rex Vngarie, terram illam ingressus multa milia hominum interfecit et mortem fratris sui absque omni misericordia vindicavit. Eodem 4) anno comes Holandie a Frizonis interfectus est, et multa milia hominum secum, et sic illo anno humanus sanguis in diversis locis multus effusus est. 1) Srovnej tamže kap. XIX, str. 439. — 2) Tamže str. 440 a 441. — 3) Zatmění slunce bylo r. 1345 dne 26 září a měsíce dne 12 září. — 4) Tamže str. 441. 3) Ruk. má excreverant. — *) Nemá ruk.

Strana 497
LIBER QUARTUS. Incipit quartus liber cronice Pragensis. Ad honorem Dei omnipotentis et beate vir- vinis Marie, genitricis Domini nostri Ihesu Christi, atque sanctorum martirum Witi, Wen- ceslai, Adalberti et Sigismundi, patronorum no- strorum, incipit liber quartus cronice ecclesie Pragensis. Et merito hic liber sortitur locum [quartum], quia in ipso tractatur de allacione corporis sancti Sigismundi, regis Burgundie, qui suis gloriosis virtutibus atque miraculis regnnm Boemie adeo illustravit, quod eiusdem sancti fama et regni Boemie magnificencia per uni- versum mundum divulgatur. Unde gloriosus hic martir digne quartus Boemorum patronus atte- stantibus signis et prodigiis innumeris, esse per- hibetur. Item iu isto quarto libro tractatur eciam de ortu, operibus atque magnificencia invictis- simi principis domini Karoli Quarti, divina fa- vente clemencia Romanorum imperatoris semper augusti et Boemie regis, qui hoc nomine in ordine cesarum loco quarto Altissimi disponente providencia sortitus est. Item in isto libro quarto tractatur de ortu, vita atque gestis serenissimi principis, domini Wenceslai Quarti, regis Boemie, filii prefati domini imperatoris, qui inter reges Boemie hoc nomine loco quarto meruit honorari. Item tractatur in hoc libro de ereccione at- que sublimacione ecclesie Pragensis atque dila- tacione regni Boemie, nec non et multis aliis muniticenciis, quibus divina clemencia terram no- stram extollere et magnificare dignata est, ut in sequentibus patebit. In superioribus scriptum est, quo anno, quo die et quo in loco natus sit dominus Karolus, !) imperator Romanorum et Boemorum rex predic- tus, nunc breviter aliqua recapitulando percur- ramus, que et qualia egit in diversis mundi par- tibus et quanta perpessus est in invenili etate, antequam Romanorum et Boemorum regna atque dyademata adipisceretur. Voluit enim Deus famu- lum suum, quem toti ") orbi preesse disponebat, prius probare diversis temptacionibus et peri- culis, ut tanquam aurum fornace examinatun mundatorem ac liberatorem suum ipse agnosceret et ex suis tribulacionibus ac pressuris ipse dis- ceret. qualiter in solio universi orbis positus aliis opporteret compati et misereri. Clementissimus princeps Henricus, ?) huius nominis septimus, Romanorum imperator semper augustus et Lucemburgensis comes, duxerat in uxorem Margafethau, filiam ducis Brawancie, ex qua genuit Iohannem primogenitum, qui, factus adolescens omnium virtutum ac morum honestate pollebat. Interea divina vocacione Wenceslaus secundus, Boemorum rex, qui fun- davit monasterium Aule Regie, ab huius seculi ergastulo tollitur, qui post se, ut in superiori- bus narratur, unum filium, videlicet Wenceslaum, reliquit, et duas?) filias, Annam atque Elizabeth. Hic Wenceslaus, huius nominis tertius rex Boe- mie, in brevi post obitum patris in Olomuc oc- 1) Prameny děj. č. 1V, str. 471 a 472. — ?) Srovnej: Zivot cís. Karla IV, kap. HII, Pram. déj. &. HI, str. 339. — 3) Správně čtyry. ") Tak doplnili větu Pelzel a Dobrovský, ale slova toho nemá ruk. — %) Ruk. má: toto. 63 

Strana 498
498 ciditur. Per cuius transitum regnum Boemie he- rede masculini sexus orbatur. At Henricus, dux Karinthie et comes Ty- rolis, qui habebat coniugem Annam, filiam regis Wenceslai supradictam, audita morte sororii sui intravit manu potenti terram Boemie et eam pro aliquo tempore obsedit. Videntes autem terri- zene, quia undique molestabantur*) et nullam ha- berent [pacem]") a prefato duce Karinthie, qui eciam se scribebat regni Boemie defensorem, mi- serunt suos ambasiatores solempnes ad Henricum imperatorem supranominatum postulantes, ut filia regis Wenceslai nomine Elizabeth, virgo elegans atque formosa. suo copulareter filio primogenito lohanni, qui regoum Boemie possideret. Quod cum factum esset, ipse lohannes adeptus est regnum Boemie, prout supra diffuse scriptum est. Genuit ex Elyzabeth, coniuge sua, filiam Mar- garetam, quam postea traditit Henrico, duci Bauarie. Item genuit ex eadem filiam aliam, quam tradidit Iohanni, primogenito Philippi, regis Francie, nomine Guttam. Item genuit filiam ter- ciam nomine Annam, quam tradidit Ottoni, duci Austrie. Item genuit Wenceslaum, suum primo- genitum, qui postea in confirmacione vocatus est Karolus. Item génuit Ottakarum, qui in brevi fuit mortuus. Item genuit Iohannem, qui postea duxit in coniugem Margaretham, filiam Henrici, ducis Karinthie et comitis Tyrolis, quam post mortem Anne predicte ex alia uxore, videlicet ex sorore ducis de Brunswig genuerat, per quam ipse Iohannes comitatum Tyrolis post mortem soceri sui obtinuit. Sed postea prodiciose expul- sus marchionatum Morauie habuit, ut supra pa- tuit. Hiis sic prelibatis, ad ortum et nativitatem domini Karoli predicti veniamus, qui natus est in civitate Pragensi sub anno Domini MCCCXVI, pridie idus Magii, hora prima, et educatus ibi- dem usque ad annum VII. Auno !) igitur Domini MCCCXXIII Iohannes, rex Doemie, tradidit filium suum primogenitum sub nomine sancti Wenceslai in Praga baptiza- tum Karolo, regi Francie, qui habebat coniugem germanam sororem regis Iohannis, ut puer ipse ?) Srovn. tamZe str. 339. — ?) Tam£e kap. IV, str. KRONIKA BENESE 7 WEITMILE. moribus ac virtutibus Francorum, et eciam scien- ciis liberalibus Parisius ut imbueretur, missus est. Hunc suscipiens Karolus, rex Francie, nimio diligebat affectu adeo, ut nomen suum sibi im- poneret in confirmacione. Abinde primogenitus regis Iohannis nomen primum amisit et Karolus vocatus est usque ad presens tempus. Qui eciam iuvenis adolescentulus hone indolis, ibidem in curia regali educatus, proficiebat coram Deo et hominibus etate atque sapiencia pariterque et sciencia, ita ut literas latinas et lingwam atque mores Francigenarum a[d]disceret perfecte. Ho- ras eeiam beate Virginis didicit, quas singulis diebus dicebat, et in omni morum atque virtu- tum honestate crescendo puerilem etatem trans- scendebat. Rex autem Francie, Karolus predictus, tenerrime diligens suum equivocum Karolum, filium regis Poemie, tradidit sibi in coniugem Margaretham dictam Blanczam, filiam Karoli patrui sui, cuius filius primogenitus nomine Phi- lippus mortuis ambobus hiis postea ad regnum Francie susceptus est, quia proximior erat heres. In cuius curia Karolus, filius regis Boemie, commoratus est post mortem Karoli regis per duos annos, habens pro instructore ac informa- tore facundissimum atque valentissimum virum, Petrum, abbatem monasterii Fiscanensis, qui ipsum Karolum in sacra pagina instruxit, ita, quod postea de thezauro suo nova et vetera protulit habunde. Deinde Philippus, rex Francie, hunc Karolum, regis Boemie primogenitum, cum coniuge sua Blancza. que dicti regis Philippi Soror erat germana, remisit ad propria, et ve- nientes ad comitatum Luczemburgensem pro ali- quo ibidem tempore moram traxerunt. Ils *) temporibus occupabat imperium Roma- num Ludwieus huius nominis quartus dietus Baua- rus, cuius partem fovebant Iohannes, rex Doemie, Maguntinus et Treuerensis archiepiscopi, et Wolde- maárus, marchio Brandeburgensis. Huic eleccioni op- posuerat se Fridericus, Austrie dux, qui se eciain regem scribebat Romanorum, cuius partem adiuvabant archiepiscopus Coloniensis, dux Saxonie et comes palatinus Reni. Post multas gwerras, quas duo isti 341. **) molestebantur rukopis. — ") Pelzel a Dobrovskf navrhuji doplnéné véty tímto slovem nebo sl. securitatem. 

Strana 499
KRONIKA BENESE Z WEITMILE. electi inter se habuerunt, adiuvante rege Iohanne habuit Ludowicus victoriam contra Fridericum, du- cem Austrie, et obtinuit imperium, male coronatus per episcopum Venetorum, contra prohibicionem do- mini Iohannis pape XXII. Qui Ludwicus postea eri- gens cervicem contra sanctam Romanam ecclesiam creavit quemdam antipapam nomine Nicolaum, de ordine fratrum Minorum, qui antipapa recognoscens se male fecisse, accedens ad sedem apostolicam pro tanto excessu penituit et in penitencia diem suum clausit extremum. Ludwicus vero permansit in sua rebellione usque ad finem vite sue, de qua ma- teria supra diffusius dictum est. Demum dux Austrie vallavit civitatem Colum- in Alsacia, cui civitati dum Iudwicus ad liberandum non valeret subvenire, veniens Iohannes, rex Doemie, eosdem concordavit. Deinde transivit bariam rex lohannes ad comitatum Tyrolis, ubi filiam dncis Karinthie. Henrici, quem alias de regno Boemie ex- pulerat, quam filiam ipse dux ex alia uxore, vide- ducis de Brunswik genuerat, dicitur, tradidit Iohanni filio suo in uxorem, traus- lato eodem lohanne ad partes illas; intervenerant enim paeta et condicta, quod post mortem Henrici, ducis Karinthie et comitls Tyrolis, huiusmodi terre sue devolvi deberent ad generum dicti ducis, vide- licet lohannem, filium Iohannis, regis Boemie. licet sorore ut pre- Hiis ita se habentibus Ludwicus Bauarus, occupator imperii inmemor auxilii et beneficio- rum, que sibi rex [ohannes in adipiscendo im- perio exhibuit, facta pace cum ducibus Austrie, excogitavit calide, qualiter post obitum ducis Karinthie predicti ipse ducatus Karinthie ad du- ces Austrie, comitatus vero Tirolis ad ipsum Ludwicum Bauarum devolveretur. Et factum est ita, quod post mortem Henrici, ducis predicti, duces. Austrie habuere ducatum Karintye. Co- mitatum vero Tirolis pro tunc Ludwicus habere non potuit, unde faeta est discordia inter re- gem [ohannem ex una, et duces Austrie per plures anuos. ut supra visum est. Sed cum Ludwico inimicicia duravit usque ad mortem amborum principum. ') Tamże str. 341. — ?) Tamze 341. *) tenebant ruk. 499 Dum !) itaque lohannes, rex Boemie, moram traheret in civitate Tridentina, venerunt ad ipsum ambasiatores civitatum Lombardie et Tussie. Et subdiderunt se regi Boemie, Brixia, Pergamus, Parma, Cremona, Papia, Regium, Mantua; et im Tussia Luka cum suis appendiis et districtibus universis, ad quas rex Iohannes perveniens residebat cum curia sua in civitate Parma predicta. Vicecomes vero Atzo de Mediolano, qui Mediolanum et Nouariam tenebat, ") recepit easdem civitates sub nomine vicariatus re- gendas a rege Iohanne memorato. Eo ?) tempore misit rex Iohannes nunceios suos Luczemburgam pro Karolo, suo filio primogenito, qui arripiens iter transivit per civitatem Metensem ad ducatum Lothoringie, per Burgundiam et Sabau- diam usque ad civitatem Lausanensem super lacu. deinde per moutes Brigie usque Nouariam. Deinde in die Parasceue applicuit ad civitatem Papiam, quam rex lohannes, pater suus, regebat. Accidit autem, ut tercia die post eius adventum illue, videlicet inu die sancto Pasce, Karolus deditus devocioui finem expeetaret summe misse in ecclesia Papiensi. quia in eadeni sumere disponebat seu disposuerat corpus Dominicum, prout et fecit. Unde familia sua re- diens ad hospicium suum, quod erat in monasterio sancti Augustini, prepropere et avide suierent at- que gustarent cibum, finem misse non expectantes; unde onmes hii subito infirmari ceperunt et viribus repente destitui et extreme hore appropinquare. Qua de re Karolus graviter turbatus, licet sederet ad ta- bulaim, nichil tamen comedit, suspicans eis fuisse toxieum venenum propinatuni, sieut et in re fuir factum. Inter alios autem ante mensam suum vidit deambulantem unum hominem pulcrum et agilem, qui fingebat se mutum fore, quem nec ipse nec sui coguoscebant. Hunc habens suspectum de tanto male- ficio fecit detineri, qui postea die tercia positus ad tormenta loqui cepit et publice fateri: Quia Lvki- nus, vicecomes de Medyolauo, ipsum maleficum mi- serat ad intoxicandum Karolum et suam familiam. Ili autem, qui venenum gustaverant, mortui sunt videlicet Iohannes dominus Berge, magister curie, Iohannes de Honkyrin, Simon de Keyla, qui deser- viebat mense, et alii plures, et ipse Karolus, quia 63* 

Strana 500
200 finem misse expectavit, salvus evasit Deo auxiliante. Hoc contra eos scribimus dignum nota, quia horam prandendi avide preveniunt. De supradicto ") autem monasterio sancti Augu- stini, ubi eciam corpus eiusdem sancti requiescit. expulerat Ludwicus Bauarus regulares, quos tunc łemporis Karolus revocans in locum eun- dem restituit, post quorum obitum papa Iohannes XXII eundem locum donavit fratribus Augustinensi- bus, quos rex lohannes in illum locum de mandato pape induxit. Post hec pervenit Karolus ad patrem suum in civitatem Parmam, ubi a patre benigne suscipitur; et iuter alios tractatus rex lohannes fi- lium suum Karolum, qui eo tempore intrabat annum sextodecimum etatis sue, una cum civitatibus pre- dictis commisit tuicioni et gubernacioni domino Lud- wico e comitibus Sabaudie, cuius filiam habebat vicecomes Mediolanensis et rector eiusdem civitatis predictus. Deinde relicto ibidem filio rex lohannes venit Franciam. Ibi quoque filiam suam Guttam tradidit in coniugem Iohanni primogenito Philippi, regis Francie. In?) tempore illo, eum remansisset Karolus in Ytalia, fecerunt contra ipsum et patrem suum ligam atque conspiracionem: Robertus, rex Apulie, Aczo, vicecomes et rector Mediolanensis civitatis; item szubernator Veronensis, qui eo tempore regebat Pa- dwam, Teruisium, Vincenciam, Feltrum et Bellunam civitates, item Mantwanus, gui tamen ante hoc pro- miserat fidelitatem regi Iohanni et filio suo; item gubernatores Ferrariensis civitatis. Hii omnes facta conspiracione contra principes nostros secrete divi- serunt inter se eivitates. quas rex Iohannes possi- debat, ita quod Weronensi cedebant in sortem civi- tates Brixia et Parma; item Mantwano Regium; item Ferrariensi Mutyna; item Mediolanensi Papia, Pergamum et Cremona; item Florentinis civitas Luka. Prefati omnes tyranni facta prodicione hac occulte, antequam difidarent Karolum, invaserunt civitates predictas et eas obtinuerunt per prodiciones. Wero- nensis videlicet, qui fecerat pactum et promiserat fidelitatem Karolo et patri eius, habuit Brixiam; Mediolanensis obsedit et habuit Pergamum; Papien- ses rebellaverunt et assumpserunt pro dominis illos canonicos Aczo, !) Tamże kap. IV, str. 342. — ?) Tamże str. 342. — *) septimas ruk. — *) obsiderunt ruk. — ") insedebat KRONIKA BENEŠE Z WEITMILF. de Bekaria, de quibus principes nostri pre aliis con- fidebant. Predicti omnes colligati fecerunt gwerram validissimam contra Karolum, quia Ludwicus de Sa- baudia, cui rex Iohannes commendaverat filium et terras illas, recesserat et forte maliciose passus est fieri talia, quia erat socer Aczonis, comitis Medio- lanensis predicti. Alii vero perstiterunt eo tempore fideliter cum Karolo, videlicet illi de Rubeis, cives Parmenses, et de Fuliano, et de Manfredis, et de Regio, et illi de Piis, de Mutina et de Pinzonibus, de Cremona, et domini Symon et Philippus de Pi- storio. et facta Karoli fideliter direxerunt ac pro- moverunt. Tunc ?) prefati tyranni, videlicet Mediolanensis, Weroneusis, Ferrariensis et Mantvanus congregato maximo exercitu vallaverunt civitatem Muthinam, quam eciam obsederunt per sex septimas.*) Deinde cum depopulassent districtum illum, posuerunt se cum exercitu suo ante castrum sancti Felicis, et cum aliquamdiu ibidem campos potenter obsedissent, ") hii, qui ex parte Karoli fuere in castro eodem, fe- cerunt pactum cum hostibus, quod si infra spacium unius mensis eis non veniret auxilium vel liberacio, ipsi castrum traderent in manus inimicorum. Interea Karolus curans succurrere suis congregato magno in an- gustia et periculis constitutis, exercitu suo et suorum fautorum, videlicet de Par- ma, de Cremona, de Muthina et de Regio, mille et ducentos galiatos viros et sex milia peditum, castra mnetatus est in campis contra inimicos suos et in die sancte Katherine gloriose virginis circa horam nonam cum adversariis bellum campestre arripuit et viriliter bellavit usque ad horam ultimam diei, videlicet solis occasum. In quo bello multi viri ex utraque parte exercitus prostrati ceciderunt, sed et dextrarii atque equi eorum interfecti sunt fere om- nes, ita eciam quod dextrarius, cui insidebat ") pug- nans Karulus sub ipso occideretur. Qui paululum secedens ad partem, ut post laborem tantum quiesceret aliquantulum, cum crederet suum exer- citum iam devictum et prostratum, respiciens vidit vexilla inimicorum fugere et terga vertere. Ipse alium ascendens dextrarium viribus resumptis insecutus est viriliter &uos inimieos, quorum in fuga huiusmodi % Tamže kap. V. str. 343. ruk. 

Strana 501
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. captiyavit octingentos viros galeatos, quinque vero milia peditum ceciderunt interfecti de parte adver- sariorum. In hoc bello famoso Karolus ipse et alii du- centi viri strennui cum ipso baltheo militari sunt decorati, et hanc diem sancte Katherine, qua Deo prosperante et ipsa gloriosa Virgine, qnam sem- per in devocione habuit, intercedente ipse Ka- rolus de inimicis suis victoriam et triumphum habuit, deinceps singulis annis usque in finem vite sue singulari devocione venerabatur. Sed et post plures annos monasterium sub tytulo ipsius sancte Katherine virginis in nova civitate Pragensi de miro opere fundavit et reditibus sufficientibus dotavit, locatis et positis in eodem sanctimonialibus virginibus regule sancti Augu- stini ordinis fratrum Heremitarum ob memoriam tante Virginis et triumphi supradicti. Post ') prelium et triumphum supradictum re- versus est Karolus cum preda et captivis supradictis ad civitatem Muthinam et cum magno suscipitur gaudio, et ab universis eo amplius diligebatur af- fectu, quia videbant eum Deum diligere et a Deo in omnibus factis suis prosperari. Deinde dimissis gentibus ad propria se ipse transtulit in Parmam, ubi tunc eum curia sua residebat. Abinde transtulit se in Tussiam ad civitatem Lukam ibique instaura- vit gwerram contra Florentinos et edificavit oppidum cum castello de fortissimis muris in cacumine mon- tis contra vallem Nebule decem miliaribus a civi- tate Lukana, cui nomen imposuit Mons Karoli, quod permanet usque in hodiernum diem. Post hec com- misso regimine ipsius districtus Simoni Philippi de Pistorio, qui multum legaliter atque fideliter se circa hunc habuit, reversus est princeps ad civitatem Parmam, invenit se gravatum nimium ex parte ini- micorum, et hyemps horrida invaluerat, ita quod exercitus in campis permanere non posset. Eodem ?) tempore inceperunt tractare ac trae- tatus atque ligas et conspiraciones facere contra Karolum hii, quos ipse suos credebat fautores et amicos, cum Veronense et aliis inimicis Karoli, videlicet Marsilius de Rubeis. Gibertus de Fuliauo, Manfredus de Piis, Parme, Regii et Muthine pocio- 501 res, qui quasi earundem civitatum et terrarum erant rectores et gubernatores. Et convenerunt ipsi se- crete cum consiliariis Veronensis domini et aliorum inimicorum Karoli ad quandam ecclesiam diocesis Regii, ut ibidem audita missa tractatus illos per iuramenta super corpore Christi fienda consumma- rent. Cumque presbyter, qui legebat missam. corpus Dominicum confecisset, post eius elevacionem turbo et ventus irruit in eeclesiam illam, in qua stabant predicti traditores, et facte sunt tenebre divino nutu, ut unus alium vix videret, et corpus Christi in illo disturbio proiectum est de altari et inventum est ante pedes Marsilii de Rubeis, de quo Karolus pre aliis confidebat. qui fuit armiductor huius tradicio- nis. Quo miraculo viso*) omnes, qui aderant, ex- clamarunt una voce dicentes: Non placet Deo opus malum, «quod incepimus facere! Et recesserunt ab invicem sine omni fine. Sacerdos autem ille, cui casus ille accidit, ingressus civitatem, quod factum est et adhuc fiendum fuerat. confessus est suo epi- Scopo, qui ulterius ipsum direxit ad cardinalem Hostiensem, qui tunc morabatur Bononic et funge- batur offieio legacionis in Lombardia, qui cardinalis ulterius ea significavit Karolo, ut se melius custodiret. Supradicti autem traditores demum reversi ad vor, super hiis veniam pecierunt a Karolo, et sibi amplius fideliter adheserunt. Unus tamen ex eis. Gybertus de Fuliano, habuit **) dicere quadam vice: Deus precustodivit nos, ne faceremus et consumtna- remus malum, quod conceperamus erga principem nostrum: magis vellemus mori quam tale nephas attemptare; et si corpus Dominicum fuisset reper- tum ante pedes meos iacere, sicuti inventum est ante pedes Marsilii de Rubeis, nunquam possem esse letus. Karolus autem, licet omnia bene sciret, simu- labat se hec tamen nescire et tacuit propter bo- num pacis. Interim ?) dum hec sic agerentur, resciens et intelligens rex Iohannes, quod filius suus Karolus positus esset in tantis periculis in medio nacionis perverse, apposuit cogitare de liberacione' filii sui, et congregato maximo bellatorum exercitu, scilicet mille sexingentos galeatos, inter quos erant capitanei episcopus Belluacensis, comes de Kuo, constabilis ?) Tamže str. 343. — *) Tamże str. 344. — *) Tamże str. 344. *) Ruk. mà: suo. — *°) Bohemismus: mó! fici (fertur dixisse q. v.) 

Strana 502
502 regni Francie, comes sacri Cesarli, venit de Francia per Sabaudiam ad partes Ytalie filio in subsidium, cui occurrit filius eciam cum exercitu non modico, ita quod habuerunt insimul tria milia galeatorum et castra metati sunt ante civitatem Papiam, cuius sub- urbia incendiis omnino vastaverunt, et quia in ipso castro Papiensi erant adhuc gentes regis Boemie, ilis succurrentes munierunt castrum vietualibus et expensis, et licet castrum haberent, civitatem tamen habere nou potuerunt propter fossata et turres, que erant inter eastrum et civitatem. Abinde transierunt cum exercitu ante civitatem Pargamum, ubi ex ordi- nacione illorum de Collisionibus habuerunt unam portam clam apertam, et una pars gencium intravit iuxta condietum, alia pars, que primam subsequi debuit, non intravit. Unde primi videntes se illusos metu retroierunt. Sed multi ex fautoribus regis Boemie ibidem capti, interfecti et suspensi sunt in meniis eivitatis, fere in numero quinquaginta mortis viri. De quo sinistro eventu principes ambo multum sunt contristati. Post hec venit rex lohannes ad Deltrandum legatum in Bononiam et tractavit cum eodem, quomodo vel qualiter resiste- rent inimicis. Et ipsc cardinalis confederatus est cum rege Boemie et dedit illi gentes et pecunias non modicas et posuit exercitum suum ante civi- tatem Ferrariensem, quarum gencium fuit capitaneus comes de Arminiaco, qui devastavit suburbia civi- tatis eiusdem usque ad internecionem. cardinalem Deinde in estate post festum Pentecostes congregato exercitu rex Boemie misit filium suum Karolum ultra aquam Padum cum quivgentis galeatis de Parma ad civi- tatem Cremonam, quos ulterius misit filius ad val- landum castrum Puczigonis, quod sibi rebellaverat et Mediolanensi adherebat. Remanserat autem Ka- rolus in Cremona vix cum XX galeatis. Tune ') repente fortifieati sunt adversarii et facti sunt forciores illis, qui iacebant ante castrum ; qui tamen se muniverunt fossatis liberacionem ex- spectantes. Ferrarienses autem et Mantuani mise- runt suos naucleros et omues naves in territorio Cremonensi submerserunt callide in Pado fluvio, ita quod nec rex Boemie filio neque filius cum pa- tre poterant suis, qui castrum predictum vallaverunt, subvenire. Interim factum est, sicut Domino placuit, KRONIKA BENESE Z WEITMILE. ut nauclerii inimicorum ad invicem discordantes sc mutuo graviter verberarent, quapropter unusquisque eorum rediit ad propria. Et rex Iohannes veniens eum gentibus suis super ripam fluvii, fecit extrahi naves submersas et venit cum tribus milibus ga- leatorum filio et hiis, qui castrum Puczingonis val- larunt, in auxilium, et cum ibidem nichil profice- rent, decreverunt venire ante castrum Papiense et ilud furnire de expensis. Quod rescientes inimici occurrerunt eis in dolo et fraude, componentes trew- gas sub illo modo, ut illis durantibus eis liceret castrum Papiense de victualibus munire. Principes vero nostri crediderunt verbis blandis, plenis dolis, distribuerunt ac diviserunt gentes suas et decepti sunt. Nam castrum illud, in quo multum confidebant. perdiderunt. Hie mos est Lambardorum, ut fidem promissam non teneant. Abinde processerunt rex Boemie et filius suus versus civitatem Lukam, ubi postquam muram aliquantulam fecissent, redeuntes abinde, in villa Tarencz Parmensis diocesis, in vigilia Assumpeionis beate Virginis, quod festum ceciderat in diem dominicum. Eadem ?) nocte Karolo, filio regis Boemie, ibidem dormiente, apparuit visio talis. Cum enim dormiret, vidit sibi in visione assistere angelum Dei ad latus sinistrum, qui ei diceret; Surge et veni, et osten- dam tibi. Cui princeps respondit: Nescio, quo va- dam. Et assumpsit ipsum angelus per eapillum ca- pitis et duxit eu:zn in aera et ostendit illi maximam venerunt et pernoctarunt aciem armatorum hominum et equorum, [qui erant] parati ad prelium, et dixit: Respice et vide. Et vidit, et ecce alter angelus descendens de celo, habens gla- dium igueum in manu, percussit unum in media acie et abscidit illi genitalia et infirmatus est percussus usque ad mortem. Et dixit angelus ad principem. Cognoscis hunc percussum a Deo? Cui princeps rc- spondit: Nou. Et angelus: Hic est delphinus Wyen- nensis, qui propter peccatum luxurie sic a Deo percussus est. Cave tibi et dic patri tuo, ut sibi precaveat, ne sibi idem eveniat. Et princeps ad angelum: Habebitne iste interfectus confessionem et contricionem de peccatis suis, antequam anima de corpore eius exeat? Cui respondit angelus: Ha- bebit et paucis diebus supervivet. Post hec dispa- ruit hec visio. Et superveniens Thomas de Noua- !) Tamze kap. VI, str. 345. — ?) Tam£e kap, VIT. str. 346 a 347. 

Strana 503
KRONIKA BENESE Z WEITMILE. willa, camerarius patris sui, exoitavit illum, ut sur- geret, et cum patre, qui iam paratus erat ad viam. transiret. Cui Thome Karolus narravit visionem hanc et adicit pro certo, quia Guigo, comes Wyen- nensis, in bello esset mortuus. Et ille ulterius nar- ravit regi Iohanni. Et cum rex Iohannes pararet se, iturus in auxilium dicto eomiti Wiennensi, qui vallaverat castrum comitis Sabaudie, dixit filius ad patrem: In vanum laboratis; ipse enim mortuus est. Cui pater: Fili, sompniis non credas. Et in brevi rege existente eum filio in Parma venerunt nunccii eum litteris referentes, quia predictus comes omni eo modo, quo supra scriptum est, sagitta percussus de ballista in medio exercitu suo vulneratus, infra paucos dies postea mortuus est. Et referebat rex: Ecce filius meus michi ista predixit. Neque mirum aut incredibile, si talis visio ipsi Karolo divinitus ostensa dicatur. Fuit enim ipse in annis adolescencie constitutus et habendo coniugem propriam, a qua longe et per longa tempora defuerat, forte et sine forte iuvenis se- quebatur iuveniles actus, et cum perversis perver- sus reced[eb]at a tramite et a via salutis, Creden- dum ergo est, quod Deus, qui hunc disponebat toti orbi preesse, eciam ammonuit per visionem, qualiter deberet se ipsius preceptis et volunta- tibus coaptare; iuxta illud (psalmus): Custodit Dominus diligentes se et viam peccatorum dis- perdet.) Propterea postmodum Karolus dilexit et timuit Deum ex omnibus suis viribus et me- ruit provehi ad celsitudinem imperialem. Post multos annos princeps hic adeptus Ro- manorum et Boemorum regna dum per Ytaliam transiret cum inenarrabili exercitu versus urbem Romanam pro coronacione sua ad imperialem uignitatem, prout in sequentibus patebit, accidit Deo disponente, ut veniret ad supradictam vil. lam Tarencz in diocesi Parmensi. Recordatus de visione suprascripta terribili et divina ammo- nicione ineffabili comparavit protinus eandem do- mum, in qua visionem huiusmodi viderat, et de voluntate diocesani edificavit monasterium, in quo, antequam de loco recederet, posuit fratres prepositum et canonicos regulares ordinis sancti 503 Augustini, ”) quibus de pecuniis tam pro edificiis quam pro reditibus emendis habunde providit, et perfectum est monasterium ipsum Deo auxiliante infra breve tempus et dedicatum sub titulo glo- riose virginis Marie, in cuius assumpcione sibi dicta ostensa fuit visio, ut prefertur. Rex eciam Iohanues in brevi post hoc veniens Boemiam, memor ammonicionis illius divine, compunctus de peccatis suis fundavit monasterium ante civitatem Minorem Pragensem sub monte Petrino et dotavit illud magnifice. In quo posuit priorem et fratres ordinis Carthusiensis, ut infra lacius patebit. Videns?) itaque rex Iohannes se et filium suum positum in medio nacionis perverse et non posse resistere fraudibus et malieiis Lombardorum, quia eciam hiis, qui se fingebant fore amicos suos, cre- dere non poterat, cogitavit de recessu suo et filii sui, et committens civitates suas illis. quos crede bat amicos et fautores, et factis treugis cum ad- versariis, quia iemps erat, premisit filium suum Karolum et expedivit ad recedendum versus Boe- miam. Qui transiens per territorium Mantuanum et Veronense pervenit in Tyrolis ad fratrem suum ger- manum Iohannem, qui in matrimonium duxerat filiam Henrici, ducis Karinthie, nomine Margaretam. Deinde per Bauariam venit ad suam Margaretam, coniugem Henrici, ducis Bauarie, que cum eodem duce unicum habebat filium, quem, ut dicitur, Ludewicus Bauarus fecit intoxicare, ut terram eius possideret. Interea ?) dum principes Boemie moram trahe- rent in partibus Ytalie, mortua est Prage regina Elizabeth, uxor regis Iohannis, mater Karoli. Rex vero Iohannes propter guerram, quam habebat cum duce Brabaucie, reversus est de Ytalia in Luczem- burgam, cui erant in adiutorium episcopus Leodi- nensis, marchio Iuliaczensis, comes Gerliensis et multi principes alii. Filium autem suum Karolum misit Boemiam, cui commisit capitaneatum et re- gimen in absencia sua. Ipse vero rex Iohannes aliam duxit uxorem Beatricem, filiam ducis de Burbon, de genere regum Francie, ex qua genuit filium unicum et ultimum, Wenceslaum, qui postea factus est Luezemburgensis et Brabancie dux. iransiens sororem ') Zalm 144, v. 20 a 145, v. 9. — ?) Kronu. Frantikka PraZsk. kap. VILI, str. 348. — ?) Tamże str. 348 a 349. 7) Ruk. má: Augusti. 

Strana 504
Veniens itaque Karolus Boemiam, invenit, quod ommia bona regalia, civitates et castra obligata fuerant, que successive recuperavit et exsolvit in magna parte. Et quia absens fuerat a terra nativi- tatis sue annis XI continuis, licet ligwam. Boemicam oblivioni tradidit omnino, quam postea redidicit adeo, quod eandem ligwam nec non Latinum, Francigenum, J.ombardicum, et Theutonicum loqueretur, legeret ac scriberet perfecte. Duobus annis rexit capitanea- tum regni Boemie, humiliavit superbos, predones atque latrones compescuit et fecit pacem in regno. Ipse eciam exstruxit palacium regale funditus et de novo in castro Pragensi de miro et magnifico opere, prout hactenus cernitur. Iuxta quod fundavit et creavit collegium in capella sub titulo Om- nium Sanctorum, ubi instituit prepositum, deca- num, capitulum et ministros, quos sufficientibus reditibus dotavit. Quod opitulante Deo permanet usque in hodiernum diem. Eo ?) tempore misit Luezemburgam pro con- iuge sua Blancza, sorore Iohannis, regis Francie, ex qua genuit filiam Margaretham, quam tradi- dit Ludeuico, regi Vngarie, que mortua est sine prole. Succedente tempore genuit filiam aliam Katerinam nomine, quam -post multos annos tradidit Rudolfo, duci Austrie, quo mortuo sine prole eandem tradidit Othoni, marchioni Bram- burgensi. Reveniens autem in regnum snum rex lohaunes filiam suam minoreni Annan tradidit Othoni, duci Austrie, cui obligavit in dotalicio castrum et civitatem Snoymensem. De quo fortalicio Australes post tempore gwerre commiserunt et perpetraverunt rapinas, incendia et infinita damp- nà in Boemia et in Morauia. Eo 3) tempore mortuus est Henricus, dux Ka- riuthie et comes Tirolis. socer Iohannis, filii regis Boemie. Tunc Ludeuicus de Bauaria, occupator im- perii, tecit occulte ligam ducibus Austrie, Alberto videlicet et Othone,") et inter se fraudu- enter ordinaverunt et efecerunt, quod ducatus Ka- inthie, qui spectabat ad Tirolis, traditus est per lominum de Aufensteyn ducibus Austrie. Ludeuieus vero pro ea vice spe sua frustratus est. quia ba- ones comitatus Tirolis in sua fidelitate perstiterunt. cum ?) Tamże str. 348. — ?) Tamże str. 348. — *) Tamże ”) Ruk. má: Othoni. — *; Ruk. má: solvit. KRONIKA BENESE Z WEITMILE. Item eo tempore propter hanc perfidiam, quia Ludeuicus immemor fuit beneficiorum, que sibi rex Iohannes iu adepcione imperii exhibuit, facta est gwerra et dissensio inter regem Boemie et Bauarum ac duces Austrie, que duravit per multos annos immo usque ad finem vite Bauari cum eodem. Itaque rex Iohannes misit pro coniuge sua Beatrice, quam coronari fecit ad regnum, que ecium in brevi post eoronacionem recessit a regno, et amplius non revenit. Eo *) tempore mali et falsi consiliarii invalue- runt contra Karolum et suggesserunt patri suo di- centes: Filius vester Karolus de stirpe regum Boe- mie genitus diligitur a principibus, baronibus et tota universitate Boemorum habens sequelam ion modi- cam. lpse redemit et tenet plura et fortissima castra, poterit enim vos, cum sit terrigena et vos alieni- gena, excludere a regno. Rex vero Iohannes, qui eidem filio suo providerat de marchionatu Morauie, nimium credulus, trepidans timore, ubi timor non erat, abstulit sibi omnia castra ac civitates in Boe- mia et Morauia, solum sibi reliquit titulum marchio- natus sine re et absque administracione. Factum est ergo, ut ipse Karolus cum coniuge et fa- milia sua multum egerent et vitam ducerent humiliorem, quam filium regis decebat. Et quam- vis in magna penuria ac pauperie multo tem- pore existeret. nichil tamen contra patrem egit vel fecit toto tempore vite eius, sed omnia susti- nuit pacienter. lpse Karolus hac compulsus ne- cessitate monasteria in Morauia redegit ad solu- cionem census annui. quo persoluto deberent ipsa monasteria ab aliis solucionibus esse libera. Sed succedente tempore solverunt") subsidia et nihilominus censum et sic duplici pena con- teruntur. Hec ideo scripsimus, ut per ipsum vel filios suos hoc, quod male factum est, in melius reformetur. Quodam ?) eciam tempore Karolo eodem iu castro Pragensi in domo purgraviatus dormiente, tempore hiemali, cum ignis et lumina in eamera sua arderent, audivit sonitum et strepitum deambu- lantis per cameram et evigilans neminem vidit, et vocato camerario sibi rem indicavit, qui concite sur- str. 349. — *) Tamže str. 349. — 5) Tamże str. 350. 

Strana 505
KRONIKA BENESE Z WEITMILE. gens quesivit undique et neminem inveniens facto haustu) vini de ciphis, qui ibi stabant, iterum se deposuit. Cumque pene ambo obdormissent, audierunt strepitum pedum, quem prius audierant, sed et ci- phus, de quo hauserat, proiectus est ad parietem, sie quod reverberatus caderet in pavimentum in medio camere. Princeps autem intelligens hoc fore illusio- nem et temptacionem sathane facto super se signo crucis dormivit in pace usque in mane. Hiis !) eciam temporibus facta est dissensio in- ter Henricum, ducem Wratislauiensem, et Bolconem, ducem Munsterbergensem. Quia Henricus dux care- bat heredibus, donavit ducatum et civitatem Wrati- «lauiensem regi ae reguo Boemie in perpetuum, per quam civitatem lucratus est rex Iohannes omnes du- ces Slesye excepto Bolcone, duce Munsterbergensi. Unde Karolus congregato exercitu processit contra eundem et subiugavit illum, et factus est vasallus regni Boemie dux Munsterbergensis et sui heredes. Abinde ?) processit Karolus. marchio Morauie. versus Vngariam et invenit patrem suum, regem Io- hannem, in Wissegrado super Danubio, ubi mediante rege Vngarie Karolo facta est concordia inter Case- mirum, regem Krakouie, et Iohannem, regem Boe- mie. Cum enim Wenceslaus, rex Boemie secundus, duxisset in coniugem Elizabeth, filiam unicam Przye- misl, regis Krakouie, post mortem eiusdem Przye- mis| regnum Polonie devolutum et unitum fuit reguo Boemie. Kazemirus vero, qui erat filius fratris dicti regis Przyemisl, occupaverat post mortem regis Wen- ceslai regnum inferioris Polonie, et uterque, videli- cet [ohannes, rex Boemie, et Casemirus iam dictus. seribebaut se reges Polonie, itaque Karolus, rex Vn- garie, qui habebat in coniugem sororem Kasemiri, regis Krakouie, ordinavit inter eosdem, quod Iohan- nes, rex Boemie, haberet vasallos omnes duces Sle- zie et civitatem ae ducatum Wratislauie absque im- peticione regis Kracouie, et cessaret scribere se re- zem Polonie, rex vero Casemirus scriberet se regem Polonie et possideret inferiorem Poloniam. [tem or- dinatum fuit ibidem, quod rex Vngarie deberet esse iu auxilium regi Boemie contra duces Austrie, qui abstulerant ducatum Karinthie Iohanni, filio regis 505 Boemie, et contra Ludeuicum Bauarum, qui impete- bat Henricum, ducem Bauarie, generum regis Boemie. Post 3) hec transivit Karolus, marchio Morauie, fratri suo Iohanni, comiti Tirolis, in auxilium contra comitem Goricie, cuius terram devastavit et plura eius castra acquisivit, quia idem comes Goricie fo- vebat partem ducum Austrie. Qui quidem duces Austrie congregato exercitu metati sunt castra in civitate et in campis Snoymensibus, quoniam ipsa civitas in ipsorum ducum potestate racione dotalicii tunc temporis erat. Rex vero Boemie preoccupave- rat contra eos monasterium Lueznense ante civita- tem Snoymam et fugavit rex Boemie duces Austrie trans Danubium et terram ipsorum incendiis et ra- pinis immaniter. devastavit. Quo audito Ludeuicus Bauarus congregavit exercitum contra Henricum, du- cem Bauarie, generum regis Boemie, eui protinus venit in auxilium contra Bauarum cuin magno exer- citu. Castra metati sunt ante civitatem Landaw, et quia propter fluvium quemdam interinedium, qui pro- fundus erat, non poterant exercitus ad preliandum congredi, discesserunt ab invicem sine conflictu. Eo *; tempore Karolus congregaverat exercituni volens venire in subsidium patri ac sororio et non potuit transire per Kupfstein, ubi erat Ludewicus, marchio Bramburgensis, filius Dauari, quem tune ibi- dem obsedit et occupavit, quod nec ipse Ludeuicus poterat venire patri suo in subsidium, quousque exercitus ab invicem fuerant separati. Demum inter- venerunt tractatus et concordia inter regem Boemie et duces Austrie, qui solverunt regi Boemie pro dampnis magnam pecuniam ect restituerunt castrum Snoymense et civitatem cuui distrietu. Ducatus vero Karinthie remansit eis, quem male fuerant lucrati. Eodem ?) anno marchio Morauie et comes Ho- landie ^) ac multi principes alii transiverunt Prussiam contra Lituanos et infideles, séd quia hyemps ") mol- lis erat, spe frustrati ad propria redierunt. Eo *) tempore orta est guerra maxima inter tiraunos Ytalie, quam fieri antequam exiret de Tirolis, que guerra excitatu fue- rat contra Mastinum de la Scala, gubernatorem Ve- procuraverat. Karolus, ronensem. Audiens itaque Rarolus voluit venire illuc )) "TainZe str. 350. -— ?) Tamże str. 350. — +) Tam2e str. 350. — *) l'amze kap. VIH a IX, str. 350 x 351. — 5) Tamże str. 352. — ©) Tamże str. 352. *) Ruk. ma: hausto. — ) Halondie ruk. 4) ymps ruk. 64 

Strana 506
506 sed prohibitus est, et negatus transitus illi per ter- ras ducum Austrie. Ipse vero descendit per Danu- bium ad regem Vngarie, quem invenit in civitate Buda. Qui cognita eius voluntate dedit illi conduc- tum per Vngariam, Charuaciam et Dalmaciam usque ad civitatem Seu supra littus maris. Cumque ascen- disset naves et venisset ad civitatem | Gradensem, que erat Venetorum, quos credebat amicos et fau- tores, circumdederunt illum Veneti et capere volue- runt ac ducere captivum ad civitatem Venetorum. Ille vero videns se in arto positum cogitabat, qua- liter eorum manus posset salvus effugere. Et misit nunceios ad capitaneos Venetorum dicens: In ma- nibus vestris sumus, captivitatem vestram evadere non possumus, obsecramus, placeat vobis premittere ad civitatem et tractare, qualiter nos et nostros ve- litis suscipere. Cumque hec callide fierent, captata opportunitate Karolus cecidit per foramina gallee in barcam parvam piscatorum eum Bartholomeo comite Vegle et Iohanne de Lypa, ac cooperti saccis?) et retibus transiverunt per galleas Venetorum occulte, pervenerunt ad portum inter arundines et inde pe- des usque in Aquileyam. Veneti autem frustrati spe familiam Karoli, quam captivaverant, post dies ali- quot dimiserunt. Resciens autem Bertrandus, patri- archa Aquileiensis, adventum et successus Karoli, filii regis Boemie, veniens ad ipsum magnum illi honorem impendit et post spacium unius mensis usque Tirolis secure conduxit. De) mense autem Iunii Karolo existente in comitatu Tirolis obsederunt Veneti, Florentini, Me- diolanenses, Mantuani f) et alii eorum complices civitaten Padwam, quam tenebat Mastinus de la Scala, gubernator Veronensis. Erat autem Karolus tunc temporis inimicus tam Venetorum quam ipsius Mastini, et recepta legacione ab Andergeto de Bon- gagio, cive Belunensi, ut veniret illuc cum gentibus, quia vellet sibi tradere civitatem eandem, que erat de dominio Mastini Veronensis. Accidit autem, ut eo tempore duo nobiles in comitatu Tirolis sibimet duellum indicerent, pugna- turi certa die in presencia Karoli, ad quod specta- culum fecit Karolus congregari gentem copiosam, simulans se hoc facere propter bonum pacis, ne ?) TamZe kap. X, str. 353—350. KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. amici duellancium ad iuvicem duellarent. Aliud autem in corde habebat, quod nulli revelabat. Per- aeto duello rogavit Karolus gentes, ut secum trans- irent post aliquot dies reversure, queque continuo se armis munientes, adheserunt Karolo, qui ea nocte transivit versus Vallem Flemarum. Die altera per montana versus Castruginum et Primegium, ubi in silva propter evulsas arbores viam habere non po- tuit. Tunc descendit princeps cum suis et ambulando per abrupta moncium et viarum dudum destructarum pervenit ultra nemus, custodibus silve absentibus, quia post occasum solis nullum iam habuerunt timorem. Deinde venit ad castrum Primense*) do- mini Veronensis, quod Veneti obsederant, et fugatis inimicis illud cepit, Ibi vero fugati venerunt ante Feltrum ad suos dicentes: Maxima gens venit contra nos, et timentes recesserunt ab obsidione. Deinde transivit Karolus de Primeio per Agor- dum ad civitatem Belunensem et premissis nuncciis significavit Andergeto predicto suum adventum, qui ulterius deduxit ad noticiam capitaneorum et recto- rum eivitatis eiusdem, dicens: Quod comes Clare- montensis, amicus Mastini de la Scala, domini ipso- rum, veniret cum gentibus eis in auxilium, et sic illi aperientes portas, credentes amicum intromise- runt inimicum. Nam dum Karolus esset in medio civitatis, expandit panderia regni Boemie et comita- tus Tirolis, et sic habuit civitatem. Illi") vero, qui erant in castro, videntes se non posse resistere, tradiderunt castrum post dies aliquot principi me- morato. Deinde posuit Karolus exercitum suum ante civitatem Feltrensem, quam obsedit per VI septima- nas. Medio tempore querebant facere ligam et con- federacionem Veneti eum Karolo ex una, et Masti- nus Veronensis parte ex altera, quia in discordia, quam inter se habebant, prostrati erant et dampni- ficati nimium utrobique. Tandem ligam inivit cum Venetis, qui sibi mi- serunt propriis expensis septingentos galeatos et multos pedites. Tandem Karolus relicto fratre suo Iohanne, comite Tirolis, cum exercitu ante Feltrum ivit Venetias, ubi magnifice susceptus est, et ligam atque confederacionem confirmaverunt, et demum civitatem Feltrensem, que fame premebatur, acqui- *) saxis ruk. — *) Muntuani ruk. — *) Rukopis: Primense. — *) illo ruk. 

Strana 507
KRONIKA BENESE Z WEITMILE. sivit. Ibidem eciam illi de Karraria, qui erant de exercitu Karoli et eius obediencia, de consilio ipsius ceperunt civitatem Paduanam et captivato Alberto, seniore fratre Mastini, tradiderunt illum Venetis, retento sibi dominio civitatis. Deinde positis capita- neis in Feltro et Beluna, nec non contra Veronenses, reversus est Karolus per comitatum Tirolis in reg- num Boemie et iniit concordiam cum ducibus Austrie, qui ante hec tempora fuerant sui inimici. Illo!) anno in carnisbrivio celebravit curiam magnam et filiam suam primogenitam Mar- garitham tradidit Ludeuieo, primogenito Karoli, re- gis Vngarie, et fecit ligam secum contra omnen hominem, que postea mortua est sine prole. Eo ?) tempore fuerunt locuste in Vngaria, Austria, Boemia et fere in omnibus mundi parti- bus, quarum multitudinem nemo potest seribere vel Karolus enarrare. Post hec revenit Karolus, marchio Morauie, BHoemiam et tempore quodam rediens de Boleslauia in Tussim, cum membra sua sopori traderet, super- venit illi fortis imaginacio de facienda omelia super evangelio: Simile est regnum celorum thesauro ab- seondito in agro, quod legitur in die sante Lud- ille. Et evigilans de sompno dictavit et scripsit, ut sequitur. Omelia Karoli imperatoris. Simile est regnum celorum et reliqua. Fratres, vloquium sanctorum evangelistarum nenio potest ex- ponere, quia intellectus eorum tante est profun- ditatis, quod nemo potest ad eorum convenieneiam plene pertingere, nec ipsorum sensum sufficienter enarrare. Quod Paulus innuens ait: O altitudo divine sapiencie et sciencie Dei, quam incomprehen- sihilia sunt iudicia eius et investigabiles vie eius elc. usque quasi stelle in perpetuas eternitates. ') Plures eciam epistolas, in quibus multa utilia et salutaria continentur, scripsit iste Ka- rolus diversis temporibus ad diversas personas, ita profundi sermonis et alti intellectus, ut eciam magistri sacre theologie ingenium ipsius in magna 501 haberent") ammiracione, In biblia quoque tantam habebat ipse memoriam, ut si quando coram lecto suo, ut solitus erat, hec legerentur, ipse legen- tem in libro cordetenus corrigeret et emendaret. Multi eciam magistri liberalium arcium de huius principis sciencia et pericia mirabantur, intra se dicentes: Quomodo hic scit et profecit in scien- cia, qui pauco ipse scholas frequentavit et in iu- ventute postea deditus seculi negociis, miles stren- nuus magis in seculo quam in scolis fuit conver- satus. Sed ut concludam, Deo nichil est impossibile, cuius spiritus, ubi vult, spirat. Et David canit: Do- mine non cognovi litteraturam ete.?) Et ex ea hora inceperunt omnes malefici, ipsorumque fautores prin- cipem hunc magis formidare, quia procurabat fide- liter et cum omni promtitudine in regno iusticiam atque pacem et perdidit de terra impios et de- struxit castra et muuiciones ') ae receptacula malo- rum, et viguit pax atque iusticia omnibus diebus vite huius principis, non solum iu suis terris, sed eciam im aliorum principum districtibus et terri- toriis, ") qui ad instanciam huius pacem proeurabant. Kodem *) tempore invente fuerunt argentifodine in Bresnik et pauco tempore duraverunt. Post 5) hec, dun Karolus foret constitutus in Vngaria apud regem Vngarie, qui tunc graviter in- firmabatur, interim misit Ludwicus Bauarus, occu- pator imperii, suos ambasiatores?) ad Iohannem, re- gem Boemie, in Luczemburgam, petens sibi exhiberi omagium fidelitatis racione regni Boemie, et quo- niam alias promiserat et iuraverat ipse Ludwicus Karolo, filio regis Boemie, nichil se velle tractare cum eodem rege Doemie, nisi presente ipso filio suo Karolo et eius acceudente consilio omnia dispo- nere atque ordinare, habuit enim Karolus suspectum Ludwicum Bauarum, nc deciperet patrem suum, prout tamen evenit et exitus rei docuit. Nam Lud- dixit ad Cum filio vestro et voluntatis wicus Boemie : Karolo coneordavimus ante tempora, sue est, ut faciatis nobiscum concordiam absque illo. Crediditque rex Iohannes verbis eius fallacibus et scitu ac filium suum regem recepit omagium ab eo absque filii sui voluntate. Habuit autem rex Iohannes ') Tamze str. 355. — ?) Tamze str. 355. — ?) Žalm 70. — *) TamZe str. 355. — 5) 'l'amze kap. XIV, str. 360. !) Znění homilie té podali jsme již v Životě Karla IV. pročež je tuto vypouštíme. Viz pram. děj. č. III, str. 355 a2 360 — ") habentur ruk. — ') municies ruk. — "! territoribue ruk. — ") Ruk. má: ambasiatos. 64* 

Strana 508
508 suspectum ex eo, quia dixerat Ludwicus, quod se- eum concordaverat absque suo scitu, et e converso filius suspicionem habebat de parente, quia omagium fecerat illi tanquam imperatori absque eius volun- tate, contra condieta, que habebant mutuo. Postea veniens Karolus in Miltenberch Magun- tine diocesis ad patrem suum, postquam intellexit dolum et fraudem Ludwici Bauari, renuit sigillare ac roborare placita et condieta patris sui inita et facta cum Ludwieo Bauaro, et redeuntes ambo, pater et filius, Boemiam, concordavit ) Karolus re- gem Iohannem, patrem suum, eum Nicolao, duce Oppauie, qui factus est vasallus regni Boemie. Eo ?) tempore facta est gwerra?) et discordia inter regem Boemie et episcopum ac capitulum ec- clesie Vratislauiensis, quibus pro eo, quod corone regni Boemie subiacere noluerunt, abstulit castrum vorum Milecz et expulit eos de terra sua. At illi excommunicabant regem, et duravit gwerra et dis- sensio hec mala per duos annos. Audiens autem rex lohannes, quia rex Francie et rex Anglie simul rwerrarent, dimisso filio suo Karolo pro capitaneo in Boemia per Dudyssin et terras illas [profectus евё] 9) её venit regi Francie in auxilium. Karolus vero dimisso pro capitaneo in Boemia Petro de Rosenberg secutus est patrem suum per terram Ba- uarie, ubi invenit Henricum, ducem Bauarie, soro- rium suum, mortuum. Terram autem illius occupavit Ludwieus Bauarus una cum puero illius Iohanne, iuvene decem annorum, nacta occasine, quia volebat eidem Iohanni ipse Ludwicus copulare filiam suam adhuc iuvenem et non fantem. Sed, ut supra dicitur, puer hic lohannes, sororius Karoli, intoxicatus veneno interiit, quo- modo et qualiter, Deus novit. Et?) venit abinde ad patrem suum, quem invenit in uno oculo tota- liter defecisse et in secundo oculo incipientem in- firmari. Tunc rex Iohannes una cum filio transierunt cum paucis in Montem Pessolani, ut ibidem per medicos rex in oculis curaretur. Sed medicamina non profuerunt, et excecatus est rex Iohannes in utroqne oculo et amplius non vidit lumen usque in diem exitus sui. KRONIKA BENEŠE 7 WEITMILE. Karolus *) vero disposuerat sic venire in auxi- lium regi Hispanie contra suos adversarios, sed pro- hibitus per patrem a proposito suo desiit, et re- versi sunt ambo, videlicet pater et filius, venerunt- que in civitatem Auinionensem, ubi papa Benedictus XII cum sua curia tunc residebat. Ubi manserunt ambo aliquo tempore, tractantes cum domino papa sua negocia. Ibidem reperit Karolus suum favorabi- lem doctorem et magistrum Petrum, olim abbatem monasterii Fiscanensis, promotum iam in episco- pum Altissidorensem, de quo mencio faeta est supe- rius, quia quadam vice fecerat sermonem in die cinerum in presencia Philippi, regis Francie, et erat exinde favorabilis Karolo. Iste Petrus postmodum factus fuit archiepiscopus Senonensis et posten archiepiscopus Rothomagensis, postmodum cardinalis presbiter tituli sanctorum Nerey et Achil[ljei. Qui dam vice, dum recepisset Karolum ad hospicium suum in curia Romana, quia eum speciali amore diligebat, dixit ad illum: Vos eritis et promove- bimini in regem Romanorum. Cui Karolus respon- dit: Reverende pater, vos prius promovebimini in pontificem Romane ac universalis ecclesie. Quod utrumque factum fuit post hec in brevi, quia ille in papam et iste in imperatorem promoti sunt, ut sequencia edocebunt. Abinde 5) ambo principes nostri reversi sunt in Lucemburgam. Et Karolus transiens per Dauariam, venit Tirolis. Abinde duxit fratrem suum lohannem versus Boemiam, demum Cracouiam et ultra in Vn- gariam, facientes ligas et concordiam cum hiis prin- cipibus. Quibus ibidem moram trahentibus super- venerunt nunccii, qui referebant, quia Ludwicus Baua- rus procuravit et effecit, ut uxor Iohannis, comitis Tirolis, conspiracionem fecit contra proprium virum, volens illum repudiare. At princeps Iohannes, ubi hec audivit, reversus est ad propria. Quem in brevi secutus est Karolus, frater suus, qui veniens ad vallem Sny, investigavit pro certo, quod quidam Albertus, filius 9) naturalis diete comitisse, et magister curie Raspo talem conspiracionem et prodicionem procurassent, ut videlicet ipsa comitissa nuberet Ludwico, filio Bauari, marchioni Brandeburgensi, di- !) TamZe kap. XIV, str. 361. — ?) Tamtéž str. 861. — ?) Tamze str. 362. — ") Taimze str. 362. — 5) Tamze str. 362 a 363. — *) Má bti frater. »› Вик. gwera a tak i níže. — *: Ruk. nemá. 

Strana 509
KRONIKA BENEŠE misso et repudiato viro proprio. Karolus itaque posuit insidias Alberto, quem captum duxit ad castrum Sehonburg prope Inspurgam, ubi positus ad tormenta omnia recognovit. Magistrum autem curie capere non potuit, cuius castrum disrupit. Qui finaliter traditus est in manus Karoli per ami- cos proprios, ita tamen, quod nil lesionis sibi in corpore faceret, qui similiter de omnibus predictis confessus est. Unde Karolus veniens ad fratrem in Tirolis, fecit poni custodiam diligentem. Abinde !) reversus est Karolus Bauariam ad so- rorem suam, relictam Henrici ducis. Et abinde ite- rum per Salczburgam in diocesim Brixiensem ad castrum Taubers per vallem Cadubrii ad civitatem Bellun, et nocturno tempore intravit suburbia castri fortissimi Iumellarum in vigilia sancti Wenceslai, et vallavit illud et habuit atque obtinuit potenter. Abinde *) transivit per Tridentum Tirolis, ubi mansit usque ad festum Katherine. Tunc vallavit et obsedit castrum Penede super lacum Gardi Ve- netorum et fugata gente Lukini de Mediolano ha- buit castrum illud, quod restituit eeclesie Triden- tine. Postea fuit datum Karolo castrum in diocesi Vincentina nomine Belvisini Mastini de la Scala Veronensis, ad cuius possessionem capiendam et muniendum cum gentibus et expensis transivit ipse noeturno tempore sub magno periculo corporis sui et suorum. Et reversus per Tridentum venit ad civitatem Belun, ubi accepit litteras Bertrandi, pa- triarche Aquilegensis. quem opprimebat dux Au- strie et comes Goricie, quorum exercitus iacebant ante civitatem Vtinam in Foro [ulii, quibus ipse patriarcha resistere non valens, epistolam misit Karolo, ut sequitur: Vobis ?) illustri principi, domino Karolo, pri- inogenito regis Boemie, marchioni Morawie, nec non milicie vestre uotifico, quod domus domine dominarum et virginis virginum Aquilegensis per hostes graviter opprimitur, quam omnes servitores dominarum ac puellarum pocius adiuvare deberent. Et ideo rogo vos et vestros, quod si quis vult servire domine dominarum. non permittat ita ipsius domum et bona violari. Z WEITMILE. 509 Quibus *) auditis Karolus cum mille ducentis galeatis et mille peditibus venit patriarche in au- xilium. Insuper et frater suus Iohannes, comes Ti- rolis, supervenit cum quingentis galeatis in adiu- torium patriarche. Audientes itaque adversarii adven- tum istorum duorum fratrum et gencium suarum, nocturno tempore fugam inierunt, quos insecutus est Karolus usque in civitatem Clemon, *) quam eciam per longa tempora obsedit potenter et vallavit. Abinde transiverunt cum gentibus suis ad obsidio- nem civitatis Goricie, et comiti illius provincie irre- cuperabilia dampna intulerunt, ubi in obsidione diete civitatis superveniente festivitate Natalis Do- mini patriarcha Aquilegensis predictus indutus omni- bus armis bellicis, sola galea super altari stante, cantavit missam primam illius diei. Postquam vero devastassent terras suorum inimicorum et fecissent condignam ulcionem de hiis, qui invaserant domum domine dominarum, ipsa adiuvante, que suos nunquam derelinquit. reversi sunt principes nostri, Iohannes ad comita- tum suum Tirolis, quem male custodiendo post in brevi amisit, et Karolus Boemiam, qui in civi- tate Pragensi in carnis brivio celebravit solemp- nem curiam, cui interfuerunt Ludwicus, rex Vngarie, et Fridericus, dux Austrie, et multi alii principes. Illuc supervenerunt nunccii Andree, fratris regis Vngarie, qui erat in Apulia, significantes regi: Quia Robertus, Sicilie et Apulie rex, diem clausisset extremum, et ut intercederet pro ipso ad sedem apostolicam pro sua coronacione. Rex vero Vngarie cognoscens, quod papa Clemens VI favorabilis multum foret Karolo, utpote qui se") mutuo interno amore diligebant, supplicavit eidem, ut suos illuc dirigeret nunccios et fratri suo An- dree, qui duxerat in uxorem filiam filii regis Ro- berti, nomine Iohannam, coronacionem ad ipsum regnum impetraret.") Cuius peticionibus Karolus annuens, misit nunccium, Heymannum de Na- chod, baronem regni Boemie. Sed non obtinuit intentum ex eo, quia inter Iohannam eandem et principes regni illius erat tunc magna dissen- sio. Ibidem invenit iste nunecius Iohannem, re- ”) Tamże str. 363. — ?) Tamże str. 363. — *) 'l'amZe str. 364. — ') ‘l'ame str. 304. — 5) Cormens. v Goricku. *) Ruk. sic. — *) Ruk. impetrarent. 

Strana 510
N48 14 516 gem Boemie, qui laborabat apud papam pro re- conciliacione Ludwici Bauari, nescientibus hoc filiis suis. Erat enim in tractatibus inter Lud- wicum Bauarum et Iohannem, regem Boemie, quod Ludwicus ipse debebat filiam suam tradere Wenceslao, filio regis Boemie ultimo genito, CCXL ") milia marcarum pro dotalicio. Iam enim procuraverat ipse Ludwicus eici Iohannem, filium regis Boemie, de comitatu Tirolis. Cuius uxorem tradidit ipse filio suo Ludwico, marchioni Bran- deburgensi; Iohanni vero ipsi expulso promise- rat dare in recompensam terram Lusacie. Que res cum pervenisset ad noticiam Ka- roli, displicuit illi vehementer et scripsit patri, quod, eum Iohannes passus esset a Ludwico Bauaro iniuriam, quare filium alium. videlicet Wenceslaum preferret illi in satisfaccione fienda, cui nulla facta fuit iniuria. Item misit nunccios ad Ludwicum PBauarum, significans ei, quod cum iniuria sibi facta esset et fratri suo Iohanni, utpote quia sibi ipse Ludwicus abstulerat et ter- ram et uxorem, ipsi nollent in hac parte tracta- tibus [consentire], quos pater eorum cum illo fecisset, sed soli et per se ipsos vellent pocius cum eodem Ludwico de hiis loqui et placitare. Et receperunt terminum ad tractandum de hoc Ludwieus in Cambia et Karolus cum fratre in Tusta. Tractatus vero iste: quia Ludwicus vo- lebat vice et loco ablate uxoris Iohanni dare filiam suam, et post mortem suam dare illi co- equalem porcionem cum aliis filiis suis. In vita autem Ludvici debebat illi assignare terram Lu- sacie in recompensam terre sue sibi ablate, videlicet comitatu[s] Tirolis. Dum autem essent in tractatibus predictis, supervenerunt nunccii Iohannis, regis Boemie, patris eorum, asserentes, quod rex ipse tracta- tus ipsos intellexerit, mandans atque rogans, ut nullo modo eosdem finirent. Quia ipse rex Io- hannes ligavit se iuramento pro se et filiis suis cum sede apostolica contra Ludwicum Bauarum. Quibus Karolus respondit: Pater noster inivit tractatus cum Ludwico nobis nescientibus et fi- lium iuniorem, qui nullam passus est iniuriam, pretulit nobis, qui passi sumus iniuriam. Nos KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. enim absque scitu patris nostri nullam incepimus tractare concordiam. Sed postquam ipse prepo- suit iuniorem filium suum nobis, qui non fuit in- iuriam passus, et obliviscebatur eius, qui iniu- riam passus est, necessarium erat nobis utrobi- que, ut nosmet ipsi tractaremus. Quibus nunccii responderunt: Si aliquid est factum usque modo, amplius non fiet, et de hoc vos assecurabimus ambos, dummodo nos assecuretis similiter, quod absque patre vestro nichil tractetis neque tracta- tus inceptos finiatis. Tandem Karolus victus nuncciorum patris sui precibus renuncciavit Ludwico, quod tracta- tus huiusmodi finire non poterat, recessit abinde procedens versus Luczemburgam, ubi a patre gaudenter suscipitur et permansit ibidem per carnis brivium. Et in quadragesima processit versus curiam Romanam in civitatem Auinionen- sem ad papam Clementem sextum. Qui audiens adventum Karoli, amici sui, misit illi obviam omnes cardinales ad spacium unius miliaris, et cum magno gaudio a papa et a cardinalibus susceptus est. Ubi steterunt et moram fecerunt per quadragesimam. Ibidem eciam existentes procuraverunt ecclesiam Prageusem erigi in me- tropolim, et facta est archiepiscopalis, que prius fuerat filia ecclesie Maguntine, ut in loco suo plenius dicitur. Insuper procuravit Karolus con- firmari collegium mansionariorum in ecclesia Pra- gensi, quod nuper ipse Karolus creaverat et dota- verat sufficienter. Ubi eciam ipse papa fecit unio- nem et concordiam inter regem Boemie et Karo- lum, filium suum, quia propter dilapidacionem regni Boemie, quam ipse rex propter diversas gwerras fecerat, non erant de se mutuo contenti. Insuper ibidem ipsis existentibus vene- runt nunccii Ludwici Bauari laborantes pro con- cordia inter papam et ipsum Ludwicum, pro qua concordia facienda interposuerunt partes suas rex Boemie et filius eius Karolus fideliter. Sed non profecerunt, quia Ludwicus ipse, quamvis de contrario constaret, negavit se illos ex parte sua ad sedem apostolicam hac de causa dire- xisse. Postmodum conveniens Karolus cum eodem Ludewico in Basilea super Reno dixit eidem in ) Tak rnkopis; Palacky v Dějinách svých však klade 24000 hř. Viz Děj. nár. Č. II, 2, str. 51. 1341 

Strana 511
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. 14 presencia nuncciorum eorundem: Ecce nunccii vestri, quos ad sedem apostolicam et ad nos transmisistis, coram vobis sunt in presenciarum. Si ergo legaciones, quas apud sedem apostoli- cam et nos ex parte vestra peregerunt, de scitu et mandato vestris processerunt, dicite et effec- tui mancipate; sin autem, tunc legatos vestros, qui fines mandati excedere presumpserunt, pro- inde pena debita puniatis. Ludewicus vero nichil ad hec pertinenter respondens alium terminum in Bacoracum super Reno prefixit coram electo- ribus et principibus Almanie, ubi similiter nichil terminavit, sed in duricia sua et rebellione usque in finem vite sue permansit. Deinde !) Iohannes, rex Boemie, et Karolus, filius eius venientes Boemiam celebraverunt cu- riam solempnem in civitate Pragensi ad honorem Dei et patronorum ecclesie Pragensis. Ubi do- minus Arnestus, olim episcopus, nunc vero archi- episcopus Pragensis, recepit pallium et insig- nia archiepiscopalia per manus episcopi Wra- fislawiensis; cuius facti sunt suffraganei episco- pus Olomucensis et episcopus Lutemislensis, qui pridem fuerat abbas ordinis Premonstratensis. In eadem solempnitate Iohannes, rex Boemie, Karo- lus, marchio Morauie, et Arnestus, primus archi- episcopus Pragensis, et [ohannes, filius Iohannis regis, nuper expulsus de Tirolis, posuerunt fun- damentum et primarium lapidem nove ecclesie Pragensis, que Deo auxiliante succedente tei- pore de miro et magnifico opere extitit edificata. Eadem yeme Iohannes, rex Boemie, Karo- lus, filius suus, nec non rex Vngarie, dux Bor- bonie, purgravius Norembergensis et multi alii principes Alamanie zelo devocionis inducti trans- iverunt versus Prussiam cum gente maxima con- tra Litwanos et inimicos crucis Christi. Cumque venissent trans (lumen Mimle ante castrum Wi- lawense et Pjstense in terris infidelium et ibidem castra metari disponerent, supervenerunt nova, mendaciis et fallaciis plena, qualiter per aliam viam pagani intrassent terram Cruciferorum ver- sus Kunigesperk, et redeuntes per quatuor die- tas pervenerunt illuc, et invenientes, quia ficta erant nova ista, et ut redirent tantummodo re- 511 lata. Et quia illo tempore glacies disrumpebantur. non patuit eis ingressus ad terras infidelium, et regressi sunt unusquisque ad propria in re- gionem suam. Quamvis?) autem rex Iohannes et Karolus filius suus haberent litteras Kazimiri, regis Polo- nie, de securitate et conductu transeundi et re- deundi per terras eiusdem, non tamen plene con- fisi sunt de eodem. Sed dum transituri essent per terras illius, in hoc consilium ipsorum, ut ipse filius precederet et. pater, videlicet rex Boe- mie, ipsum sequeretur, et eventus filii doceret, patrem sibi cavere; quia non expediebat, ut ambo uno contextu intrarent manus regis antedicti. Quid plura? Venit Karolus ad civitatem quandam regis Polonie ?) et mox posite fuerunt illi insi- die, et civitas munita est hominibus armatis, ita ut ipse evadere non posset aliqua racione. Hoc cognoscens Karolus misit nunccium ad capitaneum Wratislawiensem illi notificando insidias sibi pre- paratas, qui congregata gente venit secrete usque prope civitatem, in qua Karolus fuerat arrestatus, et per nunccium reintimavit eidem: Ecce assum eum gentibus prope locum in silva tali, ibi ve- strum adventum prestolabor. Cumque revenisset idem nunccius, suscepit eum Karolus gratulanter et cum aliter evadere manus insidiancium non posset, tale fecit condic- tum cum eodem nunccio, dicens: Nos procede- inus pedes usque ad portam civitatis et loque- mur aliqua cum hiis, qui custodiunt portam, deinde supervenies tu, et postquam pertransieris portam, clamabimus post te, quasi ex aliqua causa revocando te. Tu vero descendes de equo et sta- bis, et nos curremus velocius, quia custodes porte, cum sint armati, non poterunt insequi nos, et sic Deo auxiliante evademus, teque cum alia familia nostra captivabunt. Et factum est ita, ut Domino placuit: quia postquam hora statuta, venisset Karolus ad portam civitatis con- fabulans cum custodibus, pertransiit nunccius exeundo. Qui audito clamore principis substitit, et currens princeps venit ad equum, quem ascendit, et fugit ad locum, ubi sciebat capitaneum et gentem suam se expectare, et gens armata, quia 1) Srovnej Zivot cís. Karla IV, kap. XVI, str. 364. — ?) Srovnej tamZe kap. XVII, str. 365. — ?) Kališ, 1345 

Strana 512
1845 512 gravis erat ad currendum, non potuit ipsum in- sequi. Et sic Deo auxiliante evasit manus insi- diancium. Et perveniens Wratislawiam, quod factum fuerat, intimavit patri suo, qui Deo duce per aliam viam, silvas et nemora, transiit per terras inimicorum sanus et illesus. Propterea cogitantes reddere regi Polonie talionem con- sregaverunt eodem anno exercitum magnum, ve- nerunt in terram Bolkonis, ducis Swidnicensis, qui erat sororius regis Polonie, et devastaverunt illi terram suam incendiis et rapinis. Finaliter aquisiverunt civitatem fortissimam eiusdem du- cis Landeshut et dampna sibi irrecuperabilia intulerunt. Post') hec eadem estate de mense Iulii, congregato iterato taximo exercitu, intraverunt et devastaverunt terras regis Polonie, et castra metati sunt tribus diebus et tribus noctibus ante civitatem Crakowiam, cuius suburbia et moleudina succenderunt igni et infinitos Vngaros, qui venerant ipsi regi in auxilium, prostrave- runt 2ladio. Alii fugientes submersi sunt in flu- nine Wisla, ubi eciam factus est miles Iohan- ues, filius regis Boemie, comes Tirolis. Et ob- tenfo") triumpho pro ommi suo honore atque voluntate reversi sunt principes nostri cum gau- dio ad terram suam, et amplius non apposuit nocere eis rex Polonie omnibus temporibus vite sue. De hiis expedicionibus duabus et aliis quam plurimis actibus horum principum tangitur et tractatur satis supra in locis suis. Visis igitur et breviter pertractatis hiis, que Karolus perpessus est, et que fecit ab infancia sua et in anms iuvenilibus ante suam corona- cionem, quia scriptum est: Nemo coronabitur, nisi qui legitime certaverit. *) nunc prosequamur magnalia, que fecit coronatus. Sed antequam ad ulteriora procedam, rogo te. o lector, ut michi tam solempnem materiam rudi et inculto stilo scribenti non improperes. Nam rhetorice scienciam nunquam didici, et in grammaticalibus parum studui. Perpendi autem, KRONIKA BENESE Z WEITMILE. quod multi litterati viri aliis magis arduis pre- pediti cronicam Pragensem in ?) temporibus regis Ottakari scribere obmiserunt. Ne memoria eoruni, que medio contigerunt, omnino evanesceret, ad scribendum me posui ea, que in diversis libel- lis reperi,") et que a maioribus narrari audivi. Non quod omnia sint vera tanquam euangelium. sed crede credenda et corrige corrigenda. Et si qua in precedentibus vel sequentibus scripsis- sem forte sinistre informatus aut ex mea igna- via, que essent contra honorem principis aut meorum prelatorum vel patrie aut certe quarum- cunque personarum, cum scriptum sit: Princi- pem populi tui ne maledixeris, *) et iterum: Qui maledixerit principi, morte moriatur, ?) ex nunc habeo pro non dicto et pro non scripto, immo revoco et paratus sum emendare, et subicio me ipsum et hanc scriptarum meam scriptam et scri- bendam correccioni domiui mei archiepiscopi et capituli ecclesie Pragensis, quorum mandatis iu hiis, et in omnibus aliis volo iugiter cum omni reverencia obedire. Hec idcirco pro excusacione mea scripsi, guia, sicuti in multiloquio raro de- est peccatum, sic et iu multis scripturis, ma- xime de actibus principum, ad quorum consilia pauperes non intromittuntur, difficile est non errare etc. Anno Domini MCCCXLVI videns et consi- derans dominus papa Clemens Sextus, quod Lud- wieus Dauarus, occupator imperii, post tantos excessus, quos contra Romanam ecclesiam per- petrarat, noluit ad penitenciam reverti, sed om- nes processus sedis apostolice vilipendens trans- ivit aure surda, aliis malum relinquens exemp- lum contra ecclesiam rebellandi. Et cum iam dudum per certos processus papales fuisset tam- quam Saul reprobatus et depositus ab imperio. et principes atque vasalli imperii ab eius ab- soluti fidelitate, ne Romana ecclesia diucius ca- reret suo defensore atque advocato, mandavit papa electoribus sacri imperii per litteras bul- latas, ut ad eleccionem futuri regis Romanorum procederent, ad imperium postmodum promo- !) Viz str. 495, Srovnej tamze kap. XVIII, str. 366. — *) List sv. Pavla k Timotheovi II, kap. II, v. 5. — 3) Má asi státi a temp. — *) Skutky apost. kap. XXIII, v. 5. -— ") abtentu ruk. — ") repperii ruk. 5) Dle knihy Exodus kap. 21, v. 17. 1346 

Strana 513
KRONIKA BENESE Z WBITMILE. i vendi. ') Qui electores tamquam filii obediencie convenientes ad locum, cui Renis ?) vocabulum est, super insula Reni, ubi iste actus fieri est consuetus, invocata Spiritus sancti gracia, vide- licet Maguntinus, Coloniensis et Treuerensis archiepiscopi, nec non Iohannes, rex Boemie, et Rudolfus, dux Saxonie, absentibus per contuma- ciam aliis duobus electoribus, videlicet marchione Brandeburgensi et comite palatino Reni, direxe- runt vota sua in serenissimum principem, do- minum Karolum, primogenitum regis Boemie, marchionem Morawie, et ipsum in regem Roma- norum promovendum postea ad imperium cano- nice elegerunt in festo*) sancte Margarethe. ?) Qui princeps, licet allegaret suam insufficien- ciam, multum a principio eleccioni de se facte consentire recusaret, tameu postea victus suppli- cacionibus principum electorum et aliorum, di vine ordinacioni contraire non presumens, et presertim propter rempublicam, que male guber- nabatur, eleccioni facte de se suum prebuit con- sensum, ita tamen, si, quod de ipso factum fue- rat, sedi apostolice placeret, cupiens non aliunde aut tumido. prout suus precessor fecerat, fastu, sed per hostium, scilicet vicarium Iesu Christi conscendere ad tante apicem dignitatis. Mox prihcipes electores mittunt suos solemp- nes ambasiatores, videlicet venerabilem in Chri- sto patrem, dominum Arnestum, sancte Pragensis ecclesie archiepiscopum primum, et magnificim principem, dominum Nicolaum, ducem Oppauie et Ratiborie, ) cum decreto eleccionis ad sum- mum pontificem in civitatem Auinionensem, ubi tunc cum curia residebat. Qui venientes illuc a papa et a cardinalibus honorifice sunt recepti. Dominus itaque Arnestus,iam dictus, cum esset magne facundie et litterature, coram domino papa et collegio sacro in publico consistorio fecit pul- crum et magistralem sermonem, cuius thema fuit illud, quod in libro regum scribitur: In te re- spiciunt oculi Israel, ut iudices, quis sedeat su- 513 per solium. Et eundem sermonem ad proposi- 1346 tum et ad materiam novi electi optime adduxit. Sed quia idem archiepiscopus in eodem themate hoc pronomen: £wum, non adiecerat, ideoque do- minus Clemens papa VI, qui et ipse magister erat in sacra pagina, die sequenti congregato sacro collegio, in presencia omnium prelatorum in publico consistorio, resumpto eodem themate addidit, quod in textu biblie continetur, scilicet: Quis sedere debeat super solium tuum, osten- dens, qualiter imperium de Grecia per sedem apostolicam translatum fuit in Germanos, unde merito dicere debuerat, super solium tuuin, quia reges et imperatores Romanorum tam de iure quam de cousuetudine iurare debent sedi apo- stolice reverenciam, obedienciam et fidelitatem. Completo igitur sermone eodem dominus papa multum commendavit personam domini Karoli in regen: Romanorum electi, et examinato. sicut decuit, processu et decreto eleccionis huiusmodi ipsam eleccionem canonice et. de persona idonea celebratam de consensu fratrum suorum appro- bavit authoritate apostolica et confirinavit, dans suis litteris prefatis archiepiscopis electoribus in mandatis, ut ipsum electum debeant inungere. et coronare in regem Romanorum. Quibus lit- teris receptis ambasiator, dominus") Arnestus, per dominum papam et cardinales multum ho- noratus ad dominum Karolum electum letus re- vertitur. Hiis ?) temporibus rex Anglie congregato maximo exercitu terras regis Francie devastare incepit et castra sua metatus est ante civitatem Parisiensem hostiliter. Cui dum rex Francie re- sistere non valeret, mittit nunccios et litteras ad Iohannem, regen Boemie, et filium eius Ka- rolum electum, qui tunc in Luczemburga erant, petens eum fiducia, ut cum omui ^) gente, quam congregare possent, sibi venire curent in auxi- lium, quia necessitatis articulus id exposcebat et periculum erat in mora. Mox rex Bocmie con- ‘) O volbě markraběte Karla za krále římského srovnej Palackého Děj. nár. C. Il, 2 str. 64 a Werunského Gesch. K. Karls IV u. s. Z I, str. 435. — ?) Rense. — 9) Správně dne 11 n nu 13 července r. 1346. — ‘) O poselství tomto srovnej Werunského Gesch. K. Karls IV II, str. 73, pozn. 5. — 5) Srovnej Palackého Děj. nár. €. D, 2 sm. 65 a násl. Werunsky, Gesch. K. Karls IV a. s. Zeit II, str. 63 a násl. *) Slovo festo jest pozdéjáí rukou prtipsáno na prázdném misté, je2 püvodne v rukopisu bylo; správné by bylo doplnění: in previgilia. - ") dominum ruk. — ”*) omnia ruk. 6b 

Strana 514
1346 514 gregato magno pugnatorum exercitu cum filio suo electo procedunt in auxilium regi Francie. Quorum aduentum rex Anglie audiens cum gente sua retrocessit et posuit se in locis firmissimis inter aquas et siluas, ita ut nullus sibi posset quoquomodo nocere. Sed rex Iohannes et filius ipsius electus non contenti, quod hostes eorum a facie ipsorum fugissent, insecuti sunt eos contradicente et reclamante rege Francie usque ad loca illa tutissima et ordinaverunt acies suas cum Anglicis bellum commissuri. Marscalcus vero Francie et sui videntes, quia Anglici se prepa- rabant ad resistendum, terga verterunt et tur- piter fugam inierunt. Cumque fuisset regi Io- hanni, quia Francigene fugissent, relatum et ipse, [ut] presidio fuge suam et suorum vitam conservaret, exhortatus, respondit: Absit, ut rex Boemie fugeret, sed illuc me ducite, ubi maior strepitus certaminis vigeret, Dominus sit nobis- cum, nil timeamus, tantum filium meum diligen- ter custodite. Cumque fuisset ductus in locum pugne, ecce rex Iohannes pluribus telis sagitta- tus mortem subiit, et multi nobiles regni Boe- mie cum eodem, in vigilia beati Rufi martiris, XXVI die Augusti. Videntes autem alii nobiles, quia rex Iohannes cecidit in bello et mortuus fuerat, ne utroque orbarentur principe, filium eius, dominum Karolum electum de prope ibidem fortiter pugnantem, iam telis inimicorum saucia- tum, licet renitentem et invitum, de prelio huius- modi educunt et ad locum securum perducunt. Finito prelio, ut agnovit rex Anglie, quia rex Iohannes cecidisset, fecit inveniri eius cor- pus, et eo invento cum planctu magno solemp- nes illi fecit funeris exequias et remittens ipsum ad propria suis aiebat: Hodie cecidit corona mi- licie, nunquam fuit similis huic regi Boemie. Milites vero tollentes corpus regium tulerunt illud et sepelierunt in Luczemburga in monaste- rio sancte Marie ordinis sancti Benedicti. Sed et filius eius Karolus electus veniens illuc vul- neratus, sanitatem recuperabat expectans nunc- cios suos a sede apostolica venturos. KRONIKA BENEŠE 7Z WEITMILE. Eodem anno, cum venerabilis pater dominus Arnestus, archiepiscopus Pragensis, de curia Ro- mana reveniens consensum et approbacionem eleccionis prefate attulisset, reverendi patres do- mini Trewerensis et Coloniensis archiepiscopi iuxta mandatum sedis apostolice venientes in Bonnam *) in Reno, serenissimum principem, do- minum Karolum predictum, in regem Romano- rum unxerunt et cum solempnitate maxima co- ronaverunt die XXVI mensis Novembris, que fuit dies sancte Katherine, ) Ludwico Bauaro adhuc vivente et totum imperium occupante. Anno Domini MCCCXLVII tempore hiemis ?) dominus Karolus, Romanorum rex, volens ulcisci iniurias fratris sui Iohannis, cui uxorem Ludwi- cus abstulit et qui iniuste de terra Tirolis fuit expulsus, ingressus est propria in persona cum paucis familiaribus in forma mercatorum terram Tirolis et subito congregata ibi magna gencium multitudine eandem terram vastavit ignis incen- dio, vineas eorum succidit et destruxit, castra et castella plurima ac[q]uisivit. Sed cum plurima mala eis intulisset, non confisus de ipsis abinde recessit. Eodem?) anno adolescens quidam nomine Eberhardus, filius Eberhardi in monte Chutnis, perdidit usum loquendi et factus est mutus. Cum- que nullis posset adiuvari medicamentis, addu- xerunt illum amici Pragam ad tumbam sancti Wenczeslai et oracione facta pro eo, qui mutus fuerat, rehabuit ibidem usum loquele per me- rita et intercessionem sancti Wenczeslai, marti- ris gloriosi. Eodem ^) anno dominus Karolus, Romano- rum rex, de terra Tirolis Pragam reversus et cum maximo [gaudio]*) a principibus ac nobili- bus et prelatis cleroque et populo susceptus per venerabilem dominum Arnestum, primum archi- episcopum Pragensem, ipse et sua coniunx do- mina Blancza, hic in regem, hec in reginam, su- per regnum Boemie feliciter atque solempniter coronantur, die dominico aute festum Nativitatis beate Marie virginis proximo. 5) Et facta est do- !) Totiž v neděli na zejtří sv. Kateřiny. — 7?) Asi v měsíci lednu nebo únoru. — ?) Srovnej kron. Františka PraZského kn. III, kap. XXIV, Pram. děj. č. IV, str. 447. — *) Tamtéž kap. XXV, str. 447. — 5) Dne 2 září 1347. *; Ruk. má Brunnam. — ^) nemá ruk. 1346 

Strana 515
KRONIKA BENESE Z WEITMILE. (4 mus convivii in civitate Pragensi in fore prope sanctum Gallum et circumdata pannis et stami- nibus sericeis, et omnibus laute ministratum. Ipso die venientes barones regni Boemie singuli secun- dum statum suum officia sua novo regi in dextra- riis coopertis exhibuerunt et ad mensam, prout inoris est, servierunt. Et post tristiciam, quam habuerunt ex morte regis Iohannis, facta est ex coronacione huiusmodi leticia magna in populo. Coronam autem, qua ipse rex coronatus est, do- navit sancto Wenceslao, eius capiti in ecclesia Pragensi certis diebus inponendam, ^) decernens, ut omnes reges Boemie sui successores eadem debeant corona coronari, et illa die coronacionis sue duntaxat uti, atque ipsam die eadem ad noctem in manus sacristie Pragensis restituere cum effectu, sub pena excommunicacionis per dominum papam propter hanc causam late. !) Item statuit et litteris suis idem rex firmavit, ut quilibet suorum successorum, qui eadem co- rona erit successuris temporibus coronandus, de- beat solvere capitulo Pragensi racione mutuacio- nis dicte corone CCC sexagenas in utilitatem ecclesie et capituli convertendas. Eodem anno sequenti die post coronacio- nem iam dictam rex Karolus fundavit novum monasterium ante portam sancti Galli?) et po- suit in eo fratres Carmelitas, et edificia, que facta fuerant pro regali convivio, eisdem largi- tus est, qui ex illis fecerunt sibi ecclesiam lig- neam et alia officiva suis usibus necessaria. Eodem ?) anno die XI mensis Octobris do- minus Karolus, Romanorum et Boemie rex, con- gregavit magnum exercitum terras Ludwici Ba- uari invasurus. Et cum idem rex esset cum gen- tibus suis in Thachowia constitutus, ecce Deo altissimo disponente, qui superborum et rebel- lium colla propria calcat virtute, Ludewicus Ba- uarus, occupator imperii, inimicus Dei et sancte Romane ecclesie, inveteratus dierum malorum, rediens de venacione in Monacum civitatem suam 515 de equo, cui insidebat, subito cadens fractis 14 cervicibus continuo expiravit. In brevi tempore veniunt nunccii ad regem Karolum, bona et op- tata nova nuncciantes, quibus rumoribus rex in- tellectis, ipse et sui laudem dederunt Deo, qui eos ab effusione sagwinis custodire est dignatus. Demum ^) rex Karolus cum sua gente pro- cedit letanter versus civitatem Ratisponam, ubi tanquam rex Romanorum ab universis, clero et populo, cum gaudio et solempnitate suscipitur; obediencia, fidelitas et reverencia promittuntur et cuncta sibi succedunt ad votum. Abinde vero transiens venit cum maximo exercitu in Nurem- berg. ubi similiter magnifice suscipitur et per omnes cives et mechanicos fidelitatis omagium prestatur. Sed quidam ex eis iuramenti imme- mores rege Karolo abinde recedente civitatem ipsam tradunt in manus filii Bauari, videlicet Ludewici, marchionis Brandeburgensis, capitalis domini Karoli inimici. Exiit ergo in proverbium in universis civitatibus imperii, quia cives Nu- rembergenses fidefragi facti sunt. Nam et regem Romanorum, cui fidem iuraverant, fefellerunt. Alii itaque cives eiusdem civitatis, qui huius- modi malicie conscii non fuerunt, dolentes sin- cere de mala fama, que de civitate illa orta fuerat, cupientesque illam recuperare, illos ma- los concives suos fidefragos una die omnes ex- pulerunt, quorum L una die semel et simul per quendam nobilem fuerunt propterea suspensi. Alii quoque in civitate et alibi capti diversis penis pro tanto facinore cruciati. Alii eciam ci- ves, qui in civitate eadem remanserunt, graciam regis Karoli promeruerunt, et reconciliatus est civitati eidem, que digna fuit desolacione et omni devastacione. Cumque omnia ad nutum di- rigerentur domini regis predicti, remisit gentes suas Boemiam et ipse circuibat civitates imperii, recipiens ab eisdem et principibus imperii fide- litatis omagia et pacem in terris illis studiosius procurabat. !) Srovnej Balbin, Misc. dec. I, lib. VI, p. 40. — ?) Klášter Karmolitanů u Matky boží Sněžné, nyní klášter Františkánů na Novém městě Pražském na Jungmannově náměstí. — *) Od Karla IV jsou ještě 11 října vydány li- stiny v Praze, 15 října v Domažlicích. Ludvík císař zemřel dne 11 října. — *) V Řezně máme vydané od Karla IV listiny již dne 21 října a v Norimberce dne 31 října 1347. *) Ruk. imponenda. 

Strana 516
516 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. Anno 1) Domini MCCCXLVIII die beati 2) Marci dominus Karolus, Romanorum et Boemie rex, posuit primarium lapidem et fundavit No- vam civitatem Pragensem, protendens murum fortissimum cum valvis et turribus altissimis a castro Wissegrad usque in Porziecz. Sed et ipsum montem Wissegrad cinxit muro et turribus for- tissimis et totum opus consummavit infra bien- nium. Et fecit plantare ortos atque vineas cir- cum civitatem Pragensem, et propter ortos huius- modi atque vineas huiusmodi auctus est po- pulus vehementer ; in brevi tempore facta sunt multa edificia. Fecit eciam advehi de Austria vites nobilissimas, quas ibi et sub castro Carl- steyn, quod eodem tempore edificare inceperat, plantavit. Exstruxit eciam ipse rex in diversis locis piscinas plurimas et regno multum profi- cuas. Hoc advertentes barones, nobiles, religiosi et plebegii plantaverunt ubique vineas, ortos et exstruxerunt piscinas in Boemia, gracias agen- tes Altissimo, qui talem eis concessit principem. sub cuius dicione omnia eis prosperabantur. Eodem 3) anno fundavit monasterium*) ordi nis sancti Benedicti in eadem civitate Noua et instituit in eo fratres Sclawos, qui litteris scla- wonicis missas celebrarent et horas psallerent. Eodem 4) anno in festo conversionis sancti Pauli factus est terre motus magnus in toto orbe et precipue in montanis Karinthie, ubi multe civitates, ville et castra ruerunt et homines in- finiti interierunt. Ibidem famosa civitas Willach et omnes domus atque muri per terre motum subversi et diruti sunt, et pauci inhabitatores remanserunt. Talis atque tantus terre motus in cronicis non reperitur fuisse, sicut gentes ince- perunt seculum inhabitare. Eodem 5) anno in die ad vincula sancti Pe- tri regina Blancza, coniunx domini Karoli, mo- ritur et in ecclesia Pragensi sepelitur. Eodem 6) anno die XVII Ianuarii fuit eclipsis 1348 lune, et coniunccio quorundam malivolorum pla- netarum, ex quibus coniunccionibus et malis con- stellacionibus orta est inaudita epidimia seu pe- stilencia hominum in universo mundo et duravit tam in Boemia quam in aliis mundi partibus per XIIII annos proxime sequentes, et iam ibi, iam illic in terris christianorum et paganorum ubique. Nec erat alicubi refugium, quia sicut in planis sic in montibus et silvis homines moriebantur. In omnibus locis fiebant fovee grandes et plures singulis annis predictis, in quibus moriencium corpora sepeliebantur. Talis pestilencia et ita longa nunquam fuit a seculo. Eodem 7) anno venerunt in Boemiam quidam perversi viri de Alamania, qui se se flagellabant in conspectu hominum, et sibi mutuo, videlicet laicus laico, confitebantur peccata sua et peniten- cias iniungebant et predicabant ad popnlum et multos simplices decipiebant. Quorum errores venerabilis dominus Arnestus, primus archiepi- scopus, cognoscens, eos talia facere prohibuit et impedivit. Eodem annos) iniqui principes Ludewicus, filius olim Ludewici Bauari, marchio Brandebur- gensis, paterne malicie imitator, et Rudolfus, co- mes palatinus Reni, papalibus sentenciis irretiti post obitum prefati Ludwici convenientes simul, elegerunt vel nominaverunt de facto pocius quam de iure Guntherum, comitem de Swarczburch, in regem Romanorum, qui in tantam audaciam pro- rumpere presumpsit, ut se regem Romanorum scribere et quasdam civitates imperii sibi sub- iugare non formidans congregavit magnum exer- citum, castra sua metatus est inter civitatem Maguntinam et civitatem Frankenfurd, et pluri- bus ibi diebus erectis panderiis seu vexillis im- perialibus commoratus est. 1368 1) Srovn. kron. Františka Pražského kn. III, kap. XXVI, Pram. děj. č. IV, str. 449. — 2) Správněji má datum František Pražský: die XXVI Marcii a ne die b. Marci (25 dubna), jako výše položeno. Viz též o tom pojednání Do- brovského: An welchem Tage ward der Grundstein bei Gründung der Neustadt Prag gelegt, Monatschrift des böhm. Mus. 1827, na měsíc prosinec; potom Tomek: Děj. Prahy II, str. 3 a násl. — 3) Viz o tom poznámku č. 7 na str. 448 tohoto dílu. — 1) Dne 25 ledna. Srovnej kron, Františka Pražského, Pram. děj. č. IV, str. 449. — 5) Dne 1 srpna. — 6) Srovnej kron. Františka Pražského kap. XXVI, str. 449. — 7) Srovnej tamtéž kap. XXVII, str. 451. — 8) Dne 1 a 30 ledna 1349. *) Ruk. monasteria.

Strana 517
1349 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. Interim congregavit dominus Karolus exer- citum de civitatibus imperii, videlicet de Magun- tina, Spira et Openhaim, licet multo minorem, congregavit et collocavit se in oppido, quod Alte- uil dicitur "), super Reno, ita prope contra exer- citum comitis de Swarczburg, ut fere se pos- sent homines sagittare. Divina itaque providen- cia volens suum principem canonice electum pro republica et multorum salute illesum conservare, tantum atque talem posuit ante oculos adversa- riorum eius timorem et terrorem, ut dictus co- mes de Swarczburch, licet multo maiorem habe- ret exercitum et forciorem, tamen divina provi- dente dextra dominum Karolum et suos non pre- sumpsit invadere. Tandem intervenientibus quibusdam placitis Guntherus predictus renunecians libere omni iuri suo se subdidit gracie domini Karoli et insignia imperialia deposuit statim in eodem loco. Et paucis post hoc elapsis diebus, Deo disponente, migravit de hoc seculo.?) Secundus adversarius capitalis domini Karoli predicti. Hic rex Karolus tantam a Deo omnipotente habuit graciam, ut omnes eius inimici capitales, ut fuit Ludewicus Bauarus, iste comes de Swarcz- purch, Ludewicus filius Bauari, marchio Brande- burgensis, Henricus, archiepiscopus Maguntinus, item archiepiscopus Mediolanensis et alii multi atque potentissimi principes absque omni effu- sione saguinis, antequam eos dictus rex aggre- deretur, subito morerentur. Et completa est scrip- tura, que dicit: Manus?) mea auxiliabitur ei, et alibi: Ero 4) inimicus inimicis tuis, et custo- diet te angelus meus. Eodem °) tempore dominus Karolus, Roma- norum et Boeinie rex, duxit in coniugem Annam, filiam comitis palatini Reni predicti, ex qua se- quenti anno generavit filium primogenitum Wen- czeslaum. Sed anno secundo etatis sue puer idem mortuus in ecclesia Pragensi sepultus est. Huic regine Anne pater eius, comes palatinus, dedit in dotalicium civitatem et districtum Sulezpach 517 cum pluribus castris. Et dominus Karolus hac nactus occasione emit ibi civitates munitas et oppida plura, que fecit cingi muris fortissimis, videlicet Bernaw, Nouam Ciuitatem, Hersperch, Herspruk et Lauffen,9) et totam terram illam comparavit et habuit ac corone regni Boemie per- petuis temporibus annexuit atque univit, a silva Boemicali usque ad muros civitatis Nuremberg, Pebenberg, et edificavit in terra Rotenberch, et multa alia firmissima castra pro reguo Boe- mie. Et quia huiusmodi castra, civitates, ter- ramque Bauarie emendo regnum suum naturale, Boemiam totam, in diversis exaccionibus multum aggravaverat, quia toto tempore vite sue de im- perio et civitatibus eius, que fere omnes sunt libere, parum vel nihil habuit, ideo in recom- pensam habuit ipse dominus Karolus ab electo- ribus sacri imperii, qui una cum ipso hoc litteris patentibus roboraverunt, ut prefata terra Bauarie cum civitatibus, castris, municionibus et toto do- minio iure hereditario ad coronam et regnum Boemie immediate debeat perpetuis temporibus pertinere. Eodem *) auno dominus Karolus, Romano- rum et Boemie rex, zelo divini amoris accensus, ac calore dileccionis proximi refertus, bonum reipublice cupiens ampliare [et]?) regnum suum Boemie laudabiliter exaltare, impetravit a sede apostolica privilegia generalis studii in civitate Pragensi, et ipse dominus auctoritate regia Boe- mica multa ultra hec concessit privilegia ibidem studentibus.9) Accersivit eciam de alienis parti- bus diversis plures in sacra theologia magistros, in iure canonico doctores, et in singulis artibus expertes et eruditos, qui ecclesiam Dei et proxi- mos in scienciis et moribus edificarent. Volens, ut studium Pragense ad modum et consuetudinem studii Parisiensis, in quo olim ipse rex in pue- rilibus constitutus annis studuerat, in omnibus et per omnia dirigeretur et regeretur, et ut legen- tes magistri predicti haberent certa solaria sin- gulis annis perpetuis temporibus, ipse rex pri- 1) Mezi 20 a 30 kvétnem r. 1349. Viz Huber, Reg. imp. IX, &. 953—963. — ?) Dne 14 června 1349. — ?) Žalm LXXXVIII, v. 22, — *) Exod. XXXIII. v. 22. — 5) Dne 4 bíez. 1349. — “) Srovnej Palackého Děj. nár. č. II, 2 str. 125 a 126. — 7) Srovnej kronika Františka Pražského, Pram. děj. č. IV, str. 452. 219 a 223. 4) Ruk. nemá. *) Viz Mon. univ. Prag. II, p. 1349 

Strana 518
[RIL 1966 518 )nuum, demum dominus Arnestus, sancte Pragen- sis archiepiscopus primus, et capitulum eiusdem ecclesie, omnes quoque alii prelati et collegia aliarum ecclesiarum nec non monasteria regni Boemie contribuerunt satis magnam summam pecunie, et reditus ac census perpetuos ad fac- tum huiusmodi opus in certis locis emerunt, et bonà eadem archiepiscopatui Pragensi unierunt, et dominum archiepiscopum Pragensem et suos successores cancellarium studii Pragensis fece- runt et esse voluerunt. Et ut hec omnia invio- labiliter perpetuis temporibus permanerent, do- minus Karolus, Romanorum et Boemie rex, zelator et instaurator huiusmodi studii, omnia privilegia et libertates studentibus concessas sua bulla aurea confirmavit. Et factum est studium tale in civitate Pragensi, cui nunquam fuit si- mile in omnibus partibus Alamanie, et veniebant illuc de alienis partibus, videlicet de Anglia, de Francia, de Lombardia, de Vngaria, de Polonia et de singulis circumiacentibus terris studentes, filii nobilium et principum ac prelati ecclesiarum de diversis mundi partibus. Et facta est civitas Pragensis ex studio huiusmodi famosa et celebris in terris alienis valde, et propter multitudinem scolarium tempora in eadem aliquantulum cariora fuere, quia multitudo maxima eorum illuc con- fluebat. Dominus ') vero Karolus videns, quod stu- dium huiusmodi notabiliter et laudabiliter auge- batur, donavit scolaribus domos Iudeorum et instituit in eisdem collegium magistrorum, qui singuis diebus actu legerent et disputarent, quibus bibliothecam fecit et libros pro studio necessarios tribuit in habundancia, et hii ma- gistri ultra pastum, quem recipiebant a studen- tibus, habent certos annuos reditus ditati suf- ficienter. Eodem ®) anno in mense Septembri surrexit fama in partibus Saxonie et vicinis terris, quod Woldemarus, marchio Brandeburgensis, qui ante triginta annos eredebatur esse mortuus, non vere !) Zpráva tato táhne se k zřízení koleje Karlovy r. 1366, viz o tom Mon. univ. Prag. II, str. 236. — *) Srovnej. KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. sed ficte fuisset tunc mortuus et nunc esset rever- sus ad suum dominium et terram suam tamquam Sibi debitam restitui postulabat. Sed quia idem vir, imo homunculus satis parve sed grosse stature in omnibus membris suis assimilabatur Wolde- maro et informatus certa dabat interrogantibus signa et indicia rerum preteritarum, unde multi fuerunt decepti, hunc reputantes illum marchio- nem, qui, ut dicitur, ante longa tempora fue- rat mortuus. Sed et civitates terre Brandebur- gensis et fere omnes sibi crediderunt et ipsum in dominum assumpserunt. Demum cum idem marchio terram illam per hunc modum fere to- tam recuperasset, resistebat sibi Ludewicus pre- dictus, in quantum potuit, et civitatem Franken- furt super Odra obtinuit cum illo districtu. Tunc predictus Woldemarus fictus videns, quia illum abinde non potuit excludere, mittit legatos suos ad dominum Karolum, Romanorum et Boemie regem, petens, ut cum ipse sit verus herus illius terre et dominus et maiores ipsum civitates re- ceperunt, venire dignetur sibi in auxilium et in sua iusticia cooperari. Quibus verbis, immo com- muni fame, que per omnes terras volabat,*) do- minus rex credens et estimans hunc esse illum verum Waldemarum, qui eciam in linea con- sanguinitatis fuerat coniunctus, congregato exer- citu venit huic in auxilium cum gente magna. Et postquam multas civitates illius imperio sub- iugasset, applicuit ad civitatem Frankenfurd pre- dictam, in qua se Ludewicus recluserat, et castra metatus est ibidem in obsidione civitatis per IX dies, et irrecuperabilia dampna intulit Ludewico in ulcionem fratris sui Johannis, qui eciam ibi- dem in obsidione erat cum magna gente, cui, ut supra dicitur, ipse Ludewicus uxorem propriam et terram Tirolis fraudulenter abstulerat, et red- didit illi talionem. In eodem loco, in monte uno prope civita- tem facta est structura alta de lignis, et thro- nus regius amictus purpura et pannis preciosis circumdatus, et sedente domino Karolo in Ma- kron. Frant. Pražsk., Pram. děj. & IV, str. 461. Viz též Palackého Děj, nár, Č. II, 2 str. 89 a Werunsky, Gesch. K. Karls IV u. s. Zeit II, str. 125. *) Ruk. volebat. 1248 

Strana 519
KRONIKA BENEŠE 7 WEITMILE. 148 jestate sua venerunt omnes principes illarum terrarum, ecclesiastici et seculares, cum suis panderiis extensis faciebant omagia et iuramenta fidelitatis regi Romanorum, Ludewico existente in civitate et per muros civitatis aspiciente. Non parvam enim habuit melancoliam, cum videret adversarium suum cum virtute et potencia magna, cui resistere non poterat. Et quando cerne- bat novum Woldemarum de terra sua investiri, poterat tunc cor eius pre doloribus digne scindi. Postquam vero iste Woldemarus fere totam terram per auxilium domini nostri recuperasset, quia hiemps instabat, reversus est dominus noster cum gente sua et fratre suo Doemiam, et Wolde- marus ille, licet aliquas ex civitatibus postea perdiderit, in aliis tamen civitatibus pocioribus regnavit et habitus est pro vero et naturali principe usque ad diem mortis sue, et vixit post fere X annis et mortuus est in principatu, licet communis esset de ipso opinio, quod iste non esset ille verus et antiquus Woldemarus, et creditur, quod fuit truffa ') excogitata contra ne- quiciam Ludewici prefati, quia sic ars deluditur arte. Ludewicus vero ipse, cum sua gens hanc graciam ad ipsum non haberet, eundem marchio- natum Brandeburgensem contulit Ottoni, fratri suo minori, et amplius illuc non rediit. Eodem ?) anno de mense iulii fuerunt vali- dissimi venti, qui multa edificia in multis locis deiecerunt. Anno?) Domini MCCCXLIX venit Pragam ad dominum Karolum regem quidam vir de urbe Romana magne litterature et egregius dictator, asserens se nunccium a Deo missum pro re publica, et multa predicens futura. Fuerat autem iste vir ante ista tempora Rome tribunus et valde potens, potenter pro tempore rem gubernans publicam. Qui in tantam presumpcionem proru- perat, ut Ludewicum tunc viventem, qui occupa- bat imperium, et postea dominum Karolum, re- gem Romanorum, suis litteris ad curiam citaret et vocaret. Unde scribebat se in suis litteris: Nicolaus tribunus, severus et clemens, caudida- tus, miles Spiritus sancti. Dicebat eciam se esse 519 pluribus coronis coronatum. Finaliter cum multa erronea et sibimet contraria coram domino rege et domino Arnesto archiepiscopo et ceteris prelatis proposuisset, inventus est errare in fide, et tra- ditus est carceribus in Rudnicz. In quibus cum aliquamdiu teneretur, ecce! venit littera epi- scopi Spoletani et apostolice sedis legati, in qua racione contumacie ipse tribunus in negocio fidei citatus pro heretico condempnabatur. Hec audiens dominus Karolus, dictum tribunum ad sedem apostolicam remisit. Qui quidem tribunus per papam missus Romam in quadam sedicione a populo occisus est. Eodem *) anno in die palmarum reliquie et sanctuaria imperii, videlicet magna pars de ligno sancte crucis; item lancea Domini; item unus clavus; item corona sancti Caroli; item gladius eidem contra paganos per angelum missus; item brachium sancte Anne, et alia, que imperatores soliti sunt habere, portata sunt Pragam de Ba- varia, et processionaliter recepta cum magna solempnitate in Wissegrado et ducta ad eccle- siam Pragensem. Unde dictus Karolus, accensus speciali devocione, obtinuit a sede apostolica, ut specialis dies pro veneracione illarum in Boe- mie et Almanie partibus deputaretur, et solemp- niter sub speciali officio, quod idem dominus Karolus cum aliis theologis exposuit, celebra- retur singulis annis perpetuis temporibus VI feria post dominicam Quasimodo geniti proxima. Et dominus papa ad instanciam domini regis predicti omnibus Pragam ad dictam solempnita- tem et earundem reliquiarum ostensionem ve- nientibus largitus est magnas indulgencias, que in bullis ipsius evidencius continentur. Et re- vera hiis temporibus, quando huiusmodi insignia in dicta solempnitate ostendebantur, conveniebat Pragam de omnibus mundi partibus tanta multi- tudo hominum, quod nullus crederet, nisi qui oculis suis videret. Propter hunc maximum con- cursum factum est et positum secundum annuale forum eo tempore in Nova civitate Pragensi. Eodem anno doninus Karolus, Romanorum et Boemie rex, marchionatum Morawie contulit ?) T. j. podvod. — ?) Srovnej kron. Frantiáka Pražského, Pram. děj. &. IV, str. 451. — ?) Srovnej tamtéž kap. XXVIII, str. 452. Viz též Palackého Děj. nu. &. II, 2 etr. 119—122. — *) Dne 21 března r. 1350. 1350 

Strana 520
1349 520 fratri suo germano Iohanni, olim de Tirolis ex- pulso, qui sequenti anno duxit in coniugem previa dispensacione sedis apostolice Margare- tham, filiam Nicolai, ducis Oppauie, ex qua ge- nuit tres filios: Iodocum, Iohannem, qui cogno- minatus est Sobieslaw, et Procopium. Item duas filias, Katherinam, quam copulavit duci de Fal- kenberch, et Elizabeth, quam copulavit postea marchioni Misnensi. Et deletum est opprobrium eius et mentiti sunt, qui dicebant ipsum esse inpotentem ad generandum, cum eo tempore ipse princeps esset puer, et totus iuvenis, unde sine causa uxore et terra privatus. Nec defuit divina ulcio, que facit iudicium et iusticiam, reddens unicuique iuxta opera sua, quia omnes, qui dederunt et consilium et auxilium ad huius- modi malam fraudem: Luduicus Bauarus, Lud- uicus filius eius mechus, et omnes barones illius terre, traditores domini sui proprii, mala morte post hoc in brevi mortui sunt, et filii eorum sunt opprobrium vicinis suis. Auno ?) Domini MCCCL. Iste fuit annus gra- cie et iubileus in urbe Romana, unde per totum hune annum fuit maximus concursus illuc homi- num ex omnibus mundi partibus pro gracia et indulgenciis obtinendis. Et quia postilencia erat gravissima in omnibus terris, omnes volentes penitere et mortem effugere, illuc properabant. Multi eundo et redeundo et ibi morando mortui sunt. Sed unum compellor scribere, quod in rei veritate sic se habet, quia hii, qui colligunt ho- spites et artifices mechanici, non solum Boemi, sed et aliarum terrarum de huiusmodi peregrina- cione reversi, inceperunt facere caristiam om- nium victualium et necessariorum, et sic ab eo tempore venit in consuetudinem, quod omnia humanis usibus necessaria sunt in caro foro ubi- que locorum. Anno?) Domini MCCCLI virgo quedam de Zitauia. propter nimium dolorem oculorum ex- cecata pluribus annis adducta est Pragam ad KRONIKA BENESE Z WEITMILE. limina sancti Wenczeslai. Cumque cum suis col- legis adhuc esset in hospicio, devote ingemuit et oravit, dicens: O beate Wenczeslae, gloriose noster patrone, qui es pauperum adiutor et op- pressorum relevator, adiuva me, ut sine ductore ad tuum perveniam sepulchrum. Et mox aperti sunt eius oculi, et veniens ad sepulcrum cum suis collegis, reddentes Deo et sancto Wenczeslao pro tanto beneficio graciarum acciones. Eodem *) anno vir quidam manibus et pe- dibus contractus adductus est ad sepulcrum sancti Wenczeslai, et post preces ac gemitus plurimos sanitatem assecutus est ibidem proti- nus, quam optabat, gracias agens Deo et sancto Wenczeslao. Eodem anno dominus Karolus, Romanorum et Boemie rex, Bolesslawiam antiquam super Albeam munivit muris fortissimis, et quia in eodom loco gloriosus martir sanctus Wenceslaus a fratre suo sevo Boleslao coronatus est mar- tirio, ob cuius passionis memoriam dominus rex predietus ibidem ordinavit et dotavit missam eantandam ad tumbam sancti viri sub crypta perpetuis temporibus singulis diebus. Quam ordinacionem et disposicionem dicti regis domi- nus Arnestus, primus archiepiscopus Pragensis, auctorisavit et suis litteris patentibus approbavit. Item fere circa idem tempus ipse dominus Ka- rolus fundavit monasterium fratrum Carmelita- rum in Thachowia diocesis Pragensis. Eodem anno?) dominus Karolus, Romano- rum et Boemie rex, fundavit monasterium sub titulo sancti Karoli in monte ex opposito Wisse- gradi et instituit ibi abbatem infulatum, et ca- nonicos regulares, ordinis sancti Augustini, qui- bus de sustentacione congrua laute providit, et ecclesias duas sub castro Bezdez et in Lissa univit et incorporavit. ©) Eodem anno‘) in die Innocentum”) Wen- czeslaus, puer duorum annorum, primogenitus domini Karoli, quem genuit ex domina Anna, ') Dne 26 pros. 1349. — ?) Srovnej kron. Frant. Pražsk. kap. XXX, str. 464. — ?) Srovnej tamže str. 455. — *) Tamze. — 5) Srovnej tamZe. — ©) Viz Pelzel K. Karl IV, díl II, Urkb. str. 261. — ?) Dne 28 prosince 1351. Srovnej kron. Františka Pražsk., Pram. děj. č. IV, str. 456. f) Ruk. die. 1351 

Strana 521
1351 1352 1353 KRONIKA BENESE Z WEITMILE. filia comitis palatini Reni, migravit ab hoc se- culo et in sepulchro patris sui sepelitur. Eodem) anno descendit ignis de celo et civitatem Ankonam totaliter consumpsit, ut refe- rebatur. Anno?) Domini MCCCLII dominus Karolus contra barones regni sui, videlicet filios olim Pe- tri de Rosenberch et Iohannem de Michelsperch, movit exercitum et multa eis dampna intulit, qui reversi ad cor gracie eius se subdiderunt et sibi reconciliati sunt. Eodem anno?) venerunt de Tuscia et de Lombardia solempnes nunccii petentes eius ad- ventum ad partes illas, quia per quosdam ma- lignos homines, qui de diversis mundi partibus congregati fecerant societatem et monasteria ac civitates potenter expugnabant et devastabant, nimium gravabantur. Qui nunccii congruo ac- cepto responso ad propria letanter redierunt. Et nota, quod hiis temporibus in regnis Francie, Lombardie, Apulie et terris adiacenti- bus fuerunt plures huiusmvdi societates in tanta multitudine et fortitudine, quod per nullum re- gem neque principem superari poterant, et per- duraverunt multis annis iam hic iam illuc gi- rando et dampna infinita hominibus inferendo, ita ut specialis plaga et Dei propter peccata po- puli permissio crederetur. Eodem anno?) domina Anna, filia comitis palatini de Reno, coniunx domini Karoli, in vi- gilia Purificacionis beate Virginis moritur et in ecclesia Pragensi sepelitur. Eodem *) anno dominus Iohannes, prepositus Omnium sanctorum, secretarius domini Karoli, electus Olomucensis, per dominum Arnestum, ar- chiepiscopum Pragensem, in ecclesia Pragensi in Olomucensem episcopum consecratur. Eodem 5) anno dominus Clemens papa VI in die saneti Nicolai moritur, et dominus Stephanus, penitenciarius summus, in papam eligitur, cui nomen Innocencius papa VI inponitur. 521 Eodem anno ?) fuit eclipsis lune, quam sub- sequitur siccitas, et blada male proveniunt etc. Anno 5) Domini MCCCLIII dominus Karolus, Romanorum et Boemie rex, intravit monasterium monialium ordinis sancte Clare ad sanctum Fran- ciscum in civitate Pragensi, et inter alias sanc- torum reliquias fuit sibi oblatus digitus sancti Nicolai, quem papa donaverat Agneti, filie regis Wenceslai,?) fundatoris illius monasterii. Et rex Karolus arrepte cultello precidit particulam eius- dem digiti, cupiens sibi ex devocione illam re- tinere. Et respiciens cultellum vidit in illo quasi vestigia sanguinis recentis, et perterritus valde de tanto miraculo, cum res esset antiqua et in- veterata, abiit. Post plures vero dies assumpto secum domino Arnesto, archiepiscopo Pragensi, illuc rediit et particulam abscissam in locum suum cum timore et reverencia apposuit, que ita fortiter adhesit, acsi nunquam fuisset abscissa. Verum cicatrix modica ex incisione predicta in digito illo remansit. Eodem anno '*) Rudolfus, dux Austrie, cele- bravit nupcias cum Katherina, filia domini Ka- roli. Sed gener iste nunquam fuit fidelis socero suo usque in diem mortis sue. Eodem '!) anno dominus Karolus, pergens in Vngariam, ibidem duxit in coniugem virginem Annam, filiam olim Bernhardi, ducis Swidnicen- sis, filiam unicam, heredem illius ducatus et ter- rarum Slezie; et tractatum est et ordinatum at- que iuratum, quod duce Bolkone, fratre dicti Bernhardi atque patruo huius regine, sine he: redibus de hoc seculo migrante, terre omnes sue et ducatus eiusdem pleno iure debeant ad coro- nam regni Boemie pertinere. Anno !?) Domini MCCCLIIII dominus Karo- lus, Romanorum et Boemie rex, fundavit mona- sterium sub titulo sancti Ambrosii in Novi ci- vitate Pragensi et posuit in eo abbatem infulatum et conventum monachorum ordinis sancti Bene- dicti, quibus providit de bonis et reditibus suf- !) Srovnej tamže. — ?) Srovnej tamže. — 3) Srovnej tamže. — *) Srovnej tamZe. Ne 1 února, nýbrž dne 2 února 1353 zemíela královna Anna. Viz Pelzel K. Karl IV, díl I, str. 357. Necrologium Doxanense r. 1373 psané má také úmrtí královny Anny poznamenáno při 2 únoru. — 6) Srovnej kron. Františka Pražského, Pram. děj. č. IV, str. 455. — 6) Srovnej tamže. — *) Srovnej tamže str. 456. — *) Srovnej tamZe str. 456. — ?) AneZka byla dcera Přemysla I a se- stra Václava I. — !9) Srovnej kron. Frant. PraZsk. str. 456. — '!) Srovnej tamże. — Svatba odbyvala se v prvni polovici měsíce června r. 1353 v Budíně, kde kněžička Anna byla vychována. — '?) Srovnej Tomek Děj. Prahy III, str. 105. 66 1358 1354 

Strana 522
1354 522 ficienter. Obtinuit autem a sede apostolica, ut ipsius monasterii abbas et fratres tenere debe- ant et habere officium misse et aliarum horarum ad modum et consuetudinem ecclesie Mediola- nensis, secundum rubricam et ritum sancti Am- brosii. Eodem anno dominus Karolus, Romanorum et Boemie rex, mire devocionis affectibus suc- census, in diversis ecclesiis kathedralibus, regu- laribus, monasteriis et aliis piis locis in partibus Gallie et Alemanie obtinuit multorum sanctorum diversas reliquias, et septem corpora sanctorum, et capita atque brachia sanctorum multa valde, et illas ornavit auro, argento et gemmis precio- Sis, ultra quam exprimi potest, et donavit eccle- sie Pragensi. Facta est autem allacio earundem ad ecclesiam Pragensem in octava sancti Ste- phani protomartiris. ) Quapropter venerabilis pater, dominus Arnestus, archiepiscopus Pragen- sis, de consensu cleri et populi sui constituit diem illam per totam diocesim Pragensem fore celebrem, et sub duplici officio venerari. Post hoc dominus Karolus obtinuit speciales et mag- nas indulgencias a sede apostolica eadem die ecclesiam Pragensem visitantibus, et festum hu- iusmodi bullis papalibus confirmavit. ?) Numerus autem et tituli reliquiarum et aliorum clenodio- rum, que ipse dominus Karolus contulit Pra- gensi ecclesie, scripti sunt in registro seu in- ventario ipsius ecclesie lucide et nominatim. Eodem anno dominus Karolus, Romanorum et Boemie rex, intravit Ytaliam de mense Octo- bri?) et continuavit ibidem et in partibus illis per IX menses, ut infra patebit, disponens et ordinans negocia imperii. Anno Domini MCCCLV in festo Epiphanie Domini, ^) dominus Karolus, Romanorum et Boe- mie rex, corona ferrea, qua reges Ytalie coronari sunt consueti, coronatus est per dominum archi- episcopum Mediolanensem, in civitate Mediola- KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. nensi in monasterio santti Ambrosii cum ma- xima solempnitate. Et permansit ibidem diebus octo magnifice honoratus. Abinde versus civita- tem Pisanam, in qua continuavit usque festum Pasche, 5) prestolans adventum legati de latere a sede apostolica pro sua in urbe coronacione. Cumque transiret de Mediolano versus civitatem Pisanam et venisset ad montes Alpium, in quo- dam oppido, cui nomen est Tarenz, 9) fundavit et dotavit monasterium et instituit in eodem prepositum et canonicos regulares ordinis sancti Augustini in diocesi Cremonensi, et sui capituli. Eodem anno feria quarta ante festum Pasche dominus Karolus sane attendens illud, quod in evangelio dicitur: Omnis, qui se humiliat, exal- tabitur, ingressus est civitatem Romanam in for- ma peregrini humiliter ac pedester, et licet Ro- mani sibi venissent cum maxima solempnitate obviam, ipse tamen gloriam mundi spernens, intravit sanctam civitàtem occulte, et per tri- duum circuivit omnia sanctorum limina secrete cum magna devocione, et sui proprii ipsum non cognoverunt. Demum die sabbati in vigilia Pa- sche ’) hora vesperorum clementissimus princeps apparuit omnibus in aula domini pape prope ec- clesiam sancti Petri et manifestavit se et suam presenciam universis, disponens atque ordinans, qualiter die crastina deberet coronacionis sue Solempnitas adaptari. Sequenti die, 5) que fuit in mense Aprilis in sancto festo Pasche, summo mane dominus Karolus exivit ad campo$ extra urbem, et illuc venerunt ad eum Romani et gen- cium suarum de omnibus partibus mundi pre- maxima multitudo, omnes sedentes in dextrariis, induti armis, galeas cristatas habentes in catenis, parati tamquam ad béllandum, serviciorum suo- rum exhibent promptitudinem. Demum princeps muüdi stipatus magna gen- cium multitudine hora terciarum eiusdem diei, urbem cum potencia ac magnificencia ingreditur, 1) Dne 2 ledna 1354. — ?) Viz Balbin, Misc. dec. I, lib. VI, p. 59; Pe&ina, Phosphorus 431 a listina Karlova o sebrání pozůstatků a vyčtení jich dána jest v Mohuči 2 ledna 1354. Den tento se slavil zvláštním svátkem dne 2 ledna s přivolením papeže Immocence VI. Viz o tom Pešinův Phosphorus Septicornis str. 449 a inventář těchto relikvií tamže na straně 466 a násl. — ?) O této první výpravě Karlově do Italie viz spis Werunského: Der erste Rómerzug Kaiser Karl IV, v Innsbruce 1878 vydaný. — *) Dne 6 ledna 1355. — 5) V Pise dlel Karel IV od 18 ledna do 22 března; velikonoc bylo toho roku dne 5 dubna, kterého dne byl Karel na císaře korunován. — 5) Terenzo, jak Huber udává jihozápadně od Parmy mezi silnicí vedoucí z Parmy do Pontremoly a Calestanem (Haber, Reg. imp. str. 2.). — ?) Dne 4 dubna. — *) Dne 5 dubna 1365. 1355 

Strana 523
KRONIKA BENEŠE 7 WEITMILE. 1:55 plures ac infinitos baltheis precingit militaribus et in gradibus ante ecclesiam sancti Petri per domi- num Petrum, cardinalem Hostiensem, legatum a latere domini pape missum, ac omnem clerum Ro- mane urbis cum psalmodiis, cantibus, organis et reliquiis sanctorum processionaliter letus atque omni solempnitate suscipitur, ad ecclesiam intro- ducitur et previa benediccione et solemnitatibus consuetis infra missarum solemnia per eundem cardinalem inungitur et in imperatorem super uni- versum orbem terrarum coronatur, una cum sua coniuge, domina Anna, filia olim ducis Swidni- ezensis supradicta. Immensa leticia et gaudium inenarrabile perfudit tunc omnem gentem Boe- morum, qui videbant regem suum in excelso throno et imperiali infula coronatum. Cuncti cla- mabant: Kyrie eleyson et resonant: Te Deum laudamus. Finita missa et coronacione gloriosus prin- ceps dominus Karolus Quartus, divina favente clemencia Romanorum imperator semper Augu- stus et Boemie rex, cum coniuge sua domina imperatrice iam dicta ascensis equis falleratis, precedentibus ac sequentibus turbis principum ae nobilium, et universi tenentes galeas in ca- pitibus et gladiis in manibus ad prelium parati, cum ingenti gaudio et iocunditate absque omni impedimento transeunt pontem sub castro Angeli trans Tyberim, et perveniunt ad ecclesiam sancti Iohannis in Laterano, ubi novus Imperator in maiestate imperiali sedit ad tabulam, et venien- tes principes imperii, qui in suo officio in dex- trariis coopertis ad meusam ministrabant. Finito solempnissimo huiusmodi prandio dominus im- perator, prout moris est, cum toto exercitu suo exivit de urbe, et castra metatus est in mona- sterio ipse personaliter et gentes sue extra mo- nasterium sancti Laurencii prope urbem, et dis- positis ibidem negociis imperialibus die altera ad civitatem Tyberim ') profectus est, et abinde versus civitatem Pisanam. direxit gressus suos. Fuerunt autem in ista via et solempnitate cum domino imperatore fideles sui de Boemia, qui habuerunt vexilla seu panderia: primo venerabi- les et reverendi patres, dominus Nicolaus, patri- 523 archa Aquilegensis, filius quondam Iohannis, re- gis Boemie a latere, fraterque domini impera- toris; item dominus Arnestus, sancte Pragensis ecclesie primus archiepiscopus; item dominus Iohannes, episcopus Olomucensis; item dominus Iobannes, episcopus Lutomislensis, cancellarius aule imperialis; item Czenko de Lippa; item Pesco de Ianowicz; item Henricus de Noua Do- mo; item dominus Marquardus, episcopus Augu- stinensis; item purchravius de Noremberg; item duces et principes ac comites multi de Alema- nia et exercitus eorum magni, qui numerari non poterant, quibus omnibus dominus imperator in eundo et redeundo de stipendiis providebat. Hiis itaque se habentibus et dum cesari novo omnia ad vota sua succederent, inimicus humani generis eius felicibus. actibus invidens, per pravos homines procuravit non modicum dis- turbium. Veniunt itaque quidam tyranni, fraude diabolica pleni, et in omni malicia experti: Fran- ciscus de Gambacurta, fratres quoque et amici sul, cives Pisani, ymmo coheredes inferni, et suggesserunt domino imperatori, ut exercitum sue gentis dirigeret ad propria et veniret ad civitatem Pisanam cum modica gente, quia om nia essent ad nutum ipsius. Dominus vero im- perátor eorum et aliorum malo ductus, yiumo deceptus consilio, volens parcere expensis, ut aliorum marsupia eo amplius replerentur, fecit et mandavit, ut omnes et singuli preterquam illi, qui curie sue et stipendiis ascripti fuerant, redirent ad propria sine mora et excusacione; et factum est ita, et abiit quisque ad viam suam. Et venit imperator ad civitatem Pisanam cum paucis, plus credens illis, quam expediebat. Et una dierum, ?) cum imperator crederet se plena securitate gaudere, iaceret cum domina impera- trice in pretorio civitatis, iniqui homines loci illius captata oportunitate succenderunt igni pre- torium, et imperator cum imperatrice atque fa- milia ad domum cuiusdam boni viri fere nudi vix evaserunt et vitam incolumem conservaverunt. Hoc facto prefati tyranni suggesserunt populo, quod imperator ideo succenderit pretorium, ut arma civium igne consumerentur, et non habe- ') Mini se tu Tivoli. — ?) Večer ze dne 19 na 20 května. 66* 1355 

Strana 524
524 rent posse resistendi suis inimicis Florentinis, quibus, ut false dicebant, promiserat dare civi- tatem Lucam et alia quedam castella. Et con- verterunt hii impii corda tocius populi, ut odi- rent capitali odio dominum imperatorem. Et in ipsius necem conspiracionem fecerunt omnes, pa- riter magni et parvi. Et captata hora oportuna, dum imperator suique in meridie sine armis hinc inde incederent, nullam curam de futuris contingentibus habentes, ecce! Franciscus pre- fatus cum suis amicis et tota communitate con- citaverunt rumorem et clamorem in medio civi- tatis, clamantes: Vivat populus, moriatur im- perator. Eadem hora erat imperator in domo et hospicio domini Iohannis, episciopi Olomucensis, et audito rumore subito congregata gente, quam habere potuit, induti armis preparant se ad re- sistendum et veniunt eis in auxilium illi, qui ex alia parte pontis fuerant, videlicet dominus episcopus Augustinensis cum stipendiariis et Henricus de Nova Domo. Ft post multos con- flictus, quos habuerunt in pontibus, in quibus plures fuerunt interfecti, pervenerunt ad domi- num imperatorem et simul cum ipso procedunt armata manu ad placzam, sive planiciem in me- dio civitatis et videntes tiranni et populus forti- tudinem cesaream et gentis sue audaciam dis- persi sunt et fugerunt, recludentes se in do- mibus suis. Sed multi et infiniti ex eis ibidem in prelio mortui sunt. Et proditores illi, Fran- ciscus cum aliis sex, qui illius rumoris magistri fuerant et armiductores, capti sunt, et obtinuit victoriam imperator. Demum predicti proditores positi ad tor- menta de oninibus prodicionibus suis et quo- modo illas comportaverant et ad quem finem fecerunt, confessi sunt. Quos dominus imperator in medio civitatis fecit truncare capitibus. Et exiit proverbium in Tuscia et Lombardia, quia cives Pisani, qui semper fuerant Giblini et de KRONIKA BENESE Z WEITMILE. parte imperii, facti sunt Gelfi et sacri imperii proditores seu traditores. Deinde dominus imperator transtulit se in civitatem, que dicitur Petra sancta, !) et ibi dis- positis negociis imperii abinde reversus est cum omni triumpho victorie Alamaniam et deinde Boemiam ad dulce *) solum natalis patrie, et in- gressus civitatem Pragensem cum gaudio et omni solempnitate à clero et populo susceptus est. ?) Eodem anno dum imperator in civitate Me- diolanensi moram traheret, misit ad civitatem Papiam solempnes nunccios, inter quos erat do- minus Bohussius, prepositus Lutomericensis, fra- ter germanus domini Arnesti, archiepiscopi Pra- gensis, et obtinuit sibi dari corpus sancti Viti martiris, patroni regni Boemie, quod ibidem in monasterio sancti Augustini multis annis quievit, et attulit secum illud idem corpus sancti Viti et aliorum sanctorum plura corpora atque reli- quias ad ecclesiam Pragensem, que et quas de- coravit auro et argento atque gemmis preciosis. Eodem ?) anno dominus imperator fundavit monasterium novum sancte Katherine virginis in Nova civitate Pragensi et locavit in eodem sanctimoniales feminas de ordine sancti Augu- stini fratrum Heremitarum. Anno domini *) MCCCLVI dominus Karolus, Romanorum imperator et Boemie rex, conside- rans, quia in regno suo Doemie multa commit- tebantur latrocinia, et malorum hominum, quo- rum magna excreverat multitudo, delicta rema- nebant impunita, volens tantis malis occurrere, congregato magno concilio principum, baronum, nobilium, wladikonum et civium ad regni Boe- mie coronam pertinencium de ipsorum communi consilio et consensu statuit et lege perpetuis temporibus servanda sanccivit, et ut verbis vul- garibus utamur, pro iure adinvenit, ut si quis baronum, nobilium, wladikonum vel civium vel alia quecunque persona laicalis, cuiuscunque sta- tus vel preeminencie existat, pro crimine furti, !) Pietra santa, mésto severozápadné od Luky leZicí. — ?) Dle Lupáče vrátil se Karel IV do Prahy dne 15 srpna 1355. Viz Pelzel K. Karl IV, II, str. 479. — ?) Zakladací listinu znal je&té Hammerschmid, nyní jí, pokud nám známo, nemáme. Viz Gloria eccl. Prag. str. 826. — *) Sněm, o kterém se niže jedná, sešel se ku konci září r. 1355. Srovnej Palackého Děj. nár. Č. II, 2, str. 143. *) solum ruk. 1355 1356 

Strana 525
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. 1356 latrocinii seu rapine accusata, proscripta vel con- dempnata fuerit et se de huiusmodi crimine se- cundum ius terre infra terminum sibi statutum expurgare non posset, aut si eiusmodi sui ex- cessus sunt notorii vel manifesti, quod deinceps eadem persona perpetuo sit infamis, careatque omni iure et ad nullos actus legittimos vel ho- norificos admittatur, tam in iudiciis quam extra ubicunque locorum, non obstante si ipse impe- rator vel sui heredes aut successores, reges Boe- mie, tali dampnato, proscripto, accusato vel ban- nito darent veniam de commissis vel graciam, eciam sub quacunque forma verborum vel litte- rarum, quia talis gracia seu restitucio erit ci- viliter intelligenda. Item videlicet, quod idem Sic restitutus seu reformatus gracie regie mor- tem temporalem, quam propter mala sua pro- meruit, ex indulgencia principis non paciatur, sed tamen hiis, quibus dampna intulerit, satis- faciat iuxta sue possibilitatis facultates. Et quam- vis omnia restituerit, nichilominus tamen infa- mis remaneat et omni iure atque honore careat toto tempore vite sue. Concordant sacre leges et canones, que dicunt, quod non potest facere iudex, quin condempnatum furti sequatur infa- mia, et iterum: Licet animas per penitencias salvare possimus, infamiam tamen abolere non possumus. Quo statuto audito et sólempniter pro- mulgato, multi cessarunt et alios cessare fece- runt a rapinis, et") huiusmodi malis actibus. Statutum est eciam in eodem concilio, ut pauperibus, quibus actenus modica vel nulla iu- sticia in terre iudicio reddebatur, erga divites et quoscunque barones fieret debita iusticia, et iusticie execucio conveniens. Et factum est ita, ut quicunque potentes barones et nobiles forent ad iudicium terre ad instanciam pauperum ci- tati, veniebant et iudicio parebant cum effectu. Eodem tempore dominus Karolus imperator, iusticie et pacis amator, quia frequencius pre- sidebat propria in persona iudiciis, concitatus clamore pauperum furorem indignacionis sue exacuit contra fures et. latrones et precipue con- ') Viz Palackóho Dój. nśr. Ć. II, 2, str. 143. b) Ruk. nemá. 525 tra eos, gui huiusmodi malos homines servabant et promovebant. Et transiens per regnum Boe- mie multocies fortalicia talium expugnabat, igne cremabat et funditus diruebat, et propria in per- sona persequebatur maleficos, diversis eos in- terimens suppliciis, et non pepercit malis. Sed et militem guemdam, Iohannem dictum Panczer, quem ipse imperator pridem baltheo militari precinxerat, captum in castro Zantpach in latro- ciniis propriis manibus suspendit. ') Et facta est talis pax in regno Boemie et in omnibus terris adiacentibus, qualem nulla etas meminit, nec in cronicis fuisse reperitur. Prius enim publice in castris morabantur profugi, et nunc istum nunc illum capiebant, et Bauariam, Misnam, Poloniam, Austriam depecuniandas presentabant, et illi hiis e converso. Procedebant quoque simul in una turba LX vel centum armati profugi simul, et innocentibus dampna inferebant. Ab eo tempore disponente Altissimo omnia conquieverunt et facta est bona et optima pax in Boemia omnibus tem- poribus, quibus vixit dominus imperator supra- dictus. Verumtamen, licet princeps iste bonus in se existeret, ut predicitur, quociescunque tamen movebat gentem ad expedicionem quamcunque Boemie, in transeundo et redeundo multa in bo- nis clericorum et monasteriorum committebant spolia, homines pauperes rebus et peccoribus suis spoliando. Eosdem aliquando pro peccuniis habendis martirizando, mulieres vestibus suis immaniter denudando, virgines vi opprimendo et infinita mala perpetrantes. Non enim potuit eos princeps propter instantes necessitates a talibus excessibus cohibere, quia perversi difficillime corriguntur. Deinde transivit ad partes Alama- nie et procuravit similiter ibidem pacem inter principes et civitates imperii, et letati sunt uni- versi pacem diligentes, et insonuit fama eius toti orbi, quia esset amator iusticie et princeps pacis. Eius quoque contemplaeione faciebant om- nes principes pacem in terris suis. Anno Domini MCCCLVII fere per totum aunum dominus Karolus imperator moratus est 1356 

Strana 526
1356 526 in partibus Alamanie procurans pacem et dis- ponens negocia imperialia. Demum eodem anno de mense Novembri ingressus est civitatem Me- tensem, magnam et famosam nimis, in gua, ut referebant, a CCC annis nunquam fuerat coro- natus imperator, et cum maxima solempnitate a principibus, a nobilibus et civibus suscipitur. ") Cives quoque eiusdem civitatis ipsi occurrentes ad tria miliaria, claves civitatis et omnium por- tarum sibi presentant, se et sua eius imperio cum omni benivolencia subicientes. Et factum est gaudium maximum in introitu domini impe- ratoris, omnis clerus et totus populus illi cum leticia et iocunditate occurrunt, ipsum gauden- ter suscipiunt et usque ad domum episcopalem sibi pro hospicio preparatam, cum reliquiis, ymp- nis et canticis conducunt. Demum dominus im- perator ibidem moram faciens curiam imperia- lem et concilium principibus imperii in eadem civitate in festo Nativitatis Christi tunc venturo celebrandam indixit. Instante igitur festo Nativitatis Domini ve- nerunt ad curiam imperialem ambasiatores do- mini pape, videlicet cardinalis Tetragoricensis et abbas Cluniacensis. Item duo filii regis Fran- Cie, primogenitus et secundus, sororini domini imperatoris. Item archiepiscopi Treuerensis, Co- loniensis et Maguntinus. Item dux Luczem- burgensis, representans personam regis Boemie, qui est archipincerna. Item dux Saxonie archi- marschaleus. Item marchio Brandeburgensis, archicamerarius. Item comes palatinus Reni, archidapifer. Item marchio Misnensis archivena- tor, sacri imperii officiales. In festo igitur Nativitatis Domini ?) in ma- tutinis dominus imperator indutus imperialibus insigniis coram principibus supradictis legit ewangelium: Exiit edictum a cesare Augusto, et dominus cardinalis coram imperatore cantavit primam missam, de cuius manibus dominus im- perator sumpsit sacram eukaristiam humiliter et devote. Deinde summam missam illius diei can- tavit archiepiscopus Coloniensis, qua solempniter KRONIKA BENESE Z WEITMILE. peracta, omnes archiepiscopi, episcopi et pre- lati nec non principes seculares dominum im- peratorem et dominam imperatricem, indutos ve- stibus et insigniis imperialibus, conducunt so- lempniter ad domum convivii in medio civitatis in placza preparatam et pulcre nimis adornatam, ubi posite sunt tabule atque mense plurime pro invitatis. Sedente itaque domino imperatore ad tabulam in loco eminenciori veniunt officiales imperii sua, prout moris est, obsequia exhiben- tes. Et primo archiepiscopi supradicti cum sigil- lis imperialibus, quia cancellarii sunt, singuli in suis locis. Item venit dux Saxonie archimarschal- cus in magno dextrario ante mensam, portans avenam in vase argenteo pro equis imperialibus, et fecit sedere principes singulos ad mensam, quemlibet in loco sibi preparato. Item post hunc venit marchio Brandenburgensis, archicamerarius in dextrario, portans pelvim auream et manu- tergia pulchra, et dedit aquam imperatori se- denti in throno. Item post hunc venit comes palatinus, portans escas in scutellis aureis, et facta credencia posuit ante imperatorem. Item post hunc venit Wenceslans, dux Luczemburgen- sis et Brabancie, frater domini imperatoris, re- presentans personam domini regis Boemie, qui est archipincerna, portans in ciffis aureis vinum, et facta credencia dedit imperatori ad bibendum. Ultimo veniunt principes: marchio Misnensis archivenator et comes de Swarzburg subvenator cum canibus venaticis et tubis multis et mag- num facientes strepitum, cervum et aprum por- tant ad mensam principis cum omni alacritate. Et factum est convivium maximum in die illa, cui simile nullus recordatur. Quo peracto do- minus imperator principibus diversis diversa et magnifica largitus est dona, et recesserunt cum gaudio et leticia unusquisque ad propria. Eodem ?) anno imperator posuit fundamen- tum sive primarium lapidem in fundamento novi pontis Pragensis in littore prope monasterium sancti Clementis. Anno Domini MCCCLVIII dominus impera- tor venit Boemiam et multa edificavit in diver- !) Slavné toto uvítání Karlovo stalo se dne 17 list. 1356. — *) Dle Hubera Reg. imp. str. 206 přišlo poselství papežské již 21 prosince do Met. — *) Srovnej o tom Tomek, Děj. Prahy 2, str. 41 a poznámku 77. 1456 1357 

Strana 527
1358 1359 1360 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. sis locis castra, in guibus posuit purgravios suos, ut pacem procurarent et maleficos exterminarent. Eodem anno dominus imperator specialem habens devocionem ad sanctum Wenczeslaum, protectorem et adiutorem suum precipuum, ca- put ipsius sancti circumdedit auro puro, et fabri- cavit ei tumbam de auro puro et preciosissimis gemmis atque lapidibus exquisitis adornavit et decoravit adeo, quod talis tumba in mundi parti- bus non reperitur. Insuper tumbas aliorum sancto- rum nec non capita, brachia et reliquias diverso- rum sanctorum auro, argento et gemmis venu- Stissimis decoravit et ecclesie Pragensi donavit. Anno Domini MCCCLIX circa festum beati Egidii !) fuit inundacio aquarum maxima, et in- travit aqua civitatem Pragensem usque ad ec- clesiam sancti Nicolai in Foro pullorum, quam inundacionem secuta est yemps calida. Anno Domini MCCCLX dominus Karolus imperator instituit clericos in ecclesia Pragensi, qui extra horas canonicas die et nocte legunt psalterium alta voce sive tono. ?) Eodem anno in vigilia Annuncciacionis beate Virginis ?) dominus Karolus imperator locavit fra- tres monachos, qui servi sancte Marie vocantur, in capella eiusdem beate Virginis sub monte Wissegrado in Viridi, et monasterium eius con- struxit. Eodem anno dominus imperator cinxit mon- tem Petrinum, Strahouiam et Hraczanum muris fortissimis. Eodem anno audiens imperator, quia comes de Wirtenberch, vasallus imperii, fecerat ligam cum duce Austrie Rudolfo, genero imperatoris, contra ipsum imperatorem, unde graviter indig- natus de hac perfidia congregatis maximis genti- bus processit contra dictum comitem de Wirten- berch, *) et postquam illius terras ignis incendio devastasset, rediit ipse comes ad cor et impetra- vit graciam, licet sero post multa dampna. Simi- 527 liter feclt et dux Austrie. Nec imperator eis postmodum malum pro malo reddidit. Verum- tamen, quia olim Sweui devastasse leguntur Boe- miam, nunc Boemi eundo et redeundo, illis ma- xima dampna intulerunt. Anno Domini MCCCLXI domino imperatore moram trahente in civitate Nuremberga cum coniuge sua, domina Anna imperatrice, natus est eis filius, cui nomen Wenczeslaus in bap- tismo imponitur, feria VI in crastino beati Ma- thie apostoli. 9) Eodem anno, quia blada in omnibus terris male provenerant, fuit caristia magna valde, ita quod mensura sive stricho siliginis solveret in Praga per mediam sexagenam, et mortua sunt multa milia hominum pre fame et alii ex pesti- lencia, que adhuc vigebat. Unde accidit, ut iudex et iurati Maioris civitatis Pragensis diabolo in- stigante facerent insaccari et submergi publice quemdam presbyterum nomine Martinum, mi- nistrum ecclesie Pragensis. Quod factum cum fuisset perlatum ad audienciam domini impera- toris, moleste tulit et fecit destitui ab officiis iudicem et iuratos et omnes illius nefarii facti conscios. Nec prius voluit imperator civitatem Pragensem ingredi, nisi illi omnes de civitate recederent. Qui postea miserunt ad sedem apo- stolicam et impetrarunt litteram absolucionis ad dominum Arnestum, archiepiscopum Pragensem. Qui absolvens eos iniunxit eis pro penitencia, ut distribuerent in elemosinam pauperibus sep- tem milia strichonum siliginis et procurarent duas lampades perpetuas in ecclesia Pragensi pro tanto excessu. Quod et fecerunt et in brevi omnes postea mortui sunt. Anno Domini MCCCLXII adhuc fuit karistia usque ad novalia, et nisi fuisset iam dicta ele- mosina, mortui fuissent pre fame boni mechanici. Sed miranda Dei clemencia! advenientibus no- valibus tanta provenit eodem anno bladi uber- tas, ut stricho siliginis solveret in Praga per !) Dle nejstaršího sebrání Starých letopisů českých bylo to v úterý (3 září) před Narozením p. Marie. Viz Ss. rer. Boh. II, str. 462. — ?) Ti nazjvali se ,Zaltáfníci". — ?) Dne 24 března. Klášter Servitů na Trávníčku nebo na Slupi jest nynější slupský ústav pro choromyslné. — *) Výprava proti hraoatüm z Wirtenberga pfedsevzata byla kolem 15 srpna; dne 81 srpna učiněno u Schorndorfu smíření. Viz Palackého Děj. nár. Č.L, 2, str. 164. Smíření s Rudolfem Rakouským stalo se dne 6 září u Eslink. Viz též Huber, Reg. imp. č. 3273 a 3283 a násl. — 5) Dne 26 února. 1360 1361 1362 

Strana 528
1362 1363 1364 528 unum grossum, et recreati sunt pauperes lau- dantes Dominum in excelsis. Eodem anno in octava sancti Procopii !) mortua est imperatrix Anna et sepulta in ec- clesia Pragensi. Post cuius obitum accepit in uxorem imperator Elizabeth, filiam filie Kazi- miri, regis Polonie. ?) Anno Domini MCCCLXIII in die sancti Viti 9) fecit imperator coronari filium suum Wen- czeslaum in regem Boemie secundo anno etatis sue; et dominam Elizabeth, coniugem suam, in reginam post hec die tercia per dominum Arne- stum, archiepiscopum Pragensem. Anno Domini MCCCLXIIII die ultima men- sis Iunii reverendus pater dominus Aruestus, archiepiscopus Pragensis primus, febre diu fati- gatus migravit ab hoc seculo. Vir dilectus Deo fuit et hominibus etc. ut sequitur. Fuit?) autem idem Arnestus nacione Boemus, Arnesti militis de Pardubicz filius alias de Hostyna prope Brodam Boemicolem, vir longe stature, ve- nusta facie, omni morum honestate decorus, mire pacieneie. Nam ipsius familiaris cottidiana consueta familia nunquam audivit de ore ipsius sinistrum aut iniuriosum famen procedere, quo aut iniuriam re- primere aut vellet inferre. Si quem quandoque de minimis familie sue verbo quantumcunque levi se credidit offendisse, ab eo nimis verbis humilibus veniam postulabat dicens, se id ex ira, superbia et arrogancia perpetrasse. Sed et dum aliquis ei lo- quebatur iniuriam, aut displicibile quidquam, clausis labiis frequentissime signato ore digitis aiebat: Pone, Domine, custodiam ori meo; eciam haberem os loqui, si vellem. Et quemadmodum tandem ore pre- dicabat pacienciam, sic ostendebat opere et exemplo. Tantoque erat corde humilior, quam se conspiciebat gradu alciori fulgere. Et quamquam ipse in iure canonico iu Bononiensi studio, in quo et Paduano tanquam studens per XIIII annos moram: continuans, liceneiari promeruit, tamen cor ipsius ipsa sciencia, KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. ut plerosque suevit, elacione aliqua non inflavit, quia omnibus eo indigentibus mitis resplenduit, quos ka- ritatis nectare sicut sibi subditos sub bono exemplo edificare curavit. Mosque sibi fuit eum omnibus pre- latis, capellanis atque clericis domus sue aliisque adventaántibus, in linea per directum coram ipso stan- tibus, dum coram ipso missa legeretur, et ipse mis- sam legit vel legi audivit, et dum coram eo alius legeret in missali ante ipsum tento per capelle cle- ricum vel promocione minorem, cum dictis prelatis et clericis totum officium ipsius misse legere et postea de beata Virgine ordinatis et morosis accentibus ru- minare. Nullusque tunc, quando missam ipsam audie- bat, vel eciam ante missam cum eo, eciam de suis propriis negociis loqui poterat. Sed demum ex- pleto officio ad salam procedens omnibus, pauperibus et divitibus, pio vultu sed humiliori corde audien- ciam prestitit, quos benigne ceu agnus mansuetus stando, manibus et visu compositis audiebat, et sine intervallo temporis, si potuit, expedivit. Dum vero propter sui absenciam vel negocii qualitatem id solus statim explere non poterat, prelatis, qui sibi adhe- rebant, cum omni sedulitate commisit, celerius, quo fieri poterat, terminandum. Equidem ipsius diligencia et sollicitudine pro- curante gloriosissimo principe, domino Iohanne, rege Boemie, et invictissimo principe, domino Karolo, eiusdem primogenito, tunc marchione Morauie, nunc vero divina favente clemencia Romanorum impera- tore semper Augusto et Boemie rege, nunc vero sceptra et fastigium Romani imperii et dicti regni Boe- mie feliciter gubernante, anno Domini MCCOXLIIII eadem sua Pragensis ecclesia in metropolitanam ec- clesiam est erecta, que olim Maguntine ecclesie filia seu suffraganea existebat. A cuius subieccione per donum et graciam sanctissimi patris et domini do- mini Clementis pape predicti erepta, duas sibi mater effecta filiales seu suffraganeas ecclesias, Olomucen- sem videlicet et Luthomislensem, fecunditate Lye, que in hoc preferebatur Rachelis pulchritudini, est ') Dne 11 července 1362. — ?) Svatba Karlova s Alžbětou, dcerou Bogislava Pomořanského a vnučkou krále Kazimíra Polského, jehož dcera Alžběta měla Bogislava řečeného za manžela, odbývala se v Krakově, jak se pravdě podobá, kolem polovice května. Viz Huber, Reg. imp. str. 320 a 321, ale Palacký a Tomek kladou dobu svatby této do měsíce dubna. Viz Palacký, Děj. nár. č. 11, 2, str. 169; Tomek, Dějepis Prahy II, str. 52. — *) Dne 16 června. — ^) Následující životopisné vypravování o Arnoštovi z Pardubic podává Beneš z Weitmile dle životopisu Arnoštova od Viléma z Lestkova, dékana kapituly VyÉehradské (od r. 1359—1369) sepsaného, a to dosti doslovně a jen stručněji. Srovnej: Viléma děk. kap. Vyšehradské Život Arnošta, arcib. PraZskóho, Pram. dij. &. I, str. 387—398. 

Strana 529
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. — enixa, et qui paulo ante filius et episcopus dicebatur, iam pater et archiepiscopus predicatur. O magna Dei providencia! que tantam tante persone dignitatem disposuit reservare et ipsam con- stituit Pragensem archiepiscopum vocitari! Quis du- bitat, sanctum Adalbertum, episcopum olim dicte ec- elesie, eum sibi constituisse successorem, qui mor- bidas sue plebis ovieulas verbo doctrine et exemplo vite, salvifico infuso oleo et vino vulneribus ad sa- nitatis graciam inciteret. Impleta est igitur prophe- cia beati Emerammi, episcopi Ratisponensis, qui in- ter eeterh. commemoratur olim scripsisse sanctissimo duci et patrono nostro, beatissimo Wenceslao, ita dicens: Vidi, fili mi, ecclesiam, quam a me conse- crari postulas, in metropolim erectam coram Domino. Recepto siquidem per eum ab apostolica sede sibi misso pallio, in quo nomen et plenitudo arcbiepi- scopalis dignitatis consistit, demum omnibus iuribus et c&nonibus prescriptis racionabilibusve, que pro lege habentur, consuetudinibus recollectis. animad- vertens, non debere reprehensibile iudicari, si se- cundum varietatem temporum statuta varientur hu- mana, videlicet Maguntine ecclesie, que, quia quoad suam provineiam per abusum quedam, quedam prop- ter inconvenienciam in desuetudinem venerunt, fruc- tum nullum aut modicum faciebant, nova et utilia statuta edidit in concilio provinciali. Verum quia, sieut prediximus, vir erat litterature et prudencie eximie, interseruit eisdem statutis de iure canonico multa utilia ad regendum et gubernandum per pres- byteros parochias suas summe necessaria, cum ple- rosque à studiis non voluntas prohibeat sed pau- pertas. Edidit eciam pro ecclesia sua Pragensi et aliis ecclesiis collegiatis sue diocesis nova et utilia statuta, que omnia suis subditis per copiam tradidit futuris temporibus habitura. !) Huic viro talis fuit futuri iudicii memoria, ut sicut de credito sibi talento venienti Domino dupli- catum lucrum referret, euram habuit, sic eciam de temporis sui, quo vixit, spacio, quantum quemadmo- dum expendit, bonam posset poscenti Domino red- dere racionem, sive diurno sive nocturno sompno corpus traderet, quousque ipsum sopor opprimeret, leccione mentem refovebat. Et ne quidquam temporis sui negligencia vendicaret, habebat in inferiori tu- 529 nica seu iopella ab utroque latere sacculum depen- dentem, in quibus certos libellos et memorialia sua deportabat, in quibus frequenter, dum curru vel equo vehebatur et nonnunquam eciam ex consilio domini imperatoris et regis, dum minus utilia tractarentur, ad partem se trahens furabatur dulcem leccionem. Sepe eciam adhuc diem tenente tempore cameram subintravit, ne quid pernieiosi, quod vitam vel fa- mam coinquinaret, aut ne verbum non edificativum proferret, posset emergere. Vbi deiectus in stratum per cubicnlarium suum clericum sibi fecit vitas pa- trum, aut in alio edificativo codice legere, usque dum sopor ingens ipsum leccionem non sineret auscul- tare. Tunc interdum sompno in ipso lecto capto, interdum vero, dum cubicularius crederet lecto epi- scopali cubare, ipse mollem lectum declinans mattis ante lectum aut humi se prostravit. Media vero nocte, dum aliis sopor assolet maior excrescere, ne inimicus humani generis eum inveniret dormientem, mox a cubili consurgens vocat capellanos, cum quibus horas canonicas et beate Virginis distineta voce explet. Demumque capellanis ipsis cubatum iterum reverten- tibus hic se dabat meditacioni aut leccioni divine. Et si erat missam officiaturus in mane suspiriis et crebris singultibus dabat se in lacrimas. Solitus eciam erat à promocionis sue tempore usque ad obitus sui diem in quodam suo libello omnes suos defectus spirituales propria manu describere, quatenus eos ad resistendum eis et corrigendum plus memorie commendaret. In quo eciam describebat frequenter penitencias sibi impositas et consilia confessorum. Magne eciam misericordie et largitatis fuit erga pauperes Christi, beatissime virginis Lucie instructus consilio, que dixerat matri sue: Non satis est carum Altissimo, qui illi dàt, quo ipse perfrui non potest, sed si tibi vis Deum propicium, hoc illi da, quo poteras ipsa uti; nam, quod ipsi das moriens, ideo das, quia tecum ferre non prevales. Hic multos in studiis Bononiensi, Paduano et aliis tenuit clericos pauperes, quibus de libris, vestitu et sumptibus et demum de beneficiis providebat. Et quociescunque per terram, civitates vel villas transibat, singulis pauperibus obviis et aliis, quos videbat, per suum elemosinarium stipem dabat. Pascebatque singulis diebus minime XII pauperes, quorum unicuique duos 1) Dudík, Stat. der Prager Metropolitankirche vom J. 1350. — Dudík, Stat. des Metrop. von Prag Arnost von Pardubitz für den Bischof und das Cap. von Olmütz. 67 

Strana 530
530 parvos denarios est largitus. Singulis eciam annis in parasceve LXX aut plura panni grisei stamina pauperibus per eonsuta pallia, tunicas et capucia dividebat. Habuit eciam, sancti Nicolai secutus ve- stigia, semper unum aut duos presbiteros, qui secrete ipsius pecuniis virgines, ne stupro eas ob pauper- tatem prosterni contingeret, decenti dote oblata ma- ritabant. Pauperes eciam alios, qui ob verecundiam eorum precedentis status honorifici mendicata petcre formidabant suffragia, competenti pecunia relevabat. Hic hospitalia eisdem aut aliis visitare mandabat, quatenus defectus infirmorum in eis degencium re- formaret, si qui forent, quod sine protelacione effectui mancipabat. Hic pro domo Dei murum se ponens iudicia peregrina, videlicet ferri candentis et aque frigide, quibus Boemi usque ad sua tempora ute- bantur, fieri prohibuit et cessarc fecit omnino, magna resistencia et displicencia baronum regni non obstante. Eciam quibusdam malignis hominibus flagellatoribus, qui falsam pretendentes penitenciam, homines plu- rimum decipiebant, se viriliter non sine corporis sui periculo, opposuit, et ipsos a tali presumpeione compescuit et de sua diocesi procul ire fecit. Hic in anno Domini MCCCLXII, dum seviret karistia in Boemia bladi in tantum, ut pauperes multi fame morerentur, magnas panis et frumenti fecit elemosinas, quibus pauperes per civitates, vil- las et oppida sustentacionis presidio cibarentur. Mul- tos eciam libros et extraneos a noticia multorum hominum hic scribi fecit et de aliis mundi partibus apportavit, habens tres continue vel duos ad minus cartularios, qui libros eciam missales et missarum canones preter [alios]") cottidie conscribebant, quos monasteriis et ecelesiis ac aliis piis locis, praut quos- que cognoverat indigere, dispeirsavit. Struxit namque prefatus dominus Arnestus so- lempnem preposituram canonicorum regularium in Glacz et sufficientibus censibus, libris, preciosis or- natibus, picturis et exquisitis structuris ornavit. In quo utique dimisso archiepiscopali fastigio voluit eandem regulam profiteri, nam sibi cellam in eodem exstruxerat, ubi elam veniens, uno tantum familiari contentus se Romam fingens adire, per longa dierum spacia latitans, in Dei et beate virginis Marie, cui sedulum exhibebat officium, contemplacione persi- KRONIKA BENESE Z WEITMILE. stens, matutinali tempore unicus visitabat ecclesias. Ef ut posset in ipsis Dei et beate eius genitricis laudibus liberiore animo perdurare, sepe dominum Clementem papam predictum, dominum Innocencium sextum, dominum Vrbanum quintum sive modernum per se, et aliquando mediis suis nuneciis est pre- catus, quatenus sibi darent cedendi licenciam gracia melioris vite seu liberioris ad contemplacionem captan- dam. Sed ipsi scientes ipsum ecclesie, sue sponse, pre- esse utiliter, ab ipsius vinculo ipsum absolvere minime curaverunt. In signum namque desiderii sui prefati coram imaginibus Dei et beate Virginis, quas quan- doque in vitris et aliis coloratis picturis fieri pro- curabat. deflexo in terram poplite pingebatur, ante cuius pedes omnia insignia archiepiscopalia, tanquam ab eo dimissa et abiecta propter Deum pingebantur. Hic eciam monasteria in Saczka, in Iaromir, in Rokiezano dicti ordinis de novo erexit et sum- ptuose fundavit. Hospitalia in Broda Boemicali, in Pybrano et in Libano construxit, et furnivit neces- saris atque appendiis competenter. Hic reedificavit omnia castra sui archiepiscopatus, que erant ex ni- mia vetustate valde collapsa, et in Pybrano unum castrum de novo construxit. Oppida sue ecclesie, videlicet Brodam Boemicalem, Tynhorssouiensem et Rudniez muris munivit. Piscinas multas, presertim cirea Kyg villam, Rokiczanum, Tynhorssouiensem, Przibramum, Reeziez, Zereziez et Chynow cum mag- nis impensis de novo exstruxit, Mediam baroniam in Rosenthal datis plurimis reditibus ad vitas cer- tarum personarum archiepiscopali mense acquisivit. Hic ommes libros Pragensis sacristie nimia vetustate consumptos ligari et meliorari fecit Chorales libros, videlicet. gradualia et antiphonaria, utraque duplicata in multis voluminibus pulchriora, quam unquam in ecclesia visa fuerant, pro magnis pecuniis persona- libus scribi fecit; aliosque pro studio sacre scripture condonavit et ipsam ecclesiam pluribus ornatibus preciosissimis decoravit. Dedit eciam eidem sue ec- clesie in mortis articulo pro structura ipsius de proprio patrimonio mille marcas; et unam capellam, proximam ei, que est in fronte chori novi a fun- damentis usque ad perfeccionem suis sumptibus ex- strui et fenestris vitreis exornari procuravit, quam ipsemet eciam consecravit. Item dedit ducentas mar- k) Ruk. nemá; tak doplnili neúplnou větu Pelzel a Dobrovský. 

Strana 531
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. cas pro panibus altaristis Pragensis ecclesie, ut una cum vicariis dominorum canonicorum percepcione panum gauderent, pro quibus empti sunt reditus per- petui in talibus villis etc. Hic in eadem Pragensi ecclesia lectorem in theo- logia suis pecuniis instituit, pro quo emit certos reditus in villa Zlatnik prope Pragam, ut canonici et alii clerici eeclesie pabulo sacrarum scripturarum non careant. Et quam plura comparavit, namque pro pauperibus coralibus clericis XII sexagenas redituum in villa etc ut bis in anno habeant tunicas et libe- rius ac sedulius in choro nocturnis et diuturnis horis vacent in divino officio. Fuit eciam in sermone verax et magni consilii vir atque in iudicio iustus, apud quem non erat accepcio personarum, tempore cuius cepit iusticia in consistorio suo foveri et vigorem habere, que unicuique eciam contra quamcunque po- tentissimam [personam] reddebatur. Pro qua quidem usque ad vite sue exitum, quamvis multas, crebras ae graves sustineret iniurias, cum pro ipsa strenuo et virili animo constantissime dimicabat, non parcens contra ipsam pauperi nec potenti. Fuit eciam, ut pre- dixi, studiosorum et virtuosorum pauperum clericorum maximus adamator, quos eeiam in promocione bene- ficiorum suis propriis consaguineis preferebat. Tali igitur ab omnibus hominibus dileccionis affectu favebatur et presertim in curia Romana. Dum enim ex iussu imperatoris ipsam Romanam curiam, quam sepius in legacionibus ipsius imperatoris vi- sitabat, intraret, papa et cardinales ipsius singulari ipsum honore pre ceteris honestabant eiusque verbis credentes, in ipsius peticionibus et legacionibus gra- ciosius expediebant. Communis igitur domini pape cardinalium et aliorum prelatorum, eleri et populi as- sercio proclamabat, non habere Alamaniam, immo to- tam ecclesiam Dei talem prelatum, qui observaret le- gem Excelsi. Mortuo namque Innocencio, papa sexto, propter ipsius virtutes et mores per certos cardi- nales ín) papam [eligendus] fuit inter alios nomi- natus. Forte ab amnibus fuissset electus, si nacio- nis aliene ab eorum non fuisset. Sepe eciam papa voluit eum in maiori digai- tate promocione locare, sed mens provida, non am- 531 biciosa, honorem respuit, que habitam, ut predixi, affectabat, si habuisset licenciam, archiepiscopalem dimittere dignitatem. Non mordax ligua inebriet gla- dium detreccionis in sagwine, quia premissa notare disposui, sed ut tibi non detur opportunitas detra- hendi, de ulteriore laude viri, licet digna memoria, disgrediendo resilio. Sub anno igitur Domini MCCCLXIIII reve- rendus pater, pro quibusdam arduis suis et ecclesie sue negociis ad dominum imperatorem in Budis- sin?) proficiscitur, ubi ab imperatore et universis principibus ac nobilibus honeste est susceptus et benigne pertractatus et in die sancto Penthecostes !) facto sermone solempni in vulgari ad populum, ce- lebratis per eum publice missarum solempniis mox febribus atrocissimis arreptus, cognitoque diem re- solucionis sue advenisse, se iubet in Rudnicz lan- gwidum deportare. Ubi facto testamento, prout ex speciali concessione domini pape sihi licuit, et ser- vitoribus suis multis muneribus remuneratis, circa sanam et omnimodan) racionem, cum maxima con- tricione et cordis devocione migravit ad Dominum die ultima mensis Iunii, que fuit dies dominica, in festo Commemoracionis sancti Pauli apostoli gloriosi, hora quasi completorii, pontificatus sui anno XXII. Elegit autem longe adhuc ante obitum suum sepulturam sibi in ecclesia parochiali sancte Marie in Glaez, ubi aliquando sibi beata Virgo, Dei goe- nitrix, apparuit, ut ex miraculo, quod in agone suo et noa prius publicare voluit, claret. Ubi in honore eiusdem genitricis Dei singulis diebus in aurora dici missam sub nota cum antiphona: Salve regina, per- petuis temporibus decantandam instituit, et suffi- cientibus reditibus dotavit. Sepultus ibidem ante 2ltare maius. Anima eius requiescat in celo. Amen. Igitur mortuo isto reverendo patre, cuius memoria erit in benediccione in seculum seculi, et corpusculo ipsiüs post magnificas exequias tradito sepulture, ne ecclesia Pragensis diucius pastoris soiacio orbaretur, decanus et capitulum ipsius ecclesie convenientes in unum, statuerunt terminum eleccionis futuri pontificis vigiliam sancte Margarethe. *) Quo termino adveniente !) Dne 12 kvétna. — ?) Dne 12 července. ') Ruk. má et. — ?) Ruk. màl Radessin, ale pozdéjsi rukou opraveno jest v Budessin. 67* 

Strana 532
1364 532 decanus et capitulum congregati in loco capituli invocata Spiritus sancti gracia, nullo alio trac- tatu prehabito, sed mox guasi per inspiracionem omues unanimiter, nullo penitus contradicente, direxerunt vota sua in reverendissimum in Chri- sto patrem, dominum Iohannem, episcopum Olo- mucensem, secretarium et consiliarium domini nostri imperatoris, '") qui a iuventutis sue annis semper eidem domino, adhuc in minori etate atque dignitate constituto, fideliter adhesit et tribulacionum ac laborum illius tamquam fidelis servitor particeps et conscius fuit. Unde a do- mino imperatore et universis principibus, baro- nibus, nobilibus, civibus et generaliter a clero et populo regni pre aliis diligebatur. Ipsumque dominum episcopum Olomucensem in archiepi- scopum canonice postularunt. Qui licet allegaret suam senectutem, postulacioni de se facte con- sentire recusaret, victus tamen precibus domini imperatoris et principum ac decani et capituli ecclesie Pragensis, voluntatem et consensum suum posuit in manibus domini pape. Mox diri- guntur nuncci ad sedem apostolicam. Dominus- que papa informatus de idoneitate ac probitate persone postulate et modo postulacionis, con- sensit eidem postulacioni et persone postulate dedit licenciam transeundi de ecclesia Olomucensi ad ecclesiam Pragensem. Concessit eciam eidem, ut statim ante receptum pallium administraret in spiritualibus et temporalibus. Cui per vene- rabilem episcopum Spirensem postmodum trans- misit pallium, in quo designatur plenitudo archi- episcopalis dignitatis. Hic vir adeptus archiepiscopalem dignitatem, mansuetudinem ac benignitatem, quam prius habuit, non minuit, sed super ommes paciens et mitis fuit. Hic in minoribus adhuc constitutus, sequens vestigia domini sui imperatoris, dilexit sanctum Wenceslaum et de pecuniis suis emit certos reditus pro ecclesia Wratislawiensi, in qua tunc erat canonicus, et procuravit, ut in eadem festum eiusdem patroni sub duplici veneraretur KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. officio cum cantu et legenda ad modum ecclesie Pragensis. Unde et ipse meruit per intercessio- nem eiusdem beati martiris et patroni nostri Wenceslai, qui suos devotos semper promovet et exaltat, provehi ad hanc dignitatem. Exstruxit eciam reverendus pater, dum ad- huc in Olomucensi ecclesia episcopali fungeretur dignitate, capellam de miro opere in ecclesia Pragensi, in qua hüstituit capellanum seu mini- strum perpetuum sufficientibus reditibus dotatum. Fundavit eciam hic venerandus pater adhuc ante suam promocionem supradictam hospitale paupe- rum virorum ac mulierum, eorum videlicet, qui aliquando fuerunt in diviciis et honoribus con- stituti, postea vero devenerunt ad paupertatem, ne tales cogerentur hostiatim in vituperium suum et amicorum suorum mendicare. Et id ipsum hospitale sufficientibus reditibus dotatum collo- cavit sub monte Wissegrado in loco satis deli- cato. ^ Eodem?) anno per nunccios supradictos im- petravit dominus imperator a domino papa Vrbano quinto privilegium valde honorificum ecclesie Pra- gensi, videlicet ut, quandocunque et quociescun- que archiepiscopus Pragensis per se ipsum facit officium in ecclesia Pragensi, tunc omnes prelati et canonici prebendati, nec non archidiaconi, qui censentur in ecclesia Pragensi instituti, uti pos- sunt et debent infulis albis more cardinalium domino pape in curia Romana concelebrancium. Ubi autem archiepiscopus Pragensis facit officium in provincia sua et sue legacionis terminis, de- bent duo canonici ecclesie sue Pragensis sibi sub huiusmodi albis infulis concelebrare in offi- ciis diaconi et subdiaconi. Item prelati et canonici ecclesie Pragensis possunt sub huiusmodi infulis albis celebrare divina in ecclesia Pragensi diebus solempnibus et festivis. Quando autem alius pontifex unde- cunque faceret officium divinum in ecclesia Pra- gensi, prelati et canonici dictis infulis non utan- !) Jan Očko z Vlašimě byl nejdříve kanovníkem Pražským, potom prvním proboštem kapituly u Všech sva- tých (1341—1352) a pak od r. 1352 biskupem Olomouckým, r. 1378 stav se kardinalem vzdal se hodnosti arci- biskupské; zemřel 14 ledna r. 1380. Na stolec arcibiskupský uveden byl dne 16 října r. 1364. — ?) Viz Tomek, Děj. Prahy III, str. 258. — ?) Bulla ta dána jest dne 30 kvétna 1365, a druhá dne 1 cervna t. r. Viz Balbin, Misc. Dec. I, lib. VI, str. 95 a 96; Pessina, Phosphorus str. 192 a 193. 

Strana 533
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. 1365 tur, nisi forent presentes et interessent eisdem divinis dictus dominus imperator vel heres ac successor suus, rex Boemie, volens in hoc spe- cialiter honorare regiam dignitatem. Prout hec omnia in privilegiis domini Urbani pape quinti ecclesie Pragensi: concessis plenius et evidencius continentur. Anno Domini MCCCLXV, die dominico post festum Circumcisionis Christi ) reverendus pater, dominus Iohannes, archiepiscopus Pragensis, iam accepto pallio archiepiscopali, consecravit duo altaria in ecclesia Pragensi, videlicet sancti Viti et sancte Marie in novo choro Pragensi. Die do- minico post festum Purificacionis ?) consecravit capellam maiorem in turri castri Karlstein. Con- struxerat enim imperator castrum hoc de miro opere et firmissimis muris, prout hactenus cer- nitur, et fecit in superiori turri unam magnam capellam, cuius parietes circumdedit auro puro et gemmis preciosis et decoravit illam tam reli- quiis sanctorum, quam ornatibus pro decano et eapitulo seu collegio, quod ibidem instituit, et ornavit picturis multum preciosis. In diffuso orbe terrarum non est castrum, neque capella de tam precioso [opere], et merito, quia in eodem ") con- servabat insignia imperialia et tocius regni sui thesaurum. Eodem anno de mense Maii dominus impe- rator assumptis secum pluribus nobilibus regni Boemie provectus est ad civitatem Auinionen- sem ad dominum Vrbanum papam quintum, a quo cum maximo honore suscipitur et magnifice pertractatur. Dominus eciam papa ob reverenciam imperialis, dignitatis fecit coram imperatore of- ficium in die Penthecostes,?) qui erat indutus imperialibus et residebat in maiestate sua ex opposito in solio regali contra sedilia pape, et impleta est scriptura. que dicit: Sol ^) et luna steterunt in habitaculo sno etc. 533 Cumque imperator ibidem moram traheret, cupiens ipse magnificare et exaltare ecclesiam suam Pragensem, impetravit a domino papa, ut venerabilis pater dominus Iohannes, archiepi- Scopus Pragensis, et omnes sui successores fun- gerentur officio legacionis in sua provincia Pra- gensi, nec non in Ratisponensi, Pobenbergensi et Misnensi diocesibus perpetuis temporibus. *) Et in signum huiusmodi legacionis transmisit de- minus papa prefato domino Iohanni, archiepi- scopo Pragensi, crucem argenteam deauratam et pileum latum nigrum ac cappam de panno bru- neto, ut illis insigniis in terminis sue legacionis ipse et successores sui' uterentur. Quibus insig- niis dominus archiepiscopus Pragensis receptis scripsit sic amodo in litteris suis: sedis apo- stolice legatus. Et visitavit cum illis insigniis tanquam legatus provinciam suam et supradic- tas civitates et dioceses legacionis sue et obedi- veruut eidem in omnibus illi omnes, nec fuit, cui hoc factum displiceret. Eodem anno coronatus est dominus impera- tor corona regni Arelatensis, quod Romano sub- est imperio, in civitate Arelatensi cum maxima solempnitate. ^ Postquam ergo imperator disr.- suisset cum domino papa negocia sua et sacri imperii pro omni sua voluntate, recepta ab eo licencia recessit abinde cum omni iocunditate atque gaudio. Venit in Aganum ?) causa devo- cionis visitandi limina sanctorum martirum The- beorum, ubi tunc temporis requiescebat preciosis- simus thesaurus, videlicet corpus sancti Zigis- mundi, regis Burgundie, quod impetravit sibi dari et attulit secum Pragam, et susceptum est processionaliter in ecclesia Pragensi in die heati Augustini.5) Quod quidem corpus sancti Zigis- mundi magnis ibidem claruit miraculis, que fide dignorum sufficienti testimonio nobis relata et coram nobis probata inferius describuntur. Et 1) Dne 12 ledna 1365. — ?) Dne 9 února. — *) Dne 1 června. — *) Proroctvi Habakukovo kap. III, v. 11. — 5) Bulla papežská v příčine té vydána byla byla dne 28 května 1365. Viz Pelzel K. Karl IV, díl II, Urkb. str. 304. Viz též násled. listinu téhož díla. — 6) Korunování na království Arelatské stalo se dne 4 června dle Hubra (Reg. imp. str. 339), dle Palackého a Tomka dne 18 června r. 1365. — *). Do města tohoto přišel Karel IV kolem polovice měsíce června. — *) Dne 28 srpna. Jiné zprávy kladou však přinešení těla sv. Zikmunda do Prahy na den 27 září. Srovnei Tomek Děj. Prahy II, str. 56. Že Karel IV již 23 srpna v Praze byl, ukazují listiny tu vydané. Viz Huber Reg. imp. str. 343. ^) Ruk. ma eadem. 1365 

Strana 534
1366 534 de hiis miraculis sancti Zigismundi habetur spe- cialis tractatus vel libellus in sacristia Pragensi. Anno Domini MCCCLXVI de mense Februa- ri duo cives de civitate Iaromii pro eo, quod per quendam presbiterum ad presenciam officia- lis Pragensis citabantur, ipsum presbiterum inter- fecerunt. Quos cives, licet magnam offerrent pro vita sua pecuniam, iussit dominus imperator ca- pitibus truncari. Eodem anno et tempore quidam alius wla- dico prope Nouam domum diabolo instigante plebano suo proprio pro eo, quod sentenciam officialis contra ipsum exequeretur, eruit oculos ambos. Cumque factum huiusmodi pervenisset ad noticiam imperatoris, mandavit eidem in ci- vitate Pragensi in conspectu tocius populi eruere ambos oculos, qui tercia die post hoc pre nimio dolore mortuus est. Et licet pro salute eius, quia notus erat, multi principes et nobiles multimo- das preces funderent ad dominum imperatorem et eciam pecunias offerrent et leso presbitero satisfacere promitterent, dominus tamen impera- tor, iustus iudex, nec precibus nec precio vinci potuit sed iusticiam faciendo benediccionem a Deo promeruit et successoribus exemplum, ut iusticiam faciant, reliquit. Eodem anno feria quinta ante Iudica ") do- minus imperator filiam suam seniorem, quam ex domina Blancza genuit, Katherinam, relictam olim Rudolfi, ducis Austrie, copulavit Ottoni, marchioni Brandenburgensi. Item eodem die filiam suam secundam, Elizabeth virginem, quam ge- nuit ex domina Anna Swidnicensi, copulavit Al- berto, duci Austrie seniori. Eodem anno' die III mesis Iunii circa horam vesperorum fuit tantum disturbium aéris et ful- gura et coruscaciones ac tonitrua, quod nullus narrare sufficit, et precipue super civitatem Pra- gensem, et plures homines in campis fulmine pereussi mortui sunt, et domos funditus demo- livit huiusmodi tempestas in diversis locis. Eodem anno in vigilia sancti Wenceslai ") consumata est capella eiusdem sancti Wence- slai de novo et miro opere in ecclesia Pragensi. KRONIKA BENESE Z WEITMILE. Eodem anno in die sancti Michaelis?) qui- dam frater Nicolaus caritor de domo sancti Ia- cobi fratrum Minorum civitatis Pragensis, qui longo tempore passus fuit rupturam in interiori- bus suis, sperans de misericordia Dei et sancti martiris sui Wenceslai, accessit fiducialiter ad sepulchrum eiusdem et postquam aliquamdiu oracionem pro recuperanda sanitate fudisset, illico protinus sanitatis beneficium per suffragium sancti martiris Wen[ce]slai obtinuit et glorifica- bat dominum et sanctum martirem Wenceslaum coram omni populo. Eodem anno die sequenti post festum XI milia virginum *) ab hora. matutina usque ab ho- ram primam vise sunt quasi stelle de celo ca- dere continuo, et in tanta multitudine, quod ne- mo narrare sufficit. Eodem anno et tempore dominus imperator in Nurenberch constitutus constituit vicarium generalem sacri imperii per Alamaniam Wence- slaum, Brabancie ac Lucemburgensem ducem, ?) fratrem suum, et reversus DBoemiam edificavit et exstruxit piscinam sub castro Bezdez inire magnitudinis quasi stagnum. Hiis eciam tem- poribus apparuit in Boemia quoddam genus piscium, prius hic nunquam visum, qui in vulgo appellantur parmi alias barbelli, et in magna co- pia, ita ut omnes aque in Boemia de illis ha- bundarent. Eodem tempore dominus Karglus imperator fundavit monasterium novum im castro suo Moy- win 9) versus Zitawiam et locavit in eo monachos, qui Celestini appellantur, quibus de sustentacione et vite necessariis sufficienter providit. Eodem tempore quidam maligni homines intrantes nocturno tempore monasterium in Ska- licz abbatem eiusdem loci iugulaverunt, virum bonum et devotum. Eodem ) anno nobiles viri domini Petrus, Iodocus, Vlricus et Iohannes, filii quondam do- mini Petri de Rozenberg, accedente ad hoc fa- vore domini imperatoris et domini archiepiscopi et capituli Pragensis de parochiali ecclesia in bonis suis in Witignaw alias Trzebonye fecerunt ?) Dne 19 března. — 7?) Dne 27 září. — ?) Dne 29 zátí. — *) Dune 22 října. — *) Ku konci měsíce října r. 1366. — 6) Ojvín nedaleko Žitavy — 7) Viz Balbin, Misc. dec. I, lib. VI, str. 95. — Borový, Libri erect. I, 62. 1366 

Strana 535
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. 136: monasterium canonicorum regularium et suffi- cienter dotaverunt etc. Anno Domini MCCCLXVII. Ipse est annus, de quo multa mala sunt profetata et in magna parte completa. Eodem anno circa festum beate Agnetis ') in secunda hora noctis fuit eclipsis lune tocius et duravit per tres horas. Eodem anno in mense Marcio facta est in- undacio aguarum in Boemia ita magna, guod fere mediam partem civitatis Pragensis occupavit aqua, que extendit meatum suum usque ad ec- clesiam sancti Nicolai in foro pullorum ?) et ec- clesiam sancti Egidii, in quibus plateis ante fo- res ecclesiarum pisces capiebantur. Istud dilu- vium multa mala fecit et pluribus irrecuperabilia dampna intulit. In curia domini archiepiscopi cellaria omnia usque ad summum implevit, et in ponte Pragensi ante curiam ducis Saxonie ?) equi adaquabantur. Pontem quoque Pragensem ligneum in pluribus locis, sed novum in uno tantum pilerio, rupit, domus quoque et strues lignorum abduxit sine numero. Sed et multi ho- mines in navigio Pragensi et alibi in diversis locis submersi sunt. Eodem anno in Marcio et Aprili, statim post diluvium hoc, venit quedam subita pestilencia super omnem hominem, et rarus fuit in villis et civitatibus, qui non infirmaretur; sed Deo propicio tribus vel IIII diebus tantum duravit et pauci ex eadem mortui sunt. Sed communiter omnes homines iufirmabantur. Eodem annc de mense Magio facta est mu- tacio dextere Excelsi non modica. Nam dominus Vrbanus papa quintus mutavit locum et contra voluntatem omnium pene cardinalium curiam suam transtulit de Awinione in Wyterbium et ibidem mansit usque ad Octobrem. Deinde cum ibidem adversus ipsum et suos cardinales atque eorum familiares suscitatus et factus fuisset ru- mor magnus et plures occisi et finaliter vindicta facta esset de malefactoribus huiusmodi, domi- nus papa in die sancti Galli intravit urbem Ro- 535 manam et cum ingenti gaudio ab omnibus sus- cipitur et in sede sancti Petri collocatur. Eodem anno facta est maxima effusio sa- guinis humani in diversis mundi partibus. Nam papa mittens gentes suas in auxilium regine Si- cilie debellavit magnam societatem, multos cap- tivando et plures interficiendo; item inter re- gem Hispanie et regem Nawarrie, item inter epi- scopum DBasiliensem et civitates Reni, item inter comitem de Eygen et civitates quasdam Reni et Sweuie, item inter episcopum Pathauie et ci- ves suos maxima sunt bella et prelia communissa. Item inter episcopum Hildesinensem et archi- episcopum Maidburgensem commissum est bel- lum maximum, in quo fuerunt episcopi alii et duces, et minor devicit maiorem ac multo for- ciorem, quia exercitus Maidburgensis fugit. In Boemia vero multi latrones ac fures hoc anuo interierunt. Iste cciam annus satis sterilis fuit et blada male provenerunt. Eodem anno de mense Octobri filius domini imperatoris, Wenceslaus IIII, Boemie rex X", eta- tis sue anno septimo, regni vero sui anno quinto, intravit terram Lusacie, recipiens omagia et iura- menta fidelitatis à baronibus et civibus terre illius, quam pater suus pro regno Boemie com- paravit. Quem associavit in eundo et redeundo venerabilis pater dominus lohannes, archiepi- Scopus Pragensis, apostolice sedis legatus pri- mus, legacionis sue im eisdem partibus perageus officium, quia terra ila de diocesi Misnensi existit. Eodem anno die penultima mensis Novem- bris, videlicet dominica post festum sancte Ka- therine, * in Noua civitate Pragensi venerabilis pater doiuinus lohannes, archiepiscopus Pragen- sis, in presencia domini imperatoris consecravit monasterium sancte Katherine in Noua civitate Pragensi, quod dominus imperator, ut predici- tur, fundavit et edificavit. Eodem anno in die sancti Andree 5) apostoli venerabilis pater dominus Iohannes, archiepisco- pus Pragensis, dedicavit et consecravit capellam, in qua requiescit corpus sancti Wenceslai, in !) Zatmění měsíce, o němž tu Beneš vypravuje, bylo dne 16 ledna 1367. — ?) Nynější ruský kostel — ?) Sasky dům na Malé straně — *) Dne 28 listopadu na první neděli adventní. — °) Dne 80 listopadu. 1367 

Strana 536
1367 536 ecclesia Pragensi, in honore sancti Iohannis ewan- geliste et sancti Wenceslai presente eodem do- mino imperatore. Sed dedicacionem ipsius ca- pelle celebrandam transtulit in diem terciam post festum Nativitatis beate Virginis propter rubri- cam antiquam. Eodem anno in mense Decembre dominus imperator volens, ut Antiqua et Noua civitates Pragenses propter bonum pacis et concordie unite essent, et uno eodemque iure gaudeant, et omnes equalia onera sufferrent, fecit rumpere valvas seu portas, turres ac muros Antique ci- vitatis et fossata adimplere. Et factum est ita, ut mandavit et voluit dominus imperator. Eodem anno venerabilis pater dominus Iohannes, archiepiscopus Pragensis, reformavit aulam megnam inferius, et aliam superius de pulchro et exquisito opere, et multa fecit ne- cessaria comoda et edificia in curia archiepi- scopali in Minore civitate Pragensi. Et turrem [sic] magnam in Rudnicz per dominum Arne- stum, suum predecessorem, inceptam ipse con- sumavit. Eodem anno de mense Decembri corpus ve- nerabilis et devote matrone Przibislawe, sororis germane sancti Wenceslai, que post mortem eius- dem fratris süi in castitate et abstinencia ma- xima, bonis operibus repleta vixit Deo serviendo, in Christi confessione migravit ad Dominum; item corpus fidelis atque devoti militis sancti Wenceslai dicti Podywen, qui solus omnium bo- norum operum domini sui, sancti Wenceslai, quamdiu in terris deguit, conscius et laborum particeps fuit, quique vitam suam glorioso mar- trio finivit, sepulta sunt prope capellam sancti Wenceslai ab extra in ecclesia Pragensi circa murum, in loco ad hoc specialiter preparato. Eodem anno et tempore completum et per- fectum est opus pulchrum, videlicet hostium mag- num et porticus penes capellam sancti Wen- ceslai in ecclesia Pragensi de opere sculpto et sumptuoso nimis, ef sacristia nova desuper. Hiis temporibus more symearum, que quid- quid ab hominibus fieri conspiciunt, facere et imitari conantur, usurpaverunt sibi pravam et dampnosam aliarum terrarum consuetudinem, et in habitu vestimentorum recesserunt a vestigiis suorum predecessorum, facientes sibi breves et KRONIKA BENESE Z WEITMILE. curtas, ymmo verius turpes vestes, ut plerumque femoralia ac posteriora viderentur, et strictas, ut vix anhelitum possent habere. Circum pre- cordia de bombace magnam spissitudinem, ut ma- millas mulierum habere viderentur. Circa ven- trem ita constricti erant, ut canes venatici, qui veltres dicuntur, esse viderenuur. Circa posteriora. ita se pluribus ligaminibus constringebant, ut vix lento gressu incedere possent. Capuciolis eciam parvissimis, quorum de una ulna panni quatuor fiebant, utebaütur, cum pretextis latis vel litteris magnis circum colla more canum cam- pestrium, qui hae cautela a luporum morsibus preservantur. Simili modo calceos rostratos et cum longissimis nasibus deferebant, ut male pos- sent incedere vel ambulare. Et contaminata est terra Boemie in hiis adinvencionibus et malis consuetudinibus aliis ac supersticionibus pluri- mis, plusquam loqui expedit. Et transierunt unus quisque in affectum cordis sui et laudabantur iniqui in desideriis animarum suarum, et super- bia eorum ascendebat semper. Accidit itaque, ut de mense proxime preter- ito huius anni quidam nobiles regni Boemie congregatis aliquibus gentibus suis properarent Saxoniam contra dominum de Wedrow, et in- Stante prelio uterque exercitus descendit de equis, et inceperunt preliari pedestres more illius patrie, et propter strictas vestes et rostratos cal- ceos Boemi devicti sunt ab inimicis et capti ac immaniter trucidati. Sibi imputent, qui ad bel- lum properantes artas ac strictas vestes et ro- Stratos calceos domi non reliquerunt. Anno Domini MCCCLXVHI de mense Ia- nuarii plebanus ecclesie in Pilgrems, oppido do- mini archiepiscopi, corizando et coream ducendo, subito mortuus est. Videte clerici! quam diligit Deus corizantes, et huius exemplo mores vestros corrigite. Eodem anno respexit Deus patriam Boemie; que cum sit lata et unicum superstitem habeat heredem, donavit nobis et alium. Nam die XV mensis Februarii natus est domino imperatori nostro ex domina Elizabeth imperatrice, sua con- iuge, filius tercius in ordine, cui nomen Zigis- mundus impositum est in baptismo. Et iuste hoc nomine appellatus est, quia cius parentes ambo, cum beatum Zigismundum in ecclesia Pra- 1367 1368 

Strana 537
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. 1868 gensi quiescentem speciali veneracione colerent, hunc filium a Deo meritis et intercessione sancti martiris predicti sine dubitacione qualibet im- petraverunt. Cuius tumbam imperator cum auro et argento mirifice decoravit, et in die baptiza- cionis ") pueri predicti mille florenos pro rediti- bus ad altare eius emendis, et capitulo Pragensi X marcas in porciones distribuendas obtulit. Eodem anno misit dominus papa Vrbanus quintus suos solempnes ambasiatores et nunc- cios ad dominum nostrum imperatorem, petens omni diligencia, ut cum terre Romane ecclesie in Tuscia et Lombardia per iniquas societates et precipue per Barnabonem de Mediolano con- tra Deum et iusticiam occupentur et indebite perturbentur, eidem et sancte Romane ecclesie dignetur venire in auxilium. Cuius peticionibus crebris dominus imperator. cum sit advocatus et defensor sancte Romane ecclesie, benigne an- nuens, congregata maxima gencium suarum et Alamannorum multitudine, in auxilium dicto do- mino pape contra prefatas pestiferas gentes pro- ficiscitur, et in die Palmarum, que fuit secunda dies mensis Aprilis, de civitate Pragensi, armis bellicis indutus iter arripuit, relinquens in regno Boemie et terris ad ipsum spectantibus pro ca- pitaneo et gubernatore venerabilem patrem, do- minum Iohannem, archiepiscopum Pragensem, qui temporalia et spiritualia feliciter guberna- bat. Barones vero et nobiles regni Boemie se- quentes dominum imperatorem multa dampna fecerunt in bonis ecclesiarum et monasteriorum. Unde Deo permittente multi ex eis in Ytalia redeundo in via mortui sunt. Ascendit enim clamor viduarum et pauperum usque ad celum, et Dominus exaudit eas et vindicat. Et uota digne memorie commendandum: Cum enim nobilis vir dominus Petrus de Mi- chelzperch cum exercitu suo sequeretur dominum imperatorem versus Ytaliam, iste baro iuvenis transeundo intulit maxima dampna in bonis ec- clesie Pragensis et aliis pauperibus hominibus, quoruu: ululatus atque fletus ascendit usque ad celum, et Dominus, iustus iudex, non est delecta- 537 tus in illis: Unde post recessum suum domina 1368 coniunx eius pro ipsius salute et felici rever- sione ferit votum venire ad limina sanctorum patronorum ecclesie Pragensis, quod et adimple- vit. Cumque girasset totam ecclesiam Prágensem, volens demum intrare capellam sancti Wenceslai et ibi fundere ad Dominum preces pro salute sui viri, et ecce! ipsa capella adeo fortiter clausa est, quod capellarius ipsam cum clavibus suis nullatenus potuit aperire. Advocatur dominus Wratyborius") decanus et alii canonici atque ministri ecclesie Pragensis, sed et nullus qua- cunque arte potuit aperire. Mittunt pro fabro, sed nec ille proficit, nisi totum hostium ferreum effringat. Differtur negocium aperiendi et effran- gendi ad tempus. Et ecce! post recessum do- mine prefate hostium capelle solito more absque difficultate qualibet aperitur. Mirantur omnes de isto facto miraculo, quod erat presagium futuri mali eventus. Nam ipse dominus Petrus de Mi- chelzperch quasi eodem tempore, quo hec acta sunt in Praga, moritur in Ytalia et mortuus de- fertur in Boemiam. Talem Deus omnipotens propter merita sanc- torum martirum suorum, patronorum eeclesie Pragensis, malefactorum eiusdem ecclesie red- didit retribucionem, ut pena eorum, qui in dicto. exercitu mala morte mortui sunt, aliis tunc vi- ventibus et futuri temporis hominibus transiret in exemplum. Hiis et aliis gloriosis miraculis sancti Wenceslai consideratis reverendus pater dominus Iohannes, archiepiscopus Pragensis, apostolice sedis legatus, concessit omuibus vere penitentibus, confessis et contritis, qui ad ho- norem ipsius sancti cancionem infra scriptam ab olim cantari consuetam cantaverint, XL die- rum indulgenclau perpetuis temporibus duratu- ram. Cuius quidem cancionis tenor in vulgari sequitur in hec verba: Swaty Waczlawe, wewoda (sic) Czeske zemye, kneze nasschie, pross za ny Boha, swateho Ducha, Kyrieleyson. ?) Správně Vrativoj, jak v listinách latinsky se psává: Wratiwogius. °) baptizacione ruk. 68 

Strana 538
1368 538 KRONIKA Nebeske gest dworstwo krasne, blaze tomu, ktoz tam poygde, zywot wieczny, ohen iässny, swateho Ducha, Kyrieleyson. Pomoczy twe zadamy, smyluy sie nad namy, vtyess smutne, otwed wse zle, swaty Waczlawe, Kyrieleyson. Et debet ter cantari. etc. Eodem tempore dominus imperator, cum adhuc moram faceret in Boemia, advertit sa- pienter et invenit. quod circa formam iuramenti in iure terre Boemie, que quidem forma longa nimium et periculosa erat, multe committeban- tur malicie atque fraudes. Volens igitur ipse obviare huiusmodi maliciis et fraudes malorum destruere, de communi consilio et consensu ba- ronum, nobilium, wladykonum regni Boemie huiusmodi formam iuramenti abbreviavit et sic abbreviatam statuit in iudicio terre perpetuis temporibus observandam. Et est forma hec: De quibus me talis inculpat, de hiis sum innocens. ') Sic me Deus adiuvet, et omnes sancti Dei. Prior vero forma et antiqua iuramenti formabatur se- cundum formam querele proposite, et ita longa erat, quod paucissimi poterant pertransire. Unde necesse fuit huiusmodi fraudibus obviare. Eodem anno die dominico infra octavam beati Procopii,?) que fuit dies TX mensis Iulii; reverendus pater, dominus lohannes, archiepi- scopus Pragensis et apostolice sedis legatus, consecravit hostium maius ecclesie Pragensis. Item ipso die consecravit capellam cesaream in fronte novi chori ecclesie Pragensis in honore sancte et individue Trinitatis, cuius anniversa- rium diem dedicacionis observandum annue de- crevit in festo sancte Trinitatis. Eodem anno in mense Aprili apparuit mul- tis diebus cometa versus plagam occidentalem, BENESE Z WEITMILE. quam secuta est in vere maxima siccitas, et blada 1568 estivalia satis male provenerunt. Eodem anno die XXVIII mensis Iulii obiit Bolko, dux Slezie, dominus Swidnicensis, absque liberis, per cuius mortem, cuim non esset pro- pinquior heres ad ducatum suum obtinendum, idem ducatus et omnes terre sue devolute sunt iure successionis hereditario ad illustrem prin- cipem Wenceslaum quartum, regem Boemie, et dominus impérator auctorizavit ac decretum in- terposuit, quod huiusmodi terre ad coronam regni Boemie debent perpetuis temporibus per- tinere. Eodem anno in festo Assumpcionis beate Virginis?) incepit annus gracie sive indulgen- ciarum in ecclesia Pragensi. Dominus enim noster imperator cultum divinum et honorem ecclesie Sue Pragensis augens, duin alias ad civitatem Treuerensem applicuisset, obtinuit in monasterio sancte Helene regine terciam partem pepli beate Virginis, quod ipsa sancta Helena de partibus Ierosolimitanis illuc attulerat, et impetravit a domino papa. quod singulis annis, de septennio in septennio, huiusmodi pars pepli populo osten- deretur, et qui die, quo huiusmodi peplum osten- ditur, ecclesiam ob devocionem ingressi fuerint, habeant de indulgenciis a sede apostolica tres annos et tres karenas. Et hec indulgencia du- rabit perpetuis temporibus, semper de septimo anno in septimum annum, ut in bulla papali plenius continetur. Unde factus est ad ecclesiam Pragensem maximus concursus populorum per totum hunc annum, eciam de allenis partibus. Eodem anno imperator, postquam fecisset pacem inter ecclesiam Romanam ex una, et Me- diolanenses et quosdam tyrannos alios parte ex alia, dimisso exercitu transtulit se ad partes Tuscie, ubi postquam aliquamdiu moram fecit, direxit viam suam versus urbem Romanam, ubi a clero et populo magnifice suscipitur. Quem dominus papa in brevi subsequitur. Audiens au- tem imperator adventum domini pape ad urbem, eidem cum clero et populo exiit obviam atque 1) Netřeba podotykati, Ze přísaha ta po česku říkána, i bylo znění její po česku: Na tom přisahám, jímž mě N. viní v této žalobě, tím jsem jemu ničímž nevinen. Tak mi Bóh pomáhaj i všickni světí! Viz Jirečkovo vydání Všehrda str. 86 a Pozůstatky desk zemských r. 1541 pohořelých II, str. 110 a 111. — ?) Dne 9 července. — 3) Dne 15 srpna. 

Strana 539
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE, 13s cum magna solempnitate ipsum suscipit. Et non immemor factorum suorum predecessorum katho- licorum. Romanorum, imperator eorum in hac parte sequens vestigia, descendens de equo du- xit dominum papam per frenum equi pedester usque ad gradus ecclesie sancti Petri. Magna humilitas tanti principis, sed non immerito, quia spe eterne retribucionis fecisse dinoscitur. Ait enim veritas in ewangelio: Quanto maior es, hu- milia te in omnibus. Et cum esset christianis- simus, voluit vicarium Ihesu Christi honorare. Hic tu, qui vidisti et nosti, nateriam di- lata etc. Post hoc in die Omnium sanctorum !) do- minus papa faciens propria in persona officium in ecclesia sancti Petri domino imperatore pre- sente et in maiestate sua ibi refulgente, ipse dominus papa coronavit dominam Elizabeth, con- thoralem domini imperatoris, in Romanorum im- peratricem cum omni solempnitate atque gaudio. Et mansit ibidem Rome dominus imperator cum domino papa in eodem palacio apud ecclesiam sancti Petri a die coronacionis usque ad festum Nativitatis Christi, tractantes et disponentes ne- gocia ecclesie et sacri imperii. Abinde applicuit imperator ad civitatem Senys,?) in qua multas adversitates per ipsorum tradicionem sustinuit. Deinde venit ad civitatem Lucanam, in qua cum imperatrice longam moram traxit. ^) Anno Domini MCCCLXIX hiemps aspera et longa valde. Vina eciam, que provenerant in Boemie partibus, cxcedebant in bonitate vina Australia, ex eo, quia in Boemia fuerat nimia Siccitas, in Austria autem nimia humiditas fuit. Eodem anno circa principium mensis Mar- cii reconditum est caput reverendi patris, domini Andree, episcopi Prageusis XVIII 5), in ecclesia Pragensi in muro capelle sancti Wenceslai supra altare sancte Crucis, ubi pictura et crux aurea apparent. Iste, ut supra scribitur in suo loco, Andreas episcopus, propter libertatem ecclesie Pragensis, quam defendebat, in exilium relega- tus in civitate, que Cassamaro appellatur, mo- 539 ritur. Cuius caput successor suus Nicolaus, epi- scopus Pragensis XXIII 5), Pragam postea attulit. Ob memoriam tanti viri et eiusdem anime diem anniversarii singulis annis peragendum instituit et reditus dedit. Multi probi et antiqui viri cre- dunt et appellant hunc virum Andream episco- pum hominem sanctum et referunt, quia olim claruit miraculis. Eodem anno in festo Ostensionis reliquia- rum ^) tantus fuit concursus hominum de alienis partibus, ut illa placza magna in Nova civitate prope Zderazium videretur undique repleta ho- minibus. Talem populum in unum congregatum nullus unquam vidit hominum, ut communiter referebatur ab omnibus. Eodem anno domino nostro imperatore re- sidente cum sua curia iu civitate Luca in Tuscia, destinavit ipse imperator gentes suas in auxilium domini pape, que geutes congresse cum socie- tate apud civitatem Reatynam 7) debellaverunt atque prostraverunt ipsam societatem, ita ut maior eorum pars caderet iu gladio, residui quo- que captivati postea trucidati sunt. Factum est autem huiusmodi prelium et victoria de hiis ini- quis et malis hominibus in die sancti Viti, ") gloriosi patroni nostri Boemie, eius, ut indubie credimus, ope atque auxilio. Unde et dominus papa congratulando domino imperatori de tanta victoria, scripsit eidem manu propria episto- lam etc. Eodem anno octo diebus ante festum Assump- cionis beate Virginis ") et in ipso festo iam ex- spirante anno gracie seu indulgenciaruim tantus fuit concursus hominum ad ecclesiam Pragensem, qualem nulla meminit etas. Eodem anno die XX mensis Augusti domi- na Elizabeth, Romanorum imperatrix, hoc anno, ut supra dicitur, Rome per manus domini pape coronata, Pragam venit et cum omni solemp- nitate a clero et populo in civitate et ecclesia Pra- gensi suscipitur. Imperator vero, qula pestilencia erat in Boemia, postquam reversus est de Lom- bardia, moratus est per autumpnum in partibus ?) Dne 1 listopadu. — ?) Dne 22 prosince. — ?) Asi od 10 ünora aZ do 12 července r. 1369. — *) Ondřej byl biskupem od r. 1215 do r. 1224. — 5) Mikuláš byl biskupem od r. 1241 do r. 1258. — *) Dn- 13 dubna, — ?) Rieti. — *) Dne 15 června. — ?) Od 8 do 15 srpna 1369. 68* 1369 

Strana 540
1369 540 Polonie. Et quia quidam duces Slezie ') vendica- bant sibi ius successionis in ducatu Swidnicensi, rex vero Polonie computabat magna debita, in guibus sibi dux Swidnicensis remanserat obliga- tus, unde imperator volens redimere vexacionem, imposita berna generali in Boemia persolvit de- bita et redemit ius successionis tam a propria fi- lia, ducissa Austrie, quam ab aliis ducibus Sle- zie, et datis hinc inde litteris iuraverunt barones et civitates ducatus eiusdem Wenceslao, regi Boe- mie quarto, filio imperatoris, ad coronam regni Boemie perpetuo et inseparabiliter spectare. Item eodem tempore emit imperator in terra advocatorum versus Misnam et Turingiam plura castra fortissima pro regno Boemie, et dilatatum est regnum et ampliatum ad omnes partes ve- hementer. Eodem anno die V mensis Novembris re- condita sunt duorum presulum ecclesie Pragen- sis ossa in capella sanctorum Symonis et Iude in eadem ecclesia Pragensi, videlicet Cozme et Iohannis primi, quia fractis muris antique ec- clesie oportebat necessario illa in alium locum transferri et. collocari. Eodem anno in festo Concepcionis beate Vir- ginis Marie?) mortuus est egregius predicator frater Conradus, canonicus regularis, rector ec- clesie sancte Marie ante Letam curiam in civi- tate Pragensi, et ibidem in cimiterio sepultus. Hic cum esset nacione de Austria, vir magne litterature et maioris eloquencie, veniens Boe- miam vidensque homines nimie voluptati dedi- tos et in multis, ut supra meminimus, excedere metas suas, predicacione sancta sua correxit mo- res hominum patrie nostre, ita ut multi obmis- Sis vanitatibus seculi, sedula mente Deo servi- rent. Inter multa alia bona, que hic vir fecit, unum magnum et memoria dignum fecit, ut mu- lieres civitatis Pragensis, que ante hec tempora magna et multum superba pepla nec non vestes superbissimis modis exquisitas deferebant, illa et illas deponerent et satis humili habitu omni- bus diebus huius predicatoris et doctoris eximii uterentur. Hic eciam predicabat intrepide con- KRONIKA BENESE Z WEITMILE. tra usurarios et alios male fidei possessores et specialiter contra religiosas personas utriusque sexus, que per symoniacam pravitatem fuerant ad ordines recepte. Unde cum multe huiusmodi persone hac sancta predicacione compuncte dis- pensacionem a sede apostolica peterent et ulte- rius suos pueros alii ad ordines cum pacto tra- dere detractarent, insurrexerunt omnes fratres ordinum mendicancium contra hunc et plurima convicia eidem intulerunt. At ille, cum esset vir perfecte caritatis, omnia equo animo sustinuit pro Domino et in bona confessione migravit ad Christum. Requiescat in pace. Amen. Eodem tempore advertens imperator, quia castrum Pragense, in quo habebat magnum the- saurum et multiplices sanctorum reliquias, non erat firmatum et precipue a parte meridionali, unde fecit fieri grande fossatum inter ipsum ca- strum et Minorem civitatem Pragensem et valde necessarium. Eodem anno, ut supra meminimus, permit- tente Deo propter peccata populi fuit maxima pestilencia in Boemia, et precipue in plaga illa versus Austriam, et duravit per annum integrum. Et cum appropinquaret Pragam et ibidem in- cepisset eciam invalescere, indicte sunt proces- siones et ieiunia, et placatus est dominus Deus paciens et multum misericors, et cessavit con- tinuo pestilencia, quia humiliati sunt homines more Niniuitarum. Nota, quomodo contra iram et indignacionem Dei valet humiliacio et peni- tencia etc. Anno Domini millesimo trecentesimo septua- gesimo postquam dominus imperator, princeps pacis, in partibus Ytalie longam traxisset mo- ram, procurans pacem et tranquillitatem ecclesie Romane et sacri imperii, post multos labores et tribulaciones, quas ibidem passus est, reveniens Boemiam ad dulce natale solum in die Epipha- nie Christi ?) intravit castrum et ecclesiam Pra- gensem cum omni humilitate ac devocione et susceptus est a clero et a populo cum magna leticia et iocunditate. !) Viz Grünhagen und Markgraf, Lehens- und Besitzurkunden Schlesiens I, str. 511 a násl. — ?) Dne 8 pro- since. — ?) Dne 6 ledna 1370. 1369 1310 

Strana 541
1370 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. Eodem tempore dominus imperator multum affectus ad studium generale et studentes in Praga, comparavit pro C marcis centum et XIIII volumina librorum sacre theologie et iuris ca- nonici ac aliarum arcium liberalium, qui libri fuerant venerande memorie domini Wilhelmi, decani Wissegradensis, hoc anno defuncti, !) quos idem in Auinione et in aliis diversis mundi par- tibus comportaverat. Et illos libros donavit do- minus imperator pro collegio studencium in Praga. Et dilatatum est ipsum studium et divulgatum in omnibus partibus et terris ad- iacentibus eo, quod imperator diligeret eos et specialibus favoribus eosdem prosequeretur. Ut autem eo fervencius studerent studentes studii Pragensis, quo se sentirent in proximo ad bene- ficia promoturos, fecit et suis confirmavit litteris imperator, ut ad prelaturas et prebendas ecclesie seu capelle regalis Omnium Sanctorum in castro Pragensi per successores suos, reges Boemie, perpetuis temporibus non presentarentur alii, quam magistri de collegio studencium studii Pragensis. Et illi duntaxat et non alii ad huius- modi beneficia instituuntur ex concessione regia et confirmantur. Et dominus papa Vrbanus quintus hanc ordinacionem cesaris suis speciali- bus privilegiis confirmavit et observandum sanc- civit perpetuis temporibus secuturis. Eodem anno dominus noster imperator emit in terra Lusacie oppidum quoddam situm super flumen Odra et prope civitatem Frankenfurd, quod quidem oppidum vocatur lingua eorum Furstenberch, ubi super ripa dicti fluminis con- struxit castrum firmum nimis et ipsum oppidum munivit et trans flumen pontem construxit. De hoc facto conturbati sunt principes et potentes illarum parcium valde. Ut autem labor huius- modi ibidem proficeret, dominus imperator mo- ram illic traxit fere per totum teinpus veris. Eodem anno sabbato sancti Viti martiris, die videlicet XXII mensis Iunii, natus est filius domino nostro imperatori ex coniuge sua, do- mina Elizabeth, et hoc in castro Pragensi hora diei quasi in vesperis, cui nomen impositum est in baptismo Iohannes propter festum beati 041 Iohannis Baptiste, quod sequebatur, vel propter virtutes et memoriam avi sui, olim domini Io- hannis, regis Boemorum. Eodem anno die VII mensis Iulii in pre- sencia domini nostri imperatoris et domini no- stri Wenceslai, regis Boemie, filii sui, venera- bilis pater dominus Iohannes, archiepiscopus Pragensis et apostolice sedis legatus, fecit cox secrari capellam suam novam, per ipsum de novo nuper miro et pulchro ac venusto opere in curia sua archiepiscopali in Minori civitate Pra- gensi in superiori aula sive sala factam in ho- nore armorum Christi. Cui consecracioni inter- fuerunt multi alii episcopi atque principes se- culares, quibus magnificum ipsa die preparatum est convivium ibidem. Et in brevi post hoc do- minus imperator transivit ad partes Reni, ubi copulavit filiam Alberti, ducis Bauarie et comitis Holandie, filio suo, domino nostro Wenceslao, regi Boemie. Eodem anno circa festum Assumpcionis ?) beate Virginis facta est maxima inundacio aqua- rum in Boemia, ita quod flumen Wltawa ex- cedens metas suas occupavit partem magnam Antique civitatis Pragensis et fecit multa dampna hominibus in campis et in villis prope alveum suum situatis et precipue in civitate Pragensi; fuit enim annus iste totus pluviosus. Eodem auno dominus noster imperator, quo- niam ad ipsum confluebant principes et proceres ac nobiles de omnibus partibus mundi, volens ostendere magnificenciam glorie regni sui Boe- mie, fecit cooperiri duas turres regales in castro Pragensi, unam ad orientem, aliam ad occiden- tem cum plumbo et auro desuper, ita ut eedem turres lucerent et resplenderent tempore sereno ad longam valde distanciam. Eodem eciam tempore fecit ipse dominus imperator fieri et depingi [picturam] supra porti- cum ecclesie Pragensis de opere vitreo more greco, de opere pulchro et multum sumptuoso. Eodem anno die dominico in crastino sancti Laurencii martiris *) serenissimus princeps Wen- ceslaus IIIL, Boemie rex, vocatus ad curiam im- perialem per patrem suum dominum imperato- 1) Vilém z Lestkova, dékan kapituly Vysehradskć, zemiel r. 1369. — ?) Kolem 15 srpna. — ?) Dne 11 srpna. 1370 

Strana 542
1370 542 rem in Nurenberch, adiit eandem civitatem cum gencium suarum multitudine, et in suo introitu more suorum avorum, olim principum ac regum Boemie, fecit fieri ignem copiosum in duabus locís, ut cunctis pateret adventus regis Boemie. Habent namque ab antiquo principes et reges Boemie, uv vocati ad curiam imperialem in fla:uma et igne veniant, ') propterea etenim de- ferebant antiquitus aquilam nigram in flamma ignis et campo albo, que adhuc hodie sunt arma terre Boemie. Causa forte huiusmodi indulti fuit, ne princeps vel rex Boemie ex levi quacunque causa ad curiam summi principis vocaretur. De- derunt autem obviam ipso die regi Boemie omnes principes Alamanie et nobiles atque cives, qui ibi aderant, et exceperunt ipsum cum in- genti solempnitate et gaudio immenso. Quibus omnibus ipse post hoc fecit die tercia convivium magnum nimis, et resonavit fama sua plurimum in partibus illis et locis vicinis. Eodem anno ad festivitatem sancti Wenceslai paucissimi convenerant homines; karitas enim et devocio refriguerant, et homines dati deliciis Deum et sanctos eius, ut sic dicam, minus ve- nerabantur. Unde permissione divina maxima pestilencia fuit in omnibus partibus et finibus Boemie. Eodem tempore dominus Vrbanus papa quin- tus videns, quia Rome et in partibus illis ec- clesia Romana propter duriciam et maliciam po- puli illarum terrarum nihil proficeret, sed magis Sibi et suis pericula imminerent, curiam suam et se ipsum cum toto collegio et prospere absque omni impedimento reversus est in Auinionem. ?) Eodem anno die dominico infra octavam sancti Martini, que fuit XVII dies mensis No- vembris, serenissima domina Iohanna, filia Al- berti, ducis Bauarie et comitis terre Holandie, ex parte autem matris filia filie Ludwici, ducis Slezie et domini Legnicensis, previa dispensa- cione legitima sedis apostolice, quia erat con- saguinea domini nostri imperatoris, copulata pri- dem in Nurenberga domino nostro Wenczeslao, KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. regi Boemie, ?) nunc cum maxima solempnitate coronata est in reginam Boemie in ecclesia Pra- gensi per venerabilem in Christo patrem do- minum Iohannem, archiepiscopum Pragensem, apostolice sedis legatum, astante ibidein domino nostro imperatore et filio suo, domino Wenczeslao, nostro rege, in sua maiestate, et factum est convivium maximum per continuos octo dies in castro et civitate Pragensi. Eodem anno reverendissimus in Christo pa- ter dominus Iohannes, sancte Pragensis eccle- Sie archiepiscopus, apostolice sedis legatus, con- siderans pia devotaque mente, quia clerici pau- peres ecclesie Pragensis, et eciam aliarum par- cium sue diocesis, in suis infirmitatibus non habebant, ubi possent reclinari, sed cogebantur sic infirmi transire ad hospitalia communia laico- rum, qui tamen clericis oppido solent esse infe- sti, (undavit hospitale pro huiusmodi pauperibus infirmis clericis in Hraczano ante castrum Pra- gense de sumpuuoso et firmo opere, et illud do- tavit lectisterniis, clenodiis, censibus et aliis ne- cessitatibus sufficienter. *) Eodem anno feria V ante festum Nativitatis Christi, que fuit. dies XIX mensis Decembris, dominus Vrbanus papa quintus in civitate Aui- nionensi clausit diem extremum, et die penultima mensis eiusdem electus est concorditer in Ro- manum pontificem ibidem dominus Petrus Belli- fortis cardinalis. )) Cui nomen est impositum Gregorius XI, amicus specialis domini nostri im- peratoris. Anno Domini MCCC septuagesimo primo hiemps satis calida et temperata. Eodem anno dominus imperator celebravit Pascha 5) in castro Pragensi cum serenissima do- mina Elizabeth imperatrice, sua coniuge. Que quidem domina imperatrix adeo fortis erat in manibus, ut circa idem tempus in presencia mul- torum principum et baronum atque nobilium sibi afferri mandaret unum babatum novum, fabrica- tum pro magno spadone, et hoc ipsum babatum ipsa domina propriis suis manibus confregit, !) Srovnej o tom Jireček Herm., Slovanské právo v Čechách a na Moravě II, str. 164. — ?) Piíchod jeho do Avignonu stal se dne 24 září. — 9) Dne 29 září 1370. — *) Zakladací listinu viz u Balbina, Misc. Dec. I, lib. VI, str. 100. — 5) Volba Řehoře XI stala se dne 30 pros. r. 1370, posvěcení jeho dne 5 ledna 1371. — 6) Dne 6 dubna. 1370 

Strana 543
KRONIKA PENEŠE Z WEITMILE quod quidem babatum alii fortissimi viri circum- stantes adhibitis omnibus viribus suis movere quidem non potuerunt. Omnes viros eciam for- tissimos hec domina suis viribus, quantum ad fraccionem ferrimentorum quorumcunque, vince- bat. Nec semel tantum hoc tempore, quo ego hec scribens vidi, illa faciebat, verum eciam aliis temporibus preteritis et postea pluribus vicibus hec et hiis niaiora propriis viribus faciebat, ita ut nullus fortissimorum virorum in hiis ei se assimilare audebat. Cultellos eciam spissos et valde grossos militum et cocorum confringebat manibus ceu unam rapulam. Insuper et loricas seu panczeria militum et curiensium domini im- peratoris laniabat a summo usque deorsum. De cuius fortitudine omnes amirabantur dicentes, quod a tempore Lubussie forcior non fuisset mulier in Boemia. Et quamvis, ut dictum est, fortissima esset viribus corporis, non tamen de hoc gloriabatur neque elevabatur in corde suo, sed vires suas Altissimo ascribens non semper eas exercebat. nisi quando mandabat dominus imperator. Precetera clementissimus imperator atten- dens prudenter dictum prophete dicentis: Si fe- ceritis iudicium inter virum et proximum eius, advene et pupillo et vidue non feceritis calump- uiam, habitabo vobiscum *) ete.; et alibi: Beati, qui faciunt iudicium et iusticiam in omni tem- pore etc. *), ipse princeps in septimana passionis Christi, et postea in septimana paschali et se- quentibus temporibus presedit pvczsonaliter iudi- cio in anteriofi porta curie regalis iu castro Pra- gensi, audiens et difiniens causas pauperum, or- phanorum et viduarum, et faciens iudicium et iusticiam absque more dispendio unicuique con- querenti, magnum et memorabile in hoc relin- quens exemplum suis heredibus et successoribus, regibus Boemie, ut et ipsi in hoc eius sequen- tes exempla causas pauperum suorum non sem- per delegare, sed magis frequencius studeant per se ipsos audire et iuris tramite diffinire. Sepe etenim iudices in causis pauperum dele- gati propter amorem, odium vel eciam timorem potentum, quos ipse cause concernunt, non pre- 543 sumunt, vel saltem differunt causas huiusmodi diffinire. Expedit itaque, ut princeps terre non per alios, sed per se ipsum exemplo huius glo- riosi imperatoris causas pauperum, quanto fre- quencius potest, audiat et diffiniat, prout voluerit a Deo omnipotente et in presenti et in futuro mercedem pro bonis actibus obtinere. Eodem anno dominica, qua canitur Cantate, que fuit dies quarta mensis Magii, reverendus in Christo pater, dominus lohannes, sancte Pra- gensis ecclesie archiepiscopus, apostolice sedis legatus, dedicavit et consecravit ecclesiam col- legiatam sancti Egidii in Maiori civitate Pra- gensi. Quam quidem ecclesiam edificare inchoa- verat beate recordacionis dominus Iohannes quartus, episcopus Pragensis XXVII, cui conse- cracioni interfuit dominus noster imperator. Eodem anno die X mensis Maii, que fuit sabbatum post dominicam Cantate Deo permit- tente propter peccata populi civitas Slana, dum in ipsa ad diem forensem maxima multitudo congregata fuissct, igne familiari succensa tota- liter cremata est, in qua interierunt ultra duo milia hominum. Subito enim irrepsit ignis af- flante vehemeuti vento, et incensa in multis lo- cis tota civitate currus, qui cum bladis ad forum venerant, occuparunt placzam, plateas et portas civitatis adeo, ut pauci evadere potuissent; et perierunt morte miserabili tam homiues quam iumenta. In multis eciam locis aliis eo tempore ignis fecit magna dampna, quia tempus fuit to- tum siccum et venti validi, et homines tanquam irracionabiles absque cautela. Eodem anno et tempore dominus imperator, dum esset in castro suo Carlstein, incidit in maximam infirmitatem, ita ut medici de eius convalescencia omnino desperarent. Videns autem domina imperatrix, sua coniunx, ipsum constitu- tum in mortis articulo et nullum sibi prodesse solamen medicorum, fidenti corde confugit ad auxilium beati martiris Sigismundi. Votum vo- vit transire pedes de Karlstein Pragam ad se- pulehrum sancti Sigismundi et offerre ibi pro salute domini sui octo scutellas puri auri, aliter XXIII marcas auri et V lot. continentes in valore !) Deuteron. kap. X. — ?) Zalm CV, v. 3. 1371 

Strana 544
1371 544 sedecim centena et quinquaginta florenos auri puri, pro capite sancti Zigismundi. Quo ex- pleto voto et oblato auro pro fiendo capite sancti Zigismundi, per graciam Dei et sancti Zigismundi merita restitutus est dominus imperator pristine sanitati. Eodem anno die ocuava mensis Iunii reve- rendus pater dominus Iohannes, sancte Pragen- sis ecclesie archiepiscopus, consecravit altare maius in monasterio sancti Georgii in castro Pra- gensi in honore sancti Georgii et sancte Lud- mile martiris. Item post hec die XV mensis eius- dem consecravit capellam novam in magna turri in castro suo Rudnicz in honore beate Marie Virginis et sanctorum patronorum ecclesie Pra- gensis: Viti, Wenceslai, Adalberti atque Zigis- mundi. Eodem anno perfecta est pictura solempnis, quam dominus imperator fecit fieri in porticu ecclesie Pragensis de opere maysaico more Gre- corum, que quanto plus per pluviam abluitur, ranto mundior et clarior efficitur. Eodem anno die XXII mensis Iunii reve- rendus pater, dominus Iohannes, archiepiscopus Maguntinus, quem dominus imperator pridem ad eandem promovit ecclesiam, fecit omagium domino imperatori cum panderiis in medio civitatis Pra- gensis. Ubi vero magnam Dei erga nos et ter- ram Boemie [vidimus] clemenciam, ut qui paulo ante tanquam metropolita consueverat coronare et inungere reges Boemie, item retroactis tempori- bus archiepiscopi Maguntini confirmabant elec- ciones episcoporum ecclesie Pragensis et eosdem consecrabant ac eciam in possessionem iure me- tropolico mittebant, nunc vero divina gracia fa- vente de iussu domini pape et domini impera- toris venerabilis in Christo pater dominus Io- hannes, archiepiscopus sancte Pragensis ecclesie, post omagium factum in Praga, ut prefertur, transiit personaliter Magunciam et archiepisco- pum ipsius ecclesie mittit in corporalem posses- sionem spiritualium et temporalium. Deo gracias. Ubi eciam diligenter advertendum et dig- num memorie commendaudum, quoniam diligen- KRONIKA BENESE Z WEITMILE. tibus Deum omnia cooperantur in bonum quod dominus Deus pro hiis, qui illum ex toto corde suo et ex tota anima sua et ex omnibus viribus suis diligunt, pugnat eciam invisibiliter, dum eorum adversarios absque pugna et sagui- nis effusione tollit de medio. Licet enim domi- nus papa Vrbanus quintus a principio sue pro- mocionis maximus fuisset amicus domini impe- ratoris, tamen quia dominus imperator non po- tuit vel pocius propter nimiam saguinis effu- sionem noluit exterminare Barnabonem de Me- diolano, contra quem ipse dominus Vrbanus, li- cet in aliis factis suis fuerit iustus, imo eciam post mortem in miraculis gloriosus, concepit si- militer indignacionem non modicam contra do- minum imperatorem ante obitum suum forte annis duobus. Cui faventes in hoc Kazimirus, rex Polonie, et de . Nassaw, !) archiepiscopus Maguntinus, facti sunt domino nostro imperatori capitales inimici. Deus autem, qui sperantes in se non derelinquit, prefatos dominum papam Vr- banum, virum utique iustum et sanctum, et Ka- zimirum, regem Polonie, ?) nec non et dominum de Nassaw, archiepiscopum Maguntinum, de presenti anno, ante Natale Christi omnes tres infra unius anni quartale vocavit de hoc mundo. In cuius locum, ut predicitur, dominus impera- tor promovit ad ecclesiam Maguntinam hunc do- minum Iohannem, ?) de quo sermonem incepi- mus, nacione de Lucemburga, suum consagui- neum, qui pridem fuerat episcopus ecclesie Ar- gentinensis. Eodem anno de mense Iulio et Augusto do- minus noster imperator movit exercitum contra generum suum Ottonem, marchionem Brande- burgensem, qui fecerat ligam et conspiracionem cum rege Hungarie Lodewico contra dominum nostrum imperatorem. Et transeuntes ad expe- dicionem huiusmodi fecerunt inaudita et insolita dampna pauperibus hominibus. Nunquam enim extranei vel alienigene, si terram intrassent, tanta dampna pauperibus intulissent. Ecclesias eciam Christi, ad quas pauperes cum rebus suis confugerant, hostiliter expugnabant et quas ') Gerlach. hrabé Nasovsky, arcibiskup mohučský od 7 dubna r. 1346 do 12 února 1371. — ?) Kazimír. král polský, zemřel dne 5 listopadu 1370. — °%) Jan de Ligne, jmenován od papeže arcibiskupem v květnu r. 1371. ita 1371 

Strana 545
1871 1372 KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. expugnare non poterant, incendebant, et quid- quid poterant, diripiebant. Mulieres et viduas pauperculas vestibus suis exspoliabant; rusticos pauperes pro pecuniis martirizabant; in curiis ecclesiarum et monasteriorum blada extritulantes, una cum curribus et equis ac pecoribus ad pro- pria remittebant. Sicque divagantes per terram et villas depactantes, inestimabilia et irrecupe- rabilia dampna pauperibus hominibus intulerunt. Unde infiniti coacti sunt mendicare panem, qui pridem competentem habuerunt necessitatem Insuper cum omnis homo teneatur compati pro- ximo suo, hic non fuit aliquis, qui pauperes Christi vindicaret vel malefactores ecclesiarum prohiberet. Sed quod quisque male respicit, sibi ut proprium vendicabat. Quid dicam? Laudo gentem propriam; in hoc non laudo, quia quem- admodum patres olim eorum, sic et nunc isti conversi sunt in arcum pravum, tantas immani- tates in pauperibus Christi committendo. Ascen- dit igitur clamor pauperum hominum propter violeneias et iniurias sibi illatas usque ad aures Omnipotentis et descendit eius indignacio su- per regnum Boemie, et immisit Dominus pesti- lenciam gravissimam in omnibus terris et pro- vinciis Boemie, et mortua sunt infinita milia ho- minum, et sicuti non fuit, qui se absconderet a supradictis latronibus, sic commune fuit morbo pestilenciali mori ipsis raptoribus, et Deus so- lus vindicavit causas pauperum suorum. Anno Domini MCCCLXX secundo respexit Deus affliccionem populi sui et redempcionem atque pacem misit hiis, qui pridem per gwerras graviter fuerànt afflicti et cruciati. Namque de mense Marcii domino imperatore existente in Wratislawia misit Ludwicus, rex Vngarie, so- lempnes ambasiatores ad dominum imperatorem petens, ut filia ipsius regis Vngarie nomine Maria copularetur filio domini imperatoris Sigis- mundo. Et facta est pax inter dominum nostrum imperatorem ex una et regem Vngarie et duces Bauarie parte ex altera, et letati sunt universi. Eodem anno sabbato ante dominicam Iudica, que fuit XIII dies Marcii, hora quasi terciarum dominus Deus dedit prolem masculini sexus 545 domino nostro imperatori. Nam coniunx sua pre- clarissima, domina Elizabeth imperatrix, genuit filium elegantis forme, cui nomen impositum est Karolus in baptismo. Eodem anno dominus imperator, reversus de partibus Slezie, celebravit Pascha !) in castro Pragensi, ubi in die Palmarum ?) in presencia dicti domini imperatoris consecravit palmas ve- nerabilis pater dominus Iohannes, patriarcha Ale- xandrinus, missus per dominum papam ad ce- sarem in quibusdam arduis negociis ecclesie Ro- mane. Et hic idem patriarcha fecit in ecclesia Pragensi officium in die Parascheven sequenti et in sabbato sancto benedixit fontem ac propriis manibus baptizavit filium domini imperatoris nu- per genitum, cui, ut predicitur, nomen imposuit in baptismo Karolus. Ipse eciam patriarcha fecit in die Pasche officium summe misse in ecclesia Pragensi cum sermone latino ad clerum, cui astitit dominus imperator in maiestate cesarea, ibidem imperialibus insigniis decoratus, et penes dominum imperatorem filius suus Wenceslaus, rex Boemie, similiter in sua regali maiestate; item preclarus princeps Wenceslaus, dux Saxo- nie, archimarschaleus imperii, ministrantes ce- saree maiestati in officiis suis; item ex alio la- tere astiterunt cesari venerandus pater dominus Iohannes, archiepiscopus Maguntinus, electores sacri imperii; ac venerabiles patres, domini Pra- gensis, nec ngn Strigoniensis archiepiscopi at- que Metensis, Augustensis, Parisiensis et Nem- burgensis episcopi et alii principes seculares plurimi, inter quos fuerunt ambasiatores regis Vngarie, Strigoniensis archiepiscopus prefatus, dux quoque Opulie, comes palatinus Vngarie. Eodem anno feria secunda post Pascha 9) re- verendus in Christo pater, dominus Iohannes, sancte Pragensis ecclesie archiepiscopus, aposto- lice sedis legatus, consecravit monasterium Scla- uorum ordinis sancti Benedicti in Nova civitate Pragensi per prefatum dominum imperatorem fundatum, de miro quoque opere consumatum atque magnifice dotatum. Cui dedicacioni inter- fuerunt ipse dominus imperator et principes su- pra nominati. ”) Dne 28 března. — ?) Dne 21 března. — ?) Dne 29 biezna. 69 1972 

Strana 546
1372 546 Eodem anno de mense Iunii accidit unum notabile et digne memorie commendandum. Cum enim quasi omnes iuvenes nobiles vanitati dediti communiter deferrent calceos rostratos seu cum longis nasis, Deus omnipotens, cui superbia ho- minum displicet, volens ostendere sibi et hanc vanitatem non placere, permisit, ut fulmen de celo veniens subito rostra huiusmodi calceorum sive nasus in pedibus cuiusdam nobilis Alberti de Slawetyn iunioris, purchravii in castro Cosczal prope Luthomeriez, et sue coniugis simul et semel in eodem castro uno ictu amputaret in amborum pedibus et nihil noceret personis eis- dem, nisi quod perterrite amplius in castro eo- dem permanere non presumpserunt. Sed ma- xima hominum pertinacia, licet hoc grande mi- raculum omnibus hominibus evidenter pateret, nullus tamen ab huiusmodi vanitate cessavit, sed contra Deum cervices elevantes deferebant am- plius curtas vestes et calceos rostratos. Eodem anno et tempore !) domino impera- tore existente in Maguncia quidam sui curienses, lusores taxillorum, in ludo huiusinodi fecerunt in- solenciam contra aliquos de civitate, qui in iram provocati subito congregatis panderiis irruerunt in istos et fugientes ad hospicium domine im- peratricis persecuti sunt hostiliter e£ unum ex nostris, qui ad lectum domine imperatricis con- fugerat, ibidem in lecto interfecerunt. Alios eciam plures vulneraverunt et pervenerunt usque ante hospicium domini imperatoris cum tumultu hu- iusmodi. Tandem venientes maiores civitatis com- pescuerunt cum difficultate plebeios et vindictam postmodum magnam in suos fecerunt. Et domi- nus imperator similiter repulit lusores huiusmodi de curia sua, et cives graciam domini impera- toris et domine imperatricis cum difficultate ma- xima vix impetraverunt. Abinde procedens do- minus imperator Aquisgrani liberavit de capti- vitate fratrem suum Wenceslaum, ducem Braban- cie ac Lucemburgensem, qui anno proximo pre- KRONIKA BENESE Z WEITMILE. terito fuerat per ducem Iuliacensem in bello cap- tus. Deinde dominus imperator reversus Pra- gam ?) fecit decorari capellam sancti Wenceslai in ecclesia Pragensi cum picturis, auro, gemmis et lapidibus preciosis ad honorem Dei et sancti Wenceslai martiris, sui protectoris et adiutoris. Eodem anno domino imperatore existente in partibus Reni cecidit sibi unus dens molaris tempore dormicionis sue absque omni dolore, et alius dens in eius locum succrevit ipso domino imperatore existente in LVII anno sue etatis. Res hec nova et satis inaudita, ut in tali etate dentes recrescant, et tamen veritatem scribo, quia sic vidi. Eodem anno et mense dominus imperator ductus consilio quorundam presbiterorum secu- larium, qui pro illo tempore verbum Dei pre- dicando in civitate Pragensi multa bona facie- bant, e£ de quorum operibus bonis et conver- Ssacione laudabili post mortem eorum dicetur, fecit destrui lupanar antiquum in civitate Pra- gensi, qui locus Venecie dicebatur. ?) Et eiectis inde mulierculis, fecit fieri oratorium in honore beatarum Marie Magdalene, Affre et Marie Egip- ciace etc. Anno Domini MCCCLXXIII dominus impe- rator celebravit Pascha *) in Pragensi ecclesia et castro. Eodem anno dominus imperator, quia Otto, marchio Brandeburgensis, gener suus, non tene- bat promissa sua, [quod], quia heredibus carebat, [terra eius] ”) devolveretur ad pueros domini im- peratoris, sed expresse veniens contra pacta et placita fecit iurare civitates illius terre Fride- rico, duci Bauarie, suo patruo,'et dominum im- peratorem et filios suos, quibus tamen prius ci- vitates iuraverant, omnino exclusit; unde impe- rator congregato exercitu intravit terram Brande- burgensem in manü forti nimis, Et cum aqui- sivisset castella quedam et civitates, videns idem marchio se fraudari spe, quam habuit in auxilio 1) V Mohuči byl Karel IV r. 1372 dvakrâte, ku konci měsíce května a mezi 10 a 15 červencem; i zdá se, že toto vypravování Benešovo k poslednější době položiti dlužno. — ?) Na počátku měsíce srpna. — 9) Naráží se tu na působení Miličovo a jeho přívrženců. Vyložení obšírnější o této věci podává Tomek, Děj. Prahy II, str. 176 a násl. — 1) Dne 17 dubna. ?) Slova v závorkách položená nejsou v rukopisu. 1372 1873 

Strana 547
KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. 1873 regis Vngarie, resignavit terram Brandeburgen- sem in manu domini imperatoris et filiorum suo- rum perpetuis temporibus renunccians omni iuri, quod sibi aut suis posteris seu patruis, ducibus Bauarie, competere posset in futurum. !) Et ve- niens Pragam per tradicionem panderii' terre Brandeburgensis cessit libere filiis domini ii.- peratoris de eodem marchionatu. Ubi dominus imperator investivit filios suos, videlicet Wen- ceslaum regem, Sigismundum et Johannem, fra- tres eiusdem regis adhuc in infancia constitutos, nec non eis non exstantibus dominum Iohannem, marchionem Morauie, et filios suos Iodocum, Io- hannem dictum Sobeslaw et Procopium, per tradi- cionem vexilli ipsius terre de eodem marchionatu Brandeburgensi, prefato Ottone conseneiente et rogante. Cui Ottoni dedit imperator Sulezpach castrum cum civitate, item Hersweld, item Hers- prueh, item Lauff civitates, nec non Flos et Stauf castra in Bauaria, et multas addidit pe- cunias, quarum numerum rescire fuit difficile. Et sic terra Brandeburgensis inestimabilis boni- tatis atque precii remansit filiis domini impera- toris supradictis, aut eis sine liberis decedenti- bus filiis domini marchionis Morauie hereditario iure possidenda. Eodem anno et tempore, quo imperator moram cum suis gentibus faceret in Brandeburg, captantes horam opportunam duces Bauarie in- traverunt subito et furtive Boemiam penes Tu- stam, cremaverunt suburbium ipsius civitatis cum XIII villis et ipso die de Boemia recesserunt. Non scribo dampnum, sed confusionem terre illatam, et negligenciam eorum, qui male suas metas custodierunt. ") Eodem anno in vigilia Iacobi?) mortuus est Karolus, filius imperatoris, etatis sue anno secundo. Eodem anno circa festum Nativitatis beate Virginis *) mortua est filia domini imperatoris nomine Elizabeth, quam habuit Albertus, dux Austrie, absque prole. 541 Eodem anno in festo sancti Michaelis ?) nata est domino imperatori filia nomine Margaretha. Eodem anno de mense Decembri iubente domino imperatore translata sunt corpora anti- quorum principum et regum Boemie de antiquis sepulchris suis et posita ac tumulata in novo choro ecclesie Pragensis. 5) Primo in capella sancte Trinitatis, que dicitur capella cesarea, ad manum dextram introitus ipsius capelle tumu- lata sunt corpora.Brzecyslai, ducis Boemie, filii Odalrici, cum coniuge sua Iuditha, quam rapue- rat de monasterio, ut in cronica legitur. Item ad manum sinistram iacet Spitigneus eiusdem Brzecyslai primogenitus, qui fuit dilatator ec- clesie Pragensis. Item in capella sancti Anthonii ad manum dextram introitus iacet Brzecyslaus iunior, primogenitus olim Wratislai primi regis, quem Brzecislaum interfecerunt Wirssowicenses, redeuntem de venacione in Sbeczna. In sinistra vero parte eiusdem capelle iacet Borzywogius, filius Wratislai regis, qui Borzywogius dedit Letam curiam cum suis libertatibus ecclesie et capitulo Pragensi. Item in capella sancte Doro- thee, que appellatur ducis Saxonie, in introitu jacet Przemisl, tercius rex Boemie, ad manum dextram; in sinistra vero parte iacet Przemisl, alias Ottacarus, rex Boemie V qui fuit dux Austrie, Styrie et: Karinthie, et qui postea in bello a Rudolfo, rege Romanorum, fuit inter- fectus. Item in capella sanctorum Symonis et Iude ad sinistram manum iacet Gutha, regina Boemie, coniunx Wenceslai secundi, regis Boe- mie sexti, que fuit filia Rudolfi, regis Romano- rum. Item in eadem capella ad manum dextram in uno sepulchro iacent duo, videlicet ad partem orientis Rudolfus, electus in regem Boemie, filius Alberti, regis Romanorum, qui duxerat in uxo- rem Elizabeth reginam dictam de Grecz, relictam regis Wenceslai secundi, que regina construxit et dotavit altare illud pro anima eiusdem Ru- dolfi, qui cognominabatur Kassche. Item in eodem sepulchro ad occidentalem plagam iacet !) Výprava proti Ottovi Braniborskému trvala od počátku měsíce června až do polovice měsíce září; udělení země Braniborské v manství učinil Karel IV synům svým v Praze dne 2 října. — ?) Oefele, Excerpta Boica I, 256. — ?) Dne 24 července. — *) Dne 4 září. — 5*) Dne 29 září. — “) Popis kaplí noveho kostela u sv. Víta a zprávy o stavbě jeho u Tomka, Děj. Prahy II, str. 76—94. 69* 1873 

Strana 548
1373 1374 548 Rudolfus, dux Austrie et Sweuie, frater dicte regine Guthe. Et nota, quod in quolibet sepul- chro predicto habetur lamina plumbea sculpta cum nominibus principum predictorum. Ipso anno dominus imperator celebravit fe- stum Nativitatis Domini in Praga, sed quia in pedibus paciebatur, evangelium: Exiit edictum etc. in apparatu imperiali, ut moris est, ipso die legere non potuit. Anno Domini MCCCLXXIIII in mense Fe- bruario dominus imperator transtulit se cum tota curia sua ad marchiam Brandeburgensem, ubi faciens pacem, moram traxit usque ad men- sem Augustum. Postmodum Pragam rediens cum honore, ut dignum fuit, susceptus est. Eodem anno venerabilis pater dominus Io- hannes, sancte Pragensis ecclesie archiepiscopus, die XVI mensis Iulii consecravit ecclesiam fra- trum minorum sancti Iacobi in Maiori civitate Pragensi. Eodem anno ego Benessius etc. de mandato eiusdem domini archiepiscopi et capituli Pragen- sis transtuli corpora infrascriptorum dominorum episcoporum Pragensis ecclesie de locis suis, in quibus singuli singulariter iacuerant satis negli- genter et humiliter, et recondidi illa corpora in novo choro ecclesie Pragensis in loco, qui est inter sepulehrum saneti Viti et capellam imperialem sancte Trinitatis includendo singula corpora in singulis alveis lapideis, impositis ibidem intus laminis plumbeis cum sculptis nominibus ipso- rum ad perpetuam rei memoriam; que sepul- chra episcoporum cooperui cum marmoreis lapidi- bus. Et quia olym, dum rumperetur ecclesia Pra- gensis antiqua, multa episcoporum corpora sunt obruta et deperdita in cripta sancti Gaudencii, ila recuperare non potui, sed tantum illa, que iacuerunt in ecclesia per diversos angulos satis indecenter, illa collegi et sepelivi hoc modo: vide- licet in linea superiori, que est contigua saneti Viti, incipiendo a plaga meridionali, iacent secun- dum ordinem: Primo Seuerus, Gebeardus, Cozmas, Meinhardus, Iohannes primus, Daniel et Fridri- KRONIKA BENEŠE Z WEITMILE. cus. Item in secunda linea, que est contigua capelle sancte Trinitatis iacent: primo Valentinus, Iohan- nes secundus, Bernhardus, Nicolaus, Iohannes ter- cius, Thobias et Gregorius. Hii XIIII episcopi jacent simul in loco predicto. In alio loco iacet do- minus Iohannes, episcopus XXVII, videlicet in ca- pella saneti Siluestri. Item capud Andree epi- Scopi reconditum est in muro capelle sancti Wenceslai super altare sancte Crucis. Item do- minus Peregrinus iacet ad sanctum Clementem. Item dominus Henricus alias Brzecislaus, epi- scopus Pragensis et dux Boemie, iacet in Dog- ezano. Item dominus Arnestus, primus archiepi- scopus Pragensis, iacet in Glacz. Et sic erunt XVIIII episcopi, quorum corpora inveniri potue- runt. Reliquorum autem, videlicet X corpora in- venire non potui. Et fateor, quod licet singulis nomina inscripserim in laminis plumbeis ab intus et ab extra in laminis ereis, tamen certitudinem invenire non potui de ipsorum nominibus omni- bus, nisi de hiis, qui sequuntur, videlicet: Men- hardus, Iohannes primus, Valentinus, Bernhar- dus, Nicolaus, Iohannes tercius, Thobias et Gre- gorius. Aliorum nomina scripsi secundum opinio- nem et relacionem aliorum. Sed spero, quod no- mina ipsorum verius et melius scripta sunt in libro vite, ubi requiescant in pace una cum IX episcoporum corporibus, que non potui invenire. Et propterea et hec corpora sunt translata, ne simul cum illis successu temporis per oblivio- nem, dum rumperetur antiqua fabrica, per ne- gligenceiam perderentur. Eodem anno die XVI mensis Iulii, venera- bilis pater, dominus Iohannes, archiepiscopus Pragensis, apostolice sedis legatus, dedicavit mouasterium fratrum Minorum ad sanctum Iaco- bum in Praga. Eodem anno, idem venerandus pater, in die Elizabeth dedicavit hospitale novum in Hraczano sub honore et tytulo sanctorum Anthonii et Eli- zabeth, quod quidem hospitale ipse dominus archiepiscopus pro pauperibus presbiteris et cle- ricis infirmis Pragensis ecclesie et sue diocesis ibi colligendis fundavit et dotavit magnifice. 1374 

Strana 549
SEZNAM JMEN OSOBNÍCH A MÍSTNÍCH. Aaron, bratr Mojžíšův, 259. Abbates; Gerard de Abbatibus z Flo- rencie 221. Abdon; Zabyn, náčelník z — atd., 259. Adam 193. Adaukt sv.: den — 148. Adilheta, Adleta, usedlá v Janově, 221. Adolf, hrabě nassavský, král římský, 5, 56, 57, 66, 113, 147, 234, 239, 265, 266, 343, 358—360, 384, 461. Afra; Marie Magd., Afry a Marie Egypt. oratoř v Praze, 546. Afrika, Affrica 213. Aganum, m. 533. Agordo, Agordum, m. ital. v Benätsku, 506. Agrippina Colonia — v. Kolin n. R. Agristus; mistr — v Janově; choť Pe- trina 221. Agundacort; Anselm de — 211. Achaja, Achaya; Filip kniże — 205. Achilleus; Petr, kardinal sv. Nereja a — 508., v. i Petr de Rosiers. Akka, Acaron, Acharon, Akaron, pfi- stavní město v Syrii, 45, 46, 357, 460. Alba; Jan delfin, hrabé z Vienne a Alby, Albonensis 200. Alba Regalis, v. Bélehrad královsky. Albano, Alba (Longa], m. v střední Italii; biskup — 198, 194, 200, 201, 203, 204; biskup — Leonard 198. Albanus sv., mučedlník, 294; den — 332; klášter — blíž m. Mohuče 294- Albert, Abertus, biskup míšeňský, 74, 78, 361, 363. — jeden z kaplanü krále éóesk Václa- va II, 22. — Sedleckého, potom Zbraslavského kláštera mnich, 51. — bavorský vévoda, holandský hrabě, 541, 542. — tyrolské hraběnky nemanželský bratr, 508, 509. — z Aufenšteina, v. Aufenstein. — Mastina della Scala starší bratr, 507. — ze Slavětína, mladší, purkrabí na Košťálově 546. . — ze Žeberka, v. Žeberk. — Cirnco, náčelník vojska míšeňského, 157. — syn Rutharda z Hory Kutné, 115. — v. i Albrecht. Albrecht, Albertus, Fridrich, rakousky vévoda, římský král, 6, 55—58, 66, Sestavil V. Schulz. (Číslo znamená stranu.) 67, 74, 84, 87, 88, 90, 91, 93, 109, 110, 112—114, 137, 147, 186, 187, 225, 921, 934, 239, 264, 219, 34", 348, 358—361, 365, 366, 369, 371, 383, 384, 396, 461, 463, 465, 466, 478, 547. Albrecht rakouský vévoda: Albrecht II Moudrý 263, 289, 302, 313, 314, 330, 831, 333, 395, 402, 408, 481, 504; Alb. III s copem 534, 547. — lantkrabí, otec Fridricha, mar. durin- ského a mi&eüského, 265. — z Hohenlohe. v. Hohenlohe. Aldersbach, Alderswach, Aldirspach, Aldyrsbach, klášter řádu Cisterc. v Bavořích, 333, 424, 489. Aldina, usedlá blíž m. Janova 222, 223. Alexander papež IV 271. — de Orgio 211. Alexandrie, m. v Egyptě; patriarcha — Jan 545. Alexius, mistr — 5, 59—(1, 359. Alphardus, Appardus, později komoří č., 80. Alpy, Alpium monteg 522. Alramus, Valramus, měšťan brněnský, 10: pod- Altenburg, Aldenburg, m. saské, 264. Alteuil, v. Eltvil. Altissiodorum, v. Auxerre. Altus Lapis, hrad v Uhřích, 293. Alžběta sv., Elizabeth ; den — 170, 344, 376. 468, 548; nový špitál sv. Anto- nína a — pro churavé duchovni na Hradčanech 542. 548 — Elizabeth, dříve Rejčka, dcera Pře- mysla, krále polkého, choť králů českých Václava II a Rudolfa, „krá- lovna hradecká“, 6. 81, 85, 86. 94, 110, 111, 113, 125, 229, 243, 250, 261, 265, 301, 330, 348, 365, 369, 371, 382, 383, 388, 391, 394, 396, 421, 462—464, 466, 471, 473, 475, 479, 486, 505, 547; dcera její Anežka. — Elisabeth, dcera Väclava IT a chof Jana Luc., králů českých 7, 110, 122, 123, 125—128, 130, 132—134. 136, 138—142, 144 148, 150, 157, 171, 176, 178, 180—185, 229, 230, 282, 234, 241, 243, 247, 250, 260, 261, 264, 265, 272—275, 280, 286, 288, 291—293, 803, 305, 306, 309, 312, 313, 343, 344, | 348, 371—374. 378, 379, 382, 383, 887, 389, 394, 396, 398-—401, 403 až 405, 408, 420, 462, 464, 465, 467 až 480, 482, 483, 486, 497, 498, 503. Alžběta, dcera Jana, krále českého a Alžběty, 264, 272, 306, 329, 396, 398, 405, 420, 479. — vnučka, (chybné] deera Kazimira Vel. krále pol., choť Karla IV, 528, 526, 539, 541, 542, 545. — dcera Karla IV a Anny Svídnické, choť Albrechta II Rak., 534, 547. — choť Vikarda z Polné, dcera krále č. Přemysla Ot. II, 103. — bavorských vévod Jindřicha a Otty sestra, choť Otty, vévody rakou- ského, 274. — moravského markrabí Jana Jindřicha dcera, 520. — rakouského vévody a řím. krále Fridricha dcera, 313, 408. — v. i Viola. Amadeus, hrabě Savojský, 200. — Amodeus, pán uherský, 83. Ambrož sv. 341, 418; den — 45, 264, 285, 334, 400; klášter a kostel — v Miláně 191, 522; mužský klášter — řádu sv. Benedikta na Novém m. Pražském 521; ritus — 522. Amicedich, král, 31; království krále — 259. Ammoreorum terra 259. Amon de Albo monte 211. Anagni, Anagnia, Annania, m. v střední Italii, 65, 360. Ancona, Anchona, Ankona, pobřežní m. v Italii, 449, 455, 521 Andělský hrad v Římě, castrum Angeli, 523 Andergetus de Bongagio, v. Bongajo. Andora ; Petrus de Andoria — 221. Anežka sv., Agnes, dcera Přemysla Ot. I, sestra (chybnó dcera] Václava I, králů českých 291, 292, 403, 521; den — 245, 535. — sestra Václava II, choť Rudolfa, vé- vody rak. a šváb, syna Rudolfa I, krále řím., 6, 13, 43, 67, 344, 357, 461. — dcera Václava II a Guty, nevěsta Ruperta nassavského, 58, 344. — dcera Václava II a Alžběty polské, choť Jindřicha, vévody javorského [ne svidnickeho] 87, 113, 125, 234, 43, 359, 365, 383, 388, 463, 464, 471, 472. 

Strana 550
550 Anežka, dcera císaře [Jindřicha II), choť Leopolda Nábožneho; markrabí rak., 341 — Agnes, panna u Alžběty, dcery Vá- clava II, 130. Angerbach, hrad č. u Kožlan, 229, 230. Angličané, Angli, Anglici, 234, 514. Anglie 289. 518; kral, králové — 234, 335, 426, 429, 443, 508, 513, 514; kräl — Richard I 342; moře — 258. Anglus, poustevnik z Fádu Mená&ich bra- tri, 453 Anjou, Daniou, hrabství francouzské, 258; hrabě z — Filip, syn Karla z Valois 258, 260; vévoda — dux An- dagavensis, Ludvík, 470. Anna 329, 421. — sv. rameno 519. — starší dcera Václava II, choť Jin- dřicha, vév. korutánského, 106, 110, 114, 122, 125, 126, 128, 129, 141, 158, 174, 344, 370, 375, 377, 462, 464—467, 469, 486, 497, 498. — dcera Jana Luc. a Alžběty, choť Otty, vévody rakouského, 264, 306, 308, 317, 328, 329, 396, 405, 411, 420, 421, 479, 486, 490, 498, 504. — dcera Rudolfa, palatina rynského, druhá choť Karla IV, krále č. a řím., 451, 455, 517, 520, 521. — dcera Boleslava II, kniżete svidni- ckého, třetí choť císaře Karla IV, krále č., 456, 521, 523, 527, 528, 534. — [správně] Beatrix, sestra krále č. ana, v. Beatrix. Anselm de Agundacort 211. Antonina sv. kaple v kostele Praž. 547. — kostel v Janově; převor Rostagnus 221. — a Alžběty nový špitál pro churavé duchovní na Hradčanech 542, 548. Anziani lidu pisanského 211. Apolinaříš sv., Apolinaris 337. Apulie 455, království — 197, 205, 509, 521; král — [neapolský] Robert Dobrotivy, v. Robert; královna — 441. Aquarius, vodnár, 440. Aquileja, Aquileya, m. ital. v Benátsku, 506, 509; düm panny Aquil. 509; pa- triarcha —: Filip 10; Bertrand 491, 205 509; Mikuláš, syn Jana Luc., Aquino, m. ital. v Kampanii; sv. Tomáá z -— bratr řádu mnichů žebravých, v. Tomáš. Arabie 334, 425; hvězdáři arab. 295. Aragonie, Arragonia, kralovství na polo- ostrově Pyrenej.; král — 217, 405; dcera krále — 302. Arezzo, Arecium, m. ital. v Toskáně, 306, 406. Argentina, v. Strassburg. Arles, Arelatensis civitas, m. v jižní F rancii 533; koruna království — Armagnac, de Arminiaco hrabě 502. Armandus, Arnaldus, Sabinský biskup, leg t papež., 198. Arnold, biskup bamberský, 5, 38, 356. Arnold z Rachnova 487. Arnon, úpatí A. 259. SEZNAM JMEN. Arnošt z Pardubice odjinud z Hostýně, pan český, otec arcibiskupa Arnošta 492, 493, 528. — z Pardubic, děkan kostela Praž., potom arcibiskup pražský, 437 až 439, 442, 452, 489, 492—495, 511, 513, 514, 516, 518—524, 52', 528, 530, 536, 548. Artleb, Hartlibus, z Boskovie a bratr jeho Jimram, pán moravský, 179. Artuš kral, Arthusius 252; dvůr — 252, 391 Asie 213. Assyrští králové, Assyriorum reges 234. Asti, Astensis civitas 208 Aufenstein, Aufensteyn, Haufenstein, Houfenstein, hrad ve vych. Tyrolich; pán z — 504; Albert z — 135; Jin- dřich z — maršálek, vůdce vojska korutanského v Čechách, 131, 13, 163, 164, 168—170, 173. Augsburg, Augusta, m. bavorské, 227; biskup — 524, 545; biskup — Mark- vart 523. Augustin sv. 324, 341, 418; den — 533; řád, bratří řádu — Augustinenses, 70, 118 —120, 289, 320, 415, 500; generální mistr řádu — 326; mistr Jiljí arcibisk. bourgesský, 244; klá- štery — : v Brně 493; Klosterneu- burku 341: na Ostrově 254; v Pavii 499, 500, 524; v Praze 26; sv. Karla na Novém m. Pražském 520; ženský sv. Kateřiny na Novém m. Praž. 501, 524; v Roudnici 385, 482; v Tarenzi p. Marie 503, 522. Augustus, císař římský, 526. Aula Mariae, v. Marie. Apster, Australis ventus, 492. Auxerre, Altissiodorum, m. franc. jv. od Paříže; kardinál biskup — 323; biskup — Petr 508, v. i Petr de Ro- siers. Avignon, Auinio, Auiniona, Awinio, m. francouzské na ř. Rhóně, 200, 248, 257, 269—271, 276, 278, 287—289, 299, 300, 314, 315, 325, 384, 393, 397, 403, 409, 417, 445, 470, 473, 477, 482, 483, 486, 492, 493, 508, 510, 513, 533, 535, 541, 542; kurie — 286; diecese — 207; kostel — 207, 269; palác papeže Jana XXII v — 393; biskup Jakub, v. Jakub. Ay, hlavní město krále Amicedicha 259. Azer; Zabyn, sultan z — 259. Azzo, Atzo, [dei Visconti], pán milán- sky 499, 500. Babylon, m. 295. Baechus, Bachus, büh 117, 162. Bádensko, Paden; Hefman markrabi — 2 Bacherach, Bacoracum, Bacharacum, hrad nad ř. Rýnem 451, 511. Baldach, město v Asii, 295. Balduin. Baldwinus, Baluinus, Bandwi- nus, bratr císaře Jindřicha VII, arci- biskup trevirsky a mohučský i spirsky, 8 182, 185, 186, 225, 226, 290—232, 272, 290—992, 294, 313, 317, 322, 381, 382, 402, 403, 408, 417, 411. Baltazar, Balthasar ; mistr — z Domažlic, professor mediciny na université praz. 452. Bamberg, Babenberg, Bramberg, Pe- benberg, Pobenberg, m. v Bavofich 517; biskup -— 352; Arnold 5, 38, 356; Jan 102; diecese — 533. Bananiáš, žid 258, 259. Bandyn, hrad polsky 496, Bar, m. a hrabství ve Francii; hrabě — comes Barrensis 272, 279, 314, 409; vévoda z — 399. Barbaria, země, 450. Barbora, Barbara sv.; den -- 325; oltář sv. Katefiny, Markety a — v kostele sv. Ondřeje v Praze 337. Barnabáš sv.: den — 285, 400. — Barnabo, pán milánský, 537, 544. Barrochinus; Mikuláš — z Pavie, z řádu Menších bratři 220. Bartoloméj sv.; den — 261, 264, 385, 394, 396. — Frantisek syn, kvardidn v Janově, 219, 222. — Bartholomeus comes Camarlingus 11 kláštera — hrabě z Veglie 506. Basan, krajina při řece Jordanu; Ami- cedich, král — 259. Basilej, Basilea, m. švýcarské na f. Rynu, 510; biskup — 255, 461, 535; biskup — Petr, v. Petr. Basna, v. Poznaüsko. Bavor, Bauarus, opat břevnovský 135. — Babarus, B. ze Strakonic, pán č. 111, 242, 371, 388, 466, 473. Bavor, Bavoři, Bauari 11, 16, 166, 262. — v. Ludvík Bavor, král. Bavory; Bauaria, Wabaria 88, 107, 110, 227, 248, 254, 261, 262, 264, 265, 272, 295, 296, 302, 306, 308, 311, 312, 329, 333, 352, 392, 394, 396, 398, 405, 406. 448, 453, 477—479, 482, 483, 503, 508, 509, 517, 519, 525, 547; dolni— B. inferior 266, 274, 308, 406, 408, 477; duchovenstvo — 480; hranice — 10; chytrost — 447; vévoda, vévodové -- 226, 241, 313, 431, 545, 547; vévodové —: Ludvík král, Jindřich Landshutský, Jindřich Koubský, Jan Landshutský, Fri- gon Albert, Otto, Rudolf falegrabi, těpán, v. Ludvík, Jindřich atd. Beatrix, [chybně] Margaretha, bavor- ského vévody a řím. krále Ludvíka choť, 226, 381. — českého krále Jana choť, dcera hr. Ludvíka bourbonského a chiaro- montského, 329, 331, 334, 335, 421, 422, 425, 486, 488, 489, 503, 504. — českého krále Jana mladší sestra, choť Karla, krále uherského, 240, 249, 255, 387, 390, 393, [chybně An- na] 475, 476. — [správné] Johanna d'Evreux, fran- souzskeho krále Karla IV choť, 279, 99. — hennegavská a holandská hraběnka, matka císaře Jindřicha VII 146, 150, 181, 185. Beauvais, m. v sev. Francii; biskup — Belluacensis episc. 501 

Strana 551
Beccaria, Bekaria; páni de — vládcové v Pavii, 500. Beda 341. Bechyné. Bechin, m. č. v Táborsku; arcijáhen — 385; Tobiáš z — v. To- biáš. Bela IV, uherský král, 342. Bělák, Wilach, Villacum, m. v Koruta- nech, 450, 516. Bělehrad královský, stolný, Alba, Alba Regalis, m. v Uhřích, 84, 365, 380, Belial; synové — 147. Bellifortis; Petr — kardinál, co papež Řehoř XI 542. Belluno, Belluna, m ital. v Benátsku, 00, 506, 50:, 509; měšťan — En- drighetto da Bongajo 506. Beltram, Beltrandus, kardinál [ostien- ský] 502. Belvicino, Belvisini, hrad ital. v Be- nätskn, 509. Belyn, Wieluń, hrad Litvani, 495. Benátčané, Veneti 194, 425, 506, 507, 509; biskup — 288, 402, 481, 499; náčelníci — 506. Benátky, Ueneti, Wenecie, civitas Ve- netorum, m. italské, 335. 423, 449, 433, 506. Benátky, Venecia, hampejs na Starém m Praž., 546. Benedikt sv., opat, 74, 337, 341; brána sv. B. v Praze 469; den — 256, 344; řád, řehole — 118, 160, 237, 326, 361, 4835; kláštery řádu —: v Lucemburku p. Marie 514; panensky v Pustiméri na Moravé 418; sv. AmbroZe na Novém m. Praž. 521; slovanský na Novém m. Praž. 516, 545; panenský „ad misericordiam domini* v Praze 478 B. papež XI 239, 383; B. XII dříve Jakub řečený Albus, kardinál titulu sv. Prišky, mnich a opat cistercien- ského kláštera in Frigido fonte, 317, 325—398, 336, 337, 411,. 419, 420, 496, 435, 436, 486, 492, 508. Benedictus Caietanus, co papeZ Bo- nifac VIII, 64, 360. Beneš z Michalovic [Michalsperg], pán č., 24?, 388, 473. — z Wartenberka, pán č., 85, 229, 313, 388, 408, 473, 484; mladší 242. — z Weitmile 548; kronika — 457. Berengar, Berngerus, kaplan králové Alžběty, 171, 172. Berg, m. u Colmara v Elsasích; Jan z — hofmistr Karla [TV] v Italii, 499. Bergamo, Pergama, Pergamum, město v Lombardsku, 307, 406, 483, 499, 500, 502. Berka, Berca, z Dubé, pán č., 242, 246, 388, 473. Bernard av. 70, 322, 324, 418; vigilie — 14: — Bernhardus, pražský biskup, 548. — Bernhardus, probošt kostela míšeň- ského, potom biskup míšeňský, 44, 47, 56, 57, 59. — br. z řádu mnichů žebravých, 379. — B. II, svídnický kníže, 262, 395, 476, 478, 521. | SEZNAM JMEN. Bernau, Biirau, Berpaw, m. v Bavofich, 517. Beroun, Verona, m. české, 246, 350. Bertold, mnich kláštera Sedlec., potom Zbraslav, 51. — z Geppenšteina, rodem Šváb, z řádu Templářského, 44. . — z Henneberka, v. Henneberk. — z Lipé, vyšehradský probošt, 323, 35. — Pertolt Pirehnerüv, hornik, 163. Bertrand, patriarcha aquilejsky, 491, 506, 509 , 509. — Bertrandus de Bothon, vnuk papeże Klimenta V, 215. Bettus Nichus, rytif v Pise, 211. Bezděz, Besdes, Beyzdez, hrad v Če chách, 15, 246, 354: kostel pod — 520; rybník pod — 534. Biberstein, Byberstein, m. německé v. od Fuldy; Giinther z — kanovník ve Spiru, 216. Bili mnisi, v. Premonstrati. Bílina, Belina, hrad a m. č. v Žatecku, 350 ! Bingen, Pigwia, m. něm. na Rýnu, 182. Blanka, Marketa řečená — Blaneza, Blanza, sestra Filipa VI, krále fran- couzského, choť Karla IV, krále č., 317, 319, 320, 330, 331, 335, 396, 411, 414, 421, 425, 448, 451, 478, 479, 481. 485, 456, 492, 498, 504, 514, 516, 534. Blažej sv.. biskup: den — 492; oltář sv. Mikuláše a Bl. v kostele sv. On- dfeje v Praze 337. , Bohunék, Bohunko, ze Sumberka, z voj- ska Jindřicha korut. 167. Bohuslav, Bohussius, probošt litomě- řický, bratr praž. arcibiskupa Ar- nošta, 524. — z Boru, rytíř č., 136, 177. — Bohusco, z Boru, pán č., 136. Boleslav, I. Ukrutný, kniže č., vrah sv. Václava, 520. III, Bolco, Bouslaus, kníže břežský, vratislavský a lehnický, choť Mar- kety, dcery Václava II, kr. č., 125, 178, 229, 257, 261, 285, 300, 378, 382, 394, 400, 403, 464, 470, 477, 481; synové jeho Václav a Ludvík 464. IV, Bolek, kniże miinsterbersky, 330, 487, 505. . III Válečný, Bolco, kníže svídnický [javorsky a frankendteinsky] 74, 234, 254, 361, 383, 471, 472; syn jeho Jindřich [javorský] 234, 254, 383, [chybné Boleslaus] 471. II, Bolco, kniże svidnicky [a javor- sky] 495, 512, 521, 538. Boleslav Stará, m. české, 507, 520. Bologna, Bononia, město v Italii, 194, 278, 308, 316, 406, 409, 449, 452, 501, 502; učení — 528, 529. Bona, v. Guta. Bongajo, Bongagio; Endrighetto, An- dergetus da — měšťan bellunský, 506. Bonifac sv., arcibiskup mohučský, 341. — papež VIII, dříve Benedictus Caie- tanus, 6, 64—66, 72, 84, 239, 244, Bothon; 551 320, 343, 360, 361, 365, 383, 415, 46, 461, 463; dekretaly — 326, 327, 1 Bonifac Epynula, v fidu Menäich bratfi, 220. Bonn, Bunna, m. německé na ř. Rýnu, 226, 272, 302, 442, 514; — Bunenský probošt 294. Bor, Merica, m. v:Plzeňsku 246; Bo- huslav, Bušek z — 246; syn jeho — 136, 177. Bortonice (?), Borczonicz; Rapota z — purkrabi hradu Praź., 352. Bordeaux, Burdegala, m. francouzské v Aquitanii: biskup — potomní pa- pež Kliment V, 214, 380. Bořivoj, B rzywogius, kníže český I, 341; B. II; 547. mE ; Michalik z — pan moravský Boskovice, Boschobicz, m na Moravé; Artleb z — a Jimram bratr jeho 179. Bosna, v. Poznańsko. Botenstein, Botenstein; Konrad — ro- dem Durynk 108; v. téZ Potenstein. Bertrandus de — vnuk Kli- menta papeZe V, 215 Bourbon, Borbonia, Burbonia, [chybn$] Burgundia, Gordonia; vévoda —511 ; Beatrix, dcera vévody — v. Beatrix. Bourges, m. v stfední Francii; arci- biskup — Bituriensis archiep:, Jiljt Colonna 244, 389; vévoda —, dux Byturicensis,. Jan, syn Jana II, krále franc.. 470. Brabant, Brabancia, Brauancia, Bra- wancia, vévodství; vévoda — 319, 323, 418, 503; Jan — 185; dcera vévody — Brabantissa 489; Mar- keta —, choť císaře Jindřicha VII 185, 497; vévoda lucemb. a b. Väclav, v. Václav; mistr Jan z — 105. Brandýs n. L., Brandeis, m. české, 244. — n. 0., Brandeiz, Brandeys, m. české ; páni z — 233: Oldřich z — 167. Braniborské markrabství, Brandenburg 254, 265, 268, 279, 396, 399, 459, 480, 519, 546—548; biskup — Eber- hard 15, 16; korouhev — 547; mě- sta — 518; markrabi — Brambur- gensis m. 4, 20. 279, 300, 355, 434, 435, 442, 488, 513, 526; markrabi —: Heřman, Otto III, Otto V, Valdemar, Ludvik, Otto VI, v. Heřman, Otto atd. Braškov, Brasskow, ves č. v Rakov- nicku; Bušek z — biskupský vikář a prebendář u sv Vita, 386 Břeh, Brega, Briga, m. slezské ; vévoda — Boleslav 285, 300, 403; 481; v. i Bo- leslav. Brescia, Breschim, Brisna, Brixia, m. ital. v Lombardii, 191 194, 306, 307, 379, 406, 483, 499, 500; obyvatelé — Brixiani. Brixinenses, 191—193. Břetislav. Brzecyslaus, kníže český I, 547; II, 547. — Jindřich — v. Jindřich B. | Bfevnov, Brunouia, klášter u Prahy; mniši — 135; opat — 216. 385; opat — Bavor 135. Březnice, Bresnik, m. č., doly na stří- bro v — 507. 

Strana 552
552 Brieg, m. švýcarské na ř. Rhóně; ho- ry — Brigie mohtes 499 Brixen. m. v střed. Tyrolích; biskup — Brigsinensis, Bruxnensis ep., Jan 6, 82, 93, 102, 370, 464; diecese — 509. Brno, Brunna, město na Moravě, 12, 86, 107, 178, 179, 224, 245, 250, 252, 265. 290, 301, 310, 811, 330, 378, 389, 392, 403, 470, 476, 481; " hrad v — 835; klášter Augustinianü v— 439; klášter panenský řádu cisterc. „Aula Mariae“ zvaný u — 265, 330, 396, 421, 473, 479, 186; kostel bra- tii Mensich v. — 250; měšťan — Abram 103; měšťané — 179; syna- goga židovská v — 178, 378. Brod Český, Bohemicalis B., Episcopalis Broda, m. č., 229, 471, 528, 530; špitál v — 530. Bruneck; Jindřich hrabě z — 170, 376. Bruno, opat Kartusianů 341. Brunšvieko, Bruaswig, Brunzwik, vé- vodství německé; vévoda — 498, 499; vévodkyné — chof Jindřicha vév. korutan. 486. Budějovice, Budewogis, Budowicz, Bu- dowoys, Budways, Budweys, Bu- dwoys, Büdyowiez, m. v echách, 88. 89, 244, pu 882, 333, 366, 390, 463, 474. Budin, Buda, Budyna, hl. m. v Uhtich, 84, 365, 463, 506 ; měšťané — 83. Budisin, Budissin, Budyssyn, hl. m. v Hor. Lužici 508, 531 ; kraj, země — 254, 393, 476. Budyně, Budein, Budina, Budyna, hrad a m. české n. Ohři, 170, 230, 376, 382, 468. Buchses, Buhzes, Buches, Buśches; Vi- nand z — Porýňan, rádce.králové č. Alžběty 242, 388; Konrad z — maršálek krále č. Jana 246. Bulhaři, Bulgari 88, 366, 463. Bunenský probošt, Bunensis praep. 294, v. Bonn. Burgau, Borgow, Burgouo, hrad a m. ve Švábsku, 241, 273, 398, 480. Burghausen, Burghusa, m. v hor. Ba- vořích, 308. Burgundsko, Burgundia 285, 321, 322, 417, 499; vévoda — Filip Smělý 470; dcera vévody — choť Karla IV, rále franc., 394 ; král — Sigmund sv. 97, 533. Burkhard, Borchardus, Burcardus (III z Schrapelau], příjmím Lappo, arci- biskup magdeburský, v. Magdeburg. Bušek z Braškova, Busko, biskupský vikář a prebendář u Sv. Víta 386. — Buscho, z Boru, pán č., 246. Bytom, m. slezské, 496; kniże — d. Bu- tumensis 54, 358. Bzenec, Bisencz, hrad na Moravě v kraji Hradišťském, 230. Cadesbarne, Amicedich král z — 259. Cadorské údolí, Cadubrii vallis, v jv. Tyrolich 509. Cichy, Aquisgranum, m. něm. v pruské provincii orýnské, 188, 226, 381, 54 SEZNAM JMEN. Callensis, s. Nicolai in carcere — kar- dinäl diakon Vilem 214 Campaniá, krajina v střední Italii, 321. Cane della Scala, vladař a měšťan ve- ronský, 267, 275, 286, 315, 397, 401, 409; druzi jeho, Canenses, 316, 409. Canena; Flocamons de — cis. notář, 223. Caprona; Ondřej de — 211. Carbo de Cerchiis, z Florencie, 211. Carbona, v. Petr z Carb. Cařihrad, Constantinopolis, m., 450. Carpentras, Carpatrensis civitas, Car- pentaratum, Carpentoratum, Carpen- tratum, m. v jv. Francii, blíž Avi- gnonu, 214, 215, 380, 470. Carrara, Karraria, pobřežní m. v sev. Italii; oni z — 507. Casalis sancti Evagii castrum 208. Cassamaro, město v Italii, 539. Castell, Castellum, m. německé; Dětřich z — ze Šváb, v. Dětřich. Castrozza, Castruginum, údolí v Tyro- lích při hranicích benátských, 506. Castruecius, syn Castrucia, vévoda v Luce, 485. Castrum novum, m. v diecesi Avignon- ské, 207. Cato, Říman, 68. Cecilie sv.; den — 250, 390. — panna u Alžběty, dcery krále česk. Václava II, 130. Celestin papež V, dříve Petr de Mur- rone, 6, 64—66, 239, 244, 359, 360, 383, 461. > Celestini; klášter — na Ojvíně blíž Ži- tavy 534. Ceres, bohyně, 117. Cerchii; Carbo de — z Florencie, 211. Cininus; Jan — rytíř v Pise, 211. Ciruco: Albert — vůdce vojska míšeň- ského, 157. Cisterciensky Fad, Cisterciensis ordo, 6, 10, 37, 46, 49, 54, 71, 92, 96, 106, 116, 119, 160, 283, 264, 278, ’987, 308, 326, 387; dům — 161; jepti- šky — 303; kapitula generální — 213; klášter — 48, 49; kláštery —: v Aldersbachu v Bavořích 333; žen- ský u Brna „Aula Mariae“, v. Brno; Cistercium 214, 325; in Frigido Fonte 326; Fossa Nuova v státě papežsk. 271, 397; Grünhnin 57; Heckenbach 181; v Kamenici Lužické 44; Zlatá koruna 351; Zbraslav, v. Zbraslav; mniši — 70, 326; notář prokuratora — Jan 327; opati — 74, 136, 306, 307, 361; opati: Heindenrich sedlecky 86; Jakub kardinál sv. Prišky co papež Benedikt XII 326, 419, 486; Jindřich z Villersu 188; sv. Rupert 341; gen. prokurátor — u dvora řím. Durandus de Firmitate 3:5; Jindřich, biskup tridentský z — 125. Civitas, Nova — v. Neustadt. Clairvaux, Clera Vallis klá&ter cisterc. ve vých. Francii, 322; opat — 214. Clarasco; Johannius Turcus de — 220, Clauarum; br. Johannius de — z řádu Menších bratří 290. Clemens, v. Kliment. Clingenberk, v. Zvíkov. Clugny, klášter benedikt. ve Francii; opat — ab: Cluniacensis, 526; Odo, opat — 341; řád — 278. Coblenz, Confluencia, m. némecké na f. Rynu, 182, 225. Cola di Rienzo, Nicolaus, tribun fim- sky, 452. Colleoni, Collisiones, v Bergamu, 502. Collis; Simon de Colle, anzian lidu pi- sanského, 211 Collotriensis, Colossensis, v. Koloëa. Colmar, Columbaria, m. v Elsasku, 153, 155, 156, 170, 190, 375, 376, 499. Colonna, Columpna, Columpnenses, Co- lumpniacenses, přední rod v Římě, 64, 65, 288, 360, 899, 402, 452, 461; Petr z — v. Petr z Corbary. Corbara, Corbaria, Coruaria; Petr z — co protipapež Mikuláš V; v. Petr. Corfagnine; Ondřej — anzian lidu pi- sánského, 211. Cormons, Clemon, m. v Gorici, 509. Cortina platea, ulice v Římě, 200. Cremona, m. ital. v Lombardii, 191, 208, 30 , 406, 483, 499, 500, 509; diecese — 522; méstané — 193, 194, 500; üzemí — 502; br. Roland z — z řádu Menších bratří 219, 220, 222. Crescentii castellum u brány Kolínské v Římě, 200. Croesus, Cresus, Říman, 55, 358. Cumae, přímořské město v Campanii, Cvikov, Zwikwow, m. saské, 264. Cyno Lombardus z Florencie 80 Cypr, ostrov; král — 439, 496. Čáslav, Czaslauia, m. č.; rychtář Hens- lin '292. Čech, Čechové, gens, plebs, populus Bo- hemiae, Bohemi atd. 9, 12—16, 20, 26, 27, 35, 43, 77, 81, 82, 84, 90, "104, 108, 109, 119, 113, 194, 131, 138, 134, 138, 146, 147, 152, 154, 167, 173, 175, 177, 224, 241, 243, 245, 248, 263, 273, 279, 280, 289, 313, 323, 330, 384, 335, 359, 354, 365, 370, 371, 373, 374, 380, 387, 389, 390, 392, 394, 395, 398 aZ 400, 408, 414, 436, 451, 452, 459, 466, 473— 475, 478, ’482, 484, 485, 488, 497, 504, 520, 528, 527, 598, 530, 536. Čechy, Bohemia, Bohemiae regnum, ter- ra Bohemicalis 4—9, 11, 12, 14—20, 22, 23, 25, 26, 30, 31, 33-35, 31—39, 42—45, 48, 55, 61, 62, 67, 10, 72, 74, 80, 89 — 88, 90, 91, 99, 106—114, 122 aZ 129, 131, 133—135, 131—144, 146, 147, 149—151, 154—151, 160, 163, 165, 170—113, 115—178, 180, 182, 190, 198, 214, 224, 227— 332—, 234, 940, 941, 3, 245 - 247, 254, 261, 264, 265, , 275—271, 219—981, 984—986, 300, 301, 306, 308, 310—314, 318—321, 323, 325, 329—333, 335, 341, 342, 348 355, 357, 360, 36i, 364—366, 369—383, 385. —388, 390, 393, 396, 399—401, 404, 408, 409, 411, 413—415, 417, 418, 421, "4199, 494, 426, 427, 480, 432, 433, 436, 498, 444, 447, 449, 450, 451 až 454, 459—461, 463—414, 416— měšťanský rod 

Strana 553
482, 484, 485, 488— 492, 497— 499, 503— 505, 507—511, 514 —519, 52. až 528, 530, 534— 545, 547. Čechy, kníže, král, vévoda — 4, 7, 13, 23, 26, 27, 33, 35—37, 43, 55, 587. 60, 68, 78, 8I— 84, 88, 89, 107, 109— 111, 136, 138—140, 145, 147, 148, 150, 159, 186, 196, 293, 224, 229, 234, 289, 240, 241, 248 —250, 255, 256, 261, 263 -265, 272, 280, 285, 290, 293, 295, 303, 306, 308, 310— 315, 817, 328. —330, 332, 333, '342 —344, 347 350, 353, '356, 361, 365, 366, 371, 378, 383, 387, 390, 393 -397, 399—403, 405 —409, 411, 412, 414, 418, 420— 426, 429 —432, 434, 436 —439, 442 — 444, 441, 459 —463, 465, 467, 469, 47, 473, 476, 478 —481, 483 —485, 481— 499, 509, 504 —515, 525, 526, 528, 538, 541—544, 541. — kníže, král — : Přemysl oráč, Boři- voj I, "Oldrich, Břetislav I, Spytihněv II, Vratislav, Břetislav II, Bořivoj II, Vladislav II, Jindřich Břetislav, Pře- mysl Otakar I, Václav I, Přemysl Otakar II. Václav II a III, Rudolf I, Jindřich Korutanský, Jan Lucembur- ský, Karel IV a Václav IV, v. Pře- mysl, Bořivoj atd. knéZna, králová — 27, 125, 126, 250, 264, 305, 306, 317, 331, 335, 365, 387, 395, 401. 408, 405, 424, 456, 462, 463, 469, 475, 542; Libuše, Kunhuta, Guta, Alžběta, Beatrix, Blanka, Anna, v. Libuše, Kunhuta, Guta atd. — čeští: biskupové 347, 349; ducho- venstvo 399, 452. 473 ; hejtmani 241, 275, 472, 484, 508; "hrady králov- ské— 465; jazyk 106, 320, 413, 504; kancléř 116, 233, 261, '819, 394, 415; komoří nejv. 6, 87, 115, 242, 250, 352, 365; korouhev 152, 374, 506; koruna 335, 425, 476, 480, 488, 508, 517, 521, 524, 538, 540; les 517; maršálek nejv. 112; mósta 80, 135, 319, 414, 465, 467 ; měšťané 7, 125, 133, 134; metropolitan 469; opati 154 —156; páni, baroni 7, 15, 25, 31, 37, 78, 89, 125, 127, 133, 134, 154, 157, 166, 170, 175, 176, 181, 228, 231, 240, 242, 247, 248, 250, 261, 264, 311, 313, 316, 352, 354, 355, 363, 377, 379 aZ 381, 388, 390, 396, 403, 407 -- 409, 439, 443, 448, 462, 464, 465, 467, 469, 478, 496, 504, 509, 514, 515, 588, 536, 587. 538; patroni 263, 497, 524, 539; podkomoří 5, 39, 388; präva "země 538; preláti 53; studenti 450; učení obecné 412; vojsko 179, 223, 224, 372, 491; vyslanci 137, 140, 141, 375; znak země 542; žezlo 124. Čeněk, Czenko, bratr Záviše z Falken- šteina, pán č., 356. — z Lipé, pin č, 496, 523. Cerní mniši, nigri monachi 70, 119. Čína, Chathaym 449 Dalmacie 506. Damian sv.; Kosmy a — sv. den 343; kostel sv. Kosmy a — mnichů slo- vanských za Zderazem [Emausy] 448. Daniel prorok, 67, 120. — LI. biskup pražský, 337, 548. SEZNAM JMEN. Dánové, Dáni; králové — 234. Dánsko, [chybně] Dacia; král — Chri- stofor 265, 396. David, král židovský, 74, 77, 100, 176, 260, 276, 362, 399, 425, 507. — Jan, syn — z Toleda, mistr, 295, 403. Debora, Delbora, židovka, 126. Demetrius, pán uherský, 83. Desideria sv. den 273. Dětmar, Ditmarus, I a D. II, mniši klá- štera Sedleckého, potom Zbraslav- ského, 51. Dětřich, Theodericus, biskup olomicky, 74, 78, , 963. — rodem. Dory opat kláštera Wald- saského, 37, 38, 46. — I a Il, mniši: kláštera Sedleckého, potom "Zbraslavského, 51. převor kláštera Zbraslavsk., 255 první kustos kláštera Zbraslav., 282. správce nemocných kláštera Zbra- slavsk., — rodem Durynk, mnich zbraslav., 168. — rodem Uher, mnich zbraslavský, 283, 284. — Diterus z Castella, pán švábský, 170, 177, 376. — Dytenus, mladší z Castella 228. — měšťan pražský, 131. Dijon, Divion, m. ve vých. Francii, 322. Dina 142. Diviš sv., Dionysius, areopagita, 321, 341; den — 334; kostel — u Paříže 266, 321, 396. Dobruška, Dobrusca, Dobruscha, Do- brzuska, m. č. v Hradecku; Jan z — v. Jan. Doksany, Dogezanum, ves č. v Litomě- řicku, 548 Domaslav, Domaslus, ze Škvorce, pur- krabí hradu Praž. a podkomoří kr. č., . Domažlice, Tusta, m. české, 246. 247, 288, 308, 390, 401, 406, 474, 475, 510, 547; mistr Baltazar z — první pro- fessor mediciny na universitě praž- ské, 452. Dominik $v. 342; den — 290; říd— 118; bratři řádu — 70. — Dominicus de Quigerio 211. Donaciana a Rogaciana sv. den 330. Donín, hrad a m. v Sasich; Otto z — 246. Donoratico, Ranerius hrabé de — 211. — Gerard hrabě de — 211. — Ranerius Jannis hrabě de — 211. Dornberg, Dornberch, hrad bavorský blíž Mihldorfu, 262. Doroty sv. kaple v kostele Praž., zvaná vévody saského, 547. Drahotuše, Drahaus, tvrz na Moravě u m. Hranice, 179. Drážďany, Drzezden, hl. m. saské ; ka- menny most v -— 492. Dražice, Drassicz, Drazicz, hrad č. v Bo- leslavsku; Řehoř z — a syn jeho Jan IV, pražský biskup, v. Řehoř, Jan. Drozdovice, Drusindorf, m. v Rakou- sích, 290. Dubá, m. č. v Boleslavsku; Berka; Hai- man, Hynáček, Hynek, Jindřich, Půta z — v. Berka, Haiman atd. I 553 Duch sv. 353. Dunaj, Danubius, řeka, 14, 55, 88, 254, 274, 289, 290, 310, 311, 331, 333, 342, 353, 354, 358, 392, 402, 406, 407, 429, 484, 488, 505, 506; clo na — 351; ostrov v — u m. Řezna 308. Durandus de Firmitate, gen. procurator cisterc. řádu u dvora řím, 325. Durynk, Duringus, Turingus 370, 465; rodem Durynk: Jindřich ze Schum- burka, probošt litoměřický, v. Jin- dřich; Dětřich, opat kláštera Wald- saského, 37; Otto, opat kláštera Zbra- slav., 294; Dětřich, mnich kl. Zbra- slav., 168; Konrad z Potenšteina 108. Durynsko, Thuringia 266, 281, 540; lantkrabi d. Fridrieh, syn Alberta, 265. Eberhard, biskup braniborsky, 15, 16. — hrabé z Würtemberka, 153, 154, 190, 315. — syn Eberharda na Horách Kutnych, 514. Ebrach bui Bamberka, kláster, m. Ebra- cense. . Ebrlin od ens Ebirlinus de Lapide, měšťan pražský, 136, 196. Ebron, m. v „Palestine, 74; král — Ami- cedich 2 Ebruß, syn Po liniv, Ebiruslinus filius Popplini, měšťan praz., 136; dim — 159. Egenburg, Eginburg, m. v D. Rakousich, 290, 313. Ehrenfels, Erinvels, hrad arcibiskupa mohuć. proti m. "Bingen, 182. Eichstadt, m. bavorské v střed. Fran- cích; biskup — ep. Eistetensis, Eyn- stenšis, Eystetensis, 136; biskup — Filip, v. Filip. Elbra, v. Ebrach. Eliáš, Helyas, prorok žid., 120, 259. | Eligia sv., oltář v kostele sv. Františka v Janově 222. Eliseus, Heliseus, prorok žid, 259. Eltvil, Alteuil, město něm. nad Rýnem, 517. Elsasy, Alsacia, krajina porynskä, 155, 227, 257, 375, 392, 477, 499 Emmeramus sv., biskup řezenský, 529. Endie montes, Indie, 451. Enoch, syn Kainův, 259. Epikur, Epicurus, filosof, 117. Epifania domini, Zjevení páné, 245, 287, 327, 329, 424, 436, 489, 522, 540. Epynula; Bonifacius — z řádu Menších bratří, 220. Erfurt, Erfordia, m. něm., 5, 42, 294. Esslingen, Esilinga, Ezcelinga, m. něm. ve Wiirtembersku, 231; starší z — 154. Este, Esten, rod italský; Ondřej z — král uherský 34. Ester, Hester, královna židovská, 126, 305. Etheorum terra; Amicedich, król —, 259. Eueorum terra; Amicedich, král —, 259, Eu, hrad a m. franc. v Normandii; hrabě z — de Euo 501 Europa 213. Evagii, Casalis sancti — castrum 208. 70 

Strana 554
554 Eygen, hrabě z — 535. Ezechiáš, prorok žid, 77. Fabiana a Šebastiana sv. den 344. Falcko, Falcz, Pfalz; Anna, dcera hra- běte — druhá choť Karla IV 451; v. i Anna. Falkenberg, Falkenberch; kníže z — choť jeho Kateřina, dcera Jana, markrabí morav., 520. Farao, Pharao 121, 153. Farinata de Ubertinis 211. Farus; terra citra — v. Sicilie. Faun, faunus 117. Fécamp, mon. Fiscanense, klášter řádu benediktinsk. v Normandii; opat — Petr, 498, 508; v. i Petr. Fecinus Lippi, anzian lidu pisánského, 911. Felice S. s. Felicis castellum, hrad v Italii sev. od m. Modeny 485, 500. Felician, Fylezian, pán uhersky, 482. Felix sv.; den — 148. Feltre, Feltrum, m. v Benátsku. 500, 506, 507; biskup — ep. Velletrien- | sis, Jan, '214. Ferrara, m. v sev. Italii, 485, 500, 502; mé&fané — 502; vládee - 500. Filip, Philippus, arcibiskup solnohrad- ský, potom patriarcha aguilejský, 10. biskup eichstädtsky 126, 170, 177, 181, 376 — IV, Sličný, král francouzský, 65, 194, 205, 214, 289, 319, 360, 380, 414; bratr jeho Karel, otec Filipa Vla Blanky, 414. F. V, král francouzský, 289, 402, 508. F. VI, král francouzský, 264, 289, 290, 314, 319, 321, 329, 335, 402, 409, 414, 421, 426, 478, 479, 481, 485, 498, z Anjou, "syn Karla z Valois, 258, 260. Smělý, vévoda burgundský, syn Jana II, krále franc., 470. kniże achajsky, 205. Šimon Filipův z Pistoje, 211, 500, 501 Firmitas, klášter řádu cisterc., de — opat, 214. — Dnrandus de — gen. procurator řádu cistere., 325. — Jan a vite Firmitatense 327. Flandry, Flandria, hrabstvi 290; hra- bě — Quido 200; obyvatelé — Flan- drenses 290; válka — 402; vévo- da — 481; Jindřich z — maršálek císaře Jindřicha VII, 211. Fleimské údolí, Flemarum vallis, údolí v již. Tyrolích, jímž protéká ř. Avi- sio, 506. Flisco; Lucas de — v. Lukáš. Flocamons de Canena, cís. notář, 223. Florencia, urbs Florentina, m. v To- skánsku, 80, 180, 194—197, 284, 364, 379, 400, 449, 455, 462; obyvatelé — Florenciani, Florentini, 195, 208, 485, 500, 501, 506, 524; vrch císařský, mons imperialis, proti — 195, 196; Paulus guondam Serae Ranuetini de Monte imp., cís. notář, 211; zlaté — 258; Carbo de Cerchiis z — 211; Gerard de Abbatibus z — 220, 221; Tosolato de Ubertis z — 211. SEZNAM JMEN. Florisia, Florisina, vdova [majetnice hradu Nazani bliz Pavie], 222, 223. Floss, Flos, hrad a m. ve Francich, 331, 547. Fogliano, da — de Fuliano, ślechticky rod v Reggiu, 500; Giovanno, Giber- tus da — 501. Fontes, Thomas de Septem fontibus 211. Forum Julii, Forlivii, nyni Cividale, m v Benátsku, 11, 353, 509 Forum Novum — v. Praha. Fossa Nuova, Nova fossa, klášter cister- cienský v býv. státě papež , 271, 397. Francie, království, říše, Francia, reg- num Francorum 65, 70, 217, 233, 241, 264, 285, 289, 290, 300, 306, 308, 312, 314, 318—321, 329, 383, 396, 405—407, 413, 414, 417, 421, 426, 443, 472, 477, 479, 484, 485, 498, 500, 502, 513, 518, 521. V. też Gallie. král, rod 234, 289, král. 315, — 6, 8, 206, 207, 319, 335, 402, 409, 413, 414, 426, 429, 443, 450, 475, 478, 503, 508, 513, 514, 526; Filip IV, Ludvík X, Filip V, Karel IV, Filip VI, Jan II, Karel V, viz Filip, Ludvík atd. královna — 266, 314. connetable — 502; duchovenstvo - 214; jazyk — 413, 504; kardinálo- NL 214, 380; mar&álek — 65, 461, 14. Francouzové, Franci, Francigenae 214, 380, 443, 498, 514. Frankfurt, Frankenfurt, Frankenvurt, Frankenwyrde, m. něm. na ř. Mo- hanu, 7, 56, 136, 140, 148, 149, 187, 188, 225, 926, 302, 335, 358, 516; düm Dominikanü ve 136. — Frankenwrd, Frankfwoycz, Frankin- furd, m. něm. na ř. Odře, 279, 399, 451, 518, 541. Franky, Franconia, sev. část nynějšího kr. Bavorského, 336; Rintfleisch, řez- ník rodem z — 66. František sv., s. Franciscus; klášter a kostel sv. — na Starém m. Praž. 26, 67, 159, 291, 342, 344, 350, 403, 456, 521; hrob sv. Anežky u sv. Fr. 403; Kunigunda, jeptiška řádu sv. Kláry u — 353; brána u sv. Fr. 172. sv. kostel bratří Menších v Janově 219, 220. sv. řád 79, 118, 220. sv. Lucie in Silice diakon kardinál 198, 200, 203. sv. Marie Nykomedské diakon kar- dinżl 214, 215. rektor školy na Vyšehradě, kaplan a zpovědník Jana IV, biskupa praž. a kazatel v kostele Praž., 845, 416, 417, 455. Franciscus Bartholomei, vikář: mi- stra provincie Janovské a kvardián konventu Menších bratří v Janově, 219, 222. de Gambacurta a bratři jeho, mě- šťané pisánšti. 523, 524. Franciscus de Lambardino, cis. no- tář, 220, 221, 222. Franciscus Tani de Ubaldinis 211. Freiberg, m. v Sasich, 5 Frenectus Leopardus — z Pisy, cis. no- tar, 211. Fridinger, Hiltmar Fridingerův, měšťan praž., 112. Fridman ze Smojna; syn — 177. Fridrich, Fridericus, biskup praž. 548. — ze Sas, opat kláštera Sedleckého, 256, 302, 303. — Bavor, mnich kláštera Zbraslavského, 1 císař: I [Barbarossa] 191, 337, 342; Frid. II 10, 265, 342, 349 vévoda bavorský, 546. markrabí míšeňský: I [Pokousaný] 57, 74, 124, 157, 160, 265, 266, 314, 361, 375, 409, 467; Fr II [Vážný] 156, 157, 171, 261, 265, purkrabí norimberský 170, 181, 263, 376 vévoda rakouský: Fr. I [Bojovný] 10, 13, 342, 351; [Sličný], král římský 8, 112, 113, 124, 163, 178, 225—227, 231, 232, 239, 241, 245, 253, 254, 257, 260, 262, 263, 267, 273, 274, 279, 286, 289, 290, 302, 307, 313, 343, 349, 371, 378, 381—384, 389, 392, 393, 395, 398, 402, 405, 406, 408, 466, 410—412, 474, 476, 478, 480—484, 498, 499; syn Albrechta II 509. Fridig z Linavy, pán moravský, 179, 180. — ze Sumberka, podkomoří kr. č., 30, 243. od Kokotů, Friczko de Gallis, mě- šťan pražský, 159, 196, 242 vév. rak., v. [správně] Albrecht. Frigidus Fons, klášter cisterc. řádu; mnich a opat Jakub řeč. Albus co papež Benedikt XII 326. Frisinky, Freisingen, m. bavorské při řece Isaře; biskup — ep. Frisiensis 74. 78, 361, 363, 461; biskup — Jan 102. Frisové, Frizoni, kmen german, 441, 496; země — 441. Fulda, Wlda, Wulda, klášter a město při Fuldě, 341; opat — 350, 376; opat — Jindřich 137; Mikuláš — lékař císaře Jindřicha VII, 197. Fumone, Fummone castrum, v Italii, 64. Fiirstenberg, Furstenberch, město blíž Frankfurtu n. 0., 541. Gabriel sv. 202. Gaddus Ganbacurta, anzian lidu pisán- ského, 211. Galeacius de Vicecomitibus 268. Gallie, Gallia, Gallicanae partes, často co Francie, 140, 151, 188, 190, 257, 279, 285, 315, 317, 321, 329—331, 374, 393, 394, 399, 409, 421, 422, 477, 486, 522; arcikancléř — 374; jazyk 318, 320, 331; kniżata — 188; lekar 334, 425; sloh — 331. Gallové, Galliei 195, 196. Gambacurta, František de — a bratři jeho, měšťané pisánští 523, 524. — Ganbacurta; Gaddus —, anzian lidu pisánského, 211. 

Strana 555
Gardské jezero, Gardi lacus, v již. Ty- rolích, 509. Gascogne, Vasconia, krajina v jižní Francii, 214, 380; jezdci — Vasco- nes 215; kardinálové — 214, 215, 380. Gaudencius sv., Radim ; krypta — v ko- stele Praž. 548. Gazer, Amicedich, král z — 259. Gebuseorum terra, Amicedich, král — 259 Geldern, hrabství při dolním Rýnu; hrabě — comes Gerliensis 503. Gent, Gandauum, m. v Belgii, 45. Gentilis, římský senator z rodu Ursinů, 59, 359; Gocius — 286. Geppenštein, Gepzenstein; Bertold z — rodem Šváb, z řídu Templářů 44. Geraldi, Hugo — cantor Petragoricen- sis, kaplan papeže Klimenta V, 199. Gereon sv. 337. Gerhard, arcibiskup mohučský, 73, 74, 361, 461. — z Florencie 220. — de Abbatibus z Florencie 221. — Ranerius a Gerardus hrabata de Do- noratico 211. Germani, v. Němci. Gerlach, Gerlacus, syn hraběte nassav- ského, arcibiskup mohučský, 494, Gerwicus, opat osecký, 233. Gibelini, Gebelini, Gibilini, Giblini 275, 278, 286, 308, 316, 399, 401, 406, 409, 524. Gibertus, Giovanno da Fogliano v Reg- giu 501. Gilibertus de Saltana, hofmistr císaře Jindřicha VII Gisela, abatyše kláštera cist. v Oslava- nech, 184. Godin, v. Hodonín. Gomorra, m. u Mrtvého moře, 137; lid — 89. Gorice, Goricia, m. a hrabství nad f. Soči, 509; hrabě — 505, 509. Gotfrid, Gotfridus a Godefridus, dva mnisi kláštera Sedleckého, potom Zbraslavského 51. — Gottifredns, hrabé de Olloco 211. Gothové, Goti, närod germansky, 234. Gotzlinus, rychtář v Kolíně n. L., 292. Gozzius, Gocius Urbevetanus, de "Urbe Veteri, mistr, obojího práva pro- fessor, 61, 359. — Gentilis, měšťan římský, 286. Graciän, spisovatel decretalii, 342. Grado, 'Gradensis civitas, pobfeZní m. bliż starć Aquileje, 506. Granada, Granata, m. španělské, emir, subrex — 259, 260; přístav — 260. Grandimontensis ordo 278. Grausellum; převorství — blíž Malau- sany 204 Grullus; Leoninus — cis. notáf v Ja- nově, 222. Grünhain, Grunhaym, m. a klášter řádu cistere. v Sasich, 5, 57, 58, 294, 359. Gryfina, Griffinia, teta Václava II, druh- dy kněžna krakovská, 85. Gualderius z Pavie, br. řádu Menších br., 220. SEZNAM JMEN. Gubin, Gubny, m. nyní pruské v Bra- niborsku, 254, 393 Guelfové, Guelfi, Gwelphi 153, 275, 286, 308, 399, 401, 406, 483, 5 524. Guigo hrabě z Vienne, 508. Günther, Guntherus, z Biber&teina, mistr, kanovnik ve Spiru, 216. — hrabé ze Schwarzburgu, protikräl římský, 516, 517. Guigensis, v. Krka. Guta, Gutta, Bona, dcera Rudolfa, krále řím., choť Václava II, krále č, 4— 6, 18, 14, 25—27, 40, 43, 45, 55, 58, 73, 75, 78, 79, 343, 348, 855, 358, 361, 363, 364, 460—462, 547, 548. — dcera Václava II, krále č., 59, 60, 255, 344, 359. — dcera Jana, krále č., choť Jana II, krále francouzského, 183, 242, 250, 261, 265, 279, 306, 314, 321, 380, 388, 394, 399, 405, 409, 470, 473, 477, 484, 498, 500. Gutenstein, hrad v Dol. Rakousich, 302. Habsburg, Habesburch, hrad ve Švýca- rech; Rudolf z — král řím. 13; v. i Rudolf. Hadrian sv., Adrianus; Neapolion kar- dinil diakon — 214 — papež IV 342. Hagenau, Haginowe, m. v Elsasku, 115. Haiman, Heynmannus, Hynek, z Dubé, pán &, 93, 109, 116, 165, 242; syn jeho Haiman 116, 242 — z Lichtenburka pfijmim Krusina, pin č., 31, 112, 144, 172, 466. — Heymannus, z Náchoda, pán č., 509. Halle, m. německé; libry — librae Hal- lenses 323. Hanov, Haginov; Oldřich, [chybně] Jin- dřich z — pán z Porýnska, 246. Havel sv., Gallus; brána — v Praze 515; den — 265, 287, 535; náměstí u — v Praze 515. Hayna, v. [eprävné] Vratislav. Heckenbach, Hekinbach, kläster fädu cisterc. u Biberachu, 181. Heidenrich, (chybné] Heinricus, Hoydon- rich, opat kláštera Sedleckého, 5. 36, 's7, 46, 50, 73, 85, 93, 97, m4 111, 124, 133, 136, 161, 163, 196, 233, 256. Heilbronn, Helbrunna, Helprunna, m. ném. ve Würtembersku, 124, 126, 189, 2831; kostel Menších bratří v — 125, 126; starší — 154. Heimbach, m. něm, 7, 144, 145; klášter křižovníků špitálních v — 144 Helena sv. 538; klášter — v Trieru 538. Heli, nejv. kněz žid., 464. Helyodurus 169. Hendrichov, Heynrichov, Slezsku, 330. Henneberg, Hennenberk ; Bertold z — rádce krále č. Jana Luc., 137, 170, 177, 181, 228, 376, 381. Hennegau, Hanogouia, Hanonia, Hanou- gia, hrabství, nyní provincie belgi- cká; hrabě holandský a — 266, 489; Beatrix, dcera — v. Beatrix. Henslinus, rychtář v Čáslavi, 292. Herbipolis, v. Wiirzburg. kläster ve 555 Herlinus, maršálek č. krále Jana, 179. Heřman, [správně] Burkhard, Herman- nus, arcibiskup magdeburský, 74, 77, 276, 361, 363, 461. — biskup prisirenský 231. — br. z řádu rytířů německých, zpo- vědník krále č. Václava II, potom biskup chelmský 40, 41. — konvrš kláštera Sedleckého 174 — mistr sklepa kláštera Sedleckého 162. — mnich kláštera Zbraslavského 160, 168, 283, 284. — markrabí bádenský 342. — markrabí braniborský 74, 84, 85, 89, 361. — z Jablonného, pán č., 242, 243, 388. — rychtář v Hoře Kutné 292. Hermes, Hermetis 440. Hersberg, Hersperch, m. bavorské, 517. Hersbruk, Herspruk, Herspruch, m. ba- vorské, 517, 547. Hersfeld, Hersweld, m. v Hessensku, 547. Herštein, Hiersensteyn, Hiršštein, hrad v Klatovsku, 384, 482. Hessensko, Hassia; lantkrabi — 276. Heymaczo, v. Hynáček a Hynek. Hildesheim, m. německé ; biskup — Hil- desinensis episc 535. Hiltmar, Hilkmarus, syn Fridingerův, měšťan pražský, 112, 158, 371. Hiltprandity ; Mikuláš — měšťan praz- ský, 1 Hlohov, Glogouia, m. a kniZetstvi v dol. Slezsku, 309; kniże — 74, 361; kni- że — Premyslav II, Bribko 310 Hluboká, Frauenberg, Froburk, Vro- burg, hrad v Budějovicku, 32, 246, 356, 459. Hnězdno, Gnesia, Gnisna, Gnysna, m. v Poznaňsku, 6, 81, 82, 99, 348, 364, 370, 462; arcibiskup — 86, 256, 393 ; arcib. Petr, v. Petr; zemé — 82, 364. Hodonin, Godin, m. na Moravé, 34. Hogerius, v. Ojir. Hohenlohe, Hochlok, Holloch, Hoynloch ; Albrecht hrabě z — 170, 177, 376. — Hohinloch ; Kraft řečený z — 221. Hohenštein, Hohenstein, hrad na Mo- ravě, 30. Holandsko, Hollandia ; hrabě — a hen- negavský 266, 396, 489, 441, 495, 496, 500; dcera hraběte — Beatrix 185; v. i Beatrix; vévoda bavorský a hr. — Albert 541, 542. Holič, Alba ecclesia, hrad v Uhřích při hranicích morav., 223, 224, 264. Honcheringen, Honkyrin; Jan z — 499. Hora Kutná, Cutna, Chutna, Kutne Montes, Mons in Kuthnis, Montes, m. české, 58—90, 94, 113, 115, 128, 181, 135, 141, 147, 157, 158, 161, 163, 165, 170, 229, 301, 319, 365, 366, 371, 375, 376, 404, 426, 447, 462, 463, 466, 468, 490; doly stříbrné v - 463; měšťané — hornici, Montani 7, 89, 115, 116, 136, 157, 161, 163, 165, 372; měšťané —: Eberhard, syn Eberhar- da, 514; Berthold Pirchnerův, Ort- lib 163; Tillman Luciin a Konrad, bratr Jindřicha vikáře 136; Ruthar- dovci a Pirchnerovci 158; rychtáři —: * 

Strana 556
556 Jan, Jenslin 115, 163; Heřman 292; urbura — 228, 382, 495. Hora Supí, Gyerspereh, Mons episco- palis, Suppy hora, hrad v Litoměři- cku, 384, 482. — Geyersberg, hrad a m. č. v Hrade- cku; JeníBek z — ve vojsku koru- tanském 167. Horazdovice, Horauuicz, Horazdowicz, Horazdyeyowicz, m. ć., 111, 371, 466. Hory Železné, Mons ferreus, pohoří ve vých. Čechách, 31, 161. Hostýň, Hostyna, hrad blíž Č. Brodu; Arnošt z Pardubic odjinud z — otec arcib. Arnošta 528; v. i Arnošt. Hradčany, Hraczanum, m. č., nyní část Prahy, 527; nový špitál sv. Anto- nina a Alžběty pro nemocné ducho- vní na — 542, 548. Hradec, Grecz, hrad v kniZetstvi Opav- ském, 230. Hradec Jindřichův, Noua domus, m. č., 534; Jindřich z — 523, 524 Hradec nad Labem, H. Králové, Grecz, m. č., 111, 113, 229, 234, 248, 261, 318, 383, 394, 414, 472, 473, 477; arcijähen — Gradicensis 385; krä- lová — 317, 329, 472; králová — Alžběta, vdova po Václavu II, viz Alžběta. Hradiště Mnichové, Gredicense monaste- rium, Grediss, m. č. v Boleslavsku, 313, 408, 484. Hronovici, de Ronowe, rod pánů č., 229. Hugo Geraldi, cantor Petragoricensis, aplan Klimenta pap. V., 199. Hunové, Hunni 11, 224. Hynáček z Dubé, Heinczo, syn Půty, 233, 243. Hynek Berka z Dubé, hejtman král. Č., 286, 287, 401. — Hinco, z Dubé, olomicky biskup, v. Jindřich III Chorvatsko, Crawacia, Charuacia, krá- lovství, 448, 506. Charybdis, Caribdis, vír v úžině Sicil- ské, 454. Cheb, Egra, m. č. na ř. Ohři, 5, 11, 25, 26, 35, 37, 38, 170, 246, 247, 264, 331, 356, 366, 389, 395, 422, 460, 474, 478, 488; provincie, země — 88, 264, 395, 463, 418, 488; pán — Pře- mysl Otakar II, král č., 11. Chelm, Culm, m. v rus. Polsku; Heř- man, biskup — 41. Chiaramonte, Claremontensis, Claro- monte; hrabě z — 506; dcera vévo- dy bourbon. a hraběte — Beatrix, choť č. krále Jana Luc., v. Beatrix; Manfred de — hrabě Moac. 211. Chlum, Mstidruh z — purkrabí hradu Praž , 352. Chrisostom sv. 341. Christofor sv. 337. — Krištof II, král dánský, 265, 396. Chrudim, Crudim, m. č., 111 118. Chuchel, Chuchyl, Velká a Malá — ves na Vltavě kláštera Zbraslav., 166. Chur, m. ve Švýcarech; Sigfrid, bi- skup — ep. Curiensis 126, 200. Chýnov, Chynow, m. č. v Táborsku; rybníky — 530. SEZNAM JMEN. Ignacia sv. hlava 454. Inn, Enus, Ysen, řeka, 253, 262. Innocene papež VI, dříve Štěpán, pa- poźski poenitenciáť, 455, 456, 521, 530, Innoceates Nemluvňátka sv.; den — 255, 334, 476, 492, 520; hřbitov — v Pa- říži 417. Innsbruck, Inspurga, hl. m. Tyrolska, 509. Irlerein; Amicedich, král, 259. Isák, Ysaac, sv. mučedlník, 337. Isara, Ysara, feka bavor., 332. Ismael, Hysmahel, syn Abrahama, 120. Israel, lid — Israeliticus populus 126, 327, 354, 420, 513; krilové Israel. 192, 318, 413, 414; starší lidu — 106. Italie, Ytalia 70, 140, 151, 176, 181, 188, 193, 194, 199, 205, 241, 268, 275, 278, 286, 288, 297, 302, 341, 374, 375, 399, 401, 405, 409, 417, 480, 482, 483, 500, 502, 503, 522, 537, 540; arcikanc- léř — 374; hejtinan krále Jana v — Karel 485; kardinálové — Ytalici 214, 215, 380; králové — 522; mě- $ta — 153, 483; národ — Italici 195; páni — 483; vladaři — 505. Ivančice, Ybanicz, m. na Moravě, 89, 183 Jablonné, Gablona, hrad a m. č. v Bole- slavsku; bratři z — 473; Markvart a Heřman z — synové Tobiáše Ve- likého 242, 243, 388. Jacint, Jaccintus, sv.; den —166, 233, 294 Jakoren, město, 450. Jakub, syn Isákův; žebřík Jak. 4, 120. — sv. apoštol 337; den — 224, 250, 265, 285, 320, 332, 415, 424, 472, 486, 489, 547; kaple — na Zbraslavi 79, 255; kostel — Moenších bratří na Starém m. Praž. 112, 177, 378, 469, 534, 548. — biskup avignonski, co papež Jan XXII 233, 383, 472; v. i Jan. — kněz, kardinál biskůp řečený Albus titulu sv. Pryšky, mnich a opat kláštera cisterc. in Frigido fonte, mag. theologie, co papež Benedikt XII 325, 396, 419, 486. — kardinál diakon 215. — syn Wolflinův, měšťan pražský, 115, Bi príbuzenstvo jeho 253, 392, Jan sv. kftitel, Johannes Baptista 202, 337; den — 136, 242, 252, 257, 258, 329, 388, 391, 394, 477, 541; ko- stel - na Laterině v Římě 326, 419, 523; řád špitálu — v Jerusale- mě 132, 217, 277; klášter — v Heim- bachu 144. — sv. evangelista 337, 399; den — 100, 284, 319, 324, 370; kaple — a Vá- clava v kostele Pražském 536. — sv. ante portam Latinam (sv. Jana v oleji); den — 344. — a Pavel sv., mucedlníci, den — 257, 491. — papež XXII, dříve Jakub, bisku avignonský 233, 239 —241, 248, 249, 257, 258, 260, 262, 266, 267, 270, 271, 274, 276, 278, 286—289, 291, 296, 300, 306, 307, 309, 314, 315, 817, 319, 324, 325, 329, 343, 383, 384, 390, 393, 396, 397. 399, 401— 408, 406, 409, 411, 417—420, 472, 473, 479, 481, 483, 486, 499, 500. Jan alexandrinský patriarcha 545. — brixensky [bambersky a frisinsky) biskup 6, 82, 93, 102, 370, 464. — feltrensky biskup 214. — [správně Jindřich z Virneburgu), olínský arcibiskup 136, 150, 151, 188, 225, 226, 374. 381. — krakovský biskup 74, 78, 361, 363. — litomyšlský biskup, cís. kancléř, 523. — mohučský arcibiskup, dříve biskup Étrassbursky, 544, — J. VII olomücky biskup, dříve ka- novník praž. a olomůc. i probošt vy- Éehradsky, kancléf kr. &, neman- želský syn krále Václava Il, 261, 303, 317, 319, 323, 394, 395, 415, 455, 478, 486. — plaského kláštera opat 136. — pražský biskup J. I 540, 548; J. II ; J. III 49, 366, 548; J. IV, syn Řehořo z Dražice 112, 214, 231, 240, 241, 243, 248, 300, 310, 334, 336, 337, 340—343, 352, 365, 366, 368, 371, 373, 376 —380, 382, 384 —388, 390, 897, 400, 403 —405, , 412, , 416, 417, 422, 5, 431, 434 437, 464, , 473, 475, 477, 479, 482, 486, 489, 490, 492, 543, 548. — pražský arcibiskup, J. Očko z Vla- šimi, dříve probošt u Všech Sva- tých na hradě Praž, kanovník vra- tislavský, biskup olomúcký, tajemník Karla IV a legat stolice papežské, 455, 521—524, 532, 533, 535—538, 541—545, 548. — sadský probošt 368. — waldsaský opat 3, 233, 256. — vyšehradský probošt —: nemanžel- ský bratr krále Václava Il 368; ne- manželský syn krále Václava II, viz Jan VII, olomúcký biskup, neman- želský syn Jana Jindřicha, markrabí mora ského, 491. — bratr řádu křižovnického 116 — notář procuratora řádu cisterc. 327. — a vite Firmitatense 327. — Sedleckého a Zbraslavského kláštera mnich 51. — Davidův z Toleda, mistr, 295, 403. — de Polliaco, mistr, doctor theologie, 270, 271 — heretik 453. — syn krále č. Václava II 344 — Lucemburský, syn císaře Jindřicha VII, král český, gen. vikář říšský, choť Alžběty Přemyslovny 7, 8, 122, 134, 136, 139, 140, 146 —151, 158 až 159, 170—183, 186, 190, 192, 196, 198, 214, 219, 223, 225—232, 234, 239—241, 243, 245, 247—252, 254, 255, 257, 260—266, 272, 273, 275, 276, 279, 280, 284, 285, 287—291, 293, 300, 306—319, 323, 328—336, 343, 348, 369, 472 —382, 387—390, 393, 394, 398, 399, 402, 404, 406 az $5 e = » =“ o 

Strana 557
411, 413, 418, 420—422, 443, 464, 467—495, 497—505, 507—511, 513 až 515, 523, 528, 541. Jan Jindřich, vévoda korutanský a hrabě tyrolský, potom markrabí moravský, mladší syn krále č. Jana, 260, 287, 306, 330, 331, 333, 335, 794, 401, 405, 406, 421, 422, 424, 451, 477, 480, 483, 486—495, 498, 499, 503 — 506, 508 —512, 514, 518, 520, 547. — syn krále č. Karla IV 541, 547. — Soběslav, syn Jana Jindřicha, mar- krabí moravského, 520, 547. — syn Markety, dcery krále Jana Luc., 2 Jindficha vév. landshutského, 331, 422, 491, 508. — brabantsky vévoda 185 . II Dobrotivy, francouzsky král, 314, 321, 409, 470, 477, 498, 500, 504; jeden z jeho synů: věvoda bourgesský 470. saský vévoda 226, 381. sicilského krále Roberta Dobroti- vého bratr 208. — éväbskÿ vévoda, Parricida, vrah krále řím Albrechta I, 66, 67, 113, 186, 372, 466. — Delfinus, z Wienne a Alby hrabě 200. — syn Záviše z Falkenšteina a králové Kunigundy, bratr řádu křižovnické- ho, 23, 355, 459. — z Bergu, hofmistr Karla [IV] v Italii, 499. — z Dobrušky, pán český, -42, 388, 473, z Honcheringen 499. z Lipé, bratr Jindřicha, pán český, 813, 408, 484, 506 z Michalovic, pán č., 521. z Ossen, ryuř, 196. z Rožmberka, pán český, 534. ze Saraponte, hrabě, 200. Jescho, J. z Wartenberka, hejtman zemský na Moravě 113, 115, 116, 127, 130, 131, 133, 136, 228—230, 372, 381, 382, 471. ze Zvikova 115. — Jenslinus, rychtář na Horách Kut- ných, 115, 163. od Kokotů, měšťan pražský, 159. Wolflinův, měšťan pražský, 131. notář králové Alžběty Přemyslovny 251. mistr, kovolitec z Brabantska, 105. Cininus, vojín v Pise, 211. Pancéř, rytíř český, 525. Vlk 87. Wusthub, 166, 167. Janov, Janua, m. v Italii 190, 193, 194, 219, 221—223, 449, 450; arcibi- skup — br. Porchetus 219 —222; far- nost sv Jifi v —: Adleta a Johanna, chof mistra Viléma de Vallecari z — 221; farnost [sv. Máří] Magdaleny v —: Johanna de Vintinulio a Mar- keta de Romania z — 220, 291; klášter a kostel sv. Františka Men- ších bratří v — 219, 220; kvar- dián — František Bartoloměje 219, 222; bratři — Tomáš a Gerhard de MEME ve vojště korutanském SEZNAM JMEN. Abbatibus 221; kostel sv. Antonína v —: pfevor Rostagnus 221; kostel Sv. Sixta v —: pfevor br. Gwillus de Thaurino 221; měšťané — Ja- nuenses 190, 193, 194, 379; lodě jejich 450; palác arcibiskupský sv. Silvestra v — 221. Janovice, Ianowicz; Pešek z — pán č., 523 Jaroměř, Germer, Jermir, m. v Cechách, 229, 382, 471; klášter v — 530; dva měšťané z — 534. Jaromir, Gebeardus, biskup praž., 548. Javor, Iaur, Javir, knižetství ve Slezsku; Jindřich I, kníže — choť Anežky, dcery Václava II, krále č., 300, 464. Jebusité, syn Kaananův; potomek — potomci, Jebuseus 140, 196. Jenisek, Jenisius, ze Supi hory, z voj- ska Jindřicha Korut. 167. Jeremiáš, prorok, 99. Jericho, Ihericho, m. v Palestině, 212, 259; Amicedich, král — 259. Jerinocho, Yerinocho; ^ Amicedich, král — 259. Jeronym sv., Iheronimus 282, 324, 341, 418. Jerusalem, Iherusalem, hl. m. Palestiny, 237, 259, 304, 327, 342, 362, 420; kostel v — 77, 362; kraje — 538; krá- love — 77; rytířský řád kostela — 216, 217; špitálský řád sv. Jana — 217, 277. Jesenice, Jesenycz, Jessenicz, ves č., Jessen, Yessen; Amicedich, král ze- mě — 259. Ješek, Jesko ze Schiltberga z vojska Jindřicha korut. 166, 167. Jevišovice, Jarospicz, hrad a m. na Moravě, 329. Jidáš, Judas Scarioth 147, 164. Jihlava, Yglauia, m. na Moravě, 110. Jiljí sv., Egidius s., den — 527; ko- stel — na Starém m. Praž. 353, 535, 543. . — Colonna, Říman, mistr theologie, bratr řádu poustevníků sv. Augu- stina a arcibiskup bourgesský, 240, 244, 389. Jílové, Gylowy, horní m. č.; doly v — 349; dobyvatel zlata v — Sloiger 349. Jimram, Yngramus, bratr Artleba z Bo- skovic, 179. Jindřich sv., Heinricus, Henricus 337. — Fuldského kláštera opat 137. — kostnický biskup 74, 78, 361, 363. — z Schumburka, litoměřický probošt, vyšehradský kanovník, kancléř krále . Jana, rodem z Durynska, 242, 243, 948, 384, 388, 473, 489. — mohućsky arcibiskup 517. — Jin. III Berka z Dubé; Hinco, olo- můcký biskup, dříve probošt pražský, 287, 317, 319, 401, 415, 480, 486. — Břetislav, pražský biskup, český vé- voda 548. — Sedleckého kláštera opat, v. [sprä- vné] Heidenrich. — Sedleckého, potom Zbraslavskóho kláštera mnich 51. 557 Jindřich tridentský biskup, dříve opat z Villersu řádu cisterc. a kancléř cí- saře Jindřicha VII, 125, 188, 189, 194. vratislavský biskup 86. kaplan 141. notář krále č. Jana 309, 310. br., pisar 314. vikář místofaráře na Horách Kut- ných 136. Jin. VII císař, hrabě lucemb., chof Markety brabantské, 7, 8, 122, 124, 126, 128, 133—136, 138, 140, 144, 148, 149, 153, 155, 156, 163, 170, 177, 180, 181, 185—192, 194—198, 200, 202, 204— 207, 211, 214, 219, 225, 234, 239, 240, 249, 250, 261, 266, 267, 309, 343, 379, 380, 384, 466, 467, 470, 497, 498. — syn císaře Fridricha II 10. — bavorský vévoda, pán landshutsky, choť Markety, dcery krále č. Jana 261, 262, 265, 272, 274, 288, 308, 313, 323, 331 —334, 394 —396, 398, 401, 406, 408, 410, 417, 422 až 425, 431, 477, 478, 481, 484, 489, 491, 498, 503, 505, 508, 509; syn jeho Jan. — český král, korutanský vévoda, ty- rolský hrabě, choť Anny Přemy- slovny, 6, 7, 68, 106, 109—112, 114, 115, 122, 125, 130, 131, 133, 137, 138, 157, 160, 163, 165, 171, 174, 239, 264, 287, 306, 317, 329, 330, 843, 548, 369—371, 387, 396, 401, 405, 406, 421, 464—466, 477, 480, 483, 486, 490, 498, 499, 503, 504 — javorský kníže, syn Boleslava III svídnického, choť Anežky, dcery krále č. Václava II 234, 243, 254, 300, 383, 388, 464, 472. — lucemburský hrabě, otec císaře Jin- dřicha VII, 185. — J. III Jasný, míšeňský markrabí, 57. — rakouský vévoda, bratr krále řím. Fridricha, 241, 262—264, 302, 343, 383, 395, 405, 472, 478. — vratislavský, kníže: Jin. IV Sprave- dlivy 5, 33, 34; VI 285, 330, 400, 421; 480, 487, 505. — Jan — třetí syn Jana Luc., v. Jan Jindřich. — z Aufensteina, v. Aufenstein. — z Brunecku, hrabé, 170, 376. — z Dubé Berka, pán é., hejtman v Pol- ště, 82, 364, 462. — [správně] Oldřich z Hanova, pán z Porýnska 246. — z Hradce, pán č., 523, 524. — z Kokoricz (2), náčelník: vojska mi- šeňského v Cechách, 157. — z Lichtenburka, pán č., 242, 388, LLL I! — z Lipé, pán č.: starší, podkomoří a správce kr. Č., 7, 8, 118, 115, 116, 127, 131—133, 159, 167, 170, 223, 227—231, 234, 241—243, 245—248, 250, 253, 255, 289, 295, 301, 323, 381—383, 388—393, 403, 466, 411, 473—476, 481 ; mladší, hejtman v m. Lavě, správce kr. Č., 242, 264, 294, 313, 395. 408, 484 71 

Strana 558
558 Jindrieh z Módlingu, Ukrutny, z rodu Babenbergü 342. — z Radenina, pän &, 314. — z Rothenburka, pán z vojska koru- tanského, 135. — z Rožmberka, pán č., 93. — z Flander, maršálek císaře Jindři- cha VII, 211. — od kamene, měšťan pražský, 174. — Šturmův, notář Moravy, 93. Jiří, Georgius, sv.; den — 247, 266, 274, 332, 367, 390, 396, 423, 488, 495; fara — v Janově 221; klášter a kostel — na hradě Pražském 86, 260, 354, 365, 394, 463, 464, 467, 477, 544; abatyše kláštera — Ku- nigunda, dcera krále č. Přemysla Otakara II, 260, 354, 394, 477; oltář sv.— a Ludmily v klášteře — 544. Job 3, 96, 120, 240; kniha — 370, 464. Jodab, Yodab, kníže Abdonu 259. Johanna, dcera Albrechta, vévody ba- vorského, choť krále č. Václava IV, 542. — dcera Roberta Dobrotivého, krále neapolského, 509. — choť mistra Viléma de Vallecari v Janově 221. — de Vintinulio, v Janové 220, 291. Johannius de Clauaro, Glen fádu Men- ších bratří, 220. — Turcus de Clarasco 220, 221. Jordan, řeka v Palestině, 300. Josef, syn Jakubův, 67, 131, 137, 146. Josiáš, král judský, 77. Josue, vůdce lidu israelského, 133. Jošt, Iodocus, syn Jana Jindřicha, mar- krabí morav., 520, 547. — z Rožmberka, pán č., 534. Juda, syn Jakubův, 328; králové z [po- koleni] — 77, 362. — Makabejsky 223. — a Simona sv. den 310, 330; ka- le — v kostele Pražském 540, 547. Judea, krajina v Palestině 326, 327, 419. Judita, Judith, židovka, 126, 305. — choť Břetislava I, knížete českého, 547. — choť Vladislava I, krále česk., 337. Jülich, vévodstvi ném. v pruské pro- vincii porynskć; markrabi — m. Juliaczensis 503, 546; dcera hrabě- te — 155, 189, 266. Jumellae, v Mel. Jupiter, Jovis, hvězda 427, 440, 441, 449 Kail, Keyla, m. v porýnské provincii pruské; Šimon z —- 499. Kaleph, z pokolení Juda 133. Kališ, Calis, m. polské na ř. Prosně; země — 82, 364; kníže vévoda, král — 5, 6, 59 - 61, 81, 359, 364, 461-463; kniZe — Přemysl, král olský 60; dcera jeho Alžběta, choť rále č. Václava II 125; viz i Alž- běta. Kamberg, Chamberch, ostrov v i. Du- naji u Vídně, 353. Kámen, od — de Lapide, měšťanský rod pražský; Ebrlin — 136, 196; Jindřich — 174. SEZNAM JMEN. Kamenec, Kamencz, klášter ve Slezsku, 0. Kamenice, Citz, m. v Sasích, 264; žen- ský klášter řádu cisterc. v — Ca- mentz 44; opat kláštera — 50. Kamenický kraj v Čechách, Kamniczen- sis provincia, později Vltavská, 49. Kanaan, Canan; žena kananejská, mu- lier Cananea, 64. Karel Veliký, císař, 267, 454. — sv., Carolus; klášter a kostel — ka- novnikü Fadoyych sv. Augustina na vrchu proti Vyšehradu na Novém m. Pražském 455, 520; koruna — 519. — [Václav] IV, český král a římský císař atd., 230, 211, 242, 250, 264, 289, 300, 306, 308, 315—319, 329 až 331, 331, 335, 347, 382, 388, 391, 396, 402, 405, 406, 409, 411—414, 421, 437, 442 —444, 447, 449, 451 až 453, 459, 472, 473, 475, 478, 479, 481, 483, 485—495, 497—595, 527, 528, 534. — syn Karla IV, krále &, 545, 547. — francouzský král: K. IV Sličný 261, 266, 279, 280, 289, 318, 394, 399, 402, 413, 472, 477—479, 481, 498; K. V Moudrý 470. — K. II neapolský, sicilský král 84, 207, 249, 365, 390, 463. — [Robert] uhersky král 84, 2924, 240, 249, 257, 264, 285, 289, 292, 303, 308, 310, 311, 315, 331—333, 365, 387, 390, 400, 402, 405—407, 409, 422, 423, 463, 475, 481, 482, 505, 507. — z Valois, otec Blanky, choti krále č. Karla IV, 258, 289, 319, 414, 498. Karlštejn, Carlsteyn, hrad v Berounsku, 16, 543; větší kaple ve věži hra- du — 533. Karmelitáni, Carmelitae 70; gen. mi- str — 326; klášter — před branou sv. Havla v Praze 448, 515: klá- šter — v Tachově 520. Kartusiáni, Cartusienses, ordo Cartu- siensis 278; opat — Bruno 341; klášter — Mauerbach v D. Rakou- sích 302, 405; klášter — p. Marie pod Petřínem před Malou stranon 432, 491, 492, 503. Kastilie, Castella; král — 217, 428, 490. Kaše, Kassche; Rudolf král č. při- jmim — 547; v. i Rudolf. Kateřina sv.; den — 311, 314, 315, 330, 421, 442, 485, 500, 501, 509, 514, 535; panenský klášter — řádu sv. Augustina bratří poustevníků na Novém m. Pražském 501, 524, 535; oltář sv. — a Markety a Bar- Dory v kostele sv. Ondřeje v Praze 33 — dcera krále č. Karla IV, choť Ru- dolfa IV, vév. rak. a Otty markrabí branibor., 504, 521, 534. — dcera Jana Jindřicha, markrabí mo- rav., 520. Kazimir, Casymir, [chybně] Jaromir, Kasimyr, III Veliký, král polský, 815, 831, 332, 409, 422, 423, 480, 431, 476, 485, 487, 490, 491, 495, 505, 511, 528, 544. Kedruta, Gertrudis, sv. 14, 337; den — 343. — královna uherská 342. — služka královny č. Alžběty 251. Kladno, Cladna, m. č; Pavel z — pre- bendář u sv. Víta 386. Kladruby, m. a klášter v Plzeňsku řádu sv. Benedikta 48, 49; mniši — Cla- drubini 49, opat — 48. Kladsko, Glacz, hrad a m. v prus. Slezsku 246, 480, 548; kostel farní p. Marie v — 531; proboštství ka- novnikü řádových v — 530; území, župa — 34, 285, 400. Klára, Clara; řád sv. — 292; klášter panen řádu — u sv. Františka 344, 353, 521. Kliment, Clemens, papeZ I sv. 337; klášter mnichů žebravých při ko- stele — na Starém m. Pražském 39, 242, 344, 365, 432, 526, 548; inqui sitor bludařů při kl. sv. Kl. 492. — papež IV 271; Kl. V dříve biskup v Bordeaux 8, 64, 127, 140, 153, 186, 188, 191, 198, 201, 205, 506, 214—216, 233, 239, 360, 367, 380, 383, 461, 470; Kl. VI dříve Petr kardi- nal v Rouenu 437, 439, 444, 455, 492, 493, 509, 510, 512, 513, 521, 528, 530. Klosterneuburg, Neunburga, Nuenbur- ga, m. v D. Rakousích 310; klášter a kostel v — 341, 342; kanovníci světští a kanovníci řádu sv. Au- gustina v — 341; proboát — Otto 341 Kokoïice (?) Kokoriez; Jindfich z — vůdce vojska miíšeň., 157. Kokotovici, od Kokotů, a Gallis. Fri- drich, Jan a Mikuláš bratři — mě- étané praz. 159; Fridrich, Friczko — m. praZ. 196, 242. Kolin n L., Colonia. m. č., 50, 113, 171, 371, 376, 466, 468, 477; rych- tář v — Gotzlinus 292. — n. R, Colonia Agrippina m. ně- mecké, 227, 264, 442; cirkev — 291; arcibiskup — 7. 151, 182, 185, 227, 272, 352, 374, 397. 442, 471, 498, 513, 514, 526; arcibiskup — Jin- dřich z Virneburgu, [chybně] Jan 136, 150, 188, 225, 374, 381. Koloča, m. v Uhřích při ř. Dunaji; ar- cibiskup — arch. Collotriensis, Co- losensis 84, 365, 463. Komořany, Chomarsan, Komorsan, ves kláštera Zbraslavského na ř. Vltavě 293, 307. Konrad, olomůcký biskup, I 233, 242, 242, 279, 388, 399, 473, 480. — salzburský arcibiskup 341. — Sedleckého kláštera převor 302. — Zbraslavského kláštera první opat, rodilý z Erfurtu, dříve převor kl. Sedlec. a opat kl. Oseckého, 6, 7, 46, 51, 67, 68, 70, 73, 79, 86, 92, 93, 95—97, 99, 106, 107, 111, 123, 124, 133, 136, 139, 168, 173, 182, 185, 189, 196, 233, 251, 284, 294. 

Strana 559
Konrad, Chunradus, Waldsaského, po- tom Zbraslavského klášt. mnich, 51. — br. kanovníků řádových, kazatel a správce kostela p Marie před Tý- nem 540. kaplan 141. syn císaře Fridricha II 342. z.Buchses, maršálek krále č. Jana, 246. MN z Potenäteina, Durynk, 108. z Hory Kutné 115, 136 z Orleansu, mladý právník 62. Kornpuhel, Cunradus Cornpul, mě- šťan pražský, 136. — mistr, zlatník na St. m. Praž., 98. Konstancie, Constancia, sestra Fridrl- cha Il Bojovného, vévody rak., 342. Konstantin Veliký, císař římský, 204, 44 EMEN 6. Kornpuhel, Konrad — Cunradus Corn- pul, měšťan pražský, 136. Koruna, Zlatá — Sancta Corona, klá ster cisterc. v Budějovicku 9, 10, 351; opat — 53. Korutané, Chorinthiani, Chorinthienses, Karinthiani 7, 131, 139, 149, 168, 172, 174, 175, 306, 352, 377. Korutany, Karinthia atd., vévodství 10, 115, 122, 123, 131, 132, 138, 287, 306, 330, 331, 351, 353, 372, 405, 406, 422, 424, 450, 480, 483, 487, 489, 492, 499, 504, 505; horstvo — 449, 516; hrady — 489; moc — 175; páni — 330, 406, vojsko — 1:3. — vévoda, Coritancius, Chorinthianus, Karinthianus 113, 114, 123, 124, 196—130, 182, 135 —138, 141, 147, 157, 158, 160, 161, 163, 165—111, 113—176, 314, 371, 372, 315—311, 434, 466—469, 499; vévoda: Oldfich III 10, 13, 351; Přemysl Otakar II, král č., 11, 547; v. i Přemysl; Men- hard Tyrolsky "195, 137; Jindřich, v. Jindřich, král český; Jan Jin- dřich, syn krále Jana Luc., v. Jan Jindřich; vévodkyně — Anna, choť Jindřicha 126; v. i Anna Kosmas, Cozmas, Sv.; den sv. — a Da- miana 343; kostel sv. — a Dami- ana, mnichü slovanskych za Zde- razem [Emausy] 448. — pražský biskup 540, 548. Kostelec n. Orl., Costel, Kostelecz, m. české, 229, 382, 471. Kostnice, Constancia, m. při jezeře Bo- damském, 181; biskup — 314, 461; biskup — Jindřich 74, 78, 361, 363. Košťálov, Cosczal, hrad blíž Litoměřic; purkrabí — Albert mladší ze Slavě- tina 546. Kouba, Cambia, m. v Bavořích, 264, 212, 308, 329, 332, 396, 418, 510. Kouřim, Curimensis civ., Gurzym, m. č., 426, 490; arcijáhen — 385. Kovafovice, Kowarzouicz, ves bliże Ji- lového, 405. Kraft řečený z Hohenlohe 227. Krajina, Carniola, Karniola 10, 351, 450; pán — Přemysl Otakar II, král č., 11. Krakov, Cracouia, m. polské 5, 44, 45, , 60, 88, 99, 107, 108, 256, SEZNAM JMEN. 285, 348, 357, 358, 370, 393, 400, 439, 460, 495, 496, 508, 512; bi- skup — 461; Jan 74, 78, 361, 363; knižetství, země — 53. 54, 60, 358, 460, 463; pán, kníže, král — 45, 303. 310, 311, 357, 405, 460, 505; kněžna — Gryfina, teta krále č. Václava II, 85, 86; král —: Lešek II Černý 44, 45, 60; Přemysl 505; Vladislav IV Lokietek, Kazimír IL Veliký, viz Vladislav, Kazimír. Královec, Kunigesperk, hl. m. vých. Prus, 511. Kristin sv., Cristianus 337. Kfivoklát, jinak Hrádek, Burgdlinum, Burgelinum, Krzywoklat, Purgli- num, hrad v Rakovnicku, 174, 231. 246, 248, 263, 264, 318, 395, 413, 414, 472, 487. Křivsoudov, Krzsiwsud, m. v Čáslav- sku; Oldřich z — purkrabí hradu Praž 352. Kfižovníci, Cruce signati, Cruciferi, Cruciferorum ordo. Signiferi 26, 45, 46, 70, 118—120, 160. 357. — s červenou hvězdou 23; špital Kř. 131; br. Jan 116. — řádu něm. bratr Jan, syn Záviše a Kunigundy, 23, 355. Krka Gurca, město v Korutanech; bi- skup — epise. Gurgensis, Romanus 342. Krusina, Cruschina, Crussyna, Krussina; Heiman z Lichtenburka, piijmim, Kru&. v. Haiman. Krzetky, v. Skiitkove. Kuenring. Chunring; pánové z — v Ra- kousich, 342. Kufstein, Kupfensteyn, m. v sev. Tyro- lich, 505. Kujavsko, Cuyauia; kniże z — 82, 364. Kumáni, Comani 11. Kunigunda sv.. Gungundis s. 342. — Chunegundis deera Rastislava, bána Srbské Mačvy, choť Přemysla Ota- kara II, 4, 12, 22—26, 351, 459. — Chungundis. dcera krále č Přemysla Ot. II, jeptiška řádu sv. Kláry v klá- šteře u sv. Františka, choť knížete mazovského. a po jeho smrti abatyše u sv. Jiří na hradě Praž., 260, 853, 854, 394, 477. Květná neděle, dies Palmarum 233, 453, 545. Kworez, v. Skvorec. Kyje Kyg, ves v Čechách; rybníky kol — 530. Kyliän sv., mučedlník; den — 180, 335. Labe, Albea, Albis, řeka, 89, 130, 159, 171, 224, 232, 244, 381, 383, 380, 520; most om v Roudnici 482. Ladislav IV Kumánský, Wladislaus, král uherský, 5, 31, 33, 34. — Ladizlaus, syn Karla Roberta, krále uherského, 292. Laeta curia, Týn, v. Praha. Lachie; Amicedich, král — 259. Landava, Landaw, m. v Bavořích na ř. Isaře. 332, 505. Landsberk, Lanczperk, Landesperh, hrad č. na Chrudimsku, 273, 280, 314, 315, 332, 333. 559 Landshut, Landeshut, m v prus. Slez- sku při hranicích č., 495, 512 — Lanezhut Landshuta, m. v Bavorích na ř. Isaře, 261, 308, 314; klášter jeptišek v — 323. Landškroun, Landiscrona, m. č. v Chru- dimsku. 109, 165, 166, 233. Landátein, Landenstayn. Landestein, hrad č. v Táborsku; Vilém z — syn Vítkův, v. Vilém. Lapis. v. Kámen. Lappo; Burchard příjmím — arcibiskup magdeburský, 276. Lapus iudex de Vico, anzian lidu pisán- ského, 211. — de Ubertis 211. Laterán, Lateranum, čtvrt m. Říma, 194; kostel — 446; kostel sv. Jana Kř. na — 326, 419, 523; kostel — větší ad s. Mariam rotundam 195; palác — 1. Latinská brána v Římě, porta Latina; den sv. Jana ante por. Lat. 344. Latinský jazyk, idioma 1., linguagium 1. 106, 318, 413, 504. Lauf, Lauffen, m. v Bavofich sv. od m. Norimberka, 517, 547. Lauingen, Loubinga, m. bavorské ve Sväbich, 274. Lausanne, Lausanensis civitas, m. ve Svýcarech na jez. Zenevském, 499. Lava, La, m. v Dol. Rakousich, 264, 310, 311, 318, 407. 484; hejtman v — Jindfich z Lipé 313. Lehnice, Lignicz. m. a kniżetstvi v Dol. Slezsku, 300, 403: kniże —: Bole- slav III 257, 261, 394 464, 471; v. i Boleslav; Vladislav 285; Ludvík 542. Leonarda sv. den 44 — [de Patrasso] biskup Albinsky 198. Leoninus Grullus, cís. notář v Janově, 222. Leopardus Frenectus z Písy, cis. notář, Lepold III Svatý, markrabí rakouský, 341, 342. — L. VI Slavný, vévoda rakouský, 342. — Lyppoldus, vévoda rakouský a šváb- ský, bratr krále řím. Fridricha, 227, 262, 263, 274, 279, 289, 302, 395, 398, 405, 480. Lešek II Černý, Lesco, Lescho, kníže krakovské, 44, 45, 60. Leta curia, Tyn, v. Praha. Letnice, Penthecostes 199, 231, 261, 265, 266, 279, 343, 385, 396, 459, 461, 502, 531, 533. Leuchtenberg, Lenthenberch, Luten- berch; lantkrabi — Oldiich, v. Ol- dfich. Lev, Leo sv.; oltář — v kostele „s. Ma- riae in Turribus“ v Římě 202. — učenec židovský, 260. — br., provinciál řádu Německých ry- tířů, 242. Libanon, pohoří v Syrii, 212. Libáň, Libanum, m. v Bydžovsku; špi- tál v — 530. Libuše, Libusse, Lubossa, kněžna česká, 812, , 543. * 

Strana 560
560 Lidice [malé] Luticz, tvrz č. blíž Buště- hradu 115. Lichtenburk, Leuchtenburk, Luchten- burch, hrad č. v Čáslavsku; Ulman, Ulrich z — 112; Raimund z — 116; Jindfich, syn Ulmana z — 242, 388 ; Haiman, Hynek z — s prijmim Kru- Sina 31, 144, 172. Limburk, Lymburk, vévodstvi némecké, 319, 323, 418. Linava, Linauia, m. morav.; Fridrich z — 119. Linec, Lincz, Lyncza, hl. m. H. Rakous, 85, 333, 424, 489. Lipá. Lypa, m. č. v Litoměřicku; Jin- dřich, Jindřich mladší, Cenék, Ber- told, Jan, Zdeněk z — v. Jindřich, enčk atd. Lippi; Fecinus — anzian lidu pisän- ského, 211. Litoměřice, Luthomericz, m č., 546: robošt — Jindřich ze Schumberka, urynk, v. Jindřich ; Bohuš 524 Litomyšl, Lutemisl, Luthomisl, m. če- ské v Chrudimsku ; klášter — 494; opat — 438; biskupství — 494, 528; biskup — 511; biskup — Jan 523. Litvané, Litowani, Luthwani, Lythoani, Lythowani, Lyttuani 11, 60, 278, 279, 290, 293, 334, 399, 402, 403, 425, 480, 490, 495, 505, 511; kniZe, král — 490; dcera krále — 315, 409; země — Litouia, Litwania 293, 403. Lobna; Amicedich, král — 259. Loket, Cubitum, hrad a m č. na řece Ohři, 242, 243, 246, 247, 250, 318, 388, 389, 391, 414, 473, 475. Loketko, Lokodko atd., v. Vladislav IV Lokietek. Lombard; Cyno — z Florencie, 80. — Petr — spisovatel dekretalii, 342. Lombardie, Lambardia, Longbardia, krajina v sev. Italii 8, 140, 155, 156, 188, 189, 201, 205, 208, 219, 241, 267, 275, 302, 311, 315, 316, 319, 321, 375, 387, 397, 399, 405—407, 409, 416, 4 5, 470, 480, 483—485, 501, 518, 521, 524, 557, 539; jazyk — 318, 413, 504: kraje — 307, 308; mésta — 153, 199, 208, 306, 308, 335, 409, 425, 455, 499; hejtman mést — Karel [IV č] 315; obyvatelé — Lombardi, 190, 195, 213, 273, 284, 308, 502, 503; tyranni — 485. Lombardino; Frantisek de — cis. notář, 2:0—222. Longa platea, v. Praha. Lotringy, Lotharingia, Lothoringia, vévodství 499; vévoda — 272. Louka, Luczense monasterium, ves a klášter na Moravě u m. Znojma, 505. Louny, Luna cinitas, m. & na ř. Ohři, 110. Lubań, Lubanum, m. v prus Slezsku, 254. Liibeck, biskup — ep. Lublicensis, Lu- bucensis 74, 78, 361, 363, 461. Lubnie, ves sv. Michala, 405. Lucca, civitas Lucana, Lucka, m. ital. v Toskáně, 194, 307, 406, 483, 485, 499—502, 524, 539; obyvatelé — 208; sondcové — Petr Vajani a Petr SEZNAM JMEN. de Magistris 286; vévoda — Castruc- cius, syn Castruccia 485. Lucemburk, Lucemburga, Lucenburch, hl. město vévodství Luc., 261, 264, 265, 279, 285, 289, 308, ' 329, 335, 394—396, 399, 406, 476, 477, 479, 485, 499, 503, 504, 507, 508, 510, 513, 514. — htabstvi, potom vévodství, Lucel- burgensis comitia, Luczeburg 150, 182, 185, 232, 242, 249, 255, 257, 273, 276, 277, 319, 320, 388, 390, 393, 473, 498, 544; klášter p "Marie řádu sv. Benedikta v — 514; opat jeho — 276. rabě. vévoda — 187, 526; Jindřich YI 185; Jindřich VII, císař; Jan, král český; Václav, syn Jana, viz: Jindřich, Jan, Václav. — hraběnka — 305; Alžběta, choť Ja- na — 308; v.i Alžběta Lucchino [dei Visconti], Lokinus, si- gnore milánský, 4: Lucie sv. panna 529; E — 312, 407; František, diakon kardinál s. — in Silice 1 — Tillman, syn — z Hory Kutné 136. Lucifer, hvězda. 464. Ludmila sv. 337; den — 507; oltář sv. Jiří. a sv. — v klášteře sv. Jiří na hradě Praž 544. Ludvík z Anjou, vévoda, syn Jana II, krále francouzského, 470. — bavorský vévoda, král a císař řím., Babarus, Bauarus 225—227, 229, 231, 232, 239, 241, 245 248, 253, 254, 257, 260, 362—269, 272—274, 279, 284, 286— 289, 296 299, 302, 306 aż 309, 311, 313 —316, 393, 329— 333, 335, 343, 381—384, 387, 389, 390, 392, 393, 395 —399, 401, 402, 405 aż 409. 411, 417, 421, 492, 494, 496, 434, 435, 448, 451—453, 40 - 412, 474—491, 498, 494, 498—500, 508 aż 505, 507, 508, 510—512, 514 aż 517, 519, 520; lest — Ludouicica fraus 447 ; synovć — 491. — braniborsky markrabí, syn Ludvíka císaře 453, 476, 491, 492, 505, 508, 510, 515—880. — francouzský král L X 289, 402. — lehnického vévody Boleslava III syn 464, 542. — z Oettingen, hrabě, 137, 170, 181, 227, 376. — savojský hrabě 500. — Veliký, uherský král, 486, 495, 496, 504, 507, 509, 544, 545. Lukáš sv., evangelista, Lucas; den — 170, 226, 376, 468. — de Flisco, kardinál diakon s. Mariae in Via lata, 193, 194; 198, 200, 203, 204. Luticz, v. Lidice. Lutich, Lüttich, m. belgické na i. Mose; biskup — ep. Leodiensis 136, 255, 393, 503. Lutold, Lutoldus, farář v Usti n. O., 76. Lużice, Lusaciae terra, krajina pri sev. branicieh českých, 254, 510, 535, 541. Lya, sestra Rachelina, 528. Lyon, Lugdunum, m. v jv. Francii, 367; obecny snóm cirkevni v — 271, 842, 391. Lysá, Lissa, m. 6. v Boleslavsku; ko- stel v — 520. Maéva, Matschowia, bánstvi, 19, 351, 353. Maffe, zemé; Amicedich, král — 259. Magdalena; farnost — v Janově 220. Magdeburg, Magdeburga, Maidburg, Maydeburga, m. pruské na ř. Labi, 276, 493; arcibiskup — 535; arci- biskup —: Heřman, v. Heřman; Petr Jelito 493; vojsko — 535. Magistri ; Petr de Magistris, v Luce, 286. Majorka, ostrov Balearský; král — rex Maioricarum 217, 428, 490. Makabeové, Machabeus, Makkabeus, 99; Judas — 993. Malachiáš sv., biskup, 322. Malausana v diecesi Gascognské 204. Malin, Malina, m. č. blíž Hory Kutné ; kostel v — 319. Manfred z Chiaromonte, hrabé, 211. Manfredi, dei — illi de Manfredis, šlechtický rod v Reggiu 500. Manfredo de Pii, Manfredus de Piis, šlechtic v Modeně, 501. Mantua, m. ital. v Benátsku, 499; mě- šťané — Mantuani 502, 506; vli- daf — 485, 500; území — 503. Marek. sv., Marcus; den — 435, 492, Marcheck, Marhekk, m. v D. Rakousích, soudce Marchia, Marka Vindická, část nynější Krajiny, 10, | pán — Přemysl Ot. II, král č. Maria panna, matka Ježíšova, Virgo gloriosa 6, 10, 16, 19, 20, 29, 32, 36, 37, 41, 42, 41—49, 52, 54, 55, 69, 72, 78, 93—95, 97, 100, 122, 163—165, 188, 198, 202, 219, 239, 253, 260, 266, 280, 283, 291, 305, 324, 325, 328, 329, 337, 353, 356, 357, 386, 397, 421, 436, "438. 440, 454, 493, 497, 498, 501, 52 28531; dni sváteční — rüzné 176, 197, 199, 200, 239, 245, 247, 248, 257, , 308, 314, 360, 378, 379, 385, 393, 417, 433, 448, 462, 469, 470, 477, 490, 502, 514, 521, 527, 538—541, 547; obraz — 271; plášť — 538. — kapla — ve velké věži na hradě v Roudnici 544. — klášter — : panen řádu cisterc. blíž Brna, Aula Mariae, v. Brno; řádu sv. Benedikta v Lucembursku 276, 514; kartusianů pod Petřínem blíž Malé strany Praž. 432, 491; kanov- níků řádových sv. Augustina v Rou- dnici, v. Roudnice; řádu sv. Augu- stina v Tarenzi 503; pod vrchem Vyšehradem in Viridi 527; na Zbra- slavi, v. Zbraslav. — kostel —: farní v Kladsku 531; v Nicomedii; kardinál diakon Franti- šek 214, 215; v Praze: na Louži 320; před Týnem 171, 172, 376, 377, 368, 

Strana 561
369, 540; v Římě: s. M. in Ara coeli 287; s. M. maioris 402, 481; ad s. M. rotundam 195, 289, 379; s. M. in Transpadina 202; c. M. in Turribus 900—203; s. M. 1n Via lata; kardi- nál diakon Lucas de Flisco 193, 194, 198, v. i Lukáš; sv. Trojice a — v Roudnici 385; v Sedlci 256; na Zbraslavi, v. Zbraslav. Maria, oltář —: v kostele Pražském 445; v novém choru kostela Praž. 533. — oratoř sv. Marie Magdaleny, Afry a Marie egyptské v Praze 546. Maria, sestra Marty, 305. — Magdalena 837; oratoř — v Praze 6 — sestra krále č. Jana Luc., choť Karla IV, krále francouzského, 249, 261, 264—266, 387, 390, 394, 396, 475, 477—479 — dcera Ludvíka Velikého, krále uher- ského, choť Sigmunda, 545 Marketa sv., panna, Margaretha; den — 320, 432, 491, 495, 513, 531; hla- va — 371, oltář sv. Kateřiny, — a Barbory v kostele sv. Ondřeje v Praze 337. — choť cisaře Jindřicha VII, dcera vévody brabantského, 8, 130, 146, 148, 155, 181, 185, 188, 189, 191, 193, 194, 219, 220, 222, 497. — choť císaře Ludvíka bavorského, v. [správně] Beatrix. — choť Přemysla Ot. II, krále č., sestra Fridricha II Bojovného, vévoda ra- kouského, 4, 10—12, 342, 351. — dcera krále č. Václava II. choť Bo- leslava III, knížete vratislavského atd., 125, 178, 260, 261, 378, 394, 464, 470, 477. — dcera krále č. Jana Luc., choť Jin- dřicha vévody bavorského, landshut- ského, 181, 242, 250, 261, 272, 288, 306, 314, 379, 388, 394, 398, 401, 405, 410, 411, 430—432, 439, 473, 477, 481, 491, 498, 503. — dcera Karla IV, krále č., choť Lud- víka Vel, krále uherského, 330, 421, 486, 504, 507; jiná jeho dcera — 547. — dcera Jindřicha, vévody korutanské- ho, choť Jana Jindřicha, syna krále č. Jana, a pak Ludvíka. markrabí braniborského, 477, 486, 498, 503. — dcera Mikuláše II, vévody opavské- ho, choť Jana Jindřicha, syna krále č. Jana, 520. — de Romania, v Janově 220, 221. — v. Blanka, choť Karla UV, krále č.l. Markvart, Markvardus, biskup augsbur- ský, 523. — Marchardus, z Jablonného, pán če- ský. 242, 243, 388. — ze Zvířetic, pán český, 144. Mars bůh války, 253, 315, 330, 392, 483, 495. — hvězda, 295, 427, 440, 441, 449. Marsiglio de Rossi, Marsilius de Rubeis, signore v Parmě, 501. Marscille, Marsilia, pobřežní m. v jižní Francii, 450, 482. Marta, Martha, 305. Marta sv.; oltář — v kostele Pražském 482. SEZNAM JMEN. Martin sv., biskup, 337 ; den — 243, 249, 255. 264, 291, 313, 314, 403. 542; brána — v Praze, na konci nyněj- šího Perkšteina 230 — kněz kostela Pražského, 527. Martinian sv.; den sv. Processa a — 300, 384, 403, 482. Mastino della Scala, vlädar veronsky, 505, 506, 509. Matěj sv.. Mathaeus 337; den — 230, 264, 331, 527. — Mathaeus Rubeus Ursinus, kardinal, 61. — Mathias, arcibiskup mohučský, 291, 319, 402, 415. — zpovědník císaře Jindřicha VII 197. — Matyas, kaplan Jana Jindřicha, hra- béte tyrolského, 487. — br řádu kazatelského 126. — hrabě trenčanský, župan v severních Uhřích, 8, 83, 223, 257. 380, 471. Materna sv., oitář v kostele Praž., 486. Matouš sv., Mathaeus, evangelista 97, 255; den — 156, 193, 243, 272, 397; evangelium — 369. ; Mauerbach, Apurbach. Maurbach, Mor- berch. klášter Kartouský v Dol. Ra- kousich. 302, 405, 482. Mauricia sv. oltáf, v kostele s. Mariae in Turribus v Rímé 901. Maurus sv. 337, 341; den — 302. Mazouia, v. Maéva. Meathinus, stavitel věže, 295. Metislav IIl, Mescha, kniże těšinský, otec Violy, choti krále č. Václava III, 106. Medové; králové — 234. Mell, Jumellae, hrad v Benátsku na horni Piavé. 509. Melchisedech, král a nejv. kněz, 276, 99. Mělník, Mellicum, Melnyk, m. č., 251, 252, 260, 286, 391, 392, 475, 476; špitál na — 307. Memel, Mimle, feka ve vych. Prusich, 11 Menhart, Meinhardus, biskup praż., 548. — Moeynhardus, vévoda korutanský, hra bě goricky a tyrolsky, 125, 137. — Rokycansky, Menlinus Roczaneri, měšťan pražský, 159. Menlinus, syn Volframa, měšťana praž- ského, 160. Menších bratří řád, ordo fratrum Mino- rum, 26, 118, 158, 222, 289, 297, 320, 335, 342, 404, 415, 453, 499; gene- rálni mistr — 326, 419; gen. mistr — br. Michal 289; provinciál — římský 297; guardian — v Janově František de Bartholomeo 222; bratři —: Petr z Corbary co protipapež Mikuláš V, v. Mikuláš; Roland z Cremony 219, 220; Valter, biskup Pronenský, 219; Piibyslav, biskup Satoronensky, 336; Bonifacius Epynula, Gualderius z Pa- vie, Mikuláš Barrochinus z Pavie a Johannius de Clauaro 220; Mikuláš 534; klášter a kostel — : v Brně 250; v Heilbronně 125, 126; v Janově 219, 220; v Praze: sv. Františka 26, 344; sv. Jakuba 112, 177, 378, 469, 534, 548; ve Znojmě 14. 561 Meran; dcera vevody z— chof Jindfi- cha II Bojovného, vév. rak., 342. Mercurius, hvézda, 497, 440, 449. Mergentheim, Mirgintheim, m. némecké v sev. Würtembersku, 144 Merseburg, Mersiburg, m. ném. na fece Sále: biskup — 276. Meruilla; Simon z — pokladník met- ský, 200. Mety, Metensis civitas, Metys, m. v Lo- trinsku na f. Mosele, 232, 272, 279, 383, 387, 397, 479, 499, 526; biskup — 545; měšťané — 279, 285: poklad- nik Simon de Meruilla 200. Michal sv., Michael 202; den — 182, 190, 315, 344, 534, 547; kaple — pod Vyšehradem 303, 404, 405; Michal, notář Jana IV, biskupa praž- ského, 404, 405. — mistr, almužník Jana IV, biskupa praž., 368. — generální mistr řádu Menších bratří 28 — Mychahel, převor kláštera Zbraslav- ského, 283. Michalík, Michalico, z Borova, pán mo- ravský, 487. Michalovice, Michalsperg, Michelzperch, Mychahelberch, hrad č. v Boleslav- sku; Beneš z — 242, 388, 473; Jan z — 521; Petr z — 537. Mikuláš sv., Nicolaus 341, 530; den — 312, 321, 331, 344, 416, 422, 455, 521; kostel —: na drůbežném trhu v Praze 320, 353, 527, 535; — in carcere Cal- lensi ; kardinal diakon — Vilém 214: oltář —: v kostele Pražském 456; v kostele sv. Ondřeje v Praze 337; prst — 456, 521. — M. V protipapež, džíve Petr z Cor- bary, br. řádu Menších bratři, 288, 29%, 402, 481, 499. — aquilejsky patriarcha, syn krále Ja- na Luc., 523. ostiensky biskup 198, 214. | Mikussius, praZsky biskup, z Ujezda 850, 539, 548. fezensky biskup 181. Sedleckého kláštera opat, 334. Zbraslavsk. kláštera mnich 315, 336. br. u sv. Jakuba v Praze z řádu Men- ších bratří 534. Barrochinus z Pavie, br. řádu Men- ších bratří, 220. — lehnického a vratislavského kniZete Boleslava III syn 261. — opavský vévoda: M. I, bratr krále č. Václava M. II, 32, 178, 250, 351, 356, 378, 390, 459, 470; M. II, téZ kniże ratiborsky, 250, 253, 319, 390, 392, 439, 475, 476, 508, 513, 520. — pražští měšťané: M. rychtář pražský 292; M. Hiltprandův 159; M. od Ko- kotů 159; M. Šturmův 108; M. Tau- sentmark 112, 115, 131; M. Wacin- ger, rychtář, 160, 172; M. od Věže 158, 159, 172, 375, 467; M. Velflovie 131 MEM Cola di Rienzi, římský tribun, 519. v službě králové č. Alžběty 251. z Fuldy, lékař císaře Jindřicha VII, 197. 72 

Strana 562
562 Milán, Mediolanum, Medyolanensis ci- vitas, hl. m. Lombardie, 190, 267, 806, 307, 379, 397, 406, 499, 522, 524; arcibiskup — 517, 522; církev — 522; kostel sv. Ambrože v — 191, 522; měšťané — 190, 191, 193, 194, 485, 506, 538; vladař — 500, 502; území — 190; vladař, signore —: Azzo 499, 500: Barnabo 537, 544; Lucchino 499, 509. Mileč, Milecz, hrad biskupa vratislav- ského ve Slezsku, 508. Miltenberg, Miltenberch, m. bavorské při dolním toku ř. Mohanu, 508. Mirica, v. Bor. Míšeň, Misna, m. saské na ř. Labi, ně- kdy hl. m. markrabství ; probošt ko- stela — a potom biskup — Bernard, v. Bernard; biskup — 461; biskup — Albert, v. Albert; diecese — 533, 535. — Misnensis terra, Mysna, markrabství, 5, 57, 88. 99, 167, 230, 232, 261, 265, 281, 366. 370, 463, 525, 540; mar- krabí — 266, 342, 349, 359, 376, 488, 520, 526 ; markrabi --: Jindřich III, Jasny, Fridrich I a II, v. Jindřich, Fridrich. Míšňané, Misnenses, obyvatelé markrab- ství, 157—159, 168, 172, 175, 329, 372, 375, 377, 467, 468. Mnichov, Monacum, hl. m. krälovstvi ba- vorskeho, 302, 323, 448, 453, 515. Modene, Modna, Muthina, Mutyna, m. ital. v Emilii, 307, 406, 483, 485, 500, 501; hrad S. Felice, blíž — 485; oni z — 500. Módling, Medlich, m. v Dol. Rakousich; Jindfich z — bratr Fridricha II Bo- jovného, vév. rak., 342. Mohan, Moganus, Mogonus, feka v Ném- cich, 187, 226, 381. Mohuč, Maguncia, m. německé při ústí ř. Mohanu, 227, 256, 594, 516, 517, 544, 546; církev, kostel, ecclesia — 291, 294, 322, 323, 417, 418, 494, 510, 528, 529; diecese — 241, 508; arcibiskup — kancléř v Germanii 7, 8, 57, 86, 151, 171, 172, 187, 225— 227, 232, 242, 255, 361, 365, 374, 388, 437, 442, 462, 463, 471, 472, 493, 498, 513, 526, 544; arcibiskupové —: Bo- nifác sv. 341; Gerhard, Petr, Matěj, Balduin, Jan, Jindřich, Gerlach Nas- savský, v. Gerhard, Petr atd.; kapi- tula — 291, 402; měšťané — 294; stolice — 403; záležitost — 294, 403. Mojžíš, Moyses 4; hůl — 259. Mons albus; Amon de Albo monte 211. Mons Caroli, tvrz na vrchu blíž m. ital. Luky, 501. Mons episcopalis, v. Hora Supi. Mons gaudii, v Rímé 202. Mons imperialis, v. Florencie. Montpellier, Mons Pessolani, M. Pesso- lanus, m. na jiZnfm pobřeží Francie, 433, 508. Morava, Moraua, Morauia, markrabstvi, země, 4, 5, 14, 22, 23, 28—30, 50, 55, 58, 88, 99, 108, 111, 177—180, 183, 185, 223, 224, 228, 244, 245, 280, 289, 308, 310, 312, 313, 318, 319, 329, SEZNAM JMEN. 332, 335, 348, 349, 353— 356, 358, 366, 370, 378—381, 389, 399, 402, 406, 408, 414, 423, 427, 439, 451, 463, 469 —471, 474, 479, 484, 485, 487, 489, 498, 504, 519, 547; markrabi — 335, 410, 414, 420, 436, 438, 439, 505; markrabí —: Přemysl Ot. II, Karel IV, Jan Jindřich, v. Přemysl Ot. II, Karel IV, Jan Jindřich. Morava, hejtman — Jan z Wartenberka 471; hrady — 230; hranice — 249; kláštery — 504; města — 135, 319, 414; notář — Jindřich Šturmův 98; páni — 181, 242, 289, 352, 388, 407, , 496 Morava, Moraua, řeka, 223. Moravané, obyvatelé Moravy 30, 179, 311, 378, 319. Morilliana; Tanered hrabé z — 211. Morimundense monasterium, Morimun- dum 257; opat — 214. Mosaica, opus Maysaicum 544. Mosella, řeka, 290. Most, Pons, m. č., 349. Mstidruh, Mstydruh, z Chlumu, purkrabí hradu Praž., 352. Mühldorf, Müeldorf, Muldorf, Mulendorf, Mylndorf, m. bavorské na ř. Innu, 253, 262, 342, 392, 395, 476, 478. Münster, m. pruské v provincii west- fálské; biskup —- ep. Monasteriensis, 136, 272. Münsterberg, Monsterberk, Munsterberg, m. a knižetství v středním Slezsku; kniże — Boleslav IV 330, 487, 505. Muro, [false] Marro; Petrus de Murro- ne co papež Celestin V 64, 359. Musy 362. Mýto Vysoké, Muta, Mutha, m. č. v Chru- dimsku 111, 113, 229, 246, 248, 318, 382, 414, 471. Mže, Misa, Mysa, řeka č., 47, 263. Náchod, hrad a m. č. v Hradecku; Hai- man z — pán č., 509. Naonis Portus, v. Pordenone. Napea 117. Nassau, Nassowe, hrabství německé; hrabě z — 227; hrabě —: Adolf, král římský ; Gerlach, arcibiskup mohuč- sky, v. Adolf, Gerlach ; hrabénka — 21. Naumburg, Nemburgensis episc. 545. Navarra, Nauarria, královstvi na polo- ostrové Pyrenejském; král — 428, 490, 535. Nazanum, hrad ital. bliZ Pavie, 222. Neapol, Neapolis civitas, m. v jiZni Ita- lii, 64, 197, 359, 379, 461. Neapolion, sv. Adriana kardinál diakon, 214. Nebbio, Nebiensis episc., Parcenvallus 220. Neckar, Neccarus, Nekarus, řeka v již. Německu, 8, 231, 383, 472. Nedušov (?), Nedussow, ves č., 405. Němci, Němec, Alemanni, Germani, Theu- tonica gens, Thewtunici 16, 26, 27, 77, 82, 90, 147, 175, 177, 195, 196, 223, 228, 267, 290, 348, 370, 381, 427, 452, 473, 474, 485, 490, 513, 537. Německá říše, Německo, Alemannia, Al- mania, Germania 6, 65, 66, 70, 83, 142, 143, 147, 151, 16 4, 170, 173, 181, 185, 187—190, 195, 226, 228, 231, 252, 262, 267. 268, 276, 286, 290, 296 až 298, 302, 306—309, 315, 321. 335, 341, 374, 376, 395, 397, 398, 405, 406, 409, 417, 460, 461, 471, 478, 479, 483, 484, 516, 518, 519, 522, 524—526, 531; kral — 8, 135, 225, 226, 360, 381; králové —: Rudolf, Adolf, Al- brecht, Jindřich VII, Ludvík Bavor, Fridrich Rakouský, v. Rudolf, Adolf atd. — arcikancléř — 374; biskupství — 397; jazyk — 106, 318, 320, 413, 504 ; kni- žata — 13, 37, 56, 170, 180, 181, 188, 196, 197, 286, 358, 379, 391, 467, 511, 523, 542; končiny — 381; města — 188; orlové — 192; páni — 381; pí- seň — 177; vikář generalni v — 180, 879, 470, 534; vojsko — 195, 223. Německých rytířů řád, Cruciferi de do- mo Theutonica 293, 334, 403, 425; v Prusích 278; dům — v Praze 262; země — 511; provincial — Lev 242; Heřman, člen — zpovědník krále č. Václava II, 40. Nereje a Achilleia sv. kardinál Petr 508; v. i Petr. Nero, císař římský, 153. Neustadt, Nova civitas, m. bavorské v hor. Falci, 312, 517. Nichus; Bettus — rytíř v Píse, 211. Nikomedia, Nycomedia, m. v Malé Asii; . Marie Nikomedské kardinál dia- on František 215. Ninivité, Ninivitae 540. Nithardus 301, 302. Noe; archa — 288, 401. Něrdlingy, Nordeling, Nordilinga, m. ba- vorské, 182; starší z — 154. Norimberg, Norenberg, Nuereberch, Nuerenberg, Nurenberk, m. bavor- ské, 7, 66, 141, 143, 154, 170. 180, 181, 227, 231, 232, 308, 311, 313, 314, 348, 374, 376, 379, 407, 408, 448, 468, 470, 515, 517, 527, 534, 542; mě- šťané — 515; purkrabí — 511, 523; purkrabí — Fridrich 170, 181, 263, 376. Novara, Nauarria, Novaria, m. italské v Piemontě, 307, 406, 499. Nymburk, Neuenburg, Newenburga, No- wenburga, m. č., 7, 89, 128, 130, 133, 159. Odo, opat Clugnyacenský, 341. Odra, Odera, feka 334, 518, 541. Oettingen, Hoting, Oting, Ottingen, m. a hrabství ve Švábsku; hrabě z — Ludvík, v. Ludvík. Ohře, fiumen Egra, řeka č., 170, 376, 468. Ojif [z Friedberka] 350. — Hogerius, pán č., 111. Ojvín, Moywin, hrad u Žitavy; klášter mnichü Celestinü na — 534. Olbram — kostel, Costel, m. na Moravé bliZ Znojma, 310. Oldřich, Vlricus, probo&t kostela Praz- ského, 366. 

Strana 563
Oldřich z Paběnic, doktor dekretů, ka- novník více kostelů, scholastik ko- stela Praž., administrátor biskupství Praž., mnich a opat kláštera Sedle- ckého, 128, 300, 303, 317, 319, 323, 324, 417, 486 český vévoda 547. korutanský vévoda 10, 13, 351. z Leuchtenberga lantkrabí 228. 246, 248, 581. z Brandýsa, ve vojště korutanském 167. z Křivsoudova, odjinud z Říčan, pur- krabí hradu Praž., 352. — Pluh z Rabáteina, Vlrieus Aratrum, hejtman království . 312, 408, 484 — bratr Zdislava z Průhonic, purkrabí hradu Praž., 352. — z Rožmberka 534 — ze Slussilberga (Schliisselb.) 181. Olloco; Gotfrid de — hrabě 211. Olomůúc, Olomuncz, m. na Moravě, 108, 109, 177, 178, 280, 343, 370, 378, 465, 470, 480, 497; církev, kostel, ecclesia — 109, 319, 465, 494, 528, 532; diecese — 478; biskup — 276, 852, 438, 461, 511; biskup —: Dě- třich, Petr II, Konrad I, Jindřich III, Jan VII, Jan VIII, v. Dětřich, Petr atd ; dům děkana — v — 310; jep- tišky řádu kazatelského v - 303, 404. Ondřej sv., Andreas, apoštol, 337; den — 230. 232, 312, 337, 408, 484, 535; kostel — v Praze 817, 336, 337, 426, 490. — pražský biskup 539, 548. — neapolský král, bratr krále uhersk. Ludvíka Vel., 496, 509. — uherský král, z Este, Benátčan, 5, 34. 35, 83, 364, 463. — nejv komoří království Č. 352. de Caprona 211. Corfagnin, anzian lidu pisänského, 211. z Říčan, purkrabí hradu Praž., 352. Ones, Onsso, z Onšova, purkrabí hradu Praž., 352. Onšov, Onssow, tvrz a ves v Cäslavsku ; Oneš z — purkrabí hradu Praž., 352. Onyás, veliký kněz židovský, 169. Opatovice, Opatowitz, klášter u Hradce 31. | Opava, Oppauia, m. a vevodstvi v hor- nim Slezsku, 178, 240, 250, 378, 439, 470, 475; vévoda — 329, 421, 495; vévoda —: Mikuláš I a II, v. Miku- las. Openhaim, m. německé jižně od Mohućce, Opolsko, Oppolia, Opulia, kniżetstvi v horním Slezsku; kniże, kniZata — 54, 74, 82, 358, 361, 364, 476, 487, 545 Origenes Veliký, spisovatel církevní, 1 Orgio ; Alexander de — 211. Orleans, Aurelianum, m. ve Francii; Konrád z — 62. Ortlib, měšťan v Hoře Kutné, 163. Ortvin, Ortwinus, Sedleckého kláštera opat, 319, 334. SEZNAM JMEN Oseáš, prorok židovský, 260. Osek, Ossek. klášter v Litoměřicku; opat —: Gervicus 233; Konrad, po- tom opat kláštera Zbraslavského, 294, v. i Konrád. Oslavany, Ossla, klášter řádu cisterc. na Moravě blíž Ivančic: abatyše — 185; abatyše — Gisela 184. Osnice, Oslnice, Oslinicz, ves blíž Jílo- vého, . Ossen; Jan z — rytíř 196 Ostašovice, Ostassonicz, ves blíž Ko- stelce n. Orl., 405. Ostia, m. italské při ústí ř. Tibery; biskup — ep. Hostiensis 193, 194, 200, 201, 203, 204, 288; biskup — Mikuláš 198, 214; kardinä! — 402, 481, 501 ; kardinál — Petr, legat pa- pežský, 523. Ostřihom, Strigonia, město v Uhřích arcibiskup — 545. Ostrov, Insula, klášter: benediktinský blíž Davle 46; opat — Petr 337. — Insula. sv. Dobrotivá, klášter řádu sv. Augustina na Zbirožsku, 254 Otakar, Othakarus. Ottocarus, v. Pře- mysl Otakar. Otto, klosterneuburský probošt, 341. Zbraslavského kláštera opat druhý 4, 79, 233, 294. mnich, 51. Zbraslav. kláštera succentor 283. bavorský vévoda, uherský král, 107, 266, 274, 308, 313. 317, 323, 370, 406, 408, 417, 484. braniborský markrabí Ot. III 15, 53, 54, 354; Ot. V 74, 85, 89, 358, 361; Ot. VI 85; Lenivy, syn cisafe Lud- vika bavorského, 492, 504, 519, 534, 544, 546, 547 rakousky vévoda, syn krile ném. Albrechta I, 263, 274, 289, 290, 302, 308, 310, 311, 313, 31:, 317. 328— 331, 333, 395, 402, 406—409, 420, 424, 479, 481, 486, 489, 490, 498, 504. z Donina 246. Wigolais, Phigoles. měšťan pražský, — posel pana Viléma Zajíce 136. Paběnice. Babyanicz Pabyenycz, tvrz č. v Čáslavsku; Oldřich z — v. Ol- dřich. Pád, řeka v Italii, 502. Padua, Padwa, mésto ital. v Benátsku, 194, 500, 506, 507; učení — 528, 529. Palceřík, Palezierzik [Anežka], milenka krále č. Přemysla Otakara II; syn její Mikuláš, vévoda opavský, 351. Pancer, Panczer; Jan pfijmim — rytíř č., 525. Pankrác sv. 337. Pardubice, Pardubicz, Pordubicz, hrad a m. č, Arnošt z — odjinud z Ho- stýně, otec arcibiskupa pražského Arnošta 492, 493, 528; v. i Arnošt. Paříž, Parisius, Parysius, hl. m. Francie, 55, 206, 214, 244, 259—261, ; 266, 211, 219, 312, 314, 315, 321, 399, 341, 342, 380, 894, 396, 397, 399, 407, 409, 417, 421, 433, 443, Zbraslav., dříve Sedleckého kláštera | 563 449, 498, 513; biskup — 545; uče- ní — 517 Parkstein, Parthsteyn, hrad bavorský ve Francích, 331. Parma, m. ital. v Emilii 208, 307, 406, 483, 499—503: diecese — 502, 503; de Rossi, móśfanć v 500. Partenvallus, Parcenvallus, biskup neb- biensky, 220. Pasov, Patavia, Pathauia, m. bavorské na f. Dunaji, 314, 333, 424, 489; biskup — 426, 535; biskup — Rey- marus 342. Pitek Veliky, Parasceue 183, 353, 499, 545. Pavel sv., Paulus, apoštol, 128, 204, 219, 260, 269, 397, 445, 446, 507; den — 449, 450, 516, 531; Jana Bu- riana a — sv. den 257, 427; sv. Petra a — den, v. Petr; "kostel sv. Petra a — v Římě 326, 419, 446, v. i Petr sv. — z Kladna, prebendář u svat. Víta v Praze, 386. Paulus guondam Sere Ranuctini de Monte imperiali, cís. notář, 211. Pavia, Papia, m. ital. v Lombardsku, 222, 307, 406, 483, 499, 500, 502, 524: hrad v — 502; klášter sv. Augu- stina v — 499, 524; kostel v — 499; měšťané — Papienses 500; Gualde- rius a Nicolaus Barrochinus z — bratři řádu Menších bratří 220. Pebenberg, v. Bamberg. Pecz. Pece (?), ves č. blíž Křivoklátu, 174. Pelhřim, Peregrinus, biskup praž., 548. — Peregrinus Pusso, měšťan pražský, 113, 115. Pelhřimov, Pilgrems, m. č. v Táborsku, 5 Pellarius; Guido, syn — rytíř v Pise 211. Penede, hrad biskupa tridentského nad jezerem Gardským, Pergamum, v. Bergamo. Persie, Persis 449. Perštejnice, Pirchinstein, tvrz. nyní ves blíž Hory Kutné, 163 Pessolani, Mons — v. Montpellier. Pešek, Pesco z Janovic, pán č., 523. Petr sv, Petrus. apoštol, 147, 200, 202, 204, 215, 219, 238, 260, 269, 288, 397, 402, 445, 446, 481; den — 351, 401, 451, 480, 516; den sv. — a Pa- vla 133, 195, 379, 394, 427, 470, 477, 490; denár, haléř — 256 315, 393; 410, 476; klášter — v Římě 195; kostel sv. — a Pavla, basilica v Ří- mě 200, 287, 289, 326, 379, 402, 419, 446, 480, 481, 522, 528, 589; kanovníci kostela — 201, 402, 481; hřbitov blíže kostela — 454; lodi- čka — 267, 286, 288, 397, 401; ná- stupce — 66; oltář — v "kostele s. Mariae in Turribus v Římě 201, 203; stolec — 535; země — 201. — basilejský biskup 74, 78, 361, 363. — Bellifortis kardinál, co papež "Řehoř XI, 542. — Columpniacensis kardinál diakon, * 

Strana 564
564 Petr z Corbary, z rodu Colonna v Římě, bratr řádu Menších bratří, co proti- papež Mikuláš V, 215, 288, 297, 307, 401, 402, 406, 481, 483. hnězdenský arcibiskup [správně Ja- kub II) 82, 364, 462. Lombard, skladatel dekretalii 342. magdebursky arcibiskup 493. mohučský arcibiskup, dříve probošt trevirský, vyšehradský, bingenský a biskup basilejský, rodem z Trevíru, hejtman království Českého 125, 126, 136, 150, 151, 170, 171, 176, 177, 181, 182, 186, 214, 225, 226, 230— 232, 240, 241, 255, 291, 372-374, 376—383, 387, 393, 468, 469, 471, 473, 476. de Murrone, co papež Celestin V 64, 359. olomucký biskup II, dříve probošt pražský, vyšehradský a kancléř kr. Ć., 93, 116, 233, 383, 472. ostienský kardinál, legat papežský 523. Ostrovského kláštera opat 337. Petr de Rosiers, opat fécampský, biskup auxerreský, arcibiskup sen- ský, potom rouenský, kardinál sv. Nerea a Achillea, co papež Kliment VI, 435, 492, 498, 508. Zbraslavského kláštera opat třetí, rodem z Žitavy 3, 8, 62, 116, 136, 141, 143, 146, 233, 273, 291, 294, 309, 310, 314, 317, 322, 324, 325, 336, 337, 417. de Andoria 221. de Magistris, soudce v m. Luce, 286. z Michalovic, pán č., 537. z Rožmberka, pán č., 229, 230, 242, 244—248, 258, 371, 382, 387—390, 392, 471, 473, 474, 476, 508, 534; synové — 521; synové - : Petr, Jošt, Oldřich a Jan 534. Vajani, soudce v m. Luce 286. ze Žampachu, ve vojště korutanském 167. 224. Petragoricensis cantor; Hugo Geraldi — kaplan papeZe Klimenta V, 199. Petřín, mons Petrinus, vrch nad Men- ším m. Pražským, 75, 350, 362, 462, 482, 527; klášter kartouzský p. Ma- rie pod — 491, 503. Petrina, choť mistra Agrista v m. Ja- nově, 221. Phebus 64. Phigoles, v. Wigolais. Piacenza, Placencia, m. ital. v Emilii, 307, 406; br. Ranaldinus v — 222. Piest, Pyest, Pistense castrum, hrad v Litvě, 495, 511. Pietra santa, Petra sancta, m. ital. sz Pii, de' od Luky, 594 de Piis, šlechtický rod v Mo- deně, 500; Manfredo de’ — 501. Pirchner; Berthold Pirchnerův, měšťan v Hoře Kutné, 163 Pirchnerovci, Pirchneri v Hoře Kutné 158, Pisa, Pysa, Pysana civitas, m. ital. v Toskánsku, 190, 195, 205, 211, 343, 449, 470, 522, 523; kostel větší v — SEZNAM JMEN. 197, 470; anziani lidu — 211; mé- §fané — Pysani 190, 194, 195, 197, 209, 379, 524; měšťan — František de Gambacurta 523; rytíři v — 211; špitál Raneria hraběte de Donoratico z — 211; Leopardus Frenecti z — cis. notář 211. Písek, Pyeska m. č., 329. Pistense castrum, Pyest, hrad v zemi Litvanü, 495, 511. Pistoja, Pistorium, m. ital. v Toskáné; Simon Filipüv v — 211, 500, 501. Plasy, Plaz, klášter cisterc. v Plzeňsku; opat — ab. Placensis 7, 142, 174; opat — Jan 136; sluha z — Vilém 143, Plichta, Fiyehta z Zirotina, pan č., 263, 395, 478. Pluh, Aratrum, v. Oldfich Pluh. Pluto, büh, 162. Plzeň, Pilsna, m. č., 111; kraj — 246. Pněvice, Pnewicz, Pnyewycz, ves č. v Čáslavsku, 426, 490. Počaply, Poczapel, ves u Berouna, 350. Poděbrady, Podebrad, m. č., 219. Podivín, Podywen, komorník sv. Vá- clava 536. Podskalśti, Podskalenses, v Praze 434. Poláci [chybně] Germani, Poloni, ná- rod — 61, 81, 85, 104, 243, 280, 330, 352, 473. Polička, Policzka, m. č. v Chrudimsku, 113, 229, 352, 471. Polliaco; Jan de — mistr, doktor theo- logie, 270. . Polná. Polna, hrad a m. & v Cáslavsku; Vikard z — a choť jeho Alžběta 103. Polsko, království, země, Polonia 6, 60, 81, 84, 86, 88, 93, 232, 256, 285, 317, 331, 342, 348, 364—366, 400, 411, 421, 422, 429, 430, 432, 439, 460—465, 481, 490, 505, 512, 518, 525, 540. — król - 5, 59, 60, 86, 109, 240, 255, 285, 412, 422, 430, 431, 439, 484, 487— 489, 495, 496, 505, 511, 512, 540; Přemysl, Václav II a III, Vla- dislav Lokietek, Jan Luc. Kazimir Veliký, v. Přemysl, Václav atd. — královna —: Alžběta Hradecká; Alž- běta, choť Jana Luc., v. Alžběta. — vévoda — Jindřich I, kníže javorské 888; v. i Jindřich. — inkvisitor kacifü v — 432; kniZata — 82, 124, 300, 364, 400, 403, 460, 462, 481; kniZetstvi— 289; koru- na — 60, 82, 84, 256, 364, 365, 393; města — 319, 414; páni — 60, 460, 462; poslové — 81; vojsko — 230; žezlo — 85. Pomořany, Pomerania, země při moři Baltickém, 82, 99, 310, 364, 370. Pontiniaeum, klášter řádu cist.; opat — 14. Ponzoni, dei — de Pinzonibus, ślechti- eky rod v Cremoné, 500. Poplin; Ebruá syn -- Ebiruslinus fil Poplini, měšťan praž., 136: dům — 159. Pordenone, Portus Naonis, m. ital. v Be- nátsku, 10, 351, 353; pán — Přemysl Ot. II 11. Porchetus, Porthecus; br. — arcibiskup Janovsky, 219 —222. Poříči, Porziecz, část Nového m. Praž- ského, 516. Porto, Portuensis episc. 201, 203; kar- dinál — 437, 493. Portugaly, Portugalia; král — 217. Postoloprty, Porta [apostolorum], m. a klášter v Žatecku; opat — 385. Poustevnici, Heremitae, v Augustin sv. Poznań, Posnania, m. na f. Varté, 310. Poznaüsko, Basna, Bosna. Posnania, vévodství, 99, 364, 370. Praha, Pragense castrum, Pražský hrad 7, 32, 42, 47, 79, 131, 133, 172, 174, 177, 229, 233, 252, 318, 319, 331, 334, 350, 351, 354, 356, 372, 377, 382, 392, 413, 414, 438, 451, 454, 468, 469, 471, 476, 485, 504, 540— , 546. — Kostel sv. Vita [Václava a Vojtěcha] na — kostel Pražský 49, 52, 67, 74, 86, 111, 123, 176, 231, 250, 260, 319, 343, 344, 353, 357, 361, 365, 366, 368, 378, 382—386, 390, 400, 411, 415, 416, 417, 425, 435—439, 448, 451—456, 461—464, 466, 473, 482, 486, 488, 492—495, 497, 511, 515— 517, 519, 521, 522, 524, 527—529, 531—533, 536—542, 544—548; — hrob v — Otakara II 79, 364; sv. Václava, v. Václav sv.; sv. Víta 548; sv. Vojtěcha 332, 423, 436, 482, 488; — chor novy v. — 547;— kaple v — 532: sv. Antoni- na 547; sv. Doroty 547; Jana evangl. 536; sv. Silvestra 548; sv. Simona a Judy 540, 547; sv. Trojice, císař- ská 538, 547, 548; sv. Václava, v. Václav sv.; — krypta sv. Gaudencia v— 548; — kronika — 459, 497; — oltář v —: sv. kříže 539; p. Marie 352, 533; sv. Marty 482; sv. Materna 486; sv. Mikuláše 456; sv. Silvestra 422— 424, 482, 492; sv. Víta 74, 86, 176, 361, 378, 533; — patroni — 482, 511, 537, 544; — sakristie — 515, 530, 534. biskupstvi, diecese PraZ. 269, 270, 275, 276, 334, 384, 4:3, 482, 518, 520, 522, 533, 548; biskup, arcibi- skup — 119, 941, 295, 296, 384, 352, 366, 368, 412, 423, 436, 437, 438, 442, 444, 448, 473, 493— 495, 510, 512, 518, 529, 532— 534, 544, 545, 548; biskupové —: Vojtěch sv., Šebíř, Jaromír, Kosmas, Menhart, Jan I, Daniel I, Fridrich, Valentin, Jindřich Břetislav, Ondřej, Pelhřim, Jan II, Bernart, Mikuláš, Jan III, Tobiáš, Rehoř, Jan IV, Arnošt, Jan Očko, v. Sebiř, Jaromír atd. kapitula kostela — kanovnící praZ. 52, 99, 267, 397, 436, 437, 455, 461, 492, 512, 515, 532, 534, 537, 547, 548; arcijáhen 385; děkan 438, 532, 534; děkani: Řehoř, Arnošt, v. Řehoř, Arnošt; probošti: Petr, potom bi- skup olomůúc., Oldřich, Jindřich, Ber- ka z Dubé, v. Petr, Oldřich, Jindřich ; scholastik Oldfich z Pabénie, v. Ol- dfich; kanovníci: Valter 64; Jan 261. , e E GD. 871, 412, i 472, 

Strana 565
Duchovní — 548; kazatel — Fran- tišek 417; mansionáři 493, 510; me- tropolitan 493; ministr — Martin 527; oficial — 534; oltářníci 531; rebendy kanovnické 482. Praha, kapitola při kapli Všech Svatých na hradě — 412, 436, 492, 504, 541; robošt — Jan Očko z Vlašimi, v. an. — klášter sv. Jiří na hradě Pr., v. Jiří sv.; purkrabí — 352. Pragensis civitas, město Pražské 5, 7, 26, 32, 37, 39, 43— 45, 47, 50, 54, 62, 63, 74, 76, 85—87, 98, 99, 106, 108—114, 116, 123, 124, 127, 128, 130—133, 135, 136, 138, 141, 156— 160, 167, 168, 170—179, 181, 223, 224, 227, 230—233, 240, 241, 243, 245, 246, 248, 249—255, 257, 260, 262—265, 273, 275, 284, 285, 287 — 290, 291, 293, 295, 306—309, 312, 314, 311—320, 329, 331—335, 342, 343, 344, 348, 349, 357, 362, 365, 370—373, 375—380, 382, 384, 387 — 389, 391—396, 398, 400 —403, 405, 401, 410, 412—415, 421— 421, 431, 433—435, 444, 447, 451, 453, 455, 456—459, 460—463, 466—471, 473, 474, 476—478, 481, 495, 498, 503, 509, 518—520, 524, 527, 537, 539 -544, 546—548. — Bri- na —: u sv. Františka 172; u domu Mikuláše od Věže 159, 172; u sv. Martina 230; blíž Dlouhé třídy 377. — Duchovenstvo 47, 269, 280, 288, 291, 331, 403, 410, 413, 422, 427, 437. — Dům německých rytířů v — 262 — Grose — 80, 180. 255, 316, 462. — Hradby — 132. — Hii- vna — 334. — Kláštery v —: sv. Am- broże na N. m. Praž. 521; sv. Bene- dikta na Slovanech 516, 545; Kar- melitánů blíž sv. Havla 448, 515; sv. Kateřiny 501, 524, 535; p. Marie, Kartusiánů pod Petřínem (na nyněj- ším Smíchově) 432, 491, 492, 508; „ad misericordiam Domini“ žev. klá- ster sv. Benedikta 478. — Kostely v —: 47; sv. Františka s klášterem sv. Kláry, v. František sv.; sv. Ja- kuba s klášterem Menších bratří 112, 177, 378, 469, 534, 548; sv. Jiljí 535, 543; sv. Karla 455; sv. Kli- menta s klášterem řádu kazatelské- ho 87, 98, 131, 242, 344, 365, 432, 492, 526; p. Marie na Louži 320; p Marie v Tyné 171, 172, 376, 540; sv. Mikuláše na drůbežném trhu 320, 353, 527, 535; sv. Ondřeje 317, 336, 337, 426, 490; sv. Tomase s klaśte- rem řádu sv. Augustina 26; sv. Va- lentina 230. — Kronika — 345, 347, 349, 387, 408, 410, 411, 413, 417, 423, 435, 467, 497, 512. — Kupci — 141, 423. — Lid — 401, 410. — Mě- šťané — Pragenses cives 7, 15, 45, 110, 115, 116, 127, 131, 141, 157 až 159, 171, 252, 253, 272, 290, 310, 357, 371—373, 392, 402, 407, 431, 434, 437, 448, 476, 527; Reichard 39; Volfram, v. Volfram; Mikuláš 511, 514—516, 531, 533—535, 482, 484-491, | SEZNAM JMEN. Tausentmark 112; Wolflin rychtář 135; Konrad Kornpuhel, Otto Wi- golais, Ebruś Popliniiv, Ebrlin od Kamene 1:6; Mikuláš od Věže 158, 159; Fridrich, Jan a Mikuláš od Kokotń, Mikulśś Hiltprandüv, Menhart Rokycansky, Ebruś Popli- nův 159; Jindřich od Kamene 174; Fridrich od Kokotů 196, 242; Ebrlin od Kamene 196; Mikuláš, rychtář, 292. — Míra — 316. — Most — 132, 353, 412, 433, 434, 468, 492, 526, 535. — Obora u — 252. — Podskal- &ti 434. — Spital praż. 92, 98, 158, 160, 172, 369, 375, 468. — Trh, ná- městí — 76, 168. 257, 353, 362, 375, 393, 448, 515. — Týn, Laeta curia 547. — Učení obecné, studium gene- rale — 6, 62, 359, 444, 452, 517, 541; kolej studentů — 541; mistři koleje studentů — 541. — Váha praž. 76. — Věž konec mosta Praž. 131, 132. — Vojsko -- 290. — Ženy pr. 540. — Zidü synagoga — 332, 423, 488 ; žid: ulice 230. Staré mésto PraZské, Maior civitas 174, 953, 331, 392, 536, 541; düm králové Alžběty na — 318. Menší m. Praž., Minor civitas, Malá strana 174, 258. 352, 392, 404, 434, 536, 540; dvůr biskupský v — 465, 536; kaple ve dvoře — 541; dům Jana, probošta vyšehradského, na Ujezdě před M. m. Praž.; v něm klá- šter panenský 303. — Nové m. Praž , Nova civitas 412, 516, 519, 535, 536, 539. Přeclav, Przeczlaus, biskup vratislavský 493. Predicatores, viz Dominikáni, Žebraví mniši. Premonstratský řád, Albi, Praemonstra tensis ordo 119, 135, 160, 278; mni- ši — 70; opat — 74, 361, 511 ; opat — Vipertus 341. Přemysl, Primisl, oráč, 312, 408, 465. — Otakar 1, český král, 292, 547; Př. Ot. II, markrabí moravský, vévoda rakouský, štýrský, korutanský a krajinský, pán marky vindické, Che- bu, Pordenone 4, 8—15, 22, 31, 33, 34, 46, 49, 67, 79, 103, 234, 239, 950, 960, 342, 348—354, 368, 394, 459—461, 472, 415, 411, 512, 547; hrob — v kostele Pražském 79, 364. českého krále Václava II syn 30, 31, 344, 356. českého krále Jana Luc. syn 250, 255, 306, 390, 393, 405, 475, 476, 498. český kníže Przimisel, polský král, kníže kališť- ský 5, 60, 85, 461, 475, 479, 505. Pfemyslav II, Bribko, hlohovsky kníže 310 Pfibislav, Przibislaus, bratr fádu Men- ších bratří, biskup Sardonský 336, 337, 385. Přibislava, Przibislawa, sestra Václava sv., 536. Přibram, Pybranum, m. č.; hrad a špi- tál v — 530. 565 Přímda, Frimberch, hrad a m. č. v Pl- zeňsku, 246. Primiero, Primegium, Primense ca- strum, hrad a m. v jv. Tyrolich 506. Priska, Prisca, sv.; kardinál sv. — Ja- kub, dříve opat cisterc., potom co papež Benedikt XII 326, 419, 486. Prisirensky biskup, Prisirensis episc., Hefman 231. Processa a Martiniana sv. den 300, 384, Prokop sv. 473, 479; den — 344, 477, 528, 538; hrob — 477; klášter — 479 ; kronika — 473, 474. — syn Jana Jindřicha, markrabí mo- ravského 520, 547. Pronenský biskup, Pronensis ep., Wal- ther 219. Protha a Iacincta sv. den 166, 233, 294. Průhonice, Prohonicz, ves a statek jv. od Prahy; Zdislav z — a Oldřich bratr. jeho, purkrabí hradu Praž. 352. Prusy, Prussia, Pruszia, země při moři Baltickém, 41, 70, 278, 290, 293, 317, 334, 342, 402, 403, 411, 425, 481, 489, 495, 505, 511; némeéti ry- tíři v — 218. Pulkava, Pulka, m. v D. Rakousích, 426. Pustiměř, Pustymir, m. na Moravě; klá- ster jeptišek řádu sv. Benedikta v — 478. Puš, Pusso; Pelhřim — měšťan pražský 113, 115. Půta, Potho, z Dubé, pán č., otec Hy- náčka 233, 243, 246. — Poto; pět bratří, synů — majitelé vsi Vetlé 386. Quido, hrabé flandersky 200. — Pellarii, rytíf v Pise 211. — de la Turre 193. Quigerio; Dominicus de — 211. Qwillus de Taurino, pfevor u sv. Sixta v Janové 221. Raciochus; Vannus — anzian lidu pi- sánského 211. Raéice, Recicz, Recyez, tvrz na Moravě u Výškova, 179, 180. Radějovice, Radieyouicz, ves u Jilové- ho, Radenín, Redenyn, tvrz v Táborsku; Jindřich z — 314. Radešov, Radensfurth, m. v někdějším Loketsku 170. Radotín, Radotin, ves u Zbraslavě, 47. Rafsel Raphael s. 202. Rachel, dcera Labanova, 528. Rachnov; Arnold z — pán moravský, 487. Raimund, Reimundus, (správné Diether], arcibiskup trevirsky, 186 — Reymundus, Reynmundus, z Lich- tenburka, pin ¢., 116, 246. — Raimundus Villim, vnuk papeže Kli- menta V, 215. Rajhrad, Regera, Reygrad, klášter na Moravě, 29, 178 Rakousy, Austria, markrabství, věvod- ství 4, 10, 12—14, 18, 49, 55—59, 110, 113, 227, 232, 254, 263, 287, 289, 290, 302, 311, 317, 329, 331— 13 

Strana 566
266 333, 335, 342, 353, 354, 358, 372, 387, 395, 402, 411, 422, 424, 450, 461, 472, 478, 481, 489, 490, 506, 507, 516, 525, 539, 540. Rakousy, vévoda, vévodové 5, 88, 225, 231, 264, 310, 313, 315, 328—334, 348, 358, 359, 366, 383, 395, 396, 401, 407, 411, 420—425, 456, 463, 466, 478, 484, 487—489, 491, 499, 504, 505, 507, 509, 527; markrabi, vévo- dové —: Leopold III Svatý; Leo- pold VI Slavný; Fridrich II Bojov- ný; Přemysl Otakar II; Albrecht I král; Rudolf, syn krále Rudolfa I; Rudolf, syn Albrechta I; Fridrich, král; Jindřich : Leopold II; Albrecht II; Otto; Albrecht III, viz Leopold, Fridrich atd. — Vévodkyně — 540; vévodkyně — Anežka, sestra krále č. Václava II, v. Anežka. — hrady a města — 488; páni — 10, 989, 311, 352, 461; vina — 539. Rakušané, Australes 14, 58, 241, 245, 262, 263, 289, 311—313, 333, 352, 381, 395, 402, 407, 408, 485, 504. Ranaldin z Piacenzy, bratr řádu Men- ších bratří, 222. Ranerius de Donoratico, hrabě, 211. — Jannis de Donoratico, hrabé, 211. Ranuetinus; Paulus quondam Sere Ra- nuctini de Monte imperiali, eis. no- tář, 211. Rapota de Borczonicz, [z Borovnice ?] purkrabí hradu Praž., 352. Raspo, hofmistr hraběte tyrolského, 508. Ratibor, m. a kniżetstvi v hor. Slezsku; kniże — 54, 250, 358; kniże — Mi- kulaś II, vévoda opavský 513; v. i Mikuláš II. Rauhenštein, Ruenstein, hrad; pán z — 289. Ravenna, m. ital. v Emilii, 450. Řecko, Graecia 70, 513; hvězdáři — 295 ; . jayk— 70. Řečice červená, biskupova, Reczicz, m. v Táborsku; rybníky kolem — 530. Reggio, Regium, m. ital. v Emilii, 208. 301, 406, 483, 499—501. ehof, Gregorius, papeZ, sv. 3, 324, 341, 418, 445; den — 273, 315, 398. — papeź X 271, 397; R. XI 542. [z Valdeka] praźsky biskup, mistr svob. umění, dříve děkan kostela Praz, 74, 78, 361, 363, 368, 461, 464, 548. — z Dražice, pán č., otec Jana IV, bi- skupa praž. 351—354, 366, 368, 464. Reichard, měšťan pražský, 39. Rainhard z Florencie 80. — PReinhardus, mnich Sedleckeho kli- stera, 162. . Rejéka, Reyezka, viz AlZbéta. Rek, Rekové, Graeci 174, 267, 554; krä- lové — 234. Remeš, Reims, m. vsv. Francii; bi- skup — Remensis episc. 255, 393. Remigia sv. den 153, 314. Rense, Renis, m. ném. pii f. Rýnu, 513. Retz, Recz; hrabé z — 329, 421. Reymarus, biskup pasovsky 342. Rezno, Ratispona, m. bavorské, 254, 308, 329, 332, 352, 392, 393. 406, 3 SEZNAM JMEN. 421, 448, 484, 515; diecese — 533; biskup —: sv. Emmeram 529; Mi- kuláš 181. Ribaldini; Vann — anzián lidu pisán- ského 211. Říčany, Riczanum, m. č.; Ondřej z — purkrabí hradu Praž. 352. Rieti, Reatyna civitas, m. ital. sv. od Rima, 539. Richard I Lvi srdce, král anglický, 342. Řím, Roma, hl m. Italie, 8, 57, 59, 66, 151, 192, 194, 195, 199, 201, 204, 901—909, 214, 276, 286—288, 941—343, 354, 374, 319, 399, 401, 402, 427, 445, 454, 470, 480, 503, 519, 530, 535, 538, 539, 542 — eirkev — 61, 125, 200, 204, 206, 207, 215, 218, 2 286, 291, 296, 298, 299, 337, 361, 420, 444, 479, 499, 512, 515, 537, 538, 545; sbor církve -— 494. kurie — 72, 201, 240, 248, 257, 265, 275, 276, 286, 297, 300, 317, 319, 320, 324, 325, 328, 334, 349, 384, 385, 390, 415, 418, 420, 429, 437, 442, 473, 475, 477, 479, 482, 485, 493—495, 508, 510, 514, 531, 532. papež — 61, 202, 203—205, 269, 270, 299, 326, 419, 472, 508, 542; stolec — 233, 307. — cisafstvi, říše, imperium, regnum — 13, 137, 138, 204, 207, 208, 225, 226, 267, 268, 298, 316, 365, 447, 497, 498, 503, 528, 533; koruna — 127; volenci — 461. — císař, král, královna — 4, 5. 13—15, 26, 35, 36, 38, 42, 43, 56—58, 88— 90, 112, 113, 124, 195, 198, 134—138, 141, 142, 144, 147, 150—153, 156, 157, 160, 170, 180, 187, 189, 190, 193, 199, 200, 202—205, 212, 225, 226, 231, 234, 240, 241, 245, 253, 257, 260, 267—269, 274, 296, 302, 344, 348, 352, 356, 357, 359, 365, 369, 371— 376, 379, 381, 384, 387, 392, 393, 395, 397, 398, 400, 412, 414, 442, 443, 445, 447, 452, 453, 460, 461, 463, 466— 468, 470—472, 474, 477 -481, 494, 508, 512—516, 519, 539; cisafove, králové —: Fridrich I a II, Rudolf, Adolf, Albrecht, Jindřich VII, Lud- vík Bavor, Fridrich rakouský, Ka- rel IV, Giinther, v. Fridrich, Rudolf atd.; císařovna — : Alžběta, Marketa, v. Alžběta, Marketa. Brána colínská v — 200; duchoven- stvo — 523; kanovníci — 481; kar- dinálové — 215, 216; kostel —: sv. Jana na Latcrané, s. Mariae in Ara | coeli, s. Mariae rotundae, sv. Petra a Pavla, v. Jan, Maria, Petr; maje- stat — 58; poslové — 401; prokon- sulové — 59; provincial — Men&ich bratfi 297; senator — Gentilis 59, 359; senatofi 445; soudcové — 201 ; syndikové — 445; tribun — Cola di Rienzo 452. Říman, Římané, cives Romani 5, 59, 60, 90, 194, 201, 202, 244, 286—288, 306, 359, 379. 389, 401. 406, 445, 446, 454, 470, 522; měšťané: Petrus Va- jani, Petrus de Magistris, Gocius Gen- tilis 286; rod — Colonna, v. Colonna. Rindfleisch, Rintfleisch, feznik rodem z Frank, 66. Risenburk, Risinburg, hrad č. v Hra- decku, 281. Robert, Robertus, zvolený biskup sa- lernský, 199. — Dobrotivý, neapolský [apulsky, sicil- ský] král, 8, 194, 197, 205—210, 379, 470, 500, 509. Roboam, syn Šalomouna, krále žid., 106. Rogacian sv.; Donaciana a — sv. den 330. Rokycanský ; Menhart — Menlinus Ro- czaneri, měšťan pražský, 159. Rokycany, Rokiczanum, m. č. v Plzeň- sku; klášter v — 530; rybníky ko- lem — 530. Roland z Cremony, bratr řádu Menších br., 219, 220, 222. Romania, Marketa de — usedlá v Ja- nově, 220. Romanus, biskup Krcký, 342. Rossi, de Rubeis, mocný rod v městě Parmě, 500; Marsiglio de — 501. Rostagnus, převor kostela sv. Antonína v Janově, 221. Rotenberg, Rotenberch, m. v Bavoïich, 517. Rottenburg, Rotenburg, m bavorské v střed. Francích, 66; Jindřich z — 135. Rottweil, Rotil, m. bavorské, 66. Roudnice, Rudnycz, m. č. 376, 385, 386, 519, 530, 531, 536; kaple p. Marie ve velké věži na hradě v — 544; klášter a kostel sv. Trojice a p. Marie v — kanovníků řádu sv. Augustina 385, 436, 482, 490: most pies f. Labe v — 385, 434, 482; Spitàl chudych konec mostu v — 386, 489. Rouen, m. ve Francii; arcibiskup — archiep. Rothomagensis Petr, v. Petr de Rosiers. Rožmberk, Rosinberk, hrad a m. č. v Bu- dějovieku; Jindřich z — 93; Petr z — v. Petr; synové Petra z —: Petr, Jošt, Oldřich a Jan 534. Rožmitál, Rosenthal, m. č. v Prachen- sku; polovice baronstvi v — 530. Rudolf, Rudolphus, z Habsburku, řím- ský král 5, 13—15, 25, 27, 33, 35, 42, 48, 45, 55, 56, 67, 15, 234, 239, 342, 343, 353—356, 358, 460, 461, 547 bavorský vévoda, palatin rýnský, bratr císaře Ludvíka 137, 170, 172, 296, 227, 376, 381, 471, 516. — rakouský a švábský vévoda, syn krále Rudolfa 5, 13, 42, 43, 67, 113, 344, 357, 461, 548. — rakouský vévoda, král český, pří- jmim Kaše, syn krále římského Al- brechta I 6, 109—113, 122, 123, 239, 302, 343, 348, 369, 371, 405, 461, 465, 466, 471, 486, 547. — rakouský vévoda IV 492, 504, 521, 527, 584. 

Strana 567
Rudolf, sasky vévoda, 513. — v Walderbachu, mnich klá&tera Zbra- slavského 283. — ze Zbraslavic. purkrabí hradu Praž. 352. Rufus sv., mučedlník: den — 84, 301, 403, 443, 481, 514. Ruchovany, Ruchwan; kostel v — klá- Stera Zbraslav. 274, 286, 293. Rupert sv., Ropertus, opat cistere. 341. — syn Adolfa nassavského, krále řím- Ského. 58, 359. Rusini, Rutheni 45, 60, 430, 490. Rusko, Russia 70. Rutbard, Ruthardus, mé&fan v Hore Kut- né 115; syn — Albert 115; syno- vé — 157; rod — Ruthardovci 115, 168. Rýn, Rhenus, řeka v Němcích, 88, 153, 170, 181, 182, 231, 232, 241, 243, 273, 306, 313, 376, 382, 398, 405, 408, 427, 451, 467, 480, 510, 511, 514, 517; hrabata a knížata — 153, 154, 227, 374; končiny a krajiny — 129, 133, 229, 242, 246, 257, 264, 979, 279, 984, 985, 331, 394, 391, 399, 400, 499, 419, 483, 541, 546; lid — Renenses, Rynenses 243, 246, 247, 390, 475, 480, 488; města — 535; ostrov — 513; palatin — 474, 498, 513, 517, 521, 526; palatin — Rudolf, v. Rudolf; páni — 241, 250, 388; rytíři — 152, 489. Saarbriicken, m. něm. na ř. Saaře; hra- é ze — de Saraponte, Jan 200. Sába, královna, 71. Sabaoth, büh, 77, 164, 326, 419, 430. Sabinsky biskup, ep. Sabinensis, 193, 194, 200, 203; biskup — Armandus, Arnaldus 198. Sacan, m. v Asii, 995. Sadok, Sadoch, nejv. knéz Zid., 260. Sadoronsky, Sardonsky biskup, Satora- nensis epis., Přibyslav z řádu Men- ších br. 336, 385. Sadská, Saczka, m. č. v Bydžovsku; klášter v — 530; probošt v — Sac- censis, Jan 368. Saleburg, Salczburg, hlavni m. Saleb., 509; ; arcibiskup — 351; arcibiskupo- vé —: Filip, jiz patriarcha aquilej- sky, 10; Konrad 341; diecese — 262, 395, 418; kanovníci řádoví v — 342. Salerno, pobřežní m. v již. Italii; zvo- leny biskup — Salernitanus electus, Robert 199. Salm; deera hrabéte ze — 290. Saltana; Gilibertus de — mistr cís. ho- spody 211. Samson, Sampson 99, 120, 262. Samuel, nejv. knéz Zid., 329. Sancerre, Cesarii sacri comes, ze — pán francouzský, 502. Sandoměř, Sandomeria, Žandomeria, m. olské při ř. Visle, 99; kníže — Lo- kerko, v. Vladislav Lokietek. Saraceni, gens Sarracena 45, 257, 258, 260, 295, 354, 357, 394, 449, 450, 460, 477. Sarapons, v. Saarbrücken. hrabé SEZNAM JMEN. Sas, Sasové, Saxo, Saxones 15, 16, 20, 956, 302, 354, 355. Saská zemé, Sasy, Saxonia 4, 15, 16, 90, 85, 232, 240, 254, 354, 383, "398, 518, 536; vévoda 442, 471, 498, 526, vévoda —: Jan 296, 381; Ru- dolf 513; Václav 545; düm vévody — v Menáim m. Praž 535; kaple sv. Doroty v kostele Praž. zvaná kaplí vévody - . Satanáš, Šathanas 121. Saturn, Saturnus, hvězda, 295, 427, 433, 440, 441, 449. Saturnin sv.; opat [kláštera] — 248. Saul, král Zid., 512. Savojsko, Sabaudia, Savoya 499, 502; hrabé — 302, 405, 508; hrabé — Amadeus V 200; z rodu hrabat — Ludvík 500. Scala; ský 505—507, 509. Scyla, Cilla 454 Sedlec, Czedlicz, Scedelicz, Zcedelicz, klášter řádu cisterc. blíž Hory Kutné, 4, 7, 15, 18, 37, 50, 52, 90, 115, 128, 160—165, 256, 266, 294, 319, 324, 372; hřbitov — 51, 248; kapitula, konvent — 50, 319; kostel — ; opat — 5, 7, 37, 50, 55, 139, b 174, 194, 196, 941, 302; opati —: Heidenrich, Fridrich Sas, Oldfich z Pabénie, Ortvin, Mikuláš, v. Hei- denrich, Fridrich atd.; převor — Konrád, v. Konrád; visitator — Dé- třich, opat waldsasky, v. Détrich; bratři — dva Hefmanové, v. Hefman. Sedmi bratří den 253. Seeberk, v. Žeberk. Seneca, filosof, 72. Senis, Senys, v. Siena. Senj, Sen, m. na pobieżi moie Adriat- ského, 506. Senneren (Senareh?); Jodab, nácelnik z Abdonu a — 259. Sens, m. francouzské již. od Paříže; arcibiskup — archiep. Senonensis, Petr, v. Petr de Rosiers. Sera; Paulus guondam Serae Ranuctini de Monte imperiali, cís. notář, 211. Serravalle, Sny, vallis, m. v ital. v Be- nátsku, 508. Schiltberg; Ježek ze — z vojska Jin- dřicha korut., 166, 167. Schonburg; Fridrich ze — pán morav- ský 30. Schonburg, v Tyrolích blíž Innsbrucku, Schumburg, Schonburk, Schonenburch, Sonburch; Jindřich z — probošt lito- měřický, v. Jindřich. — Schonenburch, hrad č. v Žatecku; Fridrich z — podkomoří kr. č., 248. Schwarzburg, Swarczburch ; hrabě ze — 517, 526; Giinther hr. ze — protikrál německý, 516. Schwytz, Sweycz, m. a kanton ve Svy- carsku, 227. Sicilie, Cycilia, Syciliae regnum, terra cirea Farum, 205, 206, 450; král — 206, 295; krälové —: Karel II, Ro- bert Dobrotivý, Ondřej, v. Karel, Mastino della — vládař veron- | 567 Robert, Ondřej; královna — 439, 436, 535. Siena, Senys Senensis civitas, m. ital. v Toskáné, 197, 208, 379, 470, 539; měšťané — Senenses 208; br. Ber- nard ze — řádu kazatelského 197. Sieradz, Zyradia, m. polské na f. Varté, 54, 358, 460. Sigfrid, Syfridus, bisk. chursky, 126, 200. Sigmund, Zigismundus, król burgund- ský, sv., patron země České, 497, 533, 534, 536, 543, 544; hlava — 544; hrob — 543; tólo — 533. — syn Karla IV, krále českého, 536, 545, 547. Silice, in — František, kardinal diakon s. Luciae in Silice 198 Silvestr sv. papež 423, 446; kaple a oltář — v kostele Pražském 411, 422—424, 482, 492, 548; palác arci- biskupský — v Janově 221. | Sinai, Synay, mons Syna 4, 259. Sinsheim, Sunsheim, m. něm. blíž Hei- delberka, 144. Sion, Syon: neděle „Populus Sion“ 325, 366, 417, 464. Sismondi; Ugolinus de Sismondis, ry- tif v Pise, 211. Sixt sv. ; den — 279, 314, 399; kostel — v Janově 221. | Skalice, Skalicz, klišter č. na ř. Sázavě ; opat — 534. Skotové, Scoti 342. Skřítkové, Krzetky 487. Slané, Slana, m. č., 543. Slapy, Slabs, ves kláštera Zbraslav. u Xtéchovie, 166, 254. Slavětín, Slawetin; Albert mlad&i ze -— purkrabí na Ko&tálové 546. Slezsko, Slesia 99, 370, 383, 477, 481, 521, 538, 542, 545; kniżata — 256, 300, 393, 476, 487, 488, 505, 540; kniżata —; Bernard II svidnieky ; Boleslav III břežský, vratislavský a lehnický; Boleslav IV miinsterber- sky; Boleslav III svidnicky ; ' Jin- drich I javorsky, Jindiich VI vrati- staveky, v. Bernard, Boleslav, Jin- řich Sloiger, dobyvatel zlata v Jílovém, 349. Slované, Sclaui 60; jazyk — 70, 81; mnichové — černí 448; klášter řádu sv. Benedikta bratří — na Novém m. Pražském 516, 545. Schliisselberg, Slussilberg, Oldřich z — 181. | Slusingen, m. něm., 336. Smojno, Sman; syn Fridmana ze — ry- ür 177. Sobéslav, Sobieslaw, viz Jan Sobéslav. Sodoma, m. na břehu Mrtvého moře, 137. Sommerfeld, Summerwelt, m. již. od Frankfurtu n. 0., 254, 393. Sonburch, v. Schumburg. Speyer, Spira, Spyra, m. něm v rýnské Falei, 7, 43, 45, 140, 144, 145, 148, 152—156, 227, 348, 357, 313—315, 467, 517; biskup — 136, 532; ko- stel — 148—150, 322, 417; kanov- nik — mistr Giinther, z Bibersteina 216. * 

Strana 568
568 Spoleto, m. ital. v Umbrii; ep. Spoletanus 453, 519. Spytihněv II, kníže český, 547. Stadice, Stadicz, ves č v Litoměřicku, 465. Stanislav sv., den — 293. Starkenburg, Starckenburg, hrad na ř. Moselle, 290. Stauf, hrad v Bavofich, 547. Strahov, Strahouia, vrch v Praze, 527. Strakonice, Strakonicz, m. č. v Práchen- sku; Bavor ze — v. Bavor. Strassburg, Argentina, m. v Elsasich, 155, 257, 393, 477; biskup — 136; biskup — Jan 544. Straubing, Étrubina, Stroubinca, Stru- binna, Struwinga, m. bavorské na f. Dunaji 308, 313, 332, 408. Sulzbach, ulezpach, 'hrad a m. bavor- ské v Horní Falci 517, 547. Sunamiti 236. Sutri, m. ital. v Etrurii; biskup — episc. Sutrinus 288. Svatí, V&ickni — Omnes Sancti; den — 818, 413. 468, 539; kapitola při ka- pli — na hradě Pražském, viz Praha. Svídnice, Swidnicz, m. v hor. Slezsku 495; kniżetstvi — 540; kniZe — 540; kniże —: Bernard II, Boleslav II, Boleslav III Válečný, v. Bernard, Boleslav; kněžna — Anna, choť krá- le č. Karla IV, v. Anna. Svojanov. Fiirstenberk, Vurstenberk, rad č. na Chrudimsku, 81. Salamoun, Salomon, kräl Zidovsky, 71, 72, 75, 77, 78, 190, 145, 151, 260, 361—363; syn — Roboam 106; chrám — 100, 453. Śebestian sv; Fabiana a — sv. den 344. Sebif, Severus, biskup pražský, 548. Simon sv., Simon; den sv. — a Judy 310, 330; kaple sv. — a Judy v ko- stele Prazském 540, 547. — Symon, hrabě uherský, 249 — Simon de Colle, anzian lidu pisan- ského, 211. — z Kailu 499. — de Meruilla, pokladník metský, 200. — Filipův z Pistoje, v. Pistoja. kvořec, Kworcz, m. č. v Kouřimsku ; Domaslav z — purkrabí hradu Praž. odkomoří kr. C., 352. sko, Hyspania; hvězdáři — 295; král, králové — 234, 508, 535. Špilberg, Spilberg; klášter cisterc. pod hradem — v Brně 473. Štěpán, Stephanus, sv. prvomučedlník 321, 416, den — 344, 455, 522. — papežský penitenciář, co papež In- nocene VI 455, 521; v. Innocence VI. — mistr, kancléř praž. arcibiskupa Ar- nošta, professor práva kanonického při universitě Pražské, 452. — bavorský vévoda 166, 261. — V uherský král 12, 342. — tlumočník uherský 249. krejčí Alžběty Přemyslovny 140. Šternberk Stermberch, Sternberg, hrad a m. č. v Kouřimsku; páni ze — na Moravé 481; Zdislav ze — v. Zdi- slav. biskup — Španěl SEZNAM JMEN. Šturm, Sturm; Jindřich Šturmův, notář Moravy, 98. — Mikuláš Šturmův, měšťan pražský, 108. Štyrsko, Stiria, vévodství 10, 12, 13, 263, 342, 353; vévoda — Přemysl Otakar II, král. č., 11, 547; v. i Pře- mysl. Šumberk, Schonberg; Bohuněk ze — „z vojska Jindřicha korut. 167. Svábenice, Swaweniez; Vitek ze — z vojska Jindficha korut 167. Sväbové, Sueuica gens, Sweuus 44, 58, 154, 559, 461, 527 Sväbsko, Sweuia, vévodstvi, 6, 67, 113, 115, 158, 170, "181, 27, 281, "969, 306, 376, 379, 382, 406, 472, 483; dücho- venstvo — 480; mésta — 535; mrav — 224; vévoda rakousky a —: Rudolf, syn krále Rudolfa; Leopold, bratr krále Fridricha, v. Rudolf, Leopold. Tábor, Thabor, vrch v Palestině, 259. Tachov, Thachowia, m. č. v Plzeňsku, 515; klá&ter karmelitanà v — 520. Tani; Franciscus — de Ubaldinis 211. Tankred de Morilliana, hrabé, 211. Tas, Tasso, Thasso, z Wisenburka, ko- moří král. Č., 6, 87, 365. Tataři, Tartarica gens, Tharthari 132, 190, 276, 342, 411, 430, 431 ; král — 351, 429. Tatce, "Tatyhtz, tvrz v Koufimsku blíž Sadské 244. Taufers, Taubers, hrad v Tyrolich, bliZ m. Brixenu, 509. Tausentmark, Thusintmare, Towsint- mark; Mikuláš — měšťan pražský, 112, 115, 131. Tebayda civitas 440. Tegno de Villandera, pán tyrolský 491. Templáři, ordo Cruciferorum Templa- riorum, ordo domus militiae Templi Jerosolimitani 8, 214, 216, 217, 380, 410; br. — Bertold z Geppenšteina, Šváb 44. Teplá, Toplense monasterium, klášter č. v Plzeňsku, 312. Terenzo, Terencium, Tarencz, ves v Ita- lii jižně od m. Parmy, 493, 502, 503, 522; klášter p. Marie kanovníků řádu sv. Augustina v — 503, 522; kostel v — 493. Té&in, Tessyn, Tetschin, Thessin m. a vévodství v hor. Slezsku; vévoda — 54, 82. 358, 364; vévoda — Metislav In 106; dcera jeho Viola, v. Viola. Tetragoricensis cardinalis 526. Thaurinum, br. Gwillus de — převor u sv. Sixta v Janově 221. Thebejsti sv. mudedlnici 533. Thuregum, v. Ziirich. Tibera, Tyberis, feka v Italii, 194, 195, 319, 523. Tiburcia sv. den 230, 273. Tigris, Tygris, feka v Asii, 213. Tillman Luciin, Tyllmanue Luciae, mě- šťfan v Hoře Kutné, Timotheus sv. 337. Tivoli, iid Tyberis, m. ital. blíž Tous Thobias, żid, 120, 142, 329. Tobiáš, praž. biskup, 5, 26, 37, 45, 50, 52 351, 368, 460, 451, 548. — z Bechyně, nejv. maršálek a nejv. komoří kr. Č., 93, 112, 242, 371, 388, 465, 466. — z Bechyně, syn předešlého, 229, 242. Toledo, Tolleto, m. ve Španělsku, 295; hvězdopravci — astrologi Toletani 295; mistr Jan Davidüv z — 295, 403. Tomáš, Thomas, sv. apoštol; den — 325, 327. — z Aguina, sv., br. řádu kazatelského, 271, 397, 479. — z Janova, z řádu Menších bratří 221. — de Septem fontibus 211. — uherský hrabě 249. — zVilleneuve, komoří krále Jana Luc., 502, 503. Toskana, Thuscia, Tuscia, Tussia, kra- jina v střední Italii 194, 201, 208, 209, 406, 499, 501, 521, 524, 538, 539; města — 409, 455, 483, 499; obyvatelé — Tusci 193, 195, 196, 213; páni — 483; tyrani — 485 ; země papežské v — 537. Tosolatus de Ubertis z Florencie 211. Touraine, Detarainne, hrabství ve Fran- cii, Touseń, Tussin, m. 6. v Kouřimsku, 507. Transpadina, v. Maria. Trausnice, Truisnicht, Truysnicht, hrad v Bavofich, 263, 274. Třebíč, Trebecz, m. na Moravě, 179. Třeboň, Witignaw alias Trzebonye, m. č. v Budějovicku; klášter kanovní- kü reg. v — 534. Třebová Česká, Tribouia, m. č., 166. — Moravská, Morauicalis Tribouia, m. moravské, 30. Trenčín, Trencz, Trentsch, hrad a m. v Uhřích na ř. Váhu; hrabě z — 224; Matěj hrabě z — v. Matěj. Treviso, Tervisi, Teruisium, m. italské v Benátsku, 11, 500; obyvatelé Treuisini 351. Trident, Tridentina civitas, m. v Tyro- lích, 297, 306, 406, 447, 483, 499, 509; biskup — 314; biskup — Jin- dfich ; kostel — 509; krajina — 306. Trier, Treuerensis civitas, m. v pruské provincii porýnské, 151, 186, 243, 322, 538; arcibiskup — 8, 151, 225, 227, 231, 313, 349, 374, 382, 403, 442, 471, 472, 485, 498, 513, 514, 526; arcibiskupové —: Raimund (správně Diether] a Balduin, v. Raimund, Bal- duin; diecese — 276; klaster sv. He- leny v — 538; kostel — 322, 417; kronika — chr. Trenerorum 151; pro- boit — 9255; Petr z — arcibiskup mohučský, v. Petr. Tripolis, Tripolys, pobřežní město v Sy- rii, 295. Trojice sv., s. Trinitas 236, 353, 386, 497, 440, 445, 453; den — 289, 435; tajemstvi — 249: kaple — v kostele Praž., v. Praha; kostel kollegiatní sv. — a p. Marie v Roudnici, v. Rou- dnice. Turci 439, 440, 449, 496. 

Strana 569
Turcus, Turchus; Johannius — de Cla- rasco 220, 221. Turre; Quido de la — 193. Tyn Hor&üv, Tynhorssouiensis, v Klatovsku, 530; arcijáhen — 385; arcijihen — Zdislav, pokladník bi bi- skupa praž a prebendář u sv. Víta 386; rybníky kolem — 530. m. č. Tyro 90. Tyrol, hrad v Tyrolech sev. od m. Me- ranu, 330, 491. Tyroly, Tyrolis comitatus, hrabstvi, 424, 447, 480, 486, 487, 489, 491, 492, 498, 499,503 511, 514, 518, 520; hrabě — 114; hrabě —: Jindřich, vévoda ko- rutansky ; Jan Jindřich, syn krále č. Jana Luc., v. Jindřich, Jan; páni — 330, 504, 506; prapory - - 506. Týřov, Thirzow, Tyrzow, hrad ¢. v Ra- kovnicku, 382, 471. Ubaldini ; nis 211. Uberti; Lapus de Ubertis 211. — Tosolatus de Ubertis z Florencie 211. Ubertini, Farinata de Ubertinis 211. Udine, Vtina, m ital. v Benátsku, 509. Ugolinus de Sismondis, rytif v Pise, 211. — de Vichio 211. Uher, Uhïi, Ungari, Ungaricalis, Unga- rica gens 12, 33, 35, 83, 34, 88, 104, 183, 223, 224, 245, 249, 262, 280, 283, 289, 303, 308, 311—313, 366, 380, 402, 405, 407, 408, 463, 471, 495, 512. Uhry, Ungaria, Ungarorum regnum 12, 31, 84, 85, 88, 107, 223, 224, 232, 249, 310, 311, 381, 842, 348, 365, 366, 370, 380, 410, 422, 427, 463, 464, 487, 505—508, 518, 521; král, králové — 5, 31, 83—86, 107, 109, 241, 249, 290, 310, 311, 315, 331, 342, 356, 365, 369, 370, 390, 396, 407, 410, 422, 424, 430, 439, 459, 460, 463, 471, 478, 484, 487, 489, 496, 505—507, 509, 511, 545, 547; král —: Bela IV, Stěpán V, La- dislav IV Kumznsky, Ondrej benát- ský, Václav III, král český, Otto ba- vorský, Karel Robert, Ludvík Veli- ký, v. Bela, Stěpán atd.; královna —: Kedruta, Beatrix Lucemburská, Ma- rie, v. Kedruta, Beatrix, Marie. hrabata — 249, 390; jazyk — 106, 223; končiny — 70; koruna 84, 107, 365, 370; města — 83; palatin — 545; páni — 83, 463, 471; věrnost — 34; vojsko — 439, 471; vyslanci krále — 249, 545. Újezd, Vgezd, Vgiezd, pod vrchem Pe- tfinem pied Mensim m. Praz. 350; ženský klášter řádu kazatelského na — 303, 404, 482. Ulm, Ulma, město wiirtemberské, 181; starší z — 154. Ulman, Vlmannus, otec Jindřicha z Lich- tenburku, 112, 242. Ungersberg, Vngersperch, hrad Jimra- ma z Boskovic blíž Třebíče 179. Urban sv.; den — 266, 293. 332, 396. — papež V 530, 532, 533, 535, 537, 541, 542, 544. Franciscus Tani de Ubaldi- SEZNAM JMEN. Urbs Vetus; Gocius z — professor obo- jiho práva, 61. Uri, Vherach, kanton ve Švýcarech, 227. Uriás, Vrias. Zid. 425. Ursini, mocný rod v Římě, 399; Genti- lis z rodu -- 59. Ústí (?), Uzk, Wilrieus z — rytíř 300. — nad Orlicí, Wilhelmswerde, m. české v Chrudimsku, 116; Lutold, farář v - 76. Vacinger, Waczinger; Mikuläs — rych- tář pražský, 160; dům — 172 Václav sv., Wenceslaus, český vévoda, 12, 14, 263, 305, 337, 341, 395, 426, 447, 448, 455, 474, 478, 482, 490, 493, 497, 498, 514, 515, 520, 527, 529, 532, 534, 536—588, 544, 546; den — 269, 303, 333, 344, 358, 395, 426, 451, 460, 477, 478, 490, 509, 534, 542; hlava — 94, 369, 427, 490, 515; hrob — na hradě Pražském 333, 425, 455, 488, 490 514, 520; kaple — na hradě Praž. v kostele sv. Víta 534—537, 539, 546, 548; tělo — 535. český král: Václ. I Jednooký 342, 3418—2351, 521; Väcl. II, král polský, 4—9, 19, 21—23, 25—28, 30 -- 40, 49—41, 49, 50, 53 - 63, 66, 67, 69 — 77, 80—91, 93—95, 100—106, 110 111, 122, 123, 125, 126, 129, 138, 140, 152, 168, 169, 178. 185, 234, 239, 250, 260, 261, 304, 309, 312, 319, 331, 343, 344, 348, 353—357, 359—361, 364— 366, 368, 369, 371, 372, 378, 383, 390, 394, 408, 422, 423, 459—467, 470— 472, 475, 477, 478, 486, 497, 498, 505, 547; hrobka — 105; Viel. III, kril polsky a uhersky, 6, 12—16, 83, 84, 91—94, 106, 108 —110, 165, 230, 239, 241, 276, 280, 292, 343, 344, 348, 364, 365, 369, 370, 382, 399, 462 aż 464, 471, 480, 497 — Václav, syn Jana Luc., krále č, v. Karel IV. — V.IV, český král. 527, 528, 535, 558, 540 - 542, 545, 547. první syn krále č. Karla IV 451, 455, 517, 520. V. I, lehnický vévoda, 464. — lucemburský a brabantský vévoda, syn krále č. Jana Luc. a Beatrice, generální vikář v Němcích 334, 335, 425, 489, 503, 510, 526, 534, 546. saský vévoda 545. Wahlonicz (?), ves náležející kapli sv. Michala pod Vyšehradem, 405. Vajani; Petr — soudce v Luce 286. Valdek, hrad pod — 476; Vilém Zajíc z — v. Vi- lém. Valdemar, Woldemarus, Woldinarus, Volframus. Wolkmarus, Wolmarus, markrabí braniborský 226, 240, 254, 381, 393, 451, 471, 476, 498, 518, 519. — Walramus, bratr císaře Jindřicha VII | Lucemburského 134, 138, 144, 145, 185, 191. Walderbach, m. bavorské na ř. Řezně; Rudolf z -- mnich kláštera Zbra- slavského 283. č. v Berounsku; klášter 569 Valdinievole, Nebule vallis, bliż m. Lu- y v Italii, 501. Valdsasy, Waldsachsen, kläèter řádu cistere. v sev. Bavofich při č. hra- nicich, 3; opat —- 16, 50, 55; opat — : Dětřich, Jan, v. Dětřich, Jan ; mnich — Konrad 51. Valence, Valencia, m. ML Francii na f. Rhóné, 208, 216. Valentin sv., kostel — v Praze 230. — biskup pražský 548 Valerinn sv.; den — 230. Vallecari; mistr Vilém de — v Janově; choť jeho Johanna 221. Valois, Valesium, hrabství v střední Francii; Karel z — 258, v. i Karel; Filip z — v. Filip VI, král francouz- ský. Walthelmus, představený kláštera Se- dleckého, 19. Walther, Waltherus, biskup pronensky, — Waltherus, scholastik [vlastně ka- novnik] vysehradsky a kanovnik [vlastně scholastik] pražský 64, 160. Valtice, Veldisperch, m. v Rakousích, 290. Vann Ribaldini a Vann Raciochus, an- ziani lidu pisänského, 211. ? | Wartburg, Wartberch, Wartperch, hrad v Miśni, 261, 265. | Wartenberk, Wartemberch, hrad č. v Boleslavsku ; Jan z — Beneś z — v. Jan, Beneś. Vasionensis diocesis 204. Vavřinec, Laurencius, sv. 186; den — 58, 231, 359, 541; ženský klášter u — v Praze 303, 404; klášter — v Římě 523 — Zbraslavského kláštera mnich 283. Wedrow: pin z — [sasky] 536. Veglia, Kerk, Vegle, jeden z ostrovi Quarnerskch Bartoloměj hrabě — Weinsberg, Winesperch, n hem. ; ; [Kon- rad] hrabé z — 154, Weissenburg, Wisacubusg. m. v sev. Elsasich, 155. Weitmile; Beneše z — kronika 457. Velkonoce, Pascha 183, 232, 247, 264, 313, 331, 396, 408, 473, 478, 499, 522, 542, 545, 546. Velletrensis, v. Feltre. Venuše hvězda 427, 449; den — 451. Verner, Wernerns, rychtii budinsky, 83. Verona, m. ital. v Benátsku II; měšťa- né — Veronenses 351, 485, 507; vlidaf — 500, 501, 506; vlädaïi — Cane à Mastino della Scala, v. Cane, Mastino; území — 503. Veseli, Wessel, dříve hrad, nyní mě- stečko na Moravě, 223. Vetlá, Wetla, ves č. blíž Roudnice, 386. Veveří, Eichhorns, hrad na Moravě sz. od m Brna, 230. Věž, Turris; Mikuláš: od — Nicolaus de Turri, měšťan pražský, v. Miku- là. Via lata, v. Maria. Vicecomites; Galeacius de Vicecomi- tibus a bratři jeho 268. 74 

Strana 570
570 Vicenza, Vincencia, m. ital v Benátsku 500; diecese — d. Vincentina 509. Vicus; Lapus soudce de Vico, anzian lidu pisánského, 211. Vídeň, Wienna, Winna, Vyenna, hl. m. D. Rakous, 313, 333, 342, 408, 490. Wieluň, Belyn, hrad Litvanů 495, 511. Vienne. Wienna, m. francouz. 219; del- fin — 502; delfin - : Jan 200; Gui- go 503; pastýř, biskup — Petr 255; viz i Petr, mohučský arcibiskup; sněm církevní ve — concilium Wi- nense 214, 277, 278, 364, 380, 470. Wigolais; Otto — 0. Phigoles, měšťan ražský 136., Vichio; Ugolinus de — 211. Vikard z Polné, purkrabí brněnský, 103. Wilawense castrum, Wieluń, hrad v ze- mi Litvani, 511. Vilém, Wilhelmus, kardinál diakon s. Nicolai in carcere Callensi, 214. — vyšehradský dčkan 541. — z Landšteina, pán č., 242, 244, 246, 247, 253, 388, 389, 392, 473, 474, 476. — Zajíc z Valdeka, podkomoří a mar- šálek kr. Č., 105, 111, 136, 160, 167, 174, 229, 281, 240, 242 —248, 253, 254, 382, 388, 389, 392, 393, 471, 473, 474, 476. —- Wigilmus vicedominus 263. — Guilhemmus, stavitel mostu v Rou- dnici, 385 — de Vallecari, mistr v Janově, 221. — sluha kláštera Plaského 143. Wilhelmitae, bratři řeholní, 26. Wilhelmswerde, viz Ustí nad Orlici. Villacum, v. Bělák. Villandera; Tegno de — pán tyrolský 491. Villeneuve, Nová villa, m. v biskupství lutišském; Tomáš z — komoří krále č. Jana 502, 503. Villers, Willeriobenad; Jindřich opat z — fádu Cisterc. 188. Villim; Raimund — vnuk Klimenta pa- peże V. Wilricus z Ústí, rytíř 300. Wimpfen, Winpina, Winpnia, m. v sz. Wiirtembersku 144, starší z — 154. Vinand, Winandus de Buhzes, v. Buch- ses. Windsheim, Windisheim, m. bavorské v stfed. Francich, 66, 140 Vintinulio; Johanna de — usedlá v Ja- nově 220. Viola, [chybně] Elizabeth, Fiola, Fyola, Phiolca, dcera Mecislava III, kní- dote těšínského, choť Václava III krále č. a Petra z Rožmberka 106, 230, 370, 382, 464, 471 Viprecht, Wipertus, opat řádu premon- stratského 341. Viride; in Viridi na Trävniku, pod vrchem Vyšehradem kaple 4 klášter p. Marie mnichů Servitů 527. Virneburg, Wirezenburg, Wirdenburg; hrabé [Jindfich] z — - areibiskup mo- huésky 494; Jan [právně Jindřich) hrabě z — arcibis sup kolinsky 188. Visla. Wisla. feka 512 SEZNAM JMEN. Wisenburk, Wissenburch, hrad č. v Hra- decku; Tas z — v. Tas. Vít sv., patron kostela Pražského, 482, 493, 497, 544; den — 87, 332, 336, 394, 423, 424, 442, 489, 528, 539, 541; kostel — na hradě Pražském a vněm hrob a oltář — v. Praha, hrad; — tělo — 524. Vítek, Witigo, z Landšteina, otec Vi- lémův, pán č. 242. — ze vábenic, ve vojště korutanském 176. Viterbo, Biterbium, Wyterbium, město v střední Italii, 289, 535. Vitoraz, Vitra, m. v D. Rakousích, 264, 313. 13. Vladislav I, český král, 337. — lehnický kníže, klerik 285, 300, 403. — moravský markrabí, syn krále č. Václava I, 349. — VI. IV Lokietek, Loketko, Lokodko, Lokotko, Lokutco, Lotkutco, polský kral, vévoda krakovský, sandomiř- ský a sieradzský 54, 107, 241, 256, 279, 285, 310, 311, 314, 315, 331, 358, 370, 393, 399, 400, 407, 409, 465, 476, 480, 485 ; přívrženci — Lo- kethones 460. Vlk, Lupus; Jan příjmím — 87. Wlitani montes 453. Vltava, Muldawa, Multauia, Multauien- Sis rivus, Wltauia, Wultawa, reka €, 46, 75, 166, 233, 293, 353, 362, 434, 462, 541. Vodochody, Wodochod, ves č., 307. Vojtěch, Adalbertus, sv., pražský bi- skup 337, 341, 482, 493, 497, 529, 544; hrob — v kostele Pražském, v. Praha. Volflin, Wolfillinus, rychtář Starého m. Pražského, 135; Jakub syn — 115, 131; bratři Jakubovi Mikuláš, Dě- třich a Jan 131. Wolfram, měšťan pražský, 39, 112, 113, 115, 131, 132, 158, 160, 375, 468, 476; rod — 476; syn — Menlin 160. Worms, Wormacia, m. německé při ř. Rýnu 66, 227. Vranov, Fren, hrad na Moravě 246. Vratislav, Wratislaus, český král, 547. Vratislav, [chybně] Hayna, Wratyslauia, m. a knížetství slezské, 285, 309, 330, 334, 382, 400, 421, 425, 480, 487, 498, 505, 512, 545; církev — 494, 532; diecese — 487, 494; bi- skup — 493, 508, 511; biskup — Jin- dfich 86; Preclav 493; hejtman — 511: kníže — 356, 459, 460; kni- Że — : Boleslav III, Jindřich IV, Jin- dřich VI, v. Boleslav, Jindřich. Vrativoj, Wratyborius, děkan kostela Pražského, 537. Vroburg, v. Hluboká. Vršovici, Wirssowicenses, panský rod č., 5 č., 547. Wulda, v. Fulda. Vurstenberg, v. Svojanov. Wiirtemberg, Wirtenberch; hrabě z — 527; Ebrhard, hrabě z — 153, 190, 315. Würzburg, Herbipolis, mésto bavorské v dolnich Francích, 66, 182, 335: církev — ecc. Erbipolensis 328, 417 biskup — 486. Wusthub; Jan — z vojska Jindřicha Korut. 166, 167. Vyšehrad, Wischegrad, Wissegrad, vrch a hrad u Prahy, 130, 160, 303, 306, 405, 448, 454, 516, 519, 520; ko- stel — 319; proboëtstvi — 244, 323; roboët —: Petr 255, v. i Petr, mo učský arcibiskup; Petr, potom bi- skup olomücky, 233; Jan, v. Jan VII, biskup olomicky; a dva Janové jini, v. Jan; Bertold z Lipé 323, 335; dům probošta na — 405, 483: dě- kan — Vilém 541; kanovníci —: Jin- dřich ze Schumburka, Walter, v. Jin- drich, Walther; rektor Skoly --- Fran- tiéek 417; kaple sv. Michala pod — v. Michal; kaple a klášter p. Marie mnichů Servitů pod vrchem — na Trivniku 527; špitál pod vrchem — 2 — Blindenburg, Blyndenburk, Linden- burg, Wissegrad, hrad v Uhřích 331, 422, 505 Ybanicz, v. Ivančice. Zabyn, sultan z Azer, 259. Zachariáš, prorok židovský, 326, 419. Zacheus, žid, 99. Zajíc, Lepus, v. Vilém a Zbislav. Záviše, Sawischius, Sewischius, Zawi- schius, Zewissius, z Falkenšteina 4, 5, 22—29, 31—33, 355, 356, 459, 460; příbuzní — 82. Zbečno, Sbeczno, dvůr, nyní ves č v Ra- kovnicku, 547. Zbislav Zajíc, Zbyzlaus Lepus, podko- moří král. ČC., 5, 357. Zbraslav, Aula Regia, Zbraslaus, Zbre- slaus, klášter č. řádu cisterc., 4—9, 46, 49, 60, 67—69, 78 —80, 91—94, 99—101, 103, 105, 107—109, 120, 122, 143, 165 —169, 179, 173, 178, 185, 189, 232--234, 241, 246, 249, 250, 252, 254—256, 261, 266, 272, 274, 280—283, 286, 287, 291, 293, 294, 302— —304, 306, 307, 309, 316, 318, 319, 329, 382, 333, 336, 343, 344, 357, "363, 369, 383, 393, 394, 398, 399, 405, 413, 432, 462, 465, 476, 477, 479, 480, 483, 491, 497; kostel p. Marie v — 6, 58, 77, 359; oltář p. Marie v — 78, 249, 363; kaple sv. Jakuba v — 79. — Konvent — 109, 273, 274, 314; opat — 7, 8, 53, 55, 137, 139, 142, 143, 174, 194, 196, 233, 241; opati —: Konrad, Otto, Petr, v. Konrad, Otto, Petr; převor —: Dětřich 255; Michal 283; mniši 71, 303, 405; mniši: Petr 116; Heř- man 160, 168, 283; Fridrich Bavor 166- Dětřich Durynk 168, 282 —984; Dětřich Uher 283, 284; Rudolf z Wal- derbachu, Vavřinec, Otto 283; Mi- kuláš 336. — Dvůr — 48; kroni- ka — 4, 8, 239, 240, 316, 317, 337; místo 47—49, 52, 53; vinice — 156. Zbraslavice, Sbraslauicz, m. č. v Čáslav- sku; Rudolf ze — "purkrabí hradu Pražského, 352. 

Strana 571
SEZNAM JMEN. 571 Zbyněk, syn Tobiáše z Bechyně, 242. Zdeněk (Čeněk?), Stenko, syn Jindřicha z Lipé, 242. Zderaz, Sderas, Zderazium, klášter na nynějším Novém m. Pražském, 113, 253, 392, 448, 476, 539. Zdislav, Sdeslaus, arcijáhen horšovský [h. týnský], pokladník biskupský a prebendář u Sv. Víta, 386. Sdislaus, z Průhonic a Oldřich bratr jeho, purkrabí hradu Praž., 352. Stisslaus, ze Šternberka, pán č, 242, 244, 388, 389, 473. Zefir, Sepher 117. Zerčice, Zerczicz, m č. v Boleslavsku; rybníky kol — 530. Zhořelec, Gorlicz, m. nyní pruské na ř. Nise, 254, 300, 403, 481. Zlatníky, Zlatnik, ves č. u Prahy, 531. Zlíchov, Zlechow, ves č. u Prahy, 462. Znojmo, Znoma, Snoymensis civ., Znoe- ma, Znoyma, hrad a m. na Moravě, 14, 56, 264, 290, 329, 358, 396, 420, 478, 504, 505; klášter Menších bra- tří ve — 14. Zürich, Thuregum, město ve Švýcařích, 153, 181. Zuzana, Susana, židovka, 160. Zvíkov, Clingenberk, Klingenberch, Zwiekow, hrad č. v Práchensku, 245, 246, 349, 371. Zvířetice, Sueteticz, hrad č. v Boleslav- sku; Markvart z — 144. Zyradia, viz Sieradz. Zampach, Sampach, Santbach, Zantpach, hrad č. v Hradecku, 525; oni ze — 233; Petr ze — ve vojsku korutan- ském 167. Žatec, Sacz, Zacz. m. č., 246, 389, 474; kraj — 474. Žďár, Šar, klášter na Moravě; opat — 50, 53. Žeberk, Seberch, Zeberch, Zyeberch, hrad č. v Žatecku; Albert ze — 242, 245, 388, 473. Žebravých mnichů a jeptišek řád (ř. Do- minikánů) 118, 288, 320, 342, 415, 432, 486; generální mistr — 326; bra- tři — 197; bratři —: Bernard ze Sie- ny 197, 379; Matěj 126; sv. Tomáš z Aquina 271, 397, 479; kláštery řá- du —: ve Frankfurtě n. Moh. 136; v Olomúci panenský 303, 404; v Praze u sv. Klimenta, v. Praha; v Praze panenský na Újezdě pod Petřínem 303, 482. Židé, Hebraycus, Israheliticus populus, Judaei 6, 18, 66, 74, 178, 257—259, 278, 332, 360, 394, 411, 423, 426, 461, 477, 490; domy — v Praze 518; hvězdáři — 295; kněz nejv. — Sa- dok 260; literatura — 258; synago- ga - v Brně 178, 378; synagoga — v Praze 332, 423, 488; ulice židů v Praze 230 Žirotín, Zyrothin; Plichta z — pán č., 478. Žitava, Sythauia, Zittauia, Zytauia, m. nyní v Sasich 85, 246, 455, 520, 534; Petr ze — třetí opat zbraslavský, 294, v. i Petr.

Strana 572
OBSAH. Strana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V—XXVIII Úvod Petra Žitavského kronika zbraslavská . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3—337 Výpisy z rozličných kronik s několika zápisky zbraslavskými . . . . . . . . . . . . 341—346 Kronika Františka Pražského . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347—456 Kronika Beneše z Weitmile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459—548 Seznam jmen osobních a místních . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549—571 . . . * .